Migne. Patrologia Latina Tomus XCVI.

Sanctorum Hildefonsi, Leodegarii, Juliani, Toletani, Augustodunensis et iterum Toletani episcoporum opera omnia ad praestantissimas Francisci de Lorenzana, Hispaniarum
primatis, D. Mabillonii etc. editiones recognita et em.... 1851.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLO.GLE
„... CURSUS COMPLETUS

SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMIGA,
OMNIIM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QOl
AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERDNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICiETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIiE.SiECULA,
1UXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUSMANUSCRIPTIS COLLATAS,
* PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIONIBUS,COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OMNIBUSOPERIBUS FOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU;ETRIBUS NOVISSIMIS S/ECULIS
DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUS TARTICULARIBUS
ANALVTICIS, SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS HOMENTl
SUBSEQUENTIBUS,DONATA ;
CAPITULIS
1NTRA I PSUMTEXTUMRITE DISPOSITIS,NECNON ETTITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOItEM
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAMSIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; -â»»^
OPERIBUS CUM TUMAPOCRYPHIS,
DUBIIS ALIQUA VERO A UCTORITATE INORDINE
AD TRADITIONEM jf^yz.Y''?''"'.
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA; /AS''-'""
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, '• ""~
QUIIffllttD
UNUSQUISQUE PATRUM INQUODLIBET TIIEMA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSPICIATUR * ' '.'
; ALTEROJ
SCRIPTURJESACRÊ, EXQUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES v ~" i -
ET 1NQUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM L1BR0RUM V-. ,-" "''
SCRIPTURA! TEXTUS COMMENTATI SINT. X.'VîC,^ :. '
EDITIO
ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CnARACTERUM NlTllfwifc»--*1
CHARTifiQUALITAS, INTEGRITASTEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RKCUSORUM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMAVOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE1NTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER.^^
SJUILIS, PRETHEXIGUITAS,
PR£ISERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA, METIIODICA
ETCIIRONOLOGIC^<^"//J^,V
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENIIS HICILLICSPARSORUM,/~~^^\.
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA,EX OPERIBUS ADOMNES /ETATES, « frf)\&>\
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. V^ </>
SERIES SECUNDA, ^
IN QUAPRODEUNT PATRES,DOCTOUES SCRIPTORESQUE LATlNvKi-"
ECCLESMJ
ATERTULLIAJNO AD GUEGORIUM MAGNUM. ^*
Stecuvante 3.5^. '
StKigne,
BIBLIOTHECJE CLERI UHIVERSS,
SIVE
CUBSDUMCOMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIiEECCLESIASTIC.E
UAMOSBDITORE
BINAEDITIONETYPISMANDATA
PATROLOGIA —
EST, ALIANEMPELATINA,ALIAGRÊCO-LATINA.
YENEUNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATINJE ET
; OCTINGENTIS
MILLETRECENTA — MERELATINAUNIVERSOS
GRJECO-LATINJE. AUCTORES TUM
TUMOCCIDENTALES,
EQUIDEMAMPLECTITUR
ORIENTALES ; HI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONE LATINADONANTUR.
PATROLOGIiE TOMUS XCVI.

SS. HILDEFONSUS, LEODEGARIU3, JULIANUS ET PLURIMI AUCTORES SÊCULI VIII.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD EDITOREM,

JNVIADICTAVAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETIJEPARISIORUMVULGOD'ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1851
SANCTORUM
HILDEFONSI, LEODEGARII
JULIANI,
ETITEMM TOLETAM EPISCOPOMM

TOLETANI,AUGUSTODUNENSIS
OPERA OMNIA
PRIMATIS,D. MABILLONII,ETC,
FRANCISCIDE LORENZANA,HISPANIARUM
ADPBJESTANTISSIMAS
EDITIONESRECOGNITAET EMENDATA.
INTERMISCENTUR
LEONIS II.
BENEDICTI II, JOANNISV, ADRIANI I,
SUMMORUM PONTIFICUM,
NECNON
CYRICII, IDALII BARCINONENSIS,FELICIS"TOLETANI, SANCTI LULLI MOGUNTINI
,
ELIPANDI TOLETANI, FELICIS URGELL.', HETERII UXAMENSIS, S. BEATI PRESBYTSERI,
RACHIONISARGENTINENSIS , ANGELRAMNI ITEM ARGENTINENSIS
, WICBODI,
SCRIPTA QVUE SUPERSUNT UNIVERSA.

SEQUUNTCR
S3ECULI AUCTORES
VIII ANNI INCERTI,
NEMPE
ISIDORUSPACENSIS, ABEDOCET ETHELVOLFUS, ABBATESHIBERNl,
PETRUS ARCHIDIACONUS,CATULFUS;
SUCCEDUNT
QUIBUS
ANONYMI ET MONUMENTA ECCLESIASTICA SELECTA
EJUSDEMSJECUU.
ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBIJIOTHEC/E
CtiERI UNIV.EBS7E,
SIVE
CUR8UUM IN SINGULOS
COMPLETORUM SClENT-mECCLESUSTIC.E
RAMOSEDITOBE.
TOMUS UNICUS.
VENIT8 FRANCISGALLICIS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD EDITOREM,

IN YIADICTAVAMBOISE, PROPEPORTAMLUTETIJEPARISIORUMVULGOD'ENFER NOMINATA
M,
SEUPETIT-MONTROUGF.
1851
ELENCHUS
AUCTORUM QUI IN HOO TOMO XCVI CONTINENTUR.
CYRICIUS,Barcinonensis episcopus. Gol. 9

S. HILDEFONSUS,Toletanus episcopus. 53
S. LEODEGARIUS,Augustodunensis episcoous. 373
LEO papa II. 387
BENEDICTUS II, Romanus pontifex. 423
JOANNESpapa V. 425
S. JULIANUS,Toletanus episcopus, nec non IDALIUSet FELIX, Barci-
nonensis et Toletanus episcopi. 453
S. LULLUS, Moguntinus episcopus. 819
ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS,Toletanus, Urgellensis, Uxamensis epi-
scopi, et S. BEATUSpresbyter. 859
RACHIO,Argentinensis episcopus. 1029
ANGELRAMNUS-, Metensis episcopus. 1033
WlCBODUS. 1101
ADRIANUSpapa I. 1203
SJECULI VIII AUCTORES INCERTI
ISIDORUSPacensis. 1251
ABEDOCet ETHELVOLFUS,abbates Hiberni. 1281
MARCUS,Idrontinus episcopus. 1345
PETRCS archidiaconus. 1347
CATULFUS. ';•':>. 1363
" =•.
CONSTANS sacerdos. . j 1367
GARNERIUSabbas. r 1369
ANONYMI S.ECULI VIII. 1373
SJSCULI VIII MONUMENTA ECCLESIASTICA. 1481
PIPPINI, CAROLOMANNl ET ALIORUM 1NTER ILLUSTRIORES
FRANCOS ET GERMANOS S.ECULI VIII MONUMENTA SE-
LECTA. 1501
Ex typis MIGNE,au Pelil-MoiurougB.

ANNODOMINIDCLXII.
CYRICIUS
BARCINONENSIS EPISCOPUS.
NOTITIA HISTORICA IN CYRICIUM.

(Ex Fabricio Biblioth.mediaeet iof. Lat.)
Cyricius sive Quiricius (CaveoSyricius), episcopusA quas habes Editionis novsetomolll, pag. 314, emeo-
Barcinonensisin Hispania circa annum Chrisli 662. datiores ex Codice Hardensiano. Priore epislola Cy-
Cujusepistolas duas ad llildefonsumToletanum cum ricius Hildefonsogratias agit pro opere ipsius deVir-
Hildefonsiresponsionibus edidit ex CorlieiensiCodi- ginitate sanctaeMarisecontra Jovinianum et Helvi-
ceLucas Dacherius tom. I Spicilegii, pag. 308, 511, diuni.
CYRICII EPISTOLJL
EPISTOLA CYRICII AD TAIONEM EPISCOPUM.

(Vide Palrologise lom. LXXX, col. 729, inler Opera Taionis episcopi.)
EPISTOL.E DUJE CYRICII AD SANCTUMHILDEFONSUM, TOLETANUM EPISCOPUM
(Vide infra, inler hujus sancti Opera subsequentia.)
ANNO DOMINI DCLXIX.
SANCTUS HILDEFONSUS
TOLETANDS EPISCOPUS.
NOTTTIA HISTORICA IN S. HILDEFONSUM.
(Ex Antonio,Uiblioili.vet. Ilisp.)

1. Sanctus Hildefonsus,Toletanus antistes, sub re- B Plane ea quse (&rebus sancte ac laudabihter ab eo
gibus Cindasvinihoet Reccesvinthomaxime floruit, gestis dicuntur, conservantque libri rccentiores, om-
cujuspostremi « nono anno (ut Julianus ait, episco- nia e duobus celeberrimi sui lemporis viri encomiis
pus et ipse Toletanus, in brevi ejus elogio) ascitus derivala sunt; quorum auctores fuere, prioris qui-'
ln pontificatum, novem annis et duobus lere mensi- dem Julianus is quem diximus posl Quiricum Hilde-i
bus clarus babitus, vitse meriiis et (a) retentalione fonsi successorem Toleianus antistes, ei quem
regiminis, expleto octavo decimo ejusdem principis descripsit cosevus; posterioris Cixilla (c), et ipse ali-;
anno, x Kalendarum Februariarum, viam universre quando, hoc est sub Maurorum lyrannide, ejusdem
carnis fuit ingressus. » Ordinatus igilur anno 6S9, Ecclesiaeprscfectus,qui e cosevis audivit. Nonnihil
ad superos abiit anno 669, die Jauuai-ii 23, ad quem eliam sancti Eugenii III qusedam carmina prsestant.
dieni refertur ejus memoria in Romano Martyrologio; Luilpraiidum, Julianumque, et si quos aliospseudo-
quam et reperiri apud vetustissimumAdonis Marty- nymosadorat csecanoviorum supersUlio,paritercum
rologii exemplar Joannes Mabillonius prodit (6). his haberi debere auctores suinus, qui nec unius
(a) Alias, veneratwne,sed nihil mutandum; reten- aut ineunlis xm, Codex hunc tilulum prsesefert :
tatio pro retentione, frequenlativum pro simplici. Incipit Vila vel aesta sancti tlyldefonsi episcopiTole-
Sic alibi renotare pro nolare; retemperare pro tem- lanensi sedis metropolitania bealo Elladio episco;>o
perare in Monlano. ejusdem urbis, edita decimoKalendis Febroarii; c.ui1
(b) In Actis sanctorum Bened., scec. n, in Vita consonatValicanus olimChristinseSuecorum reginse,
sancti Hildefonsi,pag. 516, litt. d, in notis. £' n. 563, et Galliarum regis alius, t. III, pag. 269, n.
(c) HiidefonsiVitam Cixilauiassertam, et cum plu- 2359.Falso. Litem verbo dirimit iEmilianensis-Codex
ribus Codicihuscollatarn vuigavit cl. Florezius, t. V, anno Chiisti 99-4exaratus, in quo, fol. 230, legitur •
a pag. 504, qusein novissima SS. PP. Toletanorum Incipit Vitavel gesta suncti Hildefonsi Toletani... a
colleclioneMalrilensi,t. I, a p. 96, sub ejusdem Cixi- Cixilia?iiejusdem urbis episcopoedila, etc.
lanis noniine recusa est. Toletanus tamen steculi xn,
PATROL.XCVI. I
11 S. HILDEFONSUSTOLETANUS EFISCOPUS. 12
quidem socculiaHalem liabcni, ncque ipsi auclorita- A per eum a Spiritu sancto pcraclis miraculis rctu-
lem oliin notis prseslare p:)ssunt; sed ab ipsis, cum lissc sibi U:banum cl Evantium Cixila testalur; quo-
in ordinc suo sese conlineni, inutuo accipere contenti rum prior al) Isidoro Paccnsi dictus Tolelanse Ec-
cssc debenl. clcsi:cvotcranus melodicus, hoc est cantor (In Chroa.
2. Natum Toleti ex nobilissimis parentibus Stc- ad (eram 757); Evantius autem ejusdem Ecclesi»
pbano el Lucia Hildefonsum fama fert, sub rege ni- archidiaconus, « doctrina, et sapientia, sanciitate-
mirum Wiltorico, aiino hujus sscculi (a) seplimo. Lu- que cl in omni secundum Scripturas spe, fide et
cia soror germana diciiur fuissc Eugenii III, Toletani cbarilale, ad confortandam Ecclcsiam Dei > Hispa-
procsulis, qui puerum HiUlelonsum, priniis a se litte- nam, jam sub captivitatc gemenlem ; uterque clarus.
ris (b) ac pietatis aniore, cum adhuc ipse in Ecclesia llos aiictores Cixila habuil, quorum teslimonio lldem
Tolclaiia, priusquam CesaraugusUe induissct moua- rci astruerct, quantiimvis de ca siluerint Julianus
clium, ccclesiastico munere dislinerclur, imbulum, (In elogiolaudato) et IsidorusPaccnsis (In chron. ad
ad sanctum Isidorum Hispalim •disciplinis oninibus icram 721 ubi de llildefonso).
iiistiiieiuluni remisit. Hinc ille evadcns qui jam inde 4. Egregie aulem conftrmat famam rei ubique vi-
apparerc coepit, vir omnibus doetriuoect sanctitatis gentem duodecimi sscculi scriptor Hermannus niona-
niinieris absolulus, Toleluni rcdiit; ct sub Hclladio chus, qucm historicum Vossius ignoravit, de Mira-
antislite monachale inslituliini in sanctorum'Cosmse culis sanctic Marise Lauduncnsis (e), in epistola ad
et Damiani liionastcrio, quod el Agalicnse audiit, Harlholomseumejusdem Ecclesise episcopum. « Cuni
cjusdem urbis amplexus fuil. Ilelladius Leviise ordi- dudum (iiiqui!) in Hispaniam ad videndum gloriosum
nem ei contuiit sub vilse suse (inem, qui Sisenandi g£ regem Hildefonsum (Alphonsushic Aragonise rcx,
principio, lioc csl, circa annuin 631 conligit : quod atque item Castellse per llrracam uxorem) « (f) Fe-
Ilildcfonsus ipse de Helladio loquens (De Yiris illusl., licise malerterse vcstra; lilium, profectus, felicissi-
cap. 7) sibi teslimonium pncslitil. Abbas deinde nium ab co promissum susccpissemus, quod si se
clcclus sui monasterii, non allerius (aliis aliter pla- cundo ad cum vidcndum rcvertcremini, daret vobis
ccl [Tanuiio, 1 tomo Marlyr. Ilisp., die 23 Jan., p. corpus beaii Vincenlii Levilx ct martyris; necnon
2.">5el 250 j ) quod a Juliano aperte dicitur, e mo- el casulam pretiosissimam quam beata Dei genilrU"
nacboruni pradcctura, Eugenio ejus avunculo, diem sanclo Hildefonso Tolelanoc civitalis archicpiscopo
suinn obeuntc, ad Tololanoe Ecclesix regimen invi- dederat ob remuneralioncm trium libellorum quos
lus, principalique (uli Julianus idem vocat) violen- de virginitate sua composuerat, etc. « Sed de hac re
ti;e cedens IransfeiTur. Abbasadhuc interfuit mona- (g) conimentaria noslrorum hominum quoesoadeas,
steiii Coinphilciisis a sancto Frucluoso erecti dota- lcctor; ne nos ampliusea qua; ad bibliolhecse argu-
tioni, sa'culi biijus anno sexlo super qiiadragesimum mentum cx Hildefonsi rebus gcstis pertinet difle-
(Morales, lib. xn, c. 20); inde Toletano concilio vm, ramus.
anno quinquagcsimo lerlio, necnon el ix, circa an- 5. « Scripsil (Julianus ait) quamplurimos libros
num 657, ul c suhserip;ionibus conslat. liiculentiore sermonc potissimos, quos idem in lol
3. In pontilieio Toielano, cui post biennium ini- parlibus ccnsuit dividendos, > id est:
liatus crcditur, vcliili « facula ardens, t ut Cixila 6. Librum prosopopeeia:imbeciliitatis propriw, qui
loquilur, « omnem Ilisjianiam >castimonise scilicet, deperditus fuit.
piTidcntiic,Clirisliansequcuniverssedoctrinoc,heroica- ,*- p 7. De Virginitate sanctm Marke contra tres infideles
ruiiique omniuin virtulum radiis « perluslravil. > Ut libellum. Hic liber primum,quod sciam, editus est
(lignus habitus sit, stupendis duobtis sibi a Deocolla- ab seque pio ac docto viro MichaeleAlphonso Car-
lis heneficiis signalam et consecratam sui memoriaini ranza Valenlino, instituli Carmelitarum; qui qui-
posleris transinitiere. Sacrum cniin eelebranli codem, collalis inter sc duobus mss. Codicibus, altero
rani Recccsviniho imuius, Leocadia virgo et marlyr Gregorii Mirandensis Valenlini Fidei rerum judicis,
apparuit, locuiiique sepulliira;, hactcmis frustra qusc- altero Hieronyniianorum Gandiensium, prodire eum
siuiiii,o.slcndens, gratias viro sanctissinio pro defensai fccit Valentise anno 1556, in-8°, ita inscriplum :
Deiparseniatris virginiiate, quod paulo anlo lihris; SanclissimiPatris nostri llildefonsi ToletanaiEcclesice
mlitis proeslilerat, ejus noinine habuit. Cujus mar- archiepiscopilibellusde illibata ac perpetua Virgini-
lyris sanciissimoe, civis suse, veli scgmcntum (c) cul- late sanctse ac gloriosse genitricis Dei Marise «vu
tello raptini a reg;' ministralo ab liihlefonso prscci- TJOIWV «irio-Twv,adoersus tres infideles (haud credimus
sum, servari apud Ovelum in arca saucta reliquiaruml Groecaista ab Hildefonso csse, sed a noviore aliquo,
couslans faina cst (d). iNecdiu post in ecclesiam dic; qui grsecissare importune [/;] voluil) ordine synonij-
festo Exspeclaiionis partus bcala: Marise virginis ad1 morum conscriptus. Adjunxil et Vitam, quam et emi-
perageiidiiin iiialiiiiiuini olHciiun vcuicns, camdeml sit Hieronymus Weloeus Lovanii anno 1549, cum
Filii Dei niatreiii in episcopali cathedra sedentemi codem hoc libro. Anno 1557 a Basilio Melanio, con-
oeulis mortalibus conspicere, siliiquc benigne allo- gregalionis Casinensis nionacho, Basileoe, in-8",
quenloin aulire; ac de thesauro coelesti acceptami cliampublicijuris ilcriim factum hunc eumdem li-
vesteiu, qua ipse in hoc solcirmt fcslo solus ul.erelur,, bcllum scio.
sibi porrigentcii), adorare promcruil, quod cum aliis5 " 8. Post aliquod tempus Franciscus Fevardentius
(a) Sexto visum Pseudo-Luitprando in Chronic, , ul cx eoacm Elermanno, lib. i, cap. 2, cujus verba
iera 044. legi possunl apud Sanmarlbanos; unde apparet Su-
(b) Animadvcrlit hoc Morales, 1. xn, c. 59, conlir- rit;c error, qui, lib. I Annal. Arag., cap. 19, Feliciam
mantque Acta Breviarii Asluriccnsis ins., apud Ta- Urgel.Iensis comilis natam luisse credidit, queni se-
inaiuin, 25 Januar., p. 247. culiis fuil Hieron. Blancas in Aragon rcrum coinmen-
(c) In prosa quadain facli olini oflicii, quod addu- laiiis, et Sancio IV regc.
cil Tamaius, p. 260, ganipule rcgis id facluin dicitur. (g) lnleger hujus argumcnli libcr exstat Francisci
Canivcte de mesa vocabulum est noslrtc gentis anti- Porlocarrero Jesuitic; latcque Petrus Salazar de
quatum. Mendoza, in Vita sancti HiUIefonsi.Collegit omnes
(d) Servatur is cultellusTolcli hodiein ampSissimo o Taniaius hac die 23 Januarii, ct 24 sequenlis.
illmi. canoiilcorum collcgii cimcliarchio, suinma ejuss [/;] Habctur in Escurialensi sxculi, ut vidctur, de-
populi ac viciiiorum frcquentia ac veneratione cultuss eiini inclinantis Codico, lit. A, plut. i, n. 0, hac ru-
babitusque. brica : Hildefonsi libcllus de Virginitate sancla; Ma-
(e) Apud Saniuartlianos fratres in Gallia Chrislianaa r'uvAntilriapistos (quoevox Lalinis litteris constali,
in ejiiscopis Laiiduiieiisibiis, fol. 620, p. 2. id est, conlra Ires infideles, ordine synonymarum con-
(/') Fciicia Sancii Kamirezii regis uxor, Alphonsi ;i scriptus, ut non vulgarcm Gnccum epigraphes voca-
parcns, (ilia fuii HiUluiiiHocicnsis in Gallia coniitis,:, biiliim nniiimitalcm sibi concilict.
NOTHTAIHSTOIUCA. u
Minoritacum aliis IiiUlefoiiso,non ita recle, adjmli- A ncmpe dc his Iribus veri hostibus hcc lihro debella-
calis, Parisiis apud Nivclliuni, 1577, et Iiign:T>iis, tis recte sensit Alphonsus Yazquez Mirandensis, de-
nono voluniine Bibliothecmvetenun Patrum, 1589, foecatijudicii ac plurimocdocirinoe, Mercenariorum
recudermil. Inseriplio lamen in bis.variat. Nam quoe j sodalis, abbas cum viveret sanctoeAnastasiicinregno
de illibata estapudCarrauzam e* perpetua Virginita- Sicilise,conscriplo vcrnaculo libellodc sancto Hilde-
te, elc, in Fevardcntii el Conslauliiii Cajetani"libris
; fonso cjusque scriptis agcns, cap. 4 libri iv. Idcm
mss. de Laudibus erat bcataiviryinis Maria;.In quo- Gabricli Vasquio Jesuitoe venit in nieutem in com-
dam cjusdem Cajeiani Codice annolavit is qui olimi nienlarioadterliamsancti Thomocparlem, disp. 121,
cxscripserat, « se Gomesanuinabbatcm lldensem (a)I cap. 11, nisi quod Cherintum aut Carpocratem,
in finibus Pampilonioeesse. qui libenter conscripsc- qui ambo satum ex Josepho ct Maria Jesuni dominum
rit libellum a sancto HildcfonsoTolclanocsedis epi- nosirum Judaica persuasionc olim docuerant, ut ex
scopo dudum lucuieiilissimcediliim, in quo contine- Epiplianioi, Advcrsus bsercseslibro, et aliis constat,
lur de lamle virginilalis sanclx Mariseperpeluocvir- in pcrsona Juikei, qiiem hic appellat Hildefonsus,
ginis (b). » Sed infra de bac nota iterum. conligi assevcravit. Verum lucc ejus sententia plane
9. Trcs hi infldelcs quinam fuerinl, compcllatioi impuguatur'ex hujusmel operis cap. 5 et i, in quo-
ipsa eos arguentis cxtra duhiiim ponit. Jovinianus; ruin ulriusque principio de diva Virgine ad Judoeum
nempe Helvidiusque,noti admodum supcrioris oevi dicitur, exsiirpc sivc gcnteipsiuseaincssc : quod non
lia-resiarchonel a maximo doctore Hicronymopecu- bcne accommodes ci qui vcre non esl Judseus ori-
iiaribus libris coiifutali, ac terlio loco Judocus qui- gine, sed secta aut boeresi duntaxat. Ego magis
dam, sect;usu;c lantum appellalus nomine, liic sis- g pulonon privatum aliquem, sed totam scclam Judaeo-
tuntur, et ex adverso maxiiua vi atque impetu ser- rum, conflicto sibi cx iis uno, qiicm argueret, tot
inonis doclrinocqiioiiiipugnantur (c). Priiuus olim capitibus ab HiUIefonsorefutari. Nec aliter rectum
negaverat MariamDeiparam in partu virgincm per- scnsum habere capitis sepiimi verba hoecpossunt:
mansisse ((/). Secundiispostpartum semper virginem «Nam de passiuiie, contumeliis, cruce, clavis, morte,
fuisse. Terlius vero integrilatcm in puerpcra oim.i et sepultura, quid tibi jam loquar? cum te fecisse
lempore sacrilegus respuehat. Joviiiianiini igiiur illa non dubitcs. » Et mox: « Quando de homicidio
primo capite (libellosappellal Ilcrmannus monaclms innocentisreus tcneris, et hanc morlem ejus a te qui-
supra adductus), Ilclvidiiunaltero, Judseuni tertio, et dem crudeliter illalam, ab illo aulem sponte susce-
his qnoelertium sequuntur refulat. llic cnim postre- ptam, etc. > Quod vidit eliain Gomcsanus(e) ille
mus hostis profligandusfuit majoribus copiis argu- transcriptor libri hujus de Virginitate, quo usus est
mcnloruiu, in qno cliam Jovinianus et Ilclvidiu.s Cajetanus, jam a me vocatusad lestimonium, ssepc-
seorsum prius impeliti dc novo proslernerentur. que vocandus.
10. Vcre enim in hoc vcrsari debuit Mariansein- 11. Hi ergo sunl tres illi infideles, quibuscum in
tcgritatis tota defensio, ut vcrum Dei Filiuin ex ea hoc libro congrcdi volnit Hildcfonsus. Sive quod cx
nalum dispulatio siabilirct; hoc enim uno dalo, dcvotione in bealissiinam Dei genitricem novos sihi
quis deindesanus iniiciarcturpoluisse Dcumin clau- hosles ex veteribus etiam profligatissnscitare voluc-
stra se pcnetrare incorruptoematris, atquc inde for- rit, quo slylura pietatis, vcluti declamatorcs solenl,
matum sibicorpus ocqueinviolato pudore virginis in excrccret. Quo quidem vocasse eum genius videtur
dias Uiminisoras educcrc? IIoc ergo inculcaiulunipro- p proprius, ut in laudandis paulo infra cpistolis ejus
lixius fuit Judoco inlideli, quod secloeejus maxime ^ clarebit; atque item e testimonio Quirsci Barcino-
rcpugnabat,ct per Judici corpus coeteroruni cr.-ese nensis tunc adducendo, et ex Gomcsaui presbyteri
mentis Anlidicomarianitarum, quomodo EpipUanius vcrliis infra producendis; dcmumque cx testimonio
in Panario appellat, jugula petendum. Hi cnim po- fragmenti de translationc reliquiaruiii e Toleto in A-
sleriorcs Chnstum in orc ChristianisniumqueUa!;e:i- sturias, quoil infcrius quoque a nobis sistetur, sivc
tes, fcrc ab omnibus Maria;propugnatoriliiis, Am- quia impudens horum hoercsisnovos aliquos sortita
hrosio proeserlimcpislolaruni, lib. x, episl. 79 et csset, sive in Hispaniasive extra Hispaniamhoc tem-
81, llicroiiymoque Adversus Hclvidium, tanquam porc sectatores (/'). Plane hanc posteriorem partem
asseelsc Hcbraicoruin dognialum traducuniur. Ita ii qui ficulneisadhoerescuntchronicis, mordicus tc-
(«) Pro abbatemIUlcnsem,lege Albaildcnsem(sive dictissimum solius styli exercendi gratia novos sibi
Albeldensem)non abbalcm, scd monachiim,ejus sci- hostcs e scpulcris excilare, dcclamalorcmque in co
licet monasterii cui Dulquilus, seu Dulcalus, procerat argumeiito agcre voluisse, cujus occasione inflicta
in finibusPanipilonioe.E nolis mss. cl. AndreoeMarci olim eidem beatissimoeVirgini a Joyiniano et Hel-
Burrielii in llegia bibliotlieca Malritcnsi exslanlibus, vidio vulnera omnino refricanda eranl, ulopportunc
qui primus Constanlini Cajciani errorem detcxit in monel novissimoeSS. PP. TolctanorumEditionis Ma-
SS. trium cpisc. Bcned. Vit.,p. 141. tritensis curator (In Operib. Hildefons.,prolog. t. I,
(b) In SS. trium euisc. Beuedict. ord. Vi;a a Con- p. 104 ). Nequc id e Quirici adllililefonsum epislola,
slantino Cajctauocdita, p. 141. nec ex Gomes.aninarratione, neque demum e frag-
(c) Jovinianolianc hoeresinsanctus Augustinusad- D ' mento translalionis reliqmarum, qua?nosler pro con-
sciibit, quamvis sanctus Hicronymus in lihris adv. jeclura sua adducit, ullo modo videtur clici. Imo cum
eum scriplis non meniincril, ut Erasmus notat in ar- in Hildefonsilibello lelorum aciem pnccipue ac tan-
gumculo liorumlibrorum. tuin non unice in Judoeosintentam vidcain, existimo
(d)IIelvidius aflirmabatDeiparampost edilum Sal- rem Hildefonso cum Hispanis aul Hispaniensibus
vatorem a Joscpho cognitam, ut e libro Hicronymi ejus scctocpopularibus fuisse; idque occasione viru-
adv. eum conslal, vol. 11ejus Opcr. lenti alicujus in bcatissimam Virgincm scripti per ca
(e) Escurialensis paulo antea laudatus sseculi x fortassis tempora evulgali. Nec ante liiUlefonsumIsi-
Codex, lit. A, plut. i, n. 9, explicans vocem Tria- dorus in libris Contra Judoeos; neque Julianus post
eum Toletanus in Comprobationesextoe selatis cum
pistos: ( Tres, inquil, triapisti sunt Jovinianus, Hel- larvis, scd cum vcris Judoeisconflictassccxistimandi
vidius et Jud;ci. t Gomcsani autem verba in Codice
Toletano h;ccsunt: « Joviniani perfidiam(Ilildcfou- sunt. An verecundioits Hildefonsiacvo,quam postea
su-s) vulncravit, el pugione vcrissimoeralionis Hel- fuerint aut eiiaiu nunc sint, cjus gentis doctores crc-
vidii errorem destruxit: Judseoruii)quoquo duriiiam dimus? A sseculoxu ac deinceps ad avorum memo-
non soluiiia stipulatione [Leg. astipulatione\angclo- riam ct nostra fere tempora horrendas in bealisst-
rum et bomimim; sed etiam d.cmo.iumprolala con- mam Virginem infrunito ac pestileuli ore blasphe-
fes-ioiiejugulavit. > niias cvomere nusquam deslitisse, docenl nos eorum
(y/ Vix credibilc esl Hildefonsumbealissimsevir- 1'ibrip~i'3 nitzachon, ri-IGX p'~n chazok emunah,
g-k'iisMariichonori, si quis uiiquam mortalium, ad- Itt." rvnVc tholdoth icscH, et alii, quos collegit,
/5 S. HILDEFONSUSTOLETANUSEPISCOPUS. ?<J
licbunt. Frequenter enim horum Luitprandus (In ,A Marte scmper virginis, nitido politoque eloquio or-
Cliron., an. 661, n. 101 et 668) el Jiilianus (In dine synonymo [ sic lego, pro synonijme](/') perflo-
Chron.,n. 537, 538) inculcare amant Hildefonsum rcntem, ctc. » Corrupta et improprio loco posita
cum Theudio ct Helladio Goihis hoercticis Narbona sunt, ut cx Roderico Toletano, lib. n, cap. ult., et
vcnientibus congressum scriplis fuisse. Quibus dedit lib. lii, cap. 12 , inler se collatis his quoeex Isidoro,
fimdamentum Rodericus Toietanus, lib. xi de Rebus ut in more habct, utrobique scripsit, liquet.
Hispania', cap. ult. his vcrbis : « Hujus temporc cum 14 Auctorllistorioeiranslationis rcliquiarum e To-
Helvidiuset Pclagius a Gallis venientcs plerasquepar- lcto in Asturias qu;c Sehastiani Salmanticensis(sive
tes Hispani;c infecissciit, virginitatem beala; Virgi- ea sit Alfonsi III, cognomento Magni) hisiorioe in-
nis infamanles, beatus Hildefonsusillis occurrens, serla legitur apud SandovaliumEditorem, in men--
sacrarum Scripturarum teslinioiiiis, el lingua melli- tione harum qu;c in arca sancla condiise sunl apud
flua, et gralia in labiis suis dilfusa, eorum dogmata Ovetum reiiquiarum : inter alias « pallium » laudat,
confutavit, el ab Hispania confusos abegit. » Quod « quod dedit ipsa Regina cceli Hildefonso Toletana,
snquitur Ilistoria generalis AlfonsoX regi communi- sedis archiepiscopo pro laudibus in honore sanct;c
(er aliributa. Neque id leiicntibus cum Roderico c- ipsius virginitatis celebralis, ubi ipse saiictus epi-
nixe adversabor; dequo lamcn opportuiiioraliushaiic scopus gloriosiis contulit adversus h;cresiarclias He-
rcm expedicndi locus paulo poslea occurrct. liudium alque Lovinianum, etc. » ubi Helvidium at-
12.Jani ut coiifirnicmusaliis teslimoniis hoc opusque Jovinianum legi debere manifestissimumest. Ms:
culum sancli Hildcfonsiesse, AinbrosiusMoralesali- exstahat in ecclesiicEborensis bibliotheca, leste Re-
cuhi teslatur sc vidisse manu exaraium Codicem, in g sendio in cpist. ad Quevedum (Hisp. illust. t. II,
quo exscriplus eiat hic lilicr dc virginitale Deipara: p. 224 ); iiem in coenobiode la Mejoradaordinis san-
virginis, manu ipsa Alilani Senticce, siveZamorceepi- cli Hieronynii propc Uimeluin. AliumCodicemfui>se
scopi, viri sanctissinii, de quo pratfixa ibi admonuil ad sanctum Franciscum Pincioeurbis Moralcsalicubi
oum nolula («). Porro is libcr, quo usus fuil Caje- refert (En el sanlo viage, ms.). Antiquissimo alio
tanus, perantiqiio eo, maniKpjcexarato, non sine ex- usus fuit Constantinus (g) Cajetanus.
scriptoris noiniiie consignaius venit ad poslcros. Ex- 15. Culpabunt forsan aliqui synonymorum coacer-
stal cniin ad calcem adnotalio, ut jam indicavimus, vationeni in hoc libro, cum ex rhetorum regulis de-
prolixior ea quam ut hic integra refcralur (b); sed deceat eamdem rem pluribus idem signilicaniibus
quoeid conlinet Gomcsaniim abbatem lldensem(c) vcrbis exprimere. Al in hoc secutus fuil Hildefonsus
rogatu Gothiscalci episcopi illac (in linibus Paiupi- Isidorum magislrum. Et licet quandoque in magna
Ioiiisc, uljam diximus) cx Aquilania in Gallseciam animi coinmotionenon saliari loquenlem prius (|uam
inviscndi sancti Jacobi corporis gratia transciiniis oinui quo potis est modoet verborum differentia qusc
conseripsissebiinc lihcllum; eumdem verocpiscopiim concepit intus foras producat. Talia patiehatur Hil-
translulissc eum ex Hispania in Aquilaniani a;ra 989 dcfonsus, cuin cxorbitavit a frequenli loquendi usu,
( sivc anno 951 ) lenipiire hiemis, diebus coeplis Ja- amoris erga beatam Dei matrem ignibus extra se.ve-
nuarii mcnsis, quibus ipsis diebus obiit Gallicianen- luti posiius. Qualibus agitaii alTectibuschori aliquot
sis rex Ranimirus. H;ec fere Gomesani nolula. Hic in Euripidis tragoediisIeguntur. Pergamus ad reliqua
csl Ranimirus, scu Ramirus, II Legionis rcx, qui opera cum Juliano.
ohiit Januario nicnse anni 950. Quare ad liunc nu- p^ 16. Opuscutumde-proprietatepersonarum Patris,
meruin refonnanda esl so.ra, seu aimus nolut.c, ne c/ Filii, et Spiriius sancti. De sancta Trinitate vocat
clarissimis refragctur docuinenlis a Moraliadduclis Eisensgrcinius (/«).
(Lib. xvi, e. 20). 17. Opusculumadnotationum in sacris, et opuscu-
15. Membranaceum alium Codicemlitteris Golhi- lum adnotationumin sacramentis. Quse duo opera-di-
cis autc DXI.annos cxaralum scrvari ad sanctocTri- sertc Julianum distinxisse conlirmat ms. Casinensis
nitatis Toletanum cocnohiiim Ilicronymus Uiguera (]odex, quemvidit Cajetanus, Vitochujus, et sic edi-
testatur in notis ad Luitpranduin (Ad an. 668) : uit Mabillonius; agnovitque utrumque Vinceniius
nempe aSalomone arcbiprcsbytero, ut crediinus To- Bellovacensis(Spec. hist., lib.vn, c. 120). At Pari-
lclano, scra 1105, sive anno 1067, quod idem alibi sina Edilio, cl Matritensis,sancti Isidori operum, quoe
monel (Ad an. 957)in iisdcm notis (d). Mcminitejus- hauc ct exhihcnt cum Isicloriet Hiidcfonsicatalogis,
dein libri Isidorus Pacensis in Chronico (e) liis iiiium duntaxat Annotaiionumin sacris librum ; Fran-
verbis : « Quod pncnilcnlc proesidenlelunc sanctis- cofordiensis (Tom. II Hisp. illust.) pro eo allerum
isimoHildcfonso,nielliflu;cos aurciim in libris divcr- lantum Annutationumin Sacramentis, cui Hensche-
sis eloquentiic, atque dc viiginitate noslroe dominse nius calculum addii, agnovere (i).
ct cum confulalionibns cdidit Joannes Christoph. (d) Evstat hqdie.luniTolcti in sanctissimoeTrinita-
Wagensciliiis in Telis igneis Salanse, Altdorlii Nori- lis cocnobio; ejusque cxcmplum cum Ediio Michae-
corum, 1681.VideMoiuliiinin saucli Hildefonsiope- lis Carranz;e a cl. Andrea MarcoBurrielio collatum,
ra, Edit. noviss. SS. PP. Toletanor., t. I, p. 105. in Rcgiabibliotheca Mairitensi; in cujus finelcgitur:
Et noslrum, infra, n. 516. Rodericus Toletanus ad D « Ego miscr Saloinonis archipresbyter servus Dei
Helvidium ct Pelagium [ falso, pro Jovinianumj id indignus et peccalor scripsi hoc libelUiinde Virgini-
faclum refcrt, quem seciitus postea fuit cl. Florezius tate sanctoeMarisevirginis et Genitricis Domini ad ii-
(Tom. V,p.m, n. 112). nem usquc, complebit: in civilate Toleto in Eglesic
(o) Longc hoc Atilani Codice antiquior Regius E- sancte Marie virginis sub metropolitane sedis domno
scurialensis esl lit. A , plut. I, n. 9, paulo ante lau- Paschalis archiepiscopi. Notum sub die vi, feria ora
datus, in cujus (inc lcgitur : « In Jesu Christi nomine III, in diem sancti Cypriani episcopi, xvin Kal.
cxplicitus est Codex istcanolario Joannes indigno in Octubres, in sera millesima centena quinque. »
ocraPCCCC , et nonagesinia sccunda (seu Christi an- (e) MYA723, ut in Editis a Sandovalio, revera
no 954) vni ldus Martius, regnante rege Ordonio in scra 715.
Legione. Comite vero Fredenando Gundisalviz in (f) lia Sandovalius ex Codice, ut videtur, corru-
Castella.,Deogratias. »Atilanumautem Zamorensem ptissimo edidit. Aliter Mirscus.
ei Ecclesioeab anno 990 ad 1009 proefuisseconstal e (g) Refert ipse ubi supra, pag. 159.
Calalogis proesulum ejusdcmap. cl. Florczium, T. (/() Inter deperdita Hildefonsi opera reccnsetur a
XIV, pag. 537. Fabricio (Bibl. med. et inf., t. III, p. 260 ), Guil-
(b) Exslat in laudata Vila trium episcoporum be- Iclmo Caveo (In llildefonso, ad ann. 657), Cellierio
ncdic, p. 141. ('/'. XVII, cap. 37, pag. 713).
(c) Gomcsanum abbatem Itdensem, pro Gomes.t- ()')Item inter deperdita fliidefonsi opera. Binano
iiumAlbaildensem, ut ahbi. autLTii,.ansimplcx dc aflini, ut videlur, argumento
n NOITTIAHiSTORlCA. «8
lS.Librum DeCoijiiilionebaplisniiuinim.lliine ms. A Jovinianus, dissipetur Helvutius, simulqiie el incic-
cxstare in bibliotheca Carmelitarum excalceatorum dulus ac mente perlidus decidal Jud;eus (ij1).» Quiri-
Claromonlensium in Arvernis, cum Iibris quibusdam cus hic Barcilonensis episcopus Tolefano x concilio
Ferrandi diaconi, cx LudovicoJacobo a sanclo Ca- iuterfuit anno 656 quo adluic abbasllildefonsus erat.
rolo refert Labbeusin bibliotbcca ms., p. 207. De IIuc refero episloloe huius primoe hoc initium:
Gubermlione baplismiFraucofordicnsisEditio hahel. « Cum a vobis remeans (hoc est, a Toletano islo
Alii omnes De Cognitionehahent («). congressu) ad ovilis crcditi loca re.liissem, ita laho-
19. De progressuspiritnalisdeserli alium (b). ris magnitudine fessus, ctc. » Unde tiluliim ei epi-
20. Opuscuhtmannotationumactionisdiurna.: For- sloloeinscriptum hunc : RescriptumCijricii episcopi
le diurni lcmporis cxercitia spiritualiler impensi. Burcilonensisad HildefonsnmTolelana: sedis episco-
Francofordiensis habct actionisdiviiiw,quomodo edi- pum pro opcrcDeYirginilate sancta? Maria.', germa-
dit Henschenius. Mabilloniusliunc librum omisit(c). iHimauctoris non cssc, scil cxscriptoris, proeter iu-
< Quodtolum (ail Jul.aiius)parlis primoe voluilvolu- solilam designandi hoc loco argumentuin epistoloe
niine connectendum. Deinde (ail) partis secundoc.» formam, id plane convincit, hoc noiuluinfuissc lem-
21. Liber epistolarumest, in quo diversisscribens, pore Toletanum anlistitcm Ilildefonsuin. Quodmilii
amigmalicisformulisegit, personasqueinterdumindu- confirmat secund;ie,qua Quirico Ilikiefunsus respon-
xit, in quo etitima qnibusdam luculentiora Scripto- det, et quartoesimililcr responsort.cepislolarum in*
rum rcsponsapromeritil. Exslat quidem ad calcein scriptio : Sanctissiinoac honorabiti domino Quirico
Pseudo-Juliani syslcmatis (Part. n Advers.,p. 145) episcopoHiidefonsns famulus vcster. Non cnim se
Variorumcarininumcollectioab co facta, in quo ait {}famuluin, sed potius fratrcm alierius cpiscopi epi-
quasdam epistolas ct carmina cx libro Golhicomcm- scopus Hildcfonsusdignitalissua; menior, quamtum-
branacco sanclocJusta; Toletanaise collegisse,atque vis humillimus, appellasset. Fateor invcniri hunc
Fuldam (fundus hic ficlionis) niisisse. Desunl qui- servulidemissumnomen in Quiricii lertioe cpislolie
dem eoem bac Editione, ncc ultra carmina et corum titulo, reciprocamquedoniiniappellationrm in hacce,
explanationem ab codcm Pscudo-Juliano factam, cl quarta Hildcfonsi. Sed excusahilius est Barcino-
quidquamaliud. Speraham promissorem hunc forte nensem episcopum se submisisse Hildcfonso supc-
aliquid Ilildefonsinume penu illa sua sanctoe Justse rioris ordinis melropolilano, quam vice versa, ac
commentilte bibliothecoe locuplctissiina dcpromere domini compcllatio alterius ad alterum in yulgari
voluisse; maximepostquam in exposilioneepitaphii consuetudincsemper fuit.
sancli Isidori eunidem Julianum rcfcrcntem se ad 25. Quarta quidcm Hildcfonsi cpistola truncata
quasdam Isidoriad Hildefonsum,bujusque ad illuni, ad nos pervenit co quo minus debuit loco, uhi ncni-
aliqnot epistolaslegissem. Sed cum in Editione ope- pj cxcusat Quiricioquod necessitate lempoium et in-
rum Luilpraudi a D. Laurentio Ramirezio procurala ciimbeniiummalorum melu sciiptioni non incumbe-
(Pag. 515), easdem, utcredo, epislolas quarum spes rct (e). Ne autem id pnctermiltamus, aliam Quirici
nobis facla fuerat, sub epistolarumprajsulum a Ju- Barcinonensis cpiscopi ad Toionem Csesaraugusta-
liano cotlectarumtitulo vidisscm, cxcidisse me cu- num cpistolain protulit ex bibliolheca Tliuanoca
riosilalis volo compcri. Joannes MabilloniusAnaleclorumsecundovolumiiie,
22. Delevilergo invidia relalis clarissima futura qua is Taioni rcspondet, el gratias habet pro remis-
sanctissimi doctoris monumenla, c quibus hisloria ., so ad se Collcctancoquodam ex Operibus sanctorum
ejus leniporis apprime illustraretur. Attamen ex- Gregorii et Auguslini, dc qua in Taionis rebus mcn-
.stant ex his duoeadCyricium, sivc Quiricum, Barci- tio ilerum occurret. Proscquilur Julianus :
nonensem episcopum,quarunipriore respondct illius 24. Purlem sane terliam missarum esse voluit,
gratulatorioeob sihi remissum de Virginitate virginis liymnorumatque sermonum; unde in albo isto ope-
Alariceopus; altera vero suasorise cjusdem episioise rum collocamus.
de edcndis similibusaliis operibus rcspondet. Qua- 25. Missasaliquol. Solemnc crat lunc temporis
luor has Cyriaci, seu potius Quirici, el Hildefonsi, c niissas conflci pro aliquo festo die Chrisli Domini,
biblioiheca Corbeiensisin Galiia monasterii, primus, Marisc Deiparoe, aut sanciorum. Meminit quideni
uisi fallor, iu liiccmprolulil Lucas dÂcheriusin Spi- (iuarum Cixila, « ubi slatini in oflicio (abbatis) cla-
cilegio suo (Tom.I, p. 508). E prima sane Quirici IVIIS,duas missas in laudem ipsorum dominorum
constare videtur libro de quo ad se transmisso gra- (SS. Cosmoeet Damiani maiTyruin, quibus monaste-
tias habet Hildefonsonihil pncsenlis cum prsesenti- rium dediealum) quas in feslivitale ipsorum psalle-
bus sequalibusveboerclicis congrcssus oeeasionem rcnt, miro modulationis modo perfecit, quas missas
dedisse. Yerba ejus hsecnonnc aperli sensus? « At- infra adnotalas habcmus, » ait. Item alterius paulo
que, ut ila dicam, ca quoeopaca videbanlur pro sui post meminit missa; de sancta Leocadia. « Ipse vero
quanlitalc mysterii luce clarius manifesta, ac nota, manibus (inqiiit) statim complexans ct aslringens,
pusillis et magnis effeceritila ul cx boc hebetescal talia fertur deproincre vota, vocifcrans cum omni
scriptumfuerit, incertum. Julianus ul in paulo ante c. 55), Fahricium (T. III, pag. 260), Ccllicrium (T.
laudato Codice Escurialensianni 954, lit A, plut. i, D AV'7/, c. 57, n. 2), cl. Florezium (T. V, p. 485),
n. 9, opusculum inscribit Aduotatioiium in Sncra- abest tamen abeodcmJuliani opusculo, siveHildefon-
mentis;novissimaSS. Patrum ToleianorumEditioMa- si Elogio,quale habetur in anliquioi'Comnium pr;c-
tritensis, pag.95,A(/»o(fltion.«m»tS«cris.Trilbcniius, laudalo Escurialcnsi anni 954 operum HildefonsiCo-
de Script. Eccl., c. 55, Adnotutionumin sticristibrum dice, lit. A, plut. i, JI. 9. Sistinius cjus verba :
unum, Adnotationumin Sacramentislibrum unum. « Scripsit sane (Hililifonsus) quamplurinios lihros
(:t) Habetur in novissima SS. PP. Toletanorum luculenliore! scrmone patissimos... Id est librum
Editione Matritensi (Tom. I, p. 163) e ms. Codice prosopopeieinuccillitatis proprie; librum d: Virgi-
Patrum Dominicanorum Bajocensium, e quo pri- nitate sanctoe Mari;c contra tres infidclcs; opuscu-
inusomnium in lucem id protulisse Baluziusdicilur, lum de Proprielate personarum Patris, ct Filii, ct
hoc liiulo : Adnolalionesde cognilionebaptismi. Et Spirilus sancti; opusculum Adnotationum in Sacra-
in Baluzii MiscellaneorumEdit. Lucensis 1761 (T. inentis; librum de Cognilionebaptisitii unum, etde
II, pag. 15). Progressu spiritali (per) ctesertum allerum. Quod
(b) ln eadem SS. PP. Toletanorum Editione(T. I, totum partis primcve voluit volumine concctendum
a pag. 252), sub litulo : De Ilinere deserli. ctc. » indictoAnnotalionumaclionis diurna; opuscu-
(c) Intcr dcper.lita, imo-et inter dubia Hildefonsi lo; nisi id inihi olim inter describendum cxciderit.
cpera. Licet enim cxslet in Juliani Elogio novissi- (</)Nihil hiccconficiunt ncque probanl contra ca
niseSS. PP. Tolcia-norumEditionis Matritensis(T. quoepaulo iinlc dicchainus,nuni. siilicct 11, nnt. (/').
lrp. 95) atquc apud Trilhcniium (De Script. Eccl., (cj In novissimaSS. PP. Tolclanorum EJitionc
•i!) S. HILDEFONSUSTOLETANUSEPISCOPUS. 20
poputo, et clamans : iDeo gralias. Vivitdomina mea A compositas a D. Hildcfouso, prinium ex slylo,
per vilam llildefonsi. » Et id ipsum rcpelcns clerus dcinde quia Cixila arcbiep. Tolelanus in Vita D. Hil-
vcliementer psallebat AI.I.KLCHA, et canlicum quod defonsi ait illum edidissc septem missas de beaia
ipsc dominus Hildcfonsus niiper fccerat : SPECIOSA Maria. Vocant autcm Mozarabcs missas, non totuin
1ACTAES,AI.LEI.LTA, ET ODOR TLLSLTUALSAMLM NON officium, sed qu;cdam quasl (f) prseambula, sivc
siiSTUM, ct alia quoc iu ipsa missa subter adnotata in adhorlationcs ad cclebrandum tale officium. PE-
laude ejus depromseral. > Unde videmus non verba REZ.»
csse Leocadte martyris, ea qu;c vulgo (a) ei tri- De quo anliquarum rcrum, proccipuequesacrarum,
buunlur: Vivildoinina mea pcr vilamllildefonsi, sed curiosos, Divique Hlidcfonsi devotos, admoncre hic
populi acclamantis cidcm marlyri e tumulo veluti oper;c pretium duximus.
resurgenti. 28. Quibus nec ignolum cst quid scriptum reli-
26. ldem paulo post cujusdam mtssa: de Maria querit Franciscus Portocarrero socielalis Jesu in
Virgine, sivcrfe'ejits/liiiiuiiiin/ione mcininit. Pr;cstat libro vernaculo de sancl:c Mariocvirginis descensu in
vcrba audire gravissimi hi-lorici, ad quem oportet ecclesiam Toletanam (Cap. 12), scilicel visam fuisse
vel.utiacl fonicm soepiusrccurrerc : « SuperveuieiKe Wormatioea Thonia cle Torralba ejusdem socielatis
vero die sanclooet scmper virginis Martc (hic csl a in quodam Missali Gothico Juliani Pctri manu descri-
Gothis in x concilioTolclano inst.itul.us dies beatoe plam missam quamdam « compositam ab Isidoro
Marioevirginis, alias Incarnationis Vcrbi divini in Hispalensi, et modulatam canlu per dominum Hil-
ejus sacro ulcro, cum non aliud sit, aiunt Patres defonsum proesulem. » Mcreestamen hasFuldo Wor-
concilii « festiun matris, qnani Iucarnalio Verbi, » *, j> malienses, Torralba'quc, ct qui cum co habuit Gcr-
xv Kal. Januarii in lota Hispinia, posl tot alios Dii- manicum hocce commercium, Hicronymi Romani de
paroe sacros dies, vel ininc cclcbris sub titulo Ex- la Higuera, nomina, toto hoc opere proscripta vo-
spectationisparlus : alias de nueslra Seiiora de la 0, l.umuspreque lam scvcre cum iisdem agi, quolics-
ut vulgus loquilur proptcr antiphonas ab hoc die, cunque occurrit occasio (ct occurrit soepe) conlcn-
quarum principium ab 0 littera, seu vocandi interjc- dimus.
clione concipitur, usui procscriplas) ante Ircs dies tri- 29. Hymnos. Mcminil Cixila, ut vidimus, Cantici,
busdiet.us lilanias percgil, ct Missam suprascriplam quod Ilildcfonsus fcccrat in Lcocadia: virginis lau-
\Forte, subterscriptam, hujus cnim non prius mcmi- dem; (g) forte ejus qui inimissus fuil in Breviarium
nerat] quoe in cjus laude decanlarctur perfecit, quse Gotbicum, vulgo dictuni Isidorianum.
est septima. > Hunc aulem hahuerilnc in iis, qu.ie 50. Sermones. Procscfcruntaliquot Hildcfonsino-
de beata Virginc, an in omnibus dealiis soleinnita- mcn qui cjus non sunt, ul mox dicemus (h). Julia-
tibus ab eo formatis missis numerum, non satis ex- nus jam loquilur : « Ulterioris denique partis libcr
plicuil. est (pjartus, versibus prosaque concrctus, in quo
27. Adjungemus tamcn nos opportunam notitiam cpitaphia el qua-dam siint epigrammata rcque adno-
libri ms. Ecclcstc Tolelanoc,qui, ut cx cjns indicc tala. Scripsil aulem et alia miilta, qiucvariis rerum
quo utimur apparct, plutei xxx vicesimus nonus ac molesliarum occupalionibus impeditus, aliqua
cst. Brcviarii Mnzarabisbic parlcm continct, cl ab coepla, aliqua scmiplena reliquit. « Cujus fidc alli-
ca titiilum IiaUct.In pagina aulem cjus uona moder- gimus scriptorum, quod eonlinuamus, albo :
no characlere h:cc babentur partim Latino, partim p„ 51. Epitaphia et epigrammata quirdam. Quorum
vulgari Hispanisescrnione : « iiicliber continel se-^ 1 nonnullis gaudere daliim poslcris esscl, si gcrma-
quenlia : (b) 5-7 Misstude beata Virgine Maria; Of- nam oblulisset poct;e niagis pii quam tersi ct facundi
ftcium Annuniialionis, mcnseDcccmbri(c) (Mas largoi prolem collcctio illa variorum canninum a Juliano
que cn el Mozaraiie); 0'ficium in Assumiione Bea- Jarchipresbytero sanctoe Justoc, ct Chronici auctore)
twMarice; Officiumin Nulivita'e Domitii; Officium i iacla et scholiis explanata, quam E-.tilioniejusdem
sancti Slephtini (d) (No licne principio, y otras dos> Chronici et Adversariorum, lihclliquc (ic Ercinito-
liojas suyas cstan atras enquadernadas entre la Mis- riis Ramirezius subjccil (Paris., 1628 apud Son-
sa : Qiti non. De nucslra Scfiora). Offtcium sanclii nium^.. Continet ea colleclio carmina sive cpigram-
Joannis evangelisla:; OfftciumCircttmcisionisDomini;; mata, cl epitaphia deccm cl scptcm, cx quibus duo-
Officium inCapitc auni; Officium-in Apparilione e ciccim Hildefonso Iribuuntur. Ea nunc ad obrussam
Domini, sive Epiphania (e) (V cn mctlio clel hay sciss examinabimus, quam Ilieronymus Romanus de Ia
hojas, que son de arriba dc Ia Missa 2, 6 5, dc nue- Higuera, lmjus collectionis ul contendimus calera-
stra Sefioia). » rumipie Julianarum faluilarum , sive auctor, sive
Scquitur ad ha'c Lalina liscc nota Joannis. Rapli- propola, in historia sua Tolctawc urbis et regni op-
sl:c Perezii, olim bibliolhccarii, viri doctissimi acc porlune suppcditavit. Is cum historiam hanc scrilic-
diligenlissimi, quod cx cjus subscriplionc nianifc- ;- ret, incideral jam in hxc cpigrammala, ut faletur
stuni redditur : « liic liber in niagno prclio luibcn- ipse, lib. xn, cap. 5, sibi osfensa a Proedicalorum
dus ; nam scptcm missas dc beala Maria crcdo esscc quodam sodali, nccnon ct ad se cx Germania irans-
(T. 1, apag. 256), binseiiiminim Quirici, cl biiuc cD I (g) Exstat apud Bivar., in comm. ad Dextrum,
Ilildcfonsi ad Qiiiricum uu.oi[ivuu. p. 545.
(a) Ab aueloribus uoslris, Morali, lib. xu,cap. 59, ), (h) Idem Florezius (T. V, a. p. 490) lernos, quasi
Mariaua, lih. vi, c:;p. 10. Ilildefonsi sint, sermones primus edidit : binos (jui-
(b) Prima cl sccunda Missoequoede.uinl scplcnario io dem e sieculi xm, qui ei ohligit Codice de Virgini-
implciido numero, sunt sanclorum Cosnuc et Da- i- tate sancl.seMarioc, inscriplos I. Sermo in dicm stin-
niiaiii ai)Ilil:!cfonsoeiiil;c,quaiTiniCixila meminitsu-l- ctw Murim. lncipit: Exlwrtalur uos Dominus, ctc. II.
pran. 502. Vidend.cl.Florezius T. V.,pag. 511, n. 14. i. Ejusdem. Incipil: Rabbi, Filius Dei sine temvore,
(c) Hoc est: Longiusquam in BreviarioMixtarabico. 0 ctc. III. c membranacco Codice Toletano (Ptut. xy,
!(j JI. 15) de perpclua Virginitate bcat;c Maria^, hoc li-
(d) Hoc cst: PrincipiumnoH Ittibet,uc duo alia ejus Maria. lncipit : Crealor
(olia pcr errorem liyaia fitere inier missttm: Qui non, n' tulo : Ilem sermo de sancla
ctc, Dciparte Virtjiuis. omnium et auctor vilw, ctc. Hicret lamcn nonniliil..
Ac prioris ciuidem stylus plirasisque, prseserlim a
(e) Hoc esl: Inquc cjits metliosex folia inseria sunt,
lt> num. 4 cl deinccps, non multum milii ab Hildefou-
liue ad missam suncUeMariai virginis secundum ter- r~ si;mis distare vidcntur in cap. 5, 4, 5, dc perpet.
tiamve pertinenl. Virgin. sanctse Marisc. Videndum tamen erudilum
(f) Quoe missa' nominis acccptio adjungewla est ;st sane ad sancti Hildeplionsi opcra dubia monitiim in
Lis, quas doclisMimis vir Joanncs IJona S. R. E. K. novissima SS. PP. Tolctaiiorum Editionc ( T. /, a
card. poirt alios collcgit, li!>.i Rcr. Litiugic, c. 2. pug. 291).
11 NOTITIA HISTORICA. 22
nissa (a). Verba Higucne vulgaria aiimmus. Dcscri- A Hancin lionoreDei supplex Kvanliusoedem
velera sunt,
psit quoque ea qu;c ex bis germana elMicbaclisRui- Sacravi,fabricansliancin lionoreDei.
Ambrosius Morales ex Codice quodam Hic patrioscineres proccisomannoreclausi;
zii de Azagra, ctijus sxpe mcminit (b). Hic tamen qnod lla cuert iiisloria Toietana, nccnon exemplum
!iatanlum laudal qiuc sanctum Eugenium auctorem nos habemus ex schedis D. Joannis de Fonseca
Hildefonsi autem niilluin, quod vide- quod
pr;cscferunf, (qui et ipse descripsit ex eo cxcmplo, quod Anibro-
rim (c). Higuera Hildefonsina quocdain, sicut el Eu- sius Moralcs es Codicc Azagrii exsculpsil)(niulalis in
gcniana alia, hislortc inseruit, quse nohis dux vi;c lertiam primoe personoe verhis sic protulit Pseudo-
crit ad perlingendum quo veritatis vocat amor. Julianus:
52. Primuni quod incipit:
Lucoesacraviisupplex Evantiusaidem, elc. Hanc in lionoreDci supplex Evanliiissedem
cst, ouincs Sacravitfabric.ausliancin lionoreDei.
supposjtitium continelquc cogitationes Hic patrioscineres prseclaromarmoreclausit;
quas dc sancti Ilildefonsi stirpeetcognatione concepe-
rat arfifex, indignum ut iniputelur sanctissimo viro, magna hac inter utrumtpie diflerenlia, quod in priore
a quo omnis mundanse superbte et arrogantioe fa- ac vera forma, Eugenius pairem stium Evantiuiu lo-
stus abesse debuil. Parcnluni eiiim ct avoruin , ct qui facil, compellarcque Nicolaum parenteni in co
fratrum, atque sororum, meniinit. Aviam Blcsillam versu :
illuslri de sanguine Gotliorum natam, patrcm siium
Stcphanuin, una el Opliilonem malerteroe siue Evan- Nicolaegeuilor, p o te devotiosummaest.
li;c coiijugcm , AlhanagiUii regis lilios fiiissc ait. In posteriore autem ct adulterala loqui Eugenius (in-
Aihaiiagildum quoquc, uli diximus, avum, qui Ariaj gilur, laudareque Evantium, uii avum forsan ; Ni-
ims vixit, nulli pielate secundum, vocat; construxis- colaum vero certe ut palrcm , qucm se ex his vcr-
seque ait allerum Eulalisc, alterum Jusloc martyri- sibus exsculpsissesensum in subjecto scholio Pseudo-
hus tcmpla. Verbo dicam, Ervigii meminit, qui rex Julianus ostendil (e).
Golhorum inauguratns anno 681 duodecini nciiipe 54. Qui autem vcra Eugcnii corrupit, aut corru-
annis posl Hildclbnsi obitum, fuil (Morales, lib. xn, pta invcnta commenlariis aucta edidit, idcm sanclo
c. 52, in fine et c. 55) (d). Consequitur scholiuni Ilildefonso primum lioc falso imputavil carmen, co
Pseudo-Juiiani, in quo prins dicla confinnarc se- qnod ccrlissimum nohis est consilio, ul ad Evantiam
cundo ac tertio epigrammale, quoc S. Eugcnii ger- Hildefonsi materteratn et Ophilonem cjus conjugeni,
inana prolcs sunt, contendit. Atbanagildi regis filiuin, Tolctanorum procerum el
53. Inscruit duo Iirecsuochislorioe ToletaiuuHie- Ilispanioc magnatum ; ad Evantium vero ejusdcm
ronymus de la Higuera. Alitcr tamen in laudata hi- Hildefonsi avunculum Garrosorum, claroe apudcani-
sioria, aliter a Pscudo-Juliano contrectata Ioquun- dem ToletuiTiurhcm familte, origines referrct, ut
tiir. Namque, ut alia omiltam parvi ad rem mo- constat cx Psciido-Julianoeo subjcclo hoc slcmma-
ineiiti, sesquidislichon hoc • lismo :
(a) Assi lo hallo en un libro antiyuo, que me dio el II Ogdoastichon epicum KxjboTEîoo-t/cv inscripluni:
P. Fr. Domingo de Medellin, grttn siervo de Dios, C Itcm [In Toletanis PP., p. 56, Domiii Evuntii] inci-
y P. Maeslro de la orden de S. Domingo, que viveen picns : Nobilis et magno,elc, cujus initialcs singulo-
el monaslerio de S. Pedro Martyr de esta ciudad : lo rum vcrsuum littcra; conflciunl vocem NICIIOLAO,
qual fue tomado de unos versos que me truxeron de linales vero EVANTIUS; ac III denique Dccasli-
Alemania con tituto de S. Ildefonso, y dicen dc esla clion elegiacum inscriptum : Item (Ut etiam in To<
manera, etc. lelanis PP., p. 77) incipiens : Ecce palel adilus, clc.;
(b) Tomo II, antc lib. n, sub litulo : De las ayudas lcrna, inquam, lucc poematia iu prtclaudato Ruizii-
para lo de aqui adelante, fol. 10, pag. 2, el lib. xn, AzagroeCodice conlinentcr legi, nimirum ab Euge-
cap. 34, fol. 147, pag. 2, in finc. nio Toletano Evantio parenli ct Nicolao avo consc-
in novissima autem PP. Tolelanorum Edi-
(c) In Toletano certe Ruizii-Azagroe Codice, cujus crata; nescio quojurc, disjunguntur; ct uy.porehi6t7i-
excnipium ad manuin nohis cst, iiullum exstat poe- tione,
niation Hildefonso ascriptum ncquc inscriptum. X°\>sive: Nobilis et magno, etc, habelur in priore
opusculorum Eug^cnii p arie, pag. 56, n. 17 ; bina vero
(d) Inier Hildefonsi supposititia in novissima SS. reliqua : Quisquis Romitlidum, etc, ct: Ecce patet
PP. Toletanorum Editione (I'. /, p. 445). aditus : etc, in corumdem opusculorum parte allera,
(e) In prsclaudato Toletani Ruizii-Azagroe Codicis pag. 77, rin. 86 et scq. Hscc aulem disjunctio lon-
cxemplo accuratissime a cl. Andrea MarcoBurrielio gissime a Ruizii-AzagroeCodice recedit, et non pa-
cum aulographo collato, omnino legitur: Sacravi, rum lcctores interturhat. Pricterea poematii Ecce
etc. atque inlegre : patet adilus, elc, vcrsus tertius ct bini sequeules in
D Toletanis PP., pag. 77, ita legunlur :
uanc m nonore Dei supplexEvanliusaulam
Sacruvifabricansliancin houore Dei. llanc in bonoreDei supplex Rvantinsaulam
Hic patriosciiieres prsecisoinarmoreclausi. cto. Sacramlabricanshancin lionoreDei;
Hic patriosciuerespra.'cisomarmoreclausil;
ul in HigucroeHistoria Tolelana, alquc in exempiis
Joannis Fonsecscet Amhrosii Moralii a nostro lauda- qiuc Pseudo-Juliani Chronico potius quam Ruizio-
lis. Pro Iiorum auleni omnium plcniore caplu scicn- Azagrcnsi Cotlici, ad quem collala Eugenii opuscula
<!um cst in Toletano Ruizii-Azagroe Codice tcrna dicuntur in eorumdcm limine, conveniunt. Mitto
poematia, sciliccl 1 Decastichon, clegiacnm, inscri- spretas metri lcges in secundo versu, cuin in Ruizii
ptum Epitaphium Nicolai [In Tolclanis PP., pag. 77, Azagra Codicc apposilc iegatur : Sacravi fabricatu,
Nicotao avo] liicipicns : Quisquis Romulidum, elc. ; ctc
25 S. HILDEFONSUSTOLETANUSEPISCOPUS. 84
36. Primam ergo Ilildefonsini stemmatis descri- B germanum illius, quem oslental, esse videlur; ad-
ptionem carmine illo primo (a), scholiisque ad eum duciturque ab auctore Hislorise Toletanoetanquam
subjectis contentam, pronothiset mendacibus; car- ad seexGermania cum aliis remissum, non ut par-
mina aulem duo, secundumnempe ac tertium (b) Eu- tem collectionis Juliani, quam ut architectaretur
genio ascripta, pro legilimiset germanis sevi illius nondumei in mentem venerat (c).
reliquiis, lector, habeto. 58. Proetermissoquinto, quod VenantiusFortuna-
57. Quartum ordine carmen, sive Hildefonsi se- tus idoneum, in quo Evanliw nomine colleclor ahu-
cundum, de bospilali domoa Stephano et Lucia paterctur, suppedilavit, quodque miris modis trunca-
rentibus oedificaia,quod incipit: lum in hoc habeinus systemate, de quo alio loco ar-
LuciacumStephanogenitrix,sed avunculusillam..., guemus incaulum scriptorem (d), sextum carmenpro
(o) Nimirum quod incipit : Lucwsacravit supplcx Quirinorum (Chirinos)genli, quadein ejusdem Chro-
Evantius osdem,etc, quo de supra, n. 52. nico, n. 579, egerat, gralilicaturus, ita sistit in col-
(b) Nimirum quoe incipiunt : Ecce patent adi- lectione carminum, pag. 147 :
tus, etc, el Sparge rosas, lector,etc, quoeEugenii FunerisofficiolacrymasEvantiacnmo
proculdubio sunl, habenturque in Ruizio-Azagrensi ContulilliaecGENERO, etc.
Codice; et in novissima SS. PP. TolctanorumEdi-
lionc nn. 87, 88, pagg. 77 seq. quasi Chirus hic, sive Quirinus, aut Chirinus, gener
(c) /Eque mihi suspectum videtur ac prius itltid esset Evanlise,cum ex epigrammate constet hunc
Lncw sacravit, elc, quanquam nihil absoni aut ab- Q Hilarium appellatumfuisse, qui rapta, ul ibidem le»
surdi contineat. HoeretSS. PP. Toletanorum Editio- gitur, conjuge, ad clericalem militiam transiit ef
nis curator in Nol. 1.1, p. 445. presbyter ordinatus fuil. Apud Yenanlium sic le-
(d) Venantiinimirum Fortunali Epilaphium Hila- gitur :
rii preshyleri, quod exslat lib. iv, n. 12. Lepida au-
icm proealiisest postrcmi ejus cpigrammalis disli- FnnerlsofliciolacrymansEvantiacliarc
chi mclamorphosis,quod Pscudo-JuliauusToleta»r.r Coiilulitlisecgeuero, etc."
* 2f>
25 NOTITIA IHSTORICA.
HelladiiTolelani prasulis sepulcro, verum est anti- A mus (Lifr.xn), tempore non parum declinasse intcr
quitatis monumentiim; id tamen ab co, quod fuit ac collectoris manus deprehenditur. Utrumque dabimus,
scriptionis Toletamc historise, cui insertum habe- diversitatcm notabimus.
59. F.x historia Toletana. Ex CollectioneJuliani.
PraesulisHelladiitumliarequiescitin ista ProcsulisHrlta'!iitumbarequiescilin ista
Corpus,al illiusS)iirilusaslra tenet. Corpus,at illiusspirilusastra i<>iiet.
Toleiirector fuit liicoumdegil.in aula , Toleii tcctnrfuithic duin deg.t in aul3,
Ex moiia-lioque abbus-'galiensiserat. Ex inoiiacliolettor Agaliensiserat.
HincToletanainrapiuu-violenlerad urbem HincTolulauauirapilur violentcrad urbeni
Coiifeeiussenio,sed pielate vigeus. ConieiTussenio,sed pielale vige.ns.
CorporisexuviasmartyrI.eocaclia cepit. Corpon<exuuas mariyrl,eo adia cepit.
Isiadoniusreges ponlificesqiie capit. Istadomusrege-sponlilice.sqiie capit.
Undedie extremosurget reiiivivusailauras, Umledie exlremasurgcl redivivusaiiauras,
Utcapiatmerilispncmiadignasuis. Ut capialnieritNprtemiailignasuis.
Hildefonsus ejjo, qtieinfeceratille ministruin, JamqneocloginlaseninrIransegcrntannos
Persohi sauctocanninaDaucaseni. Gloriapoiiiiftcinn,fax aniiiiosaDei.
Hiklefunsnsego, quemfeceralllie miuistrum.•>
Persolvisanc.loqualiacunqueseni.
40. Quoeinsurgunt Ilahco cnaractere, ca sunt in B fidem, qui rauone uttintur, anrogarent. Eo enim di-;
quibus allerum discrcpare ab altero observari debet. rexit mcntern confictor carminis ut sanctiim Boni-
nlegrum dislichon de Helladiiactatenovit unus coltum cpiscopum Arvcrncnscm, cui sicut et Hildefonso
lector. Quod autem nota, seu polius risu dignumju- Deipara Maria cappam niiri candoris apparens ci do-
dicamus, rectoris nomen et munus cst in lecloris mu- nasse riicilur, ex eatlem qua Hildefonsus gente et fa-
lata, quarlo nempe carminis illo versu milia, hoc est Ophiloniset Evanti;c sancti Hildelbnsi
Ex monacliolector Agaliensiserat. matertera, ncpotem fuisse. Forsan ut cappoeccelc-
slis a Deipara virgine scniel Hildefonso conccssse
Nam in tertio, quin scrihere is voluerit rector, erro- donum, si quidem in allero repetendum fuit, de fa-
remque typorum esse minimc dubitamus. Atexmo- niilia tamen, qu;c csl lex fideicommissorum,non
naclio Iectorem Agaliensemfactum ISelladiumfuisse, exiret. Constal quidem ex Boniii Actorum hisloria ah
credi eumdem cbllcctorem voluisse, Iuijus aflixum asqualiconscripta (d), Theodato el Syagrioparcnlibus
scholion palam facit, siquidem hoc lcctoris offlcium etlitum eum fuisse « e senatu Romano dunlaxal no-
apud Benediclinosidemesse cum arcarii aul oeco- bili prosapia, > ut illins anonymi utar verbis. Quoe
nomi, idque ex Isidoro in libro dc Ofliciis constare quantum distent a Golbica siirpe, et Alhanagildo
ait. Sed imposlura est quoc veroe fil lectioni. Rector rcgc Goihorum proavo, nullus non videt. Et nonnc
enim pro abbate apucl eumdem Ilihlefonsiimsignili- ridiculum est ac demens, ul Hildefonsumcredamus,
care consuevit (ut in Justo, cap. 8); lectoris autem Syagrisesororis matruelis nominehos versuspangen-
pro arcario aut ceconomo,neque Isidorus in libro de lein, ob pr;cnuntiatam olim Bonito, dum adhuc in
Officiis,heque alius, credo, aliquis mcntionem lia- |Q ventre matris esset, a sacerdoteuuodam sanctilalcm,
buit. Equidem insani esset hominis inemorare Hel- hoccinier alia concepisse:
ladium arcoe,non autem loli monasterio proepositum Mir.icaniint puerosseclisvolvenlilms asvi
fuisse (a). Eventura.Deussospitetislamihi.
41. Septimumpro Eugenii sepulcro factum germa- Femineo levi sexui facile id concederemus, gravis-
num videtur Hildefonsi, quantumvis Morali invisum, simo ac Hildefonsominime possumus.
agnovitque purus adliuc iabis Toletanus hisloriciis. prudentissimo
de Boniio licentia. llle enim
Nec adeo tofum germanum dicimus, sed qua parte Ncquc stelit hicJulianum infingendi scholio isto, cum a Vir-
ab eodem historico uli tale agnitum olim fuit. Te- ipse, Dei qcii apud
traslichon ille vocat, quod oclastichon apud coile- gine genitrice vestem accepil Arvernorum crat
secundum cpiscopus; Toletanus idem episcopus, non Arvcrno-
ctorem apparuit (b): quare el quaiTumdis- rum, sed Arvernus, apud ettmdcm
ticha vix in censum aliorum cluorum rciulerim (c). Jiilianum patria dunlaxat
42. Oclavumpro sanctis Leandro et Massoneme- cluinin Pseudo-Chronicis(Num. 440, 441, 442), necnonet Luiipran-
suis (Ad an. 8S9) publica-
tropolilanis Hispalensi et Emeriiensi. Nonum de Hoectamen hujusloci propria non sunt, scdejus
sancto Fulgentio. Decimum de sancto Isidoro. Un- tur. Julianus
decimum de sancta Florentina. Duodecimumde san- quo legitimitatis causam dicet (e).
cla Leocadia martyre Toletana, pro supposititiis 4S. Prscter licec attributa llildcfonso a Juliano
babeo. cncomiasle, duo alia exstanl opuscula, quorum is
45. De carmine decimo lerlio, quod incipit : non fuit recordalus forle quod non justa opera secl
veluli additiones essent, ut rcvcra sunt sciiicet:
Cruxhaecalmagerit geminorumcorporafratrum, iD 46. Libelhis De Viris illustribus, alias De Scriplo-
hoc est de Leandro, Isidoro, et Florentjna eadem se- ribus ecclcsiasticis,sive additioad ejusdemargumcnti
pultura conditis, neque Hildefonsi, nec allcrius an- librnm sancli Isidori. Cujtts in prsefatione ipse se
liqui esse, qua forma apud collectorcm apparuit, ab prodit auctor, successorcm se allerius Eugenii fa- in
ea quoeex CodiceNicolai Fabri propria forma fuit scde gloiiosa Toletanseurbis rclcrens. Sequilur
non parum diversa, diximus jam, cum de Fulgentii men aniinadversione islhoec ampliatio dignissima :
rebus ageremus. • Quam (inquit) non e.v Iiominumnumero gloriosam
44. Decimoquarlo tandem factum videtur ut si dico, cum hanc etiam gloriosorumilluslret pra;sentia
quse aliis prscstita, hunc demum venientes omncm principum ; sed ex hoe quod coram limentibus Do-
(a) Hoc carmen quale in HigueroeIlistoria Tmeta- rium ccnset (P. i, pag. 444). Mihiomnino suspectnm
na legitur, « verum esse antiquitatis monumenlum t, vidclur, alque
exislimat noster; cui adstipulatur SS. PP. Toletano- Enseresecandum,ne pars sinceratralialur.
rum Editionis curator (T. I, pag. 444, in not.). Vel
integrum, parum mihi arridet. (d) Apud Suriumet Bollanilum,15 Januarii. Item
(b) Exstal quoque in notis Ramirezii ad Luilpran- Franciscum Lanovium (De SS. Franciw Cancella-
dum, pag. 550. riis).
(c) Nimirum quod incipit: Prwsulis Ettgenii, elc. (c)"Nimirumin Ficliliarum Hisloriarum censura
Interpolatumnoster, SS. PP. Toletanorum Editionis passim, prsecipue vcro lib. n, c. 4, § 6 seqq. ad 9.
curalor, « dimidia > sui « parle conficium >et spu-
miniini iniquis alquc juslis.habelur locus lcrrihilis, A corruplis ab Avicenasancti doctoris De medicuAric
omniquc venerationesiiblimis.»Id propter exhibitam libris, iranslata ob apostasiam Theqdiseli ab ilispa-
sibi ca in ecclesia, sive Leocadioemarlyris, sivc Dei- lensi Tolclanam in ecclesiam primatiali sedc, cl ob-
patoe Marioe,proesenliamduhio procul imiiicnstan- lento per Cindasvinthuma Romano ponlificeprivi-
lum ai.t.Unde colligas libellumhunc posl altcram ex legio, ut sccundumbencplacitum Ilispanorum ponti-
duabus his apparitionihus, hoc est suh viloe fincm, ficum primalioe ista digniias vel Hispali, vel Toleti,
cxaralum ab eo fuisse. Qui quidem cditus cst, alque cssct, qiiam idcm rex Toletanoeadjudicavit; cujus
cdi sempcr solet, cttm laudato sancti Isidori lihello. rei tam serhc, et quaa ex beneplacito, uti dicitur,
Mss. ejus exempia habuere Ronuc C;csar cardinalis ponlificum Ilispanortim, simul intclligo congregalo-
Raronius et Alphonsus Ciaconius, apir! tpios vidil rum, cxpcdiri debuil, nc minima quidem nola aul
Arnoldus Uvion (a). Cajclanus ilcin habuit cx hi- vestigium in Cindasvinlhi ct Rccccsvinthi, necnou
bliothecaCasinensi; qtii et refcrt (In VitisIrium, ctc, Wambanis, et successorum, conciliis Tolelanis rc-
p. 140) in Vaticana, siue aucloris lanicn noinine, relicta csl.
periri. Andreasquoque Rescndius aliud penes se ha- 50. Denuini Ilildefonsus moriens decimo octavo
buil (Kpist. ad Qucvcunm,p. 224) (b). Recccsvinthircgis anno, ut viriimus(id est 666) nisi
47. Supplcmenlumitem seu continualionemChro- Pythagorica usus aliqua metempsychosi, minime po-
nici ejusdemsancti Isidori usque ad sua lcmpora, tuit ariiliiioncmhanc Reccesvinlhi ohitus relatione
deindccdulil cum LucoeTudensisChronico Francis- concluricrc,quod Tudensis crcdidit. Hanc cnim sc-
(us Scholus Andrca:fralcr,liujus opcroesticeenliiria- quilur liocc. hujus auctoris nola : « Ilucusque hcattis
tus in puhlicanriisHispante, ut vocant, illustratc ati- rH scripsit Hildcfonsus,etc. » Alitcr RodericusTolcia-
ctoribus (Vot. I V). Lucas cnim Tudcnsis Ecclcsise nus, cujiis hac re super vcrba corruptissima suul in
cpiscopusBerengarisereginoejussu scripturus niundi vulgatis Edilionibus (Hisp. iltusl. t. II, p. 52) : « Et
Chroiiiconjecit profiindamento htijus opcris id quod cum bealus Isiriorus scripsissct Goiborum orisincm
ab Isidoro scriptum novcrat. Esl qiitlein aliquanlo usque ad aiinum quinluni rcgis Svinthilse, S. Hildc-
cliversumbocce quod Tudcnsis pro Isidoriano nobis fonsus scripsil tcmpora Golhoruin, Alanorum, Van-
dedit, ab co quod vulgo ci trihutum circumfertur. dalorum ct Suevorum, a quinto anno Svinthiloeus-
Scd aliqua de hoc dixinms, cum in Isidoro versarc- que ad ocfavum decimum Rcccesvinlhi, (d) [at Isi-
intir. Diffcruntqtioque hcc dtto in conclusonc; nam dorus junior, qui a principio niiindi incipit Chronica
Isidorianum vulgaro Ilcraclii quinlum aiinuin, ac usque ad octavum deciinum Recccsvinthi] annum
Siscbuti quartum, hoc cst, seram 654, non proctergre- lidelitcr prosecutus, et usque ad deslructionem Hi-
ditur; Tudensis aiitem allcrum Sisebuli rcliqua, et spaniseper Arabcs ipse scripsit.» Quoeita corrigcnda
qui posl ciiui regnavil, Svinthiloe tolum impcrii ac cssc ccnsco : « Et cum bcatus Isidorus scripsiosct
vitoetempusadjccit. De qua dilfercntia quid scntien- Gothorum, Alanorum, Vandalorum ct Suevorum,
dum sil non faciledixerini. Plane huic exislimato a originem usque ad annum quintum regis Svintliilic,
selsidori Chronico huciisquc pertingenli, C[uodduo- sancfus Hildefonsus scripsit Gotliorum lcmpora a
bus ipsc Lucas divisil libris, terlium appcnsurus; in- quinlo anno Svinthilocusquc ad octavum deciinum
cipere hinc ail « ContinuaiionemChronicorumbcati Reccesvinlhi annum; ct Isiclorus junior prosecutus
Isidori pcr bcaium Ilildcfonsum cpiscopum Tole- usqiic ad deslructionem Hispaniai per Arabes ipse
lanuin compositam. » lstlucc ab inifio Sisenandius- r scripsil. » Quoesic lccta rccto currere lalo, aliler
qie aclReccesvintliimorlem extenditur. sibi non constarc nenio non vidcl. Hoecnos de hac
48. At si revcra Hildefonsi est aliqua cx parte adtlitione habuimus dicere : quam quidem admittunl
(quod non alia quarn Lucoecjusdem Tudensis aucto- proctcr laudatos episcopos Toletanum ac Tudensem
rilate allirmarc possumus), ccrle plura sunf novoect Ilistorioegeneralis auctorem, Joannem jEgidium Za-
aliensemanus antiquis consuta, quoe Hildefonsi non morensem, in fragmentis suis mss., Joannes Gcrun-
cssc pro comperto habemus, ulpotc primo Macho- densisin prologo AnacephalaeosisHispania!;qui cum
ineti pseudo-prophetseinHispanias advenlum cl proede ejus historiographis tractat, adriidisseait Isido-
dicalioncm,ejusdcmque expulsionem sancti Isidori riano opcri de Golhorum successibus aliqua Hilde-
opera. Hoc cnim proeterquamquod insipidum essc fonsum Toletanum et Sulpicium. Qui emendandus
ligmcntum loco suo ricmonslravimus, ininimc Isi- cst, ul pro Sulpicio Julianum, sivc Isidorum junio-
doru§ ipse lacuissel in Chronico, aut Golhorum hi- rem scripsissecrcdendus sit. Aliihoc totum quod sub
storia, quorum illud ad aiiuum 616, boecvcro usque Ilildefonsinomine sese venditat, Lucaj Tudensi at-
ad 626, quos quidem lcinpus huic anili fahulocMa- trihuunt, quorum e numero cst Laurenlius de Pa-
choincti in Hispaniasexpcditioni proescriptum jam dilla, in Vita sancli Isidori (In opere de los Sanlos de
prsecesscrat.Nam quod apud cumdemLucamTudcn- Espana).
sem lihri primi fine, el inlra cancellos, ul significa- 51. Adofficium,seu librosecclesiasticos,Isidoriani,
tur, laudali Chronici lsidoriani, ad a:ram 655, lega- ut vocant,rilus, Breviariurnsciliccl ac Missale,non-
lur Sisebuli tempore Machometum ab Hispaniatur- nulla contulisseHildefonsuminde colligercpossumus,
piter fugalum, in Africa ncquiiiam nclarioc legis ,p. ' quod in cpistola synodali quam ad Hispaniarumepi-
stullis populis procdicasse, cjusdcm coiumalis cst scopos Franeofordiensis concilii sub Carolo magno
cum Hilclefonsinis assumcntis ejusdem Tudensis, habili Patres undique co collccti pro damnanda luc-
sive alterius, rumorcs vulgi, non veras hiijus pcrversi resi Felicis Urgellitani atque Elipandi Toletani an-
liominis historias, secuti. Ncc aliter hi censebunl de; tistitum nuncupavere, allegatis ab eodem Elipando
liac additione, qui pcrpetuo cxercilam EcclcsioeTo- pro se in lihello fidei sueead Carolum eumdem ma-
letanoesuper alias piimalialem dignitatem, tanquami gnum directo sanctorum Eugcnii, Hildefonsi, alque
Palladium Ilispantc quocldam, tucntur. Ilic enimi Juliani lestimoniis, sic rcponitur: «Sequilur ineodem
«liscrlceniinlialum legimus Hispali sanclum lsido- libellovestro : Ilem prKdecessores nostri Eugenius,
iTimprimatiocdignitalc floruisse (c). Hildefonsus,Julianus, Tolelanoe sedis antistiles, in
49. Paria sunf. commcnla cjuseadjunguntur dc: suis dogmalibus ita dixerunt in mis"sade Crena Do-
(a) Rcfcrt ipsc in Ligno vitoe,lib. v, cap. 65. lo : Beali Ilildefonsi cpisco.pi Tutelani conlinua-
(b) Habetur in bibliotheca Escurialensi (Diqramm. tio Hisloriw Gothorum a tcmporibus Sisenandi ad
ct, plut. iv, n. 23) atque apud Florezium ('/'. V, ai Reccesuinthum.
pag. 475). in Mss.
(d) Qu-3sic leguntur intra ansulas, deesseFranco-
(c) Eadem dc hac Chronicorumcontinualionesen- Scotus aclnotavii in margine suocEditionis
fit SS. PP. Tolctanorum Editionis curator, in Mo- furlensis. Similitcr errat hisloria generalis, n parte,
E"locidem pncfixo (T. /, pag. 455). Habclur laincnI cap. 50, cl Joanncs iEgidius Zamorcnsis ms. verbis
to'is« urialcnsi Codicc (Lii. b, plul. i, n. 9) hoc titu- Rodcrici corruptis usus.
29 NOTITIAIIISTORICA. 30
inini:» Qai pcr adoplivi bominis passionem, etc. i A larioagnovit Vinccntius BsJIovacciibisepiscopus, li!>.
Sequunlur tcsiimonium unum alque alterum ex hac vu Speculi liistor., cap. 120. Nccnonet M-iehael Al-
missa, et ex aiia de AsccnsioneDomini, quibus ad- phonsus Carranza Carmclita Valentinus, isqui liliros
jungitur : «Et csetera qiuc ex parentum vestrorum Devirginitateperpetua hcalicMarioc jam laudatosin lu-
dictis posuistis,utmanifesliim sit quales habeatis paccm primusedidit, in eotractatu quo dccodcm my-
renlcs, etut notum sit omnibus unde vos iradili si- sterio neophytuminstrucrc voluit, superioriquesub-
tis in manus infidelitim.n junxit, aliquo exinde utitur Hildefonsoascriplo testi-
52. Injuria exprobrant (fl)calamilatemcaptivitatis, monio. Acpnestoest liiiicsuffulcicndojudiciohistoria,
tanquam pcenam fals;cdoctrinseabantiquisPatribus, qiuc scriplo isti porrexissc occasionemdicitur.Rodc-
qui vere sanclissimi et calholicissimifuere, tradiloe; ricus cnim Tolclanus, lih. n, cap. ultimo, lucc ait :
quosdataopera tueturBaronius (Tom/.Y,ad.ann. 794, Hujus lcmporc cum llelvidius et Pclagius (l'ro Jovi-
ex n. 6) ab impressionehac synodalis censurscin la- nianiis) a Gallisvenicntes plerasque partcs Hispanisc
les Hispaniocdoetores,una taniumfideElipandieoruni infecissent, virginitatcni bcaloeVirginis infamantes,
doclrina abutentis, tam acriterfacta.Id quod ccnscn- bcatus Hildefonsus iilis occurrens, sacrarum Scri-
dum pariformitcr esldciis quocadjunguntFrancofor- pturarum testimoniis, cl lingua melliflua, ct graiia
diensesPatres : «Et melius est testimonio Dci Patris in labiis suis diHiisa, corum dogmata confulavit, ct
credere dc suoFilio, quam Ilildefonsivestri, quitales ab Hispaniis confusos ahegit.» Deindc narrat beaf;c
vobis composuit preces in missarum solemniis, qua- Marte faclam ei apparitioneni, et gratias habitasob
lcs universalis et sancta Dei non habet Ecclesia.Nec defcnsam ejus virginiiatem.
vos in illisexaudiri piitainus. Et si Hildefonsusveslcr g 56. Sedplura ei giaviorasuntargumentaquibusper-
in orationibussuis Chrislum adoplivum nominavit, suademur quoniinus librum hunc in albtun llildefon-
noster vero Gregoriuspontifex Romanscsedis, ct cla- sinorum op:rum admittamus. Primum cl masculum
rissimustoto orbc doclor, in suis orationibus semper quidem e^cs;ylo cs!, quocvcraet germanadoclissimo-
euni Unigenitum noniinare non duhitavit. «Quibus rum judicio aucloris censetur sui nota. Verc cnim
quod oequumfuitBaroniusctalii c nostralibus respon- scnuo is, quo Hiklcfonsusutitur in operc Devirgini-
dcrunt, aliissancli piTCSortiniHildefonsi nostri lau- tate, quad indubilate cjus est, lam riistat ah illoallc-
dalis testimoniis, qu;c adoptionem carnis eo modo riuslibclii advcrsus disputatorcs editt, ut mirari sub-
quo Elipandus seniicbat,ct FrancofordiensesPatres cat homines cruditissimos nunquam hujiis diffcren-
intellexere, ab ejus menie doctrinaque omnino ex- tiocscnsumadanimi sui examen reduxisse. llliusqui-
cludunt. Qua: cum Elipandus soeculosuo, boc est sc- dcmstyluscbaractcrcm cjus oclatis,etgoihic;eLatini-
quenti, in stylum veneril, retractanda erunt. Inlerim tafis, qua vixil et qua imbutus fuit Hildefonsus,proc-
enim adduximus coconsilio tantum, ut ostendere- sefert manifestissinuun: nempa Latinseorationisjam
mus Hildefonsumin Rittialcs etecclesiasticos libros declinantisad ruiiitatcmctscabrosilatem gcnusquod-
nonnihil operoecontulissc. dam, longedisccdensabantiqiioeveroequeRomana:di-
53. His lamen quoevere ei tribuuntur adjunxit no- ctionis puritalc ac facilitate. Hoc gcnus, scilicet quod
stra selasquscdainalia, qure vel nec ejus ncc alterius verbis aut iiisolentibusaut improprieusurpatismaxi-
unquamfuere,velnulla congruarationeejusesseeviii- nie delcclatur, phrasi horrct, diciioiiequeinsuaviori,
cere possumus. Franciscus quidcm Fevardentius Gal- numerosque non tam in structura lotius, quod opor-
lus ordinis Minorum, ccclcsiasticsetotius hislorioep tebat, orationis scrvat, quam in cxilum periodi cu-
sacraiTimquedisciplinarumperitissimus, merito suo jusque laboriosa anxietato compingit. Vcrbis conso-
pietatis doctrinocqueamagno Baronio laudatus (Ubi nis, aut certc ejusriemnaiuroect gcneris nisi oralio-
supra, ad ann.794, n. 10)superiore sa:culo Parisiis nes cadant, inutuoquercspondcanl, scrmo frigcscere,
edidit anno 1576,e Nivelii oflicina, sancto Hildefon- ac sine lumbis cssc, prorsusque kmpfii>r>;, creditur.
so ascriptos, primo lihrum contra eos qui dispittatit 57. Acceriit affcctata ciiani vcrborum congeries,
(leperpetuavirginilatesanclw Mariw, et de ejus parlu- inopsquc, ut sic riicam, copia, cujus negotium in eo
ritione;2° honiiliaui conlra eos qtti mendoseaffirmant tomni fuitposiium, ul circumioquendoanxiaque mo-
Mariam vircjinemcontra legemDominumpeperisse;o'' liiione quidquid pcrviumcssetacsimplex dictuquefa-
scrmonessex de AssumplionebealwMariw; 4°sermo- cilevcrboruin cumulus involveret. Hic istiusouvielo-
nem duplicemin Nativitale beatw Mariae; 5° scrmo- quentisecharactcrismus fuit, quo Ilildefonsus, et pa-
nem de ejusdem Purificatione. Quod opusculum cdi- res fere oinncs in Hispania maximc usi sunt. yEvum
tum quoque inter vetcrum patrum opcra habemus nos, non homines, carpimus. At vero duclum libclli
(Vol.IK.) Advcrsusdisputatores nulla affectatio, scdforma illa
54.Necnon Petrus dcAlbact AslorgaejusdemFran- simplex et apcrta diccndicpioeapud alias gentcs et in-
ciscanornm ordinis, Hispanus, in magnooperea sc ferioris soeculiscriptores invaluit, eaquc ocrpaucis
tanttun initiato, Biblioihccsevirginalis, Iioc est, eo- verbis insolenlioribusaspera comitalur.
rum auctoruin collectione, qui pcculiaria in laudem 58. Sed ne liujus arguinenfi pondus intimalio hocc
Deiparsamatris operascripsere, CoronambeatwMariw gencralis extenuct, agc, vidcamus singularia ista in
viriytnigIlildefonsiiioiniiicin luccm edidit (b). Pscu- cxcmplisclara. Primo loco verba exlibcllo Dc Virgi-
do-JuIianus quoquc Yitamsancti Eugenii decessoris I^ nitalc partim Lalina, Laiincve usurpata, hoccnotamus
sui, hocest jnnioris, scripsisse cum credi voluit(c). conncctatiopro copula, ulcrcdimus; fatuissimus; fe-
Nuper vir doctissimusJoannes Mabilloniuslienedicli- losa pro fcla (quod sancti Isidori excmplo iu quodani
ntis RevelationemquainriamHildcfonsocuidam llispa- hymnodixit); rcinemortilus,quasirecordatus, aul rc-
no episcopotribulam, iina cum disserlationc De pane miniscens: inconstubilis; lanlumdempro tantum; du-
eucharisticoazymoel fermcnlctlo, Parisiis, anno 1674 Crtrcproducere; vetustaius, quasi anliqualus; plattsi-
iiilucememissa, publicavil.Quscomniasingillatimabs- bilis pro Iibens; audienlia pro audiendi scnsu; tnoni-
qucullaverisimililudineascribici, aul cjusesse crcdi, laliones pro monitioncs; atmificus,pro sanclificans;
iam pcrsuaderc contcndam. iinpudoraluspro eo qui pudore caret, quein Isidorus
53. Certe, ul ordine aganius, caque prscslruamus inglossisex/JU(/ara(u»( dixit; evadenspassivcprocva-
qiuclcgitimitatcmcomprobarevidenlur, librumContra dibili; implenitudo et impromptissimushaud ncgant
cos quidispulant de perpetua virginitate sanctseMarise, hicplenitudincni aul prompliludincni; aliaquc.
ct dc cjus parturitione, olim pro Ilildefonsicommen- 59. Sequuntur affcctatcdicfa ct redundanler. Quid
(ff)Vindicavimiis nosolim sanctum Hildcfonsum ab (b) In explicationccpigramm. Hildcfonsidc Euge-
ca labc.quainustusfiicralaPalribiisconcilii Franco- nio, scu in Collectionevar. carm., pag. 150.
fordiensis, a Fcliceet Elipandopcr errorem facii dc- (c) Hanc Eugcnii Vila") in graliam Tolclunipopuli
replis (Vide tom. 11Coltect.inax. concit.Ilisp., pag. scriosisse Hildcfonsusa Pscudo-Julianodiciiur.
<;#>,670UC.VRD. HEAr;>;iui',r.
-1 S. IHLDEFONSUSTOLETANIS EPISCOPUS. ."3
copiosw(rugisinfamis?(nam sic nialo quam/ucyiji)au- A , tiatum, sive vitiosum susccplum in usus stios !.unc
(licittia;tum inlulisse; deAnna proplictissa ait : Comi- versiim : eo quidem lempore quo nondum exstincta
lalu eonjugisnon longwva,duodeciessepliesviduittttis erant, velin Hispania ipsa, poetic;c artis luminn ?
antiosilate longinqna cl obsecralionibits oputenla. Pncterea quod Ecclesiam dixerit cx auctoriiute SS.
Item : Licet ego non explicavcrimomneslalium et tan- Putrutu hunc bynmum seu hymni vcrsum canerc :
lorum innumerosel innominabiliterexistenlesveridicos si loqtialur Ililrielbnsus,rie eo Ecclcsioeritu, et psa!-
lestes,etc' Slellamnovonalivitalis exordio, novopro- lenrii consuetudine locuius vidcri riebef, qiiro cx
cessiouis apparatu prolatam. Hocc notalii digniora constilulione duorum Tolctanoruni quarti et quinti
Siunt,quibusp.iriarospi:rsaaliapi'rinlegrumlibrumfa- conciliorum, tam in Ilispania quam in Narbonensi
cilcquivisobservabit. Qiisequidcmomniahucisquedi- provincia Gothorum clitionis (uniie ii quos impro-
*.-lavoluijiitslyli hoc genus,quocillius tcmporiselegan- basse liber dicitur hsereticivenerc) conslanter viguit,
fia fuit, divo nostro, istius opcrisfabro, consignarem. non dc ecclesiaslici officii ncrnpc Romaiii c.vtra eos
Quod piorum omiiiumveniadictum sit, virique san- limites vulgata fonna. Alqui in GothicoMissalilibro
ctissiini,cujus ha:cvel impoiita scrnionis vestigia re- nunquam fuit iste Sedulii receptus liymnus.
legens avido ore pronus exosculor. Plane in opusculo 65. Quarto, hunc lihrum de quo loquimur non
altiro advcrsus eos qui disputarent de Marte partu- Hildefonsi,sed Paschasii Ralbcrti Corbciensisabba-
ritione, diversa omnia : gvnusscriptionis prorsus altis, (|iii suh LudovicoPio vixil, partuin csse, Jiianncs
tcrum, oratio liquidior ef simplicior, vix ullumquod Mabilloniuset Lucas cfAcherius Bcncdictini, sa:pc
oflendat aurcs verbum, nulla omnino affcctatio aut jam prseconio solidse virlutis a nobis excepti, cer-
circumduccndi res, aut vcrsus pariformiter absol- g] tissimis alterut putat (c)argumentis,conjecturis alicr
vendi. (</)usus, contcndunt. Orta nempe fuit Raiberli teir.-
60. Secundo, movct bujus opcris apud Juiianum porc in Germaniocparlihus nova scntentia dc modo
aliorum descriptorcm silentium. Vix enim creiiibile nativiialis Christi Salvaloris ex ulero DeiparoeVii-
cst adeo sedulum et curiosumrccensitorcm librorum, ginis, « dogmalizans Chrisli infanliam per virginalis
qnos quidcm ahsolutoset inlcgros reliquisset, nostri januam vulvse, humanse nalivitatis verum non ha-
Ilildefonsi, absolutum liunc et integrum, in eoque buissc orlum ; sed monstruose dc secrelo ventris in-
periclitanfis in beatam Virginem pietatis articulo ccrto tramile luminis in auras exiisse : quod non cst
cmissuin ignorasse aut proclermisisse. Unum cnim nasci, scd erumpi, » ut Ratranmus inquit, Corbcicn-
laudat is libellumDe Virginitate S. Mariaacontra tres sis el ipsc monachusRatberto oequalisin libro Dc eo
infidclcs, qui manifcstissimc aliusille esl etabhoc di- quod Cliristus ex Virgine natus contra ita sentientes
versus. Nec Isidorus Pacensis divagatur ab isto unico elucubrato, et a Luca d'Achcrio primo Spicilegii sui
«])i;'c, laiidans eum quem « de virginilate nostrsc Do- voluniim:in lucem edito (Pag. 518). Adversus hunc
niiiuc Mari;csempoT'vir^mis iiitido politoqueeloquio, Ratramni Iibrum, sivealium alterius qui virginilaleni
ordine synonymo (vides quod clocriralur)peifLoren- quidein asserebat Mari;ein partu cum calholicis, sed
tem libellum. » Pelagio similiter Ovetensi, aul Seba- male interpretabalur, « id ipsum, qirod confiteretur
stiano Salmanlicensi nullum aliud opus cognitum negans, » dum diceret« eam communi lege naturoe
dixeris: quo scilicet meruit sanctissimus doctor puerpersm filium edidissc : » quoe verha ejus sunt
cappoe coelestis Marianum donuin, quam id quo opusculi nostri, cui insistimus, auctor calainum
« (.'ontulil (verha cjus audis) adversus hscresiarchas p, slrinxit.
Helvidiumalquc Jovinianum, » qui verc hostes sunt 64. Descriptum hunc in bibliothccoeCorbeiensis
ab Hildefonsosibi in eo, quem unicum conlendiinus, apographis Mahillonius vidit cum hac inscriptio-
cjusdem esse librum, ad concertationis cxercitalio- ne (c) : « VenerabilimalronseChristi una cum sacris
nem proposili. Quibus iisdcm nolis deprehenduntur virginihus Vesona (legcndum Suessona Mabillonius
haud quiclemad aliud opus eiriem Hildefonso scri- cxistimal) inonastice degeutibus P. R. monachorum
bens Quiricus (a), necnon et Hermannus monachus omnitimperipsema.Qiucstionem,charissima:,deparlu
ad Laudunensem cpiscopum directis (b) lilteris re- B. MarioeVirginis mihi nuper allatam vobis persol-
spexisse. vere decrcvi, quoniam vos eam plurimum amare non
61. Tertio, Hildefonsumnetam peregrinum existi- ambigo : ut ex hoc sciatis, quantum vos diligam
mahimus bocrcnlemvein dimetiendo carmine, cujus trnge diu ab utero vester ahiinnus, niulto jam senio
artis tam sludiosus nohis a Juliano describitur, cui confectus. » Grandioribus ncmpe his in litteris P. R.
hscc excidcrint? « Hinc est sane quod Ecclesia ex Pascbasii Ratherti nomen latcre Mabillonius certe
aucloritatc sanctoruni Patrum, canit dc nativilatc judical. Imo d'Achcrius ait hinos cjusdem biblio-
ejus (Christi Domini), et gaudium malris habet cttm tliec;c Corbeiensis Codices mss. Paschasii Ralbcrti
rirginiiatis pttdorc, ubi aiii quam egregii viri emen- noinen pncfixum habere. Exfra vero rem concerta-
daverunt, ciwnvirginilalishonore. » Agnoscisversum (ioniscum luereticis, quod volunt hi quibus Hildefon-
ex Paschalis operis Sedulii secundo lihro, nempe sus videlur auctor, librum consislcre, inde is collc-
illiushymni quem sanctoc Dei gcnitrici Ecclesiaca- git, quorifratres, non hoslcs in eo impetantur. Verba
nit: Sulve, sancta parens, Ctc Versus hic esl, nec cjus audis cx eademproefalioiie: « Sed quia quorum-
alilcr constare potest: H dam nunc fratrum rursus impuriica quasi
ctanilo percun-
Caudiamatrisbabcnscumvirginitatishonore. laborat temeritas : decrevi ad vos, malroiun
Chrisli, de his scribere, quoc ipsi curiosius (verbum
Quidcrgo diccmus de illo vitio? an existimasseau- allencle)contra ejus pudicitiam, quam religiosius co-
ciorcm cjuicarmine utitur hanc labem apud Sedu- naniur explorare. » Sed qua: sequuntur infra, cxtra
liuin ipsum contractam, an secus ? Utrum videbitur, controversiam ponunt, opere isto, non Hildefonsi,
absurdum dixeris. Plane Hildcfonsoartis non ignaro sed Paschasii, sive alterius (ut nos interim hoc de-
poetica?.,sedere non poluit, lapsum fuisse arico tur- nius refragantibus huic posteriori c;c Paschasio au-
piter Sedulium. ctore judicio) impeii ac refutari Ratramnum ejusquc
62. Rursus e contrario, quis prudens et sanus cre- istum De eo qnod Chrislus e.r Virgine natus est d'A-
„at ab Ecclesia, hoc cst univcrso Chrislianoorbe tot cherianum librum. Quodmaiiifestissinieex his utrius-
lilteris ac disciplinis proestanlium virorum, sive vi- que similibusnolis et senlentia constat.
(a) in epistola illa apud d'Acherium i, tomo 1 Spi- scriptis tom. II de Actis SS. Benedictin., pag. 519,
Cll.,pag- 3"8- ct in pra:fationepartis n sicculim.
(b) Legitur apud Cajelanum laudato loco, et apud (d) ln pncfalione ad lectorem primi tomi Spicile-
M ibilloniumlaudato item volum. 11Act. SS. Benecl., gii.
pag. 520. (c) Edidit eam d'Achcrius tn isudata proefatione
(c) In observationibus de quibusdam Hildcfonsi ad lcctorem lomi I Spkil.
45 NOTITIAHISTORICA. 54
65. Prioris illius De parluritione, sive adversuseos A minare conati sint. Nullo eiiim operoepretio, aut
qui disputant, elc, lucc sunt: « Dicunt cnim non potius temere Ilildefonsus hseresinexslinciam eliam
aliter B. Virginem Mariam parere poluisse, neqiie ut stylo configeret, e tnmulo excitare, atque homi-
alitcr debuisse, quam communi lege nalunc, ct sicut num advertere mentibus procsumsisset(b). Sed quod
mos est oninium feminarum, u.l vera nativitas Cbri- llelvidium et Pelagium propriis bos nominibusfuisse
sti dici possit; alias autem, inquiunt, si non ita natus Rodericus scripserit, errore factum existimanitis.
est ut coolcrinascuntur infantes, vera nalivitas non Nomine veterum Dciparacvirginitatis allatrantiuin
est; et irieone phantasia putetur, aut ne sicul aqua hoereticorum, Hclvidii nempe el,Joviniani, proposuit
per alvcum transisse, ita per uterum Virginis absque sibi arguenda iterumqiic damnanda Hildefonsus, ut
iiascenfisordine credatur natus : piuin est sentire sic sub utriusque Antidico-Mariani lucresiarchse larva,
eum lege natursc natum fuisse quomodo nascuiitur nova illa, quscproprio vocare noinincfuit dedignatus,
cseleriinfantes, et eam sic peperisse sicut reliqu;cpa- hominiiB)excindcretmonstra. Facem prsebclPelagius
riunt mulicres. 0 coecapietas ! (infit) quoe tam iinpie Ovetensis:»Contuliladversus lioeresiarchasHelvidium
sentit de Maria Virgine, et cseca proesuniptio, quse atqueJovinianum.» QuibusHilclefonsusad.junxitinno-
tam impie loquitur de Christo ! > minatum tertium hostem, sub Judoeiappellatione, in
66. Audi nunc Itatramnum, cap. 1, postquam commuiiionem triumphi, ut in cunctis suis propu-
Geriiianorum senteutiam retufisset : « Jam ergo gnatoribus impudenlem illam hseresin debellaret.
(infeiT) nec vere natus Cbristus, nec vere genuit Hinc Roderico in mentem venisse credimus quod
Maria. » Et mox : Ita nec ipsa niater diceretur inte- hoereticumalterum ex Gallis illis quibus noster oc-
gra, ncc Salvatoris nativitasex matrc perfecta. » Et gj currit Hildcfonsus,Hclvidium appellatum crediderit.
cap. 2 : « Non pcperit autem, si partus aliter quam 70. Quod item Pelagium pro Joviniano riixerit, er-
per naturoe januam processit. Siquidem jam talis rore id factum suspicamur. Hoc sensu accepisse vi-
ortus non Virginis est partus, sed proprius videlicet detur eum Joannes Magnus archiepiscopus Upsalen-
ipsius infantis egressus. » Liber tolus hoc fcre argu- sis in Gothoruin et Suevorum Hisloriocab Olaofra-
mento urgel. adversarium. Perpetua nmltorum ssecu- tre ac successore ante sscculum editoclib. xvi, cap.
lorum diversitas inter auctores catholicos hoc super 21, « In cujus tempore (ait) duoe lucreses Pelagiana
articulo de Chrisli Domininativitalis et Mariaiii paret Helvidiana, ex Galliis iu Hispanias irrumpentes,
ttis modo, huic dedit conlroverste locum inter Ger- maximam Hispaniarum partem corruperuut » (c).
manos illos, Ralramnum et Paschasium, hoc sscculo Historici auteni plerique (d) nostri videntur in Rode-
lnotoe : quam pars major nostrorum tbcologorum rico legisse pro Hetvidio Ileeladium,propriaque non
ciini D. Thoma eoruni principe tandem dillinive- recle putanf recentium nomina hocc, quibus iile
re («). usus fuit, quattquam alii Hclvidiuinretineant (e).
67. Quinto, cum Hermannus monachus ad Bartho- 71. Aliter autem qui Luilpraudi et Juliaui nomina
loma:um Laudunensem scribens referat se auspiciis setale nostra subiit, ut veluslalis inantellum fahulis
ejus qusesivisse,et in Catalauncnsi urbe reperisse sive cogitationibus suis obducercl. Hi enim non Hel-
trcs lihellos, quos De vircjinitale Virginis Mariw vidium et Pelagium, sed Tkeudium et Helladium
Hildefonsuscomposuerat, et ob quorum renuuiera- appcllant. Luilprandus (/') : « Hocrcticos Narbona
lionem casulam pretiosissimam ab eadeni Dei geni- venientes, naiioue Gothos, Theudium et Helladium,
trice acceperat: satis innuit non aliud esse hujus per Hispai.ias telerrime vagantes, et dc virgt.iiate
argumentiopusIlildefonsinum,novoque huic invcnto C ( B.MarteVirginis temcrc senlientes, quodmore csete-
tibros cjus multiplicandi, quos de virginitute et par- rarum mulierum dilatatis claustris virginalihus pe-
turiiionc diversos scripsisse lingitur, antiquain cjus perit Christum Dominumverum Deum el hominem
oevipersuasioncniprscscribere. lilium suum, sermoiiibus et quatuordecim editis li-
68. Sexto, plena sunt erroribus, cum in historia bris (ita habet ThomopTamaii editio Matrileusis ; at
tum in theologia commissis, quocde hocce libro re- Ramirczii Parisina loco eorum, sermonibusquutuor-
ferunlur apud eos auctores qui recens crupcre, ut decim, cl editis libris) Hildefonsus divcrsis ab illo
quamplurimosveterum in libris nodos incidere, vel (Soliloquiorum) iucipicnle: Domina mea, viriliter
faisa pro ccrtis venditare ausi, tanquam dei e ma- confulat, et casligalos jussu regis Reccesvinthi ca-
china prosilientcs acclamarentur. Nec eiiiincontenti thotici screnissiinique principis tola Hi^pania cogit
Roderici Toletani vestigia sequi, nova ipsi posucrc, cxsulare. » Ncc scmcl lantiim, sed et iterum post
quibus sulllaminandisjam insistimus. Hujus lempore scptenniuin cx Hispania quo redieraut, signateque
(ait Rodcricus [Lib. n, c. 22]) « cum llclvtiius et ab Elbora ejectos (quod iu gratiam Carpclaiiorum
Pelagius (Jovinianus) a Gailis venientes plerasque suorum, ac Talaverse urbis civium dicium ]mta)
partes Ilispantc infecissenl, virginitateni B. Virginis Pseudo-Liiiiprandus rcfert (g). Eadeni feie Pseiulo-
lnfamantcs, B. Hilriefonsusillis occurrens, sacrarum Julianus (h): « HscreticosGalios Theiniium ct Heila-
Scripluraruni teslimoniis, et lingua mellillua, et dium loqucntes de parturieiidi modoB. Virgiuis Ma-
gralia in labiis suis diffttsa, eorum dogmata confuta- rioe, editis libris quos ari monialcs Delivieusis (Dei-
vit, et ah Hispaniis confusosabegit. Undeet in festo hiensis alias) nionasterii in agro Tolelauo posili dc-
gloriosoeVirginis, etc. » Quihus prosequitur de Vir- D £ dicarat, confutat. Conciliumniultorum episcoporum
ginis sanctissimoeapparitione, Ilildcfonsoque ab ea- contrah t, in quo interfuit ipse Ilildefonsus et multi
dem VirgineMaria ccclesliveste ob ejusvirginitatem episcopi, inter quos fuit unus S. Amandus primus
dcfensam remuncralo. (i) episcopus Trajectensis, dcintle vero Castellonen-
69. Plane nullus riubito quin hscc historia vera sis iu Hispania, vir doclus ct sanctus. » Et infra
sit, perversiquc e Gallislucrclici Helvidiaiium virus (Num. 511) : « Multis habitis concior.ibus sanclus
jam ah Hieronymo dissipalum per Hispaniasdisse- Hildefonsusdefendit mirabilcm parturitionis modum
(a) mparte, q. 28, art. 2; junge i part., q. 98, 48 ; Vasoeus,in Chron. ad ann. 662 ; Mariana, Iib.
art. 2 ad 4. Suarez in ni part.,toin. II, q. 25, art. 8, vi, cap. 10 ; Portocarrerus De DcscensioncDeip. in
disp. 15, sect. I. Va-quez in in parl., loni. II, q. 28, Eccles. Toletanam; Vazquez in suo Hildtphonso lib.
art. 5, disp. 121, cap. 5. Durandus in 4 Sent., dist. iv, cap. 5, necnon ct VazquczTheologus in in part.,
44, q. 6. disp. 121, c.2.
(b) Rccole supcrius dicfa de hoc argumcnto n. 11 (c) Marieta, lih. v de SS. Hisp., cap. 60; Higuera
in not. in Notis ad Luilprandi an. 661, n. 115.
(c)Perperam pronominibus Luitprandianis horum (/') In Chron. ad ann. 661.
hocreticorumIaudat Joan. MagnuniThomas Tamaius (f/)Ad anu. 668.
in notis ad Luitprandi Chronic. armo 661, pag. 62. (h) InChron., niiui. 558.
(d) Morales, lib. xir, cap. 59; Padilla, cent. 7, c. (i) Imo prius, ne calumnioseaudiamus,legendum.
t-,5 S. 1HLDEF0NSUSTOLETANUSEPISCOPUS. eS
15.Maria: Virginis, conlra illos lucrcticos, dicentcs A \ iquaiTiuupro dccimo tcitio typographo Iibentcr im-
more ca:lerarum mtilierum pepcrisse ; nihilominiis putamus. Itcm (JVMHI.103) composuissc S. Hildc-
pcrmansisse virgincm, quoil licri non potcst. » Ibnsuniari privatam devolioncmsuam Soliloquiorum
72. Somnia hoccsunl in ccrehro cjus nata, quem librum, sivc Synonymoruin ac postea Scrmoncs, ac
totics damnainus. Hclladiumneinpc vocavit hocreti- « libros eleganliori sermonc (ut dcclinarct telum a
coruin allerum, co quori in Roderico Tolclano ila diversitate styli) conlra hos hserelicos. »
pro Hclvidio, qcucvcra lectio csl, alicuhi legitur ; 75. Quod autcii) dc concilio additur hac super re
Theudium vero allcrum, sua uniiis lidc, quoe nulla Toleti habilo, falsissimumcst, non ca soliimralione
cst : quasi facto cx partc sibi bono iioiiiine iu Ro- quod cum aliis superioris ac inferioris sxculorum
dcrici auctoritatc, (iuod rcliipium assis fuit menda- Tolelanis in vctcribus libris scrvatiim non haliea-
cio conunodarc luto possef. Arihoccinjuslc agunt nius , nullaquc cjus menlione apuri scriptorem ali-
licuhiei hislorici ctini supposilitiis suis Theudio et quem inlegra: liclei,ncque cliam in his falso creditis
llellariio, hscreticos eos vocanlcs proptcrca quod B. llildcfousi libris ct scrmonibus, eo temporc celchra-
Mariamcocferaruinmore feniinaruinpcperissc Chri- lum coinprohctur, sccl praeserlim quia ex concilio
sfuin Salvatorcm, absquc tamcn virginitatis suocdc- Tolclano xi, Wambanisanno quarto, id csl redem-
trimcnlo, contcndcrenl. Nam neque ipsius libri au- pli orhis 675, scxto aulcm posl Hildefonsi obitum
clor (Hildefonsus)eis amplius quam impudicamin coaclo, tolis antea 18annis uunqiiam convcnisscHi-
pcicontando tcmcritatcm, caniquc corum, quos fra- spanospatres manifeslissinieconstat: quo inlervallo
tres (quantinn ab bocrcticiscompcllatiolucc distat !) lcmporis, priclcr Wambanis quadriennium, Hildc-
sugillare ausus esl: clarissiinchanc dislingucnsab U rj fonsini pontificatiis novennium contincri quis non
lucreiicorumcausa, ct Ilelviclianajam ab Hicronymo viriet? Et tamcn id non animadvertentes, pro Ju-
dehellata hocrcsi. hani conciliostant ariliucex nostris quidam (d), eo
75. Neque defcnsoribus calholicis tam antiquoe soltiinnioli quodparum veiisimile iis videalur, lolo
quam nostroeoelalissenl.cn;iaha:c destituitur. Plane llildcfonsi tempore, talis pontificis, lucem concilio-
ita existimassevidentur Tertullianus De carnc Chri- rum cxstinctam fuissc. Vero tamen hi non conjeclu-
sti, cap. 4, ct Adv. Marcioneni lih. in, cap. 11 ct ris lidcre suis riebuerc.
16 ; Hieronymus, cpist. 22 ad Eustociiium Dc cu- 76. Cujus farinoehisloricis crcdere quando desi-
sfodia virginitalis ; Lco pontifcx ad Leoncm Augu- nenl tot cxpcrimenlis cdocti? Cumvcl unum hoc sa-
stum , epist. 97, cap. 5 ; Grcgorius Nazianzenus. tis dcberct csse, quod Amandum,Trajectensem prius
orat. 51, sivc adClielidoniumopistola 1; Epiphanius cpiscopum, clcindevcro Castellonensemin Hispania,
hocresii.xxvm ; (tt) Damasccnusitcm in oralione De: virum doctumc( sanctum, interfuisso huic Toletano
dorniitione Mari;c; Durandus ex Scholaslicis (6), concilioinsulsus idem fabulator Julianus (e) eflutire
Grcgorium et Amhrosium laudans. Huncque parlu- non dubitavcril. Plane sscculoisto S. Amandusflo-
riendi inoduin, laxatis, sicut ct concipiendi, nonL ruit, vilamque usque ad annum ejus octogesimum
luxatis mcmbris, cl absque co quod loederelurinte- quartum (alii (/') scpluagcsimumnonum prsefcrunt)
gritas, in statu innocenftc S. Auguslinus admisit,, prodttxissc crcditur (g). Episcopus lamen hic fuit
cx cpioS. Tbomas i partc quocsl.98, art. 2 ad quar- riuntaxat urbis Trajcctensis in Belgio sub Sigcberto
tum, Riccarrius in sccundum sent., distinct. 20,, Austrasiocrege ; ac post triennium , circa aniium
quocst. 4, et alii recentiores (c) Ratramnus certe: ,Q 649, aimucnle, ut creditur, Martinopapa, ei renun-
Corbeicnsis monachus, cui opposilum diximushunc; tiavil (li), privatoe, scd actuosissima: persanclequc
Hildefonsiexislimatum, vcro Paschasii Ralberti, li- act;c vitse dcdilus, nunquam exlra Galliam Vasco-
brum, aliter senticns dc nativitate Chrisli Domini, , nesqitc a mcridic, Bclgium a scplemlrionc, Roinam
quam dosolemni ct conununi (altamen integra) par- ab oricntc pcrvagatus : ncduinut in Hispania (ubi
turitionis forma, veneni novwperfidiw appellalione 5 Casiclloncnsis collocclur sedes [i]) humcros olim
notare non duhitavil. Vcrc articulus catholicis sem- oncri subriuctosinconstanter iterum supposuerit.
per incontroversusquodsorvala fuit, sicut in.conce- 77. Nulliis forsan Amando plures soriitus fuit vitoe
ptionc ifa ct in partu, Marioeintcgritas ; de mira- ac rcrum a se gcstarum scriptores. Baudemundus
culi autcm forma, qua divinus fclus e claustro vir- abbas Blaiidiniensis,qui tesfanicntum ejus scripsil.;
ginali fuil solutus, libcrum fuit unicuique argutari,, Alanus, Ilarigerus abbas Lobiensis, Philippus Bonav
quamvis hodic jam rcccntiorum calculoproevaluerit t spei abbas, prosa oratione; Milo autem presbytcr
sententia de miraculopenelrationis, de quo ad scho- Elnoncnsis versu , in his cnumcranlur : qui hodi::
lasticos supra citatos recurrerc te, lector, mo- omnescxslant,ctinAclis sanctorumAntuerpiensibus,
nco. ac BcnedictiiioruinParisicnsibus Joannis Mabillonii,
74. Quam vero sapiunt recenlcm manum, pulida- vcl primum vcl iterum proriiere. Cum autem horum
quc afleciationeca turgcnt, qua: Luitprando impu- milli Hispanicnsisliujiishabitationis,habitscquein ca
lantur Hildefonsumnempe (Nutn. 101) sermonibus s gente clignitalismenlionemdebeamus: profecto sii-
quatuorriecim, atque cdilis libris diversisab illo So- pes truncusve is siel, quem to"tadmoiiituintestibus,
liloquiorum, incipientc : Dotnina tnea , hserclicos s ipsaque rei incoiigrucnfia, dolis taincu aclliucTolc-
illos viriliter conliitasse. Ad Fevardcnliieditionem n "' tani pr.oestigiatorisludificenlur.
S. Hildefonsi opcrum rcspiccre hic nugatorem, inn 78. AUucinalusforsan vir fuit, occasioncs unrii-
qua trcclecimei sermonos acljudicanturhactenus in- i- que captans ornancli, vel fabulis, suam sparlaui (Hi-
visi, nonneviries?Quamvisenim non omneshic ediii li spaniam nostram scilicet) cx eo quod procsul san-
mysterium hoc aganl intemerati ct purissimi par- ctissinius Amandus sacram quandoquccxpcditioncm
tus, sed vel assuniptionis, vcl nalivitatis, ut jam rii-
i- in Vasconasfccerit. Quam inlcrpretaniur noviorcs
ccinus non adeo striclc ponenda:sunt cum eo ratio- )- (j) Pscudo-Julianidicto audientes, de gesto inllispa-
ncs, qui nulla alia quain Iibidinis suoe ratione cir- nia Castcllonensisepiscopatusmuncrc (Castellon de
cumagi se passus fuit. Numerum aulcm decinmm n Empurias in Calalonia) ; atque interim coacto Tole-
(a) Proctcrhos cluodecimcx SS. PP. laudat impius is (/) Mahilloniusin notis ad Vitam S. Amandi,pag.
Rivctusin Apolog.pro Deip. Virg., lib. i, cap. 16. 725.
(b) In 4 scnt., dist. 44, qiucst. 6. (g) VitleActa SS. Antucrp. edit. vi Februarii, in
(c) Vivesari August. Decivit. Dcilib. xiv, cap. 26;i; S. Amando, § 2.
GuilielmusEslius,in2 scnt., dist. 20, scct. 2. (/i)Ibid.,§2.
(d) Higucra in notis ad Luitprandum anno 061, n. i. (i) Disputant Tamaius Salazarius tomo I Martyr.
"101. Ilisp., vi Fcbr.; FranciscusRuspueria inllist. Ecclcs.
(c) Num. 558, in Chronico. Gicnncnsis,ssec.vn, cap. 2.
(;') Tamaius vi Fcb.
57 NOTiTlA HISTORICA. 58
lauo, et ab codem Aniando eoricmque subscriplo, A rciucum Hispanica, ultra illum Gallica : quon nolum
concilio. Sed rcs non obscurc narraiur ab ejus histo- gcograpbis. Sed Baudamundum dc hac posleriore
ricis. Baudemundus: « Audiviiquc ab eis gentem agere, neque extra illam se extendisse Ainaniluinmo-
quam Vaccseiam[Alias, Vaceiam]appellabat antiqui- nachusAmancli Miioclarissime significat. Narrans cniinhanc
las, quoc nunc vulgo nuncupalur Vasconia , nimio ipsam cxpedilionem ait:
errore dcceptam, ita ut auguriis vcl omni errori de- Eia, agc, Vacceiam late, mca miisa, vagantem
dita, idola ctiam pro Deo coleret. Quse gens erga Ficlcntem frenis, torquentem tela laccrtis,
Pyrcnoeossaltus per aspera ct inaccessibiiiadiffusa Pandc, rogo, ct vulgo vulgari voce notato.
crat loca, frctaquc agililatc pugnandi, frequenter Si dcmas, mutcsque apices, Vasconiafertur.
»
fines occupabat Francorum. IIoccde silu gentis, Qu;c gens dura satis, variis incursibus instans,
quam aggressus fuil gladio armalus vcrilalis Aman- Ictibus ac telis hostilia tela rependens,
dus. Cui cum proedicasselEvangelium, nec profice- Ertremis fucrat Francorum finibiishostis.
rcl, hrcvi ad fines Francorum ait rcvcrsum. Simili- Amandi nempelempore : eadem autein postea sub-
ter cocteri. Hoccilla est peregrinalio in Hispania, ut acta ; nam subjungit :
visum fuit: in cujus brevi circulo ponlificatuni paci- Scd nunc vuinificissubstrata est pacifica armis,
lice gesturn Castellone, curamque purgandi novo er- Frciiaquc consilio tandcm conducla salubri,
rorcHispaniam, ila longe hine, Toleti nempe, con- Nonlaniat morsu, sed pacis in oscula tractat.
vocato concilio, belluli nostroe antiquitatum eccle- Quod ad Vasconcs Gallicani limitis
siasticarum gentis vinriicescomprchcnderunt. Profe- vcro ad Hispanici, qui nunquam Francis pcrlinere, non
cto alia cura fuit Amandi, Vasconcs nempe suos B subjecti
g fuerc, certissimuni cst. Dagoberti tempus forte rc-
(Aquitanus enim is patria) ut ab idolorum ac da:- spicit Milo, qui ferocissimoseliam Vaccwosdilioni
monum cultu averteret; non ut percgrinam gentem, suw hosiili
gladio subegisse in aclis S. Eligii Novio-
Hispanos, Marianoeparluritionis formara, quoeintcr mensis episcopia S. AudoenoRothomagensi conscri-
ariiaphora est, eo conalu doceret. ptis refcrlur (c). Notum quid de Vaccocis, in ccijus
79. Nec fallaris cum Pseudo-Juliano, rem intra nomen Vasconcs successisse, proetcrBauriamunrium,
Hispanias et ad saltus Pyrenocos, qui ad nos perti- Fredcgarius (d) ct alii produnt, et Vacca, sivc Vac-
ncnt, geslam credens : eo maxime quotl Francortttn cwa, corum urbc, Isidorus (c)scriptum rcliqueritf/') :
fines occupassefrequenler hos VasconasBaudemun- in cujus testimonium plura coiifcrunt viri erudili (g).
ilus , alque iriein cum aliis, remeasse biuc Aman- 81. Non ergo ari no= pertinel Ilispanos S. Ainandi
dttin in fines Francorum, sive in Franciam, scripse- illabrcvis adiue irrita expeditioYasconica, quantum-
rint. Francia cnim co fcre tempore Francis regibiis vis duplex forsan ea fueril : prima cum a Dagobcrto
subjecta riitio audiebal, quorum imperio Vascones in exsilium amandatus, sanctoeRiclrudis(hoc estVa-
vix paruere ; imo frequcnlcr in eorum fincs im- sconiam) « aggresstis est patriam, » uti Hucbaldus
pelus faciebanf: quotl ex Arnaldi Oihenarli ulriusque in hujus Vita loquitur: quod circa aiinum 634 ex
VasconioeNotiiia (a) liquet. De Rictrude abbatissa sententia fuit Henschenii (/;). At co tcmpore Castel-
Marcianensi, in Vasconia cdita, qnw causa ei fuerit lonensis in Hispania episcopus Perseverantiiis erat,
in Franciam veniendidiclurum sc auctor Vit;e ejus qui anno 655 concilio quarto Tolctano pra:sens, anno
(b) Hucbaldus Elnonensis annotat monachus. Unum 656, quinto per procuratorem interfuit. Ante hunc
hoc expressimus de ista Franciiv acceptione testimo- C aiitem anniim Amandus ab exsilio rcvocatus fuit,
ninm, ne innumeris lissaremus Icgcnlcs. et in curiam a Dagoberto vocafus (i). Non ergo
80. Duplex fuit (non negamtis) Vasconia, cis Py- hujus prioris Vasconicoeexpeditionistempiis acu tan-
(a) Lib. m, cap. 1 et 2. cseis)creditur dixisse poeta latcque vagantes, Vaccoei.
(b) In Actis SS. Bcnediclinorum Mabilioniitom. II Hi Pyren;ci jugis, » eic.; vel potitis cxpungenduin
pag. 941. TOVaccwi, quasi in Isidori texlumirrepscrit. De his
(c) Rer. Francicarum vol. I, pag. 651. igilur Vacca:is Pyrena:i accolis Isidorus poetani
(d) In Chron. ad ann. 766, eodem volum. Rer. dixisse putat: lateque vagantes',quamvis eos uon no-
Francicar., pag. 778. minef: nimirum de Vasconihusin Galliam vergenti-
(c) Lib. ix Orig. 2. bus. Proccesseratenim versus 474,
(/') Juvat Isidori Ioctim,ix Orig., 2, sisterc: «Vacca Tumscialaerias Alpes, etc.
(inqiiit)oppidum fuil juxta Pyrenseum, a quo sunt quas Serviusel Philargyrius ad btinc locum Galliam
cognominati Vacceci: de quihus creditur dixisse intcrpretantur; « Nam Gallorum (inquiunl) lingua
poela : LatequevacjanlesVaccwi.Hi Pyrcnoeijugis,» a]fimontcsyl//jcsvccantur ; »quod etPrudentius con-
cfc, qucmadmodum apud Grialium lcgilur. Faiso ; fiiTnat, Perislcph. in hymn. S. Laurenlii. Ab liis
Vaccwienim vocabulum nusquam apud poetam ex- aufem VaccocisGalliseAquitanicoeobvcrsis, antea
stal; nequc Isidorus terna hoccvcrba latequevagan- vagi et palanles Pyrenociincolebant juga, postquam qui
tes Vaccwie poeta retulit, scd bina tanfum priora, Cn. Pompeius subactos in unum Convena-
qusc habentur Georg. m, vcrs. 477: „ runi urbs in Galltc subalpinis adcompulit,
fluminis Garumnsc
D
Pastorumel longesalluslatequevaganies. capul nomen acccpit, ut paulo inferius Isidorus,
ct ante cuin Ilicronymus hbello adversus Vigilan-
Atque codem respexissc vidclur Milo monachus in tium dixerat. Yacca:orume conlrario Hispaniensium
versu : lcrminos dcfiniunt Ptolemxus, iisdem inciudens ur-
Eia age Vacceiamlate, mea Musa,vaganlem bes Intcrcatiam , PoiTam-Augustam, Viminacium,
qucm nostcr adducit hoc iiumcro. Exstat quoqtie Lacobricain, Scgisamam Juliam, Pallantiam, Cau-
cam, Pintiani, Raudam, etc. ; Appianus in Iberic,
apud Virgilium iv /Encid., 42 : pag. 284 seqq.; Antonini Itinerarium in Ab Asturica
lateipiefurentes per Canlabriam, Cwsara.uguslam;atque c recenliori-
Barcad.. . bus Arn. Oihenartus Not. utr. Vascon. lib. i, c 7 ;
quem locum Hieronymus, cpisl. adMarcellin. et Ana- Chrisloph. Ccllarius, lib. n, c. 1,§. 65 seqq. Videnda
psychiam, legit DominiciVallarsii notata in Hieronymicpistolam ao'
latequevagantes Riparium : Acceplisprimum litteris, etc, quoein cdi-
Barcaei: tionc Vcroncnsi 1754 orciineesl 109 et hahctur tom.
col. 719.
unde Grialianus error enasci potuit; Barcoeitamcn 1, (c/)"Marca,Hist. de Beam, lib. i,
Africoepopuli sunt, ac proinde huc non perlinent. cap. 12.
Restituenda est igitur Griatii lectio, isque Isidori 831. (/<)Dic 6 Feh., § 10, De Amandi rcbus, pag.
loeus ila interounacndus : « De quibus (id est Vac- (i) Ut ibidem Ilcnschcnius monct.
git, ut fallat, Tolclanus impostor. Nec itcm postc- A A ad aliquem amicum, ila nunc, posteaad aliumaliter,
rioris : quam licet alim Castellonensis cpiscopus, conccpta transmittentis.
Marcus iiuiiunc, qui ah anno 646 usque ad 636' con- 84. Vides unum et eumdem S. Hildefonsi monito-
ciliis scptimo et sequeiitihus, usque ad dcciiiium, rem, apud unum et eumdem rei scriplorem Luilpran
subscriptuslcgitur, noiicxcludatadiiiittenlihusAmau- duin, jam Genesium Abclardum Corbeia: abbalem,
duin circa annum 665 (quori observat iriem Henscbe- sive Lugdunensein cpiscopum hujus nominis sccun-
nius [a]) ad Vasconas rediisse, ibique Evangclium dum, Urci lainen deinde apud nos anlistitem : jam
pr;cdicasse: re lanien ipsa ct successu istius prse- Geuesium primum cpiscopum Arvernensem fuisse.
dicaliouis, uli supra lnonuinius, convincitur non po- Gcnesius quidem, Hildefonsi oequalis (»'), Arvcrno-
tuissc huius tcmporis csse soumiatuni boc Amandi rum Ecclesiam rexit; sed neque ordine primus,
pontificiuin. Undc lianc fahulamdo Castclloneiisicjus neque allero cjusdein nomini prior. Quo igilur ten-
scde in Hispaniis merito rcfutat Henschcnius (b). dant insaiuclue molitiones, haud faciiecst dijiidicare.
Nam et Lugdunensis hic idem fuisse episcopus, nisi
82. Sed nequc fincm sibi fallendi proescribcns ul- fallor, dicitur aLuitprando : quo quidem per me Ju-
lum Pscudo-Julianus, cumricm S. Amandum anno lianus respexcrit, Genesios tluos LugJuiienses arclii-
ciiam 650 (sic ciiiin admittimus lcgi verba ejus de- episcopos fuisse referens (j),alterum altero anliquio-
hcre) Castcllonensi jam pr;cessc apud nos Ecclesi;c rem. Plane quod jactalur de Gcnesii litleris ad Hil-
jactal. « S. Amandus (ail [c]) cpiscopus Castcllonen- ad Laurenlii Surii hsec respicit in S. Bo-
sis in llispania pcr id teinptis llorel ad quein lilleras defonsum, nili Vita 15 Januarii : Hunc autem locum ( de Ma-
mittit S. Martinus papa. » Ceite hic pontifcx ad gnilocensi monasterio loquilur, Manlieu, bodie, dioe-
Amandum, Trajccteiiscm tunc Q
"
episcopum, deprecan- cesis Claromontensis ) jain pridem Genesius nobilis-
tem ut huic Ecclesisc rcnunliare sibi liceret, litteras simus in solo proprio voluit
ahbas in Vila Amandi nec- pontifex (Arvernorum)
niisil, c|uas Philippus (d) csse monasterium, etc Qua tempesiale hocresisNo-
non el Milo ejusdein biographus (e), conservavere. vatiana, sive incuria, sive ignorantia quorumdam,
Pergit tamcii is auctor : « Contrahitur Amando imin Arvernorum irrepsit urbem : irnpurum quoquc Jo-
pulsore concilium contra Monothelitasanno Doniini viniani illic exslilil. C intra quas hscreses in
650. Hsecilla est Lateranensis synodus statim a Mar- codem dogma Magniloceiisimonastcno edita exstat epistola
tini papsc 1 inauguralione convocata , non iinpulsu ( cujus non dicil) quam forlaasis operse prclium fue-
Amanrii, quori lingit P*eudo-Julianus, ipsaque jam1 rit quandoquein lucem prolerre.» Hsecparum diversa
laudata evertit cpistola ; sed Maximi aLbatis, ut scri- in protolypo Anonymi apud Bollandum 16 Januarii,
bit TTieophanes,alque cx eo Baronius (/'). quem Surius more suo reformavit. Atqui ea est epi-
85. Nonduin lamen linis. Nam quod dicimus ex stola, quam innuere voluitPseudo-Luitprandus (li), ad
Luitpranuo, proeter Synonymorum libros scripsisse: Hildefonsuni a Genesio directam.
Ilildefonsum lihros alios et sermones elcgaiitiorii 85. DeAmando aulcm et Genesio huc ista conges-
slylo advcrsus hos bocrcticos, constare idem ait (g)) simus, ut constaret quantahinc inde moverit, quainla
« ex lillcris Gcnesii, secundi liujus nominis, Lugriu- invicem sibi opposiia incauie ac stolide infelicibus
ncnsis (qui dictus cst ctiam Abelanius) abbatis Oor- liis lucubralionibus fahulalor intulerit, eo duntaxat
beiocprius post episcopi Urcilani. » llimc Luilprandii fine utllildefonso librumhuncDcpaiTuritione Virginis
Iocuni unum cx his novcris, lector, qui inter nianus5 P , Deiparoevindicarct. Qucm ejus non esse, primus ut
*
figuli sui Toletani aliam et aliam vullus forniani in-- creclo Joannes Baptista Poza, ingenio vir atque eru-
duit. Apud eiiim Franciscum Porlocarrcrum Jcsui- ditione singulari, aiiasstudiis inlelicissimus, obser-
lam iu lihro de Descciisione heatse Virginis in ecclc- vavit(/); atque bunc secutus cst Theophilus Raynau-
siam Tolctanam, cap. 14 (h), hoecc Luitpraiuli Chro- clus (tn), utcrquc Jcsuila, rationibus agentes; tan-
nico vcrba transcripta sunt, quoe vcl cx illis quoc c demque rationilius ct scriplis libris, qui Paschasio
prseniisinius non parum mutatis, erupcre ; vel Luil- Ratberlo disertc arijudicant, Lticas d'Acherius (n),
prandus idcm nunc ait, nunc negat. « Gcncsius pri- ct Joanncs Mabillonius (o), Benediclini (p); quan-
nius episcopus Arvcrncnsis adinonct D. Ilildcfonsum n tumvis Baronius ((/), Bellarmiuus, Possevinus , el
pcr litteras de hoeresiJoviniani per quosdam excitala a alii, Fevardentii cuitioncni admiserint.
Arvernis, qui dicehant bcalam Virginem in partuu 86. Ejusdcm Fevardentianoceditionis sunt, oequc-
corruptam mansisse ; ct eos lendere inCarpetaniam,i, que llildefonsi nostri non sunl, sermones xm ; scili-
ut urgcnlcm [seu potius ut genlein] in sanctissiniam n cct i : De parturitione ac piirificatione S. Marte. n.
Virginein suis falsissiniis ralionibus lahefactarent et :t Contra eos qui mcndosc allirnuuil Mariam Virginem
oinnino pcrdereiit. » Quse cum in niss. suis Luitpran- I- contra lcgcni Dominum pepcrisse. in , IV, v, vi, Dc
dini Chronici libris Tliomas Tamaius non haberel,l, As-umptioneB. Virginis. vn. Deeadcni Assuniptione,
jure ail nescire se unde ista Portocarrerus hauseril. l. super iila verba Luc;c cap. x : lntravit Jcsus in quod-
Ef bene esl quod reccntcni alicujus inanuni subodo- )- riatn caslcllum. vm etix. De eadem Assumptione. x.
rclur. Recens quidein ea, sed ejusdem auctoris Chro- a- De nalivitaic. xi cl xn. Dc cadem. xm. De purili-
nici esl, jam hoc jain illud cogitantis, Cocliciquequoc- a- calione, super illa vcrba Luea: cap. xi : Poslquam im-
cunque in mentcm vcnirent commitlenlis," nec raroo O pleii sttnl dies purgationis Mariw. Audi Joannem Ba-
(u) § 14, pag. 855. (() In Elucidario Dcip. Virgin. Marioe, lib. iv,
(b) § 22. tract. 4, cap. 6.
(c) ln Chronic, num. 556. . (m) Dc bonis et malis libris, partit. i, erotem. 10,
((/) Tom. II De Aclis SS., Fehruarii die vi, pag. Z- num. 228.
866. (n) In pralat. tomi I Spicilegii.
(e) In Actis SS. ord. S. Benedicli Mabillonii, soc- R_ (o) ln Actis SS. Bencdict. procfat. part. n , soocu-
culo scu tom. II, |iag. 719. Exstal quoque tonio VI yj li m, p.ig. 15.
Concil. edil. Labhci, col. 585. (p) Eadem de hoc : De partu, seu parlurilione Dei-
(/') Tomo Vlll. ad ami. 649, num. 5 el >. parw Mrginis opusculo, senlit novissinuc SS. PP.
Toletanorum Curator in Monitoacl sancti llilriefonsi
(g) Num. 105. duhia , 1.1, pag. 291, nimirum Paschasii Rat-
opera
(h) Qucm rcperies apud Thoin. Tamaiuin, in Notis IS berti esse; sicul et fragnientuui quod eidem assuifur
Luiiprandi, pag. 63. a pag. 318; nam posterius aliud e Fevarrientio el A-
(i) In Gallioe Christianse tom. II, ct in Episcop. 'P* meliano Codiceeidem a pag. 528 subjectum, omnino
Claromontanis, fol. 526. V.SI<7-OTCIVest. ConsonatCeliieriust. XVII, p. 714, n.
(j) A8vcrsar. 385. 5. Gavc, in Hildefonso, 1.1, p. 590.
(fc)Num. 103. (q) Ad ann. 794, num. 8 et 10.
41 MONITUM.
ptislam Pozam, cujus verba damus (a), quia Eluci- A.ab HildefonsoToletano archiepiscopo,unaquaque die
darium Deiparat, unde hoecsunt, in censuram incur- devotamente canendum.»In marginesignantur dies,
rit sacrosanctsefidei Patrum, neque in manibus om- in quibus dicendum est: in Dominicadie, feria iv,
nium est. Reddit ille causas quare Hildefonso abju- feria vi, et in die Sabbati.
dicet hos sermones. «In sermonei de Assumptione, 88. Est in eodem catalogo alius Codex CoronaB.
ait, minus caute de adoratione corporis est locutus. Mariw inscriptus; reperiunturque simul, nisi nos nu-
Ibidemvoces Sunt peregrinoe,et inconcinna phrasis, nieri fallunt, pluteo i, num. 13 et 14, inter Mss. theo-
a legitimospirilu Hildefonsialiena. Sermone H, ait, logicos. Attamen « nemo est qui ignoret (ait Baro-
de carnis incorruptionejam me supra satis in priore nius [d]) qui antiquorum Codicumhabet usum, soe-
tomodixisse credo, etc. Ecce ubi non sermo ad plepe soepiussolere contingere, ut non unum vel duos,
bem, sed fragmentum alicujus scripli. Sermo m, ex sedet tres, quatuorve, et amplius habeat idem volu-
centonibuscompilalus ab Ambrosio et Auguslino de- t men diversorum auctorum tractatus; et aliquos ex
sumptis. Sermone iv ihsinuat B. Virginem necdum illis inveniri sub nomine unius auctoris exscriptos :
corporis resurrectionem oblinuisse. Et tandem ser- ut, nisi quis oculos Iynceos habeat, soepeaccidat ut
nione iv hunc errorem expresse proiiletur., Sermo- inscripto auclori tribuatur quidquid inferius eodem
ne vait: Nonaudent minislri tartarei hodie altinge- Codicecbntinetur.» Quare noninde quod Psalterium
re suos captivos, quos recolunt redemptos illius san- sit Hildefonsi, Corona ejusdem erit. Sunt, fateor, in
guine qui pro mundi salute est dignatus nasci de Corona isla, non minus quam in germano et certo
Virgine. Sermo yi eum habet errorem, quem dixi- Hildefonsifetu de perpetua B. Marise Virginitate li-
mus supra in sermone quarlo; et ex fragmentis Au- bris, vocabula qusedamejusdem formationis, a puri-
gustini est. Sermo i et n de nativitate Virginis nihil B tate,La(inselinguseexorbitantis, Golhicumquesapien-
fere habent, quod ad ortum Marioepertiheat. Plura tis : uli inter alia nectura, pro nexu, quam connecla-
capit exAugustini sermone secundoDe Assumptione, iionemvocant laudali libri de Virginilate. Sed plura
cujus nomen dissimulat. Sermone de Purificatione alia surit quibusmagis deferendumest quam huic in-
peculiaria quoedamscribit de peccato originis; et ta- dicio, aliis etiam scriptoribus, nontantum illius quam
men erroneam illam doctrinam sectatur quoenegat sequentium etiam sseculorumcommuni.
Christi corpiis in momcnto perfectum et absolutum. 89. Garmina interserit, aliena etiam, plerumque
Quadragirila,inquit, dierum numero corpus domini- prosaa orationi : quod secundum Hildefonsi stylum
cum in utero Virgihisformatum;credimus',.'cujusop- non est, quamvis editor non distinxerit. Talia sunt
positum scripserat in Synonymis. Quee omnia per- de noniine Marioe(Cap. 5). De nomine Marioe ait
suadent non esse opuscula Hildefonsi.i Hoecille, cui quidarii : Mariw nomen aurum-fragrans et aromati-
nos suffragamur(b). Jam ex aliis, quoc falso attri- : cum-velulpigmenlum ccelicum-utsol est, luce fulqi-
buuntur eidem nostro pontifici Toletano, Vita est Si dum-et mortuis vivificum-elmonachismellifluum-san-
Eugenii, ejus decessoris, quam solus ei tribuit sup- ctum et anagogicum-divinumel exslalicum. Et alibi
posititius Julianus (c). ( Cap. 6 ): Porta clausa post et ante-via verisinvia (e)
87. Coronamquoqiie B. Mdria; Virginisinter Ma- fusa rore cceli telius-fusum Gedeonisvetlus-deitatis
riana alia deprompta e Codice ihs. ToletanseEccle- pluvia-placamaria maris stetla-neinvotvatnos procel-
siaevulgavit ante aliquot annosPetrus Alva et Astor- la-et lempeslasomnia. Tota itidem capilis noni oratio
ga Frahciscanus, in Biblioihecavirginali, S. Hilde- metrica est, quantumvis male sibi constantibus ver-
fonsi nomine, eo argumento maxinie motas (ut ex C sibus. Et auclor : « Hos, inquit, quos tibi offero
proefat.constat), quod in eodemCodicealia sint Hil- versus, dominadigneris suscipere: ut nec sonus con-
defonsihactenus inedita opusciila sub ejus expressO stet, et aurium judicium falli possit. » Quoerhythmi-
tituloetnomine, quoefetum ejus esse, neminem, qui ca poesis oevinon est Hildefonsirii.Ulilur aliorum te-
sapiat, dubitaturum ait. Miror quidem Hildefonsitot slimoniisfrequenter,quos haud nominat; nec diflicile
amatores et illustratores, Toletum frequenter accur- fuerit cum cura legentibus observare unde illa sint.
rentes. aut ibi commorantes, Toletansequebibliothe- Ut cap. 11 : « Cujus stelloe palrocinium quidam
coecustodes, hoeclatere potuisse. Plane in Calalogo servilor tuus, et laudalor deyotus, in suis opusculis
penes me ms. hujus bibliothecseita habetur : « Co- nos corde attento flagitare admonet, dicens : In peri-
rona B. Virginis cum ejus psalterio parva forma. >' clis, in rebusdubiis, respice stellam, invoca Mariam,
Et in ora libri annotatur : « Titulus Psalterii est. In- non recedat a corde, non recedat ab ore (/'). i
cipit psalterium B. Marise semper virginis, editum
(a) Elucidarii Deip. lib. iv, tract. 4, cap. 6. (c) In varior.carmin. collect. pag. 150
(b) Exstant horum omnium sermonum exempla in (a) Ad annum CDXLI.
regia Matritensi bibliotheca accuralissime cum To- (e)Editum tamen est via verisinvia; aliaque male
lelanis Codicibus, cumque Fevardentii edito collata dislincla. In fine pro omnia forte legendum obruat.
a cl. Andrea MarcoBurrielio, qui strenuam in eo na- . (f) Habetur etiam in eadem regia hibliolhcca opus-
vavit operam, lectionesquevariantes collegit: hoeret culum inscriptum Corona bealw VirginisMariw cum
tamen in iis Hildefonso ascribendis, non secus ac cdito Petri Alvseet Astorgoeexemplo ab eodemcl.
SS. PP. Tolet. Edit. Curator, t. I,p. 329. Cellierius,n" Burrielio collatum: quod nemo sanus Hildefonsotri
t. XVII, p. 717, n. 8; Cave, 1.1, p. 590; eos Hil- buil. Consonat SS. PP. Toletanorum,Editionis Cura-
defonsoabjudicant; itemqueOudinus,1.1; col. 1683. tor t. I, p. 392.
VITA S. HILDEFONSI
EPISCOPI TOLETANI.
(Ex AntonioLorenza,Biblioth.Patr. Tolet.)
MONITUM.
De sancti Hildefonsigestis satius duximusea edere totidem verbis, qusea sancto Juliano ejus discipulo
;t successore, atque a Cixila, archicpiscopo etiam Tolelano, posteriori sevolitteris tradita sunt. Ne dum
lovam conderemushistoriam, quoestylo illis antecederet, veterum monumentorum auctoritas minueretur
PATROI. XCVI. 2
45 S. IIILDEFONSIEPISCOPITOLETANI 44
apudhomines horum temporum, qui in rebus ad religionemspectanlibus nlus oequocrilicaearli.an suo pp-
lius ingenio dicamus? indulgen,t, cum ea smt testimonia quoepropriis verbis exhibita velihvitis JSdemexloh-
queant. Damus eliam Yitam a Cerratensi monachosseculoxui scriplam, iiori cbntenihericlae.quldem atictori-
tatis, quamvis in ea nos levia qusedarnex Cixila emendaverimus, quseprbpief temporum irijuriam ex tradi-
tione non omnino incorrupta Cerratensis hausissevidetur.
BEATI HlLDEFONSI ELOGIUM.

Ex sancto Juliano in appendice ad librum de Viris iltustribus db ipso Hildefonso cdn&cripttiih.
Hijdefbnsusmemoria sui teinporis clarus, et irriT A , discrevjt, yitamque servavit. PfihcjMji joost htec
guis eloquenfisefluniinityusexprrians soecula oetatis viblerilia Tblclum reducttiir, atqiie iljfbl jiOsl defces-
nostrsB,.noyjssimc Tolclanoesedis ascitus in catbe- sorissui obilum pontifek subiogaluf,
dram, prasui post securi^lumEugenium in sacerdo- Scripsijt sane quariJpiuHfnos libfos lliculentiori
tium consecralur, vir tanta laude dignissimiis,quanta seriripnepolissimps, quos idem iii tof. JJaftibtiScen-
yiriulum gratia numcrosus. Fuit denique limoris Dci suit divijieridoS,id est, libriim Prbsotfbpcfeise iriibecil-
instantia prsediltls, religione compunclus, compun- lilatis proprise, iibeliiim de Virginilale SanclseMa-
Ctioneprbfusus, incessu gravis, honestate laudabilis, rioecontra tres infideles, ppusculurri de Proprielate
patientia singplaris, secreti tacitus, sapientia sum- personarum Patris, et Filii,et Sj)irilii§sancli; opus-
musjidisserendiingenio clarus, eloquendi facultate culum Arinotaliohiimactibnis diurria:,ojfSusculum An-
pcsecipuus, lirigua: flumirie cppiosus, tantoque clo- riotalionum in sacris, iibruiri de Cogriitjionebaptismi
queniisc cotiiufno celeber babifus, ul dispulationum unum, et de Progressu spiritiialis dfeserti aliiim.
ejusprpfjosa oratio dum pprrecte dirigitur, merito Quod totum pririisepariis voliiit vbluriiiiiicbrinecieh-
non bomo, sed Deus, per iiominem affatim eloqui dum. Partis quoqiie secundae libef episiolariiiji est;
crederetur. Hic igittir sub rudimeniis adhuc infanlise in quo diversis scribens, ajiiigmaticis Iprriiiilisegit,
degens, divino tactus spiriiu, vita delectatus est ino- persbnasque inlerdum Induxit. li/ qup fetiama ()Ui-
nacKor.um,contcinptisqueparentuiurerumque mun- busdam luculenliora scriptbriiriirespbrisaproiiieruit.
danarum. affectibus, Agalionse monasterium petiit, Parlem sane iertiam missafuni esse vbluit, liymno-
cujus,iugam rabido furore, insequens pater, uno tari- fum, atqiijesefriiOnum;ultferibrisdepiqtfepartis Ulier
tum maceriseimpeditiis est obice, quo et furehtis est B est qtiar'|us, versibus pfbsaque concfejus, ih (Jtio
dclusa.quxsilio, et fugienfis salvata devotio. Nempc epitaphia, el cjuoedarrisunt epigfariirilataariiiotata.
parentis. Jfurorduni pcrcilus i.n interiora procteride- Scripsit autein et alia miiita, quag vafiis reriini ac
ret, ia.tibuiiimquo bic vir oculebatur reliquit. Sic- riiolestiariiinbccupatibriibusimpeditiis,aliqua ccepta,
que proeterita iucurata pertransiit, ct in anterioribus, ahqua semiplena reliquit. Ascllu^ autem in porilifi-
quoeproetericrat inquisivit. Armata deinde manu catum nprio gfyriosi Reccesviiitliiprincjpis anuo, no-
^galiensem cellam impeleris gladio, diim qusesitum vem anriis et duobus^fere inCnSibusclai-us liabitus
non inyenit, rediens in propriam, ut perditum deplo- fuii yitse irieritls, et reltjfitatibiiferegimihis j fexpfeto-
rayit. Percognita igitur proefatusvir absehtia paren- que bctayb decihio praidicti pfincipis 'dririb;sequeriti
tali, AgalicnseillicompnasteiTumadiit,monachumque die, (deciirio Kalehdas pebfii'ar;i, doijilcilio cafiiis
se.ineo muitis fere aniiis dccenlcr exhibuit. Coeno- exuitiif, atque in ecctesia beatse Leofe&dias t.umuiaiuf,
bium quoque virginum in Deibiensivillula constriixit, ad pedes stii coriditiisciefefe^sofis, cum ijuOcreditiir
ac propriis opibus decoravit. Rector deinde effectus oeternbifiii receptacuio dariiatis.
Agaliensiscccnobiimonachoruminores exerctiit, rem
INCIPIT VITA S. HILDEFONSI

TOLETANÊSEDIS METROPOLltANIEPlSCOPI
A Cixilano ejusdem urbis episcopo edita.
[Nos sccuti siinius Edilionem Florezii ab ipso collatam cum plurimis Editionibus, et Cpdicibus.ms, quos
ita citabimus, ut A. denotet Editionem AguirriaBam; M. Codicem. JimUianensem, medio s.seculoxi con-
scriptum, alque ex monasterio sancti ^miliani de la Cogulla ad Scurialense translatum; S. Surianam Edi-
•
tioriem; T. Toletanum Codicem Ta. Tamaii lectionem apud Bollandianos.]
. .1, Ecce dages ' melliflui illius domlni Hildefonsi, C ferro a constrictus, ul si quid scieritiosdeerat, plenius
quas de paradiso I)ei rapiens, elper totam Hesperiam instructus ad poedagogumsuum doninum Eugenium
dispergens, inediam nostram jngenti .satiavit elor remeans, nonposl niulios dies adhuc diaconii offi-
quio. Non impar meritis ..sanctissirai illius dom,im jtium pcragens, ip c^cpllsiasanctorum Cosmoeet Da-
Isidori, de cujus fontc adhuc clientulus purissiriios miarii, quaesifa est-in 'suburbio Toletano, abba proe-
latices bibit; nam directus a sancto ac venerabilipapa fiperetur. Ubi statim *in officio clarens, duas missas
Eugenio, Toletanoesedis metropolitano episcopoad in laudeih ipsorum dominorum suorum, quas in
supradictum doctorem Spalcnsem metropolilanum festivitate sua psallerent, miro 6
modulationis modo
episcopum, cum sibi jam sciolus videbattir, adeo ab perlecit, qilas missasi" infra annotatas invenielis.
eo teutus, eta elimatus est, et, ut ferunt, temporali 2. Deinde post multum tempus decedenle domno
VAJUA^TES tECTlONES.
1]&., * A. et Ta., divorum.
mellifHue.
* Deest * Deest infra |n A.
et iriA. 8A., iiotatashabemus.
3 A., temporealiquo.
4S VITA A CIXILANOEDITA. 46
Eugehioiij sede sua episcdpusprseflcitur
l 4
: cujus sta- Aaliaqusein ipsa'missa quoesubter est adnolaia.,in
tinl virliig eriucleatd clafens in Sede RomuleSfe- laude ejris deproiripserat.
fuIsTt^fetVelutifacula ardens; orimfemSttamSpariiam, 4. Clamab&tinter voces populi velut mugiens, ut
jierlustfavil; cujus dofctrina 3
uSqiiehodle fulget Ec- aliquod iricisoririm deferrent, unde quod maiiibus
*
cltesla4.ut sol fet luna ; ciijus memoria in benfedi- tenebat jpl.taBtidefet, a8
et nemo illi afccuffebat,quia
«jtioiife«5'dbris 29
et iii compositiorieihcerisi Kabetur. Qui populus vasiis ibtifitis rictibdsque ffendebat. Nam
ih ijisis ciittabttlis; fetab ineuriteoetateeunllcbuspef- et sancta virgo qUbdVoluntate submiserat i0, Ut cte
ffiariens,riiagnum iii se Dominohabitactilflrnproepa- Sidcriacrescerent, 31 violenta retrahebat. Sedprin-
6
fayft; 5"' n,ort manubrio materiali; sed divino se- ceps qUoridani Rcccesvinthus, qui ejus tehiporc
catus fest gladid; nefe ingenio fefrariifentoriihireseca- erat, gloria et3a ferocitate terrena deposila ( 33qui
vit libidiheni; sed iriunere coelesti ' iri sb prbmferttit eum ob iniquitaitesSuas incfepatas supefbo ocUldin-
feabctitatenj;Qtti sttblto, dono sttt>ernp8 aiflaius, 9
his luebatur), culttum mbdifcum,cnierniii thefca teiiebat
iajotisStaiibusdjie'prsebecfessofibussuis seqtiitfef fcla- cum lacrymis pffeffebait,et collo siibrriisso3\ stippli-
fetisj qiibd illis clatislimfuerat, isti rfeseraturiiest. cibus manibusa tiiforio.sub extehtis, ut eum ilii dc-
36iristantiuSdeprecabatur, postulahs ut inrii-
sarictus ferrent
.SjuSic.ehiinMbitatbf. suusSpifitiis, egit,
ji£ûpd.iste cejab^t.iritiis, ille patefacefet fbfis '", ut gnum non judifcaret sua cum iacrymis offerentem.
ille apprehendfens,qUod mahu l.-evajam mo-
utfobiqiieajjpaia|us adjttlpr ,fortissimus ofccufrefet, Querri
iit-istiprdinarfeb^quid lrijaudesvifginuinparidefei,a, dicum tenebat, dextfa prsecidit,
86
et cultrum ipsum
iill revfeiaret:quw ^litjUid mifum in athieiarii bs{en- una cum eisdem Reliquiis in thecis argeriteis collo-
ijfefet, 1Srindfefidfeiejus mefilum corairi hominibus gcavit; indignuhl
3' judicans, Ut dUisancta (irocciderat,
declararei, et Jabdrariteiriiri agone spirituaii u de polluta ultfa tangeret, sed fcofamrequironti miinus,
donafiis suis ribn evacuaret. Sic feriiriiegit, ut qttod quantum valebat 3S,vicario jiirc proecepitimpettdi.
per tot annos populis desiderantibus needum ostcn- His qriia Ibttgtini fesifista oriiriia eribdsiri,
perafctis;39
sum fuerat illis 18,isti patefaceret primum, et reli- cuncta quoe usui pertinebant sanctoecatholicseEc-
quias sanctseac Deodicatoeyirginis et 16confessoris clesise, in Deilaudibus usquequaque completa sunt.
5. Hiswexcrifsis(,aiidadnuc niiracuia Spiritbs san-
suoeLeocadiae,"adveniehte in sede regia, suafesti-
vitate omuibus astantibus prbesentas,set,et ante se- ctus per ettrri iri ipsp Doifiiriicpaciventii nbn pbst
pulcrum ejus genibus provolutus,ls tumulus in quo multos dieg fifef%it: Sbd 4uia briinia lphga surit re-
19sanctum ejus corpusculuhi usque.hodie humatum censeri, qUsfefejiistbilitiSriBUsiii Toletaiidufbe dom-
est, aoexsiliret, et pperciilum qiiod vix triginta ju- nus Urbanus et domnus Evantius per eum facfa nar-
venes movefe possunt, nori humariis pianibus, sed rabant, velex multispauca Jirbgffeaiiifiiif41,quia qui
angelicis elevatum, velum qupd sanctqp91virginis mecum hoc audierunt, cum hsec legeriilt; dolebunl
membra tegebat, S9 vivens foris submitteref, et ve- proetermisisse me tam multa et iriiigiia;quoeiifiquo
luti manibus hominum exiensum fconspeeiui ejus mecum sciunt.
virgo julcberrima phsequens adyentaret, clamanli- 6. Supervepifenifivefo 4*cjlie.sarictse et sertiper vir-
bus episcbpis,principibus, presbylerisacdiaconibus, ginis Marioe*3, ante tres dies litanias peregit, et
clero, atque omni populo : Deo gratias "3
in cwlo, Deo missam superscfiptain, queeinejiis louidcuecantare-
gratias in terrq, nemine tacente. Ipsai;yero mani- tur, perfecit, quoeest septima. At ubi yeritum esttin
pus statim complexanset astringens tajia /ertur de- fj ejus sanctam soleriihitatcm, supradictus^rci mirius
promere yota, yociferans cum omni popujp, et clade timore Dei sojiiciius, et de suis iriiqUitaiiliusmale
mans : Deo grdtias, vivitdominameq per vilamH.il- conscius, ad audienda sblemui^ regaii de morcpa-
defonsi, et ipsum ^ retexensclerus yehem.erilerpsal- ratus accessit. JNamu, servus Dei Hjldefbrisusmajori
5
lebata alleluia, et canticum quod ipsc doriiinusHil- adhuc munerc fretus, **cluni diem Doriiinsesuoe, cui
defonsus S6nuper fecerat: Speciosa facta est, alle- Deo proesule serviebat, ovans susciperct, et in lau-
tuia "; et odor tuus velutbalsamum non mistum, et dem Gcnitricis Dei hoc quod supra proenotavimus
VArtlANTESLECTIONES.
I T., Ta. et Mabillonius,ciuens; k., lucens. omni retinenda est.
* Romuleamvocat sedem Toletanam eo quod esset lectio st A., jure
inurberegia Toleto. " M., repelcns.
aueluiaticum.
? lri A. deest Ecclesia. '" A., gravitet:
* Ta. Iegunt ut soleluna. 97Hoccullima verba et odor, etc, desiderantur
Hta Ta.iE. hahet, cujus benediclione.T. vero, in A.
cujus memoriwbenedictione. "8M., occurrebat.
* M., manubriomanuufn.Ta., manubio,velmanu. 49T., vocibus.
K.i7 manubrio materiali manus. 80Et hsec verba, ut desideria crescerent; desunt
Deestin se id A. et Ta. in A.
8 M., al T , violenter.
afiatis.
' A., wqualiter. p 32A., felicitutc.
10A., et 33Ita Ta. M., ab eo ob
utrobiqueadoperalus.Hsectotaperiodusnon iniquitates suas increpaba-
legitur iri Ta. tur. T., qui cum ob iniquitales suas increpato.k., in-
" A., quod in laudes. M., laudis.
'' A. et T., illit revelaret quod. crepilus.
u k., supplicesmanus
13A., unum. extendens.
35A., inslanter.
^Deestin A. de. 36A., tectis.
15T.,iste. 37Ê., non tangeret. A., tangeret. Requirentis ma-
w DefestinA. confessoris. nus, etc. ,
II k.,Adveniente rege in sede regia sepulcrum,etc. 88Ê., vicario prwcepit.
18Mab.; forte, tumulo. 39ItaT. M.,visui.
19A., sanclissirnum. *°A. et Ta., excussis. .
80A., ut exiliret. **ItayE. A. et Ta., aggrediamur.. ...
" A., martjgris. " A.et T., die Assumptionis,quod iion habet M.
!a Ta., virens. 43A. et Ta., ante tres dies tribus diebus.
A., consurrexit, tqnquam iltud ipsa u A., rebus.
vivensforas submineret,et peluii manibus hominum
exlensuihelevaretur, athue conspectui, ctc. 45Ta., dum celebritaiem Dominw suw..,.., ef&nt
" Ita
legit A., et Cerrat. in Vita sancti Hildef. si- susciperet.
miUterscribit i/jsa. Alii Ms. habent ipse, sed prior
47 S. HILDEFONSIEPISCOPITOLETANI 48
summo cum cordis affectu narmoniocmodulationc.A nulbis episcopus adire tentavit, nisi postea domnus
composita ' musica appareret, et libellum Virginita- Sisibertus, quisiatimsedem u ipsam perdens, exsilio
tis morc Synonymi;c testimoniis Veleris ac Novi relegatus est). Et elevatis oculis suis suspexit in
Testamenti plenum coinpic ederet, et 2 digna fa- circuitu ejus, et vidit ouinem absidem ecclesieere-
cundia magnificentiam jam prsefatoeDominaesuoe3 pletam Virginum turmis de 16canticis Davidadmo-
exornaret,4 dum anle horas matutinas solito5
more ad dulata suavitate ahquid decantantes. Aspiciensque
^bsequia Dei peragcnda consurgeret, ut vigilias in eam (ut ipse sibi bene 16conciis et bene charis-
suas Dominoconsecraret, diaconuss
vel subdiaconus, simis referebat) sic eum allocuta est voce : « Pro-
atque clerus, ante eum cum faculis proecedentes, pera in occursum, serve Dei " charissime, accipe
subilo ostia atrii aperientes, et ecclesiam intrantes, munusculumde manu mea, quod de thesauro Filii
atque in ' splendore coelestioculos defigentes, lumcn mei tibi attuli; sic enim tihi opus est, ut benedi-
quod fcrre non valuerunt cum tremore 8 fugientcs, clione tegminisquse tibi 18 delata est, 19 in meo
lampades quas manibus tenebant reliquerunt, el sua tantum die utaris ; et quia 20 oculis 21 fidei fixis in
vestigia per quoevenerant adeunles, prope moriui meo semper servitio permansisti, et in laudem
reversi sunt ad sodales. Sollicite omnis congregalio meam diifusain labiis tuis gratia tam dulciter in 2S
rcquirens 9 quid Dei servus ageret, cum cordibus fidelium depinxisti, et vestimentis s?glorioe
angclicis
choris 10viderunl: quori tam subilo a expaverunt cu- jam in hac vita orneris, et in futuro in pvonrptuariis
stocles, ut lerga ab ostio ecclesioedantes, reverte- meis cum aliis servisFilii mei 24hcteris. »
rentur ad proprias sedes. 8. Et hoecdicens ab oculis ejus una cum virgi-
7. Al ille sihi bene conscius ante altare sanctse „ nibus et luce qua vencrat remeavit. Remansit Dei
Virginis procidens reperit in cathedra 12 eburnea servus in 26 tantum 26sollicitusde adipiscenda gloria,
ipsam Dominam sedentem, ubi solitus erat episco- quantum perspicuus " de sibi donata palma vi-
pus 1Ssedere et populum salutare (quam cathedram ctorise 2S.
VARIANTESLEGTIONES.
1M., Myslica. Ta., musicw appeteret.A., harmo- 15 Ita T. M., canticulis.
nica moduiationecomposita carmina appararet. 16A., consciusbene charissimis.
2 Ita in T. M. habet dignmfacundiw ad magnifi- " M., rectissime.
cenliam ac fautw, etc. A., digna facundia ac magni- 18 A., data. la.,danda.
19A., in meo tantum servitio.
ficentia.
3 S., festumexornasset. 20A. et Ta., oculos
4 T., Deo. fixos in meo semper servitio
tenens permansisti.
8 ./£., et vigilias. 21 A. et Ta., et laudem.
6 A., vascutis. 22 Ita T. Alii aliter.
7 A., splendori cxlesti aciem defigentes. 23 A. et Ta., Ecclesiw.
8 A. et Ta., effugientes,lampadas, elc. 2i A. et Ta., Iwtaberis. Mabil., tactaberis.
9 A. elTa., quid de Dei servoageretur. 25 Ita M. T,, securus.
10 Videruntdeest in plerisque omnibus Codicibus, 26 T., prmscius.
sed hahet Aguir. et quidem opportune. 27 S., de promissa sibi victorim
11M., expavebant reoerlebantur. palma.
28 Hic finis Vitoe in Codice Êmil. Tolet. vero
14 Eburnea non legitur inA. et Ta. prosequitur : Prmslante D. N. Jesu Christo, qui cum
13A. el Ta., residere. Patre et Spirilu sanctovivil, el cuncta regit per infi-
u M., ipsam lapsam, quodnon habet Ta. nita semperswcula swculorum.Amen.
ALIA S. HILDEFONSI VITA

PER (a) RODERICUM CERRATENSEM SCRIPTA.
1. Hiloefonsusex Hispania, civitate Toletaua no- C diret orationem, nec oratio lectionem ; sed ut at-
bilibus parentibus oriundus, nobili Toletanoe sedis tentius vel legeret, veloraret, illivicissim reievamen
proesuliEugenio traditur nutriendus. Quem sanctus erat orationis lectio, et lectionis oratio. Cbicunque
Eugenius bonis moribus, et litleramm ruclimentis iret eum oralio comitabatur euntem et redeuntem;
instruens diligenter, capaciiatem ejus attenriens, ad in soeculariautem conversationeilla nihil indecens,
beatum Isidorum archiproesulemHispalensem trans- nil inhonestum erat in eo ; sed ut servus Chrisli, et
misit eum, apud quem omnis eloquentise doclrina, sanctorum imitator, non solum sapientia proficie-
artium disciplina, Theologise et speculatio ita vi- bat, sed et augmento virlutum mirabiliter crescebat.
gebat, ut omnes qui ad eum confluebant, pro capa- 3. Transacta autem puerili setate, cum ad illam cui
citate singulorum instruebat. carnis oblectamenta alludunt veniret setatem, motus
2. Hildefonsusigitur a beato Isidoro et propter ge- illicitos volens reprimere, corpus suum muro virtu-
nus, etpropter Eugeniumbenigne susceptus, ct ejus lum contrarias earum qualitates contrariis vitiorum
subjectus dogmatibus, cum in liberalium artium qualitatibus opponens, ila circumscripsit, ut non so-
sludio plurimum laborasset, in lege Domini studio- lum vitiis non pateret ingressus, verum etiam nisi
sius aciem infigebat. His alque aliis exercitiis hone- per tentationum iuleslationem interdiceretur acces-
stis toto mentis alfectu teneris adbuc sub annis sem- sus ; permittehatur enim sicut et cseteri sancti ten-
per intendens, adolescentulis qui secum studebant, tari, non ad virtutum defectum, sed ad probationis
in exemplum humanocvit;e seipsum proponens, non profectum. Ex aliectu autem pietatis miserioepaupe-
solum ab illicitis revocabal, vcrum etiam bonis operum condescendebat, ex sigillocastitatis virginitatis
ribus inhaerendo ad bonum operandum informabat. Qi lilium non amiltehat; et cselera virtutum orna-
Nulluseo studiosius lecjioui instabat, frequentius eo menla Deoofferens, Deo placens, se lotum Domino
nullus orationi vacabat. Legendi tamen, atque orandi immolabat.
vicesinter se sic distinguebat, ul nec lectio impe- 4. ReUctisdenique ssecularibusdisciplinis,ad bea-
(a) Fuit Rodericus hic Cerratensis Hispanus or- partim ex historicis collegil. Opus adhuc ineditum,
(llnis Vt. Pradicatorum. Vixit soeculo xm. Scri- si aliquorum sanctorum Vilas excipias, quas R. P.
psitque Sancloralc, seu Vitas sanctorum, quorum Florez publici juris fecit in sua Hispania sacra, ex
gesta partim ex anliauis Ecclesiarum Breviariis, quo nos hanc Hildelonsitranscribimus.
49 VITA ALTERA. 50
tum Eugenium reversus,(a)ab eo in diaconum est or-• A j peractis omnes fcstum Virginis solemniter perege-
dinatus. Nc autem vita sua, quam immaculatam ser- runt.
vaverat, delectatione temporalium macularetur, ini 8. Dei genitricem multum diligebat, et omni re-
ecclesia sanctorum Cosmseet Damiani, quoe in sub- verenlia eam honorabat : in cujus laudem volumen
urbio sita est Toletano, quoe antiquitus Agaliensei insigne eleganti stylo de ejus sanctissima virginitate
monasterium dicebatur, relictis parentibus, cum aliisi composuit, quod ita ipsi Virgini placuit, ut librum
qui habifabant ibi servire Deo devovit. Cumque adl ipsum manu tenens ei apparuit, et pro tali opere
locum proedictum pergeret, et patrem suum rapidpI gratias retulit. Ille autem cupiens eam altius hono-
furore se persequentem a longe conspiceret, ne ai rare, constituit ut celebrarelur solemnitas ejus, id
proposito fraudaretur, in vetusta macerie se occul- est, festum Annuntiationis, singulis annis octavo die
tavit; pater vero latibulum proeteriens Agaliense! ante festum Nalalis Domini; ut quia festum Annun-
monasterium comminando petiit, et eum non inve- tiationis circa Passionem vel Resitrreclionem Domini
niens rediit. Reverso igitur patre, monasterium adiit, frequenter evenit, in proedictodie restitui possit. Et
el habitum suscepit. quideni satis congrue, ut eodem tempore prius An-
5. Multis annis transactis, cum nulli in religione: nuntiatio Domini quam ejus Nalivitascelebretur, quse
haberetur secundus, factus est abbas. Factus igitur solemnitas per mullas Ecclesias Hispanioe cele-
abbas res Ecclesise ordinabat, omnibus necessaria bratur.
ministrabat. Mores omnium circumspiciens, quali- 9. lmminente autemdie festivitatis Genitricis Dei, i
tales morum attendens, singulis prout necessarium tribus diebus ante, litanias cum jejunio statuit cele-
erat se ipsum exhibebat, mansuetis mansuetus, g| brari, ul festum devotius agerelur. Nocte igitur
contra vero offensos offensoshabebat affectus. Nam media ipsius festi dum ad Malutinum consurgeret, et
Kosisoffensiserat abbasAgaliensis. Iiber virginitatis, quem ipse mira facundia compo-
suerat, ad legendum paralus esset, ut vigilias quas
6. In villa autem quse tunc Bisensis dicebatur, Deo et beataa Marise voverat expleret, ministri qui
virginum coenobium oedificavit,et propriis faculta- proeibant, qui luminaria portabant, ostia ecciesise
libus ditavit. Fama autem ejus per totam Hispaniam aperientes, intra ecclesiam lumen coelesle viderunt,
divulgata, cum nec sanctior, nec probabilior, nec quod nullo modo ferre valentes quasi mortui relictis
eloquentior, nec iilustrior, nec reclior, nec scientia luminaribus cum tremore fugerunt. Ilildefonsus vero
perfectior eo inveniri posset, defuncto Eugenio a imperterritus ingrediens, cum anie allare solito
clero.et populo Toletum reducitur, et omnibus eum more genua flecteret, et bene conscius circumqua-
laudantibus pontifex subrogatur. Factus ergo pon- que conspiciens vidit virginum reginam sedentem in
tifex proedicationis mensam pro qualitate singulorum sede uhi ipse solebat sedere, et populo proedicare.
omnibus proeparabat. Vidit et virginum turmas laudantcs eam. Cumque
7. Quadam die dum sanctae Leocadioe feslivitas Virgo et vir sanctus se mutuo respicerent, ait ei
immineret, dum omnes festivilati celebrandse con- Virgo sanclissima : « Quoniam mente pura, lideque
venirent, dum sanctus Hildefonsus ad sepulcrum firma, in meis laudibus permansisli, et laudem meam
ejus flexis genibus oraret, virgo illa sacra coram om- in corda fidelium dulci eloquio depinxisti, et lumbos
nibus ibi astantibus illi se prsesentavit. Cum autem tuos virginitalis cingulo prsecinxisli, de vestimenlis
vir sanctus in ejus proesentiam occurreret, ipsa r/ perpetuoeglorioevestimenlum attuli tibi, quo vestia-
quasi eum amplexans, hujusmodi protulit verba : ris in die et solemnitate mea ; in hac sede sedebis.
< Per vitam Hildefonsi vivit Domina mea. » Atque Si quis autem post te praosumpserit hoc vestimen-
ideo eam hsecverba protulissearbitror, quia cum ftdes tum induere, et in hac cathedra sedere, non carebit
et veritas virginitatis beatoeMariseerrorc infidelium ultione. Hisque dictis disparuit, et vestimentum quod
per totam fere Hispaniam destructa et cmortua es- nos (b) Albam vocainus, ei reliquit. Ipse autem fe-
set, librum de ejus virginitate scripsit, per quem licem ducens vitam, feliciler migravit ad Dominum
fides illa quasi mortua revixit, et errorem penitus 10. Post quem (c) Siargius episcopus factus ait :
destruxit. Sed ut memoriam revelalionis posteris re- Sicut ego sum homo, sic et homiiiem scio proedeces-
linqueret, partcm vestimenti quod membra illius sorem nieum ; cur non induar eo quo ipse indutus
viventis texeral, Reccesvindi principis, qui feslo inest vestimento, cum eodem fungar proesulatus of-
tererat, cultro prseeidit, quem cum eisdem reliquiis flcio ? Qui cum vestimento indulus esset, conslrictus
vasculis argenleiscondidit; indignum judicans ut qui arctius, cecidit mortuus ; perterritique vestimentum
proecideral sancta, scinderet ulterius polluta. Quibus tulerunt, el in thesauro ecclesiee reposuerunt.
(o) Lapsus est hic Cerratensis ; constat cnim ex ex qua Virgo Hildefonsumfuerat allocuta, ut narrat
ipso sancto Hildefonso a sanclo Helladio ordinatum Cixila, a quo Cerratensis est corrigendus. Neque ibi
fuisse diaconum, antea quam sanctus Eugenius se- sedens repente mortuus est, sed paulo post ab epi-
dem Toletanam ascenderil. scopali sede depositus a Patribus in concilio Tole-
(b) t Albain, » ait doclissimus Mabillonius, lom. I DE
tano xvi, congregatis anno 695. Caput autem accu-
Annal. Beriedict., lib. xv, n. 10, « absolute quan- satiouis erat, quod in regis vitam conjuraverat :
doque vocabanl casulam illam, quod ex pajino albo quare cominunione privatus alque in perpetuum
confecta esSet. j exsilium damnatus est. In lantum vero facinus ex
(c) Non Siargius sed Sisifjertus dicebatur episco- iila superiori lemeritate prorupisse credibile est, Deo
pus, qui temerarium consilium suscepit quidem nou sic permiltente in tanti sacrilegii vindiclam.
sacram vestem induendi, sed in illa cathedra sedendi,.
IN S. niLDEFONSl EPISCOW TULEIANI OPERA MOMTUM.
1N S, HILDEFQNSI OPERA
MONITUM
PRJECIPIJE IN LIBRUM
DE PERPETUA DEIPARfl YIRIIIITATE.
In Edltione operum sancti Hildefonsleum ordinem A horrendas ac inatiditas apud nos blasphemias, etiam
servare cpnstituin)us auem iUqrumauctpr, leste san- ut eas valide relunderet,'non sihe piaruiriaurlum 6f-
ctp JuUapo, vivens illis. prseflxjt. E quorurii catalogo fensione reproducerido, quod quidem temere factii-
niulta a nobis desideranlur, cum tamen omnia quse- rum fuisse~videtur; deinderem ut nos putamus acci-
cnnqup potuerimus, spnima diligentia hinc inde col- disse liarrat Rodericus archiep. Tolet., lib. 2 de Reb.
lcgerjipus. Libfi Prosopopcejocimbecillilatis propria», Hisp., cap. ult., his verbis: « Hujus lempore cum
et duorum opusculorumArinotalionumactionis diur- Helvidius et Pelagiqs (prravit in hoc Pelagipm pro
nx, el Aiinotationumin sacris, nullum onininovesli- Joviniano scribcns, ut habcnt communitcr Codices
gium repcrimus. Epistolarum non ampliusriuas, qiuis mss.de Virginitate) a Galliis venientes, plerasquc
ex emendatiori E. Martcne Edilione reprsesentamus. paries Hjspanioeinfecissenti virginitateni beatoeVir-
Scrmones perpaucos, qqos probabiliter Hildefonso ginis irifamarifes, beatus Hildefonsusjfllisoccurreris
nostro vindicare valearmis. Hymnoruni, versuum, sacrarum Scfipturarum testimoniis, el lingua melli-
cpitaphiorum, alque cpigrammatum, quse quartam flua, et-gratiairilabiis suis diffusa, feorumdogmata
operum parlem comporiebant,ne hilum quidem. confutavif, etab flispania confusos abegit.» Gui con-
Praeter heec, qusc Sanclus Julianus commemorat, sorial hisloria translalionis reliquiafum e Toleto in
damus lanquam genuihijni Hildefonsi opus supple- Asturjas ipcerti auctoris, qui inter alia pallium re-
mentuni ad librum de Vifis illusfribus a sanctd Jsi- censens a beata Virgine Hildefonsodonatum, fuisse
dofo incoeptum.Deindc aUa varia opuscula dubisefi- ait mercedem « pro laudibus in hqnorem saiictoe
dei, reliqua in Appendicem amandanfes, quoeimrne- ipsius virginitatis celebratis, ubi ipse sanclus episco-
rifo sariclodoctori ascribunlur, de quibus suis iocis JJ j pus glofiosus contulit adversus Heliudum,et Lobinia-
aliqua praeloquemur. nurii, j ut mfendoseedidit Sandovaliuspro Helvidium,
yerum pmpiuin sanclj JJildefpnsi operum caput, et Jovinlanum.
qupijqueprjmum sumino jure iocum obtinet, hofcest v Prseter hsec nos mqvent illa verba a sancta Leo-
qiiodriunafexhibcmus, rieperpetua Deiparse Virgini- cadia iri apparilione, qUamnarrat Cixila, pronuntiata
tate coritra trcs inficjelesinscripiuni. Liber aureus iii laudem Hildefqnsi:'« Vivil Dominamea per vitam
nunqttam pro digmtate commendandus, cujus laus, Hijdpibnsi. > (A Leqcadia quidern pfolata' dicitnus,
si vel reliqua monuiiieiila periisspnt, poterat Hilde- rion'a populo, non ab ipso Hilciefonso,ut quidam in-
fonsi suavissimam inemoriam cum maxima pietatis terpretati sunt alicujus Codicis aucloritatfe deeepli,
et doclrinseadmiratione ad omnem futurorum ssefeii- qui mendose habet ipse amplexans,pro ipsa, conlra
lorum poslcrjtatcm transnnttere. aliorum Codicumfidem, coiilra aritiquissimam ipsius
Dicilur scriplus avrt T/JIWV uitiawv, boc est, adyer- Ecdesioc Toletanse inteUigcntiam, contra veierum
sus tres mfideles, quorum nomina prodidit Hiide- Scriptoruni et BreviariqrumtestimOnia,denique con-
fonsus, pelvidium, Joviniaiium, ct Judseum. Scd tra ênuirium ipsorum verborum sensum, quae nihil
utrurii liis poriiinilnis Ipsos boeresiarchas qui sseculo iii"orc populi sonant, improprie in ore Hildefonsisi-
iv vjxpfuiit, significarevoluerit, an vero eorum di- sriificaiitpropter jusjurandum illud per vitam Hilde-
scipulos, qui tunc per IJispanjam virus suuni spar- fonsi, pt Dominwfcorhpellationem Leocadioetributam,
gerent, Virginis Deiparseperpetuam integrilateni'rie- apiissime vero et opportune in ore sancteeLeocadise,
ganlcs, omnino nobis expjpratuin non cst. Pjacet qua: in liildefonsi commendationemcoram suo grcge
primuni nonim)lis, qiii cum ipsa nomjrium expres- /i / ea prptulerit, qua «iere videridusiP. Florez, in app.
sione movenlur, lum Quirici Barcinonensis episcopi 8 ad iotti. V.) Dt vero ad nostra redeamus, verba
yerbjs jn epistola prima ad Hiidefonsum, in cjua illa, vivitDominamea, Maiia scilicet, ut ediriit'Mabil-
muif.a in doclrijjse ipsius zelique commendationerii lonius ex suis Cod., satis indicant opera Hildefonsi
habei, ipsi propter hunc libellum ad se missum gra- factum fuisse ut lldes perpetuse virginilatis; et pia
tias agpns, niliil tamen scribens, qupd indicet Hudc- erga Deipafam flevotio ii) cordibus fidelium reviVi-
fonso licgotiuin cum procsentipus hserfeticis fuisse. sceref, in quibusillis temporihris vel lariguebat, vel
Ilaque concludunt, ex ardeiitissiino erga Deiparajn emorlua erat prqpter venpnatas hsereticorum qpinio-
affectu, desiderioque ejus perpetus: virginitatis ex- nes, quas suis scriptis penitus profligavii. Eamdeni
lollcnda: calamum arripuisse, superiorum hseretico- vprboruni istorum interpretalionem ssfeculojaip xin
rum commenta sibi tnntuin in animo proponentem, exliibuit Rbdefieus Gerratcnsisi« Vita superifisedilai
quasi cuperel cum Hieronymo, Ambrosio, Augu- Quod si non cum prsesentibushsereticis rem habuis-
slino, cseterisquePatrihus, qtii data opcra eos acrifer set, fides vcro dc perpctua Deiparse virginitale in
impugnarunt, symbolamconferre in DeiparoeVirginis; Hispania viguisset, non erat ccrle quare diceretur,
ohsequium. por illum qiiasi ex morte ad vitam fuisserevocatam.
Alii contra censent Hildefonsumnon gratis ad hoci Ergo arbitramur fuissc tunc homines impios et in
opus se accinxisse, nec nisi ab illius temporis adver- Dei genifricem blasphemos,antiquorum errorum ge-
sariis antea provocatum, qui in Hispaniamerumperi- ctatores, quos sub larvato suorum antesignanorum
les novi impiorum magislrorum discipuliputidas ad- nomine Hildelonsushoc libello insectatus fuit; simul
versus Deiparoevirginitatem calumnias riisseminave- autem totam Judoeorumgcntem, cujus notissima est
rant, quibus et nos libcnler assentimur. Neque enimi in Marioevirginitatem invidia, sub uno Judocinomine
credibile est Hildefonsumsolius acuenriiin hscresimi etiam delendam ac proslernendam suscepisse. Et
styti gralia eam quasi e tumulo excitalurum fuisse,, vero unumquemque suo telo confodit: primo capite
53 LIBER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARLE.
Jovinianum, osfendens Mariam quse virgo, ut fateba- A sitatem, quoeverbis synonymis nqn ahundare depre-
lur, conceperai, virginitatem in partu non amisisse; henderiint ppuscula, coniinuo Hildefonso.abjudicare
secujido Helvidium, cvincens post parium loto vitoe non dubitafunt.
tempore VirgTriempermansisse; tertio denique et se- Tcrnas hujus operis Editiones hacienus vidimus:
quentibus Judseum, qui integritatem perpetuam in unam a Michaele Carranza Carmelita ValentioeHede-
puerpera respuebat, innumeris Scripturoe testimoniis tanqrum facfam anno I55J5\pec mulio post bisextra
atque onini argumentorum genere insequittir, priores Hispaniam recusain; alteram a Francisco Feu-arderi-
iotferimhostes quossingillatimjamdebellarat, novis tio ordinis Minorumj theoilogoParisiensi, adornatam,
usque ad exlerminium et deletionem vulneribus con- Parisiis anno 1576, auctiorem cquidem et emenda-
ficiens. tiorem priore ex coUationevcleris ms.; tertiam de-
Dictus etiam a nonnullishic liber Synqnymorum, niquc ab Eiliioribus BibliothccoeSS. Patruin ex ipsa
styluiricjrioconscriptus est bbc noniine indicanlibus. Fcu-ardentii exprcssain. Quibus omnihus rios qdar-
In ebverdfearpitur a qUihusdairi,qUi cuperent san- tam correctiorem daturos haud dubie proinitlimus.
ctum doclorfcmad severas rhetorices legcs miuutis- Cui rci nobis auxilio fucre tres Codiccs inss., ad quos
simasqiiehene dicendi regulas singula yefba excgisse. Feu-ardcntii Editionem cxegimus. Ex quihiis sanio-
Sed'qptaremus nos ut in SS. Palrum scriptis expen- reslectiones communi prscserlim Codicum suffragio
dendishuriianiores sese et indulgentiores pneberent, confirmatas in contextum immisimus, rejcctis vul- '
prsesertim cum nec Hildefonso exemplum defuerit gatis: reliquas varianles ad imain oram adnota-
quod absque reprehensione imilaretur magnj Isidori vimus.
proecepforis sui, qui in libro de lamenfatione animse na Codices vero quibus usi sumus hi sunt. Primus
peccalricis eo stylo usus est, ideoquc Synonyriiarri omniumque vetustior cinobii Toletani FF. Calcea-
appelfavit; deiride vero proedicta scribendi ratio ad torum orriinis sanctissima: Trinitatis, in cujus tabu-
reiri rion ita importuna censeri debeai. Certc Ililde- lario asservafur, anno 1067 conscriplus a Salomone
fonsus qpasi quqdam animi sestu correptus fetamorc arcliipresbytcro sanctre Ecclcsise Toletanoe sub Pa-
in Deiparam, et iiista ira in blasphefrios sucfcferist, schali ejusdem archiepiscopo, cujus proesulis curii
opporturiUriiforfeputavit ad eos acrius urgendos, si mentioncni faceret P. Florez lom. V Hispanioesacrse,
infinila illa synoriymorumcopia super eadem senten- hujus Codicis post Nicolaum Anton. notifiam exhi-
tia eos oneraret, et quasi obruerel, ut ejus ponderc buit. Aller cst ex bibliotjieca sanctoe Ecclesioe Tole-
pressi ne rnutire qtiidem adversus veritatem valereilt. tanse sosciiloxn, aut xiif, qiiantuni ex charactere*con-
HalJeritenirii qusiiii nfesciovini conglbbala verba at- jicimus, exaratus. Tcrtius dcnique ex ipsamet Biblio-
que sententise, quse instar torrentis rapidisslmi ac theca, sedex GaUia asportatus, uhi jussu cardinajis
pracipitis omne repagplum superanl, omnia diruunt, Ameljl, sseculo xiv, cx vctustissimo Codice Cqtes-
et quoecunqueoffendunt secum invqlvunt. cafci exscriptus fuit et quidcin accuraiissime; riairi-
ItaqUe aniriiiiriflanimati devbtio;'ipsaque prsescntis quc cocterosct inembraiia, ct charactere, et emehda-
argumenti nalura Hildefonsum ad eam scribendi ra- tiori scriplura, longc sup. rat. Continet autem, proeter
tionem adduxerunt, qua in aliis opusculis ccrte usus hunc deVirginitate Dciparseliiirum, coetera quoeFeu-
non est. Temerc ergo asseritur earii friisse ipsi pro- Uhicnlii Editio jam citata complcctilur, nempe Uhel-
priam quddairimodo et pfeculiarem, falsique sunt in lum de parturitioue bcatse Virginis, et sermones nbn-
eq viri aljas doctissimi, qui propter solarii styli divefi C nullos. Scd de his suo loco.
S. HILDEFOi^SI
EPISCOPI TOLETANI
Dl TIRfillTATI PERPETDA SAMTI IARII
ALWPRSUS TRES INFiDELES
LIBER UNICUS.
INCIPIT D parvulis, insipientesque convopas, ut ambulent per

viam prudentise. Deus qui ex immundo muridum fa-
QRATIP ET CONFESSIO S. HILDEFONSI.
cis, et lollens peccata " jtistilicas sine opere pecca-
Deus lumen verura, qui illuminas omnem homincm torem, da mihi luinen, per quod te videam; da mihi
venientem in liunc mundum. Deus qui das sapientiam sapicntiam, ut te inteliigam; da iniijuitatibus meis
a Juslificas sine opere peccatorem. Sic habet Pa- iirie catholica alienam iu ea sibi animadvertere
rlsicrisisEdiiioFfeu-ardentii, qui ex suo CodicCsup- visus csl; tainen ari membranse illius oram legitur
plc'{itsfciitalia satis miilta, illa verba sine opere,qu;e si non eadem manu, certe charactere Gpthico persi-
iii yulgata Editione desiderabantur. Et nos posi- mili scripta, qui proxiiiia illius soeculi tempora red-
qusuWtnatuHiVshunc locUm perpendimus, similiter olet. In alio item Codicc sanctoe Ecclesi;c Toletanse
edere conslituimus; non dUbitarites quin si Codici- recentiori prima hujus tractatus mcinbrana abscisa
bus mss. habenda est fides, ita scripserif. sanctus est, quod crcdimus consulto et data opera factuin
dqctqr llildefonsus; omnes enim quqs ciuidem vide- fuisse, niaxime cum reliquus intcger sii, el ex omni
rimus, ea de re'nqs adirionenl. Siquidein in Codice parte sanus. Deinde in Ameliano, qui, ut supra mo-
coriventusTolet. Sarictissimoe Trinitatis socculi xi, nuimus, jussu cardinalis Ameliiex vclusiissimo Co~
cum e media membrana tola ha:c periodus erasa dice siimma diligentia exaratus fuit, clare et aperte
fuisset ab imperito aliquo Iectore, qui doctrinam a leguntur illa verba, sine opere. Tandem in Editione
<& S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETAM *£
veniam, ut consequar niisericordiam tuam. Nam- A tiquitatis auctoribus, o Moyses, antiquiora loquens;
que ideo, Domine, vincor amore, impeUor dulcedi- cum prophetis, Isaias, potentiora vaticinans ; cum
ne, trahor dilectione, ut veluti sub prelo dulcedinis evangelistis, Matthoee,prima pronuntians ; cum apo-
effundamvinum sacree confessionis.Et quia non est slolis, electe Petre, insigniaproedicans,intra omnem
substantia bonorum operum, sit fructus bonarum EcclesiamDei felicium turba doctorum vera dicens,
coufessionum. Quia enim vincula et pressurae pec- atque salutaria disserens, hsec me pro certo credere,
caminum, pondus et pericula, exitium et damna ur- qusecredendaintenditis prredicare; bsec me piissime
gent animam iniquitali dedilam, et quia non cst confiteri, quse ipsi veraciter confilemini; hsec me et
aliud nomen sub coelo dalum in quo possim salvus ipsa nuntkre, quse annuntianda docetis. Audite me
fieri, nisi tuum, Christe Jesu Fili Do; vivi, ideo re- his posse quibus possum veram obedientiam dare,
fugium confessionisquoero,remedium ex confessione quibus toto posse universam EcclesiamDei decerni-
deposco, subsidium de amore confessionisimploro, tis obedire. Unde quia credidi, propter hoc loquar;
•ûtego impius multa te diligam pietate, cum lua pie- quia audivi, non tacebo;; quia diligo, annuntiabo;
.;tas meam diluerit multam iniquilatem. Attendanl nihil per contentionem et inanem gloriam in omni
ergo coeli,et omnia quoein eis sunt; attendat terra, mea propositioneinsinuans, nihil in contradictionem
et omnia qu3e habentur in ca; attendat mare , et B sanctoeveritatis instituens, nihil quod subvertat, sed
omnia quoemoventur in eo; et audiant me pia con- quod aut inveniat, aut reseret veritatem inten-
fessione credentem esse te Christum Jesum Filium dens. l Quod si, quod abundans miseralio divinoe
Dei vivi, qui in hunc mundum venisti, non ut judi- pietatis avertat, indiscrelum errabundumque tra
ces me, sed ut salves me, ut ego credens in nomine ctantis intentio illic casuali, vel imperito scribentis
sancto tuo habeam vitam aeternam. Sicque omnium conatu deduxerit hebetantem, ubi aliter verum sanoe
creaturarum testimonioconfessor inventus, confitear scientiaelumen, verum docentium exemplum efful-
te in coelis, quem coniiteri non erubesco in terris. serit, gratus obedio, devotus assentior, citus occur-
Et ipse me tle peccatorum sordibus, omniumque ad- ro. Nihil profanum in confessione habens, nihil
versitalum impulsionibus eruas; quem a contra- alienum a pietate, quoeDeus est, tenens, nihil quod
riictionibus infidelium confessionis mese vindicat unam et sacram fidem impugnet, in omni prsecor-
fldes, vindicator assistas. Audite me itaque cum an- diorum abdito ferens. nihil prorsus quod divinis
hujus operis, quam soeculoxvi ValcnlioeEdetanorum C de perfecla justificatione exponatur, eo sensu locu-
curavit Fr. MichaelCarranza, desiderantur quiclem, tum fuissedicemus, quo Apostolus(Rom.in): Justi-
scd locus verborum aslerisco notatur, qui indicaret ficati gratis per gratiam ipsius. Et (Tit. m) : Non ex
legentibus, et ipsum Carranzam in Mss. quibus in operibusjustitiw, quwfecimusnos,sed secundumsuam
opere edcndo usus est, eamclemlacunam reperisse. misericordiamsalvos nos fecit. Viden' ut secundum
Facinus indignum! quod mirari quisque desinel,cum Aposlolum justificamur gratis, et non ex operibus?
ad supcriora s;ccula converlerit aniinum; forsan Quid ergo? Nullumneopus nostrum, nulla fides, nul-
enim ab liominibus magis religiosis quam doctis lus spei actus, nulla delictorum poenitentia ac de-
commissum est, ne ansam inde quis male feriatus testatio nostram justificationem proccederedebebit?
arriperet ad errorem confingenduni,in malum sen- Minime.Quid ergo est, quodgralis, (|uori sine opert-
sum illa verba detorquens, quasi homines per solam bus ad juslitiam pervenire dicimur?Audi concilium
fidem sine ulla alia disposilione, aut bono opere Tridentinum, sess. 6, cap. 8 : « Gralis justificari a
juslificari posse dixisset Ilildefonsus, qui poslea Deo dicimur, quia nihil eorum quse justificationem
unus ex Calvinianoehscreseos arliculis fuil. Sed praecedunt,sive lides, sive opera, ipsamjuslificationis
quando id Carranzas temporibus aliisque daretur, graliam promeretur. » Eodem sensu interprelalus
nos certe nunc non videmus quare dissimulareopor- antea fuerat illa verba Pauli divus Thomasin expo-
teat, el non potius veritati aperte lilare, maxime sitione illius Epistoke. « Priino ostendit, scribit
cmn Hildefonsivcrba in catholico ct sano sensu pro- Doctor Angelicus, quod hujusmodi justificatio est
nunliari posse, cl accipi dehere, nemo cxistat in sine lege, id est, quod non est ex operibus legis. Cum
theologicosludio versatus qui non vel prima fronte D dicit justificari grulis, id est sine mcrito proeceden-
videat. lium operum. »IsaioeLII : Gralis venundali estis, el
Enimvero peccatoris justificatio, sive ejus initia sine argento redimemini.In eumdeni sensum inlclli-
contemplemur, cum Deus per gratias suas actuales genda sunt illa verba psalmi LV (Vers. 8) : Pro ni-
cor hominis emollire ac proeparareincipit, sive ipsam hilo salvos facies illos; id est, non proprio merito,
dum per gratiocsanclificantis infusionem perficitur, sed Dei clementia, ut exponit sanctus Hieronymus
spcctcmus , scmper est omnino gratiosa, adeoque (Dialog. 2 contra Pelugianos, versusfinem).Miltimus
non ex hominis opcribus ; alioquin, ut ait Aposto- innumera alia sanclorum Patrum testimonia, prae-
lus (Rom. xi), gratia jam non est gratia. Hoc igitur sertim divi Augustini in hanc sententiam; nec enira
scnsu Hildefonsi sentenliam inlerpretari dcbemus. dissertationem scriberc meditamur, sed taulum alio-
Et vero si de inilio justilicalionis accipiatur, illud rum exemplis Hildefonsumnostrum ab invidia vin-
sine opereomne opus bominis sive naturale, sive su- dicare, quam apud imperilos rudesque hic loquendi
pernalurale, excludit, quodadversusPelagium dictum modus creare illi poluit. Quibus omnibus Iectores
fuerit, qui liberi arbitrii viribus naturalibus tantum intelligent non levibus mumenlis adductos banc nos
tribuebat, ut assereret possc hoininempropriis nalu- lectionem retinuisse, quam nefas putavimusrejicere
ralibus meritis primam gratiam promereri. Si tamen contra omnium Codicummss. fidem.
VARL4.NTESLECTIONES.
1 Veram hujus periodi lectionemex noslris Cod. (jtto, vcl itnperitus scribentis conatus me deduxerit
mss. Trin. et Amelian. restiluinms. Sic enim in hebetantem,ubi atiter vere docentium exemplis
vulgata Feu-ard. legebatur : Quod si indiscretum effulserit,etc.
errantemque, dutn traclanlis intenlio ittuc casu aii-
57 LIBER DE mGINlTATE PERPETUA S: MARLE. 58
rebus obviet, nihil quod sanctis sacramentis obsistat, A vius existens, solis contrauicentibus veritati amore
nihil quod sacris mysteriis adversetur. Non ergo me ' veritatis adversans. Hoecago, ul cum vita ista (quse
veritas
pralatus contemnat, non mihi sequalis deroget, non tentatio est super terram) latigaverit oegrum,
mihi subditus insultet, non me quis de domo laces- illa quoeDeus est, tegat salvandum, et in soeculasae-
set, non me de foro detractet, non religiosus susur- culorum possideat viviturum. Amen.
ret, non popularis immurmuret, non adolescentem CAPUT PRIMUM.
senex abnuat, non cosevumjuvenis aspernetur, nqn torrente contra Jovinianum ostendit
minorem natu aetassera derideal, non doctus expro- Synonymorum
bealissimam Dei malrem in conceptu et partu
bret, nou ignarus abjiciat, non potentior repellat, virginem permansisseDei dono, atque gratia sin-
non humilior avertat, non discipulus moleslet, non gulari.
famulus convexet, non setas calumnietur, non sexus 0 Domina mea, ' dominatrix mea, dominans mihi,
causetur. Manet enim veritas in oeternum. Vivit mater Domini mei, ancilla Filii tui, genilrix fafetoris
quod verum est. Non desinit quod a vero procedit. mundi, te rogo, te oro, te quseso, habeam spiritum
Falso non decidit verum. Fallaciis non vincitur ve- Domini tui, habeam spirilum Filii tui, habeam spiri-
ritas. Falsis non commutantur quse vera sunt. Et si tum Redemptoris mei, ut de te vera et digna sapiam,
fallaciarum umbris obtegatur veritas, revelabit quoe " de te 2 vera et digna loquar, de te vera et di-
vera sunt abdita verilas. Quod enim falsum est non gna 3 quoecunquedicenda sunt riicam. Tu * enim es
stabit, quod verum est non deficiet, quod exlra veri- electa a Deo, assumpta a Deo, advocata a Deo,
tatem est cassum erit, quod a veritate procul est proxima Deo, adhoerensDeo,conjuncta Deo; visitata •
inanescet, quia veritas Deus est, et quse Dei sunt ab angelo (Luc. i), salutala ab angelo, benedicla ab
vera sunt, et quoe ex Deo sunt sola veritate sub- angelo, beatificata ab angelo, turbata in sermone,
sistunt. Inde qui Dominum annuntiat, veritatem atlonita in cogitalione, stupefacta in salutalione, ad-
enarrat. Qui de Deo vera dicit, veritatis cognitionem mirala in dictorum " ennuritiatione. Invenisse te
pandit. Qui ea quse vera sunt asserit, veritatis jura [ apud Deum gratiam audis, 6 et ne timeas juberis,
defendit. Qui veritatem amplectitur, Dominum dili- fiducia roboraris, cognitione miraculorum inslrueris,
git. Qui verilatera facit, Dei voluntatem adimplet. ad novitatem inaudilse glorioeproveberis. De pro-
Deus certe occulta novit, Deus absconsa cognoscit, lfe' ab angelo pudicitia admonetur, de nomine prolis;
Deus abdita penetvat, Deus perscrutatur occulta. virginitas certificatur, 8 et post fetum integra et pu- •
Proinde novit qui depravat verum, scit qui immutat dica manes. Nasciturum ex te sanctum, 9 Dei Filium
veritatem, intelligit qui veritatem minuit, in aperlo Q vocitandum tibi ab angelo evangelizatur, et quoe sit
sapit qui veritatem exstinguit. Veniet prorsus, ve- nascentis regis potentia, mirabiliter intimatur. Quo-
niet, nec longe est. Veniet de proximo, veniet e vi- modo fiet quseris, de origine interrogas, 10de ratione'
cino. Sed cum exarserit in brevi, cuin venerit in perscrutaris, de experientia retjuiris, de ordinfl'
majestate, cum fuerit in circuitu fejustempestas va- sciscitaris. Audi inauditum oraculum , considera'
lida, cum ante eum prsecesserit ignis, tunc beati inusitatum opus, animadverle incognitum arcanum,
omnes qui illum veraciter diligunl, beati qui de illo atlende invisum factum. Spiritus sanctus superve-'
vera dicunt, beati qui veritatem non speruunt, beati niet in te, et Altissimi virtus obumbrabil tibi
qui faciunt in verilate justitiam, beati qui custodiunt (Luc. i). Tota invisibiliter Trinitas conceptionera
m verilalejudicium, et beati omnes qui confiduiitiri operabitur in te. Sola persona Filii Dei *' in corpore
ecm. Judex enim veniel, districtus occurret, me- nascitura carnem assumet de te. Ideoque quod con-
tuendus aderit, terrihilis apparebit. Omnia ergo cipieturla in te, quod nascetur ex te, quod prodiet ex
prospectant, omnia iniendant, omuia considerenl, te, quod generabitur ex le, quod parlurietur ex te
me ex toto corde, ex tota anima, ex tota virtule, ex sanclum, vocabitur Filius Dei. Erit 13 enim hic ma-
totis proecordiis, ex totis visceribus, ex eo quod gnus, erit hic Deus virtulum, hic rex omnium
sapio, ex eo quod enarro, ex eo quod inlelligo, non I) soeculorum, hic factor omnium rerum. Ecce beala
aliud quam veritalem inquirere, non aliud quam vetu inter mulieres, integra inter puerperas, do-
ritatem diligere, non plus aliud quam divinam veri- mina inter ancillas, regina inter sorores. Ecce
talem inquirere, nori aliud quam Deum et quse Dei enim ex hoc beatam te dicent omnes *4 gene-
sunt vendicare; solis adversariis Dei resistens, rationes, beatam te noverunt " omnes coelestes
solis profanatoribus ct profanationibus cunctis ob- virtutes, beatam prsedicant omnes vates, bealam
VARIANTESLECTIONES.
1 Vulgata t eu-ardentn, atque domtnalrix. desiderantur simihter m utroque Cod.
* Ita oranes Cod. mss. nostri; Feu. vera et digna 9 Uterque Codex : Dei Filius vocitandus
dicitur, et
habet hic et immediate. sit nascentis potentia, etc.
3 Codex SS. Trinkatis habet quwcumquesunt di- quw 10Tr., de ratione originis.
ligam. "Feu., incorpore tuo, quod nonhabet Tr. neo
4 Enim est deest in Tr. Am.
6 Ita omnes Cod. nost. Feu., annuntiaiione. *• In te omn. nost. Feu., ex te.
6 Et deestin Tr. et Am. 13Tr. et Am. non habent enim.
7 Neuter hqrunrhabet ab angelo. 14Tr., gentes.
8 Quoesequuntur verba usque ad finem periodi 15Te et omnes non habent nostri Cod,
&> S. HILDEFONSIEPISCOPITOLETANI 60
cclebrant omnes nationes. Reala tu firici meoc,,A.do." Ucbelescatoro, hebctescat cor talia meditans,
bcata tu animsc meoe, beata dilectioni * mese, obmulcscatos talia proloquens;adhscreatlingua talia
beata proeconiisct proedicationibusmeis. Proedicem promens.non aspiret sermo talia narrans. Ecce enim
te donec proedicandaes, diligam te doncc diligenda virgo cx Deq,virgo ex homine, virgo attestantc ari-
cs, laudemte doneclaudabilis es, serviam tibi donec gelo (Matth. i), virgo judice sponso, virgo ante spon-
serviendum est glorise tusc. 2 Tu accipiens solum sum, virgo cum sponso; iridubitala virgo, etiam
Deum, postrcma Filio Deo.Tu generans simul Deum dubitante sponso. Virgo ante filii advenium, virgo
et hominem prima homine Filio. Cui in suscipiendo post filii generationem, virgo cum filii nativitate,
tantum hospes Deus, cui in concipicndoincqla homo virgo post filium natum. Verbo fecunda, verbo re-
simul el Deus. In proelerilo munda Deo, in proesenti pleta, verbo uberrima, verbo partu digna, humana
plena homine et Deo, in futuro gcnerans hominem quidem nativitate, humana Icge, humano usu, hu-
et Deum; s el fetu et virginitate loeta.el prolt et pu- mana conditione, humana veritate, illsesa, incor-
dore gavisa, cl filio et sponso lidelis. Iia servans filio rupta, inviolata, intemerata, integerrima vere. Di-
fidem, ut ne ipse quidem carnis suoe noverit genito- vino autcm munere, divino favqre, divina collatione,
rem. Jta servaus sponso fidem, ut ipse le sine viro divina adinventione, divino dono, divino cqncessu;
noveritgenitricem.Tanlogloriabmida in filio, quanto ;B novo opcrc, nova efficacia, nova operatione, novo
virorum omnium nescia factu; 4 inslrucla quid nos- effectu, novo **patralu, cum conceptu virgo, per
ses, edocta quid crcderes, cerljPicataquid sperares, conceptum virgq, in conceptuvirgo, postcpnceplum
roborata quid sinc amissionelenercs. virgo; 13pcrpartum virgo, cum partu virgo, post
8 Auditu
percipe, Joviniane, corrie sapito fafuc, partum virgq. Virgo cum nascituro, virgo cum
prsecordijscognoscestulte, sensu disco caduce. Nolo nascente, virgo post filium natum. Conjux dicta et
pudorem noslrocVirginis corruptum partu causeris ; virgo, conjux assumpta et virgo, conjux credila el
nolo integritatem generationcGdisccrpas; nolo virgi- virgo, cum conjugc simul et prole perennis virgo.
nilatem' exitu nascentisscindas.Nolo virgincmgeni- Ignota semper u conjugio, ignota amplexu, ignota
tricis officioprives; nolo genitrici virginalis glorioe tactu, ignota maritali collegio. Et turic certe, tunc
pleniludinem tollas. Si horum unum confundis, in nou dubic, lunc vere, tunc veraciter sancta virgo,
toto confusus es. Si hoec concordantia nesfcis, beala virgo, gloriosavirgo, honcsta virgo. Sed post
a 8 concordia veritalis ipse privalus es. Si hoec generationem incarnati Verbi, post nativitatem Dei
riiscordantiacausaris, semper discors justilise inve- hominis facli, postgenerationem in Deohominis as-
niris. Si Virgini nostrse aut geiieralioncm, aut inle- sumpti, post nalivitatem^Deo^hominisunitisanctior
gritatem adimis, grandi dedecore Deo injuriam fa- C et sanctissimavirgo, beatior et beatissimavirgo, glo-
cis. Negas enim valuisse incqrruptam seryare, quem riosior ct gloriosissimavirgo, nobilior et nobilissima
fateris absque corruptione adire virginem potuisse. virgo, honcstior et honestissima virgo, augustior et
IjiegasDeum quod vellet facere quivisse,quem Bcon- augustissimavirgo. Sed ne solustu;c vesanioevepri-
tendis genitrjpem integram invenisse, corruplioni bus bscreas, ne solus spinis tua: dementioesoepiaris,
dedifam reliquisse. Ut ergo asseris, Onmipotentis i)e solps fu;c vecordiaasentibus coarctcris, ne solus
divinitas non profuit virgiuitali, sed obfuit; quia dum inte]ligenlisetuoeaculeisinfigaris.ne solus defensionis
vjrgineum dfecusnasccndo violavit, stimmamvirgini- tua: acumine perimaris,10connectain parem, conjun-
tatem10destruxit; ac per hqc jpsum astruis Virgincni gam parilem.sociabqsimilem, innodabo cosequalem
deturpasse nascendo, quam decoraverat ipse crean- copulabo lalem.
VARIANTESLECTIONES.
i JIoc mea; tcr repeti|.um restjtulmus ex omni- honqreparentis. Nos Cod. omn. nostrqrum testimo-
bus Cod. postris
•.-> toco nostrm,qubd Feu-ar. ex suo ]D niurn secuti sdftiUs.
cdidit. 4 Demuminstructa, ita Feu-ard.
»Ita nostri Cod. ms. exhibent hunc locum, quem " Hsec nost. Cori. lectio meUor quam Feu-ard.:
multo alitcr habet Eclitio Fcu-ar. : Tu enim conci- Audi lu, nercive tu. fA tu exclusimus auclori-
picns solum Deum, postremum sponsa facla es Filii tate 8
Tr.
Dei. Tu gehe.rdttssimul Deum et hominem, genitrix Ita Am. et Tr. Feu-ard., decerpas.
facta es Filii Dei. Qtiem suscipiendo tantum tibi I Per exitum, Feu-ard.
8
hospesest Deus; quem concipiendoex le, incola et 0
Concordiasine procpositionebabet Tr.
homo simul facltis cst Deus. Post quse iminediate Ita oinn. Gori., et habebat antiquior Editio; Feu-
prosequitur : Credula promissionibusangeli,ideodono ard. 10 emendavit, ex suo Cod., concedis.
fecundata es Spiriltis sancti. Genuislifiliumimpera- II
Omn. nostri, dctraxit.
loris,qiiem adorant ungeiiDeum in cwiis. Sine con- Ila omnes nost. Non muito aliter Feu-arit.:
sortio viriti Dei Filiutn edidisti, et post (etum illibata Obmutescat os hebetescat cor; adhwreat fdttci-
mansisti. Nos vero lioccqmnia omisimus omn. nost. bus , etc.
Gori.sUffragionix.i, in quibus desiderantur; nec du- 12Ita Fcu-ard. Nostri Cod. et antiqua Editio .
bitamus cpiin si atterite legantur, et cum cocteris partu.
conferanlur, quivis animadverlat a stylo Hildefonsi 13Ita jiostri Cod. In partu, Feu-ard.
distare, aliense manus esse additamentum. 11Aliqui, conjuge.
atque
3 Qusesequuntur sic edidit Feu-ard. : Ex fetu et 18 In Deo, Am.
virqinitate tmta manens,ex vrole et pudore gavisa es 10Am., conferam.
Gl LWER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. 6»
CAPUT II. Arupta et incomroutattili yeritalfe ve.stiyjj.. peflnilo
Yirgintyfjtem.in Dei matre confirmatadversus tempore, bunc qui yeuerat egfedj sentit, fy pla-
Belvidium. cidq, egressionislscta processu, ali^r prpcfetjentem
Audi ergo.et.tu, Helvidj, ad me attende impudo- inspifeit,quam 'accedentfeniscjy||.. Sua^ carnis ye-
rale, me ausculta impudice, mc intuere inhoneste, ritatfe hunc yjcjet esspvestitum, ef ip sfesui pit^pi|
m,cjconspice inverecunde. Quid ' impudicus com- ac pudoris integritatem ls n^jnuisse.nqn senfit; sed
iripveris? quid inyerccpndus assistis? quid inhone- pqtius crevisse cognqscit. In haq regjftn^ splitudp
slus accedis? quld sine rcvercntia occurris? quid Deo lantum et domui,; in hac mansiqne singularitas
sine pudore yexaris? Quare Virglnis nostroe princi- hqspitio tantum et hospiti. Jlic locus cum unq tan-
tum 19adventante coliscret. Hic uterus unitis
pia corruptionis fine coarctas ? quam ob rem initia t^ntum
pudoris exifu * auctoe proci'eationis infamas? cur agnitione cqngaudet, nec alterius yip qvianipascen-
integritatem divinitate ' sacratam humana 4 contis unius membra cognoscit,
yentione deturpas? ' N.olq hujus majcstatis vim Cum ergo hoecSpirjtus Dei per prophetas proedi-
irrumpas, pe posspssionem Dei convexare e ausu xerit, per doclores firmaverit, per veritatis ?°aucto-
lcmerario pertcntes, ne inalisioncmdivinitatis ' no- res defenderit, per sseculorum selernitalemconsoli-
ceas proesumptionecontcmpfionis, ne domum Do- B daverit, quid tu, novi crroris astructor, quid slfa-
mini injuriis corruptionis confodias, nc portam do- tuissimus iiifamator, quid copiose nugis infamas?
mus Dei, ejus a exitu clausam, a quocunquc posse Quid insanioe " massa proloqui audes, mussitare
adiri contendas. Virtutum Dcns cst dominus posscs- contfendis,susurrare proponis, garrire praesumis,ut
sionjs hujus. Coelorumrcx cst possessor juris is- virginalis uteri illa habilatio Dei, ut Regis virtutum
lius. Omnipolens est artifex scdificii hujus. Sohis 23ijla nitore pudoris aula clarissima, ut mansiq illa
cgressor 9 et custos csl porlop egressionis hujus. Iippcratoris coelestium carnis pudicoe,ut Iocus glo-
Nemocumillo ingressus est, nemo !° egrcssus; in riosus illius Dei, quem non capit diversitas universa
arieundocam nenio socius, in egrediendq nemo so- locorupi, post generationemDei, post incarnationem
dalis. Qualitcr intrqicrit, nemo novit; qualiter " VerbJ, post nalivilatem Domini, posl qrtum Salva-
cxieril, egrqssiq sola cognqscjt. Absque vcste Deus, toris, de carneo yiro periturse carnis sobples
ut ita dicam, ingreditur, qui, j.it certe riicam, carnc gerniinaret; de loco vitÎi ex mprtalitatis semj-
veslitus egreclitur. Ad domum sui operis venit, carne moritura membra prpduceret; dc conclusio-
his tantummodoveslem tujit. Idem qui ycnerat re- nis horto, qui solum yirginitalis insolitse florem
diil, sed alilcr quam incesserat ", ipsc inde proces- produxit, spinarum ai marilalium vepres afferret.
sit. Hancdomum ingrediens non pudoris spolia tulit, C De fonte nascentis yirginali egressione signato
scd egrediens integritate 13ditavit. A Pominoqui- coenum marilale decurreret ? Opto, opto, ** ut
dem erat '* muridata, sedadyentu pomipi iipndiim sepulcrum oris illius dolor cruciet; iilius dentes
plena. Nuntiante angejo, fundatoris sui cpgnpvit sera conpJudat; foveam qrig ejus immobilifas lin-
advcntum, et "nqvaj pongressionisadmiralur acces- guoe20compleat; concava palat} aer sujiductus eva-
sum ; liabitaforeminesse sibi coghoscit, et qualiter cuet; extrepia Jabiorum aeris crassedo conglutjnet;
in ajjdifis agat, plepe nqn penetrat. Verumtanien ne talium verborum fetor erumpaf, ne proseputionis
animj virtules parat in offjcia servitutjs, defert Do- hujus odor aspiret, ne anhelitus loqueloesusurret, ne
le
rninq deljita jura cqnditionis.Qqod illc cqelopfoe- vel exilis sonus tipniat, ne verberatus aer vela 7 in-
siclcnsjusêrat, Jjoepjn se reccpto ministrat, 1J ap- fandissjma verba conformet. Ecce enim insolito
probans se Conditpri suo inUijdamcarnem simulquc mqdo, insolilo usu, insolito ordine, insolito jure, in
animam proeparasse, quseet spiritualia obsequja una persona, in uno corpore, jn una conditione, jn
carnaji filiofjetuljf, et Domiimni suoe carnis incor- una oetale,alternat honor matris et virginis, alter-
VARIANTESLECTIONES.
1 Ila Am.
Jleliqm, impudicitia.
* AJii,actw. D' ieIta Am. , cui consonat vet. Editio. Reliqui
3 Tfin. , sacram. cum Feu-ard., debitw.
" Omn. Feu-ard., approbalse.
* Omnesnostri sic. Fcu-ard. , connectatione. 18Cognoscitdeest in Am. et Tol.
6 Tolet. : Nolo 19 Onin. nost. Feu-arri. , adnectante.
jus mttjestalisirrnmpas.
GSic Amel. Feu-aril. 20Tolct., assertores.
, austi
' lta onm. nost. Fcu-ard. audeaspertenles.
, 81Am., infamaiissimus.Nos vero totum hunc lo-
prwsumptione
contemnere. ciimex omniumCodicum collalione ( qui non safis
8 Ejus in exilu Feu-ard. Nosl. omn. sinc in. inter se conveiiiunt) ita emcndaniltini piilamus.
9 Deestet in Amel.
10Omn. nosl., regressus. Quid fatttissimusiitfamator gloriosw virgihis, qitid
copiosentigisinfamas ? Quid infamiw massa prolo-
'! Egressusfuil, Am. qui22audes? etc.
12Ipse
procedit, noslri.
l; Ita omn. Tolei. scrihit massa, coeterimassam.
" Trin. ei ToT.alii, illo
nost. Fcu-ard., dotavil; antiquior Edi-
tio,1Vintegrilalemdttavil. 21 Am. , mortalium
Omncs nostri cum veteri Editionc. Feu-ard. , 28Am. cl Tol. habent: Ut sepulcrumoris iltius den-
fundttta. tinm scra concludat.
16Ilanost. omn. Fcu-ard., novum; 26Uieique,percompleat.
antiq. Edit. , '" Oinn.1nost. Feii-ard., infantilia.
novwcongregationis.
S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 64
nat pudor virginis et matris; alternat in generante A meam et mundi, fecisti sine loquendi ratiocinatione
virginitas, alternat in virgine generandi facultas ; el mirabile, egisti sine rei exemplo singulare, formasti
neutrum cedil ulli, et utrumque in alterutrum deri- sine comparationis similitudine potenliale, complesti
' sine consimili oequiparatione vitale, linxisli sine in-
vatur; et neutrum impeditur ab invicem, et ambo
properant sibi. Utrumque servatur in proprio, utrum- telligendi consideratione inoeslimabile, sine oblivione
que transit in alterum, quia ambo unum, quia duo perenne, sine defectu stabile, sine inlerruptione
idem, quia diversa idipsum, quia indistinctum acci- juge, sine fine laudabile. Per quod error amotus est,
dens, quia indiscretum concurrens, quia indifferens pcr quod languor ablatus est, per quod peccalum de-
superventum *. Non matrem virginitatis descrit de- letum esl, per quod mors vere deslructa est, per quod
cus, non virginem maternus impedit partus; et virgi- salus collata, per quod vita concessa, per quod
nem nobilitat foelus, et matrem habet pudor virgi- coalumpatefactum, per quod regnum coelorum pro-
neus. Sicquc matris et virginis nornina nullis disso- missum est, per quod eundi invenimus viam, per
ciata sunt casibus, nullis impedita difficultatibus, quod assequimur perveniendi veritatem, per quod
nullis loesaprovcnlibus, nullis dubia rebus. Indiscreta adipiscimur requiescendi vitam, per quod " habebi-
utraque, inseparabilia ulraque, indissecabile totum, musperennem tuse dulcedinisvisionem. Atnuncjam,
indivisibile lotum. 3Accidit aliquando ut esset mater, B * 12modojam, in prsescnli, inhoc loco, in hoc silu, in
13
quse virgo erat. Advenit ut generaret, quoenusquam hoc momento, et in hoc tempore, et in omnia sem-
corrupta usu generis 4 maneret. Adfuit ul parturiret, per soeculasseculorum.
lege parturitionis ignorata. Occurrit ut existeret in CAPUT III.
filio integra, quoe in conjuge non 8 exstiterat, dimi- Sanctam Mariam ex natione et stirpe Judworum esse,
nula. Sed illud est inoestimabile, illud incomprehen- ex fide autem et honore, laude et amore, Chrislia-
norum. Tandetn aliquot prophetarum oraculis pro-
sibile, illud inenarrabile, illud admirabile, illud in- bat virginitatem summam oportere cum malernitatis
audilum, illud invisum, 6 illud incognitum, illud in- gtoria copulari.
usitalum, ut virginitas conccptu clarescat, ut Quid dicis,lv Judoee? quid proponis? quid astruis ?
partum virginilas comitetur, ut generatio assignet quidobjicis? quid 1Sobjectas? Ecce virgo nostra ex
virginera, ut virginitas probet matrem, matrem quo- stirpe tua est, 16ex genere tuo est, ex radice tua est,
que ut virginitas glorificet, virginem ut gravitas ex gente tua est, ex populo tuo est, ex plebe tua est,
matris ' bonoret, ut decus maternum virginitas as- ex nalione tua est, ex origine tua est. Verumtamen
sequatur, ut decus virgineum matris fecunditate ex (ide nostra esl, ex credulitate nostra est, ex as-
servetur. Ila malernam virgo accipit verilatem. scnsu nostra est, ex reverentia nostra est, ex honori-
p
Ita virginis gloria transit in genitricem. lta no- ficentia uostra cst, ex laude nostra est, ex glorifica-
men genitricis " accedit in virginem, ita pudor tione nostra est, ex dilectione nostra cst, ex amore
virginis manet in matre. Sic ergo accidit, sic 9 evenit, nostra est, ex procdicatione nostra est, ex prseconio
sic adfuit, sic occurrit, ut si matrem quseram, virgoi nostra est, ex defensione noslra est, ex vindicatione
est; si virginem quserain, mater est; si prolemi nostra cst. Quod enim tibi Spiritus sanctus de illa
quoeram, virginis est; si pudorem quseram, matris> per prophetas " dixit.per oracula intimavit, per figu-
omuino est. 0 virtutum omnium Deus! o crealura- ras innotuit, per proecedentia promisit, per subse-
rum omnium Deus ! o faclor omnium Deus! o mira- quentia complevit, te negante, te non credente, te
bilium auctor omnium Deus! qui cunctis miraculis5 abnuente, le respuente, te resultante, te blasphe-
tuis, universis insignibus tuis, lotis mirabilibus luis,, mante, ego novi, ego credidi, ego sapio, ego veneror,
omnibus 10magnalibus tuis, hoc factum, hoc opus,, ego honoro, ego glorifico, ego amplector, ego am»,
hoc gestum, hoc aclum, miserationis thesauros ape- ego diligo, ego proedico. Quia me gratia proevenit,
riens, pietalis arcana demonstrans, indulgentioedivi- iides implevit, misericordia subsecuta esl, amor pro-
tias reserans, clementise rivos emittens in saluteml vexit, et rei hujus gloria exaltavit. Te autem quem
mearo et mundi, in redemplionem meam et mundi,, n perfidia avertit, quem pravitas occupavit, quem cse-
in justilicationem meam et mundi, in liberationeml citas adiil, ls quem error oblinuit, quem obslinatio
VARIANTESLECTIONES.
1 Prosperant, Am. ' Ita Trin. et Tol. Alii cum Feu-ard., venit.
2 Hunclocum cxhibemus, ut est in omn. nost. 10Omn. nost. Feu-ard., magnaliis.
Cod.; 11 Omn. nost. cum veler. Edit. Feu-ard., habe-
aliter Feu-ard.: Non virginem maternus impedit par-
tus, et virginem non violat fetus, et matrem nobilitat mus.
pudor virgineus; et virginemnobtlitat felus, et matrem 12Modojam non habet Feu-ard., sed inCod. nost.
non violat pudor virgineus. nullo desiderantur.
3 Accessit,omnes nost. 13Semper habelur in Am. et Tol., deest in aliis.
* Manet, Tol. et Am. 1V0 Judwe scribit Feu-ard., non ita nostri.
8 Ita Am. et Tol. Barbare Feu-ard. et alii, existe- 18Obteclaris, Am. et Tol.
rat. 16Ex genere tua, etinfra, expopulo tua habetFeu-
8 llludincognitum supplevimus ex Am. et Tol., in ard. contra omn. nost. Cod. conserisum.
coeterisdesideratur. 17Omn. nosl. Feu-ard.,j)ra;(ii;ri<.
T Ornet, Tol. et anliq. Editio. 18Ita edimus ex communi nost. Cod. suffragio.
8 Acceditin virginem, omn. nost. Prosequitur au- Feu-ard. edebal: Quis error... Quw obstinatio.
tem Tol. : Ita pudor virgineus manetin matrem.
63 LIBER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. 66
esl (Joan. i), di-
induravit, dicito, quare non credis in genere tuo Ai Deus et homo est, Verbum et caro
scandalum vobis
puerperam virginem? Quare non credis sine viro vinitas et humanitas est, pax nobis,
concepisse? Quare non credis proprium fest; sapientia nobis, stultitia gentibus est (/ Cor. i).
virginem * ad Deum, et quse Dei
virginem gestare filium? Quare non credis sine viro Inde merito humana referuntur
Inde insolida hominis
virginem manere post partum? An illo mendacii ge- sunt referuntur ad hominem,
nere 2 illiuitus, illo primoevoeperfidioeveneno crapu- Dei" participalione roborantur, et solida Dei hominis
latus, illo parentalis fallacioeargumento confisus, illo participatione inflrmari dicuntur. Inde in imis sumnia
infidse3 persecutionis astu perversus, illo antiqusc perveniunt, inde in summis ima pertingunt, inde in-
solitis tempe-
pertinacisemunimento firmissimus, in sacris litteris soUda solidantur solidis, inde insolita
adolescentulam,et non virginem parere posse causa- rantur, inde insolita sublimantur insolitis. Quoe ut
ris? Plane mentiris, 4 fallis et falleris, falso crimina- vera esse non ambigas, audi sancti Spiritus verba,
, ris, falso impetis, falso proponis, falso conlendis, audi prophetarum oracula, audi 18vaticinantiumdicta,
falso arguis, falso defendis. Si enim, ut ais, juven- audi veritatis proeconia.Isaias: Parvulus, inquit, na-
cula et non virgo parere posset, quid significaret tus est nobis; filius datus cst nobis (Isai. ix). Parvu-
Dominus(Jsai. VII)? 5quid miraculi daret? quid admi- lus idem est Christus, quia homo non sibi, sed nobis
rabile demonstraret ? quid inusitatum ostenderet, si B ] est natus; iilius datus est nobis, quia utique Deus
juvenculapareret quod consuetudinis erat; si puella Filius Dei se dedit incarnari pro nobis. Et ecce homo
pareret, quod setatis erat 6; si adolescens femina est, in eo quod parvulus natus est nobis; Deusautem
parturiret, quod teneritudinis erat; si non impar est ipse qui Filius Dei datus est nobis. Item David :
matrimomo pareret, quod naturse simul et temporis Minorastieum paulominus a Deo (Psal. vm). Is qui
erat? Cujus interdum maxima cura 7 de sponsorum' minoratus dicitur a Deo, Deuscerte oequalisest Deo.
manet electionesollicita? cujus mens de futurse con- Quia in eo quod dicitur minoratus, homo est vera
19
junctionis est exspectatione peranxia? Cujus vota '• humilis natus. InPsalmis ita Pater de eo, quiaDeus
sunt secundum8 sodalium experientiam non incerta? est: Ex ulero, inqUit, ante Iuciferuin genui te (Psal.
Sed vere illud 9 esse signum, si virgo pareret, et cix). Quia homo est, alibi dieilur : Quasi de vulva "
integra esset. Illud 10 efflcere novitatem, si yirgo egredielur tibi ros adolescentise tuse. Item alibi :
parturiret '*, et pudore nitesceret. Illud baberi admi- Homo factus est in Sion, et ipse fundavit eam Excel-
ratione condignum, si virgo generaret et incorrupta sus (Psal. LXXXVI). In hoc quod factus est, humBii-
consisteret. In illo ostendi miraculum, si in humana mus homo"natus est. In eo quod fundavit eam, ex-
conceptionefieret, quod humana natura nesciret. In celsus est Deus. Multa quidem et alia, copiosa verfe,
illo dari signum,si 12nuUimaritata viro, lieret pariens.< Csufficientia prorsus, aburidantia certe, exuberantia
virgo. In illo rei stuporem fieri, si femina et virgina- plene poteris invenire de duabus naturis in Christi
libus simulet maternis inserviret officiis.Inillo "facii hujus unione connexis:, si" tamen in illo credas,
admirationem "perauctam iri, siuno mulier tempore . si illi fidelisexistas, si ei fidem veram exhibeas, si
loetaretur prsemiis simul et pudoris et prolis. Ut ergo illum iii veritate confitearis, si illiveram confessioneia
noveris in signo concepisse hanc feminam, non tin impfendas.Qusetamen ego ipse ex- toto non prxter-
usu; in admiratione, non in conventione fetosam mittens, conjiciens innectam aliqua post pauUsper.
existere; in novitate miracuii, non in vetustate pa- Cujusergo tantoeglorise et digniialis est Filius, ut sit
rere conjugali; in incorruptione virgiuea fecundari, in assumpto homine Deus? Audi quantae glorioeet
non in foederenupliali; Dei mater est, sed propter nobUitatisest genitrix ejus. Hoec in Tsaia virga exiet
incarnationem Verbi; Dei genitrix est, sed propter ex radice Jesse (Isai. xi), id est, de genere ejus ex-
assumptionem hominis; Dei administratrix est, sed orta; -%virga, quseflorem huuc Chrislum spirituali
18propter quod idem subdituserat parentibus suis; tantum infusione sine hominis corruptionis acces-
Dei nutrix est, ie quia hujus nutricii reges et reginse sione produxit. Item in Isaia hsec sola terra fide
nutrices erunt (Isai. XLIX).Quoniam iste filius ejus, aperta, non corruptione, germinare potuit Salvato-
VARIANTESLECTIONES.
* Sine viro, desunt hsecverba in Tol. et Trin. D " Inserit hic loco Feu-ard. : Et integra esset. IUud
s Inlitus., Tol., efficeret novitatem,si virgoparturiret, elc.
3 Prosecutionis, Tol. el Trin. " Nullo, omn. nost.
*Itaomn. nost. Feu-ard., fallaxes. 13 Am.
8 Edimus ex unanimi Cod. riost. testimonio. Aliter 14Facto,
Ila Tol. et Am.melius quam peractam, quodha-
Feu-ard : Quod signum, sicut promisit, daret Domi- bet Feu-ardentius.
nus ? Quod miraculum faceret? 18Propter ministerium humanitatis, quod, etc,
6 Feu-ard. addit : Quod mirabile
fieret? Contra Trin. 16Quia qui hunc nulriunt reges, et reginm erunt,
omn. Cod. nost. qui deinde pro adolescens,scribunt "
coalescens. Trin. et Tol. . . .
7Feu-ard., de sponsi... dilatione. Nost. omn. ut 17 Participio, Am.
edimus. 18 Omn. nost. cum antiquaVulgata.Feu-ard., vati-
8 De sodaliumexperientia. Tol. et Am. cinalionum.
9 Tol. et Am. Feu-ard., esset. 19De filio, Tr.
19 Existere, ambo iidem; cseteri cum 20 Omn. nost. Feu-ard.,
Feu-ard., 21 egreditur.
efficeret;n os vero efficerelegendumputamus, iu modo Tantum., Tr.
infinito, sicut coeteraverba qusesequuntur. " Virgo, Tol. et Am.
67 S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI 68
rem, rorantibus coelis, et nubibus pluentibus Justum A . Domini 9 in medio Jerusalem, quse cst Visio pacis
(Isai. XLV),id est, proplietis pronuntiantibus ejus (Jerem. m), id est, Ecclesia universalis, et nqn am-
adventum. Hoecin Ezecbiele domus Dei est, cujus bulabunt ultra post pravitatem cordis sui. Juravit
pudoris inlegerrima claustra,' ad Orienlem consistens Dominus in veritate etjudicio. Et ecce iali malre
porlasemperestclausa (Ezech. XLIV).Quseneque ante progenitum omnes gentes bcnedicunt, ipsumque col-
natum, neque postnatum hunc illiumaltefius accessum laudant. Ecce iste Deus forlitudo nostra est. Ad
vel transiium novit. Quia ipse solus Dominus per eani hunc omnes gentes vcninius ab exlremis terroe, et
nascendo transivit. Unde et semper est clausa, quia cum Jeremia 10dicimus : Vere mendacium possede-
seinper est virgo. Haecvifgo in psalirio thalamus Dei runt patres nostri (Jerem. xvi). Ecce in die novis-
est, qriia de utefo ejus iste iricafnatus Deus proces- simo hic mons filius virginis hujus prosparalus est in
sii velut sponsus, in ea relicto perennis virginitalis verlice montium (Isai. n), id est, elevatus est super
decore 2 mansurb (Psal. xynij. Item in Psalmis hsec Apostolos nostros, et super omnium virtutum ccele-
terra esi, de qua veriias oritur, quse veritas Christus stium majestates. Confluimus ad eum omnes populi,
cadem est, et quoe de cocio prospexit justitia 3 ejris et properamus gentes multoe. Ascendimus ad hunc
(Psal. LXXXIV). Iterii iri Psalmis : Hsec terra fru- Dominum, montein Domiiii, ct ad doinuni Dei Jacob,
cium suUiridedit, id est, Christum nostrum genuit, o quoc est Ecclesia Dei vivi. Docet nos de viis suis,
in oiioet benedixit uobis, iderii Dominus h Deus no- lmus in semiiis cjus, quia lex gratise de Sion egressa
stef, ut benedicat hobis Deus, et siinus benedicli a cst, et verbum Dominide Jerusalem. In quo jussura
Deo ter vocabulo repetito.s Querii iri Triniiate uniiin est sanctis apostolis nos omnes in ejus nomine bapli-
Deurrioriinis tefroe nietuarit fines (Pial. LXVI). zari, et sanclo Spiritu adjmpleri (Mattli. xxym).
CAPUT IV. De te autem propter cordis'tui pessimi obstinatio-
Ilorlqlur Judmum, ne virginis et matris minuat glo- nem, propter impuram vojuntatem, propter infidam
riam, cujus ignomtnia redundat iii proieth. El quod mcntcm, propterconscientiammalam, propter incre-
Virgitiem adoWnt 'oinnescceleslesvitiules, ei con- dulitatemjugem, propter superbiam veram, proptcr
fluunl ad eam omncs popiiti; Judworum quoqueper- obcdientiam
fidiampbiter ostendil ub anliquis Palribus divinitus faUacem, propter promissa infidclia,
prophelatam. propter fidem " inconstabilem, - audi Dominum in
Sit, rogo, jam, sit, rogo, Judsee, gralissimum tibi Deuteronomio proclamantem : '2 Eritis gcntes ad ca-
tantoeyirginis decus in tua cognatione repertum. Sit pul, incredulus autem populus ad caudam (Deut.
amabile tantcc glorise Virginem in luo genere inve- •xxvui). '3 Cui incredulus nisi isti Deo, in humilitate
nisse. Sit loetumin lua iraduce tantoe pudicilise vi- . hominis ex bac Yirgine nascituro? Item Jeremias:
sum insigne. Sit 6jucunduin in slirpe tantumdem C Procvaricalione prsevaricata est in me domus Juda,
tua patefactum talc miraculum. Ecce impleta est ait Dominus. Negaveruntu me, et dixerunt: Non es
omnis terra pcr banc Virginem gloria Dei. Cognqve- ipse (Jerem. v). Quod nunc usque, Judsee, propter
runt omnes a parvo usque ad magmim per hanc Vir- huricChristum Dominum meum hujusVirginis filium,
ginem Deum vivum. Vidcrunt omncs per hanc Vir- dicis non esse Christum. Exspectas alium, cura quo
ginem salulare Dei. Rcmemorati sunt el conversi pereas, Anlichrislum. Item Isaias : Tota die ex-
per hanc Virginem ad Dominum uniyersi fines terrse paudi manus meas ad. popalum non credentem, et
(Psal. xcvn). Aciorantin conspeclu Filii ejus omncs contradicentem mihi (Isai. LXV).Non credentem et
palrise genlium : ipsius esl filii regnum, et ipse Deus conlradicentem;18cui nisi istiDomino? qni quoniam
dominabilur genlium (Psal. icxi). Caritaut omnes ipsi de hac Virgine nalus est, credere nolunt Jmnc esse
DominoFilio ejusredemptionis suoecanticum novum, Deuin. Item Jeremias ; Quomodo dicitis, Sapientes
quia 7 hascendo de hac Virgine magnajia fecit. Notum nos sumus, et lex Dei nobiscum est? Yere menria-
fecit Domiuus per hanc Virginem salutare suum, et cium operatus est stylus mendax scribarum. Con-
antc conspeclum nostrum revelavit hanc justitiam fusi sunt sapienles perterriti, et capti sunt. Yerbum
suam (Psal. xcvn). Invenerunt per hanc Virgincm enim Dominiprojecerunt, et sapientia nullaest in cis
Deum, 8 qui eum per observantiam legis iriveriire (Jerem. vm). Quodverbum?HoculiquedehacVirgine
nori potuferUnt.Yfenit per haric Virginehi Deus, et carnerafaelum. Etquam sapientiahi ?Hancscilicet Dei
congregatis gentibus et iinguis, vcnimus et vidimus Patris, quoegentibus stultitia est. Item Isaias : Audite
gloriam ejus, quasi gloriam unigeniti a Patre (Joan. mc, duro corde; et qUilonge estis a justitia : prope feci
l). CohgregatsesUnt ortuies gentes in liomiue hujus jiisiiliam meain, et rion elongabiiur, etsalusmeanon
VARIANTES LECTIONES.
1 Sunt ad Orientem habet Feu-ard. In nostris omn. 9 In Jerusalem. Trin. et Am.
deesl sunl. 10Feu-ard. venianius edidit, et dicamks; nos ex
' Et mansuro, Edit. Feu-ard. Nos, ut habent om- omn. nost. Cod. venimus... dicimus, quo"dseijuenti-
ncs Cod. nostri. bus consonat confluimus... ascendimus.
• Deus pro ejus. Am. et vetus Edilio. 11 Instabilem, Tol.
k Ita omn. nost. Feu-ard., id est Deus, Deus no- 11Omn. nost. FeU-ard., erunl.
ster. 18Sequimur omn. nost. Cod. Feu-ard. edfebat:Cui
" Quam Trinitalem, Trin. et Am. incredulus es nisi.... nascehli?
0 Jocundum, Tol. et Ain. ergo
14 Me, omn nost. Feu-ard., Dominum; et sic legi
' In nuscendo,Trin. ct Ain. tur in Vulgata ari huric Jeiemisc locum.
a Omm, Am. 1 Sic omn. nostri : Feu ard. ,nasci dignatus csi.
69 LIBER DE YIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. 10
morabilur (Isai. XLVI);Qu2ejustitia,etqti5esalus,nisi j^ ut ipse te confitealur coram Patre suse divinitatis.
hic' tltiqufe"aquojustiftcatiet salvaticredentes sumus? Time majestatem ejus inter hOmines,ne te hiimani-
Ilem Isaias : Educ foras ifopSulumcsecUiri,et oculos tas ejus in lartara prsecipilet coram angelis suis. Di-
habeiiteni; Surduni, fet aures" suntei (Isdi. XLHI). lige illum dum patieris est, ne odio habeat te^ dum
QUidnon videntem, et qtiid nori audifentem, nisi judicaverit te
f huricDei Filiutii, fexHbmitieiricarnatiim, et cuhcta Arbilror me per virtutem Dei hostferiiut potui con-
quse dfeeo multifarie sunts iproedicta? Item in Osee : fbdisse,reliquissecsesura,abjecisse eiiervatum, exani-
Vse,inqttit; fcls!quoiiiam recessteirint a me; vasta- mem dimisisse.Undeetpallidusadest;exsanguiscliper-
buntttt, qttia prsevaricatisunt iti thte;a et ego redemi est, defessusangitUr, fatigatus matifet;cbneisus jacet,
eos, ef ijisi locUti sttnt cbritra me iriendaciurii(Ose. confossusruit,elisus iriteriit: de vitaliftatuhihil sUpfer-
vli). A quo rectessterunt?Utiqufea me, quehi humi- est.de spevitsejani riihilest.dereditu vitse illi exsbfe-
lem vitfehtteshbmineriiesse; * fcontfemnUnt DfeUiri.Et ctatio non est.Unum tantutri12deest,qUodhalituspeifi-
qtibti infetfaaciM 1'd'cUti sti&t;" riisi qiibd tet in Jere- dioeanhelat,quod exilfemurniUreirbifti aspirat; qiitid
mia dicehtij legiiriuS: Non est ipse. Et quare non est tenui tabo dfe sacrilegii sepUlcroariihiiferiaribus la
14
ipse?Quia vidiniUseuui, et ti&ti erat aspeclus; et fetor exhorret. Yeriimredfeam, repedem, ietrb gra-
desideraviinus dfespectuiriet novissimum vlrortilh, B diar, retro convertar, tet noii eam; doriec deliciat;
virum dolorum, et scientem ferrte infirinitatem; et non vadam, donec intereaf; rifenpergaiii, dbnefc18
quasi abscoiiditusvtiltus ejus et despectus, unde nec attritus sub pedibus nifeisevanescat, hfede ciidavtero
reputaviriittseum (Is'(A.u\\). Quibus verbistua incre- perfidiai quidam vermicUlussUperSit,ritede mortici-
dulitas signineatur, cui visus est Cliristus non liahere nio sacrilegii tinea quoecunqUtecbhsttrgat, lie de la-
speciem, nequtedecorehi, undteiieqtie a terepiitatus bo profanationis quodcunque genus vfermiuin bria-
eStesse Deiis.Dixi celer; dixi curtens, dixi 6 trahs- tur, quod in crimihum antio dseiriOtiumfavotttras
iferis,diii Jjerriix, disi velox, diti fcitatus, quoecito paslum, ctsi non assurgat in bfelluam,fevolfetirt Vb-
repOTi,qusede vicino attigi, quse de pfoximo iriveni, lucrfeni,applaudatque sibi nostrse disptttationis retia
quoede confinio intuli. Nam si JDefitia polleiis, si fevasisste,qui funditus se irigemiscit vihcterte lleqiii-
prudentia vigil, si acumine vivax, si iiiquisitiohe visse; gutturque a capulo dissertse rdtiociMationis
strfenuus-;si sollicitudirie minus inteis vellem, aUt abducat,16et per afereaspotestates levitaie vrigabuai-
p'6s'Sehi;dies mihi deficiet, mohienta decrescent, hoda fercndus sese fraude stisbendat, ac sciilfcet sufe
r& 7 ra'ssabuht, liaaneruet, meridies 8 liquescet, ves- pavore vel fuga illi afrideat, cui SuB Ipfc 17victbtla
pere decidet; intempesta et gallicinia, 9. crepuscu- ribn feoncordat. Auditulri ergo afttteqtiariiibqUtelaisfl,
lumqufe,noctiumque abundantisenon suppetcnt, non C fexanimatehoslis, apponte; aUricularii khteqilarii lih-
10cohoereritdtetalibuSsacramehtis autfidei meoecou- guam adaperi, ailte aUris quahi oris rethbvte seram,
grua, aut perfldisetuse discordantia; et advfersapro- ut prius rioveris qUain loquaris, priiriitUs sapias
imferevel narrare. Unde jam verii mecum ad hanc ijtiani fes]pondeas, prius teorde percipias quam orc
Virginero, ne sirie hac properes ad gehehnam. Yeni dteprbiiias.Sicque de hac veritate ut cogrioscas ple-
absfeondairiursub velametito virlutis ejus, iie indua- iiitudinem veritatis asserere, considera, iniuefe, Vi-
ris coniusione, situt diploide. Yfenifconfiteamur,ego dte, inlellige, perpende, animadvterte,iritehde, scito,
delicta juvtentutiset ignorantioemese, et tu delicta sapilo, disce, cognosce, huric eumdem esse Deum cx
sacrilegii et sceleris tui, ne revelent coaliiniquitates Deo in veritate naturoe suse, qui ex Yirgirie ls factus
tuas. Yferiihumiliemur in veritate corifessionis et est hbirioin veritate naluroemese; Uunctessejiefenni-
laudis ejus^ne terra consurgat adversiim te, asse- ter seternum, qui dispensative factus est lehiporalis;
rens tarfti sceleris sfetuam perfldiam susteatasse. hunc venisse, qui est vere immobilis; hunc *'*conti-
Non eiubescas filiririiejus esse Deutti tuuni, nfeipse neri in loco, quem non continet locus; hunc esse
te erubescat fcoramangelis suis. Non erubescas ser- intra locum, qui est omnium loctis. Nam et, utao
moiies ejus, tae ipse te in adnotatione libri viventium expressius dicam, ipso ducenle sequar eum; ipso
erubescat. Confitere illum in regionfe lerrarum, ne'.D prseeunle, curram post illum ; ipso antecedeiitc, va-
ipse tfeiiojicbhfiteatur in terra viventium. Confiterc dani post eum;al ipso adjuvanie, vel vocarite, ingre-
illurriDeuirifesseet filiumhoiriinis " virginis hiatris diar ad illum, et in quantum Ipsea 2 permiserit, as- i
VARIANTESLECTIONES.
1 Utique non est in Feu-ard.; sed habent nostri 12Superest, Amel.
omn. 13Fetor deest in trin. e( tol.
* Prmdicata, Trin. et Am. 11Ita Trin. et Tol. Csetericum Feu.
8 Et deest in omnibus nostris. 18Attritus reposuimus ex Trin., repedqbo.
* qua: vera lectio
8 Cioritempserunt', Tol, d\ ariliq. ijditib. est abs dubio, quamvis cseteri scribuut astrictus.
Nisiquod aiunt,Jercm\hdicenie : non est ipse? 18Et per aeriw potestatis levitates
Amel. vagabundeferen-
6 Transllietis,Tiin. tetfol. dus. Trin. et Amel.
17 Victorim,Trin.
7 Lacescent, Tol. 18Natus, Trin.
8 Languescet, oriiii. 'riostr. 19Teneri, Trin. et Amel.
9 Tol.
10Crepuscula,
Cohwrebnnt,Amci.
a0Feu-ard.,
81 exactius. Nostri omn., expressius.
Trin. et Am., iyso vocanteingrediar, elc.
"Virginis decsf in o'miiiti. iibst. 32Permiserit: sahior lcctio, quam cxhibent nosln
severem tibi, ostendam libi, enarrem tibi, -promam, ii ret, ibi eram, et nunc Dominusmisit me, et spiritus
expcdfam,convincam, probem, quis est idem ipsequi ejus (Isai. XI.VIII).Ecce qui primus, et novissimus,
venit, et unde venit, et quando venit, et ubi venit, •etfactor omnium est,mittitur a Domino Patre, cui
ct quare venit, et quomodo venit, et quid egit. et cooeternus, et cooequalishabetur. Item quando
CAPUT V. Christus venit? quando venit? dical Jacob in bene-
Sacrum Incarnationis cxplical arcanum. dictionibus patriarcharum. Nondeficiet princeps de
Audi jam nunc, quis est Christus qtii venit; audi Juda, nec dux de femoribus ejus, donec veniat q'ui
jam nunc, quis esl idem qui venit; non alius quam miltendus cst; et ipse erit exspectatiogenlium (Gen.
Deus, el omnipotens Dominus. Dical Malachias: l XLIX).Tunc ergo venit, quando per ambitionem,
Venietad templumsanctumsuumdominator, 2qucm succedenlein regno Herode alienigena, defecitin '*
vos quoeritis,et angelus testamenti, quem vos vullis Israel prineeps de Juda; in quo defectu advenit ille
3
(Malach. ni). Ilem in Exodo Pater dc eodcm ad qui mittendus erat, quem gcnles el populi exspecta-
legislatores: Ecce mitlo angelum meum, qui proece- bant. IteininDaniele, adse loquente angelo : Daniel,
dat te, et custodiat 4 te in via, et introducat in lo- animadverte sermonem, et inlellige visionem. Sep-
cura quemparavi. Observaeum, el audi vocem ejus; luaginta hebdomadesabbreviaiie sunt super popu-
neccontemnendumputes, quia non diinittet cum pec- 15Ium tuum, et super urbem sanclam tuam, ut con
caveris. Et est nomen meum in illo (Exod. xxm). summetur proevaricatio, et linem accipiatpeccatum,
An quia angelum audis, non putas esse factorem et deleatur iniquitas, et adducatur justitia sempiter-
Deum, sed quempiam angelum factum? Absit. Ma- na, et impleatur visio, et prophetia, et ungalur san-
gna certe dementia agitaris, si credis Deumcuiquam clus sanctorum (Dan. IX). Quod tempus blim esse
angelo et potestatem et nomen proprium contulisse, completum, prsedictarum rerum et eventus et exitus
atque contra tuam simul et meam vocem, 8 non sit docet. 12Item ubi venit? dicat Michseas: Et lu, Re-
unus Deus qui fecerit omnia. Quare angelum dicis thlcem, domus Ephrata, 13 nunquam parvula es in
illi esse oequalem?6Quodutique dicendum non est, millibus Juda : ex le mihi egredietur qui sil domina-
quia ita non est, verum nonesl Quisenimin nubibus tor in Israel (Mich. v). Et hoc secundum carnem ;
sequabitur Domino? Aut quis similis erit Dcointer nam secundumdivinilatem, illud est quodconneclit:
filiosDei(Psal. LXXXVHI), idcst, inangelis bonis, etin Et egressusejus a diebus aeternitatis. ltem David :
7 hominihus sanclis, quos arioptionis amore divinse Ambulabunt de virlute in virtutem, et videbitur
paternitatis pietas filiosvocat. Undc Chrislusvcnil? 8 Deus deorum in Sion (Psat. xxxvm). Item Jeremias
unde venit? Vere nonaliundequamdeDeovcnit.Audi in lib. Baruch : HIc est Deus noster, et non oesti-
ipsum per SalOmonem: Egoexore Allissimiprocessi mabitur alter ad eum : qui invenit omnem viam
(Eccli. xxiv). Item Paler iu Psatmis de eo : Ex utero prudentioe, et ostendit eam Jacob puero suo, e*
anle luciferum genui te (Psal. cix). Hinc et alias Israel dilecto suo; posl hxc in terris visus est, et
ipse per Salomonem :9 Ante colles ego parturicbar curn hominibus conversatus est (Rar. m). '* Item
10
(Prov. vm). Et Zacharias : Hoec dicit Dominus quare Chri.-.tusvenit? Per Isaiam ipse dicit : Spiri-
exercituum: post gloriam misit me ad gentes, quse tus Dominisuper me, proptcr quodunxitme, evange-
spoliaverunl vos. Qui enim tetigerit vos, fangei pu- lizare pauperibus misit me, proedlcare captivis re-
pillam oculi ejus, quia eccelevabomanum meam su- demptionem, et csccisvisum (Isai. 6). Ilem ipse :
per eos, et erunl praedahis qui serviebant sibi; et Ecce Deus noster, ipse veniet, 18et salvos nos faciet.
scietis quia Dominusexercituum misit me (Zach. n). Item Habacuc : Existi in salutem plebis tuoe,ut sal-
Vide omnipotentemDominum exercltuum ab omni- vosfacias electosluos (Habac. 5). Item quomodo "
potenle Patre DominoDeoexercituum missum, quan- venit? Abjectusutique et egenus. Dicat Zacbarias: 16
do Christus venit. Missusest autem ad gcntes post Discite, filioeSion : Ecce rex luus venit tibi juslus et
gloriam deitalis, quam apud Patrem babuil, cumfie- salvans, pauper, 18et scdens super asinum indomi-
rct humilis in forma servi, qui erat oequalis.paler- tum (Zach. ix). In psalmo Davidde eo aif : Ego au-
noedivinitati. Item Isaias : Ego primus, et ego no- tem sum vermis et non homo, opprobriumhominum,
vissimus; manus quoque mea fundavit terram, et ct abjectio plebis. Ilem apud Isaiamex persona Dei
dextera mea mensa esl coelos. Non a principio in Palris: Ecce intelliget servus meus, et exaltabitur,
abscondito locutus sum : ex lempore antequam fie- ct elevabitur, et sublimis erit valde. Sicut obstupue-
VARIANTESLECTIONES.
Codicesomnes, pro promiseris quod cdidit Feu-ar- in nostris.
dentius, non sine mendo. 10DominusDeus, Trin. et Tolet.
1 Venit, Feu-ard. 11Jerusalem, Tol.
* Nostri om. tantum habent: Quemvos vullis. 12Antea scribit Feu-ard. : Ubi Christus venit?
8 Ad legislaloresdicit. Feu-ard.; scd dicil non est quod nullus nostrorum habet.
in nostr. ullo. 13Nunquid, Trin. et Am.
v Te supplevimusex noslris omnibus. 14Feu-ardent. : Quare venit Christus? Item quare
8 Non esseunum Deum, Tol. venit? Nos edimus ui habet Amel.
6 Quodutiqueverumnon est, idem. 18Salvavit nos, Trin. elAmel.
7 Hominibuscx nostris omn. Feu-ard., omnibus. 16Amel., Christus vznit?
s'Item undevenil ? Trin. et Am. 17Dicite, Trin. et Amel.
* Feu-ard., omnes colles; sed non lesitur omnes 18Et deest in Trin. et Amel.
73 LIBER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. U
runt Miperte multi, sic ingloriosus erit inter viros5 A i CAPUT VI.
aspectus ejus, et forma ejus inter filios hominum. Orationeprmmissaprobat filium sanctm Marim esse
Iste asperget gentes multas. Super ipsum contine- Deum.
bunt reges os suum, quia quibus non nuntiatum estt Adaperi, Jesus meus, adaperi os rneum, et reple
de eo, videbunt, et qui non audierunt, contemplabun- illud confessionemisericordioetuse. Tangeos et auri-
*
tur. Quis ' creditaudituinostro, etbrachium dominij culam cordis mei dicens : 4 Adaperire; ut audiam
cui revelatum esl? Et ascendet sicut "virgultumco- 6quid loquarisper Spiritum sanctum tuum. Reple os
ram eo, et sicut radix de terra sitienti (Isai. xxu); meum laude tua, ut possim enarrare magnificentias
non est species ei, neque decor; et vidimus eum, ett tuas, atqueconfitear tibi misericordias tuas, et mira-
nonerat aspectus, et desideravimuseum, despectum, bilia tua iiliis hominum, qui vivis et regnas in ssecula
et novissimumvirorum, virum dolorum, et scientema sseculorum. Amen. Quid egisti, domine? Quantum
ferreinfirmitatem; et quasi absconditus vultus ejus. ad omnipotenliam unicse Trinitatis pertinet, omnia
et despectus, unde nec reputavimus eum. Yere Ian- per te facta sunt, et sine tefactum est nihil. Quantum
•
guores nostrosipse tulit, et dolores nostros ipse por- autem ad id attinet, quod specialiter in tua persona
tavit, et nos pulavimus eum quasi leprosum, et per- incarnari, et hominibus apparere salvator omnium
cussum a Deo, et humiliatum. Ipse autem vulneratus B * advenisti, et ipse factus es sub lege, natus ex muliere
(Galat. iv). Verum et 7 quos operum tuorum egres«
estpropter iniquitatesnostras, et altritus est propter
scelera nostra; disciplina pacis nostrse supereum, ' sushabueris, atquc quosnam saltus mirabilium di-
et livore ejus sanati sumus. Omnes nos quasi oves versitatibus dederis, Psalmista dicat: Visi suntgres-
erravimus, unnsquisque a in viam suam declinavit; sus tui, Deus, ingressus Dei mei (Psal. LXVII).Illi
etDominusposuit in eo iniquitates omniumnostrum. utique quibus in mundum per Yirginem venisti, et
Oblatus est, quiaipse voluit, etnonaperuitos suum.' quibus ad Patrem pcr resurrectionis gioriam rediisti.
Sicut ovis ad occisionem ducetur, et sicut agnus Unde et venisse te tam multa vaticinantium dicta
coram tondenle se obmutescet, et ncin aperiet os confirmant, quam operum tuorum exempla demon-
suum. De angustia et de judicio sublatus est, gene- strant. Cum igitur iu mundum venisti, adversans
ratiouem autem ejus quis enarrabit? Quia abscissus tibi Judsea datoesibi legis assertionibus cognoscat
est de terra viventium, propter scelus popuii mei. quid egeris. Primo itaque, Judsee,cum invisibiliter
percussi eum; et dabit impios pro sepullura, et divi- hic DeiFilius et omnipotensDeus ad Yirginem venit,
tes pro morte sua, co quod iniquitatem non fecerit,' quid egit, nisi ut juxta quod Isaias dicit, de egressa
id
neque dolus inventus fuerit in ore ejus. Et Dominus virga, 8 est, de matre virgine, de radice generis
voluit eum conterere in infirmitate. Si posuerit pro C _ Jesse ascendit hic flos (Isai. XI)? Nascitur utique
Filius, nulla corruptione ' creatus, sed sola sancti
peccato animam suam, videbit semen longaevum3, et
voluntasDomini in manu ejus dirigetur. Pro eo quod'. Spiritus infusione generatus. Item juxta eumdem
laboravit anima ejus, videbit et salurabitur. In ait (Isai. vn), ut non in usu juvencula, sicut tu men-
scientia sua justificabit ipse justus servos meos mul- tiris, sed sicut cgo verum dico, insigno concipiat, et
tos, et iniquitates eorum ipse portabit, Ideo disper- pariat Yirgo. Item juxla emndem ait (Isai. XLV),ut
tiam ei plurimos, et fortium dividet spolia, pro eo sine corruptionis accessu, solo Spiritus sancti calore,
et virtutis Altissimi obumbratione aperiatur lerra
quod tradidit in morte animam suam, et cum scele-
ratis deputatus esl. Et ipse peccala multorum lulit,' corporis, virginalis utcrus, et hunc germinet salva-
el pro transgressoribus oravit ut non perirent (Isai. torem. Item juxta Danielemait (Dan. n), ut abscida-
id ut
LIII).Item apud eumdem : Non clamabit, neque au- tur, est, 10abstrahalurhic lapis de raonte gene-
diet quis in plateis vocem ejus. Calamumquassatum ris Judoeorumsine manibus proecidentis,id est, sine
noii conteret, et linum fumigans non exslinguet, sed operatione corruptionis; et veniens in terram ampli-
in veritate docebit judicium, et proferet justitiam, ludinis totius mundi, impleat potentia sua orbem
et a mari usque ad mare flrmet dominium
quoadusqueponat in terra judicium, et in nomine' terrarum,
_ suum. Item vero juxta Psalmistam ait (Psal. xvin),
cjus gentes sperabunt (Isai. XLII). Et in Psalmis E "
de seipsosicait : Ego autem sum vermis et non ut egrediatur sponsttsde thalamo uteri virginalis,
illam sponsam ex omnibus nationibus,
homo, opprobrium hominum, et abjectio plebis assurapfurus
(Psal. XXI). "Ecclesiam universam. Cui alio loco dicitur : Audi,
filia, vocemDei, et vide misericordiam praevenienlis
te Dei. Et inclina aurem obedientisetuoe, et oblivi-
VARIANTESLECTIONES.
1 tredtdit, Amel. 6 Feu-ard.,
a In via sua, Trin. et habent cseleri Cod. quid loquar, et similiter nostri, proeter
prseter Amel., Trin., qui scribit utedimus. Vetus Editio, quid
cum Feu-ard. dicalur.
3 Super terram 7 Tolet. et Trin.,
adjicit Feu-ardent., quod desidera-
tur in utroque Cod. superiori. 8 Nostri, ascendat.quia.
" Feu-ard. Ediliohabet : 9 Tolet. et A:i:., concretus.
E/feta,"'quod est, adape-
rire; nos priora verba extrusimus, quoniam in om- 10Am., obsecetur.
nibusCod. nostris desiderantur. 11Ita omn. nostri;
8 Pro 12Feu-ard., id Feu-ard., egreditur.
ut, quod re.i.icnl omii. nostrj, habet est, Ecclesiam; nostri ul edimus.
Feu-ard. et. omisso id est.
PATSOJ.,XCVI. 3
!75 S. HILDEFONSIfiPISCOPI TOLETANI 76
sccrepopuli tui profanationes, et operum pravitates,, A homo, de quo dicitur: Stabit, et videbit,' et pascet
et nc recorderis ' domum patris tui (Psat. XLIV), gregem suum; qui sit et Deus, cum subjungitur : In
diaboli videlicet, a sive mundi illecebras, et tempo- virtute Domini et honore nominis Dei sui erunt;
ralium rerum turpes amores. Item juxta Psalmistam quoniam nunc magnificabitur usque ad terminos ter-
ait (Psal. LXXXIV), ut dc terra materni corporis oria- rse, et erit iste pax. Audisti quid egerit adveniens
tur nascentis veritas carnis, et respiciat decoelo jus- Deus in utero Virginis? Audisti quod cum sit
titia deitatis. Sicquein unitatepersonoe Deoethomine Deus, homo factus est? Audisti quia cum aliud sit
consistente, hsec terra Virginis nostrae hunc det filii Dcus, et aliud homo, non tamen est alter Deus, et
fructum, danlc nobis Domino benignitatem nostrse alter homo, sed unus est 7 Dominus noster Jesus
redemptionis. Itcm juxtaEzechielemait (Exech.XLIV), Christus, idem Deus et homo? Audi jam nunc quae
ut de hac materni uteri domo per pudoris virginei miraculorum opera egerit, quoemirabilium acta ges-
portam idem Dominus Deus Israel egrediatur, ac serit, quse magnalium gesta fecerit, quas virtutum
dumnec ante, nec post nalivitalero ejus ullura un- operationes patraverit, quos operationum effectus
qiiam integritas corruptionis novit accessum, eadem ediderit. Certe hoec quoc aucliturus es, in gente tua,
porta sit clausa, quia semper est yirginitatis sera in genere tuo, in populo tuo, in plebe tua, facta co-
conclusa. Horum itaque 3 vaticiniorum omnium ad B gnosce. Quoniam et ipsequi ea fecit secundum quod
lioc summa porrecta est, ul de Spiritu sancto et homo cst, ex 8 traduce tua, ex stirpe tua, ex propa-
Maria semper virginc fieret hoc Verbum caro, fieret gine generis tui, in veritate carnis naturse meDevo-
Deus homo, fieret humanum quod erat divinum, luit nasci. Sed vellem plane contra sacrilegium et
non diminutione deitatis, non interitu oeternitatis, perfidiam tuam veritatis hujus negotium partis meoe
non commutatione incommutabilis vcritatis, sed as- assertoribus intimare, 'etveridicumjusveritatis mese
sumptione carnis, sed 4 participatione hominis, sed coram Domino etangelis ejus in foro orbis terrarum,
societate humanitatis. Sicque " in unitatc pcrsonoe spectantibus cunclarum nationibus gentium, in eorum
idem sit Verbum qui caro, idem sit homo qui Deus, testium fidem proponere. Sedvideo te fallaci conatu,
idem sit et qui divinilas et qui humauitas est. Ac per perverso astu, infido objectu, labenti congressu, de-
hoc juxta Jeremiam (Rar. m) ipse unus Christus sit pravato animo, impuro sensu, '° hyperbatonico elo-
Deus, qui invenit omnem viam prudentise, qui et quio , quod est ex omni parte confusum, velle te
cum hominibus cenversatus est homo. Juxta Psal- respondere, Instrumenti Novi auctores nolle recipere,
mistam (Psal. LXXXVI) ipse sit homo in Sion natus, sed auctoritatis vetustate assertionibus dimicare.
qui fundavit cam Deus excelsus. Juxta Isaiam (Isai. n), Respondebo et ego : Si novis assertoribus veritatis
^
qui dicit: Quiescite ab homine, cujus spiritus in na- minime ccdis, saltem ipsi pro se loquenti veritati suc-
libus ejus est, quia eicclsus reputatus esl; ipse sit cumbe. Sed rursum objicis : Hoec,qute dixisse veri-
homo in cujus humanitalis aspirationihus divinitatis tatem opponis, novorum sunl prasdicatorum intimata
ejus spiritus est, qui sit et Deus, qui est reputatus praeconiis. Et ego dicam : Ut ergo ais, tempore, non
excelsus. Juxta David (Psal. cix) ipse sit Dominus aucloritate contendis; electione, nonjure disceptas;
Deus, ad quem loquitur DominusDeus, ipse sit homo, velle, non ordine causam narras, dum vetustatem
qui sedeat a dextris Dei. Juxta Isaiam (Isaim. ix) novitati praeponis, dum nova veteribus impugnas,
ipse sit homo, qui parvulus natus est nobis, qui sit dum veteribus nova evacuare conaris. Certe iste
el Deus, qui filius Dei datus est nobis. Juxta Psal- directus iniloe disceptationis est ordo, iste actionis
mistam (Psal. XLIV)ipse sit Deus, cui dicitur : Scdes debitcede jure processus, hoc negotii verum initium,
tua, Deus, in soeculumsoeculi; qui sit et homo, qui per hic disputationis ordinatse competens modus, ut ve-
exsultationis oleum sancto Spiritu dicilur unctus. tusta promissa nova opera compleant, ut umbram
Juxta vocem Domini pcr Jcremiam (Jercm. xxm), veritas excludat, ut incerta et occulta patens exhibi-
ipse sit homo, cui dicitur : Ecee c venient dies, dicit tio manifestet, ut antiquitalis arcana noya fides ape-
Dominus, el suscitabo David germen justum, et re- -. riat, ut veternorum secreta credulilas adveniens
gnabit rex, et sapicns erit, et fuciet judicium ct jus- revelet, ut absconsa mysteria religionisnovitas osten-
litiam super terram; qui sit elDeus, cum subjicitur: dat, ut temporum primitiva temporum plenitudo
In diebus ejus salvabitur Juda, et Israel habilabit co.iToboret.Atnunc quid vetera quseris ,"quse trans-
conlldenter, et hoc est nomcn quod vocabunt eum, ierunt, et ecce factasunt nova? quid illorum tem-
justus Deus noster. Juxta Michseam(Mich. v) ipse sit porum recordaris, propter quoefacta non sunt? quo-
VARIANTESLECTIONES.
1 Domum non in nostris. 9 Extremum hujus periodi membrum edimus ad
legitur
2 Pro sivc scribit suaves Amel. Cod. omn. Quod ita habet Feu-ard : Et
3 Valiciniorum.Ita omn. nostri Cod. cum antioua nostros ut veridicum jus..... meorum testium fidem propo-
K iit. Fcu-ard. Eriit., vaticinanlium. nerem.
'*Trin., 10 Profanatico edebat Feu-ard. Nos ex nostris
parlicipio.
° In unilate,
6 Nostri Cod.Am.; reliqui cum Feu., inunione. Coriicibus hyperbatonico, quod cum sequentibus
ms., dies veniunt.
7 Dominus nosler, mire consentit; namque hyperbaton orationem red-
Trin. et Ara. Alter vero cum dit perturbatam et obscuraro, nisi prudenter adhi-
,1'eu-ard.. Dominus meus. beatur.
8 Traduce scribunt nostri omn. 11Quw, Amel. Feu-ard. cum
Feu-ard., radice. reliquis, quia.
17 LIBER DE VjRGINITATE PERPETUA S. MARLE. 78
niam facta sunt propter nos, in quos lines sseculorum,A Ego sum via (Joan. xiv); et tu in deviis viam quoc-
devenerunt. Quid tantum vaticiniis primoevisatten- ris! Veritas dicit: Ego sum vita; et tu vitseprajcones
dis, cum jam omne vaticinium rei gestoe sit exhibi- inquiris I Veritas dicit : Qui sitit, veniat et bibat
tione eompleUim?Quid de lege et prophetjs agis, (Joan. xvi); et tu qui sitientem potet, asciscis I Ye»
cum ea quse usque ad Joannem dixerunt, ip Deo ritas dicit: Ego a Deo exivi, et veni in hunc mmw
Christo Jesu nostro esse completa testentur etiam dum (Joan. xvi, 28); et tu eligis quis sit ille qui ve-
ferumomniumelementa? * Quid vero dicam? ideo nire possit in mundum I Veritas dicit: Ego et pater
ie nolle recipere novos, quia sprevisti vetustos; ex uuum sumus, et :9 Qui me videt, videt et Patrom;
hoc jura novitatis impetere, ex quo antiqua visus es et tu asseris hunc nec a Deo esse, nec huic aequalem
'sprevisse; ex hoc renuere graliam, ex quo impugna- exislere posse! At vero quia ex defensoribus partis
veras Iegem; cx hoc non dare fiderii Evangelio, ex tuse tibimet applaudis, nolo sis anceps. Pro certo
quo dudum contradixeras legali proecepto; ex hoc autem disce, quia quos tibi advocas, mei sunt: quos
impugnareapostolos, ex quo impugnaveras et pro- tjfoiassumis, proximi mihi sunt, et quos tibi asci.scis
10
phetas; ex hoc non acquiescere doctoribus itieis, ex notissimi mihi sunt. Quseenim in tuis aurihus suis
quo JQOII acquievisti rectoribus tuis; ex hoc profa- vocitras indiderunt, cordi meo virtute intelligentioe
nare veritatem, fex quo profanaveras et veritatis g impresserunt; quse tibi sonuerunt, mihi cohsese-
promissionem; ex hoc revelata nescire, ex qtto1 rinit; qusete sonitu tetigerunt, me tactu illustrave-
"
3adoperta noluisti cognoscere; ex hoc esse4perfidumi runt. Sed jam placabilis ego cedam, non victus
in temporum plenitudine, ex quo fuisti infidus in veritate, sedfultus, cum tu infamis cedas, non fnl-
futurorum promissione. Sed age nunc, quonam ortus veritate, sed victus. Astipulabunt enim testes lui
dine propositionis perversse hic modus poterit esse quseassero, firmabunt quaeintimo, asseverabunt quas
justus, utinassequcnda veritatis cognitione, deturba propono, stabilient quse contestor,statuent quoeintu-
veridicorum personas cligas, quibus credas, s et dum lero. Fides namque mea illorum est verilas, proposi-
emicans patuloeveritatis fulgor dixerit, non attendas? lio raea illorum est attestatio, cognitio mea illorum
Quo venefico ore, quo itinere dirigitur hujus aclio est teslimoniuin, loqui in lempore meum, illoruM
commati certaminis, ut me apertiora judicia profe- est sapere in seternum; proponere meum, firmaro
rente, tu in lua electione conslituas quoa in mea est ia eorumdem; non tacuisse meum,dixisseilloruin
contradictione defendas? Postremo quoe tergiversa- Z. est. Sic lingua mea flatusilloram est, sic eloquiurs
tioistafest, ut ego verifatem proferam , quam tu meiun spiritus eorum est, sic verbum meum spira-
6 renuas videre, et de ejusdem coneris inquisitione culum est ipsorum; quia verbum Dei, quodper illos
conteijdere? Aut quisnam hic conglobatoeresponsio- C venit, in me pervenit, quia sapientia Dei, quaeiUos
nis est ictus, 7 ut assertores veritatis inquiras, et implevit me tetigft, quia spiritus Dei, qui illis loqui
prolatam veritatem videre contemnas? Si licet tibi dedit, mihi audire et annuntiare concessit. Inde cor
eUgerecui credas, ergo eligere liceat et quod credas. illorum os meum est, inde os illorum sermo meus,
Si licet tibi electione tua vindicare quod credis, inde sermo illorum fides mea, inde fides illorum
*liceat et electionis invenire auctorem cui credas; ac affirmatio mea, inde
quod sapiunt dico, inde quod
per hoc ita judiciorum regulas rumpis, ut de elec- dicunt scio, inde quod sciunt annuntio, inde quod
tione feras libitum, non de justa discepiationejudi- inquiunt non taceo, inde quod annuntiaverunt enar-
ciurn. Non enim quod debes, sed quod placet dicis; ro. 13Quia vivit in me qui vivebat in illis, quia est
neque quod inveniat, sed quod operiat veritatem in me qui erat in illis, quia non tacet in me qui lo-
opponis, dum publice veritati non credis, et hanc in quebatur in illis, quia manet in me usque in seter-
abditis quseris, dum per semetipsam quid verum sit num qui non defuit in illis usque adhuc. Quare ergo
de se veritas clamat, et tu de illa quid verum se non credisFilio dicenli: Omnia quoehabet Pater,
habeat electionis disputatione requiris. Veritas dicit mea sunt (Joan. xvn), cum ad Patrem de illo dica-
pfersemetipsam: Ego sum; et tu, qui speciem osten- tur : Omnia subjecisti sub pedibus ejus (Psal. vm) ?
dat veritatis inquisitorem quseris! Veritas dicit : D ] Quare non credis Fiiio dicenti : AmodovidebitisFi-
V4RIANTES LECTIONES.
1 Lflcphorum verborum habent omn. nostri: Cum et cseteri scribunt : Liceat et etectioneminvenire, cui
verum video,ideo, etc. credas.Neutra quidem lcclio nobis maxiine probatur,
' Fmdare, Tol. qui mallemus legere : Liceat et electioneinvenirc, cui
3
Adaperta.,Feu-ard- Trin. vero et Amel., ado- credas. Sane quid sit cretlere electioni,vei auclorem
\'erta, et quidem genuina lectione, nam voluit hoc electionis
9
invenire non satis capimus.
opponere superiori verbo revelata, quod idem est ac Qui mevidet, videt, etc. Tol. et Am. Feu-ard.
idaperta, nfeciumUUcontrarium. cum alio edebat vidit, vidit.
* Perfidum ex nostris, non oerHdus, qijod habet 10Feu-ard., tibi in tuis auribus.
I teu-ard. 11Est placabilis in Trin. et Am.InFeu-ard. lei/itur
" Tol. Cod. habet: Et micansveritqtisfulgur inten- placibilis.
dms, non attendas. Sed si pro dixerit legatur etuxe- 12Ubihabet hic Feu-ard. eorumdem,scribunt Am.
rit. lectioneFeu-ard. nulla melior. et Trin. illorum e.st; etconlrario infra, ubiFeu-ard.,
6 Feu-ard.-,renuisli; noslri omnes, renuas. dixisseillorum est.
'•Amel. Cod., ut per assertpres ventatem inqui- 13Quia vivit, ex Trin. et Amel. Quia est edebat
ras , etc. Feu-ard.
8 Lectionem hanc exbibet Tolet. noster : Feu-ard.
79 S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 80
lium hominis sedentem a dextris virtutis Dei, cum \ sionem suam terroe terminos possidere, quos 6 rege-
etPater illi dicat : Sedea dextris meis (Psal. cix)? ret in virga ferrea forti, et quos conlereret veluti
Quare non credis Filio dicenli: Paler meus usque vasa lutea figuli, non humani exemplis edicli, sed
modo operalur, et egooperor (Joan. v), cum Pater proprii jure dominii; credeeidem filio dicenli de
iUi dicat: Faciamus hominem ad imaginem et simi- ee: Ego et Pater unum sumus, et: Qui me videt,
litudinero nostram (Gen. i) ? Cur non credis Filio dividet et Patrem (Joan. x) ; et: Omnia quse ha-
cenli: Si sciretis Patrem meum, utique et me sci- bet Paler, mea sunt (Joan. xiv) . Et per Salomo-
retis (Joan. xiv), cum Pater illi dicat : Filius meus nem eadem Sapicntia, quseFilius Dei est: Quando
es tu, ego hodie genui te (Isai. n) ? prseparabat coelos aderam; quando certa legc et
gyro vaUabatabyssos, quando oethera firmabat sur-
CAPUT VII.
sum, et librabat fontes aquarum, quando circum-
Duplicis Instrumenti verborumconnectioneChristum dabal mari terminum suum, et legemponebataquis,
aocet ut hominem, ita sane et Denm altissimum
esse. Item lotam Servatorisnoslri vilam usquead ne transirent fines suos, quando appendebal funda-
Spiritus sancli in apostolos missionemcopiose de- menta tcrroe, cuni eo eram euncta componens(Prov.
pmgit. vm). QuinoncredidistiFilio veritatemde se dicenti,
Sed veni, quo ccepimus properemus ; quo ire co- B crcde Spiritui sancto, de quodicitur: Spiritus Domini
nati sumus, ire non desinamus; quo gradi nisi su- super me; propter quod unxit me, evangelizarepau-
mus, avidius impellamur; quo cceptum est ambu- peribus misit me (Luc. iv) . Et iterum ibi: Requiescet
lare, non desinatur ambulasse. Gressus pergat ineoSpiritus Domini, Spiritus sapientise etintelle-
animse,pes properet mentis, poples ambulet cordis. ctus, Spiritus consiliiet fortitudinis, Spiritus scientiae
Genu vale, ' crure stabilire, tibia substa, ne talo et pielatis, et replebit eum Spiritus timoris Domini
concidas, ne planta ruas, ne pedc alabaris; totus (Isai. II ). Hoc enim est, quod per Joanuem dici-
conare, tolus expedire, totus assurge ; proponequod tur: Et teslimonium perhibuit Joannes dicens: Quia
sapis, dicito quod nosti, loquere quod intelligis. vidi Spiritum descendentem, quasi columbam de
Quod ruminas prome, quod cogitas cnarra, quod coelo, 7 et mansit super eum, et ego nesciebam eum.
machinaris expone. Adest veritas, hic est veritas, Sed qui misit me baplizare in aqua, ille mihi dixit:
ecce est veritas. Praestosunl qui vera dicunt, prseslo Supcr quem videris Spiritum descendentem,et ma-
sunt qui vera sapiunt, procslosunt qui vera propo- nenlemsupereum, hic cst qui baplizal in Spirilu san-
nunt, proesto sunt qui vera defcndunt. 3 Ego ego cto. Etego vidi, et testimoniumperhibui, quiahicest
8
prorsus, cum lu mcos profanes, tuis delector aucto- Filius Dei (Joan. i). Qui non credidisti singiUatim
ribus. Cum lu meis deroges, ego tuorum delector personis Deilatis loquentibus, creditoeidem indivisoe
assertorum eloquiis. Cum tu meis contradicas, ego Trinitati simul cooperanti, simulque operatrici. Sic
* tuos obedienset obtemperans amplectorauctores. enim per Isaiamdicitur: Et nunc Dominusmisit me,
*Tanto enimtui meisunt, quanto tua meisesalienus. EGceenimineoquodper
etSpiritusejus (Isai. XLVHI).
Tanto tuijam non sunttui, quanto neC mei potue- VirginemnostramDeiFiiius incarnari venit, opera-
runt aliquatenus csse tui, quia unum, et in unum, et tionis suoenovamadmiralionemtota Trinitasostendit.
ab uno, et per unum sunt tui simul et mei. Dicito Tu ergo jam qui non credidisti veritati, qusesumma
itaque tu, qui nec verilati credis, qui nec veritati est veritas, et quo nihil estverius, non crubescas
faves, qui nec veritati pares, qui nec veritatem dili- credere assertoribus veritatis. Nam licet et isti crca-
gis, qui nec veritati obedis, qui nec veritatem aus- tura et conditiosint veritatis qua conditi sunt illius,
cullas, quarc suinmi Numinis jussa contemnis? qui plenam ac summam veritatem de suo conditore
quare factoris oracula irrita facis ? quare sapientise alque de veritate ipsius sui conditoris annuntiant, ita
arcana cum considerarc nequeas, impugnare per- tamen per se contemnitur ipse, dura contemnilur pcr
tentas ? quare prudentiaeDci stulle derogas?quare istos, sicut credilur illi, dum de illo creditur et istis.
virtuti Dci, cum ipse sis pulvis, imbecillitatemad- Nam iiiierdum et judex per se quidem cum crimi-
jv
?
jungis Qui non crcdidisti Deo patri dicenti ad Fi- noso non contendit, sed per inlernuntios confessio-
lium suum Christum Dominummeum: Filius meus nem suadendamextorquet; et non est iUi onerosum,
es tu, ego hodie genui te (Psal. n); quod nulli al- 9si non contemnatnuntium judicis, qui contempsit
teri hominum dixit, quia nulli alteri hominumde- praesentiamjudicantis, solum ut obtineat plenitudi-
dit hoereditatemsuam gentes habere, et in posses- nem veritalis, qui tenet judicium sanctionis. Crede
VARIANTESLECTIONES.
' Crure, cx Am. et Trin. ; reliqui cum Feu-ard., mei tui non sunt; deinde prosequitur utreliqui.
crus. 8 Trin. et Amel. habent reget, et inferius, con-
2 Labaris, omn. nost. Feu-ard. , delabaris, quod teret.
cx ultiina syllaba verbi prsecedentis conflatumforte 7 Et manentem edidit Feu-ard.; nos, et mansit,
fuit. quod legimusin omnibus nost.
8 Alteruin ego ex nostr. omn. adjecimus. 8 Singiltatim, ex nost. omn. Singulatim,Feu-ard.
4 Tuos quod edimus est ab Aniel. Cod. , nam in 9 Si contcmnatedebal Feu-ard., sed ipsa per se
caeterissicut in Feu-ard. est luis; sed ilia lectio op- sententia exigit negationem,quam in omnibus nost.
tima et verior visa esl. Cod. reperimus.
0 Tol. habet: Tanto enrm lui tnei sunt, quanto
81 r LIBER DE YIRGINITATEPERPETUA S. MARIÊ. 82
jam ergo Pejro dicen u es Christus Filius Dei A in Oriente, et venimus adorare eum (Matth. n). Et
\i\i( Matth. m). Qui Daniele rex ille impius infra : Videntes autem 6 magi stellam, gavisi sunt
hunc aspicit, ?um dici Ecce video viros quatuor gaudio magno valde; et intrantes domuminvenerunt
solutos, et ambulantes medio ignis, et species puerum cum Maria matre ejus, et procidentes ado-
quarti similis FCio Dei (Dan. m); quem vere hunc raverunt eum. Et apertis thesauris suis, obtulerunt
essecredimus Dominum Salvatorem. Sedne objicias ei munera, aurnm, thus et myrrham. Hoc enim et
quod in eodem Daniele iste Filius Dei superius ange- Balaam ille divinns in Numeris inlulit d.icens: Orie-
lus nominatur, audi eumdem. Christum Filium Dei tur stella ex Jacob, et consurget homo de Israel
per Malachiam angelum dici : Veniet ad templum (Num. xxiv). Magi namque ab Orientis partibus ve-
sanctum suum Dominator, quem vos quaeritis,et An- nientes, nativitatem Christi primi stella indice nun-
6
gelus testamenli quem vos vultis vel desideratis tiaverunt, ut querii artis eorum princeps ante tem-
7
(Malac. iii). *Quod quia non est quare dubites, pus proeriixerat,cum slellse ortu viderentconsurgere
quare non credis etiam Joanni dicenti: In princi- hominem, illi cum stellaevisu nascentem surrexisse
pio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et hominem demonstrarent. Hinc et Isaias : Omnes de
Deus erat Yerbum; hoc erat in principio apud Deura Saba venient, aurum et thus deferentes, et laudem
(Joan. 1). Cum per David Pater de illo dicat: Eru- B Domino annuntiantes (Isai. LX). Quare non credis
ctavit cor meura verbum bonum (iPsal. XLIV). jltem Joanni dicenti : Erat lux vera quosilluminat omnem
quare non credis eidem Joanni dicenti: Omnia per hominem venientem in hunc mundum.In mundoerat,
ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non
i ), cum eadem sapientia, quse vere Filius Dei est, cognovit (Joan. i) ? Hoc enim est quod et Daviddi-
per Salomonemdicat: Necdum erant abyssi, et ego cit: Apud te est, Domine, fons vitse, et in lumine
jam concepla eram. Necdum fontes aquarum erupe- tuo videbimus lumen ( Psai. xxxv). Et per Isaiam
rant, necdum montes gravi mole constiterant,a ante dicitur: Propter hoc sciet populus meus nomen meum
colles ego parturiebar. Adhucterrara non fecerat, et in die illa, quia ego ipse qui loquebar, ecce adsum
fiumina, et cardines orbis lerrse (Prov. vm). Quare (Isai. LII). Quare non credis eidem Joanni dicenti de
non credis Matthseode naiivitate ejus dicenti: Chri- exprobratione tua : In propria venit, et sui eum non
sti generatio sic erat. Cum esset desponsata mater receperunt (Joan. i) ? Hoc enim est quod et per Je-
Jesu Maria Joseph, antequam convenirent, inventa remiam de te dictum est: 8Prsevaricalione praevari-
est in utero habens de Spiritu sancto( Matth. i)? cata est in me domus Juda, ait Dominus. Negaverunt
Hocenim est quodlsaias dixerat: Ecce virgo in utero me, et dixerunt: Non est ipse (Jerem. v). Quare
aconcipiet et pariet filium; etvocabitur nomen ejus non credis Marco de miraculis operum ejus dicenti:
Emmanuel, quod est interpretatum NobiscumDeus Afferebant ad eum omnes male habentes, et dEemo-
(Isai. vii). Erubesce, impure, et vide eumdem esse nia habentes, et erat omnis civitas congregata ad
nobiscum Deum, qui natus est homo. Quare non cre- januam, et 9 curabat multos, qui vexabantur variis
dis Lucse dicenti de loco nativilatis ejus : Ascendit languoribus, et doemoniamulta ejiciebat (Marc. i).
Joseph a Galilaeade civitate Nazareth, in Judseam Hoc est enim quod Isaias dicit: Ecce Deus noster,
civitatem David, qusevocatur Bethlehem, eo quod es- ipsfe veniet, et salvabit nos; tunc aperientur oculi
set de dorao et familia David, ut profiteretur cum caecorum,et aures surdorum 10audient, Tunc saliet
Maria desponsata sibi uxore orsegnante. Factum est claudus quasi cervus, et dara erit lingua mutorum
autem,cum esset ibi, impleti sunt dies ut pareret,et (Isai. xxxv). Nam de passione, contumeliis, cruce,
peperit filiumsuum primogenitum (Luc. n). Hoc clavis, morte, et sepultura quid tibi ,jamloquar, cum
enim est quod Michseasdixit: Et tu, Bethlehem, dote fecisse illa non dubites ? Qusesi facta non crede-
mus Ephrata, nunquid parvula es in millibus Juda? res, vere quidem non leviter perfldares. Cum autem
Ex te mihi egredietur qui sit dominat >rin Israel, et facta nosli, et haecnon ad salutem mundi facta in-
egressus ejus a diebus seternitatis (Mtch. v). Quare telligis, sed ad ejus (ut videtur tibi) ignominiam ta-
Matthseo non credis, de ostensione ejus per sidus lia" te fecisse contendis, vere graviter la duplici cri-
*magosquedicenti: Cum natus essetJesus inBethle- minis insolubilinodo *3vinciris, quando et de homici-
hem Judse, in diebusHerodis regis, ecce magi ah Ori- dio innocentis reus teneris et hanc mortem ejus, a
ente venerunt Jerosolymam, dicentes : Ubi est qui te quidem crudeliter illatam, ab i.l.loautem sponte
natus est Rex Judseorum?vidimus enim steliam ejus susceptam, ad salutem mundi profecisse non credis.
VARIANTESLECTIONES.
* Yeram nostrojudiciolectionemhujuslocirestitui- 7 Orlu, omnes nostr. Ortum, Feu-ard
mus ex nostris omnibus. Namqueilla Feu-ard.: Quod 8 Prwvaricando, Tol.
aliud non est, quare dubitas? vix sensum habet. 9 Curavit, Tol. et Amel. cum ant. editione.
quia
. 2 Et hoc loco scribit Feu-ard. ante omnes colles, 10SolusFeu-ard. scribit
patebunt.Anliq. Edit. cum
sicut et supra, contra omnium nostrorum Codicum omnibus nostris consentit in verbo audient, quod
testimonium. edimus.
"Accipiet, Trin. ct Tolet. **Te desideratur in Amel.
4 Magosque, nostr. omn. Magis, Feu-ard. 12Feu-ard., duplicis. Omn. nost., duplici.
6 13Vinciris, ex omn. nost. Feu-ard., vincieris.
Magi desideratur in Trin. et Amel.
6Ita nostri; Feu-ard., ante multum tempus.
$3 S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 84
Sed quia non' diffiteriste impie egisse, quare mecum A mortuis, et exaltaretur ir o, sublimaretur in re-
universa Redemptorisgesta non credis facta pro no- gno. Quare non credis un '. sse EcclesiaecathoUcie,
bis misericorditer esse? Audi miraculorum polen- a solis ortu usque ad occ m, et a mari usque ad
tiam quoe inter ipsa poenarum supplicia a videntur mare diffusoe,uno ore di&ati: Credimus in Jesum
exorta. Voluisti enim sacrilegis a ausibus extorque- Christum Filium Dei, qui propter nos, et propter
re, sacris vocibus praesentiumsilentia, miraculis an- nostiam salutem crucifixus, morluus, et sepultus,
tra, virtutibus Iatebras, et cunclis operibus ejus ob- tertia die resurrexit vivus a mortuis ? Hoc enim cst
livionis opponere Uinbram. Sed dicente Scriptura : quod et Osee ex persona sanctorum dixerat, qui cuin
Non est sapientia, et non est scientia, et non est con- illo ab inferis"dietertia surrexerunt: Yenite, rever-
silium contra Deum (Prov. xxi), dum impugnaremi- tamur ad Dominum,quia ipse cepit, et sanabit nos.
teris, expugnatus es, et miro transactjonis commer- Yivificabitnos post duos dies, in die tertia suscitabit
cio, miro certandi congressu, miro contrariefatis nos,et vivemusinconspectuejus(Oseevi). Item ineo-
obtentu, miro sibimet repugnantium rerum effectu dem propheta : Quasi diluculumprseparatus estegres-
elicitur de Iatebra veritas, de antro lumen, de tene- sus ejus. Hoc enim est, quod Lucas refert : Una
bris splendor, de ignominia miraculum, de infirmi- , Sabbati valde diluculo6 mulieres venerunt ad monu-
tate virtus, de poena victoria, de contemptu honor, B " mentum porlantes quaeparaverant aromata, et inve-
de cruce tropseuni, de morte vita, de sepulcrovivens, nerunt lapidem revolutum a tnonumento, et ingres-
de servitute mortis homo liber, de inferis victor, et sse non invenerunl corpus DominiJesu (Luc. xxiv).
(quod superest) de oblivione testimonium, de silen- Quare non credis eidem Yeritati de hac sua resurrc-
tio vox, et de exstincto quod nunquam possit exstin- ctione dicenti, qui resurgendo complevitquod in suis
gui. Yide ergo quoevidere noluisti. Attende viventia, periculis Jonas propheta tuus, imo polius meus, ante
quae putaveras exstincta. Intuere in toto terrarum prsemiserat: Generatioprava et adultera signuniquse-
orbe * praeclara, quse suasisti custodum mendaciis rit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonse
esse tegenda. Considera qualiter et in ccelo, et in prophetae. Sicut enim Jonas fuit tribus diebus, et tri-
toto mundo fulgeat cum immensitate miraculorum, bus noclibus in ventre ceti, ita eril et Filius hominis
et universitate fidelium, cujiis nomen noluisti am- in eorde terrse(Ma«/i. xn), id est, in scpulcro. Post
plius memorari. Et responde, quare non credis Paulo quod triduum, sicut ille belluam, ila sepulcrum isle
diicenti: Tradidi vobisin primis quod el accepi, quo- reliquit. Inde enim solus inter mortuos liher (Psal.
niara Christus mortuus e^t pro pcccatis uostris se- LXXXVI),quia sicut ncc peccati contagio, ita nec
cuudum Seripturas; et quia sepullus est, et quia re- mortis retineri potuit vinculo. Quare non credis Mar-
Eurrexit tertia die secundum Scripturas; et quia vico dicenli: Et Dominus quidem Jesus postquam lo-
sus est Cephae, et post hoc undecim; deinde visus cutus est discipulis, assumptus est in ccelum, et se-
est plusquam quingentis fratribus simul, ex quibus clet a dextris Dei (Marc. ult.)? Hoc enim est quod
multi manent usque adhuc; deinde visus est Jacobo; et Daniei dicit: Aspiciebam in visu noctis, et ecce
deinde apostolis omnibus ( I Cor. xv) ?6 Hoc enim in nubibus cceli quasi Filius hominis veniebat (Dan.
est quod et idem per David dicit: Garo mea requie- VII). Subjungit et dicit: Et usque ad antiquuiri die-
scet in spe; quoniam non derelinques animam meain rum pervenit; id est, usque ad Patrem. Post haecin-
iu inferno, nec dabis Sanctum tuum videre corrup- fert: Et in conspectu ejus obtuierunt eum, et de-
tionem ( Psal. xv). De qua resurreclione dicitur et dit ei potestatem et regnum, et omnis populus, et
alihi : Ego dormivi, et quievi, et resurrexi, quoriiam tribus, et linguse,ipsi servient. Potestas ejus pote-
Domjnus suscitavit me (Psal. m). Quibus dictis non stas seterna, quse non auferetur, et regnum ejus quod
aiiud quam dormirc mori, et evigilare resurgerei non corrumpetur. Quare non credis, ipso donante,
est. Item in Isaia : Nunc exsurgam, dicit Dominus:; in eum credentibus post mortem ejus sanctum Spi-
nunc exallabor, et nunc sublimabor (Isai. xxxm). ritum datum? Hoc enim est quod per Joel prophe-
Ubi aperte hic propheta proponit quod exsurgeret ai tam diclum est: In novissimis diebus, dicit Domi-
' Diffiteris edimus ex nost. pro denegas, quod ha- D c Post hsecverbaunus Cod. Amelianushaechabet :
bet Fcu-ard. Sed Cod. Trin. ct Amel. tolam hanc pe- Ex quibus LXXIIvicinia nostra idem in aposiolaium
riodum aliter legunt, et certe nou contemueudi: accepit Martialis nobilissimusapostolus,qui primus il-
Sed quare non diffiteris te impie egisse, quw mecum luminavitpopulos occideniaies, sedentesin tenebriset
universitas redemptorum credit gaudensfacta miseri- umbra mortis. Hic certe locus inepto librario Gallico
corditeresse? visus fuit ad gloriam suse genlis celebran-
' Pro videntur legitur in Triri. sunt evidenter,quam aptissimus
dam, ex qua viri eruditi coutra viros eruditos con-
iectionem non dekpicimus. lendunt varios illorum disci-
3 Ausibus edimus ex Trin. et Amel. Reliq. cum pulos in apostolorumtemporibus
Galliam missos fuisse, qui fidem annuutia-
Feu-ard., auribus^ De coetero exhibemus variantem rent, quos inter sanctus hic Martialisnumeratur, pri-
IcctionPBiCod. Ameliani, qui scribit : Voluislienim' mus, ut aiunt, Lemovicensiumepiscopus. Ut ut res
sacrilegis ausibus extorqueresacris vocibuspatentium sit, quam cerle hujus loci expendere non est, impor-
tilentia miraculorum, atram virtutibus latebram, et lunissimam hominis animadversionem, eamque in
tainctisoperibusejus, ctc. textum oralionis immissam, quis non rideat?
* Habet hoe focoFeu-ard. c Quando mulieres veneruntedebat Feu-ard., sed
facla cunctis esse prw-
clara, quaepriora verba in omnibus nostris deside- quando nou legimus in aostris.
rata rejecimus.
nus:Effupdam de Spiritu meo super omnem carnem, iA in divinis sublevantur humana, dumqne quod sublime
et prophetabunt filii vestri et filiae vestrae (Joel n ). est ceriit humili, et humile dirigilur in sublime, dum
Quare non credis venturum judicem, Marco dicenle : forte infirmatur in humili, et bumile roboratur in
Tunc vjdebunt Filium hominis venientem in nubibus forti, dum feminam aggreditur Deus, et profert fe-
cum virtule multa, et gloria; et congrcgabit elec- mina virum, dum in ulerO feminoenori fuil factoris
tos suos (Marc. XIII) ? Hoc enim est quod et David opus operationis solitse usu, sed statuens admiralio-
dicit: Advocabit coelossursum et terram discernere nem in niagniludine rei, sicut totum fecit ex nihilo,
populum suum. Congregate illi sanctos ejus qui or- ita faceret ex inauditis hoc solum, quod semper es
dinant lestamentum cjus super sacrificia. Et annun- set in miro. Sicut in uterum Virginis uteri factor in
tiabunt coeli justitiam ejus, quoniam Deus judex est gressus novitatis opus efficit, faciens quod ante non
(Psal. XLIX). fecerat, licet et facfendum esse proedixerat, ut in ad-
CAPUT VIII. miratione rei remola Iege naturse hoc fieret, quod et
OstenditDeum multa fecissemagnalia in Virginegto- in se natura factum agnosceret, et inde in se fieri
riosa, ex quibus quisque coltigat potuisse ipsius vir- hoc posse negaret, unde nulla concordia usitatse rci
ginitatetn in partu illwsam facile servare. Slerilis id fieri
Elisabeth aiiorumque teslimonio divinilatem in, posse monstraret. Ita homo pareret Deum,
Christo confirmat. "' ita parluriret tcrra divinum, ita virginitas pareret
Audisti testimonium Patris de Filio? audisli testi- prolem, ita remoto viro parturiret feminavirum. Au-
moniumFilii de se ipso simul et Palre ? audisti testi- disti Virginis oraculum, quoe in veritate tam vere
monium de Spiritu sancto, qui ut hunc Filium Dei utcro carnis concipit, et generat, quam vere ulero
esse ostenderet (de quo secundum divinitatem idem mentis accipit, et enarrat; uno enim Spiritu et ad
Spiritus procedit) * quod descenderit in eum corpo- fidem fecundala est, et ad prolem. Audi post hoec
raliter secundum veritatem Incarnationis ipsius, pro- maritafam, natura sterilem, diebus provectam, mo-
pter cujus Incarnationem hsec omnia et vetustorum ribusillustrem, justitia plenam, inmandatis ejus co-
et novorum prsedicalorum locuta sunt ora ? Audisti ram Domino inccdentem, in justificationibus Domini
quselex et prophetse a Moyse usque ad Zachariam permanenlem, interproximos sine querela persisten-
enarraverunt? Audisti quse a Joanne fllio ejus, et tem, saccrdolis conjugem, vaticiniis certam, myste-
deinceps eVangelistseet apostoli protulerunt? Audisli riis cognitam, sacramentis imbufam, et sancto Spi'
qusecunque et primis et novissimis lemporibus per ritu plenam Elisabeth. Cum enim salutasset eam hoec
primos et novissimos vates (uno sancto Spiritirper nostra Virgo, ad cujus gloriara pertinent hoec quaj
eos cuncta loquente) concorditer, et absque omni ha?- r, enarramus, exsultavit infansin utero ejus, et repleta
sitationis scrupuio, in unius rei cognitionem redacla Spiritu sancto Elisabeth exclamavit voce magna rii-
veridice sunt praedicta? Audi jam nunc diversarum cens : Benedicta tu inter mulieres, et benediclus
coudilionum, sexuum, selatum, rerum et elernen- fructus ventris tui. Et unde hoc mihi, ut veniat ma-
torum insignia; ut si te vaticinantium mira dicta non ter Domini mei ad me ? Ecce enim ut facta cst vox
movent, tandem contemplatio diversitatisaaliquando salutationis tuse in auribus meis, exsultavit in gaudio
moveat admiranda. Crede priffioipsi Virgini dicenti, infans in utero meo. Et beata quoecredidit, quoniam
quam evidenter et persona et natura divinitatis ag- perficientur ea quae dicta sunt ei a Domino. Au '
gressa est, 3ef quid verum de se dicatausculta : Ecce deinde senis Simeonis confessionem, qui ad expn>
ex hoc beatam me dicent omnes generaliones, quia brationem infidelitatis tuoe fessorum vetustate seali
fecit mihi magna qui potens est (Luc. i); ct utique artuum resolutionem non potuit obtinere, donec vi-
illa,quec tanto sunt admiranda cum videntur, quanto deret Christum Domini sponsione sancti Spiritus re-
ct necessario proevisum est ut ante tot et per tauta promissum. Sic enim de eo dicitur : Homo cral in
tempora mirabiliter dicta essent, ad redemptionem Jerusalem, cui nomen Simeon, et homo isie justus,
mundi mirabilius exspectanda. Illa ufique, ut per et timoratus, exspectans consolalionemIsrael, et Spi-
hanc Virginem Deus fieret homo, Vcrbum fieret caro, I» ritus sanclus erat in eo. Et responsum aeceperat a
et Filhis Dei factor omnium fieret filius matris quam Spiritu sancto non visurum se mortem, nisi prius
ipse formaverat. Essetque dominator nascenriosub- videret Chrislum Domini. Etvenitin spiriiu in tem-
ditus ancilloequam ipse cpndiderat. Sicque haberet plum; ct cum introducereul puerum Jesum parentes
ancilla in subdito Dominum, anciilam Dominus in ejus, ut faccrent secundum consuetudinem legis pro
proelato. Ila factorein suum pareret mater, ita factor eo, et ipse accepit eum in manibus suis, et hcne-
iiiformis materise rerum nativifafis suse materiam dixit Dcum, et dixit: Nunc dimitlis, Domine, scr-
facerel mafrem, atque fieretex ca quam feceratidem vum tuum' secundum verium tuum in pace; quia
factor. Ut haberet nascendi atictricem, cui faciendse viderunt oculi mei salutare luum, quod parasti ante
auctor exstitit idem. Semperque diversa essent con- faeiem omnium populorum; lumen ad revelalionem
cordantia dura pro humanis humiliantur divina, et gentium, et gloriam plebis tuoe Israel (Luc. u). Au-
VARLiNTES LECTIONES.
' Hoc verbum quod libenter delercmus, nisi om- 2 Aliquandoesl.irt Anicl. Ponimuspro atiquo modo,
nium Cod. et librorum editorum suifragiis niteretur. quod eilidit Feu-ard. clhaLcnt csefcri.
Perturbat enim omnem orationis sensum; quosubla- 6 Trin., et quod de se verbumdicat ausculta.
w, oumia plana suut et aperta.
disti senem veternosum Spiritu Dei plenum, audi A ctorum, qui dormierant, surrexerunt (Matth. xxvn).
quid dicatur de Anna vetula, quse erat ex officio Et exeuntesde monumentis, post resurreclionem ejus
prophetissa, ex genere proeclara, *ex tribu et familia venerunt in sanctam civitatem, et apparuerunt mul-
Davidnobilissima. Primum corpore ac mente virgo, tis. Audisti viventiumpraeconia? Audisti mortuorum
deinde cum conjuge honesta, comitatu conjugis non attestationes? Yerum est quia audisti, necteaudis-
longaeva,duodecies septies viduitatis annositate lon- se, imo nosse certe, et nolle credere, poteris perne-
gissima, templi incola, jejuniis austera, obsecratio- gare. Sed si testimonio viventium ac defunctorum
nibus opulenta, servitute Dei diebus ac noctibus oc- resurgentium attestationi non credis, rogo saltem ut
cupata, nomine Anna. ' Namque et ipsa per Spiri- illi cujus usque huc dominio teneris, imperio regeris,
tum Dei loquiprobatur, cum de illa dicitur : Et haec instinctu vexaris, cedas, succumbas, obedias, et
superveniens confitebatur Domino, et loquebatur de confitenti Dominumdoemonicredas, de quo dicitur:
Jesu omnibus qui exspectabant redemptionem Is- Occurrit illi vir quidam, qui habebat daemoniumjara
rael (Luc. n). Audi post haeccsecum, cui cum de se temporibus multis, et vestimento non induebatur,
dixerit isteDeus : Tu credis in Filium Dei? respon- neque in domo manebat, sed in monumentis : ut vi-
dit ille, et dixit : Quis est, Domine, ut credam in dit Jesum, procidit anteillum, et exclamavit voce
eum? Et dixit ei Jesus : Et vidisti eum, et qui loqui- B magna, et dixit: Quid mihi e*.tibi,' Jesu, Fili Dei al-
tur tecum, ipse est. At ille ait: Credo, Domine. Et tissimi?Obsecro te, ne me torqueas. Proecipiebat
procidens adoravit eum (Joan. ix). Crede quoque enim spiritui immundo, ut exiret de homine. Multis
Marthoe,quse dum de resurrectione fratris dubita- enim temporibus arripiebat illum, et vinciebatur ca-
ret, de Filio Dei dubitare non potuit. Cui cum Jesus tenis et compedibus custoditus; et ruptis vinculis
diceret : Ego sum resurreclio, et vita, qui credit in agebatur e dsemonioin deserta. Jnterrogavit autem
me, etiam si 8 mortuus fuerit, vivet, et omnis qui illum Jesus dicens : Quod tibi nomen est? At ille
vivit, et credit in me, non morietur in aeternum dixit: Legio, quia intraverunt daemonia multa i»
(Joan. xi). Atque illam continuo interrogans, cum eum. Et rogabant illum ne imperaret illis, ut i»
subjecisset : Credis hoc? illa respondit : Utique, abyssum irent (Luc. vm). Crede, oro, dsemonio,cre-
Domine, ego credidi, quia tu es Christus Filius Dei de, ut dum credis quod ille fatetur, evadas quod ipse
vivi, qui in hunc mundum venisti. Scd quid per meretur. Dumqueconfessioni ejus non contradicis,
longa rapior, et me 4 in diversa dispergo, dum te operi contradicas, ut in eo quod credtderis sicut
singularum lestimonio personarum convictumsupe- ille, desinas operari quod ille. Sicque illius arripieis
rare contendo? Transgrediar singulariter ad stipu- vocem, reprobes opus. Sic communem confitens fa-
latas testium cautiones. Quia et sufficit tantos de<C ctorem, et dominum,servilutis illius excutias jugum.
talibus tanta et talia dixisse; licet ego non 'explica- Sic ejus habita confessione,desinas diffiteri quod ile
verim omnes talium et tanlorum innumcros et innu- daemone8 impellentecogeris pernegare.
merabiliter existentes veridicos testes, qui tanto no- CAPUT IX.
biliores sunt, et illustres, ut sint et terrae incolatu Angelorumattestatione, rerumque omniuminsensibi-
felices, et ccelihabitatione sublimes. Yerum audi gelium obedientiadocet Christum Deum, perinde ac
ncrale plebis tuoe testimonium, audi universalem hominemesse, ut inde Judmus apertecolligatipsum
cum virginitatis decore matrem suam servare po-
"
gentis tuae consensum, cum dicitur : Multi ergo ex tuisse.
Judseis qui venerant ad Mariam, et viderant quaefe- Hactenus de confinio telluris, de habitatoribus
cit Jesus, crediderunt in eum (Joan. xi). 6 Item dum humi, de participibus arvi, de comitatu terreno : ex
appropinquaret jam ad descensum montis Oliveti, societate hominum, ex humana cognilione, ex homi-
coeperunt omnes turbse descendentium gaudentes num narratione, ex humano eloquio, 9 ex huroana
laudare Dominura voce magna super omncs quas conditione testimoniura attuli, testem protuli, attes-
viderant virtutes, dicentes: Benedictus' qui venit talionem inluli, lestificationem detuli, propositum
in nomine Domini. Pax in coelo, et gloria in excel- firmavi; astipulavi quod dixi, asserui quod intendi,
sis (Luc.xix). Ecce vivorumte convictumtestimoniis, D roboravi quod injeci, " et verilate pleniori firma
adhucmortuorumattestatione convincam.Sicnamque monstravi, quaein audientia de hac fide certus in-
de temporemortisejus dicitur: Cumemisissetspiritum, duxi. Jam nunc multo laetus,multo jucundus, multo
ecce monumenta aperta sunt, et multa corpora san- elatus, multo plaudens, exornem quae sunt firmata,
VARIANTESLECTIONES.
1Ex trtbu famtltwnohssima, lol. et Amel. nomine, etc.
8 Quwel 8
ipsa, Tol. et Amel. qui pro loqui probalur Rejecimus merilocorruptam Feu-ard. lectionem,
habet : loquensprophetat. qui pro impellente,quod retinent nost. Cod. omn. et
8 Mortuus fuit edebat Feu-ard. Nostri vero omn. ant. Editio, habet in sua implente.
habent mortuus fuerit. 9 Ex humana condilione.Non legimus haec verba
* In diversaedimusex nost. omn. In universascri- in Amel. nec inTrin.
t>it8Feu-ard. 10Lectionem unius Cod. Tnn.non potuimus non
Consensnmhabent nost. Cod. omn. Concessum caeterorum praeferre, atque in medium contexlum
edidit Feu-ard. cxcipere; sic enim Fcu-arri. cum cseteris : Et verita-
6 Item edimusex Trin. et Amel.,
pro ita, quod templenioremfirmalionem monslravi, qum,etc. Hoc
habet alter Cod. cum Feu-ard. verbum qum aliud desiderat ad quod referatur, satis-
' Amboiidem Cod. hic scribunt :
Qui venitRex in que indicatlectioneoi esse corruptauj.
89 LIBER DE YIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. 90
venustem firma, decorem solida, et situm' regio- ^ erant in regione eadem vigilantes, et custodientes
num permutans, postquam terrenorum attestatione vigilias noctis supra gregem suum. Et ecce angelus
sufficio,postquam beatorum hominum testificatione Domini'" stetit juxta illos, et claritas Dei circumful-
rcdundo, postquam daemonuroconfessione delector, sit illos, et timuerunt timore magno. Et dixit illis
a
ccelosappetam, coelestia proescrutabor, in coele- angelus : Nolite timere; ecce enim evangelizovobis
stibus inquiram, ccelorum regiones fide ac mente gaudium magnum, quod erit omni populo. Quia na-
discurram; ibique inveniens defensores propositio- tus est vobis hodie Salvator, qui est Christus Domi-
nis mese, de illa curia ccelestismilitiseadducam qui nus, in civitate David (Luc. i). Item, ibi Ioquente
fidei meae 3 praerogativa convincant, qui validius angelo ad pastores: Et hoc vobis signum : invenie-
connectant quseego dixeram, qui fortius alligent quse tis infantem pannis involutum et positum in praese-
egoproposueram, qui firmius astringant quseego in- pio. Et subito facta est cum angelo multitudo cceles-
tuleram, qui ceternse pacis soliditate stabiliant quee tis militioe, laudantium Deum et dicentium : Gloria
defensioniscontentione narraveram, qui 4 calore *' in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonse
ego
seternitatis consolident quoeego lassedinis fragilitate voluntatis. Quid de reliquis testimoniis et obsequiis
tardior et * Ientus astruxeram. Yeni, sancte Gabriel, referam angelorum, cum post tentationem humanae
et dicito nobis exordium rei hujus, initium miraculi " patientiae accedunt angeli, et ministrant ei vere ut
istius, principium operis hujusmodi. In effectu enim Domino conditori (Matth. " iv)? Quid? quod angeli
operationis islius primus Yirginem tu salutas, prior resurrectionem ejus primi nuntiant, territisque se-
Virgini tu indicas, anterior Yirgini tu annuntias, et pulcri custodibus, non quaerendumcum morluis vi-
de DeiYerbo in coelisinstructus, in terris Virgini no- ventem fidelibus indicant (Matth. xxxvm)? Quid?
vum Incarnationis ejus opus insinuas. Missus est, quod ascensionem ejus angeli comitantur, et reditum
•inquit (Luc. i), angelus Gabriel a Domino in civita- ejusitaesse sicut et ascensum angeli atteslanhir
tem Galileoe,7 cui nomen Nazarelh, ad virginem (Act. i) ? Ecce impleta est terra testibus partis meae,
desponsatamviro, cui nomenerat Joseph, de domo quia et repleta sunt coelum simul ac terra veritate
David,et nomen virginis Maria. Et ingressus ange- fidei meae. Ecce partis tuse testibus affirmavi quae
lus ad eam dixit : Ave, 8 gratia plena, Dominuste- dixi, ecce testibus partis meaeroboravi quaetestes
cum : benedicta tu inter mulieres, 9 et benedictus dixerunt partis tuse. At proinde tam quos tu as-
13
fruclus ventris tui. Quse cum audisset turbata est in sumpseras in adjutorium tusepartis, quam quos ego
sermone ejus, et cogitabat qualis esset ista salutatio. protuleram, totifacti suntmei, quiaquod14proposui,
Et ait angelus ei: Ne timeas, Maria, invenisti grade illorum doctrina didici. Et inde propositionem
tiam apud Dominum: ecce concipies in utero, et C meam illorum testificatio subsecuta est, unde cogni-
paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hicerit tio illorum defensionemmeam "prsevenit. Quid ergo
magnus, et Filius Altissimi vocabitur. Et dabit illi restat? Esse te sine ullo, et habere te prorsus nul-
DominusDeussedem David patris ejus, et regnabit lum; sed esse tibi te male conscium solum, dum
in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit fidei meaesinceritas totos habet in unum, quos tu
finis. Dixit autem Maria ad angelum : Quomodofiet dividerenilebaris ab uno. Postquam terrenorum et
istud, quoniam virum non cognosco? Et respondens coalestiumattestatio defensioni meae contulit muni-
angelus dixit ei : Spiritus sanctus superveniet in te, menta, postquam in ccelo et in terra viventia veri-
et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque quod tatem meamroborare reperta sunt, postquam et bea-
nascetur exte sanctum, vocabitur Filius Dei. Item : titudo terrena et angelica celsitudo unanimiter affir-
ls
Joseph autem vir ejus cum esset justus, et nollet eam mavit quod me veraciter audientise ttiae intulisse
traducere, voluit occulte dimiltere eam. Haecautem prsevidit, deferam adhuc insensibiliumet non intelli-
eo cogitante, ecce angelus Domini apparuit ei in gentium elementorum ac rertim tam decentissimae
somnisdicens: Joseph, filiDavid,nolitimere accipere doctrinse ac diulissimaeobedientiae sollicitum appa-
Mariam conjugemtuam; quod enim in ea natum est, ratum, ut in comparatione 17communiterhaecsen-
de Spiritu sancto est. Pariet autem filium, et vocabis ' tiant ut horao ; tu autera aut dissentias ut animal,
noDienejus Jesum. Ipse enim salvum faciet populum aut nec sentias ut lapis. Sicque illa sibi tuara ratio-
suum a peccatis eorum (Matth. i). Item : Et pastores nem extorqueant, ut cum tu illorum obsequium nor
YARIANTESLECTIONES.
1 Regtone,Amel. et Trin. "Feu-ard. edidit: Stetit juxtaillosin vestefulgenti.
In cmlisuterque. sed haecultima verba in nullo nostr. Cod. legimus
8 Prorrogativa, Amboiidem. " Trin., in allissimis.
* Valore, Trin. '• Nuntiant habent nost. omnes cum antiqua Edi
' Ex unico Trin. Cod. hunc locum emendavimus, tione. Solus Feu-ard., pronuntiant.
qui in caeteriset Feu-ard. Iegitur alio modo : Et tm- 18In adjutorium tum partis. Haecverba desideran-
tns astrixeram. Quid Imtushoc loco? tur in omn. nostris Mss.
6 Inquit desideratur in omn. Mss. nost. 14Omnesnostri cum antiqua Editione consentiunl
7 Omn. nostri habent cui. Feu-ard. edid. cujus. in verbo proposui,pro quo Feu-ard. habet posui.
8 AveMaria ediditFeu-ard., sed Maria non legi- n Omnesnostri Cod., ante prmvenit,
mus in ullo nostror. Cod. 16Audientiatua, omnes nostr.
9Quoesequuntur verba desideranlur simUiter in 17Communipro communiterlegitur jnTol. et Ame*.
nostris. et habet ant. Editio.
f)i S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANl 92
'
irttpfetreS,hisferisibiiitaferii
tibi merito feras. Confes- A (Matth. xiv), eujus unda si verteretur in linguam
sionem enim a iila Suisriiotibus quasi vocibus cla1- utique quod murmurat promeret : sed quia proloqu
lriaiit. Tu auteril duni vocibus veritateni rcpellis, nescit, quod dicere nequit, se feeisseconvincit." Qui?
jam quasi nefemotibus scnlis. 3 Vide ergo primum dum vestigiumsuslinet Dominantis, obruit famulan
stellam novaehativitatis exordio, novo processionis tis; labens sub corpore famuli, saxeum sub pondere
apparatu prolatam (Mtittli. i), fexsuperare caridore Domini; ad unum imperium duas deferens servitu
coelos,viricere fulgoribus conflnessiderum choros, tcs, quando et sub Conditofis planta robuste dure
adire ultimaSsuilimOlumine lerras, * per ignota loca scit,ls et ad nutum huic obsequentemsuslinet, quem
vagospraeire dfevolissirhosrcgfes,hospitium dcmon- sustinere trepidum recusavit? Vide idipsum rursum
strarfe riascehtis, fetloto nisu ostfehdere,quod solus mare, quod cum suis motibus intumesceret, et fero-
iste adoraridus sit Detis, cui ducatu suo adorantes ces sonilus in Charybdiummolestias fragorespumoso
subdidit reges. " Yide in primitivisoperis ejusinsighe collideret, naviculamque superbo tergo resiliens fa-
niiraculum: liquorerti aquaeverlit in vinum (Joan. n). tigaret, quomodo ad jubentis imperium tam raplim
13lenitudinem sumpsit,ut nautseadmirantes simul el
Perspice quomodo colorem versat, saporem trahit,
odorem reddit, virtuteni mutat. Et cum non sit om- incolaedicant: Quis iste est, quia venli et mare obe-
nino quod fuit, nOntamen est aliunde quam unde " diunt ei (Malth. VHI)? Item ipsius ponti considera
fuit. Si enim aquam quaeras,jam non est; si virium indigenas, quomodo quasi notissima discipulorum
intendas, dicitoubi exOitumest, quia diffusaaqua non vota refugiunt, ac sese capi denegant in capturam, et
cst. Quid ergo? Quianec accessit vinum, necrecessit ad voluntatem Opificis ita refe coacervatim adim-
ac[ua, nisi quia alterum factum esl aliud, ut esset plent, ut ih abstrahendo se, oneris tsediumtrahenti-
cx alio aliud; non sUccessionisvice, sed immutatio- bus fiant (Luc. v). Vide languorum diversitales per
nisorigine; nec rationis expositione, sed admiratio- u creticos fervorem retinere non posse recursus
nis obtentu. Yide panes et pisciculos (Joan. vi), (Lue. iv), sed ad praesentiam Salvatoris ingens lan-
cum per sua nequeant, per eorum a qtiibus sumpti guentium linquere corpns. Vide 6epuItosatque se-
sunt ora loqUentes.Et 8 cum non possint virtutem pUIcrainter se ita sepeliendi rescindere foedus, ut
dicere quam sentiunt, 7 tahien potentialius 8 expri- aeternoshospites ad momenta citatim monumenta
munt magnitudinemqua concrescunt. Eteftim exlra refellant (Matth.xxvn) : veluti si videas '" paventia
8
pastum et saiuritalem tol millium, qualernura fra- restituere susceptos, quasi tenuissent coactos, quos
cta ter ductum complenl numerum cophinorum,quae violenter susceperant servaturos. Yide diem tenebra-
inlacla unum complerenon poterant cophinum. Vide rum ad taclum togam deponere lucis, et inviso co-
nemus ficulneaetam cursim oblitum esse quod fuit, ^ natu tam raptim adquisiisse quod sorduit, quam cur-
quam raplim amisisse eliam et quod vixit; nec sus- sim araisisse quod luxit. Yide solem ad hoc prorsus
tinere 10seniovirorem amiltere, nisi et virentem vi- amisisse quod ex gaudio clartiit, ut pallenti lumine
tam quantocius amisisse (Matth. xxi). Vide mare "induceret ex moerore quod luxil: quod cum soluta
VARIANTESLECTIONES.
' Impetres omnes nost. Ex quibus Amelianus ila cessarium.
: Hi sensibilitalemerito corruas. 12Non lectionem unius Ameliani non
prosequitur
a Itla ex nost. omn., non illam, ut Feu-ard. potuimus
3 Varianlem lectionem Cod. Trin. et Amelianihic admittere, vulgata Feu-ard. praetermissa,quani se^-
quuntur reliqui Codices,in quibus legilur : Et adjw
exhibebimus : Videergo primum stellam novmnati- tum obsequentemsustinet, etc.
vilatis novo processionisapparatu prmnuntiam. 13Lenitudinempro lentitudinemreposuimusex om-
4Amel.scrilMt:Per
ignotamviammagosprwire, elc. nibus nostris. Qusesequuntur non iisdem verbis in
Eamdemque lectioiiem retinet ant. Edit. ssepiuslau- illis reperimus; sic enim Amel. Cod. Ut naviculam
data, nisi quod devotissimisregibusin dandi casu ba- [naviculw, u
Trin.l admirantes incolwdicant.
bet, atque cum reliqua oratione conneclit, hospitium LectionemCod. Ametiani secuti sumus,cui con-
demonstrare, etc, quod valde nobis placet.
11In hujusperiodi
sentit antiqua Editio a Feu-ard. iaudala. Quamvis
sententia conveniuntomn. libri, ft enim ethicosrecursus (quod edidit Feu-ard. el habent
cum Editi, tum Mss., non ita in verbis. Sic enim **caeteri Codices)retineri posset propler hujus nominis
Amel. Codex: Videin primitivooperisejus insignem febrimsatis notam, quam nunc medici hecticam,an-
liquorem,qui de aqua fit vinum, quomodo colorem liqui vero ethicam, dixere, quasi habitualem,tamen
versat, etc. AliterCodex Tolet. : Videprimitivioperis altera lectio melior nobis visa est, quae sancti docto-
ejus insignia, liquoremqueaqum, de qua fit vinum, ris sententiam aptius explicat. Creticos siquidem
quomodo coloremversat, etc. (quod pro criticos scribebant medio aevoLatini) re-
6 Qum non omn. nost. cursus inlerprclari possumus momentum illud ad
possunt,
7Tamen deest in nost.
quod, cum febris per gradus pervenerit, crisis seu
8 Amel. et Tot. habenl: Exprimere magnitudine, judicium de illa fit : illud vero est, quod ait sanctus
quod crescunt. Non placet; quod si in texlu edilo le- Hildefonsusnon exspectasse languores, sed continuo
geremus magnitudinepro magnitudinem,quod etiam adSalvatorisprossentiam oegrorumcorpora deseruis-
Trinit. Cod. prseseiert, nihil amplius optandum esse. « Creticos enim dies vocant medici, » scribit
set. sanctus Isidorus, lib. IV Etymolog., cap. 9, « quibus
9 Per
quaternumfracta edebat Feu-ard. Nosexclu- credo ex judicio infirmitatis itlud nomen impositum
simus per otiosuiu quidem, atque in omnib. nost. deest, quod quasi judicent hominem, et senlentia sua
sideratum. aut puniant, aut liberent. »
10Ubi Feu-ard. habet senio cum caeteris Cod., 10Trin., Pallentia.
scribit Amelianussed mox. 46Indiceret, Trin.
11Quia deest.in Mss.nost., et certe non videtur no-
93 LIBER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. 9*
luminosifoederisfibula, Mvam ' repellens claritatis A nec omnia impleanlur. Devictis hostibus, eUsis ad-
insolubilispallara, se in illius diei angulo horroris versis, exstinctis oemulis,attritis inimicis, prostratis
innexum * diploide conglobavit. Vide arva susesoli- insultanlibus, " dejeetis invidis, omnibusqtiepoten-
ditatis stabilitatem renuentia, 3 quatinus tremore et tiae divinoe 13 virtutis contradicentibus expugnatis,
et ignotas 4 lapsa sunt in ruinas; nec Siculse pio desiderio querulus, bono " appetitu avidus,loeta
patulas,
telluris exemplo subrui per momenta, sed unius tan- esurie anhelus, grala delectatione promptissimus,
tum diei nutationevexari, quoniam illam receptus quo potuero, quo valuero, quo quivero, quo suffecero,
sinu lerrarum spiritus vexat, hauc vero gloria Cru- intendam, nitar, exsequar, coner in hoc saeramento
cifixiconlurbat. Vide saxa ponderis duritiam fugien- defigere visum, in hae admiratione virtutum oculos
tia, quo scissurarum penetrafu solvuntur, dum reso- '"imprimere hebetantes, in hoc arcano secretiavidum
lutioni duritia cedit, et soliditas • dissolutioni suc- l6ingerere sensum, ad hoc ccelestisgloriaelumen diri-
cumbit: atlestantia cujus sit potentise, quem in se gerc caligantis aciem visionis. Sed qualiter praesu-
conlinuo vecipiant sepeliendum, quando 6 scissuris mam? quomodo aggrediar? quo " nisu properem?
suaeconfessionis sic honorant trementia jam defun- quali conatu impetam? pollutus labiis, immundus ore,
clum. impurus lingua, squalens verbis, eorde pravns, mente
CAPUT X. B iuiquus, faclis impius, ut de virginitatis gloria cor-
ConcluditMariamtoto incamationis mysieriovirginem 18 ruptio disserat, de incorruplionis laude immunditia
permansisse. traclet, de pudore impudoratus enuntiet,19de vere-
Animadvertejara nunc, etlapideum pectus vel ex- cundiocbono inverecundus enarret? At nuncquia, ut
empla lapidum 7 scindant; et vide quia hsec omnia salver, ut munder, ut justificer, ut sanctificer, venit
non aliudsuis molibus, suis immutationibus, suis co- ad humana Deus,20adextrema ccelestiaconvenerunt,
natibus profitentur, quam quod tu solus , 8 aut ut ad infirma forlia desccnderimt, temporalibus aeterna
incertum diflitericonaris, aut pro certo perfidus difli- 81copulatasunt,aa imbecillibusrobusta conserta sunt,
leris. Non est ex hac vcritate pro certo quod dubites, servilibus dominica copulata sunt; plenus bcata fide,
non est quod haereas, non est quod impingas, non salvandus indulgentia copiosa , justificandus pietate
cst ubi oflendas, non est ubi oberres, non est ubi sis multa, vivificandusmiseratiorie divina, expiandus ab
anceps, non est ubi 9 nutans, non est ubi titubans, omni iniquitate 23patrata, de festis gaudiorum an-
non ubi trepidans, non ubi 10ambigens, non ubi du- geli, de loetitiajucunditatis ejus, de redemptionemea,
bitans, non ubi incertus, non ubi animo claudicans, de salute mea, de vita mea loquar angelo, sciscitaboi
non est ubi sis fide labens. Omnia vera sunt, omnia angclum, intejrrogaboangelum, affabor angelum. Di-
justa sunt, omnia sancta sunt, omnia sacra sunt, om- *-'cito mihi, res amica Deo, et cunctis contemplatione
fiia indubitata sunt, omnia fidelia sunt, omnia fixa, vicinior, effare in creaturis res anterior, cnarra crea-
omnia stabilita sunt, omnia confirmatain saeculasoe- turamm res potentior,Hexordire creatura post firma-
culi, facta in veritate et aequitate, quse de his sacrae menlum casus nescia, magnifica in claritate tua, ma-
Kttersececinerunt, quaesacrse paginae aUocutaesunt, gna in conditionetua, potens in ordine tuo, excellens
qusesacri apices annotarunt, quoe lex sacratissima in natura tua, perennis in selernitate tua. Non tua te
promulgavit,qucesacra testamenta prsecipiunt, quse gloria minuo, non magnam extenuo, non aeternam
libri " sacratissimi continent, quaesacra jussa decer- attero, non2Bsublimi detraho, non potentiori resulto,
nunt, quse ccelestia jura constituunt, quoe coelo et quia nec de tua stabilitate, sed de tua Ioquor condi-
terra transeunte sua oeternitate non transeunt, quce tione. Fide provocor, amore impellor, admiratione
transeuntibus etiam elementis transire nequeunt, do- delector, gaudio lsetor,a6miserantisgratia prsevenior,
VARIANTESLECTIONES.
I Repellenshabet Trin. et Am. cum vet. Editione.
edimus,
15Pro appetitu.
Feu-ard. edidit refellens. imprimere, quod habent nost. cum antiq.
3 Dtoploidem,Am. cumantiq. Edit. unus. Feu-ard. edit.
3 Quali tremore, Amel. et Trin. |) edit.,
16 Infigere scribit Tol. imponere.
Cod. et consonat vetus
4 Lapsa sunt, ex Amel. et Trin. Alter cum Feu- Editio.
ard., lapsare. 17Pro visu, quod corrupte Feu-ard. edidit, scri-
5Nostri omnes scribunt : dissipalioni succttmbit. bendum erat nisu, vel silcntibus Codicibus. Sed ha-
Feu-ard., dissolutionisuccubuit. Scdverbum in prse- benl omn. nost. et antiq. Editio.
terilo retinere non potuimus, cum cedit superius sit 18Tentet legitur in Amel., sed mendose.
in proesenti. 10Trin. Cod.de verecundiahomo inverecundusehar-
6 Nost. omn., fixuris. ret ? Lectio non ccnleranehda.
7 Pro scindant scribunt nostri cum Edit. vet. fin- " Ad terrena, Trin.
dant. 51Conjuncta, Trin.
8 Aul incerlus, Am. et Trin. 82Imbeciltibus reponimus ex Cod. Am., reliquis
9 Nutens, Feu-ard., contraomn. nost. cum Feu-ard. scribentibus imbecillis,
10Ambiyuus,Trin. ct Amel. 83ProeterTrin. Cod.et Aniel., habent catteri prava,
II Sucratissimi, quod edimus ex omnibus
nostr., adjectivum otiosum cum nuUa iniquitas non prava
habet ctiam anliq. Editio. Solus Feu-ard. scribit al- sit.
mtfici. a*Exor.ire, Amel. et Trin. Cod. cum yeteri Edi-
" Deletis,Trin. et Amel. tione.
13Virtute, iidem. ** Sublimem,iidem.
" Affeetuedebat Feu-ard., nostri vero OGUJ.,ut ",, ,a
Miseratiow, Toi. ..
95 S. HILDfiFONSt EPISCOPI TOLETANI 96
misericordia gratissima subsequor. Tu sancte Ga- A quod ad Virginem venis, Haod Virginem salulas,
briel, angele Domini, qui mitteris ad Virginem Israel, quod novara generationem annuntias, incarnando
qui venis ad matrem Domini, qui properas ad singu- Verbo obedis, Deo hominem assumpturo pares, ge-
lare virgineum decus in mundo, enarra quid incorru- nerando ex Virgine servis, Filio anollse in servi for-
ptius, quid sincerius, quid integrius, quid solidius in- mam nascituro famularis; quoniam iste incarnandus
ter virginitatem maternam et conditionem angelicam, Deusfactor tuus est, iste homo simul et Deus, crea-
inter virgineam fecunditatem et angelicam ' forma- tor tuus est, isteFilius ancilloesuoeDominus tuus est,
tionem, inter a incorruptibile virgineum riecus et iste quem in abjectione servi nasciturum annuntias,
angelorum exordium, inter pudorem prole perauctum in gloria Patris dominator tuus est. Et hanc quidem
ct angelicse nobilitatis initium. 3 Virginitas quae fe- tantoenativitatis gloriam dignum erat ut angelus nun-
cundatur, et non corrumpitur, an angelica ce.siludo, tiaret. Tantse dignitalis oraculis opportunum erat ut
cujus pars in ruina prostratur? Decus virgineum, angelus inserviret. Tam novsegeneralionis opus con-
quod etpostpartum enitet, an nobilitas angelica, quse veniebat ut angelus indicaret. Tanti secreta miraculi
culminis damna sustentat ih sociis? In- competebat ut reseraret. Ita 8 deco-
post gloriam angelus quoque
tegritas matema, quae et l post partura prolis con- rum fuit ut humilitatem Dei angelica sublimitas
crescit in gloria Virginis, an conditio angelica quse B * enarraret. Ita competens ut in forma servi rerum
detrimentis laesa est in 8 ejectis? 6 Beatitudo matris, Dominum nasciturum inserviens dominatio coelestis
quseinde fit generatio Dei, unde nescia corruptionis ediceret. Ita dignum ut novam generationem novo
est sibi, an gloria plebis tuoe, quoc ante soliditatem officio majestatis angetica dignitas intimaret. Ita
incurrit diminutionem parlis multitudinis suse? Cer- sequum ut ineflabilis causa miraculi quomodo fieret
tum cst quod angelorum castra superbia rupit, cu- angelica cognitio demonstraret. Ita justissimum ut
neos eorum prsesumplio minoravit, plebes ipsorum novo adventu principcm egressurum novo apparatu
pravitas diminuit, turmas ipsorum elatio cotlisit. Nam ctiam summa coelesliumanteiret. 9 Sic Domini tui
virginitatem Dominoe mese genila proles nec intro- nuntius eras, sic directus a Domino tuo veneras, sic
:'ens, nec exiens Isesit, nec concepta, ncc nata viola- missionis dominicaejussa perficiebas, sic sane ordi-
vit, nec eam cum hospitarelur in illa tristavit, necj nationis regise decrela complebas, ut verc quod in
illam cum egredcretur incorruptione privavit. Hanci coelisde Patris Verbo cognoveras, malriîe incar-
crgo feminam conceptio virginem reddit. Hanc femi- nando Verbo referres, quod de ccelcstihus attuleras,
nam partus virginem servat. Hanc feminam genera- terrenis imprimeres, et quomodo se Filius Dei nasci
lio virginem habet. Hanc feminam filius ita post exi-. /_ vellet ex homine, simul et 10auribus induceres homi-
tum novil, sicut anle conceptum invcnit. Et liujus; nis, ct " cordibus inferres humanis. Tu sanctus an-
ccrte virginitas semper incorrupta, semper integra,, gelus Gabriel de Verbo didiceras quoede Verbo refe-
semper illscsa, semper inviolata. Nam angelicsc for- rebas, de Verbo cognoveras qure cognoscenda de
ma naturse ante soliditatem fragilis, ante firmamen- Yerbo narrabas, de Verbo hauseras quibus " fetan-
tum labens, ante stabilitatem ruens, ante robur tilu- dam Virginem propinabas. Ut qualiter ex carne ma-
bans, atque nutans. Hsec femina sanctificationis vas3 tris incamari possit, malris animoenuntiares. Yide-
cst, seternilas virginitatis est, mater Dei est, sacra- runl te coelestesvirtules nascituri Filii imperiis deser-
rium sancti Spiritus est, templum singulariter uni- vire, viderunt te elemenla illum te habere Dominum
cum facloris sui est; verum angelicse beata condilio3 quem de tali nuntiabas progenie nasciturum ; vidc-
crcatursc post stabilitatem solida in bonis, post soli- runt socii gioriae tuocse etiam tecum coram isto ho-
ditatcm indeficiens in amore divinitatis post firma- mine incurvari; viderunt omnes cxcelsorum et subli-
menlum perennis in aspectu dominicaevisionis, postt mium spirituum potestates hunc in Deo assumptum
robur inseparabilis a consortio Deitatis. Ex qua luciss hominem , et 13antiquse servitutis officianovis proe-
immensitate, tu, sancte Gabriel, venis ad 7 Virginem,, coniis intulenint, quando cst acclainatum: Gloria in
ex qua beatiludine accurris ad Virginem, ex quaa p excelsis isti humili Deo, et in terra pax hominibus,
seternitate accedis ad tempora, ex qua gloria prope-:- in hunc Deum humilem bona voluntate credentibus
ras ad humana; omne tamen quod agis, quod de le (Luc. ii). Ipse te misit, ut de se diceres Virgini,
coelovenis, quod ad terram venis, quod de Deo venis, 3, u qui de se quod futurum esset nosse dederat tibi. Ipse
' Porttonem, Amel. Marise virginis et -angelorum laudes.
* Trin. el Amel., 7 Ad hominem, Trin. et Amel.
" corruptibile.
Virginitas, omn. nostri. Feu-ard. Virgo. 8 Decoris, iidem.
* Post fetum, omn. nost. 9 Sic Dominutn luum nuntiaveras. Amelian.
Deliclis, Amel. 10Auditibus, Amel.
8 Edimus hanc periodum ad nostros Cod. omn. 11Arcana, Amel.
mss., qui in media interrogatione consentiunt, nisi 18ExTol. Cod. edimus htandam; reliqui scribunt
quod Toletanus habet: An angelica plebs lua, etc. hauriendam.13Antiquw suw virtulis, Amel.
Feu-ard. eclebat : unde nescia
corruptionis esl angclicwplebis tuw, etc. Sed remola li Qui de se quod futurum esset, etc. Sequimur in
particula an, quam omnes nostri retinent, haec pe- hoc Trin. ct Amel. Cod. meliora afferentes, quam
riodus cum superioribus non bene consentit, in qui- Feu-ard.: Vt de se diceres Virgini quod esset, quod
DUScomparatio per interrogationes instituta est inter futurum esset, etc.
97 LIRER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARIÊ. 9.8
te suae divinitatis scientia perlustravit, qui suse bu- tA est (Jac. 1). Ista enim in terris tecum novi, quoeipse
rnanitatis nuntium fecit. Ipse te nuntiare se in servi nosti mecum in coelis. Ista ego in peregrinationis
formam nasciturum miserat, quera. in gloria tua in mese loco didici, quoetu in 6 tuoebeatitudinis seter-
unitate paterna? virtutis adorabat. Ipse te palam nitate jam nosti. Ista ego in (idei meoevcritatc per-
mundo referre miserat, qui te coelestiumsecretorum cepi, quoetu in tuoe visionis plenitudine cognovisti.
arcanis instruxerat. Bene tecum, quia diminulionis Q'uia hoec tu mihi de coelo veniens indicasti, dum
partis tusfe reintegrationem annuntias; bene mihi, oflicia servitutis agis in enuntiatione assumendsehu-
quia me in tuam integritatem, te nuntiante, receptas. manitatis. Hoecattestati sunl angeli, dum nativitatem
Bene tecum, quia ruinse partis angelicoehominibus hominis hujus cceleslibus assecuti sunt hymnis, cla-
reparantur; benemihi, quia in tuse integritatis parte mantes: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax ho-
reducor. Bene tecum, quia in pace tua homines re- minibus boneevoluntatis (Luc. n). Hoec demonslra-
cipis; bene ' mihi, quia pacem tuam, quam non runt angeli, qui devicta hostis tentatione accesscrunt,
merebar, accepi. Bene tecum, quia Verbum incar- et minislrabant ei (Malth. iv). Hsec ostenderunt an-
natum adoras; bene mihi, quia naturae meae est geli, cum admirantes novum hominem sedem con-
a illa veritas quam adoras. Bene habemus, 3 sancte scendere 7 Deitatis, 8 vocibus sese impelebant alter-
B
angele, unius titulum dominantis Dei; bene Deus nis : Tollite portas principes vestras, el elevamini
noster participem me tibi fieri in aeternitatis 4 gloria portae oeternales, et introibil Rex glorioe(Psal. xxiu).
adnotatione pollicilus est; bene mihi promisit tecum Respondentibusque: Quis est iste rex gloriae? se-
habere coelum, quia me sicut te se voluit solum ha- quenli responsione firmalum est: Dominus virtutum
bere Deum; bene me sui nominis impressione nota- ipse est rex glorise. HoecDavid 9 prophctabat, qui
10
vit,quiaex illius corporis sanguine me redemit, quem ait: Adorate cum, omnes angeli ejus (Psal. xcvi).
lu in sede Patris adoras, intueris et veneraris. Pars Hoc idem insinuat cum dicil: Laudateeum, omnes
sortis est tuoe, ut nunquam a statu beatitudinis cor- angeli ejus (Psal. CXLVIH).Haec Isaias infert, cum
ruas, pars sortis meae esl, ul post casum meum re- cherubim et seraphim sese in hujus laudis cxsulta-
tionc commotos indesinenter clamare teslatur: San-
parer in assumptione corporis Dei mci. Pars sortis "
est tuse, ut semper cum Deo meo esses; pars sortis ctus, Sanclus, Sanctus (Isai. vi). Ut ter repetilum
est meae, ut aliquando possem cum Deo meo esse. nomen inseparabilis Trinitatis unura DominumDeum
Pars sortis est luse, ut nunquam decidas a naturae Sabaoth esse demonstraret. Haec Joannes astruit,
tusebeatitudine; pars sorlis est mese, ut " reparer cum animalia cceli narrat requiem non habere diccn-
aliquando in dignitale naturae mese. Pars sortis est tia cumdem ipsum cceleslis glorise hymiium ( Apoe.
C
tuae, adorare naluram meam in Deo meo; pars sortis iv). Hoecidem assignat cum dicit: Vidi, et attdivi
est niese, salvari per hoc, quod natura mea assumpta vocem angelorum multorum in circuitu throni, et
est in Deomeo. PJane haecquac narro, certe quoeaio, animalium, et seniorum; et erat numerus corum
prorsus bsec quoeloquor, verc hoecquoeintimo, vera millia millium, dicentium voce magna: Dignus est
sunl, jusla sunt, pia sunt. Et ccelesti intelligentia tam agnus qui occisus est, accipere virlutem, ct divinita-
plena manebunt, quam plena consistunl. Non enim tem, ct sapientiam, et fortitudinem, et honorem, et
mea sunt, non ex mc sunt, non ex nalura mea sunt, gloriam, et benedictionem. Et omnem creaturam,
non ex conditione mea sunt, non ex mcrito meo sunt. quse in coelo, et super terram, et quse sub tcrra, et
Ego enim cinis sum, ego terra, ego corruptio, ego quoesunt in mari, et quse la in aere, omnes audivi di-
putredo, ego esca vermis, ego inexoptatoe, sed non centes : Sedenti in throno, et
evadendaeconsors mortalis hoereditatis; cujus habi- Agno, benedictio, et
honor, et gloria, et potesias in saecula soeculorum.
tatio effossa lellus, cujus requies tumulus, cujus do-
mus sepulcrum, cujus mansio monumentum. Haec Amen (Apoc. v).
autem a Patre, qui in ccelis est, revelata sunt mihi; Hoec Paulus in Epistola ad Hebraeos copiose pro-
a Filio ejus, qui est sapientia ipsius, ista didici; Spi- ponit, assumit, confirmat, atque '3 concludil (Coloss.
ritu sancto haec docente cognovi. Heecde ccelovene- D n). Hoecipse Homo, '* in quem plenitudo divinitalis
runt, quia dona optima sunt. Hsec a Patre luminum corporaliter inhabitat, complet, cum in advenlu suo
descenderunt, quia veritatis in eis transmutatio non commoveri virtutes ccelorum dicit, et tunc ip-
* Mecum,pro mihi, Amel. 9 Probat, Am. et Trin.
2 Ille veritas, quem adoras, Trin. et Tol. 10Adorent
3 Sancte Michael angele edid. " eum, nostr. omn.
Feu-ard., sed Mi- Paulo aliler habent nostr.: Vt ter repetitum
chael desideratur in nostr. omn. Ex quibus Amel. Sanctum Dei inseparabili Trinitate
et Tol. pro unius habent unum. [inseparabitis Tri-
* Gloria deest in nitas, Tiinit.] unum Dominum Deum Sabaolh esse de-
nost., deinde pro adnotatione monstret.
. scribit Amel. advocatione. 12Lectionem unius Ameliani caeteris
6 Rcparer omn. nost. Cod. Feu., prsetulimus,
6 Tuw, ex nostris, repararer. nec temere; naraque ubi hic in mre scribit, caeteri
pro tua, quod est in Feu-ard. cum Feu-ardentio retinent in eo, quod nuUius sea-
7 Dexterm Deitatis edebat Feu-ard. Nos nostr.
sus est.
Cod. lectionem damus planiorem, quam paulo infra 13 Collaudat, Amel. et vetus
confirmant. 14In quo, Tolet. Editie,
ornnes
6 Tolet.; Vocibussibi
imperabant alterms.
99 S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 10f>
sum videri in gloria Patris Dei cum angelis suis A Deus, in soQculumsoeculi(Psal. XLIV) ; de his autem
(Marc. xin). dictum est: Quia coram illo astat omnis angelorum
CAP13T XI. exercitus cum tremore. Sed ut virginitatis hujus
S. Mariee malris Dei virginitalem perpetuo servatam Dominoemese gloriam auctiori triumpho, excellen-
angelica attestalione concludit. tiori proeconio, fideli eonatu, " sincerissimo voto,
Ecce, non solum quia serviunt angeli Domino amabilique appetitu, cum coelestibus jubilem virtu-
nieo, filio ancilloesute, Virginis nostrae, coelesli doc- libus, perituris praeferam hostibus, amantibus repor-
trina didici, verum et eorum officia in experimento1 tem fratribus, cognituris prsedicem ignaris, 6 dilec-
servitulis veritis prsecognovi.Nara lu ipse, Grabriel, tantibus commendem cognitus, adhuc 7 nosse dcsi-
qui diceris fortitudo Dei, venisli ad Virginem, nun- dcro, scire volo, sapere cupio, cert&cari exopto,
tiare hominem nasciturum, qui simul potesiales ae- instrui exoro, doceri quaero, quid hoc est quod
reas et principem ' perimeret mundi. Item et angelii dicilur : Generationem cjus quis enarrabit? Si de
8
pastoribus nuntianl natum, quem tu Virgini prsedixe- nativitate divinitatis ejus hoc dicitur, quod utique
ras nascilurum. Hi quoque glorificant ut Deum, dei verum est, quia propier ista, sed non solum pro-
quo tu dixeras : Vocabitur Filius Dei. Ecce hunc! pterea dicitur, ecce ista nalivilasDeitatis hoc tantum
adorant angeli, ecce hunc laudant archangeli, ecces B est, quod de Deo natus est Deus, de lumine Deo
hymnum huic intonant angeli, ecce huic ministrantt lumen Deus, de ore Dei 9 Verbum Deus, de corde
angeli, ecce hunc sedem conscendere Deitatis per- Dei sapientia Dcus, de substantia Dei virtus Deus,
sonant angeli, ecce in a ejus jubilo sibi requiem darei et hsec omnia unus Deus. Item si de nativitate hu-
nesciunl angeli, ecce in servilutis ejus famulatui manitalis cjus hoc dictum est, quod certe verum est,
properantes cognoscimus angelos, et commovericce- quia et propter hoc dictum est, quae est generaiio
lorum virtutes audivimus. Nam et optimum certe5 Fiiii hujus, quse tam admiranter inenarrabilis praedi-
cst, lam excelso et aeterno Deo, tam et humiliter ac: catur, nisi conceplio incorrupla, nisi virginitas pa-
temporaliter ex Virgine nalo dignitatis angelicoeglo- riens, nisi partus virgineus, nisi virginitas materna,
riam inservire. Quare?qui'a ille in utraque nativi- nisi nativitas virginalis? Et hscc omnia virginis fetse,
tate incomprehensibiliter et inenarrabiliter natus;! incorruptse matris, puerperae integrae, invioIaUege-
angelica autem universitas ejus aeternitale est proe- nitricis, illaesse generantis; in qua sic diversitas
venta, et ejus operatione formata. De illo dicitur •: concordavit, sic accidentia cohoeserunt, sic multi-
Generationem ejus quis enarrabit (Isai. xxxv)? quodd moda copulata sugt, sic concurrentia innodata, ut
et in salutatione tua haec ipsa miratur Virgo, quae e diabus quidem inusitatis rebus, seterna taraen lege
verbis tuis virginea mater astruitur, et tu ipse sci-- C discretis, et admirabili unilate connexis, in hac sola
scitanti eidem Virgini quomodo fieret, generationem n virgine 10una persona fieret. Haec tantumdem vere
anuuntias inauditam; de le autem dicitur : Dixit it generatio inenarrabilis solius hujus tantummodo
Deus, fiat lux, et facta est naturse luse cunctis crea-i- unicoe prolis. Scd " ait Yirgo : Quomodo flet iglud,
turis et anlerior et' praestanlior lux (Gen. i). Illi di-
i- quiavirum non cognosco (Luc. i)? Respondeat an-
ctum est: Filius meus es tu, ego hodie gcnui te •e gelus: Spiritus Domini superveniet in te, et virtus
(Psal. n, Ilebr. 1), quod nulli unquam angelorum n Altissimi obumbrabit tibi, propterea quod nascetur
est dictum ; de universitate autem creaturarum di- i- ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. '* Extra hoc
clum csl: Omnia subjecisti sub pedibus ejus (Psal.'• autem esse virginem usus est; post malrem esse
vm). Inter quse omnia et substantia illi subjecta in- i- virginem usus non cst. Esse incorruptam feminam
venitur angelica. De illo dictum est: Sede a dextris is usus est; post incorruptionem fieri genilricem usus
meis (Psal. cix), quod angelis dictum non est; de le non est. Habere genitalem pudorem usus est, post
his autem, quia facli sunt, dictum est: Qui facit :it genitalium pudorem habere prolem usus non est.
angelos suo.s spiritus, et ministros suos ignem m Quse lanto a se aeterna ncturse lege discordant, «•.
*urentem (Psal. cui). Deillo dictum est: Sedes tua, a, X)nunquam tunc mater, quando virgo; nunquam tunc
VARIANTESLECTIONES.
1 Vinceret, Amel. et Tolet. bus nost. Mss.-
1 Ejus pro cujus emendavimus ex nost omn. 11Ais legimus in Am. et Trin.
8 Prmstantior est ad Cod. mss. omnes. PosterioT la Edimus hanc periodum ad lectionemCod. Ame-
edebat Feu-ard., non sine mendo. liani, quam omnibus magis probandam credimus.
4 Ardentem, Amel. et Tolet. illa Feu-ard. non sit omnino contem-
" Non potuimus sincerrimo, quod legimus in Feu- Quanquamnenda : Extra hanc autem matrem esse virginem visa
ardentio, relinere : barbarum est, et omnes nost. non est; ista vero post malrem esse virginemvisa est..
Cod. scribunt sincerissimo. Post incorruptionem fteri genitricem visa est; habere
6 Dclectantibus, Aroel. et Trin. Ddectandis Tolet. genitalium pudorem, habere prolem visa est. Non ita
cxhibet. certe lectio Cod. Toletani, sane quam corruptissima.
7 Nosse te edebat Feu-ard., male. Nos te delevi- Lubet hie eam exhibere : Extra hanc malrem esse
mus, consentienlibus in id ojnn. nost. virginem usus non est, extra hoc autem esse virginem
8 Quod et utique. Ita Am. et Trin., qui ita prose- usus est, hoc autem virginem esse virginem usus est,
quitur . Verum est, quia propterea sed non so- post virginem esse matrem usus est, esse incorruptam
lum, etc.
9 Verum Deus, Trin. feminam usus est, po»t incorruptionemfieri genitri-
cemusus est, haberegenitaliumpudoremusus est, pQft
10Una persona. Hsecverba desiderantur in omni- genitaliumpudorem habere prolem usus est.
101 LIBER DE YIRGINITATEPEB.PETUAS. JfARLE. I0_
virgo, quando mater; nunquam virgo pariat, njun- A audire fecit et iios, qupniam nec ajiter, nec alibi,
*
quam mater virginitate clarcseat; unum tempus nisi in Virgine, et cum Yirgine hsec convincimus
*
nunquam teneat virgiuem simul et niatrem; pna didicisse. Si ergo iUa Yirgo, quse miraculo huic et
femina nunquani yirginitate simul et prole congau- materia exstitit, et causa plenitudinis fuit, hoc so-
deat. Inde talis generatio non in signo siugularitcr, lum ab angclo didicjt, quod ad effectumnuntialoerei
nou in miro miralnliter, non in prpmpto inenarra- sulflcerepotuit, non plus angclus sapuit quaro quod
biliter, non ex certo, quia non esl signum, non est dixit, qui lanlum dixit quantum virginera generare
mirum, non mirabile, non inenarrabile. Idipsum fecit, qui tantura dixit quantum conceptionem et
enirnnaturale est, usuale est, corrtiptibile esf, mor- parfum virginis adimplevit. Tantum 6 ergo virgo de
tale est. Interdum turpiter amabile est, interdum conceptuet parturitione sua angelo salutante didicit,
honeste Odibileest. Interdum juste amandum est, quantum me angelus evidentia rei hujus instruxit.
tnterdum juste esj, odiendum. Jn hac autem virgine Si autem plus sapuit angelus quam quod dixit, quo-
sic istius Filii I)ei inenarrabilis generatio copulavit modo 7 ad implenitudinempartus sui sufficitYirgini
utraque, ut yirginem se habeat mater, matrem se quod mecum audivit? Mecum dico audivit, quiapost
liabeat virgo; uta virginem matrem habeat proles, hoc nuntium partus sui, et redemptionis meae, no-
at virginem demiretur puerperam conjux. Integritas 1P vum de hac re^nihil audivit. Si plus sapuit angelus
ûoqrie conceptioni adhsereat, pudor conceptionem quam quod dixit, quomodo ad implenitudinem facti
sepiat, virginitas conceptum claudat. Sicque virgini- res dicta plenius abundavit? Si plus sapuit angclus
tatem nativitas non scindat, sic pudorem egressio quam quod dixit, quomodosemiplena dicta rem coe-
pon dfeturpet,sic generatio inlegritatem non adimat, lestium virtutum, et omnium elementorum attesta-
sic veritas partus veritatem virgineam non exstin- tione completam 8 impleri veracius potuerunt? Re-
guat. Tam mirabiliter ergo concordanlibus in una stat ergo tantum me de hoc miraculo nosse, quanlum
persona simul et tempore divcrsitatibus rerum, ut angelus dixit. Quia quantum sapuit, tantum dixit,
hoeceadem sit mater, quoeet virgo; ipsa virgo, quae et lantum dixit quantum virgiriem generare fecit.
etraater; liunquam mater, nisi quando et virgo; et Quantum autem virginem generare fecit, tantum fi-
postquam mater, nobilior et virgo; acta est hoec des mea cum virgine ipsa cognovit. Itaque si juxta
sola inenarrabilis generatio, quam 3 ideo esse admi- assumptionemhumanitatis haec9 inenarrabilis gene-
rabjlem existimo, quia non illic rafionem ali- ratio hujus prolis idipsum est, quod solius malris
quam, qua idipsuinfactum est, quoerevelari nequeat, ejus incorrupfio singularis, bene angelicoecreationi,
latere persentio; sed id tantum esse, quia faclum _ quse labi potuit, prsefero integritatem genitricis hu-
est, quod sigaum est, quod mirum est, quod inaudi- jus, qusenascentis exitu interrurapi non potuit. Bene
tum est, quQdinusitatum est. Quod vere annunlia- angelicae conditioni, quse diminui potuit, prsefero
tione sui incnarrahile esse etiam narrando incogni- virgineum decus, quod nati processu impediri non
tum non est. Si enim esset quod Iateret, et tamen potuit. Bene angelicae formationi, qua? minorari
tdipsum non aliud quam rationis cognitio esset, potuit, prsefero pudorem, quem exordium geniti
posset quidemquiUbetrationis capax de eo quoedam fruslrare non potuit. Bene angelorum stgtui, qui
aut indagationepercipere, aut in sagacitate invenire, quati poluit, prsefero virginitatem mirabiliter sin-
aul in adinventione colligere, aut coUectionetracta- gularem, quam nativilas jfilii Dei tanto auctam
re, aut tractalu meditari, autmeditatione definire,aut gJoria incorruptionis reliquil, quauto singularem,
definitione tenere, aut retentione proferfe, aul pro- ac singulariter glorificans assumptara ex illa car-
latione flrmare. Cum vero nihil horum, nihil tale, pem, ad sedem Patris invexit, et omnem beatitu-
nihil ex toto, nihil ex parte in hac re puto vel ange- dinem angelicse formseejus dominio subjugavit. In
los, vel homines aliter, vel amplius nosse, quam cujus excelsaesolemnitatisascensione, cum Deus as-
quod ipso didicimus angelonuntianle, puto nec ip- sumptam carnem paterna collocavit in sede, ita na-
gum angelum aliud recognoscere * valuisse, quam r0 tura hominis angelicamreperit pacem, ita consor-
- quod ipseintulit hominibusnuntiare. In tanto elenim ' tium recepit angelicum, ita honorera se adeptam
10
mysterio veritatis prseconec aliud quam quod ipsfe esse intelligit angelorura, ita abjectionern, qua
sapuit, nec plus quam ipse cognovit, potuit uuntiare. contemptibilis erat, angelorum prsetulit potestati,
Quae tamen nuntiavit et nobis, atque cum Virgine ut hscc natura, in qua Abraham angelum adora-
VARLANTES LECTIONES.
*Esse el 7 Ad plenitudinem
mqtrem edidit Fcu-ard. Nostr. omnes suffecit. Nostri Cod., qui
Cod. non haberit esse; quare exclusimus. et paulo inferius similiter pro intpletiitudinemrepe-
1Malrem non habet Feu-ard. sed habent noslr. tujit
Cod. 8 plenitudinem.
3 Ideo emendavimus ex nostr., quibus consouat Implere, nostri.
9 Inenarrabilis restituimusloco incorruptib.ilis,quod
vet. Edit., longc melius quam Deo, quod relinere est in Feu-ard. Habent enim nost. Cod.'et cbnsonat
voluitFeu-ardentius. vetus Edit.
4 Valuisseex nost. Feu-ar. edebat voluisse. 10Cod.Trin. et Amel.aliter habent: Itq abjectio-
" Convincimuret convincitur
legimus in Cod. nem qua contemptibiliserat, angelicarumperdfditpo-
nostr. testatum, ut hwc nqlura, qumAbrahqm in qncjeluin
8 Autemscribunt nostri Cod. ubi
ergo Feu-ard. adoravit, etc.
iiW S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 10A
vit (Gen. xvm), et tamen adorari prohibita non est, A Si de ipso homine, audiat et ipse : Reges terrae,
in Joanne adorare volens (Apoc.xxn), sit prohibita servite Domino in tirnore, et exsultate ei cum tre-
adorare. Quoniam in Abraham, licet ex ejus semine more (Psal. n). Si de coelis, et quae in eis sunt, au-
in Chrislo diceretur assumenda, nondum tamen in diant: Laudaverunt te, Domine, angeli tui, et hym-
eodem Christo erat assurapta. Ideo ' hanc angeli num dixerunt, dum u perficeres fabricara cceli (Psal.
coiitemptlbilemûdicabant, quia et condemnatio Con- CXLVIII). Item : Beatus cujus est Deus*4 adjutor ejus ;
ditoris exsecrahilem lianc habebat, et assumptio ejus spes ejus in eo, qui fecit ccelum, et terram, et mare,
nondum illara suoeunioni conjunxerat. In Joanne et omnia quaein eis sunt (Psal. cxt,v). Si de angelis,
aulcm ideo hanc naturam se adorare angeli prohi- audiant quaePaulus commemorat: Cum introduceret
bent, quoniam hanc super se in sede majestatis ado- primogenitum in orbem terrarum, sic dicii: Ado-
rant. Ideo hanc in subditis non contemnunt, quia eam rent eum oranes angeli ejus (Hebr. i). Yerum ut
supra se in sede glorise coiilemplantur. Ideo hancin cuncta quasi suscconditionis compede, ita generali
subjeclis contemplibilem non despiciunt, quia eam dicto restringam, audiant universa sub uno : Magnus
unitam divinse personoecognoscunt. Et ideo honora- es, Domine, et prseclarus yirtute, insuperabilis. Tibi
biiiorcm se incorruptionem lnaternse virginitatis ha- serviet omnis crealura tua, quia dixisti, et facta
bent, quia fruclum ejus supcr se ct admirantes aspi- B sunt; misisli Spirilum tuum, et creata sunt (Judith.
ciunt, el humiliter intuentur: grati laudant, servien- xvi). Si igitur-cuncta quae facta sunt serviunt, restat
tes adorant, perennes jubilant, subjeclia concele- nihil esse Factori sequale. quia quod Domino servit,
brant, beati vident, 3 acclives adorant. Nihil puto* Domini est. Si autem est quod non 1Bserviat, nihil
ratiocinandum laluil, nihil perscrutandum evasil, esl, quia factum non cst. Proinde aut erit aliquid, et
nihil perinquirendum erupil, nihil invesligandum ex- factum, ct serviens cst; aut erit nihil, quia quod
cessit, nihil incognitum abiit. Quia 4 quanlum audi- non serviat factum non est. Si ergo, ut verum cst,
viinus rei, tantum impletum scimus; quanlum audi- cuncta quse facta sunt servilutis debilum retinenl,
vimus rei, lanlum effeclura pensamus; * quantumi aeternae poiestatis illius 16Dominum non amittunt.
audivimus, tanto hanc generationem fieri cognovi-• Tanto autem omnia majestati ejus cedunt, quanto et
mus; quanlo e audivimus de angelo, tanlum ad re- excellentiaeprorsus adaequari non potuerunt. Atque
demptionera nosiram virginali completum esse vide-- ideo, cum cuncta serviant illi, solius incorruptionis
mus ex ulero. Vcrum ut rei hujus magnitudo sesei hujus fructus in univcrsitatem dominantis assumitur.
super angelos evidenler allollal, ul soljus malris3 Cum omnia obsequantur, isti tamen generationi do-
Thujusincorruptio, in singulari signo singulariterproe- minator admiscelur. Cum universa famulentur, huic
dicanda, angelorum excelsa transcendal, ut incorru-- C ( soli integritati Dominus adunatur. Quia ex omnfcus
plse Yirginis islius filii inenarrftbilis generatio 8 no- creaturis hoc tantum in persona fit cum Domino
bilior nobililatem angelorura exsuperet, poslreino, utt unum, hoc in unilate Creatoris assumptum, hoc in
nil illi simUe 9 babens in omni rerum formationee unione dominanlis innexum ; usque adeo, ul assu-
angelicaepulchritudinis admirante magnitudine con-- mens Deus dicatur Filius hominis, et assumplus
stet, considera mecum naturam rerum, conlemplaree homo dicatur Filius Dei. Non confusis naturaruM
forniam creaturarum, intuere conditiones diversass proprietatibus, sed ila in personae unilate connexis,
10conditionis universae, et dicente Joanne crede: Om- i- ut ex assurapto ct assumente nullum discedat ab
nia per ipsum facla sunt, et sine ipso factum est ni- i- alio, nulluni diriroatur ab altero. Quia enim assu-
h\\_(Joan. i). Yide omnia quse condidit, omnia quae ae mens Deusdicilur Filius hominis, evangelista expri-
fecit,omnia quse visibilia et invisibilia " esse, et sub-
> mit dicens : Cum venerit Filius hominis in majestate
sistere cernis, reverentiamejus habere servitutis, et :t sua cum angelis suis (Matth. xxv). Quaemajestas,
abjectionem subditse tenere conditionis. Nam si de le vel angelorura ejus, " non alteripoterunt deberi na-
terri.s, et mari, atque omnibus quse in eis sunt, pro- j- turse, quam Filii Dei? qiii vere est omnipotens Deus.
ponatur ; audiantla cuncta ipsius Domini vocem cum m Item quia assumptus homo dicitur Filius Dei, alius
juris vigore sui universa honiini conferentem : Dorai- i- evangelista assignai Yirgini dicens : Propterea quod
namini piscibus maris, et volalilibus cceli, et univer-r- nascetur ex te sanclum, vocabilur Filius Dei (Luc.
sis animantibus quaemoventur super terram (Gen.i). ). i). Propter quam duarum naturarum proprietalem
VARIANTESLECTIONES.
1 Ilanc non Iegimus in nostris. Joanne.
8 Concelebrant,omn. noslr. Feu-ard., ceieorant. 11Esse subslituit, Trin. Ei substituit, Amel.
8 Acctineslcgvmus in Trin. et Tolet. 12Cuncta de se
4 Tolet.: Quantam audivimus rem, lantam itnple- habet sui, quod postea ipsius Domini,etc. Ita Tr., qui non
occurrit.
tam scimus. 13 edimus, habent omn. Cod. So-
Perficeres, quod
> Quantum, Trin. et Tol. lus Feu-ard., perficit.
6 AudiDtmus, omn. nost. Cod. Feu-ard., audi- 14Deus Jacob edidit Feu-ard., sed Jacob in nuilo
mus. noslr. Cod. reperimus.
7 Edimus ex nostr. omn. 10Ubi uos edimus servial ad Cod.omnes nost., ha-
hujus pro ejus, quod ha-
bel Feu-ard. bet Feu-ard. fuit.
8 Nobilior desideratur in Am. ct Trin. 16Dominiumnon atnittunt, Trin. et Tol. Dominium
9Nec habens legitur in eisdem. non admiltunt, antiq. Editio.
"Toiet. : Et conditorem universurum dicente " Non alterius potuerunt, Amel.
in unitale personaeconnexam, Dei et hominisunius A talitalis tuse corpore mortale corpus altraxit; in quo
Christi hsec sola homo mater est virgo. Ita in utra- mea deleret peccata, "quod tulit a te corpus, s..je
que natura unum generans filium, ut ideni sit Filius peccato suscepit; naturam meam, quam in se proe-
Dei, qui Filius hominis ; nec alter sit Filius homi- cessore mihi ad regnum suum in gloria paternae se-
nis, * quam Filius Dci. Inde generalio haecomnimL dis super angelos collocavit, ex veritale corporis lui
raculo mirabilior, orani operepotentior, omni signo humiliatus assumpsit. Ideo ego servus tuus, 13quia
augustior. Quia cuncta ita transcendit, cunclis ita tuus filius Dominusmeus. Ideo lu domina mea, quia
prsepollet,excellenliamcunetorum ita exsuperat, ut tu ancilla '* Dominimei. Ideo ego servus ancilloeDo-
isti a Deo adunatae naturaeetiam angeli ministrent, mini mei, quia tu domina mea facta es mater Do-
huic angeli serviant, 3 hanc angeli adorent, eamque mini tui. Ideo ego factus servus tuus, quia tu facla
in unitate personaeFilii Dei 4 infinitis et indefessis es mater factoris mei. Oro te, oro te, sancla Virgo,
vocibussine fine collaudent. Unde oro te, sanctean- ul de illo Spiritu habeam Jesum, de quo tu genuisli
gele, per indissecabilem hsereditatem fidei nostrse, Jesum. Per illum Spiritum accipiat anima mea Je-
per luse oeternitatis statum, per mese redemptioais sum, per quem concepit caro tua eumdem Jesum.
mysterium,per pacem, quam ambo 5 in ChrisliJcsu Ab illo Spiritu sit mihi nosse Jesum, a quo libi ad-
corpore perfruimur, ut des mihi hoc tanlumdem B ftiit nosse habere et parturire Jesum. In illo Spiritu
nosse de Virginematre Domini mei quod ipse nosti, 16humilis excelsa loquar de Jesu, in quo confiteris
hoc credere quod ipse sapis, hoc diligere quod ipse esse te ancillam Domini, oplans fieri tibi secundum
diligis, hoc in Dominofrui quod ipse frueris. verbum angeli. In illo spiritu diligam Jesura, in quo
tu hunc adoras ut dominum,16 intueris ut filium.
CAPUT XII. Tam vere limeam hunc Jesum, quam vere idem cum
Converlitsermonemad beatissimammatrem, atque ad
esset Deus, erat subditus parentibus suis (Luc.
ipsius Filium gloriosum. Item conctudit adversus
impios intactmvirginitatis profanaWres. II, 51).
At nunc venio ad te, sola Virgo mater Dci, procido 0 salutis ac " vitsemesesimul et gloriaepraemium,
coram te, 6 sola opus Incarnationis Dei mei; humi- grandi opulentiamagnum ! 0 libertatis nieae 18no-
lior coram te, sola inventa mater Dominimei; rogo bilissimum titulum ! 0 ingenuitatis mese praeclara
te, sola inventa ancilla Filii tui, ul oblineas deleri condilio ! 0 nobilitatis meae astipulatio insolubiliter
facla pcccati mei, ut jubeas mundari me ab iniqui- gloriosa, et gloriaeseternilale.confecta! Ut ego male
late operis mei, ut facias me diligeregloriam7 virtu- deceptus, ad reparationem meam fieri concupiscam
tis tuoe, ut reveles mihi niultitudinem dulccdinis servus matris Domini mei, ut ego olim in primo
Filii tui, ut des mihi Ioqui et defeudcre 8 fidei sin- 'C plasto 19angelica communionesejunctus, ancilloeet
cerilatemFilii lui; concedas eliam niihi adhoerere matris factoris mei merear a0confici servus, ut ego
Deoet lihi, servire Filio tuo ct tibi, famulari 9 Do- idoneumopus in manibus summi Dei, impelrem in
minotuo ct tibi; illi sicut factori mco, libi sicut ge- servitute puerperoe Virginisjugi, al in servitutis de-
nitrici factoris mei; illi sicut Domino virtutum, votione ligari. Hoc mihi praesla, Jesu, Deus Fili ho-
libi sicut ancillaeDomini omnium ; illi sicui Deo, minis; hoc mibi tribue, Domine rerum, et fili an-
libi sicul malri Dei; illi sicut redemplori meo, cillse; hoc mihi largire, humilis Deusin homine; hoc
libi sicut operi redemptionis meae. Quod enim in mihi concede, homo in Dcum gioriose, ut hoc cre-
mea redemptione esl operatus, in tuaepersonaeve- dam de partu Virginis, qttod de Incarnalione lua im-
ritate "ibrmavil. Quod mihi redemptor factus est, pleat fidem meam ; hoc loquar de materna virgini-
libi filiusfuit. Quodpretium emplionis meoe factus tatc, quod os incuin impleat2adelua laude; hoc dili-
est, ex carne lua ejus incarnatio fuit. " In quo vul- gam de matre tua, quod tu in me compleas a3de di-
nera mea sanavit, ex came lua vulnerandum cor- lectione tua ; ita serviain matri lua?, ut ex hoc ipse
pus exhibuit; in quo mortem meam tolleret, a mor- me probes servisse tibi; ita haecdomineturaimihi,ut
VARIANTESLECTIONES.
' Feu-ard. edebat quamqui sit Filius Dei. Sed nos D " ln qua, Fcu-ard. In quo, nost. omn.
in omnibus noslr. reperimus retinemus. 12Quw sustulit, omn. nost.
quod
8 Sequimurscripturam Amel. et Toletani, quam 13
n Quia tibi filius Dominus,Amel.
pracferendaraputaviraus lectioni Feu-ard. : Deoad- Filii tui, iclem.
juvante ; nec minus Cod. Trin. : Deo adunanle. " Humilia el excelsa,Am. et Tol. cum antiq. Edi
3 Hunc scribunl Am. et Tol., qui paulo post pro tione.
eamque habent eliamque. 16Tueris, ambo iidcm.
4 infinitis lemporibusedidit Feu-ard., sed tempo- 17Tutelw pro vilwscribit Am.
ribusin nullo nostrorum Cod. legimus. 18Nobilissimuslilulus, idem.
8 In ChristiDominicorpore,Aiuel. 19Angelicaa communione,Am.Seducluspro sejun
6 Sota edimus ad omn. Cod. ms., quibus consenlit clus, Tol.
antiquior Editio. Unus Feu-ard. habct solum. 20Conjici, omn. nost.
7 Virginitaits loco virtutis scribunt Ani. et Trin. al In servitutis devotione. Reposuimus tji ex nost.
nei/iionantiq. Editio. omnib.
8 Tuam sinceritalem,et filii tui, Amel. 22De tua addidimussimilker ex nostris.
9 Dotninotuo, omn. nost. Tuo non legitur in Feu- 23De in omn. nostris cieest.
arri. 24 Mei, omn. nost.
'."irmavit,Amcl. et Tolet.ct vetus Edit.
PATHOL.XCVI, k
cx IioCl noverim mc placuisse tibi; ila dominiiimA opto; ut dominetur mihi filius ipsius, huic servire
cjus me tcneat in safeculum,ut tu sis meus DominuS decerno; ut comprober servire Deo, dominiumma •
in oeternum.' Quam promptfe servus bujus dominse tris ejus super me in testimonium quaero; ut sim
effici concupisco,quam fideliter servitutis hiijiisjugo devotus servus flliila generali, 13servus fteri appeto
dclcctor, quam plene famulari hujus imperiis opto, genitricis. Sifenarnque referlur ad Dominum,quod
14servitur arifeillae; sie redundat ad filiiim, quod im-
quam ardentcr ab illius donrinio dissociari non
quicro, quam avide ab ipsius famulatu nusquam ab- penditur matri ; sic altcrnat in nutrito, quod adbi-
stralii cupio ; tam vcre illi serviendi facultatem in- betur in riutrice; sic transit honor in regcm, qui
veniam, tam vcre 3illi serviens gratiam illius merear, defferlurih famulatum reginoe. Gralulafus ego cum
tam vcre in 4 servitutcm cjus sinc 8 inlcrruptione de- arigclis, laJtalus cum vocibUSarigclorum, exsultans
linear, 6 tam vere nuscpiam ab oeternitatis ipsiusju- ciitn angetorrim hymnis, gaudehs cUni angelorum
cuncfttatedisjungar. Et hoc quidem qiiare quoeiam, proeconiis,gratulor cum domina mea, loctor cum
noveruiit qui diliguiit Deum, vident qui sunt fuleles matrc Domiriisui, exsulto cum ancilla filii sui, gau-
' in Dco, intucntur qui adhserent Dominb,riori igno- deo cum ea, quse facta est niater factoris sui, ju-
rant qui non ignorantur a Domino. Sed v6s auditc, cundor cum ea, ex qua factum cst caro VerbuinDei.
rcmuli; vos atlendite, infidi; vos cognoscite, dissidio B Quia credidi cum ea quod de se novit rnecumcl ipsa,
18
pleni; vos percipite, sapicntes mundi, qui ex hoc quia cognovi quod sit virgo geriitrix , quia sapio
slulli cstis apud sapicnliam Dei, ex quo sapientcs quod sit generansvirgo, quia scioqnod virginilatem
cstis apud 8 stultifiain vcstram, qui ex hoc imbecil- illius conceplio non amisit, quia didici quod parlum
lcs eslis apud forliludinem Dei, ex quo fortes estis ejus immobilis virginitas anteccssit, quia teneo
apud aegrimoniamvestram, qui ex hoc eontempti- ijuod parlus ejus virginitatis gloriam lc non reliquit.
biics estis apud exccltcnliam Dei, ex quo subiimes Qui tam vere hoecomnia amo, quairi vere ilhi pro
cstis apud miseriavnvestram. Qui ex hoc destructi mc facta esse cognosco. Mecum eriim fest, quod per
cstis, quasi non sitis ab co qui scmpcr est, ex quo ipsam factum est, ut Cxeo natura Dfeimei se copu-
apud vosmetipsosesse putatis, cum nihil vferiussilis larct naturoe meoc, ex quo nafura inea transiret in
apud curii cui hoc est csse quod semper est. Qui Dco meo ; essetque unus Chrislus, Yerbum et caro,
spernitis hanc esse virginem semper; qui non vullis Deus ct Iiomo, idfemfactor et faclura, idem plasma-
csse factorcm meunifilium ejus, qui nori vultis hanc tor et plasma, idem conditor et cbnditionis forma,
esse matrem faetoris mci; qui contemnilis ut hsec ideiri operator el assumpti operis veriias, idem qui
sola hunc liabeat filium, qucm omnis habet crea- p fecil el quod fecerat, idem qui fccorat et quod fccit.
l'ira Doniinum unum ; qui non glorificatis hunc Ipse assumptor, ipse assumptus; 17 et ut exprcssius
Deum filium cjus, Dominummeum non glorificatis quod ipse dat de ipso loquar, ipsc omnipolens, pro
ut Dcum ; qui bcatam non dicitis quam S]Mritussan- ine autcm et pro salute mea ipse cxinanitus. Ipse
ctus ab omnibus nationibus beatam diccndam edixit forlis, ipse infirmus. Ipsc salus niea, ipse vulneralus
(Lnc. i); qui gloriam incorruptionis corruptela affi- est pro me. Ipse sanitas mea, ipse pro mc vulnere
Citis carnis ; qui non referlis honorem Dominicse cocsus.Ipse virtusDei, ipse pro me humilis Deus. Ipse
i_alri, ut referalis honorem Deo filio ejus ; qui non vivens, ipse mortuus. Ipsfevita mortis nescia, ,8 ipse
glorilicatis ut Dcurft, quem natum ex ea vidistis ut morlem sustineris et devincefis. Ipse ante mortem
hominem ; qui confunditis diversitatcs naturarum mori nescius, ipse post mortem sine doininiomortis.
filii ipsius; qui scindilis personam filii ejus; qui Ipsc de ccelo veniens, ipse sepulcrum aggredicns.
8 inflcilis divinitatem filii illius ; qui veram carnem Ipse sepulcrumrelinquens, ipse coelosrepetens. Ipse
veramque passionem spernitis filii ejus; qui hunc ad inferha in anima humana descendens, ipse de in-
nec cecidissein mortem 10per hominem, nec a mor- ferno polestate divina sanctorum ariiirias liberans.
tuis resurrexisse creditis per Deum. Quodenim ceci- Ipse in sepulcrojacens Ut honio, ipse dfesepulcro re-
dit, ex homine fuit; quod surrexit, ex Deo. Nam cgo T«surgens ul Deus. Ipse de morte liberans, ipse inter
ut sim servus filii fejus, hanc mihi dorainari " per- mortuos liber. Et haeeomnia idem Christus, atque
VARIANTESLECTIONES.
* Noverimpro noverintcdimusex nost. contraFeu- 10Ut hominemscribunt omn. nost.
atd. 11Prmopto Fou-ard.; peropto omn. Cod. nost.
a Quam desiderantur, quamprompte,etc./Amel. 12Generantis,Tol. et Trin.
. 3 Illi cl i//Jus desiderantur in Am. et Tr.' 13Servitulemfideliter appetoomn. cum Feu-ard.,
4 Servitute,Amcl. et Trin. Amcl., quem secuti sumus.
8 Interruplione,quod edimus, exhibentAm. et Tol. proetcr 14 Servitur est ex omn. nost. Feu-ard., servil.
Nec eniifi placet interemptioneFeu-ardentii, minus 18Generansvirgo genilrix. Ila Feu-ard.; sed gene-
vero incorruplioneCod.Trin. rans, eo quod in nostrorum Cod. nullo reperiremus,
6 Ante hsecverba repetil Feu-ard. Editio superiora rejecimus.
illa : Tam vere serviensgraliam merear, quod noS in ifi.Nonreliquit, id esl, non deseruit, quia partus
omnib. nost. Cod. desideramus. a virginitate non fuit sejunctus, quam minime loe-
7 In Deutn, Am. sit.
8 17Repraesentamusconsonam nostror. Cod.'lectio-
StultiloqvAumvestrum scribit Am. cum antiqua
Editione. nem. Fcu-ard. bsec erat: Hwc ut exprcssius quod
0 Inficitis, rcposuimus ex Amel. dat dc ipsoloqui, loquar, elc.
, pro afficitis, ipse18
cjuodest in reliquis. Ipscvita mortem, ctc., onm. nost.
109 LIBER DE VIRGINITATEPERPETUA S. MARLE. — MONITUM. 110
omnia in uno eodemque Christo, * pro unione per- A . pio judice, sanclificatus a copioso redemplore, mi
sonoe, non pro confusione naturoe. Ideo ego confi- scear beatis angelis, socier choris angelicis, 3copuler
dens per mortem hujus Filii Dei, pcr crucem redem- angeldrurtigaudiis, jungar festis angelicis; ut sit Deo
ptorismei ; spcrans per vulnera hujus factorismei; in me gloria, ut sit Deo a me laus, ut sit Deo a me
liduciam habens, spem veram tenens per sanguinem honor ; et mihi sit a Deo venia, et mihi sit a Deo
hujus Christi mei, quia teclis peccatis meis, quia salus, etmihi sit-a Deo vifa, et mihi sit a Deo ex-
reinissis iniquitatibus meis, quia ablalis sceleribus sultatio, jugitei, vcraciter, indesinenter, cvidenter,
meis, quia ablutis criminibus meis, quia 2 abolitis amodo, ex nunc, ex hoc,. abbinc, et in omne tem-
malis meis, quia abstersis immunditiis meis, quia pus, et in totum oevum, et in cuncla semper saecula
solutispeccatorummeorumvinculis, munriatusabono soeculorum. Amen.
Deo, puriflcatus a misericordioeDeo, justificalus a Explicit liber de perpetua Deiparmvirginilate.
WRIANTES LECTIONES.
' Utrumque pro deest in Feu-ard., reperitur B ! Abotitisex omnib. nost. edimuS,pro oblitis, quod
m nost. omn. erat in Feu-ardent. Editione.
3 Annutnerer,Amel.
IIS DUO SEQUENTIA OPUSCULA
MONITUM LECTORI.
Iii hoc driplici opusculo sanclo Hildefonso asse- cienda nobis est, cujus lumine obscuriora Palrum
rendo nihil est, lector benevole, quod immoremur. dicta ad nostram intelligentiam reseravit.
Namque et librum de Cognilione Baptismi unum, et Prseter hoec aulem riuo sunt (ncc oportet ea si-
de Progressu spirilualis deserii alium composuisse lcntio preeierire) quoein his libris a sancto doctore
commemoratsanctus Julianus; deinde vero sub iis- omnes edocemur, quseque omnium studiosorum lec-
dem litulis, atque eidem sancto doctori attributa re- torum animis vellemus itifixum. Primum siimmam
perta fuere in Cod. ms. .PP. Dominicanorum Bajo- C diligentiam, assiduamcjueoperam, quam in SS. Pa-
Cerisium;ex quo primus ea in lucem edidil Stepha- trum scriptis evolvendis, addiscendisque ipse loca-
nus Baluzius, quem nos in hac nostra Editione secuti bat, die noctuque eorum studio incumbens, ut ex
suriius. Nisi forte styli diversitas judicium tuum eis tanquam e purissimis fontibus sanam doclrinam
aliquantulum relardare possit, cujus magnam vim hauriret, quam fideli populo propinaret, profanas
esse fatemur ad doctorum virorum lucubrationes vocum novitates juxta Aposloli monitum caule vita-
recledijudicandas, verasqueetgenuinas a spuriis se- turus. Dcinde demissani illam aniini humilitatem,
cernendas. Sed id quidquid est difficultalis statim qua vir sanctissimus et ingenio et eruditionc pluri-
evanescet, ubi ex ipso sancto doctore intellexeris, mum valens, quasi nihil se scire putasset, ad auscul-
hsecduo opuscula non tam de suo composita atque tandam Patrum anliquiorum doctrinam aurcs adeo
elaborata, quam ex variis SS. Patrurn sententiis vacuas accommodaverit, ut eorum polius dicta at-
collecta fuisse. «Nonnostris novitafihus,» verba sunt que sententias, quam proprias nobis traderc volue-
ipsius sancti Hilriefonsiin fine prsefationisprimi li- rit. Neque id ipsum dissimulaVerit, sed ingenue
bclli, « incognita proponentes, sed antiquorum mo- (ul viruin sanctissimumet inlegerrimum decebal)
nita, vel inlelligentisereserantes, vel memorioead- et apertissimis verbis professus sit, atque proprio
riotantes. Obquam rem titulum operis hujus Anno- quasi digito nobis indicaverit quoenainilla sint quoe
talionuin de cognitione baptismi dccrevimus inscri- ab aliis accepcrit, ne fucum lcgenlibus faccre, vel
bendum. s Jam ergo deincepsmirari desines quod dchila illos laude quodammodo defraudare, vclle vi-
senlcntioein eis contentee alium iiequentcr quam deretur.
Hildcfonsi stylum sapiant. I> Quare rcm nos gralissimam vel ipsi Ilildefonso
"
Intcrea taihen le monilum volumus ut ne quid de facluros speramus, qui, doctorum virorum exem-
horuin librorum pretio detraliendum putes, pro- plum secuti, non dubitavimus ad fontes" ab ipso
pterea quod non sint proprio Hildefonsi marle omni sancto doctore indicatos rccurrerc, et ea qua poiui-
ex pane elaborati. Ea enim est sentenliarum quimus diligentia, non parvo certe sudore, singula pene
bus constant gravitas, atque proestantia, ut ipsoecum loca inquircre, ac designare, e quibus quoequesen-
per se, tum etiara propter eos e quibus excerpioe tentia excerpta est. Ex quo labore Satis improbo
sunt doctissimos ac venerabiles Ecclesiae Patres, id simul commodi percepimus, ut corruptas lectior
Augustinum, Gregorium, Isidorum, maximo sint in nes si quas offendiinus, restituerimus, et lacunas
pretio habendae; non minus tamen sestimandoesint aliquot, quas in Baluziana Edilione reperimus, etsi
propler collecloris summam auctoritatcm. In quo non magni momenti, repletas exhibeamus. CUravi-
equidem non is tanlum pensandus estlabor, quem in mus etiam ne verboruin sancta: Scriplurat citationes
eis hinc inde colligendis, atque ad unum scopum ad oram desiderarentur; nihil tandem non egimus
singulis coordinandis Hildefonsusinsumpsit (quam- quo haecEditio absolutissima appareret velin summa,
vis neque id leve sit, et ad usum nostrum maxime qua laboramus, omnium Cod. mss. inopia.
accoromodatum),sed ipsius in primis doctrina suspi-
111 S. HILDEFONSlEPISCOPI TOLETANI 112
S. HILDEFONSI
EPISCOPI TOLETANI
ANNOTATIONUM DE COGNITIONE BAPTISMI
LIBER UNUS.
PR^FATIO. A lus illis, et seternitas istis reparalio est. Et sicut

Divinseinstitutionis aucloritas, et sacrae paterni- isti nec volent unquam peccare, nec poterunt, ita
tatis anliquitas per Scripturam, quoc, dicenle Apo- isti a velle ut posse peccandi salvati asciscuntur per
stolo, divinitus inspirata utilis est (II Tim. in, 16), effeclumredemptionis in eorum pleniludinem clari-
Ecclesiam catliolicam nasci per iidem, crescere per tatis. Jam per sancti Spiritus pignus pia futurseuni-
inslitulionem, atque in seternitatem per remunera- tatis admistione concreta, quando ea quse in homi-
tionis gloriam permanere, et per redemptionis mu- nibus ex adversitate tolerat angelicae consolationis
nus ohtinuit, et per adoptionis spirilum affirmavit, suffragatione firma sustentat, ut in peregrinatione
quoniam hanc eamdem Scripturam ipse Spiritus ad hujus vitse opitulatio angelica foveal, quos gloriosse
salutem hominum inspiravit, qui ad beatitudinis societatis sUaeunitas exspectat. Hujus Ecclesiaepars,
praamia homines provexit. Hujus sanctae Ecclesioe qua: in hoc tempore advocalur, ut fiat quod dicilur:
origo in hominihus figuraliter inchoavil ex tempore, Coilgrega nos ex geulibus, ut confiteamur nomisi
perficietur aulem ex muneris oeternitate. In sanctis sancto tuo, et gloriemur in laude lua (Psal. cv, 4S,
vero angelis in verilatis specie temporaliter coepit, M), quo ordine secundum apostoticam, sancto-
in voritatis specie percnniter raanet. Ita namque g rumque Patrum traditionem antiquam, inslitulio-
spiritaliter condita est, ut post ruinam praevaricatio- nem quoque divina aucloritale prolatam, invitetur
nis in conditoris amorem sui soliditate percepta, non ut veniat, veniens ordinabiliter suscipiatur, suscepla
suoe nalurae augmenlo concresceret, sed humanoe sacris ordinibus provehatur, provecta sanctificalio-
salvationis illalione reparata constaret. In angelica nis gratia impleatur, praesentis libelli serie manet
vero condifione, quia ex parte aliquod ruit, reli- congestum, dispositum pariter et concrelum, non
quum glorise in percnnitatc perraansit. In lramaua nostris novitatibus incognita proponentes, sed anli-
vero conditione, quia tota per deceptionem hostis quorum monita vel intelligentiaereseranles, vel me-
natura interit hominis, ex niilla parte repararipo- moriae adnotantes. Ob quam rem titulum operis
terat, nisi eam ad reparalionem sui ex loto redcm- hujus Adnotationumde cognitione baptismi decrevi-
ptoris veritas suscepisset. Hinc adfuit, ut inde pidens mus inscribendum.
Conditor ruinam repararel angelicam, unde pius Re- CAPUT PRIMUM.
demptor in se suscipiens reparandam illic naturam Exordium orationis.
induxit humanam. Regnante igitur Deo in cocloet Jesu fili David, miserere mei, illuminans oculos
in terra, cujus regnum est totus mundus, qui ex Q meos, ut videam quod ad te perveniara ; firmans
ccelo constal, et lerra, cui servit cceleslium, terin te gressus meos, ne transgrediar viam ; aperiens
restrium, et infernorum omnis rei universa snb- os meum, ut possit de te loqui, qui dedisti mihi velle
slantia, per quem consistit jam illa sine defectu cce- tua ulcunque poterim loqui. Et quia dilectio pro-
leslis patrise pars beata, ad cujus profectum in ele- ximi inhseret dileclioni tuae, da mihi exercere utili-
ctis quolidie natura conscendit humana. Quia enim talem ejus, quaeformet salutem illi, et perveniat in
Dei Patris Vcrbum, ct hoc ipsum Deus, per quod laudem et gloriam nominis tui.
angeli et omnia facta sunt, caro factum est in homi- CAPUT I!.
nibus caput Ecclesiae, qui erat initium angelicse Quod insinuetur novm regenerationis dicere muste-
creaturae, ac proinde sicut Deus et homo in unitate rium veilc.
personaecaput est unus Chrislus, ita illi esset ex Generationem illara, quoefit provenluroegenera-
angeUs et hominibus Ecclesise unum corpus. Unde tionis divinse,ut nati homines in iram renascantur
hujus Ecclesiaegloriosa pietas et gloriatio pia gauriet ad gratiam, per quam filii irse transeunt in adoptio-
in consislentibus angelis, anhelat in hominibus pro- nem filiorumDei, qua liberati a regno peccati trans-
vehendis. In illis laudcm celebrat Conditoris, in is- -. feruntur in regnum gloriae Dei, suis ordinibus per-
tis assumit gloriam Redemptoris. In illis habct gau- sequi et explicare contendam, ut omnis sancto lava-
dium sine fine, in istis appetil sine fine gaudere. In cro haplizandus videat per quae mysteriorum signa
illis statione, in istis acquisitione laetatur. lliic in vocatur; omnis jam baptizatus meminerit quoesa-
civibus solida, hic in advcnis Iaeta. Illic de securi- cramentorum proeiniael servet, et veneretur; qua-
tate quiescit, hic de sollicitudine prospectatur. Sa- tenus ciui.ifigursetanti mysterii antea signataeesse
115 LIBER DE COGNITIONEBAPTISMI. 114
noscunlur, postea ipsarum figurarum sacramenta in A ex quo in condilionis primordiis signaverat sacra-
octernaragratiam sciantur esse completa. mcnta suoercdemplionis.
CAPUT III. CAPUTVII.
Quod unus sit Deus Trinitas tota. Formatio Ecclesim de latere Christi ad similitudi-
Deus unus est, invisibilis, incomprehensibilis, in- nem formationisEvw de latere Adm.
aestimabilis,immortalis, omnipotens, perfectus et Adam ergo Christi, Eva Ecclesiae figura fuere.
sempiternus. In hac re nihil adventilium, nihil po- Assumptus est limus, et factus est primus homo
stremum, nihil recedens. Hic est ante omnia, super Adamin animam viventem.Incarnatus est Christus,
orania, intra omnia, extra omnia. Hic Deus est Pa- et factus est secundus homo Adam in Spiritu vivifi-
ter, et Filius, et Spiritus sanctus. Sed Paler a nullo, cante. Somno Adam obdormivit. Christus morte
sed ex se, est; et esl tantum Paler. Filius ex Patre quievit. Adoe costa subtrahilur, et mulier fingitur.
est natus, ex eo cooeternus Patri; et est tantum De Christi Iatere sanguis et aqua producitur, et his
Fihus. Spiritus sanctus ex Palre et Filio inscpara- sacramentis Ecclesia sancta formatur. Non tollitur
biliter procedit, et est tantum Spiritus sanctus. Hscc caro de carne viri, cum permanenle virlute ossuum
tota Trinitas unus est Peits, non aliud habens , et a viri deberel mollior mulier carnis mollitie potius
aliud subsislens. Sed ideo simplex est, quia quod in fingi; sed quod de viro ossis fortitudo subtrahitur,
se habet, hoc est. Non enim in illo accidit quod- infirmitas est divinitatis, de qua dicitur: Verbumcaro
cunque bonum, cujus sit participatione compositus; factumest(Joan.i, 14); quod de fortitudine ossis viri
sed quia ex illo est omne bonum. ideo quod in se mulier fingitur, hoc est quod sequilur: Ethabitabit in
est, hoc vere omnimodoest. nobis.Nam de viro aliquid virtutis auferre hoc est :
CAPUT IV. Semelipsum exinanivit formam servi accipiens (Phi-
Quodtota Trinitas unus Deus omnia fecit. lip. n, 7); mulicrcm de forlitudine viri compinjji,
Haectota Trinitas unus Deus fecit omnia visihilia hoc est : Cutn esset dives, propter nos pauver factus
et invisibilia, sive coalum,et coelestem angelicam est, ut nos ejus inopia ditaremur (II Cot. vin, 9).
crealuram cum omnibus quse continentur in coelo, Quod ergo ille infirmatus in humilitate deitatis suoe,
sive terram, et mare cum omnibus quae continentur hoc Ecclesia roborata est per assumplionem huma-
in eis. Hic Deus omnia creavit, omnia conlinet, om- nitatis in illo. Bcne ergo infirma mulier de virtute
nia gubernat, omnia providenlise suse administra- viri formatur, quia post lapsum culpsedeformis hu-
lione disponit, omnia regit. Omnia ipsi serviunt. mana conditio factoris sui imaginem non reciperel,
Omnia ipse judicat. Absqucillo nihil bonum. Ex illo Q ( nisi hanc Redemptor pius moriens innovassel; nec
nihil malum. Ipse potens et de malo facere honum. debilis et abjecta ad virtutem spiritus consurgeret,
Ipse disperdens omne malum. Ipse donator omnis nisi eara infirmata divinitas humilis erexisset.
boni. Ipse conservans perenniter omnebonum. CAPUT VIII.
CAPUT V. Quod in exordio primorum hominumet incarnatio et
Quo'd homo a Deobene sit conditus, a zabolo male mors prmfigurata est Christi.
deceptus. Hanc figursesalvalionis summam per gloriam Vir-
Post condiiionem caeterarum rerumbona condi- ginis signavit specics mulieris, quando dictum est ad
tione bealus esl a Deo condilus homo, el certe ita serpentem : Inimicitias ponam inter te et inler semen
beatus, ut ad imaginem ct similitudinem Dei faclus, ejus (Gen. m, 15); significans maliliam diabolicoe
cunctis lerrenis rebus existeret beatitudinis auctori- partis non posse inhaerere sacramento redemptionis,
tate prselatus. Cui invidens super iis angelus ob su- quod factum cst per assumptum hominem ex utero
perbiam de cceleslis glorise claritate dejeclus, dum Virginis. Unde adbuc subditur: Ipsa conteret caput
condilori Domino superbivit, hunc conditum homi- luum, et tu insidiaberis calcaneo ejus (lbid.). Hoc de
nem persuasionis fraude decepit. Qui deceptus homo Christo, qui est fructus virginalis ventris Mariae,in-
et propter transgressionis admissum beatitudinis D * •
telligilur. Id est Tu per malitiara persequentium,
loco exsul est faclus, el cura omni posleritale gene-
qui sunt semen luum, quoruin corda inhabilas, eum
ris sui raorlis est senlenlia condemnalus.
supplantabis ut moriatur; et ille resurgens conteret
CAPUT YI. caput tuum, quod est mors, et te ipsum qui habes
Quod pietas Conditoris prmcesseritculpatn hominis. mortis imperium. Hanc humilitatem Redemptoris
Hunc pietas Conditoris seterna slatuens miscra- usque ad susceptionem mortis mox subsequens fra-
tione salvandum, in ipsis primordiis conditionisejus tricidium flguravit, quando Cain frater major terre-
velut pietatis fundamenla componens,salutis inyste- nis operibus incubans, assurgens innocenlem so-
ria fixit, per quorum mysteriorum sacramenta quan- cium propter simplicem hostiam extra domum rudi
novus occidit, significans Ju-
doque salvandus invenire signatoe salutis remedium crudelilate homicida
in natum, Christum
posset, sicque praeiretpietas factoris culpam homi- dseorumpopulum primum lege
mundi exlra Jeru
nis, et cura plenitudo venisset tcmporis, antiquitas agnum Dei, et lollentem peccata
pietatis repararet lapsum humanoe conditionis, ct salem crucis patibulo occisurum.
ex.hoc subveherctillain gloriocfuturse selernilatem,
CAPUT IX. AV sanxcrat, ct non sicul genliles sacrificanlcs doemo-
Quod incarnalionem Christi tola Trinitas operata niis immolabant.Quselamen obsemntia legis pro-
fuerit, sola tamen persona Filii hanc suscepit. pter cognitionem Dci multum profuit hominihus in
i Hujus sanctseredemptionisopulcntum miseratione tempore suo. Scri ideo plenam felicitatem non intu-
copiosa mysterium proesignatum in conditione pri- lit, quia ari perfectum nihil adduxit (Heb. vn, 19).
morum hominum implevit Filius Dci veniens in Sequens crgo crat tcmpus, in quo felicilas per lille-
pleuitudine temporum, cujus advcntus opcratio in- ram coepta posset per inlelligentiam spirilus essc
carnationis ejus veritas fuit. Quam incarnalionis ve- pcrfecta. In hoc tempore gralice, quod tertium est,
ritalem lota Trinitas operata est, quia inseparabilia fuit abunde feliciter, quando cunctis illis sacris lio-
sunt opera Trinitatjs; sola tamen persona Filii sliis ligtiratus Christus cst incunctantcr ostensus;
hanc suscepit, quoniam qusccunque per hanc dis- qtianao timbroesucccssit lux, incertis veritas, figuris
pensationem perlinent ad personam Chrisfi, nequc osiensio, occultis revelatio, legi evangelium,timori
adPatris, nequc adSpirilus sancti pcrsonas poleruut servornm gratia fdiorum, et cunctis, qtiseadumbra-
ullalenus pertinere. Non cnim fas est diccrc Pa- vcrat littera, manifestalio spiritalis gralissima et
Irem et Spirilum dc Yirgine genitos, vel cruci sus- aperta. Quarlum est illutl beatocoeternilatisinsigne,
pcnsos, vcl scpultura conclusos, quacin sola pcrsona in quo, dcvictis cunctis adversanlilms,laudabil homo
Chrisli omnia congruenti, et evirienti sunt dispen- Deum in incorruplionis tranquillilate securus. Ergo
sationc completa. Hoc myslerium rcdemplionis huin slatu nmndi1'... addiictum csl. Non plene felici-
manoedisposilum oeternilatedeitatis susc, complelu- ter fuit teiTiumsub gratia, in quo nos Christus a de-
rum proesenliahumauilatis assumptoeChristus, si- lictis nostris in suo sanguine Iavit; et abiinde felici-
cut ante soccula ordinavit, ita in socculorum fine tcr maiieiexlrenuiin illud, quod el seternum, in quo
perfeeit. Nihil novitate consilii inventum, nihil ac- lauriabimusDeumin sseculasoeculorum.
cessu novaecogilationisassumptum, sedoeternadis- CAPUT XII.
positione proefixum,temporali dispcnsationeperfe- De conalu exsequendorumordinum.
ctum. Jam nunc favente Deo, cujus miscricordiaeopus
CAPUT X. in huinana salvatione nosse dcsideranius, ipsius cf-
Quod ideo data lex est, ul rediret itt cognitionem fectum salvationis qua?,pcr regcnerationem gratiae
hominiDeus. cum sacramenlo redemptionis elfieifiir, sicut et di-
ilumano ilaque generi, quia oblivioni dederat vina auctoritas ct patcrna sanxit autiquilas, op-
Creatorom, data cst lex, pcr quam creaturse amit- .Q portunc suis ordinibus cxsequamur
lenti Deum rcduceretur in cogitalionemcroalor om- CAPUT XIII.
njum rcrum; dictumquc cst per eamdem lcgem : Quod ipsis exordiis causarumiitstattralio numanatn-
AttrfiIsraet: Dominus Deus tuus Deus unus, etc. choata cognoscitur,in quibus ejus restauratio con-
(Dcut. vi, 4). Quo dicto ct superstilioncs, quibus tinetur.
pro Creatore crealura colebatur, ainotoc sunt, et Exordium regeneralionis, cujus spccics pcracla
unus qui vere colerelur Dcus patcnier cst demon- est in plcnitudinc temporis, ab initio temporum cce-
stralus. pit. Etenim oetcrnaSapicntia ita in cxordiis rerum
CAPUT XI. figuram slatuit sacramcntorum, ut cx antiquitate
De temporibussub quorutn distinclionc swculum ordinata significatio pervenirel ad fmem tcmporuro
slelit. in efiicicntiis aclionum. Unde quia regcnerationis
Stetit ergo sseculum in hominibus sub trimoda hnjus sacramenlum in aqua et spiritu consislcbat,
distinclione temporum. Stabit homo ordine quarto causarum institulio perfccit [F. pcrfecla] illius ope-
in beatitudine soeculorum.Primo summe infcliciter, ralionis species seniulabatur cum dicitur : Et spiri-
secundo non plene feliciter, tertio abuntlc fclicitcr, tus Dei fcrebatur super aquas (Genes. i, 2), ut in
quarlo summa seternaqucfclicitatcfcliciter. a Primo jl earumdcm causarum cxordiis inslauratio his rebus
summe infeliciter, quia bomo conriitusad imagincm figurata csse monstratur.
et siniililudinem Dei, suo deceplore zaholo sibimet CAPUTXIV.
principante, serviens regno peccati, idolorum cultor, De Joanne et baptismopoznilenlim,cujus signumsutu
soli Crealori pie debitum impie crcaluris impendit stramenla ciliciorum, \er qum ad oleandum par
honorem. Secundo non plene feliciler, quia data vutxdeducunlur.
quidem lex est ad cognitionem Dei, sed perducere Veniens ilaque Dominusimpleturus suramam no
non poluit ad jusliliain Dei. Nam si ex legejusti- stroesalulis, non sibi sed nobis profuturam, in so
lia, ergo Chrislus gratis morluus est (Gal. n, 21). suscepit,et a sesanclificavitbaptisraalissacramentum,
Data est ad intelligcntiara, non ad vcniani pcccati. pramitlens Joannem,cujusbaplismusveritatisfigura,
Per illam cnim agnitum peccatum puniltini est, noni non vcritas esset, qui peccalores ad pffinilentiam
sanalum. Data ciuidemest in sanctione hostiarum ett coiiimonercl, non qui remissionem peccalis infcrret,
ccrcmoniarum, ut offerrentur Deo , sicut Deus> ipso Joanne dicente : Ego bapitzoinaquainpoeniten-
« Videniur ex Aug. desumpta (Lib. de Diversis, b Dcsunl hic in Codice ms. duae!>nea3.
quwsl.85, GOi,scd non ad litteram.
117 LIBER DE COGNITIONEBAPTISMl. 118
tia (Matth. m, \\). nc itaque est quod per atra- ^ monium perhibmt Joannes dicens: Quia vidi Spirilutn
menta ciliciorumad andum sacerdotibus parvuli descendentemsicut columbam, et mansit super eum,
deducunlur, ut poeni ntioe signum habeanl propler et ego nesciebameum (Joan. i, 52). Ex muitis co-
oous, qui pcenitentiseopera demonstrare non pos- guitionibus Chris.lumsciebal Joannes. Nam cum vi-
sunt propter oetalis tempus. Majores autem aetate disscl Maria maler Christi Elisabclh, exsultavit in-
cum advocari ad fidem coeperint, per se poeniten- fans isle Joannes in utero ejus (Lut;. i, 41). Hic erat
liam exhibent de erroribus pris.linis, in quitms aui vox clamantis : Parate viamDomini (Mqlth, m, 5).
generaliter vixerunt, aut idolis seryierunt. Hanc ef- Hic eum qui ad se baptizari venerat, prohibet cura
ficaciam poenitentisecommendabat Joannes, cum de diril : Ego a le debeo bqptizari, et tu venis ad me
eo dicitur : Venitjn omnem regionem Jordanis prm- (Ibid,, 14). Hic eum agnum Dei, et lollentem mundi
dicans baptismumpwnitentiwin remissione peccato- peccaia ostendil (Joan. i, 29). c Sed hoc solum in
rutn (Luc. m, 5). Unde aperte patet quia Joannes eo nescivijt, quia silii retenturus erat Iiaplismi po-
naplismumpcenitentieenon solum procdicavit,verum testatem, et non eam translaturus vcl transmissurus
etiam dedil, sed in remissione peccatorum dare non in aljqucm scrvuni; sed sive haplizarct in ministcrio
poLuit. Ac proinde quoniam baptismum, qui peccata scrvus bonus, sive baptizaret in ministcrio gcrvus
solveret dare non poterai, prscdicabat; ut sicul in- B malus, non sciret se ille qui bap.tizarclur baptizari
carnatum Verbumpatris proccurrebat procdicationis nisi ab illo qui baptizandi lenuit potestatem, et esset
verbo, ita baptismum poenitentioe,quo peccata sol- bujus sacramenli virtus non in officio ministrantis,
vunlur, proecurreret suo haplismo, quo peccata solvi sed in potestate magislri.
non possunt. CAPUT XVII.
CAPUT XV. Qnod doclor sludiis oratiomtm nuinirc dcbet prmdi-
calionem verborum,ut quod locuturus est, Dei vir-
Quod incipiente bapi.smo Chrisli cessavtt oaptismus tute melius quam ejus aciione formeiur.
Joannis. Et quomodoChristus bapiizat, et non ba-
ptizat. Cum ex conversatione gentili quisque nolens ad
Venit Dominus, ut baptizarctur a servo. Propler cognitionem et fidem Dei hortaltir ul veniat, pri-
humilitatcm prohibet servus diccns : Ego a te dcbeo nium doctor attendat multam bonitatem miseranlis
baplizari; et tu venisad me (Matth. m, 14)! Propter ju- Dei, de quo dicilur : Qui vult otnnes homines salvos
stHiam imperavit Dominus dicens : Sine modo.Sic fieri, et ad agtiitionemveritatisvenire(I Tim. n) ; J ac
enim oporlet nos implere omnetn justiliam (Ibid.). deinccps agat quantum potest ° ut inlelligenter, ut
Deindequiescit baptismus Joannis, qui erat in poe- libenter, ut obedienter audiant. Et haccse posse, si
nitentia et in veritatis umbra, et incboavit bapti- r potuerit, et in quanlum potuerit, pielate magis ora-
smus Christi, qui est verilas, in quo fit remissio tionum quam oratorura facultate non duhitet, ut
peccatorum. Quanquam non baptizaiet Christus, orando pro se ac pro illis, quos est allocuturus, sit
sed discipuli ejus. a Baptizat autcm Christus, et orator ante quam doctor, atque sive in peeuliari col-
nonbaptizat. Sed utruroque verum est. Baptizat, quia loquio, sive in Ecclesiceconveiitu, ipsa hora jam ut
mundat. Non baptizat, quia non ipse tinguit. PruAie- dicat accedens, prius quam exerat proferentem lin-
bant tunc discipuli, sicut imnc muristri prsebent guam, ad Dominum levet animam sitientem, ut
ministerium corporis. Prsebebat ille adjutorium ma- ructet quod biberit, vcl quod impleverit fundat ;
jeslatis. atque ad horam ipsius dictionis illud potius bonse
CAPUT XVI. menti cogitet convenire quod Dominusait:; Cum au-
Quod solus Christus baplizat, qui soli sibi baptizandi tem tradent vos, notiie cogitarequomodo aut quid lo-
retinuit potestatem,quamvis sive bonus sive malus quamini; dabitur enim vobisin illa hora quid loqua-
minister baplizet. mini. Non enim vosestis qui loquimini, sed Spiritus
* Nunquam ergo cessat bapiizare qui
nunquam Patris vestri qui loquitur in vobis (Mallh. x, 19). Si
cessat mundare. Usque in finem soeculiJesus bapti-
ergo loquilur in eis Spiritus sanctus, qui persequen-
zat, quia ipse muijdat. Securus proinde accedat D tibus traduntur pro Christo,f quarc non et in ,eisqui
homo ad inferiorem ministrum, habet enini supe- tradunt discentibus Christum? Hocsane studium do-
riorem magistrum. Ipse magjsier Christus et ex- cendi et in suadenda fide ethnicis, et in suadendis
trinsecus baptizat, dicente Paulo : Sicut Christus bonis fidelibus cunclis doclorem convenit
operibus
dilexit Ecclesiam, et se ipsum tradidit pro ea, mun- exercere.
dans eam lavacro aquw (Ephes. v); et intrinsecus CAPCT XVIII.
baptizat per infusionem spiritus, quo docetur jnte- Qualiter aggrediendus est qui nolens invitatur ad
rior homo et haberefidem, et servare operis digni- fidem.
tatem. Ad haeccerte pertinet quod dicitur : Et testi- 8 Cum ilaque credere nolentibus unius Dei co-
a Ex Aug , tract. 15 in Joan., c. 4, 3.
h S. Aug., ibid. § gimus : Ut intelligenter, ut libenter, ut obedienlerau-
c S. Aug., tract. 5 in Joan., c. 1, 8. diant,
{ quam leciionem seculi sumus.
§
d S. Aug., de Docl. Chrisl., I. iv, c. Quod hic emendavimusex libris editis divi Au-
25 de Doctrina Christiana quare pro quas, quod
e Acherius ex Ms. Bajocensi edidit ut intetligentes gustini
Iegitur in Baluzio, similiter fccimus aliis multis locis,
ul libenteret obedienter, etc. Sed in libris editis D. quamvis non indicemus, ubi error aperlus erat.
Augustini, unde haecad litteram desumpla sunt, le- e S. Aug., de Doet. Christ., 1. i, c. 7.
gnitio et fides olfertur, proponendumest ut per in- A icipiunt enim aperiri initia fidt , , cui per lavacrum
lclligentiam pergant videre quod Deus est, omnibus- regenerato post acceptionemS/ ilus sancti in par-
que eum naturis visibilibus et corporalibus, intel- ticipio corporis Christi se crediderit Christus. Et vi-
ligibilibusvero et spiritalibus, omnibusque mutabi- debit librum illum sanctoe aucloritalis apertum,
libus, praeferant. Omnesenim certatim pro excellen- quem clausum in mysterio sigillis septem aperuit
tia Dei dimicant, nec quisquam inveniri potest, oui idem victor Leo de tribu Juda (Apoc.v, 5). Qui li-
hoc Deumcredat esse, quo est aliquid melius. Itaque ber tolius sanctae Scripturaeaperfus esl, quia intel-
omnes hoc Deum esse consentiunt, quod caeleris ligentia ejus hominibus revelatur a Christo, qui so-
rehus omnibus anteponunt. « Et quoniam omnes qui lus in se suscepit, atque complerivoluit, quoc ad sa-
de Deoaliquid cogitant vivum aliquid cogitant, illi lutem humani generis complenda ordinavit alque
soli possunt non absurda et indigna existimare de proescivit.Signa autem ejus septem hsec sunt : pri-
Deo, qui vitam ipsam cogilant. Deinde ipsam vitam mum incorporatio , secundum nalivitas, terlium
pergunt inspiccre; et si eam sine sensu vegetanti in- passio, quartum mors, quintum resurrectio, scxtum
venerint, qualis est arborum, prseponunt ei sentien- gloria, seplitnum regnum. Quse signorum adaperlio
tem, qualis est pecorum, et huic rursus intelligen- ™hoec est gcneris humani plena redemplio; ad quam
tem, qualis est hominum : quam cum adhuc muta- * qui venit, hoc ordine venit.
bilera viderint, fetiamhuic aliquam incommulabilem CAPUTXX.
coguntur prseponere, illam scilicet vitam, quae non Dehis qui volentesprimumad fidemconverlunlurca-
aliquando desipit, aliquando sapit; sed est potius techumeni,id est, audientes dicanlur.
ipsa sapienlia. Sapiens enim mens adepta sapientia; i Quicunquede gentili conversatione, et de super-
antequam adipisccretur, non erat sapiens. At vero stitionibus, quibus impie procreatore colitur crea-
ipsa sapientia nec fuit unquam insipicns, nec esse tura, majuscula selate venientes volunt crederc in
unquara potest : quam si non viderint, nullo morio Deum,vel sive recens nati, sive parvuli sint, cate-
plcna fiducia vitam incommutabililer sapientem chumeni, id est, audientes dicuntur, pro co quod
cominulabili vilse anteponerent. Ipsam quoque regu- primuin procceptumexhortationis in lege sihi au-
lam veritatis, qua illainclamant esse meliorem, in- diunt diclum : Audi, Israel, Dominus Deus tuus
commutabilemvident, nec uspiam nisi supra suam Dettsunus est (Deut.vi, 4); et illud: DominumDeum
naturam vident, quandoquidem se mutabiles vident. tuum adorabis,et illi soli servies(Ibid.). Audiunl ergo
At cum veraciter, suadentc doctore, seclusa fuerit; verhum vitse,per quodperveniantad munus gratise,qni
omnis mutabilis res a Deitalis honore, accipiendumi _ erant filii irse. Nam quia omnis qui vere agnoscit,
est ne sit summe [F. sumraus] Deus quod passioni,, vcraciter dicit : In iniquilatibus conceptussum, el in
id est, mutabililati poleril subjacere. Cumque fuerilI peccatispeperit me maler mea (Psal. L, 7) ; in eo
tentum, id quod commutabile est, esse non posse; quod originaliter tenetur ad noxam morlis, donec
Deum, restat ut pervenialur ad rem illam quse cun- per redemptionem efficiaturFilius Dei, erit filius:1-
ctis rebus praeeminet, et incommutabilis est. Con- lius antiquoeirse, quam meruit primus homo in proe-
jccto illo quod res illa quse unus est Deus, cunclis5 cepti transgressione, dicente Domino : Qui credil in
proeeminenset incommutabilis manens, omnia fecit,, Filium, habet vitammternam. Qui autem incredulus
omnia disponit, omnia juriicat, curam de omnibus s est Filio, non videbitvitam, sed ira Dei manet super
habet nihilque est ex omnibus visibilibus et invisi- eum (Joan. m, 36). Quam iram non venire, sed
bilibus quod non ex illo initium habeat, non in ser- manere dixit, quia non ex novitale infidclitatisvenit,
vitule ejus domiiiationisubjaceat. Qui subjectarum n sed ex antiquitate praevaricationis manet. De qua
rerum famutatus sub nulla ulla mutabili crealurapo- i- ira nemo salvari potest, nisi per misericordiam Sal-
lest ullatenus inveniri, nisitantum sub isto unodorai- vatoris, dicenleeodem Domino: Si vos Filius libera-
nante Deo, cujus oeternasubstantia est, cujusinconrr verit, lunc vere liberi eritis (Joan. vm, 56). Qui ca-
mutabiUsveritas,cujusomnipotenspermanetpotestas. >. iTJtechumeni propter cognilionemDei, quam illis per
CAPUTXIX. sacerdotem quasi per Moysenloquitur Deus, audien-
De adapertitionejanum fidei. tes dicuntur,ut, relicla vetustatevitaecarnalis, veniant
Jamcum reseravitille januam fidei, de quo dici- i- ad vitaenovitatem per unius Dei cognitionem.
tur : Qui habet clavemDavid, qui aperit elnemoclau-"
CAPUTXXI.
dit, claudit et nemoaperit (Apoc. m, 7), id est, ex calechumeniper pmnitentiamsint ad lavacrum
semine David assumptus homo per poteslatem II Quod
adducendi. Quodque ii quos Jounnes bavlizavit,
uuitsedivinitatis aperit cordibuscredentium mysteria ia catechumenorumhabuere figuram.
suse Incarnalionis, quoc in prsedestinatis claudere •e Hi, si majores aetate sunt, cum actione pcenitcndi
non poterit auslcritas infirielitatis; et claudit vasa;a vcniunt. Si minores sunt, in signo poenitentiseper
irac praespicentiajudicii, ne reprobi veniant, ad id stramenla ciliciorura a ministris deducuntur ad sa-
quam sibi merito clauserunt remunerationembeali- i- cerdotem, ut qui per se non possunt agere pceniten-
tudinis ; tunc fitquod scriptumest : Ego sutnostium. i. tise opus, in se habeant pcenitentise signum propter
Si quisper me inlroierit, salvabilur (Joan. x, 19). In-
i- oetatisminimselcmpus; et hoc tenealur in pocnitendi
•' S. Aug. de Doct. Christ., 1. i. i' S. Isitl., lib. lideOflic. c. 20.
121 LIBER DE COGNMONE BAPTISMI. 122
effectu,quod notatur in pcenitentisesigno. Qui posl A dominicse increpat etiam episcopus voce propria,
exorcismorum increpationem opportune veniunt ad sicut increpavit Dominus voce sua. Et hanc ipsam
olei unctionem. Hic omnibus a Joanne in poeiiitenlia increpationemquam dicit episcopus, non ex humana
baptizatis catechumenorum figura exstitit, ut quod conjectura, sed ex proprietate auctoritatis divinsepro-
illis baptismus in poenitentia fuit, hoc islis perpoeni- pheticis verbis aggreditur dicens : Increpet Domi-
tenliam ad Deum conversio sit. nus in te, Satan, et increpetiti te qui elegit Jerusaiem
CAPUT XXII. (Zach. in, 2). Dehinc secundo imperans dicit: TtW
Qui sunt exorcislw, a quibus exorcizantur caxecnu- dicitur, Satanas, Vade retro. Ac deinde in luba vi-
meniet energumeni. ctofise tertio proclamat: Vicit leo ex tribu Juda, ra-
Exoncidianlur ii exorcismis ab his qui ex eo no- dix David (Apoc. v. 5). Ita deinde hic exorcismus a
inine exorcistoe dicuntur. Qui tali ofiicio deputali ministris inchoatur : Deprehensmsunt insidim tum.
cum ordinantur, sicuf canones jubent, accipiunt de Sicque eadem increpatio exorcistarum pronuntiatione
manu episcopiIibellumin quo scripti sunl exorcisnii, completur, donec omnes catechumeni sub exorcismis
dala sibi potestate imponendi manus super energu-
agantur. Est itaque ordinabililer ordinatus ordo, ut
menos, sive baptizatum, sive catechumenum. piimum increpationis sermo ex illa causa qui oritur
CAPUT XXIII. " ex illis et verbis aggrediatur. Nam quia exorcismus
Jujrf sit exorcismus. increpationis est sermo, bene inwhendo exoritur,
aExorcismusest sermo increpationis, qui fit contra dum sic inchoatur : Increpet Dominusin te, Satan,
immundumspirituni energumenis, sive catechume- et increpet in te qui elegit Jerusalem (Zach. m, 2).
nis, ut per eum diaboli nequissima virtus, et invete- Secundo divina potestas infertur, dum divinorum
rata malitia, alque incursio violenta, fugetur ex- verborum imperium promulgatur dicendo : Vade
pulsa. retro, Satanas (Maltli. iv, 10). Tertio potenlia victo-
CAPUTXXIV. rise demonstratur, quia Christus et dudum moriendo
Qualis erit exorcismus. zabolum vicit, et in his qui crcdunt ac sequuntur
Erit exorcismi sermo'>nonturno verborum, non eum quotidie vincit. Atque ideo vox in vicloriam
difficultale intelligeniise, non inusitato contextus elevatur, clumdicitur : Vicitleo ex tribu Juda, radix
eloquio ; sed simplex, compositus, ardens, ita virtu- David (Apoc. v, 5). Propler qrtod scriptum est :
lis inlentione coruscans, ut vere principem mundiin- Nunc princeps mundi ejicietur foras (Joan. xn, 31),
crepationis suae valore demonstret expellere; atque id est, de credentiuni cordibus expelletur. Et item
stc in spiritali certamine, quo contra aerias agitur hsec dicit Dominus : Equidem et captivitas a forle
potestates, fulgura terroris immittere, ut ipsa expul- tolletur, et quod abtatum fuerit a robusto, salvum
sio invisibilis hostis quadam fieri expugnatione visi- esse poterit (Isaim XLIX,25); ostendens quod in vi-
bili contempletur, ita ut et catechumenus terreatur ctoriam Christi destructo imperio diaboli potuit homo
consideratione auditus, et fidelis inciielur aggres- ab ejus captivitate eripi et salvari
sione conflictus. Sic dum sacerdolum oflicia pro ca- CAPUT XXVI.
stris Dei dimicant, et fideles devotain iiilentionenii
velut arma ministrant, et qui crealuram Dei posside- Quod exorcizando catechumenos potestas diaboii
bat victus abscedat, et Christus quos condidit viclor aufertur.
c Exorci/.atur autem, id est, increpatur potestas
ohtineat.
CAPUT XXV. zaboli, el insulflatur in his a quibus potestalis
Unde habuit exorcizandi virtus initium, vel in quo ejus dominator expellitur, ut renuntient ei sub
mysteriodivinisverbishoc episcopusagat. cujus ditione obnoxii lenebantur, atque eruli a
Exorcizandi virtus illius rei significatio fuit, potestate tenebrarum, in Domini sui regnum per
quod lunaticum increpavit Jesus : Exiit ab illo dwmo- sacramenfura baptismatis transferantur. d Ii in non-
nium (Matth. xvn, 17). Ad inslar hujus increpationis nullis locis, ut refertur, sales accipiunt, velut signi.
S. Isid., ubi supra. D nonnullis locis, ut refertur, salem accipiunt. » Sed ut
h Baiuz., nocturno, nostra est conjectura. hoc negare facile est, ita senlentiam hanc planam
« S. Isid., lib. ii de Oflic, c. 30. reddere, dillicile. Nobis si quis potuisse fieri dicat,
d Hucusque verba sunt sancti Isidori loco ad oram ut inter Hispalensem et Toletanam Ecclesiam levis
Iaudato. Quaesequuntur unde desumpta sint, nesci- aliqua disciplinoediversitas intercessisset (quanquam
mus. Ex illis colligil erudilus Martene (Lib. i de conjectura magis quam positivo aliquo funriamento
atttiq. Eccles. Ritibus, cap. i, artic. 6, § 14). Hispa- id nili videatur), non mullum repugnavimus, animad-
nos ab hoc ritu immittendi salis in os catechumeno- vertentes quod paulo sitperius, cap. 21, scrihit san-
rum aliquanriiu abstinuisse. Quod si dc universa ctus Hildefonsus de ritu deducendi calechumenos
Hispania dictum velit, non facile concedei*evalemus, oetate minorcs ad saccrdolem per stramenta cilicio-
cum paulo antea scripserit Hildefonsi magister ma- rnm in pcenitentiocsignum, cujus necdum eranl ca-
gnus Isidorus loco superius laudato : « Exorcizantur paces : cujus lamen ritus nulla reperitur mentio
hi (catechumeni) primum, deinde salem accipiunt, apud sanclum Isidorum, sicut et ipse Martene adno-
et unguntur, » mysticasque ibi salis signilicationes lavit. Ilaque credihile est Hildefonsum non lanlum
exponere pergat. Vero autem simile non est lani consuetudinemsuoeEcclcsisesignificasse, in qua nul-
parvo intervallo lemporis eam consuetudinem us- lus esset lalis iminittcndi salis ritus, sed simul eam
(jue adco in Hispania obsolevisso, ut ad exteras Ec- ah omni ccnsura asscrere voluisse supradictis ver«
clesias refercndum sit quod ait Hildefonsus: « li in liis, rem esse indicans ad ecclesiasticam disciplinam
123 S. HILDEFONSIEPIScOPI TOLETANI 124
ficato sapicnlire condimento. 'Sed Hcct forsitan, ut A' A toltetur a forie prwda, aut quod captum ftterit a ro-
dicilur, quia sola hoc antiquitas commcnriavifc,adeo busto / salvnm esse poterit? Quia hmc dicit Domkiis :
usquequaquam non probatur. Quia vero ul calecha- JEquidem et caplivilas a forte lollelur, et quod ablatum
menis in adipUcendo fidei sacramento tradantur, |
fuerit, a robuslo salvabitur (Isai. xux, 24, 25). Item
evidenti sancloeScripturse nullo documento monstra- Petri 1 ad gentes: Vos autem, genus electum, regate
lur, iieo nihil offici ubi non fit. Nam ad summum sqcerdotium,i gens sancta, populus acquisitionis, ut
roborcm quomodo valebunt, qusc ad proprictatem ivirlutes annuntietis ejus qui de lencbrisvocavit vosin
rci pertinere nulla sacrae auctorilalis serie vel per admirabile
( lumen suum (1 Petr. n, 9). Marci quoqu.e
figuram vcl per specicm denionstranlur? (evangclistoe, quse hujus ephphethationis revelat sa-
CAPUT XXVII. 'cramenlum, quse superius et prolata esl, et disserta :
De exemplo Evangeiii, secuiidum quod catechumeni videlicet ul virtus Dei per victoriani crucis prssdani
oleo perunguntur. luimani generis a forlitucline diaboli lollens, faciat
Iidem caLechumeniposl exorcismos quibus incre- genus electum per rcgenerationis donum, regale
pata et expulsa diaboU esl potcstas, ab eis unguntur quoque saccrdofium per dominium dictionum, et
oleo, quod a sacerdole consliterit benedictum. Quoe oblalionem innoccntia:, atque contriti spirilus sacri-
unclio magno dominic;e operationis cominendatur B ficium, infundens illj auditum obedientia: prseceplo-
cxemplo. Cuin enim, ut Marcus evangclisla referl, rum, et tlans ei reclse firiei loquelam, atquc suoe
adduxissent ad Jesum surdum et mutum, depreca- gloria: hymnum.
bantur eum, ut imponerct illi manuni. Et apprclien- CAPUT XXIX,
dens eum de lurba seorsum, tnisit digilos suos in au- Quod mysterium salulis, quod semelChristo moriente
riculas, expuensque tetigit linguam ejus, et suspiciens est faclum, quotidie fiat in his qui regenerari ».j-
in cwlum ingetnuit, et ait illi: Ephphelha, quod est, scunlur.
adaperire. Et slalim aperlw sunt aures ejus, et solu- Hoc quod generaliter in humano genere moriente
lum est vinculum lingum ejus, et loquebatur recte Chrislo semel est faclum, quotidie in regcneratorum
(Marc. vn, 52, 55). Quiri cst, quod Dominussurdum fit spccialiter lavacro. Nam convcrtenti ex errore
ct mutuni apprchendens in turba scorsum, millil in gentili post exorcismos tanguntur auriculoe oleo, ut
auriculas digitos suos ul audiat, nisi quia Redemptor accipiat auditum fidei, et sit vcre spiritalium dicto=-
veniens gcnus humanum scparavit a turba docmo- rum auditor. Similifer tangitur et os, ul cognitio-
num, el a conversatione opcrtnn vetcrnoruni, aique ncm Redemptoris sui, traditam sibi symboli fidem
per infusionem spiritalium munerum illi fidei dedil corde credat ad justitiam, orc confitens profcrat ad
audilum? Nam sicut per digitum Dei Spirilus cjus, C " salutem; sicquc solutis obstinalione concreatis vin-
ita per digitos pluralitas signilicalur spiritalium gra- culis, rccte loquatur magnificans Deura
liarum. Et quid cst%quod expuens langit linguam;
CAPUT XXX.
ejus, ut valeat loqui, nisi quia post auditum fidci
sacramenta saltilis hunc et agnoscere, ct pcrficcre' Quid sit, vel quare sit competensdictus.
Ex catechumeno fiat competens. Nam sicut ex eo
facit? Spiritus cnim Chrisfi gratia cst lmmansc re- Dei audiendo cognitionem, audiens dicitur, sic
quod
dcmptionis, qusede capitc divinitatis cjus riescendens,' cx co
quod acceplo Symbolo jam petit graliam Dei,
cogniia per os lmmanitatis ipsius, conlcssioncm et vocalur. Compclenles dicuntur simul pe-
laurieni suam inlulit crcriituris. Quid autcm, quod coinpetcns
in coelum nisi tentcs, quomodo consedenlcs, colloquentes, et con-
suspicicns ingcmiiit, quia scqualitatcm currcntes non aliud
Patris habcns, infirmitatem humanitatis, in qua pro inieiliguntur, nisi simul seden-
currentes. Ita quoque compctenles
nobis doluit, dcmonslravit? Quid vero est, quod ait tes, loquenles,
nihil aliud sunt, quam simul pelentes. Quid autem
Ephphetha, expositum cst, quod est adaperire, slatim
petunt nisi baplismalis sacramenta, per quse possint
aperloe sunl aures ejus, el solutum esl vinculum lin- a tcncbrarum erui, et accepta indulgentia
gua: cjus, et loquebatur reclc, quia cum in illo gra- .D polcstale in Dci
tia et operaiioredemptionis accessit, tota virlule in peccalorum omnipotentis regnum transferri ?
laudein et dileclionem sui redemptoris erupit. Unde Ut crgo quod petunt acciperc mereantur, a vitiis cor-
nec tacere, ncc distorle potuit loqui, qui rcdemptio- da, ab knmunditiis mundare iebent et corpora; abs-r
ucui suam in gloriam Rcdemploris, ut loqueretur,' tinentcs animam a deUcLis,corpus ab epulis; ut con-.
tritio cor humiliet, et juslificet, abstincntia et casti-
ei recte loqueretur, accepit.
tas corpus extenuet, et emunUet; quo animse et cor-
CAPUT XXYHI.
ex Lotopurificata substantia, quidquid contritio
Quod ordinate leclio Isaiw prophetw, Petri quoque poris
apostoli, et Marci evangelistm, exorcizalionis in n cordis, quidquid affliclio cgerit camis, totum ad di-
cohventuecciesimproferuntur. gnitalcm proficiat suscipiendoeregerierationis. Horum
Hinc codem exorcizationis tempore bene in con- i- significantiamhabuil Nicodemus, ille princcps Judaeo-
ventu ecclesiae, ante quam cxorcismi dicantur, pro- )- rum, qui nocte vencrat ad Jesum, qui erat ex his qui
ferlur lectio Isaioepropheloein qua dicitur : Nunquid d crediderunt in nomine ejus, videnles signa et prodi-
spectantem, quoe cum nullo Scripturse leslimonio a geret, laudanda et retincuda; ubi vero non viguisset,
Dominoprocceptamesse comprobarelur, seri auliqui- i- non ideo Ecclesia illa condemnanda.
tatc laivlum commendaretur, esset quidem, ubi vi- i-
gia, qusefaciebat; qui in eoquodcum csset Dominus A 1 CAPUT XXXII.
Jesus Jerosolymis in Pascha in die festo docens, tam Qua rutione Symbolumconstet.
eflicaciter ejus doctrinam audivit, ut crederct in no- b Symbolum, quod compctentes accipiunt, hac ra-
minc ejus, citech-umenus, quod est auriiens, fuit. In tione Patres constarc dixerunt. Dicunt enim quod
eo autem quod venit ad eum noctc, cl dixit ei: Rabbi, cum audissent apostoli a Domino ut irent docere
scimus quia a Deovcnisti magisler; nemo enim potest gentes prsedicantcs regnum Dei, et baptizarent cos
hwc signa facere, qum tu facis, nisi fuerit Deus cutn in nomine Patris, et Filii, ct Spiritus sancti, accepto
eo (Joan. m, 2), competentem se esse monstravit. Spiritu sancto posf asccnsionem Dpmini, quando in-
Nam cum in templo docentcm audivit, et visis signis sedil supcr eos in simiiitudincro ignis, el loculi sunl
crcdiriit, vere auriiens cxslilil. Cum vero, licet in linguis omnium gcnlium, ut ari cognilioncm verilatis
tenchris ignorantioe ad lumen vcnit, quia nocte ad nulla iliis vel gens, vel loqucla csset ignota, sed per
Jesum venit, et magistrum esse, et hunc a Deo ve- eumdem sanctum Spiritum omnibus omnimode lo-
nisse fatetur, atque jam cx magisterio doceri quscrit, qucrentur, corporalitcr ab inviccin discessuri, boc
quia magistro debitum honorcm clcclit,ex tunc com- intcr sc unius proedicationis Symbolum ediderunt,
pelcns fuil, quia cujus doctriiiic credens audiendo fi- quo ubique euntes nihil dissonum, riihil varium nun-
dctn dctulii, ejtis magislcrium pclcnrio qnoesivit. Qui B tiarcnt, sed iinam lidem uuitis vcrbis edicerent, et cx
dcinde promovctur ad graiiam baplismaiis, quando omnibus sacris Scripturis instrumenla colligcntes,
hoc illi couimcnrial rcsponsio Salvatoris, dum sub- iinum hoc breve fideisedificiumconstruerenl; de quo
infcrlur: RespottditJestts, ct dixil ei: Amendico libi, ctiam per prophetam dictum fuerat : Quia verbum
nisi qitis row.litsfucrit dcniio, nonpolest viderereqnttm brevialum faciet Dominus super terrain (Isai. x, 22).
Dci (Ibid.). Quitl ergo? qtiia non suflicitcatcchiimeno Itaque adhuc in unum positi, sanclo Spiritu pleni,
quori aticlilvcrbum Dei, non sullicitcompelenti quod breve hoc pracdicalionis iiiHicium conferendo inter
peiit gratiam ex magisicrio Dei, neccsse est ut rena- sc quid unusquisque sentiret, sibimet ediderunt, at-
scatur cx aqua ct Spiritu snncto, ul rcnatus sil.par- quc dandani lianc regulam crcdcntibus staluerunt;
ticcpscorporis et sanguinis Chrisli; el sicul ipse per ul qn-inmulli futuri erant, qui se esse Christi apo-
fldem crediriil in Chrislo, sic parlicipando cofpori stolos simularenl, ct Clirislum non doctrina sana et
Chrisli, credat se illi Chrislus. Hoc cnim esl quod inlegra proedicarent, ideo per hoc indicium agnosce-
dicilur: Cum auicmessclJcrosolijmisin Pascha in die rcfur, quod Chrislum veracitcr nuntiarct,. qui eura
fcsto, mulli crcditlerunt in ttomiiie ejus videntessigna secundum hanc aposlolicam rcgulam nuntiasset.
ejus qucefaciebat. Ipsc aîcm Jcsus non credcbat se- Q CAPUT XXXIII-
metipsum cis (Joan. n. 23, 2). " Qmdesthoc? ccce De Symboti nomine, et quid Symbolum sit.
Dorainus credenlibus sc ipsutn non crcdit scmet- c Symboli nomen ex Groeco,collalio \elindicium
ipsuni! Crcdiiurusne csl crgo se ipsitni incredulis, vcrtitur in Latinuin, c[uodsit foeduset cognitio fidei,
et iion crerieiilibus?iNusqtiamprorsus. Seri catechu- in quo et sciatur quid creditur, et quod credilur
mciius cl conipcicns jam crcdttnt in Christum; sed nullatcnus violetur. Indicium ergo est propter cogni-
qtiianon snnt rcnali cx aqua cl Spirilu sancto, non lioncm; collatio propter inter multos unitae clefini-
pariieipani corpori Cliristi, ct ideo non se creriidit lionis Gommunitatem.Nam indicium quod rem igno-
illis Christus. Si dixerinitis cafcchumcnis : Credilis tam indicet, collatio quod sit communis loqueloede-
in Christiiin, rospomlcul: Crcdimits, et signant se; finitio. Hinc et in civilibus bellis, quia et armorum
jam crucem Cluisti poriant in fronte, cl non crube- habilus, et sonus vocis, et mos unus, et institutio
scunt ric crucc Doinini sui. Ecce crcdunt in nomine bellandi similis est, ne quoelibet doli subreptio fiat,
cjus. lnlerrogeinus cos: Manducalis carnem Filii ho- suis militibus unusquisque dux riiscreta symbola po-
niiiiis, et bibitis sanguincm Filii hominis ? Nesciunt nit, quocLatine vel signa vel indicia dicuntur, ut oc-
quid dicimus, quia Jcsus non se credidilcis. Jam currens forte, de quo dubium sit quam aciem sequa-
vero quasi signum crucis habent in fronte. Jam de r. lur, prodito symbolo, an adversarius sit, an proprius,
domo magna sunt. Necesseest renascantur, iiant ex agnoscalur. Ad hoc autem sancti Patres hoc non
servis filii, fianl ex adventiliis cives. Non enim nihil membranis, sed memorioe commendare jusserunt;
sunl, quia jam ad magnam domum pertincnt. Et cum ul non hoc lectio teneat, quse ad ipsos etiam infide-
renali fueriiit, tuuc participibus corporis sui credet Ies solet idipsum aliquando dcferre; sed ex
ipsius
sc ipsum Christus. sanctocapostolicoedcfinitionis traditione commcnda-
CAPUT XXXI. tum semper maneat fidelibus tcnacitate mcmorise.
De tradendo Symbolo. Pro solidifate itaque initiandoe fidci bene discessuri
Dchinc Iradendum est Symbolum,ut is qui Domini ab invicem aposloli hoc unanimitatis indiciumposue-
prseecptumaudivit, qui divini magislerii gratiam perunt. Quod Symbolum est signum vel indicium pcr
tiit, veroe fidei regulam accipiat, secundum quam et quod agnoscitur Deus; quod ideo credentes acci- ,
fide, et operibus lavacro sanctificatioiiis se repara- piunt, ut sciant qualiter certamen fidei contra diabo- •.,
tum exhibeat. lum prseparent; in quo cum pauca sint verba, conti- '
a S. Aug., tract. 11 in Joan. m, § 5, 4. c S. Isid., ubi supra.
J>S. Isid., lib. (ii?) deOHic. c. 24. s
'' :; "'. x
127 S. HILDEFONSlEPISCOPI TOLETANI 128
nenlur omnia sacramenta. ln quo ideo ab apostolis A orania fecit; qui ita credendusesl esse omnipotens,
breviatim collecta sunt ex omnibus Scripturis, ut ut omnia quoesunt visibilia et invisibitia, ex nihilo
quia mulli .credentesvel litteras nescirent, vel scien- fecerit. Nonenim aliquid es*e potest, cujus creator
tes occupati impedimentosoeculi, Scripturas eis le- non esset, cum omnipotensessel, quia etsi aliquid
gere non liceret, hoc corde et memoria relinentes, fecit ex aliquo, sicut hominem ex limo, non utique
sufficienteinsibi haberent scientiam salutarem. fecit ex eo quod ipse non fecerat, quia terram, unde
CAPUT XXXIV. limus est, ex nihilo fecerat. Et si ipsum ceelumet
Quod quinta feria ante Pascha reddendum est terram, id esl mundumet omnia quaein eo sunt, ex
Stjmbolum. aliqua materia feceral, sicul scriplum est : Qui fecit
IIoc Symbolum,quodcompetentesin die unctionis mundum ex materia invisa (Sap. xi, 18), vel etiam
accipiunt, aut per se, si majores oelaie sunt, aut per informi, nullo modo credendum esl illam materiam
ora gestantium , si parvuli sunt, quinla feria ante de qua factus esl mundus, quamvisinformem,quam-
Pascha sacerdoti recitant atque reddunl; ut eorum vis invisam, quocunque modo cssel, per se ipsam
probata fide, merito pervcniaut ad vicinum resurre- esse potuisse, tanquam coocternamet cooevainDeo;
clionis dominicaesacramentum per fontis sacri ba- r sed quemlibetmodumsuum quemhabebat, ut quoquo
g
ptismum. modo csset, et distinctarum rerum formas posset ac-
CAPUT XXXV.
calholica brevitate cipere, non habcbal nisi ab omnipolenle Deo, cujus
Quod fides Symbotiteneatur. beneficioest res non solum qusecunqueformata, sed
» Est autem calholica fides in Symholo nota fide-
etiam qusccunqueformabilis. Inler formatum autera
lihus, memoriaequemandata, quanta res passa est et formabilehoc interest, quod fonnatum jam acce-
brevitate sermonis, ut incipientibusatquelactentibus formahile autem potest accipere. Sed
eis qui in Christo renati sunt, nondumScripturarum pit forinam,
rebus formam, ipse prsestat etiam posse
divinarumdiligentissimaet spiritali tractatione alque qui prsestal
verbis credenduin formari, quoniam de illo el in illo est omniuni spe-
cognitioneroboratis, paucis con- ciosissima
multis vcrbis esset specicsincommutabilis, cl ipse unus est
stitueretur, quod exponendum cuilibet rei, non solum ut pulchra sit, sed cliam
proficientibus, et ad divinam doctrinam certa humi- qui ut pulchra esse possit, altribuit. Quapropter rectis-
litatis atque charilalis firmitate surgentibus.
sime credilur omnia Deum fecisse de nihilo, quia
CAPUT XXXVI. etiamsi de aliqua materia factus est mundus, eadem
Initium Stjmboli,et quid sit credulitas.
ipsa maleria de nihilo facla esl, ut ordinatissimoDei
Esl ergo tenor Symboliiste, ct hic causarum ordo
n
t inuncre prima capacilas formarum fieret, ac deinde
quaecoiitinentur in illo : Crcdoin DeumPatrem om- formala sunt. Qui Paler,
credo? forinarenlur qusecunque
nipolentem.Quiriest Credulitalem facio, id
ad generationemdivinitatis perlinet, tan-
est, vera esse confiteor quseincognita audio. Credu- quantum
Paler est. Qui Filius cooperator
litas autcm dicta, quod crcscat animus ad invisa et tumdem Filii sui
ejus, quoniam per ipsum omnia facta sunt, et sine
incognita continenda. factumest nihil, et verbum, et verilas, el virtus,
CAPUTXXXVII. ipso
et sapientia est ipsius.
Quod in Deo solo, non in rebus, sed de rebus adhi-
bendasit fides. CAPUT XXXIX.
In Symbolofirmitas, el qusedamesl separatio unius1 Quod Filius nequede nihilo, neque de aliqua est ma-
fidei, qua ostenditur in Deum solum, et Dcocredere, teria faclus, sed tantumdem a Palre ineffabiliter
non in quibuscunquecoeteris rebus, id cst in Deumt genitus.
haberc ficleni,non aulem in rebus, sed rerum haberei c Hinc sequilur : Credimus et in Jesum Christum
lidem. Credendumergo est in Dcum, et non in aliami Filium Dei unicum, Deumet Dominumnostrum; non
rem, quia fidesin Deum, sicul et unus Deus, singu- separalum a Deo Patre, sed et in se Deum, et cum
lari est specic habenda et relincnda; csetcris rebus> Palre unum Deum. Ilaque Deus cum Verbumge-
apponenda, non superponenda est fides. Credimus1 »D nuit, id quod est ipse, genuit; neque de nihilo, ne-
crgo in Deuin.Credimus et sanctam ejus Ecclesiami que de aliqua jam facta conditaque materia, sed de
csse. Non autem credimus in Ecclesiain sicut ini se ipso id quod cst ipse. Unde idemDeus Pater, qui
Deiuii, quia Ecclesia non est Deus. Credimus aulemi verissime se indicare animis cognituris et voluit et
singulariter in Dcum. Crediinus et sequenterEccle- potuil, hoc ad se ipsum indicandura genuit, quod
siain ejus esse. Ita quoque et dcinccpscredimusquae- est ipse qui genuil, id est, Verbum Deum, per quod
cunque rectoefidei regula nobis credere commenda- se cognoscerefecil. Quod Verbum virtus etiam ejus,
rit. Patrein lantumdein Filii sui secundum divinam l et sapienlia dicitur, quia.per ipsum operatus est, et
generalionem, juxta quod ad euni dicit: Ex utero) disposuit omnia; de quo propterea dicitur : Al-
anlc luciferumgenui le (Psal. cix, 5). lingit a fineusque ad finem forliter, e.t disponit om-
CAPUTXXXVIII. nia suavtter (Sap. vm, 1). Quamobremunigenitus
Quod ideoSilDeus omnipotens,qttia omnia fecit. Filius Dei neque factus est a Patre, quia sicut dicit
•>Onmipotentcm, quia solus omnia poluit, quii cvangelista : Omniaper ipsum facta sunt (Joan. i,3);
i S. Aug., de Fid. et Symb. c. I. c S. Aug., loc. cit. , c. 3. i.
b S. Aug., ubi supra, c. 2.
129 LIBER DE COGNITIONEBAPTTSMI. 130
neque ex lempore genitus, quoniam sempiterne A sancto et virgine Maria, quomodo non sit (ilius Spi-
Deus sapiens sempiternam habet secum sapientiam ritus sancti, et sit filius virginis Mariae, cum et de
suam. Neque impar est Patri, id est, in aliquo mi- illo et de illa sit natus, explicare difficile est. Pro-
nor, quia et Apostolus dicil: Qui cum in forma Dei cul dubio quippe non sic de illo ut de patre; sic
esset constilutus, non rapinam arbilratus est esse autem de illa ut de maire natus es
mquatis Deo (Philip. n, 6). Sed quoniam Verbum CAPUT XLII.
caro factum est, et habilavitin nobis (Joan. i), ea- Quod non omne quod ex atiqua re nascilur, conli-
dem sapientia quse de Deo genita est, dignata est nuo ejusdem rei filium nuncupari concedilur.
etiam in hominihus creari. Quo pertinet illud: Do- A Non igitur concedendum est quidquid de ali-
minuscreavitme in principioviarumsuarum (Proverb. qua re nascitur continuo ejusdem rei filinm nuncu-
VIII, 22). Yiarum enim ejus princiDium caput Ec- pandum. Ut enim omiltam aliter de liomine nasci
clesiae,quodest Christus homine indutus, per quem filium, aliter capillum, pediculnm, lumbricum, quo-
vivendi exemplum nobis daretur, hoc est, via certa, rum nihil est filius; ut ergo haec omiltam, quo-
qua perveniremus ad Deum. Non enim redire po- niam tantaerei deformiter comparantur, certe qui
luimus nisi humilitate, qui superbia lapsi sumus. nascunlur ex aqua et Spiritu sancto, non aquse fi-
Quapropter secundum id quod unigenitus est, non B ' lios eos rite dixerit quispiam, sed plane dicuntur
habet fratres ; secundum id autem quod primogeni- filii Dei Patris, et matris Ecclesise. Sic ergo de
ttis est, fratres vocare dignatus est omnes (Luc. vm, Spiritu sancto natus est Filius Dei Patris, non Spi-
21; Hebr. H, 11), qui post ejus et per ejus prima- rilus sancti. Nam illud quod de capillo et cseteris
tum in Dei graliam renasciinur per adoplionem fi- diximus, ad boc lantiim valet, ut admoneamur non
liorum Dei. omne quod de aliquo nascitur, etiam filium ejus de
CAPUT XL. quo nascitur, posse dici, sicut nori omnes qui di-
Quod incarnatus Filius de Spiritu sanclo el Maria cuntur alicujus filii, consequens est, ut etiam de
virginenalus est. illo nali esse dicantur, sicut sunt qui adoptantur.
" Qui natns est de Spiritu sanctoet Maria virgine. Dicuntur etiam filii gehennse, non ex illa nati, sed
Bene confitemur, quia Dominusnoster Jesus Chri- in illam
praeparati, sicul filii regni praeparantur in
stus, qui de Deo Dcus, natus est de Spiritu sancto regnum. Cum itaque de aliquo nascalur aliquid
et virgine Maria, utraque substantia, divina scilicet etiam non eo modo ut sit filius, nec rursus om-
atque humana, filius est unicus Dei Patris omnipo- nis qui dicilur filiusde illo sit natus cujus dicitur
tentis, de quo procedit Spiritus sanctus. Sed quo- filius, profecto modus iste natus est Christus
modo dicimus Christum natum de Spiritu sancto, ( de quo
Spiritu sancto non sicul filius, el de Maria vir-
si non eum gcnuit Spiriius sanctus? An quia fecit sicut filius, insinuat nobis gratiam Dei, qua
cum? Quia Dominusnoster Jesus Christus, in quan- homo nullisgjne
prsecedenlibus merilis ex ipso esordio
tum Deusest, otnniaper ipsumfacta sunt (Joan. i, 3); naturae suae
quo esse ccepit, Verbo Deo copuletur in
in quantum autem homo est, et ipse factus est, si- tantam
personae unitalem, ul idem ipse esset filius
cut Apostolus dicit: Factus ex semineDavid secun- Dei
qui filius hominis, et filius bominis qui filius
dumcarnem (Rom. i, 3). Sed cum illam creaturam, Dei; ac sic in naturae humanae
susceptione fieret
quam Virgo concepit et peperit, quamvis ad solam quodammodo ipsa gralia illi homini naturalis, quae
pcrsonam Filii pertinentem, tota Trinitas fecerit, nuliuui peccatum posset committere. e Quse gra-
neque enim separabilia sunt opera Trinitatis, cur tia propterea per Spiritum fuefat significanda,quia
in ea facienda solus Spiritus sanctus nominandus
ipse proprie sic est Deus, ut dfcafur etiam Dci do-
cst? An et quando unus trium in aliquo opere nonum. Donoenim
•> ? Dei, hoc esi Spirilu sancto, con-
minatur, universa opera Trinitatis intelligitur cesSa cst nobis tanta humilitas tanti Dei, ut totum
Ita vero est, et exemplis doceri potest. Sed non
hominem, id esl corpus, animam, et Spiritum, sus-
est in hoc diulius immorandum.
D cipere dignaretur in utero virginis, maternum cor-
CAPUT XLI. pus integrum inhabitans, integrum deserens.
Quod Filius, cum dicatur natus de Spiritu sancto,
non sit omnino filius Spirilus sancti. CAPUT XLIII.
c Illud movet, quomodo dictum sit natus de Spi- Quod utrumque sexum salvaverit Christus vir nas-
ritu sancto, cun filiusnullo modo sit Spiritus sancti. cendo de femina.
Neque enim quia mundum istum fecit Deus, dici f Ideoque detestandi sunt illi qui eumdem Domi-
eum fas est Dei Filium, aut eum natum de Deo, sed num nostrum Jesum Christum matrem Mariam ne-
factum, vel creatum, vel eonditum, vel institulum gant in terris habuisse, cum illa dispensatio utrum-
ab illo, vel si quid hujusmodi recte possumus dique sexum et masculinum et femininum honorave-
cere. Hic ergo, cura confiteamur natum de Spiritu rit, et ad curam Dei pertinere monstraverit, g non
a S. Aug. , Enchirid. , c. 58. ' Ibid. , § 9.
b Lib. editi D. Aug. , operari Trinitas g Hunc locum mntilumin Baluziana Editione fa-
c S. Aug. , Enchirid. , c. 38. intelligitur.
d Ibid. , c. 59, 40. cile uiravimus ac restituimus ex libris editis san-
• S. Aug. , de Fid. et cli Augustini de Fide el Symbolo, unde hsec omnia
Symb. , c. i, § 8. desumpta sunt. Nec tantum corruptus erat locus ii)
solum quem suscepit, scd illum etiam per qucm A j CAPUT XLVII.
suscepil, virum gcrcndo, nascenriode fcmina. De sacramento cnicis.
c Sacramentum atitcni crucis ita eommcndat
CAPUT XLIV.
Qv.od Virginis partus niltil injuriw fecerit Christi Patilus cum dicit: U> iu charitate radiculi et fun-
diviniluti. dali possiliscomprehsnderecum omnibussanctis qv.m
a Nec nobis firicmistam minuat cogilalio mulic- sit latitudo,
iongiludo, sitbtimiias et profundum
brium visccrum, ut proptcrea recusanda videatur (Ephes. in, 18); id cst crucem Domini, cujus lali-
talis Domininostri gencralio, quod eam sordidi sor- tudo ducilur in transvcrso ligno quo extcndtmtur
didam putanl. Quia et slullum Dci sapientius esse manus, Iongiludo a terra usque ad ipsam lalitudi-
hominibtis(I Cor. i, 25), et omnia tnunda mundis nem, quo et a manibus et infra totum corpus affi-
(Tit. i, 15;, verissimc Apostolus riicit. Debent igi- gifur, altitudo a latiiuriine sursum usque ad sum-
tur intueri, qui hoc putant, solis hujus radios, qucm roum qtio adhserel caput, profundum quod lerrse
ccrtc non lanquam crealuram Dei laudant, scd infixuin absconditur. Quo signo crucis omnis actio
tanqfiani Dcum adoranf, pcr cloacarimi fetores ct Christiana describitur. In latitudine itaque bcne
qtiocque horribilia usqucquaque diffuiidi, et in his operari inChrislo; in altitudine sperare cceleslia
operari sccundum naluram suam, ncc tamen indc ]B sacramenta, non profanare ; in profundo radicatos
aliqna coiilaminationcsordcsccre, cum visibilis lux etftindatos incharitatc consisfcrc. Est ergo latitudo
visihilibus Sordibus sit nalura conjunclior; quanto crucis actio boni operis, quoc pcr expansionem ma-
niinus igilur poterat pollui vcrbum Dei non corpo- iiuum demonstralur. Est laiifiido crucis perscve-
rcum neque visibilc dfe iemiheo corpore casto uti- ranlia bonoeacfionis quseper tolcraniiam longani-
qtic, ct mundissimo, atque singularitcr glorioso, mitalis servat virluleni passionis. Est altitudo cru-
ubi humanam carnem susccpit cum anima ct spi- cis spcs futurorum bonorum, pcr quam sinc profa-
rilu, quibus inlcrvcuiciililms habitat majesfas Verbi natione. . . . et radicaii stint immobiles et ad
ab hiMnanicorporis fragilitate sccrctius? Undc ma- perseveraniiam intcr passiones, ct ad remuneralio-
nitcslum est nullo modo poiuisse Verlmm Dci ma- nem proplcr veram spcm.
culari humano corpore, quo ncc ipsa anima humana CAPUT XLVIII.
maculatur. De sepultura Christi.
CAPUT XLV.
De tiomineet jttdicio Ponlii Pilali. Scpullura illa cum crcditur, fit recordalio novi mo-
h Pilatus, os mallcatoris, quia dum Christum orc numciili, quod rcsurrccturo ad vilosnovitatem prse-
more malleatoris utra- <
Q bcrct teslimoniuili, sicul nasciluro ulerus virginalis.
sitocljuslifical ctcondemnat,
dcclinavc- Nani sicuf in iilo novo monumcnto nulliis alius mor-
q&eferit; cuinque Judxorum consiliuni
Judacorum luus scpullus est, nec ante nec postea quidquasa
rit, secuiidum voltinlatciutamen judicium
mortalc coticepLumest.
iieri permisit. Qui accepil aquam, ct lavit manus,
ut in lavacro niaiuis cjus gcntilium opera purgarcn- CAPUT XLIX.
tur, clah impielale Juriscorum,-qui clamabant: Cru- Quod neqUedeildte, ncqttecarne, sedin anima Chri-
stus descenderitiii infcrnum.
cifige eum (Marc. xv, 15), nos faceret alienos. Qui
juolexcontia Deum cogitur ferre scnleniiam. Illc Dcscettditad itifertia. Cum Cliristus tempore mor-
vero non damnat oblalum, scd arguil offcrcntes, tis suoesceiindmricarncm f'tterit'iii sepulcro, seeun-
quodam modo conteslans, el dicens: Ego quidvin dum divinitafem fucrit ubique, quia coclum ct ter-
innoccntein volui liberare ; sedquoniam seditioori- ram ipse implet (Jerem. xxm, 24), et est lux quse
lur, cgo niiiiisler lcguin suiii, vcstra vox sangui- in lcncln-is Iw.cef.,quamvis eam tcnebroenon com-
ncm fundit. prehcndant (Joan. I, 5); restat quod in anima de-
CAPUT XLVL scendcrit in iuferno, quiajuxla bunianain humUila-
Quarc morlem crttcisChristus elegerit. leni. Per carnem ifaque in sepulcro, per animam in
Hic Jesus, Doininus cl Redemplor nosler, cum jD infciTioniortis sua: teniporfefuit; per divinitalem ve-
esset omnipolcns, tani divitcin sc in miscricordia ro incoinmulahileninunquam dcparadiso defuit, qui
demonstravit, ut qui vila csf vivificans onmia, hu- ubique procsensmanel semper el mansit. Est autem
miliarcl se factus obcdicns usque ad niortcm, mor- scnsus nmlto expcditior, et a diversis ambiguitatibus
tem aulcni crucis (Philip. u, 8). Ideo vero mortcm liher, sinonseeunriuiniciquod homo erat, sed secun-
crucis elegil, ut damnationem, quam proevaricatio dum idquodDeus cral, ChristUsdixisse latroni acci-
ligni in paradiso contraxerat, crucis hujus palibu- pialur: Ilodic mecttmeris in paradiso(Luc. xxm, 43).
lum (deleret) HomoquippeChristusillodie secundumcarnemsepul-
Codice ms. sed ct capitis sequfentisdivisio male a inde astcrisco de lacuna in ms. sila admoniti, ini-
librario excogilata (ncccriim capilum seclioncs, co- tium scquenlis fecimus a verbis ipsis, quibus prose-
rumquc tituli rudes, ac wepissimc scnii-barbari a quitur Auguslinus; eoque sensus manct plaiius et
sancto Hildefonsoprofccti sunt). Iluque illius hoc rcclus, lotusquc locus perfecte reslitutus.
exslat iuitiuui: « Non solum queni susccpit.. . . secl « S. Aug.,"de Fid. ctSyiiib., c.4, S 10.
tanquam Dcum adorant, per eloacarum fctores , \>S. Isid. , Elym. l'ib. VII, c. 10. •
etc. t Nos, ut apparcl, priora verba ari hujus capi- 1 S. Isid. , lib. i dc Offic, c. 30.
iis. fiueui, ad qucm ccrlc spectaul, rctuliuuis; ric-
i33 LIBER DE COGNITIONEBAPTISMI. 134
cro, secundum animam in infemo futurus crat. Dcus A buendo, quamvis extremo judicio niulto manifcsli„s
vcro idem ipse Christus ubique semper est. Est eirim inter homincs unigenili Filii Dei judicis vivorum at-
virtus et sapientia Dei, de qua scriptuni est: Quod que mortuorum claritas indubilala fulsura sil, cl ve-
attingat a fine usque ad finem fortitcr, et disponal ritas hominis aperta visura. . -.-
omnia suaviler (Sap. vm, 1). Ubicunque sit crgo CAPUT LIII. t
paradisus, quisquis beatorum ibi est, cum illo ibi Quid accipiendumest, viviset mortuis, quos judicare
est, qui ubiqueest. venturus est Christus.
CAPUT L. c Indc venturus judicare vivoset morluos. Islis no-
De somno mortis et gloria resurrectionis Chrisli. minihus sive justi et peccalores signiiicantur, sive
Tertia die resurrexit vivus a mortuis, juxta quod quos luiic ante mortcm in tcrris invenlurus esl, ap-
dictum csl: Ego dormivi, et quievi, et resurrexi, qtto- pellali sunt vivi, mortui vero qui in ejus adventu re-
niatn Dominus suscitavit mc (Psul. 111, 6), iri csl : surrccturi sunt. Hoec dispensatio temporalis non tan-
Dormivi in crucc somno morlis; quicvi in sepulcro •nm cst sicut illa generatio secundum, Deum, sed
tempore triduance quictis; surrcxi vivus a moiTuis eliam fuit, et eril. Nam sicut Dominusnoster in ler-
in gioria resurrcclionis. Et benc lertia dic resur- ris, et iiiuic cst in coelo, et eril in claritatc venturus
rcxit, qtiia totius Trinilalis virtulc assumptus, el- B I judcx vivorum atcjue riiorluorum. Ita enim venicl sic-
mortuus homo, et suscitatns a morte, ipse priiuo- ut ascendit, secundiim auclorilatem qnoe apostolo-
genitus conseculuris fratribus, quos in acloptioncm 1 rum Aclibus continetur (Act. i, 11), id.cst, in ea-
filiorum Dci vocavit, quoscomparlicipcs et cohoeredes > dcm vCritate carnis, et immutabilitate assumpli ho-
suos esse digualus cst; ut qui erat unigenilus nalus5 minis. Ex liac itaqtie temporali dispcnsafionc lo-
ex Deo solus, csset primogeiiitus ex mortuis inter quitur in Apocalypsi, ubi sciiptum est : Ihcc dicit
hdmines multos, et dignarctur servos vocarc fralres5 qui cst, cl qui fuit, et qui futurus est (Apoc. i, 8).
dicens : lte, dicite fratribus tncis ut eanl in Galilwam. De quibus vivis ct mortuis judicanriis non inconve-
Ibi me videbunt (Malth. xxvin, 10). niens alia quorumdam scnlentia est quoc ita dicit:
CAPUT LI. Quod autem dicilur judicare vivos el mortuos, non
De ascensionein calis corporis Christi. Et non qnm- quod alii vivi, alii mortui ad judicium veniant, sed
rendum ubi sit id ipsum corpus. Quw cwlorumlali- quod animain siinul judicabit cl corpora; in quibus
iudo promissa csl fidelibus cunclis. vivos animas, morluos corpora nominavil', sicut ct
a Ascendit in coclum, ssdet ad dextram Dei Palriss ipse Dominus in Evangelio dicil: Nolite titnere eos
omnipotentis. Ubi cl quomorio sit in ccelodoininicumi qui corpus occtdcre possunt, animw veronihil possunt
corpus, curiosissimum et supervacuum est quoerere.• "t facere. Sed limele potius ettm qui potest animam et
Tanlummodo in coeloesse credendum esl. Non enimi corpusperdere in gehennam (Matth. x, 28).
esl fragilitatis nostroe coelorum sccrela discuterc, sed3 CAPUT LIV.
el nostrse fidei de Domini corporis dignitate sublimia
Quod inlerposita dispensalio assumpti hominis paulo
et honesta senlire. Quem bcalitudinis locunrefiam1 longius reddidit commemoraliouemSpirilus sancti
nobis promisit dicens : Erunt sicut angeli in cwlis s ab ordine Trinitalis.
(Marc. XII, 25) in illa civilale, quoe cst maler oin- Credo in sanctnm Spirilum. Haec quocin superiori-
niumnostrum, Jerusalem octerna in coelestibus. bus paulo lalius de Christo sunt tradita, ad incar-
CAPUT LII. nalioiiis ct passionis ejus mystcrium perlincnt; quse
Quid sit sessio, el dexlera Dei, dum media infereedunl personec ipsius coapta, san-
b Credimus etiam quod sedel ad dexteram Patris. cti Spiritus commemoralionem paulo longius reddi-
Nee ideo tamen quasi humana forma circumscriptumi derunt. Civterumsi solius divinitatis ratio habea,tur,
csse arbitrandum est, ut de illo cogitantibus dextruml eo modo quo in principio dicitur : Credo in Deum
et sinistrum latus animo occurrat, aut id ipsum,, Patrem oinnipolentem, et in Jesum Christum Filium
quod sedere Pater dicitur, flexis poplitibus fieri pu- ejusunicum, Dominum noslrum, ita jungilur, elSpiri-
tandum est, ne illud incidamus sacrilegium in quo) ^ tum sanctutn. Illa vero omnia quae de Christo mcmo-
exsecratur ApOstolusfeosqui coroniutaverurit gloriarai ranlur, ad dispensationem carnis, ut diximus, spe-
incorruptibilis Dei in simililudinem corruptibilis ho- ctant. Igitur in sanctiSpiritus commemoratione atUm-
minis (Rom. i, 25). Ad dexteram ergo intelligendumi pletur mysterium Trinitalis.
est dietuni csse in summa bealitudine, ubi justilia, CAPUT LV.
pax et gaudium est; sieut ad siuistram hsedicon- Quod Spiritus sanctus Deus est ex Pdtre Fitioqtte
stituuntur (Matth. xxv, 35), id est, in miseria,, procedens.
propter iniquitatis labores atque crliciatUs. SedereJ d Spiritus sanctus ideo proedicalur Deus, quia cx
ergo quod dicitur Deus, nori membrorura positionera,, Palre Filioque procedit, et substantiam eorura ha-
sed judiciariam significat potestatem, qua illa ma- bet. Neque enim aliud de Patre procedere potuit,
jestas nunquam caret, semper dignis digna disfri- quam quod ipse est Paler, id est Deus.
* S. Aug., de Fid.' et Symb., c. 5, S13. d Caput hoc, et quoesequuntur usque ad cap. 71
blbid., c. 7. inclusivc, onmia cx sancio Isidoro (Elym. tib. vu,
c lbid., c. 8. cup. 5).
CAPUT LYI. A dum illam cjusdem Domini sententiam : Beati lugen-
Quarc dicatur spiritus. tes, quoniam ipsi consolabuntur (Matlh. v, 4). Ipse
Spiritus sanctus autem dictus secundum id quod etiam dixit: Tunc lugebunt filii sponsi, cum ab eis
aliquid refertur spirans. Et spirans utique spirilu ablatus fuerit sponsus (Matth. ix, 15). Itcm paracle-
spirans esl, et ex eo appellatus spiritus est. Proprio tus pro eo quod consolationem prsestat animabus,
aulem modo quodam dicilur Spiritus sanctus secun- quoe gaudium temporale amittunt. Alii paracletum
dum quod refertur ad Patrem, et Filium, quod eo- Latine oratorem, vel advocatum, inlerprelantur. Ipse
rum spiritus sit. Nam et hoc nomen, quod spiritus enim Spiritus sanctus dicit, ipse docet, per ipsum
dicitur, non semper secundum id est quod referlur datur sermo sapientise, ab ipso sancla Scriptura in-
ad aliquid, sed sccundum id quod aliquam naturam spirata est.
significat. Omnis enira incorporea nalura spiritus in CAPUT LXII
Seripturis sacris appellatur. Unde non tanlum Palri, Quare Spiritus sanctus sepliformis dictus.
ct Filio, et Spiritui sancto, sed omni ralionali crea- Spiritus sanclus ideo sepliformis nuncupalur pro-
turoe et anirnoehoc vocabulum congruit. pter dona quaede unila ejus pleniludine parliculalim
CAPUT LYII. quique, ul digni sunt, consequi promercnlur. Ipse
B enim spiritus sapientise et intellectus, spiritus con-
Quare dicalur Spiritus sanctus.
Irieo Spiritus Dei sanctus vocatur, quia Patris et silii et fortitudinis, spiritus scientiaeet pietatis, spi-
Filii sanclitas cst. Nam cum sit ct Paler spiritus, et ritus timoris Dei (Isai. xi, 2).
Filius spiritus, el Pater sanctus, et Filius sanctus, CAPUT LXIII.
ad Trinilatem referatur spiritus rectus, spiritus
propric tanien ipse vocatur Spirilus sanclus, lan- Quod
sanclilas coessenlialis el consubslantialis am- sanctus, et spiritus principalis.
quam autem principalis in Psaimo quinquage-
borum. Spiritus
CAPUT LVIII. simo legitur ; ubi quia tcrtio spirilus repetitur, non-
nulli Trinitatem inlellexerunt, ideo quia scriptura est:
Quod Spirilus sancttts nec genitus dicitur, nec ingeni-
tus, sed procedcns lanlum. Deus spirilus est (Joan. iv, 24). Quod enim non est
Spiritus sanctus ideo non dicitur genitus, ne duo corpus, et tainen est, videtur restare ut spiritus sit.
in Trinitale filii suspiccnlur. Ideo non prscdicalur in- Intelligunt ergo ibi nonnulli Trinitalem significari;
genilus, ne duo palres in ipsa Trinitale credantur. in spiritu principali Patrem, in spiritu recto Filium,
Procedcns autem dicitur leslimonio Dominidicentis: in spiritu sanclo Spirilum sanclum.
Mulla adhuc habeo, quw vobis toqvar, sed non pote- CAPUT LXIV.
stis illa audire modo. Venietaulem Spirilus verilalis, C Quare Spirilus sanctus donum dicitur.
qui a Patre procedel, et de meo accipiet. Itle vobisin- Sanclus spiritus ideo donura dicitur eo quod da-
dicabit omnia (Joan. xvi, 12, 13). Hic autem non so- tur. A dando enim donum est nuncupatum. Notissi-
luni natura procedil, sed sempcr ad peragenda opera mum est enim DominumJesum Christum, cum post
Trinitatis indesinentur procedit. rcsurreclionem a mortuis ascendisset in coelum, de-
CAPUT LIX. disse Spirilum sanctum, quo credenles iinpleli linguis
Quid interesl inler nascentemFiiium el procedenlem omnium gentium loquebantur. In lanlum autem do-
Spirilttm sanctum. num Dei est, in quantum datur eis qui per eum dili-
Hoc inlerest inler nascenlem Filium el proceden- gunt Deum. Apud se autem Deus est. Apudnos autem
tem Spiritum sanctum, quod Filius cxuno nascilur, donum est. Sed sempiterne Spiritus sanclus donum
Spiritus sanctus ex ulroque procedil. El ideo dicil est, dislribuens singulis, prout vult, graliarum dona.
Apostolus : Qui aulem spiritum Chrisli non habet, hic Nam ct prophetias quihus vult impertit, et peccala
non est ejus (Rom. vm, 9). quibus volel dimittit. Nam peccata sine Spiritu san-
CAPUT LX. cto non donantur.
Quod Spiritus sanctus ex opereangetus dicatur. CAPUTLXV.
Spiritus sanclus ex opere etiam angelus inlelligi- " Quare Spiritus sanctus charitas et gralia nuncu-
tur. Diclum est enim de illo : Et quw venlura sunt peiur.
annunliabit vobis (Joann. xvi, 13). Et utique angelus Spiritus sanclusinde proprie charitas nuncupatur,
Grseceet Latine nuntius inierprelatur. Unde et duo vel quia naturaliter eos a quibus procedit conjungit,
angeli apparuerunt Loth (Genes. xix, 1), in quibus et se unum cum eis esse ostendit, vel quia in nobis
Dominus singulariter appellalur, quos intelligimus id agit, ut in Deo maneamus, el ipse in nobis. Unde
Filium et Spiritum sanctum , nam Pater nunquam ei in donis Dei nihil majus esl charilale; el nullum
est majus donum Dei, quam Spirilus sanclus. Ipse.
legitur missus.
CAPUT LXI. esl et gratia, quse, quia non meritis noslris, sed vo-
Quare Spiritus sanctus Paracletus vocelur. luntale divina gralis dalur, inde gralia nuncupalur.
Spiritus sanctus quod dicitur Paracletus, a con- Sicul auLem unicum Dei Verbum proprie vocamus
solalionc dicitur. Paraclisis enim Latine consolatio nomine sapientiaa, cum sit universalker et Spiritus
appellalur. Christus enim eum apostolis lugentibus sancius, et Pater ipsa sapientia ; ita Spirilus sanctus
misil, poslquam ab eorum oculis ipse in coelum proprie nuncupalur voeabulo charilatis , cum sit et
•McendiL.Consolalor enim tristibus mitlilur secun- Pater, et Filitis universaliter charilas.
137 LIBER DE COGNITIONEBAPTISMl. 138
CAPUT LXVI. A lum autem Spiritum sanctum ipsa anima mundatur
QuareSpiritus sanctus Dei digitus dicatur. et saginatur.
Spiritus sanctus digitus Dei esse in libris Evan- CAPUTLXXI.
gelii apertissirae declaraiur. Cumenim unus ex evan- Quare Spiritus sanctus unctio dicatur.
gelistis dixerit: In digito Dei ejicio dwmonia (Luc. Spiritus sanctus ideo unclio dicitur, Joanne atte-
xi, 20), alius hoc ita dixit: In spiritu Dei ejiciodw- stante apostolo, quia sicut oleum naturali pondere
monia (Matth. xn, 28). Unde et digito Dei scripta superfertur omni liquori, ita in principio superfere-
lex est data die quinquagesimo ab occisione agni batur Spiritus sanctus aquis. Unde et Dominus oleo
(Exod. xxxi, 18). Et die quinquagesimo venit Spiri- exsultationis, hoc est, Spiritu sancto fuisse legitur
tus sanctus a passione Domini noslri Jesu Chrisli unctus. Sed et Joannes apostolus Spiritum sanctum
(Act. ii, 2). Ideo autem dicilur digilus, ut ejus ope- unctionem vocat dicens : Et vos, inquil, unctionem,
ratoria virtus cum Patre et Filio significetur. Unde quam accepistis ab eo, permaneat in vobis, et necesse
et Paulus ait: Hmc autem omnia operatur unus alque non habetis ul aliquis doceat vos, sed sicut unctio ejus
idemspiritus, dividens singulis prout vult (1 Cor. xn, docet vosde omni re (I Joan. n, 27). Ipse est enim
H). Sicut autem per baplismum in Christo mori- Spiritus sanctus unclio invisibilis.
mur et renascimur, ita Spiritu signamur, quod est B CAPCT LXXII.
digitus Dei et spiritale signaculum. Quod ideo sancta Ecclesia creditur, quia in itla dile-
CAPUT LXVII. ctio proximi demonstratur.
Quare Spiritus sanctus in columbmspecie venisse a Sanctam Ecclesiam catholicam. Hsec fides est de
testatur. Deo conditore, et de renovatore noslro, de qua usque
Spiritus sanctus ideo in columboespecie venisse haclenus esl tractatum. Sed quoniam dilectio non
scribitur, ut natura ejus per avem simplicitalis et in- tanlum in Deum nobis imperata est, cum dictum est:
nocentiaedeclaretur. Unde et Dominus : Estote, in- DiligesDominumDeum tuum ex toto corde tuo, et ex
quit, simplices sicut columbw (Matth. x, 16). Hoec tota anima tua, et ex tota mente tua, sed etiam in
enim avis corporaliter ipso felle caret, habcns tan- proximum, nam : Diliges, iuquit, proximum tuum,
tum innocentiam et amorem. tnnquam teipsum (Matth. xxn, 37, 59); nisi autem
CAPUT LXVIU. ista fides congregationem socielatemque hominum
Quare Spiritus sanctus ignis nomine appellatur. teneat, in qua fraterna charitas operetur, minus
fructuosa est; credimus et sajactam Ecclesiam utique
Spiritus sanclus ideo nomine ignis appellatur pro-
pter quod in apostolorum Actibus (Act. n, 3) per di- Q catholicam.
visionem linguarum ut ignis apparuit, qui et insedit CAPUT LXXHI.
super unumquemque eorum. Propterea autem.diver- Denomine Ecclesim catholicm'.
sarum linguarum gratiam apostolis dedit, ut idonei b Ecclesia Grsecum est, quod in Latinum vertitur
efficerentur fidelium erudilione populorum. Quod convocatio, propter quod orones ad se vocet. Catho-
vero supra singulos sedisse memoratur, id causa esl, lica universalis, XKOOXOV, id est, secundum totum.
ut intelligatur per plures non fuisse divisus, sed Non enim sicut conventicula haereticorum in aliqui-
mansisse in singulis totus, sicut fere ignibus mos est. bus regionum partibus coarctatur, sed per tolum
Hanc enim habel naturam ignis accensus, ut quanti terrarum orbem dilatata diffundilur. Quod etiam
ad eum, quanliad crinem purpurei splendoris aspexe- Apostolusapprobat ad Romanos dicens : Gratias ago
rint, lantis visum suae lucis impertiat, tantis mini- Deo meo pro omnibus vobis,quia fides vestra annun-
steriura sui muneris tribuat, et ipse nihilominus in tiatur in universomundo (Rom. i, 8). Hinc et uni-
sua inlegrilate permaneat. versitas ab una cognominala est, propter quod in
CAPUTLXIX. unitatem colligitur. Unde Doininus in Evangelio :
Quare Spiritus sanctus aqumnominedicatur. n Quimecum non colligit, spargit (Matth. xn, 30); id
Spiritus sanctus nomine aquaeappellatur in Evan- est, qui in unitatem meam non colligitur a me divi-
gelio, Domino clamante et dicente : Si quis sitit, ve- sus, in dispersionis perdilione dissipatur.
niat ad me et bibat. Qui credit in me, flumina aquw CAPUT LXXIV.
vivwfluentde ventreejus (Joan. vn, 37). Evangelista Quare Ecclesiw, cum una sit, seplem scribantur.
aulem exposuil unde : Hoc enim dicebat de Spiritu, Cur autem Ecclesiae,cum una sit, septem scrihan-
quem accepturierant credentesin eum. tur, nisi ut una catholica septiformi plena Spirilu
CAPUTLXX. desiguetur? sicut et de Dominonovimus dixisse Sa-
aliud sit sacramenti, aliud Spiritus lomonem : Sapientia wdificavit sibi domum, excidit
Quod aqua aqua
sancti. columnasseptem (Prov. ix, 1). Quoetamen septem
Sed qusesignificat spiritum Dei, Aqtia enim sacra- una esse non ambigunlur, dicente Apostolo : Eccle-
menti visibilis est. Aqua Spiritus invisibilis est. Ista sia Dei vivi, qum est columnaet firmamentum verita-
abluit corpus, et significatquod fit in anima. Per illis (I Tim. III, 15).
* S. Aug., de Fid. et Symb., c. 21.
b S. Isid., Etym. 1. vm, c. 1, ex quo et tria capita sequentia desumpta sunt.
PATROL.XCVI. 5
139 S. MLDEFONSl EPISCOPITOLETANI 140
CAPUT LXXV. A CAPUT LXXIX.
Vide inchoavitEcclesid,vel'quare dicalur Sion, vel Qui I iibri conlinenlurin canone utriusque Testamenti.
.Jerusalem. Totus autem canon Scriplurarum, in quojam eon-
., Inchoayit autem Ecclcsia a loco, ubi venit de coelo > siderationemversandamdicimus,his libris continetur:
Spirltus sanctus, el implevil uno loco serienles.Pe- ,quinqiie Moysi,id est, Genesi, Exodo, Levitico, Nu-
regrinatione autem praesenti Ecclesia Sion dicitur, ,meris, Detileronomio; el uno libro Jesu Nave, uno
eq quqdinjiujus peregrinationis longitudine posita Judicum, uno libello qui appellatur Ruth, qbi magis
prqmissionem rerum ccejeslium speculatur. Et id- ad Rcgnorum principium videtur pertinere; dein-
circo Sion, id cst, speculatio, nqnien accepi.t. Pro de qualuor Regnorum, et duobusParalipomenonnon
fulura: vero palriae pace Jerusalem,vocatur. Nam consequentibus,sed quasi a latere adjunctissimulque
Jerusalem pacis visio interpretatur. Ibi enini absor- pergentibus. Haecest historia, quse sibimet adnexa
pla omni adversitate pacem, quseest Christus, prae- tempora continet, atque ordinem reium. Sunt aliae
senti possidebit obtutu. tanquam ex diverso ordiue, quae neque huic ordini,
CAPUT LXXVI. neque inter se convertuntur; sicut est Job, et Tobias,
Quid distet inter Ecclesiam et Synagogam. •»>el Eslhcr, et Juditb, et Machaboeorunilibri duo, et
Esdroeduo, quimagis subsequi videntur ordinatam
Synagoga Grsececongregatio dicilur. Quod prq-
nomen Judoeorum populus tenuit; ipsorum illam historiam usque ad Regnorum vel Paralipome-
prium
enim proprie Synagogadici solet, quamvis et Eccle- non terminatam. DeindePi opheloe,in quibus David
sia dicta sif. Noslrani vero AposloIi nunquam Sy- unus liber Psaliiiorum; &aIpirioriistres, Proverbia,
Canlica Canlicorum, el Ecclcsiasles. Narn .Ui duo li-
nagbgam dixerunt, sed seniper Ecclesiam, sive dis- briunus
ccrnendi causa, sive quod inler congregalionem, qui Sapienlia, el alius qui ccclesiasficusin-
unde Synagoga, el convocaiionem,unriclicclesiano- scribitur, de quadam similiiudineSalornonisesse di-
riien accepit, dislal aliquid : quori scilicet congre- cuiitur; nam Jesu filiusSiracli eos conscripsissecon-
et di- slanlissime pciiiibelur : qiii taiiieii, quoniam in •' di-
gari elpecora solcnt, quorum greges proprie
cimus ; corivocariautem niajus esl ulenlium ralione, vina auctoritate recipi meruerunt, inter propheticos
sicut sunl homines. numcrandi sunt. Reliqui sunt eorum libri, qui pro-
CAPUTLXXVR. prie prophctse appellanlur, duodecim prophetarum
libri singuli, qui connexi sibimet, quoniam nunquam
QuodwEcclesiam sanctam Spiritus sanctus Novum sejuncti sunt, pro uno habentur. QuorumProphela-
et VetusTestamentumplenissimeimpiravit. rum nomiiiasunt hoec:Osee, Joel, Amos,Abdias,Jo-
In quam sanclain Ecclesiam Spirilus sanctus in £^
nas, iiiichseas,Nahuni,Habacuc,Sophonias,Aggaeus,
Veteri Testamenlo Legem et Prophetas, in Novo Zacharias, Malachias.Deindequatuor prophetocsunt
Evangeliuriiet Apostolosinspiravil. Unde et Paulus' lnajoruin voluminuni,Isaias, Jeremias, Daniel, Eze-
dicit : Omnis Scriptura divinilus inspirata utilis esl chiel. His
quadraginlaqualuor libris TestamenliVe-
ad docendum (II Tim. iu, 16). Et irieo quse sirit teristerminatur auctoritas. NoviauLcm
qualuor libris
Noviac YelerisInstrumenlivolumina,quaesecundiirii I
Evangelii secundum Matthaeum,secunduni Marcum,
majonim liaditioneiri pef eumdem sanctum Spiri- secundumLucam,secunduinJoannem; qualuordecim
tum inspirala creduntur, el Ecclesiis Christi trodita^
Epistolis aposloli Pauli, ad Romanos una, ad Co-
esse noscunlur, compelit in hoc loco evidenli nu- rinlhios duabus, ad Galatas una, ad Ephesios una,
mero, sicut ex Patrum monumenlis accepimus, de- ad Philijipensesuna, ad Thessalonicensesduabus,
signare. adColosscusesuna, ad Timolheumduabus, ad Titum
CAPCT LXXYIH. uua, ad Philcmonemuna, adliebroeosuna; Peljidua-
Queeductoritas Scripturarum in Ecclesiis primutnsit it bus, tribusJoaiinis.una Judae,et una Jacobi; Actibus
sequenda. aposlolorumlibro uno,ef ApocalypsiJoanuislibrouno.
a fn iipsis auteiri carionicisScrlptiifis EcclesiarumII Dj CAPUT LXXX.
catholicaruni illa pluriiriumauctoriias esl sequenda, *> Quod omnessanctw auctoritatis libri vel memoria te-
inf.erquas sarieilloesint,'quoe apostolicas sedes ha- i- nendi sunl, vel omninoincognilinon habendi.
bere, et epistolas accipere meruerunt. Tenebitur igi- i- lu his omnibus iibris timenies Deum, el pietate
tur hic modus in Scripluris sanctis canoriicis,ut eas as mansueli quxrunl volunlatem Dei. Cujus operis el
quse ab omnibus accipiunlur Ecclesiis catholicis, s, laboris prima observatioest, nosse istos hliros, etsi
prseponantureis quaisqusedamnon accipiunt. In eis is nondum ad intellectum, legendo tamen vel mandare
vero quae non accipiuntur ab omnibus, prooponan- n- momorise,vel oranino incogliitosnon habere.
tur esequas plures gravioresque accipiuut, eis quas as CAPUTLXXXI.
pauciores minorisque auctoritatis Ecclesiee tenent.
lt.
Si auten) aliseinveniautur a pluribus, aliae a gravio- ,„ Deremissionepeccatorum.
ribus haberi, quanquam hoc 'nveniri non possit, it, e Remissionempeccatorum. Bene post commemo-
aequalistamen auctoritalis eas habendas puto. ralionem nostroeEcclesiaein ordine confessionispo-
u Hoc et duo sequentia cap. ex Aug., de Doct. ct. i>Lib.editi de Doct. Christi, in auclorilatem.
Christ.,c.8,9 < S. Aug. Enchirid., c. 64.
Hl LIBER DE COGNITIONEBAPTISMI. 142
nitur remissio peccatortim. Per liancenim slatEccle- A xv, 55). Qui enim dicit hoc, in eam quasi digitum
sia quaein tcrris est.Per bancnon perit, quodperie- intendit. Quod autem visibile est, digito ostenditur,
rat, et inventum est. Exceptoqtiippcbaptismatismu- quoniamposset etiam anima corruptibilis dici; nam
nere, quod contra peccalumoriginale donatumest, ut vitiis morum ipsa corrumpitur. Et mortale hoc in-
quod generatione attractum est, regenerationedetra- duere immorlalitatem cum legitur, eadera signifi-
hatur; activa quoque peccata, quoecunquecorde, calur visibilis caro, quia in eam identidem velut di-
ore, opere, cogilatiorie,sermonecommissainvenerit, gitus intenditur. Potest enim el anima sicut corru-
tollit; hac ergq excepta magna indulgentia, undein- ptibilis propter morum vitia, ita etiam morlalis dici.
cipit hominis renovatio, in qua solvitur omnis rea- Mors quippe animwest apostatare aDeq(Eccli. x, 14).
tus et ingerieratus, et additus,ipsa etiam vita coelera Quodprimum ejus peccatum in paradiso sacris lit-
jarii ratione ulentis oetatis,quanlalibet prsepolleat teris continelur. Resurget lgitur corpus secundum
fecunditatejustilioe,sine peccatorum remissionenon Christiaiiam firiem,qusefallere non potest.
agitur. Quoniamfilii Dei, quandiumortaliler vivunt, CAPUT LXXXIV.
cum morte corifligunt.Etquamvis de illis sit veraci- Qtiodin resurrectionenihit pereat de.humana earne;
ter dicturo, a giiod qui spiritu Dei aguntur, ii suntfilii scd quodcunquein quamtibetperdilionemdispersum
Dei (Rom. viii, 14); sic tamen spiritu Dei excitantur, g cxsliteril vel consummatum, totum ad illum ani-
mam redeat, quwhanc, cum vivcret,animavit.
et tanquam filiiDei proficiunl ad Deum, ut etiamspi- d Non auiem perit Deoterrena materies, de
rilii suo, maxime aggravante corruptibili corpore, mortalium crealur qua
caro. Sed in quamlibet pulverem
tanquam filii hominis,in quibusdam humanismotibus cineremve
deficiantad seipsos, et ideo peccent. Intcrest quidcm solvatur, in quoslibet halitus aurasque
enim est omne diffugiat, in quamcunquealiorum corporum substan-
quantum; neque quia peccatum crimcn,
vel in ipsa eleriienta vertatur, in quorumcun-
ideoetiamcrimen esi omne peccalum. Ilaque sancto- tiam,
riim hominumvitam, quandiu in hac morte vivitur, que animalium aut etiam homiuum cibuni cedat,
illi animoehumansepuncto tem-
inveniri posse dicimussinccriinine. Peccatum autem carnemque mutetur,
si dixerimusquia non habemus,ait sanctus Apostolus, poris redit, quse illam primitus, ut hoiiib fleret,
animavit.
nosipsosseducimus,et veritasin nobisnon est (I Joan. crescerct, viveret,
i, 8). Sed neque de ipsis criminibus , quamlibet CAPUT LXXXV.
magnis, remittendis in sancta EcclesiaDeimisericor- Quqd omnipolensDeus mirabiliter atque ine/fabiliter
dia desperandaest agentibuspoeiiitentiamsecundum ex tolo, quo caro constat, eam in resuncctione
mirabili celeritate restituut. De exemplg qupque
modumsui cujusque peccati. o statuw solubilis metalli, qua quomodo resurrectio
CAPCT LXXXII, ^
fieripossit, monslratur.
Qttodin actionepmnitenliwnon considerandaest men- e Ipsa iiaque terrena materies, quae discedenfe
sura temporis,sed doloris; quodquehonnisi in Ec- anima fit cadaver, non ita resurrectione reparabituf,
clesiapossunlremitli peccata. ut ea qusodilabunlur, el in alias atqiie alias aliafum
i>In actione autem pceniteritice,ubi fale commis- rerum species formasque vertantur, qiiamvis ad cbr-
sum esl, ul is qui commisila Chrisli eiiarri corpore pus redeant unde dilapsa sunt, ad easdeni quoque
separetur, non tam consideranda est mensura tem- corporis partes ubi fuerunl, redire nccessfecst. Allo-
poris quarii doloris. Cor etiam conlrituriict humilia- quin si capillis capitis reddit quod tam crebfa ton-
turii Deus non spernit (Psal. L, 19). Verum quia sura delraxit, si unguibus quod tolies dempsit exse-
plerumque dolor alterius cordis occultus est alteri, clio, immoderata et indecens cogitantibus, et ideo
nec Iri aliorum notiliam per verba vel quaecunque resurrectioncm carnis non credcnlibus occurrit in-
alia signa procedit, cum sit coram illo, cui dicitur : formitas. Sed quemadmodumsi statua cujusllbet sb-
Gemitusmeusate non est absconditus(Psal. xxivn, Iubilismetalli aut igne liqueseerct, aut contereretur
10); recte constituuntur ab his qui prscsunt Ecclesiis in pulvercm, aut confunderelur in massainj et eam
jcmpora pcenilenliee,ul fiat satis Ecclesioe,in quare- j) vellet artifex rursus ex illius malerise quantitate
miltuntur ipsa peccata; extra eam cjuippenonremit- repararc, nihil inieresset ad ejus integritatem, quse
luutiir. "psa enim proprie Spiritumsanctum pignus particula materioe cui merabro statuse redderetur,
acccpit,,sine quo non remitfuiiturulla peccaia,ita ut dum tamen toium ex quo conslitula fueral, restituta
quibus dimittuntur, vitam consequantur aeternam. resumeref : ita Deusmirabiliter alque ineffabiliter
CAJ?UTLXXXIII. artifex de tolo quo caro noslra consliterat, earii nil-
De evidenticarnis resttrrectione. rabili el ineffabiliceleritate rcstituet; nec aliqiiid at-
o Carnis resurrectionem, et vilam wternam. Hsec linebit ad ejus redintegrationem, utrum capilli ad
visibilis quoeproprie dicitur caro, sine dubifatione capillos rerieant, et ungues ad ungues, an qubd eo-
credenda est resurgere. Vicleturenim Paulus apo- rum perierat mutetur in carnem, el in paries alias
stojus eam tanquam digito ostendere, cum dicit: corporis revocctur, curante artificis pfovideritia, ne
Oportetcorruptibilehocinduere incorruptionem(ICor. quid indecensfiat.
a Lib. Editi Enchirid., quotquot. d S. Aug., Enchirid., c. 88.
b S. Aug.Enchirid. c. 65. c Ibid., c. 89.
c S. Aug., de Fid. et Svmb., c. 10, § 23, post med.
m S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 144
CAPUT LXXXVI. 1 facta est per hominem primum, non liberantur per
A
De diversitate status, et macie, velpinguedinecorpo- unum Mediatorem Deiet hominum, resurgent qui-
rum humanorum,in qua sancta corporahoc solum, dera etiam ipsi, unusquisque cum sua carne; sed ut
quod decebit,habebunl. cum diabolo et ejus angelis punianlur. Utrum sane
»Nec illud est consequens, ut ideo diversa statura ipsi cum viliis et deformitatibus suorum corporum
sit reviviscenlium singulorum, quia fuerat diversa resurgant, quoecunque in eis vitiosa et deformia
viventium; aut macri cum eadem macie, aut pingues membra gestarunt, in requirendo laborare quid opus
cum eadem pinguedinereviviscant. Sed si hoc est in est? Neque enim fatigare nos debet incerta eorum
consilioCreatoris, ut in efligiesua cujusque proprie- habitudo vel pulchritudo, quorum erit certa et sem-
tas et discernibilis similitudo servetur, in cseteris1 piterna damnatio. Nec moveat quomodo in eis erit
autem corporis bonis aequaliacuncta reddantur; ita1 corpus incorruptibile, si dolere poterit. Non est enim
modificabitur illa in unoquoque materies, ut nec ali- vera vita, nisi ubi feliciter vivitur, nec vera incorru-
quid ex ea pereat, et quod alicui defuerit, ille sup- ptio, nisi ubi salus nullo dolore corrumpitur. Ubi
pleat, qui etiam de nihilo potuit quod voluit operari. autem infelix mori non sinitur, ut ita dicam, mors
Si autem in corporibus resurgentium rationabilis' ipsa non moritur; et ubi dolor perpetuus non inter-
'
insequalitaserit, sicut est vocum quibus cantus im- iB imit, sed affligit, ipsa corruptio non finilur. Ha:c in
pletur, hoc fiet cuique de materie corporis sui, quodL sanctis Scripturis secunda mors dicitur (Apoc. n,
et hominem reddat angelicis ccetibus,et nihil incon- 11; xx, 6,14); e nec prima tamen, qua suum cor-
veniens eorum ingerat sensibus. Indecorum quippe: pus anima relinquere cogitur, nec secunda, qua
aliquid ibi non erit. Sed quidquid futurum est, hoc1 poenalecorpus anima relinquere non permittitur, ho
docebit, quia nec futurum est, si non decebit. mini accidisset, si nemo peccasset.
CAPUT LXXXVII. CAPUT LXXXIX.
Quod sanctorum corporaspiritalia resurgent, non ta- Quodmitior pmna erit soti originalipeccato,et minimo
men spiritus erunt. actuali.
h Resurgent igitur sanctorum corpora sine ullo vi- Mitissimasane omnium pcena erit eorum qm proe-
tio, sine uUadeformitate, sicut sine ulla corruptione,i ter peccatum, quod originale traxerunt, nullum ki-
onere, difficultate : in quibus tanta facililas, quanta> super addiderunt; et in coeteris<quseaddideruat,
felicitas eril. Propter quod spiritalia dicta sunt,, tanlo quisque ibi lolerabiliorem habebil damnatio-
cum procul dubio corpora sint futura, non spiritus. nem, quanlo hic minorem habuil iniquitalem.
Sed sicut nunc corpus animale dicitur, quod ta- CAPUT XC.
men corpus, non anima est, ita nunc spiritalfe cor-- p Quod a morte usque ad resurrectionemanimmin ab-
pus erit, corpus tamen, non spiritus erit (/ Cor., ditis receptaculisteneantur vel requie, velwrumna.
attinet ad f Tempus aulem quod inter hominis mortem et ul-
XT, 44). Proinde, quanlum corruptio-
nem, quaenunc aggraval animam (Sap. ix, 15), ctt timam resurrectionem interpositum est, animas ab-
vitia quibus caro adversus spiriLumconcupiscii (Ga- dilis receptaculis contineri, sicut unaquseque digna
lat. v, 17), tunc non erit caro, sed corpus, quia ett esl vel requie vel serumna, pro eo quod sortila est in
ccelestia corpora perhibentur. Propter quod dictum! carne, cum viveret.
est : Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt { CAPUT XCI.
. Quomododefunctorumanimabusviventiumoblationes
(I Cor. xv, 50). Et tanquam exponens quid dixerit: et eleemosynmvel prosint, velminimeprosperentur.
Neque corruptio, inquit, incorruptionem possidebit. ' 6 Neque vero negandum est defunctorum animas
Quod prius dixit, caro et sanguis, hoc postea dixit
pietate suorum viventium relevari, cum pro illis sa
cprruptio; et quod prius, regnum Dei, hoc posterius crificium Mediatoris offertur, vel
autem attinet ad substan- eleemosynoein Ec
incorruptionem.Quantum clesia fiunt. Sed eis hsecprosunt, qui cum viverent,
c
tiam, eiiam tunc caro erit; propter quod et post ut hsec sibi postea possent prodesse meruerunt. Est
resurreclionem corpus Christi caro appellata est enim
Sed ideo ait : Seminatur r quidam vivendi modus, nec tam bonus, ut non
(Luc. xxiv, 39). Apostolus D requirat istaper mortem,nectammalus, utnon eipro
corpus animale, surget corpus spiritale (1 Cor. xv,' sint ista post mortem. Est vero talis in bono, ut
44), quoniam tanla erit tunc concordia carnis et ista non requirat. Et est rursus talis in malo, ut nec
spirilus, vivificante spiritu sine sustentaculi alicujus18 his valeat, cum haecvita transierit, adjuvari.
indigenlia subdilam carnem, ut nihil nobis repugnet ;t
CAPUT XCII.
ex nobis, sed sicut foris neminem, ita nec inlus nos )s Quod vita mterna sit gratia Dei, stipendiumveromor-
paliamur ipsos inimicos. tis peccatum.
CAPUT LXXXVIII. fcYita seterna, quaemerces est operum bonoruni
Quodreproborum corpora resurgentauidem, sedcum m gratiam Dei commendat Apostolus : Slipendium,
vitiiset deformitatibussuis perenniter punienda. peccali mors, gralia autem Dei vita mternain
d Quicunque vero ab illa perditionis massa, 3e inquit,
quse ChristoJesu Domino nostro (Rom. vi, 23). Stipen-
'« S. Aug. Enchirid., c. 90. * S. Aug. Enchirid., c. 92.
Mbid.c. 91. « Ibid., c. 93.
c Baluzius edidit : ' Ibid., c. 109.
Propter.... etpost resurrectio- t-
nem corpus Christi quod appellata est. Nos emenda- a- Bibid., c. 110..
vimus locum islum ad libros ediios divi Augustini. * Ibid., c. 107.
dium operoemilitioedebitum redditur, non donatur; A suspicentur; sicut manebit communiter omnium
ideo dixit : Stipendiumpeccati mors, ul mortempec- vita aeterna sanctorum, qualibet honorum distantia
cato non immerito illatam, sed debitam, demon- concorditer fulgeant. Haecest fides quoepaucis verbis
straret. Gratia vero, nisi gratis est, gratia non est. tenenda in Symbolonovellis Christianis datur. e Quse
Intelligendumest igitur etiam ipsius hominis bona pauca verba fidelibusnota sunt, ut credendo subju-
merita esse Dei munera; quibus cum vita seterna gantur Deo, subjugati recte vivani, recle vivendo
redditur, quid nisi gratia pro gratia redditur ? cor mundent, corde mundato quod credunt intel-
CAPUT XCHI. ligant.
Quodin hac vita comparetur,quo possit post hanc vi- CAPUT XCYI.
tam quisque vel relevari, vel aggravari. De reiiquis cuusis ad regulam verm fidei pertinen-
a Quocirca hic omne merilum comparatur, quo tibus.
possit post hanc vitam relevari quispiam vel gra- Posl apostolicum Symbolum, et ea quaede Patre,
vari. b Nemo autem speret quod hic neglexit, cum et Filio, atque Spiritu sancto secundum ineffabilem
obierit, apud Deum promereri. Non igitur ista, qua? deitatis naturam, atque etiam secundum dispensa-
pro defunctis commendandis frequentat Ecclesia, illi tionera temporalem de Incarnatione Christi sunt
apostolicaesunt adversa sententise, qua dictum est: B dicta, hsec ilem fldei sunt congrua pari credulitatis
Omnesenim astabimusantetribunal Christi, ut referat virtute tenenda.f Quod Novi, et Yeteris Testamenti
unusquisquesecundumea qumper corpus gessit, sive sit unus Deus : quae duo Testamenta salubriter di-
bonum, sive malum (Rom. xiv, 10; II Cor. v, 10), vina commendat auctoritas, illud per prophetiam,
quia etiam hoc meritum sibi quisque, cum in corpore istud perhistoriamveraciter persolutum. Quod neque
viveret, comparavit, ut ei posseut ista prodesse. Non de Deo, neque de creaturis cum gentilibus, vel haere-
enim omnibus prosunt; et quare non omnibus pro- ticis, aut schismalicis sit aliquid sentiendum in his
sunt, nisi propter differentiam vitae, quam quisque quaea veritatis fide dissentiunt; sed quod utrumque
gessit in corpore ? Testamenlum per divinumcommendateloquium, hoc
CAPUT XCIV. solummodosentiendum. Quod coelum,et terram, et
Quid agant sacrificia et eleemosynmpro baptizatis de- mare, et omnia quse sunt in eis, nulla necessitate
funclis oblata. creaverit Deus, necomuinoullamesse visibilem atque
Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumcun- iuvisibilem substantiam, quseaut sit Deus, aut non
que eleemosynarumpro baptizatis defunctis omni- sit a bono Deo creala, sed Deumsummumet incom-
bus offeruntur, pro valde bonis gratiarum actiones mutabile bonum, crealura vero inferius et mutabili-
sunt; pro non valde malis propitiationes sunt; pro C ter bona. Quod angelorum vel animaenatura non sit
valde malis, eliamsi nulla sunt adjumenta mortuo-
pars divinaesubstantiae,sed Dei creatura ex nihilo
rum, qualescunque vivorum consolationessunt. Qui- condita; et quia ad imaginem Dei creata, ideo incor-
bus autem prosunt, aut ad hoc prosunt ut sit plena
porea. Ipsius vero animae natura habetur incerta.
remissio, aut certe ut lolerabilior fial ipsa damnalio. Quod pietas morum omnimodosit tenenda, sine qua
CAPUT XCV. fides divinicultus otiosa torpet, et cum qua divini
Quodpost resurrectionem impletojudicio permanebunt cultus integritas perfecta consislit. Quod Deus prop-
singulmcivitatesinangelis ethominibus; Christi in ter se
gloriamwternam,zabotiin damnationemperpetuam. ipsum diligendus sit, proximus vero in Deum,
c Post resurrectionem vero, facto universo imple- inimicus aulem propler Deura, ut a Deo incipiens
toque judicio, suos fines habebunt civitates du33, dilectio, per proximum proficiat, et usque ad inimi-
una Christi, altera diaboli; una bonorum, altera cum proficiendo perveniat; sicque dum per proxi-
malorum, utraque tamen el angelorum et hominum. mum provecta ad inimicum pervenerit, in Deo plena
Istis volunias, illis facullas non poterit esse ulla pec- consistat. Quod aller alterius pollui peccato non
candi, vel ulla conditio moriendi; istis in aaterna possit, ubi voluntatis purae consensio non tenetur.
vita vere feliciterque viventibus, illis infeliciler in Quod legitimaenuptiaenon credendsesunt esse dam-
seterna morte sine moriendi potestate durantibus, ^ nandoe,quamvis e.xeis obnoxia originalipeccato cre-
quoniam utrique sine fine. Sed in beatitudine isti datur nasci progenies; quibus taraen fideliumvirgi-
alius alioprsestabilius, in miseria vero illi alius alio num vel continentium prseferendajure doceatur inle-
tolerabilius permanebunt. d Manebit ergo sine fine gritas. Quod pcenitentiseremediis non egere putan-
mors illa perpetua damnatorum, id est, alienatio a dum non est pro excessibus quotidianis humansefra-
vila Dei, et omnibus erit ipsa communis, quaelibet gilitatis, sine quibus in hac vita esse non possumus,
hominesde varietate poenarum, de dolorum releva- ita ut fructuosa poenitentioecompunctione universa
tione vel intermissione pro suis humanis moribus confiteamur deleri.peccata1,sicut spiritus Deidocet:
* S. Aug. Enchirid., c. 110. error contineretur, nemo non videt.
b Quamdepravatus esset hoc lococontextus, apparet c S. Aug. Enchirid., c. 111.
ex lectione Baluziana, quarn exscribimus : Nemoau- d IbuL, c. 113.
tem speret, quod hic neglexil,cum obierit Deum. Ista e Haec postrema verba sunt ex lib. de Fid. et
qum pro defunctis.commendandisfrequentat Ecclesia, Symb. t S. lsid., 1.de Offlc, c. 24.
itli apostoiicwsunt adversa sentenliw,qua diclumest:
Omnes enim astabimus, etc. Quibus verbis quantus
147 S. RJCDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 148
Beati quorum remissmsunt iniquitaies, et quorum 1A I c iiiitur voluptatis , ct jugo premitur noxic S'T-
tecta sunt peccqta. Beatus vir, cui non imputabit Do- vitufis.
minus peccatum(Psal.xxxi, 1). Quod nullus hominum CAPUTXCIX.
suis virihus, scd per gratiam divinam, suo capiti, Quid significent nubes, et columna quw prwcesserunt
quod est Chrislus, possitsubjungi, atque indisruptoc populum satvandum.
pacis persevcrantia in unitatc ipsius Ecclesioesoli- Jam tunc nocle in columna ignis, et per diem in
dari. Quod humanae volunlatis arbitrio nihil boni columnanubis Dominusvitletur praccedcnspojmlum,
posse oestimanduniest dcputari, sed secunritimpro- duxfactus itineris (Exod. xm, 21, 22). Eademnubes
positum voluniatis f)ci omnem numerum electorum proccedensChristus est, qui eliam el columna, quia
acquiri. Quod ! nna temporaliiibonis malisque corn- rectituclo, e't firmitas, et sustenlatio est nostfse infir-
munia a Dco ci'cata, ejus dr.positione singtilis qui- mitatis, non per riiem, sed per noclem lucens,ut
husque vel ncgcntur vel Iribuantur, providentia dis- qui non videnl videant, et qui videnl ca:ci fianl
positionisejus adminislranle; quorum bonomm in (Joun. ix, 59); id est, ul ignoranlia hmnilis illuslre-
ef inflans scientia obscuretur. Item aliter:
unoquoque fideliuinnon ba' itus, sed usus, vel im- lur,
Christi sacramentum tanquam in diemanifeslum est
probandus est vet prohandus. Quod certe teterna
bona soli possint boni in futuro conscqui, quorum 1} \ in c.trne velut in nube, in judicio vero tanquam in
bouorum pignore Ecclcsiam nunc informatam cre- terrore nocturno, quia lunc erit magna tribulalio
diirius delineri, habentcm hic spiritus primiiias, in soeculifan(|uam ignis, et lucebit justis, et ardchit
futuro perfecfior.c;:!; bic in spe sustentari, iiiic in injuslis. Itcm aliler : in ignc terror esf, in nubo
re postea satiari; hic viriere per speculum in aeni- visionis lenc blandimentum. Dies vita justi, ei nox
gmate, in futuro autcm facie ad faciem, cum fuerit accipitur vitapeccatoris. In die ergo per nubem co-
ad speciem perriucta per firiem. Quod bonum rionec lumna monstrala est, et in nocte per ignem , quia
perficiatur in noiiis, ul fruamur plenitudinc suimni ouinipoLcns Deus et blandus justis, et terribilis
Dei, suavitale fruendum in Deo noverimuset proxi- apparcbit injuslis. Istos in judicio veniens per leni-
mis. Et quod hanc spem resurrectionis debemus tatis lnansiieiudiiicm demUtcet, illos perjuslitisc
habere, ut cadem veritatc carnis, qua Dominus re- districlioncm terret. Jtem aliter : Quid est quod
surrexit a morluis, nos quoque resurrecturos esse columna nubis in die populuhVproeibai,et splenclor
credamus ineodem corpore, in quo sumus vcl vivi- ignis non in die, seriiii nocte radiabat, riisi quia R'e-
mus, non nafuram aut scxum mulantcs, sed tantum deraplor nosler siio coriversationiscxeiriplodiicaluin
fragilitatem et vitia deponentes. Quod Satanas cum se sequentibus pnvslans, de justitia siia corifiteriti-
C
angelis suis atque cultoribus oeternosit incendio con- bus nulla luce claruit, peccatorum suorum "
teuebras
'•''-"
deinnandus, nequc aliquando ad pristinam, iri esl, agooscentibusigrie sui amoris infUlsit?
' ''" CAPUT C. "'
angelicam dignitatem, ex qua propria ceciderunt im-
pietate, secundum quorumdam sacrilegam disputa- Quomodo per 'columiiatn subsequentetn et prwce
dentem tiberumarbiirium ostenaHtili" -regipertfra
lionem, posse redudi. Hoccest iraditionis catholicoe tiatn prwvenientemyel subsequenlemmisericordiam
vera integritas fidei; de qua si unum aliquid renua- Dei.
tur, lotius fidei robur amittitur. Attcndendum sane, et quomodo vel in nos vel
CAPUT XCVII. in his qui i-enascuniur per iios , liberum' arbitrium
Quodposl Stjmbolumveniaiur ad fonlem. siue Dei gralia nihil boni possit. Nairiecce salvaridum
Digfestiscunctis his, quaefam ad unius sanctaefi- populum columna prsecedens diniitt.it priora post
riei rcgulain pertinent, quam illis quae cidem fidci tergum, el stat inter caslra JEgypliorum el castra
plena stabilitalfecohaerentiacomprobantur, quibus Israel, obsistendoiltis, prosperaiido istis;"signi(icans
post catechiinienum inslrui convenit competentem, in eo quod primum proeccssit, proeveniente graiia
vcnitur ari fonfcin, quasi ari mare Rubrum; ul' qui nolenti hominiberievellfeesse cotlatum; in eo quod
servieranl in jEgypio sub Pharaoneprincipe, luto et p a lcrjo posteriora tuetur, per subsequeniem riiiseri-
lateribus palearum lcvitafc coiifcctis'(Exod. i, 14), cordiam adjuvariposse ccejita pcrficerc , et iniplere
id est, qui hserebanl munrio, ziibolo impcrarite in postrema servando. lllic coluinna iter Uherationis
terrenis actibus malarum cogitationum admistione ostcnriens proecessit populurn, liic gratia procvcnit
concretis, diiceChristb, quasi cluceMoyse,possint ad liberum arbiirium. Illic columna tuetur exlrema,
liberaticaem sui quanlocius pcrvenire. hic misericordia subsequitur irifirma. Illic qrisesitum
CAPUT XCVIII. est ut liberarentur qui perire noliirit, iiic datur ut
Quod homo in mundo ila servit principi mundi, nolentesbene velirit.IUifepavor affcrtur, dum a tergc
sicut Israel servivit in JEgyplo Pharaoni.' hostibus obviatur; hic subsequferismisericordia oc-
Itaque sub J3gyplio rege luto, paleis et lateribus currit, ritim infirmitas arijuvatur. Nam njsi et prae-
in eorum sedificiis,qui sua libcratione peribunt. afhV iens et suhsequens liiierando populo adjutoriuni
citur Israei, sic demum sub principe mundi homo adesset, qui lumen vilseproesfarcl, cuni ari excidiuili
ante haptismumper levitatemimmuncLocogilai.ion.is hostis subsequensirrueret sicul et hic agitur; quid
culibus luteis adduciiur, formans maceriam nequis- baptizandis prsecedens lides prodcrit, nisi libcrans
simseactionis; in qua dum conversatur, et libitu nia- a malo subsequepsliiisericordia fidei
opus iinplere
concesserit? Bene ergo columnoelumen liberandumI A i tune gerebat Moyses,qui per mare trajiciebat, nisi
populum,et nepossit intcrirc, prxccriit; ctsequiiur,, adinanna? Quod est manna? Ego sum panis vivus,
ne interimi possit, quia gralia Salvatoris liberuml qui de cwlo dcscendi(Joan. vi, 51). Manna accipiunt
liominisarbitrium, ut bene velit, grale prsevenit, ett fidclcs jam irajecti per mare Rubrum. Quia ergo, ut
ut bcne possit, iULi miseranler aliribuil. diclum est, omnes per Moysenbaptizati sunt in nube
CAPUT CI. et in mari, et a Domino dicitur : Nisi quis renatus
De congressione itineris, e.t ingressu Rubri maris , fuerit ex aqua et Spiritu sanclo, non videbil regnum
'
qiidrkmsignifiedntia tenetur in aquis fontis. Dei (Joan m, 5), berie habuit mare formam aquse,
Est salvando Israeli dux Moyscs.Factus est redi- nubes vero Spiritus sancti, maniia panis vitse. Qui-
menriohomini dux Jesus. Ille rclinqu.it „Egyplum,, bus sacramentis purificatus, et vivificatus homo va-
istc mundum. Ill.um insequuntur ./Egyptii, hunc: leat in boereditatemterroeviventium intromilli. Jam
insccjuiturinultitudo dclicti. Illic (mare) rubore lit- fontis figuram mare habuisse patuil. Nunc ipsius
toris coloralum, unde et dicilur rubrum; bic esti sacri fontis mysteria demonslrentur.
baptismus Christi sanguineconsccratus. Illic virgai CAPUTCIV.
vastitas dividitur maris, hic signo crucis reseratur Quod uno tempore sit et generatio rerum, et regene-
ariitus fonlis. Ulic ingreditur Israel, hic tinguitur. B I ratio hotninum.
bomo.lllic inter aquas per siccum sine impedimento, Huic fonti ad novoe regenerationis effectum illud
transitur, hic per aquas itcr salularc peragilur. Ulic tempusoccurrit, quo habere mundusexordium ccepit,
insequenlcs-Egyp.tii cum Pharaone mcrguntur, juc ut generatio rerum et regeneralio animaruni Uno
peccala cum zaiolo iiecantur, non pcrdilione natu- tempore sibimet inhxrereni, dum veris teriipore
roe,sedpotestatisamissione.Naminquantum zabolus fieri utraque patescerent. Primo etenim mense ini-
csf, corislat; in qnanlum niaie poluit, jam non con- tium mundi exoritur. Similiter in eodem mense fieri
stat. Unuin elementumutrisque exitium atque sub- Pascha praccipitur. Sic inchoat novitas rerum, sic
sidium esf, dum perituros pcrimit, ct erucndos pro- inchoat novitas animarum. Qusein mundo per no-
vehit; dummoriluros necat, e.tvivilurosjuvat; dum vitatem creata sunt, mortalitatem altingunt. Quae
exitiosos dejifcit,et eximendos eilicil. Exsullant qui post vetustatem in rnorte Christi consepulta resur-
liberali sunt in gloriam Libcratoris, ct in graliam gunt, ad oeternitatcm perveniutit. Unde vero con-
lilierationis. Post marc et post font ni riicitur : currit, ut eo tempore videatur iri hanc generationem,
CantcmusDomino, gloriose enim honorificatus est. alque in hos usus ingressus allribuitur [F., attri-
Equutn et ascensorem projecit in mare. Adjutor et C , bui], quo tempore ex hac gencratione in generatio-
proteclormeus Dominus, et faclus est tnilii in salu- nem est legitimus transitus. Siquidem verno tem-
lem (Exod. xv, 1). pore filii Israel iEgyptum reliquerunt, et per mare
CAPUT CIJ. transicrunt. Hoc tempore Domini nostriJesuCJiristj
De figura et typo bapiismi in nube et mari a Pauto Pascha celebralur. lioc est animarum iransilus a
aposlolo commendatis. vitiis ad virtutem, a passionibus carnis ad gratiam
Fignra el lypum baplisniibujus bene Paulus com- sobrietaiemque mentis, a malitiae nequitiaeque fer-
iiiendans riicii: Nolo vos ignorare, fratres, quia om- meiito aclveritatem atque sinceritatero. Regeneratis
nes palres nostri sub nube fuerunt, et omnesper tnare itaqtie dicitur : Mcnsis hic vobis inilittm mensium,
transierunt (I Cor. x, 1). Ut quiri per mare transie- primus estvobisin mensibasanni (Exod. xii, 2). De-
runt? quasi quoereres iib illo, secutus ait : Omnes relinquit cnim et dcserit, qui abluitur, iritelligibi-
per Moysenbaptizati sunt iu nube, el in mari. Si ergo Iern illuin Pharaoiicra principem istius mundi cuin
figura maris tanfum valuit, specics haplismi quan- omnibus opcribus suis.
tum valebil? Si quod gcstuin es! in figura trajectum CAPUT CV.
populum ad manna perduxil, quid exhibebitChrislus Quod sustinere dicitur mysteriorum sacramentum,
in veritale baptismi sui trajecto per eum populo _ donec in superficie miraculum osienddtur aqua-
suo? D rutn.
Fonlis hujus, cui divinse sanctificationis ltiabitur
CAPUT CIU.
transitttsmaris a d tnanna virtus, et ex superficie miractilum, et ex mysterio
Qtiod perveniendi signiftcct,
post baptismum venire ad Christi corporis sum- pandamus arcanum. Conteniplamur in hoc fonte
piutn. nuniero suorum miraculoruin insi.nia, et aspici-
Quo trajicit per baptismum Jcsns, cujus figuram tur operatio cx divina inslilulionc pavenda. « Est
" Similia hujus prodigii (cujus cxposilionem tolo quo sita est Coeancnsium civitas; aliud in caSlello
caiiitcsequenti lusius persequiiur Hildcfonsus)plera- Cedcbratis sub monte ônandro, ubi situm efat
que in Ecclesiasiica historia occtirrunt cxempla, baptistcrium.
aqutu in fontes baptismalcs ccelitus iniiiiissae,qu .ties Ycruin in Occidentefrequenliora fuisse certissimis
lcinpiis solemniterbaptizandi accederel, in nonnullis accipinms monumeiitis.Vix erit qui ignorei quoede
Eccicsiis cum Oriemalibus, tum Occidentalibus. De parvula ecclesia in quodam Caiiipaniacoppidulo Mi-j-
iilis auctor est Sopbronius (sive sit Joaunes Moschus Linas sita narrat Pascbasius Lilibaci episcopus"',:-.
vcrus Prati spintualis scriptor) qui cap. 214 et 215 epistola ad sanctum Lconeni data, qusc iuter ejt...
duo commemorafin eadem provincia Lyciae,in rii- opcra edita legilur. Cujtis Ibiitis niiraculosa repleii^,
versis tamen loeis vidcri soiila hujiis generis mira- quamvisquotannis accidcre solita, facta est illusirior,
cula : unum in Soruba vico ad radices montis, in ac toto fere orbe cejebris anno 417. Nempe exorla
151 S. HILDEFONSI EPISCOPI TOLETANI 152
enim in eo similitudo prophetise virtutis, certitudi- A xus renascentis ad vitam aditus, perimendis delictis
nis tempus, veritatis status, odor ignotus, humor in interitus, abrenuntiatio impietatis, confessio divinae
sicco profluus, sine lapsu fluctusereclus, sine exhau- et unicse Trinitatis, in libertatem juslitiae aeterna me-
riente cilo vacuus, situs ad copiam indeficiens, flu- moria, in opere peccati perennis oblivio, in remu-
tunc fuerat contentio sub Innocenlio papa super le- Iymphae deducerentur in fontem; fucrunt fossae in
gitima die qua Pascha celebrandum eral. Occidenla- profundo vicenum quinum pedum, in latitudine vero
les errore supputationis Paschalis ab Orientalibus quindenum. Sed nihil abditum potuit reperiri. Ta-
dissidebant; itaque cum apud hos dies 22 Aprilis men vitse finem faciens, et credo pro hujus inquisi-
designala esset, apud illos in 25 Marlii indicta erat tionis temeritate, anni sequenlis diem, quo hoc my-
Paschoe celebralio. Accidit autem, ut in supradicta sterium celebrabatur, videre non meruit, eo quod
ecclesia, cum solemne tempus baptizandi in Paschate arcanum virtutis divinse invesligare praesumpsil. >
appropinquaret juxta Occidentalium computationem, Hoec de Hispanise fonlibus Gregorius : cujus lesli-
ad fontem, ut moris erat, sacerdos accedens illum in monio quamvis communiler Historici acquiescunt,
sicco repererit, quem quotannis de coelo plenum inita ut nullus fere sit qui de eo quod in proesenti mi-
veniehant. Qnare in diem 22 Aprilis baplismo dilato, raculo proecipuura esl amplius dubitel, in circum-
denuo ad baptisterium accedentes fontem non secus stanliarum tamen expositione majorem diligenliam
ac aliasuheribus aquis divinilus repletum offende- in Turonensi desiderant. Non dubitavil de faclo Em.
runi. Qua re error deprehensus et correctus est. Hoecft "
g Baronius; mirius vero cl. Pagius, cui certum erat in
omnia narrat Paschasius a sancto Leone Magno con- Hispania et Gallia similia prodigia olim visa fuisse.
suitus super controversia anno 444 exorta inter Ale- Nihilominus ad ann. 417, in quo hoec Turonensis
xandrinos et Occidentales circa legitimam Paschatis verba producit Baronius, non potuit ille non ani-
celebrationem. madvertere Turonensis narrationem in plerisque
Cassiodorus, Variant. lect. lib. vm, epist. 33, circumstantiis falsam esse. « Theodegisilus enim,
quam nomine Athalarici regis ad Severum scripsit, ait, annum tanlum unum et menses septem regnavit,
agens de conventu Leucolheoe simile miraculum de sed non in Lusitania, quoe Suevis regibus parebat;
fonle quodam baptismali in Lucania narrat. Refert et preeterea Ossetum oppidum esl agri Hispalensis,
idem de Gallia sua sanctus Gregorius Turonensis, lib. quod parebat Theodegisilo Gothorum regi. Quare
de Gloria confessorum, maximoe apud omnes in re- Turonensis res extra Gallias gestas parum accurate
bus praesertim domesticis auclorilatis. scripsit. »
Quod vero ad Hispaniam nostram spectat, oequali- His forte rationibus aliisqtie permoto credimus
bus, quin et majoribus non caruisse prodigiis, auctor doctissimo Joanni Marianoevenisse in mentem suspi-
est ipsc Turonensis, cnjus verba exscribere operae cari totam hanc historiam de fonlibus miraculosis
pretiumeritlib. i de Gloria marlyrum, cap. 24. « Est Theudiselique incredulitate commentitiam esse.
et illud, inquit, illustre miraculum de fontibus His- Ilaque post illam enarralam haec adjicit, lib. v de
panise, quos Lusitania provincia profert. Piscinanam- Rebus Hispanise agens de hoc ipso Theudiselo :
que est apucl Ossem campum antiquilus exculta, et « Paschasius episcopus litteris ad Leonem magnum,
ex marmore vario in modum crucis miro composita ., ul Isidorus est auctor, simile prodigium in Sicilia
opere;sed et sedes magnse claritatis ac celsitudi-^^ conligisse leslatus est; et fortassis^ errante fama,
nis desuper a Christianis constructa est. Igitur cum quod in una provincia contigit, alii tribuebatur. Isi-
dies sacer post curriculum anni deccdentis advenerit, dorum miramur rei in Hispania tam illuslris, cum
quo Doininus confuso proditore mysticam discipulis ferme in suam aetalem inciderit, et de Sicilia retu-
praebuit coenam, conveniunt in locum illum cum lerit, nullam menlionem fecisse. »
pontiQce cives jam odorem sacri praesenlientes aro- Interea nos a communi historicorum calculo non
matis. Tunc dala oratione sacerdos oslia tenipli ju- recedimus : quod si aliquando licuit, nunc vero post
bet simul muniri signaculis adventum virtutis do- edilum Hildefonsi testimonium nobis nefas esset.
minicse praestolantes. Die autem tertia (quod est Namque Hildefonsus etsi aperte de Hispania non Io-
Sabbati) convenientibus ad baplizandum populis, ad- quatur, tamen in his omnibus quae caput hujus hi-
veniens episcopus cum civibus suis, inspectis signa- storioe efficiunt, Turonensis narralionem mire con-
culis.ostia reserat clausa. Ac,mirum dictu ! piscinami firmat. Adeo ut nostro judicio de uno eodemque fonte
quam reliquerat vacuam, reperiunt plenam ; sed ilai uterque sit locutus, neuter vero de fonte aliquo exlra
cumulo alliore referlam, ul solet super ora modio- Hispaniam sito. Tanta est amborum in describendo
rum triticum aggregari, videasque huc illucque lati- fonle consensio, lanla fontis, quem describunt, a
ces fluctuare, nec partem in adversam defluere. Tunc: caeleris aliarum Provinciarum differentia. Itaque in-
cum exorcismo sanclificato, consperso desuper chri- verosimile est, ne dicamus impossibile, id quod suspi-
smate, omnis populus pro devotione haurit, et vasj cabalur Joann. Mariana, errante fama, quod in Si-
plenum domi pro salvalione reporlal, agros vineas- cilia accidisset falso rumore fuisse dellispania noslra
que aspersione saluberrima lutaturus. Etcum exinde5D 1 ad aures Turonensis periatum.
multitudo amphorarum sine collecto numero hau- In rcliquis enim fontibus, quos historia comme-
rialur, nunquani taraen vel cumulum minuit; licett morat, nihil fere aliud mirabilc est praeter mira-
ubi infans primus intinctus fuerit, mox aqua redu- culosum accessum et recessum aquarum, in nostris
citur, ct baptizatis omnibus, lymphis in se reversis,, ccelestem aquaa aclvenlum et discessum mille alia non
ut initio produntur nescio, ita et fine claudunturr minus admiranda circumslant. Fatetur de suis Gre-
ignaro. » Et postpauca: « Denique Theodegisilus3 gorius ab Hispanicis superari; de cseteris salis erit
hujus rex regionis cum 'vidisset hoc miraculum,, testimonia superius laudata percurrere. In illis nihil
quod in his sacratis Deo fontibus gerebatur, cogi- de suavissimo odore legitur triduo ante Pascha
tavit intra se dicens : Quia ingenium est Romano- exeunie, atque fuluri miraculi certo praenuntio ; nihil
rum (Romanos aulem vocitant homines nostrae reli- de illa exorbitanti exuberantia aquarum, quae tamen
gionis) ut ita accidat, et non est Dei virtus. Venienss labia- fonlis cumulo superantes divinitus sustenta-
vero ad annum sequentem ostium sigillis suis cumii rentur, atque hinc inde fluctuantes non defluerent.
episcopi sigillo munivit, posuitquc custodes in cir- Nihil de illa ccelesti copia, e qua cum pene infinila
cuitu templi, si forte aliquem deprehendere possitit mensura esset detracta sive ad astantium sitim ex-
fraudis alicujus conscium, per cujus ingenium in fon- slinguendam, sive ad suarum domuum sanctificatio-
tibus aqua succederet; similiter et alio fecit anno.i. nem, et tulamen, non ideo minueretur, nedum exhau-
Tertio vero convocata vii-orum multitudine, fossas i'n ri riretur, ete. Quse omnia de nostris fontibus a Gre-
circuitu basilicse fieri jussit, ne forte locis occultiss gorio et Hildefonso commemorantur; et quod nota-
nerationem gloriseper.petua plenitudo. Habet itaque AJ scens pristinse conversationis, quae retro est, exten-
siraililudinem prophetise virtutis, quia quinta feria dit se per beatam spem ad seternorum munera prae-
Paschaeodorem denunliat, quod postlriduum paschali miorum. Habet in remuneralione gloriae perpetuam
Sabbato visione prsesentat. Habet certitudinis tem- plenitudinem, quia liberatus homo a corruptione Ia-
pus, quia ad testimonium dominicoe resurrectionis borum, exsultationis jubilo laudabit Deum in ssecula
nullo eventu variatur erroris. Habet veritatis sta- saeculorum.
tum, quia individuum cumfesto paschali servat even- CAPUT CVI.
lum. Habet odorem ignotum, quia dissimilem gratise De descriptione efftcienliarum aqum fontis. De pa-
tentis admiralione miraculi.
flagrantiam manat odorum. Habet humorem in sicco
profluentem, quia inter ariditatem saxorum sine ullo Yerum ut evidentius rei species demonstretur, ple-
illapsu exundantia invenitur aquarum. Habet sine niori affatu est actio exsequenda. Ecce videmus lo-
lapsu fluctum erectura, quia cum nullius motionis sed cum fontis constructum arentibus saxis, niarmo-
tantum suse quietis se moveat undis, oram non trans- risque obduclum crustulis siccis, quem ita con-
greditur limilis. Habet sine exhauriente cilo vacuum struentis induslria juncturis tabularum gypso, et
silura, quia sicut sine cognilione uberlas irruit, ita calce, cera quoque, et marmoris pulvere, compsit et
sine evacuatione siccitas occurrit. Habet in copiam B i solidavit, ut nullo pateat vel accessu vel spiramine
indeflcientem fluxura, quia potui repositione qux e pervium, nullo derivationis alicujus humore sus-
liquore diviti persistenle, plus ablatio tollit, quam ceptum. Et unde post totius anni recursus annales
capacitas retentat. Habet renascendiad vitam aditum, hodierna gloria visionis? Unde post annuam sicci-
quia congressi illum morte dempta transferuntur in tatem virorrepens? Unde inler saxa latices? Unde
vitam. Habet perimendorum delictorum interilum, inter marmora aquse? Unde in sicco flumina? Unde
quia illic demersus cx vetuslate peccati purificatus in arenti lapide exundantia lymphse? Non aditus ri-
homo consurgit in graliam novitatis. Habet abre- vuli, non imberpluvise palet, non minimum ros, non
nunlialionem impietatis, quia nemo illum aggredi- madens nebula supervenit; laquearia lectorum in-
tur, nisi qui abrenuntiaverit diabolo, et angelis, tegra sistunt, fores clausi invenli sunt, signacula
ejusqueoperibus cunclis. Habet confessionemdivinae salva reperta sunt, nullus infidelis ad illudendum
el unicse Trinitatis, quia omnis qui eum aggreditur fidei accessit, nullus fidelis ad providendum fidei in-
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti bapti- troivit, nullus prorsus, qui tantum miraculum vel
zatur. Habet in libertate juslilise oeternam memo- simularet vel impediret, accessit. Atlendatur ergo
riam, quia is qui tinguilur, liberatus a servitute pec- auctor ille ineffabilis, et opera ejus admirabilis.
cati, transit inlibertatera glorise filiorum Dei. Habet Atque ita ex effeclibus operationis ipsius cognosci
in opere peccati perennem oblivionem, quia oblivi- polerit virtus operis ejus.
bilius est, eodem signorum ordine ininime invariato. tibus sanctorum Patrum fuisse compactum, non te-
Quod, nisi gravantur lectores, ulriusque inter se mere suspicamur in his duobus capiiibus fragmenlum
iacta collatiohe, facile ita esse deprehendent. Demus contineri alicujus orationis habilse ab episcopo pro-
ergo quod non conligerit id in Lusitania, sed in Bae- prio ad populum frequenlem in eo ipso loco ubi mi-
tica (quamvis propter provinciarum confinia facilis raculum quotannis apparebat, ad fexcitandam fide-
sit et condonandus error), neque negemus quoe nar- lium admirationem, animosque commovendos ad
rat Turonensis de incredulo principe, ea aTheudiselo, persolvendas debitas Deo gratiarum actiones. Quis-
seu Theodegisilo fieri non potuisse (forte Theudim nam vero proesulille fuerit, posl summam adhibi-
ejus in regno multos annos prsedecessorem, nec mi- lam diligentiam ncquidquam quaesivimus.
nus impium, dicere voluit), dummodo id nobis pro At dicet fortasse olius : Quin tanlis in tenebris
comperto sit, Hispaniam nostram tantorum miracu- probabiliter Hildefonso attribuitur, quem constat
lorum fuisse theatrum. non solum aliorum Patrum sententias recitasse, sed
Hoc unum lanium quoerendum restat : quaenam plurima etiam de suo ad illorum illustralioiierri et
ilia ecclesia particularis fuerit, quse apud nos hujus- confirmatioiiemintexuisse? Nihil certe id prohibet;
cemodi prodigii spectatrix exstiterit ? De quo nihil et nostrum judicium est nullum esse argumentum
certi babemus, et in re obscura noslrum judicium D E quod contrarium cerlo evincal. Deinde fatemur sty-
nolumus temere proferre. Apud Ossem, seu Ossetum, lum, qui Gothos redolel, ab Hildefonso non esse
riicit Gregorius ; vcrum quoniinus illud indubilanter alienum, nec supra fecundissimi sui ingenii vires
asserere audeanms, prohibet nos sancti Isidori silen- vividam illam tolius miraculi descriptionem ; quare
tium non levis in hac rc momcnli, quippe qui prope conjectura hac non improbabili Toletanse Ecclesise
illum loeum Hispali enutritus ac educatus omnem ibi glorise ultro lubentissimeque inservimus. Silent certe
vifam exegerit. Erit abs dubio qui hoc et sequcnli Toletanarum rerum scriptores; sed unde scimus
capite hujus lihri perlecto, sine ulla hscsitatione pro- omnia esse litleris commendata ? Et licet fuerint,
nuntiet locum miraculi cerfissime deprehendi posse quot quantaquc ad posterorum notitiam non perve-
ex plurimis verbis, in quibus Hildefonsus videtur neruut ? Quot hisce postrcmis saeculis sunt e lcne-
quasi oculatus testis populum prsesentem alloqui. bris, in quihus jacebant, eruta, quorum pars sors
Quem veropopulum, dicel, alium prseter Toletanum obtulit, pars diligentia invenit ? Non longe abierimus.
verosimilius alloqueretur Ecclesise Toletanae episco- Hic ipse, quem edimus, Hildefonsiliber quot saecula
pus? Certe non longe ab hac conjectura fuit erud. latuit ?
Martcne, qui Hildefonsum hujusmodi miraculi pu- Verumtamen, quidquid de hoc sentiendum sit, hoc
lavit fuisse spectatorcm, iisdem verbis innixus. certe in dubium revocari non potest; quicunquc hu-
Nos vero cum exploralum habeamus, ut jam sae- jus fragmenti auctor fuerit, inter Patres illorum
pius monuimus lectores, hoc opus a sancto doctore lemporum disertissimos et eloquentissimos merito
ex sententiis, homiliis, sermonibus, aliisque tracta- esse annumerandum.
155 S. IIILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 156
Nudiustertiusmiraculi hujus aer nuntius fuil. El. A ssalufis probalur assiduu. Jam quia clcfertur in mi-
quia sera claustrorum aspcctum oculis negavil, vir- rraculo, ct hoc mirum cst, quod nequil starc semper
tus odorationemodoratui patefccit. Longe, inquam, in ii miraculi statu, sed quia inirabiliter venil, non-
longeprocul odor exiit, ct fulursevisionifidemdedif. nisi " mjrabiliter abscedit.Nam sicut nullus est in ac-
Ecce vcntum est in proesenti et patenti obfutu ; cedendo c infusionisaditus, ita nullus in rcc dendo
omnes illic admirantes infigimus visus, aspicimus meatus. r Ex incognitoplenus inventus, ex incognilo
fonlem affatim aquis exuIVcranlcm,qticm novera- vacuus ^ aspicitur locus. Ubi elapsa, sicut el unde il-
mus arentem. Videmus exsultantes gurgites aura 'lapsa sit aqua, non invenitur. Quid ergo, nisi quia
nulla commotos.In cumulum aqusesubrigunlur, et comnipolentia Bei, qusehanc mirahililcr infusit, mi-
T
transgressus luminis [F., IimitisJ nulhis aspicitur. rabiliter exhaurit? Ex toto prima, media, et extrema
(
Nullo tacta flatu elata movetur ; ei tumore molionis, constitutisin miro, dum in sicco nascitur, tlum fluc-
dum non transgred.iluroram, continct cxacstuanlcm tuarelatet nec labitur, dum sineevacuationeslccatur.
in cxaggerationeprocellam. Videasillidi undas, ver- Nam stat plenus fontis loculus. Et postquam a sa-
'
sare globos,rotarc fluctus, et situ loci cum slalu cle- ccrdote cxstiterit benedictus, sustinet omnes con-
'
menti luctante, alteri cederc nescit altcr. Tenent _ currentium conventus, quanlumve ex illo corpora-
"
incognitumsaxa liquorem, et graiulantur sua sieri- liter bibalur, quantum ex impetu convenientium
litate genitum,quem alicna fecundilate nesciunt in- humi ' vertatur, quanfum in diversas tcrras religioni
'
fusum. Compelluntmarmora conlinere quod accc- convenientibusvascnlis asportata scrvetur, nulia
perunt. Sed lex illa vetat obsistcre, cur non ad men- aestimatione colligitur. §tal certe tam indeficicns
suram tcnet capacilas quod ad copiaminffexit uber- haurientibus, ut plus ablato b quam capuit, nesciat
tas. Item aquoetransiliunt sequitatcm,scd congloha- minorari. At uiii baptizans infantulum sacerdos im-
tse nontranseunl limitem.Suisraotibus modoinsullat. merserit, mox quics cst ; sicque visi';ililer redit in
in verticem, modorelabitur ad quietem, morio cri- nullo, quoeinvisibiliter crevil ex nullo. Hoecsunt \n
spantemefficitsuperficiem,moriocrispantisvarietatis isto specialipropter aqua: novitatcm fonte mirabili.
planitiemredditoequalem.Comminaturegressum,nec ln illo autem mirabiliter universali, et singulariler
tamen deserit situm. Omni tempestate quiescit, solaj gcncrali, cum quo et iste unus est qui significalns
quiete movelur. Omniperturbationis commotioneca- est prophcla dicente: Erit in die itla fons patens
rens, stiaetantumadmirationismotibusarridetctplau- domuiDavidet habitanlibusin Jerusalem in abltttio-
dit. In augrnentomiraculi nonsatis est quoriarentium nem peccatorum et menstrualw(Zach. xm, 1). Qui
situm lapidumaquaeinpulvere nascentes, nisi tanta n irieopatens quia nulli clausus. Quare omnes in eo
^1
constctubertas, ut considerarinequcat statti constan- renasciuiur,per quem el peccatorum delicta pur-
te, quanta vasorummillia feferta fideliumpopulorum gantur, et menslruatae sordes, hoc est, immundos
aufferatfides. Praeeuntefideiamore violenteraggredi- animocsalutari lavacro abluuiilur; qui ita unus est
tur, ccrtatim incumbitur,ubertim aufertur, et obviante ad regeneralionis gratiam, sicut et una fides et una
sihi ilu vel reriitu, ab innumerosilaleconcurrentium, EcclesiaDei vivi, qusesignificaturperriomum David.
dum pielas vincit, fides injuriam non scnlil. Insi- Jloeccx ordine sacramenta complentur.
stcnte pressura illiduntur vascula, et tam indile e CAPUT CVII.
haustus liquor effundilur, ul in lutum pavimenta a Quare et unde fons in Quadragesimaclauditur, et in
vertantur. Exempto unicuiqueremedio, quo vel quis- s. Pascha reseratur.
quebibit, vcl per latiluriiiiemorbis terroe asportata
;a Hic fons, quia plenus cst mysteriis humanoesalu-
ct rcponendaservalur ubertas. Cujtisabundanlioead- 1- tis, bene sub disposilionepontificali signatus clati-
miratio immensa, « mensurocconsiderationullaest. t. ditur, et signatur ut reseretur. Clauditur autem die-
Hocsolum potesl intelligi quod plus poluit auferri ri bus Quadragesimoe,apcritur tempore Paschse. Quod
quam inveniri. Color liujus luce clarior lyinphse, e, Quadfagesimaobsignatur, ostendit, excepto gravis-
acre purior. Sapor cunctis aquse saporibus ignotus JS DE simoenecessitatis obventu, his dicbusper lotum or-
et gralior. Virtus placida, species decora, novitas is bem fieri baptismum omnimodenon licere. Quodve-
admiranda, vetustas lanta diuturnitate durahilis, ut ro in Pascha per sanclilicationemponlificisaperitur,
annis exeinpta nullo vitio sit corrupta. Cseterarum m demonstrat dominicocpatcre mystcrium resurrectio-
porro aquarum solanovitas grata est, cl illa jiicun-n- nis, in quo ad vitam factus cst adiliis homini, ut
dior, quoeodore nullo respiral. Nam quamvis niiiriislis per b:.pfisnniniconscpiritusin morte Chrisli, resur-
lcnta vasis, si reposita mane, a primum exhausto ito gat cumeo in gloria Dci. Et sicut hoc cst ubique co-
limpore fit crassior, concepto fetoris olfatu, cujus
us hibere baptismum, quotl in loco clauderc fontcm,
grassedopinguesccl in foccem,sed post huiuoremre- re- ita c[tioqueest apcrire fonlem; dare baptixnndiliccn-
riit in terram. Hoccautem nunquam limporis, nun- in- tiam gcneralem. c Claudiiurautem fons signacuio
quam odoris, nunquam saporis gratia caret. Sic in annuli, aperitur vero benediclione sacerdotis, ct
arimirationenova, in creatione antiqua, in usibus ms mysteriissacramenti.
n Emendavimusmansurm, quod est in Bal. Quadragesimafontes, seu baptisteria, ea annulo c;:-
b Quam edimus pro aquam, quod Bal. ed. scopali obsignando nec ante Pascham apcricnrii,
c Ilaec antiqua Ecclesiseconsuetudo claudendi
iq pisi gravi urgentfenecessitate, cum in aliquibus uo-
)57 LIBER DE COGNITIONEBAPTISMI. 158
CAPUT CVIII. A altitudinem, descendit ad baplismi Chrisfi humilita-
De tempore et loco baptizandi. lem. Atque ita in qiiarto gradu solidameritumirive-
Quam baptismi celebritatem duobus tantum tem- nicns, ex his quibus abrenuntiavit iijjferatussiatl/De-
poribus Pascha et Pentecosten, apud legitimorum hinc ascendit per THniiatis confessiorierii.Et ipse est
sedes episcoporumcoram ipsis fieri, et apostolica et sepiimus ad sumriiamliberalionis, "' qtii' fuit
' quartus
,l
In
paterna sanxil antiquilas. subjacentibus autem vi- ad fequiem libertatis.
cinis episcopisecclesiis ideffici nou debere, ne dum CAPUT CXI.
passim per diversa loca conventus dividitur populo- De duabus pactionibusdbrenuntiationiset credulitatis.
rum, vel non sit quibus conferatur gratia doctrina- .Duoeautem sunt pacliones. Priinai in qua diabblo
rum, vel minorelur sublimitas venerandapontificum. renuntiatur, cum dicitur : Abrenuiitio tiki,' diabole,
Per parochiarum autem ecclesias longe positas con- et atfgelis tuis, operibus tuis,'et imperiis tuis, ne
veiiienter licet ut fiat; ne dum prolixa itineris longi- jam' sefviat ei vel terrenis corpbHs passiOnibus, vel
tudo dislenditur, desiderabilisel cito perficienda gra- depravatoementis erroribus, qui dimersa omni mali-
lia differalur. Exlra haecriuo tempora propter solam tia vice plumbi, bonis operibus dextra lsevaque mu-
necessitatem mortis omni tempore libere conceditur nitiis, sseculi hujus freta iriorfcnso studeat vestigio
baptizare. B pertransire. Secuncja,in qUa creditur Deoin nomine
CAPUT CIX. Tririitatis, ut tenens virtutem ejus dilectionis perma"
De expositionemysteriorum fontis. neatcum illb in laudibus ejus socculissempiternis.
Accedit deinde sacerdos acl fontem; et sicut Moy-
ses ibal in nomine Domini, ita isle Deum exorans CAPUT CXJJ.
in nomine Trinitatis detur baptismum,et quod
aquis officia sanctificationis infundit. Moyses illic Qv.od '
in' baplismoquwcunquepersona Trinitatis omissa
virga percussit aquas, et salulare paluit iter (Exod. sit, niliil baptismicelebrilas agat; qnodque Christi
xiv, 21). Sacerdos hic signaculo ligni crucis contin- baptismumin Trinilule exstileritactum..
git aquas, et reseratur ad salutem ingressris. Alio- Dein secundum proeceptum Domini riicemis : Ite,
quin riisi Moyses virga percuterel aquas, non pate- docete omnes gerites,baptizantes eos in nomine Palris
ret inter fluctus aditus libertatis. Et nuriciiisi riomi- et Fiiii, et Spirilus sdncti (Matth. xxvm, 19),
ne et cruce ligni Christi fontis aqueelarigariiur, nul- subinferente sacerdote, ut habcas vitam wternam,
lum salvationis remeditim obtiuetur. Exorcismum tihgitur homo aquis; ac tunc ostenditur ei firma
apponit, tie quid illic lateat ex contagione sinistrse promissio, quam Dominus dixit-.QiH credit in me
partis admistum. Oleum infundit, ut sacramento habet vitam wternam(Joan. \i, il). Quod si omissa
illi, quo in exordio crealionis super aquas Dei spi- C qualibel Trinitatis personabaplismumconferatur, om-
rilus ferebalur, sanctificalionis infusione particeps nino nihil egisse baptismi solemniias deputetur, nisi
approbetur. Benedictionemprofert, ut eurri abolere tota Trinitas veraciter invocetur. Naitiet baptismus
maledifctumpotentem eiliciat. ' ''"'
Domini,quando a Joannebaptizabatur, in TrinitaLisve-
CAPUT CX. ritatc feelebratusagnoscilur. Cum enim diceretur a
De gradibus fontis. Deo: Hic est Filius meus (Matlh. m, 17), ecce Paterin
a Hic fons origo festomnium gloriarum. Qui ha- '
voce, Filius in corporis veiitate, Spiritus sanctus in
bet septem gradus ; tres in descensum propter tria columboe.
specie
quibusrenuntiatiofit, idest.inquibus rcnuntiaturdia- CAPUT cxm.
bolo, et angelis ejus, et operibus ejus, et imperiis Quodbaptismumet originale efactuale
Tres alii in ascensum tria, confite- peccatum tol-
ejus, proplcr qux lal, et.gnodnon nisi renatushabeat vitam wternam ;
mur, Patrem, fel Filium, ct Spiritum sanctum, qai ct quare vel abrenunliationem vel confessionemaiii
est unus in Trinitate Deus. Septimus vero iste est propter aliosprofitenlur.
quiet quartus, id cst, similis filiohominis,exstinguens Majoribus autem et perfcclis setate baplismus vel
fornacem ignis, stabiiimentumpedum, fundamentum ad purgalionem originalis noxoe,vel ad abolilionem
aquse, in quo pleniiudo divinitatis habitat corporali- P aclualis proficit eulpse,ut uno beneficic;salutari de-
tfer. Per tria itaquo haptizandus descendit, quando leatur simul originale, et acluale peccatum. Parvu-
tribus abrenuntiavit. Ilelinquendo enim diabolicam lisvcroadhocsolumvalet, utdelictum.quodabAdam
slrarum Ecclesiarum negiecta esset, aliquot post cse consuetudinis ordo deposcit, et necesse cst, ut
Hildefonsumannis instuurataesl, nempe anno 694, ostia baptislerii in eoderu die pontificali manu an-
in concilio Tolciano xvn, ex cpiscopis Hispaniaeet nulo assignala claudantur et usque in CcenicDomini
.Galliartim congrcgato, in cujus cauonc 2 sancilum solemnitalem nullatfenusrcsercnlur; ob id vidclicel,
ftiit ut a curictis pontificibus in suis Ecclcsiis custo- ut et pcr signaculum poiitilicum:((:xccpto-gravissimac
riirciUr.Illiirivero animadversione dignum est iu ca- neeossitatis obveniu). in his riiehus monstretur,- pcr
none prsedicto, quod cum in eo Palres concilii my- tofmn orbem non licerc fieri hapLismum, et sancLili-
sticara hujusmorii ritus significalioiiein primo loco cafioncm; iterum episcopali iiricain observationo rc-
cxponere voluissent, toliriem 1'ere verbis usi sunt serala, signelur dominieeeJjatcr" mysttuium Rt:sur-
(juibus hoc capite loquitiir' sanctus Hildcfonsus; rectionis, in quo ad vitam factus cst aditus homini;
i/iide apparet Hildefonsi libnuii Patrcs in con- ut (jiiia per bapiismum conscpulliis csl in mortc
ilcndo canone pne oculis habuisse,' multumquc il- Chrisii, rcsurgat cum co in gloria Dei. »
.liiis doctriiue tribuisse Libet iiiiiium canonis re- "Ex saiiclolsidoro (L. n de Offic.Ecc!., cap.25),c\
Iferre : < Licel in iiiilio Qiiadragcsiin;e baplizandi quo sequcntia, usque ad cap. 121,desumpiasunt, clsi
generaliter claudatur roysteriuiu, tamep ccclcsiastj* JusiusabHildefoiisoexplanata.
generatio traxit, hac regeneratione solvatur; qui si A baptizatur, dicente Paulo : Quicunquebaptizati su-
antequam regenerentur, e sseculotransierint, in remus in Chrislo Jesu, in morte ipsius baplizati sumus.
gno Dei hoeredesChrisli uon erunt, dicente Domino: Consepultienim sumus cum illo per baplismum in
iVist quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, morte (Rom. vi, 3, i). Item quod infans ab aquis
non videbitregnumDei (Joan. in, 5 ). Deniqueiidem educitur, resurgi cum Christo monstralur, subse-
parvuli ideo alio profitente, vel abrenuntiant zabolo, quente eodemApostolo: Ut quomodo sufrexit Chri-
vel credunt Deo, quia per se loqui non possunt, sicut stus a mortuis per gloriam Patris, ita nos in novitate
aegri, muli, et surdi aliis profitentibus propter eos vitm ambulemus.Si enimcomplantatifacli sumus si-
ipsi.... baplizanlur. militudini mortis ejus, simul et resurrectionis erimus
CAPUTCXIV. (Ibid., 4, 5). Quod aulem semel mergitur, in unius
De his qui de fonte baptizatosexcipiunt, et quid cum Deitatis nomine lingitur. Si autem tertio mergatur,
eis agere debeant. trium dierum sepulturaeDomininumerus demonstra-
Illi sane, qui ex ulero malrisEcclesioe,idest exlava- tur. Unde in una fide nihil contrarium habet con-
cri fonte per Spirilum sanctum genilos in adoptionem suetudo diversa. Sed quia hoereticiin hoc numero
filiorum religioso amore excipiunt, et ante quam bap- mersionis unitatem solent scindere Deitatis, a Deo
lizanlur, et postquam bapLizati fuerint, non solum B * potius est quod Ecclesia Dei unius usum observat
exemplis, sed etiam verbis eos admonere prorsus tantumraodo tinctionis.
oportet. Et sicut uterque sexus ex eodem fonte rena- CAPUT CXVIH.
scitur, sic uterque sexus renatos excipiens doctrinoe De non iterando baptismo.
salutaris usum habere debet. Qui etiam cognoscaut Semel acceptum baplismum nullatenus iterare
se fidejussores existere. Pro ipsis enim respondent ex quacunque causa licere. Nam sicut unus Deus,
quod abrenunlient diabolo, angelis et operibus ejus, et una fides, ita unum est et baptisma. Et sicut idem
affirmantescredere eos in nomineTrinitatis. Ideoque. narrat Apostolus, scienles quod Christus resurgens a
tam illi qui excipiunt quam qui excipiuntur ab eis, mortuisjam non moritur, mors illi ultra non domi-
pactura quod cum Deoin sacramentobaptismalis pe- nabitur (Rom. vi, 9); ita nec baptismus unquam
pigerunt omni custodire vigilantia debent, ut dumL aliquatenusrepetetur. Item cum duae sint nativita-
servant quod in regeneratione prsecepturaest, acci- tes, una de terra, alia de ccelo,una de carne, alia
pianl quod in remuneralione promissum est. de spiritu,unariemortalitate, alia de seternitate, una
CAPUTCXV. de masculo et femina, alia de Deo et de Ecclesia,
_ duoesinguloesint; nec illa potest repeti, nec
Quod pro spefuturm bealiludinisregeneratiodetur,non | ipsse
ut temporalis mortis pwna lollatur. illa. Proinde sicut jam natus de Adam non potest
Licet vero per benelicium regenerationis delictumi iterum generari de Adam, ila natum de Christo non
solvatur originis, manet tamen poena mortis in eoss potest iterum generare Christus, quia sicut non
quos a reatu solvit gratia Salvatoris,ut noverit homoj potest repeti matris uterus, sic nec Ecclesioeba-
pro spe futuroebealitudinis regenerationem accipere,, ptismus.
non ut poenatemporalis mortis possit evadere ; quiai CAPUT CXIX.
etsi selemseglorise vitam gratia contulit, temporalis S %uod primum baplisma aqum sit, secundum san-
mortis poenamillata sentenlia non resolvit. guinis,
CAPUT CXVI. Tria sunt genera baptismi. Primum baptismum
Quod solis sacerdotibus ticeat dare baptismum, est aquoeet spiritus, de quo huc usque disputatum
excepta necessitate periculi. est, quo per regeneralionem originalia peccata de-
Sane dare baptismum non diaconibus,non clericis,;, lentur. Secundum est, quo per martyrium quisque
non quibuscunquelicere, nisi sacerdotibus solis, di- suo sanguine baplizatur. Eodem certe baplismo et
cente Domino discipulis tantum : Sicut misit me e Christus est baplizatus, ut credentibus in se, sicut
Pater, et ego mitto vos (Joan. xx, 21). Et item add j) in aliis, sic et in hoc, daret exemplum. Dicit enim
discipulos : Ite, doceteomncs gentes, baptizanteseos s discipulis suis filiis Zebedsei: Poleslis biberecalicem
in nominePatris, et Filii, et Spiritus sancli (Matth. i. quemego bibiturus sum, et baptizaribaptismoquo ego
xxvin, 19). Patet ergo solis sacerdotibus daree baptizabor (Murc. x, 58)? id est : Potestis bibere
baptisma esse permissum. Cujus rei ministerium n calicem amaritudinis passionis, et baptizari effu-
absque episcopo, vel presbytero, nec diaconibus est it sione vestri cruoris, sicut ego lolerabo ignominiam
concessum,nisi, illis longe posilis , ullima neces- 3- crucis, et emitlam undam sanguinis profluentis?
silas vel languoris, vel periculi cogal. Quod cleri-i- Aqua ergo et sanguis esl gemina baplismalis figura.
cis et fidelibus laicis fieri utcunque concedilur, utlt Nam uno ex lavacro regeneramur, altero ex sanguine
nullus e saeculo sine vitali remedio transiissevi-i- consecramur.
deatur. CAPUT CXX.
CAPUT CXVII.
ad si-
"" Quod terlium baptismum pmnilentim sit in alluvio
Quid significat,quod infans aquis immergitur lacrymarum.
J
mililudinem mortis Christi. De simpla quoque et
trina baptismatis mersione. Tertium est alluvium lacrymarum, quod fit in
Quod aquis infans mergitur, in Christi morte te poeuitentia peccatorum, laboriose quidem actum,
161 LIBER DE COGNITIONEBAPTISMI. 16-
sed per copiosamRedemptorispietatem ad indulgen- A CAPUT CXXII.
liam certum. Sic Mariailla in civitate peccatrix ad Quod post baplismum glorim cantico decantato ad
unclionemprovehendus est homo.
pedes Domini sedens, quod voluptalibus in se sor-
didavit, lacrymis lavit (Luc. vn, 58). 0 plenum Postquam in similitudine mortis Christi aquis
immersus homo rursus fuerit ad spem resurreclionis
pietate baptismum! copiosa Redemptorisindulgentia
ob liberalionem sui gralulalionis
exundantem, qui lam velernosum aggerem criminum ab aquis educlus,
tam citalim fluenti alluvione delevit! Intuere quis- cantico decanlato, provehitur ad sancti chrismatis
ut unguatur spiritu Dei, et sit atque vo-
quis ille peccatores [F., peccator es], imo intuemini tactum,
omnes homines, quia omnis homo peccator est, et cetur ex Christi unctione et nomine Christianus.
hujus baptismi perpende potentiam, Sic ubertim CAPUT CXXIII.
supra peccatricem fons lacrymarum erupit, ut ad De unguento chrismatis, et institutione ejus.
pedes peccata remittentis Domini perveniret. Sic ab Chrismatis unguentum in a Levitico, jubente Do-
imo cordis se in cumulum fluctus lamentationis mino, primum Moses et composuit, et effecit (Le-
erexit, ut coelestis Domini vestigia irrigaret. Sic »i«Vvni,2, 12,15). bQu;e unctio primura in Aaron et
amaritudo vim detulit afllictionis, ut dulcedinem filios ejus in teslimonium sacerdotii et sanctitatis
adipisceretur pietatis. Hinc et illc per singulas no- B insigne ab eodem Mose habctur illapsa. Deinde in
cles slraturo suum lacrymis rigal (Psal. vi, 7). Hinc honorem glorisercges eodem chrismate ungebantur.
Ninivitae, dum se lamentationis imbre perfundunt, Unde pro illis dicitur : Nolile tangere christos meos
ullionis incendia exslinxerunt (Jon. m). Sed gratioe (Psal. civ, 15). In sacerdotibus autem et regibus
hujus copiam ille gratissimus miserator supra mise- erat haecmyslica unclio tantum, qua Christus Rex
ros agit, qui et peccatoribus pcenitentiam dat, et et Sacerdos fulurus figurabalur. Christi enim nomen
peccatis veniam proeparat; qui peccatum pcenitentia a chrismate ducitur, quia chrisma unctio vocatur.
punit, et poenitenliaefructum attribuit; qui ad se per Postquam vero Dominus noster Jesus Christus, Rex
gratiam convertendo venire jubet impium, et per verus, et Sacerdos selernus, a Deo Palre ccelesli ct
misericordiam exsultando a se facit abire justifi- mystico est delibutus unguento, juxta quod dicitur
catum. ad eum : Unxit te Deus, Deus tuus, oleo tmlitim prm
CAPUT CXXI. consortibustuis (Psal. XLIV,8), non jam soli ponti-
Quod nec in hmreticoslicet iterare baptismum. fices et reges, sed omnis Ecclesia sancti unguenti
Quicunquehaeretici diversumschisma sequentes, chrismate consecratur, propter quod selerni Regis et
si in Patris, et Filii, et Spiritus sancti, attestatione Sacerdotis est sanctissimum membrum. Quia ergo
approbantur suscepisse baptismum, non erunt ite- ^ genus electum, et regale sacerdotium sumus, idco
rum baptizandi, sed chrismale solo, et manus im- post lavacrum aquse unguimur chrismate, ut Chri-
posilione purgandi. Baplismus enim non esl homi- stiani Christi vocemur ex nomine.
nis, ut ileretur per hominem; sed Chrisli, ut per- CAPUT CXXIV.
maneat per Christum. Nam sicut unus est, et non Quod
per visibilem unclionem corporis invisibiliter
alius Deus, sicut una in Deo, et non alia fides, ita Spiritus sanctus operelur animw unctionem.
unum Christi et non aliud baptismum. Quod si ex Sancto itaque hoc chrismate extrinsecus unguitur
homine esset, iterari posset; quia vero ex Christo homo, et intrinsecus Ulabitur sancti Spiritus virtus,
incommutabiliter datum est, iterari non potest. ut totus homo lavacro purgatus, totus ex spiritus
Deus enira solus est qui baptizat, ut fieri possint unctione pinguescat; accipiente anima virtutem ex
Filii Dei et qui baptizantur ab eo. Ideoque non in- eadem sancti Spirilus unctione, ut cognoscat Deum
terest an fidelis, an haerelicus, del baplismum. Tan- habitatorem suum, ut diligat quem in se recepit, ut
tura est ne baptizari cupiens incuria Christianorum sit cum illo semper, ut regatur ab illo, et faciat vo-
ad hoereticos deducatur. Sed etsi in hoc incuriae luiitatem ejus, ut non contristet eum, quoniam in
negligentia habeat culpam, baptismus iterari nun- _. ipso signatus est homo in die redemptionis suse, ut
quam poterit habere licentiam. Quod sacramentum sit in membris Chrisli cum Christo unum, dum ve-
tam sanclum esl el beatum, ut nec sceleratissimo getalur ac regitur spirilu Chrisli.
ministrante pollui possit. Nam habet el baptismum CAPUT CXXV.
Christi hsereticus.Sed nihil illi prosperat, qui hoc
Quod non Christo, sed hominibus datur spiritus ad
extra unitatem fidei acceptum portat. Jam quando mensuram.
Ecclesiam introierit, mox baptismum, quod foris Hanc unctionem commendat Joannes dicens :
habuerat adexilium, prosperum habereincipit ad sa- Ut sciatis quia unctionemhabetis, et nos unctionem
lutem. Unde quod acceplum esl, fidei reverentia quam accepimusab eo, permaneat in nobis (I Joan.
probatur. Proinde cum accesserit, non mutari con- n). Unctiouishujus sacramentum est virtus ipsa in-
venit, sed agnosci. Nara quia signum est regis Dei visibilis, unctio invisibilis Spiritus sanctus, unctio
mei, non sacrilegium fit cum desertor corrigitur, et invisibilis charitas illa est, quse in quocunque fue-
signum Domini non mutatur. rit, tanquam radix vitae illi erit quamvis ardente
persecutionis sole arescere non potest. Omne quod
» Edit. Baluz., Exodo, mendose. i> S. Isid., 1. ndeOffic.c. 26.
165 S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANt '164
radicalum est in charitale, nutritur, et calore ad- A jus timor ante omnipotentis Dei oculos nullus est,
versilatis nunquam arcscit. Spirilus sanctus Chri- qui non sublevatur ad pietatem. Sed saepepietas per
sto non dalus esl ad mensuram, quia in ipso habitat inorriinalam misericordiam errare solet, si forlassc
omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Coloss. n, pepercerit quseparcenda non sunt. Peccata enim quae
9). In hominibus autem datur ad roensuram discre- feriri gehennaeignibus possunt, disciplinaesunt ver-
tionis et gratise (/ Cor. xn), ul quia multa membra bere corrigenda. Sed inordinata pietas, cum tempo-
Chrisli unum corpus efficiunt per multarum opera- raliter parcit, ad oeternum suppliciumpertrahit. Ut
tionum munera, et in omnes unus spiritus domine- ergo vera et ordinata sit pietas, ad gradum est alium
lur, et in singulos idem diversorum donorum gratia suhlevanda, id cst, ad scientiam, ut sciat vel quid cx
operetur, dicente Paulo : Alii datursermo sapientim, misericorriia puniat, vcl quirt ex misericordia dimit-
atii sermo scientiw in eodemspiritu, alii fides, alii tat. Seri quiri, si seiat quiri agere quisque riebeat,
gratia sanitatum, alii operatio virttilum, alii prophe- virtutem vero agendi non habeat? Scientia ergo uo-
tim, alii discretio spirituum, alii genera linguarum, slra crescal ad foiTitudinem,ut cum videt quid agcn-
alii interpretatio sermonum (J Cor. xn). dum sit, hoc agere per mcntis foititudinem possit;
CAPUT CXXVI. ne limore Lrepidel, el pavore collapsa non valeat
De discretione qua sanctus Spiritus ad mensuram B bona defendere quoa senlit. Sed saepefortitudo, si
datur hominibus. improvida fuerit, et minus contra vitia circumspecta,
Fit autem hsec discretio doriorum, dum omnipo- ipsa sui proesumplioneincassum ruit. Ascendat ergo
tens Deus interni judicii secreto moderamine sic ad consilium, ut providendo praemujiiatomne quod
cuncta moderalur, ul cum per impensam gra- agere forliter pofest. Sed esse consilium non ,polest,
liam unumquemque subleval, el jam [F., eliam] si intelleclus dcest, quia qui non intelligit malum,
per disparem alieri alterum subdat, el meliorem quoriagenlemgraval, quoinodo potest bonum soli-
quisque dono alio eum qtii sibi subjicitur attendat; dare, quod adjuyat? Ilaque a consilio ascendamus
aclicetse praeire ex aliis sentiat, eidem tamen quem1 ad inteilectum. Seri quid, si intellectus magnoquidcm
superat se in aliis postponat. Sic cuncta nioderalur, acumine vigilet, et moderari se ncsciat per maturi-
el dum singula quseque sunt omnium, interposita1 lalem? Ab inlellectu ergo ascendatur ad sapienliam,
quadam charitalis necessitudine fiant omnia singu- ul hoc quod acutc intellectus invenit, sapientia ma-
lorum; et unusqtiisque sic quod non accipit in altero> ture disponat. Cuia igitur per timorem surgimus ad
possideat, ul ipse alteri possidendum quod accepitt piclalem, per pielalem ad scieniiam ducimur, per
humiliter impendat. scientiam acl fortitudinem roboramur, per fortitudi-
€ nem ad consilium tendimus,
**
CAPUT CXXVII. per consilium ad in-
De Spiritu septiformi interprelatio sancti Gregoriii tcliecfum proficimus, per intcllectum ad maturi-
papm. tatem sapientiai venimus, septem gradibus ad por-
Est aulem hic spirilus septiformis, dicenle Isaia : tam ascendimus,per quam nobisadilus viloespiritalis
Et requiescetsuper eum spiritus Domini; spiritus sa- aperilur.
pientiw et inteliectus, spiritus consilii et forlitudinis, CAPUT CXXVIII.
spirilus scienlimet pietatis; et repievit eum spirituss De impositione manus.
iimoris Domini (Isai. xi, 2). Quos scilicel grarius, ulI Manusimpositioriisipsa veritas, quoeper se viam
sanclus Gregorius (Lib. i Moral. c. 15) refert de ccc- ad se vilam vocat, per se dedit exemplum. Nam di-
leslibus loquens, dcscendendomagisquam ascendendo o cente Marco : Cum offerrent ei parvulos, ut illos tun-
propheta numeravit, videlicetsapicntiain, intelleclum,, geret, iile complexans eos, et imponenstnanus super
consilium, forlitudinem, scientiam, pietatem, tinio- )- eos, benedicebaPillos(Marc. x, 15). Cujus rei aclio
rem. Et cum scriplum sit : Inilium sapientiw timorr hsec est, ut cuni verbis beneriicitur, spiritus infunda-
Domini (Eccli. i, 16), constat procul dubio quia a lur; cum manibus tangitur, spiritalis virtuiisoperalio
timore adsapieniiam ascendilur, non autem a sa-. i-... designetur. Ila manus impositionis forma in sacris
pienlia ad limoremreditur; quia nimirum perfcclam n o(3ciisex hac divina imilalione processit, ut omnis
habel sapientia charitatem, et scriplum esl: Perfecta a parvulus, id esl, fideet spiritali obedientia hu rilis,
charitas (orasmitlittimorem(I Joan. ry, 18). Propheta ,a per sacerdoLema Deo percipiat virtutem sanctifica-
crgo, qui de cccleslibus ad ima loquebatur, coepit it tionis. Benedicil itaque Jesus ex potestate divinitatis;
magis a sapiciitia, et descendil ad limorein. Scd nos,s, kuponit manus, ul assumpta liumanitas operetur
quia a lerrenis ad cceleslia lendimus, eosdem gradus IS cffectumsalutis. Benedicit ore Jesus, et liiariibuslan-
ascendendo numeremus, ut a timore ad sapicntiam in git, quia ex eo quod Verbum esl, sanctificat; ex eo
pervenire valeamus. In mente etenim noslra priinus IS quod caro faclum est, sanctificalionis potbntiam ad-
ascensionis gradus esllimor Domini, secuudus pielas, s, ministrat. Benedicil, eLmanus imponil Jesus; quia
a, quod DeiLatisvirlus significat, redimentis humanitas
tertius scieulia, quarlus forlitudo, quinlus coiisilium,
sexlus intellectus, seplimus sapientia. Est enim ti- i- complet. Idem unus Jesus ex divinilale juslificandos
mor Doroiniin mente. Sed qualis iste liraor est, si vocat, ex humanitale vocatos firmat. Nihil de opere
cum eo pietas non esl ? Qui enim niisereri proximo io salvationis illi deest, quando divinitas humanitati
iguorat, qui eompali ejus tribulalioni dissimulat, hu-
u- conuexa imperat, et humanitas in divinitalem assuin-
!G5 LIMR DE COGNlTfONEBAPTISMI. 166
pta virtulerii'fofmat. Unus Christus Deus et homo A A' serit Petrum et Joannem esse directos, qui jam
hoc agit, dum invisibili naturoecuncta deferunt ser- baptizatis traderent Spirituni sauctuin. Nam pres-
vilul.em,el visibiiis nalura invisibilis virtulis cxse- byteris seu extra episcopum, sive prsesenie episcopo,
quilur potestatem. Salubrifer ergo ad exemplum cum' bapfizant, chrismale baptizatos unguere licet,
Christia sacerdole fidelibuscum' benedictione rnanus sed quoclab episcopofuerit consecrafuni; non tamen
M- . . > ' •: ,. .'
iroponitur, quia illi csl potestas auctontate divina frontem ex eodera oieo signare, quocl solis debetur
collata, ut in benedictionc oris cjus spiritus infusio episcopis, cum tradunt Spirifum Paracletum.
prorieat,et in manus impositionetactus spiritalis gra- CAPUT CXXXU , ,
tiseconvalescat. Quomododocendusest baptizatus, ut discat orare.
CAPUT CXXfx. dPost lavationem fontis, post vitsenovitatem, post
Rursumde imposiiionemanus, et de Spiritu sancto. Spiriius unctionem, docendus est homo verbis veri-
a Post baptismuriiopporturie datttr cum manus im- tatis orare, ut is qui in veteri homine erai filius iroe,
posftioneSpiritiis saiiclus. Ita enim in apostolorum jam in ccelesli rcgeneralione Palrem invocel piclalc.
ActisApOstolusfecisse monstratur. Nam sic dicit : Nec in mulliloquio,quo non polcrit effugcre pecca-
Facturri esi autetn, cttm Apollo esset Corinihi, ut . tum (Proverb. x, 19), proseculionem exeret, sed in
Pautus, peragratis superioribus partibus, veniretIB affcctusanctoeintentionis orationem eflunciet,habens
Ephesum,ei invenireiquosdam disciputos,et dixit ad rcgulam doctrinse Domini, cujus virtutem si orando
eos: Si Spirilum sanciumaccepistiscredentes?At illi expedibiliter tenel, in delectanrio copiosius auget,
ad eum: Sed neque si Spiritus sanclus est audivimus. riiccnte psalmo : Delectare in Domino, et dubit tibi
Itte vero ait : In quo ergo baptizati eslis ? Qui dixe- petitiones cordis tui (Psal. xxxvi, 4). Ac per hoc
runt: In Joannis baptismale. Dixit auiem Pttulus : sancta intenlib sicut non est oblendenda, si perdu-
Joanries baptizavit baplismate pmnitenliw poputum, rarc non polest, ita si pcrduraverit, non cito cst
dicens, in eutn qui venlurusesset postipsum, ttt cre- rumperida. Absitenim ab oratione multa locutio; scd
derent, hoc est, Jcsutn. His autem auditis, baptizati non desil riiulta precatio, si fervens perseverel in-
sunt in nomineDomiriiJesu; ct cttm imposuissetillis tcntio. Nam multum loqui esl in orando rcm neces-
manus Pautus, continuovenit Spiritus sanctus super sariam superfluis agere vcrbis. Multumautein precari
eos, et lo(juebanturlinguis, et prophetabant(Act. xix, est ad eum quem precamur riiuturna et pia cordis
l-7).Iterii alias : Cum audissent autem apostoli,qui excitatione puisare. Nam plerumque hoc negotium
erant Jerosolymis, quia rcccpit Satnaria verbuinDei, plus gemitibus quam sermoniiius agitur, plus fletu
miserunt ad illos Pelrum el Jottnnem. Qui cum ve- quam effectu. Ponit autein lacrymas nostras in con-
nissent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiritum "' * spcctu suo (Psal. LV,9), ct gcmitus noster non est
sanctum. Nondum enim in quetnquumillorum vene- abscoririilusab eo (Psal. xxxvn, 10), qui omnia per
rat, sedbaptizati taniutn eranl in nomineDominiJesu. Verbum condidil, cl humana verba non quxril. No-
Tunc imponebant tnanus super illos, et accipicbant bis ergo veriia necessaria sunt, quibus coinmonea-
Spiritum sanctum (Acl. vm, ii). rriur, et inspiciamus quid petamus, non quibus
CAPUT CXXX. Deumseu docendum, seu flccicndum esse creciimus.
Spiritus sunctusdulur a Deo. CAPUT CXXXHI.
Spiritum sarictuiri,sicut vcriira est quia ex divino De oralioue Dominica.
iiumere acciperepossuinus, ita ex nostra potestate Cum ergo dicimus : Paler noster, qui es in ceelis,
(iarc non possumus. Ut tariien delur, ejusdem gratiae cognoscimusordinc Creatorem, veiieraniur jure Do-
largitorem Dominuriiinvocamus, quo in ministcrio miiium, invocamuspietale Patrcm. Nec jain sub scr-
nostra: obsecrationiscoriferalur gratia divinoevirtu- vitutis metu tabescimus, quaudo rie pictalc palerna
lis; Dco tota cooperante, cuni et nos orare facit, et confidimus. Ad totam tamen Triniiatcm orationis
is qui bcneriicitur sanctilicationempercipit, et ille hujus verba dirigimus; quoniam ex ipso, et pcr ip-
pleniludinemsaiiclificationisinfundit. ?^ sum, et in ipso et nos et omnia sumus (Roiri. xi, 50).
k
CAPUT CXXXI. Fatcndum itaque esl ubique csse Detmfpcr divini-
De chrismate. latis prsesentiam, sed non ubique per habilatioiiis
,J Hoc autem a quo polissinium'fiat, sicut sanclus gratiam. Propter hanc cnim habitatioiieni, ubi pro- i
>••
papa Innocenliiis atlestatiir, sic clicit non ab alio cul dubio gratia dilectiouis ejus agnoscitur, noii di-
quani ab episcopofieri licere. Nam presbyleri, licel cimus : Pater noster, qui es ubique, cum boc verum
sinl sacerdoles, ponliiicatus tamen apicem 11011ha- sil, sed Paler noster, qui es in cceiis,uf tcmplum cjus
benl. Hoc autem solis pontificibusdeberi, ut vel con- potius in orationc coiuiiicmofcmus,quod cl nos jpsi
signerit, vel Paracletum Spirituni tradant; quod non csse dcLemus, et in quaiituiri sumus, in laiifuin ad
solum consuetudo ecclesiaslica demonslrat, verum ejus societatem et adoplionisiamiliam pertineinus.
el superior illa leclio Acluuih'apostoloruiii, quoeas- Si eiiim populus Dei nondumfactus scqualis angelis
" S. Isid., 1. II de Offic., c. 27. d Quaein sequentibus cap. de oratione Dominica
b S. lsid., ubi supra... , in saucti AugTistiniepist. ad
c Epist. ad Decent. Vid. c. Manus, de Consecr., scribil, reperiuntur
Probam, quse esl 150.
d. 5.
167 S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANl 168
ejus, adhuc in ista peregrinatione dicitur templum A virtutum' convertenos, et ostendefaciem tuam, et salvi
ejus; quanto magis est templum ejus in coelis,ubi ierimus (Psal. LXXIX,&),quid aliud dicit quam : Ve-
est populus angelorum, quibus aggregandi et co- niat ; regnum tuum ? Qui dicit: Itinera mea dirige se-
sequandisumus, cum finita peregrinalione, quodpro- cundum verbumtuum, et non dominetur mihi omnis
missum esl sumpserimus. Ilem cum dicimus : San- iiniquitas (Psal. cxvm, 135), quid aliud dicil quam :
ctificetur nomen tuum, nos admonemus desiderare ut Fiat voluntastua in cmlo et in terra ? Qui dicit: Pau-
nomen ejus, quod semper sanctum est, eliam apud pertalem ; et divitias ne dcderis mihi (Prov. xxx, 9),
homines sanclum habeatur, hoc est, non contemna- quid aliud dicit quam : Panem nostrum guotidianum
tur, quod non Deo, sed hominibus prodest. Et in eo, da nobis hodie ? Qui dicil: Memeuto,Domine,David,
quod dicimus : Adveniatregnum tuum, quod seu ve- et omnis mansuetudinis ejus (Psai. cxxxi, 1), aul:
• Iimus, seu nolimus utique veniet, desiderium no- Domine,si
feci istud, si est iniquitas in manibus meis,
strum ad illud regnum excilamus, ut nobis veniat, si reddidi retribuentibus mihi mala (Psal. vn, 4),
atque in eo regnare mereamur. Cura dicimus : Fiat quid aliud dicit quam : Dimitte nobis debita nostra,
voluntas tua sicut in cmlo, sic et in terra, nobis ab sicut et nos dimitlimusdebitoribusnostris ? Qui dicit:
illo precamur ipsam obedientiam, ut sic in nobis fiat Aufer a me concupiscentiasventris, et desideriumcon-
voluntas ejus, quemadmodum fit in ccelestibusan- B cubilus, ne apprehendat me (Eccli.- xxm, 6), quid
gelis ejus. Cum dicimus : Pancm nostrum quotidia- aliud dicit quam : Ne nos inferas in lenlalionem? Qui
num da nobis hodie, per id quod dicitur hodie, signi- dieit: Erue me de inimicismeis, et ab insurgenlibus
ficatur hoc tempore; ubi vel suflicientiam illam pe- super me libera me (Psal. LVIII,2), quid aliud dicit
timus a parte qua excellit, id est, nomine panis totumi quam : Libera nos a mato ? Et si per omnia praece-
significantes; vel Sacramentura fidelium, quod ini ptionum sanclarum verba discurrat, quantum aestimo,
hoc tempore necessarium est, non tamen ad hujus5 nihil inveniet quod non isla Dominica contineat et
temporis, sed ad illam aeternamfelicitalem assequen-- concludat oratio. Unde liberum est aliis atque aliis
dam. Cum dicimus : Dimitte nobis debita nostrq,, verbis, eadem tamen in orando dicere ; sed non esse
sicut et nos dimittimus debitoribusnostris, nos admo- liberum alia dicere. Haecet pro nobis, e.tpro nostris,
nemus et quid petamus, el quid faciamus, ul acci- et pro alienis, atque ipsis inimicis sine fluctu dubi-
pere mereamur. Cum dicimus : Ne nos inferas inn tationis oranda sunt; quamvis alius pro islo, alius
tenlationem, nos admonemus hoc pelere, ne deserli,i pro illo, sicul se habent propinquitales, vel longin-
ejus adjutorio alicui tentationi vel consentiamus s quitates necessitudinum, in corde orantis oriatur, aut
decepti, vel cedamus afflicti. Cum dicimus : Libera a excellat affectus.
nos a malo, nos admonemus cogitare nondum noss C Q CAPUT CXXXVL
esse in eo bono ubi nullum patimur malum. Et hoc
De veritate corporis Christi in Eucharistia.
quidem ultimum, quod in oratione Dominicaposi- i-
tum est, lam Iale patet, ut homo Christianus in Post regenerationem nativitatis spiritalis, post
.
qualibet tribulatione constitutus in hoc gemitus edat, gratiam coelestis unctionis, post doctrinam Domi-
in hoc Iacrymas fundat, hinc exordiatur, in hoc im- nicae orationis, post lnvocationem divincePaternila-
moretur, ad hoc terminet orationem. Hisenini ver- ,_ tis, convenit jam pervenire ad participationem coe-
bis res ipsas memorise nostrae commendari opor- lestis refectionis. Eorum enim est dicere : Pater no-
tebat. ster, qui es in cmlis,qui.jam Patre tali regenerati sunt
CAPUT CXXXIV. ex aqua et spiritu, ut confidenter petant dicentes:
De oratione non longa. Panem nostrum quotidianumda nobishodie. Hic ergo
Nam quaelibet alia verba dicamus, quse affectus quia panis vivus Chrislus est, qui de coelodescendit,
oranlis vel praecedendoformal ul clareal, vel conse- et vitam dal mundo (Joan. vi, 51), bene in hac ora-
quendo altendit ut crescat, nihil aliud dicimus, quam tione Dominica panem nostrum hunc ipsum Chri- r
quod in ista Dominicaoratione positum est, si recle ,e stum dari nobis quotidie pelimus, ut qui in Christo ;
et congruenter oramus. Quisquis autem id dicit, . rj
I manemus et vivimus, a sanctificatione et corpore '
quod ad istam evangelicam precem pertinere non in ejus non recedamus. Quid enim tam vull Deus, quam
possit, etiamsi non illicite orat, carnaliter orat. t ul quotidie Chrislus habitet in nobis, qui es>tpanis
Quod nescio quemadmodum non dicalur illicile, e vitae, et panis e coelo? Hunc panem significavit
quandoquidem spiritu renatos non nisi spiritaliler ,r manna illud, quod qui liberati sunt, post maris
decet orare. Rubri transitum manducaverunt. Nam sicut illic,
CAPUT CXXXV. postquam mare transitum est, panem cceli, id est
De omni pelitione quod petit, qui orationemDomini- • manna, comederunt, ita hic post fonlem, qui figuram
cam orat. maris habuil, comedimus carnem Chrisli, et bihimus
*
Qui enim dicit, verbi gratia, Clarificarein omnibus
us sanguinem ejus quidixit: Caro mea vere est cibus,
ui et sanguis meus vere est potus a (Joan. vi, 56). Hinc
gentibus sicut ctarificatus es in nobis, et prophetmlui
fidelesinveniantur (Eccli. xxxvi, 18), quid aliud dicit
;it Paulus dicit: Omnesin Moysenbaptizati sunt in nube
quam: Sanctificetur nomen^tuum ? Qui dicit: Deu* u$ et in mari; et omnes eamdemescamspiritaltemman-
« S. Aug., tract. 16 in Joan. vi.
169 LIBER DE COGNITIONEBAPTTSMI. tfO
ducaverunt (I Co 1) ; spiritalem utique, quia A mus. Cum ergo de islo sacramento loquerelur, ait:
figura mannse illi ritas fuit corporis Christi, Unus panis, unum corpus multisumus (I Cor. x). In-
quod nunc comed Et ideo spiritaliter eadem telligite, et gaudetc. Unitas, pietas, veritas carnis,
csca cst, corporali utem allera, quia illi manna unus panis, unum corpus mulii.
manducaverunt, no ' aliud manducamus. Adjungit CAPUT CXXXVIII.
aulcm : Et omneseu em potumspiritaiem biberunt. Sicut de pane, sic et de vino.
Aliuriilli, aliud nos;'sed specievisibili, quodiamen Recolite enim quia panis non fit de uno grano, sed
hoc idem significarelvirlute spiritali. Quomodoenim de multis. Quandoindicia est nobis abstinentia car-
cumdein potum? Bibebant, inquit, de spiritali se- nalis, et coepistis relinquere conversalionemgenlili-
quentepetra, petra autem erat Christus in Verbo, et latis, ut abstineretis a peccalis, mundantes vos in
in carne. Et quomodo biberunt? percussa est petra jejuniis, remotis aliquandiu conjugibus, spectaculis
de virga. Bis geminapercussio duoligna crucissigni- et lauliorihus escis, atque ita exorcizabamini,amota
ficat. Percussa illic petra de virga, fluxitaqua, etbi- vetuslocconversationisinulili palea , quam tunc mo-
berunt. Suspenso hic Christo crucis ligno, nianavit lebamini; quando abjecistis paleam immundseope-
aqua et sanguis ; et haecbibimus, ut vitam seternam ralionis, tunc venistis in candorem novseconfessio-
habeamus. Quod autem idemDoiiiinusait : Qui tnan- B I nis. Quando baptizati estis, quasi consparsi estis.
ducat carnem meam, el bibit meum sanyuinem, ipse QuandoSpiritus sancti ignem accepislis,quasi cocti
in me manet, et ego in illo (Joan. vi, 57), expostiit estis. Estotc quod videtis, et accipile quod estis. Hoc
quid dixisset. Hocenimest mauducareillam escam, Apostolus dc pane dixit. Jam de calice quid intelli-
et illumbiberc potum, in Christo manere, et illuin gerenms, etiam nondictum satisostendit. Sicuteniin
manentem in se habere. Ac per hoc qui non manet ut sit species visibilis panis, multa grana in unum
in Chnsto, et in quo non manet Chrisius, procul du- consparguniur, tanquam illud fiat, quod de fidelibus
bio nec manducal ejus carnem, nec bibil ejus san- ait Scriptura sancta : Erat illis anima una, et cor
guinem, etiamsi tantaerei sacramentumad judicium unutn in Domino (Act. iv, 52) ; sic et tle vino. Fr»>
sibi manducet et bibat. tres, recolite unde fit vinum. Grana lnulta penderf
CAPUTCXXXVII. ad botrum,, sed liquor granorum in unitatem infun-
Quod est corpus Christi intelligere, vel sanguis. ditur. Ita DominusChristusut significarel nos ad se
Quod ergo videtis, panis est; et calix, quod vo- perlinere, voltiit myterium pacis et unitalis nostrae
bis etiam oculi vestri renuntiant. Quod autem fides; in sua mensa consecrari. Qui accipit mysterium uni-
vestra postulat instruenda, panis corpus est Christi, tatis, et non tenet vinculum'pacis, nou myslerium
calix sanguis Christi. Breviter quidem hoc dictumi iC accipit pro se, sed tesiimoniuinconira se.
est, qudd fideiforte sufficiat. Sed fidcs instructio- CAPUT CXXXIX.
nem desiderat; dicit enim propheta : iVisicredideri- De wdificulionehominisper pmnitentiamet
lis, non intelligetis(Isai. VJI, 9). Potestis ergo di- tacrytnas.
cere mihi: Praecepistiut credamus, expone ul inlel- Prannissis ex toto sacramentis expletis, erit aliqui-
ligamus. Potest enim in animo cujusquamcogitatio, bus diebus renatus homo indesinenter ecclesioecon-
talis oboriri: Dominusnoster Jesus Christus novi- venlui el choris adliaerens, indutus vestibus albis ;
mus unde acceperit carnem de virgine Matia. Infans. agens el signum et festa sanctae celebritatis, in qua
lactatus est, nutritus est, crevit, ad juvenilem seia- liberatus a vetustate primi hominis, et solutus a
lem perduclus est, a Judaeis persecutionem passus. reatu damnatseconditionis,intret in conspectuDomini
est, lignosuspensus est, in ligno interfectus est, se- in exsultalione, et inler elecfossuos in kctitia dedu-
pultus est, terlia die resurrexit, quo die voluit in, catur ; memor dcinceps vitiatoe nalurse, cujus etsi
coelumascendit, illuc levavit corpussuum, indc estt damnationem evasit, fragililaiempenilus non amisil.
venlurus, ul judicet vivos et morluos, ibi est modo} Maneat in timore Domini, faciens voluntatem ejus,
scdens ad dexleramPatris. Quomodoest panis cor- diligens Deum, et deleclans in illo ; atque quia sine
pus ejus, vel quod habet calix, quomodo esl sanguis s 0 peccalo esse non potest, et peccare caveat, et pceni-
ejus? Ista, fraires, ideo dicunlur sacramenta, quiaj tentioeafiectu insistens flelibus, deleri peccata sem-
in eis aliud videlur, aliud LUelligitur. Quod vid-Tur, t per sturieat, doncc divinsebonitatis larga miseratio,
speciem habet corporalem; quod intelligitur, fru- sicut originale peccatum delevil in lavacro, actuale
ctum habei spirilalem. Corpus ergo Chrisli si vis5 quoque deleat in lamento. Atque ita in spe fulurae
iulelligere, Aposfolumaudi dicentem fidelibus: Vos s beaiitudinis securus solvens conditionera raortis
eslis corpus Chrisli, et membra (I Cor. xn, 27). SiI quiescat in pace, et resurgat ex omni part: rena-
ergo estis corpus Christi etmembra, mysterium inj tus, in mcorruptione sua et in Redemptoris laudibus
mensa Dominiposiiumest; mysterium vestrum ac- permansurus.
ccpistis ad id quod eslis, umen respondistis, et re- CAPUTCXL.
spondendosubscribitis. Audiscrgo corpus Christi, ett Oratio propter albas tollendas.
respondes amen ; esto membrum corporis Christi,, DomineJesu Christe, Redemptormundi, quem ve-
ut verum sit amen. Quare ergo in pane nihil hic dee rum hominemveraciter ex homine
naluni, Deus Pa-
noslro afferamus,ipsuin Apostolumideutidem audia- ter suumFilium esse
signavit, confirma m hanc fa-
PATROL.XCVI. 6
171 S. HILDEFONSIEPISCOPITOLETANl 172
miliam tuam, quod tuo nomine signata, alquc sacro A quot ergo in Chrislo baptizat . Ihristum indui-
liquorc mundata, tuoque spiritu plena existit, etiam stis. Non est Judwuset Grwctt* t servuset liber,
tuo Jaincorpore et sanguine salialam se gaudeat, non est mascutus et (emina. ' enim vosunum
atque redemplam; ul hoec sacranienta, quse in novi- estisin Chrisio Jesn (Galat. - ' 28). Hoc enim
tatem vitseperceperunt, ita ad usum salulis indesi- habenl ipsa viscera sacrair' 1 ,},acramentum est
nenler oblineant, ut ad rcmunerationembealitudinis cnim vitoenovoe,quae in hc ! /ore incipit a re-
ex hoc securi accedant. missionepraeteritorumomnii __'; catorum, perficie-
lur autem in resurrectione '<
CAPUTCXLI. * i.orum. Consepuiti
Item Benediclio. cslis Christo per baptismum .i morte, ul quemari-
Dominus Jesus Christus, qui vos lavit aqua sui inodum Christus surrexit a mortuis, sic et vos in
lateris, et redemit effusione cruoris, ipse in vos novitale vitse ambulelis. Ambulalis auiem nunc per
coufirmet gratiara adeploeredempiionis. Per qucm fidem, quandiu in hoc mortali corpore peregrina-
renati estis ex aqua et Spiritu sancto, ipse vos coele- niini. Sed via vobis certa ipse, ad quam intenditis,
sti consociet regno. Qtii dedit vobis initia sanctoe factus esf Christus Jesus secundum hominem, quod
fidei, ipse conferat et perfeclionem opcris, etjplcni- pro nobis iieri dignalus rest. Servabit enim multam
tudinem charitatis. Anien. B dulcedinem timentibus se, aperturus et perfecturus
CAPUT CXLII. eam spcrantibus in se, cum id quod in spe cepimus,
Sermo dLvvtus ad infantes die tertia post Pascha etiam luce accepcrimus. Scimus quia cum apparue-
propter albas lollendas. rit, similes ei erimus, quoniam videbimusettm sicuti
$ermo ad vos esi, modo nali infanles, parvuli in esl (I Joan. m, 2). Hoc in Evangelio ipse proniisit.
Christo, nova proles Ecclesise, gralia Palris, fecun- Qui diligit me, inquit, mandata mea custodit; et qul
dilas matris, germen pium, examcn novellum, fons diligit me, diligelur a Patre meo, et egodiligam ev.m,
nutriti honoris, et fructus laboris, gaudium, et co- et ostendamme ipsum illi (Joan. xiv, 21). Utique vi-
rona mea. Omnes, qui slatis in Doinino, apostoiicis debant eum quibus loquebatur ; sed in forma servi,
verbis vos alloquor : Ecce nox prwcessil,et dies ap- qua major est Paler, non forma Dei, qua sequalis
propinquavit. Abjicite opera tenebrarum, et induite est Palri. Hanc osLendebaltimentibus, illam servabat
vos arma lucis; sicul in die hpneste ambttiate; non spcrantibus in se. Ipse ergo vos illuminet qui rede-
iti comessalionibuset ebrielalibus, non in cubitibus mit, ipse custodiat qui illuminavit, ut et in hac pe"
et impudiciliis, non i» contenlioneet wmulutione,sed regrinatione lutos ab omni malo defendat, et in fu-
induiteDominumJesum Christum, et carnis providen- lura remuneratione sibi glorilicanriosexhibeat; prse-
tiam ne fecerilisin concupiscenliis(Rom. xm, 12-14), C stante gloriosa Trinitate, Deo nostro, qui vivil el
ut et vita indualis qucm sacramento induistis. Quot- regnal in saeculasaeculorum.Amen.
LIBER DE ITINERE DESERTI,

QUO PERGITUR POST BAPTISMUM.
CAPUTPRIMUM. ad Redemptoris adventum. Sic factum est regnum

De exordio hominis ad reparationem per Christum. Christi in electis ejus, et permanet in aeternum :
Ab exordio condilionissuoeper disposilionemordi- quod erit terlipm, et qjtiipum iu gloria sine fme
nis cceleslis doclrinse prsccedenliopere ostensus est mapsiirum. Et primo quideip cotiditus bealus homo :
homo pervenisse usque ad gratiam regeneralionis di- itcro secundo renajus bealior bomo : media ejus
vinoe.Nunc per subsequentiam operis iniiuitur qua-. pessiina, iam omni infelicilate sordenlia, quam et
liler post baptismum ad mansionem xLerpccviLsc, jusfa ultione dainuata.
veluli posl Lransilummaris usque ad lerrani repro- CAPUT III.
missionis, per custodiam divinorum proeceplorum, De morle Sglvatoris et regenerationevilali.
properat pervenire; quo pateat eventum ejus trifor- Inilio igitur heata ejus conriilio fuit : sequeos ex
mi rerum aclione constare. decepiione serpeutis casus nialc longeque perslitil :
CAPUT II. deiudc per Salvatoris morteni reparatio grata suc-
De reparalione hominis. currit. Quia ergo beatum exordium, succedente
Primum quando heatus eonditus corruit deceptus. deccpiionc, non substilit, satis miseranter regene-
Secundo quando Medialorismorte exslilit reparatus. ratio vilalis accessit, ut vifiata nativitas ad inter-
Tertio quando in redemptionis munere erit perenni- itum haberet unde renasceretur ad lucrum.
tcr gloriosus. Primo certe post exordium boni vitiata CAPUT IV-
natura per deceptionem inimici venil usque ad in- D,eEcclesia in Christosociata.
teritum mali. Sequenler reparata natura pfersangui- Sed ut esset ulerus quo homo in morlemnatus ad
nem Mediatoris inducitur ad gloriam regni. Sic; vitam possel esse renatus, Yerbum Bei incarnatum
destructum est diaboli regnum, quod vafoit usque; es.t. Atque idep per yetusjae legis praeconiumoHm
175 LIBER DE ITINERE DESERTI. 174
proescitam fex gentibus ativocavit Ecclcsiam, quam A CAPUTIX.
pro ea moriens lavacro aquse mundavit, sibique De duodecim apostotiset septuaginta discipulis.
sponsam aeternofoedereconsecravit. Cui in Evange- Inde venitur ad duodecim fontes aquarum dul-
lii exhibiliotieper redemptionis sacramentum parti- cium, et septuaginta palmarura (Ibid., _7), quoenobis
cipiumsui corporis et sanguinisprcebens, hanc sibi ostendunt duodecim apostolos, et septuaginta disci-
conjugem fecit, et communionis unitale conjunxit. pulos ordinis secunrii, de quibus Dominus binos
CAPUT V. ante faciem suam legitur prsemisisse (Luc. x, 1).
De adoptionefiliorum Dei. Ex quibus fontibus et palmis doclririam potamus, et
fructus victorioe sumimus. Unde et Elim,
Ex hac per verbum fidei, et fecunditatem Spiritus dulces
sancti innumeros quotidie renatos creat, quos in ad- quod est nomen mansionis ejus, vertitur in arieles
optionem gralise filios amplectens cohaeredes sibi in forles. Ipsi naraque sunt gregum robristi priricipes et
id doclores gentium. Dcbilfeitoque
bealiludineaeternitatis asciscit, in hujus mortalilafis duces ovium, est,
ayumna docens eos de lege sua, et proeceptolucido venitur ad graliam Evangelii, quoenohis pcr Christi
et suavitatem regni ccelestis atlribuit, et
illuminans oeulos animae(Psalm. xvm, 9), ut erudi- discipulos
victoriam de nequitiis spiritalibus concedit.
tos corde inducat in hseredifatem justiiiae. Quod viae
B CAPUT X.
rectoeiter, per quod liberati ad possessionem regnj
celeri compendioper iter Evangelii veniatur ad
deductionesalutari ducuntur, nosse in promptu est, Quod regnum.'
et loci exhibitione probabile patet. Omnis dehinc quse sequitur diversitas mansionum
CAPUT VI. singillalim digeretur osterisione mysteriorum. Sed
De liberationepost baptismum. quia jam a sanctis Patribus digesta tenetur, evan-
Itaque post liberationem JEgyptire servitutis, post gelicoegratioenobis esl advocatio exsequenda, in qua
egressioiiemjEgyptise mansionis, post insecutionem iiivcnimus proestantioremviam celeriori salutis com-
Êgyptii exercitus, post transilum soevientismariS, pendio prseparatani: qusenonnobisquadragintaanno-
post interitum Pharaonis, post excidium Êgyplise rum spatio inler pericula hdsiiumque discrimina
multitudinis, post gratulationem salvationis Israeli- jioereditalisassumeridaerequiem differat; sed in eo
tarum, post canticum glorioeDci; id est, postquahi qui ait: Venitead me omnesqui laboralis, et ego vos
reliquimus mundum, postquam conversi sumus ad reficiam: tollilejugutn meum super vos, et discite a
Deum, post insecutiooem doamonum,posl mersib- me quia mitis sum el humilis corde, et invenietisre-
nem baptismalis,post privationem diabolicicpotesta- quiem animabus vestris (Malth. xi, 28-50), velox et
tis, post dimersionempeccatorum, post cxsultationfem|G facile rcmedium Salvaloris accommodet.
indultoe salutis, post gloriam et divinoe laudaliomis CAPUT XI.
hyranum, considerandum est quo ducimur, peret
Dc altendenda aclioneliberationishumanw.
qua ducimur, reminiscentes nos attrahi et vocari per Attendamus jara aclionem liberationis nostree. Et
solam graliam Condiioris ad terram repromissioriis, ita demum
consideremusviam itineris tendenlem ad
scilicet terraqi viventium regionis, in qua erimus beatiludinem mansionis. Dicit Veriias: Si vos
ipsa
cohseredesChristi et filii regni. Filitts liberaverit, tunc vere liberi eritis (Joan. vm,
CAPUTVII. 36). Ecce jam vera libertas, quia vocati ad gratiam
De baplizatis instruendis in sana doctrina. Redemptoris, quasi Êgypto et Pharaone reliclo,
Videamus cerle jaro nunc quomodo illa sapienlia Zabuli et peccatorum admisimusservitulem. Trans-
summi Dei susceptos ex aqua filios paternis doctri- ivimus more baptismatis; in cujus sacramento cuncta
nis irabuat, et maternis miseralionibus foveat, ut commoda nostrae salulis cum nobilitate liberlatis
alios nescios instruat, alios teneros ampleclatur. accepimus. Venimus ad discursum vitaa praesenlis,
CAPUT VIII. el proficienle aetale percipiendae scientiae operam
Quodest aqua amara et dulcis. -p.darims : sic per cognitionemlegis aniariludiriem oc-
Jam post transilum maris venitur ad aquas Mara cidenlis litteroealtentamus. Cujus legis idem, qui et
(Exod. xv, 25). Qui Iocns ex amariludine aquarum Evangeliorum, unus auctor est Deus.
nomen accepit. Sic denique post baptismum venimus CAPUT XII. ;
ad cognitionem legis. Et quia nisi prius cognilio Qnod non immoratur in lcge, si spiritalitei
habeatur historise, non potest spiritus intelligentia intelligitur.
nosse, ideoante venilur ad scientiam proecepti. Sed Quam lamen legem spiritalitcr intelligendo, non
cum procgustatursuperficiesejus,quia littera occidit, immoratur in amaritudine ejus, sed cito properamus
amara taeclet.Unde nec cursus prscceptorum ejus ad doctrinae aquas et victoriaepalmas, ubi per apo-
aliquid in refectione saporat, quia ad perfeclionem stolos uberlate doctrinarum coelestiumsaliarour, et
niliil adduxit (Hebr. vn, 19). Ordinate igilur liite- spiritalis gloriactriumphis attollimur.
ram occidentemaddiscimus. Sied accepta fide intcl- CAPUT XIII.
ligentioespiritalis, et ligno crucis passionis immisto, De illucescenteEvangelii lumine.
verlitur in dulcedinem fidei, ct quidquid illa favenle Illucescat nobis sedeniibus in tenebris et urobra
amarum fuil, pie inlelligendo dulcescit. mortis (Lue. i, 79) lumen evangelicum,quod illumi-
175 %. HILDEFONSIEPISCOPITOLETANI 116
nat omnem hominem venientem in hunc mundum A / est spiritalis gratiaepervenerunt, et omnembonorum
desideriorum sitim perventa felicitate polarunt.
(Joan. i, 9); quod jam non nobis occidat inter oc-
cursus tentationum, sed luceal semper collalione Quibus et fuit requies de lapide duro (Ibid.), id est
miserationum illapsum. forti, quia quidquid fluidum fuit ignis charilatis
CAPUT XIV. exuril, quidquid fragile amoris incendium roboravit,
De prmparativaIncarnationis, qumperducit nos usque quidquid bene desiderabile beata his aclerniias soli-
ad incommutabilemveritatem Deitatis. davit.
Efficitur nobis via per susceptionem carnis, qui CAPUT XVI.
consistil vita per vigorem aeternilatis, perducens De congressioneeremi sanctm vitm.
nos usque ad dulcedinemperennis et incommutabilis Ita denique aggredimur desertum sanctoe vitae, in
veritatis. quo, desiccatis omnium carnalium voluptatum hu-
CAPUT XV. moribus, nihil invenlemus quod sit per contrarium
Quod in eremosanctmvilwdelectationon invenitw pulchrum oculis aspectuque delectabile, in quo cum
voluptalis immundm. arbitrii manus extenderimus, cogitaiionuraque fuerit
Conlempleraur jam hoc prosperabile iter quod a palalo guslalum, in anliquam perniciem relrahal ad
sanctis agitur in deserto, et cuin illis pari eorum "I selernam munditiem jam renatos. Non erit illic in
imitalione ducamur. De his dicitur qui, posl transi- qHOoculorum visio aspectu lascivo vagelur, cum in-
tum maris Rubri per deserta pergenles, secundum desinenler dixerimus: Oculinostri adDominumDeutn
veram promissionem Dei se venire confidebant ad noslrum, donec miserealur nostri (Psaim. cxxn, 2).
repromissionis terram. Cumque omnis populus ex Non erunl aures lethalibus susurris avium immun-
saaclorum multitudine et sceleratorum unitate con- darum illectae,quoecordis quietem aul niale inquie-
cretus pariter prolectione Dei incederet, Scriptuxa tando perturbenl, aut male demulcendoin torporem
tamen sacra ex meliori parle sanctorum, de quibus ohlecfent, cuui meditatum fuierit: Ergo dormiam, et
dicilur : Oculi Domini super justos (Psalm. xxxm, cor meum vigilet (Cant. \, 2). Non erit odoralus spi-
16), lacilis iniquis, solam narrat aclionem bcatilu- rainentis fluxoedeleclalionis infecttis, cum amore
dinis. Ingrediamur erjo el nos cum his juslis, de sponsi ardentes dixerimus ad eum : In odorem un-
quibus dicilur : Iler fecerunt per deserta, qum non guentorum tuorum curremus (Cant. i, 5). Non erit
habitabantur (Sap. xi, 2), illa cerle qusehabilationes gustus anliquae putredinis acore corruplus, cum
non babeanl voluplatuin, ubi non sint mansiones guttur gratioesaporatum eruperit: Quam dulcia fau-
corruptionum, ubi non terrena felicitas ad interitum "*cibus meis eloquia lua, super mel ori meo! (Psalm.
lnnlcens, ubi nullaeoblectationes quse ad terram vi- cxvm, 103). Non lingua scurrile menrium detrahen-
ventiuro properantes praepediunlvialores : qui in lo- dumque conjiciet, cum refectionem gratioe sentiens
cis secretis fecerunt casas (Ibid.), quia mentis re- dixeril: Replelumest gaudio os meum, et lingua mea
qtiiem in conteniplationis abdito posuerunt, non in- extullatione (Psaltn. cxxv, 2). Non cor fluxu cogita-
caula obslinalione sese hostibus objeclantes, sed sationis elanguet, cum fuerit omni custodia conserva-
lutari provisione expedibilium se consiliorum se- tum. Non tactus sordentis operalionis immundiliem
crcio lulantes; ubi non eos vana gloria ad perniciem attrectabit, cum vere deproiriplum fuerit : Lavabo
ostentaret, sed unde vera humilitas ad interitum inter innocentes manus meas, et citcumdabo altare
superborum cducerel : qui steterunt contra hostes tuum, Domine (Psalm. xxv, 1). Noti gressus animi
(Ibid.Z), quia inllexibilemvigoremanimi conlra ten- luti gurgite cohserebunt, cum inlenlio solida dixerit:
talionum impetus erexerunt, nulla prsesenlis vitoe Statuit supra pelram pedes meos, et direxit gressus
mollilia delibuti, in acie spiritalis belii nunquam meos (Psalm. xxxix, 5). Non corpus aeris blanditiis
deflexi ab slalu sancloe intenlionis anle impetum licenler appetet refoveri, durn constanter astruxerit:
aerioe polestatis : atque ideo de inimicis se vindica- Dominusregit me, et nihil mihi deerit (Psalm. xxn, 1).
verunt (Ibid.), quia per arma justiliae munili a dex- •j\ Non incoramodilatis licenliosa revnedia quserentur,
tris et sinislris, non sunt gloria prosperilatis elati, cum attente diclum fueril: Lomims illuminatiotnea,
non adversitalis pondere pressi. Inde vindicaverunt el salus mea (Psalm. xxvi, 1). Non indigenlioerefectio
se, quoniam expugnaiionem ininiicorum, sui salva- appetitu lautiori viliosa quserel, cum vera confideu-
tionem oblinuerunt; et unde adversitas vitiorum tia acclamarit: Non occiditDeus (ame animam justi
depulsa interiit, inde convulsa salus sanctorum mi- (Prov. x, 3). Non mcestilia beatitudinem exstin-
litum sletit. Qui silierunt, et invocaverunt Deum guens animam dejiciel, cum hilaritas menlis erupe-
: Co* meum el caro mea
(Ibid.,&), quiaignecharitatis ardentessitienterinvo- rit in jubilo exsultationis
cabanl quem vcraciter amabant. Magna in illos sitis exsuttaverunt in Deum vivum (Psalm. LXXXIII, 5).
amoris efferbuil, quam invocatio Dei remuneratione Non prosperitatis alientabiluv obleclatio mulcens,
refeclionis infusil. Quanto enim fervens amor in cum sola delectatio inDeum fwerit tota voluntate di-
Dei dilectioneexslilil, tanto calor gratioe solatium in centis : Dominuspars hwreditatismew (Psaim. xv, 5).
refrigerio occurrit. Unde ct data est illis de pelra al- Postremum nihil de.mundi solatiis affeclabilqui cura
tissimaaqua (Ibid.); quia quod in se ardore dilectio- Paulo dixerit: Mihi absit gloriari nisi in cruceDomini
nis erexcrunt, tota ad fluenta altissiinus peirae, id mei Jestt Christi, per qucm milii mundus crucifixus
esl, et ego mundo (Gatat. vi, li). Omnis quoque in- A valet, mentis acie admiranter spectet, quod illic
lerioris hominis volupluosus humor, et arvina pu- refrigerium oeternitatis dabit, quando tam multum
tridae operationis, tumorque turgidse mentis uno et hic temporis solatium tribuit: quid illic exsultationis
salutari purgauunlur ac desiccabuntur antirioto, erlt in munere si tantum hic consolationisdalur in
cum dicentis Domini fuerit praeceptum impletum: pignore : quse nobis gloria de perventione, si tanta
Si quis vult vost me venire, abnegetsemetipsumsibi, exsultatio in spe : quae nobis jucunditas seternoe
et tollat crucem suam, el sequatur me (Lue. ix, 25). amabilitatis amplexu habere et aspicere Redempto*
CAPUT XVII. rem, si tanta salus est habuisse redemptionem.
De signis et ducatu deserti. CAPUT XXI.
0 quam beatus popnlus tale gradiens per deser- De affectibusquibus beatitudodesideratur mterna.
0 Domine! da illum ignem, quem misisti veniens
tum, in quo Redemptorem suum habens ducem, Da ar-
Imnc solum sequitur, hunc attendit, tollens crucem in terra, et quem vis ut ardeat (Luc. xn,49).
vel Domini sui, vel suam; quaetunc erit Domini sui, dere charitatis igne, da lucere obedientioesplendore,
cum in ejus fide omnem aeriaepotestatis expugnave- da fervere dileclionis amore, da inter pericula inte-
rit iriumphando; tunc autem sua, cum ad imita- ritum non habere, da de periculis feliciter exire, da
B
mentum passionis Domini sui carnem suam cum ad tuam dulcedinem feslinare, da ad tuam visionem
vitiis affixerit clavis timoris! Ila imperterritus va- tranquille venire, da tuaevisionis manifesiationepe-
stitatem eremi pertransibit, quia lux illi praeveniens renniter saliari, da te in sseculorum acternitatesine
fine laudare. Sollicitis certe mentibus jam illud est
gralia miseranlis, dux ejus ipse Redemptor, signum
victorise gloria crucis, protectio jugis subsequens considerare, quod istud est promereri: illud exspe-
misericordia redimentis. ctare, quod istud habere : illud evidentissime perci-
pere, quod islud veraciter percepisse.
CAPUT XVIII. CAPUT XXII.
Quod sol jusliliw, qui lumen infundit, ipse humorem De descriptionevoluptatum,quarum humor non
voluptatis exhaurit. invenitur in sanclodeserto.
Ecce sol justitiae, qui illuxit nobis, ut in lumine morborum virus,
Exslinguendorumjam spiritalium
suo recto itinere gradiamur, ipse in calore suo nullo voluptatum madente humore in hoc de-
omnem fluxum humoremque sauciae voluptalis ex- quod
serto vcl oboriri poterit, vel fluere, bene singulis
hausit; ut qui jam quo recto gradiamur agnovimus, speciebus quodammodo insipienti oegroto, cujus
nullo corruptionis fluidsetaclu tardemur. Sic itaque
ocgritudo quanto ignota inde delerior, sapiens ille
auslerilatem diliganl deserti, qui amcenilatem desi- C sermo describit : Manifesta sunt opera
derant vitoc. Sic delectentur in alllictione camis, apostolicus sunt
carnis, quw (ornicatio, immunditia, luxuria,
quorum anima Dominum magnificat, et in Deo salu- idolorum serviius, veneficia,inimicilim, contentiones,
lari suo spiritus exsullat (Luc. i. 47). Sic tota ere-
mus vitae proesenlismundi destituta solaliis, spe fu- mmulaliones,irm, rixm,dissensiones,hmreses,invidim,
et his similia,
turoe consolationis amabitur, quoniam ad palrian» homicidia, ebrietutes, comessaliones,
sicut et prmdixi, quoniam qui talia
beatorum non melius, non cfelerius itur quain p&r quwprmdicovobis,
dicente Paulo : Non agunt regnum Dei non eonsequentur(Galat. v, 19-21).
angustias passionum, sunt con- CAPUTXXIII.
ad
dignmpassioneshujus temporis futuram gloriam, De
dapibut spiritalibus mentis stomacho prmparatis.
qum revelabiturin nobis (Rom. vm, 18).
Rejeclis exhinc nauseis talium humorum, et ventre
CAPUT XIX. meutis sordenti putredine liberato, tranquillo ei
Qtiorfper solam gratiam Dei possithomosalvari. apto jam in appetitum salutis stomacho praeparato,
Jam quia salutaris eremus justitioe illustrata lu^ idera
apostolicus sermo opulentam virtulum dapem
mine, et acta calore patuit, nunc in labore viatori- apparatu pise administralionis apponit consequenler,
hus, sed in refectione aeternis civibus iterprocbens; et dicit: Fructus est charitas, gaudium, pax,
spiritus
videamus delicias quas illis in ea dux eorum per D
longanimitas, bonitas, benignitas, fides, palientia,
collatum sancti Spiritus pignus in solatium admini-
mansuetudo, modeslia, continentia, castitas : adverstts
strat; ut omnis homo suse impossibilitatis conside- hujusmodi non est lex. Qui autem sunt Christi car-
ratione commonilus, destilutum se propriis meritis nem suam
crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis.
agnoscens, in Deo solo spem ponat, qui el velle proe- Si vivimusspiritu, spirilu et ambulemus. Non efficia-
parat, et possedonat; qui non merentibus graluilo mur inanis gloriwcupidi, mvicemprovocantes,invicem
dat merita, quibus restituat dona; qui primo mise- invidentes
(Ibid., 22-26).
ricordiam tribuens dat substantiam bonorum ope- CAPUTXXIV.
rum, et post largitur mimera proemiorum; qui facit Quod multis charismatumdonis nosin hac
in sua servilute unde placeat sibi serviens, quem peregrina-
tione reficiat Christus.
postea munerelur ad regnum vocans. Sunt quoque et prsecedentia charismatum dona,
CAPUT XX. quibus pariter cum his sanctus Spiritus in hacpere-
De attendendo refrigerio mlernitalis propter donum grinatione nos reficit, quem dedit nobis Christus in
consolationisprmsentis. pignore pietatis, ut deficientesnonhabeat in via, quos
Tunc proinde aculissima quisque, in quantum reficiendos deducat in patriam.
179 6. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANI 180
CAPUT XXV. 1A sanguis pretiuiri mrihdi est, redfemptiofideliura, abo-
De sacramento luminis. lilid delicti et prseriiiumregni.
Lumen sciticet cognitionissuac, de quo dicimusad fcAPUTXXXII.
Palrem, et in lumine tuo videbimus lumen (Psalm. De sigriificantia malogranati.
xxxv, 10), qupniam in cognilione Christi, qui lunien Ibi roalogranatuiriillud nobilitatis Ecclesioe,quod
esl, videbimus lumen, Patrem,-luminis geriitorem. in granis fideliiimastricta unitafe diversumest: quod
El ila vere esl, quia qui habel Filium habet et Patrera, meritorum mansioiiedivisurri,fetfideiestunitate com-
et quia nemo novit Patrem nisi Filius, et cuivoluerit pactum : quod ChMslisariguis titulo rubel, el dura-
Filius revelare (Matth. xi, 27). Vel quia etiam dedit bilis beaia seternitate subsistit.
nobis sanctoe intelligenlieelumen, in quo possimus CAPUT XXXIjt.
mandata illius perscrutari, et fruclum perScrutalionis De sighificanliaficus.
ejus adjutorio invenire. Necnonet ficus legisqueprimitivbs grossps Judoeo-
CAPUT XXVI. rum abjiciens, ad dulcedinemEvarigeliiteiiipore gra-
De sacramenloolei. tise credentes subsequenter adduxit.
Oleum sanctificationis, quo unctionem accipimus CAPUT XXXIV.
laetiliaespiritalis, de quo dicente propheta : Compu- _. Quod gentilitas, vel infructuosa anima desertum
" dicantur.
trescetjugum a facie otei (Isai. x, 27), cuin irifusio-
nem ejus accepimus, jugura peccati, quod aniriise In hoc deserto et verbis et mysteriis propheticis
coltum pressit, putrefactum evanuit. commendala inveniuntur stagna et rivi aquarum,
CAPUT XXVII. quaesive ad gentiliiatem, sive ad infecundam animan»
De sacramentopdriis. referatur, illa est quoe per inutilitatem sine fructu
Panem coelestisniaririae,queffl in sui corporis veri- fatiscens in pulvere consistit, ac postea sanctseprae-
tate signavit dicens : Hic cst panis, qui de cmlode- dicationis lluenta et doctrinarurririvos erumpit. Cui
scendit, et vitam dat mundo (Joan. vi, 53). etiam solitudiniadhue daridaex magno munere pro-
mitLuntur.
. CAPUT xxviii.
De sacramento aqum. CAPUTXXXV.
De significantia cedri.
Aquara viloe, quoeex percussura virgae fluxit e a Cedrus illa maghi odoris, qtiae in sanctis vir-
pclra, pracbens significantiam, quod duorum ligno- tutes et
rum crufeisformae corpus Christi suspensum vitale signa in opcratione exhibens ctinl Paulo
dicit: Chrislo bonus edor sumus Deo (II Cor. n,
nobispoculum emanaret, quod et in aqua Iavalioneni
15), lanlo ad oetenlitatis memoriam Iaudabilior,
b.aplismalis ostenderet, et in sanguipe remissionem l
efliceret. Inest illic viror ramo- quanto et a putredirie cofruptionis gratior invenilur
peccatorum quoque et purior.
rum, quaeconsideratione sui umbram anxius ferunt, CAPUT XXXVI.
doctrinae foliis scientiam parant, pomis refectionem
De significantiaspinm.
iiitelligentiaeadministrant, viriditatis aspectu aetferni-
talem commendanl. Spina doctrinoespiritalis, qusedum de peccatis ac
virtulibus disputat, atque modo octerna supplicia
CAPUT XXIX. minalur, modo coeleslegaudium jjrOmittit, ita cor
De significantia virgm. audientiumpungit, ut dolorecompunctionisperforata
Ibi virga carnis Chrisli, qricepost siccitaiemmor- mentemperoculosquasi quemdamariiriiaesanguinem
tis floruit: quia postquam de radice Jesse inpassionfe lacrymas elicere cogat.
succisa est, vivacius moflificala reviruit, habeus ea-
CAPUT XXXYIL
dem caro in virga super omnia regnanclipotetitiarii,
De significantiamyrti.
et in flore el
pulchritudinis resurrectionis, redfem^-
lorum univcrsitalis gloriam demonstralarii. Myrtus temperantiaevirtutem habens, ita ut disso-
luta membra restringal. Hsec dtiin afflietisproximis
CAPUT XXX. D compassione miserationis vel opem defert, vel con-
De significanliafioris et lilii. solationis eloquium impendit, ad spem salutis repa-
lbi flos campi, et lilium convallium (Cant. n, 1), rat , quod pressuris illisum dissolute atteri
po-
quia idero Christus de surculb virginaiis corporis tuerat.
exortus muridi deeus enituit, et humililatis virginum CAPUf XXXYlri.
gralia prajfulsit. I)e sii)nificantia olivm.
CAPUT XXXt. Oliva miserationis, quia et Graecee7.E0fmiseri-
De sigriificaritiavitis. cordia dicitur, cujus liquor ante conspectum Dei ac-
Illic vitis illa evangelicaproprio Yeritatis testimo- ceptabiliter saiis fruclu miseralionis eliicet.
nio ostensa (Joan. xv, 1), quaetoto mundo palens se CAPUT XXXIX.
vitam in se credentibus praebet, et in se credentes De significantiaabielis.
ad aeternitatemvitsein se palmites habet; cujus uvafe Abies contemplationis, quae intra sanctam Eccle-
a Ex D. Greg. lib. i iiiEvaiig., hom. 20, § 13, ex
quo loco capiia sex quse sequuntur desumpta
sunt.
siam in terrenis corporibus posita jam coelesliacon-- A CAPCT XLYII.
templatur : et licel sit ortus ejus ex terra, jamt De significanliahtjssopi.
tamen contemplando verticem montis tollit in ae- Hyssopusverboruul Dei vim ptirgatoriani liaberis,
thera. qii33aspersa tumori mentis omne qiiod iri illa turgfet,
CAPUT XL.
praeceptiauslerilale arescere facit.
De significantia ulmi CAPtlT XLVili.
Ulmus poteriiisesaecularis, quse lerrenis curis in- De significaritiasiriapis.
serviens, Iicet nullum fructum inferal virtutis spiri- Ibi sinapis illa regnOccelortiriisimilis (Mhlth-xut,
talis, sahclos tamen viros donis spirilalihus plenos'
sua largitatfeStislentans, quasi vitem cura fructibus' 31), seniine, vi culhioquestiblimis,cujtisin semiriibus
adeo diminulio speclabiiis, quia Increinfentbrumspe
condigna portat. cum proceritale superct olera, qua:claititransgredilur
CAPUT XLI.
De significantia buxi. fet arbusla. Salio ejiis hiimilis, maturilas excels.i.
Buxus viriditatis perennis, quae cum nec altitudi- Forma seminis iiidesecabilis.Ihlegrum tantum niliil
nem habeat, nec fructiim ex setatisinfirmitate afferat, Tedolet,attritum odore saporeque intolerabiie. Culriio
pareiitum tamen fideliumcredulitalem sequens, fidei JJ procera adeo ut sit avibtis coelihabilatio fida. Innuit
semper viriditate perpetua hilarescit. fidem, quaecadorum est regrium, quod despicabililer
CAPUT XLII. seritur in humilitate doeentis. Quae cum sola atten-
De significanlia pini. ditur, cohtemptibilisvilisqueputatur. Jam si conside-
Piiius, quoeiri altum sancta intentione sustollitur retur attenle, prinio non fecipit sectionem, quia non
pei actimen foliorum, doctrinae verbis mentes exci- liabet haeresum scissuram. Secundo leric palpalu,
tans auditorum, lmllius temporis adversitate oeterni quia jugum Chrisli suave et ontis est leve. Tertio in-
desiderii viriditatenudatur, pomum intelligenlise in tenlione Lraciatuquespiritus confricata ingens odore,
abditis servans, quod nisi hiagna discentis intenlio ingensque sapOre perflagrat, ita ut feogitansde illa
recle dicat: Quwsivi sapientiam, el ipsa longe reces-
quoriam bonorum studioruhi riialleo peneiraveril,
oliosis facile nori patescit. Ctiriiaritem iri suropturo sit (Eccles. vn, 2i); quia cum sollicite de illa ti-acla-
mtelligentiaefuerit exemptum•, ei-fatices iri eloquio tur, impenetrabilium secrctorum vigor aspicitur.
Succrescit quoque roborc sui, attingens praemia fu-
saporat.et stomachutii rneritis in virtulii infellcctu
confirmati proferens resiiiam in stidore loleraniiaede turorum, qtise adipiscuhtur animae fidelium, quasi
feoeiiaves in raniis virlutum ejus habitatiohis soUdi-
corporis passiohe, quaeproximofum injecta vulneri-
bus, et ulctis iri saltiie curat, et olfactu in ojiiniohe C _ lateiii habcntes.
bona conflagrat. CAPUT XLtX.
CAPUT XLIH. De significantidriwrilis,qitod esl Chrislus.
De significantia cedri et cupressi. lbi aspicittir iriorisille solus supra verlicem omnium
Cedms parifer et cupresstis; de quibus dicitur : moritium elevalus (Dan. n, 55), qui ex lapide sine
Tecta domorumnostrarum cedrina , laquearia nosira maiiibus abscisso crevii, omnemque orbem ierrae re-
id fesl, cum Verbum caro factum sine opere
cnpressina (Cant. i, 16) , lisec innuuilt, geitiinam plevil:
vidclicet dilectionem Dei et proximi, quoeirisanctis, chnjugali ex veritale humanitalis genitum, replevit
qui sunt habitaculum Dei, per sanctum Spiritum de- orbehi, quoniam super omnia regnum ejus excrevit.
super concessa monstratur, ut in Ecclesisesublimi- Omnesquoque montes celsitudine transiit, quia super
laie aliud dilectio Dei constet in protectionis virtute, angelicam excellentiam sublimalus in paterna sede
aliud dilectio proximi haereatin decorg. consedit.
CAPUTXLIV. CiPUf L.
De significantia calami. De significantiaSibn, quod est Ecclesia.
Ibi calamus doctrinae spiritalis aqua nutritus, us- Ibi eminens mons Sion, qui in hujus ererai» pere-
que adeo gratiam obtinens dignitalis, ut in verbo D *• grinationis scilicetvitse proesentislongiludineposilus
Dei proficiens et ipse scriptor, velut doclor aut praeest, ut in eo promissionemspfeculemurccelestiunire-
dicator flat. rum. Unde et Sioh speculatiri dicitur.
CAPUT XLV. CAPUT LI.
De significantia junci. De sigriificaniiaLibarii.
tbi jurictis eadem doclrinse gralia educalus, quii Ibi Libanus, non ille cujus sticciditur sailtusad in-
Iicct adhofeprovehi non valeat, ut calamus scribens,, terituni supferborum,sfedde qtio dicitur: Odor Libani
id est doclor praedicans,fiat, quia tamen ohedientiae i ad te veniet (Isa. LX,15), saiictarhm videlicet anima-
virlutem servat, et juri discendo proficit, et viridi- Hiriicoraiii te delfectabilisoperatib redblebit.
tatem usque ad remunerationem servat; CAPUT Ltl.
CAPUT XLVI. De significariliatdpidum.
De significantia lilii, rosm et vioim. Ibi Iapides vivi Petri brfe iiotati, nulla vitiorum
Est quoque candidum lilium flos virginum, rosae 2 mollitie caesioni siibjecti, se_ cfiaritatis ardore ad
purpurantis sanguinis martyrum, violae gratia conti- oeternitalis officitim solidati, de quibus flifeithr:
neulium. Accedentesad Dominum lupidemvivum,ab hominibut
quidem reprobatum, a Deo autem eieclumet honorifi- A runi dux esl. Christus enim petra, qui est requics,
catum, el ipsi lanquam lapides vivi superwdificamini quicscendi soliditas fixa, sanctis omnibus dux est ad
domus spiritalis, sacerdotium sanctum, offerenlesspi- oeternoeintroitum vitae.
ritales hoslias acceptabiles Deo per Jesum Christum CAPUT LX.
(I Petr n, &, 5). De significantiaturturis.
CAPUT LIII. Turtur ecclesiastica, quaenidum sibi de Ugnis cru-
De avium spiritalium solatio. cis construens reponit in eo sub calore firiei crerien-
Quin etiam distincta pulchritudine monlium ac ne- tes quosque parvulos coalendos, donee educali in
morum, quoeet viriditatis el fructuum consolationem fidei mansione possint ad hoc pervenire, ut similitu-
perventuris ad aeternam requiem exhibent in osten- dinem passionis valeant tollere crucem Christi, et
sione virtu"um, adsunt quoque el bonarum avium cumdem Dominum sequi.
consideraliones perspicux, quae vialorem Dei vel
dulci mclos refovenl, vel gralise aspeclu jucundanl, CAPUT LXI.
manenles in solalium vialori, angoremque ilineris De significanliahirundinis.
Hirundo illa perspicax, linguaque nilenti sono op-
protectionis comitatu solantes.
CAPUT LIV. gB portune importune prsedicans, pigros excitat, quoe
De significanlia columbm. liberlate contemplationis vividoevotansnulli rapacis-
Columba scilicet in cvangelica simplicitate inno- simoedoemoniosaeavi proeda cognoscitur; industria
cenlioepollens, quac cum carnis fel non habeat, irse sancti operis nidum construens mentis, ubi dum co-
quoque et indignalionis amaritudine caret: in cujus gilationum pultos in proximorum amabili societate,
specie supra Chrislum Spirilus Patris venit (Matlh. vetut in hominura domo fovet, post ad volatum per-
ni, 16), et cui jubel idem suos discipulossimiles esse, fecUc virtutis opus dirigit actionis.
dum dicit: Eslote simplicessicut colttmbiv(Matth. x, CAPUT LXII.
16); servare praecipiens lnansuetudinis simplicilaiis- De significantiagallinm.
que virtutem, ira et indignatione simulque malilia Gallina evangelica Domini est similitudine et ore
discederite, prolata : gratum mansuetuJine genus, progenie lu-
CAPUT LV. crosum, et in felibus pium, studiose filios fovens, stu-
De significantiapelicani. diosius cducans. Non enim in fetu variatur utperdix,
Pelicanus unicoe solitudinis, vidclicct idcm Chri- non fovenda
relinquit ut phasis; sed suis strenua ge-
slus virginalis generationis singulari utero editus, nitis cum portaverit escam, sedula voce
parvulos
qui insolite generatus solus virgineoesolitudinis est C asciscit, quos secum indivise trahens nec frigoris,
habitalione retentus. nec farais sinit oerumna terreri. Per hujus speciem
CAPUT LVI. pietatem suam Dominus praeferens infideli plebi lo-
De significantia nyclicoracis.
quebatur dicens : Jerusalem, Jerusalem, quoties vo-
Nyclicorax doinicilii ruinosi idem Dominus, qui lui congregarefiliostuos, sicut gallina congregatpullos
inter ingruentia passionis tencbrosa pcrlidise caligine suos sub alis
suis, et noluisli. Ecce retinquetur vobis
persequentium corda conteninere non apposuil, dum domus vestra deserta (Matth. XXIII,57,58); unde quia
pro eis et inter supplicia Palrem oravit, habitans in- non erit sub alis proleclionis Dei
ter eos usque ad exitum passionis ct victoriaml
mortis. CAPUT LXIH.
CAPUT LVII. De significantia phwnicis.
De significanliapasseris. CAPUT LXIV.
Passer unicus sediflciiccelestis ipseutique Chrislus,, De significantia serpentisutriusque.
qui postquam in ruinosi populi tenebrosis operibuss . . . . ad Redemploris visionem erecla conslilerit:
passionem sustulit, in libertate resurrectionis sedemi quoniam cumexaltationem ejus in cruce conspicimus,
coelestisgloriserepetivit. "' tunc in defeusionemnostram super aspidem peccati
CAPUT LVIH. et basiliscum roortis eum ambulasse (Psalm. xc, 13),
De significanliaaquilm. leonem quoque diabolum, atque draconem Antichri-
Aquila protectionis divinae,quae dicit: Suscepi vos ,. stum conculcasse sentimus. Hseccerte cuncta per vi-
: cloriam passionis ejus superala sunt et exstincta cun-
tanquam pullos, tanquam sub alas aquilw, et applicavi
vos ad me (Exod. xix, 3), et expansis manuum alis inn ctis nobis, qui passionis ejus conformes effecti, nos
cruce credentes suscipiendo protexit, alque post oc- rinindo nobisque mundum agnoscimus crucifixum.
casum mortis corporeoe, ascensionis volalu ccelos ,s CAPUT LXV.
ascendit: in Joanne quoque ccelestis eminentiseavo- '" Item significantia serpentis.
lans ad Patrem pervenit, et quid de Verbo Dei co- *' Est quoque et alius connexus eidem suo capiti
gnoverit mundo denuniiat. serpens, qui dum ad vitam in specus foramine fidei
CAPUT LIX. caput absconriit, corpus in mortis passione concedit,
De significantia fulicis. exuens se tunica conversationis vclusfoe,ut ambulare
Fulix, cujus domus est petra, quae domus passe- e^ possit in novitatc vitoe.
18L LIBER DE ITINERE DESERTL 180
CAPUT LXVI. A mine, qui contra aerias potestates irapigro nos exer-
De signijicanliaulriusque leonis. cilio fert, et in nomine Domini nostri magnificatos
Sseviatlicet leo, qui circuiens quocritquem devoret a periculis eruit.
(I Petr. v, 8), nobiscum tamen semper ille est ex CAPUT LXXII.
tribu Juda victorleo (Apoc.v, 5), qui tam libenter De felicitutesancti deserti.
nos de illo defendit quam illum ipse potentialiter 0 beatum desertum ! in quo non pedibus corpo-
vicit. ris, sed cordis motibus itur; in quo non rei ambi-
CAPUT LXVII. lio, sed consideratio quserilnr ; ubi gradiens animus
De siqnificantialupi et ovis. non lassatur, quia nec crurum poplite iter expletur;
Ingruat licel lupus, qui morlis faucibus anhelat ubi non desideratur quando refectio mitletur, sed
semper in proedam,adest nobiscumpro nobis contra quando refectionis perfectio inveniatur; ubi quodli-
illum obsislensei ovis illa non aperiens os suura ad bet aliud non est, quam quod praemium erit; ubi
occisionemducta (Isa. mi, 7). vesliens ac muniens concordia sensuum ita perseverantiaestatu ad labo-
nos contra impietalis jacula et frigus lanis misera- ris finem anhelat, ut nulla hanc actio laboriosa prae-
tionis, et calore charitatis, et inexpugnatione pu- pediai; ubi nulla fit oblivio futuri, quamvis multa
gnantis. ' sit pressura imminens de prsesenti; ubi jam de
B
CAPUT LXYIII. remuneratione aliquid gustatur, quando in pondere
De significantiaagni. passionis constantia immota tenelur ; quam non fe-
Slat et agnus ipse immaculatus, qui quoniam non cundat voluptatum humor, sed charitatis calor; cu-
habet peccati maculam,inde lupi et leonis hujus mc- jus viriditas non voluptuosis humoribus infusa, sed
las confringens(Psalm. LVII, 7), non sinit corpus ferventibus sanctae custodiaestudiis est nutrita; cu-
suum attingi morsibus ejus. Effuso namque sanguine jus durabililas non otiorum intcrjectionibus, sed
suo exstinguensvigoremquo ille rievorareanimarum jugi intentione servalur; ubi odor bonse actionis
vitam, quasi bibere sanguinem, solitus erat, dura nullo dissipatur flatu violentiaessecularis; ubi gratus
innoxius immolutus in niorlem occubuit, illius vora- aspectus nullo impeditur hebetudinis objectu ; ubi
cilatem pariter et rabiem exstinxil, sanguinis sui ef- sanctus labor non fastidit tolerantiam operis ; ubi
fusione sitim occisorum sanguinis non irrigans, sed omnis sancta aclio jucunditas, ubi otiosilas exse-
exstinguens; non humidans, sed necans; non lera- crabilis et nulla. Non est sic ardua, ut sit et pa -
perans, sed absorbens; ut cum ille noxium anima- venda. Sic autem innoxia libertatem grata nescit
rum sanguinem insaliabiliter hauriret, iste inno- inquinamentis admisla. Grala pariter esl, et arcta :
xium efliradens, devorantem el haurientem pariter **grata desideriis praemiorum,arcla prohibitione pec-
exhauriret. caminum. Quicunque seterna am;.l, in hac avidus
CAPUT LXIX. currit. Quicunque lemporalibus hserel, hanc coin
De significanliacervi. pedilus nec aggredi pertimescal. Ibi certitudo salu-
Est et cervus viam proeceplorum Dei fideirectitu- tis adversa amat, olii vero tranquilla piosperitas
dine currens, qui non habel vulpis hoereticaeflexun, enervat. Ibi fortis dilectio ut mors (Cant. vui, 6);
de quo dicitur: Rectus ctttsus cervi, vulpeculmautem quia quem divinitatis amor afilaverit, actio mundia-
flexuosus.Qui asperitate linguseserpentem perimil, lis morlificatumhabet. Omnis illic viator charilale
quia inveclionedoctrinaein audientiura cordibus pec- vulneralus currit, et ad proemiuni vulneris arden-
cali vigoremoccidit; qui desiderat ad fontes aquarum ter agitur stimulis charitatis. Terreno constituia
(Psalm. XLI, 1), ut perveniens ad Deum vivum, vi- sinu, coelesti delectatur adnisu. Mortali vegelala
sionis ejus aeterno refrigerio"animetur. tempore, mortali politur amore: et inrie ad im-
CAPUT LXX. morialilatis gloriam libere tendit, unde mortifica-
De significantiahinnulorum caprem. tionem corporis veraciter assumit. Pervia illa est
Capresequoque duorum populorum hinnuli (Cant. D I sacrorum vesligiis aniniorum. Oninis illam futurus
iv, 5), qui sepcr humilitalem quidem veraciter pec- boroe patrise civis sexu congreditur, aelate appeiit,
catores agnoscunt, sed per charitaiein currentibus tenipore intrat, opere agit, iiuentione urget, amore
nihil sibi de impedimento lemporalitatis obviare per- complectitur. Majores nalu cum Mosen et Aaron
sentiunt. Nam contemplalionisardua petentes, libere per instantiam servilutis sanclaenitent inlernae glo-
in sublimibusamoris sallibus conscendunl. Qui cum rioeclaritate. Juvenes per exercitium operis bella
ad compassionemproximorum dejicere se videntur, lentationum subigunt spiritalibus armis. Mulieres
nullo proecipitationislapsu lxdunlur, quia piee vir- cum Maria in lympano attenuatse carnis divinoeglo-
tutis cornibus se excipiunt, ne in periculis proximi rioepersonant hymnis; instructaeusibus virtulis, ut
labantur. • per virorum fortium viam sit illis liberum ambulare.
CAPUTLXXI. Quse ideo nou refugiunt tentationum incursus hos-
De significantiaequi. lilium, quia vigorc animi cohaerentsocielati sancto-
Est et equus, non ille qui in sui confidentia super- rum; et inde non separanlur duri ilineris labore,
bum suscipil ascensorem, cum quo praecipilatur in quia pares sunt intentionis sanctse congressione.
mare (Exod. xv, 1); sed ilte speciosus in certa- Non queruntur de imbecillitate propria, quia per
187 S. HILDEFONSIEPISCOPl TOLETANl 188
mjllitiem corporis operationem exerunt virtutis. A CAPUT LXXV.
Delicatum sibi nihil ex mollilie deputant, quando et De subseouenli narratione conjecta.
corpora suscipiendis persecutorum gladiis parant. Porro auoniarn bonorum opferum quaedam sunt
Nihil tenerum de sexu sentiunt, quando lolum ad potentialia instrumenta, sine quibus omnis homo
victoriam gloriae duruit, quod molle obleclabiliter nec Creatori reslilui, nec Redfemplori omnimode
fuit. Non erit de cujuscunque proposito vel honore, valeat copulari; brevi sunl orsu nolanda, ut vis
sexu vel ordine, persona vcl genere, quehi non in dicforum suis artibus tciita solidum decorumque
peregrinatione mortalitatis hujns eremi sanctoeis- operis corpus efficiat enitenli junctura.
lius mansio vel tulandum suscipiens teneat, vel ili- CAPUT LXXVI.
nere salutari ad mansionem aetemae beatitudinis
niiltat. Instat enim illic omuium capacitas ordinum, Repelitioquorumdam prmterilorum.
nullius rei a se rejecta conditione; quse in eam ra- tteparati hominis exordia ex vetustale vitaead Dei
lionabililer vegetatur, sapienler vivil, in Dei dile- cognitionem venientis in exorcisrao verbi, iu de-
ctione consislil, et ad laudationem oeiernitatis di- nuntialione prsccepti, in unctione olei, in accep-
vinse perlendit. Nam cum sit in pontificibus exem- iiOne Symboii, in sacramcnlo baptismi, iis chrisinate
in participio corporis el saiiguinis
plum beate vivendi et celsitudo glorise ccelestis, in g£ Spiritus sancti,
sacerdotibus beatae vitse gravitas honesta, in mini- Christi, patenti et compelenti ordine tcxtu piaece-
stris sancta vila obedieniiaque subminislrata, in, dentis operis sunt cxplcla. Quae cuncla ex auditti
reliquo religionis corpore venustas morum, et ordi- fidei incipiunt, per firiei exspectalionem consislunt,
num cuslodia dislinclorum : virginibus incorruptio- in fidei dileclione compleutur.
nis gloria, continentibus solaliorum exspeclalio, CAPUT LXXVII.
poenilenlibus indulla remissio, divilibus et in usui Quid sit fides.
diviliarum liberalilas proihpta, et in illicitis usibusi a Fides id ipsum est quo fieri crfedimusid
quod
licentia abscissa, egenis consolalio vitalis, polesla- nondum videre valemus. Nam cum videt quis, non
tibus el in excellenlia honoris huraililas vera, et in1 opus est, ut quaerat rei fidem, cui detulil visio-
excessu pietatis aggravatio cohibenda, conjugibus3 nem. Si autem virieri nondum potest, necesse esl
et in prole honesta libertas, et in libitu dempta vo- deferat Gdem, et fieri posse conlirinet quod videre
luptas ; onuies hic situs ad salulem suscipit, omiies5 miniroe valel.
hoc iter ad vitam mittit. Tantum est, ut qui reli- CAPUT LXXVIII.
gionis hujus plagam ingressus fuerit, innocenlioe ; Unde dicta fides.
^ Ex hoc ergo dicta fides, quod fiat illud quOdiri-
haereatj charitate ardeal, el ad manifestalionenii
glorioe Dei illa perenniter satiandus anhclet: qiio- ler utrosque placitum est, id est, inler Deura ct ho-
niam omnis ejus viator quanto sapiens fixusquee raiiiem; ul in praesenti eredatur in Deum, et in
fuerit in ordine proprio, tanto certus erit in praemloD fuluro credalur satiari dulcedine Dei, quam repro-
exspectando; et quanto ardenlior in bperando qttodI misit diligentibus se.
bonum est, tanto fidus in percipicndo quod prse- CAPUT LXXIX.
mium est.
CAPUT LXXIII, Quod fides et maldrum rerum, et bonarum.
Fides porro est non solum in Deum. Nam est
Sperandum \n sotd feo.
et malarum rerum, et bonarum ; quia et bona cre-
Descriplo eremi discursu, el allenlala iilic spiri- duntur, et mala: et hoc fide bona, non mala.
tali refcclione, exhausioque oirinium vitiorum hu-
CAPUT LXXX.
more, tunc plena Iranquillitas pergenlibus erit,'
Lola in omnium bonorum II Quod fides et prmteritarum reruin sit, e't prmsen-
quando spes auclorem tium, el (ulurarum.
Deum fixa perslilerit. Est etiam fides et praetcritaruni rerum, el praesen-
]
CAPUT LXXIV. lium, et fulurarum. Creriimus enim mortuum Chri-
Quod nemo salvari possit nisi et prmcedenli et subse- ,. stum, quou praeteriit; credimus sedere ad dexleram
quenti misericordia Dei. Patris, quoJ uunc est. Credimus venturum ad judi-
Quamvis mari baptismatis abluli, quamvis liber- f_ candum, quod futurum est.
tati contraditi, canlemus canticuni glorice Dei, ne- :- CAPUT LXXXL
quimus per spatia prsesentis viloc duci ad posses- 5- Quod fides et suarum. rerutn sit et alienarrim.
sionem quietis acternoe,nisi, donec niorlaliter vivi-i- llcm fides et suarum rerum est et alienarum.
mus, et lumen nos columnae praecedat, et proteclio io Nam et se quisque eredit aliquando esse co?pisse,
nobis obumbret; quo inter omnium mundi hujus is nec fuisse utique scmpiteriium, quia cuepit; csse
lentatiomim occursus et lumen gnallaeDei praeve- :- autem oeterhum, quia non desinit. Nec solum do
niens provehat ignorantes, et nubes misericordioe oe aliis hominibus multa quae ad religiouem pertineiit,
subsequentis protegat atque roborct imbecilles. verum etiam de angelis credimus.
» Ex Isid., Etym. Ub. vin, cap. 2, n. 4.

139 LIBER DE ITINERE DESERTI. *90
CAPUT LXXXII. A perhibetur. Unde Apostolus : Spes qum videtur non
Quod fides et opus connexasalventhominem,discissa est spes\ Quodenim videt quis, quid sperat? Si autem
nori salvent. videmussperamUs,per patientiam ejxspeeta-
» Perfectse fidei accessus operum magna virtu- quod non
mus (Rom. VHI,24).
tis affinitate connectilur, quoniam si neutro sibi hae- CAPUT LXXXV.
reant, sunt utroque coufusa, dicente apostolo : Vis
Quod ex fide nascatur spes.
autem scire, o homo inanis, quoniam fides sine ope-
ribus mortua est ? Abraham pater noster nonne ex Ex illa ergo fldei confessione, qusebreviter Syhi-
est Isaac suum bolo continetur, et carnaliler cogitata lacparvulorum
operibusjustificatus offerens filium autem consideraia alque traclala ci-
altare xxn, ? V des, quoniamfides bus est est, 'spiritaliter
super (Genes. 9)
et ex foriium, nascitur spes bona fidfelium,cui
cooperabatur operibus illius, operibus fides sancta charitas comitalur.
consummataest, et suppleta est Scriptura dicens:
CredidilAbraham Deo, et reputalum est ilti ad jus- CAPUT LXXXVL.
et amicusDei Unde diclaspes.
titiam, appeilatus est ? (Genes.xv, ; 6 i>Spes inde dicta quod sit properandi 'pes. Per
Rom. iv, 5). Vides quoniamex operibusjustifica-
lur homo, et non ex fide tantum? (Jacob. u, 20-24.) " haric enim progredimur, et patiehter sustinemus
bonorum in liUjus soeculi
Quid ergo, quia divisione sui deslruuntur utraque, dilationem promissorum
nisi ut connexione sui construanlur ulraque, quo tentationibus constituli, doriec in patientia nostra
Abraham fides et possidenlcs animas nostras, per adjutorium divinum
juxta opera commendet, juxta apo-
slolum fidem operatio vivificet? Porro revelante a malo liberati perveniamus ad beaiitudinem repro-
bono.
nobis Evangelio, haereditatemaeternaevitae nounisi missam, in qua vivemus in omni
fides Christi commendat, dicente ipso: llmc est CAPUT LXXXVH.
oita mterna, ut credant le solum verum Deum, et QuodSpeicontraria desperatioiiti.
* Spei porro coritraria fes"tdesperatio. Ad progre-
qnetn misisti Jesum Christum Filium luum (Joan. stislinendumpfesaniiriideest. Dumenim
xvn, 5). Credenlibus deinde assignat idem Doriii- diehdurii et
nus fidei opera cohaereredebere, nec exlra operum quisque iriiqutis peccatum simat, riefeteritationeni
nec vitaecoronariisperat.
dignilatemfide sola posse salvari, ipso diccnte: NQH sufiert,
omnis qui dicit mihi: Domine, Domine, it\lrabit iri - CAi>uf Lixxvfii..
cmlorum sed votuntatem Patris De sentenlia Pauli, qiid fideih, spem et Chdrildlemde-
regnum ; qui fecerit center Coritextademonstrat.
mei qui in cmlisest, ipse intrabit in regnum cmlorum
Hujus fidei accessum et spei slatum ad rfemunera-
(Maith. VII, 21). Ad slalum ergo saluiis fides el ^ tionem bealittidinis pertendentem compfetentibuset
opus coliserentiaraanebuiit, quia ad interiltim sai- vferbisel rebus Paulusconimendat, cuni dicit: Justi-
vationis male diffideiitiacomprobantur.
ficati ex fidepacemhabeamusad Deum per Dominum
CAPUT LXXXIII. noStrum Jesum Christum, per quem et accessum ha-
De comparationibus.rerum fidei operique conjectis. bemusin
rei non in gralia ista, in qua slamus, et gioriamur in
Sicut enim qualitas alicujus formatse Dei. Non solum autem, sed et glo-
sola pulchriludine metalli consistit, nisi huic manus spegloriw filiorum
riamur in tribulationibus, scientes quod tribulalio
operanlis dispositionis ordine decorem imprimat aulem probationem,
patientiam operatur, paticntia
venuslalis, ita fides nullius operibus compla non vero spem. Spes aulem non confundit, quia
solum invenitur indecora, sed etiam mortua : ita charitas Dei probatio
diffusa estin cordibus hostrisperSpiritum
certe lucerna fidei, nisi bonorum operum habeat
sanctum,qui datus est nobis (Rom. \, 1-5). Totus
nutrimenta, citatim videtur exstincta. Sic corpora- iste locus ita
quodam articulo inslruendi compaclus
lis vita hominis, nisi ciborum compelenlia vegete-
Ila nisi est fet cohcretus, ut tota ipsa principaliter tria, quae
tur, in labem morientis inducitur. denique
erit mortuura Stitii fidcs spes et charitas, iiiitio, statu et comple-
vegelel hoc vilalis spirilus, corpus. r.
mento sui sint vel texendo completaj vel complendo
Sic planlatio nemoris, nisi coalescat rivulis humo-
siccitalis. Conse- contexta.
ris, continuo exstinguitur uredine CAPUT LXXXIX. , ,
quenS ergo est ut proeccdentem fidem sequantur Exposilioejusdem sententimPauli.
opera, quoniam nec oedificiumoperum sine lidei Initium itaque safotis humanoe ex fi.deesse pro-
fundamenlo, sine instructura operis inanescit. Est posuit, diceris : Juslificati ex fidepacetAhabedmusad
ergo Iiominifunc magna felicilas, qtisihdo fides Ula, Detim;ei, ac si quaerereturperquid lieri possct ipsius
quseper dilectionera operatur, ipsius dilectionis ope- pacis effeclus, adjtingit, per Dominumnostrum Je-
ratione munitur, ut si diligitqui crcdit, operis exhi- sum Christum.Et quid in hoc agit ipse Dominus no-
bitione probetur. , ster Jesus Chrislus? sequitur : Per ipsum habeamus
CAPUT LXXXIV. accessumingratia ista,inqua stamus , et gloriamur in
Quodspesnon nisi bonarum ei.fulurarum rerum. spe glorimfiliorum Dei. Ecce praBdixitinitium fidei,
Spes nonnisi bonarum rerum esl, nec nisi futura- quaecum fuerit iri Chrisio, erit jiistltlcatio credenti.
rum, et ad eum pertinentium qui earum spem gerere Post justificationem erit pax ad Deum, ad quam or-
a Ex Isiri., Diff.lib. n, n. 35. 0 JExtsid. ibid.
i>Ex Isid., Etym. lib. vm, cap. 2, n. 5.
191 S. HILDEFONSIEPISCOPITOLETANl 192
dinate venitur per graiiam Dei, in qua jam omnis A £ idoneam reddidit, spes deinde sine confusione ad
qui credit, stat contra omnia adversa immobilis, et remunerationisseternitateminducit, et haecnonaliter,
gloriatur in spe filiorum Dei. Et ex hoc inchoant nisi quia illa ultima et quoemajor est horum charitas
solida esse media, cujus fidelia exstiteranl prima. (I Cor. xin, 13) Dei diffusaest in cordibus nostris
Primo namque per fidemjustilicatus, quia.justus ex per Spiritum sanclum qui dalus est nobis (Rom.
fide vivit (Galat. m, 11). Deindeper juslificationem v, 5). Hoc spei tempore, quod est medium inler fi-
Deo pacificatus, quia pacifici filii Dei vocabuntur dem et charitatem, nunquamautem a fideet charilate
(Matth.\, 9). Et hoec fiunt non per aliam fidem, sejunctum, fit exercitium operum bonorum, ul fidem
nisi per eam quaeest in Christo Jesu, per quem ac- opera commendenl, ne mortua sine operibus habea-
cessum habemusin gratia ejusdemfidei, in qua sla- tur; ut spes indcsinenter opus exerceat, perducens
mus et gloriamur, quae prseparalur a Deo in bona intentionemusque ad perseverantisesalutem, tolerans
volunlate credenti, in qua dictura esl : Credens stat quidquid adversum aut ex tentatione aut ex passione
solidatusin pelra, qui estChristus, etgloriatursperans concurrerit. Et ita cuncla aequoanimo suslinet, ut
promissamsibi hmreditatemfiliorum Dei. El hoc roe- inter angustias dolorum et praesentilaetitiaglorietur,
dium ejus, in quo suslinei luclamen adversitaiis et et in futurae gloriseexspeclatione laetelur.
ccrlamina passionis, quoniam cum homo excrucia- iB CAPUT XC.
tus vel occultis tentalionibus, vel apertae perieculio- De charitate et nomineejus.
nis objeclibus, verae fidei solidatus spe invisibilia De charitalis bono quantum quisque dicerepoterit,
exspectat, ea quae nondura videnturventura confidit, cum satis Paulum dixisse sufticiat? qui prosequens
ea quac in futurum retributio adducct, janr in prse- virtutes ejus tanta numerositate complexus est,
senti exspectalione firma compleclitur, nec dubitat quanla et ubertate fructus ejusopimos esse pensavit.
ut quandoque percipiat, qui ut vere percipiat, jam a Nomen charitatis Graecumest, quod Laline dilectio
evidenter sperat. Unde adjungit: Non solum autem, dicitur. Hxc a duobus incipit, vel ab homine et Deo,
sed et gloriamur in tribulationibus. Quid hoc est, vel coram Deoab homine el proximo. In uno enim
nonsolum? Ergo est et aliud, in quo gloriatio est ? experimenlum dileclionisminime patet, quia cui se,
Illud videlicet quod gloriatur in accepta fide, cujus vel quid sibi quisque connectat, singularitas non ha-
mercedem sperat, retribulionem oelernoevitse. GIo- bet. Hoecprimum a Deo ad homines venit, dicente
riatur autem et in alio lucro, id est intribulationibus, Joanne : Non quia nos dileximus Deum, sed quia
quas sustinere facit: Scientes quod tribulatio patien- Deus prior dilexit nos, dans nobis pignusspiritus, ut
liam operatur. Hinc dicitur : Patientia vobisnecessa- diligamus eumin operibus pietatis (II Joan. iv, 10).
ria est (Hebr. x, 36); quia nisi palienlia tribulalionem C
( Dehinc ut demonslretur dilectio Dei, ostenditur di-
temperet, dum pressura tribulalionis vim patienlise lectio proximi. Nam denuntiante apostolo : Si pro-
exslinguit, negotium certaroinis non ad probationem ximum, quemvidemus,nondiligimus,quomodoDeum,
extendit, sed mox ad reprobalioiiem elidit. Jara pa- quem non videmus, diligere poterimus (Ibid. , 20 ).
ttentia, quam tribuialio operata fuerit, extenditur ad Testimonium ergo dilectionisDeiest dilectioproximi.
probaiionem, ut hoc quod toleralur, si ad aeternitatis Et lunc vere diligiprobabiturDeus, quandoin Deum
amorem tendit, vere probetur; ne in sinu tolerantiae amicus, propter Deuradilectus convincitur inimicus.
lateat murmur vocis iniquoe,etquod stabatsub fasce Hsecubi vera consistit, intercidi nescit; quia inter-
pressuroe solidum, dilabatur in murmuris fluxum; ruplionem non hahet quod permanebit in oeternitalis
sicqueprobitatis dignilatecareal quod inreprobatione hseredilate : tantum effeclusuaeoperalionis idonea,
murmuris venit. Jam probatio fiJelis inventa venit ul non quaerens qusesua sunt (/ 6'or.xin, 5), sese
ad bonorum spem, quae tanta dulcedine conditoris periculis ingerat proximorum , atque quidquid lu-
anhetat, ut cupiat corpore dissolviet esse cum Chri- crandum asciverit, aut propriae prosperitatis com-
sto (Philip. i, 25); tanta sui soliditale robusta, ut. . munionerefoveat, aut susceptaeadversitatis expugna-
confundi nonpossit. Salusitaque illa, quoeperfidemi tione defemlat : robustis exercitiis invida, dum
ccepit, quaejuslificalionem invenit, quoe ad pacemi " semper avida proximi salutis aut quod lucraverit
Dei pervenit, quaein Christo solidata accessum gra- non amittit, aut quod lucrare nequiveritcompassione
tiae rcperit, in qua firmissime stans veraciter gloria- simplici dolet, nunquara bonilalis vacuata mercede,
tur, quam tribulatio exercitavit, quam probatio> Explicitliber de Progressu spiritalis deserti.
» Ex lsid., Etym. lib. vm, cap. 2, n. 5.
MONITUM IN EPISTOLAS SEQUENT.ES.

De Hildefonsi epistolis jam superius monuimus, Virginitate sanctse Marise commendationem; quod
omnes prseler has duas ad Quiricum missasperiisse, lanlus vir non solum summa animi voluptate atque
cummagnaejus doctriusejactura. Etenim salismullas spiritali fruclu perlegeril, verum (quodmiraculi spe-
scripsisse nobis indicio est, quod in justam unius ciem praese fert) corpus ejus effractum atque infir-
voluminis motem excreverint, secundam suorum inum jucundissima libri lectione ita fuit erectum
operum partem conficientis, ut auctor est sanclus et eonfirimuuni, ut continuo ad sua munia obeunda
Julianus. Quod ad hasceattinet quas edimus, Quirici aptum sese praestiterit; et ipse qui choro jam diu ab-
epistolaemaximaracontinent divini iUius operis de erat infirmitalibus detentus, exinde divinis laudibus
m EPISTOLJE. un
integris viribus inleresse poluerit. In nostri vero Hil- A in Virginis utero, quem tamen pro nostra redem-
defonsi responsionibus maxuna omni ex parte aninii ptione suscepit sola Filii
humililas summa cum sapientia conjuncia elucct; persona.
qua viri oequissimilaudes a se omnino avertens, in 5. Item gratias agimus sanctitali vestrae quod ipse
nnumDeum omnium bonorum auctorem refundendas Dei unicus, qui incarnatus in Virginis ulero exsljiit,
esse demonstrat. Secuti sumus Florezii editionem, ad vos veniens, ac penes vos faciens
qui tom. V Hispan. Sac. Hildefonsiepislolas, tom. mis noslrae inediam mansionem, fa-
vero XXIXeas iterum cum Quirici epistolis emenda- per vos verbi sui uberlate refe-
liores nobis post Acheriura exhibuit. cit, gralisesusepurilaie stabilivit, veritatis suaedono
locupletavit. Sit tibi Domino meo bonum mercedis
QUIRICI repositum coram Christo Domino nostro, et angelis
EPISCOPI BARCINONENSIS ejus; sis lsetus ex fructu operis borii inler aeternx
felicitatis gauclia permansura, quia Isetosnos coele-
EPISTOLA AD HILDEFONSUM stis oraculi participatione fecisti.
EPISCOPUM TOLETANUM. 6. Ecce, etsi non ut volui, tamen ut potui, sancti-
Ei gratias agit de libro ad se misso DE VIRGINITATEtati vestraehsec non
S. MABI^;,quem tnirifice iaudai, fructum referens temeritatis ausu, sed humilitaiis
quemex ejus lectioneperceperat. affectu suggerere curavi. Quod etsi ruralis intelligen-
1. Cum a vobis remeans ad ovilis credili loca re- B ' tia non ila nilidumaut saporumforma.revaluit, cha
dissem, ita laboris magniludine fessus, el vi lassi- ritaslamen,quoe meinvitavit utsuggererem, vobisiu-
tudinis resolutus degebam in cellula niea, ut nulla spiret ut quse suggesla sunt placide suscipere digne •
valetudosineret vel ad sacrum officium properare : mini. Incolumem dominum nostrum divina gralia
tandem cum tractalu menlis quaererem quod adju- conservet. Amen.
mentum meo labori prodesset, illico memoratus HILDEFONSI RESPONSIO.
sum vestri muneris: quod cum ardua intentione Laudes a Quirico acceptas in Deum refundit.
percurrerem, ac mentis acie defixa, universa anctissimo ac venerabili domino Quirico episcopo
qu3J in morem pigmentorum redolentia exslabant,
Hildefonsusfamulus vester.
saporare conarer, ita diffugit a me quidquid lan- 1. Dedi gloriam DominoJesu meo, cum accepi epi-
guidum, quidquid detrituin, quidquid erat adversa
valetudine anxium, ut in robur plenae incolumitatis stolam beatitudinis vestrse, gratiarum orsu confectam.
Dederas enira et ipse in bonis, ul devota mortalitas
exsurgens, valenter ad gremium pise el sauclocma-
tris Ecclesioe cucurrerim, alque unigenilo Domino quivit, beatse immortalitaii honorem debitum, le
et Redetiiptori nostro Jesu Christo Dei Filio gratias nens in oequalitatejudicii pondus, ut illi soli laudem
retulerim, quod ita vobis inspirationis suae flatu C inferas, cujus opus agnoscis. Quia ergo gratia Dei ad
vivifico in arcano pecloris insufflaveril, sanclique te misit pro quibus a te vota laudationisaccepi, be-
nedicamus illum simul in unum, qui et per me in-
Spiritus unctione ad universa de se dicenda instru- lulit
xerit, et quam decenler Noviac Veteris Instrumenti materiampiae prosecutionis, el a te accepit sibi
series lncarnationis, seu Nativitatis dominicae my- soli debitam gloriam laudis.
2. In caeteris autem sto ego in memetipso in reatu
. steria continebat, tam evidenter vos earumdem
in
Scripturarum vestem expandere fecerit, atque, ut conscius, pavore anxius, anle Judicem confusus,
ita dicam, ea quseopaca viJebantur pro sui quanti- ante adventum Judicis terrore commotus; rursum
late mysterii, luce clarius manifesla ac nota pusillis autem ex redempiione fidus redemptionis, aclionis
et magnis effecerit: ita ut ex hoc hehetescat Jovi- prorsus Redemptoris pietate salvandus. Cujus si quse-
nianus, dissipetur Helvidius, simulque el incredulus rasopus, peccatum est; si quaeras vilae rationem,
ac raente perfldus decidat Juriams. peccati confessio est; si quoeras judicium, pcena
2. Gaudeo in hoc dono graliae vobis a Deo dislri- peccati est. Pro quibus cunctis et peccatis et pecca-
torum meorum meritis, obsecro te per eum cujus ju-
butas,quod ipse qui ad VirginemMariam Gabrielera
dicio absolvi cupiriiusa reatu, ut defigaspro me ma-
in plenitudinetemporum nuntiaturum miserat, quod 0
num orationis coram vultu pielalis ipsius, quo non
Spiritussanctus superveniret in illam, ac virtus Al- tuis
tissimi ofeumbraret eam, oris vestri introitum tan- illaqueatus, sed adjutus verbis, obtineam me ab-
solvi et erui a delictis; dari mihi vel atigeri prome-
gens, etcordis vestri stralum prscmuniens, tam lu-
cide universa de tanto mysterio dicere fecerit, quam rens, ut loquar de illo vera, diligamque pie, quoe
de illo dixerim, et glorificetur idem in confessionibus
veraciter adimplevit. Cujus rei gratia benedicimus
meis el proesenlibusel aetemitate saeculispermansu
Dorainum, quod memor promissorum suorum dig- ris. Dicere
natur esse nobiscura in hoc novissirao tempore sx- plura vellem si miseriarum pressura si-
sed lolum safisfactum sibi reputet charitas,
culorum, et quidquid imhecillitasuostrarum mentium1 nerei;
vel minimum permisit taediosanecessitas.
ac socordia animorum in sacris Scripturae paginis' quod
scrutari tam sufflcienter aggravata curis exteriori- ALTERA QUIRICIEPISTOLA
bus non valebat, gratise suseubertate donante, per ADEUMDEM HILDEFONSUM.
vos plenissime instructi de Incarnationis ac Nativi- Eum ut scripluris interpretandis operam det
tatis Chrisli myslerio sumimus. Gratias agimus san- hortatur.
cUe Trinitati, cju* Deus est, quia fomiavit boiuincmi Domnosanctissimo cl vere mihi specialitcr pcni-
195 S. HILDEFONSIEPISCOPI TOLETANl 196
mendo Hildefonso archiepiscopo Quiricus servulus lt\ communem Dominum obtineas, ut donec me pcrfi"
vester. ciat suas pietatis curatione, meis languoribus suam
1. Cum ad omnianova, utnostis, omnipotens Deus medicinam non sublrahat, precor. Chrjsti gratia in-
non novo, sed sempiterno utatur consilio,ad egesta- coluroem servet dominum meum in longaevitatepe-
lem nostri temporis lalentoruin vobis summam dis- rennis aevi.Amen.
tribuens, ne piurimum inedia labefaclaremur, ve- HILDEFONSI RESPONSIO.
slri oris pabulo nos sustentare curayit. Ac proinde
se libenler prwstiturum, sed iniquitate tem-
quia summo Palrifamilias duplicatione eorumdem ta- 14 quidem
lentorum rationis summam referre curatis, obsecro porum retardari significat.
ul si qua in opacitatibus divinarum Scriplurarum ad Dominomeo Quirico episcopo Hildefonsus famu-
ulililateni matris cliarissimse, quoeet nunc nobisctirii lus vester.
gerait in terra, et ad quam suspiramus |n ccelo, se- 1. Imperas mihi, charissime domine, aut loqui si
dula revolutione inveriilis, el inveriire inlendilis, ad taceo, aut ne taceam loquens, et dominicsevestis,
profectum ejusdem sanclae matris styli oracujo pro- quse non habet maculam aut rugam, abdita conte-
mere non cessetis decenter : ei in eo prosil ul lu, ctaque devolvehs, unius objectu luminis et desideriis
domine, qni in cubiculum Regis seterni inlroduceris, p; fldelium luceam, ct insipientiam perfidorum exslin-
sacrarum Scripturarum vestem apcrias, alque illa guam. Non ergo possum, sed ille facial in me hanc
quae senioribus tegmine vestimentorum adoperta la- gloriam sibi, qui erigit elisos, solvil cpmpedilos, el
tebant, palam facere solilo labore intendas. Nam cx illuminat caecos. Qui erigat me ad se manibus pioe
distribulione graLiaesupernae,uiconfidimus, aperi(ur crucis, quem cecidisseconstat de manibus susedivini-
vobis ostium sermonis ad loqucndum mysterium tatis; qui solvat me imperiis pietatis a vinculo sce-
suuin. Erit enim respectus operis vestri cum retri- leris; qui illuminet me prsevenienti misericordia,
butione aeternsemercedis, ciim infirmantium mentes quem caligavit malorum culpa; et tunc ab Jesu ap-
aclsalutem interioris homiuis per vos Cbristns pro- prehensus audiam : Dimissks es cb infirmitate lua,
vexerit, p,t tibi, guoc aniniaes.alulem initiaverant, confeslimque ercctus glorificem eirni. Tunc quoque
pleno robore convalescant; jactuque seiuinum spirj- ' solutum abire sinat, el curram posl eum in odore
talium per docfriqam sanctaepraedicationis,cpiti alios _' unguentorum cjus : quodque afflatu virlutis attraxe-
ab errore pertraxeris, aliosque ne errent servaveris, rhn, feloquiiflafu respirem. Iiluminet etiam cseculn,
cpllectis qianipulis sancti Jaborispost cursupi fongio- et cum lumen miserationis ejus agnovero, cgo quo-
ris aevi eas ad cpnsppctqpi aeternijudicis polilurus que et omnis plebs demus laudem Deo.
gaudia seippilerna. C 2. Nunc cerle quia non me, sed gloriam Christi
2. Me igilur, quem torppre mentis oblusum, el mei quaeris in me, et ego non
meipsum comipendo,
serinone praedipalionisignarumlu,mifjoininesanclis- sed Christum meum in omni quod loqui appeto, spe-
sime, nosti, U' minislrante gralia Spiritus sancLi ctantihus amabilem ardenter exbibeo, uf hunc di-
qua:ctipqufe dixeris pje, qu;ccunque dcproropseris Jectutn meum diligens loquar, loquens annunliem,
sancie, quoecunquemanileslayeris recte, quo et idem annuntians notum faciam, agnitum celebrera, red-
sanctus Spiritfis a^gnoscat,fet qroiies qui illo picni dam post celebritatem mortajitatis angelorum hym-
suut dijigaijt, ut pie munire liis donis iion d.edigufe- nis laudera s;cculis serapiternis : igitur ut praecipis,
ris, sijggero. Sic gjpriljcelis ef pprletis Christura.in appeterem loqui frequenter, et Iiocmijii pia devotione
confessionibifSveslris et prseseniijjus felaeternitatfe adest, ut in meditatione Iegis Dei lingua simul et vita
saeculispermansuris. silentium non haberet; sed ita necessitas temporum
Z. De caelerohis excursis, ul nianu sanctaeoraLio- virfesatlerit animprum, ut nec deleptet vita
propter
n|s erigas imbecillum, alque uljugifateprecum apud imminenlia mala.
SANGTI iflLDEFONSI
TOLETANI EPISCQPI
LIBER m VIRIS ILLUSTRIBUS.
PMFATIO, rv exordio vir beatus atque doctissimus Hieronymus

1 Yirorum aunotaiibnem Jlfofiim quorum edictis presbyter plene dicitur adnotasse, qui
singulatimno-
atque doclrinis sanCta Ecclesia toto terrarpni orbe mina eorum, seriem temporum, monumenta Iibro-
diffusa illuslralur in bonis aLque dcfenditur ex ad- rum, diversitates
opusculorum in latidabilemneces-
versis, mox posi,ascensionem!Christiab apostolorum sariamque memoriamusque ad seipsumstylo evidenti
a In Editione Antonii Lorenza, quam
sequimur, sancti Isidori recusum (Palrologiw tomo LXXÎII,
antc hunc libtum repraeseniatur opus riivi IsirJoTicle col. 1082), hic iffefum oh oculos lefctoruriiporiefe
Yiris illustribus, quodnos, ut pote jam inter Opera inutile judicavimus. EDIT.
Iff? LIBER DE VIRIS ILLUSTRIB13S. 198
conscribens, et innotescendomonstravit, etretexendo A statum, ut cum vivere recusaret, tam mori esset
posleris commendavit. Hunc seculus Gennadius, re- quod viveret, quam vivere quod mori vellet.
notationis ordinem lextu simili percucurrit. Dein- 7. Horum ergo bonorum studiis provocatus, quse-
ceps vif prudenlissimusHispalensissedisIsidorusepi- que vetera antiquorum relalu reperi, quaeque nova
scopuseodem duclu quosque viros optimos reperit, exhibitione temporis didici, orsu linguaequo potui
in adnotationemsubjunxit. Siquidemnonomnia prae- subnotavi, ut illorum bonoememorioejungar, a qui-
scrulatus abscessit. Post hunc in noslris parlibus in- bus prava operatione disjungor. Et qui cum illis in
curia eunctos invasit, ita ut quaedam vetusta anti- templo Dei npn infero doctrinoecopiam, offerentium
quitas operiret, et quam plurima nova neglectus commendemfideli obsequela memoriam, obsecrans
oblivionis absconderet. omnes ut me divinaeingerant pietati. Quare illos hu-
2. Ast ego proculvalde impar ethisquos adnotatio mansememoriae,ex qua labi poterant, (enaciter com-
retinet, et illis quos renotalio delectavit, indignusque mendavi. Sane beatissimura Gregorium sanctaeme-
satis et absque subslantia lotius boni operis, succes- morise Isidorus adnotaverat: sed quia non tantum
sorque sanctse memorise alterius Eugenii factus in de operibus ejus dixit, quantum nos sumus experti,
sede illa gloriosa Tolelanaeurbis (quam non ex ho- ideo renotationem illius submoventes, quaequede illo
minumimmenso convenlu gloriosam dico, cum hanc ° novimus, slyjo pleniore notamus.
et gloriosorumillustret praesentiaprincipum, sed ex I. Gregorius papa Romanus.
hoc quod coram timentibus Dominum iniquis afque II. Astujriusepiscopus Toletanus.
justis habetur Iocus lerribilis, omnique veneratione HI. Monlanus episcoptis Toletanus.
sublimis) conatus sum, etsi non elegans sludium, vel tV. Donatus monachiis Afer[Ms.To/««.,abbasSer-
obsequelaravolunlatis bonaeillorum miscere memo- vitanus].
riae gloriosaesedis; ne incurrerem ex silentio dam- V. Aurasius episcopusToletanus
nura, si tam gloriossesedis tamque gloriosorum vi- YI. Joannes episcopus Caesafaugustanus.
rorum clarescentem memoriaelucemtenebrosa nube VII. Helladius episcopus Toletanus.
silentii contexissera. VIII. Justus episcopus Toletanus.
3. Fertur namque ex antiquitate veleri, quodpo- IX. Isidorus episcopusHispalensis.
tuissefieri cerniturexemplp temporis novi. NamMon- X. Nonnitus episcopus Gerundensis.
tanus sedis ejusdem beatissimus procsul,uta se con- XI. Conanlius episcopus Palenlinus.
jugalis conversationisinfamiam propulsaret, landiu Xtl. Braulio episcopus Caesaraugustanus.
assumptos veste candenies narratur tenuisse carbo- XIII. Eugenius episcopus Toletanus.
nes, donec Domino consecrans oblationem, totius G XIY. Eugenius aller episcopus Toletanus
per semetipsum compleret misssecelebritatem. Quo CAPUT PRIMUM.
sacrificio expleto, prunaruro ignis cum decore ve> 1 Gregorius papa Romanae sedis et. apostolicse
stis adeo in concordiam venit, ut nec vestis vim ex- prsesul, compunctione timoris Dei plenus, et humi-
stingueret ignis nec vis ignis, statum lsederetvestis. litate summus, tantoque per gratiam Spiritus sancii
&. Rursum cum Helladioepiscoposedis ejus Justus scientiaelumine praeditus, ut non modo illi prsescn-
diaconus fastu superbise insullaret, post mortem tium temporum quisquam, sed nec in praeteritis
quidero sui ponliiicis vixit episcopus, et ipse tabe- quidempar fuerit unquam. Ita enim cunctorum me-
factus; sed in reprobura versus sensum, ob intem- ritoiTimclaruit oerfectione sublimis, ut exclusis om-
perantiam moruin a minislris altaris sui dormiens nibus illustrium virorum comparationibus, nihil illi
slrangulatus laquco exspiravit. simile demonstret antiquitas. Vicit enim sanctitate
5. Ilem, cum successori ejus Juslo episcopo Ge- Antoniura, cloquenliaCyprianum, sapientia Augusli-
rontius presbyter, principis obleclamine folus, con- num. Hic namque in exordio episcopaius sui edidit
templum adversitatemque deferret, tam repentino librum Regulae pastoralis, directum ad Joanriem
niotu vim perdidit intellectus, ut mullis medicorum _ c Constantinopolitanaesedis episcopum, in quo docet
a curationibus aclo, quidquid in medelam fieret, to- qualis quisque ad ofiicium regiriiinis veniaf, vel qua-
ttim in pestis augmenlum cresceret. Sicque perinva- liter dum venerit, vivere vel docere subjectos stu-
Iuit commolio menlis, ut usque ad obilum suum deat. Scripsit praeterea, exceptis opusculis de qni-
horror esset homini ejus vel participalio visionis, bus Isidorus beatse memorisementionem facit, idem
vel colloquiumoris. excelienlissimus doctor et alibs libros morales , vi-
6. Adhuc etiam successori in locum ejus Euge- delicet super Ezechielem prophetam homilias viginti
nio priori Lucidius diaconus suus, cum innexus duas in libris duobus conipactas, in quibus multa de
amicitiaesaaculari violenter honorem presbyterii et divinis Scriptpris mystico ac morali sensu d lucu-
qusedampraedia exlorsisset, tam in reprobum sen- Ienler necnon et facundo sermone disseruit. Super
sum, lamque in languoris supereminentem pervenit librum Salomonis, cui titulus est Canlicuiji canticp-
» Ita edit. reg. et Ms. Tolet., non curatoribus , Hildefonsi, prseter unum, iUud monasterii Fontis-
quod Edit. Florez. SancLi.
b Gregprii.papse Yita,.quani se scripsisse Hjlde- c Ilalsidorus, liceLin.iropressis, Ravennatem.
fonsus ait, in omuibus dasiderabatur exemplar.mus d Cod. Tolet. etfeg. Edit., iuculente.
199 S. HlLDEFONSlEPiSCOPI TOLETANl 200
rum, quam mire scribens, morali sensu opus omne A crarum litterarum testimoniis afiirmaiis id ipsum
exponendo percurrit. De Vilis Patrum per Italiam fieri penitus non licere. Amatores quoque Priscil-
coiumoranliumediriil etiam libros quatuor, quos vo- lianae sectae,licet non operarenlur eadem, quia ta-
lumine uno compegit, quem quidcm CodicemDialo- men memoriara ejus amore retinerent, abdicat et
gorum maluit appellari. In quibus libris quanta di- exprobrat, coinmerooransquod in libris beatissimi
vinilalis lateanl sacramenta, et in amore coelestis Turibii cpiscopi ad Leonem papam missis cadem
palrise mira documenla, studiosus polest facile co- Priscillianorum hoeresisdetecla, convicta, alque de-
gnoscere lector. Exstant et ipsius ad diversos cpi- cenlcr maneat abdicata. Aliam vero epistolam ad
stolseplurimae,limalo quidem etclaro stylo digestae; Turibium religiosum, in qua collaudans eum, quod
quas qui perlegerit, liquido advertet et in eo ad culturam destruxerit idolorum, committit ei sacer-
Deum rectam fuisse intintionem, et ad animarum dotalis auctoriialem vigoris, per quam presbyteros
zelum omni vigilantia el cura exsiilisse soleriem. chrisma conficere, et episcopos aliense sorlis alte-
Hasilaque uno volumine arcians, in libris duodecim rius dioccesisecclesias consecrare,magnacoinpescat
dislinxil, Registrum nominanJum esse decrevit. invectione. Hic vir antiquissima iidelique relatione
Ferlur et alia opuscula edidisse egregia; sed ad narralur ad exprobralionem infamiaetandiu tomnas
manus noslras nondum pervenerunt. Felicissimus I tenuisse in vestimenlo ardentes, donec coram sedis
tamen et nimium felix, cui dedit Deus siudiorum susesacro altari lolius missoe celebritatem pt« me-
cjus omni» perpendere dicta. Floruit namque vir metipsum explerct. Peractis autein solemnibus ne*
iste sublimis ac beatissimus doctor et praesulMauri- prunae ignem, nec veslis inventa est amisissedeco-
tio Auguslo regnanle. rem. Tunc Deo relatis gratiarum actionibus, per
CAPUT II. siniplicemnaturam ignis convicta est et fallaciadete-
» Asturius posth Audenliumin Tolelanaurbe sedis slabilis accusanlis. et innocentia bealissimi sacer-
melropolisprovinciaeCarlhaginis ponlifex successor dolis. o Gloriosus habilus fuit temporibusAmalarici
obvenil; vir egregius assignans opera virtulum plus regis; annis novem pontificalus Lenuitdignitalem.
exemplo vivendi quam calamo scribenlis. Hic et sa- CAPUT IV.
cerdotio beatus, et miraculo dignus, quia quibus f Donatuset professione, et opere monachus, cu-
jungeretur in ccelo,eorum terreno reperire niembra jusdam eremilcefertur in Africa exstitisse discipu-
meruit in sepulcro. Nam cum sedis suae sacerdotio lus. Hic violentias barbararum genlium imminere
fungeretur, divina dicitur revelalioue commonitus, conspiciens, atque ovilis dissipationem et gregis
Complulensi sepultos municipio (quod ab urbe ejus - monachorum pericula pertimescens, ferme cum se-
ferme sexagesimomilliario silum esl) c Dei marly- * monachis copiosisque librorum Codicibus
ptuaginta
res perscrutari. Qui concitus accurrens, quos et tel- navali vehiculo in Hispaniam cqmmeavit. Cui ab il-
lus aggeris et oblivio temporis presserat, in lucem lustri religiosaquefemiua Miniceasubsidiisac rerum
et gloriam terrenae cognitionis provehendos invenit. oplbus ministralis, * Sirvitanura monasterium visus
Quibus repertis, redire in sedem renuens, servitute! est construxisse. Iste prior in Hispaniamnionasticsc
stmul et assiduilale sanclis innexus, diem clausil observantiaeusum et regulam dicitur adduxisse, tam
extremum. Cujus tamen sedem tlonec vixit neroo' vivens virtulum exemplis nobilis, quam defunctus
adiit. Inde, ut antiquilas fert, in Toleto sacerdos' memoriaeclaritate sublimis. h Hic in praesenti luce
nonus, et in Complutoagnoscitur primus. subsistens, et in crypta sepulcri quiescens, signis
CAPUT III. quibusdamproditur effulgeresalulis; unde et monu-
d Montanus post Celsum primaesedis provinciae ' mentum
ejus honorabililer colere perhibentur incolae
Carlhaginis Tolelanaeurbis cathedram lenuit: homo» regionis.
et virtute spirilus nitens, el eloquii opporlunilates CAPUT V.
decorus, regimen honoris relentavit ac disposuit,> Aurasius TolelanoeEcclesiae pontifex metropolis
condigiiocoelestiquejurc simul et ordine. Scripsit1 1D urbis, post Adelphiumin loco asciscitur sacerdotis,
epislolas duas ecclesiaslicaeulilitalis disciplina con- vir bonus, regiminis auclorilate praeclarus [Tol.,
sertas, e quibus unam Palentiac habilaioribus, ini praeclarens],domeslicisrebus bene dispositus,adver-
qua presbyleros chrisma conficere, episcoposque 5 silatibus infixis constanter erectus ; qui quanlo ex-
alienae dioecesis,alterius territorii ecclesias conse- stitit lemperatior mansuetis, tanto fortior semper
crare, raagna perhibelur prohibere auctoritale, sa- fuit inventus adversis. Plus illi intentio in defen-
« Asturius, forte qui in i coiicil. Tolet. Bracarensi. Praedictaeepistolseeditaepostea fuere ab
k Audentii episcopiHispani meminit Gennadius. eminentissimocard. Aguirrio; deinde a P. Florez;
» Sanctos Justuroet Pasiorem passos sub Daiiano,, terlio tandem a nobis in hoc opere recusoa.
de quibus Prudentius. e Et ita subscribit Montanusin n concil. Tolet.,
d Monlani archiepiscopi Tolelani duas epislolas,, anno 5 Amalarici.
quarum Hildefonsusmeminit, nos-habemusnondum (i f Donatummirabilium operatorem vocat Joannes
cditas. Is vero Turibius, ad quem Montanusscribit,., Biclar. ann. 572.
mouachus fuit Palenlinus, valde diversus a sancto o g De SirvitanoIsidorus in Eutropio.
Turibio Asturicensi episcopo, cujus corpus Lebanae e t Tol. et Cod. MarianseapudFlorez, hk et in prm-
apud Astures colitur. Est et tertius Turibius nota- senti.
rius Rom-n* sedis, cujus menlio lit primo coucilio o
201 LIBER DE VIRIS ILLUSTRIBUS. 2021
sione veritatis, quam a in scribendi exercitio man- A egenis intulisse probatur, ac si de illius stomacho
sit; unde perfectissimis viris compar habetur, quia putasset inopum et artus descendere, et visccra con-
quae de verbo illorum praedicatioseminavit, defen- foveri. Scribere renuit, quia quod scribendumfuit,
sionis hujus custodiapraemunivit.Vixit in sacerdotio quolidianaeoperalionispagina demonstravit. Me, ad
temporibusWitterici, Gundemari, et exordiis Sise- monasterium rediens memoratum, ultimo vitaesuae
buti regum, annisferme duodecim. tempore Levilam fecit. Senex obiit; decem et octo
CAPUT VI. annis sacrum regimen tenuit. Temporibus Sisebuti,
tJoannesin pontificatu c Maximumseculus Ec- Suinthilani, et exordiis Sisenandi regum beatus ha-
clesiseCsesaraugustanaesedem ascendit. Primo Pater bitus fuil; qui post bealior gloriam cceleslis regni
monachorum, et ex hoc praesul factus iri regimine bona plenus seneclule promeruit.
populorum; vir iu sacris iitteris eruditus, plus ver- CAPUT VHL
bis intendens docere, quam scriptis; tam largus et
Justus Helladiidiscipulus,Uliquesuccessor innexus
hilaris dato, quam hilaris et vultu. Unctionemnam-
est:virhabiludinecorporis, ingenioquementis deco-
que spiritus Dei, qua fovebatur interius, tam largi- ab infantia monachus; ab HeUadio
tate muneris, quam habitudine vultus adeo praefere- rus,atquesubtilis,
B ad virtuteinmonaslicseinstitutionis aflatim educatus
bat, ut etdatum gratia commendaret, etnon datum
excusaret. In ecclesiasticis officiis pariler et inslructus, in Agaliensi monasterio terlius
gratia quaedam post illum rector est factus. In
eleganter et sono et oratione composuit. Annotavit mox illi successor pontificatu autem
inter lwecinquirendaepaschalis solemnitalistam sub- inductus, vir ingenio acer et elo-
tile aique ulile argumentum, ut lectori et brevitas quio sufliciens,magnaspe profuturus, nisi hunc ante
et veritas longaevam vitam dies abstulisset extrema. Scripsit
contracta, placeat patefacta. Duodfecim an-
nis tenudt sedem honoris, adeptus vitanTgaudio, ad ad Richilanem, Agaliensis monaslerii Palrem, epi-
slolamdebita et suflicientiprosecutioneconslructam,
quam anhelavit desiderabili voto-. SubsCititin sa- in
cerdotio temporibus Sisebuti et Suinthilani regum. qua patenter astruit susceplum gregem relin-
querepenilus non debere.Exstitit rector annis tribus:
CAPUTVII. e tempore Sisenandi obiit, qui rex post hunc die nona
Helladiuspost Aurasium sedis ejus adeptus est lo- decima defunclus abscessit.
eum. Hiceum regise aulseillustrissimus, publicarum-
que [Tol., puhlicanusque]rector existeret rerum , CAPUTIX.
sub soecularihabilu monachivotum pariter explebat Isidorus post Leandrum fratrem Hispalensissedis
et opus. Nam ad monasterium nostrum (illud _p Q provinciaeBseticsecathedram tenuit: vir decore si-
Agaliensedico,cujus me susceptiomonachum tenuit, mul et mgenio pollens; nam tanlaejucunditatis af-
quod munere Dei perennisque ac patenlis sanclilatis fluentem copiam in eloquendopromeruil, ut ubertas
decore et opinabile cunctis et palam est totisi cum admiranda dicendi ex eo in sluporem verteret au-
ssepediscursantium negotiorum ductus itinere per- dientes, ex quo audita ' bis qui audisset, non nisi
veniret, remota clientum saeculiquepompa decoris, repetita ssepiuscommendaret. Scripsit opera et exi-
adeo monachorumpeculiaritatibus inhaerebat,ut tur- mia, et non parva, id est, librum de Genere oflicio-
mis junctus eorum, stipularum fasciculosad cliba- rum, librum Prooemiorum,librum de Ortu et Obitu,
num deporlaret. Cumqueinter decorem insolentiam- Patrum, librum Lamentationis, quem ipse Synony-
quesaeculi,solitudiniset amaret et sectaretur arcana, morumvocavit, libellosduosad Florentinam sororem
celeri fuga, relictis omnibus quse esse noverat mun- contra nequiliam Judaeorum,librum de Naturarerum
<li,d ad id sanclum monasterium, quod frequentave- ad Sisebutum principem, librum Diflerentiarum, li-
rat voto, venit permansurus optabili usu. lbi factus brum Sententiarum. Collegit etiam de diversis au-
monachisPater, merilis studiisque sanctis et vitam ctoribus, quod ipse cognominat, secretorum Exposi-
monachorumdebile rexit, et stalum monasteriitotius tiones sacramentorum : quibus in unum congeslis,
communisrei divitiis cumulavit. Ex hoc fessis pene D I idem liber dicilur Quoestionum.Scripsit quoque in
senio artubus ad pontificatus apicem evocatur; et ultimo ad petitionem BraulionisCaesaraugustaniepi-
quia vocaretur vi coactus [Tol., vi coactatus], pari- scopi librum Elymologiarum,quem cuni multisannis
ter etignolus,illic majora virtutum exempla quam conaretur perficere, in ejus opere diem cxtremum
monachus decit, quia statum mundi, quem contem- visus est conclusisse. Floruit temporibusReccaredi,
psit virtule,magnaperhibeturrexisse discretione.Mi- Liuvanis, AYitterici,Gundemari, Sisebuti, Suinthi-
serationes, eleemosynarumquecopias tam largiter lanis, et Sisenandi regum, annis fere quadraginta
a Exstat apud nos manuscripta ejus episiola ad ''. c De MaximoIsidorus, de Viris illustribus, cap. 46.
"
quemdam Froganem Judseorum partes foventem.".': a Ita Tol. Cod. et Florez. Editio Matrit., adiit.
Yidit eam aliquando ipse Joan. Bapt. Perez, et ha- ''' e Subscribit in iv concil. Tolet. ann. 3 Sise-
buit transcriptam ex vetusto Cod. Biblioth. sancti nandi.
Laurentii, eamque anuotavit. Ex illa licet brevi id f Bis legitur in Edit. omn. Nos in Ms. Tol. legi
quod scribit hoc loco sanctus Hildefonsus, facile mus his, quod non cohseret, nisi male scriplum di
confirmatur; nempe in arguendo et reprehendendo carous Itis pro is in noroinandi casu : quae lectic
acerrimum, in scribendo vero parum accuralum ex- " omnibus esset probanda, nisi placeret vix Dro bi
etitisse. conjectari.'
i>Joannes frater Braudionis,infr., cap. 12.
PATROI,..XCVI,
i03 AD S. HELDlEF&MfiPISeOPI TOLfifANl OPERA '__}
tenens pontiflcatos hoiiorem, iiiSignemquedoctrinaeA K ejus post ftluM teftiris' rfefetorsccfessit.fet borium
sanctse gloriam pariter et decorem. meritunl senis, qtii dUPbusdiscipulis sanctisque fi-
CAPUT X, liis Ecclesiae Dei hsercditatfeirimeruit rclinquere
Nonnitus post a Joannem in Gerundensi sede gubernandairi. tderri Eiigenius moribus incessuque
calleris. Nam numeros, statura, iri-
ponlifex accessit, vir professione moriachus, sinipli- gratis, ingeriio
cilate perspicuus, actibus sanctus, non homhium crementa, decremeiitaque, cursus recursusque lu-
diutina deliberatione, sed Dei per homines celcri narum tanta peritia tiovit, ut considerationes dispu-
defiflitionein pontificatum ascitus, adhserfensinstaii- tationis cjus auditOrem et in stuporem verterent, et
tcr obsequiissepulcri sancti i>Felicis martyris. Rexit in desiderabileni doctrinam inducerent. Vixit in Sa-
Ecclesiam Dei meritorum excmplis amplius quara cerdotio fere undefeiniaririis, regnantibus Chhltila,
verborum ediclis. Hic et in corpore degcns, etin Tulgane et Chiridasvifithotegibus.
sepulcro quiescens, ferlur salvationis operari vir- CAPUT XIV.
tulcs. Substitil temporibus Suinthilanis et Sisenandi ItfemEugeriius alter post Eugeniuni pontifex stib-
regum, rogatur. Hic crim Ecclesise regiae clericus esset
CAPUT XI. egrCgius, vita monachi deleciatus est. Qui sagaci
c Coriariiiuspost <*MaurilanemEcclesiaePalentinse 1"
fuga urbem Caesaraugustanampetens, iliic marty-
sfedeiriadfeplus est, vir tam pondei'e mentis quam rum sepulcris irilisesit, ibique studia sapientiae et
habitudine specieigravis, communi eloquiofacundus, propositurri irionachidecenier incoluit; unde princi-
et graviS [Tol. gralus], ecclesiaslicorum ofliciorum pali Violfentia reducius, alque in pontificatumascitus,
Ordinibus intentus et proviclus, "nam melodiassoni vitam plus virtuium meritis quarii viribus egit. Fuit
niultas noviter' edidit. Orationum quoque libellum namque corpore teriuis, parvtis robore, sed valide
de omniuifl deceriter eoiiscripsitpibprietate Psalmo- fervescferisspiritus virlute; sludiorum bonorum vim
rufii. e Vixit ih poiitilicatri ariiplius triginta annos, pfersequfeiis, canlus pessimis usibus viliatos melodiae
digrius habiius fuit ab ullimo tempore YVillericiper COgriitionecorrexit, officiorumomissos ordines cu-
tempora Gunderirari, Sisebuti, Suinihiianis, Sise- ramque discrevit. Scripsit de sancta Trinilate libel-
iiandi et Chinthilse regum. lum et eloquio nitidum, et rei veritate perspicuum,
CAPUT XII. qui Libyoeet Orieritis psrtibtis ijiitti quantocius po-
' Brauliofrater Joarirtisiii Csesaraugustadecedentis
terat, nisi procfellisrestiltantia frefa incertum pavi-
adeptus est locum; vir sicut germanitate conjunctus, dis iter viatoribus disttilissfent;'Sbhpsit et duos li-
ita non minimum [Al., nimium] ingenio minoratus. bellos, unum diversi carminis riietro, alium diversi
^
Clarus et iste habitus canoribus, et quibusdamopu- i operisprosa COriferetOs, qtii ad mtiltorum industriara
sculis. Scripsit g Vitam./Emiliaiiicujusdam monachi, ejus ex hoCtfenacitersarictsiriivalueiruntcommendaro
qui memoriam hujus et virlulem illius sanctl viri suo memoriam. LibellOs'qtioqufei Dracontii de Creatione
tenore commendalpariter et illuslrat. Habuitsacerdo- mundi coriscriptPS,quos anfiquita£ protulerat vitia-
tium fermeviginti arinis: quibusexpletis,clausit diera tos, ea quse incorivehiferitiafeperit, subirahendo,
vilaepraesentis. h Duravitin regitnine temporibus Si- immulalido, vel meliora conjiciendo, ila in pulchri-
sehandi, Chintilae,Tulganis et Chindasvinthiregum. tudinis forriianicoegit,utpulcliriores de artificiocor-
CAPUT xm. rigentis, quam de manu processisse videantur au-
I Etigenirisdiscipulus Helladii, collectorCtcotisors ctotis. Et qtiia dfe die septimo idem Dracontius
Justi, pontifex post Justum accedit, ab infantia fflo- omniriOreticerido, semiplerium opus visus est reli-
nachus, ab Helladio cum Justo pariter sacris in mo- quisse, isle et sfexdiferumrecapitulalionem singulis
naslerio institutionibus eruditus. Hunc secum Hclla- Versiculis renotavit, et tle die septimo, quae illi visoj
dius a monasierio lulil ad pontificatum tractus, qui surit, eleganter dicta subjunxit. Clarus' habitus fuit
rursUS ab eo clericalibus institutus ordinibus, sedisi tctnporibiis Chindasvintlii et Recesvinthi regum,
a Joannem Biclarensemabbalem, de quo Isidorus, Di ] rum. Anno tandem Christi 1148, Raymundus archi-
cap.44. Toletanus ad concilium Rhemense profe-
b Felix Gerundensis martyr, de quo Prudentius, episcoptis ctus, in Eugenii monunifentumLutetioeiricidit, et rei
in xvin Marlyr., ct Eulogius. gestae historiam septilcriqufelPCunihostris prtitius
c Conant. iu Concil.Tolcl. ann. 636. nuntiavit. Nuper auteni Philippus secundus rex
d Maurilasubscribit in in concil. Tolet. Episcopus Hispaniarum reIigiosissirr.ns, hujus sancti Eugenii
Pa.Ientinus, non Amalensis, ut in irapressis. martyris corpus fexGaiiia ad se anatuiri annp 1S65
0 Itaque moritur circa annum 638. celeberrima pompa fexcfepit,-et Ecclfesiaedoiiavit
\* Ad quem scribit Isidorus. Toletanse. . ....
8 Exstat manuscripta. i De Dracotitio Isidorus , cap. S?. Dracpntius
II Itaque moritur cirea annurii646. pferro poeta, cujus hic fit inferitio.jariidrii fertur im-
'
1 Eugenios archiepiscopos Toletanos videntur prfessus,rion tariieniit fuferatahEugenit emendatuS;
Gothi cognovisse duos laiitiim. Itaque secundum, sed hanc Eugeriii ehifendationemyidi iri illo veluslo
give alterum vocant Hildefonsus, Julianus et Fclix CodifeeRuicii Azagrii, cujus supfa menlionem feci.
illum qnem nOs tertium. Temporis enim vetustasi Et hic Draconlius, ut ab Eugenip emendatus fuit,
oblivione obruerat Eugenium primum martyrem ai editus ssepius est; prinium a doctissimoSirniondo,
DionysioAreopagitaToletanis missum, de quo me- deiiidfein PP. Biblioth., tandeiii a nobis. (Vid. hujus
minit Ilduinus ahbas, et sancti Gerardi Yita; fetcon- Patrologim tom. LX.)
cors denique Ecclesia Parisiorum atque ToletanO'
&# APPEND. t. OPERA DUBfA.— MONlTUM. <M
fere duodeclmatiiiis terieris dignitatfemsifiiul feiglo- A snm in basiiica sahct* Leocadife tenet haliitatiori^
riarti sacerdotis; sicque post Iucis mundialis occa- sepulcrum.HuciisqueHildepliorisus.
APPENDICES.
APPENDIX PRIMA»
S, HMtfflNSO flPMA DBBITMflR ASCEIPM.
MONitUM.
Qfiaedubia dicimtis,Ieetor (mtime, illa opera velimus inteingas, quce aliquando non sine probabili ratiotie
sahfefi (ioctoris credita siiht; quaravis procederite tetapore. scriptisque ad juslum criteritim diligentitis"
cxaminatis, potiora momenfa deprehentferiritviri docti, quare ipsa sancto doctori abjudicanda putaverint.
In his primum locum damus opusculo de ParturitiPiie beatae Marisevirginisj et ejus perpelua virginifate*
pauca de eo .prsefaturi,quoniam hahemus super ejus legitimo auctore animadversioneserudiiiss. viri Joannis
MahiUonii(Swcul. n Act. SS. ordin. S. Bened. in observ. ad Vitaiii Sancti Hildefonsi), quern exscfibefe
operasprethrm dnximus cum Luca D'Achery, tomo I sui Spicilegii, fol. 45 novaeEditionis, per Ludovicum
de.la-Harre.correctse et Cxpurgatse.,
« Frauciscus (inquit) Feu-ardenfius, theologus FarisieliSis",in Bfolloiheca'Paitrum ir6rinnlla HilrJfefonsi
opuseula vulgavit : in his librum de Virginitate sanctaeMariaecontra tres infideles, cujus hic prologus:
Deus, lumen verum, etc, et initium': 0 Domina mea! Doriiinatrix mea, etc. Cui lihro aliinn Hildcfonso
itidem attributum subjecit, de perpetua Yirginilate sanctseMarise, et ejtis pafttiriiione ciifii hoc exordio •
Quamvis omniumEcclesiarum virginitas, etc. Priraum libeUumesse Hildefonsi, posteriorem vero Ratberti
abbalis Corbeiensiscerlissimis deprfehehdimUsargumentis. HildefotiSuslibrum de Virginitate testimoniis
Veteris ac NoviTestamenli plenum edidil, inquit Cixilanes, qui dicendi modus inpriore libro evirienter,
non in posteriori, apparet. PrsetereaHildefonsus, auctore Juliano, librum de Virginitate scripsit contra tres
infideles,et quidem eoritra Jovinianuifl, Helvidiuitifet Judaeos; quemadmodum ex Quirici epistola,. qnoe
pracfixaest operibus Hildefonsiih ms. Codice, mamfeslum est. Atqui Hildefonsuseosdem omriinoirifideles
noraine ieiius ih priorfehocfeeIibro inferpellat et fexagitat; in posteriore vero libro aliusoninino quoDstionis
status : Patrunitestinionia passim iri confirmationem adducuntur, quos inter laudantur.et citanmr Gregorii
MagniMoralia,Augustinus,Hieronymus, CyrillusAlexandrinuS,Pfetfus Ravennas, aiiique, quos ric salatat
quidem in opere suo Hildefdrisus. Denique magna est iriter utrumque opus styli diversitas. Hilrieforisns
conglobalis synonymis adversarios urget; Ratbertus majori sententiarum gravitate, qui modus senem
decebat, in posteriori Iibro profeedit,opusque suum dedicat abbatissae et sanctimpnialibusbeataeMarioe
apud Suessiotias,ubi educattis fuerat, quod ex operis inscriptionepostea referenda patebit. Unde eas matres
et malronas charissimas saipe appellat.
« Non ergo Hildefonsiis, seri Ratbertus postferioris iBtius libii auctor censendus est. Hujus tempore
emersit controversia quaedariiinter cathohcos de modo quo beala MariaChristum neperit. Eum naturaii et
cotiimuni cseterortim homiriuhivia et lege riatum asserebant nonnulli; alii contra, quPs inter Rathcrlus,
reclamabant. Qusestio ista iri Germania orta est, uti doeet Raframmis Corbeiensis monachus, Ratberti
seutentiae contrarius,-in Iihfelloqncm de hoc argumento composuit, et cuidam sibi ignoto (non proinde
Ralberto monasterii sui abbafi) inscripsit. Ratramno respondere videtur Ratbertus fratrum homine
adversarios appellans his verbis : « Sed quia quorumdam hunc fratrum rursus impuclicaquasi percunctando
« laborat temeritas, decrevi ad vos, matronaeChristi, de iis scribere , quae ipsi curiosius contra ejtis
€ pudicitiam quam religiosius conantur cxpiorare. » Et ut siatani conlroversiseinlelligas, « Non dico,
« inquit, quod dicant virgiiiitatehi amisisse, quoenescietrs virttm, virgo concepit, virgb peperit, ct virgo
< permansit; sed quia id ipsum quod conlitentur negant, dum dicunt eam communi lege naturaofilium
« edidisse. » -.......
Hinfeappsret magna infer utrumq|ue Hildefonsi et Ratberli opus diversit.as. Hiidefonsus agit Contra
tres infideles; Ratbertus Adversus fratres. Hildefonsusarguit Helvidium, et JudiBosyirginitatetn Deiparae
perneganles; Ratberftis catholicos tlieologos eamdem Deipanc virginitatefti admittcntes, at nori recte
expiicantes, ut qui MaTiamdilatatis virgitialibus clauslris Cbristum peperisse dicerent, qupd certe jam
voluerat Joviiiiaritis, queiri Hildefonsus impugriat. Ratbertus opus suum in duos partitus est librog,
sanctimonialibus Suessionensibus nuncupatos hac mscriptione, qualis in apographis Corbeiensibus
reperitur : « Yenerabili matroritfeChrisfi una cum sacris virginibus Vesona [Leg. Suessona] riiouastice
« dfegentibtisP. R. (id est, Paschasius Ratbfertus)raonachorum ornnium peripsema. i Hanc inscriptioneni
si vidissetFeu7ardentius, Ralberto sine dubio proprium ac germanum fctum tri.buisset. Ppst lisec sic liber
incipit: Quoniam omnium Ecclesiarum, fetc, quae in Bibliotheca Patrum habentur ad mediuni usque
libellum. Nam ab eo loco ubi legituf IraeCnota : Hic aliquid desideratur, Codices mss. ab Editis omnino
discreparit, substitatrntque parterii sfefmoriisHildefonsoascripti, qui infer editos de Purificatione sanctae
Marise hiscribittir; secundus vero Ratberti liber est ipsa Homilia quae in impressis praedicto serinoni
subjicitur cufti hoc exofdio. Inler sancldrum Scripturarum eloquia, etc. >
Hucusqtie Acheriusex Mabillonio; quibus satis aperte evincitur hujus opusculi auctorem longe alium
fuisse ab Hildefonsonostro; cui nos sententise libenter subscribimus.Unum tantura habemus quodlectorem
hoc loco moneamus : Mabillofliisuperiora argumenta ex eo pondus'praecip.uedesHmere, quod vix in du
bium revocari potest, nempe unicum de Virginitate optisculumfuisse ab Hiidefonso conscriptum, illudque
jtot siugolarMs hotis distinctuifi, pro-t ex Juliano et Cixila accepimus, ut facile a quocunque aUo secerni
207 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. SI08
possit; neque enim si aliud conscripsisset Hildefonsus in DeiparaeVirginis defensionem alios sorlitus ad-
versarios, credimus ejus Vitse scriptores silentio fuisse proetermissuros. Quo prsejacto fundamento, tota
ista collalio inter ulrumqne opus a Mabillonio docte instituta, firmissime conslat; continuoque elicitur
hoc allerum opusculumquod et propter styli diffei-entiam,et argumenti dissimilitudinem, et adversariorum
quos oppugnat diversitatem, nuliatenus potest ad illud Hildefonsi tanquam ejus pars aliqua referri, esse
alteri adjudicandum.
Quod reliqua spectat, postquam Acherii Editionem cum illa Feu-ardentii, et Codice nostro ms. Ameliano
(de quo multa jam menlio in prsefalione libelli de Virginitate) diligenter contulimus, quanquam Ma-
nuscriptuin curn Feu-ardentio consenlire deprehenderimus, hos tamen deserere, atque Acherii Editionem,
uno vel altero loco excepto, sequi decrevimus. Neclemere; estenimhic traclalus in Acherio ut plurimum
correclior quam in nostris, in quibus, ut jam indicavit Mabillonius, perturbatus est ordo, et interpollatus
contexlus. Non ideo tamen Codicis nostri parvipendenda cst auctoritas; namque scriptura illius cor-
rectissima est, quse ssepe saepiuscum mss. Corbeiensibus Acherii consentit, eorumque lectionem confir-
mat contra Feu-ardentium, ut ex variantibus lectionibus apparehit. Deinde in eo ipso Codice secundi
libelli conclusionem reperimus, qualis habetur in Feu-ardentio, desideratur vero iu Acheriana Editione.
Et noslro quidem judicio quicunque allente utramque perlegeril, faleljilur secundam hujus opusculi par-
tcm in Acherio esse mutilam, quippe quoein media cujusdam Isaioe sententise expositione desinit, hserenle
adhuc et suspensa oratione; in nostris vero perfectam exslare, in quibus non anle finis sermoni.imponilur,
quam tota sententia explicata ad rem accommodata sit, divi Augustini vcrbis oratione conclusa. "Quare non
dubilavimus ex nostro supplere qiue AcherianoeEdilioni deesse cognovimus.
Interea tamen necessario factum esl ut duo frsgmenta, qua: ex loco non suo merito rejecta sunt, sepa-
rata remanserint. Quoene omnino perirent, huic opusculo ante sermones subjecimus, scilicet exordium
sermonis (ut est in Feu-ardentio) de Parturitione et Purificatione sanctaeMarise, et mediam partem tracta-
lus de Parturitione, apud ipsum. De iis admoiiitus, vale.
a
OPUSCULUM DE PARTU VIRGINIS
PASCHASIO RATBERTO ABBATI CORBEITE VETERIS
PROBABILIUS ATTRIBUENDUM.
-Quamvis omnium Ecclesiarum virginitas oeatse A conantur explorare. Explorando vero partum virgi-
et gloriosoe genitricis Dei Marise sit decus, honor nitalis ejus el uterums pudicitise,iutroducuntf ac si
et forma virtutis, maxime tamen sanctimonialium peritissimi physiologi callide satis dispulalione sua
virginum, quarum castitas.ejus c specialius illustra- colluvioneni viliorum, in qua concurrunl plurima
tur virtutibus, informatur cxemplis, corroboralur et erroris discrimina.
merilis. Undfesacratissimura ejus puerperium animo Dicunt enim non aliter heatam yirginem Mariara
et corde devolissime venerari ac reiexere, divini parere potuisse, neque aliter debuisse quam com-
h
muueris esl gratia. Pro ea vero contra hoereticam muni lege naturse, el sicut mos est omnium>femi-
pravitalem dimicare ac vincere, opus cst Spiritus narum, ut vera nalivitas Christi disi possit. Alias
sancti ct virtus Altissimi, qui eam obumbravit, ut autem (inquiunt) si non ita natus est ut coeteri
sine coitu viri, et sine uila corruptione, d Deum et nascuntur infanles, vera nativitas non est. Et ideo
hominem pareret, virgoquesemper mancret. Proqua ne fanlasia putetur, aut ne sicut aqua per alvcum
jain olim beatum Hieronymum contra Ilelvidium hse- transisse, ita per uterum virginis ahsque nascentis
reticum ct contra ejus compliccsscripsisse legiraus; ordine natus credatur, pium e$t sentire, sic eum
quos ita dehcllavitacdevicit, uldeinceps usque ad prae- lege naturse natum fuisSe, quomodo nascuntur cse-
sens nihil e rccidivum erroris conlra eam surrexeril. teri infantes, et eam sic peperisse sicut reliquse pa-
Sed quia nunc quorumdam fratrura rursus impu- riunt mulieres.
dica quasi percunctando laborat lemerilas, decrevi 0 cseca pietas, quae tam impie sentit de Maria
ad vos, malronoe Chrisli, de his scribere, quse ipsi virgine, et caeca praesumptio, quaetaui impie loqui-
curiosius conlra ejus pudicitiaro quam religiosius tur rie Chrislo I Non dico quod dicanl virginitatem
» In Acberio mscribitur hicliber ae tartu virgi- B Petragoricensi provincia in Galliis fuerit urbs Ve-
nis: In Feu-ardentio vero et Codice nostro Ameliano sona, scu Vesonna, aul Vesuna dicla, ul omnes
ejus tilulus est: Liber contra cos qui disputant de norunt.
c Ila Acherius et noster Cod. ms. Feu-arri. edi-
perpetua virginitate sanctw Mariw , et ejus parturi-
tione. dil, specialiter iltustrala. Paulo infra cdinius Pro ea
b Sic incipit liber in nostris aDsque ulla proefa- vero, ul esl in Feu-ard. et Am. melius quain Propter
tione : In Codicibus tamen Corbeicnsibus legitur ea, quod habet Acherius.
hsec, proul ab Acberio edila est : « Yencrabili Ma- d In Acher., Dominum.
tronse Christi una cum sacris virginibus Ycsona mo- e Recidivumhabent Feu-ard. et Acberius; dissen-
nastice dcgenlibus Paschasius Ratbertus mouacho- tit Cod. Am., qui scribit residuum; quse lectio in
rum omniurnperipsema. altero Corbeiensium reperitur, nec improbatur a
« QuLeslionem,charissimoe, de partu lieatoe Marise L. de la Barre.
virginis mihi nuper allalam vobis peisolvere de- f Ac si. Hsecvcrba parenthesi inclusa voluit L. de
crevi, quoniani vos eam plurimum ainare non la Barre, quasi a librario superaddita, sensumque
ainbigo, ut cx hoc scialis quanlum vos diligam perturbantia. Non negamus; sed nullus illa Codex
louge diu a puero vester alumnus, multo jam senio nons habct, nec omnino intolerabilia sunt.
confectus. t Callida, Amel.
Illuri aulem VesonaMabillonius cumAcherio con- h Est deest in Feu-ardentio; at habet cura Acher.
tcndit legeiidum Suessona, seu Suessione; Ludovi- Arael. Cod.
cus vcro de la Barre relineri posse pulat, cum in > AHaseliam in Amel., solus Feu-ard., alii.
_09 APPEND. I. OPERA DUBIA.— DE PARTU VIRGINIS 210
amisisse quaenesciens virum virgo concepit, virgo A ptus homo totum accipiendo quod Dei est, ° aliud
peperit, et virgo permansit; sed quia idipsum quod quam quod Deusest esse non potuit. Ac per hoc si
confitentur negant, dum dicunt eam communi Iege Deus Yerbum, totum suscipiendoquod est hominis,
naturae puerperam iilium edidisse. Quod si ita est, hoino est, et assumptus homototum accipiendo quod
ut astruunt el aflirmanl (quod absit), jam Maria virgo Dei est, utique Deusest. Quod si ita est, ut iste con-
non est, Christus sub maledicto natus est, iraefilius fessus est, imo quia est, ubi, quaeso, est communis
de carne peccati, et ipsa, traae benedicta ab angelo lex in nascendo, ubi colluviovitiorum? NamChristus
prsedicatur, in maledictione adhuc permanens sub Deus qui nunquam non fuit, ex quo homo factus est
riiaiedicto peperit. Alioquin quid est quod legem et assumptus in unitate personoe, semper mansit et
naturse requirunt in Maria, ubl tolum quidquid in permanet verus Deus et homo : non duo quidem, ut
ea fuit, possedit Spiritus sanctus ? a quam virtus esset alter Deus, et alter bomo, sed unus idemque
Altissimiobumoravit ? Quod si virtus Altissimi ab Deus et homo. Quamvis enim aliud per quod Deus,
omni sestupeccati eam obumbravit, in conceptu et et aliudper quod homo, in utroque tamen unusDeus
in partu sicut ab omni aestulibidinis libera fuit, ita et homo, quia non fuil aliquando purus sine Deo
et ab omni pressura maledictionis, non ex sese, sed conceplus vel natus homo. Sed quia conceptus est de
ex virtute Allissimi immunis et alieha fuit. b Qua- Spiritu sancto ex virginea carne, et natus homo
propter cogitent et divinarum reruin jura, quia non vere, mox ex ipsa conceptione, ineffabili nalivitate
ex natura rerum divinaeIeges pendent, sed ex divi- Deus verus processit, et natus est homo. Quomodo
nis legibusnaturse rerum et leges manare probantur. ergo commune dicitur, quod est ineffabile? Vel quo-
Idcirco temerarium est asserere de Christo quod JJ modonon semper totus est verus Deus Christus,f qui
secunduracommunem legis naturam sit natus, qui nunquam sine vero Deo nec conceplus cst, nec na-
non secundum usum naturse in utero de carne Yir- tus? Et ideo sicut clausis visceribus jure creditur
ginis est procreaius. Nam et ipsa lex naturae, sub qua conceptus, ita omnino et clauso utero natus. B Nec
nunc mulieres concipiunt et pariunt, ut ita dicam, enim illi accessit de homine impolentia, quo modo
vere non est lex naturse quodammodo, sed maledi- nasceretur ex Yirgine, sicut nec aliquando ei acces-
ctionis et culpse; quoniam nisi Adam et Eva pri- sit, ne esset Deus et unus Christus, qui voluit sic
mum peccasscnt in paradiso, nemo deinceps nasce- nasci in unitale veri Deiet hominis, ut esset totum
retur sub culpa peccati. Et ideo ista communis lex veritas quod nascebatur, et essel ineffabile prout
nascendi non naturoe esl, sed corruplionis et vilii. nascebatur, atque tolum credibile quod ex Yirgine
Maria aulem quia benedicta culpam corruptionis 11011 nascehatur sine colluvione peccati, sicut ex nulla
habuit, propterea Chrislumnon in dolore neque sub conlagioneprimse originis.
corruptione genuit. Quod si ex corruptione aut cum Quapropter audianl temerarii perscrutatores tanti
dolore natusest Christus, jamex maledictonatus est; mysterii, et intelligant quod non sunt haec humani-
dequomaledictoGeriesistestaturquod dixeritDominus tatis jura in nascendo, ncque lex, non dico damnatse
Evsc:Muiliplicans,inquit, multiplicabo dolores tuos, r naturoc, verum etiam nec lex primse originis ante
et conceptusluos (Gen.m, 16). Pro quo Symmachus pcccatum, ut Deus et homo unus de Virgine sic Chri-
ajfliclionestuas dixit. Origenes vero et Theodolion, stus nasccretur; quia, ut ait beatus Cyrillus in epi-
necnon el Sepluaginta tristitias tuas dixerunt et gemi- stola ad Nestorium (Post rtted.) : Non cst nalus
tus; ubi el Theodotion et Symmachus pro gemiti- f; communis homo de sancta Yirgine, quia in ipsa vulva
bus wrumnas posuerunt. In quibus omnibus non lex Yirginis, ut ipse fatetur, utero virginali se Verbum
nalurse designatur, ut isti physiologivolunlc imperite cum carne conjunxit, et suslinuit generationem car-
satis, sed lex vindictae multiplicantur, et augetur nalem, quia carnis suoe nativitatem suam fecit', et
causa peccati, labores in partu, afflictiones,tristitiae, h qui in forma Dei fecit hominem, in forma servi fa-
et serumnaeatque gemitus. Pro quo in Hebrseo ha- clus est homo; sed utrtimque Deus de potentia sus-
betur : ^jpin.^jp-y rp-iN rcnrj. Unde omnes quse cipienlis, ct ulrumque homo de humilitate suscepti.
pariunt non ex natura primse originis sic pariunt, Ac per hoc lalis partus non est communis lege na-
seriex vitio culpoe,et ex maledicto justoevindicloe turse, sed sicut mirabiliter conceptus, ita mirabiliter
Dei. At vero benedicla et gloriosissima virgo Maria, Deus et homo natus. Ergo non illum ut cseLeros
non dico quod non ex communi Iege naturse, verum adoplio filios Dei fecil Filium, sed divinitatis natura
ctiam necexnatura primse originis filium, neque ex illuin in proprium Dei Filium exaltavit, et donavit illi
semine viri, sed de Spiritu sancto ex sua carne divi- nomeaquod est super omne nomen (Philip. n, 9);
nilus procrealum, sine ulla vitiorum colluvioneDeum ut esset totus Dei Filius homo et Yerbtim, quia nuo-
ct hominem profudit. Et ideo partus ejus non sic quam non fuit Dei Filius, qui sempiternus permanet
tractandus est, ut caeterinascuntur; quoniam d sicut unici genitoris unigenitus. Nunquamsicut igitur ipse pu-
coeteri na-
doclor egregius Athanasius ait inter csetera in libello rus homo conceptus, neque natus
fidei suse, quem quasi sub dialogo edidit, incarnatus scuntur infantes, ut ei; ex adoptionis gratia, aut
cst Unigenitussecreto suo mysterio, quod ipse novit ex emolumento virtutum praerogativafilii prsestare-
ix, De sua fide, circa fin.). Unde prosequi- _. tur; sed Dei Verbum, quia carofactum est, assum-
(Lib. " ut totus
tur : Nostrum est, inquil, credere, et illius nosse.' psit hominem ini se sine persona hominis,
Audiantquapropler, quia solummodo illius est nosse esset Clirislus proprius Dei Filius, non ex dono
ut cseteri, sed salva proprietate
quomodo conceplus, quomodo in utero conversatus, gratise renascendo, naturae. Personam vero hominis ideo non
quomodo Yerbum Deus et homo de Yirgine natus sit ufriusque sed tantum hominem, quia ipse persona
unus Christus, quia, ut ipse ait, DeusYerbum totum assumpsit, k sancto in Trinitaie
est hominis, ut homo sit, et assum- tertia cum Patre et Spiritu
suscipiens quod
a SolusFeu-ardent. legit quoniam pro quam, ut quam quicunque, quod legitur in Acher.
est in cseter. 8 Feu-ard. el Amel. aliter habent: Nec enim illi
b;In Amel. et Feu-ard. legitur : Quapropter cogi- acccssit de hominis impotentia, quo nasceretur ex
tent isti disputatores naturarum teges, cogitent et Virgine,etc.
divinarumrerum [virtutem, Feu-ard.] jura Amel. h Quia, Feu-ard.
c Feu-ard., imperiose. 4 Cod. Amel., ex adoplionis gloria : deindeFeu-
d Pro sicut doctor, scribit docle Feu-ard. ard., aut ex molimentovirtutum.
• » Edimushunc locum ad Cod. Amel. et Feu-ard. i Proprius De.iFilius. Retinuimus lectionem Cod.
Edition.InAcherio desideratur tota sequensperiodus, nostr. Ainel. et Feu-ard., raelioreiu abs dubio quarn
et praesentemconcludit illis verbis : Utique Deusest. Acherii, qui edidit: Essct Christus proprius non ex
Quodsi, etc. dono grdlim, etc.
f Qui nunquamest in Am. et Feu-ard., melius kSanciodeestinAcherio.sedhabentAm.etFeu-ard.
tli A» 6. HILBEFONSIQPgRA APPENDICES, -114
Deusuniis seniper jf-uit.Idcircpjure quod habuit in A Ji (Jerem. xx, U) alque Job (Job. m, 3) maledicla
seternitate, persoiiam n.on assumpsit, secl homiuem pronuntiatur, dies, inquam, nativitatis eornra, dies
jn tempore, antea quem non habuit; ila ut qui sus- tamen quando inchoata est felix Marisenativilas,
cepit et quod susceptUBiest, sicul ail bealus Augu- beata prpnuntiatur el colitur rejigiose saiis. Quod
stinus in Iibro de Prêdestinatiope,una esset in Tri- si in peccafo esset, jure raaledic/,a diccretur el ge-
nitaie persona; quia, sicut ipse aiibi ait, nalus cst niebunda potius qiiaro benedicta, qjiando nuntialum
de Pati'e Deus Verburo, satus esl de matre Verbum est patri ejiis, quod nala esset in saeculo. Nunc au-
jcaro factum, unus atque ide.roDeus Dci Fjlius, natus tem quia universam benedictione sua beata virgo
antesaecula, etnalusjn saeculo, et utraqjie naLivitas Maria illuslrat Ecclesiam, non imiiierjlo sancliftcaia
unius est Filii Dei; ac per boc yjrgo Maria jure Dei in Spiritu sancto colitur veneranda. Nullius igiiur
genitrix vocatur, » quia genuit Deum et hominem. nativitas celcbraiur ini mundo nisi Christi, et cjus
Yerbum caro factum, non ut cseteri nascuntur in- atque beati Joannis; Jo,annisatitein quia et ipse in
fantes, aut ut ex don.ogratiaefiunt homines; sedsicut utero sanctiijcalus Jegjlur; sic et beata virgoMaria
bealus Gregorius ait iu Moralibus, salva proprietate jiisj in utero matris sancjificata esset, minime nafi-
utriusque naturoe, essentialiter in suam ass.uropsit yjtas cjus colenda esseL. Nunc autem qpia ex auclo-
personam hoiijinem,per quoxlmirabile sacramentum ritate tofius Ecclesiaeveneratur, cousfate.aroab orani
el aelcrnus ex Patre, et temporalis ex matre, unus, originali peccafo immuncm fuisse, per quam non
idemque esset verus DeihominisqueFilius; quoniam, solum maledictiomatris Evoesoluta est, veruro etiam
sicut ipse ait in eisdem Moralibus, aliud est natos benedictfo omnibus pondonalur. Quod si prseclara
homines gratiam adoplionis per eum accipere, aliud 'P sacralissim.ae.Virginis nativitas uniyersaliler tam
h unum singulariter per divinilatis potentiam Deum j sancta et tam gloriosa jure colitur et yeueralur,
ex ipso conceplu prodisse. quanto roagisips.a,quando ab angelo jara gralia plena
Quapropter, quoeso, cessent isti dicere, sic eumi ofiiciosissiniesalutatur? Nam cum dici.1ei Ave, co>
esse uatum.ut caeteri nascuntur; quia non genuit; lesle veaerationjs obsequiuro exhihet (Luc. i, 28).
eum Virgo Dei genilrix ex origine primaepraevarica- Cum autero .dicitgratia, piena, ex integro i iram ex-
tionis ut renascaiur, sed de Spirilu sancto, ut Dcus; pulsar.i osicndit, et resliliilam grafiaro cleclarat. Cum
credatur, sine dolore et sine gemitu, sine molestiai dii.it benedictalu, fructuro benedictionis demonstrat,
et aeriimna,sine tristitiaet aflliclione,' quoniam hsec; quia quando Spjritus sanctus in eam advenit, tolam
omnia justissime damnatse carnis in prima origine: delaecavita sordibus Yirginem et decoxit, ut esset
retributiones sunt et vindictae. At vero beata Maria,, sanctiorquam as.tracoli. Porro quando yirtus Al-
licet ipsa de carne peccati sit nata et procreafa, ipsa-- tissimi fotam eam obmnbravil, k factum .es.tut ejus
que quamvis carp peccatj fuerit, non tunc jami in utcro veniens Yerbum, quod erat in prjncipio
d quando praevenienteSpiritus sancti gratia ab angelo> sempiternuiji apud Palrem, caro fierct ,ex tempore
proe,omni.b,us rouiieribus benedicta vocatur : Spirituss et babitaret in h.objs.
sanctus, inqml,supervenietinte,etvirtusAltissimtobum- AudianLigitur novi disput3tor.eset invesligafores
brabit tibi(Lpc.i, 35).Alioquin si noo eodem ° Spiiitui novi el inauditi partus , audiant et inlelligant pri-
sancto sanctijicata est et emundala, quomodo caro) mum quia viri sunt , quomodo b.enedispulare que-
ejus non caro peccati fuit? Et si carocjus de roassai- anl i
de natura et sexu umlierum; deindfirecogitent
primaeprsevaricationis venit, quomodo Christus Ver- p(u ut quid naturam requirunt el oonimuncm legem
bnm caro sine peccalo fuil, qui de carne peccalii nascendi, ubi totumdivhiumeslcl incffabile,divina
carnem assumpsjt, nisi quia Yerbum, quod caro fa- virlus quod operaiur? Qeneralionem ejus (inquit
Ctumest.eam primum obumbravit, in quam Spirituss »prophela) quis enqrrabit (Isai un, 8)? Nam quis
sanclus supervenit; ,et virtus Ailissiroi eam totaraI hocloco pro " impossibiliaccipilur; quia nemo san-
possedit? Proplerea vere caro f ejus jaro non caro) ctorumest,non dico divinam,vcrum etiam qui bunta-
peccati fuit, iii qua Deus se toturo iftfudit, et Yerbuml nilatisejus generationemadiiquiduro queat enarrarc,
quod caro factum est, sine peccato ad pos yenit; quii qparoyis ulrasque onines debeant credere. Hinc ergo
jure non solum legem naturge viiiatse in nascendo) coiUgilur, quocisuperstitiosa sit Jstoruni cunctatio,
non tenuit, S yerum nec legem primaeorigiros, quaml ef superfliia disputatjp, quia dicupt pstia yeptris et
habereut feminac,si mandatum seryasset mater pm- vulvaeeum apefuisse, et c.oUuyionerosanguinis, ut
nium Eva in paradiso. Alias autero quomodo Spiritui coeterioranes, et c fecuji<Jarum spurcitias post se
sancto eam rcplente non sine originali pcccatp foit,:, traxjsse ; ip qujbus piuniijus gemjtus et dolor multi-
cujus etiam nativitas gloriosa, calholjca in oronii plicatur, .trisl.itia et geruninaeaugfentur,P ut ncmo
Ecclesia Cbristi ab omnjbus felix et beata praedica- sine iiis parigj.Ijijiuq;.Sed aiisit a cpr.dibus fidelium,
tur? Enimvero si npn beata essej ,et gloriosa, nequa- ut talc afi.qtiidsuspiccnlur de Marja virgine , quaa
quam h ejus festivitas celjebrareturubi.queab ompi- pro maJedictioneprjmaeoriginis bene.dictionemattu-
bus. Sed qriia tam solemniter coUtur, cons.tat exx lif Bjundo. Undeet ipsa siquideip, ut djxi, ab angelo
auctorilate Ecclesise, qupd nullis quando nata est;t beuedicta praedicatur ip muliprjbus, et salulalur
subjacuit delictis, neque eontraxit jn utero sanctifi- D offiicipsissinie ut maler Dopiiniprse oninibus gloriosa,
cata ofiginale peceatum. Unde etsi JeremiiK dies s et aj) EJisabelh ip spiritu prophe.liaebenedicta pro-
a Qum, Feu-ard. j Ubi ^cbefjus Jiajjet iram exiju/sam, est in Feu-
i «7numdeest in Feu-ard.. et Cod, Ain., qui seri- arjj,. tqni eicltfsgm.
bunt: aliud est singulqriter, etc. J' JjgjjcJectjpnerii, quoeest in Feu-ard. et Amel.,
« Quoniamhmcomniafestin Acher. et Cod. Amel. [. fliOj?lj'o f etjoeii.dariiputayimus; rigqueenim quidquam
Hmc deest in Feu-ard. in ca corruplurii animadverlimus, sicut in illa fa-
d Quando desideratur in nost. Aro. et Feu,, qui ji etvm ejus in uterg, etc..,quapi emendare volensL. de la
habent : Non tunc jam ex prmveniente. Barre sic edidit'; Statim ejus in -uteroveniens Ver-
» Spiritu sancto, Acherjus et Amel. Cod. D.eest st pum quod erqt in prjncipiosempiternumapud Pgtrem,
vero sancto in Feu-ard. ul ,cc(",o fieret, ,etc,
f Ejus est in Am. et Feu-ard., desideratur in jn 1 Uj:qiiid! iNihilnjutayjpjus ex npstris. Aclierius
Acherio. habet ul qui.
m deest \a Acjier.
8 Vere scribit Feu-ard. Prophetq
n km.el., impossibtlitat/3-
h Feu-ard. et Amel.",tam festiva celpbraretur ubi- '" °
que db omnibui. fptY^x^.,'see^^ta^s^re^(a,h:fo.A., immunia-
rum.spurcitjfis.
1 Quoesequuntur usque ad iUa, sic e( beqta, tjesi- i- P Ut ticpio. ItaAcher. et Amci. Cod. JEIIICHVIO,
jjpaptur Jg Aqjierjo, u^que ijr^terifliitteiTclaerant. t. F,eii-«]-d.
213 APPEND. I. OPERA DCBIA. — DE PARTU VIRGINIS. 214
nuntiatur, cl benediclus fructus ventris ejus creditur A nalionis contra angeli vocem maledictioni subjacuit,
etveneratur (Luc. 1,-8). aErgo in qua, et per quam et Yerburo Palris de carne peccali (quod absit), ut
tanta benediclio cfiloruil, el gralia manavit, non est caro fieret, homiuera assumpsit. Sed quia contra fi-
credendum quod ejus puerperium doloribus et gemi- dem catholieam est sic sapere, beata Yirgo plena
tibus more feminarum subjacuerit. El quia beata gratia neque dolorem sensil, neque corrupL;o;;cm
Dei genilrix trisliliis non subjacuit et oerumnis, libera viscerum pertulil, quia quanlum alieaa fuit a cuipa,
ab omni maledictionis naevofuit, quam Spiritus san- Spirilu sancto iu ea cooperanle, el viiiute Allissimi
ctus adimpievit, et *>totam Doniino dedicavit; quam k quaadumhrabaiur, in Lanluniexfranea a malediclo
virtus Altissiini obumbravit, c et ex sancliiicata prirriie damuationis, l et tantum immunis p-ermansit
carne Virginis Verbum carnem assumpsit, &el cou- a corruptione carnis, necnon etagemilu etdolorihus,
nivil in unilale personse. Et hoc esl quod dicilur : quibus vexantur omnes filiasEvsecu.il pariuni. Uude
Verbum caro factuin est (Joan. i, {&), non commi- Prophela in persoiia Chrisli ad Palrem : Tu es, in-
stione naturae, sed exunitatepersonse. Et ideo eiiam quit, qui exlraxisti me de ventre , spes mea ab uberi-
de hac nativitate, ut dixi, jure dictum credimus : bus matris mem (Psal. xxi, 10). Ergo cum dicit: Tu
Generationem ejus quis enarrqbit (Isai. LHI, 8)?Quia es qui extraxisti me, singularcm suam declarat nati-
el isla inefiabilis esl mira naliyilas carnis , non e sic- vitalem, BIsuavitcr de venlrc enixus. n Alias aulem
ut isli coccuciunl, communis ex lege naluroe, sed orojiis qui de ventre malris venit ad luccm in roun-
sacramenLo graliae. Nam quod nascilur Deus homo do, non nisi nulu et operalione Dei procrealus venil.
ex Yirgine, ' non est consuetudo, sed mysterium; Christus aulem de Viigine speciali et ineffabili quo-
non esl nalura, sed virlus, sed dignalio; non esl T»dani modo procrealus, absquo vexatione malris in-
oruo nascendi, sedpolestas. Et ideo non est quod gressus est mundum. Et ideo piuin est credere quod
requiiat huroaua sapientia in hac nativilale, nisi non sicut caeleri, sed novo et admirahili ordine Dcus
quia Yerbum caro faclura esl, el nalus est ulvoluit, et homo nalus est in munrio. Hinc ergo est quod Jc-
vel quando et quomodo voiuit. Alioquiii quis capiat remias tcslalur -.FacietDominus novum super terram,
qupd inaudituiri ct ineifabile esl? E Yel quid inleiii- mulier circumdabit virum (Jerem. xxxi, __). Quod si
genlia carnisjure in eo requirit, ubi totum et divi- utique novtim fuit et admirahiie quod Virgo concc-
nura ei incomprehensibile, quod narratur? Ait nam- pit sine semine et siue corruplipne' viri, vetustas
que evaiigelista : Generalio Chrisii sic erat (Multh. esse non pptuit in parlu; et ideo nihilominus crc-
i, 18). Utiqjuegeneratip isla carrialis sic eral, de qua dendum quod simiii modo, novoet admirabili ordine,
iioii dixit, sic facta esi, sed sic erat; qfuia Chrisli natus sit in mundo sine dolore, et sine geinitu, ct
generalio eral apud Patrem iiiefiabilis, quarido per sine ulla corruptione carnis. Et hinc est ac si pro
hanc praesciiptam et ineffabilem gerieralus esl ex gratiarum aclione, quod speciali modo in psalmo
matre.Unde quod eral, utique semper erat. Et quod qui de ipso tolus est ad Patreui ait: Tu es qui extra-
semper' erat ex aeternitate,h potuit fieri ex tempore, xist%me de venlre (Psal. xxi, 10). Ac si p palenler
quidquid factum est in eo mirabile. dical: Exlraxisli ine, quia non eo ordine surii egres-
Unde plurimum desipiunt qui dicunl eum coromuni sus de uiero, ut caeterinascuntur, cum ingenti vexa-
lege riaturaeesse natum, ' qui non ea lege constat tione matris, sed novo egressu P siue corruptione
esse conceptus; quoniam hacc lex nascendi, quse pudoris. Extraxisti me quidem de yentre malris, ct
nunc Iex nalursevocalur, ex vitioprimae damnalionis _ non ego viscera corrupi integritatis. Et n.epularemus
es.t. Et ideo ait Apostolus : Fuimus nos omnes ali- " phantasma fuisse, ut multi hserelicorum dixerunl,
quando filii irw, sicut et cwteri (Ephes. u, 5). Sed addidit : Spes mea ab uberibus tnatris mew. Ergo
absit a hdeiium cordibus ut ita Christus nalus creda- ubi mater et ubera narrantur, veritas carnis et non
tur filius irse, sicul coeteri nascuntur in vitjo cprru- pjiantasma prsedicatur; qui licet clauso ulero sit
ptionis, de qua corruptione dofor et gemitus multi- natus, i queni ipse sibi pervium fecit salvo sigillo
plicatiir. Alias auterri secundum carnem riec gemitus pudoris, sicut et conceptus, tamen de carne Virginis
nec dplor siue feorruptioneyisceruro, nec corrupiio piocrealus est, et ideo uberibus jure lactatus coro-
sine i dolore e.t gemiluj gemilus et corruptip in memoratur. Sic itaque totura faclum est, ut ficret
partu feminarum non njsi ex delicto et riialedictjone riovum super terram, ' quando Verbum caro factum
primse priginis veniunt. jjri.de interrogemus istos se- est, et yocalum est Emmanucl, quod est tiobiscum
quaces Ijclvidii hoereti.ci, qui elsi virginem eam pon Deus. Hic est itaque hortus ille conclususin Canlicis,
denegant perinansisse, pudiciliam lamen commacu- fons signatuss (Cant. IV, I?) : hprlus sitpiidem con-
lant el graiiam qua pjena piaidicatur, quando cojn- clusus, quia qnando I),eus ingrcssus est ad eam,
muni lege yitjafaynalurae dicunt eam peperisse. Quod incorruptain invenit; sed fons signatus permansit,
si ila peperit, ergo adhuc ac si Jnmassa pripiSfediaro- quando Deus et iipmp riatus est ex ea, nec tamcn
11Ergo (inquies) per quam. Jta Feu-ardent. Paulo i Dolore cordis, Feu-ard. et Am.
posl nec Aipel. nec ipse halierit beata Dei "genitrix; k Qua adumbratur, iri toium, etc. Ita Feu-ard.,
et pro tmvo, quod est in Ach., legunt nodo. contra et Ainfel.
a Tqtam eatn (Amei.) Domino dicuvit. Quoniam D i Et Acjier. lantum iminunis permansit a corruptione car-
viiius, etc, ipse etFeu-ard. nis. Ita in Amel. Cod. et Iêu-ard., neque ex-
c Et sgnctificata carne Virginis Verbum carnem trudere legitur hsec yerba vojuirous, ex qujbus yeriium per-
sibi, elc, Feu-ard. et Amel. mansit oi'ationem plariiorem reddit.
J Et convenil, Feu-ard. m Nihjl mulainus in his qusehapet Am. cum Feu-
e Sicut isti canunt, communi lege naturm, fetc. Ita ardentio, qqapquam aliter Acjierius : Suqyitqtem de
Feu-Ard. et AmeJ. utero enixus.
t Ex his quse êquuatur, sola ultiroa verba ha- n Solus Feu-ard. scribit qlius prp qlias.
bjjj,Feii-ard.,>?jo« est ordq nascendi, etc Arnel. yero 0 Aperte, A«iel.
biirn4cberio' cpnsentit. p Mutilus est aperte hic lpcus in nostris, in quibus
e Feu-ard. et Amel. Cod. Vel auis, intelligentiam ita lcgiiur: Scd novo egressu, u( niuiti fimreticorutn
carnis jure reauirit in eo, ubi tolum est dhitmm et dixerunt, etc.
hicomprehemibilequod narratur? S Quoniam est in Feu-ard. et Amel.
a Non piirgbile edidil Acherjus ex sms, quod an r Quoniam Verbum, etc, habetêu-ard. etAmel.
sit ipferiLoa nobis rejeclum, noslrorum leclioue ser- ex quibus postea supplevimus et, quod desideratur iu
vala, judicct tecior. qui scribit vocatum est, etc.
1Ariicl.CoJ.: Qtd alia lege constat esss natus et con- Acherio,
8 Quando iagressus cst ad eam. Ita Fcu-ard. et
ceptus. Et pauio post, ubi Achcrius haaet lex nuturm, Amel., nieiius quaro Ach., quando ingressus e&t,et
Feu-ard. et Amel., lex nascendi. eam incorruptam, etc
215 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. «16
fonlera pudoris aut sanguinisinlegritalera violavit. A simul s et Jesum vulvam 'matris aperuisse. Qui pro-
f
Nam sanguis et fons pudoris, qui corruptus non fuit fectotemerarii asserlores, dura ita sentiunt, in totum
ln conceptioneprolis ex coitu viri, non crcdo quod ddesipiunt, et destruunt quod sansedoctrinseest, quod
corrumpi debuerit in nativitale, quod cruciationem rudimenta r fidei de Christo Ecclesiiscommendarunt,
matris et contaminationemhonestatis habuerit. Hinc cquod gratia Spiritus sancti 6 in mysterio promulga-
est sane quod Ecclesia ex auctoritate sanctorum vit. i Nonenim sic completi dies purgalionis ejus di-
Patrum canit de nativitatc ejus : Et gaudium^ma- icunlur, quasi beata Virgo purgalione eguerit ullius
tris habens (inquil) a cum virginitatis pudore (Sedu- delicti,
( quia pjoerit Dominum Jesum Christum dc
lius, lib. nCarm.). Ubi alii quam egregii viri emen- iSpiritu sanctcf procreatum , sed quia ipsa sub lege
darunt cum virginitatis honore. Yirginitatis autem (erat, el DominusJesus Chrislus sub lege factus, fa-
lionor permaximus est, si et virgo Deum pariat et ctus ( de muliere (Galat. iv, 5), legis praecepta, et in-
hominera, et tamen ex homine nato nullis affliga- stituta i h veterum in eo servantur jure ad tcmpus,
tnr kakiis sigillum pudoris. Kakise namquc dicun- iquousque cessante lege, gratia succedcrct. Et haec
tur Graecevexationes, quibus quam dire allligitur est i completio dierum secundumconsueludinemIegis,
corpus et animus. Sed beata Maria nihil liorum per- iet non secundum necessitatem purificationis, quia
lulit, qusc ct gaudium habuit in fructu, et honorem beata 1 et intemerata virginitas immaculala et incor-
in partu : hinc quoque dicitur concepissc virgo, et rupta permansit, nullis coinquinata sordibus, nullis
pcperisse, et permansisse. iEqua igitur conditione vexata Evae cruciatibus. Non potest ficri juxta an-
diciiur concepisse,ac peperisse, aequaetpermansisse. geli vocem, qui gaudium universorum affert, ut
Non enim in pariu solenl b coire puerperoecum vi- j» i ipse Christus tormenta in ortu suo matri attulerit.
JJ Inler
ris, ut virgo lunc negetur virginitatem perdidisse, angelorumexcubias et laudes non credo quod
quando nullus est appetitus, neque ulla possibilitasj malri gemilus, el dolorcs, tristiliasque Evoe conlra-
coeundi; sed integritas commendaturvirginis, et he~ xerit. Et ideo alia erat purgatio Ula feminarum, in
nor alque incorruplio carnis. Alioquin nos viri, quiai qua purgabantur non minus delicta animarum quam
nescimus illiussexus naluram, interrogemusvirgines,, et vitia corporum; et alia purgatio Marise,in qua
interrogemus aequeet malronas conjugio copulatas;; non ob aliud quam pro mysterio consuetudo lcgis
virgines quidem, utsciamus quidsit integritas carnis3 servatur, quia nullis egebat purgamentis, quse Deum
et sanguinis; conjugatas vero, si est ulla corruptio ini de se omniumpurificatoremgenuit incarnatum. Porro
parlu aut dolor, nisiprsecesseritsanguinis contamina- complelio dierum purgalionis ejus nulia alia causa
tio, et seminis susceptio. Nonenim libenler vobis ve- est quam cxplelio el consueiudolegis. Purgalio vero
rccundiam incutimus, charissiroae.quinonsinemagno ) ct separalio reliquarum feminarummultis ex causis
c
pudore dc iis loquimur. Sed eximiocpietatis honorr cst in qua et vitia purgantur animarum, et vitia cor-
«st vobis, et decus virtutis beatissimseVirginispudi- porum. Unde septemdeputautur dies immundi, qui-
citiam praedieare incorruptam et inconlaminalam,, bus sedere jubetur mulicr in sanguineimmundo im-
ct ab omni contagionc priraaeoriginis confiteri alie- mundissimajuxta dies separationis ejtis, et triginta
nam. De qua si interrogemus virgines, norunl incor- tres, ut sedeat in sanguine puro (Levit. xn, 2, &);
ruplionis gratiam, sed nesciuntfecundilalem prolis. omnibustamen diebus islis mulicr immunda erat ct
Si vero quseramus apud conjugiodedicatas, sciuntt snrdida mullis cx viliis, donec redintegraretur status
quidem malcdictionis Evae pressuras ct gemitus,, p totius corporis, i et sanarentur corpora, sanguisque
sciunt ct inter aerumnas et trislilias fccunditatem (l cessaret a fervorc vitiatus, sicque emundatis sordi-
seminis; sed nesciunt integritalem virginitatis necc bus, mulier divinis purgaretur hostiis et niunerihus.
in conceplu, nec in partu. Beata ,l vero mater Do- Seclbeata Maria non talibus eguit sacrificiis, quoe
mini in utroque virgo permansit, id est, et in conce- sanctam de se genuit hostiam, per quam mundus
ptu mater, et in partu virgo, quia in nulkr horum o purgatus est. Namquod dicit evangelisla: Quia omne
c
contaminata reliquarum exemplo feminarum.fuit,,, masculinum adaperiens vmvam, sanctum Dominovo-
quaenec Adam ad se admisit, nec ex Evsecolluvione e cabitur (Luc. n, 23), non ideo dicit ut nos cogat
filium suscepit, nec sub maledicto in doloribus ct:t credere quod Chrislus vulvammatris aperuit ut alii,
angustiis enixa Dominumpeperit. Unde constat quiaa sedut doceret quod ideo sistunt eum Domino, ut fa-
sicut clauso utero conccpil, ita et clauso peperit:: cerent secundum consuetudinemlcgis pro eo ; quia
non comrauni lege naturae vitialae, et maledictioni- i- omne mascutinumadaperiens vutvamsanclus Domino
bus damnatse, sed Spiritus sancti gratia, et virtute ,e vocabitur, k in mysterio legis et sacramento sacroe
Altissimi, qua legitur adumbrata. At vero isti nisu u prsefigurationis.Non enim cvangelisla hoc testimo-
quo possunl, conantur astipulari Virginem in vitio o nium de lege ideo adhibuit, ut monstraret Christum
peperisse, et pudicitiaecontumelias inferre. Undeas- s- vulvam Yirginis reserasse, sicut coeieriprimogeniti;
sumunt iilud ex Evangelio.: Cum impleti essent dies »s sedut ostenderet eum suh lege factum, et de vulva
purgationis ejus , quod obtuteruntJesum in Jerusa- i- Virginis prodisse, non qui vocaretur tantum, sedqui
lem, ut sisterent eum Domino, sicut scriplumest inn esset essentialiter sanclus, cui jure patet omne clau-
lege Domini (Exod. xni, 2) quia omne masculinum <n sum. i Quod testimonium beatus Ambrosius expo-
adaperiens vulvam, sanctum Dominovocabitur (Luc. e. "I nens in Evangelio (Lib. n in Lucam, cap. n), ait:
II, 22). Ecce, inquiunt, cum dicit completos dies :s Nonenim virilis coitus vulvoevirginalis secreta re-
f
purgatiouis ejus, ostendit Evangelista legi naturae se seravit, sed immaculatum semen inviola.bili utero
eam subjacuisse , et sordibus coinquinatam fuisse, e, Spiritus sanclus infudit. Quod sane semeripraefatus
* Cumvirginitatepudoris, Acherius, quipaulo post:t: 1 Et sanarentur thori, Feu-ard., et sanaretur tho-
emendaruntcum virginitatehonoris, quod ex sequen- i- rus, Amel.
tibus patet esse corruplum in Corbeiensibus. k In mysterio, melius quam in ministerio, quod
b Coire deest in Feu-ard. habet Feu-ard., cujus tamen in reliquo lectionem
c Honorem,Feu-ard., pro honor est. retinemus, qua deterior est Acherii: Sacrw prm-
d Pro vero scribit Feu-ard. et Amel. virgo. varicationis.Am. Cod. scribit sum prmfigurationis.
e Feminarum deest in Feu-ard. et Am. 1 Quse sequuntur ea sunt quae in Editione Feu-
{ Legali, Feu-ard. et Amel. Cod. ardentii et Codice Ametiano exstant in sermone de
* Pro in mysterioscribunt Amel. et Feu-ard. mtni-i- Purificatione. Sed ad proesentem tractatum perti-
sterio. ncre prseler mss. Corbeiensiaipsc contextus evincit,
t Verumtamen habet Feu-ard., mendose, pro ve- e- ut paulo inferius annotabimus. Sequimur itaque me-
terum, quod est in Ach. el Amel. rito Acherium, et qusein AmelianoCod. et Feu-ard.
' Ipse Christu» non legitur in Amel. nec habet et hoc loco habenlur exclusimus.
Feu-ard.
217 APPEND. I. OPERA DURIA. — DE PARTU VIRGINIS. 218
doclor non sic dicit infusum, ut aliunde sit quam exx A scripta signabant in primogenitis suis, non quod es-
carue Yirginis et sanguine ; neque ut Spiritus san-i- sent vere sancta, sed quia vocabantur ex mysterio
ctus n sementivum esse credatur carnis, ut Irenoeus s lcgis. Alioquin si litteram sequimur (S. Ambr., ibid.),
vult; sed per hoc verbum Spiritus sancti operalioo quomodo sanctus erat omnis masculus aperiens vul-
designatur. Deinde addidit (Ibid.) : SoJus enim perr vam, cum multos sceleratissimos fuisse non Iateat ?
omnia exnatisde femina sanctus Dominus Jesus, quili Nunquid sanctus Achab, aut Joram, seu caeteri?Nun-
terrense contagia corruptelse immaculati partus novi- quid s sancti Pseudoprophetse, quos ad Eliae preces
late non senserit, et coelesti majestate depulerit. Et;t ultor coeleslis injurioeignis absumpsit ? Non ulique,
paulo post (Ibid.): Hic ergo, inquit, solus sibi ape-:- sed in sacramento fulurse prsefigurationis vocaban-
ruit vulvam : nec mirum ; qui enim dixerat ad pro- tur sancti, cum h non essent, donec veniret Chri-
phetam : Priusquam te formarem in ulero, novi te, ett stus essentialiter sanclus, qui et sponsse suaevulvam
in vulva matris sanctificavite (Jerem. i, 5); qui ergo0 aperirel, fecundilaiemqne pariendi filiosrefunderet.
vulvam sanclificavil b alienam, ul nascerelur pro-- Ipse namque dominico dignusjudicalus est obtutu ;
pheta, hic est qui aperuit matris suae vulvam, ut im- caeteros omnes juxta legis seriem typum fuisse fu-
maculatijg exiret. turi, nemo qui ambigat. Et ideo sistunt eum Domino,
Quibus profecto verbis non mihi videtur sibi con- quoniara ipse est purgatio per resurrectionem octavi
lrarius,autca?lerisdoctoribus sanctis, quia dicitquod1 i diei in Jerusalem, ut in eo condonetur et offeratur
solus sibi aperuit vulvam. Aperuit siquidem sibi suai omnis adoptio filioriim Dei. In eo namque quod lex
potentia mirabililer, ut esset ei pervium iter, c ital ait: Omne masculinum adaperiens vulvam, sanclum
ut virgineus clausus maneret uterus, sicul fueruntt gj Domino vocabitur (Exod. xm, 2), i promittebatur
janusc clausoe,et taraen per easdem ingressus est ad1 Virginis partus vere sanctus, quia immaculalus, qui
discipulos; sicut etiam sepulcrum signatura et clau- aperiret vulvam Ecclesioc, ut in eo sanclificarenlur
sum, quando resurgens egressus est per illud. Hinci reliqua omnia, et essent primogenita. Unde signan-
quoque alibi (In auodam hymno) ipse ait: Fit portai ter angelus ad Mariam: Et quod nascetur (inquit) ex
Christi pervia, referta plena gralia, transilque Rex,, te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. n, 53). Non
ct pcrmanet clausa. Non hocsicdicit, ut intelligass quod corruperit matrem nascendo, quam integram
quod contra se sentiat, sed sic utique ut plenissime: et inviolatam reliquil virginem ; sed quia ex ea nalus
cognoscas eum de utero et per uterum Yirginis na- Deus homo aperuit Ecclesioevulvam, et in carne sua
tum, quem ipse sibi fecit pervium. Ac per hoc ipse: k pervium sibi fecit iter, ita ut Virginis aulam clau-
sibi vulvam apemil: sibi quidem, quia vulva Virgi- sam servaret, quatenus ex matre l virgine virginem
nis, licet clausa, ei penetrabilis patuit, d quam cumt sibi duxisse sponsam ostenderel, quam tali tantoquc
cnixus intraret in mundum, clausam reliquit et si- fcedere nascendi virginem permansuram et immacu-
gnatam sigillo pudoris omnino ; quia Deonihil diffi- latam monstrabat.
cile est, eo quod, ut quidam ait. subditur omnis na- Unde constat legalitereum oblalum, sicut et circum-
tura ejus imperiis ritu solito. Idcirco constaL eumL cisum; alioquincircumcisionenoneguit,quiaoriginale
absque ambiguo ila natum, ut esset secretum geni- peccatum nullumtraxil, quo delendus esset ipse Chri-
tale matris et clausum, quod sibi ipse sua virtute fe- stus de populo suo, nisi circumcideretur. El tamen
cit apertum. Alias autem ipse solus sanctse Eccle- circumcisus est, quia volens sub lege fuit, ut eos qui
sioc, quam sibi sponsam dedicavil, ad generandos, /^_ sub legeerantredimeret; sicut.et oblalus, ul nos, qui
populos aperuit vulvam virginitatis, de qua nimirum rei eramus, sacrificium Deo Patri in se offerret (Ga-
vulva David propheta canit dicens: Alienati sunt pec- lat. iv, 5). Alias autem si ipse , quod absit, immun-
catores a vulva, erraverunt ab utero, locuti sunl fatsa; dus esset ut matrem coinquinaret , quomodo nos
(Psal. LVII, &); personam hsereticorum declarans, emundaret in sua oblaiione, et faceret hostiam Deo
qui alienantur a vulva integritalis, e falsa permis- in odorem suavitalis ? Idcirco etsi ipse dolores nostros
cendo, ut corrumpant castitatem virginitatis Eccle- et infirmitatesinsepertuliletportavitlanguores(/sfli.
sise ; quam sane immaculatam servare contendit Apo- LIII,4), absit utmatris pudorem ullis vexaverit inju-
stolus, et virginem custodire, cum dicit: Despondii riarum molestiis. Absit,m perquam omnis malediclio
enim vos uni viro virginem castam exhibere Chrisloi Evse soluia esl, ui ipsa in partu malediclionibus sub-
(II Cor. xi, 2). Cujus genitale secretum tunc ape- jacueril priinse damnationis. Absit, ubi virtus nasci-
ruit, quando per aquam et Spiritum sanctum rena- tur, ut ubi tanta conluvio vitiorum credatur; ubi
scendi gratiam concessit. Cui propheta : Lwtare, in- gaudium omnium proedicatur, quod tanta tristitia
quit, sterilis quw non paris, erumpe et clama quw non et gemitus intervenerit; inter angelorum discursus
parturis, quoniam multi filii deserta;, magisquatn ejus: quod immunda septem diebus in sanguine immundo
quw habet virum (Isai. LIV,1). Unde et Anna in can- sederit. Ad quara, si ita esset, nec pastores. mane
tico suo : Donec sterilis (inquit) peperit plurimos, et: juxla legem, ut ita dicam, ingredi liceret; nunc'au-
quw multoshabebat filios infirmata est (1 Reg. n, 5). tem quia angelus eos evangeiizandi gratia devolus
lste estergo solus essentialitersanctus, non per quem invitat, veniunt et vident, inveniunt et intelligunt
mater corrumpatur, sed per quem vulva reseretur de verbo quod eis n praedictum fuerat. Nequaquam
Ecclesise, primogenilus ex mullis fratribus. Quem D I igitur credendum quod invenerint Mariani in tantis
in figura futuri mysterii, priora Iegis divinoe proe- spurcitiis, solam, multis ° miseriis, ut assolenl puer-
f
o Pro semenlivumhabent riost. semen esse. non eguimus conjecluris, qui et in Feu-ard. et in
b Alienamnon habet Amel. nec Feu-ard., et cerle Amel. Cod. reperimus priora.
desiderabalur. 6 Sancti decst in Ach.; habent tamen noslri et
c Paulo aliter nostri: Ita ut Virginis clausus ma- Cod. Ambrosiani, ex quibus IMCC desumpta sunt.
b Non deest etiam in Acherii Edit. Emendavit jam
neret uterus, sicut fuerunt janum clausw, cum per eas-
dem ingressus est ad discipulos. De la Rarre illud verbum supplendo quod legitur in
d Tamen edidit Ach. pro ^ruam, quod est in no- nostris.
1 Diei desideratur in nostris.
stris. i Promittebalur. Ita Acherius , et Codex Amel.
e Falsa permiscendo, ut corrumpanl castitatem in- Non male Feu-ard. edebat prmfigurabatur.
tegritatis Ecclesim, etc. Locum hunc ad nostrum Amel. k Per Mfe™m,solusFeu-ard.
Cod. et Feu-ard. Editionem reprsesentamus, in qui- 1 Virgine non e.st in Ach., est vero in Feu-ard
bus habemus haecverba, in Acher. desiderata, et ad et Am., retinetidumque
sensum satis opportuna. putavimus.
m Per quem, solus Feu ard.
f Per ora legebat in suisAcherius, cujus loco priora n Prmdicatum, Feu-ard. et Amel. Cod.
legendura jam suspicabatur De la Rarre, Nos vero 0 Pro miseriis habet Feu-ard. mystertis.
2J9 AD S. HILDEFONSIQPERA APPENDICES. 220
peroe, ponsternatam, et obyolutam, ad cujus partum Â in utraque tamen natura et nativitate quamvisprimo-.
mul|ifudo aijgeioruri)canit : Gloria in excelsis Deo, genitus dicatur, jure unigenitus esse creditur, quo-
et in terra pqx Itotninibttsbonm voluntatis (Luc. n, niam idem est Jiominis et Dei Filius; non alius,
{&).Ergo ubi, ,ela per quem lanta pax prsedicatur, k et alius, sed Unus, et in utraque unus.
ijon credo qupd jlloe igiipmipiseimmaiculatseinatri Quijras profecto catholi.cse veritatis regulis hinc
cpntigerint, aut dojores caiTiis. inde patet sensus, quod nemo nisi haereticus dicit
Sed ei niagi veij.erabiliterdei.peepsintrantdproum, Christum non nisi comrauni lege naturse nalum,
et.inyeniuntquod b pastores inveniuiit, Mariam, Jo- ncque aliter quani ut caeleii hascunttir infantes.
seph etpuerum (Mdtth. JI, 11); inveniunt non vexa- Quaniyis enim praefalus doclor Hieronymus in eo
tam dojorihus, sed obseqjieijtempuero : dcinde prp- opere quod conlra Ilelvidium ex hoc egit, videatur
pidunt el adorant pblatis mun.eribusqueni cum ina- ei cessisse, et ep iii loco, ubi ait, de hospitio vulvse
tre invepiunt. Adqrajit, inquam, cjus primogeni- noyem mensium, et de * vilitate nascendi, quod ille
liim : pjinjogenitum aut.em, non eum queiu sequari- hsereticus iusullando proposuerat, quasi inriignum
tur fratres, sed quero nullus antecedil.c Quaiijyjs esset divinae niajestati, ad tantam dignationem sfe
enJmqiijdamvQluerintpotiusunigenituin deberp djci humiliasse, ut inler viscera in utero versarelur Vir-
qiiam priniogenjtTiin, tainen quia idioma Scriplura- ginis, auf intcr femora feminea naseeretur m tam
rum esl, qmdquid priimim aperil vulvaro, primoge- sprdidus; -sic eniiji oninia in contrarium opponens
nilum vocari, sanctificalumque esse Domino, raajuit qpasi hoereticus, ut destrueret fidei catholicoeveri-
Evangejisla securiduro eumderarilurn primogenitum, tatem. Cui e c.ontrario egregius ille veritatis asser-
quarn qnigcpitum dicere; non quod aperuit vulvam w g tor, npn cedendp, ut isti volunt, sed n dignilalem
lege paiuraa, ut mos cst cseteraruin feminarjim, sicut **gloriosissiraaehnniilitatis Dei amplius commendando
isti aiunf, scd quja ex ea natus est tam primogenilus, ait (Cotitra Helvidium, c. 9): Quod quanto vjliora et
quametunigenituslegedivina factus sub lege, utper inhoiiestjpra pro nobis illa majesLasdivina suscepit
eum lex tola irnpleretupjn spiriLuef,ad litteram.Nam aut suslinuit, tanto chariiis nos redemit, et propen-
et ipse primogcnitus ex resurrectione appellaiur ex sius honorapdus esl. Tali Jiamqu.e sensu, ctsi non
multis fratribus; jjndequja colligiiurinspecip genus, eisdem verhis, in quantum recolo, eidem responriens
quanivis utiigepitus dici posscj per naturam, inagis Jja:relicp, videtur beafaeYirgini non infamiam ullius
tamen hic primpgpnitus de)jui|t dici, ut esset in- colluvionisaut poenampeccali intulisse, sed dignaiio-
diciuro, quodjam in eo, el pereuni alii quam multi pem divinam et exinanitionem irrimensam in forma
fralres coiligebantur filii Ecclesise per gratiam, cu- servi reverenter satis commendasse; non ul Virgi-
jus aperuil yulyaro.. In vetpri quoque Teslamento ll- nem vexatam a Domino, et exhonoratam ostenderet,
lis primogenjfa dabantur quam sscpe, qui d Dei gra- sed ut clementiani pii Cpnditoiis etiam hujusmodi
tia praeelectisunt, quorum non ex natura dignitas, hsereficis demonstraret. Idcifco non cessit islis cum
sed ex gratia S merilijm anleferlur. ldcircp dicimus Jfeividioerranlihus, sed cpfriptjit, ut discercnt non
et nps quod prjmogenitus Jiic significantiusdicilur, infamare Yirginem, ° et Deuni ripn derogare in for-
quam unigenjtus uf per euni pjimes qui ex gra,lia ma servi hpmilitatem. Npn enim pudicitiam ejus in
colliguntur, illi SQlummocIpc.oadunali in cteleslibus aljqup laesgim(jpc.et, qui tantum in ejus laude Irium-
hahpantur. Hanc quippe Uguramgciebanl omnia iiia plial; ncque ad horatn cessit ejus a,dversariis, qui
primogenila sub legc Doraino corisecraia; et ideo .,, pro ea tanlum et tam diu diinicavit verbi gladio, cui
justum erat ex iis omnibus primogenitis, qui vul- »w I)eus contra hostes ejtts tanlani resistendi contulit
vam r Domino aperiebant, ul Dpniiiius ijiier eos gratiam, et revinccndi praebuit virtutem, qt nemo
legaliler ofiferretuf, cujus formani illa oninia proe- contra eum audeat insqrgere.
ferebant, ut esset ipse primogenitus, in pmnibus pri- Oro autem, sacratissimse virgines Christi, veslris
matura lenens, npn qui vulvaro vcyaret malris, sed iutenenientijjus meritis, ut qui jlli tantam ppestilit
qui vulvam aperiret Ecclesioe. Haacidcii'codixerim, dicendi periliam, et debellandi adversarios forlitudi-
ui iiilclligal "6 pmdens Ieclor quia primog.euitum nem, milii quoque cjare dignelur loqueridigratiam, et
noii seqiientes fratres faciunt; sed idep certe' pri- quse djgna sunt huic mysterio aperire in spiritu ve-
mogenitus Christus vocalur, quia opines unjgenHi, ritalis, qualpnus hinc iudfe per vos, el propter vos,
sicut ipse unigenilus fuit malris, primpgcniti djci p matronae Christi, dignus' inyeniar fantopere qui
qucunt, non tamen omnes prhnogeniti jure queuiit foeis nullis suffragor rperitjs , jit apte defcndere
unigcniti vocari. Ex quo coUigitur>' primpgenifum qjicanj P et matpis Domini qiei pqcjiciiiapi, non sane
curo vocari debere, antequemnullus, et ppst quem credenlibus paiidere yeritaiem,. ut feîpiscaiit, ct
nullus, et non cum tantum quem fralrps sequuptur. ccssenl jam ultra lpqui i falsitalem.
Jure igitur Christus primogeriitus appellatur ,ex Vir- Dicunt autera quod non aliler natus dici queat
girie, non quod vulvam vexaverit Yirgiiiis, el auiam Christus, nisi aequa sorte naturae ut caeLeri; quasi
feseraveritpudoris, sed quia qui eral abinilio primp- sequa cpndiiiope in Scripluris divipis semper naljvi-
genilus totitis creaturae, natus est ex ea el ipse tami tas esse dicatur, curo lofige aUasit isja iiativitas ora-
Unigenilus quam el primogenilus, co quo voluit' nium, * qua sub sprle maleriictiorospascuntur,etalia,
modo, sine gemilu et sine dolore > parturieptis.;-Psi f Eva non peccasset, quja ista sub piaiediclo feslet
Nam et de Baptismo primogeriilus recle vocalU!',qui i serumna, ijla autem tota ip flore benedictipnis fru-
ctin resurrectioneprimogenitusresurrexisse i dicitur. ctum aflerret sirie gemilu el dolore. Unde, quaeso,
? Nostpr cpm Feu-ard. scribit per quenftantq prw- sermonis parlem ad moniales habiti, prout jnscri-
dicantur, non giwd uttm ignominiw, etc.
b Qy,o,4 credqinoeniunt'.
bilur in Feu-arrienlii Edilione.
h Et post quem nuMus. Desidepant.urhoecverba in
pqstores Hsecverba
* " desideyan-
tW ij}jFeu-afd. ejt Am. nostro Cod.
c Huriciocurii ita fepraesentat Feu-ard. : Qnamvis noslris, et cerie sjne eis roanc^ spptentia esf.
s ' Parieniis, Acher.
cum qttidam posuerint potius unigenitum dici, quii i DicafMf,Acher.
priniogepilupi; cumqueidipmg, elc Apielianus;vero0 k Et alius non Iegitur in nost.
consenlit cuni AvcJ|erio,quem sequimur. 1VilitateAch.et Cod.Ajnel.;solusFeu-ard., veritate.
d Deigratia. tta Aclief. ciim .Cod.tribstr.Apael.; att » Cum sqrdibus, Amel. Cod.
JFeu-ard. njei)4°Seeditjft diciiur' grqtia. n Dignaiionem,Feu-ard. et Apiel.
0 Meritum decsj ip nostris. .' 0 Et Deum, Ach. Domini, nostr.
f Domino deest siitiiliter in npstris. P Et sane credeniibus, etc, solus Feu-ard. Cod.
,6 Vel ex Jjis verbis mapifestum est haccpmnia add noster Achcr. consonat.
libellum specfaj^ lecJ,oribus"cpnscripium, qualc hofe 6 1 Contra vcrilatem nostri, ubi falsitatem Acher.
cst de Partu Virginis; nihiique iniriusesse quant <X T Qui, nostri.
_2l APPEND. I. OPERA DUBIA. — DE PARTU YIRGINIS. -2-
saltem jllam istj cpneedaiit natiyjlalem Cljristo de A J Aut quomodo sine dolpre et sine geroitu puerpera
Maria virgine, qua nascerentur coromuni lege om- peperit, si more cseterarum feminafum vexatis vis-
nes, si non peccasset Eva, quse nunc nativitas nota cerjbus iilium edidit? Et" si Jla patuit, ut aiunt,
est soli De.6,et jgnpta foyte hominibus, et non ascri- quoinodo clausa pei;inansit, ut fuit antequam pare-
bant ei maledicta, gemitus et serumnas pro gaudip ret? Nec eninj jariuaa lllse penetrabiljores erant
matri attulisse, quae tantp magiSjVirgoUbera fuit a clausae quam ulerus Yirginis incprrupius. Idcircb
corruptione passionis, a dolpre carnis, a sordibus npn abs reChristi credilur ari nos Dpminum sic exisse, ut
ignomiuiaB, quanto gratja plena et t incorrupta , nativitas de carne Yirginis piôbaretur, et
o quanlo Spirilu sancto h Dominodedicata, et virtute VirgP nullis cruciatibus yexarptur.
divina adurobrata. Hahet enim Spirilus sanctus in Forte djcturi sunt isti, qpod corpns jain incorru-
se recessus suos, quibus mpdis dicatur nalivitas in ptibile et immortate exjjiiis esset ad pepetrandum
Scripluris sacris, et quihus occplletur legibus sem- quo veljet, quam esset pfius antequam resurgeret.
piternis. Alia naroque es{ nativitas carnis de carne, £ Nequ.aquamigituj' hoc dfoit quisqpe qui sane sapit,
aiia Dei de Deo, et alia quarumiibet rerum innume- quia ex quo concepfgs est Uomo,idero semper qui
rabilium; et taroen epjTJin pmijium non unus esf ante Deus fijif. Unde quandp super undas aequoreas
modus uas.cendi, neque unus eorum ordo exislendi, ambulavit ante passionem, Jjpn jpinus homo quam
quamyis nalivilas in singulis
c
teque dicalur, quibus Deus fuit. Quod si ad naturam j'espicias rerum, aut
est jure attributum, ut nati de aitei'o dicaniur. Ac corpus sine pondere vexit, aut undas sua pptenlia,
rccte quo b sustinere possent pon.duj corporis, soUdius
per Iiocquolibet roodo de SJ.ariayirgineChjistusNativi-
natus credilur, quia ex ea canjenj assumpsil. j
B confirmavit. Et ideo, ut b.eatus Gi'egorius ait in ho-
tas vero ipsa quoroodo ad nos exierit, ulrum ne ea miliis suis (ilon}. 26) : Redemptpris postri ppera,
conriiLionequa Eva peperjsset, si nojj peceassct, an quoeex sem.efipsiscomprehendi jjequa.qijamppssunt,
gloriosius, q.uiaDeuro et hominem geijujt, ef virgo ex alia ejus operatione pensanda suni, qt rebus mi-
pcrmansit, quod illa non esset, neque reljquse dum san-
rabilibus fidenj praebeant fapt.a mjrabijiora. IUud
parerent, superflue quamtur. m quo ppere neroo eiiiro, iaquit, corpus Doroini iptrayit ad discipulos
clorum volult,dubitare, sed catholica fidphpc cerlnro januis clausis, qppd videlicet ad Jiujnanos yculos per
d
omnes praedicant,quia nec in delictq cpnceijjf, jiec ijativitatem suaro clapso exijt utero Virginis. Deinde
in deljcto et dolpre cum corruptione pcperit, necpie addit; Quid ergo miruni, si clausis januis post re-
Christus ex ea ullum peccalum traxit; quod si ex surrecfioiiem suam iji aetenjiirojaiii victurus intj'3-
ea peccatum non Lraxit, nec e adjnisit, qpia mjllis vit, qui } moriturus veniens non aperto utero Virgi-
cruicialibusin nascendo matris vexayit pudprem, ne- nisexivit? Ecce tantus talisque (Joctor et surorous
que in aliquo ejus coititijycijlavitvirginitatem. pontifex de hoc quid senserit, qui omnes ante se le-
Non dicimus itaque, ut ajunt, quod monstruose sit gerat, tam Latinos quam et Graecos, exjmios i tra-
iialus, sed sicut praesignalumest olira in prophelis, ctalores. Ecce es hoc uno, quod nulli dubiuro esse
et fradilnm est riobis a sanctis Patribus, quod ipsa credidit, approbat quod forte dubium esse poterat.
sil porta quaeostensa est Ezechieli, de qua dicit : k Nemo igilur qui sane sapit de re multum dubia inr
Vidi portam in domo Domini, et hmc eraiclausa; et certum aliquid affirmare contendit. Unde quia de illo
vir non transiet per eam, quia Dominus Deus exerci- corpore, qjjod videfi poterat, fides intueiitiiim dubi-
tuum ingressus est per eam (Ezech. XLIV,2). De qua ,p labat, dum fores cernebant clausas, niagister veri-
porta, beatus Ambrosius in eodem hymno de quo tatis ab eis omnemaufert dubietatem, cum eis ma-
dixi, quem in honore sacratissiraaeYirginis conipo- nus et latus palpare et videre jubet. Ita et hic au-
suit: Fit porta (inquil) Christi pervia, referla plena ctor egregius de hoc quod bmnibus in commune cer-
graiia, traositque ftex, et permanet clausa ut fuit per lum esse credidit, rero vaide diuicilem astruxit et
Soecula.Ergo cum dicit fit pervia, semetipsum ex- iirmavit, quod corpus Dominicum post resurrectio-
ponit, et bstendit transitura nativitatis ejus : cum nem 1 januis clausis iiitroierit, fueritque incorruptibile
dicit permanet clausa, ostcndit adimpletum quod pari modo et palpabile. Tamen quolihet pacto in-
erat iti prophetis. Clausa igitur non diceretur, si in gressus ex Evangelio ad discipulbs januis clausis
aliquo iaesa esset ejus inlegritas; f sed quia iu probatur, sicuLel clauso ulero Virginis nalus.mQuod
niitlo est violatus pudor virgjneus, neque fons in si nalus sic per vulvam jure dici non "polesl,ut isli
aliqiio resignalus, procul dubio patet sensus, quia volunl, omnino nec ingressus per januas; et tamen
clauso utero ad nosvenit, sicut januis clausis in- ingressusadeosconvincitur/quiindoin medioeorum
gressus est ad discipulos. Siquidem aspectus discipji- stelisselegilur; sicul el de sepulcro egressus n si-
lorura utruriique tunc probavit, soilicet quod et fores gnalb iHoniiiiienlo monstralur," quando angelus re-
clausai essent, et quod Dominusper easdem introiens volvit lapidein, et yacuiifri' ostendit monumentum.
coram eis prajsens astaret. Sic et fides noslra utrum- Unde liquido cpnstat "quod sicuf saxeum illud os-
que de Christo cerljssimum tenet: qubd et pervia tium-° ei pervium et' penetrabile fuif, nec pptuit
fueril ejus integriias nascenie Domino ex ea, et ta- cobibere vivum, quem prius claudebat sub sigillo
riien uterus non fuerit reseralus. Alioquin quomodo moriuuni; ifa ot claustruhi malricis atque genitale
clausum dici polest permansisse, quod violatum est? "i Yirginis cum esset clausum et signatum sigiilo pudo-
? Quanto, AmeJ. et Ach..Feu-ard., quasi. sutyinere possenf, qupd emendafemus npn ha-
b Djjtninqjleest in Apher. buimus.
c Pro nati hdbent Arael. et Feu-ard, nasei, iion i Moriturus habent Acher. et Cpdex AIJJ- Solus
male. Feu-ard. edebat mgrifius, pessime.
d "Necin delicfqcqncepit.Haec yerba desiderantur j Certatores, Fpu-ard. pt Aijie).
in k Aliter in Feu-ard. et in jjps.trpAjnel. : Nem.o
" nostr. Aiael. fetFeu-ard.
«'Admisit.Male jFeu-ard-qtnisit; npsterCod. Ach. igitur qui safie sapit de hqc re pvudutn dubitet, incer-
consentit, tum qtiquid affirmqrecoikendgt.i
.' CojruptJJShfc locus in Feu-ard., et AmeJ.Cocl.; 1 Pritno scribit JTou-ard. soius.
Sed in nullo esi violalus pudor Virgiitis, nec fpns in _ w Aliter jjn Feij-ard. qpam jii Amel. et Ache-
aliquQ resergtus. Procul dubio, etc. rio : Quia si natus sit per vulvam, vere dici non pqt-
£ Npn multo aliter F.eii-ard. : Nequqqupxnigitur est, .etc
dicito quisquesane sapis. n Signato monumentoest.jn npstr.. Am. et Feu-
h La Barre .emendavit sustinerent, quoniam in ard. Acherius ediderat signatus, quftd 'ierpepdavitde
Acjtefib legehatur corrupte suslinere solum. Nps Ja 0Barre.
qui in nostr. Amelian. et Feu-ardent. feperimus Et pro ei habent nostri.
223 AD S. HILDEPONSIOPERA APPENDICES. 224
ris, cum impleti essent dies pariendi, non potuit ob- A.pervicaci
A insultatione definiunt virginitatem non
stare partui inlegrilas corporis; nec tamen a cguit aliunde quam ex coitu viri corrumpi posse, neque
reserari, quia b non oportuit ut esset lormenlum ei corruptam vocare debere Mariam, licet juxta legem
qui eral honor matris ct gaudium, quia Deo toliim pepererit omnium feminarum, eo quod, inquiunt,
erat pervium in ea quidquid erat clausum; honor etsi viscera vel genitale secretum more caeterarum
vero, quia totum erat deificum,c quod natum.... feminarum paluit, ut nasceretur Christus, virginitas
Fatcor plane quod non tanta materies disputandi tamen corrumpi non potuit; propterea Dei genitrix
valeat inveniri, cur signato seputcro exierit, vel cur sola virgo post partum et incorrupta fuit. Talibus
clausis januis introiefit ad discipulos, quanta quod igitur et hujuscemodivaniloquiish dum sua diffun-
de Maria virginc clauso exierit utero. In illis siqui- dunt venena, sanctorum Patrum proetermillunl au-
dem declaratur divina majestas, in hac auiem mon- clorilatem, et commaculant catholicam fidem. Unde,
slratur divina dignatio ; et secundum d humanitatem quseso,quia noslra dedignanlur audire, audiant bea-
debilus honor matris, et reverentia pudoris. Hinc tum Augustinum, cui contradicere fas non cst, de
quoque beatus Ambrosius hymnidicis Iaudibus te- hac re in libro Enchiridii (Cap. Z&)inter caeteradis-
statur (In hymno in Natali Domini) quod claustrum putantem. Ait enim: Nihil humansenaturoe in illa
pudoris permanserit, el vexilla virtutum in ea fulse- susceptione fas est dicere defuisse. Non qualis de
rint, in qua lota majestas deilalis versalur, quous- utroque sexu nascitur per concupiscentiam carnis
que plenitudo temporis advenit pariendi. Ergo in cum obligatione delicti, cujus realus rcgeneralione
qua claustrum pudoris integrum permansit, nulla diluitur; sed qualem de Virgine nasci oportebal,
disruptio intervenit, nulla vexatio carnis, nulla foe- j>j quem fides matris, non libido, concepcrat; quoniam
ditas diroe conditionis; et in qua vcxilla virtutum si vel per nascentem corrumperelur ejus integritas,
micarunt, nullum peccatum primoeoriginis, ut cru- non jam ille de virgine nasceretur; eumque falso
ciarelur, viguit. Fulserunt aulem vexillavirlutum in (quod absit) natum de virgine Maria tola confiletur
illo sacro puerperio, quando virgo concepit sine se- Ecclesia, quae imitans ejus matrem quotidie parit
mine, virgo peperit sine dolore ct gemilu, et per- membra ejus, i et virgo est. De quo sane opere ad
mansit <=vij-go fecunda prole. Hoe quippe est clau- Volusianum satis eleganter scribit, ad quem etiam
slrum permanere pudoris, in nullo violatum esse libruin nos legendum pro hoc remittit. Sed isti quia
genitale secretum, quod ei fuit apertum non in con- nec illuirilibrum, nec hunc locum legere volunt, er-
ceptu, non in partu, non in ulla confusione parturi- rant sua temeritate decepti. Alioquin, ut hic egregius
tionis. Nam et Ecclesia Christi omnis, tam Romana doctor fatelur (Ibid.), si vel per nascentem corrum-
quam et Grocca,sic sua ct divina fidenter canit au- peretur integritas virginalis, non fas esset eam di-
ctoritate, quod peperit virgo sine dotore, quod per- cere virginem, corrupta a nascente virginitate. Et si
mansit inviolata, quoniam eam in omnibus illsesam corrupla esset vel per nascentem, quomodo inlegra
servavit Spiritus sanclus, ut virgo haberet filium, et esset et illsesa virgo? Audiant itaque ) hi vaniloqui
servaretur ei honor tanto muncre dignus, quanta tantmn doctorem. et resipiscant, ne forte introducant
sanctificatione uterus Deo fuerat dedicatus. per suam falsam * asseTtioneroChrisium in delictis
Explicit tomus dc Partu virginis Marioeprimus, conceptum, et iniquitalibus naturo. Quia ' el si de
una cum sacris virginibus dedicatus. virgine non est natus, falsum est quod Ecclesia con-
„( fitetur, ut hic ait; falsum et quod omnis Scriplura
kNCIPITTOMUS SECUNDUS " Novi ac Veteris Testamenti de illa testalur. Sed
DE PARTU VIRGINIS. quia omnino virgo permansit, nullis m pressa est do-
Inter sanctarum Scripturarum eloquia cavendaest loribus, in nullo corrupta fuit. Et ideo n non fecun-
semper vana et supcrstitiosa intelligentia; quia, sicut darum spurcitias traxit, non sanguinis fluxum emisit,
in Proverbiis legitur, Perversi dijficile corriguntur, non corruptionfesviscerum ° intra extfaque perlulil.
stultorumquc infinitus est numerus (Eccle. i, 15). Et Quod si talibus el hujuscemodi pateret puerpera tor-
ideo quoruindamfratrum temeritas, quia semel'' coe- mentis, procul dubio virgo non esset, quia virginalis
pit sacramenta divini muneris procaci dispulatione integritas violata esset. Hinc Seduliusrhetor Romanoe
commaculare, ct myslerium sacri partus superflua Ecclesisein Paschali suo opere ait: Infans namque
inquisitione discutcre, malunt cum haereticiserrare, parvus ac maximus, membris scilicet P exigjius, sed
quam cum Catholicis quae malc sentiunt corrigere. deitate prsecelsus; per hospilalis templi sinceram
Unde sibi qu.ia s rimas vanaedisputationis inveniunt, defluens castilalem, non Isesit corpus abscedens,
sentinam pravaecolluvionisad submersionem anima- quod non laeseratxum venisset. Quod si ita est, imo
rum fetidam nimis in Ecclesiis introducunt, dum di- quia esl, non ila nalus esi, ut cseteri nascuntur cor-
eunt mendose Mariam virginem naturali legc Domi- rupto corpore, sed illsesis visceribus Deus »t homo
num peperisse, sicut reliquaepariunt feminae, et non natus est. Unde adhuc idem: Vere divinaegenera-
aliunde in partu incorruptam fuissc solummodo, nisi tionis hoc secretum testis virginis .partus ostenditur,
quia ex viri coitu non conceperit. De cujus incorru- qui materni pudoris cuslos ingressus 1 clausis visce-
ptione jam me supra satis in priori tomo dixissei ribus conceptus est et creatus. r Nihil ergo aperlius
credo; sed quia' isti nostris non acquiescunt dictis,, D 1 dicere queunt, nihil manifestius ii sancti doctores de
i Cogit, Amel. sed abstinuimus, quia in omnibus Cod. reperitur.
b Non poluit habent nostri. mPressa. Emendavit iia Aclierius duclus conjectu-
c Quod natum. Legebalur in Acherio quo natum,i ris,
pro passa, quod erat in suis Codicibus. Quam
et reslituit De Ia Barre ut est in noslris. nos lectionem reperimus in nostro Amel. Feu-arden-
d Humilitatem, Acher. tius edebat affticta.
c Virgo desideratur in soloFeu-ard. n Amel. Cod., nullas sordium spurcitias traxit.
f Pro cmpit,quodest in Ach. ct Amel., nostr. ede- ° Intra extraque. Lectio emendatior, quam solus
bal Feu-ard. crescit. habet Amel.Codex.Acheriusenimet Feu-ard. edidere
s Rimas, ambo iidem; Feu-ard., animas.
h Dumsuas diffunduntnwnias, Acher.; noslri vero) infra extraque. Quod autem sequitur ad nostros simi-
liter edimus, in quibus melior est lectio quam in
ul edimus. Acherio: Quod si talibus et hujuscemodi paterelur
i Et virgo est. Ita Amel. Cod. cum Acher. Esl nonl
in puerpera tormenta.
legilur Fcu-ard. p Exiguus corpore habent Amel. et Feu-ard., scd
j Hic pro hi habel Acher., sed nos lectionem Amcl. corpore certe redundabat, et non habet Acher.
et Feu-ard. retmere maluimus. \ i Clausis solus habct Acher.
k Affectionemedebat Feu-ard. \ '" Retinemus hoc loco lectionem nostri Amel. et
i Lubenter deleremus et hoc loco male
insertum;; Feu-ard., eamque praetulimusAcherianoe, quaetalis
225 APPEND. I. OPERA DUBIA. — DE PARTU VIRGINIS.
partu Virginis, quam quod integra virgo clausaque A . diccns : Quomodo descenditimber et nix de cmlo, et
permanserit, ut fuit anlcquam pareret; quod omnino illuc ullra non rcvertitur, sed inebriat terram,sicct erit in-
non esset, si in partu inore caeterarum feminarum fundit eam, el germinare eatn facit
corruptioni subjaceret. Nulla igitur virgo hujusce- k verbum meum, quod egredietur deore meo. Non re-
modi subjacet passionibus, et ideo vere virgo, quia vertetur ad me vacuum, scd faciet quwcunque volui, et
integra ct incorrupta « est, jure dicitur. Sic et beata prosperabilur in iis ad quw misi illud (Isai. LV,10).
Dei gcnilrix, ut vere virgo dicatur dum parit, ex Ecce quid per pluviam David voluit significare, et
toto recte clausa more virginum et incorrupta credi- quid per stiUicidia: profecto Spirilus sancli infusio-
lur. Quod si non ita manerel incontaminata ut reli- nem, et Vprbi divinitatem, l ut germinaret in ute-
quse virgines, vere virgo non esset. Quod ut osten- rum Yirginis, Verbumque caro fierel; non ul cor-
deret David prophela valicinans de ea, saiis congruo rumperel virgineam lerram, sicul isli volunl, sed ut
exemplo ita ait : Descendet sicul pluvia in vellus, germen ex ea in fruclum erumperel, terraeque inle-
b et sicut stillicidiastillantia super terram (Psal. LXXI, grilas illeesamancrel. Quod si pluvioetanta vis est et
6).Quem versum Cassiodorus senator in exposilione natura, ut inebriet lerram, el infundat eam, germi-
Psalmorum pertraclans, vellus sacralissimam virgi- nareque faciat, multo magis Verbum Dei, cui est vir-
nem Mariam intelligit detonsam ex ovibus Isracl, tus et poleslas, credendura quod repleveril virginea
c pluviara vero divinitali Verbi comparal; quia sicut viscera, cl perfuderil, germiuareque fecerit; ncc ta-
pluvia in vellus cum summo silentio venit, ita perfu- mcn corrupit eam suo ingressu, sicut nec violavil in
dit ac replevit virgincum corpus, et possedit virgi- egressu. El hoc esl quod David exorans Deo Patri
neam mentem. Miro itaque modo, miroque compa- _ ait: Confiteaniur tibi (inquil) populi, Deus, confi-
rationis exemplo d firmavit vaticinando descensionis " teantur libi populi omnes (Psal. LXVI,&). El ne quse-
ejus in ulerum virginis adventum; quia sicut pluvia reres quarc ita confiteantur, continuo addiriit: Terra
integrum et inviolatum perfundit vellus, ila ei divi- dedil fructum suum; fruclum utique vitse, etfructum
nitas Verbi incontaniinatam et illaesam servavit vir- incorruptionis; fructum itaque de ligno vitae, quod
ginem. Inlegram quidemeam invenilet incorruptam, plantatum legitur secus decursus aquarum, ct non
quando descendit sicut pluvia in vellus, et ingressus fructum de ligno inobedientiae. Fructus namque in-
est virginea viscera; descendit autem ct sicut stilli- obedientiaeest mors, el luctus, tristitia, gemitus, et
cidia stillantia super terram. Unde idem propheta in dolor. Quia de fructu ligni vitae magis gaudium et
duabus istis prophetiae sententiis perfectam Christi vila metitur quam anxietas el mcestitia, magis inte-
Incarnationero explanat. ° Per slillicidia namque grilas quam corruplio el disruplio viscerum. Quibus
terram germinare cernimus, ex qua ad infusionem profeclo exemplis prophetalis sermo ubique magis
et f humorem pluvioeomne virgultum agri germiha- juxta allegoriarum figuras fructum declaral prolis et
tur, et omnis lerrse viror nascitur. Sic et divinitas incorruplionem matris, quam primse daranalionis il-
Verbi descendens in Mariam sicut slillicidia super Ialas justo Dei judicio retributiones. Et ideo religio-
terram, germinare eam s fecit germen vitse, et non sius pertractandum est dc partu Yirginis, quam per-
aliunde quam ex seipsa, h id est, de carne Virginis scrutandum scrupulosius, quod uon licel, latebras
per infusionem divinse majestalis. El ideo sequequod venlris. Unde nuper reperi in quodam aulhenlico li-
nalum est ex ea, divinum et humanum fuit, ila ut bro, ui fertur a multis, beati Augustini de secreto
ex Maria neque divinitas Verbi nata credalur sine Dominicaeincarnationis sacramento, in quo inter coc-
homine, neque homo sine Verbo, quia Yerbum caro C ( tera legilur ad locum quasi suo colloquens familiaris-
faclum est, ac per hoc Deus et homo unus esl Chri- simo; Lege, inquit, cum timore, caute, et veni ad
slus. Porro per pluviam quaedescendit in vellus, non me, et dicam libi quemadmoduro Yirgo concepit,
germinandi naluram cxpressit ex vellere, sed modum quia inelius esl ul in sermone sit verecundia, quam
nascendi ex Virgine. Nam pluvia sereno tempore, in fide periculum. Quibus profeclo vcrbis insinuat
quando perfundit vellus, seque ad ingressum servat quam periculosa sil temeritas, ct quam caule ac se-
integrilalem ejus, aequead egressum quando refun- crele cum religiosis valde de talibus disputandum.
ditur, quia in nullo a pluvia velleris integritas viola- Unde in eodem prosequitur opere fundendo preces
lur. Sic quippe de Maria virgine praefatus ille ccele-.- ad Dominuni magis quam verba: Da mihi, inquit,
stis orator sentit, sicque confitctur, quod nec ad iu- veniani, Christe, et parce ori meo, quia incarnationis
gressum Filii Dei sil corrupla, nec ad egressum vio- tuse mysterium temerarius narrator attingo. Et licct
lata, i sed in omnibus plena gratia, integra et illaesa tu clausum dimiseris uterum, nobis famen pcrmisisti
servata; nec cum ingreditur, utcrus aut viscera cor- aperire incredulis Evangclium. Ecce inter coetera sa-
rumpuntur, nec cum evacuatur, reserantur. Manct cramenta totum Deo tribuitur; undc charitalis obse-
quidem genitale secretum, sed clausiuu et immacu- quio suppliciter imploro, quia longe ab ejus laudibus
latum : evacuatur uterus, ut vellus a pluvia, scd iupares sumus.
nvin-i quassantur viscera. Duabus itaque istis senten-
tiis, ut proefatus doclor insinuat, Spiritus sanctus vo- Explicit tractatus de Partu Virginis.
luit declarare, quod demum Isaias de Christo testatur
est: Nihil ergo apertius dici queunt, nihil manifeslius "' { Pro humorem, quod habent Ach. et Amel. Cod.,
/;j'c sancli doctores de partu Virginis, quod integra edebat Feu-ard. honorem.
8 Solus Fcu-ard., facil.
Virgo,etc. h Lectionein Feu-ard. el Cod.Amcliani retinemus
a Esse, Amelianuset Feu-ard.
b Skut stillicidia super terratn, Feu-ard. solus. pro1 qua cdidit Acher. idetn.
c Pluviatn, Acher. et Amel., pro quo Feu-ard. cor- Hoecverba usque ad illa nec cum ingreditur, unus
ruple primum edidit. Deinde ipse et Amelianus Coriex habet Achcrius.
i Cassantur, Feu-ard. et Amel.
liabent divinitati, quod sumus amplexati, rejicientes k Verbummeum. Deest meutn in Acher.
livinitaiem,quod edcbat Acher. i Hic desinit Acherius; prosequuntur autem Feu-
d Firmavit est in Acberio; noster Am. et Feu-ard.,
ardcntius el Codex Amelianus, ut jam supra diximus
ormavit. in monito ad lectorem, qui quidem per se judicare
c Feu-ard. : Per stillantia
namque terram germi- Poterit, utrum ea quae adjiciinus desiderenlur riecne
tare dicimus. ad debitam hujus opusculi conclusionem
2?7 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 228
r _! •— ; : - -- , __ ,. ^^
FRAG&tENTUIrf TRACTATUS DE PARTU VIRGINIS
EODEM AUCTORE.
MONITUM LECTORI.
Ex quo Acherii Editionetn iri superiori traclatu sequi decrevimus, constituefaraus hocce illi ffagmeif-
tum subjicere, Ctim ut ne omnino periret, tum quia in Feu-ardenLii Editione et Cod. Ameliano reperieba-
tur, apud quos maximam parlem conficiebat libelli de Partu Yirginis, a quo quiderft atpmento riori erat
aliehnm. mmc atitefn postqtiaro illud attentitis perlcgimtis, non tam similis, quam ejtisdehi omtiiiio cum
superiori libello afgumenti nobis Visuroest; tantasque hujus cum altero affiriitatis iiOtas depfeheticlimtis,
ut si ejus auctorem a nobis quoeras,rion,dubitemus ipsum Paschasium Ratberttiiri (qui et superioiis) as-
sefere. Id ipsum jam antea ex styli similitudirie subolueramus, nunc vero Omnino exptoraturii habeitius.
Priirio enim ad sanctimohiales sicut in superiori scribit, quas frequenter in firie atloquiltif : « Uride quia
tali ac tatito sphnso, diiectissimae,dicatoeeslis, elc i Aclversarios. qtios opprigriat fratfes sieuf et supfa
appellat: « Idcirco quatenus cessent fratres nostri, elc J Idem omnino argtimentum perseqtiittir; ufide
concludit: « Quaproptef cessetit vaniloqui dicere quod communi lege sit natus de Virgine, etc i De-
mum, quod eumdem auctoreffi apertissime demonstrat, aliquas seritentias ei supefiori iibello tanquam
proprias non semel laudat. Ait euim : « Quia»si maledictio illa adhuc in Maria viguit, adhuc et ipse Chri-
stus, ut ssepe dictum est sub maledieto fuit. Deindealihi circa finem : « Nullas ascrihant sacratissimoB
matri contumelias irilnlisse, non gemitus, non dolores, non serumnas quia.hoec omnia, sicut saepe
dicturriest, in prima origine illatoesunt vindicteeet refribuliones justissimae primse prsevaricationis. > Di-
xerat vero hoecomnia fere totidem verbis in priori tracfatu. Ergo cle hujus fragmenti auctore nulla amplius
quaestio; quin credimtis etiara parieiri esse ipsius libelli de Partu Yirginis, quoe vel ad secunrium tomum
pertineret, vel tertium et ultimtim conficeret; narnque serinonem ad monialesesse nemo dixefit, qui anira-
adverteril hic etiam auctorem Sicut in pririia parte- lectorem alloqui: « Si ad simplicitatem, ait, dicto-
rum. . .. attendas, leclrriyetc » De coetero Feu-ardenlium cum Codice nostro contullitius, cx ctijus Ie-
clione certe correctiori mtilta emendavimus.
secunduni narfatioriem Suam, quam lu- stus, ex quo conCepttisest Deus et homo potentia
culcnterdefiniens ct bfeviief aiitc ait: a Tu, inquit, suoe deifatis, et virtute quam ipse novit, quia sicut
clausum reliquisti Uteruiit. Deinde addid.it obscu- bealus Augustinus ail, conceplus in Carne non est
riora mysterii, et ait: Dicani lameri quod i>in cu- carnaliter factus, cujus oftus er carne ubertatem
bili naturae conficitur. In vulva igitur Virginis «i altulit, integritatem pafientis non abstulit. Quapro-
sanguis genilalis et seroeri ejus tiumor fuit. Hujus pler, charissimse, t-lia et hujusceraodi, ut liic proe-
sanguinis humorisque substantiam celatam carnem monuit vir egregius, caute consideranda sunt, et
i.ilus fecit: accessit quoque Spiritus sanclus, et haec prudenter intelligenda sunt. Deindeabsque ambiguo
quae fuerant c ihi giutind comraassata, animando corde credendum est, et ore confitendum, ut ait,
formavit, fortiiata quoqtie clistinxit in formam ho- quod Virgo Dei genilrix ita pepcrit quemadmodurii
minisanimalam,iriqua Deusinclusus liniamentissuis concepit; id est, quia Yirgo immaculala clausis
tenehatur. Eccedixi tibi, inquit, quemadmodumpepe- concepit visceribus, sicul sacra confitelur Eticlesia,
ritjitapeperil quemadmodumarite concepit.Inquibtis simili raodo clausis et incorruplis peperit sine do-
nimirum riictis,siad simplicitatemdictorum, et ad fa- lore, sine gemilu et sine tristitia et aerumna; sic
miliaritaiem personartim atlendas, lector, hoecbeati quippe ut concepil peperit. Necenim aliter decebat,
Augusiini vcrba sunt. Si aulemadcaiumnianliumas- quia non esset virgo incorrupta, neque ilore virgini-
tutias, nec DeusVerbumullisincltisuseslliniamentis tatis, ut sunt reliquse virgines, si esset vexata vel
corporeis, quicst immensus, quaiftvistotus in utero in partu. Unde beatissimus Leo iri sermonihus de
sit clausUsfactus homo, quia totus Deus totum sus- Christi Nativitate ita loquitur: Quod.nova nativi-
cepit hominem, in unitate personse, ut Yerbum tale generatus sil, conceplus a virginc, nalus ex
caro esset; riec se admiscuit, ut confunderetur virgine, sine rjalernse carnis concupiscentia, sine
substantia Verbi in carnem, ac si duo liquores adin- maternse integntatis injuria ; quia futurum, inquit,
viccm, setl ut unirct sibi stiscipicndo hominem sine hominum Salvatorem talis decebat ortus, qui et in
divisione et sine ulla commistioriein Deum. Ac per se haberel humanse subslantise naLuram, et hu-
hoc ineffabilitcr, licet fassus sit islc quod poluil, " niansecarnis inquinamenta nescircl. Ac deiude ait:
operalus est Spirilus sanclus, a quo conceptus cst Oporluil ut novo nasceretur ordine, qui noiam im-
Christus: sicut cst maler de qua conccptus est, ne pollutae sincerifatis gratiam humanis corporibus in-
duo riicantur palres. CaKlerumde liquore seminis ferebal. Oporluil ut primam genitricis integritatem
ct de co-agulohumoris, quod fuit in virtute et po- nascens incorrnptio custodiret, et complacitum
iciitia STerbi,quodammodo,prout loqui fas est, ele- claustrum pudoris, sanetilatis hospitium, virlus di-
ganler est loculus, quoniain ipse est mons Dei ille: vini Spiriius infusa servarel; s qusc slalu efant
in Psalmis, mons pinguis et coagulalus in utcroi de.iccla erigeret, confracta splidaret, ct superandis
Yirgiiiis : ct non illi qui falso suspicati suiil mon- carnis illecchris multiplicatam pudicitiae donarct
d
tcs incaseati, seri solus ex Yirgiuc Christus mons> virlutem; ut virginitas, quoe in aliis non poterat
cst, in quo beneplacituin est Dco Patri habitare ini salva esse getierando, fieret in aliis s imitabilis
iiiiem (Psal. LXVII,17). Et irieo per Spirilum san- confiiendoet renasccndo. Nam, ut ipse testatur, hsec
ctum jure dicitur coagulalus, quia sicul lac e emul- nativilas, licet sit in eo natura consimilis, qrigo est
sus est, ei concretus de humore vcl sanguine, quodI dissiniilis, quse huniano usu et conSuetudine, ut
csl, ul physici volunt, semen raulieris. Coagulaius3 credimus, eafet, quia divina potestate subriixa est,
est autem ac si ex lacte seminis, ut unus sit Chri- ut virgo concepit, virgo peperit, virgo permarisil.
&Tunc, Feu-ardent. ° Evtiisiis, Fcu-Sfd.
b In cubicutum, Feu-ard. f Quw laosa statuerel, confracta, clc. , Ain.
c Verbi, Fcu-ard. Codex.
a Incaseatos, Feu-ard. 8 Imitabilis, csl in Am. Feu. ed., mutabiiis.
229 APPEND. t. OPERA DUBIA. — FRAGM. DE PARTTJVIRGINIS. 230
Nori iiic, iiiqiiif, eogitatur parientis conditio, sed.Acubitus cum homine palre? tlnde sordes i« ea quae
nasceritis arbitrium, qui sic honio natus est, ut vo- nec concipiendo libidincm, pec paricndo est passa
lebat ef poterat. Ubi si vefitatem quseris naturae, dolorem? Unde sordes in domo,,ad quam nulltis
humanam cognosce materiam; si rationem scruta- hospes accessit, sedsolus a.d eam,fabricator Dominus
ris originis, viftutem corififeredivinam. Item ipse vcnit.vestemquam non habebat induit, deamque sic-
in alio sernione, de ipsa eadenique Christi nativi- ut invenit clausam reliquil? Et sicut ille natus est
tate: Nativitas, inquit, Domini noslri Jesu Chrisli solus inter mortuos liber, sic istius,.ex qua natus est,
omriem iriielligentiam superavit, et cuncta exem- matris pudor solus hiteger est. Et ideo nerao vestrum
pla transceridit. Nec potest esse a ulli comparabi- judicel humano modo, quod divino gerilur sacra-
lis, quae est inter omnes singularis, quoeclenuntia- mento. Nemo, mysteritim cceleste discutiat ratione
tur ab arcbarigelo b esse sine damno puuoris. Beata ferrena. Nemo ex usu etractel novitatis arcanum.
fecunditas sacraro virgiirilalem nec couceptu c vio- Nemo quod singiilare est uilo metiatur exemplo. Haec
lavit nec partu. Supervenienle quippe iri ea Spiritu ilie..Nos auleiii dicimus, quia omtiinonoti essct vir-
sancto, et Altissimi obumbratite virlule, incommu- go Maria, saltem ut sunt reliquae vifgines, Si esset
tabile Dei Yerbum de incontaminalo corppre habi- vexaia vel in parlu. Nec puto quod ulla feminarum
tura sibi humanse carnis assumpsit, quoeetiam nul- debet, teste conscientia, incorrupta vocari velle,
lum conlagium de coiicupiscenlia traheret, et nihil etiamsi fas esset ei concipere siiie viro, cum esset in
eorum quaa ad animse corporisque naturam perti- partu tot corruptionibus f pressa, quanlis et quibus
nent, non haberet. Quapropter recetlanl procul hoe- vexantur reliquse, cum pariuiit, feminse. Alioquin
reticorum monstra opinionum, recedant irifra suas jj quid prodesset, si esset virgo pudica in Conceptu,
tenebras insanarum sacrilegia falsitatum. Nos au- quseesset tam misera sub maledicto in partu, mul-
feto venerantes adoremus partum Yirginis cumma- tis afflicta dolofibus, et corrupta impudice satispro
gis, et videamus atque intelligamus quori in princi- peccato tam suis cruciatibus? Nouesset utique talis virgo,
pio erat Yerbum apud Patrem, quod cum pastori- talis et beata in parlu, qtialis fuerat in conce-
bus Dominus ostendil nobis, in nullo dividentes piu, si esset corrupta diris doloribus, ut corrumpun-
visibilero ab invisibili, eorporeum ab iricorporeo, tur reliquse feminaruin. Et non dico in partu, ve-
passibilem ab impassibili, formam Dei a forma servi, rum eliam nec post parlufti pefmansissel virgo. Et
quia etsi unum manet ab oeternilate, aliud coepit a ideo quia non fuit hujusmodi parlus sacratissimae
tempofe ; ulraque tamCn substantia sic in unam virginis Marise,ul isli assefunt,jcanit et oratbeaLis-
convenit personam, ut nisi fides credat, sermo ex- simus Ambrosius : Veni, ait, Rederoptorgentium;
plicare non possit. Hinc itaque Prudentius poeta osfende partum virginis : miretur omne sseculum:
suo praeludens carmine idipsum confirmat dicens : talis decet partus Deum. Non enim ail, ostende con-
latactamIhalamivirlusdivinapuellato ceptum Virginis, sed parlum, ut istos revincat erro-
Siriceroafflatuper visceracaslamaritat. neos, quod lalis el tantus est, qualis Deum decet, et
Incompertaortusnativitasjubet ut iieus csse in quo miretur omne soeculum.Plus enim in partu;
CredaiurCliristus; sicconditusinnubavirgo ut ita dicam, aliquid declaratur, quam in conceptui
NubitSpifilui, vitiumnecsensit araoris. Quia in partu tota incorruptio ostenditur Virginis; in
Puhertas sisuafa manetgravis, intiiset extra conceptu vero non alitid quaro quia Virgo sine eoitu
Ihcotumis,flofefisde feftititate piidica. x gravidalur. Poterat namque, ut isti volunt; si lege
Virginitaset prompl.a f icles
C firistnmhibii alvo " humana nasceretur ex ea, demum vej in parlu cor-
Cordis,et iatactisconditparitura latebris. rumpi, ita ut ipse conceptus homo 8 femiuea intacta
Ergo,mquam,pubertassignafa manet gravis; virgini- corrumperet viscera. Sed quia in partu omnino fuit
tas npn violatur, quia integritas hospitii non corrumpi- jncorrupla, prohatur ex hoc quia et in conceplu. Et
tur. Hinc est omnirioquodsequitur: ipsa pubertas si- ideo beatus Ambrosiusnon ignarus tanti mysterii ex-
gnatamanet, intus et extra incolumis, floreiis cleferti- orat et exoptat, ut ostendaturpartus virînis, quem
litate pudicavirginitas. Quod siintus etextrafiorens, isti ignorant, ut in utroque monstretur virgo; bquia
incoluinis inanel* constat in nullo eam fuisse eonta- si esset ut isli asseverant, beata Maria virgo non es-
miriatam, non irigemilu, non in dolore, non.in ulla set, neque partus ejus talis essetut deceretDeum.quia
carnis, aut.sanguinis corruplione; si totam intus et coramunisesset. Et sicommunis esset lege caBterarum
extra floridam fuissesine ufla molestiarumyexatione, mulierum, sub majedictoesset, sub quo pariunl omnes
dufti concepit, dum gestavit, dum peperil, quia in filiseEvae.Et ideononesset in quo miraretur omnesae-
iis omnibus florens, plena gratja, illoesa,etfecunda, culum, sed in quo et cum quo lugeret, quod absiL,
intactis latebrisparitura permansit. Quiaubi corrurh- oninis mundus. Nunc autem quia claustrura pudons
pituf genitale secfeium, nulla integrilas, nulta vir- permanet, utiste teslalur, in partu corrupta nori est.
ginitas raanel ma(ris,non naturae, non sexiis; ubi Et ideo ipseest qui reproraissusest, de quo Isaias vates
pudor carnis violalur, non ullius flos integritatis. ait : Ecce virgo concipiet,et pariet filium(Isai vn,
Porro partus iste genitricis Dei norifuit confusio ma- i&). Yirgoutique concipiet et pariet virgo, quia om-
tris de cujus ortu muliitucioangelorum Gloria hi ex- .. nis divinitas Yerbi, elsi virginis uterum non abhor-
celsis Deo canjt (Luc, 11,14), sed Iionof el gaudhlm. D ruit, virgiiiitatemtamenejus in nullo corrupit, nec in
Idcifco, sicutPetrusRavennas in sermone suo moriet, partu, nec in conceplu. Quapropter si se tantum hu-
non te concep.lus,turbel, non le parlus confandat iniliavit, ut formam scrvi acciperet, noluit corfum-
auditus, quando,yirginitas quidquid est huniani pu- pere matrem, qui venerat sanare corrupta, tit esset
doris excusat. Qusehic, inquit, verecundioe lsesio,- partus ejus mirabilis, in quo miretur orane saeculum:
ubi iniit diyinitas cum amica sibi semper iritegritate quod non ' faceret, si esset communis. Hoc namque
consortium? Ubi est interpres angelus, fides pro- est iliud insignemiraculum, de quoprsefatuspropheta
nuoa, desponsatiocastitas, dotatio virtus, judexcou- canit: Quia ipse Dominusdabit vobissignum (Ibid.).
screntia, catisaiDeus, conceptus integritas, virginitas; Ipse quidem.per se et non per alium. Dederat nam-
partus, yirgo maier? Ac deinde in-eodem : Stulte, que multa signaper sanctos Patres, et patriarchas;
inquit, unde sordes in virginematre, ubi non est con- sed hoc unum per seipsumdedit, quod valdemirabile
a Ulla, Feu-ard. s Femina, Feu-ard.
b Esse deest in Feu-ard. h Hunc locum cmendavimusad Cod. Amel. Corfu-
' Violatura, Feu-ard. pttis enim erat iu Feu-ard. Edit., ubi sic legitur :
^ Earitquia, Feu-ard. Quia si essetut isti asseverant,beata virgo Maria non
e Tentet, Amel. Cod. ut partus ejus esset lalis ut deceretDeur:'.,'etc-
f Pfessd, ex Aniel.namquein Feu-ard., legebatui; esset, » Faciet, Feu-ard.
oerpessa,male.
251 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 232
cst, iia ut miretur in eo omnis mundus, eo quod sit A persona esset cum carne sua Unigenitus ac sempi-
ineiTabile.El si signum est ut reproinissumerat, sic ternus Deus ipsa suse carnis conceptioneconceplus.
conipletum est, ut natura nascentis comprobetur ex Ipse unigenitus dum conciperetur, d veritatem coepit
Yirginc, et signum, quod ipse dedit, per se mirabile carnis ex Yirgine. Et ista est, inquit, clausula, quod
praediceturex divinitatis operatione. Hinc sane insa- Deus factus est filius virginis Marise, et Maria virgo
niunt, qui hanc geminam operationem in Christo raater facta est UnigenitiDei. De quo sane mysterio
ubique non inlelligunl, vel non credunl, in quo Cyrillus ad Nestoriumita unum Christum conlitetur,
nec divinilas sine homine operata esl, nec hu- scilicetDeum et hominem, non tanquam hominem
manitas sine divinitale Yerbi. Et ideo ubicunque adorantes cum Yerbo, ne per hoc divisio qusedam
exccllit divina virtus in homine Christo, diviniVcrbi Spiritus inlroducalur; sed unum eumdcmque ad-
esl sacrainentum; ubi vero a humana operatur na- orantes in unitale personae,quia non alienum a Verbo
tura in eo, quia formam servi suscepit, diviniVerbi corpus suum est, neque divisum; quia Yerbum caro
cxihanilio, ita ut in nullo divisus inveniatur Chri- factum est, el homo in Deum ila couniluset assura-
stus, in nullo confundaturduarum naturarum gemina ptus, ut unus sit Deus, cum quo jam ipse etiam assi-
operatio. Et ideo Christus, juxta Isaiae vaticinium, det Patri in Trinitatc perfectus. Et ideo non Deus
tolus est positus in signumpopulorum(Isai. xi, 10). recens, neque bomo purus; sed unus inleger Chri-
Et non in qualicunque signo, seri, sicut Simeon ait, stus cum Deo Patre, et cuin Spiritu sancto coliiur et
in signum cui contradicetur (Luc. n, 5i),quod ad- adoratur. c Quod sane mysterium non malediclionis
huc hodie comprobamusfieri. Et si ei ubique hacte- esl fruclus, non concipientis gemilus, non dolor par-
nus conlradicitur, etiam in partu nativitatis. Nec g turientis, non adoptio ventris. Et ideo non cst ille
miruni si contradictores :stos habeat, cui rcpugnant adoptivusUlius, sed adoptator, ut ita dicam, cseiero-
el conlradicunl b omnes adversarii consorles Anli- rum; quia non in iniqirlatibus concepit eum Virgo
chrisli. Et ideo tales et hujuscemodipestes ncc im- mater, neque in delictis peperit, sicut reliquse pa-
mcrito cum Antichrislo cxsecramus, quia quorum riunt mulicrcs, f quse conceptum de Spiritu sancto,
una est pcrfidia in calumniando,una erit poena dam- et natum, unum in utraque natura Dcum veraciter
nalionis in perseverando. Idcirco qualcnus cessent peperit; quoc ul in conceplu ita ct in parlu virgo
fratres nostri a talibus, et canant nobiscum fideliter permansit, quod nulli alteri unquam contingere po-
cum sancto Ambrosio : Veni, Redemptor genlium : tuit; quia quidquid corruptio humana in corruptis
oslcndc partum Yirginis; miretur omnc saeculum, generat visceribus incorruptum esse non potest.
talis decet partus Deum. Talis e ulique qualem Chri- Ideo corruptse naturoefilii de concubitu iniquitalis
sli confitelurEcclesia, el non qualem isli aulumant concepti, et in dclictis de matris utero cum doloribus
et confingunt sibi mendose. Non in quo confundatur projecti, non aliud esse queunt quam irse fiiii. Hinc
purior virgineus, sed in quo miretur omne saeculum, ergo est quod regenerantur ex aqua el Spirilu san-
et collaudetur Deus. Non qui malerna corrumpat vi- clo, ul per hanc regeneralionemsolvanlur ex Christi
scera, sed qui corrupta restauret, et innovet uni- gratia a delictis primse damnationis, el adopfenlur
versa. Quoniam hoc est novum illud miraculum, in filios Dei. At vero Christus non adoptivus, sed
juxta Jeremiam, quod Dominumfacturum repromittit proprius Dei Filius in plenitudine lemporum venit,
super terram (Jcrem. xxxi, 22), non in quo vclustas missus a Patre, natus ex muliere, factus sub lcge
peccati desseviatcorrumpendo virginea membra, sed p^1 (Galat. IV, 4), qui solus non B eguit regencralionis
in quo renovenlur omnia.Unde in
Augustinus Epislola sacramenlo, neque renasci, quoniam concepius et
ad Ephesios : Quid enim in homine, qui a Salvalore natus non aliud fuit quam proprius Dei Filius, qui
noslro assumptus est, non novum fuil? conccptus, nobis per adoptionis graliam sua dignatus esl beni-
nalivilas, parlus, inlantia, doctrina, vita, virtules. gnitate per lavacrum regenerationis Iargire fraterni-
Et ideoex toto jure novum dicitur, sicut in conceptu, tatis consorlium. Unde Joannes : Quotquot autem re-
ita et in partu. Quoniam si esset in eo parfu aliqua ceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri
corruplio, esset peccati conlaminalio, pro quo desoe- (Joan. i, 12). Quam sane potestaiem a Patre genitus
virel in Maria antiqua maledictio. Quia si maledictio -ipse ex sua nalura in se habuit, et non aliunde, ut
illa adhuc in Mariaviguit, adhuc et ipse Christus, ut proprius essel Dei Filius, et dare1 quibus vellet gra-
sacpedictum est, sub maledicto fuit. Sed quia solus tis adoptionisgratiain. Et quia ita est, absit ut Chri-
inter omnes liber fuit a culpa, libere egit in nasccndo stus ita nalus credatur ut caeleri, sicul nec conce-
ex Maria, libere et in omnibus pro quibus venit. pius, quiaFilius Dei est unicus dePatris natura ge-
Alioquin si ipse ex matre coinquinatus essct, aut nitus. Quaproptcr audiant tam stulti disputatores, ct
malerna viscera quasi pro peccalo corrumpcret, et non ascribant vile aliquid, aut fcedum in Maria, vel
sordibus ex vitio primae damnationis coinquinaret, triste, sed gaudium; non dolores, sed salutis gra-
non esset Dei Filius, sed adoptivus, ut cacteri; quin- tiara in ortu Salvatoris. Audiant jam impletum in
iino nec adoptivus, et nullus essel per quera ad- parlu Yirginis quod Habacuc prophela valde b per-
opiarelur ipse, si non essel prcprius. Nunc aulem, spicuus olim cum pavore ei exstasi a longe cernehat
sicul bealus Auguslinus teslalur in omnibus lihris tremebundus : Domine,-audiviauditum luum et timui,
suis, ex quo coepil esse, sine dubio in ulero VirginisO consideravi opera tua et expavi(Habac. m, 2, sec.
Filius Deiunicus esse coepil. Sed esse coepissedici- LXX). Acdeinde: In medioduorumanimaliutncogno-
tur, non secundum id quod Deus est, sed per id quod sceris. Cognosceris autem quia dicil, insinual quod
homo fieri teraporaliler est dignalus. Nara qui sera- priusquam nascerelur de.Maria,non satis notus erat.
per crat Deus, ipse coepit essc homo : non aliter Unde vellem isli tam religiose intenderent et consi-
ipse quara Chrislus Deus esl homo; unde ab ouini- derarenl parlum Virginis, quem propheta lalis et
bus, sicul el ab ipso, ubique unicus Dei Filius proedi- tanlus a longe ftiturum prsenoscit, qui prse admira-
calur. Hinc quoquc in epistola sua ad Pclrum : Qui- tione pavens ac tremens dicit : Domine,audivi audi-
bus, inquil, vcrhis explicabitur carnis illiusexcellen- tum luum, et limui. Et ut ad te loquar, quid audisti,
lia singularis, cujus divina est ex ipsa sui pcrceplione sanctissimeVales? Quseso,indica nobis, quid audie-
persona ? Quia sic Yerbum caro faclum, ul in una ris, quod cum tanto stupore miraris, vel quid ex eo
a Opera humana habel Feu-ard., cl paulo infra, e Quia, Feu-ard.
bi ex Amel. edinius exinanitio, illc habet est ex f Quem, Feu-ard.
nnimo. 6 Feu-ard. edidit : Quoniam proprius Dei Filius,
b Omnesdesideralur in Feu-ard. qui nobis, etc, qusevcro nos ex Amet. supplevimus
Pro utique scribit Feu-ard. ubique; non male, »ou habet.
li post qualem inveniretur. h Pro perspicuus quod Amel. habet, Feu-ard.
» Nativitatem, Feu-ard. edid. propitius.
233 APPEND. I. OPERA DUBIA.— FRAGM.DE PARTU VIRGINIS." &_
auditu, quod tantum contremiscis? Non enim loque- A cerunt scrutatores scrutantes scrutinium vanitatis
ris ex usu ineffabilia,quaecernis. Quia dicis auditum (Psal. LXIII,7); quia lalia senliunt, qualiaDomhiima-
luum audivi.nonputo quod consueteloqueris; vocem Lremnon deceni. Sed venite cum gaudio, el videte
enim nos audivimus alicujus, et non auditum, quia procedentem Dominum planissima fide tanquaro
audilusalterius non est, nisi ejus cujus et in quo est. sponsum de thalamo suo; non, ut isti garriunt,
Et ideoforle audilus tuus potius res est quam sonus, doloribus virginca membra corrumpentem, nec ge-
imo vox quara conversus Joannes vidit (Apoc.i, 12). nilale matris secretum violantem, sed divinitus ex-
Hanc tu forte vocemconsideranscernis Yerbum con- sultauteni, ut Propheta canit, el procedentem libere
substantiale, pro quo sic pavescis; ac per hoc unum de aula venlris, tanquam sponsum de Lhalamo suo,
est quorjaudis, et quodconspicis.Pro quaprofeciovoce quia 4 pervius factus est ei uterus clausus. Cujus
et auditu valde perterritus sic exclamas. Sed ne forle nimirum cgressus a summo coelofortis narratur ad
nos exlraneos relinqueres ab hujusmodi intellectu, currendam viam, et recursus usque ad sedem Patris
continuo addis dicens : In medio duorum aniraalium (Psal. XVIII,6). In quibus tolus e vobis virginibus
innotesceris, dum appropinquaverintanni cognosce- el Ecclesiacsuoefeslivus procedil sponsus, exsultans
ris, dum advenerit tenipus ostenderis. Ecce quam ut gigas, ut sibi lsetus ducat uxorem. Et ideo non
patenler insinuas quid audieris. Audisti itaque Ver- sunt audiendi, qui dicunt quod quando processil de
bum Patris, et conspexisti non auditu auris, sed au- utcro Yirginis quasi sponsus alacer, tunc dolorihus
ditumentis. Ethocesl opus mirabile, quod conside- afilixerit matrem, corruperit viscera, violaverit pu-
ras. Considerabatenim mysteriura incarnationis ejus, dicitiam, multiplicaverit tristitias et aerumnas, auxe-
cl partum sacrseVirginis. Ideo ait: In medioduorum p rit gcmitus. Quod si omnino ita csset, non satis
animalium proesepe recognosce; et cum appropin- probabililer diceretur Dominus tanquam sponsus
quaverint anni, et advenerit lempus, pleniludinem procedens de thalamo suo; f nam sponsus quando
inlelligepariendi, quando Deus Pater, juxta
a
Aposto- procedit de thalamo suo, semper jucundus ct alacer
lum (Galat. iv, &), misit Filiura suum faclum ex gaudet videri. Nec dubium quin uterus Mariaevirgi-
rnuliere, faclum sub lege; quia lunc innoluit cre- nis ipse sit thalamus, in quo sponsi ac sponsae,ciim
dentibus quod absconditum erat sseculiset genera- caro fit Yerhum, foedera s junguntur nuptiarum.
tionibus, et cognitum est quod nonduin fuerat reve- Non cnim, sicut testalur Cyritlus, caro Christi vel
lalum, et ostensum quod semper erat occultum. corpus thalamus vel templum debet intelligi, sed
b
Unde Isaias : Tu es, inquit, Deus absconditus, et uterus Yirginis, b quia inChristo non duaesuntper-
nos nesciebamusle (Isai. XLV,15). Erat quidem Deus, sonae, sicut nonnulli liferelicorum voluerunt: quo-
sed absconditus. Sciebant autem plures quod esset niam non sic creatura, ul sancius iste testatur, in
Deus unus, sed nesciebant quod esset Filius. Idcirco societatcm sui creatoris assumpla est, ut ille habita-
recte nec Pater cognosccbatur; sed cum venit ple- toris, cl illa habilaculi teneat locum ; sed ut ita na-
nitudo temporis, innotuit scipsum et declaravit Pa- turaeduoealteri altera uniretur, et in tantam conve-
trem. Agnito iiaque Filio, agnitus est et Pater. niant unitalem ut ulriusque diversitas unus idem-
Ostensus tamen primum in praesepioest per stcllam que sit fiiius. Propterea cum nascitur homo de Ma-
in medioduorum animalium,quando et annuntiatum ria virgine, non purus homo, neque communi lege
est per angelum, quod ipse sit Filius Altissimi. Haec naturoe, sed Dcus Dei Filius, non cum eo, sed in eo
est namque visio illa mirabilis, et auditus valde in- nascitur. Sicut et cum solvitwr templum corporis
effabilis.Haecest ipsa eademquecontemplatio, quam C Christi ex Evangelio, et resuscitatur, Deus homo sol-
vidit Isaias, quando ait: Puer natus est nobis, et fi- vitur in mortem, et Deus homoresuscitaturad vitam.
lius datus estnobis(Isai. ix, 6). Nobis quidemnatus, Nonenim ita solvitur hoc templum, ut separelur a
et non sibi, sicut et datus, qui semper erat cum Verbo, sed sic solvitur, ut possit Deus pati et rnorl
Patre natus. Et qui erat Palri coaeternus unigenitus in homine. Quoniam, sicut bealus Auguslinus ait, ut
in natura deitalis, ipse unus idemque ex lempore ipse qui natus est de Patre, Deus Verbum nalus est,
natus per Virginem, et datus est nobis. Nobis quiet de malre Verbum caro factum est. Unus igitur
dem natus, et non sibi, quia coaeternusPatri erat atque idem Deus, Dei Filius, natus ante ssecula, na-
Filius. Quapropter cessent vaniloqui dicere, quod lus et in sseculo, et utraque nativitas unius est Filii
communi lege sit natus de Yirgine, super c quem Dei. Verumetiam, inquit, de eodem matris utero
omnes mirantur prophetse, cujus nativitatem in sse- idem Deus homo exivit, et in sepulcro idem Deus
culo cum audiunt, liment et gaudent, pavent el ad- homo factus jacuit, et ab inferis idem Deus homo
orant, silent ct narrant, laudant quod explere ne- die tertia resurrexit. Quapropter, quseso, audiant,
queunt. Unde laudemus et nos, charissimae,et cre- quia in nullo ex quo concep^tusest Deus homo, sol-
damus quidquid esl ad liquidum in hoc partu, quod vitur Christus; alioquin, sicut ait Joannes aposto-
penelrare sensibus et intelligere non valemus. Oc- lus, qui solvit Jesum Christum, hic non est ejus,
currite, sponsse Christi, ad partum Yirginis et ad sed hic est Anlichrislus (/ Joan. iv, 5). Idcirco
prcesepium. Yidete, quaeso, miraculum; videte de cessent a talibus deliramentis, et confiteantur cum
Yerbo hoccum pastoribus, adorate cum magis, quia sanctis PaLribussic eum esse nalum de virgine Ma-
Verbumquod erat in principio apud Patrem, jacel in D ria, ut dignatus est et ut decuit Deum; nullas ascri-
prsesepiocaro faclum:el quod in prsesepiotunc jacuit, banl sacralissimsematri contumelias intulisse, non
nunc in dextera Patris residens regnat. Quapropter gemitus, non dolores, non aerumnas, non ullas vi-
non nobis vilis videatur sponsusqui in stabulo tam scerum vexationes,non ullas diraetristitiaecorruptio-
humiliterjacet, cui obsecundatGabriel, et collaudant nes, quia haecomnia, sicut saepedictum est, in prima
angeli, cui stella famulatur, et totus deservit roun- origine illatsesunt vindictseet retribuliones juslissi-
dus. Nolite, obsecro, cum istis perscrutari latebras mae primaeproevaricalionis.A quibus omnibus beata
virginei partus, quasi corruplas, quia et ipsi defe- virgo Maria quantum est aliena a culpa, tantum pro-
a Natumex muliere.Ita Cod. Amelianus, quod non Sed fecimus ejus exemplo, q-ioniam in fine hujus
mirum, quando constat nonnullos ita Iegisse, etsi opusculi ubi Feu-ard. habet sponsus noster, Amelia-
altera iectio praeferendasit. nus Codexlegit sponsusvester.
b Deusdeest in Feu-ard. f Nam sponsus, etc Verba haec desiderantur in
•>Quam, Feu-ard. Feu-ard., in quo solum habentur sequentia, semper
d Eniendaviraus pervius, pro parvus, quod habet jucundus, etc
Feu-ardent., neque dubilavimus,quanquam Amelia- 6 Jungunt, Feu-ard.
nus legit per eutn. h Quia in Christo non dum sunt personm. Erat in
0 Nobisvirginibuslegebatur inFeu-ard. Nos emen- Edit. et Ms. quamvisdumsint personm, certe corru
davimus vobis,quanquam in Amel. sit etiam nobis. ptum; itaque emendavimus conjectura duclL
PATROL.XCVI. 8
_ss AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDlCES.
cul dubio libera fuit a doloribus, et a pcena. Qua de A nequejanj ulhspotest obfuscari caluniniis, quie glo-
c.iusa, charissimse, exsultale.in Domino et congau- riosa supcr clioros angclorum sublini.ata, veijeratur
(!etc, quia tanloe graiise coinparlieipes faclseeslis; ab omnibus, et dum adorant et coliaudant Filium
congralulamini, quia non soluin caslitalem, verura Dei, ipsum eumdemque ejus confitentur lilium, et re-
ct virginilatem integram illibatamq.uesporisovestro cognoscunt non alium esse, a qui coaequaliset sub-
Deo religiose satis admodum vovislis. Unde quia slanlialis DeoPalri credatur el adorelur ab omnibus,
lali ac tanto sponso, driectissimse, dicatac eslis, ser- quam qui natus est de ulcro Maiisevirgiuis. El iueo,
vate immaculalum coimubium vestrum, et dotalia sponsoeChrisli, sic respicitead cunas, et ad prsese-
jura, quse non nisi fide integra el operibus ser- pium, ut euni semper cousedere.intelligatis iii dex-
vanlur. Exorale, quseso, pro ine, quia dignus non lera Patris, non jam vagientem inter erepundia, ne-
sum vobiscum ante thronum hujus virginis dulcia que pendentem incruce, sed regnantem super om-
canlica frequenlare dramalis, saltem mihi venia do- nia, cui dala est, ut ipse testalur, omnis polestas in
netur veslris inlercedentihus meritis. Deinde, obse- coelo el in lcrra (Matlh. xxyiii, J8), cui flectitur
cro, agite precibus hoc munus quamvis subulco vo- omne genu cGelestjum,lerresirium, ei iufernorum,
bis sermone dicatum, virgo beata vestro dignetur ct omnis lingua confitefur, quia Dominus Jesus Chri-
obsequio suscipere, quia, ut scitis pienissime, no- stus sponsus veslerb in gloria est Palris (Pliilipp, n,
stris non egel laudibus, quam oinnis illa supernorum 10). Amen.
socielas hymnidicis indcsinenter celebranl melodiis; B
» Qui emendavimus, quamvis in utroque sit quam, b Noster, Feu-ard.
nec dubilamus auin ita legendum sit.
ALIUD FRAGMENTUM
EX LIBELLO DE PARTU VIRGINIS .
Pr»ul est in Editione Feu-ard. et Lod. Ametmno, in quo exoraium potius cujusdam semonis ad populum
continetur.
Quoliescunque, dileclissimi, vobis aliquid pro tate devolionis coseiderata intelliguntur, intellecta
amore Creatoris nostri in ejus crcalura dignis laudi- vero ad plenum vere laudantur (Rom. i, 20). Quae
bus praedicaiur et cxtollitur, ad ejus procul dubio nimirum laus in conspeclu Dei el angelorum ejus
laudem referiur, qui auctor creaiurarum est, ul de lanio amplius gralificatur, ut acceptior fiat, quanto
crealura sua factor intelligatur ct laudetur; quoniam, in eisdemsanctis et veris operibus Deus sapienter fide
juxla Apostolum, invisibiiia Dei, per ea qum facta creditur, et intellectu pie videtur. Hinc quoque David
sunt, inlellecta conspiciunlur(Rom. i, 20); sicuti, ut valde gratulabundus, tertio repetendo exhoriatur di-
ita dicam, fieri solet in quodam laudabili et mirabili cens : Psallite Deo nostro, inquit, psallite regi noslro,
artificio, dum quidquid in eo multis et magnis laudi- psaltite (Psat. XLVI,7); Patri videjicet ac Filio; et ut
bus effertur, totum ad gloriam et laudem manus ar- Deus Trinitas commendetur una cum Spiritu sancto,
lificis jure inspicitcr. Scd longe incomparabiiiter p psallite,inquil,sapienier(Ibid., 8).De quihus profecto
Daus Iaudandus est in sanclis suis, et in omnibus " quisque non recteintelligit autcredit, non dico sapien-
opecibus suis prscdicandus. Hinc quoque David : ter, verum nec utililer, sed in vanum psallere vide-
Laudate Dominum, inquit, in sanctis ejus, laudate tur. Ideo, dilectissimi, adhibete diligentiam in om-
eum in firmamento virtutis ejus (Psal. CL,1). Quod nium sanctorum festivitatibus, maxime vero in hac
ut digne possit fieri, fides prius adhibenda est, quo- celebritate genitricis Dei, ul bene intelligendo ac
niam onmia opera ejus in fide; deinde intelligeniia recte vivendo, in ejus laudibus digne assistere, et
rcquirenda; alioquin, nisi credideritis, sicut Isaias sapienter Deopsallere possilis; quoniamquidquid.ge-
ait, non intelligetis(Isai. \u, 9). Intelligibilia autem nilrici ejus oiliciosissime iropendilur, illi nimirum
Dei per ea, ut dictum est, creaturarum quoefacta impenditur, cui jure patet omne clausum....
suni el fiunt in sanctis ejus, digne in fide cum pie-
S. HILDEFONSI SERMONES DUBII.
ADMORITIO AD LECTOKEM.
Nol! mlrari, leclor oplime, quod sequentes sermones operibus dubiis et incerlis sancti Hildefonsia nobis
accehseri videas, quos tamen audis a viris non indoctis tanquam suos frequentissime laudatos, et quasi
Hildefonsinos communi opinione receptos. Facimus etenim nec temere, nec sine aliorum virorum magna
doctrinae laude prseslarilium suffragiis, sine quibus nuiiquam ausi fuissemus judicium de illis adeo aperte
prOnuntiare. Neque enim ignoramus quanlse invidia:res plena sit, opiniones veiustate quodammodoconse-
cratas, alque hominum animis allis radicibus infixas evcllendas suscipere; quamque difflcile in operibus
sanelorum Palrum paulo accuralius examinandis alque dijudicandis occupalum, inlemperatioris critices
notam effugere. Itaque quod dicimus, rem esse valde incertam, utrum sermones isti revera sint sancti
Iliidefonsi, non nisi post seriam meditationcm, longumque cxamen illorum institutum, post multas eorum
intcr se, lum cum aliis operibus sancti Doctoris collationes factas, facem semper nobis prseferentibusviris
omni doctrina et cruditione preestantibus, cleniquc non nisi gravibus rationibus adducti, pronuntiamus.
Quae omnia paulo fusius exponerc operse prefiuin erlt.
Dc sancli Hildefonsi serjnonibus nihil amplitjs ad posteriorum Leraporummemoriam perveneral praeler
historicorum leslimonium, a quibus commcinoraiiturnonnulli sermones ab ipso conscripti, et cum caeteris
operibus suis in lucem emissi; neque postrema soeculaulluin illorum Exemplar viderant, donec sasculo
decimo sexto omnium primus Franciscus Feu-ardentius, nobilis theologus Parisiensis e fratr. Minorum
_37 APPEND. I. OPP. DUB. - SERMONESDUBR. — MONITUM. 25*-
familia, ex anliquo Codicems. (qnem a Gofiscalcointer Aquitanosepiscopoex Hispaniis asporlatum scribil)
una cum tibro dc Viginitate perpctua sanciie Mariae, et altero Iibello de Parturitionc superius excusso,
scrmoiicsduodecim sub nomine sancli doctoris cvulgavit. Scilicet deceptus fuit vir alioquin oculatissimus,
quod scrmones tali nomine inscriptos forsitan reperisset, neque illud a vero abhorreret, quando sanctum
Hildefonsumsermones scripsisse constarei. Invenlum vulgatumquethesauruni omnes communi acclamatione
suscipere, probare, laudare; Hilriefonsisenlentias unusquisque producere, ornare, amplificare; nerao de
eis vel Ieviter dubitare, vel ad illorum examen animum adjicere. Qua ex re non mullo post eommunis apud
omnes lilteraios opiniopercrebuit sermones istos germanos esse Hildefonsifetus.
Posl lvec vero accidit, ul ex doctoribus aliqui illorum leciioni serio incumbentes, nonnulla in eis prima
fronte suo.judicio minus probanria oiTenderinl,quorum occasione de illis ad novura examen revocandis,
legitimoqueillorum parente diligentius invesiigandocogitarunt. Hos inter prirous nobis occurrit P. Joannes
Poza, qui in suo Elucidario beataaMarioevirginis ad illustrandum argumentum de illibata Deiparae conce-
plione, leslimonia ex Hildefonsonostro addueta expendere aggressus, eo fine ut incerta el spuria a certis
legiiimisquesecerneret, nitilta sibi visus est in bisce sermonibus reperisse, cum ab Hildefonsirnore et stylo,
tum ab ejus docirina pietateque omnino alicna, ousenon esseut temere, nec sine gravissimis probationibus
(quosnulloeerant) tanto doclori imputanda.
Pozsejudicio TheophilusRaynaudus rerienovo explorata acquievit.Amborumquesententiae, quieos secu-
lus est D. Nicolaus Antonius, in Bibliotheca antiqua Kispanioelibenter suiTragatus est, postquam Pozoe
censuram tolidem verbis retulisset. Deinde P. Remigius de Ceillier in opere Gallice edilo de Scriploribus
Ecclesiasticis, nullo pacto ait sibi persuadcri possc prseriictos sern.ones esse sancli Ilildefonsi.
Ergo ex duplici capite, si islos doctores audimus, oportctsermonesproefatos sancfo Hildefonsoabjudicare :
nempe ex doctrina in cis contenta, et ex proprio uniuscujusquestylo. Verum, ut ingenue loquamur, Pozae
censuramin his quse doctrinara speclanl minime probare possumus; ncque enim (nisi omnino coecutimus)
videmus quid sit quod erroris merilo insimnlari queat. Tria siquidcm sunt quie fidei absona piisqueauri-
bus minime ferenda censet perrioctus vir : primum, quod sermone S, de Assumptione, dicitur non debere
indtibitanter affirmari beaiam Yirgincm fuisse cuin corpore in ccelum assumpfam (quanquam pium sit ita
credere), nc incerta pro certis recipiantur. Altcruin, quod sermone prsecedcnti pia quadam temeritate as-
serere audet festum Assuinptionis aliquod remcdium el refrigcrium afferre clausinsinfernalibus, arieo ut
in eo die ministri Tartarei non audeant perlingere suos caplivos. quos recolunt redemptos sanguine filii Lan-
tse Virginis. Tertium denique, quod in bomilia de Puriftcatione asseveral corpus Christi Domini fuisse
quadraginta dierum nuraero formatum in utero Virginis. Hoectotius censurse summa, cujus singula capita
facilediluuntur.
Nam quod de assumptione corporis virginei dubitanter scribit auctor, illud ex sermone Assumptionis de-
sumptum est, qui ab eo laudatur sub noniinesancti Iiieronynii, cujus certe non est, sed vel Sophronii au-
cloris GroeciIlieronymo supparis, ul plocel aliquibus, vel, ul volunt alii, auctoris multo recentioris, sed il-
lorum priorum saeculorum,qui potuit illud assercre sine ulla offensione: nempe pie ab aliquibus tunc tem-
poris credi bcatam Virginemfuisse in corpore assurnptam in ccelum, verum indubitanter tanquam certum
non posse affirmari, in quo certe errorem nullum aniinadvertimus. Neque si qtiis Hildcfonsisoeculoidem pro-
nuntiasset, facileesset erroris argucnrius,quando non in omnibus Ecclesiis, nequeab omnibus doctoribus ita
certo tenebatur, sed tantum in aliquibus; qucmaduiodum colligitur ex scrmone secundo de AssuinpLione
faiso Auguslinoattributo, eujus auctor posl sanctum Isidorum, quem laudat, scribebat. Quod tamen, posl-
quam ab universa Ecelesia receptum esl, alque omnes sacri doctores in ea verilate consentiunt, si quis infi-
ciari, vel de eo dubitare auderet, lemerilatis nolani non effugerel.
Necvalidiusest quod secundo loco opponebatur de refrigcrio et levamine per Yirginem allato clauslris
inlernalibus in anniversariodie suse assumptionis. Quisenim miretur illorum temporum doctorem hujus-
lnodi pioelemeritati, ut ipse vocat, lubentcr indulsisse in heatoeVirginis gloriam, qui sciat sanctura Augu-
stinum (Enchir. c. 112) quorumdam senleiithm improbare ausum non fuisse, qui existimarent damnato-
rnm poenas certis lemporum inlervallis aliqualenus miligari, itaut in ira sua nou contineat Deus misera-
tiones suas; non seternosupplicio finem dando, sed levameu aJhibendo, vel inierponendo cruciaiihus? Deinde
iinrie evinci potest hoc Iocoauctorem fuisse loculumde hominibus in oeternum damnatis in infernum ob
graviapeccata, et non potius de animabus sanciis, quse in Purgatorio torquentur? Al vero his el damnalo-
ruin captivorumquenomina conveniuni, alque a niiiiislris Tarlareis in clauslris infernalibus lorqueri nemo
ambigil.
Dcniquequod ullimo loco objicitur de formatione corporisDominici quariraginta dierura circulo peracta in
utero Virginis, si quamhabet riifficultateni(ut certe habet), non aliam vcro quam quoein vei'bis Augustini
rcpcritur, in lih. i.xxxin Qusest., q. 56, unde hiclacus virieiur fuisse desumpius ab illius homiliaescriptorc.
Ycrum cum Augustini verba nulius sit theologus, post Magislrum Senteniiarum, qui non ea sano sensu ex-
posuorit, cx illornm commcntariispotest huic locosolutioaccommodari. Hisce igitur de cloeLrinacriminatio-
nil;us dilutis, rcliquas animadversionesexpoiiamus,quibus eviucitur istos sermonesminime censendos esse
exploratos llildefonsi fetus.
Et primo quidem id quod omniuin maximeFeu-ardenlio persuasil hosce sermones esse Hildefonsi, scili-
cet -uod in illo suo CoJice ms. s;iiis vclusLouna cum aliis operibus ejusdem sancli doctoris reperissel eos,
queniadinodumtanli viri errorem elevat, ita quam levis momenti fuerit, postea manifeste apparuit. Erat
eniin ctiam in illo Codiccimmediate posl lihellum llildefonsi de perpetua deiparoevirginitale ille alius tra-
ciatus de Parluritione proxime a nobis editus, quem, ut prsemonuimus, nemo non Hildefonso abjudicat.
Quoniam licel sub ejus nomine reperiatur, longa tamen experientia compertum est fuisse in more apud an-
tiquosaiiteartis typographicseariinventionem,ut variorum doctorum lucubrationes ad idem proesertimargu-
nienti genusspectantes in eumdcmCoriicemcongcrereiit, nulla saepissime auctorum diversitate notata; quoe
ics immaneesl quot errores circa gcnuinauniuscujusqueopera pepererit. Ahundant undique exempla, quo-
rum nos, ut alia omittamus, siinile deprehciiriimusin ipso Codicenoslro Amelianojaro saepius laudato in
horum opusculorumEriilione. Esl enim fere lotus expressus ad norroamCodicis quoFeu-ardenlius usus est:
iidemin utroque Lractatus,eodemque ordine riispositi,nisi quod noster correctior est, atque uno sermone
auctior, qui inscribiturDesancta Maria. At vero post haecomnia aniroadvertimus aliquot folia membranacea
abscissa, in quibus abs dubioalius tractatus continebatur de laudibus bealse Virgiuis, cujus locupletissimus
index arihucremanet ad calcem ipsius Codicis,eaJem qua coeleramanu cxaralus. Al vero prsediclus libeUus
noii esipropierea Hilriefonsicensendus, sed vel Anselmi, aliusve qui de bcaloeMarioelaudibus scripserit.
Huic animadversionimullum ponderis adjiciunt, qua3a viris doctis observaia sunt circa horuxu slylum.
239 AD S. IHLDEFONSIOPERA APPENDICES. 240
Quanquam enim nullnssit cerlus et exploratus ilildefonsi sermo, cjuocumislos contulerint, quantum tamen
ex coeteris opcribus conjicere potuerunt, nihil minusineis vident quam Hilriefonsum. Siquiddm propria
illa scribenrii ratio confonnalioquc Lalini sermonis, qucc Patrum Gothorum quasi characterem exprimit,
nusquam apparct. Ununi cerle cuilibelpaulo attentius illos perlegenti exploratum erit,etnonuno, nec duplici,
sed rnultiplici style essc conscriptos, quod plures prodit auctores. Siquidem primus, quartus, qui primi
quasi compendiumest, unius auctoris esse perhibenlur; tertius, quintus et sextus, alium sapiunt auetorem ;
septimus el octavus omninoa prsecedenlibusdiversi ; decimusnulli priorum similis. Alius Scripturarum le-
stimoniis lotus intextus est; alii Patrum et doctorum citationibus abundant. In quo illud est omni aniinad-
versione dignura, quod cum in eis aliquando laudentur Hieronymus, Ambrosius, Augustinus, Sedulius
poela, unius Gregorii Magni nomen nusquampersonat, Gregorii, inquam, illius, qui nostris Patribus Gothis
solus lpse instar omnium erat, cujus unius doctrina maxime delectabantur, cujus sententias semper in ore
habebant, quibusque solebant omnem oralionem conspergere, ut videreestcum in Isidori operibus, tum in
ipsius Hddefonsilibris de Annotalione baptismi, et de Progressu spiritualis deserti; quamvis in libro de
Yirginilate perpetua sanctae Marioenullamresejus mentionem fecerit, quemadmodum nec alterius doctoris,
testimoniis Scripturarum urgendis, prout postulabat, uuice inlentus.
Ex quibus omnibusnon lemere colligiposse videtur ex primis undecim sermonibus nullum esse qui certa
aliqua ratione Hildefonsonostro ascribeudussit. Ncque de tribus postremis, quos adjicimus, est magis ex-
plorata senlenlia. Namqueprioris, qui de sancta Maria inscribitur, nulluni aliud est argumentum, quam
quod unus Codex Amelianus inter cselerosillum exhibel. Duo reliqui suam veritatem P. Florezio persuase-
runt, quoniam postquam ab eriitoribussancti Augustini, qui parens eorum credebatur, rejecti sunt tanquain
spurii, repertifuere in Codicesuo ms. soeculixm, post libellum de Yirginitate sancloe Mariae, sub nomine
sancti Hildefonsi.Quod argumenlum quantum per se valeat, vidimus, nisi solidiorex stylo ei materia con-
jectura capialur, quam quidem nos eruditorum arbitrio reiinquimus, qui illis perleclis judicabunt quam-
nam habeant hi sermones cum genuino sancti doctoris slylo, atque etiam cum praecedentibus sermonibus
simililudinem. Nos haerentesrem in medio relinquimus, atque ad illorum accuratiorem Edilionem proce-
dimus.
SERMOPRIMUS. } honore Virginis frequentare, ubi interdum angeli ca-
A
nenles celebrant laudes, archangelus Gabriel evan-
DE ASSUMPTIONE BEATTSSIMJEET GLORIOS.E VIRGINIS gelizat, slella occurrens refulget, magi veniunl et
MARM3. adorant, munera deferunt, suisque muneribus pro-
Hodie, dilectissimi fratres, nalalilia oeataeMarise phetant: pastores audiunt et loquuntur; veniunt, vi-
celebramus ; « et jam sinceris vcstris meritis ac pre- dent, el inlelligunl Verbum incarnalurn, quod Domi-
cibus adjuvemur, quatenus ipsa intervenire dignelur, nus ostendit eis.
ul et ego vos solemniter exhortari queam ad profe- Idcirco, dilectissimaa, ubi talia et tanta ostendun-
clum salulis veslrse, vosque devole percipere valealis, tur, b surgite cum hymnis et canticis spirilualibus
111simul nos omnes in ejus laudibus digni invenia- psallenles in cordibus veslris Domino, eLcum ange-
mur. Non enim ab omnipotente Deo lam effeclus• lis c decanlate dicentes : Gloria in excelsisDeo, et
tantarum rerum quam voluntas requirilur. Et ideo, interra pax hominibus bonwvoluntatis (Luc. n, 14).
ut credo, pro bona voluntate, riileciissimi, prsestabit; Quoniam haec est raater Domini, d per quem vila
vires loquendi, quas imperitia denegat, qui et vobisi redonatur. Haec est virgo fecunda, multis propheta-
plenissime gratiam intelligendi dedit, quoniam laetii rum indiciis praedicata. Hascest qusc hodierna die,
ad ejus festivitatem devotique celebrandam occurri- completis omnibus, coelo assumitur, exuitur carne,
mus, ante.cujus torum olim mullitudo coelestisexer- coelesti gloria vestitur. Hoecex genere Abrahoeorta
citus decanlavit : Gioria in excetsisDeo, el in terrai virgo, in cujus semine benedicebanlur omnes genies
pax hominibusbonwvolunlaiis (Luc. n, 14). Quapro-i de iribu Juda. Unde diclum est : Non deficiel prin-
pter sit nobis bona voltmtas in affectu, erit pro certo ,T, J ceps de Juda, donec veniat qui mittendus.est, etipse
Dei adjutorium in proventu, ut et competenler intel- erit exspectatiogentium (Gen.XLIX,10). Ipsa esl virga
ligere possimusquam laudamus, et laudare religiose: de radice Jesse, de cujus nimirum rursus radice flos
Yirginem, cujus hodie solemnia colimus. Ante cujus'> ascendit Christus (Isai. xi). Ipsa est Virgo clarissima,
torum profecto quo puer reclinatur in stabulo, invi- stirpe David progioila, cui Deus Pater olim in spi-
tant nos, ul dixi, angeli canenles : Gloria in excelsisi ritu : De fruclu venlris tui ponamsuper sedemtuam
Deo, ut insinuent vocihus quod idem qui naius esl ini (Psal. xxxi, 11). Ecce ad quam concurrunt, o filii,
carne, Dcus el homo est. Et quia Deusest, gloria ini omnia eloquia prophctarum, ad quam omnia acni-
excelsis, ubi peccatum nou csi, sed perpetua laus; gmata concurrunt Scripiurarum, de qua natus est
amplior proedicatur; quod aulem idem homo, in ler- Ciiristus, Dcus ct homo, pridcm in terris , ut ipsa
ris, ubi scditio ct hella suni inclesinenter,propter re- hodie assumpta de corpore renascatur iri ccclis.Unde
conciliationem Mediatoris pax hominibus bonse vo- el filia Jerusalem esse jur.e canilur, licel nalus sil ex
luntatis nuntiatur, ac sic unus idemque Chrislus5 ea qui eam olini funriavit Altissimus (Psal. LX-XXVI).
ulrumque complectitur. Et ideo sursum in ccelis nonI Quoerevera mater illa ccelestishoriie adveuit obviam
minuilur gioria superiorum civium, sed augelur; nec; ornata monilibus suis, de qua diciiur : YicliJerusa-
deorsum in lerris proptcr discordias fruslralur paxc lem descendentem de ccelo a Deo ornatam e auro
bominibus bouoevolunlaiis, sed pracsialur. Propterr mundo, el lapidibus pretiosis intextam. l Quoe pro-
quod ad hujus cunas infantiae,quas angeli frequen- fecto hodie decorata irieo descendit, ut reginam
tant, invilat nossanctorumpropiietarurachorus, imo) mundi, beatam scilicet Mariam, secum eyeherjet ad
etsapienliaDeiPalrisinvilalnos, el Spiritus sanctus : sublimia, et collocarcl in throno regni; alioquin ofli-
Aiiteiorum,iiiqiiiuiil,hujusVirgiiiisfrequentate nobis3 C ciosissime practcxla non occurreret, nisi feslivilas
dulciacanlicadramatis. Drainaton eiiim, charissimse, , magna esset.
genus est carminis, quo genere Cantica Canticorum l Propterea, o filii, seu quicunque pueri el ptiellse,
edita leguntur. En jubemur, ut ciiaritas araplior com- senes cum junioribus, omnes vos moribus festivos
mendelur, eo genere canendi dulcia cantica in hujuss praeparate in fcstivitate tantse Yirgiuis. Producite
0 Et jam sinceris vestrismeritis, leclio Cod. Amel.,, d Per quam, Amel.
magis ferenda quam Feu-ard. : etiam et.in coclisve- e Auro mundo, ex Amel. Cod. A viro mundo
tlris meritis, elc Feu-ard.
b Salagiie, Amel. Cod. f Quo Feu-ard.
e Decantare, idem. —
APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONESDUBH. — SERMOI. _4-
24i
choros lselilisespirilualis, a quatenus docere possitis A
l splenriet, quse sole justitise illustratur, ul caliginem
cantica quseauditis, vel quse canitis. Alias autem, praesentisvitoedeslruere possil, el ad ea pertinere
quo beata Yirgo pervenit, ubi nul-
quia non est speciosa laus in ore peccatoris, ad hsec nos omnes faciat,defectuin
festa, clonecvos vitiis exuatis, non congruitis. Ipsa lum jam patitur luminis, quia Iaborum ejus
igitur sLellamaris, quam hodie coelum suis recepit et gratioe gloriosus est fructus. Ideo, dilectissimi,
sedibus, appellalur, quia secundum verbum Hebrai- imilamini illam , dum vacal et ternpus est, quam
cum Mariab ila interpretatur. Hinc agite, dileclissi- collaudant omnes sancti et diligunt, quoehodie pro-
moe, ul lucifer ille qui nescit occasum, orialurin cessit electa de terris ad ccelum,electa ui sol. El ecce
cordibus veslris, dum in hoc sseculo estis. Nam in perpetuum clarior sole, coronata triumphat ante
niare prscsens sseculum est, stella autem beata Dominum. In qua nimirura Yirgine olim quasi in
virgo Maria, de qua orlus esl ille per auem illumina- sole posuit rex tabernaculum suum (Psai. xvin,
tur omnis mundus. 6), ac processit sponsus ad nos de thalamo suo,
Hinc securius accedite ad laudem Virginis, et rex virtutum, rex glorise, ut omnes regnent per
illuminamini, quoniam ipsa est per quam vera Iux eum.
iri mare hujus sseculirefulsit. Ipsa estancilla Domini, 0 quam pulchra est, admirabilis, casta generatio
f claritate (Sap. iv, 1) ! Quod siproeclara est
juxtaquod ait ipsa post ineffabiliaGabrielis promis- cum
sa : Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum ver- in virginibus, et prseclara cum procconiobonse famee,
bum tuum (Luc. i, 38). Quapropter discite, charissi- multo magis in Dei genitrice Maria, quocvirgo per-
moe, humiliari, discite mites esse, quoniam hoec mansit, et fecunda mater : ctijus sane memoria in-
est sola virtus, quam in . se Dominum respexisse jj ] clyta virtutum apud Deum et homines immortalis
proecipuegloriatur, ut cl vos ex eadem humililale regnat. Qua de causa, lilii, imitamini illam, et de-
gloriari possitis; nam et ipsa regina nostri orbis siderate illam, qusehodiejam ornata thalamo, sponsa
dicitur. Agite cumea, ul regnare valealis, ubi exal- et conjux, mater et virgo, introivit ad nuptias. In-
tantur humiles, et dejiciuntur superbi; ubi dominan- troivit itaque integre sigiliata signo pudoris, quia et
tur mites, ei servituti rediguntur obnoxii, qui ad virginitas atque castitas omnis insignitur apudDeum,
praesens elevantur, elali. Ecce jam beatam illam ul accepla sit et probabilis. Qui autem imitantur lo- il-
dicunt omnes generaliones saeculorum, (juaese du- lam, erunt ex parte ejus; et beata quoe nescierit
dum tantis insigwivitvirtuiibus, ila ut et sponsajure rum in deliclo, habebil fructum in respectione ani-
dicatur, ac mater sui creatoris. marum sanctarum (Sap. m, 13).
Ante cujtis torum , quseso, rursus ad exsequias Unde quoesovos, o filii, imitamini signaculum fidei
non threnos doloris, non lamenta fletus, sed carmina vestroe, beatam Mariam, quam, velut ignis ferrurn,
Deodulcia r- modulate voeibus, quoniam horlie jam Spiritus sanctus lolam decoxit, incanduit, et ignivit,
lseta pervenit ad regis thalamum. Pervenit itaque ila.ul in ea » non nisi Spirilus sancli flamma videa-
puerpera, ubi angelorum melliflua indesinenler so- lur, ncc sentiatur nisi tantum ignis amoris Dei. Hoec
nanl organa, ubi hinc inde hymnidici sanclorum namque est hortus conclusus ille deliciarum, fons
vicissim canlica nupiiarura alternant chori, ubi epi- signattis (Cant. iv, 12), puteus aquarum viventium,
talamia sponsiet sponsicsuis suavia redduntur melo- reparalio vilse, janua cceli, decus mulierum, fasti-
diis. Ad quas itaque nuptias hodie beata Dei geni- gium omnium virginum, quae ut cerirus Libani quo-
trix cum gaudio introivit, quse fuit olim conditoris .p tidie in terris h multiplicalur, dilalalurque ramis, et
templum, Spirilus sancti sacrarium ; sacrarium, inin coelo radicibus, ul crescat amplius, solidatur.
quam, Dei, quia omnes thesauri sapientioeet scientiae Exaltatur utLpalma, floret velut oliva speciosa in
in ejus utero sunt reconditi (Coloss. n, 3), quo et campis, et fruclificabit in domo Dei in aeternum
Verbum caro faclum est, in quo habitat omnis ple- (Eccli. xxiv, 17-19). In qua nimirum domo hodie
niludo divinitatis (Ibid.,-9). Sed tamen longe aliter lseta introivil, el sequunlur eani omniuin eleclorum
Christus templum Verbi, aliter beata Virgo, quia animse, quse sunLex parle illius. 0! si permiilere-
uterus Virginis ac si hospitium fuit, ex quo Cbrislus tur nobis scire quoeillius vitse gaudia ad quee intra-
Deus ad nos, quasi sponsus de thalamo suo, poten- vit hodie, quseilla florentis pafadisi amoena, quseilla
tiafortis ut gigas, exiit. Porro ChristusDeus elhomo, societas angclorum, quantus famulatus coelorum, et
unus mediator Dei et hominum fuit (/ Tim. n, S): sanclarum animarum i numerus exsultans occurril!
non alter Deus, alter homo , ut lemplum et Verbum quanla illi hodie monstrata sunt secrelorum arcana,
duoessent; sed unus idemque Chrislus Jesus. Qui quam inetjfabiliasunl gaudia reserala ! Non dico ex-
dum rcsolvitur in mortem, Deus in suo hemine, plicare verbis, saltem quis nec digne cogitare pote-
cum sit immortalis, propter unitatem d subsistenliae rit quoenec oculus vidit, nec auris audivjt, nec in
morluus praedicatur; ac per hoc non alius qui lem- cor hominis ascenderunt.
plum, alius qui Vcrbum, sed Verbum et templum Idcirco, filii, perpcndile Matrem Domini, quae
unus est Christus. Et quia unus idemque, nec in pas- quasi vilis frucLificavitsuavitatem odoris, et protulit
sione dividi potestsecundum subslantiam, ncc in ma- cunclis gentibus fructus honestatis et gratioe(Eccli.
jestate. xxiv, 23). Floruit ut mater honorificala, ut mater
Sic et Dei genitrix speciosa praedicatur, velul co- D1 pulchroedilectionis ettimoris, ut maler agnitionis Dei
lumba, pulchra ut luna, clecta ut sol (Cant. \i, 9); etspei, in qua gratia omnis spes vifoe et virtutis
quia columba ilia, qusesuper Chnstum mansit, eam (Ibid., 24-26), et quoe soia refulsit virgo sancla in-
totam repleveraf; idcirco ob banc speciem decoris ter filias, ac si lilium inter spinas. Yirgo prudens,
non immerito formositate virtutum speciosa lauda- virgo pudicissima, virgo pulcherrima, et feccmda:
tur. Pulchra ut luna ; quinimopulchrior quam luna, corpore decora atquc integra, animo fulgida, fide
quia in ejus specie e gens omnium Ecclesiarum re- perspicua, vil.seproeclara, amore virginifatis devota,
11Quatenus dicere possint cantica qum audistis, vel vulgalam, a qua frequenler recedere videmus, sed
quw canitis, Feu-ard. magis propter sequentia verba : Quod si prwclara
b Yide sanclum Bernardum, hom. 2, super Mis- est in virginibus , el prwclara cum prwconio bonw
sus est. famw, etc.
c Modulata, Feu-ard. 6 Non nisi Spiritus sancti flamma. Illa verba npn
d Substanliw, Am. Cod., pro subsistentim. nisi desiderantuf in Feu-ard. , sed habet Amel.
e Genus, esl in Amel., pro gens, quod esl in Cod.
Feu-ard. b In Feu-ard. , multiplicabitur, dilatabilurque,
f Nos emendavimus claritale, quamvis in ulroque etc
et Amel. Cod. et Feu-ard. Editione legeretur aperte i Fructificat, Amel. Fructificabit, Feu-ard.
charitate. Emendavimus, non tam propter lectionem i Innumerus edebat Feu-ard.
243 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. _j|
m omni obcdientiavirtutum parata, et in ministerio A t dielactacanitipsa eaaemquebeatamateretvirgo: Act-
sibi credito cautissima: cujus animam in passione hmsilanimamea post te: idcircosuscepitmedexteralua
Christi pertransivit gladius, et in cunctis angusliis (Psal. LXII,9), uihil enim lselius, nihilque jucundius
decoxit fervor divini amoris. Ipsa est ergo quae a quam quae ipsa canit: Temisli, inquit, manutn dex-
prophelis est praedicata, et a philosophis esiam prse- teram tneam, et in votuntatelua dettuxisti me, el cum
dicata, ab archangelo salutata, a Spiritu sancto fe- gloria e suscepistime ( Psal. Lxxn,2i). Seri et alibi:
cundata, et ab eodem obumbrala. Virilis seminis f Quid enim mihi est in cwlo, el absquete quid volui
ignara, prole fecundata, a virgo innupla, in filio glo- super terram (Ibid., 25) ? Ac si dicat: Nihil nisi te
rificata, quaefide concepit, el cum gaudio peperit. unicum Dominum ut viderem, queui amavi, quem.
Virgo siquidem anleparlum, virgo in partu, etvirgo colui, quem cupivi, quem toto corde diu qusesivi,
post partum : quem totus itaque non capil orbis, in ul es. Et ecce jam video,jamque teneo, cui meolim
ejus se clausit viscera Deus factus homo. Qui coelum tota rievotione commisi, nec dimiitam quera amavi.
el terram adimplet, cui coelum tlironus est, terra El quia j.am prse amore defecit cor meum et caro
aulem scabellum pedum ejus (Isai. LXVI,1), qui mea, idco, tuDeus cordis rnei, deincepspars mea in
palmo ccelos tenei, el appendil irilius digilis molem aeternum eris (Ibid., 26). Porro ad sodales con-
terrse, ac pugillo concludit (Isai. XL,12), hunc Yirgo versa, forte et ad reliquos gratulabunria sanclos ho-
sancta pannis involvit, et inproescpio reclinavit (Luc. die inquit : Sicut audivimus, o dilectissimi, ita jam
II, 7). Ergo qui cuncta pascil coelcsiiael lerreslria, vidcmus incivitatc Domini virtuttun, in civitate Dei
simul ct regit, hunc sacralissima Virgo lacte carnis nostri, quem Dcusfundavit in aeternum.De qua ni-
aluit et nutrivit: ad cujus deinrie iiutum universa re- jj mirum nobis dudum gloriosa dicebanlur, jam con-
guntur, sub ejus disciplina vel arbitrio infans Deus spiciinus et fruimur plenissimo charitatis intuitu.
versatur ; el, quod mirabilius esf, defensor omnium Igitur pro talibus et hujuscemodigaudiis, quibus
et crealor quasi profugus b injEgyptum fugit (Maith. exsultant cum ea sancti in gioria, et loelanlur in
II, 14). Quid plura ? qui cmicla quasi in slatera cu*)ililjussuis (Psal. CXLIX, 5), iselemuretnos, charis-
suspensatenet, cruce suspenditur; super quem beata si.ise, in spefiliorum Dei, et ad eaimploremus sui-
Virgo mulliim doluit, multumque pcrpessa esl, et fragiis eorum pertingerc, ad quso illos pcrvenisse
gladio passionis Chrisli vulneraLain anima teloque cum beata Yirgine credimus corde ad justiliam, et
transfixa. ore profitemur ad salutem, quia tunc veri lauriato-
0 sanctissima omnium feminarum, quoecum Deo rcs sumus, si ea scctamur qua: ct ipsi seclati sunt,
tale tantumque contubernium habuit in terris ! Et et ari eam fidem,quseper dilectionem est, festinemus
ecce hodie exaltatur apud eum quem gcnuit, ul pervenire quantocius. Alioquin incaute vani inspectores
maneat sine fiue gloriosa in ccolis. Quoecum aposlo- sumus el laudatores improbi, cum ipsi coronantur
lis degens vixit, et quandiu simul fuere, unanimiter et accipiunt palmas, eo quod in agone legilime cer-
in orationo permansit, conferens cum iisdern, donec taverint, si non cl ipsi pro modulo nostro di-
oroniacomplcrentur mysleria repromissionisChrisli, gneadea pertingere laborarnus. Qui cnim dicitsein
et ipsi longe lateque causa praedicationis disperge- Christo manere,debet, sicut itle ambulavit,et ipseatn-
renlur (Act. i, 14). Deinceps vero quam feliciler sub, bulare (I Joan. n, 6).
praesidio angelorum et Joannis diiigentia fuit! 0 in- Propterea, ut sospedictum est, imitamini matrem
clyta Yirgo ! ecce rcmoraris in terris, quoe filium ^_ Domini,qusevobis spnnsum genuit immortalem; imi-
tuum Redemptorem noslrum Jesum Clirislum prae- tamiiii et sanctos, quorumcxcmpta,favente Deo, plu-
mittis ad ccelos, beatius atque felicius et lu angelis rima IegunLur.Sequimini sponsum, el feslinale in-
commeanlibus penelras gloriosa. Secura igitur ac gredi, quo hodie ingressa esl beata Virgo ad aeter-
gaudens jam peragis, quia eumdem lilium c
luum Do- nas nuptias. Proeparate lampades vesiras, ut cum
minum noslrum jam diviniialis gloria consedere venerit sponsus, et putsaveiit, vos vigilantes inveniat,
ad dexteram Patris non ignoras. Unde quam beatis- quia beali sunl servi illi quos,cum veneril Dominus,
sima et Jaudabilis diei hujus celebratio recte colilur, invenerit proeparatos ac pervigiles (Luc. xn, 37), sic-
in qua Yirgo mirabilis cum laudibus coelestis mili- uti hodie banc vigilantein invenit. Hodie namque
liae d inlra polorum aulam una cum ingenli trium- niiuis bcta meruit audire illud de Canticis: Surge,
pho excipilur ? Ex cujus nimirum carne DominusJe- veni, proxima mea, sponsa tnea, columba mea, im-
sus Verbum caro efficilur, qui cunclis in se creden- maculala tnea; quoniam ecce hietns transiit, ptuvia
tihus januas paradisi aperire dignatus est. Qui ma- abiil ei rcces&it(Cant. n, 10, 11). Cttiforte illa Iseta
trem seeum in throno regni collocavil, et in im- respondit propter adveutum supernorumcivium: Fto-
niorlalitatis gloriam eam transposuit, ac super choros res apparucrunt in terra nostra, quia tempuspulatio-
angelorum supersolemniter evexit. tvs advenit (Ibid., 12). Ac deinrie : Credo videre
Quapropter, dilectissimoe,solemnilatem hujus diei bonaDominiin terra vivenliumlPsal. xxvi, 13); bona
dignanter celebrate , de qua exsulanl angeli, lae- siqtiiricm olitn sanctis repromissa, bona quac sunt
laniur archangeli, de qua gaudel omnis illa ccelestis iri Christo Jesu, quem genui, quem alui et nulrivi,
Jerusalem, civitas gloriosa. 0 ! si permitteretur no- ad qucm longe diu silivit aniina mea venire ad
bis scire quanta jucunditas, vel quanta iiieffabilisD Deum fontem vivum (Psat. XLI, 3), et ecce hodie
laetitia illic est, vel quauta exsultatio animarum san- fandem aliquando gaudens vocala vcnio, et parcbo
clarum de visionc tanlseclaritaiis; quanlus famulatus antc faciem Dei. Unde paratum, inquiL, cor meum
heatorum spirituum, qtiantusquc nuinerus angelo- Deus, paratum cor meum,canlaboet psallam in gloria
rum bodie genilrici Yerbi Dei grafulabundus oc- mca (Psal. cvn, 2).Acsipatenter dicat: Cantaboetpsal-
currit, ad quanla vel qualia gaudiafeliciter hodie in- lani in Cbrislo, qui est gloria mea, quem dedisti
travit, quoe profecto nec oculus vidil, nec attris au- mihi filium, ex quo non solum gloria amplior, ve-
divil!SunfeniminvisibiIia,aLqueincll'a'ijili:i(|uocperce- rum el omnibus adoplio proestatur. Ideo jam lscta,
pit, el, utjamdiclumest, filiumsuum DominumJesum jam secura, convertere, anima mca, inrequicmluam,
ChristiMii,(luempeiidentemincruce olimdoluerat,mul- quia Dominusbenefecit tibi; tintlc placebo ei in re-
tumqueperdoluerat,super omnia elevalum in dextera gione vivorum (Psat. cxiv, 9). Beata igitur nimium
patrisregnantemjamconspicit. Quem gaudens adorat cl felix virginitas, quse lalibus tantisque 8 jn extre-
onnis ordo ccelorum,cui venerantes inhaerent,et in- mo decoratur donis, et lantis coacervata virtutibus
baerenlesimmortali Deo immortaliter vivunt. Cui bo- exaltalur, ita ut cum jubilo isludDavidicumhodieju-
a Pro virgo legitur in Amel. viro ; et 3 Intra, pro infra, emendavimusex Am.
postea, ubi
Feu-ardent, quod fide, etc, qum fi.de. e Assttmpsisti me, Amel.
b In JEgypto, Feu-ard. ' Feu-ard. : Quid enim est in cmlis,etc
0 Conscehderescribjt Anicl. Cod. g Feu-ard. edidit: in extremis decoratur octdis.
245 APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONESDURII. — SERMOI. 246
cundans decantet : Qtiam dilecta tabernacula tua, A j tendite cLvos intrare per angustam porlam (Luc.
Domine virtutum, concupiscit et deficit anima mea xni, 24) ad thalamum Sponsi vestri, cujus dotcm
in utria Domini (Psul. LXXXIII, 2, 5). a Ac si patenier et arrhas pro munere accepistis. Satagite ac pro-
dicat: Cor meum et caro mea exsultaverunt prius curate promereri bona quse vobis sunt repromissa,
in Detim vivum, dum eum in carne parerem, dum ut accipiatis e cum reliquis, dc quibus profecto in
lacfarem, dum nutrirem, dumqae ari incrementa per- psalmo canit quisquc fidelis : Unam.petii a Domino,
ducerem; nunc autem ipse est rex meus, et Deus hanc requiram (Psal. xxvi, 4), et : Credo videre
meus, qiiem genui, et fide credidi, corde deside- bona Domini in terra viventium (Ibid. , 13). Quoe
ravi. nimirum bona beata virgo Maria hodie Isetissima
Qtiapropter et vos, o filioe,facite voluntatem Pa- percepif, f fruitura sine fine cuni angclis : horiie
fris, ut sorores Chrisli et matres sitis, sictit ipse coronatur in regno, quod olim ei prseparatum est
ait: Quicunquefecerit votuntatemPatris mei, qui in una cum sanctis a constitutione mundi; botlie col-
cmlis est, ipse meus frater et soror et mater est locatur in throno a dextris Dei, sicut canitur in Psal-
(Matth. xn, 50). Facite ergo voluntatem Patris mis : Asliiit regina a dextristuis in vestilu deaurato,
b mei. Quia jara sponsoe estis, amale sponsum cui circumdata varietale virtulum (Psal. XLIV,10).
vos vovistis; et quia fitise per adoptionem estis, Hinc, quseso, cives Jerusalem, qujcunque estis
e sorores Vos cognoscat summi regis Filius. Sed viri, quoccunquevirgines, qusecunque viriuse, pueri
nc forte inde aliqua vestrum magis lasclvire velit, vel puellse, venite ei videle cum omni purilale cor-
qtiia altum nomen est quod qmcsislis, meminisse dis, conspicite diligentius Matrcm Domini insclhe-
decet quia ejus sanguine magno pro dote emptae.g reis sedibus cum corona diademalis renitenlem. Ve-
estis. Et ideo, jtixta Apostolum : Glorificate etpor- nite, inquam, mente, fide, dcvotione, et videle coro-
tale Deum in corpore vestro (I Cor. vi, 20). Imi- natam in die solemnitatis ejus ac Letitiae corona
tamihi sponsum, et amate, quia sponsoeestis. Imi- jucunditatis et decoris, qtta coronavjt eam Dominus
tarnini mairem Yirginera et sanctos omnes quos sponsus virginum, rex glorise, ac remunerator om-
Iatidalis, quoniam non tantum illis nostra prodesl niumbonorum. Venile, quseso, et videte, quoniam
laudatio, quantum nobis eorum imitatio. Unde bodie translala esl arca lesfamenti Dei ad superos,
sponso magis placet imitator devotus, quam lau- exterius inaurata virtutibus, cl fabricata interius
dator otiosus. Tamen vera lauriaiio imitatio est auro purissimoe majesfatis ; in qua lex testamenti
operis. Nam vere laudare Deum el sanctos inipsum, Dei et manna fuit, quaede coelofltixerat, virga quo-
jam opus virtutis est, durn proficit mens, et accen- que Aaron quoe floruerat. De qua nimirum virga
ditur igne divini amoris, solidaturque fundamenlo David in Psalmis : Emittet Dominusex Sion (inquit)
veroe humilitatis. Qua profecto humilitate in Chri- virgatn virtutis tuw (Psal. cix, 2). Deinrie faciens
sto beata mater Yirgo fundata post o-nniasibi riivi- apostroplie;n ad eamriem, Dominare (inquil) in me-
nitus repromissa : Ecce, inquit, ancilla Domini, fiat dio inimicorum tuorum (Ibid.). Quse profecto virga
mihi secundum verbum tuum (Luc. i, 58). Hinc nobis florens allulit fiuctum salutis pacatissimum,
quoqile ipsa iti cantico : Quia respexit humilitatem qui ari tempus intra uterum Virginis mysticum ger-
ancttlw sum, ecceenimex hoc beatatn me dicent om- minavit sacramentum. Hinc quoque de ea in Can-
nes generdliones (Ibid. , 48). Felix igitur et beata ticis : Umbilicus tuus tornalilis, nott indigens pocu-
mens, quseinter virtutes eximias et rionorumexu- _ lis; et ventcr tuus acervus tritici, vallatus liliis
berafiliam tantum se humiliavil, quoniam d Do-'" (Cant. vii, 2), eo quod concinat sibi in omnibus
minus humilia respexit in ccelo et in terra (Psal. Christi oritts ex Virgine. Vere alvus ille * tornalilis
cxn, 6) ^ et alta a longe cognoscit. Quori si in fuit, quia in eo sapieiitia se influxit, quoe miscuit in
coelohumilia reqtiirit inter angelos, quid putatis, cratere vinum suum, indeficiehtem cognilionis gra-
o filii, in terfis, ubi non nisi cum peccato cinis et tiam habens, et divinitatis suseplenitudinem submi-
vermes sumus ? nislrans; in quo nimirura Virginis utero simul acer-
Idcirco imitamini Malrem Domini, el obedite pa- vus tritici et tilii flores Chrisli gratia L germinant,
frlbus ; humiliamini inter virgineos flores, quia ex quoniam et granum tritici Christus erat, ei lilium.
gratia Dcisunt pudicitiarum tlona muneraque virtu- - Granum quiriem, secundum quod ail: Amen, amen
tum. Implorate precibus; dicite cum Prophela : dico vobis, nisi granum frumenti cadensin terra mor-
Non nobis, Domine, non nobis, scd nomini tuo da tuum fuerit, ipsum sotum manet (Joan. xfi, 24).
gloriam (Psal. CXIII,9). Quotcunque eslis, si estis Verum quia de uno eodemque grano Lritici acervi
quod vovistis, Dei muneris est, et gralia Redem- creverunt friimenli, binc completum est iltud pro-
ptoris. Ejus, inqttam, suht dona, cujus horiie mater pheticum: El vallcs abundabunt frumento (Psal.
ccielosgloriosa conscendit, et penetravit locum la- LXIV,14), quia granum Hlud mortuum plunmum
bcrnaculi admirabilis usque aclriomum Deiin voce fructum attulit. Hoc itaque granum manna fuit, ct
exsuitalionis ac Lctitise, ubi jugiter sonus est epu- ideo omncs bomines perpetua ccelestium muncrum
lantis (Psul. XLI,5, 6). Ergo Undc prius cecine- messe saturavit. Unde DaviJ: Cibavit eos (inquit)
rat: Gustatcel videte, quoniam suavis cst Dominus ex adipe frumenti, et de petra melle saturavil c.os
(Psal. xxxin, 9) , in !e nttnc cpulalur cum sanctis D ] (Psal. LXXX,17). In hoc ergo grano eliam liliuin
omnibus, et Isetafuf. De qua nimirum fruitione deesse testantur divina eloquia. Ego, inquit, fios
licinrum Dominus per lsaiam: Ecce, inquil, qui campi, el tilium convqllium (Cant. n, 1). Propter
senittnt mihi, el qtti comportantillud, bibentin atriis quocluterus ejusdem Virginis per arcam figuratur,
sanctis meis; vos aulem sitielis. Ecce qui serviunt quse cuncta sacramentorum arcana in se habuit;
mihi Iwtabunttir; vos vero confundemini. Ecce qui habuit enim panem vivum illum qui rie ccelo desccn-
serviunt mihi, exsullabunt prm gaudio; vos vero dit (Joan. vi, 51); habuit et legem Testamenti
clamabitis ob doloremcordis, et propter contritionem Novi,i»£uiaIcgislatorem genuit, iri quo sunt omnes
spirilus ululabitis (Isai. LXV,13, 14) . thesauri sapientioe atque scienlise (Coloss. n, 3).
Habetis igitur, filioe, gaudia setenue vitse, ad quoe El ideo recle arca sacramentorum Dei virgo Mana
pervenit horiie beata el iiilemerata virginitas. Con- fuit, supra quam sane propiliatorium el cherubim
« Ac si patenter dicat. Desunt hsecverba in Feu- f Fruitura cum anqelis est lectio Cod. Amel.,
ard. nam Feu-ard. habet: frujfar et curh angelis, etc.
b Mei deest in Cod. Amel. K Crafer tornatilis fuit, Amel.
° Sorores vos cognoscat, lectio Amel.; sorores b Germinavit,Amel.
deest in Fcu-ard. i Granum emendavimusex Am. nostro, pro gra-
d Dominusexcclsus,Amel. tiam, quod erat mendose in Feu-ard.
• Cumreliquis virginibus,Amel.
247 AD S.HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 248
hinc inde obumbrantia figurantur, quia Mariaenul- A duarum laudabilis numerus, ubi c vadit et Anna filia
lum cxtrinsecus obrepsit peccali contagium, sed Phanuelis una cum caeteris omnibus; Sara quoque
inlus omnis cuslodia legis et manna fuit, quod est mater nostra, Rebecca atque Rachel cum pronubis
mirabile sacrauienlum, ac propilialio humansesalu- sanctis. Quid plura ? cuncti greges universi ordinis
tis. Supra quidem propitiatorium recte posilum est, hodie lseti eam suscipiunt, Hosanna praecinentes sub
quia ipse propitiatio nostra super omnia est bene- dramate jubilationis anle Matrem summi Regis,
dictus Deus. quoeverura fuil templum Dei vivi, et arca testamenti.
Et ideo, charissimse, sursum corda erigite, quo Antequam sanc arcam in figura Christi regem de-
hodie, ut ita fatear, arca testamenti ab angelis glo- votissime nurium saltasse legimus, et post sex passus
riosissime ad sublimia deportatur. Illo a meiilem hostias immolasse. Quod si David gloriam illius quae
ligite quo pervenit sexus feinineus, et virginitas Do- evacualur tanto tulit honore, quoniam haec rerum
mino consccrata, habens supra se illum a quo divi- figuralarum gesta sunl; quanto magis arca Dei vi-
nitus de medio cherubim responsa dantur lidelibus, ventis, de qua natus esl Christus, Dei virtus, et Dei
et in quo repropitialio prseslatur recle credenlibus. sapientia, huc hodie cum laudibus effertur ? Ula
El ideo quodcunque Deo menle offerre vullis, illuc namque omnia umbra sunt futurorum ; in Maria
fule Lransmiilile, illuc vola inferle, inde precibus vero manifesla verilas, ante quam ChrisLus rex sub-
impelrala reportate, quoniam non aliunde est ex siliendo perlransiiL de morLead vitaro, de corru-
quo Deo Patri placere possitis, nisi in quo Pater to- pliouead incorruplionem; sicque Ecclesiam una cum
tum constituil placilum suum. Hinc rogo dc propi- malre reduxil ad superos, quoniam ipsa est Dei
tiatorft» vobis quolidie loquenlein audile, quia in 3JJ lemplum, et arca novi tesiamenti, in qua verus Deus
ipso cl ex ipso est sunnna redemptionis noslroe. El versalur ; non in figura et in senigmale ; sed in
si qua sunl fide quoe offerimus, el loluin per eum vcrilate pro salulc omniuni Deus hoino immolalur.
offeranms, in quo sibi Deus placcre decrevil; quo- In cujus profccto sanguine festamentum confirma-
niam aliundc non esl unde placere possimus. Hic tum est novuni, quod testalus est cum patribus no-
est, inquit, filius meus dilectus, in quo tnihi benecom- stris, et recondilum in utero Yirginis, inde ad nos
placui; ipsum audile (Matth. xvn, 5). Propterea usque translatuni. Quse nimirum Yirgo, ac si arca,
audite ipsum loquentem in Evangelio, audite in Scri- hodic de caplivitale hujus saeculi angelorum exse-
pluris sacris, in quibus ab inilio volunlas Palrisi quiis glorificata reducilur, non in Jerusalem quam
pcr Filium nionstratur. decoxit vcl evaslavil Chaldseorum exercittts, sed in
Et quia liodie introducta esl arca tcstamenti Deii illam veram et cceleslem, quam fundavit Deus ct
in Jerusalem illam coelestem cum gauriio exsultatio- non homo, collocatur. Unde velim vos diligenlius
nis, quceso cum hymnis ct canticis devolissinie; considcrare, dileclissimi, cum quanlis laudibus pro-
agite diein festum cum omni frequentatione populi. sequi riebeamus Dei genitricem, ad coeli palatium
Quod si David una cum onini populo ciignum.duxit; procedentem, quam hodie coeleslis veneratur exer-
arcam velcris testamenti cum tanlo honore prose- citus; cui coinitantur legiones angelicse; in cujus
qui, ut Scriplura teslalur, mullo religiosius estt advenlu tripudiat ordo coelorum,et exsultat sancto-
hanc dignis laudibus coinnienilari. Ait namciue: rum numerus; quia et si gaudium est in coelosuper
sermo divinus, quod ascendit David, et omnis po- uno peccatore convertenle in terris (Luc. xv, 7),
pulus cum eo, ul ferrenl arcam Dei, super quami• ,-i multo raagis gaudere credendum inccelo de adventu
iiivocalum csl nomcn Dci exerciluurn sedenlis super ct gloria tanloeVirginis. Ideo elnos, qua:so, gaudea-
cherubim. Ac deinrie David, inquit, et omnis popu- mus in hymnis et canticis spiritualibus; jubilemus
lus ludebant coram Dominoomni virtule in canticis,, Deo cum exsultalione, qui tanlum dilex.it nos, ut
cilharis, et psalteriis, tytnpaniset sislris, cum cymbaliss ipse fieret, d propter quod nos sumus, homo. Ac
et tubis (II Reg. vi, _ ; 1 Paralip. xui, 8). Rogo,, deinde qui eramus filii irse omnes, juxta Aposiolum
si in figura officiosissime tanta conferlur gloria,, (Ephes. ii, 5), fecit filios Dei pef gratiam, quod
quid pulas hodie anlc beatam Virginem, qttando illai ipse est per naturam.
in coelestem Jerusalem evehitur, quanlus exercituss Quapropter, obsecro, accedite ad lantam gratiam
sanctorum proecucurrit cum hyninis et canlicis? per fidem; indesinenter acceriite, et viclete visionem
Nec dubium quin illa cenlum quadraginla quatuorf magnam cum Moyse,quam vidit hr rubo. Videle, in-
millia, qui in conspeclu throni eL scniorum sunt,, quam, jam completum, el admiramini quod prsevide-
tcnentes*citharas suas, cecinere cum omni fragoree bal ipse tantus patriarcha in spiritu fulurum. Alioquin
cceli canticum novum, quod ncnio potcsl dicere, nisii nisi in spiritu videri non potest etiam res gesta, quia
ipsi qui hodie festivi veniunt obviarn cum cithariss visio magna est, quam digne proevidereete annunliare
suis. ac loeliin stto bealam choro excipiunl Virgi- nemo polest. Unde Moyses ait: Ibo, et pertransibo,
nem, non qualemcunque, scd unam cx nuniero pru-i- el videbo (inquil) visionemhanc magnam (Exod. ni,
denlum, et primam omnium inler primos, quse va- 3). f Vere magnam ; vjdebal enim qttod * arderei ru-
dil post agnum proximior quocunque ierit. Canitt bus silvestris, et non consumebatur quod erat mul-
autem et ipsa cum eisdem canticum dramalis novum,i, tuin hiirabile. Sed Ionge mirabilius erat, quia Deus
b it " erat tolus in rubo, et angelus vocabatur. Eral quippe
quod nemo nisi eo in choro dicere valel. Habent'
igitur sancti organa sua in coeleslibus, quibus dul- visio corporea valde mirabilis, sed longe mirabifius
cia canant carmina ; habent psalteria et tympana ; quod inielligebalur in spirilu, quia praesens lolus
habent et tubas cum cyrahalis, et sislris, in quibus is eral in fiamma, et quod per flammam futurum mon-
pcrsonant Deo digne laudes singuli in cordibus suis. i. strabatur, ita ut nec flamma deficeret, nec rubus igni-
Unde una virtutum harmonia Deo quotidie offcrtur ir bus consumerelur innocuis. Quo nimirum incombusto
cum jubilo in voce exsultalionis ac loclitise.Quaeom- i- manente, virginitaiem beatse Mariaeconservatam crc-
'• nia hodie musici generis cantica sonuerunt fragose ie dimus corde, confitemur ore, quoniam Spiritus san-
iu ccelis obviam Virgini, tanquam voces cilharizan- l- ctus, quia Deus ignis consumens est (Deut. iv, 24),
littm. Forte occurrit primum ei virginum chorus, 3, totam inflammavit et incanduit, ita ut mater fieret
inter quas, ut reor, flos purpureus, Tecla scilicet et 3t Christi, et lemplum divinoemajeslalis. Non enim proc-
Coecilia,Agnes quoquc atque Perpetua; deinde vi- i- bebal calori juncla maleries rebus alimenla incendii,
« Mentemfigite, Amel. Mcnte fugite, Feu-ard. c Vadit habet Amel., vidit Feu-ardenl. Forle
b Hoc Ioco legilur in Feu-ard. tota illa periodus;:: typographi erratum est.
Dramaton enim genus est carminis, etc, quoehabe- e- d Propler quem nos sumus, Amelian. Cod.
tur supra in principio hujus sermonis ; nos vcro re- e- e Admirari, Amel.
jechnus, quoniam redundat hoc loco, nec in Amelian. i. f Vere magnam. Supplevimus hsecverba ex nostro
ceperitur. Ameliano, quae sentenliaemUllamvim ad.dunt.
249 APPEND.I. OPP. DUB. — SERMONESDUBH.— SERMOYL 250
neque sentiebatfrhlex damna nalurae possessa ffam- A tet, quoniara Christus in Patre veritas est, veraxque
mis. Ita et beaf< virgo Maria, quamvis nemo qui Pater in Christo vero Filio totus est, qui unus et verus
Deum videat, ipô tcste, vivere possit (Exod. .xxxm, Deus est, qui in Spirilu sanclo adoratur, quia Deus
20), tamen tolam deitatem in se suscipiens per Trinitas est, et ipse Deus Trinitas in templo suo, et
Christum quem genuit, vixit intacta ; fclicius dein- non in raanufactis hominura cst (Act. xvn, 24).
ccps virgo et incorrupta permansit. Hsecerat visio Templum autem Dei Ecclesia est, sicut Joannes te-
magna, quam pertransicns Moyses in spiritu praevi- statur in sua Apocalypsi: Et apcrtum est, inquit,
debal; unde Lremefactusnon audebat accedere, quo- lemplumDei in cwlo, et arca testamenli ejus visa est
niam ineffabileeral totum visu quod cernebat. Pro- (Apoc.xi, 19). Quoeprofecto arca non illa Moysifa-
pterea et vos, sanctimoniales Christi, nolile parvi- bricata, sed beata virgo Maria est, quae hinc jam
pendere visum intelligenliae,ignem divinilatis, qucm transposita erat<;quam beatus Joannes evangelista,
resplendere recolitis in Maria, quoniam ipse est Deus testis veritalis, cui commissa est, forte recognoscens
Abraham,Deus lsaac, et Deus Jacob, ul vox de rubo venefabiliter affatur. Quia in ccelovisa est, monstra-
sonuit, qui nalus est ex ea. Ergo pluris est res quam lur species in genere, sicuti et genus per speciemde-
completamcernimus, et permanet in salutem, quam claralur. Quoniam beala Maria in templo Dei visa
figura quse pertransiit acl lemptis veritaie exhihita. est, scilicet in Ecclesia Dei; Ecclesia vero in ejus
Hinc quoque besftum'dicimus Moysen, « qui lalia a virginitafis fruclu penitus Domino dedicatur; ac per
longe et magna futura conspexit; sed beatior Maria, hoc arca testainenli Dei, ipsa videlicet Dei genitrix,
de qua ipsa visio fuit. De qua sane visione prophetain templo cjus non immerito visaest, e quia Ecclesia
irim eximiusHabacuc tremens faclus canit dicens : g et ipsa Yirgo est. Unde Apostolus: Despondi enim
Dotnine,audivi audilum luum, et timui; consideruvi vos uni viro, inquit, virginem castam exhibere
opera tua, et expavi (Habac. m, 2). Expavit aulem, Christo (II Cor. xi, 2). Et ideo, dilectissimse, illuc
talc aliquid ut viriit; cxpavit et Moyses, eo quod in- mentem dirigite, ubi sponsusvester pro nobis introiit,
comprehensibileerat homini quod utrique vidobant. et beata Virgo visa est, quoniam ibi ejus festivitas
Paveamusergo ct nos, ne forte pereffluamiisa lanlo recte colilur, ubi Christus est sponsus, et seternae
myslerio retlemptionis nostroe; et adeamus mcnle vitse gaudia celebrantur. Unde, quaeso, egredimini
cum fiducia per intervenlum sacratissimoe Vifginis fide, moribus, mente, atque omni desiderio aeternae
usqtie ad thronum summi Ponlificis, ubi pro nobis visionis, actibus et pollulum nolite tangere. Ascendite
est hostia ipse, et sacerdos, advocatus, et judex. Et sursum per contemplalionem, et per f convei-satio-
quia minus irioneisumus ad hoc, per ipsam rogemus nem bonaevitae, donec apertum est templum Dei in
Chrislum, cujus hotliefestura coliinus. Rogemusvotis ccelo; quatcnus ingredi possitis, omnia ubi vobis re-
oinnibus, imploremusprecibus, ut ipsa pro nobis ro- promissa bona servantur, et Virgo sancta ccelesti
gare dignelur apud eum quem genuit; quia elsi non jam immortalitate vestitur. In coelestihusnamque sint
sumus tanti meriti ut Moyses,et prophetoe,aut apo- corda vestra efecta, ubi est et thesaurus vester
stoli, beati tamen qui non viderunt, et crediderunt (Matth. vi, 20). Imo idemet thesaurus seternaehaere-
(Joan. xx, 29). Credamus ergo et nos, b et laudemus ditatis sit in corde vestro, quatenus quod est in ccelo,
quoegesla sunt, visa, et credfta, quoniam vera sunt, in vobis sit per fidem.Coronam itaque vestram nemo
ut ad ea quoerepromissa sunt peiTingerevaleanius. accipiat aUer, donec veniat sponsus (Apoc. 3, 11);
Sed quia laudarc digne nequimus beatani Virgi- r quin irao vos corona decoris esse possitis in inanu
nem, quia inferior cst ea nosira laus, veneremur et Domini per gratiam ejus (Isa. LXII,3), ciuivos ad
aniemusquantumpossumus.AdoremusDetimPatrem, aelernavocavit gaudia, Jesus Christus, ulius Virginis,
ut veri adoratores, ut Salvator ait, in spiritu ct veri- Dominus nosler, qui cura aelernoPatre una cuiri Spi-
tate, quia Deus Spiritus est, et qui adoranl eum, ritu sancto vivit et regnat Deus per infinita saecula
oportel adorare in spirilu (Joan. iv, 23). Aliasautem saeculorum.Amen.
nisi in spiritu non adoratur, nec ei recle servitur.
Idcirco egredimini cx iis angustiis carnalibus; exuite EJUSDEMSERMOII.
vos velerem hominem, ct induite novum qui secun- DEEADEM ASSUMPTIOiNE BEAT.E MAMJE SECUNDUS.
duin Deumcrealus est (Coios. m, 9,10). Egredimini Inter prsecipuassanctorum festivilates,charissimoe,
e
ex hac dilectione carnali, ne sollicitudo proesentis hodierna nobis rcfulsit insignis et gloriosa genitricis
vitaeac voluptatis suffocclin vobisverbum vilse, quod Dei Marisesolemnitas, in qua ipsa bcata et venerabilis
seminatum est in corde. Peregrinamini magis a cor- Virgo assumpta est gloriosissime ad selhereum tha-
pore, ut cum Deoadesse possitis (II Cor. 5, 6), quo- lamum, in quo, ut canimus, Rex regum, filiusbeatse
niam qui in carne suntDeo placere non possutit(Rom. Marioevirginis, stellato, imo ineffabilisedet solio.Ubi
VIII, 8). Yos autem, charissimoe,jam in carne non millia millium ministrant angclorum, juxta Danielis
estis, quse carnis opera in vobis morlificatis, scri in valicinium (Dan. vn, 10), et decies centena assistunt
spirilu. Quicunque ergo spiritu Dei agttntur, ii filii millia; quorum cum laudibus et exsequiis gloriosa
sunl Dei (Ibid., 14). DeiGenitrix hodie de lerra exallata, et de carne evc-
Et ideo dilatamim vos, et erigite mentem ad subli- _ cla, cum triumpho et exsultatione suscepta est in
mia, ut possitiscomprehendereea in quibus Christus " ccelo, et collocata in paradiso. Hsec est namque sa-
sponsus vester in dexlera Patris sedet et glorificatur;d cra et venerabilis solemnitas, fratres, ante mundi
quatenus ibi adoretis eum in throno ubi cst ipse, conslitutionem prxscripta et praeordinata; sed ho-
qtiiajam extra mundum esl, ubi in circuitu throni dierna die exsultanter est impleta. Nobis quidem, di-
ejus viginti quatuor seniores sedere leguntur ante lectissimi, hodierna est annua; sed angelis in ccelo
conspectum Deiin sedibus suis, et adoranl Christum et supernis civibusest continua et perpetua. Sed quia
regem viventem in sseculasoeculorum, mittentes coin proesenliarumnobis continua esse non potest, de-
ronas suas ante pedes ejus, quas ab ipso acceperunt, bet tanlo celebrior fieri prse omnibus sanctorum fe-
dicenfes: Gratias tibi agimus, DomineDeus omnipo- stis, quanto ineffabili utitur privilegiomater Domini
tens, qui es, et qui eras, qui accepisti virlutem, ct Salvatoris et donum possidet perpetusevirginitatis.
regnasti in saecula saeculorum (Apoc. iv, 4). Ergo Quia et si impartit proemia justus judex, Christus
ubi adorant hi, et quomodoadorant, quantum fas est Dominus, secundum Apostolum, unicuique juxta
mortalibus, etiarainpraesentiarum adorare eum opor- opera sua (Rom. u, 6), huic tamen sacratissimaeVir-
a Reprsesentamuslectionem nostri Am. correclio- supplevimusex Amel.
rem multo Feu-ard., qui sic edidit: Qui talia a longe c Pro dilectionehabet Am. delectatione.
et tnagnaconspexit; sed beatior Mariw ipsa visio. d Amel. Cod., qui.
h Feu-ard. solum habet: Et laudemus, ut ad ea e Quia arca et ipsa virgo est. Amel.
jitm repromissa sunt pertingere valeamus. Csetera f Conversionempro comnsationem, Feu-?.rd.
gini genitrici suae, sicut ineomparabile est quod ges- A cogilare possumus. Idcirco hujus Virginis animam
Bit, et ineffabiledonum quod percepit, ila et inaesli- Dominuni magnificantcm glorificemus (Luc. i, 46),
mabile atque incomprehensibilcpnemium et gloria, quam hodie paradisus cxcepit gaudens, quam angeli
non dico inter coelerassacras virgincs, verumetiam cum laiuiibus proseqnuntur, quam aposlolormr»cho-
ultra omnes sanctos, quam promeruit. Pervenit rus veneralur, quam martyres candidati bealificant,
namque ad coelipalatium beata ei gloriosa, ubi Chri- quam sanctornm confessorum stolalus concelebrat
stus sponsus Ecclesioe infra thalamum collocavit numerus, cui hodic sanctarum virginum oum suis
eam in dextera majestatis. Ibi siquidem cam assum- palmis victricibus exsufanter occurrit - exercilus.
psit praceltentissitnam inter primos, ubi, juxta Da- Quoniamhaecest anima ifla beata, per quam auctor
vid vocem, stat regina in dextris Dei in veslitu de- vitae ingressus est mundum, per quam omnis male-
aurato, a circumdala varietate (Psal. XLIV,10). Hcec dictio soluta esl priorum parentum, et coelestisbene-
igilUf dies cst, inqna renata inter filias ,!crusalem dictio in lofo venit mtindo. H;ec est Virgo, in cu.jus
speciosa respleftduit, in qua gloriosa Dei genitfix ntero omnis Ecclesia subarratur (sic), conjuncta Deo
qtiasi attrora processit, et vadit post agnumgloriosior fosderesempiternocreditur. Pro talibusethujuscemodi
quocumqueille pergit. sacramenlis vencrauda est, fratres, hodierna feslivi-
Ilaeen.imque est, ut dixi, fratres, festivitas ho- tas, sic annua, ut semper nobis continua maneat et
dicrna praecipuaet venerabilis nobis; sed venerabi- venerabilis in mente; qtioniam post Christum, qui
lior in coelocst angelis et sanctis omnibas, quorum caput est et Deus lotins EcclesiiE,hsecVirgogloriosa
loetiliacl gaudiumprocul dubio ex hujus adimpletur refulget, etiam super choros, ut cantatur, exaltata
diei exsultatione, quando beata Dei genitrix clarior n angelicos, clarissima inter virgines, candidior inter
sole refulsit in throno claritatis. Nam Christus, sicut martyres. Quia etsi illi martyrio coronali dealba-
iegimus, in solo posuit tabcrnaculum suum (Psal. runt stolas suas, ei candidas eas fccerunt in sanguino
xvm, 6); de quo ipse, ut ita Ioquar, tabcvnaculopro- Agni (Apoc. vn, 14), nihilominus hsec beata et ve-
Cessilfauquam sponsus de thalamo suo. De quo sane nerabilis Virgo candidior dignc praedicatur,eo quod
fabernaculo, ac si ex voce genilricis Dei, dieitur : etsi corpora martyrum pro Dominosupplicia pertu-
Et qui creavit me, requievitin tabernaculomeo (Eccli. lerunt, nihilominus hsecadmirabilis Virgo in anima
xxtv, 15). Idcirco absque dubio, fratres charissimi, passa, teste Domino,comprobatur. Ait enim Simeon,
beata Vingopro tanta gratia, lanliquc honoris pri- vel Dominus ad eam : Et tuam ipsius animam per-
vilcgio materno hodie resedit sdblimata in throno ; transibit gladius (Luc. n, 53). Quod si gladius usque
quoniam etsi duodecim legunlur throni, in qnihus ad animam pervenit, quando ad crucem stetit, fu-
duodeeimapostolorumsessurus est numerus, quando gieniibus apostolis, cum videret Dominum penden-
Judex omnium, sacratissimos hujus Virginis lilius, tem (Joan. xix, 25), etiam plusquam martyr ftiit,
sedebit in sede majestatis suse cum senatoribus suis quia iu animo non minus amoris quam moeroris est
(Mattk. xix, 28); non desunt tamen ibidem quam plu- intus gladio vulnerata. Parata enim stetit, si non
rimi alii, inter quos in conspectu Dei etiain viginti deessetmanus percussoris. Beata Dei genitrix jure
quatuor dicuntur residere seniores, et adorare anle plusquam h maler esl; quaj nimio amore vulnerata
tHronUfnDeiviveniem in soeculasseculorum(Apoc. testis exstitit Salvatoris, > et pro rncerore in animo
tv, 10). Sed et Daniel tesfatur quod throni positi cruciatum sustinuit passionis.
sint, nec eorUmtamen explet numerum (Dan. vn, 9). _ Propterea igitur quia hoecvirgo et mater i ineffa-
lliide liquido cohslat, dilectissimi,quia thronus bea- *- bilibus est donis in proesenliarum munerata, privi-
tissimseVirginis,paratus anle mundi constitufionem, legiis sublimata divinis, credere oportet quod hodie
hodie celsior gloriftcatur, et b veneratur etiam ab omnimoda coelestiita illustratur gloria, ut nullus in
aiigelis; nec immerito igilur, qUoniamet ipsa facta lerris possit digne laudibus venerari. k Unde quia
est thronus Deiet thalamus, in cujus utero veniens quantum debemus eam honorare non possumus,im-
sapientia Dei Patris, Verbum caro faclum est, el ha- plorandus est Spiritus sanclus, qui eam replevit et
bitavit in riobis (Jgan. i, 14). Quod si anima jusli ornavit immensis largitatis suse muneribus, implo-
cujuslibet sedes est sapienlise, tesle Scriptura (Sap. randus etiam ipse unigenitus Deus, Dei Filius, ut pro
7), multo magis hujus aninia, fratres cbarissimi, modulo inflrmitalisnostrae susciperedignetur laudes
quam Spiritus sancius sic c implevit, etiam antc utcunque pro ipsa quas offerimus, quia nemo mor-
conceptionis horani, ut salutaretur ab angelo. Ait talium est qui digne possit hujus sacratissimai Vir-
enirti: Ave,Maria, gratia plena, Dominustecum, be- ginis laudes dicere, neque possit mysteria quse in
nedicta tu in mulieribus (Luc. i, 28). Ad quam ila illa completa sunt verbis explicare. Tamen admo-
mox ingresstisFilius Dei, qui est virfus et d sapien- dum ' quantum colanda sit, ostendit Gabriel archan-
tia Patris, sic replevit, sicquc possedit, utin ea Ver- gelus ad eam missusvenerabiliter (Luc. i, 26), dum
bum caro fieret, et e habitaret lotus Deusin homine. eam prior salutat ex offlcio debitanvenerationis, et
Et ideototus in nobis, quia r lotus Deus in ea fuit; collaudat gratia plenam, quam benedictam praedi-
ac per hoc, quem cocli et lerra non capiunt, totum cat inler omnes mulieres, moxque matrem affuturam
concepit Virgo de Spiritu sancto, et peperit pro sa- Domini m indicat. Alioquin, charissimi, nisi esset
lute mundi Dcumet hominem. D non tantum ultra mulieres, verumetiammeritis ultra
Ideo, dilcctissimi, cogitale cum omni integritale homincs, tantus archangelus non tantam ei exhibe-
fidei, cogitale, inquam, aniinain lmjiis Virginis, quia rel salulationis gratiam, nec tales tantasque inferret
commercium tanti munefis B non scire digne nec laudes. Quodsi adhuc in carne mortali, « etiam ante
a Multiplicicircumdatavarietate, Amelian. > Amcl. : et per mceroremjn anima cruciatumsus-
b Vencratur,leclio Amel., pro qua habet Feu-ard., tinuit passionis.
invenitur. i Ine/fabilibnscst donis in praiseniiarummunerata
c Replevit, Amel. edimus ad Arael. Cod., nam lectio Feu-ard. ine/fabi-
d Sapientia Dei Patris, idem. lis est non cohrcret.
eHabilaret, lectio Amel. Cod., quae consonat k Sequimur Amel., ex quo verba aliqua supplevi-
pracedenli verbo ^cret; quare exclusimusFeu-ard., mus; ita enim Fcu-ard. : Unde quanlum debemus,
habitavit. quia non possumus.
f Totus Christus habet Amel. i Quantum colenda sit. Deest sit in Feu-ard. ef
8 Non scire; ex Amel. emendamusFeu-ard. qui habet Amel.
edebat non fide. m Indicat desidcratur in Feu-ard.
u Feu-ard. edidit: Plusquam marlyr mater est. Sed *EtiamcompktismijslcriisacramentisJXzFeu-aTd.,
nos vocemmartyr rejeciraus, quoniamin Amel. non male, et contra senlentire veritatem; et prosequi
vcgilur tur : Archungelus Dei esluMxt reverentiam. Nos ro*
m APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONESDUBII. — SERMO III. 254
completa mysterii sacramenta, archangelus Dei tan-- A , lis veneratur. Quia respexit, inquit, humilitatem an-
tam et exhibtiit reverentiam, et atlulit landis proe- cillai sum : ecce enim cx hoc beatnm me dicent omnes
conia; quid putatis, charissimi, hodieinccelo quantas5 generationes (Luc. t, 48). s Mira et omni devotione
delerunt laudes, et gloriflcant Filium Dei, qui natus5 plena vox, qua diciiur : Qnia respexit humilitntem
cst ex ea? Hsecest nam.pie, dileclissimi, Maria virgo,, ancillm suai. Non cnim ait: Quia respexit virginita-
« oh cujus se naturam Christus quam soepeFiliumI tem meam, aut innoceitiam, aut aliam quarumlibet
hominis testatur ex Evangelio, ubi ait: Filius ho- virtutum graliam; sed solam huniilitatem suam re-
minis venturus esl in rcgno Patris sui (Matlli. xvi, 27). spexisscDominum htimiliter fatetur. Mira ilaquo dis-
Necnon et cum diceret beato Petro una cum cocleris:: ciplina virtulis, et admirabilis philosophia. Siquidem
Quem dkv.nl IwminesesseFilium hominis(Ibid., 15)?? niira ct circumspecta profcssio Virginis, ut ct verilas
11ac demum ab eis quaereret: Vos aulem quem me» panderetur in sermone, et in nullo offenilereftirdivina
esse dicilis (Ibid., 16)? ait Petrus pro omnibus : Tut Yirtus, quoemagnilicabatur in professione. Unde cum
es Christus, Filius Dci vivi; non quod eum negarett audisset omnia quoe ah angclo ei deferebantur in-
filium bealissimoevirginis M tri.e, quod ait Christus,, compreliensihilia , et credidisset inaudita, necnon
sed ut demonstraret unum cumdemque Filium ho- ctiam et qtioeab Elisabeth dicebantur credita : Ma-
minis esse Fiiium Dei: quam fidem tam in Petro> gnificat, inquit, anima mea Dominum; et exsullavit
quam in cocteris apostolis requirebat Dominus. Ett spiritus meus in Deo salutari meo (Ibid., 46). Deinde
ideo, charissimi, veneremur sicut matrfcm Dominii intulit: Quia rcspexil humililatem ancilla,' suw; ecce
et Salvatoris nostri Jcsu Chrisli; pioedicemus ac sii enim ex hoc beatam me dicent omnes generaliones.
matrem Domini, ct perpetuam virginem, quoe hodie> g; Vertimtamen in nullo de sc proesumpsit, in nullo
perveuit ad thalamum reterni regis, ad easdem miptias; aliquid de se altum sapit; sed tola in Deo exsultat,
quoeinuteroc ejus suntdedicaloe, ctpro quibusarrbas3 tottisquespirittts ejusin Deo gaudcf, et lota ejus anima
accepit sponsa Christi in dotis titulo, et pignus boere-- Dominum magnificat et collaudat. Nihil sibi altribuit
ditatis oelernre, Spiritum sanctum (Ephes. i, 14). meritorum, nibil sibi de sc applaudit; sed solum-
Sed qui minus idonei sumus de tantis digne loquii moilo ea quoe Dei sunl requirit ct sapit. Idcirco in
aut cogitare mysteriis, redeamus ad ipsius verbai illo tola exsultat, tota gaudet et loctalur; solam sibi
beatae Virginis, ad ipsius rudimenta virtutum, qua- vendicat humilitatem ancilhc, quoe mater veneratur
tenus ex ejus tirocinio humilitatis d melius dissereres ab angelo Salvatoris. Nec lameneamdem humilitatem
valeamus cur demum ad tantoe pervenerit celsitudi- a se h aiiquid esse dixit, sed quia Altissimus cam
nem claritatis. Ail enim inter coetera : Quia rcspexit: respexit, ct acceptam sibi fccit, ideo, inquit, beatam
humilitatemancillm sua, ecceenim ex hoc beatam me• mer dicent omnes generationcs. 0 mira confessio, et
dicent omnes generationes (Luc. i, 48). Hinc, qtioeso, mifa humilitas! Confileiur humilitatem, quam solara
fratres mei, audite e malrem prophetissnm Dei. iu se respexisse dicit, qui cuncla respicit, et conti-
Prophelissam dico, imo, ut ita dicam, evangclistam. nuo proedicatur bealitudo ipsius, de qua hodie totus
Audite, qnxso, virgines, auciiat omnis feminarum testis est mundus. Quoebeaia etiam et cum Christo
ordo humilitatem-tantoe Virginis; et nolite credere, in octernum regnare creditur, quia complela sunt
si non jam completa sunt omnia, qiioccimqiieproe- quoe pracdixit. Scriptum quippe est: Omnis qui se
dixit per eam, qui ipsam repleverat Spiritus veritatis. fuuniliat exallabilur (Luc, xiv, 11; xvm, 14). Exal-
Ecce enim, inqtiit, ex hoc beatam mc dicent omnes „, lata est autem sancta Dei genitrix, non solum quia
generationes. Ergo quando lnec sancla et vencrabilis ^* humilis invcnta est, verum eliam ineffahiliter gra-
Virgo dicebat, nescio, fratrcs, vel si paucis in eadem tia rcpleia est. Quam deprecantes veneramur, et
gente Judseomm nota fuisset; loqiiebalur lamen cum venerantcs deprecamur; ut ipsa pro nobis interce-
fide, et praeilicabntquro futura noverat. Dicebat au- dere dignetur apud Dominum nosirum, Dei Filium,
tem humilis et ancilla, £ quoe se beatam noverat: qnem de se genuit incamatum, qui cum Deo Patre
Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generatio- et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia sse-
nes. Qiiapropter, quscso, respicite terras quasctinque cula socculorum.Amen.
sol suo illustral lumine, et videte, quoniam nulla EyUSDEM SERMO III.
jam pe;ie est naiio, nullaque gens, quoe Christum DE EAI1EM ASSUMPTIONE BK\TJEMARI/«TERTIUS.
non credat; et ubicunque Christus colitur et adora- Adest nobis, dilectissimi fralres, hodierna festi-
lur, venerabilis Dei genitrix Maria, beata et felix, vitas beatoe Marioe virginis gloriosa, plena gaudiis
necnon et virgo perpelua pncdieatiir. Et ideo, fratres, et immensis de ascensu ejus repieta muncribns. >
parum est ah uno vel a paucis diei, qiiodiabomnibus Iiltistris qtiidem pro meritis, sed illusfrior valde pro
ubique prcedicatur et creditur. Hoc itaque est, di- gratia qua illiistratur, non tantum beata ipsa virgo,
lectissimi, qtiod dico, quia creditur. Et ecce per verum ciiam per eam omnis Chrisli Ecclesia. Nec
orbem terrarum ubique in omni gcnte et in omni enimgratiamex merilisgloriosavirginilaspromeruit,
Iingua beata Maria virgo pronuntiatur, et quol sunt sedpraemia meritorumexgratiapercepit. Etideoccle-
homines, tot habet testes. Verum siqtiidem dixerim, britas hodiernainde gloriosior est cseterorum sancto-
quia creditur, dum proedicatur. Prxdicatur autem, _" rum nataliiiis, quo illuslrotur beata Virgo et mater
quia vere beata creditur essc apudDeum;et nunc Domini ineffabilibus divinorum sacramentorum pri-
fiducialius ubique pronuntiatur, quia vere et fldelitcr vilegiis; quiaindecreverunt merita, unde plenissime
beata creditur. referta est gratia. Et idco apud Dominum quanta
Tamen quod procdictum cst, in omnibus adimple- pensanda sint ejus merita, vel cogilanda pwemia,
tur, quia in terris beata et gloriosa dicitur, in ccelis puto quod nemo est qui ad piirum edisserat, nisi qui
vero ab omnibus sanclis cortspicua collaudalur ct potcst vere perpendere, qualis vel quanta sit ista
proeelara. Inde enim, charissimi, hoecfestivitas glo- gratta, qua repletur ipsa, per quam venit in mundum
riosa, unde illa sublimatur, et beata etiam ab Ange- Dei majestas. Idcirco, fratresmei, veneranda est hoec
praesenlamus lectionem Amel. Cod., veriorem et ad tantam perveneritmagnitudinem claritatis. Verum
preniorem abs dubio. huic lectioni proetulimtis Amelianam.
» Non minus corruptaest hoc Ioco Feu-ard. lectio, e Loco matrem legit Amel. mecum.
quse erat hujusmodi : de cujus se natum Chrhtus 1 Amel., quod se beatam dicerent omnes genera-
fjdnm scepe, etc. Lcctio Amel. Cod. plana est, si tiones.
illtid se post Chrislus legalur. 6 Feu-ardent. : Mira etenim devotione.
b Receiiimusin his locis a Feu-ard., qui habebat .k Aliquam esse dixit. Amel.
hic : A.c deinde refert. 1 Sequimur Amel. Cod., nam Feu-ard. ita edidit;
c Ejus suppieviimis ex Amel. .__ Illustri siauidem de merilis
d Feu-ard. : melius edicere videamur cumde imis
AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 286
solcmnilas cum omni devotionis obsequio, et vene- A beatam se proedicatmox futuram propler humilitatis
randum quod canitur etiam super choros exaltata indulgentiam. Ideo non discurrit quia humilis; nain
angelorum. Nam nulli hominum unquam concessum quantum mansuetus est quisque qui jussis obtempe-
est tanti uli privilegio muneris, eliam a nec angelo, rat divinis, tantumimmitis qui aut non credit, aut
ut una persona esset in Trinitate, quam de substan- differt obedire quod audit. Jam humiliat se beata
tia sua genuerit, et esset Deus. Virô in cunctis, ut totam suscipiat in se gratiam
Ideo, quaeso,sileatinsipientia carnis, et celebretur largitoris; quia quod per partes aliisdatum est, tota
digne cum laudibus festivilas matris Domini et Sal- siinul veuit in ea gratioe pleniludo. Hinc quoque ait
valoris nostri, tanto honore dignissima, quantum evangelista : Et de plenitudine ejus nos omnes acce-
est veneranda ex gratia, quia ejus honor et gloria, pimus (Joan. i, 6). Magna siquidem gratia, dilectis-
laus et gratiarum actio est Redemptoris. Hodio simi, beatoeMarieevirginis magnapromeruit preemia
quippe vocata processit, et immarcessibilcmde manu oeternoeremunerationis, quia inultum se humiliavit
Domini cum palma virginitalis percepit coronam. inter immensa dona, inter divinitatis commercia,
Hodie in throno regni suscepla est, et resedit. Hodie hodie a Dominomultum exaltalur gloriosa.
thalamum intravit, quia simul virgo et sponsa fuit. Denique ideo Christus humilis ad humilem virgi-
Hodie siquidcm audivit illam vocem blandieutis a nem venit, quam elegit, ut de tam profunda humili-
sede>majestatis, qua dicitur : Veni, electa mea, et tate triumphum erigeret salutis, et exallaret earn, ut
ponam le super thronum meum, quia concupivil rex cantavimus, etiam super choros angelicos. Quoeni-
speciemluam. Ad quam sane vocem credimus quod mirum exaltatio privilegium est gratioe. Unde cum
gaudens et exsultans soluta est beata illa anima, ac B timore et tremore perfectae dilectionis recolenda
perrexit ad Dominum,ubi facta est ipsa thronus, quoe sunt hoecmystica donorum sacramenta; sicque ex
fuerat in carnetemplum divinitalis. Tanlo speciosior his compensanda est hujus celebritatis gratia. Qua-
proecunctis et sublimior, quanlo et gratia gloriosior propter oestimate,fratres, qua reverentia, quo devo-
refulsit. Hoecigitur divina est recompensatio, fratres, tionis obsequio nos tantis interesse deceat sacrame*-
de qua dicitur : Omnis qui se humiliat exaltabilur tis. Cui angelus ipse' non sine metu sancto, nec skae
(Luc. xiv, 11; XVIII,14). i Fundata enim erat pro- honore debito, impendit reverentiam evangelizandi.
lunda humilitate, et dilatata in charitate, propterea Sentiebat enim angelus in beata Virgine jam specia-
hodie lam sublimiter est exaltata. liter Dominum inesse, et futura noverat divini mys-
Sed qttia celsiludinem et magnificentiam throni terii sacramenta.Ideo tam reverenter ait :Ave, gralia
perscrutari non possumus, saltem thesauios ejus plena (Luc. i). Deinde attendite quam eximium sat
lmmilitatis interdum perscrutemur, ut deinceps, ejus inox quod infert : Dominus tecum. Non enim dixit,
intervenientibus meritis, ad gloriam donorum per- Dominussit tecum, quasi visitandi gratia; sed.Do-
tingere valeamus. Nam humilitas custos reliquarum minus tecum, quia in te novo nascendi illabitur sa-
virtutum cst; et ideo venerabilis Virgo, quia virtutes cramenlo. Sicque totus vadcns in saiutationem pro-
multas sibi aggregaverat, custodem earum humilita- pter maledictionem priorum parentum, magnum.
tem in animo fercbat. Quam posf. perceplam gra- detegit benedictionis oraculum. Benedictatu, inquit,
tiam ampliavit, et confessa est se csse ancillam, quoe inter omnesmulieres. Quomodoigiturnuncbenedicta,
mater erat Creatoris. Nihil nobilius, fratres, Dei charissimi? Ecce de audilu gratia adimpletur, de
inatre invenitur, quoe se profitetur ancillam; nihil r, auditu fides genita, contra fidem credidit. De con-
splendidius quam splendor elegit glorioc. Noverat ceptu deferre honorem cognalis didicit, de orlu filii
cnim hcata Virgo quia humilitas Deo semper placet; pudor crevit. Aucta est caslitas, integritas roborata,
et idco ex nuntio cum salutatur, nihil altum de so virginilas quoque solidata, omncs perseveraverunt
sapit, nihil proesumit, sed tota humilis ad Dcuni in- virtutcs. Extremuit omnia, quoe et prima mirabilis
tendil, ttii totum deputat quod est, et quod audit. ejus refulsit humilitas.
Quapropter et nos discamus Deo deferre, discamus Quoecum omnia ab angelo didicisset, et repleta
de nobis humilia scntire semper in omnibus. Disca- donis cceleslibus fuisset, ait : Ecce ancilla Domini,
inus humiliari, quia auctor vitoe ideo ad nos cum fiat tnihi secundumverbum tuum; quam vocem mox
esset altissimus, humilis venit, ut "nos humililatem secutus est effectus. Fit itaque gravida mox beata
de se doccret magister veritatis. Quia si quis sine Virgo, quoe hodie assumpta est in coeliscum gaudio;
huniililate virtutes congregat, quasi qui in vento fitquc sacrarium Spiritus sancti, et consilium Verbi.
piilvcrem porlat. Unde ait ipse in Evangelio : Di- Quoeideobeata jure dicitur inter omnes mulieres,
scile a me, quia mitis sum et humilis corde (Mallh. quia omnes ex ea beatificantur. Collata quippe est
xi, 29). Nec sine causa igitur proecipue mortafes ct gralia et beatiludo in specie, ut diffunderetur in
fragiles humilitatem discerc juhet, qui eliam in omne genus Ecclesioe.Unde nec immerito beata et
ctielis, ubi immortalis regnat inter angelos, humilia venerabilis hodie proecellit in genere totius corporis,
requirit. Unde David Propheta ait: Quis sicut Domi- qtioeultra omnes fecundata est in specie prolis. In-
nus Deus noster, qui in allis habitat, et humitia re- terea jure antefertur in coelestibus,quoe ita ditata
spicil in caeloet in terra(Psal. cxn, 6)? est ac repletaproe oirinibus iu terris divinis muneri-
Quod si ab ipsis angelis in coelomansueludo exi- D bus. Quapropterfestivitashodierna celebritas est om-
gitur, quid putatis hic, fratres, ubi superbia regnat, nium supernorum civium gratissima, quia ejus est
ut liumiliemur quantum necesse est nobis? Hinc assumptio de coipore, ex qua orta est veritas et
quoque dictum legimus : Quanto magnus es, humilia justitia, quoede cceloprospexit, in qua omnesjustifi-
tcin omnibus(Eccli. m, 20)? quoniam humilem spi- camur, et exsultant sancti in gloria (Psal. LXXXIV).
ritu, sicut Salomon ait, suscipiet gloria (Proverb. Hinc, fratres, quoeso,jungamus vota cum supernis
xxix, 25). Hoc quippe noverat beala Dei gcnilrix, civibus, et juxta modulum infirmitatis nostroe exse-
fratres mei, quod ad humilem, et quietum, el tre- quamur laudibus, quoniam quod natum esl ex ea,
mentem sermones suos, respiciat divina dignatio commune est omnium gaudium. Illi siquidem hodie
(Isai. LXVI,2). Idcirco continuo ait ad angclum : occurrunt loetantes,ef suscipiunt eam gaudentes cum
Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundumverbumtuum hymnis et laudibus; nos prosequamur cum omni
(Luc. i, 58). Non enim superbit, sed crescit ex dono devotione cordis, et integrilate fidei. Sicque prose-
devotionis obsequium humilitatis : privilegium au- quamur, ut ad illa inetfabilia dona, quoe percepit
getur in omnibus, sed in nullo subripit arrogantia, beata Dei genitrix, quandoque pertingere valeamus.
quoniam non intumescit ad vanam gloriam, quoe Forte igitur hodie interrogaverunt quidam sanctorusu
a Nec desideratur in Feu-ard., qui paulo infra pro Cod. Amelianus, sed melius ut edimus ex Feu-ar-
genuerit, quod edimus es Am., hahal genuit. dentio.
bFundata enim erat et profundata humilitate. Ita
2S7 APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONESDUBII.— SERMOIV. 258
cminusprospicientes,illud de Canlicis : Qumest ista A . EJUSDEM SERMOIV.
qumascenditper desertum,sicut virgula fumi ex aro- DEASSBMPTIONE BEAT<£ MARLE QUARTUS.
matibusmyrrhmet thuris? Quoniam in ascensu ejus
niitlla flagrabanl ornamenta virlutum, incendiodi- Fratres dilectissimi, cum aliquid pro amore Crea-
vini concremata amoris. Quoe ideo quasi virgula toris in'creatura ejus dignis laudibus proedicatur,aut
funii, quia ipsa est virga illa de radice Jesse, quoe excolitur, ad Dei procul dubio laudem refertur, qui
hodie ascendit (Isai. xi). Gracilis qttidemel delicala auctor ipsius creaturarum operis invenilur. Sicuti et
ex aromatibus universi pigmentarii puiveris, sed in quodam laudabiliac mirabili artificio, quidquidin
conflagrataincendio cbaritalis. Et ideo bene in rno- eo magis laudibus celebratur, ad laudem artifieis
dum fumi virgulieex aromatibus, quia facta est tota jure colligitur. Hinc quoque in Propheta scriptum
in holocaustuinDei, queeodoramenta virtutum spar- est: Laudate Dominum, inquit, in sanctis ejus. Unde
gebat de se usque ad ccelos; et non qualiacunque, inprimis, dilectissimi, gratioevestroedignitatem hu-
sed universi pulveris pigmentarii. Unde, fralres, ad- militer imploro, ut veniam delis proesumptionivel
miratio illa angelica non de virginitate sola, quoe: imperfectionimeoe, qui cum sim tardus ingenio, in-
fuit singularis in Maria, sed de immensitate gralioe doctuseloquio, tamen ex amore ejus, quod in assum-
venit, quia universoevirtutes in ea respergebant ex ptione sanctoeDei genitncis ac semper virginis Ma-
incendio diviniamoris suavitatemodoris, ita ut in ea rioeniatris Dominilegitur, more infantiumbalbutien-
essetforma,non solumvirginum,verumetiamomnium tium susurrare conatus sum, qui se sponle ad hoc in-
EcclesiarumDei. Quoniam virginilas et vita beatoe geruut quod digne explerc nequeunt. Sed ab omni-
Marioespeculum ct species fuit tolius castitatis, et, » potente Dominonon tam effectus quam voluntas re-
integritas virtutum, deeus pudicitioe,et magisterium quiritur, secundum quod scriptum est : Gloria in ex-
valde eximiumprobitatis. In qua rogo, videantvir- celsis Deo, et in terra pax hominibusbonm voluntatis
ginesquid vitare, quid corrigere, quid tenere debeant (Luc.i).
honeslatis (S. Ambr., de Virg. ); quia primus di- Est igitur sancta et venerabilis virgo Maria, mater
scendi amor, ut ita fatear,nobilitas esl magistri. Ha- Domini nostri Jesu Christi secundum caruem, ex
betis ergo, virgines, egregii magisterii formam; semine Abrahoeorta ex tribu Juda, virga de radico
habetis exemplar iu ea perfectaevirginitalis. Ecce Jesse, clara ex stirpe David, filia Jerusalem, stella
via, qua pergere debetis; ecce beatitudo et gloria, maris, ancilla Dei, regina gentium, domina regum,
ad quampervenire vultis. Illuc indesinenter votiset sponsa Domini, mater Christi, Conditorislemplum,
desiderioanhelare oporlet, ut ad ea quandoque feli- Spiritus sancti sacrarium, velut columba speciosa,
citer perveniatis. pulcbraul ltina, electa ut sol (Cant. iv), signaculum
Verum quia de propagine carnis nullanohilior Dei ftdei, reparatio Evoo, inlroiius vitae, janua cceli, de-
matre refulsit, nulla splendidior ca processit, quam cus mulierum, caput virginum, horlus conclusus,
splendor paternoeglorioeineffabiliter divinitus illu- fons signatus, puteus aquarum viventium. Mullipli-
slravit; quam virtus Altissimi obumbravit, ut virgo catur ut cedrus Libani, Uorensut palma, vclut oliva
pareret; quam divina gralia replevit, ut virgo con- fructifera in domo Dei (Psal. LI). Virgo sancta,
ciperet; quam sapientia Dei Palris proeomnibus ele- virgo prudens, et una ex numero prudentium virgi-
git, ut placeret; quoecorpus Christi sine contagione num. Virgo pulcherrima, virgo pudica, corpore de-
sui corporis generavit; quoe omnes virgultos in 'J ,_ cora, animofulgida, fide perspicua, mente praeclara,
odorem suavitatis, ardore charitatis Dominoconcre- amorevirginitalis devota, ad obedicndumparala, mi-
mavit, ut tota holocaustumDeo fieret. Cujus caro nisterio sibi credito cauta, in persecutione pacifica,
et sanguis origo fuit benignissimi Salvatoris, cujus in passione Christi mente compassaest. A prophetis
anima templum exstitil in quo factumcommercium Dei proedicta, a philosophis sanclis preefala, ab ar-
nostreeredemptionisest. Bona siquidem domus, cha- changelo salutata, a Spiritu sancto fccundata, atque
rissimi, in qua tota simul divinitas illabitur Yerbi, ab eodem obumbraia, seminisviri ignara, prole filii
in qua sapientia Dei Palris septem sibi columnas fecunda: virgo innupta, ex Filio laila , fide conci-
crexit, super quam omnis innitilur domus, et fahri- piens, gaudio pariens; virgo ante parlum, virgo in
catur Ecclesia. Quid dicam, fiv.lres mei, quidve lo- partu, virgo post parlum. Quem mundus lotus non
quar dc iis rcbus myslicis, in quibus omnis humanus capit, in suo sacro alvohoecVirgo inclusft. Qui mun-
sermo silendoet admirando, potiusquam loquendo, dum pugillo continet, eum beatissima Virgo pannis
crescit, pro quibus angeligratulantur et dccantant : involvil; et qui proesentia majestalis suae in coelis
Cloriain excelsisDeo, et in terra pax hominibusbonw angelos pascit, Virgo hunc sacra sacrato ubere ma-
voluntatis (Luc. i) ? Quod si tunc ad parlum Virginis tris aluit I.icte. Et insuper ad cujus arbilrium lolus
talia cantarunt, credimus, dilectissimi,quod hodie orbis lerrarum regitur, hujus gloriosoeYirginis ube-
dignas concelebrant exsequias, et suscipiunt cum ribus conditor mundi infans nutrilur. Et sub cujus
gioria matrcm sui Creatoris gaudentes, quam Spiri- defensioneproteguntur regna terrarum,cuin ipsovirgo.
lus sanctus adimplevit, quam sapienlia Palris, scifi- Maria fugit iiijEgyptum.El qui totum niundum quasi
cet Filius Dei, possedit. in stalera suspensiimtenet, in cruce confixumvirgo
Undeet nos gratias agamus Creatori nostro, quia D ' Maria cernens aspexit. Qui proesentia majeslatis e
doiiorumejus privilegia nostra sunt munera, nostra- coelisnuuquam deluit, ascendenlemetiam in coclum
que conspersio, quoniam fermentum quod consper- oculis propriis contemplala esse virgo Maria cre-
sum est in specie redundavit in genere, donec fer- ditur.
mentarelurlotum (Luc. xiii.). Et faclurn est unum 0 beatissima et sanctissima omnium feminarum
corpus, unaque conspersionova, Christuset Ecclesia. Maria! quam feliciter in terris remanes, quoefilium
Unde necesse est, charissimi, festivitas quoe per fi- tuum, imo et Dominum Redemptoremquenostrum
dem flagrat in mente, ut habealur et contempletur Jesum Chrislum in coelos praemitlis! Imo enim tu
ab omnibusin specie; sitque in nostris oculis glorio- multo beatius et felicius cailos penetrans, quia filium
sa, quoenunc lantum in cordibus resplendet credita, tuum in sua gloria sedere ad dexteram Patris non
Tunc quippe illa nobiserit fcslivitas continu3ct sem- ignoras. 0 bealissinia et gloriosa celebralio noclis
pilerna , quoenunc est in mente hodierna el diurna , hujus! in qua virgo venerabilis Maria cum laudibus
ita ut sit illa jure quaenunc flagrat in fide, anhclat in ccclestismilitioe poli aulam cum incffabilitrhimpho
spe, ut permaneamus; pulsat in charitate>, ut in- excipitur; ex cujus carne DominusJesus Verhum
grediamurad eam festivilatemin qua est beata etglo- caro eliicitur; quam ad iminorialitalis gloriam trans-
tiosa Dei genitrix regina hodierna die assumpta mutatam, ac super angelos elevatam nullus iidelium
per Jesum Christum Dominum nostrum, qui cum ambigit!
Deo Palre, et Spiritu sancto, vivit et regnat in sae- 0 dilectissimi! si permitteretur scire nobis, quod
cula saeculorum.Amen. tamen quia nec mens humana corde concipit, nec
ore promit, quantus famulatus animarum sanctarum, A quae aclivoevitoe praeferebat figuram, quanto magis
quoe reverentia gaudens sanctorum angelorum spiri- istoe sanctissimoe, de lantorum quibus loqnimur, personee cx-
tuum in adventum animoebealoeMarioesupemis se- titerunt felices, quoe gaudiorum et mune-
dibus impenditur, atque excolilur, cujus Filium Do- rum mcruerunt fieri compotes? Quoe major potest
minum nostrum Jesum Christum super se elevatum, esse felicitas, quam in i> malre Domini, et ut ita di-
gaudentes cernunt, cernentes inhoerent, inhoerendo cam,etin aula regali, in aula virginali fecunditas re-
immortali immortaliter vivunt! Agiteergo nunc gau- gnet virginitas? quam cum infecunda et velusta
dentes quod agitis, celebrate soknnniter quod cele- generat, ct parit sleril.itas? ct cum octas senectulis
bratis, et a cordibus veslris pigritiam mali corporis el antiquitatis nomen promeruit novoe paternitalis?
excludite. Quo excluso, animos veslros llamma san- Et ut beatus Hieroaymus jucundo serraone prosequi-
cti amorisaccendile, voci cantilenoesensum accommo- tur, Joannes etiam ad introitum Marieeexsultavit et
date, sapienter psallite. Et inter hocc,ut inserar pre- lusit, etper os Virginis audicbat verba c Domini, et
cibus vestris apudintercessionem beatoeMarioe,quam de utero matris gestiebat in occursum ejus erumpe-
su.rnmocordis desiderio amantes colilis, veniam mihi re. Quomodo,quantuui, et qualiler offlciiset ohse-
ohsecro, impelrelis. Et quia illa mater meruit eflici quiis speculalivaevitoecum ailera Maria se subdidit,
Crealoris nostri, nos mereamur habere illam apttd Gabrielis arcliangeli proliteatur assertio, sermonis
Filium suum, imo et Dominum suum, Redemptorem- evangeliciprosequatui oralio, quia ad hoecnarranda
que nostrum intervenientem et in omnibus auxilia- nostrae paiviiatis deficit sermo. Unum profecto sci-
tricem. Et quia illa meruit virtute Allissimi obum- mus, quia omnis ejus vita cl actio d intenta fuil ser-
brari, nos mercamur ejus precibus adjuvari, ipso "n„ moni dominico. Et sicut de altera Maria dictum est,
adjuvante qui vivit et regtiat Deus in unitateSpiritus isla oplimam partem elegit (Luc. x), quia prima om-
saucti pcr omnia seecula sseculorum. Amen. niuin feminarum Deo virginitatem obtulit, et idcirco
promeruit, ut Dei Filius angelo nuntiante ex ea cor-
EJUSDEM SERMO V. pus nostrae redemptionis susciperet. Diximus enim
DEASSCMPTIOrSE HEXTM MARI-EQUINTUS. eam semper intentam fuisse speculationi divinae; sed
In illo tempore. Intravit Jesus in quoddam castel- oportet nos hoc ipsum catholicis verbis astruere.
linn, et mulier quoedam Martha nomine excepit il- Ut enim humano usu loquamur, ubi erat corpore
lura in domum suam. Et reliqua (Luc. x). quando angelus a Deo mitlebatur ad eam? utique in
domo parentum. Ubi spirilu? verum, ut diximus, in
llom. llildef. de eadem lectione illo divinoespeculationis intuilu. Quid agebat? sine
Congrue satis et convenienter videtur a Palribus> praejudicioalicujusirreprehensibililer vivens, ut suae
fuisse sancitum ut jn memoria Dei gcnitricis recite- professionisproprium erat, orabat, legebal. Quomodo
tur evangelica leclio, quoe narrat illas duas mente et' orabal? canticum quod cecinit tympanisans, et
carne sorores Dominum Jesum exeepisse hospitio. exclamans. Quid legebat? forsitan occurrebant ei di-
Cui enira illa venienti in mundum templum proepa- vinae Scripturee testimonia ad illud ineffabile sacra-
ravit in virtute sacratum, et perpetuoe virginitati de- mentum, quod iu ea gerebalur, sine dubio pertinen-
dicalum, huic isloe, ul Evangelium loquitur, tempo- tia. Nonne in pignore quod gerebat illud impleri
ralis habitaiionis preeparaverunt hospitium, et pioe * posse credebat Mosaicum : Prophetam, inquit, susci-
humanitalis, ac sincerissimoe charilatis proebueruntt tabil vobis Deus de fratribus vestris, tanquam me
obsequium. Harum enim vita et actus ita fuerunt mi-• C ( ipsum audietis (Deut. xvm, 15)? Et multas alias in
rabiles, et fidelium recordalione celebres, ut dua- aperto cernebat prophetarum senlentias, per quas
rum vitarura figurani eas recte tencre asserant divi- tanti sacramenti atque mysterii proemonstrabatur,
narum litterarum catholici et doctissimi viri. Mar- et ad liquidum declarabatur veritas. Nonne ad hoc
tha igilur, quoecuram domus gerebat, ct tanto tali- pertinere videbaiur illud Jacobi patriarchoe testimo-
que bospiti ea qtioenecessaria erant pieeparabat, ac- nium dicenlis : Non auferelur sceptrum de Juda, et
tivae viioufiguram, ut diximus, proeferebat. Per Ma- dux de femoreejus, donecveniat qui mittendus est, et
riam vero, quoe ad pedes Domini sedens instanlis- ipse erit exspcctatio gentium (Genes. XLIX,10)? Quid
sime sermonis ejus audiebat colloquia, vita perspi- manifcstius quam quod ille fatebatur Balaaui ario-
cue preemonsiralur contemplaliva. lus, Qet falsiloquus, Dei nutu veridicus? Orietur, in-
Eia, fratres cbarissimi, videamus, si Domina no- quil, stelia exJacob, el exsurget homode lsrael (Num.
stra, imo Doraini nostri el Dei genilrix et semperr xviV, 17). Sciebat enim Dei genilrix in arcem divi-
virgo Maria utramque vitam ad plenum exercuit, ett nos conteinplalionis assumpla, Diwidicisedocta testi-
aclivam laudabilcm, quain opere Martha excoluit, ett moniis, proccssurum de se Dominum tanquam do
conlemplalivam oplimam, quam Maria audiendo ett thalamo suo sponsum (Psal. xvm, 6); et ipsum
eligendo oblinuit. Sane sicul dilectum domini Joan- speciosum , ut idem Prophela praecinit, pree filiis
ncm » Theologtim, de humanis et corporalibus ac-- hominum (Psal. XLIV,3). Non enim dubitabat ad se
tibusDomini Jesupaucadixisse,etmullade nalura di- i- perlinere, Spiritus sancli illustrata luniine, quod
vinitalisejus, potenlia, et majeslate dixisseet scripsis-
;- Isaiam prophelam recolebat dixisse : Ecce virgo con-
6c, tesle sacratissima serie descriptionisejus, cognosci-
i- D cipiet et pariet fitium. Et egredietur virga de radice
mus; ilaDominigcnitriceninon adeo fuisse credimus is Jesse, et (los de radice ejus ascendel (lsai. vn, 14;
inlcnlamaclivae convcrsalioni, quoniam setotam con- i- xi, I). Quid aperiius? quid jucundius? Et virgi-
tulit divinoespeculationi. Non enim ad activam ul- nem pariluram, et viigam de radice Jesse pro-
tra quam matrem Domini decuit, se eoutraxit; sed d ccssuram , uobilissiraus propbetarum pronuntjat.
lolo mentis affectu cl dcsiderio ad vitam se contem- i- Placuil igiiur inserere huie noslree declamatiun-
plativam erexit. Elne ex toto esset vitee exsors acli-i- culoe scnlentiam psalmi oelogcsimi sexli, quem ad
vac; postquam elccta cst a Domino, salulata ah an- i- memoriam Dei genitricis et niysleriura dominicoc
gelo, obumbrata a Spiritu sancto, fcecundala Dei ei Incarnalionis ct nativitatis beatus Ambrosius, vir per
Verbo, exsurgens de loco, per iter devium el abrupla ta cuneta laudahilis, ct verus assertor fidei cathoiicec,
rnouliuraveniens ut deferret amicis actualis viioe oe adeo iestive voluit exponere. Et idcirco, ut dixi, sen-
laboriosum offlcium, Zacharioe vatis ingreditur do- > tentiani lauti ponfilicis pauperculo noslro operi ap-
nium, Elisabetb salutans cognovit iu spiriiu in sinum m ponere vuluj, ul quod digne non poluit prosequi in-
cjus nobile pignus dcposilum(Luc. i); et in iis paucis,
s, genioli nostri paupertas, sentenlioe tanii pontificis
ul diximus, Marlb.eecompievit actum. Si Martha feiix ix nohilitet et cominendet auctoritas. Ait enim secun-
* Amcl., evangetislam. d Idem, inlenta fuit semperin ftomino.
h Amcl., in alvo virginali. e Amel., ex se falsiloquus.
c Amel., Domini perlonantis.
m APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONESDUBII. - SERMOV. 262
duui anliquam interpretalionem jam dictus doctis- A / invenitur, ct ob incomparabilem innocentiam ab eo
simus doclor (Orat. fun. de excessu fra'ris sui Sa- Agnus mundi peccata tollcns appellatur (Joan. i,
tyri): Mater Sion dicet: Homo, et homo natus est in 29). Etnelumen divinitus accensum sub modio po-
ea, et ipse fundavit eam Altissimus (Psal. LXXXVI, ncrciur, exivit ad puhiicum; et quia tolum inven.it
5). Matremautem secundum divinitatem habere non mundiun criminibus et peccatis «Imoxium, omnibus
potuit, quia auclor est malris. Hlehomo factus est, medicinaiiudixit rcmediurn, in suo adventu appro-
a
non divina generatione, sed humana ; quique homo piuquare dixit regnum ccelorum.Et ut illud Isaiae
factus est, Deus homo natus est. Sed et alibi habes : irapierctur vaticinium : Populus qui sedebutin tene-
Puer natus est nobis, et filius dalus est nobis (Isai. bris, vidit lucem magnuni; liabitantibus in regione
rx, 6). In puero enim nomen eetalis, in filio est ple- umbrm mortis, lux orta est eis (Isai. IX, 2); deinde
nitudo divinitatis. Factus est ex matre, natus est ex ipso diviniialis suaelumine preeeunte,ex diversis hu-
patre; idem tamen et natus et datus, non divisum, jus vitoeconvcrsaticnibus et ofilciis, ut Evangeiia lo-
sed unum putes. b Unus enim Dei Filius et natus ex quuntur (Luc. vi, 15), discipuiosvocavit, et ex illis
Patre, et ortus ex Virgine, distanli ordine, sed in duodecim elegit, quos apostolos vocavit, per quos
uno concurrente nomine, sicut et praesenslectio do- humano generi salulis iter osleiidit. Quorura sem-
cet, quia homo factus esl in ea, et ipse fundavit per conventui, nobili contubernio semper adheerebat
eam Altissimus.Homo utique corpore altissimus po- sanctissima Virgo; cum illis semper habitabat, sese-
testate. Etsi Deus et homo diversitate naluree, idem que dominicis 'conspeclibus frequenter praesentari
tamen non alter in ulroque. Aliud ergo speciale na- gaudebat.
turoesuse, aliud nobiscum commune, sed in utroque |o Eam vero optimam partem, quam soror Marthae
unus et in utroque perfectus. Non igitur mirandum Maria in specie et figura gerebat, Dei genitrixjure
est quia et Dominum eum et Christum fecit Deus. vera firmissime retinebat, et cum apostolis de huma-
Fecit ergo Jesum euin utique, qui ex corpore nomen nis Christi actibus, ut verius ac specialius cognosce-
accepit; fecit enim de quo etiam patriarcha David bat, verius ac specialiter conferebat, ut ab ea disce-
scribit : Mater Sion dicet: Homo et homo factus rent qualiter arcanum lanti mysterii et ipsi crede-
est in ea. Quasi homo ergo factus, dissimilis utique, renl, et lucidius aliis enarrarent, et cum opportu-
non divinitate, sed corpore; nec discretus a Patre, ninn fuerit, sine omni ambiguitalc scriptis mundo
sed exceptus in munere. trausmittercnt. Ipsa vero, ut sanctus evangelisla
Hujus muneris gratiam, angelo nuntiante, virgo Joannes refert (Joan. n , 1), Domini miraculis non-
Maria Dominum concipiendo promeruit, parienclo niinquaminterfuit; in iis et in coeterisdivinitatis ejus
oblinuit, et post partum virgo perpetna permanens operibuset virlutiims, ultra quam dici polest, gloria-
incorrupta possedit. Ejusdem gratiaemuneribus con- batur. Et si Maria (Luc. vn, 57) quondam pecca-
ferla, ut fas est credere, omne tempus Dominicee trix, cui donando peccata erai propitius, intente au-
infantioe,puerilioe,et adolescentiae,cura ipso peregit, diebat verba ex ore ejtis; qiianto magis haec, quoe
et obsequium maternee dilectionis et dulcedinis, ut erat mente ct corpore sancta, audiebat ardenlius, cu-
vera malcr h.umanitatis suoe, filio ministravit. Quoe jus idem ipse et Dominuserat et filius? caelerum ut
fuerunt inter se illorum colloquia, quam dulcia, Simeonis jusli prophetia implcretur dicentis : Tuam
quam amabilia, quando in malre fulgebat virginitas, ipsius animam perlransibit gladius (Luc. II, 35),
et laetabaturfecunditas ; in filio apparebat humani- tempore dominicoepassionis cum dilecto discipulo
tas, et latebat divinitas; quantum, vel quale illud G *- ante crucem stabat (Joan. xix, 25), et ut verbis
erat Deificum ac virginale consortium, non dico dulcissimistitar Ambrosii (Lib. x in Luc. c. 53), piis
nostrum, sed omnium hominum prorsus cxcedit in- oculis spectabat, non pignoris mortem, scd mundi
tajlectum. Deinde idem ipse qui erat unigeniuis Yir- salutem, uhi audire meruit: Ecce filius luus; et di-
ginis matris, cum voluit apparereunicus Dei Patris, lecto discipuio de ea dictum : Ecce mater tua.
tempore sui bapiismatis hocipsum ostcndit majestas Circa sepulturam vero dominicam, muito magis
Trinitatis; cum Pater auditur in vocCjFilius vide- quam mulieres illus sanctas, quidara dieunt fuisse
tur in homine, Spiritus sanctus in speeie dignatus est sollicitam; quorum opinionem, nisi fallor, astruere
apparere colombae (Matth. tn, 16, 17). Est enim videtur bonus iile Sedulius poeta evangelicus, ora-
tor facundus, scriptor catholicus. Si enim scire vo-
hujus rei magnitudinis testis magnus pra coeteris lumus
homo, nomine Joannes, a Deo missus. Iste vero quid Dei genilrix post resurrectionem Doraini,
tantus homo, qui hactenus erat dominieee incar- antequam ipse coelos ascenderet, agebat, sine dubio
nationis et nativitalis arcanorum mirabililer con- loca Dominicaenativitatis, passionis, sepulturoe, et
scius cum sanctis, factus est minister mirabilis resurrectionis frequenter circumiens, invisere cupie-
mysterii hujus. bat. lii eisdem etiam loeis lacrymas fundebat, et san-
Nos ergo, fratres, ul corde credamus, et ore con- Clissimi oris sui oscuia dulcissima imprimcbat.
liteamur, tres denominatas, c dislinctas et discretas Deindeadmotum sibi refugium, apostolicum videlicet
e pasta intuitu dominicorum Iocorum
personas Patris, et Filii, et dSpiritus sancti, unius conluberuium,
esse divinitatis, oeteniitatis, immensiiatis, et glo- eum gaudio remeabal. Credimus eam interfuisse
riae, admoneant nos et doceant vcrilalis veracissima D £ gaudiis dominicaeascensionis, et in die sancto Pen-
verba proplietarura, et apostolorum, el evangelista- tecosfes cum sancfis aposlolis percepisse gratiam
rum veridica testimonia. Et ut in tribus personis Spiritus sancti, quem constat eam pleuissime habere
summa, simplex, oeterna,et iccomprehensibilis cre- ab ipsa coiK'eptioneChristi. Si quis vero adhuc stu-
datur, confiteatur, et adoretur Trinitas, invitet nos dio pietatis vel piae curiositalis aflectu indagare vo-
sanctarum Scripturarum sineeritas, et catholicorum luerit quid post ascensioiicm Domini egerit, quam
Palrum, eorum videlicet fidelis auctoritas nos do- sancte et juste vixerit, ct cum quibus habitaverit,
ceat, in quorum intellectu et scriplis fiiei pietas et soli Deo cognitum esse videtur, et Gabrieli archan-
veritas non vacillat. gelo, cui ejus tota causa commissa esse proedicatur
Mysterio itaque baptismatis peracto, ac prcesenlia a Doinino, et angelis sihi colketantibus, secumque
totius Trinitatis consecrato,Jesu nou alieno, sed suo loquentibus, Joanni etiara diiecto Doraini discipulo,
spiritu, el propria voluntate desertum petiit, ubi ad qui ab ipsa cruce eam suscepil in sua soliicitudine
tentandum eum malignus spiritus inveu.il; qui ipsius et cura (Joan. xix, 27); videlicet ut virgo virgini
virtute superatus, angelis ministrantibus, recessit deserviret, et Douiini matri rependeret servitulis e»
ab eo confusus (Matth. iv, I). Postea a beato Joanne dilectionis obsequium, qui eum prae coeleris sua di-
a Quia qui, Amel. 0 Distinctas deest iu Feu-ard.
b Amel.: Vnus enimDeus Fitius ex Patre, et ortus d Universitatiset gloria, Feu-ara.
ex Virgine. « Pasta intuitu, Am. Postea intuitu, Feu-ard.
£63 AD S. IflLDEFONSIOPERA APPENDICES. 264
.ectione fecerat dignum. Beatissimo etenim Petro A audemus aliquid nec dcbemus adjicere. Et qui ad
apostolorumprincipi, caeterisque apostolis non in- plenum vult cognosceregloriam solcmnitalis hodier-
cognita fuit ejus purissima vita et aclio, sancta quo- noe, sermonem, quem supradictus pater c Hierony-
quc et admirabilis et praedicabilis conversatio, mus edidit ad s.nctam Paulam et ad Eustochium
quippequia cum eis semper fuit, a ab ipsorum con- filiam ejus virginera, et ad caeteras virgines, non
versionis initio usque ad illum diem in quo uni- solum priesentes, sed etiam ad superventuras trans-
genilus Dei Filius homo ex ea vera fide geni- misit, legat. In eodemvero sermone non solum pos-
tus, a laboribus hujus vitee illam voluil eripere, sunt addiscere virgines ferainae,sed etiam masculi,
et ad gloriam sibi a soeculispraeparatam,ut creditur quomodo debeant virginum virgini virginaliter ac
et p.roedicalur,super choros angelorum dignatus est viriliter militare. Hodie, reverentissimi patres, et
elevarc. charissimi fratres, domini ct seniorcs, malres et so-
Hujus diei leelitiamhodie totus mundus concele- rores, celebremus devotissime beateeDei gcnitricis
hrat. Hodie namque ob venerationem assumptionis et semper virginis Marioeceleberrimum festum, ut
Dei genitricis angeli laetantur, virgines gratntantur, per ejus singulare meritum, et orationes omnium
patriarchoe ct proplietee Deo Iaudes referunt, quia sanctorum, sanctarumque virginum, pium merea-
praesagiaet vaticinia sua per eamdem Dei genitricem mur habere atque propitium Virginislilium, el virgi-
complela esse cognoscunt. Apostoli et evangelistee num sponsum, Dominuin nostruin Jesum Chrislum,
tripudiant, cum in carne Deum venisse, et de Vir- qui vivil et regnat cum Deo Patre ct Spiritu sancto
gine natum vera fide seriplis suis pronuntiant. Glo- per omnia seeculaseeculorum.Amen.
riantur etiam hodie matres, genitrici Dei sui so- •,
lemnia dignis laudibus celebrantes. Gaudent summi B " EJUSDEMSERMOVI.
DEASSUMPTIONE HEATjE MARIJESEXTUS.
pontifices, confessores,et doctores catholici,dum per
eorum doctrinam fideles Dei credunt, et colunt Dei Hodie, fratres charissimi, gloriosa el perpetua
Filium suscepissequodnonerat, et non amisissequod virgo Maria, coelos ascendit: hodie de terris et de
erat. Et genitriccm Dei proedicanlvirginem peperis- praesenti seeculoncquam erepta, secura de iraniar-
se, et post parlum virginem exstitisse. Dicam ahquid1 cessibiligloria ad coeliperveuit palatia. Hac, inquam,
plus, si audeo, dicam fideli praesumplione,dicam piai die meruit exallari super choros angelorum, quo-
temeritate. Totus mundus hodie condignajubilationei niam, ut credimus, in dextera Patris sublcvala d in
Ioelaturet gaudet; Tartarus tantummodo ululat, fre- ccelestis regni solio post Christum gloriosa resedil,
mit, et submurmurat, quoniam gaudium et Ioelilia i quae merito Domini templum, Spiritus sancti sacra-
hujus diei claustris infernalibus b inclusis aliquod| rium et appellatur et creditur. Haecest illa virgo
remedium et refrigerium proestat. Non auderit, utt gloriosa, cujus ineffabilemeritum longe ante et ftgu-
opinor, ministri tartarei hodie attingere suos capti- ris legalibus et prophetarumoraculis preenuntiabatur.
vos, quos recolunt redemplos illius sanguine, qui proi Nam quid aliud prsesignabatvirga illa Aaron, quoein
mundi salute est dignatus nasci de Virgine. tabernaculo Domini pesita, tertia die inventa esl ger-
De cujus Virginis meritis et gloriosissimahodiernai minasse, jamque dilatatis ibliis, eruperant flores, qui
ejus assumptione divinaelegis interpres, sanclus vi-- turgentibus gemmis in amigdalas deformati sunt?
delicet Hieronymus, et alii cgregii doctores, tanta acj Virga ista sacra est virgo Maria, quae neque sala,
talia potuerunt et voluerunt dicere, quibus nos necj neque radicata; sine ullo cultore, •tertio die, hoc csi,
l_
» Ab ipso conversationisinitio, Amel. num... Sed poenas damnatorum certis temporum
b Non videmus quid in hujus periodi sententiajurej intervallis exisliment; si hoc eis placet, aliqualenus
reprehendi possit; quae si accipiatur de animabus3 miligari; eliam sic quippe intelligi potest manere in
iustis, quaein purgatorio torquenlur quousque levio- illis ira Dei, hoc esl, ipsa damnatio, ut in ira sua non
rum criminum sordes eluerint, tota nostro judicio> tamen contineat miserationes suas; non aeternosup-
pia est.et catholica; pium enim est, nec improbabi- plicio finem dando, sed lcvamen adbibendovel inler-
fe, cogilare in solemnioribus Mariaefestivitatibus3 ponendo cruciatibus, quia nec psalmus ail, ad finien-
procdiclarum fidclium animarum tormenla levari,, dam iram suam, vel post iram suam, sed in ira sua...
imo eliam interdum finiri precibus et meritis tantae e Manebitergo sine fine mors illa perpetua damnato-
Virginis. Quid autem huic loco prohibet hanc inter- rum, id est, alienatio a vita Dei, et omnibus erit
prelationem adhiberi ? Ccrte non locus purgatorii,, ipsa communis, quamlibet homines de varietate poe-
quod in inferioribuslerrae partibus situm, adeoquein-l narum, de dolorum relevatione, vel interinissione
claustris infernalibus collocaluni creditur. Non tor- pro suis humanis motibus suspicentur. »
menta , quoe a niinistris tartareis infligi dicuntur ; Congruunt etiam in banc sententiam quaePruden-
nequc enim animaepurgandocab aliis quam a daemo- tius cecinil in hymno5, iiidicans per festum paschale
nibus lorquenlur. Non denique captivorum nomen,, non nihil quietis et relaxationis damnatis indulgeri:
quo utitur auctor sermonis ; animaeenim queedoemo- i-
niorum polestati quanlum ad poenamsubjectoesunt,,, Sunt et spiritibusssepenocentibus
in carcere inferiori ad tempus delentae, merito illo-,_ DI Poenarumcelefjressub Stygeferise.
rum caplivoedici possunt. Illa nocte, sacerqua rediit Deus
Verumtamen fac loquatur de damnatis, qui hoc Stagnisad superosex Acherontiis,
MarcenlsuppliciisTartaramilibus;
nomine communiter intelliguntur, oeternissuppliciis s Exsultalquesui carreris olio
ob gravia scelera addictis. Quid? Adeone absonum n Umbraruinpopulusliberab ignibus,
est et inauditum aliquod vel his Ievamensuarum poe- i- Necferventsolitoflumiiiasulphure.
narum contingere posse, quee lameii non ideo sint,t
aliquando finein liabiluroe?At voro divo Augustino o Quis ergo miretur quoePrudeHiius,poeta Christianus
non ita incommodavisa est sirailis de damnalis co- et piissimus, de paschali feslivitate dixit, fuisse ab
gitatio, quamvis ipse non probaveril. En ejus verba a hujus sermonis auctore pia quadam (ut ipse loquitur)
in Enchiridio, cap. 112, tractantis versuin illum n lemerilate translata ad lestum Assumptionis heatae
psabni LXXXVH : Non obliviscclurmisereri Deus, necc Virginis Marioe?Nulla itaque in sententia erroris
continebitin ira sua misericordiassuas. « De his siue
e species, quoecunque illi interpretatio adhibeatur.
serupulo intelligitur qui vasa miscricordiae nuncu- i- Quanquampriofein nos ab omni doctrinoenovitate
pantuf, quia et ipsi non pro merilis suis , sed Deo o rcmotiorem, ncc minus auetoiis menti consonam
miserante liberautur; aut si hoc ad onmes (scilicel !t judieainus.
etiam ad damnatos) cxistimant pcrtinere, non ideo o c Auctor sermonis dc Assumptione, ad Paulasn et
neeesseest ul damnationem finiri opinentur eorum n Eustochium , falso putatus Hieronymus.
ie quibus dictum cst: Ibunt hi in suppticiumaler- d In ccelisregni solio, edebat Feu-ard.
2GS 4PPEND. I. OPP. DUB. -- SERMONESDUBII. — SERMOVI. 2G6
tertio ss&cun^crapore, sancio Spirittt est fecundata, A qua gloriosa et fclix ad coelestein assumpta est tha-
nobisqueDeum genuil ct hominem Chrislum: cujiis lamuni. Quoeprofecto ejus festivilas lanto excollen-
utraque subslanlia, hene per amigdalamest figurata. tior cst omniumsatictorum feslivitatibus, et incom-
Amigdalan imque ex carne, osse et nticlco, conslat; parabiliter admiranda, quanto et ipsa Dei genilrir
sicDeus cl homo in una persona est Jesus Chrislus. caeteris sanclis incomparabilis, magisque habcliir
Et in amigdala quidcin caro exterior amarissima est; mirabilis. Unde ct cx persona .siipernoriiiiicivium in
nucleus vero inlerior vescenles grata dulcedinercfi- ejus ascensione admirans Spiritus sanclus ait in
cit. Sic et Christus per humanitatem passionis Cauticis canticorum : Quw est ista quai ascendit per
amaritudinem sensit^ per divinitatem impassibilis desertum, sicut lirgula fumi (Cant. in, G)? Dc deserlo
mansit. enim pncsentis soeculihxc virgo hotlie ascendit;
De hac virga Isaias prophela proedixerat: Egredie- alque ideo mirahantur aniinae electorum, mioenani
tnr virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascen- hoecessel, qttoevirtulibus merilorum eliain dignita-
det (Isai. xi, 1). Virgo namque Maria, cujus hodie tem supervinceret angclorum. Quasi virgula autcni
ad coelosasceiisionem colimus, de stirpe Davidre- fumi ex aroinalibus ascendit, quia delicala, et diyinis
gis, qui filitis fuit Jesse, nobilissima prosapia, et extenuata disciplinis, multis virtutum erat repleta
regali slemmate exorta processit; et flosde radice odoribus, per quas quolidie se in liolocaustum Do-
ejus ascendit, quiaverus ille Nazareus, et ilos niiin- mino concremabal incendio pii amoris el desiderio
dilieeChristuspeream, ex ea incarnatus, in mundum charilatis.
venit. Hicest ille flos sacerrimus, qui de seipso in Nec diu ha:c sancta sacraiissima Virgo post Do-
epithalamhim Ecclesiic loquilur : Ego floscampi, cl U mini ascensionein in lerr s potuit remancre, quain
liliumconvallium(Cant. 11,l)i Flos enim campi, qui desiderabant angcli, codum etiam et ipsuiii dc ejus
non aratus, nec seritus fuit, quia de Virgine sine ascensione quaercbalur; atque ideo Spiritus sanclus
virili ministerio natus apparuit. Lilium autem con- invitabat dicens : Veni, columba mea; immaculata
valliuni exslitit, quia ad insinuandum humilitatis mea; jam enim hiems transiit, imbcr abiit et rccessit
cxemplum, pauperesp;trentes, de quibus nascerelur, (Cunt. nj 10} 11). Quodque ardentissime vellel as-
elegit: dignalus pro nohis ipse pauper fieri, ut nos sumere, oslendit crebra ingcminatipne inquiens :
sua polestate divitiarum ct diviniiatis suoe donaret Veni de Libano, sponsa mea; veni de Libano, veui
csse participes. Beatus quoque E/echiel propheta (Cant. iv, 8). Et pukhre de Libano venire jubciur,
liujus sacroeYirginis se conscium fuisse proplieiico hoc est, de candidatione; Libanus enim candidalio
spiritu testafur oicens : Vidi portam in domo Domini interpretatur. El lia:c virgo sancla candidata erat
clausam, et dixit ad me angelusc Porlu hrnc,quam virtutibus, et dealbata Spirilus sancti muneribus,
vides, non aperietur. Princeps in ca sedcbil, ut coin- columbaeiactea: scrvans simplicilateni; ct virginita-
edal panemcoramDomino (Ezecli. xi.iv, 2, 3). Porla tis imniacuialum candorem; alque ideo sola digna
namquein domo Domini clattsa, virgo est Maria fuit, per quam ct ex qua Dei filius, ad reconciliatio-
scmper inlacta. Vir non transiet per eain, quia Jo- nem humani generis veniens, carnem assumerct.
seph non cognoviteann Clausa luit in leleriuiin, quia Unde et ei soli angclica illa salutalio conveniensfuit:
Marii virgo esl anle partum, virgo in partu, cl virgo Ave, Maria, gralia plena (Luc. i, 28). Cocterisenim
post parttim. Princsps in ea sedit, ut comedcrct elcctisex parte gratia dalur, hiiic vcro Virgini tota
panem coram DOmino,quia DciFilltis in utero illius G se infudil pleniludo gratioe. Quod considerans pro-
novemnichsium spatio nioralus esl, indeque egres- pheta David ait: Dcscendeti sicut pluvia in vellus
sus5 et tanquam sponsus dc thalamo suo, ut coin- (Psal. LXXI,G).Vcllus cnim virginitatem pra:sighat.
ederel panem corain Domino, juxla quodipse dixit: Sicut enini velluscuhi sit de corpore, corporis non
Meus cibus est ut faciam volv.ututemejus qui misit subjacet passioni; ita virginilas cum sit in carnc,
me, Palris (Joan. iv, 5-i). vilia^carnis ignorat.
Tol igitur cl lantis boec sancta virgo el mater Dcscendilergo Siciitphtvia in velltlS,quia cajlestis
Dominiprophetarum preeiiimliatavaticini s, hodie ad imber, hoc csl unda divinilatis virginco vellerl pla-
coelosassumpta est, ineritorura fruclus, et laborum cido se infudit illapsu, quando Verbum caro factum
proemiaperceplura. Ascendensnamque DeiFilius in cst, ct babitavit in nobis (Joan. ij {&)-.Nec sane
coelum,matrein castissimam ad lempus ad hoc <!i- illud omiltcrc dcbemus, quod nitilli pielatis studio
misit in tcrris, ut ei locuin immortalilalis in aclhe- libentissime ainplcctuntur : eain hodierno die a fiiio
reis mansionihuspraepararcl,ut cum co in perpetuum suo DominoJesu Christo ad cajli corporaliter suble-
fegnaret. Et heecest procsentis diei solemnitasj in vatam palatiai « Quod licet pium sit credere, a nobis
Nequcinhoc locoquidquamrepcrini.usquod erro- lica Ecclesia Yirgiiiem in corpore assumptam toto
neum aul iinpium fuerit pronuntiare, si lempora illa terraruin orbe coiicclebrat, ct omnium theologoruni
attendamus quibus auctor sermonis hoecserihebat suffragia ila consenliuiil, ut qui aliter sentire aude-
circa corporis Virginei assumplionem.Priinum cnim ret, iuipiclatis el temeritatis notani mcrito incurrc-
ioiahujus pcriodi sententia (sicut alia quamplurima rct.
liujus sermonis) nostro judicio desumpta cst ex ser- j) Quodvero soeculosepliino, mirandum non sit, quod
mone de Assumptione bealee Marieevirginis, queni auclor sermonis cum hujusmodi dubitalione el cau-
hon semel citat hic auctor, falso credens csse divi lionc de assuniptionecorporis virginei loculus fuerit,
Hieronymi; sed qui ab eruditis pulatur esse auclo- exemplo comprohainus alterius sennonis in cjusdem
ris eiijusdaniGroeci,qui parum Latinc scirel; sive festi celebriiate couscripti, codeinque soeculo, aut
sit Sophronius fere sanclo Hieronynio suppar, si- forle posterion, ut colligitur cx auctorilate sancti
ve alius, ul placet aliquibus, plus uno sa:culopo- Isidori, quem proprio noinine Iaudaf; Fueral hic
stcrior. Deinde cliamsi sermo iste sajculo septioio sermo cum aliis cjusdem noloe sanclo Atigustiiio
conscriptus fuisset, poluit noslro judicio idipsum aliquando atlributus, poslea vero ut spurius rcjccltis
sine ulla nota ah illius auctore allirmari : nenipe est. Quisquis tamen fiicrit illius auctor, de Virginis
assumptionemcoiporis Virgineiin ccelum,quanquani assumptioneita loquilur; num. 2 : .
ab aliquibuspia devolionecrederetur, rera vero luuc c Hoc idcirco dicimus, fratrcs, quia sicul jam in
teinporis fuisse hec satis exploratam, neque inter consuetudinem Cbfisli susccpit Ecclesia, hodierna
illas veritates recensitam adeo apertas, de quibtis die ad CJIlos assumpta fuissc traditur Virgo Maria
nefas esset ullo pacto dubitare. Nondum eniin illis Sed quo ordine hinc ad superna transierit regna
temporibus hoc festum ab universa Ecclcsia cele- ntilla catbolica narral hisloria. Non solum aulen>
hrabatur, nonduni oinnium doclorum conscnsus in respuere apocrypha, veruni eliam ignorare dicitm
praedictamverilatem conspiraverat, qucmadmoduni luec cadem Dei Ecclesia. Et quidem snnt iiomiull;'
hodierna die fieri videraus, quando uiiiversacalho- sine au'''oM'' nomiiie de ejus assiunptionescripta
PATBOL.XCVI. 9
2G7 AD S. HILDEFONSlOPERA APPENDICES. 28«
tamen non debet affirmari, ne videamur dubia pro \A Credo videre bona Dominiin terra viventium (Psal.
ccrlis recipere. xxvi, 15).
Venim enim hoc sit, necne, nos tamen creiere Videainus itaque, fratres, quoe sit li.oecVirgo lam
convenil eam filio suo in coelestibus conregnare, sancta, ad quam Spiritus sanelus venire dignaius
nosque post Deum in omni veritale confirmare, me- est; quoe tam specinsa*quani Deus elegit sponsnin;
vitis et precibus proemunire. Si autem vuitis scire quaj tam casta, ut possit csse virgo post partum. H;cc
quid post Dominiascensionem egerit, hoc unum cer- est, inquam, Dei templum, fons ille signalus , et
tumest, quia virgo sancla corpore el mcnteperman- porta Dei clausa. In eam itaque sanctus descendil
sit, couversalaetiin apostolis, donec ipsi per diversas Spiritus : hanc virlus obumbravit Allissimi, et ex ea
rc''iones pr.cdicatitri stitil missi. Et licet oinne.sapo- palcns virtuttim Cbrislus egredilur (Luc. i, 55). Heec
stoli eam veiiefarenlitr, eique oflieio dilectionis fa- est immaculata coitu, fecunda partu, virgo casti-
mularentur, plus tamcn et specialius cicteris Joan- tate ; hocc concepitvirgo, non ex viro, sed de Spiriiu
nes usque ad finemvitce dilexit el coluil; quiqtie sibi sancio ; ha:c perperit, non do!ore, sed gaodio ; haec
commissam Virgincm virgini accepit in suam, et sic nutrivit angeiorum et hominuai cihum;
ei, quasi filius matri, assistit et obsecutus cst, recor- Felix ccrte et omni laude dignissinia^qtiaesine lm*
dans illud quod a henigno magislro in cruce audie- mano semine cceleslem seeculo protulit panerm et
rat: Mulier, ecce filius luus (Joan. xix, 2G). mundi gcnuit Salvatorem ! 0 fulei pacluni! 0 iidei
Hujus igitur sacrosanctae Virginis et malris Do- secretum ! Promiltit angelus virgini filium nascilu-
mini hodiernam festivitatem spirifuali leeiiliacele- rum : virgo gaudet, cupiique effici mater. Yefe
bremus, quoe, sicut Evangeliuin loquitur, opiimam ng magnum et salutare mysteriutn ; qneesie peperil, ut
maleret virgo possit dici. Lacta, Maria, Creatorem
parlem elegit, quocnon aulerelurab ea (Luc. x, ii).
sorore La- tiium, lacta panem coeli, lacta praemium mundi.
Quod quamvis historialiter de illa Maria intelli- Pfeebe lambenli mamillam, ut ille pro te praebeat
zari, ardenlissima dileclrice Clirisli, diclura
gilttr, specialitcr lamen beaticDci gcnilrici convtnire percutienti maxillam. Tu illi ut mater temporalem
creditur, quecoptimam partem elcgil, quia ci singu ministra substantiam, c ut ipse nobis et tibi vitam
lariter dattim est matrein esse, et sigillum castitalis tribuat sempiternam. Lacta ergo eum qui fecit te,
noii perdere ; prolcm suscipere, ct incorrupta virgi- qui talem fCcit te, ut ipse lieret in te. Lacta eum qui
nitale gaudere. Nam cuni sint in Ecclcsia tres ordi- fructum fecundilatis tibi de.iit eonceptus, et decus
nes ndeliuin, conjtigatorum videlicel, coiitinenliumj virginilalis non abstulit nalus.
el incom- Videte , fralres, quam digne Domino consecrata
alquc virginum, hoecsola superexcellenli
mutabiii dono mater potuit esse virgo, servare pudo- virginitas famulatur; quam sic amare dignalur, ut
rem, ct intaclis suis visceribus edere Deuni et homi- una eademque femlnaj et virgo dici possit, el mater ;
nem ; unde mcrilo cam Dei confilcmur genilriccm. quam preeferenda gratia, el cunctis saeculis proedi-
Jam crgo ad cam, de qua loquimur, preces et vota canda, queesola et genitricis dignitatem obtiuuit, et
verlamus, opem intercessionisejusposcaratis singuli, virginalem pudiciliain non amisit. Electa est quee
onmes. Orctnus ut sit a proteclrix in pro- atictorem suurn ederet; denique viro iuexperta se pa-
poscamus rituram obstupuit, quoethabmum ignoravit. 0 quam
speris, suhmoveat noxia, inlra suggeral profuttira, adinit- beata mater ista, quee sine conlaminalione conccpit,
lat preccs ciipplicanliuin sacrarium divinilats,
nobisqttc impetrct consortitun sueebealittidinis, fa- el sine dolore peperil medicinam ! Felix, inquaip,
venle ct adjuvanle Domino nostro, filio ejus Jesu C (j mater, per quam generis nostri vita est reparalaj
Christo, cui est cum Deo palre imperium ct immor- vatorem. quoede coelosuscepit prolem, et mundi genuit Sal-
lalilas per infmita seeculasoeculorum.Amcn. Hoecenim mirabili et ineffabili modo om-
nium rerum et suum peperit Salvatorem. Electa
EJUSDEMSERMOVII. qttippe est virgo iniegra; cui fecunditas malris dare-
tur ; et facla esl fecunda maler, in qua virginis inte-
b
IN ASSUMPTIONE BEAT.E M ARI.-E
SEPTIMUS.
gritas servarelur. Si enim cogiteinusvirginem, qu;e
Celebrilas hotlierni diei nos admonel, ut in laude sine concupiscentia carnis concepit carnem, et sine
virgiuis Marioeinnnorari debeamus, quia revcra in- viro concepil virum, et si voluerimusquaerere ratio-
dignuni esl ut in die lanlic Dei Genitricis laudesDo- nem, in ipsa nostra inquisilione subcumbimus, cum
mini nostri sileat lingua carnis. In hac siquidem diei scriplum sit: Generationemejus quis enarrabit {Isai.
compelenter bcata virgo Maria sponso illi coelesti LIII,8) ? Nam et ipsa beala Maria, cujus hodie nala-
libere proclamat : Tenuisti maiunn dexleram meam, lilia celebramus, quem credendo peperil. credendo
et in velunlate tua dcduxisli me, et cum yloria assum- conccperat.
psisti me (Psal. i.xxn, 24). Hodiej inquanij ct ipsa Dcniquecum dominicumilli pavlum angclus nun-
congrue ab sponso audit: Veni, proxima mea, spe- tiassel, ac illa quippe caslitatis conscia divinee dis-
ciosa mea, columbamea, quoniameccehiems transiit, pensationis gralia, angclo rcspondisse fertur : Quo-
pluvia abiit (Cant. n, 10, 11). Ipsaque jam heaiaii modo fiet islud, quoniam virum non cognosco(Luc.
respondit : Flores visi sunt in terra nostra : lempns i, 54) ? angelus ei placido vnltu respondit: Spiritus
scctionisadvenit (Ibid., 12). Anima meaexsultabit in'. n( sancius snpervenietin te, et virtus Altissimiobumbra-
Domino, et deleclabilttr super salutari suo (Psal. bit tibi(Ibid.,35). Non expavescasparlum, virgo, nec
xxxiv, 9): Et: In Domino laudabitur anhna mea,, meluas, neqiie mullum sis inexperla formidine.Tan-
audianl munsueli et Iwtenlur (Psal. xxxm, 5) ; El:: tum crcde, et concepisti; ama, et peperisli. Sj.iri-
quoe,nt dixi, ita eaventur, ut ad confirmandam rcii mendaciter non fingat aperlum, quod Deus voluit ma-
verilatem legi minimc permiltaiitur. Uinc sane pul- ncre occultum. Vera autem d'eejus assumplione sen-
sanlttr nonnulli, quia nec corptts ejus in terra invc- tentia heec esse prohaiur, ut, secttndum Aposiolura,
nitur, nec assumptio ejus cum carne (ut in Apocrypha i sive in corpore, sive extra corpus ignorantes, assiim-
legitur) in catholica historia repefilur , plam super ongelos credamus. »
t Sednec iiwenitur apud Latinos aliquis tractato- Haecdicta sunto, ut auctoris dictum ab acerhiori
rnin de ejus morte quidpiam operle dixisse. Naral censura dcfendi posse, ratione et exemplo ostendere-
illum Evangclii versiculum, quein Simcon dixil ad1 mus.
Domini Malrem : Et luam ipsius animani pertransibit 'i » Amel., iprotectrixin adversis, provectrix in pro-
gladius, bcal.e recordationis Ambrosius cinn tracta- speris, submoveat,etc.
i>Assumptione,ut habet Amel. ,'non, ulFeu-ard.,
rel, ait: Ncc historia iiec lilterocdocent Mariam gla-
dio vitam finiisse. Hinc et Isidorus : Incertum es\ , in Nativitale, de qua ncc verbum in toto sermone.
inquit, per hoc dictutn ulrum gladium spiritus, an- w- c Qiiaesequuntur verba desiderantur in Feu-ard.,
gladittnidixeritpcrseculioni- Reslatergout bomo o ad sententieeperfcctionein.
SG9 APPEND. I. OPP. DUB. - SEUMONESDUBII. — SERMOVIII. 279
lUseniiii sanctiis supervenict in le, proinde non est A liniia oratione confoveat. Neque enim dtibiuni > il-
quod mettias: ct virtus Akissimi obuinbfabit tibi, lam quoemeruit pro liberandisdare prelium , posse
a indeest quod gaudeas. Tunc enim sequeretur dolor liheratis imp-irtiri suuragium. Nostrainler hoecora-
partum, si proecederetlibido concepium ; niincvefo lio jugis ad Deum dirigaiur, ul qui pro honore no-
Spiritus sanctus superveiiiet in te, et virtus Altissiini minis sui visceradebila illa qtioe sauclilicavil inlravii,
obumbrahit tibi, id esl, refrigerabit le sub sua uin- nosquc sedulitate veneramur, p.rosit nobis ad
lira Spirilus idem stnctus, ne b in fervoie concupi- reincdium, quod per eam se nobis dedit in prc-
scentiia tofrearis. Ideoque quod nascetur cx le sau- tium.
clum vocabilur Filius Dei. His Maria audilis, j;im Merilo heata Maria i singulari a nohis precconio
fideisciiiincgravida, prius et Christum menle quam attollitur, quae singulare commercium mundo pne-
ventre concipiens, respondit angclo : Etce anciUa buit. Merilo inler feminas lunc etiam hetabattir,
Domini: fiat mihi secundum verbuni luum (Luc: i, cum singularein medicinam pudico alvo gestabal.
38); Nec mora, ut assensus Virginis panditur, spon- Scnliebal quidempondera venlris, qucepudorcin non
sus immaculatum corpus ingreditur, el qui toto perdideral caslilalis; Mirabatur partus insignia, qiw
miiridonon capittir, puellae inuuptaemembris infun- nulla novcrat viri contagia. 0 bene fecunda virgini-
ditur. tas, quoenovo inauditoquegenere, et inatef dici pos-
Nam audite, aatres, quomodoporla, per quam insit et virgo ! Peperit eum a quo coepit, purtavit a
gressus est Dominus, semper fuit clausa, quam Eze- quo creata exstitit; siquidera ipse esl auctor Marioe,
chiel propheta in visione divina respexit: Converti, qui esl oflus ex M.iria, Sic incnarrabili modo beala
me, inquil, ad viam porlw sanciuarii exterioris, quw }5Mariaet mater virgo est, dum fructiis pcrcgrinatio-
respiciebalad orientcm; et hwcerat clausa. Et dixit nis exstitit-, el inlegritatis dispcndiuiiinon incurri!.
Doniinusad me: Porta hax quam vides; clausa erit, Apud quam ita coelestisprovidentia negolii ipsius
el non aperietur, ei vir non transiet per eam, quia condiiionem disposuit, ul magis obedicntiam exhi-
Dominus Deus Israel ingredietur et egredielur per berel in mandalo, cum honorificeictiam agnosceret
emn, et sempererit clausa (Ezech. XLIV,I, 2). c Ecre ex angelo. Neque cnim Gdemderogat nuiuii, qua:
ubi evidenter ostcndit nobis quia sancla Maria scrn- dignitate-mintelligil, nuntiante sibi angelo el tlicente:
per virgo fuit, virgo permansit: virgo anlc jiarium, Spiritus enim sanclus supervcnietin le, el virtus Al-
virgo in partn, et virgo post partuin. Conccpit, et tissimi obumbrabit tibi; ideoqucet quod nctsceturcx
vv.-gn est; generat, el virgo est; lactat, et virgo esl. lesanclum, vocabitur Filius Dei (Luc. i, 55). Credi-
d Mater quippe esse potuit virgo Maria, mulier csse dit admonita
non potuil. Magnumniyslerium ! magnum donum ! credidit. quod audivit^ meruit sanciificata quod
niigna gratia ! Aucilla peperit Dominum, creatura Denique k tantum se ad coelifasligium sublevavit,
peperit Cfealorem; Yiseeribus el
jfecundis, genitali- ut Verbum in
bus inlegfis, virgo maler Dominumefludit in terris. lium de summa principio apud Deum, itl cst, Dei Fi-
arce susciperet; Cumqtie semper
Concipiensvirgo, pariens virgo, e pcrmanens virgo ; mysticum divinitalis arcanum >carni nostroefragili-
Virgogfavida, virgo fecunda, virgo perpetua. Quid commisceret, latuit m homine divinitas, ut
niiraris, o homo ? Deum sic nasci oporluit, quando lalique
divinitati humanitas non periret; et sub vclamento
dignatus cst essc hoino. Interea loto affecluad auxi- assumploccarnisabsconditus, preliosius redcmit pcr-
Kuinbeatae Virginis nos conferamus, omnes unani-
mes ejus omni nisu patroeinia imploremus. Et dum C ditos, quam si defsndisset ab imminente hoslecapli-
nos eam supplici ohsequio frequentamus in terris, vos. Irameiisa pielas, et supra quam fari possit
ipsa nos sedula prece commendare dignelur in coelis praedicanda majestas! Viscera puelhe aula sancti
apud DominuinDeiimnostrum; qui in Trinilate vivit Spiritus replebat, innupla Yirginis vulva Verbi se-
et regnat Deus per infmita saeculasaeculorum.Amen. mine crescente legebat. Replebanturi inquam, ar-
cana viscerum-, sacri Spirilus fecunditatc rcpleta;
t
E.IUSDEM SERMO VIII. ct erat spes in partu , quia non erat voluptas in
I.NLAUDEM BEAT/E VIRGLNISMARI£i coitu. Stupebat speciosissimagenitrix>,mel apud se
Scienles, fratres dileclissimij auctori nostro mul- tacitaetmirabatur; rerum urebalur a;slu cogitationis ambi-
tum nos debere condilos-, plus rcdcmptos, redein- guoe, percussa n-:y;jt:tleobsttipescebatmi-
ptionis nostrae commcrcium venereinur, et i ltiin sa- rabiliter; sciens enini suani integritatcm, mirabatur
cratissimunv cuerum, CXqt!3 Itcinim Deus unitus ventris uberlatem.
appsiFilit;etsi non honorificamusmeritis, S'aiieiHEO 0 fe-ix."8?;pia! 0 ^fnitrix ghriosa! 0 puerpera
iebremusohsequiis; Bscienteserrorisnostri lenebras, suiilimis,cujus viscciiljus auclr.f coelilerroequecom-
partim ejus fuigorerespersas, quia quod protoplasto- mittitur ! 0 feliciaosctikt labiis impressa lactanlis,
rum negligentia ^ primoematriscontumax lain arro- cum n inter crepundia reptsirlis infoiilia:,ufj>yle va-
gantia quam gula perdideral, hujus sacree Yirginis rus ex te lilius tibi matri alluderet, cum ex Palre
partus non solum reslauravit diruta, sed etiam tri- Doaiinus imperaret. Nam auctorem tuum ipsa con-
buit sempiterna. Et idcirco cuuctis praeconiisvene- cipiensedidisli in tcmpore puberem, quem tnthueras
remur auctricem, quaedum auctoremsuum concepit, D ante lempora conditorem. 0 felix puerperium! dele-
excelsumnobis redemptorem ostendii in saeculo. Et ctabile angelis, exspectabile sanclis, necessarium
quia ad vicem matris ejus, matris nostra: Ecelesioe pcrditis, congruum profligatis; qui post multas as-
forma constituiiur, ipsa eam inter pvoccllas seeeuli sumptoecarnis injurias, et ad ullimum ° verberalus
frementes aspiciat, ipsa inter cursus mundialescon- flagris-,potatus feile, patibulo afiixus, ut te veram
a Male Feu-ardi, nec est quodgaiideas. 8 Scienies deest in Feu-ard.
b Feu-ard. , in furore cohcupiscenticeterrearis. i>Prima mater, Amel.
Ainel., in fervore... tenearis. Nos vero non dubita- > Illa, qum meruit.... possit liberulis, ctc , Feu-
vimus emendare torrearis ex certa conjectura. ard.
c Feu-ard. : Quw ubi evidenicr,etc. j Singulari deesl in Feu-ard.
d Ediinusex Amelian., cum Feu-ard. edidissct : k Amelian.scribit: Tanlumse clejecit fastigtum,
Mater qiiippe esse potuit beata Maria , mUlieresse ut verbum,etc.
potuit. 1 Feu-ard., carnis nostrw fragilitatemque commi-
e Permanensvirgo. Deeranthaecverba iu Feu-ard. sisset.
DeindeAmel. pro fecundascribit feta. m Apud Feu-ard: solum Iegitur : Et apud setacita;
1 Hic sermo reperitur ad litteram inler eos qui rerum novitateobstupcscebatmirabilitcr.
aliquandosancto Hieronymotribuebantur, postea in- » Edebat Feu-ard. inler crebraindicia.
ter spurios edilus. 0 Pro verberatusbabet Feu-ard. urebalur.
m AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 27-2
matrem osten.lerel, vcrumsc hoiuinem patiendo tor- A i feeundaparlu, virgo Iactans Dxninum coeli, angelo-
menta inonstravit. ruiti cibuiu ct homiiiiimnutriens. 0 felicia oscula
Tu vero, beata gloriosaque Maria, inter ista et lacianlis labris imprcssa! 0 felix puerperium , loeta-
propler ista laudabilis; quocsic fecunditatismcruisli bile angelis, oplabile sanclis, necessarium perdilis,
donum, virginilatis quod non amisisti sulfragium. congruuinprofligalis! Quas ergo lauJes, o Domina,
Tu es enim benedicta inter mulieres, tu procclara totiusmundi salvatio, fragilitas generis liumani libi
cunclis virginum catervis, tu sequeris Agnum quo- pcrsolvct, qu.esololiiocomnierciorecuperandiadituni
cunque perrexerit. Ttt virgineos choroS,et ab inccn- e invenil?0 quain vcneran.lum, el proe cocterisho-
liviscarnisillcccbrisalienus.peralbenlialiliarosasquc norandiiui hunc diem! in quo Dei genitrix virgo
11
vernantes ad fonlein perennis vitsepotandosinvitas. iMariatle mundo migravit ad Christum, quoe dolori
Tu in illarum beatarum virtutum felicissimaregione non subjaciiitpostpartum,non labori post transilum.
primi ordinis dignilateni adepla, plantis roscidis 0 admirabilem Ihalatniim,de qtto speciosus forma
oherrans, inter paradisi anicenitalisgrainineoscboros proliit sponsus! 0 Iux genlium, spes fidelium, ta-
tcnero poplitc pergcns, fclicique pahna violas inl- bernacubim glofioe,tcmplum coeleste, cui apostoli
marccssibilescarpis. Tu concinenlibussine fuiecon- sacruin reddunt obsequiiim, ad cujus r.ngeli canunt
juncta choris, angelis archangelisque sociata, inde- liiiimphuin, qitoini Christus ampiexalur! 0 beata
fcssa voee Sanctus clainitare nondesinis. SfiJ quid Maria! gaudens ingredere paradisum, quae de terris
dicam, panper ingenio, ctiui de le qiti.lquid dixero, atl coalestcmvitani translata es ab angelis, c( inter
minus profecio est quain dignilas ttia merekir ? Si choros virginum, sicut sol fiilgcns, suscepisliprinci-
matrem gentium te voecm. prtcccllis; si formam D::i gj pitum super archangelos in coelo. Oexcellentissima!
appellcm, digna existis; si iiulricent coelestis panis quam hodie paradisus excepit gaudcns, quam cherti-
te vocilem, laclis dulecdine replcs. biin et serapbim ctitn laudibus prosequuntur, quam
Lacta ergo, maier, cimnn nastriim, lacta pancm marlyres candidali bcatificant, qiio.msanclortim sto-
coeleslem,lacla cibum angelorum, lacta euiii qui ta- latus «oncelebrat nnmerus, '
cui oranium sinciaruin
lem fecit le, ut ipse lierel in te; qui libi niuiius fe- virginum cuiii sttis palinis victritibtis exsuftairsoc-
cundititis altulitconccptus, el decus virginitalis non currit exercilus ! 0 clarissima iiitcr virgines , qua!
abslulil natus; qui priusquam nasccrelur, lc matrem cum laudibuset cxseqttiis bo.lie exaltala, el magno
creavit, ex qua nasceretur, ut illinc procederct lan- cuin iriuinpiio in cuelosgloriosissitneevccta! Accipe
quam sponsus de thalamo suo, qtio mortalibiis octtlis itaque, piissi.na ac inisericordissima, quascunque
possit videri. Qiianla fuil hoecdignatio, ut crearelur exiics mcritis luis impares gratiarum actiones; ei
ex te, quain creavil; portaretur manibus, quas for- cuui vola susccperis, ctilpas nostras orando cxcusa.
mavit; suggeret tua ubcra, queeipsc implevit?Quas Adniille noslras preces iuira sacrarium cxaudilioiiis,
itaque lautlescharilati Dei dicaraus? quas gratias ei et retribue nobis gratiam s
rcconciliationis. Sit per
agamus? qui nos itadilexit, ul. proptcr nos homo te cxctisahilequod male gessiinus , accipe quod
lieret, b ut uterum noslrae condiiionis inlrarel.ut oiTerimus,impeira quo:irogamus : quia polentiorem
contumclias nali infanlis subiret, alque cuncta iiu- ad placandam iram judicis invcnire non possumiis,
manitalis necessariasuslineret? (iuamte quoemeruisli maler exislere ejusdeinredem-
Agentes ergo quantuin sufficiinus, creatori nostro ptoris et judicis. Succiirre ergo, genilrix Cbrisli
gratias, 0 nalalem pretiosissimeeillitis genilricis cu;n .p" piissima, miseris ad le coiifugientibus,adjuva et re-
gaudio celebremus. Dignumnanique esl cum sununa ibve omnes qui in te confiInnt.Ora pro totius mundi
ei gratubilione famulari, per quain virginilatis insi- piaculis, intcrvcni pro clero, intercede pro inona-
gnia pulhilarunt. Siquidem ipsa virgo exstilit onte chorum choro, ora pro devoto femineosexu : sen-
conju.gium,virgo in eonjugio; virgoproegnaus,virgo tiant omnestuam clcinentiain, quicunquc invocant
pariens, virgo laclans. Et data marito, et niater non luum nomen gloriosum. Sit tibi compassio super
demarito. Sanctoequippe malris omnipotens lilius afflictioiiemcaptivorum, sit pius affcctusstiper ccelo-
iiullo modo natus virginitatem abslulil, quam nasci- rum peregrinos. Et quia le sine liiie in coelis gan-
turus elegit. Exsultent ergo virgincs, virgo peperit denlem atque helanteni aspicis, qnateniis ut preccs
Chrislum; nihil ex eo quod noverat ptttent exlermi- nostras quas tibi cttm flelibusfundimusad Deumipsa
nalum, quia mausit virgo post parttun. Exsullent adiniltas, eumqueutproprium filium pro nobis in-
viduoenalaleni Virginis celebrantes, Anna vidua teipelles, ul cum ille in fme socculijudex adveneril,
Virginem matrem agnovit. Exsultent conjugaiie so- cum ipso et nos appareainus in gloria; qui cuin Palre
lcmniabeatoematris frequentantes, Elisabeth conju- et Spirilu sancto vivit et regnal Dcus per Oinnia
gata Virginemmalrcm Dominiest saltttata. Exsultent seeculasoeculorum.Amen.
rjueri, continentiam voventespuero; ipse vero iute- EJUSDEMSERMOX.
gritalem conlinentieepueritiee consecravit, qtti suoa INPURIFICATIOXE SANCT.-EMARI/E.
matri fecunditatem allulit, virginitatcm noiiabstulit.
Ipsi honor, gloria et poteslas per immortaliasoecula In illo tempore, poslqttam impleti sunt dies pur-
soeculorum.Amcn. galionis Marioesccundum legem Moysi, tulerunt
EJUSDEMSERMOIX. D DominumJesum in Jerusalem, ttt sislerenl ettm Do-
DE ASSUMPTIONE BEAT/E MAItl.E OCT.V.VUS. mino, sicut scriplum cst in lege Domini : quia omne
A Merito itaque sancta ct vemrahilis Dei genilrix, niasculinum, adaperiens vulvam, sanctum Domino
vocabitur (Luc. n, 22).
virgo Maria, coelorumregina, mundi doinina, singu- Series hujiislectioniscummultaalia, tum proecipue
a
lari nobis prieconioextollitur, quoc singulare coin- virltiiein commendathttmiliiatis,queeceetcrarumest
mercium mundo precbuit. Denique lantuin se adI ma.er et custos, adco ut sine hac alia virlus nulfa
coelifasligium sublevavit, ut Verhum in principioi haberi queat. Hanc ergo nobis proesenslectio non
apud Deum,de sumina coeliarce sttscipcrel. 0 felix miniis in Domino salvatore quam in venerabili ejus
Maria, et omni laude dignissima! 0 genitrixgloriosa! coramendatgenitrice; quoruin ulerque cumab omni
0 sublimis pucrpera ! cujus visceribtts auctor coeltt legis pncccpto liber exsliterit, uterque lamen causa
terreeque commiiTiitur.iiaec cst inmiaculala coitu, coinniendandoehurailitalis, sponte se legalibus sttb-
» Per hujus vlw edebatFeu-ardentius. <•Fere lotum ex superiori sermone desumplum.
b Qaam male Feu-ardenlius : ut vetercmnostrce : e Invenisti,Feu-ard.
conditionisinitiaret. f Palmis, ex Amel., namFeu-ard. habebat psalmis,
0 Hoc loco Amel. Cod. habet (sicut el infra) uala- sicut paulo infra charissma, pro clarissima
ew, vet concoptionem,scilicet activam bealooMarioe : 6 Feu-ardcntius : quodper te ingcrimus.
virginitatem, quaj tolius sermonis subjeijtumosl.
_7S APPEND. I. OPP. DUB. — SERMONES DlliH. — SERMO X. 274
dere voluil instiuitis. Pcrpcndat crgo unusqtiisque A _ natui'. llinc cl liealus David, qui se noverat dt: lcgi-
quantam obedientiam proeeeptis debeat divinis humi-piirus timo connubio gcneratum, hujus tameii rei eoijscius,
ac peccator horao, si lautuin se prohominibiis maculam carnalis gcneralionis non sine gravi wemilu
liare volttit totius pcccati iinmunisDeus bomo. Ut deplorabat dicens : Ecce, in iniquitatibus conceplus
autem qttantum Deus una cum genitrice sua a prsc- snin, et in peccalis conccpilme mater mea (PsaL L, 7).
ccplo legis immunes exstiterint, noverimus, ipsum Hoecpaucis dicta suni, ut novcrimus, niaciilam ori-
legis mandatum diligentius perscrutemur. ginalis peccali non in lcgilimis nupliis, sed in volu-
Mulier, inquit Deus in lege (Levit. xu, 2-4), qnm plale el dclectalione conslare libidinis.
susceptosemine pepererit masculum, immunda erit se- Quod autcin niulier quadraginta dielms, edito
ideo juxla
ptemdiebus. Octuva autem die circumcidelur infunlu- partu, ab ingressu lempli utproliibehatur,
tus, et ipsa triginta Iribus diebus manebitin sangninis litteram factum videtur, quot diebus infans in
sui purificatione. Cum ergo mulierein, quoe suscepto utero iormatur, tot etiam diebus cjus purgalio ce-
semine peperisset, immundam dccernat, et per tein- lebrarelitr. Dicunl cnim physici, id csl, qui dc geni-
porum spalia expiari jubeat, illam uliqtie ab hac ex- luris singularum rerum disputant, quod suscepluir.
cludit necessitat;:, quoenon de virili semine, sed de semen afcmina scx primis diebus lactis habeal ?.
Spiritus sancti concepit obumhratione. Sed Doniinus militudinem, sequenlibus novem vertalur dehinc in sangui-
legis sponte se voluit subdere legi.ut nos a malediclo neni, rcliquis autem duodecim solidctur ; de-
legis absolvercl: similiter et iiitemerata cjus gcni- ccm ct novem aliis pcr singula mcrabroruni linia-
trix.quoe se noverat niliil legi debere, humiiiialis menta formetur, inde usque ad tempus paricndi ma-
tamen gralia lcgale volttit exsetitti proeceplum, adim- g] gniiudinc sui augealur,
plens illud viri sapicntis : Quwitomagnus es, humitia Qui mimeri simul juiicli quadraglnta ct sex faciunt.
le inomnibus (Eccli. m,20). Scx vero ct novem et duodecim et decem et novcm,
Postquam aulem impleli sunt dies purgationis ejus, quadraginta et sex faciunt, qtto niimero, ut diclum
(vel domini scilicel, vel malris illius.; uno enim co- est, infans in tilcro matris concipitur.
dernque ordine mater ctim filio expiari jubebantur), Unde el ipsum prirai bominis vocabulum, quod est
tulerunl illum (haud dubium, quin puerum Jesum), Adam, eumdcin numerum per Greecackmienta ex-
parentes ejus in Jerusalem ad templum Domini, ut priniit. Scciinduin cnim Greecoruin calculalioneni,
sisterenl (id est, statuerent, consecrarenl) eum Do- qui singul s lilteris certinn proefiguranlnumerum, b ct
mino. Pueri Hebrawum, qui ex omni regno Jerusa- untiin, cl qualuor, item et unuin, et qndraginla fa-
lem deferebanlur, siquidem cx tribu Levi fuisscnt, ciunt, quoe lilloreenomcn Adam cxprimunt; numeri
ibidem detinebantur in lemplo Domini perpetuo ser- vcro quatlragitita sex reddunt. Hinc Judaci in Evan-
viluri. Si vero ex alia tribu fuissenl, dato prelio re- geiio (Joan. n, 20), Ii&t ignorantcs quid dicerent,
dimebantur a parentibus ad propria referendi. Et veraciler tamen de lcniplo Dominici corporis, quod
puerorum quidem purificalio in hostiarum oblalione ab eis erat jn morlc solvendttm, et ab ipso post tri-
conslahat; malrum vcro in hoc quod qiiadraginla duiim resuscitanduni, locuti sunt. Quadraginla et scx
diebus tain ab ingressu templi Doinini, quain a viri annis ocdificatumesl lcmphiin boc " quo utique dic-
toro prohibebanltir ; non quod ex legilimo et nu- rum nuinero corpus dominicum in ulero Virginis
ptiali connubiosit culpa filios procreare, sed quia ipse formatum crcdimus, more Scriplurarum usitatissimo,
legilimus et nuptialis coitus a culpa iniquilatis non /i . annos pro diebus, a toto scilicet parlem inlelligcntes.
possit esse extraneus. Quod autem purificalio non quadraginta sex diebus,
Bonum namque nupliarum ab ipso humani generis sed quadraginta laulum expleri jubclur, nios est
inilio divinilus conccssum novimus. Unde Apostolus Scripiunc usitatissimus, miiiorcs nuincros quidein
honorabile connuliium el foruui iminaculalum sine causam transccndere solere, infra majores inclu-
dubiiatkme commendat (Hebr. xm, 4). Cum igitur dere.
legitinieenuptiae liberalitcr sint a Deo tribiifoein lide Quia omne masculinum adaperiens vulvam,sanctum
et dileclioue, si libidinis voluntate non agantur, ne- Domino vocabitur (Exod. xn, 14). Ex quo Doniinus
cessario prolem edunt peccato primi hominis vitia- per jEgyplum transicns primogcnita yEgypliorum
tam. De bonis ilaque nuptiis adeo boniim est quod peremit, et fiiios Israel inde eduxit, onmia sibi pri-
nascilur, ut etiam maluin non sit, si sinc adulterio mogenita filioruin Israel consecravit, tam de hoinini-
vel fornicalione nascalur. Deus cnim humanec nalu- busj qttani dc pccoribus; ea lege, ul pecora quideni,
ree fccunditatis dona conlulil, libidinis vero maluin si munda essent, in sacriiicio cjus olfercntur; im-
creatura Dei non est, sed pcena peccali; proinde niunda vero, attt mutareiitur, aut rcdiinerentur, aul
de a mundilia nuptiarum niundus honio non nascitur, inlerficerenlur, juxla quod in Iege scriptum est. Pri-
quia interveniente sordida libidine iniquitas scmi- mogenitum vcro hominis, siquidcm ex tribu Lcvi
a Amel. Cod. Iiabcl immunditia.
•>Amel. Cod. : .4 uitum, D quutuor; item A unum, bus tandcm numerus dierum, quibus novem menscs
concludit ; « Non ergo ab-
continentur, clicerctur^
jJ quadraginta faciunt. _ surde quadraginta sex annis dicitur fabricaluni esse
c Non inficiamur h:ec verha paulo duriora csse •^ I templum, quodcorpusejus significahat, ut quot anni
ptinia fronte; quibus sigiiilieari videturconccplionem ftierunt in fabricaiione templi, tot dies fuerint iu
corporis domini nostri Jesu Chrisli fuisse ad inslar corporis Dominieiperfectione. J
ceeterorum hominum quadraginta dierum spatio per- Quem locum cum itullus non theologus
actam, contra quod cum sanctis Patribus credimus congrua Augustini interprctatione exposucril, non erildiflicile
Catholicioinnesadversus helerodoxos, nempe Spirilus cx illomm commentariis auctoris noslri verba simi-
sancli virtute mirahiliter operanle fuisse in instanti litcr interpretari. Consulattir Pclrus Lombardus li-
perfectam. Yerum ne slalim condemnemus auctorem, bro III Scnt., disliitct. 5, alque in bunc Magislri lo-
facit nonmultum dissimilis qnidam sancti Augitstini cum ejus comnientalores, e quibus iinus nunc nobis
locus (quemadmpdum in monito adleclorem diximus) occurrit D. Bonavenlura, qui ita loquilur : i Dicen-
quem videlqr hic noster auctor in suo sermone dum quod in Sciiptura frequenier tiinc rcs dicilur
scrihcntlo prae oculis habuisse. Est atttem locus Au- fieri, cum innotescit; ct per hunc quidcm inodum
gustini in libro de diversis Quaestioiiibus LXXXIH, verbum Augustini csl iiitelligcndum, qttia el si cor-
quoesl. 56, de annis quadracjinta scx wdiftcati templi pus Dominicum ab instanti conceptionis fuit forma-
{Joan. II, 20), in cujus enodalionc postquam ordi- lum, non lamen apparuilnec percipi potuitproe par-
nem, qiiem naliira dicilnr a phvsicis olservare in vitate quantilaiis molis ; scd post quadraginla sex
Immaiii eorporis formalione, tolidem fere verbis, dies ad tantam deduclun'
auclor quaiiiitatem perfcclionis
noster, fecoiisuil, post varias iiumeri esl, qusd asprclibus hominuni paterc potuit, ele. >
quibus
A()mullipiicaiioncs, cl coiitbinatioues factas, cx qui-
273 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 27(5
fuisset, ut dictura csl, ibidem detinebatur; si autem A ; Et responstzmacceperat a Spiritu sanclo. Magnum
c^ alia tribu, prctio redemptum adpropria refereba-: desiderium habuerunt antiqui sancti Christuin vi-
tur. Prel.iumautem crat qtiinque siclorum post unum dentli in carne, a qua eura noveranl oracuIS pro-
mensem pondere sanctuaiii. phetarum ex Virgine nasciturum, ut ipse Dominus
Aliegoricelioecomnia primogenita unum illum ac manifestavit, quando discipulis in Evangelio ait :
singulareni signifujabant priinogenitum, qui cum Dico vobisquod multi prophelw, et reges, et justi,
esset in substantia Dei Patris unicus, factus est in voluerunt videre quw vos videtis, et non viderunt
substanlia hominis primogenitus omnis creaturee, id (Luc. x, 24). Quod huic sancto seni Simeonigratia
cst, omniuin hominum juxla quod Aposlolus de eo nijrilorum concessum est. Accepit quippeb respon-
dicit : Qui est primogenllus nfdrtuorum et princeps sutn a Spiritu sancto quo plenus Crat, non visurura
regum terrm (Apoc. i, 5); qui vere ac singulariler se mortem lemporalem, nisi prius videret in carne
sauclus Dominusluit, quia peccatum non feeit, nec Chiistiim, qui omne humanum genus redimeret. Et
inventus esl dolus in ore ejus. Tropologicenos quo- venil in spiritu in templum : non est putandum quod
quc omnia primogenita nostra in sacrificio Domini sine corpore, solo spirilu in templum veuit, iihira
offe.iinus, cuin quidquid boni per ejus graliam iu queni diu dcsidcravcrat visurus.
mente concipimuS,noh nostris viribus, sed ejus gra- Et cuminducerentpuerum Jesum parentes ejus, ut
tias attribuiraus. Immttnda nostra prctio quinque facerent secundumcoiisuetudinemlegispro eo, et ipse
siclorum redimimus, cum qu.ecunque prava per accepit eum in ulnas suas, id es', in brachiii sua.
quinquc corpofis,sensus commisimus,digna salisfa- Mysticesanclus iste senex mundum designat, quasi
ctione punimus. ig loiigo senio, et gravi jam eetate declivem. Accepit
Etutdarenl, inqtiit, hosliam. Hoslia heec paupe- ergo puerurh senex Qhfisliim in ulnas, quia imindus
rtini crat; nam in lege pi'a:cipicbatur(Levit. xii, 6-8), in ultinia sui oelateDei Filium incarnatiun accepit, et
Ut parentes pro puero agiiumofferrcnt immaculatuin, ab eo vetustate peccatorum exutus, in novam Chri-
ct turturem sive pullum columbx. Si vero manus stianee religionis infantiam esl regeneratus. Et be-
illorum agnum invehire non possct, offerrent duos nedixit Deum. Sciebat beatus iste senex beatos forc
turtures, vcl duos pullos coluhibarum. Rcdemptor qui Christum in carne viderent; et ideo tam pro-
autem nostcr, memor pcr orania noslrae salutis, non lixo fempore in corpore optahat manere, donec cor-
solum homo pro nobis, veruni etiani pauper honio poralibus eiiam oculis euin cerneret, quasi securus
fieri dijmatus ost; et paupercm pro se hosliam offer- jam de totius htimani generis redemplione : Nunc,
ri, ac de pauperibus nasci parenlibus voluit, ut nos inquiens, dimittis, Domine, servum tuum in pace. Ac
sua paiipertate spiritualium diviliarura et coeleslis si diceret : Diniitlis in pace, quia video pacein. Chri,
regni participes efliceret, secundum quod ait Apo- stus enim est pax nosff.t, qui factus e t nobis secun-
slolus : Cumesset dives,pro nobis pauper factus est, dum Apostoluma Deo Paire pax, et reconciliatio
ut illius pauperlatc nos ditaremur (II Cor. vm, 9). (Ephes. n, 14). Quare autem se in pace optaret di-
Non autem vacat a myslcrio, quod hoe volucrcs mitti, manifestat : Quia viderunl, inquiens, oculi mei
maxiine in sacrificioDoniiniofterri iubcbanlur; nam salufare luum.âlulare Dei Chrislum Dominumdi-
per has, qtiisque mundandus esset, in lege expiari cit, per quem DeusPater mundum reconciliavit, et
proBcipiebatur. Columba enim simplicissimum est genus humanu n ceternoesaluti reformavit, ut qui-
animal, et a fellis amaritudine alienum, Turtur vero p cunque vellent in eum credere, in lide et dilcctione.
castilate proeeiiiinet,adeoul si casu proprium perdi- eum conspicerent. Constataulem Dominuinin pritno
derii, deiiictps alium non requirat conjugem. Quod adventu nequaquam ab omnibus populis visuin fuis-
Dominushas aves sibi in sacrilicio praecipiebatoffer» se : sed qnod dicit, ante facieni ornniumpopulorum,
ri, significabatse sanctorum castissima simplicitate, ntore propbetico, c propiietioe oculum ad futurum
quasi gralissimo delectari sacrificio.Notandumetiam diemjudieii inleudil, quando Chrislus per huiiiani-
quod utraque hoec avis gcmitum pro cantu edere tatem ab omni carne videbitur, ul videal eiim
sblct, significans geininam saiictorum in hoc seeculo omnis oculus, et reddat uiiicuique secunduni opera
plorationcm : fjuo tam p.ro reatibus suis deflent, sua.
quibiis ad liqttidum, quahdiu hic sunt, carere non Lwneii, inquit, ad revelationem gentium. Ulripie
possunt, qtiatnpro co quod dhiiius a regno differun- popuio, Judaico seilicet, altiue genlili, Christus lu-
tur. Quod vero columba gregatim incedere Solet, men exstitit, quia ulrunique a tencbris ignorarlue
ttirlur aulem soliva-us est, per coliimbam, activa inlidelitalis ad verum lumen divinaecogiiilionisper-
vita, qtioe mulfornin esl couinmiiis; per turlureni[ duxit. Specialiter autem <>plebis Israelilicae fuit,
vero conteinplativa,quoe paucis esl imitabilis, desi- quia ex eodem populo incarnalus, inter eos conver-
gnatur, satus, et miracula inler eos eatenus inaudila est
Et ccce homo in Jerusalem, cui nonten Simeon. operatus. Notandum autem quod prius dixil, Oiri-
Veniens in Carne Dominus, non solum ab angelis,, stum venisse lumen ad revelationemgentium, deinde
verum eiiam ab omni hominum couditione testimo- ad gloriam plebis Israel, quia prophetali inluitu pri^-
nium habuit, quia tlignum erat, ut qui ad salutemi mum gentes ad fidemChristi Convertendas,postrao-
oinnium vepiebat, ab oinni oelate,sexu et condi.ione,, P duni vero Judecos in fine mundi in eum crediluros
ci teslimoniiimpcrhiberctur. Jamergo ei teslimoniuini proevidit.Tale est et illud Psalmista:, qui cum de
perhibu.cratilla sublimiset angelica dignitas, quundov vocatione gentium proemisissel: Notum fecit Domi-
in ejus nativitale exsullando"ciamarunl : Gloria ini nus salutare suum, ante conspeclumcjeniiumrevelavit
excelsisDeo (Luc. n, 14). Pcrbibuerat Virgo quoe e justitiam suam (Psal. xcvn, 2); mox de ultiina Ju-
genucrat; pcrhibuerat et coiqugatus Zacharias, cumi deeorum conVersioneadjecit: Recordatusmisericor-
conjugali sua Elisabclh; perbinuerat ptier Joanness dia; suw, et veritatis suw domui Israel. Huic quoque
adhtic in ulero matris positus. Restabal ut aliquiss rei el Aposlolusconcordat: Cum pleniiudo,inquietis,
coiitinens ct scnexei teslimonium reddcrel, qui uti- gentiumintroierit, tunc oinnisIsrael salvusfiet (Rom.
que talis inducitur, de cujus asscrlione nemo dubita- xi, 25). De qua rursum conversione Psalmista: Con-
ret: Uomo, ihquil, justus et timpralus. Bene autcmn vertentur ad vesperam, et famem patientur ut canes,
cum dixissct justus, addidil et timoralus, quia jusli- et circuibunl civitaletii; id est, Judaeiiu iinem mundi,
tia sine Dei limore custodiri nullatcnus valet. Ree quasi in vesperam, ad lidem Chrisli conv^rsi, esu-
auiem vera justus erat, quia non suant taiitum.quaiii n rient panemillum, qui de ccelodescendit (Joan. vi,
lolius populi consolationeniexspcclabat. 59), et ut eumdem accipere mereantur, civitatem
" Qui eum nbverant,Amel. 1•Prophetice oculiim..:. inienditur. Ita Feu-ard.,
'» Hesponsumin mentc, idem. male.
'i Gloria nlebk, Anicl. Cod.
277 APPEND I. OPP. DU8, — SERMONESDUBII. — SERMOXI. 278
super montem Ckrislum posiiam, hoc cst, sanctamii A angelorura consorlio quotidie congauJerel; qui pcr
Ecclcsiam, quasi canes circuibunt, ut quem nuncc inlinnitatem carnis qnam acceperal, promissionem
* velut acerrimi venalores impie insectanlur, tuncc qiiam accepit, uon custodivil, suadente adversario,
pie devotionislatratibus tueantur. qui per superbiam perdidit quod habebat, et per
Haecbreviter de evangeliceelectionis textu dictaa invidiam homini nocuit. Ubi cnim infirmiorein par-
sttfliciant; quae licet satis abunJanlerque hujus so- tcm invenit, ibi prius suasit. Per ipsum lapsum quo
leiiinitalis causas manifcsiciil, non ab re tamen est,., ipse cecidit, in ipso genus humanum prostravit.
si aliquid de ejus vocabulo compeniiosius dicamus.;. Dixit enim ai muliereni: Si comederelisex hoc fruclu,
Vocatur itaque Grxco vocabulo Yppapante, quod d ecilis sicut dii, scieniesboiiumet malum (Gen. ui,5).
Latine obviatio dici potesl; Vpanteeniin Groeceob- IJoc initium pccc.ili s iperbia fuit, ut homo de lerra
viare dicitur. Proinde hrec feslivitas tali vocahulo 0 factus in menle comipcret, ut fieret oequalisDeo.
notatur. quia cum Dominus hoJierna die in tem- Scire enim voluit quod nequaquam hahere potuit.
plttro a parentibus fuisset delatus, et a sanctis quoss Tune enim dejecti simt de p.iradiso in hoc mundo in
plunmos tunc temporis Jerosolymis fuisse non du- istam convallem lacryraaru;n, ubi cum labore et su-
bium est, ei obviari crediiuus. Agitur aulem h;ece dore vitam suara finicrunt, et in ipsa oeruinnaposte-
leslivitas mense Februario, qucm Romani adlmcc ros suos reliquerunt, quia scriptum est : Mors do-
pagani a Februo, id est, Piiitone, sic vocaverunl, , minata est in Adam, et ita dominabitur in omnes
b
quem potentissimuin purgalionis credebanj. Fe- ejos filios.
bruare enim, purgare dicimtis. Quo mense lustra- Dum conditor mundi omnia per sapicntiam suam
d
batur civitas. Cum eniin Rornani omncs gentes sibii jj considerasset, el lam fragilein mundiim, el cadu-
subjugasseiit, tributum eis imposuerunt, eo tenore|1 cum in omnibus, et pronuin semper ad deteriora
il.tquinto quoque anno idem trihuium persolverelur. cerneret, lapsum de bonis, ruere in malis, doluit per
Quo explelo, et censu persoluto, ab oaini populo, utt magnam pietatem suam, et quem ille pro benignitale
dictum est, civitas lustrabatur, et diis manibus sa- ad imaginem stiam condiderat, et ipse sponte peric-
crificia offerehant, quorum auxilio et virtute totiiml rat, qualiter revocassel in prislintim locum, ubi eum
orbem se subjugasseputabant. Quam lustrandi cou- constituerat, procuravit. In longinquoergo disposuit
suetudinem congrue et religiose Christiana mutavitt per sapientiam suain, u.t per semetipsunireditueret,
religio, cum eodem mense, hoa est, hodierna die ini quod per semelipsum piasmavil. Voluit per pietatem
lionore sanctoe Dei genitricis et perpetuoc Virginis5 suam et omnipoleiitiam suam visitare mundura, ut
Marioenon soium clerus, sed et oinnis plebs Ecclc- ipse qui homincm fecerat, per visilationem suam
siaruin loca cum cereis et diversis hymnis c lu- redimeret. Praeparavit sibi vas, ut per ipsuin potuis-
Strando circumeunt; non jam in memoriam terrenii set apparere liominibus. Scriptum est eniin : Sapieu-
imperii quinquenncm, scdob recordationem coeleslis i tia wdificavt sibi domum (Proverb. ix, 1), vel tem-
regni perennem, quandojuxla evangelicamparabo- plum, hoc est, Mariam virginem, Consideremus, in
lara omnes sancti cum bonorum operum lampadi- quantum possumus, quia nec lingua sulfi it loqui,
bus in fine-mundi sponso Christo obviantes, ab eoi quod volunlas cupit proferre, quanta luit benignitas
in thalamum eeternoefelicitatis sunt introraitleudi. Dei, utde tam longinquo inquireret sihi tetuplura
Quo et nos nt admilti mereamur, sanctoe Dei geni- ubi habitaret, Quia Maria virgo non sic est nata sic-
tricis auxilium sedulo iinploremus, ut sua potcnti; ._, ut solent pueri vel puelloe nasci; sed de » Anna
intercessioneapud clemenlhm filii sui nobis oniniumi *• sterili, et palre jain sene, exlra consueludinein mu-
impetret veniam criminuin, quee hodierna die pur- iierum, post refrigescentem calorem, et sanguinem
gationem subiil temporalem sine sordibus peecato-- jani tepidum in pectore refrigescentem, et omnein
rum, Per eumdem Dominumnostrum Jestim Chri- amorum Iibidinis discessum, mundo corde et corpore
stuin, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et re- ab omni pollutione carnali, orta est. Sic enim Domi-
gnal iu soeculaseeculorum.Amen. ; iius voltiit, ut de tali vasculo mater sua uasceretur..
ITEM SERMOXI. Quod nunc scitnus, quia per Spiritum sanctuin illo
IN NATIVITATE DEIGE.MTRICIS, VIRGI.NIS ordinante, el henignitcr preecipiente,preeparavit sibi
SEMPERQUE matrem quoe preecessit omnibus matribus. Talis
MARIJE. cniiii fuit, qualis nec antea visaest, nec habebit se
Audite, fratres, el intelligile : considerate quali- qucntem.
ter oniiiipotensDsus per ineffabilempietalem suami Honorabilis dies, et sacra festivitas, in qua nata
condidit mundum, et proprietate sua niaxima homi- est Virgo Maria Dei genilrix, Hoc cst gaudium no-
nem ad imaginem suam plasmavit, et constituit eutn stnim, heecest festivitas nostra, quia quando voluit
colonum paradisi, ut vita perpetua perfrueretur, et fecit, ut nos per suam magnam miseiicordiam per
a Vetutcervumvenatores,lect. Am. CoJ. Temporibus) : « Secundum mensem dicavit Numa
b Plinius : « Yulgatapriscis temporibus
opinio ob- Fcbruo, id est, Plutoni, qui lustrationuni potens
linuitFebrua esseomnia, quibiis malefactorum con- credebatur; lustrarique eo tiiensecivitatem necesse
scientiae purgarentur, delerenturque pcccata, aut D f erat. Sed hanc lustrandi consuetudinembene muta-
inanos defunctorum placidi redderentur. s Yarro vit Cbristiana religlo cum in mense eodem, die san-
(De Vita populiRomani): « In eorum sacris liba cum cteeMariee,plebs universa cum sacerdotibus ac mini-
sint facta, incerni solent farris semine, ac dicerc se slris hymnos modulando, devota per ecclesias, per-
ea februare, id est, purgare. » Ovidius(// Fast.): que congrua urbis loca procedit, datosque a pontifice
Februaliomanidixere piamioapalres; cereos in manibus gestant ardentes. > Eisdem verbis
\unc (luoquedaiitverboplurimasiguaDdem, eadem tradunt Amalarius Fortunatus ( Lib. ni de
Et paulo post: Eccl. Offic, c. 45), Rabanus Maurus (Lib. n de In-
stitul. Cleric, c 55). Qui copiosiora desiderat, con-
Deniquequodcunqueest, qupcorporanostrapianlur, sulat Joamiem Carnolensera (Serm. de Purificat. S.
lluc apuj iulonsosuouieuliabebalavos.
Mariw), Rupertum (Lib. III de Divinis O/ftc.,c. 25),
Beatus Augustinus(Lib. vn de Civit., c.t): « Ter- et GuilielmumMimatenseinepiscopum(Lib. vi Hat.
niinalia eodemmense Februario celebrari dicunt, Divin. Ojfic). FEU-ARD.
cum lit. sacrum purgatorium, quod vocant Februum; c Lustranlibus hahet Feu-ard., et paulo infra ubi
uiide raensis nomen accepil. » Idem (Lib. xvm est terreni imperii, edidit alerni imperii; quoruni
contr. Faustum Manic, c. 5) : « Januarius a Jano ulrumque emendavimusex Amel
appellatusest, Februarius a Februis sacris Luperco- d Creasset,Feu-ard.; melius vero Amelian., consi
i um. » Albinus(Lib. de Eccl. Offic). De.festivitatc derasset.
ista dicit Bedasacerdos et doctor eximius*(/>ilib. cle > De anu stenli; ita Amcliamis.
Virginem visilarcl. Exsultemus el Lclcmtiromnes in ,A vit angebisquod conciperet per obedientiarapromis
eclebralioncm liodiernoefestivitatis I eat;e Dei gcni- sionis filiuni.
tricis el semper virginis M.riee, quia proeclara et Eva comedens prohihittim ponium et sibi nocult
sancta est, in qua inchoavil Redeniptor bmnium vi- elviro; beata Maria concipiens nobis dattim filiuni,
silationem riiirabilem, et. nos de capiivitate ad pris- sicut scriptum est, Puer nalus est nobis,filius datus
tinum locum rcvocare dignatus est. Adjuvcl nos, est nobis (Iscii. ix, G), et feminis profuit et viris.
quoesuntus,ipseomnipolens Deusper gloriosaminter- Illa cnim in animo furto rapere visa est divinitatis
cessionem suecmatris, in qua felix ejus est inchoala cssentiam , atlestante sanctoe Trinitatis eloquio;
nalivitas, ut per ejus intercessionem cum co viva- Ecce Adam faclus est quasi unus cx nobis (Genes.m,
liius, qui propter nos dignatus est morlcm suscpere, 22); Mariaautem humilem se conlilelur Dominiesse
ut nos cum ipso vitam perpetuam mereamur habere; .".iicillam;ait enim ad angelum: Ecce ancilla Domini,
preeslante ipso Domino nostro Jesu Christo, qui vivit fiut mihi secundumverbuintuum (Luc i, 58). Sancta
ct regnat in soeeulasoeculorum.Amen. Maria per obedientiam Immilitatis obumbralur a
virfuie allissimee divinitalis; Eva per corruptionem
SERMOXII. concipiens, et in dolore pariens, sub viri potestaie
ftiil. Maria per mysterium Spirilus sancti fide con-
BESANCTA MARIA. cipicns, gaudio pariens; inde reges et principes
Ipx Cod.Anre.l.cx quo primuseumediditP. Florex.] ovantes.ejus cupiunt suhjici potestati. Eva de para-
diso mittitur ad exsilium, Maria de exsilio hujus soe?
Creator omnium et auctor vitoe, dilectissiini fra- p ciili elevalur ad ccelum.
tres, sicut ililcs vcslra optimc novit, DominusDeus • Eva limens post parium absconditur inter ligna
esl, qtiia scriplum cst: Apud te, Domhie, est fons paradisi; Maria virgo gaudens post parlum circum-
vitm, e! in lumine luo videbimuslumen (Psal. xxxv, datitr ccetibus angeiorum ccelestismilitire dicentium
10). Et Adairiprimus homo crealus est a Deovalde ctim gaudio : Gleiia in excelsisDeo, et in terra pax
bene; sed per Evam suadenle serpenle deceptus est hominibusbonrnvoluntalis(Luc. n, 14). Eva posteros
valde male. Auctor vero mortis diabolus est, sictil ex sua carne nascenles homines transmisit ad in-
scriptum est : Per invidiam diaboli mors inlroivit in feros; lienedicla Maria ex sua prolc nalos dirigit ad
erbcm terrarum, et imitantur eum qui sunt ex parte coelos. Ex carne Ev:u dicuntiir lilii hominum; ex
ejus (Sap. n, 24, 25). bcatoeMariocfiliorenati non dicuntur filii hominnm,
Ipse cnim diabolus recte a Deo conditus est, et in sed filii Dei. Ut qtiiil ulterius immoror protrahendo
veritale noluit stare; sed mox ut creatus cst, per su- pliuinia? Eva obfuit, Maria profuit. Eva hixil, Maria
perbioe suoe vitium, offenso Crealore, coelesti sede ilhixit. Sileal ergo nunc a feminis pe/beatam Ma-
caruit. Quas sedes Domimtsreparare cupioiis, pro- riani morlifer et male suasibilis sibilus, quia jam
toplaslum, scilicet Adam et Evam uxorem ejus ex sumus oiniics rcdempii per gloriosoevirginis Marioe
terra in terram condidit, ex quorum generc ruinas filium. Cadat el improperium Evee, quia universi
vacuas coeli rcp.iraret. Sed auctor morlis hanc repa- suiiius locliper parluiii sanctocvirginis Mariac.
ralionem invidens, fontem rudem humani gieneris, Exsultet ct Lctelur celebrandobtine diem solemni-
tanquam rivulos iialivitatis.per arva spargeret, venc- ter Christianorum calcrva, quia vila quam destruxe-
num suoemorlis immiscere festinavil. Sic ergo gc- rat Eva, reparalur per healam Mariaoi. Sed et potius
nus hiiinanum, quasi iinam arborem adhuc in radicc 'C gaudele, beatoe puelkc, virgines Christi, quoe per
fenerain, tanquara in propaginis prole prodiret, vi- excniplum heatissimecMariae, sanctissimoe virginis,
tiavit. carnales nuplias coniemnenles, doiorem parlus, po^
Inde esl ergo quod radix viliata quolidie indesi- teslatem viri, curam carnis, luctnm pignoris, et
neirter 1'rondel, frondcsque ejus indesinenter per sollicitudinesniundi evadentes, ut sine impedimento
mnrtem marcescunt; et sacpecontingil quod aurum vivere studeatis, ct probelis, sicut nos monet heatus
fulgens rcperiatur in luto, et "expungenti spina pul- Apostolus dicens : a Doniinum exorando , terrena
ehra rtibens oriatur et rosa. Hoc enim operante Pro- desideria respucndo,polum in dote merebimini, quia
videntia divina, ex radice vitiata sine vilio prodiit sociatoe bcalec Mariec Ihalamo Cbrislo placebitis'.
virga, quocinlelligitur beatissima virgo Maria, alte- Funcra non plangelis, cum sine line gaudia sumetis,
stante Isaia prophcta, qui dixit : Exiet rircja de ra- quia immorlalilcr vivit amor vester Chrislus Domi-
dice Jesse, et flos de rud-ice ejus, ascendst (Isui. nus Jesus. Et qttia semper vivit Chrislus, cum qtio
Vf *)• est amor vester, rcgnatiir.c estis el vos pariter cum
Hujus.enim gloiiosa:Virgiiiis, id esl, sanctoeMarior, omnibus sanclis. Fusis ergo precibus, fratres charis-
(iguram teiiuit virga illa quee fuit in ministeiio simi, cuncli Dominumcominuniler deprecemur, ut
Aaron sacerdotis, jubenle Dominoa sancto Moyseiit qui sancta: Marieevirginis dignatus cst propter no-
tahernaculo posita; quoe altero die sola fronduil, slram redemptionem nostramque sahitem habitare
nucesque protttlit (Num. xvn, 7, 8); quia procul nobiscum, et qui eam super astra ccfcliac super vir-
duhio sola virgo Maria fuit, quoaDominum peperit, gitium choros facit regnare in coelestibus,ipse nos,
el posl parlitm virgo permansit. Per hanc ergo auctor D ejus meritis suffragantibus,jubeal fieri in sanctorum
vitoc auclorem mortis palenler damnavit, dum per congregationeparlicipes, ut rion inveniat in anima-
mulicris filiumdamuavit mulierispeccatum. Scriptuin bus nostris ille socviisaccusator quod perimat; sed
Osteniiri : Inilium peccatia muiiere cocplumest, et nos ejus immensa pietas nos misericorditer pertrahat ad
per illam moriniur (Eccli. xxV,55). El iterum : Adam coronam, qui vivit et regnat cum Deo Patre per
non est sfiductus,nudier veroseducta (I Tim. n, 14). omnia soeculaseeculorum.Amen.
Ita e cohlrario a mulicre ccepit reparalio vita-, per (Ilic desinit Cod. Amelianus.
cujus filiumDomiiiumliostruinJesumClirislumomnes
resurgiirius, quia scriptuih est: Sicut in Adamomiies ITEM SERMOXIII.
moriunlur, ita el in Chrislo omnes ' vivificabunlur(I IN DIEMSANCT.E MARI.E.
Cor. xv, 22).
Videamus ergo, fratres charissimi, qualiter sibi [Editusa P. Florczex Codie.suoms. ssculi XIII.]
istae duae mulieres distent. Ad Evam eiiirn auctof Exhorlatur nos Dominus Deus noster pariler el
mortis per lorluosum serpentem inortem suasit; e admonet, dicciis : Aiidi, Israel, DominusDeus timi
contra bcaloeMarioeauclor vitoeper Gabrielemarch- Deus unus est (Deut. vi, 5). Deus nostef hic non po-
angeluin salutis auxilium misit. Evae eiiim suasit test extimari, non po;est mtitari, non polest uiune
tiiabolusut comederetcibuni vetitum Mariaenuntia- rari, dicenle propbela David : MagnusDominvnno
« Hic desidcrantur verba Aposloli ad oralionis conlcxUun.
m APPEND. 1. OPP. DUB.— SERMONESDUBH. SERMOXIII. 282
%ler,et macjnaviiins ejus, ct sapienliwejus non est A t Virg,) sancla Maria non potuit contra naturam ex
numerus.(Psal.xiv, 6, 5). Oplime nostis ista, fralres jussti DeiFilium gcnerare? Dicat igitur mihi .lutloeus
charissiiui, qui corde fortiler tenelis calholicam ve- incredulus, quemadmodum arida virga floruil, e\
ritatem; audite tamen breviler quod, adjttvante Do- fronduit, et nuces prottilit, et ego dicam illi qucm-
niino,proposui explanajidum.Dcus unus est Pater, admodum Maria Dei Filitim concepit, el pepcr,'l.
Deusunus estFilius, Deus untis cst Spiritus sancttts. Profecto Judoeusnec conceptumpoterit virgoeexpfi-
Non trcsdii, sed unus Deus. Tres in vocabulo, sed care, nec Virginis partum. Veniat ad Ecclesiam,
uiiiis in Deilate substantioe.Sed dicet mihi hecrcti- • exponitur illi, ut agnoscat. Verumtamen ordineni
cus : Ergo si unuiiisunt, omnes sunt incarnati. Non, ofliciinaluralitcr Virgo peregit, exspectans lempora
se.l ad solum Cbrislum pertinet caro. Nempe aliud parieiuli; virga autem non liabuit tempora germi-
est anima, aliud ralio; et enim in anima est ratio, nandi. Virgo enim decursis novemmensibus peperil;
sed una est anima. Sed aliud agit anima, aliud ratio. virga auteni alia die, quod naltira non habuit, ger-
Anima vivit, ratio sapit. Ad anitnam perlinet vita, minavi'. Sed Virginem dicis parere nalura nullale-
ad ralionem perlinet sapienlia. El licct iiniim sint, nus patiiur. Deus enim qui mirabile signum ostendit
iinimasola suscipit vitam, ratio sola suscipil sapien- contra naltiram, ut asina loqucretur (Num. xxn, 28),
tiam. Sic ol Paler, et Filius, et Spiiilus sanctus, licet ipse niirabilius facere voluit, ut Christus de sancla
untim sint, et unus Deus sint, ad solum Cbristum Maria virgine nascerelur.
perlinet caro, sicut ad solam rationem perlinet sa- Audiat et versulus ille Manichoeusaliud sacramen-
pientia.
' tum. Solis radius speeular penetrat, et soliditatem
ln sole candor et splendor uno radio sunt; sed ca- JJj ejus insensibilisubtilitale perlrajicit; et taiis videtur
lor exsiccat, splendor illumiiiat.Aliud suscipit calor, intrinsecus, qualis et extrinsecus. Itaque, fratres, uec
aliud splendor. Et licet calor ei splcndor ab iiivicem cuni ingredilur violalur, nec cum egredilur dissipat,
non queant separari, suscipit ealor fervorcm, non quia in ingressu et cgressu ejus specular iiilegrtici
illuniinalionem; suscipit splendor illuminalionem, perscverat. Specu]ar ergo non rumpit vadius solis;
hon fcrvorcm. Aliud simul, alittd singttlare-;agunl; integritatem Virginis ingrcssus aul regressus vitiare
tanienab invicein non separantur. Sic el Filins stts- poterat Deilatis?
cepit carnein, ct non deseruil Patrem, nec defuit a Sed qtiid ulleiius immoror? Audiat Christianus
Patrc. Siiscepit,inqtiam,Filiuscarnem in proprielate, quod non vultaudireJudoeiisvelhoereticusManichocus,
sed tamen et Paler elSpiriius sanctus non defuerunt ul hic proficiat in fide redemptus, ille aulem deficiat
majestale. In divinilate sequalilas, in carne sola Filii induiatus. Virga illa unde aiebamus Aaronis vjrgo
proprielas, non tamen ab eo Patris et Spirilus sancti Maria fuit, qu;e verum nobis Clnistum sacerdotem
rccessit aliquandodivinitas. Cumcrgo uua sit deitas, concepit, et pepcrit, de quo David cecinil diccns:
una sit divinitas,impleveruntquidein carncm Christi Tu es sacerdosin m.crnumsecundumordinem Mel-
et Pater, et Spirilus sanclus, sed majestate, non chiscdech(Psal. cix, 5). Superiore nanique versti jam
susceptione.Vis scire quod cum eo fuit Paler? Ipse dixcral : Mrgatn virtutissuwcmittetDaminuscx Sion,
Dominusdicil : Non sum solus, quia Pater mecum et dominabilur in medioinimicorumsnorum. lsaio.s
est (Joan. vm, 16). Audileet de Spiritu sancto, qttia quoque prophela replelus Spirilu sancto canit, ct
cum eo crat. Evangelistatestatur quia Jesus egressus dicil : Exiet virya de radice Jesse, el flos de radice
a Jordane plenus Spiritu sancto (Luc. iv, 1). Ecce sic „,- ejus ascendet; cl requiescet super eum Spiritus Do-
solusDoniinnsnoster Jesus Chrisius suscepitcarnem, *"" mini, spiritussapienliw,et intellectus,s;:iritus consilii
et tiimcn Patcr, et Spiritus sanctus non defucrunl et forlitudiuis, spiritus scienliw et pietatis, et replevit
majeslate. Si cceluinet terram iniplet Paier, implet eum spiritu timorisDomitti(Isai. xi, 1-5). Quod ergo
et Spiritus sanclus; carnem Christi dcserere non hoecvirga nuces protulit, iniago dominici corporis
polueiunl, qitando in divinitalis unitate manserunt. fuit, Nux enim trinam habet in suo corpore subslan-
Ad hoc citharam respice, ul musicum melossonis lioe unionein : coriuin, testa, ct nucleum. In corio
dulcibus reddat, tres pariter esse videntur : ars, ma- caro, in tcsla ossa, in nucleo interior anima dcsi-
ntts, etchorda. Et lanien unus sonus auditur. Ars di* gnaiur. ln corio nux carnem significat Salvatoris,
ctal, nianus langit, rcsonat chorda, Tria quidcmp:i- quoehabuit in se asperitalem vel amaritudinem pas-
riteroperantur, sed sola chorda resonal quod audi- sionis. ln nucleo inleriorem dcclarat dulcedincm
lur. Nec ars, nec manus sonum reddunt, sed ea cum deitatis, quaatribuit pastum, et Iuniiuis subministral
chorda pariter operantur. Sic nec Paler, nec Spiritus oflicium. ln testa lignuni inlerserens crucis, quod
sanctus suscipiunt carnem, ct tamen cum Filio pari- non discrevit in quod foris, vel intus fuit; sed quoe
ter operanlur. Sonum sola chorda excutil, carnem terrena ct coelesliafuerant, mediator ligni inlerpo-
solus Chrislus accepit. Opcralio in tribtis constat; sllione sociavit.
sed quomodopertinet ad solam chordam soni retin- Sed quia non desunt qui dicant non posse fieri
ctio, sic pertinet ad solumChrislum carnis humaneo ut Christits de Maria virgine nasceretur, assercnlcs,
susceplio. cum sint imniundi, quod pars illa corporis fueril
E conlra Judoeus: Contra naluram, inquit, parere turpis. Quod si aliquid ibi fuisset immiuidilioe,sua
virgo Maria non potuit. Et detestandus M»nicheeus:D proesenliaDominusptirificarel. Attende solemradios
Si caro, inquit, efat, virgo esse non potuit; si virgo suos ubique mittere in sordibus, in eloacis, in locis
peperit, phantasmafuit. Utrisque respondendumest. eliam squalidissimis. Immunde hoeretice : cloacas
I)e historiaveterisTestamentinecessariiirnexemplum intrat soi, et non inquinatur; Deitaspotuit inquinari
conlra Judoeum.Dominussancto Moysiproecepit de a vulva Virginis? Anima lua impia, anima infidclis
singulis tribubus singulasvirgas afferri (Num. xvn). et lenehrosa, quaeista sibi confingit, attendens spi-
Allalaesunt duodecimvirgre, inter quas una erat, quae ri(ibus enoris, ubi est? Nunquid tanium in capiie?
Aaron fuerat sacerdotis. Positaesunt a sancto Moysc Nunquidtantum in oculis, el non etiam in inlcslinis
in lahernaculo tcslimonii. Virga atttem Aaron post tuis, ubi sunt stercora lua ? Immunde haerelice:
alterum diem invenilur subito produxisse flores, et anima tua non inquinalur a slercore luo, ct Jesus
frondes, ct perperisse nuces. Delcclatboc myslcriuni inquinari potuil ah opere suo?
cum charitale vestra conlra perfidiam Judaicam Suiil etiam qui dicunt quia sancla Maria halttcrit
commisceri, uhi maxime figura intcrvenit sacra- filios ex Joscph posl partuin Domini, quod nefas esl
nieiiti, Virga hoec protulit quod ante non habuil, dici. His brcviter respondenius. Genitalia ex qui
nec radicata plantatione, ncc defossa sarculo, non hus in mundum preceuimus,porloedicuntur; et nou
animata succo, nec feeundata seminario; el lamen solum dicitur, sed eiiam scribilur. Sanclus cnim
cum illic deessent universa jure naturee, prolulit Job sic dicit de tlie nalivitalis suoa: Qui non conclu-
virga quod nee semine suggeri potuil, nec radice. sit, inquit, portas rciitris malrismecr, ne tne paretei
Vjrga ergo potuit contra lialuram niK.escduccrc; el (Job. iii, 10). J;tm vidclc, fralrcs, ouomodoporla
283 AD S. IllLDEFQNSlOPERA APPENDICES, 284
per quain ingrcssus est Doininus, semper fuerit A , Quomodo ergo in Virgiue tale Verbum? Quo-
cl.iusa. Sic enim ait E/ecliiel prophela : Et converli modo Yerbum Dei in utero Virginis? Angelosnou
me, inquil, ad viam porlw sanctuarii, quw respicie- deseruit, Paireni non descruit. Quomodo crgo in
bat ad orientem, et ecceerat ctausa. Et dixit Dotni- illo ulero includi potuil ? Absit. E-;sepotuit, inclndi
nus ad me: Pgrta hwc, quam vldes, clnusa erii, et non poluit. Quoiuodo, inquit, esse potuil tantus in
non averietur. Vir non transict per ecmi, quoniam loco tantillo ? Ergo nec capil uierus quem non ca-
tlominvj DeusIsrael cgredietur per cam, ct scmpcr pil niundus. De verbo mfio vobiscum ago. Ecce
eril ctciuia (Ezech. XLIV,1). Eccc ubi evi leiiler quod loquor, quod vobis dico, hoc comprehendite.
ostcndilur nohis quia sancta Maria scniper virgo fuc- lloc certe miramur, quomodo Chrisius carnem ac-
ril. Yirgo ante partum, virgo in parlii, virgo post ccpit ? De Virginc natus est, et a Palre non reccssit.
parlum. Cantct ergo tibi, Domine, oinnis terra can- Ecce ego quod loquor vobis antcquam ad vos pro-:
licum novtim, quia fecistiin coelo.novuin, tit virgo feram verbum, jam in corde liahco verbum. Non
sine virili coinplexu virilem cmiciperct cl pareret eniin dicerem vobis, liisi o.nlea cogitarem. Quando
sexuin. Concepit, et virgo esl; generat, et virgo cog.laviquod vobis dicerein, jam in corde nico ver-
est; lactal, cl virgo est. Maria sancta, hacretice, Luni erat. El quaereham quomodo venirct ad le
niater csse potuit, mulicr esse non potuit. Intume- quod crat in me. Atiendi ciijus liugiieecsses. In-
sciinl ubera virginis, ct inlacta inaneul genilalia vcni te Latinum. Latiue ti! i proferendumest ver-
inalris. Utrique corruinpi ntm potuil quoe integri- huin. Si aulem Graectts esses, Grxce libi loqui de-
tatem genuit. Magnuni merittini, magnum donuni, berem, et proferrem ad le vcrbum Graecum. Pror-
magna gralia. Aneilla peperit Dominuin, crealura » sus verbum quod cst in cortte nieo antecedil lin-
peperil qrcalorcin, filia peperit patreiii; lilia divini- guas istas. Quaeroilli sonmn, quasi vehiculum, unde
talis, mater hiinianitatis. Verbum caro factumest, et perveniat ad te, quod non reccdit a me. Ecce au-
habilavitin nobis (Joan. l, 14). distis, ct quod erat in corde nieo jam esl el in ve-
slro. Et in meo cst, el in vcslro est. Et vos habere
EJLSDEM SERMOXIV. ccepistis, et ego non perdidi. Sicul verbum meum
|Ex eod. Ms.P. Florez.] assunipsit sonum, per quem audiretur, sic Verbum
Charissimi, Filius Dei sine lempore natus ex Pa- Dei assumpsit cariiem, per qtiam viderelur. Et sic-
tre, qttid eral anlequam venirel in homine? Facitc ttt verbum ineiim, quod ad vos accessit, a me non
itaqne vos quacsisse, el dixissc : Anlcquam Chri- recessit, sic Verhuni Dci cum in utero malris fuit,
slus de Maria Virgine nasceretur, putas erat, aut Patrem penitus el culestia non reliquit. Quia qui
iion erat ? His eogitationibiis respondct ipse Doiui- per humaiiilalem gigncbatur in carne, per divinila-
nus ; quando enim ei dietiun cst a Judoeis: quin- lem cum Palre regnabat et regnat uhique. In utero.
quaginla annosnondtim hubes, et Abraham vidisli? Virginis ila leneri poluit, incluili, non potuit. Sictit
resp indit, et dixit : Amen dico vobis,ante Abra- sapientia hominis animo reunitur, nec lamen quoli-
hamego sum (Joun. vm, 57, 58), Ergo erat. Sed bet vincuio religatur ; sic quoque magnus Deus
quid erat ? Nc forle aliquis dical: Angeluserat, au- pirvo Yirginis babitavit in ulero, sicut semper ha-
«iile oraciiluin. Sanctum Evangelium respondet vo- bilat in corde purissinio. Qiiantum potui dixi. El
l)is. Nnslisquod erat Christus, el quacrilisquid eral? tamen qukl dixi ? Quis dixit? Homo Loquivult dq
Jn principio cral Vcrbum(Joan. l, 1), Ecce quidi Deo, Tantus est, talis est, ut nec loqui eum possi-
cral. lu priiicipio erat Ycrbuni; non in principioi Q irius, ncc de eo tacere debeainus. Accipiat in voce
factuin esl Verhum, sed cral Yerbum. Dic quale: nostra affectuni, non delectum. Gratias tibi, Dor
Vcrbuni? Yis audire quale Yerbura? El Dcus erat; mine, quia volui dicere. Quam longe est a tua ma-
Verbum. 0 Verbmn! Tale Ycrbuin quis explicet gnitudine quod dixi, tu scis. Tamen de modicis
verbis ? Et Deus erat Verbttm. Scd forte Dctts niicis inensoc tuae pavi conservos meos. Pasce lu
faclus csl a Deo? Absit. Unde sciinus quod absil ?1 interius quos regenerasti, et nutrisli. Doniine Deus,
Noli dicere facluin. Audi quod sequilur Evange- nos voca, tit ascendanmsad te ; firma, ne rccedamus
lium : Omniaper ipsum facla sunt (lbid., 5). Om- a le. Ul cum nos in hac vila cum pielate porrexe»
nia quid est ? Omne quidqttidfactum cst a Dco, per ris, cl ad te sjne conUisioneperduxeris, laudemus
ipsuin factuin esl. Qttomodo ergo ipse faclus est ?t nomcn tuum in seeculasaeculorum.Amen.
Niiuquid ipse se fecil? Poslremo si ipse sc fecil,> Deo gratias,
erat qui se faccret. Si crgo qui se faceret erat, nun-
quam deeral.
APPENDIX SECUNDA.
OPIRA SMCTO HlIiDEFOlO SUPPOSITA.
LIBELLUS DE CORONA VIRGINIS.
PR^FATIO.
Dubia Hildefonsi opera seqiiuntur ea quac ipsi falso ascripta compeiimiis. In quibus primus nobis
censcndus occurrit libellus inscriptus Corona beatoe Marhr, virginis, quem ipsi adjudicare laboravit ante
omnes Pctrus de Alva, e Franciscana f;tmili,atbeologus satis notus eum propter multam doctTinam,lum
vcro maxime ob insigncm in Dei genilriceni (levoiioiiem, eir;us cultui glorieequesese totinn multos annos
niaiicipasse videlur. Hic crgo in loni. II Bihiiotheraj Marianaj, quani maximo' conalii aggressus, morte
prieoccupalus afleclam rclitjuil, hanc Coroiiam cdidit sub hoe tilulo: Coronnbeatw Mariw vinjinis aucloris
APPEND. II. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. 280
anonvmi; forte llildefonst archiepiscopiTolelani. Fatwtur equidem, in Ms. vetuslo sancteeEcclesire Tole-
tanoeêx quo eam priinus evulgalsat, sine aucloris nomine reperiii, Quem auctorem cuni calamo fruslraquoe-
con-
siisset, consulens catalogos scriptoruin eeclesiasticorum, qtios conslasset Coronas. Virgini fnisse ascri-
texuisse, subiit dlius animum cogitalio illa, lbrte non alteri quam sancto HildefonsoToletauo
bendam. Huic conjectureealiquoerationes suo judicio favebant, quibus eo luiientius permoveri se passis
est, quo slbi videbatur domesliceclaudi ea ratione pulcherrime ac honeslissime inserviri posse.
Verumtamen, quanqnam libellus ea esl pietate ac doclrina conscriptus, ut Hildefonso noslro dignus
fuefit, tol babct in se nolas, tamque aperla alterius auctoris indicia, ut sine injuria ascribi sancto Hilde-
ibnso non possit.
Namque rem vel leviter examinantes, clocutionis genus toltim est ab Hildefonso alienum, atque socculo
XII penitus conforme. Quod ex canlicis sive rhylh nis apparet, quibus undique conspersa est oratio; qui
cum versibus Leoninis constent, soeculoxn posteriores essenemo dubitabit. Idcirco enini Leonini appel-
lati sunt, sive quod a Leone quodam monaehoGallo eo soeculoinveqti fuere, ut placet Ducangio ahis-
que non paucis, sive quod ab eodcm Lconc frequentari ccepti eodem seccujo, llhtd cerlum, Palribus Go-
this hujusmodj carmjnis genns in usu non fuisse, ut ex sancli Eugenii versibus exploralis colligipolest.
Ea enim carmina quofjsuh flildefonsi nomine circumfcruntur a Pseudo-Juliano el aliis, comnientilia sunt,
et proprio cerebro conficta.
Queeomnia etsi mintts valerent ad id evincendum, attamen auctoritales, quae in boc libello legunlur ex
sancto Rernardo desuHiptse,litem dirimere videntur, omnemque dubitalionem de medio tollerc. Videsis in
cap. 17 orationem illam divi Rernardi, quam nemo non meniqriter recitare solet: In pericutis, in rebus
dubiis, etc.
Itaque quoepro sapcto IJildefonsocongeril pio studio laudalus Alva leviora sunt quam ut quemquam
movere possiul. Quod enim asserit in eodem Cod. ms. alia quaedam opuscula explorata ejusdem sancti
docloris repcriri, quam levis momenli sit, jam soepe nos oslendisse meminimus, Neque Codicisvelustas
aliqttid momenti afferl, nisi soeeuloxn multo antiquior esset, quod negamus. At vero Hildefonsum in Ma-
riam Dei genitricem insigniter devoturn opuscula in ejus laudem scripsisse conslat, Equidem ita est; sed
opusculumquale fuerit scimus, et cujus argumenti, atque de Corona Virginis nullum inscriptum legimus.
Proetereade stylo lotiusque serrnonishabitu quiJquid adducitur, ejusmodi est ut per se toturn evanescat;
yix enim aliquid habel cum stylo Patruin Gothorum commune. Qua in re adjudicium lectoris non ineru-
diti, quemadmodumsorpe alias fecinius, libenter provocamus.
Ut ut res sil, libelluscerie digntrs est qui ab omnibus lcgalur; lcgi enim vix posse crcdinms sine iniimo
quodanipietatis et devotionis scr.su erga Dciparam. A nobis attiem necess.trio edendus fuil et propter Pc-
iruin de Alva, et propter alios multos ad quos ex Alva opinio illa manavit, esse Hiblefonsi noslri feium.
Fecimus flulemsiciit et in cajteris, ul ctim Cod. ms. Bibiiotiiecoesanc:oe Ecdcsioc Tolelanee ex pluteo v,
rium. 9 (oiverso abs dubio ah eo Codice quem vidit Petrus de Alva, nos vero minime rcperimtis) collatum,
einendatumque quantum in nobis fiiit, ederemus. Vale.
INCIPIT PROLOGUS A in uiidecimoJaspidem, in duodecimo Rosam, in de-
IN CORONA R. VIRGINIS MARIJE. cimo tertio Carbuneulum,in decimoquarlo Solem, in
decimo quinto Smaragdum, in deciinosexto Violam,
Corona aurea snper capnt ejus expressa siguo san- in decimo septimo Amelhystitm, in decimo oclavo
ctitatis(Eccli. XLV,14).GlorioseeVirginisiniperatoriam Liinam, in decimo nono Chrysolitum, in vigesimo
majestatem, on nium virtulum gloria decoratam, Solsequium, in vigesimoprimo Chrysoprasum,in vi-
niargaritis omnitinicharismatum
a
adornatam, sapien- gcsimo secundo Oriona , in vigesimo tertio Beryl-
li:e et scientios fulgore illustratam laudare, benedi- luin, itt vigesimo quarto Camaniillam. Ul tam ex
cere et prcedicaredocent Scriplurse, hoKtanlurcrea- pretiosis lapidibus, quam ex luminaribus fulgentibus,
lurae, monent figurac,p neque b omnesscientieetheo- quam etiain ex decoris floribus corona insigiuus no-
logiceesacreepaginic. Ad hoc <tiam incitamur per si- bilitetur, pulchrificelur, et dccorelur, et a Domina
gna mirifica, per oracula de coelolapsa, per occulta pla.centius et gaudentius aceeptetur. Unde rogo le,
mysteria, per doclrinani propheticam, per significa- ahna Virgo, mundissima, sincera, et clarissima, re-
tionem mysticam, per leclionem evangelicam, per gina nohilissima,ut hoc lantiilum servifii gratanter
apostolicam tuham. Jam enim laudant eam coelicoe- suscipias, in tua gratia sub tuo preesidio me susci-
lorurri, sol et luna, et stellcc,et lttmen, totus orbis pias, et omnibus crcptuni periculis, quandoquechoris
terrarum, choii et iegionesangelorum, et omnes pha- angelicis me conjungas. Filiis vero gratiee hic te
langes spirituum c supernorum. Quapropler Spiritu glfirificantibusvel tuam opem poscenlibus te exhi-
sancto inspirati sancti Dei homines ex onini riatio- heas, rogo, placidam ac serenam; luo obtentu me-
ne, quoesub coeloest, conati sunt illam extollere mi-. reaniur veniam de peccalis; luo duca:u perveniant
fandis laudibus, deauratis eloquiis, sennonibus ruti- g ad gloriam paradisi. Amen.
lantibus et precclaris. Ego vcro, cui tam opulenter Explicit prologus.
ac splendidenon sunt data dona charismatum, illam
cx infusa scintillula elucidabo, vcl pro posse , licet CAPUT PRIMUM.
balbutiens d vemula, demonstraho,'ne ingratus in- Ostendilurqua ratione corona hwc nostrw Dommw
veniar ad ubertatem cjus degtistatam, Ut autem juxta esse debeat.
verhum proelibatumejus sanctissimus vertex orpatu In desiderioanimoemcoe,in gaudio Spiritus sancti,
ampliori refulgeat, iraponoilli quamdam coronamau- in charitate non ficta, ip verbo verilatis te cupio ex-
ream, duodecim lapidibus insignitam, sex praeclaris tollere, te laudare, te benedicere, Virgo sole specio-
e luininibussplendidam,sexfloribuspulcherrimisodo- sior, aspectu pulcbrior, fide et gratia vernanlior;
riferam , et omni suavitale respcrsam. Ordo autem cum sis pulcherrima; et serena, clara, fulgens, et
sittiationis hanc seriem continebit. In ptimo loco in- amoena, amabilisvelut rosa, placens, grala, et spe-
seram Topazion, in secundo Lucanum,' in tcrtio Sar- ciosa, Verum tanta est digmias tua et cxcellentia,
diuni, in quarlo Lilitim, in qiiinto Calcedonium, in quod si ad laudandum et glorificandum le linguis
sexto Arcturuni, in scpiino Sapphirum, in octavo hominumloquar et angelorum, et noscerem omnia
Crocum,in nono Achateiu, in deeiinoSidus maripum, arcana niysteriorum, haberemque et omnem scien-
'a Fulgore deest in AlvseEditione. <>Vernulamedebat Alva, male, quod cmcndavi-
h Omnis, Alva. mus ex Ms.
>"Sancti addimus ex Ms. noslro. c Lucibus,Alva,
237 AD S. IHLDEFONSlOPERAAPPEXDICES.
tiam Scviplurariiiii,prius n ihi deficeretvirius et po- A \ copiosior in scientia? Quis cloqiienliorinl^
tcnlia, quaiii lanloruin prajconiorura eoitim exordii Quis fortior contra ailversa? Qttissanclus, ver*»«^ —
forenl explicata ad liquidum elemcnta. Tu enim cs lus divina arcana profiiiidius penct.i'avit?Quis co-
incoinparahilis cunclis mulicribtis in piilchritudinc, piosius divinain gratiam ad sc traxit? Quis allissi-
in decorc. et in eleganlia; clarior omnibus hoinini- mam majestatem limpidius et clarius conlemplalus
bus in virtule, gralia, <.t sapienlia; gloriosiorangelis fuil? Merito ergo, Domina, in oruameiito tui capitis
in ciuiuenliu dignitalis, in exccllentia <>.sanclil;slis, obtines Topazium,omnibuslapidibuspvoeslantiorem;
111adcplionegloriaeel honoris. Exallala super choros quia tu ornnessanctoset angelossuperas in pulchri-
angeloruni, super thronns aposlolorum, et prophe- luline virtutiiin, in splendorecharismalum, etin co->
lanim, omnitjnitpieciviuin supernorum, ad dexteram ronis meritoruin. Idcirco propter oinnium bonoruin
amantissimi iilii tui coronata resides. Ibi lua inerila quain possidespnlchritudinem, et lotius iiiiscricor-
recitaulur, tua praeconiagloriose exlolluntur, tuaj dire affluenlissimaniubeiialem, peccatores trahis ad
laudes el prarogativae venerabilitcr et devolissitne veniam, pugnatores psrducis ad bravii coronain, ju-
ah onmibus praedicantur. Quid ergo ego miser cl stos ducis ati gloriam incorruptam. Tu, Domina
peccator addere possum ad tam ineffabiiia? Sed ad mtindi, regina coeli,scrviiutem adcmisti, libertatem
hoc tantuin hic stylus meus ducitur, ut tuaelaudis reslituisli, sustulisti mortem, vitain donasti, dum
ibi stilla aliqttadirigatur. Coronaboecquam libi, Do- Salvatoremnostrum Dei Filitim peperisli. Tu, Do-
mina, polliceor, merito dehel esse aurea; nam ut mina, in angusliis nos rccreas, in advcrsisconfortas,
aurum excellit omnia genera tnetalloruni, sic tu, Do- in infirinitatibuscorroboras, in morte Iiberas, a dac-.
mina, in coaloet in terra snper onmes,obtines prin- g moniisnos eripis, a morte perpetua subtrahis, para
ripatum. Tibique otnne genu curvatur ccelestium, disi januam nobis pandis, Redemptorinoslro coiijun-.
lerrestrittm, et infcrnorum, et omiiis lingua confite- gis. Tu, maler indulgenliac,ligata solvis, soluta re-
tur quod Mater Domini nostri Jcsu Christi in gloria seras, adversa mitigas, contrita s:nas, reos solvis,
cs Dei Patris, amicta solesicut vestimento,coronata reficis delinqttentes,lapsos rclevas, recrcas dcspera-
scrto splendiferoduodecimslellarum, gloria et splen- los, honorem renovas, fiducianircibrmas, vircs gra-
dare tlecorata; el sicut aurum claritale conspicuum, tiainque infundis. Tu indignationem coiiipeseis,
ct forma decorum, sic tu, Domina,es sanctitale cla- ainissam heeredilateiu rcsliluis, nos separas a dia-
rissima, virtutibus et miraculis fulgentissima,proe- bolo, purificas a peccalo, reconcilias Deo.
claris meritis radiantissima, nienle et corpore for-
mosa et decora, ORATIO.
OIUTIO. 0 d Virgo aurea, maler Dci sanclissiina, angelo-
rum gralulatio, patriarcharum exsultalio, prophcta-
Virgo Regina, sole indula, duodecim stcllis coro- riim Lelilia, apostolorumgaudium, tnartyrum suavi-
mala, in coeliscxallata, ciim sis pia, et omnibiisvi- las, confessorum dulcor, virginum harmonia, pias
scerosior, maris slella serenior, vide hostilia jacula aures ad me (lccte, illosluos misericordesocuios ad
quibtis confodior, aspice dolorcs quibus excrucior, me convcrte. Ceecussum, lunien infunde; infirmus
ccmc lenlationcsquibus illidor. Ne diu bostis saevial, sum, salutem tribue; ntortuus sum, vivificamc. Ttto
ne proslernat, ne subjicial, dcxtera ttta ipsuni deji- enim aspectu mellifliioloelificanlurgemebiindi, luo
ciat, jnfernus deglutiat; et ne in morle caligel oculns _ lactu e lenissimo sananlttr infirmi, tuo odore roseo
fidei, tunc milu refulgeatradius ttue claritalis. Duni *->C morlui reviviscmit; et omnia bona, qu:e fiunt in
corpus nccat mors dura el aspera, et mcntemturbant cqelo,vel tuis nierilis donantur, vel tuis preciliusob-
maia precterila, dum contreniiscit lota conscientia, linentur, Respice igilur, Domina, hunc pcccaloreiu
assislat nohis tua proesenlia; cl ne pcrttirbcmur ali misertim, peccalis tenebrosum, niullis niiscriis cir-
adversariis, defende nos tuis praesidiis. Transeamus curadalum. Per te , Virgo sanctissiina, mea vincula
cum spe sancteeresurrectionis securi de gloria perpe- dirumpantur, mea debita dimiltanlur, niea diruta rc-
tuaj claritalis. Amen. parenlur, meavetera renovcntur, mca coufractaso-
CAPUT II. iidentur, mea perdita restaurenlur, niea imperfccta
in corona perficiantur. Per graliam tuam volttnlas mundelur,
Topaziuslapis pretiosus Vircjinis. mens animus inflammelur,liquescatpe-
h Oiniiiuin graliarum Virgo plena , tota clara et ctus, resplendeat,
dulcescat gustus, aspeclus decnretur. Adjttva
serena, sanclum elhenedictum reclinatorium,aurcunt mc lucema per quam illuminor, dnlceiloper quani
et perliicidum in decoremet gloriam Dei Filio co- rcficior, virtus per qtiam consolidor, fortitudo pei;
aptalum, ad laudein et gloriam lurc exoollenlioe,in quain suslenlor. Longe fac a me verbiiniiniquum el
primo locotttoccoronaeinclyfoealfigolapidemTopa- dolosum, cogitatum f nialignum, opus nefarium,
zion, splendoreni omniuni lapidum c siiperantcm; Gratia lua totam dirigat vilara meain; proesenlialua
qtti hene ad ornatum tueenobiliscoronoepertinet, eo illtistret meam mentein; misericordia tna me per-
quod lu, dulcissima Doiiiina,ut cunctas feminasvin- ducat ad vitara oelernam.Nam vere ln es e vila recta
cis pulchritudinecarnis, sic el omnessanclos et oiri- ad illam gloriam, prout hic unitur. 0 Mater! qua
nes angelossuperas excellenliasanctitalis. Nam om- D lenditur ad coclifastigium, hic per lc rccipitur con-
nis vita tua cunclis exstilil sanctitalis cxcmplar et vciilus humilium.Favus, el mel dulcoris, et candor
perfectionis, ct mor.uindisciplinaregularis. Si in lides floris; mundi domina, charitatis nectuia, amoris
quis commciidatur, quis in illa locupleliorte. Si int conjunctura, mundans crknina; virginalis dignites
spe,quis longanitninr?Si in charjtale qttis fervenlior?' dccorata lilio, fccunila virginitas exaltata solio; au-
Si in religiositate,quis honeslior? Quis studiosior ini gclorum rcgina, salutis medicina, floscouvallium;
lectione? Quis devotiorin oratione? Quis sublilior ini virtutum disciplina, mundiliaccorlina, ltimcii cor-
conlemplatione? Quis visccrosior in pielale? Quiss diura; reginasupernaturalis, carina.11mundialis, Chri-
mansuetior in lenitate? Quis purior in castilalc ? sfi solium,duc iccum parvulorum[parvulos?]ad glo7
Quis mundior in virginilale et in tcmperanlia? Quis s riani saiictorum > post exsilium.Amen.
» Ubi Ms. habel sanctilatis rcpclit Alvadignilatis. quelegitur, cumfuent apertcscribenduni via; dcinde
>' Onw»edidit Alva. prout htc unitur nihil significal, sicut nec «'niiur,
c Male Alva, imperantem. quod nos in Ms. legimus. Tandem Alva conjcclalur
d Virqa aurea. Ms. pro 0 Maier! legcndumamalur, quodtamen nec sen-
e Levtssimo,Alva. suin aperil senlenlioe.
f Mcilignumdcest in AlvoeEdit. i Mundiatissuppleviinitsex Ms.et certc dcsidera-
e Locushic dcpravalus est nec mintis iu nostroo iuv ad rhyihmi consonantiam.
Codice quam in AlvoeEdii. Nain primo vita in tilro- i- ' Po«Mlcestin Edii. Alvre.
£89 APPEND. II. OPP. SLPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. 290
CAPUT III. A Hoc grande mysieriiini.
Oraculo Gahrielis
Lucanum sidus in corona Virgints secundum locum Marieelalo de ccelis,
obtinet. Clarum fit indicium.
Tu igitur, \Tirgoproeclara, felix crcli porta, amoj- Ut de flore vel lilio
nitas paradisi, angelorum domina, regina miiudi, Gralus odor emittitur,
sanctorum laetitia; advocata crcdentium, fortitudo Sic dc Marioegrentit
pugnantium, revocatrix errantium, medelapceniten- Verbtim Patris eniittilur
tium; ad laudeni et gioriam luoc imperialis majesta- Gloria fecunditatis,
tis, in secundo loco turc coronae gioriosoealligo Lu^ Et honor virginitatis
canum. Esl autem Lucanum corpus spbericum el ro- In corpore Marioe,
tundum, clarum et lucidum, pulcbruin et gratiosum ; Ut candor manet in rosa,
quae omnia, sanctissima, vahlc libi conveniunt; id- Et albedo speciosa
circo merito in corona lua debet situari. In forma Monstratuf in chore.
circulari et rotunda a:leriiitasdesignalurtnon hahens Qua propler curn omnium bonorum post Deiim sis
principium, neque finein; nam licet lu, Domina,csse causa, te affecto el desidero laudare, luam pulchri
coeperis ex tempore, a coram Deo quodamnindo tutlinem amare, ttiainbcalitudinem,vcncrari,luamcd
acleriiaexstitisti, eo quod a sua majestate fuisti situdinem giorificare, tuam benignitatemdeprecari.
eeternaliterprajordinata, i>anteinundiconslitulionem ORvno.
in matrem Dei elecla, sancta, et inimaculata; ttt per B Luccm igifur miseralionum tuarum superne in-
te Deus nobis suam pacem tle coelis nritleret, genus funde, ut anima mea pcccatis sordida , gratia ttia
humanum redimeret, ruinam angclicam repararet, sit diluta, tua glofia illustrata, luo dulcore dulcorala,
vinclos de inferni claustris edueeret, etcoeii jaimain tuo amore infiammala, tua protcctione conservala.
reseraret. Fuisti etiara clara operibus sanctis, clarior Partus c tuus virgineus et deificusme captivum rc-
salutaribus exemplis, clarissinia ineritis gloriosis. dimat, me eegruin sanctj me caecum illuininet, mc
CoramDeoel hominibusfuisti amabilis et grata, su- mortuum suscilet, et ab oinni peccato ctpericuionic
per decoremmuliermn gratiosissima, super pulcliri- pracservct. Dotnina mca, quani honorabo ; dulceda
ludinem angeloruin eleganlissima.0 quam uiagna es mea, quani amaho; regina mea, quam reverebor;
in meritis, MaterDei! 0 quanla est dulcedo pielalis sponsa mea, cui me servabo, graliam ttti aspectus
et misericordiae luae! Terreslria reparas, ccelestia stiper me converte, ut in decoie luo videam lucem,
restauras, ima summis confcederas,et omnibus ad te et inter tenebras videam veritatem, et inter vanita-
clamanlibus miseiicorditer graiiam administras. ld- tem videam vitam, et devitem moriem, Et cuni sis
cire9 qui misericordia imliget, aecedal ad lc, et vi- omiiium graliarum plenissima, interiora mea ab
scera tua inveniet n.isericordia redundare. Qui ex onmi malitia dilue, cor nieuni templUm Dei perfice,
coutrarioepartis impulsu in fide dubitat, respiciat ad lu i sancto amore illud reple, ut te aniando desidc-
te, et quod erat dubitans, solidestabilietur. Qui per rcm, desiderando te queerain, quterendo dinveniam,
carnis concupisceniiam oblectatur, tuam gratiam invcniendo amplcctar, et feneam, el in te suavilcr
invocet, et periculum castitatis auferelur. Qui su- rcquiescam.
perbia et elatione in menle pulsatur, in le vcrlal in- „'" t CAPUT IV.
tuitum, et de meiito tuaehumililalis tumor animi dc- Tertio locatur Sardius lapis in corona Vtrgtnis.
tumescet. Qui iracundiacfacibus est accensus, oculos Virgo mater pielalis, thronus sumni;c majestatis,
level ad te, et de tua tranquillitaie mitescet. Qui de cui servit aiigeloruin et hominum riatura, quam col-
via vitae per errorem abductus fueril, ad te stcl- Iaudat omnis crealtira; ad cujus nutuni humescuiit
lam maris respicial, ct in luce tua ad veritatis se- arida, recalcscunt frigida, reviviscuut niorlua; cujus
mitam reducetur. Ad omne pericuhim pietas liia vita nihil sanclius, cujus conscientia nihil pmitis,
subvenit, et potens est subvenire. Et incrito quidem, cujus osculis nihil beatius, cujus amorC nihil hone-
cum sis mater Dei, regina mundi, coelorum impe- stius, cujus amplcxu nihil castius, cujUs dote nihil
ratrix, sponsa Spiritus sancli. Tu enim facisin Chri- utilius. Ideo ego peceator in te tanta conspiciens,
sto manere, et ad divina pervenire. Tu in rcternitate libi desiderans complacere, et qUodaiumodo applau-
Dei viges, et in veritate Dei luces, in bonilate Dei dere, ul tua corona respleiideat insignius , in teiiio
gaudes. Tu segregalos a vitiis reddis gratioe, socias illius loco e colloco Sardium lapidem prctiosuin,
sanclitati, fugas scelera, lavas vitia; reddis lapsis in- splendorepurpureo decoratum. Saidius igitur rubi-
nocentiam, majsiisleetit.iara; fugas odia, paras con- ctintlo splendore tuam illuslrat coronam nobilem,
cordiam. Tu bella compe-cis, iras comprimis, su- ctim spirilale marlyrium colorat el purpurat mcntcni
perbos calcas, humiles amas, discordes sedas, ini- tuam. Cum enitn ainantissimus filius tuus. tuoe vir-
micos concordas, proesentessoeias, absenles invitas, ginitatis sponsus, vinctus flagcllis cicditur, sputis
lerrena coelestibus,et ima divinisconcilias. Tu pe illuditur, opprobriis lacessilnr, conliinieliisfaligatur,
peristi Dcum coeli, regem terroe, orbis Dominum, illusionibus dehonestatiir, cruciclavis alligitur, fclle
reparatorem mundi, mortificatorem mortis, restau- 1D el acelo potatur, in latere lancea perioratur, lola
ratorem vitee,perpeiuitatis auctorem; necipsumcon- efficeris dissoluta, omni mosrore confecta, omni do-
cipiendo sensisti lihidinem, nec paricndo, dolorem. lore cruciaris, omni crucialu torqueris, omni acerbi-
Pro quo partu benedicto offero hoc laudis earmen : late amaricaris; vulneraris in mente, iranslancearis
Conditor alme sideriun, in anima, jacularis in corde, confodcris in pectorc,
Natus ante Luciferuin, martyrizaris gladio, in viscerihus t .laliter jugularis.
Mundumsalvare cupiens, Sed tiunc gaude, Doinina, quia quem vidisli morieri-
Ad hujus mundi vespettm teni in terris, niinc conspicis regnanleni in ccelis;
Caitdoris intrat ulerum, teque dolorum suorutu participem, illuc stiosgiorire
Tanquam sponsus egrediens. et gaudii facit consortem, donans libi p 'renneui bo-
Per prophelas preedicatur, norem, ut tibi omne genu flectalur, et oninis lingua
In figuris demonstratur, tibi laudes conliteatur,f tanquam Mairi Dci,et spon-
a Corruptus hic Iocus in AlvaeEdit. Corona Deo d Ubi Ms. noster habet suaviter, legit Alva in suo
quodammodowlema Deo extitisti. ma vita.
<-'Collocodeest in AlveeEdit.
b IIoc locointerserit Cod. Ms. ab initio, et ante
smculaprmscita, el prmordinata. f Taiiquam ntatn Dei. Alva edidit antequam; a'
c Tuus deest in AivocEdit. conjectabalur legcnduin tanquam , sicut est in no
slro Ms.
201 AD S. IilLDEFONSlOPERA APPENDIf.ES 293
sae Spiritus sancti, filieeque ainanlissinia: Dti Pa-AA mcos contemnerc, virtuosa opera pcrficere, Creatori
tris, quoesedes a dexlris Regis octcrni, ut rcgina nieo perfecte inhoerere, laitdcsqiie peipetuas illi ct
clarissima, gloria et honore coronala- in vcstitu de- libi in eelcrnuiupsallcre et cantare. Aiiicn.
aurato mirabili varielate circumdata, omniiimangc-
loruin el sanclorumconcentu et harmonia exciilen- CAPUTV.
tissime collaudata.Unde pro utroque, scilicct dolore Liliutn ftoscandidus in quarto loco coronwVirginis
motiis filii, et ineffabili gloria, qua nunc loutars situatur.
in coelis, his verbis aliqho modo te ctipio denral- Maria lliesauros et hortus bencdictionis, cnlunma
cere ct firinanicnlum veritatis, splendor el nitor gralioe;
Ave, Virgo coelibata vena el venia indulgentioe,imperatrix et doctrix glo-
Comparata lilio, riee, fundaiiienluinEcclesioe;fons sapientioe,aula pu-
Ense crucis jugulata
» Traiislixiquij gl^dio. dicitiee,spes salutis etvenioe,pleiia virtutiset gratuv,
Sedresurgentelilio sedespatis.aulabeatitudnis, lerra benedictionis,pa-
Tuo sis exhilaraia, rensveritatis, ministrasalutis, amalrixhumiliiiiu, ho-
norconlinenlium, lux peccatorum, c viiiuspoeniten-
Tristitiaque fugata tium, viaerraiitium, tnagislra perfeclorunvgaudium
Cumtilala gauuio.
Nunc in coelisexallata angelorumet bominuni;ad gloriamet decoremluaeco-
Resides in solio : rontuinquarloipsiusloeo situo Lilium.floremgratum
cl speciosum. Lilium habet albcdiiiem in colore,
Solariquepallio,
Condecenler adornataj £ suavitatem in odorc, lcnitatem in superficie,pul-
tj
Stellis claris coronata, chriludinemin (Lcore ; et hoectibi conveiiiunt, ut
Nobili tripudio merito in tuacorona dcbeatsiluari. In albcdine f Li-
lii virginitas dcsignalur; fuisli enim Virgo pura
Virginumcollegio mente, et corporc caslificafa; et sicut virginitaleni
Veneranter cogilala; hahuisti in corporc, sic puritatcm ct mundiliani in
Omniumque jubilo conscienlia; virgo enim in partu fuisli, et posl par-
In ecternuin collaudata. tum inviolata permansisti. s Decora igitur in carne
Anieti;
Merito igitur, clementissimaDomina;ah omnibus, lua virginitalis candore, el in Dei auima iuimililatis ct
Filio pro sancli-
es laudauda.ct glorificanda, cuin oinniiius conferas puritatis splendore, placuisti
latis el virlutis ornamento. Tu Doniina cs
gratiam, nemiuiqueexaggerespoenam.Tu eitiincon-[ singularis; iiamduplici nulla alia, ut tu* sic Deoplacuit, nec
tcrs terreepacein, ctxdis gratiani, s.iltitemperditis, lam
vitam mortuis; regis prospera; repellisadversa, vitia| in speciosura Deineino palatium illi oetlificavit,Ergo sicut
exstinguis, virtules succcndis, reddis casta corpora,' tuinulla coniparatione bonus, sic in coniparalione
corda pura; pacem membris, nicnlibusdas quietam betur. Sed inveniturpcrfecta, quamvis eximia compro-
fidem;genlibus vitoeordinein, nioribus disciplinam. men luum respcisuni?de quid lam suaviter redolet animaej ut nty
Tu nanique; Dominaj es adinirabilis singulari virgi-'_ quo nomine ait quidatn*.'
Marioeitomenaurum [F. , aureuni],
nilate, amabilis salutifera fccundilatc, venerabilis'.' Fragrans, et afdmaticum,
inaestimabJi sanclitate. Tu visibiletnmundo suuin Velut pigmentumcoelicura:
exhibuisti Salvatorein> tu geuuisti muiidorestattra--G ( Ut sol est luce fulgidum;
inrem, tu obtulisti mundo Dominum et Creatorein. Et niortuis vivificuin,
Tu es divinisel angelicispraeconhspraedicata,sancta Et monachis melliflutinii
mente et corporepermancns; multis donorum privi-
legiis subliniala, cum senatoribtts coeliinfra curiam Sanctum, et anagogicum,
Divinuni, et exlalicuni;
paradisi conversata, sub Spiritus sancti disciplinaet'[ Tu es et Doinina u uliiira lenis et milis ; sacra
magisierio totius divinitatis informata, virtute Altis- enim Scriptura te proedicatlenitatis magistram, bc-
simi obumbrata, salutifero rore Spiritus sancli fe-
cundata et imprxgnata; Tu exemplar es coniineniiae [' nignitatis norinam, modestieeregulam, mansuetudi-
et caslilatis; tueslorma perfecleeinlcgritulis; b lu nis forniam. Tu eiiames puelia decora nimisjvirgoque
et iiwogtiitaviro(Genes.xxiv, 16); ne ,ue
proecelliscunctis, supereininens universisi Tu virgo' pulchcrrimai
est mulier similis lui in aspectu, in pulchriludinc,
sancta, virgosobria, virgo devota, singularisinlcgri- et in sensu verborum; et quia tu forinosavalde ca-
late, excellens iiitegritatCj concepisti salvo pudure; slitatis ornatu virgineo, et incredibili pulchritudine
peperisti sine dolore. Tu vitam et lucein homiiiuni | loiitis
sanclilalis, et omniumvirlutum apparatu pre-
genuisti; tu virgo Deumde Spiritu sancto conccpisti,; tioso, in oculis summi Regis fuisli placida, valde
quem illibatapeperisti; tu Virgospeciosapree lihabus'
hominum speciosumforma prae liliis hiiminuin ca- amaliilis etgratiosa. Tu etiamhabuistipulchriludincm
stilalis visceribus conccpisti, nobisque ipsum ob-[ in oculis propler simplicitalem existentem, elegan-
tiam iu labiis prOplereloquenliam distilhmtem, de-
lulisti.
OIUTIO; iD cofeni inin manihus propler largitatem alHuentein,
specicin auribus propter pietalem iuclinantem.
CumigitursismaterDeiclemenlissiina, dulcissima, , Quis esl sulficienstuasvirtutesenarrare, tua niirabi-
potentissima,niisereremei in die tribulatiouis et ne- lia explanare? Tu es coeloallior, abysso profundior;
cessitalis nn:;e. Rcspice inimicos meos, quoniaml Tu Deuin,qucm niundus non potestcapere, iinmacu-
multiplicatisuni, et odio iniquo
c
otlerunt etpersecutii lalo utero portasti. Tu primaj matris damna reslau-
sunt me, aiiiiuain ineam corripuerunt, Vulnerave- rasli, tu hominiperdilo redemptionemh adinvenisti,
funt, conslupraverunt, sub pedibus suis conculcave- tu singularecommerciummundo proebuisli.Tu om-
runt. Reconcilia me, Domina mca, Crcatori meo,, nem creaturam sanctitate et dignitate transcendis.
qtieincarnc tna sancta induisti.dRetldeme Deomeo,, Tti coelestia, >ct terrcna uno foederecunjungis, ad
quem lactc virgineonuliisli, ut per tua sancta me- coelestiaet supernanosprovehis, pactum conlirmas,
rila gralia illius visitatus, misericordia suscitatus,, ct moiiis vincula dissolvis. Tu Virgo regia genimis
luce illustratus, virtute roboratus, possini hostess virtutum ornala, geniino mentis et corporis decore
« Alva, crucifixaquc,improprie, necad melri tiu- c Ms.nost.j unclio pmnitenlium.
nieruin. Ms. noster haliel ul edimus. f Fitii legebatur in utroque Ms. ccrle mendosCi
b Alva, lu ne prwcellis; nos exclusimusne ad Ms. E Decorata, Ms. nosler.
noslruni. b Ms.nosler, adduxisli.
c Corripuerunt, nost. Ms. Alva, corrumpnnt. > Vlva, el tcrrcsiria cum fcedcre^
d Alva, partus suncta merita. etc.
±Ki APPEND. II. OPP. SUPPOS.—LIB. DE COR. VIRG. 294
fulgida, specie lua et pulchriludine tua in cooleslibusA i Callis rectus non errantium ,
cognita, eoeleslitimcivium in le provocasliaspcctus, Laus sanctorum caiieiuium,
ita ut rcgis aninium in tui concupiscentiam a incli- Salus vera languentium.
nares, et cceleslemnuntiuin ad te de supernis educe- Arca sophioe,
res. Tu coucepisti, et sine peceato; gravida fuisii, Tabeniaculuni glorioe,
sed non gravata; peperisti, sed non corrupta; Deuni Regula jusiitiae ,
pariens, et de Deoconcipiens;nesciens virum, et gi- Virtus lemperantiec,
gnens filium; casta puerpera, mater intacla, illius Rosa pudicitioe.
maler cujus Deus Paten Fdius paternee cbarilalis Nardus odorifera,
est corona tuae castilalis; sapienlia palerni cordis Amigdaluslenitalis,
csl ffuctus tui ulcri virginalis. Tu flos florem, virgo Vernans laurus castitatis,
virginem sponsum, coronam virgiuum es prolata. Oliva fructifcra.
fkiper sahtiem et omnem puichiitudmem a Domino Floreiis horlus austro flante,
Porta clattsa posl et ante ,
es amata; sinc lactu pudoris invenla es mater Sal-
vatoris; Dominumomnium meruisli portare, et Re- Via veris in via.
g-em angelorum sola Virgo lactarc; fulgore virtu- Fusa rore coeli telltis, f
tum muiidmn illuniinare, luce justitiae cofda clarifi- Fusum Gedeonis vellus,
care; qnia semper radias splendore gratiac;et nul*- Deilatis pluvia,
lis macularissordibus culpee;Salulo igitur te, regina Placa, Maria, inaris slclla,
virginum, rosa veris; convallislilium; te salutando ni Ne involvat nos procelia,
volo linireistud capitulum; Et lempestas oinuia.
OIUTIOs 0 regina radiantissima, omnibus bonis plenissima !
te Deorefundilur gloria , angelis Letitia , salus
Ave, pleria cceiesli gratia, plena Deo, plenaque per peccatoribus, solamen desperantibus , infirmis sani-
gloria : tetircumdant virginum lilia, te sociant vir- cxcis claritas, tristibus gaudium, nioerenlibus
tutum prieniia, Yirgo Dei, Virgo puerperaj ooum- tas, solatium , pugnantibus conslaniia , justis gloria , ct
hrata virtule supera. Tu illa nuhes lucifera, b 'quae immarcescibilis corona. Tu cura aegros medicans,
klustras cceluin el sidera; dealbala turris eburnea, moestosconsolans * sanitas dolenles laetifi-
coloâta rosa purpurea; ut prostrelur legio fellea* gaudium caus :
eoiiimei.^la est libi rompheea.Cum sis salus et ho- Tu convallis humilis,
nor iioininunt,:."-iterDei,corona virginum, libidecus Terra non arabilis,
non habens terniii.Vm, persolvatur jure post Domb- Quaefructum parturiit:
minum. Flos campi convallium,
CAl-KT VI. Singulare lilium,
hitualio Culcedoniipreliosilapidh in corona VirginiS Ghiistus ex te prodiit,
Mariw. Tu coelesiisparadisus4
Virgo et Domina mirifiea, per qnam fracla sunt Libanusque non incisus,
tartara, reservata sunt coeleslia, reparata sunt per- Vaporans dulcedinem,
dila, rcnovata sunt clementa : singulaii decore proe (C Tu candoris et dccoris ,
cunctis rutifans , singularique pulchritudinc radia::s l Tu dulcoris ct odoris
et coruscans, ad honorem et gloriam tui sanctissimi Habens pulchritudinem
capitis , in quinlo loco tuee coroneeinclytae situo Tu es mater numinis d sancta nitore radians, et sii
Calcedoniumlapidemprcliosum (virtute praecipuum, p:rni luminis ciaritate terram illustrans. Tu lux
Calcedonius, qui ohscurus cst domi , sed sub divo puritalis et sanctimonioemiindissimumDeo habila-
rutilat, et fulget in diademale tuo , quo viriutes et cttlum praparasti. Tu in coelesti throtio super or-
miracula tua non jam latenl in aiigulo,sed dilatanlur dines angelorum perpeiua claritate refulges;tanquain
in universo inundo, Ubiquer.Omenluum preedicalur, sidus ante lucaiium matuliii.onos rore perfundis;
fruclus tuus henedicitur , ventcr tuus extollitur , Splendidius in sanctitate radians quam luminaria iu
e uhera tua venerantur. In omnemterram exivit so- firmamenlo coeli,inflammatacharitate, cunctis ange-
nus tuarum virtutum, et in fines orbis audita est vox lisvicinius lumcndeificumcontemplaris.Tusapienliag
tuoruni miraculorum (Psal. xvin , 5). ln toto orbe ct virtutis candida luce radians, horridas temporum
animas illustras, corpora recreas, morluos suscitas, tenehras virtutum fulgore fugasli. Tu malcr salulis,
infirmos sanas, pauperes reparas, imbecilles sus- queesola desperatis potes aflerre medicinain, de cu-
tentas, confracla solidas , perdita restauras , con- jus utero virgiuali Dcus in salutem populi sui est
gregata conservas; caecisvisum , claudis gressum , egressus;et inater salutis, per quam inors victa suc-
salus hominis desperata surrexit; mater
surdis reparas auditum ; mutis eloquentia , ignoran- cubuit,
libus scienlia, languenlibus medicina, cunctis Irja saiutiSjquee dejecteementis ruinas erigis, et arden-
gratia infunditur, tua pielate cunctis succurritur , tem restringis [F.t restinguis] morbuni aestuanlium
omnibus tua misericordia suffragatur. 0 igitur Yir- D I dciictoruin
go benedicta , et superbenedicta, fructum hajulans OB.VTIO
benedietum, per quem benedicuntur omnia, coelum, Miserere igitur, tam polens , et tam clemen=;tam
terra, et maria ! 0 pulchra ad intuendum, amabilis dulcis , et lam pia, laiii pulchra, et lam fo-mosa ,
ad conlemplandum, delectabilisad amandum ! Ctijtis hujus peccatoris faiuurii A peccatis et vitiis abiue ei
pulchritudinem sol et luna mirantur, cujus sple.itlore mu :da lua luce peclus irradia nieum , tuo amore
corda illumiiiantur, cujus [F,, cui] potcstates ange- aii'*>aininflamma, a filio tu impetra mihi paceai e)
licaefamulantur , cujus opes nunquam deficiunl, cu- indulgctitiam, et in die judicii resurrectioncm glori-
jus opes nunquam decrescunt. Tu quidem Deo es ficatain. Amen.
grata, angelis, et hominibus : Deo per huniilitatem, CAPUT VII.
angelis per virgL.italem, hominibus per fecundi- Positio Arcluri litminaris splendidi in corohci
latem.
Tu es cella custos unguenlorum , VirginiSi
Aula ccelesiiumsacrainenlorum, Regina serenissiina, mater Dei intacia, \Tirgopu
Clarum sidus naviganlium, -a, Virgo sancta, Virgo immaculata, cujus Tauda
a Alva, inclinaret educerel. c Alva, verba lua.
b Quwiltuslras. H;cc verba desiderantur in Alvae d Ms. noster, numinis sancti.
Edit.
€»S AD S. HILDEFONSlOPERA APPENDICES. 396
mus virginilatem• miramur numilitateiii, sed cha- A \ sauris gratiaedccoralur, omnibus sacris charismati-
rius (quoe miseris sapil dukitis), invocamus ttiani biis nobilitatur.
niisericordiamel pietatem. Nardtts tua et ungucnla OIUTIO.
stint dona Spiritus sancti in te quiescenlis, le illtt- 0 VirgoDomina, tot et laniis bonis cumulata et
minanlis, suo amore te inllammantis. Tuus fruclus referta! sis nobis clemcns in noslris nccessitatibus,
est eclernus, cujus odor uiundum replet, cujus sa- dulcis in tribulationibus, pia m 1prompta ct
angiisliis
por fideles» saliat, ctijus splendor solem superat. apta ad succurrendumin periculis. Tu etiam tribula-
Quia igitur tani preliosuin fruetum vitis friulilera tis es refrigeriuni, lu nioestis impendis solatium, tu
nobis prolulisli, ad alitpiid honoris et glorke tuee mulces (leltisplorantium. Nos premit sarcina crimi-
magnificenlioeaggreganduin,in sexto loco tua: coro- num, defluunt aqure cupidinum, discurrunt fluclus
nee Arcluruni situo; clarum et lucidum luiniiiare, voluplatum.Sed o! lu niiserans niiseris, nos conso-
sepleni slellis dccoratum, in modum plaustri. Iltiic, lare luis solatiis; et ne b involvamurperpeluis tene-
Domina, siinilaris, et quodani inodo conipararis. bris, ne deputcinur oeternis suppliciis, succurre
Fuisli quidcm virginitate lucida, fide et sanctitale nobis in bora dolorosaet pavideemorlis, perduc nos
clara, fecunditate liilgcntissima; septem slellisfuisti ad gaudiUm saiicterjresurreclionis, et ad gaudiunl
decorata, cimi septcin virtutibusfuisliadornata. Tu pcrpetuoeclaritatis. Amen.
enim fuisti b solidala pef fidcni, amore inliani-
mala per cliarilatcin, sursuin elevala per spetn, per CAPUT VIII.
lcmperantiain fuisti sobria et modestaj per fortilu-
diiieinvigorata,per jusliliam oequissiina,perpruden- „B Sapphirus lapis preliosus in coronu siluulur
tiam disertissima. Currus Dei fuisli, in tua sancla u Virginis.
auitna Deum omnipolenlcm circunifercndo,el Do- Sanetrc Trinitalis nobile triclinium, Yerbi Palris
ihinum Jesum Chri.luin in tuo sancto utero baju- sanctum reclinatorium, puella decora, virgo formo-
lando. Currus etiani lsrael cs, peccala nostra heni- sa, regina clara et serena, pia, dulci», gratia plena,
gne supportando, indulgenliainct paccm nobis ira- ctii a Deo collatum csl, ut intcr feminas > priinii
petrans, ad itcr paradisi tuum ducatum proeslans. Deo virginitatis miinusofleffcs, Undejure angelico
Domina mea, soLititmi cordis mei, dttlcor animaj aspectu siinul et factu [F., affatu] meruisli perfrui;
liicoe,recrealio spiritus mei, vilia et pcccata mca, qu;c angelicanl studuisli vilam imitari. In te enim
inores mcos dttros et ferreos miseiicordiler suppor- coelisdistillanlibus,tota se infunditpleniludo divini-
la; tuis meritis sit niihi concessa pax et indulgen- tatis, cui oblala sunt et dala graliee plenitudo, Dei
lia; per te via paradisi sit inihi ostcnsa, et ostia cohabitatio, coeleslis benedictio. Quapropter cum
ct janua coelicarescrata. lgitur, preeclara Doniina tot mirabilium insignia in-te tam excellcnter praedi-
mea, c iudica niibi quid tibi offeram pulchrum ct centur, ego peccator cupicns adhuc tuain gioriam
gr.ttuni, demonstra niilii quid libi pnescnlein et ampliare, in septimo Ioco tuec coronee Sopphirum
dem amabilc et jucundum, ostende niihi quid libi lapidempretiosissiinum collocaredecrevi. Sapphirus
donem delcctabile atque forniosum;'' J pota bunc enim similisest sereno coelo,quem cuin solis radius
pcccatorem felidum ab ttbertate plenitudinis mun- aspicil, splendorem ardenlem emittit : cujus viiius
ditioeluae,pasce hunc verinem horridum ab opulen- cst corpus caslificare, oculis proficere, veiienis offi-
lia dulcedinis lurc, eripe ine de iuanu poteslatis ad- cere. Et iste lapis meiito competitcapilis tui orria-
versaj, confunde oinncs adversarios mcos; sicut G C nieiito. Tu, Domina, fuisti sempcr clara ct scrcna,
funiiis « deficit, pcrcatit omnes iniinici mei; po- sincera, mundissiina,ct aniceiia.Tu cnini es scmper
lestas tua, Doniina, contcrat cos, infernus viventes lota pulchra, tota formosa, tola inimaculata, et tota
dcglutiat eos. f Aperi nunc, Davidica clavis, visccra speciosa. Maculanulla fuscaris, nulla sorde macula-
inellifluicordis tui, aperi nunc ostium luminis tui, ris, omni gralia illustraris, omni viiiule dccoraris.
ingrediar, et videam, atqtte dcgustein suavitalein Pulchrior el speciosior es sole in aspcctu tuo, ct su-
uberum tuorum, et de tuo fonle dulcissimoaniina per omnem disposilionem stcllarum ruliias dccore
siliens ebrietur; cx qua recreatione niirifiea te proecipuo.Sed duni illa suinina majestas, cujus lu
sciam diligerc lolo affcctu cordis, tolo conalti men- cs amahilis sponsa, et dilecta iilia, suo gratioso et
tis, ferventer et prudenter, sinceriter et jucuiidan- amabili radio tuani faciem reverberat, tum spes mea
ter, humiliter el devote. Da mihi voeem laudis, ut atnpliori pulcbriludine augmentatur, sapienlia tua
digne sciam ttia mirabilia cnarrare. Renedicta sil copiosioriluce ) radiat, charitas tua tota ardens in
tua virginitas florida, benedicta sit tua fecunditas Dei amore eflicitur,ct omnes virtules tuoeampliori
virginea, benedicta sit lua humilitas gratiosa, he- sanclitate perfundunlur. Tti etiam, Domina, mcntes
licdicta sit tua pietas viscerosa, benedicta sit tua et corporacastificas,oculos nientis et corporis illumi-
sanclitas qua fis excellentior cunctis, benedicla sit nas, k peccalorum vencna eliniinas et cxslirpas.
tua 8 dignilas preliosior universis; nam Spiritus Cumigitur, Domina, sis salus bumani generis, spes
sanclus suo rore niellilluo tuum uterum virgineum et solatium pauperis, succurre nobis servulis mise-
fecundavitj tuum corpus sanciissimumper divinuin ris; natn hella premunt hostilia, hostes sua >exten-
uinbraculum obumbravil; lua felix aiiima, qtioe esl, D t dunt retia , caro «uggcril mollia, doemon rixas ct
sancloe Trinitatis nobile tricliuium , nobilissime : jtirgia, mundus opes et honores, et queecunque cu-
insignitur; siquidein ornatur auro lidei, argcnto sa- riosa. 0 regina misericordiee'.succurre in tcnipoie
pientLo,lapidibuspretiosis, sanctitatis velleris [/'., , anguslioe,fer nobis opem litoegratioe; et ne corrua-
vellere], verecundiae rosis, liliis castilalis, violis mus in lantis periculis, mane nobiscumj Doniina,
virginiialis; Sole juslitioe illustralur, luna caslinio- quoniam advesperascil. Tu fons salutis el lolius
nkc et stellis innocentiaj radiatur, onmibus the- gratiee, via pacis, ct portus indiilgcnliae,audi plan-
a Alva, sanat. minis tui, perturhato ordine erant iinmediale ante

b Solida, idem. illa, et de tuo fonle.
' Alva, edebat : indica mihi s Alva repclit sanctilas; pro quo est in Ms.nost.
quid tibi prwscn-
tem, etc. dignilas.
d Pota emendavimusex Ms.nost. Alva enim cdi- h Melittsquam Alva, ittduatnur.
dit nuti; forle autein kgendum eral nulri. > Alva, primum.
e Dcficianl, Alva. i Ms. noster, rudii.lur.
k AJvaedebat ex suo coiruptissime : pccorum ve-
' Edimtis hanc periodum ad Ms. nostrum: nami nenaalumnas.
in Alv:e Ediiioiiehoec verba, apcri nunc ostium lu- 1 Super exlendunl retiu, Alva.
297 APPEND. H. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. 298
ctus tuae famihas.Circumdant nos rnulta pericula,I, A i ORA.TIO.
corpus consumit oegritudopraevalida, pectus uritI1 Maria sit in memoria, Mariaerimetur dulcor ct
tentatio acerrima : pluvia devotionis compescitur, '» gratia, Mariaerecolantur et charitas in-
fervor in oratione non reperitur, oculus a rationis ,s defessa. Sed et hos, quosbeneticia,
nunc tibi offero versus,
caligatur. Domina, pro tuae gloriaehonorificenlia commendata
ORATIO.
digneris suscipere gratiose.
0 refugiumpauperum! 0 miserorum refrigerium! t Salve, flumen misericordioe,
in te sperant oculi omnium, ut liberemur a tam pes- ;_ Flumen pacis, et flumen gratioe.
tileris malis, cui salvare suppetit quos volueris. Mane 'e Ros convallium,
nobiscum , quoniam advesperascit; libera nos dee Flos pudicitioe,
tenebris et umbra mortis, et perduc ad gloriam per-'.. Mater Dei,
petuee immortalitatis. Amen. Et materveniee.
Salve, vera salus fidelium,
CAPUT IX. Majestatis thronus el solium.
Crocus flos aromaticus in corona Virginis. Templum Chrisli,
Domus, triclinium,
Si linguis omnium gentium et omnium melodiis s Via vitoe,pudoris lilium.
angelorura tuas laudes, Virgo sanctissima, possem Q Salve, floris decor amabilis,
depromere, nihil sufficienter sufficerem; quia veree _B Sponsa Chrisli ancilla huinilis,
iii laudibns meis non invenitur conveniens organum, * Tota pulchra et venerabilis,
et hebes esl cujuscunque subtilitalis ingenium. Nam Q Cui nulla fuit consimilis.
Spiritus sanctus, fons et origo omnium bonorum, sicc Praedicamuste venerabilem,
in te cumulavitb sua insigniavirtutum, etcharismataa Sanctam mente, et corde simplicem;
gratiarum, quod neque honorem quem habes ina Mundamcarne,
inundo, nec gloriam quam habes in coelo, nec coro- Mitem et placabilem,
nam quam possides in proemio, posset exprimeree Deo gratara,
- Deo amabilem.
spiritus angelicus,nec intellectus humanus. Quantum
ergo ab omnibus, Virgo serenissima, debeas collau- Qui te gustant, adhuc esuriunt,
dari, egopeccator ad honorem tuum et gloriam octa-. Tuum sanctum dulcorem sitiunt;
vo loco tuae coronae inclytaeCrocum florem aroma,- Te amare ardenter cupiunt,
ticum, tibi valde idoneum, cupio collocare. Est enimj Te laudare, sed non sufiiciunt.
Crocus colore aureus, c odore oblectativus, virtuo- Sacra Mater Deiet hominis, laus et decus humani
sitate mirificus, valde Ieetificativus.Tu es enim virgoa generis, sanctitate sanctos transgrediens, claritale
aurea, omni sanctitate ornata. Per aurum tua san- plus fulgens caeteris, quis te digne valet extollere?
etitas designatur; nam sicut aurum orania metallaa laudes dignas quis tibi e promere? Ex quo Deum es
excellit nobilitate et valore, sic tuae sanclitatis digni- digna parere, et laetare sacro ubere, salus nostra in
tas superat omnium sanctorum merita, et omnium j manu tua est, Domina. Tanlum respiciat super nos
praerogativasangelorum. Ideo super omnes in coelis g misericordia tua, et securi serviemus Deo regi oeter-
obtines; unde sicut in toto mundo non est locus di-_ Q C no, el tibi ipsius benedictaegenetrici. 0 regina gloriae!
gnior tui virginei uteri temploquo Filium Dei susce- quae cum Deo vivis et regnas in solio majestatis
pisti, sic nec in coelo,illo regali solio quo superr supernee per inlinita seeculorurassecula. Amen.
omnes sanctos te Dei Filius sublimavit. Tu etiam1 CAPUT X.
es odorifera plusquam Crocus, quia tu antc Deum et
homines fragras et redoles. Unde et odor tuus est, Situatio Achate pretiosi lapidis in corona Virginit
sicut odor agri pleni, quem benedixit Dominus (Ge- Mariw.
nes. xxvn, 27). Agerplenus csttuus sanctus uterus, In coeiesti throno, resides, regina fulgentissima,
qui produxit messem benedictam, ex qua angeli et^ gloria et honore coronata, gemmis virtutum Ornata,
hominessustentantur; sedodor qui procedit ex tua et multum laeta, multum formosa, multum pulchra :
humilitate valde Deum oblectat, odor procedens ext pulchra virginitate, pulchriof humilitate, pulcher-
tua virginitate valde delectat angelos, odor procedens'3 rima in Filii Dei conceptione; pulchra in laude opi-
ex tua pietate multum recreat homines, odor proce- nionis, pulchrior in honestate conversationis, pul-
dens ex tua sanctitate multum terrificat daemones. ' cherrima in gloria divineevisionis. Pulchra, quia nec
Fuisti etiam et es virtuositate mirifica; nam virtus maculam aut rugam habuisti, neque carnis neque
ex te procedens clarificat visum, temperat gustum,' spiritus aliquod inquinamentum, sed tota tanquam
reiormat auditum, confortat cor, illuminat intelle- obrizum purissima, tota splendida, tota candida, tota
ctum. Gratia tua, Domina, in mullis loetitiam in rutilans, tota mundissima : acujus corde et opere
nobis parit; tu enim, Virgo piissima, frequenter longe fuit omrjis peccati macula, cui fortiter adhoesit
consolaris tristia, lenis aspera, laetificas dolorosa, jx E tolius sanctitatis gratia, et charisma. Tam pulchra,
roboras debiles, suslentas imbecilles, vivilicas mor-'_ Domina, tamque speciosa, et tam formosa gratanter
tuos, sanas et liberas aegrotos. Pro his omnibus,' tuum accipe lapidem Achatem, quem, ad ampliandum
Domina, in tua gloria et honore gratulemur, in tuis collocare. apparatum, in nono loco tuee coronee statui
laudibus exsultabimus, in tuis praeconiisjucundamur, Achates inter caeterasvirtutes facit homi-
tuis coroniset preemiis congaudemus. Unde de dul-[ nem gratiosum; quem te decet habere, Domina, in
core et jubilo, qui ex te d cordi amanti infunditur,' tui capitis ornamento, quia haec-in nobis efticacius
dicit quidam : Oleum effusum, unguentum exinani- operaris. Sumus in peccatis tenebrosi, concupiscen-
f viliis unibrosi; idcirco Deo odibiles et
tum, jubilus cordium, nomen Mariae sanctum et"t tiislimosi,
gloriosum. Sed frangatur alabastrum; descende, inflali detestabiles, tanquam filii gehennae.Sunt enim arulti
Domina, in hortum meum, succende ibi amorem igni-' j per superbiam, nigri per avaritiam, sanguino-
tum, stilla tui decoris unguentum, resperge tuorum lenti per iracundiam, fetidi per luxuriam, lutosi per
fragrantiam aromatum. gulam, lividi per invidiam, somniculosi per pi-
gritiam. Cum 8 autem placuit ei qui te segregavit ej
* Oculis ratione, Alva. •>Alva, concordimenti.
b Alva pro sua, quod est in Ms. e Promeretur, Alva.
nostro, edebatt
super, sicut paulo ante. f Alva, viliis verbosi.
c CorrupteAlva ex suo : colore aureus obktati- &Cum enim, Alva.
mius.
PATROL. XCVI. 10
299 AD S\ HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 300
utcro matris ad succurrendum miseris, ut tua super A pretiosissimus in corona Imperatoris relerni, tu
nos viscera moveantur, tunc obstetricante manu tua, summiPatris filia charissima, sancti Spiritus sponsa
educuntur extra opera tenebrosa, et introducuntur amantissima, angelorum et hominum domina et re-
virtuosa; detestantur vitia, amplectunlur jejunia; gina. Tu chorus admirabilis, plenus sapientia, illu-
exstinguuntur concupiscentioe,reviviscunt virtutes : stratus splendore, oculatus scientia, clarus oinniura
Aperis manum tuam, et imples omne animal benedi- gratia, perfectus in decore, in medio lapidum ignito-
ctione (Psal. CXLV,4, 16), et gratiae tuae in nobis rum, id est, angelorum et archangelorum miranda
-actalo semine, ex superbis .fiunt humiles, ex avaris gloria splendidisti, omnes cedros, et omnes qui sunt
iompatienles, ex gulosis abstinentes, ex Iuxuriosis in paradiso Dei, preecellis h
sanctitate. Tti Seraphim
jasti, cxiracundis charitalivi, ex pigris laboriosi; ut cum sex alis portans stigmata Jesu Chrisli, accen-
jtii prius Deo displiccbant velut filii tenebrarum, sus in amorem Conditoris, divinis spectaculis sus-
imnc per le fiunt placidi, tanquam filii lucis, coele- pensus, etraplus in contemplatione excellentissiinaj
stisque regni coboercdesChristi.Et ideo gloria in ex- majestatis. Quapropter ego quamvis indignus lam
celsis Dco, q*i dc tam utili et necessaria nobis pro- praeclarissimam Dominam honorare cupiens, juxla
curatrice providit, cujus cura et officiumcst evacuarc intentum praelibalum, in decimo loco pretiosee co-
tartarum, illuminare nmndum, irradiaro coelum,re- ronae tuoesituo Stellam maris, nautas etc navigantes
plere paradisum, diabolum conterere, proedam ex dirigentem. Siquidem Stella niaris navigantes dirigit,
ipsius ore rapere, peccatores per poeniteiitiampatri- eos consolatur et erigit, et ad portum optatum ad-
monio, ut roater piissiraa, aggrogare. 0 igitur Maria! ducit. Tu enim, Domina, es ista maris Stella, quoe
plcna gratia, virgo refulgens, aurea tota, nmnda, g inter fluctus tentationum, inter pericula rerum niun-
et iilibata, in Christi habitaCuIumconsecrala, vas dialium, inter dolores eegriludinumnos rogis et diri-
in decorem et gloriam per ornatum, in oculis sura- gis, auxilium et consilium impendis, exsultationem
iiii Regis gralum et placitum, sancti Spiritus bene- infundis, ad portum animas nostras conducis. Cuius
diclioue sanclificalum! Opuella virginea, a Spiritu Stellsepatrocinium d quidam servitor tuus, el lauda-
sancto consecrata, a sanctis angelis protecta et tor devotus, in suis opusculis nos corde attenlo flagi-
custodita, ab archangelis et angelis circumgirala et tare admonet dicens:
consolata, multisque gratiis et virtutibus decorata! ORA.TI0.
Verte, Domina, ad me pium et dulcem oculum tuum, In in rebus dubiis respice Stellam, in-
cleraentem et gratiosum, fulgidum et luminosum. voca periculis, Mariani : non recedat a corde, non recedat ab
Visita inc infirmum, cura me oegrotum, sana me ore. Nam ipsam sequens non devias; ipsam cogitans,
languidum, consolare me tristem et gemebundum. non ipsam rogans, non desperas; ipsa te-
Damihi cor devotum, et inlellectum illustratum, ncnte,erras; non metuis; ipsa protegente, non corruis;
ut cognosccre valeam largitatcm luoe bonitatis et non fatigaris; ipsa duce, ad coelestia
misericordioe,purilatem tuoe carnis virgineoe, pro- ipsaregente, Quod nobis contingat tuis sanctis patroci-
fundilatem tui intellectus et sapientiee, sanctitatem pervenis.
niis et meritis gloriosis, annuente tuo Filio benedicto,
lui corporis et aniinoe. Respice, sumraa imperatrix, cum quo vivis el
de altissimo tuee excellentissimee majestatis, et te- Amen. regnas per omnia saeculasaeculorum.
nebras mei cordls tuee gratiee splendoribus illustra, CAPUT XII.
sensum pcrvigilem in me repara, amore tuo me in- G Q Jaspis lapis pretiosus hic situatur in corona nostroe
llamma.
Dominw.
ORATIO.
Benedicta sis, Domina, et Mater Domini nostri Jesu
Oro, ut tua virginitas me castificet, tua fljcundi- Chrisli, mater misericordiarum, et domina totius
tas virtutibus exornet, lua huraililas me faciat» hu- consolationis, quae consolaris nos in omni tribula-
milem, lua pietas me pium et dulcem, tua sanclitas: lione nostra; et benedictum sit nomen glorioe tuee,
me compunctum et gemebundum, tua clementia; sanctum, « et laudabile, et superexaltalum in saccula.
ajlcrna gloria dignum, et quandiu vixero in tuisi 0 janua paradisi! 0 ministra gratiaeSpiritus sancti I
laudibus ct carininibus devotum. Nam duris tor- 0 magistra omnis scientiee, theoricae et divinaj!
mentis corpus attcritur, et tentamenlis animus fran- Doctrix humilitatis et paupertatis Christi! Tu pa-
gitur, dulcor internus nobis subtrahilur. 0 sacraL triarchis fide et patientia es clarior; prophetis sensu
regina virginum! da solaliura, confer remedium, vide: et sapienlia acutior; apostolis in perfectione sancli-
fletus ad te clamanliuin; et ne labamur in vitiis, ne: tatis accumulatior; in toleranlia dolorum praecellis
fiamus similcs hestiis, mane nobiscum, Domina,, martyres, in exercendisactibus virtuosis coniessores;
quoniam advesperascit. Tc ergo venerabilem virgi-- in munditia castitatis virgines; angelos et archangelos
nera illibatam, per partum admirabilem in coalis> proccellisinadministralionegratiarum; dominationes
coronatam, ut hanc animamflebilem, aerumniscumu- iu prostralione vitiorum et cupiditatum,; principatus
latam, reddas milem et humilem sordibusquemun- ct potestates in refrenatione contrariae potestalis;
datarn, ut per mortera placabilem, contritam et de- thronos in tranquillitate pacis, cherubiui in sapjentiae
votam, vadal aclvitara nobilem, lloridara, et splen-- D 1 splendore, seraphim in charitatis ardore. Cum igitur
dibilera, a malis elongalam. Amcn. sis valde mirabilis, Domina, eo quod in omni scientia,
CAPUT XI. et in omni gralia et sanctitate ac virtute omnes tran-
' scendis,nec quisquam est tibi similis; ideo egopecca-
Stella marina splendida in corona Virginis. tor gratiam apud te desiderauscomparare, in undecimo
Ad laudandum, benedicendum, et preedicandum n loco coroneenobilis situo Jaspidem, lapidem prelio-
te, sanctissima Mater Christi, monemur Scripluris,;, sum. Jaspis f
est lapis virtttosus, pretiosus, color.um
iiicitamur exemplis, provocamur beneficiis, accendi- varielale venustuosus, virore conspicuus, ad re-
i, stringendurrisanguinem preecipuus. Et hicbenecom-
mur inspiralionibus intcrnis, el miraculis manifestis.
Tu Deum horainibus genuisti, pacem mundo impe- i- petit ad ornandum, Domina, sancfum caput tuum;
trasti, diabolum superasti et vicisti, humanum ge- ;- tu enim fuisti virtutum varietate decorata, virgini-
nus reparasli, et omnia bona in coeloet in terra tee tatis et fidei virore brnata, ad restringendum san-
mediante sunt patrala. Tu sanctoeTrinitatis nobilis- i- guinem, id est, carnis concupiscentias et voluptates,
simus et sanctissimus thronus, tu Verbi Patris in- tanquam medicina salutaris et eflicax, a Deo nobis
carnati speciosus et virgineus thalamus, tu lapiss es ministrata. Nam licet fueris impreegnata, tamen
a Ms. noster, mitemt d SanctusBefnardus, Iiora.2 super Missus,circafln.
b Stigmam, Alva. 0 Et laudabite deest in AlvoeEdil.
c Ms. noster, remigantes. t Alva, venuscosus.
301 APPEND. II. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. 302
per Spiritum sanctum fecundata, per parlum deifi- A pitur aut minuitur solis corpus, sic te pariente non
cata. Licet vigorosa per fortitudinem, virtuosa per violavit prolatio sacri partus. Tibi, mater misericor-
rectitudinem, amorosa per charitatem, luminosa per diee,competit electio solis, quoesplendoris eelernos
sapienliam, ingeniosa per intelligcivtiam,viscerosa radios exhibes universis. Terribilis ut castrorum
per pietatem, in prosperitate humilis, in adversitate acies exstitisti, cum coelisloelantibus, angelis obse-
fortis, insanctitate sublimis; viror tamen virginita- qucnlibus, sanctis exsullantibus, vexillis virtuturo
tis semper revixit in tuo corpore, et decor fidei coruscantibus, terribilis deeinonibusapparuisti. 0
semper revixit in tua sacra menlc. Tu etiam san- igitur Dominarnirifica, solaii claritate insignila, lun»
guinem peccalorum restringis et desiccas, carnales pulchritudine decorata! suscipe gratanter Rosara
fluxus compesciset refrigeras, et quidquid in nobis vernulam qttam tibi offero,ul in duodecimoloco luat
maculosum esl clarificaset sanas. coronac nobilis collocetur. Rosa enini Ilos florum
ORATIO. per cxcellentiam est vocata; aspectu est valde pla-
cens et grata, in redolenlia mire esl oblcctabilis,
Igitur, puella purissima, amalrix virginitalis, ex- proficua et utilis in medicina, queeomnia optime tibi
stingue ain corpore meo prurilum et sordes libidinis, conveniunt, Virgo grata. Sed tu, Domina, non es
et rore salutifero crea in me munditiam floridee rosa mundi, quoe statim post ortuni arescit et de-
castitatis. In omni oratione, meditatione, Ieclione ficit; sed lit es rosa paradisi, quaj gestaris in manu
et operatione, sentiat mens mea tuoepraesentiaedul- Regis coeli. Tu es flos florum virginalium, ct regina
cedinemVetjuslificationem angelicam me consolan- omnium pucllarum Christi; nam a te habuerunt
tem, dirigentem, et protegentem. Unge cor meum g formam integritatis, et tanquam a proeccllentima-
tuoe:suavitatis unguento pretiosissimo, ut senlire gistra doctrinam perfectae castitalis; ideo super
possim tui amoris dulcedinem,tuoe charitatis volu- omnes triumphans resides in throno imperialis di-
ptatem, et amicitioe mulcebilitatem et jucundita- gnitatis. Tu etiam, Domina, es pulchra fide, pulchra
tem. Sed ego miser et caecusper exteriora frequen- coram Deo humilitate, pulchra coram angelis virgi-
tius discurrens, a tuo sancto amore digredior, in nitate, coram hominibus misericordia ct pielatc.
carnaiibusblandiraentisconsolationesnefariasqueero; Odor etiam tuec pietatis proasentitur in coelo, fra-
et hinc esfr quod in tua charitate et dulcedine non grantia tueemisericordiaj>'odoratur in socculo,dul-
delector, quia ego in transitoriis et caducis, cogita- cedo luoecompassionisrcspergitur in inferno. Odor
tione, affectkme,loeutione, implicor. Tu autem, Do- tusehumilitatisFiliumsuninii Regisdc coelestithrono
mina, eoelestia diligens, lucem habitas inaccessibi- fecit descenderc, et in hospilio lui virginei venlris
lem; tu in coslo,et ego in terra; tu diligis bona in- compulit declinare; de quo hospitioquidam dictator
corruptibilia et aeterna, ego fluxa et caduca, in qui- devotus ita scripsit:
bus non est nisi vanitas, et miseria, et afflictio Sol luna lucidior,
spiritus. Quidplura inferam? tu espia, sancta,justa, Et luna sideribus;
et clemens, ego iniquus, impius, injustus, et immi Sic Maria dignior
sericors; lu lux, ego caecus; tu vila, ego morluus Creaturis omnibus.
tu gaudium, ego tristitia. En ad te clamo, Maler
Dei Salvaloris, vivifica me; mater Redemptoris, Salve, maler pietatis,
redime me; maler Salvatoris, saiva me. Ne autem, Et totius Trinitaiis
Nobile triclinium,
gloriosa Domina, b morliferis voltiplatibus in his Q Verbi carnem incarnati,
temporalibus pericliter, oro te, ut cor meuiu leneas,
menlem regas, intellectum dirigas, aniinura suspen- Speciale majestati
das, ut per vim tui amoris c tibi perfecte inheeream, Proeparanshospitium.
et in dulcediniset graliee tueeubertate dormiam et Tua etiam medicina subvenit in infirmitate, succur-
requiescam. rit in adversitate, recreat in labore, solatur in do-
CAPUTXIII. lore; in persecutione 8 proestat aiixilium, in tribula-
tionc solatium, sanal pesles corporis, eliminal vitia
Positio Roswvernulw in corona Virginis. cordis. Unde qttidam : Ad omne periculum pietas
Regina hierarchialis, thronus seraphicus exislens, Virginis subvenit, et potens est subvenire.
in quo residet et refulget totius sanctoeTrinitatis ORATIO.
et
majestas gloria, virtus et potestas, honor et ma-
gnificentia, quam laudant angeli atque archangeli, Cum igitur tot ct tantaesint tuorum proerogativaB
cherubim quoque et seraphim, et omnes turbae coe- merilorum, clarifica, lux formosa, visum meum,
leslium civium, et phalanges spirituum supernomm; ut speculetur luam pulchritudinem; sana guslum
quia quod in eis erat dirutum et confractum, per te, meura, ut saporet tuam dulcedinem; olfactum re-
Domina, insignius est constructum et reparatum. nova, ut odoret tuam suavitatem; illumina et in-
Idcircobeneficiorumper te susceptorum non imme- flamma omnia inleriora mea tua sancla sapientia,
mores nec ingrati, > in tua glorificatione laudes et >>flammivomacharitate tua, ut de te sciam pru-
hymnidicasfestivisvocibus cum omni harmonia et D denter cogitare, ferventer diligere, te devote colere,
honorificentia cantant dicentes :*Quw est isla quce te profunde intelligere, sapienter investigare, suavi-
progrediturquasi aurora consurgens,pulchra ut luna, ter ruminare, libi dulciter inheerere. Assisle, Do-
electa ut sol, terribilis ut caslrorum acies ordinata mina, mihi te devole deprecanti, te suaviter rumi-
(Cant. vi, 9)? Cum enim nascereris, quasi rutilans nanti, te legenti, te meditanti, de te loquenti, ad le
aurora consurgis : ortus nimirum tuus vicem au- anxie suspiranti. Odor tuus me recreet, memoria
rorae tenuit, in qua dies graliaeccepit, nox vero in- tua me confortet, suavilas tua me reficiat, gratia
fidelitatis et ignorantiae finem defecit [F., fecit]. tua me nutriat, pietas tua me dulcoret, praesentia
Lunee plenoepulchritudinem habuisti, dum gratia tua me consoletur, ducatus tuus me comitelur,
plena facta es in Verbi incarnati conceptu. Cum ducens per tuas semitas ad lucem quam inhabitas.
solem justitiseparis, soli congrua simililudine com- Amen
pararis; sicut enim e de prolato radio non corrum-
a Ms. noster, salvifico. prolatio, ille edidit

b Alva, mortiferosvolv.ptatibushis temporalibus. ( Alva, adoratur.ploratio.
e Tibi deest in AlveeEdit. 8 Alva, prwstans; et paulo infra, pro eliminat,
d Alva, intra glorificalionem. quod edimus ex Ms.nosl. ille edebal illuminal.
c Alva, deplorato, et infra, ubi Ms. noster habet n Alva, flammalcria
803 AD S. HILDEFONSI OPERA APPENDICES. 304
i
A. CAPUT XV.
CAPUT XIV.
Sol luminare prwfulgidum hic totam coronam
Situatio Carbunculi lapidis pretiosi in corona itlustrat.
Virginis.
Signaculum castitatis, lilium virginitatis, Maria,
Virga [F. virgo] regia, gemmis virtutum ornata, mulieribus pulchrior, cunclisque angelis delectabilior,
monilibus gratiarum composita, justitiac vestimento omnibus sanctis sanclior, pietate viscerosior, omni
indula, specie tua et pulchritudine tua in coelestibus archangelus te salutat, Deus Pater
gralia elegantior:
cognita, benignitas tua sic Regis aniraura in sui conte sanctiticat, Spiritus sanctus tibi obumbrat, Dei
cupiscentiam inclinavil, quod suum de coalisei trans- filius te desponsat; animae te sanctitate [F., animoe
lulit nunlium, et ipsemet in ejus protinus festinavit tuee sanctitas] Deum fide concepit, tui ventris puritas
amplexum. Si igitur, reverendissima Domina, Crea- ipsum caste genuit, tui corporis virginitas ipsum flo-
tor visibilium et invisibilium sic concupivit amorem ride peperit. 0 gloriosa et supergloriosa! 0 laudabilis
tuum, sic desideravit amplexuin : nos miseri qui per et supetiaudabilis! Quis valeat lua exprimere merita,
te sumus reparali, et a perpetua morte liberati, cum digne laudare praeconia, dinumerare merita ? Ccelis
quanto amore tenemur te diligere? cum quanta reve- c gaudiumdedisti, terrisDeum obtulisti, mundo pacem
renlia tibi servire? cum quanlis telaudibus extollere? refudisli. Per te lux ceecis infuntlitur, fides cordibus
Tu enim cs solc speciosior aspectu, fide pulchrior, oritur, consopiuntur vitia, confunduntur daemonia,
ct gratia vencralior, super decorem mulierum ele- evacuantur tartara, augmentanlur coelestia, recrean-
gantior. Ideo cum sis pulchra et decora, amabilis et tur pauperes, sustentanlur debiles, exaltantur humi-
ct U
3
graliosa, clara, fulgcns, serena, rutilans, splendida, les, inlirmanles sospitantur, poenitentes illustrantur,
ct crystallina, rogo te, ul in deeorcm tuaenobilis co- inferna per te clauduntur, coelestia reserantur. Ex
rona: gratanlcrdignerisCarbunculum susciperc, quem praedictis, clarissima Domina, Iiquet, quod omnium
in terlio decimo [Supple loco] ipsius decrevi collo- benedictionem et laudem es assecuta , quia omnibus
carc. Carbunculus eniin tenebras illustrat, splendo- tua beneficia infudisti. Quamobrem patriarchae te de-
rem oculis intuenlis vibral. Hoc efficacius in nobis siderant, apostoli te amplectunlur, et evangelistee le
operaris, cum sis speciosa Christi niaier sinuularis. reverehtur, martyres te veneranlur, confessores le
Quis enim sufliceret exprimere luceni miserationum preedicant, te circumdant, angeli te glorifi-
tenehroso inful- virgines
tuarum, quam lu, Doniina, mundo cant, et omnes insimul te exaltant. Ego vero pecca-
sisti? Quis sufficeret enarrare virlutes et miracula,. tor, qui non sum sirailis uni ex illis, d in laudein cl
signa ingentia atque portenta quoe vel pro conso- salute gloriam et honorem tuum offero libi, Domina, solem
aniinaruni, vel pro inedela corporum, vel pro super omnia luminaria speciosum et fulgidum, ul per
lalione bonorum, vel pro correclione malorum, mul- me in quarto decimo loco tuee coronee nobilis collo-
tifarie multisque niodis dignata es operari ? Nec dttl- cetur, quatenus corona tua eo amplius clarificetur et
cedo misericordiat* tuae, nec multitudo pietatis tuae, illustretur, copiosiore pulchritudine decorelur. Nam
nec afllueiitia gratue el bonitalis luae Chrislianum sol habet altitudinem in situ, agilitatenj in motu, ju-
queinpiam latet, prout cuilibet in tribulationibus, ne- cunditatem in aspectu, fecunditatem in efleclu, lumi-
cessilatibus, ac periculis constat esse compertum. nosilatem in actu. Quacomiiia cum tibi valde con-
Quapropter delectabile est omnibus Mariam laudare, p veniant, solem decrevi in tua corona merito inseren-
el
benedicere, praedicare. Cum Maria nominatur, tun- (
** dum coilocare. Tu enim, Domina, in alto es exaltata,
duntur pectora, curvantur capita, prodeunt lacrymae quia tua conversatio exstitit a peccatoribus elongata;
pietatis seu devolionis, et suspiria contriti spirilus, siquidem in arduis ccelorum constiluisti nidum tuum,
vel inflammatoeaffectionis. 0 nomen splendidius sole, cor tuum suspendisti ad lumen illud purissimum et
fragrantius balsamo et cinnamomo ! ad cujus prola- e incircumscriptmn, omnium rerura fontale princi-
lionem mundus gaudel, coelumridet, jubilat angelus, pium, columbino et aquilino oculo cootempIarisDeum
exsultat justus, confunditur diabolus, contremiscit Patrem luminum per ardens desiderium divinura ad-
infernus. Sed et si quis oculos cordis aperuerit ad orans mysterium, exprimens charitatis et devotionis
intuendum vcl considerandum perfectionein tuaesan- incensum,f potans et degustans ex torrente divinae
ctilatis, vel composilionem tui corporis, vel profun- voluptatis, et de dulcedine internae suavitatis. Agili-
ditatem tuoe sapientiee vel intelligentiee, inlundilur ler ctiam moveris propter pietalem; gyrum enim coeli
et
illico exsultatio nienlis, jubilus cordis, et serenitas et terroecircuis, ut videas necessitates pauperum, su-
a
pectoris, seu operatio alicujus gratiee spiritalis. spiria juvenum, dolores senum, lamenta viduarum,
ORATIO. languores infirmantium, vota tibi servientium, ut
velut patrona humani generis, et aifliclis s uiedica
0 igitur clementissima, quaevitam inspiras mor- singularis, subvenis cunctis divino munere ex oflicio
tuis, saliileni pereunlibus, lumen ceecis, solamen de- magiiae misericordiae tuac, et affectionis viscerosee.
sperantibus, consolationem lugentibus ! de thesauris Infers etiam, Domina, h jucunditatem intuentibus et
tu;e profundissiniee misericordiee infunde, quoeso, conlemplantibus te; et hoc quia pulchra es ad intuen-
b mihi cordis jubilum, mentis laetitiam,pectoris clari- D ] dum, amabilis ad contemplanduni, delectabilis ad
tatem. Estomihi vita et salus animae nieae, dulcedo amandum, cujus pulchritudinem sol et luna miran-
et pax cordis mei, suavitas et jucundilas animi mei. tur, cujus splendore sidera illustrantur, cujus > po-
Slella maris clarissiraa, mater compatienlissima, di- testati angeli famulantur. Sed quis ut tu, Domina,
rige me, defende me ab hostibus el periculis oiunibus, animas steriles sic feeundat?quissic impinguat corda
quatenus tua succurrenle gratia, et opitulante mise- arentia? quis sic pectora frigida calefacit? Omnia
ricordia, a vitiis omnibus purgatus, et a cunctis ad- bona, quee illic summa majestas decrevit facere, tuis
versitalibus liberatus, et praesentem vitam miseram manibus voluit commendare. Commissi quippe sunl
valeam transire illaesus, et ad sempiterna gaudia ve- tibi thesauri sapientiae et scientiae, jocalia charisma-
nire securus. Amen. tum, decoramenta virtutum, ornamenta gratiarum.
Cum igitur ex his bnnis super nos seminas, slerilita-
tem nostram fecundas, sic salutaria opera facis oro-
a Ms. nost., seu aperlio. tens legendum esse incircumscriptum,prout reperi»
b Alva, in cordis jubilum. mus in Ms.
c Ms. nost., gloriam. f Portans, Alva.
6 Ms. nost., medicina.
° In deesl in AlveeEdit. . ...
bMs., novamjucunditulem
• Ajva ediiiit circumscriptum ex suo, animaaver- * Alva, purilati.
305 APPEND. II. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. m
ducere, et fructus optimos propagare. Quantos la-- iA tione virtutum, frondes in dilatatione pietatis, fructw
trones fecisti poenitenles1 quantas meretrices castas3 ficas in operibus sanctae charitatis. i Viror tuus ocu-
et conlinentes! quantos raptores pios eleemosynarios!! los mentis et corporis clarificat, virtus tuorum folio-
quantos ebrios parcos et sobrios! quantos gulososs rum languentes recreat, odor tuorum florum mortuos
abslinentes et modestos! Quot luxuriosos castificasti!! suscitat, dulcedo tuorum fructuum poenitentes et de-
» quot iracundos mites fecisti! Clara es etiam acj speratos salvat.
splendida, et tota luminosa. Tu enim amicta lumine3 ORATIO.
sicut vestimento, per coronam duodecim stellarum k Clarifica ergo, Domina mea, oculos mentis meae
in tuo capite rutilantem, et solare pallium, quo.te
Joannes vidit refulgentem, nobis liquide declarasti,' tuo grato virore, recrea animam meam tuo sancto
dulcore, me mortuum suscita tuo miro odore. Possi-
quod sicut sol oriens mundo inballissimis Dei, sic' deam te totaliter in medio cordis, et in arcanis
species et decor tuee refulgenliee est in ornatum su- ctoris mei, lux mundh splendor Ecclesiae, leetitia pe- Je-
pernse Jerusalem triumphantis et militantis. Unde5 rusalem, lionorificenlia populi nostri. Infunde amo-
sicut dulce et delectabile esl oculis intuenlium viderej rem tuum ardenlissimum in visceribus
solem, ita jucundum et suave est valde omnibus tur-\ veam ad laudandum te, ad meis, ut ler-
mis angelicis tuam conspicere claritatem. Quam ob glorificandum te, ad lo-
rem mirantur in te angeU sincerissimam claritatem, quendum de te, ad preedicandum de te. Sonet, glo*
archangeli sanctitatem perfectissimam, principatus| riosa Doriiina, vox tuain auribus meis'(Cant. n, 14),
c superioritatem generandum, potestates coercibilera| sentiam venas susurri tui, ostende mihi pulcherri-
- mam faciem et salva erit anima mea. Et curn
'potentiara, virtutes operationem mirificam, domina-_ B omnia visceratuam, tua pietale et misericordia sint plena,
tiones victoriam triumphalem, throni placatissimam[ 1
post Deum singulare refugium nostrum, oro
tranquillitatem, cherubim radium sapientiae fulgentis,' te,sisqueut pie et devote audias planctum dolorum quibus
Seraphim igniculum amoris aestuantis.
afiligimur, angustiarum quihus cruciamur ; nam ho-
ORATIO. die pax de terris evanuit, fame hurriana natura lan-
Cum igitur tanta miracula de te, Domina, proe- guet et deficit, Christianus Christianum exspoliat et
dicenlur, oro ut tuum amorem mihi infundas. De- occidit. Messes el fruges a feris devorantur, vinera
monstra mihi angelicum etvenustum aspectum tuum,, ab ipsis demoliuntur ; quolidie puilulant vilia, quo-
sicque leetus moriar, grandi spe et coufidentia suf--- tidie cumulanlur peccata, lrinc inde discurrunt dae-
fullus, et [Suppl. dej incorruptione mea, et immar- monia, terrae motus magni quandoque per loca ; pie-
cescibili gloria securus. Amen. tas et misericordia desiit a laicis, lioneslas et casti-
tas a clericis, cupiditas etindevotio regnat in reiigio-
CAPUT XVI. sis, steculares aurum et argentum aggregant, reli-
Positio Smaragdi pretiosi in corona Virginis. giosi hoeceadem ambiunt et desiderant. Preelati ad
Thronus sapientialis sanctae Trinilatis, calhedrai dignilales anhelant, evertuntur caslra, depopulantur
dignissima Filii Dei Patris, Domini nostri Jesu Christii urbes, saeviunt mortalitatcs, fiunt fraudes et dece-
mater virginea, et sponsa speciosa, tu mihi, Doraina,, ptiones, propalantur mendacia, perpetrantur furta,
post Deuines salus mea, spes mea.et consolatio mea;; exspolianlur
m monasteria, constuprantur virgines,
penes te bonorum omnium est mihi reposita °multi-. violantur moniales, delurpantur maritatae. Ecce,
tudo ; tu mihi es in fluctuatione anchora, in nau-1C clementissimaDomina, in quantam miseriam cecidit
fragio portus, in tribulatioue subsidium, in opportu- humana natura, in quantam tristitiam coriuit mater
nitate auxilium, in prosperitate moderantia, in ex- Ecclesia, quanto dolore cruciatur omnis creatura.
spCctatione laetitia, in labore recreatio. Ostende ergoi Condoleat igitur, pia maler, pius atTectus tuus, com-
te, occurre mihi hilariter, filia summi Regis, dulcedo, patianlur generi humano viscera misericordiae tuee,
animrs meae,lumen mentis meae,pax et serenitas cor-. assistepro nobis anle tribunal Dei, flecte rigorem.
dis mei. Videant te, tripudium angelorum, reparatio> Dei Palris, revoca sententiam judicis, frena soevitiam
perditorum, corona liliorum virginalium. Cognoscantt adversariae pietatis [F., impietatis], nova pax oria-
te, spes poenitentium, lumen mentium, fons omnium! lur de ccelo, opera n pietatis reviviscant in saeculo,
bonorum, corona triumphantium. Appare mihi, con- actus virtuosi floreant in claustro, raerita tua reco-
solatrix animae meae, sanitas cordis mei, via salutisj lantur in mundo, laus et gloria reddatur Doinino
meae.Amplectar te sanctis et castis desideriis, Virgo,, Jesu Christo, et Patri, et Spiritui sancto. Amen.
lilium castitatis, e primiceria munditiss virginalis. Et CAPUTXVII.
quia decorem et pulchritudinem tuam honorare de-[
crevi, rogo te, Domina, Smaragdum lapidem pretio- Positio floris pulcherrimi, scilicet Violw, in sexto
sum, f quem in quinto decimo loco tuee coroneesta-: decimo loco in corona Virginis.
tui situare, in iaudem et gloriara tuatn acceptare di- Tu Domina nostra speciosa valde, virgoque«puI-
gneris. Smaragdus enim est lapis pretiosus, charus> cherrima et incognita viro. Speciosa es inter omnes
et speciosus, virore placidus, oculis gratiosus. lluic,, lilias Jerusalem, qttia illeesponsae Christi tantum, tu
Virgo, valde assimilaris, regina et slella orientalis.. D
1 vero maier et sponsa ; illaeuno lantum virginitatis
s -
Quae enim creatura unquain fuit charior et pretio- gaudent privilegio, tu vero fecundaris, et virginitatis
sior Deo, utilior mundo, necessarior generi humano?? gaudes pfivilegio ; lu vero fecundaris, ct virginilatis
Tu non solum pretiosior es lapidihus pretiosis, verumi tanquam duplici praetitularis ornamento. Pulchra es
etiam cunctis feininis, sole, luna, et stellis coeli, an- eliam casto amore, pulchrior pietatis opere, pulcher-
gelis, et sanclis universis. Tu etiam eshlignum pomi- rima pro Christi virginea conceptione et parturitione»
ierum in medio paradisi, quod per rivum fohtiss Pulchra in virginitate, pulchrior in humilitate, pul-
irriguum vires, flores, frondes, et fructificas: viress cherrima in charilate. Pulchram te fecit morum sua-
in germinatione bonorum morum, flores in > prola- vitas, pulchriorem operum sanctitas, pulcherrimanr»
a Quot iracundos mites fecisti! Haec verba deside- b Ms. nost., vivum fontis irriguum.
rantur in Alva. > Alva edebat ex suo imploratione; conjectabatur
b Est deest in Alva. tamon forte legendum in ploralione.
c Ms. nost., superioritatemgenerandam. Alva con- i Corruptione Alva, Virgo tuos ocutos.
jectabatur generatem. k Alva, glorifica.
d Alva, naufragium. 1 Alva, sicquepost Deum.
e Per mej-itamunditiw virginalis, Alva, m Alva, vtolantur maritales,
f Quod, Alva. n Ms. nosl., refloreant.
6 Nunquam, idem.
AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. W8
307
regalis majestas. Potestatibus angelicis circumval- A Oliva lenitatis,
lata, omnino fuisti inlacta, mente et corpore invio- Ad portum indulgentiae
lata. Tu es illa maris stella, supremo ccelicardine Duc nos, fons pietatis.
Deo proxima, ad quam suspirant Chrislicolae inter Tu caslitatis lilium,
fluctus hujus saeculi navigantes, quatenus caecitati Porta orientalis,
iloslroe infundas radios fidei, quos infelix homo, nu- Trinitatis triclinium,
datus juslilia, cito a se repulii et abjccit. Idcirco ut Thronus imperialis,
a te merear illustrari, tuisque meritis salvari, offero> Peccatorum refugium,
tabi quemdam florem pulchcrrimum, stilicet Violam, Materqueprincipalis,
1|ueein sexto deciino loco tuae coronaeper me nunc: Ad coelorumfastigium
Hiseritur, ut ejus odore placido respergatur. Est enimi Trahe nos, flos vernalis.
Violadecorus floscttluscolore hyaciiilhino, mirc odo- Sacramentis inventio,
riferus, in medicina proficuus. Iste flos, o Domina!! Sidus miri splendoris,
valde tuoecoronoecongrtiit, quia lu illum in viiittti- Legis nostreeproefatio,
bus imitaris. Nani lu, sacra Virgo, esViola puritatis,, Texliis summi Doctoris,
Viola pudicitia:, Vidli castitatis, Viola » convalc- Esto nostra protectio,
scentis , Viola redolculis, Viola stiavitalis, b Violai Materplena dulcoris,
sanctilalis. ln colore hyucinthino simili coeioscrcno) Nostroesalutis aclio,
notatur c affectus tuus dc terris ad alta siiblevatus. Post hanc vallem mcerons.
Tu enim, Domina, inter astra matutina constituistii u| Amen.
cuhile luum, ul cum filiis Dci jubilantibus laudaress CAPUT XVIII.
Creatorcm tuura ; ad sponsum enini in dextera ma-
jeslalis sedentem suspendisli cor (uum. Unde quidam n Amethystustapis preliosus in eorona Virginis.
sanctus inquit: Sublime sanctum verticem erexisti,, Salve, sanctaMaterDei, aureum reclinatorium Sal-
Doniiua, usque ad sedentem in throno, usque ad Do- valoris mundi, orientafe lumen, sanclorum pectora
ininum majcslatis. Sed et fragrantia luoemiraesua- illuminanset illustrans. PhilOsophia virtulis, Chri-
vilatis, et redolentia tueedulcis et pioe visifationiss stianorum magistra, claustralium disciplina,doctrina
corda te diligentium Ioetificas, et tuo spiriluali tactuu pacis, gladius spirilus, galea vietorialis. Tua virtus
languenfes rccreas alque sanas. Idem dicit quidam n irradial, coelos, loctificatangelos, terrifical diabolos,
sancttts: Tu patrona generis humani, tu afflictis re-:- evacuat laiiaros. Tti thronus imperialis, et sedes
bus raedica singularis. sanctoeTrinitatis, dormilorium Jesu Chrisli, a sancto
ORA.TIO. Spiritu consecratum, sanclificatum, et«adornalum.
d In terris adoraris, in coeliscoronaris, forlem alli-
0 dulcis medica, animarum curainx, coruium n gas, vasa diripis caplivitatis. Tu maler vivtutis, mor-
illustratrix! sana languores meos, illumina caecita- l" tificatrix criminis, clavis regni ccelorum, castitalis
lem meam, illustra litlem, confirma spem, accende e speculum. Salve, virgo speciosa, terrestria rjonfoede-
tharitatem. Tu slella lucida, queesplendorem pa- l" derans coelestibus, homines socians angelis, et sem-
Iernee glorioe in splendoribus sanctorum rutilantem piterno foederecopulans ima summis. 0 Virgo since-
nobis genuisli, oeternummane in umbra niortis se- J1
;" rissima, a patriarchis proefigurata, a prophetis prae-
denlibus nunliasti; velut aurora consurgens cursus ls p^"
< monstrata, ab
aposlolis praedicata, a doctoribus prae-
seterni solis preetulisti, luce gratioe munduin iilumi- l~ tilulata ! Ex quo igitur tot et tanlisbonis illustraris,
nans, jubare virtutum sanctam Ecclesiam illustrans. i- a cunctis sic magnifice commendaris, justum est ul
Splendor tuus illuslrat coelum, illuminat mundum, |» modicum quid de mea penuria libi offeram ad cla-
penetral infcrnum , vitia abolet, virtutes refovet,
f' rificandam majestatem tuarn venerandam. Suspice
sanctilatem ministrat, pacem et charitaiem de coelis IS ergo
nobis procurat. Tu eliani iuces innocenlia, radias gratanter, Domina, pretiosum lapidem Amethy-
fs stura, quem in decimo septimo loco luee coronoesi-
castitate, lotius sanctilatis magnificaris ornatu. Tu u tuo, ul illi preebeat splendorem suum. Est autem
mater es acternrclucis, cujus claritate angeli gratu- }' Amethystus ex parle violaceus, ex parle rosaceus,
lantur, gaudeut bomincs, et speciali jucunditate spi- |" superlapidespurpureos obtinetprincipalum. Et quia
ritus et aniinoc rcficiuntur. Tu es aurora solem ge- !" huic, Domina, f similaris, debet in luo diademate
nerans, cui indefesse rutilans continua de luce j"u- !" situari. Tu enim fuisti grata et odorifera ul viola
cundat. Hujus splendore irradiaris, feliciler illumi- lT fragrans, atque purpurea velut rosa. In viola parvula
naris, exccllentissime illustraris. Tu porta lempli 11 lua humilitas conimendatur, et in rosa colorata tua
clausa, regum principi preeparata, domusDeisacrala, J» charilas designatur ; ut enim ex conceptu tui [F.,
sigillo totius Trinitatis signata. Tu nubes lucida, perir tui te fecistiDciancillam humilem, ita ex amore
Filii]
quam caligopeccalorum deslruilur ; nubes rorida, j' flammeoquo eum dilexisli, ipse te fecit gloria et ho-
qua noslra ariditas dulcoratur, nostra slerililas fe- ?" nore sublimem ; tantaque sunt tibi data charismata
cundatur ; nubes candida, qua caligo dealbatur de _. preerogativae virtutum, ut non so-
gratiarum atque
qua nube sic dicitur : ; lum homines prrecelleres, verum etiam angelos, et
D
0 nubes lucis fulgida, archangelos, ccelique principatus, ac cherubim, et
In coelissublimata, seraphim legiones. Superasti virgines per castita-
Jesse virgula florida, tem mirabilem ; miranda fuit enim tua virginitas,
Gratia fecundata. quia fecunditate privilegiata. Ex fecunditate tua vir-
Arca rore madida, ginea propagasti nobis Redemptorem omnium, Sal-
Desursum irrigata, vatorem salvandorum,Reparatoremangelorum, quod
Irrora corda arida nulla alia virgo facere potuit. Superasti confessores
Stilla dulci et grata. per virtuosam operationem'-, licet enim mira fece-
Tu thronus sapientiae, rint, tamen tu ipsis fuisti superior, in signis virtutum
Et virga aequitatis, et in laboribus poenitentiee,in operibus misericordiae,
Tu cedrus pudicitiaj, in fcrvore spiritus, in affluentia pietatis. Superasti
Vilis ubertatis, martyres per victoriam triumphalem; nulli enim
Cypressus redolens, doli 6 tentatoris clauslra tuee virginitatis potuerunt
« Ms. uost., convalescenliw... redolenlics. f Similis, Alva.
b Idem, Violasanitatis. s Alva edebat temptares,suspicabatur tamen legen-
e Idem, effeclus tuus. ' dum tentaris. Vera lectio ea est quam ex nost. Ms.
AAlva, animarum curatarum. repraesentamus.
e Alva, fortemilliqas.
309 APPEND.II. OPP. SUPPOS. — LlB. DE COR. VIRG. 310
dirumpere, nulla blandimenta seductoris valuerunt A splendore suo illustretcet clarificet lllam. ûna enim
tuam constantiamemollire, nulla jacula hostis soe- a solelumen recipit, estque illuminativa noctis,
vienlts tuam fortitudinem potuerunt superare. Su- amica, et diffusiva roris, revelativa latronis. Quoe
perasti apostolos per excellentissimamsanelitatem ; cum tibi, clarissima Domina, optime convcniant,
fuisti enim illis superior in amore Dei, in dilectione mcrito debet in tuo diadeuiate collocari. d Tu ante
proximi, in cognilione mysleriorum Jesu Christi, et illam altissimam majestatem collocala, illi tuos ca-
a
m capacitate mysteriorum Altissimi, et in degusta- stos et puros oculos es infigens, Deum omnipoten-
lione gloriae ccelestis. Superasli palriarchas et pro- tem sedentem in throno cupide sitiens ct concupi-
phetas in fide, et spe, et longanimitate, in elariores scens, qui libi vclut suo amicabilique objeclo suam
cognitionepraeteritorum et futurorum, et intelligen- claritatem transmittit etcommunicat. Ex qua tu, Do-
tia eenigmatumet figurarum. Superasti omnes cho- mina, pcccatorum noctemilluminas, tenebras noctis
ros spirituum supernorum in puritate mentis, in cla- propellis et fugas, ariditatem animarum gratia reli-
ritate inlellectus, in signis, et virtutibus,et prodigiis,, cis et impinguas, et preedelegisconvenlicula, illusio-
in refrenando hostiles insultus , in principatu mira- nes aerearum, machinamentalatronum spiritualium,
bili, in dominatu glorioso, in tranquillitate pacis, ini et omnes nequitias, et diabolicarum falsitatum. 0
splendoresapientiali, in ardore charitatis. igitur sancta virgo virginum, sanctum et benedi-
ORATIO. ctum triclinium supcrneemajeslatis! Quantis laudi-
bus tenemur te laudare! precibus et lacry-
Cum igitur, dulcissimaDomina, omnia bona a Deo' mis te infleclere, ut ab Quanlis bis spintualibus nequitiis
in manu luasint posita, utliquel ex praecedentibus, 1 r, nos defendas! Tuenimes gioriosum reclinaioritim
rogo te, ut hanc orationem dignefis placenter susci-" B Salvatoris seeculorum,qui ex tua clara carne ac vir-
pere, ut pacem et indulgentiammihi placeas impe- ginea in aula castissimi venlris nobile et honorificuin
trare. preecinctorium sibi fabricavit ad crudelem mortis
0 Virgo splendor gloriae, principem debcllandum. Tu etiam es sanctum, et in-
SanclificataSpiritu, violabile, et intemeratum sancti Spiritus sacrarium,
Columbaplena gemitu, in quo idem Spirilus sanctus reposuit thcsauros
Nobis -Egypli exitu, nam-
Occurre plena graliae, graliarum suarum ct eharismaium; reconditi e
Et familieemalignoe que sunt apud te thcsauri indelicientes virlulis' et
Defendcnos a iremitu, gratiae,pacis et miscricordioc,salutis et sapicntiee,
honoris et gloriae.Adhucetiam idera Spiritus contu-
In justorum exercilu, lit tibi, ut in nomine tuo omne genu fteclatur, ccele-
Dulci fruamur requie. stiutn, lerrestrium, et infernorum, ct omnis lincjua
Gratiarum monilibus confitealurquia tu, Mater Domininoslri Jesu Chrisli,
Ornaris Christi gralia : es in gloria Dei Patris (Philipp. n, 10), sedens a
Pretiosis lapidibus, dextris amantissimi sponsi, et unici filii tui, imniar-
Virtutum fulgens gratia. cescibilicorona septem stellarum fulgore radianti in-
Tu plena sapientia signitercoronata, turmis virginalibus constipata, su-
Cunctisquecharisrnatibus, per omnes sanctos mirificenliiis exaliata, alternan-
Nos dajmonum insultibus. tibus hymnidicisangelorum choris, in liliis pcrpctua:
Tua nosserva potenlia : ( virilitalis,
G infra curiam paradisi, ad quain nos per-
Da nobis pacetn omnibus, ducat filius luus, per hoc carmen tibi oblatum tuis
Virginumprimiceria. precihus delinitus.
Tu sempilerno foedere,
Coelestisponsojungeris, ORATIO.
Fac nobis diluccscere, Ave, thronus majestatis,
Hunc cujus maler crederis; Ave, floshumililalis,
Et cum sis arca fcederis, Et candoris lilium,
Placalum nobis reddere Totius divinitatis,
Illum
" Meritisvindictoe tempore Illibatee charitatis,
quibus frueris. Templum et sacrarium.
Succurre nobis miseris, Ave, tcrra virginea,
Jam lucis orlo sidere, Sive coelcslisarea,
El digneris occurrere Gerens florem gralum,
Nobisin die funeris. Quam fecundavitspiritus.
CAPUT XIX. Ohumbravil divinilus
Luna clara et fulgida in corona Virginis. Verbumincarnatum.
Ut lux aurora vernula
Gaude et laetare,filia Sion, virgo inclyla, lilium n Ccelidepellit nubila,
paradisi, quia in te gaudentangeli atque archangeli, i, DI Diei dal splendorem;
cherubim quoque et serapbim, principatus et pote- >- f Sic orlus tuaeclaritatis,
states, totiusque coelestisexercilus legiones. Si qui- i- In novellajucunditatis
dem tu es reconciiiatio mundi, forma pacis, via salu- i- Proferens Salvatorem.
tis, regula diseiplinae;te Salvator adainavit, lua car- Nos in mortis agonia,
ne se induit, libi suam graliam commendavit. Ideo o Virgo pro tua gratia
pro tantis beneficiiste laudant angeli, adorant domi- i- Digneris visitare,
et
nationes, principatus polestates colunlet celebrant,i, Et ad superna gaudia,
bbeatique seraphim extensisalis proeferuntet demon- i- Ubi perennis est gloria,
strant. Et egopeccalor pauperculus et indignus, utit Post mortem convocare.
tibi aliqualiter complaceam,in decimo octavo loco o Amen.
tuoe coronae situo Lunam claram et lucidam, utit
a Alva ex suo, compacitate. d Tu autem illam, etc. Ita Alva, cujus conjectura
h Ms. nost., beatamqueseraphim, sed forte scri-i- erat tu autem in illa, longe distat a vera lectione
benduru fuit beataque. nost. Ms.
e Alva, cumque 'dluminativa a
relevativa e Ms. nost., verhatis, et gratiw.
latronis, nos veroedimusad Ms., cujus veram le-!- f Sic pro ac Jiabet Ms. nost., in quo paulo infra
Ctipnem suspicatus est Alva. pro agonia legitur angaria.
CAPUT XX. A.tota pulchra exterius in operatione, tota carens ma-
cula, lota Deo divina clarilate fulgens, di-
Positio Chrysolili lapidis pretiosi in corona Vir- vinis laudibus.sociala, resultans. Tu es templum Domini,
ginis. ubi est omnipotentia in charitate, sapientia in hu-
Jucundare, Virgo filia Sion, et exsulta satis Chri- militate, beni-mitas in viitute, soliditas in creduli-
sti mater et sponsa, quia Dominusest tibi in lueem tate, simplicitas in petfectione, castitas in virgini-
sempiternam, et filius tuus amantissimus in glo- tate, sanctitas in actione et opere. Tu es vita mundi,
riam tuain. Vox » speculatorum coelestium reso- medicina animarum languenlium, arbor vitae in
net tibi laudeui, eljubilus astrorum matutinorum medio paradisi, cujus fructus sanat contritos, repa-
dislillat tibi canlicum gloriae et honoris. Et merito rat languidos, solatur tristes, sustentat imbecilles.
quidein, nam luce miseralionum tuarum coeli et Tu es etiam gloria mundi, cohimna coeli, firma-
terra illuslrantur. Quis enim, viscerosa mater, vi- mentuni virtutis, romphaeaperemptrix diaboli, mor-
tare potest pietalis luee dulcedinem? Tuis meritis sus inferni. Tu exstinguisconcupiscenlias, fructus
confuntlitur diabolus, evacuatur tartarus, illustra- virtutum germinas, tentalos roboras, caecosillu-
lur mundus, tripudiat angelus, repletur paradisus. minas, sitientes potas, esurientes cibas, morientes;
Quas enim graliarum acliones tibi, regina vcne- luo charactere niunis, et salulari ducatu perducis
randa, ego indignus pcccalor poiero referre ? In ad gloriam paradisi, quam nobis concedat Filiu»
luo sancto ventre latent divina mysteria, in luo tuus benedictus. Amen.
sanclo corde Dei arcana, in tuo sancto pectore re-
sitlet Dei sapienlia, in ventre h luee matris gratia CAPUT XXI.
fuisti repleta. Nulla eorde unquam pollula, nullo Ilic Virgo laudalur devote, et Solseauium in ejus
conlagio maculata, Deum caste suscepisti, sacra corona.
carne induisti, illibale peperisti. Et quia, sacra Do- Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic spe-
mina, protulisti nobis dulcissimum puerum in salu- cies tua, virgo Maria, in ornamcnlo lotius auleepa-
tem el gloriam sempiternam, in laudem et gloriam radisi:
tibi olfero Chrysolitum, hipidem pretiosum, ut in minus elquam speciem concupivit Rex regum, Do-
loco vigesimo luoc coronocnobili collocelur. Chry- princeps regnanlium, faciens admirabile
SQlituspartim aurco colorc, parlim marino decora- commercium, suam nobis deitatem tribuens, no-
lur. in auro pietas, in colore maris amaritudo ex- sfram capiens mortalitatcm, ut paupertalem nostram
de stercore erigeret, sceptrisque imperialibus, ac
primitttr; nam sicttt aurum omnia metalla superat, perenni regno illam mirabiliter insigniret. Ideo ab
sie pielas omnia exercitia corporalia, promissionem omnibus sanctissima
habens vitae, quae nunc est el fuluree, et est proprie norum causa nobis effecla preedicaris, quia omnium bo-
cullus Dci. Tu igitur, Domina, semper fuisti pia es, non soium salutis
eperpetuee, veruin etiam lotius virtutis et sanctita-
crga iniseros, dulcis erga tribulatos, misericors erga tis vitae. '> Ex te das nobis exemplum bonorum
pauperes; fuisti etiani, Doraina c purissima, divino
cultui tolaliter dedicata, Deum lolo corde diligendo, operum, ct impetras a Domino diversa charisma-
luni [F. , charismata] gratiarum. Nam per te influit
ipsura totis viribus laudando, in cum lendendo, ejus in nohis misericordiae suae dulcedinem, suae pieta-
faciem seraper queerendo,ipsum conlemplando,illi tis
inhaerendo,illum gustando, et de tor-renie volupla- santur clementiam, et gratieeubertatem; per te dispen-
lis ejtts polando; et propler lioec illura in tuo ven- Q divina charismata, per le reserantur arcana
cceresfia,in te latent mystCria ccelica, ex te manant
tre virgineo d humanatuni portasti, ct sinc dolore Ecclesiae sacramenta. Gaudia accumulas angelis,
peperisti, sacro ubcre lactasti, flentem dulcitercon- salu-temparas hominibus, pacem terris annunlias,
solasti, amicabiliter nutristi, dulcia illi oscula im- Deumad misericordiam inclinas. Per te lux cordibus
pressisli, ita ul nullis unquam usibus niancipata infunditur, dulcedopeccatoribus dislillatur, menti-
fueris nisi divinis. Fuisli cliam cx perseculionibus bus
et tribulationibus filii lui araantissinii amaricata, et gaudium, tristibus solatium oritur, braviuin la-
ex doloribuset passiontbus cjus multum angustiata, borantibus,vivo et corona certantibus. Tu es fructus
el ex ejus morte in aniina gladio transfixa, ut tibi sahificus, fonte irrigatus, pietatis halsamill-
cum Ex te enim defluunt cha-
fueral prophelalum, et tuam ipsius[Suppl. animam] ritalisliquorem distillans.
(Luc n, 35). aromala, suavitatis unguenta, odoramenla
pertransibitgladius virtutum, et irrigua lacrymarum. Tu cinnamomo
ORATIO. fragrantior, tu cedro virtuosior, cypresso redolen-
Ergo cum tot insignia de te, Domina, proedicen- tior, cihis pigmentorura suavior. Tu animarum
lur, verle sanctum et pium intuitum super me pec- speculum, tu nectar angelicum, imperiale ornamen-
catorem miserum, omni gralia privalum. Ulustra tum. Per te fracta sunt tartara, redempta plebs
spirilum meum, recrea pectus meum, accende cor captivata, ccelestia palefacta. Ex te prodeunt flores
meuni, et vivifica animam meam, e renova men- rosaruin, et lilia convallium,et omnia genera spe-
tem meara. Pia, refice nie ; prudens virgo, inslrue cierum. Tu sapphirus Indicus, scintillans carbun-
nie; lucerna mea, illustra rae; virtus mea, con- jv culus, tu rutilans sapphirus, tu viroris smaragdus.
forta me. Per te dirigatur operalio mea, per te gu- In te sunt thesauri pretiosorum lapidum, fragran-
bernetur intentio mea et affectio; intret lux tua in tia omuium unguentorum, suavitas oronium aroma-
corde meo, et amor tuus in visceribus meis, et cha- lum, et claritas omnium stellarum. Virtutes tuee
ritas tua in praecordiismeis, ut dulciter sapiam de pretiosiores suntauro, fragantiores sunt cinnamomo,
te, et videam, et intelligam quid placidum etf ac- puichriores sapphiro. Merita tua vincunt suavita-
ceptum sit coram te omni tempore. Tu, Virgo santem unguentorum,decoremornamentorum regalium.
ctissima, es arca lestainenti, circumtecta ex omni Fecunditas rutilat ut slella matutina, splendet ve-
parte auro, in qua sunt omnes thesauri graliae et lut luna plena, refulget ul sol » virtute superB*.
misericordiaeDci; exterius inaurata virtutibus, in- Ideo pro tantis praerogativis meritorum ega pecca-
lerius iniwcentia et pietate : interius fulgens auro tor de mea penuria in honorem et gboriam tuam,
pietatis, exterius rulilans operibus charitalis, et mi- offerotibi Solsequium,floremredolentemet gratum,.
raculorum claritate. Tota es munda intus in mente, ut in tua corona affigatur, et in loeo vicesimo col>
o In AlvaeEdition., especutorum. f Mendosein Alva, et accepto.
i>Dei mutris legitttr in Ms. absurdissime. 6 Alva, perpeluum.
c Piissima, idem. t> Excedas edidit Alva ; videbat tamen ipse Y6-
d Alva, humanatum porta ; Ms. nost. , humani- ram lectionem, quam reperimus in nos'c. Ms.
tatum portasti. Ex ulroque vera lcctio resultat. > Ms. nosl, , in virluie sua. '
ALva,rtvoca.
513 APPEND. II. OPP. SUPPOS. — LIB. DE COR. VIRG. SU
locetur. Solsequium' dicitur, quia sequens solem ; A Deumnobis causa exstiteris, extollo te laude quintu-
nam sole super eum veniente, statim applfcudeudo .pliei, ut gratia tua dignus merear inveniri. Ave,
se illi aperit; eo vero recedente, a tristis se in regina misericordiee,sponsa Christi, mater Dei, filia
ipso constringit, complicat, atque claudit. Huic summi Patris, amica Spirilus sancli, salus mundi,
assiniilaris, virgo purissima. Nam cum sol justitiae, lumen Eeclesiae, dulcedo pielatis. Ave, regina vir-
videlicet Verbum supernum prodiens, nec Patris ginum, imperatrix angelorum, exsultatio bonorum,
lhiquens dexteram, ad opus suum exiens, susceptu- amica pacis. Matervirgo, dulcis femina, lucerna
rus naturam nostram, ingreditur uteruiri tuum, justitiae, dOctrina sanctitatis. Ave^ rosa placentior,
volens induere carnisnostraepallium, et ex puris- lignum vitee,lilium paradisi, Trinitatis triclinium,
simis tuis s^nguinibus sibi fabricare indumentum, oeterniVerbi palatium, felix coeli porta, solamen ift
quam gratanter, quam festfne illi affectum tuUm moerore. Ave, plena gralia, mater pauperum, advo-
reserasti, summoe[F. , sinum] mentis dilatasti, de- cata peccatorum, sceptrum aequitatis, gaudium ani-
siderium extendisti, et ut diu tecum remaneret, il- mee, pax peccatoris, tripudium et laetitia cordis.
lum amoris amplexibus restrinxisti! Cum vero Ave, nostra flducia, firmamentum debilium, splendor
post mortem suam se a tuis aspectibus absentavit, in tenebris, fundamentum fidei, portus indulgentioe,
remansisti tristis et solitaria, doiens et gemebunda, via poenitentiee,fons dulcedinis, causa nostrae sal-
multisque calamitatibus oppressa. Et sicut solse- vationis. Sed quia amplius te honorare cupio, Chry-
quium est gratum oculis in colore, sic tu ex humi- sopasum lapidem pretiosum tibi offero, quem in vi-
litate et benignitate tua fuisti oculis supemee ma- cesimo primo loco tuae coronee afligere curaho.
jestatis grata, totiusque sanctaeTrinitatis aspectui JJ j Chrysopasuse aureo pallore refulget, et colore viridi
placenlissima. Et ut ex odore recreat odoratum, decoratur. Cui quia similis efiiceris, debet merito
sic tuae virginitatis fragrantia redoluit angelis, sa- tuae coronae affigi. Tu enim tanquam aurum ante
cris puellisChristi, oblectamentumpraebuit Dei Filio, Deum rutilasti, et sanctorum operum virore ei com-
odorem fudit mirificum, et coelestis Jerusalem cun- placuisti. In auro sapientia, in virore virginitas de-
ctis civihus voluptatis spiramentura. signatur. Fuisti etiam, Domina, virgo pura, virgo
ORATIO. sancta, virgo immaculata, mente et corpore illibala.
Et quia te virginem Deodedicasti, primaque illi vir-
0 igitur, puella virginea, humilitate placida, virginitatem scientia et sapientia copiosissimae
tutibus odorifera, charitate ignifera et luminosa ! datae suntvovisti, tibi; ideo et virgo prudens, et femina
Tu cor devotummira dulcedinedelectas et inebrias, sapiens, construxisti domum luam, non dico, tibi,
pectus purgas et castificas, animam irradias, et sed Deo. Nam ille qui in ccelis habet habitationem,.
et
illustras, serenas, omnia interiora illuminas. In tua et pulchritudine tua illectus, in tua san-
amorera tuum, oro, ut ferveat affectus specie
meus, lique- cta anima constituit thronum suum, et in tuo alvo
scat anima mea, inflammetur cor meum, gratia tua virgineo domicilium suum; ubi compegit nostrau
refoveantur viscera mea, dulcore tuo impingue- substantiae pallium, quo vicil humani generis inimi-
scant omnia inleriora mea, nunquam deficiat laus cum; ex quo traxit sanguinem purpureum, delen-
tua^de ore meo, nec amor tuus de preecordiis meis, tem nostraeperditionis chirographum,placantemque
nec sanctum nomen tuum de corde et memoria nobisDeum Palremomnipotentem. Sed quia f lantae
mea, ut te semper sentiam proteclricem in tenta- _ majestatis habitalionem non ornatam rainime decet
tione, consolatricem in tribulatione, et in periculis 'J ( apparere, ille qui in le posuit tabernaculum suum,
adjulricem, in nubilo illustratrieem, in acerbitate ornavit te septein donis Spiritus sancti, tanquam
dulcoratricem, in adversitate liberatricem, in neces- septem pretiosorum lapidum nobilissimoornamento.
sitate subsidium, in conflictu mortis solatium, dux Primo ornavit te dono sapientiae, quo tota es ele-
fideiis et socia ad angelorum gaudia. Amen. vata in divinis per amorem ecstaticum. Secundo
CAPUT xxn. ornavit te dono intelleclus, quo in arcanis es dila-
in corona tata per splendorem hierarchicum. Terlio dono
Chrysopasus Virginis. concilii, quo facta es prudens, sagax, et astuta per
Una mulier Bebrwa fecit confusionem tn domo• documentum coelicum. Quarto dono scientiae, quo
Nabuchodonosor(Judith,xi\, 16). Mulier Hebraea facta es in Scripturis educala per Christi magiste-
est virgo Maria, virtutum monilibus adornata, abi rium. Quinto dono 'fortitudinis, quo sis fortis, con-
Abraham patfiarcha Hebraeanuncupata ; b quod dei slans, et vigorosa contra omnem adversitatem. Sex-
radice Jesse velut virga vernula propagata, floremi to dono pietatis, quo sis clemens, pia et viscerosa,
protulit pulcherrimum Dominum nostrum Jesumi propter infusam gcharitatem. Septimo dono divini
Christum, cujus odore resurgunt mortui, ciijus fra- limoris, quo sis mens simplex, et timorosa erga
grantia c resperguntur cceli et inferi, cujus red- tremendam majestatem.
olenlia recreantur homines universi. Tu vero virga; ORATIO.
Jesse gracilis, extenuata coelestibusdisciplinis, virgat
aromatizans fragranliam charitatis et sanctitatis, Et ideo rogo te, clementissimaDomina,ut tua gra-
virga dominationiset virtutis, confusionem in domo• D ] tia muniat frontem meam, illustret sensus meos,
Nabuchodonosor,id est, diaboli fecisti, cum virgam corpus castificet, sensus sanctilicet, cor inflammet.
lyrannicam ejus confregisti, exstinguens Holofer- Virtus intret in animam meam, illuminet conscien-
nem ipsius principem, principatum et dominationemi tiam meam, purificet carnem meam. Gratiaetvirtus
ejus d a nobis evacuando, crudele jugum ejus a fatua me tueatur in tentatione, me consoleturin tribu-
cie olei fecisti computrescere, et ab oppressioneno- latione, mihi assistat in periculo, me protegat a pec-
stra sceplrum durissimum deperire. Et ideo beatis- cato. Gratia tuamihi assistat orando, legendo, medi-
sima ab omnibus praedicaris, per quam salus datur tando, loquendo,comedendo,vigilandoet dormiendo.
mundo, gaudium coelo,honor et gloria Deo, pax pec- Misericordiaet pietas tua remittat mihi debita, cu-
catoribus, spes lapsis, lux caecis, Ecclesiae gratia et; mulet merita, restauret perdita, acquirat mihi bona
benedictio, j'ustis perpelua beatilUdo. Propter quodI sine mensura. Gratia et virtus lua iilustret mor-
cum sis talis, ac tanta, omniumque bonorum posti tem meara, repellat hostem meum, eruat me de
a Idem, veluttristis in se ipso constringens, com- e Alva, et quia.
mticat,etc. f Alva , tantw majestati habitationem non ordi-
h Ms. nost., quw. natam. Ms. nost., majestatis .... non honora-
* Respergunt,Alva. tam.
">A nobile edebat Alva pro a hobis, quod est: e Ms. nost., mens mitis, simplcx,etc.Credimus le-
m Ms, gendum mentc milis.
*JK An e HimirwnMciT nDTTRA\ DPFNnir.F.a 316
manu inferni, et perducat me ad gaudia paradisi. A tterrestria, terrificans inferna, luxreducens erroneos'
Amen. Ilaetificanslanguidos, exhilarans angelos, et omnes
CAPUT XXIII. c
curiae paradisi sanctos et justos! 0 lux revelans my
Hic Oriona stella sptendida in corona Virqmis s
steria , delegens absconsa, irradians latebrosa! no-
collocatur. B maculosa detege, nostra ruinosa erige , opacis
stra
Vidi speciosamsicut columbam, et circumdahant tem et nebulosis nostris refulge, infirmanlibus da sopita-,
eam flores rosarum, et lilia convallium. Merito, Do- tillustra [F. sospitatem], moerentibus jucunditatem,
mina, Spirilus sanctus tuum ascensum inhocverbo
j
.et peccatores ad poenitentiam , confidenles
miratur. Tu siquidem espulchra fide, speciosafacie, , sperantes iu te perduc ad gloriam aeternam.
decora mente, formosa a sanctitate; simplex ut co- Amen.
lumba, et candida in anima, omni mundilia et inno- CAPUT XXIV.
centia deaibata; qnam circumdant astra lucenlia
angelorura, et apostolorum, rosoe fragranles marty- Situatm Berylli lapidis pretiosi in corona Vir-
rum, violaeredolentes confessorum, lilia candida ginis.
virginum. Est autem rationalis condecentia : nam Facies candelabrum de auro purissimo (Exod.
innocentia et puritas tua excedit innocentiam angelo-
rum, sapienlia lua apostolortim intelligentiam, con- xxv, ;hoc 51). Tu, Domina gloriosissima, candelabrum
stantia tua martyrum tolerantiam, prudenlia tua fuisti, cui supposuit suam lucernam Deisapientia,
confessorumsolertiam, caslimonia tua virginum con- _ ut ' amissam quaereret drachmam. Te filioeJerusalem
tinenliam. Quis enim angelus in divinis sic rapitur? B " attentius
\rum 'intuentur, ut currant in odorem unguento-
•
Quis aposlolus sic in amore succenditur? Quis mar- fuisliluorum, in luminestudium virlulum tuarum. Tu mensa
et agnitionem. In te
lyrum in paliendo conslanlior? .Quis confessorumin fuit per divineelegis
opere virtuosior? Quoevirgo aut sancla femina in ,rum propositio panum per patrum exempla, ef bono-
castitate mundior? Idcircocum tam mirabilis existas ; operum exercitationcm. Arca fuisti per glorio-
in omni grati.a, volens mihi illam a te, Domina, com- sum '' thesaurum fecunditatis; thuribulum Dei aureum
parare, preesento tibi Orionam stellam clarain et per devotionem orationis, quain totam incanduerat
]amor aeternitatis : urna per circumspectionem,
splendidam, ut in ea corona lua illustretur, et in manna
loco vicesimo secundo afligatur. Est autem Oriona per divinipartus suavitatem, virga per regiam
stella splcndida,pluviaedifliisiva.Tu enim, Domina,. auctoritatem, tabulaetestamenti per scientiaeplenitu-
fttisti Oriona splendida, cum Deum fitle concepisti, dinem, propitiatorium per affectttmpietatis. In Dei
et splendidioreffecta, cum post partum inviolata per- tabernaculo nihil erat quod non auro vestirelur. Sic
mansisti; splendidissima, cum in choro gioiicesuper\ et tu, Domina, quasi tabernaculum es quod c sancti-
choros angelorum et archangelomni exaitata fuisti.' ficavit Altissimus; tota fuisti aurea, quia charitale
Et cum sis coelestis area compluta, coelesli rorc plena. Tu es stella maris, quia ad te miseri suspi-
imbuta, infundis nobis pluviam gratiao et devolionis, rant, ad te spiritus angelici aspirant. Duo cherubim
pluviam poenitcntieeet contritionis, pluviam doloris!' obumbrantia et
propiliatorium sunt, Gabriel archange-
Johannes evangelista, ante thronum tuum
et lacrymalionis, pluviam dulcedinis et consola- lus,
tionis. carmina laudis et gloriaejubilantes. De thuribulo att-
0RATI0. p"C reo, idest, inde ttio pectore virgineo ascendit fumus
aromatum conspectu Domini, quia per te, quoe es
0 igitur nobiljs et generosa Mater aeterniet b in- mediatrix et advocata nostra preccipuaapud Deum,
carnati Verbi Patris, quae mundo perdito subvenistii nostra defertur devotio, et per te propitiari nobis
per fructura salvificum, ex immaculatacarne tua perr ej'us dignatur miseratio. Idcirco, ut Deum pro me
candorem virgineum et rorem mirifice procuratum!! digneris exorare, illumque mihi propilium reddere,
0 praeclara puella in matrem summi Regis ab _Eler- oltero tibi Beryllum lapidem preliosum quo corona
no et ante saeculapraeparata! 0 regina splendida! a tua decoretur, locoque vigesirrio tertio situetur. Est
Spiritu sancto in sponsam oranium virtutum monili- autem Beryllus lapis clarus etviridis, efficaciamba-
husadornatam, aprimo diluculo exoplatam, opus s bens facere hominem gratiosum, et contra hostes
mirificum a summo Conditore varietate mirifica vi-- invictum reddere. Tu enim, Domina, hunc Iapidem
viiica coinpactum, totius sanclitatis et perfectionis § quodammodorepraesentas; nam per donum sapientiae
sculptura mirificentius decoratum ! Ego indignus etit fuisti clara et splendida, nulla macula denigrata,
vilis peccator, licet pollutus vitiis, maculatus concu- nulla sorde unquampolluta, nullo vitio, contenebra-
piscenliis, et inquinatus sordibus, turpatus volupta- ta; sed per gratiam supernae illuminationis fuisti,
tibtis, involutns tenebris, obscuratus peccatis, vaguss velut quoedamemanatio Dei omnipotentis , clara et
corde, instabilis mente, majestatemtuamcupio extol- [- sincera, in qua nihil inquinatum incurrit. Clara fuisti
lere laudibus, tua sancta merita efferre praeconiis, ;, in anima, in vultu lucida, in corpore nitida, in facie
virtutum et gratiarum tuarum insignia titulis glori- i_ angelica; clara ad discernendura ambigua, clarior
flcare devotis. Sed o tu, Domina, queein tuo incessu u _ ad cognoscendummysteria, clarissima ad intelligen-
habes honestatem, in luo aspeclu venuslalem, inn D " dum et speculandum divina. Et quia ajternam Dei
manibus liberalitatem, in oculis verecundiam, in la-i- sapientiam gestasti intuo corpovehumanatam, habes
biis facundiam, in auribus clementiam , prudentiam n venerationem inclytam, claritatem perpetuam, et
in vcrbo, sanctitatem in animo, Dei sapientiam in n gloriam incorruptam Dei; et gralia, qua fuisti re-
peclore, divina arcana in mente, Verbum Patris,5, pleta, fecit te semper virentem et viridem, produ-
numanatuna in ventre, lotaque gratiarum omnium ri cendo germen justitiae, florem innocentiae,fructum
ornamentis circumstantiata, intus et extra rutilans is misericordiee.Tu enim emisistifolia bonoevoluntatis,
decore praecipuo,mederenostrislanguoribusetinfir-r- lilia castitatis, violam pietatis, rosas patientioeet vir-
mitatibus, infundelumen sensibus, pectus aridum m tutis, poma sanctaeet perfectae charitatis. Ex abun-
perfunde unctione mirifica, etomnia mea intimaillu- x- dantia etiam tuee pietatis et misericordioetuos ser-
minatione gloriosa, ut sic sermones sanctos et gio- o- vientes, in te confidentes, facis per bona opera Deo
riosos et devotos tibi ofleram, el verba flammantia,a, et angeiis gratiosos ct placidos, et conlra impetus
tuuin amor.eraredolentia tibi devote decantem. Tu "u daemonumper fidei constantiara stare fortes et in-
enim, Domina, es illa, de qua scriptum est : Dixit :it victos, ccelesti d gloria et corona oraemiandos.
beus, fidt iux, et facta est lux (Genes. i, 5). 0 lux
ix ~. - Amen.
pura, luxpulchra, Iux illuminans ccclestia,illustrans
ns
« Alva, sanitate. « JEdificavit, Alva.
b Ms. nost., increati Verbi. 4 Deest gloria in AlvceEdit^.
317 APPEND.II. OPP. SUPPOS. — CONTIN.CHRON. B. ISID. — PR^F. 318
CAPUT XXV. A in conscientia munda et nitida per fidem rectam, in
dccorus coronw in corpore candida et decora per eastilatem virgjneain.
Camamilla, fios Virgtnts Ideout regina spcciosa, sicut columba liliis vtrgineis
uttimoloco. constipala, una cum eis cantas canticum novum ante
. tecit r&xSalomon hronum de ebore grandem, et Agnum, super niontem Sion stanlem, s.uper thro-.
vestiviteum auro fulvo nimis, qui habebat sex cjra- num Patris sedentem, quod nemo cantare potest,
dus (III Reg. x, 18). Salomon noster, Christus iiisi in albis ambulantes, nomenAgii etPatrisejus
Rex pacificus,sapientia singularis, amabilis gloria et scriptum habentes in frontibus suis. Quia, ut dicitur,
potenlia, thronum sibi aedilicavit,tuumvidelicetute- veritas non quoerit angulos. Propter, veritatem et
rum, in quo incffabilisilla majestas requievit. Thro- mansuetudinem, et justiliam, pro quibus mirabiliter
nus eburneus fiiisli, quia tria sunt in ebore queeple- te deduxit Chrisfi dextcra, dicta es rolunda, non an-
nissime in te fuerunt. Est enim mirabilis candoris, gularis. Sed et tuarum virtulum fragrantia superai;
natura frigidus, de casto nascitur elepbante. Ita et orania genera aromatum, odor tuae pielatis et roise-
tu, gloriosissimaVirgo, candida fuisti, qui ab omni ricordioe super tbus el balsamum, redolentia luae
pollutione segregata; frigidissima,quia ab oestucar- charitatis et amicitioe vincit suavitalem omnium
nalis conrupiscentioeelongata, de castis palriarcha- unguentorum. In medio tui palfore aureo rutilans,
run> amplexibusgenerala. Grandis ideo dieeris, quia quia sapieniia cordis tui est b speciosior sole, pru-
si multa in creamris inagna sunl, nibil tanien tam clentia corclislui ct pectoris est splendidior luna, lui
niagnifieuni fecerunt opera digitorum Dei. Auro inUilectus c scienlia super omnem dispositionera
fulvo vcstiris, quia purissimo sapicnlice nitore co- R sfellarum rutilat decoremirabili. Nee niirum, si ful-
loraris. Sex gradus throni sttnt sex opera misericor- **ges et rutilas sapicntia, cum sempilcrnam sapientiam
diae, quibus tu, Virgo gloriosa, plena exstitisti, quee Dei Patris in tuis caslis visceribusde Spirilu sanclo
opera ki luo bono filio expeudisti. Nam ipsum esu- conceperis, ipsamque carnem velatam in salutem
rientem pavisti, lacle virgineo potasti, eum in tha- nosiram niundo protuleris. lleecigitur sapientia incar-
lamo lui venlris excepisti, nudum in pannis invol- nata esld lux mundum illuminans,peccatores salvans,
visti, infirmum vagientem sacro ubere rccreasli, in ccelestia irradians, homines et angelos perpeluo
carcere noslroemortalitatisposiiumnuiristiet fovisti. fcedereconnectens et copulans.
Duaemanusthronumcomplectentes,duaeviteesunl,sci- Igitur de hac corona, quani libi, Mater Dei,'virgo
licet acliva et conlemplativa,a quae in te cuin catena perpefua, pollicitus sum, me dixisse hucusque suffi-
charilatis conjunguulur. Duo leones sunt Gabriel ar- ciat. Et si quid hene, et prout maleriae compelit,
changelus el Joannes evangelisla , quoruni alter dicere potui, illud divinoe gralioe meritisque tuis
dextereetuoe,altersinistreecasticlcputaii sunt. Leones ascribo. Quaevero minus recte seu minus caule pro-
dicuntur propter rugilum altisonaj eructalionis, quo- tuli, meoeinsipientiee imputo, atque peccatis meis.
rum unus dicit: Ave, gratia piena, etc. (Luc. i, 28). Et quia tantam niajestalem indigne pauco [F., pa-
Alius dicit: In principio erat Verbum, elc. (Joan. veo] coutrcctasse, veniani peto. Indulge, purissima,
i, 1). Vere non est simile opus in omni creatura poenitentiet supplicanti te, ex malitia non offendenti,
coniposilum,quia islud ordines angclorum Iranscen- sed de lua benignitaie conlidenti, seu proesumenti.
dit. ldeo excellentissima Domina, cxlollens et trans- Cum sis regina misericordiarum, advocata peccato-
cendens omnia, tanquam nobilissimae imperatrici rum, excusatrix criminum, defensalrix e pupillorura,
promisi tibi coronam fabricare, nen qualein decuit, C quoe in sede impeiiali resides, cum unigenito tuo
sed qualem mea exiguilas inveaire vel cogitare po- Domino nostro Jesu Chrislo regnas laudanda et
tuit, in cujus loco ultimo restat collocare Camaniil- glorificanda, per infinita seeculorumsoecula. Amen.
lam pro ejus congruo complemcnto. Est auieni f Explicit liber de laudibus et honore beatw virgi-
Camamilla flos candidus, sphaericus et rotun- nis Mariwex viginti quatuor lapidibus in coronwsuw
dus, odore gralus, quodam in medio aureo nodulo positi capili gralis Domino nostro Jcsu Christo Sal-
decoratus. Huic, Doraina, congrua similitudine com- vatori tolius undi.
pararis; nam in anima es dealbata per innocenliam,
» Alva, quod in te.
b Alva, preliosior. amplexalus; dabit capiti luo augmenta gratiarum et
c Deerat scientia in Alvee Edit. corona inclyta protegel te. Gloria in excelsis Deo,
Quare suspicaba- gratiarum actio, ct vox laudis; qui nunc per oracula
tur legendum tuus inteileclm. de ccelolapsa, niinc per prophetica mysteria, nunc
d Ms. nost., lux vera mundum, etc.
e Alva, populorum. per lucem evangclicam,nunc jper apostolicam tubam
f In Ms. noslro ila desinit hic tractatus : multifarie multisque modis [Forte suppl. provocat
Explicit. nos] ad amorem virginis Mariae, reginoe angelorum
Deo gralias. Deinde hoec habentur : « Arripe eam serenissimae.t
et exaltabit te; glorificaverisab ea cum eam fueris
GONTINUATIO CHRONKOMM B, ISIDORI
S. HILDEFONSO SUPPOSITA.
PRJIFATIUNCDLA AD LECTOREM.
Lucas Tudensis episcopus, qui jussu BerengariaereginaeChron.con mundi scribere aggressus est soecub
xiv, primus fuit qui illius operis quasi fundamenta jacturus, post chronicon ab Isidoro scriptum usque ad
Sisebuti regnum, nobis obstrusit pracsentem prosecntionemChronicorum, lanquam sti HildefonsoToletano
praesulecompositam, cujus operis nuila anterior exstabat memoria. Unde Tudensis illud hauserit, incertum
est. Sunt qui cum Laurenlio de Padiila putanl totum id quod sub Hildefonsinomine venditavit, fuisse ah
illo confictum.A nobis nunquam impetrabunt ut de viro probo temerc cogilemus: mirari tamen satis non
possumus tantam viri credulitatem, quitot fabularum porlenta non viderit, quibus hoec historiaepars loia
319 AD S. HlLDEFONSI OPERA APPENDICES. 320
contexta est. Quare jam nullus est historicus, qui eam yelut commenlum putidura non despiciat, indignum
prorsus qtiod sancti Hildefonsi aliquando existimatum sit.
Inler alia quamplurima, sanctum Isidorum sedeni Hispalensem tanquam primalem obtinuisse diserte
asserit mendacissimus consarcinator nugarum, Theodisclum queradam introduccns illius successorem, nulli
hactenus antea nolum, nec ullis proesulum catalogis ascriptum, ob aposlasioe crimina dignitate depositum,
exsnlantemque; qua occasione primatialem dignitatem ad Ecclesiam Toletanam translatam commen-
tatur.
Huic fabulae aliatn non minus ineptam atlexuit de Mahtimetis impii prophetae adventu in Ilispaniam, ejus-
que Cordubaepraedicatione instituta; quem fingit de reditu M. Isidori ex urbe admonitum a diabolo, aufu-
gisse, atque ea ratione vincula, carceres, pcenasque j'am ab Isidoro indictas evasisse.
Quis ha:c legat, qui historiam veram infamis prophetoe cjusque vitae chronologiam observaverit, quin ista
portenta non rideat, ac mirelur homines fuisse qui tot insulsis anilibus fabulis vel fingendis, vel narrandis,
delectarentur?
Hoecvel levitcr indicata satis sint ad liujus monumenti falsitatem suadendam, alque ab Hildefonso nostro
illius invidiam ablegandam. Qui plura velit, consulat D. Nicolautn Antonium in sanclo Isidoro et Hilde-
fonso, ubi has fabulas diffuse insequilur; tum P. Florez, in tonio V Ilispaniee sacrec et alibi, ubi de primatis
dignitale sancteeEcclesioeToletanec vcrba facit.
Nos interea ejus Editionem reprocscntamus ad exemplar editionis factoe a Francisco Scotto, in tom. II
IKspaniaeillustratee, qui eam ex Tudensi transcripsit cum hoc eodem titulo, quem praefigimus.
IWCIPITCONTINUATIO CHRONICOUUM BEATI ISI- j\. Frumentumdabit ac oleum,dabit optitnaqureque,

DORIARCHIEPISCOPI HISPAI.ENSIS PER BEATUM Si pura menle complaceatisei.
Si neglexeritisea, non impuneferelis ,
ULLF.PHONSUM ARCHIEPISCOPUM TOLETANUM Ctitnrecle prava puniatacta Deus.
COMPOSITA. Indc cadenl Golhihellis, el barbarushoslis
Vospremel innumeraclaile,timore, fanie.
Qtioniamproeclarus doclor Isidorus eelates mundi Tunc convertiinini,tunccrimina plangite vestra,
et quorumdam impcratorum el regum historias ah El statimDoiiiitiusauxiliatorerit.
exordio mundi usque ad terapus Sisenandi regis Go- Gloriamajor-erit vobis,et gratia Christi
lliorum docili compendio palefecif, nos a tempore: ExtolletGothosuoeriore bono.
quo ipse desiit sumamus piincipium, ne proesenlium Degestis ejus hoecinter regum aclus annotavimus,
Iieroum mcmoria a fultirorum nientibus diluatur. quia ipse depraeclara regum Gothorum stirpe, patre
AZr&DCI.XXI, anno impcrii Heraclii decimo octavo, Sevcriano Carthaginensi duce, exslitit procrealus.
post Suintilanum regcm Sisenandus rcgnal annis' Posl transitum autem ejus mense uno rex calholicus
U'H)us. lsle synoda episcoporum egit, patiens fuit, Cbintilianus Toleti decessil, bono line perfunctus.
regulis calholicis oiihodoxis sletit. Toleti finivit; Suecessit bealissinio doctori Isidoro Theodisclus, na-
vilam. lionc Graccus, varietate linguarum doclus, exterius
Mra DCLXXIV, 1
anno impcrii Heraclii vigesimo locutione nitidus , interius autem, ut exitus demon-
primo Chintilanus rcgnum accepit. Synoda plura1 stravit, sub ovina pelle lupus voracissnnus. Nam
Toleti cum episcopis egit, et subditum regnuni in1 libros quosdam de Naturis rerum et Arte medicinae,
fide catholica firmavit. Regnavil annos quinque, necnon et de Arte notoria, quos pater Isidorus fa-
j>
menses quatuor. Anno sexlo regni Chintilani doctor ctindo stylo composuerat, et neduin ad publicum
et legislalor Hispaniarum Isidorus stans in ecclesia, venerant, in odium fidei corrupit, resecans vera, et
peracto sermone ad populum, el expandens mantim1 inserens falsa; atque per quemdam Arahum nomine
ad coelum, ac benedicens omnibus, Deo sibi bacte- Avicennam, de Lalino in Arabicum transtulit. Hic in
nus tradilum gregem commendans, felicissimo somno1 his et aliis pluribus infidelis inventus, et erroneus in
obdormivil in Domino, senio sanctissimo decoralus. articulis fidei comprobalirs, per synodum ab archi-
Exstitit quippe spiritu propheliee clarus, in eleemo- episcopali dignitate degradatus est. Asserebat enim
synis largus, hospilalitate praecipuus, corde serenus,> Dorainum nostrum Jesum Christum cum Patre et
sententia verax, in judicio juslus, in praedicatione ; Spirilu sanclo non esse unum Deum, sed potius
assiduus, in exhortalione ltctus, in lucrandis Deo> adoplivum. Hic, ut diclum est, privatus honore sa-
animahus studiosus, in expositione Scripturarum1 cerdotii ad Arabes transiit, et sectoepseudoprophetae
cautus, in consilio providus, in habilu humilis > , Mahomeli adheesit, et plura docuit delestanda sub
in mensa sobrius, in oratione devotus, honestateJ imperatore Heraclio. Tunc temporis dignitas prima-
preeclarus, semper pro Ecclesia ac vcritatis defen- tiae translata esl ad Ecclesiam Tpletanam.
sione mori pronus, et in omni bonitate conspicuus. Heraclius adversus Cosdroam regein Persarum
Preeterea Pater cxstitit clericorum, doctor et susten- gessit bellum anno imperii sui sexto, et Sisebuti re-
talor monachorum ac monialiuin, consolator moeren- gis Gothorum sexto. Quo dcvicjo el occiso, ac Jero-
tium, lutamen pupillorum ac viduarum, levamen> solymam delata cruce Domini, etviso angelo super
oppressorum, defensor civium, attritor superborum,-> portas Jemsalem, inde ad propria reversus est cum
persecutor et malleus heereticorum. Rexit archiprae- C gaudio magno. Hoc tempore «ledignantibus Orientis
sulalum Hispalensis Ecclesiae quadraginta annis, di- gentibus vecligalia et tributa reddere Romanis, coe-
versis fulgens miraculorum signis, primatiee digni- perunt pro viribus rebeliar». Tunc surrexit quidam
late florens, el Romani papaj in Hispaniis vices ge- iniquus concionator, ortu/; in Arabia, nomine Ma-
rens. Sacerdotibus, regibus et populis, divinas etI humet. Qui pessimus seduclor videns inler Orienta-
humanas leges tradidit, et Romaiio antistiti humiliterr les et Romanos orlam diseordiam, se contra Deum
obedire praecepil. Nolenlibus obedire malediclionem II erexit el Christianorum imperium, 6eductorie hor-
intulil, et eos a fideliiim consortio separavit. Mullis s tans genus Arabum, atqjte dicens non dehere alte-
librorum voluminibus Chrisii Ecclesiam iniormavit,> rius genlis domino suhjugari, quia Dominus illis es-
et in pace quievit ocraDCLXXX. Toletnm acl synodum 11 set provisurus, de suo genere ducem benevolum
episcopos convocavil, et orc prophelico eis sui obituss concedcndo, quem haLierent ut fratrem, cum quo
diem, et Hispaniis ventirra praedixit. eliam Dominus loque.relur. Haec et "his similia cum
Sidushonestalis, lux niorum,sol probitatis, prajdicaret illis verbis suasoriis, et virlutes quasdara
Haecait in synotloToletivir sacer ille siniulatas, et miraetila artibus magicis facerc videre
Isidorus,per quem floruitalmafides. tur, extemplo IsmaVjlitU), sicttt brula animalia tjuibus
Si servaveritisquaevobisprrecipiunlur, non est intellectus, paulafuu debono in niahuu rou-
ServabitChristusvosin amore suo. tati. derclicla fida catholica. ccefjeftint ei crcdere. e1
324 APPEND. II. OPP. SUPPOS. — CONTIN.CHRON.B. ISID. 32-
eum in tanta veneratione habere, ut eum prophetam X illi preeliaturusoccurrit; ubi dum inter se acrius di-
praedicarenta Deo missum, et sibi eligerent regem, micarent, Theodorus interfectus est, et exercitus
simulatis illius seducti miraculis, et facundia decepti. Christianorum maxima pars occubuit diro gladio, et
Erat enim pulcher, facundus, et fortis , et magicis caeterifuga lapsi sunt. Tunc Agareni de Romanorum
artibus valde imbutus. Iste Mahometus Saraceno- fuga validiores effecti, audacius appetunt Syriam, el
rum et Arabum princeps, ut fertur, fuit de genere depopulantes patriam, apud Damascum, nobilem
Ismael filii Abrahae.Qui cum in adolescentia ccepis- quondam Christianorum urbem, sibi regni solium
set esse mercator providus, pergebat frequenter firmaverunt, et dictis Mahumetitribuebaut fidem, di-
cura camelis suis apud jEgyptum et Palestinam, et viuam in eo Iatere potenliam asserentes. Mahumetus
morabatur cum Judaeiset Christianis, et maxime autem inter caeteranefanda quae docuit, sectam Ni-
cum quodam monacho Antiocheno superstitionis colai advenae Antiocheni, qui unus de seplem apo-
amico, qui vocabatur Joannes; a quo tam novum stolorum diaconis fuerat, jam per apostolos emor-
quam vetus superficialiter et superstitiose didicit tuam, suscitavit. Quam Dominusin Apocalypsi an-
Testamentum. Et cum hac illacque cum diversis gelo Ephesi Ecclesioescribit, se odire dicens: Odisti
speeiebus aroriaalumet divitiarum causa lucri per- facta Nicolaitarum, quw et ego odi (Apoc n, 6). De-
geret, contigit ut Corrozatam ingrederetur provin- cimo autem regni sui anno, quia dixerat se moritu-
ciam. Qujus provinciae domina, queeCadiga vocaba- rum, et tertia die resurrecturum, Albimor discipulus
lur, ut vidit juvenem, primo in illius pulchritudine ejus volens experiri utrum vere a morte resurgeret,
et eloquentia raenle capta, coepit diversas species, callide Mahumeto efticacissimumvenenum obtulit,
quas secum Mahometattulerat, contemplari, et ei n" quo statim repenlina mutatione Mahumetmortis suee
familiarius adhoerere.Quam Mahometcaute incan- terminum sensit. Unde quibusdam sibi astantibus
tationum suarum perstrinxit phantasmate, et astute dixit quod per aquam remissionemacciperent pecca-
paulatim coepit ducere in errorem, dicens ei, quod torum, et statim mortuusest. Discipulivero ejus dili-
ipse esset Messias, quem venturum exspectabant Ju- genter custodiebaut corpus ipsius, exspectantes quod
daei.Auxiliabanturei non solum regina Cadiga, quee resurgeret. Sed nimio erumpente fetore, cum jam
ab eo decepta erat, sed etiam mulli Judaeorum,qui sustinere non possent, eis abscedentibus Albimor
ad eum de diversis partibus concurrebant. Omnes post undecimam diem reperit corpus ejus a canibus
etiam Ismaelitee et Arabes catervatira confluebant dilaniatum, et diligenter colligens ossa illius, cura
ad eum, attoniti tanta novitate rei. Quibus coepit magno Saracenorum conventu, sepelivit eura in Me-
novas leges fingere, eisque tradere, adhibens ipsis dina Ruphul, quaeLatine CivitasNuntii dicitur.
nefandis legibus de utroque Testamento corrupla jEra DCLXVI, anno Heraclii decimo septimo, post
testimonia. Ideo divinaepaginoe auctoritates perver- MahumetAbubacar de cognationeejus electus in re-
tit, ul tam Christianis quam Judaeis cum Saracenis gem, Arabes fortiter rexit per triennium. Post hunc
adituni proecluderet disputandi. Dedit etiam suis Homer regnavit, qui multis praeliis triumphavit,
edictum, ut cuicunque alia quam ea quoe ab illo Alexandriamcivitatem metrojiolim suo imperio sub-
acceperant praedicaret, animadversione gladii puni- jecit. Post multas victorias in mari et in terra ab ipso
retur. Hujus sacrilegas traditiones Saraceni Dei le- factas, dum quadam die orationi vacaret, a quodara
ges appellant, eumque stiuni legislatorem et nunlium servo suo sagittatus interiit, expletis in regno decem
Dei fatentur. PreefataquoqueCadiga, cum videret il- annis. Sicque error Saracenorum exordium habuit,
lum Judseorumet Saracenorum pariter contubernio C et de Romanis per diversas orbis partes multas ob-
vallatum, existimabat in illo divinam latere sapien- tinuerunt provincias et victorias. Atque, ut fertur,
tiam, et cum esset vidua, accepit eum sibi mari- tanlorum malorum causa Romanorum avaritia fuit,
tum; et ipse Mahumet nomen regis assumpsit sibi qui sibi subditas nationes jugo servitulis intolerabi-
imposito diademate regni. Coepitdeinde se in armis liter opprimebant; unde opportunitate male habita,
gerere strenue, et regis ac prophetae sibi nomen et eorum dominium quam citius a suis cervicibus ex-
insignia usurpare. Post heecvero coepit cadere fre- cusserunt, se nefariis ritibus Mahuraetimiserabiliter
quenter caduco morbo, et epileptica passione. Quod implicantes. Hic enim fuit cauda draconis, de qua
regina Cadiga cernens, adniodura tristabatur; eo Iegitur in Apocalypsi quod dejecil de coelo tertiam
quod nupsisset homini quem credebat arreptione partem stellarum (Apoc. xn, 4). Sed jam ad reges
daemonumlaborare. Ille autem aslute leniendo de- Gothorumvertatur stylus.
cipiebat eara, dicens : Quia angelum Domini Ga- _Era DCLXXX, anno imperii Heraclii vigesimosexto,
brielem raecum loquentem contemplor, et non fe- post Chintilanum regem Tulga regnat annis tribus.
rens splendorem vultus ejus, utpote carnalis homo, Iste blandus et catholicus per omnia fuit. Regna sibi
deftcio et cado. Haec dicens, queedam signa et mi- subdita in pace dilatavit, in j'udicio rectus, et largi-
racula magicis artibus facere nitebatur. Verumta- tate ac lenitate claruit. Synoda a suis decessoribus
men, utfertur, diabolus transfigurans se in angelum facta firmavit. Toleti decessit.
lucis, quaedamei praedicebat futura. Unde est ut _Era DCLXXXII, anno imperii Junioris Heraclii pri—
in exordio suoe subdoiaepreedicationisadiret Hispa- mo, Chindasvinthus regnavit solus quatuor annis
niam, et Cordubee suae perditionis sectam doceret. ]D mensibus octo, postea vero cum filio suo Reccesvin-
Dicebat enim Jesum Christum Dominum de virgine tho annis aliis sex regnavit, et mensibus septem.
esse natum operatione Spiritus sancti, non tamen Iste a Romano papa obtinuit grivilegium, ut secun-
esse Deum. Quod cum beatissimo patri Isidoro nun- dum beneplacitum pontificum Hispanorum primatiae
tiatum fuisset, qui lunc revertebatur a Romana cu- dignitas esset Hispali, vel Toletietper multa synoda
ria, confestim misit ministros, qui caperent cum. firmala cum episcopis erudivit Ecclesiam.Cujus lem-
Sed diabolus Mahumetoapparuit et quam citius fu- pore ab omni perturbatione quievil Hispania, adeo
geret imperavit. Mahumetus autem post fugam in ut nullus in ea infidelisreperiretur, velqui rebellionis
Africam et Arabiam innumerabiles plebes seduxit, sumeret arma. Libros sanctorum Patr.um diligenter
et regno adepto, cum Israaelitis, qui credebant eum fecit perquiri, et instituta beati Isidori firmiter ob-
ab ore Gabrielis archangeli leges, quas ei trade- servari."Hic perfidum TheodisclumHispalensemepi-
bat, recipere, Romanum imperiura fortiter de- scopum synodali sententia exsulavit, et dignitatem
vastabat. primatiae transtulit ad Ecclesiam Toletanam. Obiit
~Era DCLVI Mahumetus cum exercitu suo partes Toleti.
Arabiae, Syriam et Mesopotamiamhostililer invasit, /Era DCLXXXVI, anno imperii Constantis filii Hera-
el tam ipsas quam vicinas patrias funesta depraeda- cliiprimo, cum ChindasvinthoReccesvinthus filius
ti«ne occupavit.Quod cum nuntiatum fuisset Theo- ejus regnavit annis sex, et postea solus annis duode
dero fratri Heraclii, qui tunc praeerat partibus Orien- cim. Hic fidem catholicamin tantura.dilexit, ut sem-
tis, mox apnd Gahatamcum magno exercitu obviam perperquireretviros litteratos, qui frequenter coranj
323 AD S. HILDEFONSlOPERA APPENDICES. 324
ipso confer.rcntde articulis fidei. Delcctahalur enim A et in villa nomine Gerticos, quoein monte Cauriensi
in divinis Scripturis, et allaria Christi attro, argento, sila esf, propria inorie decessit sub imperatore Con-
gemmis et sericis sumnio sttidio decorabat.a Ter sy- stantino. llttcttsqueetbealtis scripsil Ilildcfonsus Hi-
hoda cum episcopis Tolcti peregii, el leges pracde- spaniarum priinas archiepiscopus Toletantts; qui
cessoribus suis editas firniavit, atqtic quasdam adii- lcmpore dieti regis Reccesvinthi quasi lucifer inter
dil omnino honestali conveiiientes. Cunctos miredi- sidera, tam morum honestate quaui signorum clari-
lexit, et ab omnibus valde dilecius fuit. Erat enim tate, fulsil in Ecclesia Dei. Qui ctiani cloniscoelesti-
adeo mitis et humilis, ut inter subditos, quasi unus bus a perpetua Dci genitriee Maria et Leocadia in
ex illis viderelur. In pace regnum sibi subditum rexit, praesenti vita meruit lionorari.
EPIGRAMMATA S. HILDEFONSO
A PSEUDO-JULIANO
IN COLLECTIONE VARIORUM CARMINUM ATTRIRUTA.
MONITUM.
Vel ipsum solum collectoris nomen, nulli hominum non suspectum invisumque, omnem hisce carminihus
fidem abrogavit, adco ut vix quoerendumjam sit, quare a nobis acl appeiidicein inler apocryphos Hildefonsi
fetus amandentur hrec epigrammata, queeunius Pseudo-Juliani, insignis, fahularum parentis, auctoritale et
testimonio fere oinnia lueantur. Dicimusfere omnia, quoniam ex eis nonnulla, anlc([ti;un Pseudo-Julianus
somnia sua vulgassct, ab ipso Hieronymo de la Higuera producta fueranl ia sua Historia Toletana, tum
ctiam ab aliis antiquioribus citata : qualia sunt terlium pro sancto Helatlio proesuleToletauo, quarlum de
sancto Eufcnio, et decimura, quod hic inseribiiur cletranslatione sancfi Fulgentii omnia tamen a collectore
corrupta atque interpolata, ul suo loco notabimus.
Verumtamen non propterea omnia una eademque sentenlia damnamus. Lubenlius sequimur judieium de
illis a cl. NicolaoAntonio latum, qui non omnia improbarc ausus est. Tria saltem agnoscit epigrammata,
putal) purgarenlur, Hildefonsi gcnuina haberi possent. Ea sunt se-
quee si a versibus interpolalis (ut ipseToleti
cundum de hospitio a suis parenlibus eeclificato,lertium de sancto Heladio, et quarlum de sancto Eu-
senio avunculo suo.
Reliqua tanquam spuria cxplodendaputat, nihil praetermera impostoris commenta continentia. Et credi-
mus certe nullum non manus illi dalurum, qui paulo serius ea percurrerit. Nos vix ab eo discedimus, ut ex
animadversionibusillis subjiciendis apparebit; simulque ut leclorem hanc qualemcunque carminum diver-
sitatem moneremus, diversis characteribus nolavimus.
Preeter hoecepigrammata ex Pseudo-Juliani collectionc desumpta, quoe sunt xn, alterum ultimo loco cdi-
mus in honorem sancli Isidori Hispalensis, creleris non niinus apocryphum, nostro qoidemjudicio. Verum
prolulerat illud, atque sanclo Hildefonso ascripserat auctor Viloesancti Isidori a BoIIandianis edilae, qui
creditur fuisse Lucas Tudcnsis, post illud aliud, quod in collectione exstat numero 10, atque incipit : Crux
hwc alma gerit, etc. Itaque necessario reliquis adjiciendum fuit, ne quid de spuriis operibus sancto Hilde-
fonso aliquando atlributis in hac Appendicc dcsideraretur.
» EPIGRAMMAPRIMUM. ;D CoenobiumEulalieerex Athanagildus et ocdem,
Noster avus, Justecscd prius inslituit.
Lucae sacravit supplex Evanlius oedem, Vir fiiil iste pius, nulli pielate secundus :
Cui Nicolaus eral nobilis ipse palcr. Sed clam proplcr eos qui viguere Gothos.
Lucia nostra parens ; soror et Evantia, frater Sebastianus habet templum regnante Liuva
Eugenius praesulhujus eturbis amans. Urbe sub ; at reparat Ervigius Mariee.
a
Lazarus genitrice mea recta optima pauper Quin tamen eedificatrex Constantinus eidem,
Accipithospitibus, pauperibusque domuin. Tolelique domus tertia sacra fuit.
Quin avia illustri de sanguine nata Gothorum, Vivite magnificis tecta assurgentia divis,
Templa simul Marco sancla Blesillafacit. Qui regitis veslro mcenia preesidio.
Quin ejus soboles NicolaiqueEvantia, conjux
Ophilonisamans, et venerala Deum ; II.
Templa superba Petro sub moenibuserigil urbis, DEnOSPITIO A PAItENTIBlJS SC1SjEDIFICATO.
Auget ilem redditus, complet honore domum.
Hic Ophilo regis soboles fuit Athanagildi, b Lucia cum Stephano genitrix, sed avunculusiltum
Atque meus genitor frater item Stephanus. Computit Eugenius prwsul ad hospitium.
» Supposititium est hoc epigramma, inquit Nico- deincepsde hujus epigrammatis suppositionenon du-
laus Anlonius, continetque cogitationes omnes quas bitabit.
de sancti Hildefonsi slirpe ef, cognatione conceperat b Agnoscit hoc epigramma pro gerraano idem Ni-
artifex; indignum ut imputetur sanctissimo viro, a ColausAntonius. Certe in contrarrum nihil cerlum
qvioomnis superbieeet arroganlieefastus abesse de- adduci potest ; quando traditio ferl sanctum Hilde-
buit. Proeler haecautem quot falsa el absurda invol- fonsuni Lucia etStephano genitum, sanctiqueEugenii
vit? Attendat lector, AthanagilduraregeniGolhorum, nepotem fuisse. Adducitur etiam, auctore eodem Ni-
quem nulli pielale secuntlum fuissc dicit, Ariaiium colao, a Hieronymo de la Higuera in sua Historia
vixisse; deinde eliam Ervigii mcminisse poetam, Toletana, tanquam ad se ex Germania remissum.
quem tamen Ervigium duodecim annis post Hildc- Quod quamvis non gravis momenti sit ad persua-
fonsiobitum fuissc inauguratuni regem constat; ct dendum, tamen pro Hildefonsino ut habeatur non
repugnamus.
325 APPEND. H. OPP. SUPPOS. — EPIGRAMMATA, 32(1
Lazarus hocmendicushabet sub mwnibusurbis, A VI-
Qua via Complulumcursibus apta patet. ADS.t.SCTISSIMUM VIBUM ETDOCTOREM FULCENTIUM.
HI. Fulgenti, nova Carthago qucm reddidit auris,
EJUSDEM CARMEN SEPULCRALE PBOSANCTO HELADIO Teque nimis felix postmodo patre fuit.
PR,ESULE TOLETANO. Inde patrem recipit te gaudens Astigis unda,
a Prasulis Heladii tumba requiescilin ista Qua fruilur Boetis, teque magis fruitur.
Corpus, at iltius spiritus aslra tenet. Corrigis effrenes mores, vitamque tuorum
Toleti reclor fiiit hic, dum degit in nula ; Erudis exemplo doctor et eloquio.
Ex monachoqueabbas Agaliensiserat. Hispalis ipsa tuos cineres cum fratribus aptat;
Ilinc Toletanam rapitur violenterad iirbem, Tres eadem fratres conlinet urna simul.
Confectussenio, sed pietate vigens. VII.
Corporis exuvias marlyr Leocadia cepit, EPITAPHICM AD SANCTUM ISIDORUM HISPALENSEM.
Illa domus regespontificesquecapit.
Unde die extrema surget redivivusad auras, Mens penelrat ccelos,hac corpus dormit in uma,
Ut capiat meritis prmmiadigna suis. Dulcedecus gentis, dux Isidore, tuoe.
Jamque ocloginla seriior transegerat annos, Queetibi discipulus sacrat, praesummemagister,
Gloria pontificuin, fax animosa Dei. Qui fuit exsilii parsque comesque tui,
Hildeftmsusego, quem fecerat ille ministrum, Carmina sume libens, et querritu vivus amasti,
Presolvi sancto qualiacunqueseni, _.
" Post tua securus fata, magister, ama.
Ora pro nohis miseris, clarissime doctor,
IV. 0 decus Hesperioe,religionis honor.
PROSANCTO EUGENIO AVUNCULO, TOLETANOPONTIFICE.Da rogo te facilem, te desine, qneeso,rogari,
l>Prmsulis Eugeniijaeet hic venerabilecorpus, Tcque vocant populi, discipulusque vocat.
QuemLeocadiwlempla Verendatenent. Quem variee cingunt curae, quem densa pericla
Hic monachus fit, mortales dum perfugit umbras, Irifestant, coelifac statione frui.
Et Toletano praesulin orbe senex. VIII.
Vita beata fuit moressine iabe pudici: ADSANCTAM VIRGINEM FLORENTISA*.
. Qualis Isidotus, alque Leander erat. Florentina micans, decus imrnortale pudoris,
Discipulus dat dilecto postrema magistro Intemerata pareris virgineique chori.
Et consanguineofuneris oflicia.
Pauperiem proefersopibus, Christumque marito,
V. Qui tibi dives opum plurimus esse cupit,
ALIUDPEOSANCTO LEANDRO, ET MASSONA METROPOLI-Omnia calce premis, quoefallax mUndusadorat,
TANIS , HOCEMERITENSI, ILLOVEROHISPALENSl. Sponsa Dei pauper pauperis astra petis.
e Leander Pater excellens, quem suscipit /Ether Gaude sorle lua quodvis fruitura per eevum,
Laudibus ornatum, conspicuuratitulis : Agnumqueagna tuum Iaetadebinc sequere.
Incus Arianae gentis, medicalor et idem, Castas funde preces pro nostro, virgo, reatu,
Doctor Isidori, quem generat Domino. Quemque tuus sponsusjuvit, et ipsajuva.
Tu quoque ter felix, Meritensis gloria terrae, C IX.
Mausona,consilio, pectore note, fide. LEOCADIAM VIRGINEM ET MARTYREM.
Ambo pares animis, pietate et iaudibus ambo, A"D SANCTAM
Inque domo magni murus uterque Dei. Nam quibus ipse tuos cantabo laudibus actus,
Vicistis tolerando minas animumqiie rebellem Sanguine clara luo, clarior ipsa fide,
Regis: eum sceleris pcenituisse ferunt. Leocadia, ajlerni sponsi sociata cubili,
Vos soboli regis biforerrireserastis olympum ; Quem modo complexu sed sine fine tenes.
Per vos alter enim martyr ad astra volat, Toleti decus ipsa tui, quam Hispania tota
Alter et ad roseas emergit luminis auras, Invocat, et precibus supplicat usque suis.
Et qua luce caret, tunc jubar ej'ushabet. Te Dacianus agit, fuisiisferalibus aclus,
Vos memorant genti Gothicsetribuisse salutem • Vincere te diro carcere posse pulans.
t.intfiiit et invisumdogma, piumque tenet. Hic crucis auxilio morientumque acta dolore,
Vos merito victrix laurus, sequilurqiie perennis Jam macerata diu, non superata manes.
Gloria, tot meritis debita magnificis. Omnipotensque tuis faciles accommodat aures
Semper vester honos, atque inclyta fama manebit, Optatis, flagro caesaper as'tra volas.
Vosque canent populi, sed magis astra canunt. Et mihi ler misero renitenti splendida vultu
Estis enim aeterna praecinctitempora fronde E lumulo egrediens cernere das facilem.
Inter doctores splendidiore loco. In populi ore pii velum das scindere ferro,
a De hoc epigrammate, sicut et sequenti, nondu- D• dia sui parte confictum est, et spurium, a collectore
bitamus quin legitima sint antiquitatis monumenla. pro libitu interpolalum, ut placet eideni NicolaoAn« f
Agnovitetiam illosante chronicorum falsorum edi- tonio. Equidem noh levem injicit suspicionem, quofl ,
tionem historicus de la Higuera, sed absque interpo- ipsum ab historico de la Higuera citatum dicatur te~ ']
latione carminum, aut verborum perversione, quas trastichon, cum hic appareat octastiehon ; quare se
collectio Pseudo-Juliani repraesentat. Namque secun- cundum et quartum distichon rejicienda putal; et I
dum hujus epigrammatis distichon ita exhibet colle- nos propterea diverso charactere notavimus. Forte
ctio proedicfa: assecutus est quod res est. Verum si quis"totum cpi-
Toletilectorfiiitfric,dnmdegit in aula: gramma defendere contenderit, nonmultumrepugna-
Ex monacholector Agaliensiserat. bimus.
c Quintum hoC epigramma, sicut et sequentia,
ln quo primum lector esse errorem typorum puta- sextum de sancto Fulgentio, septimum de sanclo Isi-
mus; secundum vero lector in pentametro repelitum doro, octavum de sancta Florenlina, et nonum de
mauum detegit Pseudo-Juliani illius corruptoris. sancta Leocadia, absolute putat supposilitia idem
Deinde distichon penultinmm ejusdem esse notoevi- Nicolaus Antonius. Scilicet desiderabat in illis, ut
detur; itaque ab eodemhistorico in sua Historia To- nos putamus, Gothicam antiquitatem, quam minime
letanaprsetermissum fuit. preeseferimt; proeterea unius Pseudo-Juliani testi-
h Hoe îigramma, quod superius dicebamus alte- monio consistunt, ex quo cuique sint opor-
rum esse ex his queegcnuina hnberi possunt, dimi- tet. suspecta
527 AD S. HILDEFONSIOPERA APPENDICES. 3»
Et mandata Dei das Genitricis amans. } Ingenio celeri juncta est facundia mira,
A
Te laudent superi, laudat quam turba piorum; Judicium gravitas concomitalasenis.
Esto meraor tui, virgo, clienlis ovans. Tertia pontificemtantum te viderat aestas:
Toletum te voce vocat, quam sanguine fundis, In Leocadiaemortuus ajde jaces.
Proque tuis solitas civibus adde preces. <>ALIUDEPITAPHIUM
X. IN LAUDEM SANCTI ISIDORI,
CORPORIS
m TRANSLATIONE SANCTI FULGENTH. Ex illius Vita,a Tudensi, ut creditur, scripta.
» Crux haecalma gerit geminorumcorpora fratrum,
Leandrum, Isidorum pariterque ex ordine vatum ; In laudem EcclesiaeChristo regi glorise
Tertia Florentina soror, devota perennis, Concinamusjugiter,
0 ! quam composite concorshoecdigna quiescit! Et Virginis unico carmine Davidico
Isidorus medius disjungit membra priorum. Canamus solemniter.
Hi quales fuerint, lihris inquirito, lector. Gloriam Isidori, meritorum raemori
Cognosces et eos bene cuncta fuisse locutos, Voce sonent cantici;
In quibus hic recubat Fulgentius. lnspice tres hos Crescat laudum cumulus, graluletur populus,
Spe certa plenosque fide, super omnia charos. Et chori angelici.
Dogmatibuscernes horum crevisse fideles, Nostris in temporibus praefulgenshic moribus,
Ac reddi Dominoquos impia jura tenebant.' In verbis dominicis
Atque viros credas sublimesvivere semper, ]
B Fidus fidem exlulit, iide labem expulit
Aspiciespuros sursum contende videre. Erroris haeretici.
XI. Natus de Carlhagine nihil ab origine
Puerile sapiens,
DESYNAGRIA PATRCELE SUA. Per fines Hispaniae.foniemsapientiae
h Nunc Optiilonisego soboles Synagrianupsi Fudit, mira faciens.
Theodato Arverna nobililate pari. Hispali dum praefuitprimas, legem docuit,
Inque Gothis Ophilosed Arverna gente maritus, Hispanus Hispaniam.
Vir fuit apprime nobilis atque pius. In doctrina praemicans, Crucifixumpraedicans,
Conjugio durante viro peperisse Bonilum Fugans idolatriam.
Contigit: in multis optimus isle fuit. Stemmate praenobilis,exstilit immobilis
Mira canunl puero sseclisvolvenlibusaevi In Dei magnalibus,
Evenlura : Deus sospitet ista milii. Affectanscoelestiumgaudiorum pramium,
Emorior consorte tori, atque superstite nato ; Spretis lemporalibus.
Cum matre et charo progenitore cubo. Per fulgoremoperum exemplar fructiferum
Indulgetsimulta,Deus mihi crimina clemens, Sese clero tribuit;
iElerna requie'so.rseril iude frui. Nihil a certo varians, totus ccelisinhians ,
Qui legis haec,eflUnuepreces, pro meque rogabis Vitia perdomuit.
\ssidua numen candidus ipse prece. Romanorum dogmala cosmi hic per climata
XII. £I Reparavit largius;
SANCTO JUSTO. Hesperus Hesperiam, lueifer ltcclesiam
Decoravitclarius.
c Chare pater nobis, tum re tum nomine Juste, Orthodoxus Arium, dirum adversarium
Qui nuraeros imples nominis ipse lui. Ralionis calculo
Helladiisoboles, monachus puerilibus annis : Confudithic malleus; cessit hostis felleus ,
Is Benedictinisplendida norma chori. Viclus in propatulo. .
Fisquepater monachismuitis, servoque tuorum Iberi devotio cleri pleno gaudio
Allonso,nutrit quos, Benedicte tibi. Colat Palrem patriae;
Post Tolentanam raptaris pastor ad aedem; Contemplandodogmata, cosmi laudent climata
Tempora episcopii cerla fuere tui. Doctorem Ecclesiae.
Dignus eras vila ; sed mors inopina recondit Decusarchiprocsulum,sacerdolum speculum',
Spes mu'tas tanti praesulis,atque patris. Scripsit docte modulans
Hoc epigramma in collectionePseudo-Julianiin- dem familiaet gentequa Hildefonsusnoster erat, ge-
sertum anliquius ea est : nempein Vita sancti Isidori nitum faciat. Vide Nicol.Antonium.
a Tudensi (ut credilurj scripta reperitur sub uomine e Hoc epigramma (de quo nihil annotatum repe-
sancti Hildefonsi. De ejus vero legitimo auctore non rimus a Nic. Ant.) vera continet de sancto Juslo,
putamus judicium exactius fieri posse, quam quodl atque ex elogio illius, quod Hildefonsusscripsit, vi-
prbnuntiavit idem Nicolaus Antonius tam saepeap- _ detur compositum, si expressam sancti Renedicti
pellatus a nobis : neque Hildefonsi, neque allerius D 3 mentionem excipias, quee illud recenlius et apocry-
anliqui putaudum esse. Corruptus tamen etiam est, phum aperte demonstrat.
et ineptissimeauctus a colleclore, ut de sancto Ful- <>Exstat hoc epilaphium, ut dicimus, in Vita apud
genlio mentionera injiceret, quemadmodumapparet Rollandianosedita, quae Tudensis opus habetur. Vi-
facla collationecum eo quod ex Tudensi transcribi- detur illud sancto Hildefonsoascribere velle; nam
us: post illud quod jam superius edimus, quod incipit :
Cruxuaecalmageritgeminoramcorporafratrum, Crux hwc alma gerit, etc, ab Hildefonso, ut ipse
Leandri,Isidori,patriuinqiieex ordinevalum. ait, compositum, nullius allerius auctorius facta
Tertia Florentiuasorordevotaperennis, menlione adjicil : Item aliud, alque hoc aliud epi-
0 quamcomposilaconsors!bic digna quiescit. gramraa describit : In laudem Ecclesiw,etc
Isidorusmediusdisjungitmemhra duorum.
Hi qualesfuerint, librisinquirito,leclor. Apocryphumtamen esse multis convincitur. Con-
Cognosceset hosbenecuuctafuisselocutos, tinet enim fere oranes fahulas, quas in Chronici
Spe cerlos, plenosquefide,super omniacharos. continuatione superius edita confutavimus, de pri-
Dogmatitrascernaslioruuicrevisselideles, malia EcclesioeHipalensis,deMahometiconfutatione
AcreddiDominoquodimpiajnra tenebaot. atque expulsione.
Utque viroscredassnblimes vivere semper, Deindeipsa ratio carminis seeculaposteriora pro-
Aspicienssursumpictoscontendevidere. dit, in quibus multo post PP. Gothorum aetatem in
* Ridicula mille, et mille figmcnta continet de: usu esse cceperunt Leonini versus, quemadmodum
saucto Bonilo, Arvernensi episcopo, ut illumex ea- alibi nos jam adnotasse meminimus.
529 NOTITIAHISTORICA. t,U
De fide•eatholicacarniina mirifica , A Quem leeum cxcolimus, fratris tui poscimus
Libros libris cumulans. Leandri suifragia ;
Mahometi crecitas, perdens gentes perditas, Preces nostras attdtat, audiens suscipial
Illins miracula -Eterna memoria.
Nequiens refellere, moasta fuit cedere Doctoris Fulgentii, horum fratrum socii ,
Viro sine macula. Recordari volumus;
Ul sinccre credidit, sincere sic edidil Quem per vitae mcritum salulis sollicitum
Formam poenitudinis. Esse nostree queesumus.
In discendis perspicax, in exemplis efficax Virginem egregiam Florentinam sociam
Doctor muliitutlinis. Cum fratribus pelimus ,
Quis ad plenum promere posset, vel procscribere Ul adjutrix veniat, et offensas leniat,
De gestorum tilulis? In quas nos cecidimus ,
Lingua non sufficeret, dextera deficeret Et leniri Dominus velit nihilominus.
In scribendis singulis. Amen clerus concinat.
Exoremtts igitur huuc, de cujus creditur Interventu virginis labe mundet criminis
Sanctitate firmiler, Quos peccatum inquinat.
Hostis ab insidiis ut nos et a vitiis Pro nobis lam celebris virgo pulsis tenebris
Defendat perenniter. Vitiorum advocet;
0 depressor criminum, tua nobis Dominum Ut qui regit.omnia miranda polenlia ,
Prece ieconcilies; p Nos in coeliscollocet.
•n spe nos confo~veas,noxia submoveas , Amen.
Sordes cunctas expies.
ANNODOMINIDCLXXVIH.
S. LEODEGARIUS
AUGUSTODUNENSISEPISCOPUS.
NOTITIA HISTORIGA IN S. LEODEGARIUM.

[V.%Gallia Christiana, tom. IV.]
Sarictt Lcodcgarii seu Leulgarii Vitam litteris con- B ornatissimus evaserit. Hinc ab aviinculo c infra vi-
Signarunt tres anliqui auctorcs. Prinius est anony- ginti annos ad oflicium electus diaconalus et conse-
mus Augustodunensis, episcopo cooetaneus, qui li- cralus. Deinde non multo elapso lempore arcbidia-
bellum suum impolite quitlem, sed graviter scriptum, conus effectus, omnibus dicecesis ecclesiis praefectus
Hermenario_Eduensi episcoponuncupavit. Sccundus esti » Hic exsurgit difficultas, an viginli anni infra
est Ursinus, qui paulo post, horlatu Audulfi sancti quos Leodegarius ad diaconatuiii evectus est, ad ejus
Maxenlii ahbatis, aliam de sancto proesule lucubra- aetatem, an ad mansionem quam apud Didonem cpi-
tionem exaravit, et Ansoaldo Piciavorum antistiti scopum egit, referri debeant. Ad aetateni refert Ma-
inscripsit. Tertius, monachus natione Alamannus, billon. cumait: ilntra vicesimum eetatis annum,»etc;
opus suum dicavit ahbali Mtirbacensis in Alsatia ad mansionem vero Cointius, et quidem mavi-
monastcrii. Denique Audulfus San-Maxentianus ab- ma cum probabilitate, tum quia canonibus velitum
bas de miraculis in ejus translatione patratis libellum erat ante viginli quinque annos diaconum ordinati,
edidit. Ex his porro, sed preecipue e duobus primis, quos transgressum fuisse Didonem difiicile est sibi
qui fidem omnem merentur, quoe deinceps exscri- persuadere; lum qnia mulliplici tunc eruditione.
bemus mutuati sumus. creteris antecellebat Leodegarius cum diaconus
Leodegarius nobilissimo inter Francos genere consecratus est, uti Vitaj scriptores testantur'; lot
ortus est. Patris ejus nomen lilteris non fuit consi- eniin scientiarum capax non videtur eetas vicenaiia
gnatura; malrem habuit Sigradam, quoepost mariti minor; lura denique quia eodem sensu cum Mabil-
funus in puellari sanctee Marioe apud Suessionas lonio Fortunati verba de sancto Germano Parisicnsi
coenobio monacha facla tam sanctissime vixit, ut in D episcopo, his omnino similia, a doctis intelliguntur.
veteri illius parthenonis Kalendario, quod nunc in Quanquam his omnibtts respondere non est arduiim.
Longi-Pontis asceterio visitur, quodque a quingenlis nec sua caret similitudine sententia contraria. Ut ut
annis scriptum esl, illius mentio fiat Nonis Augusti est, in archidiaconi munere tanta fortitudinis et sa-
cuni oflicio duodecim lectionum, et xvi Kal. Aprilis pientioe praebuit argunienla, ut antecessores suos,
legalur: Sigradw commemoratio.Haccporro sororem quotquot exstiterant, longe superaret, mcestosleetitia
habuit Berswindam Athici, Leutharii ducis Alaman- afliceret, criminibus obnoxios ad disciplinoestudium
norum lilii uxorem, ut Mabilloniovisum est. revocaret, omnes in oflicio contineret. Posiea i cum
Printis oetatis initiis, a parentibus in regis ClOlarii Paler monasterii in sancti Maxentii honorem condili
palatiufii adductus cst, ac paulo post, cum decem obiissct, » jussu avunculi - illud regendum suscepit,
annorum esset, ut vult Cointius, ab eodem rege Di- quod sex fere annis gubernavit, et magnis opibus
doni Pictavorum proesuli avunculo suo lilterarum dilavit, > teste Ursino. Unde infert Mabillonius ha-
studiis imbuendus traditur. Ejus cura tantos in slu- bitum mutasse et monastica vota fecisse; siquidem
diis ac pietate progressus fecit, ut humaniorum litte- prohibuerat Gregorius Magnus, et j'am ante ipsum
rarum callentissimus, divinarum Scripturarum sa- vetituin erat ne clerici monasleriis proeponerenlur.
craequetheologieeperitissimus, canonum ecclesiasii- Ejus sapientioeac virlutum fama commoti rex Cloia-
corum acjuris civilis scientia celeberrimus, virlutum risis et ejus uxor Bathildis a Didone postularunt
tlenique omnium ac eastimonke in primjs decore < ut ei faccret copiam cum ipsis in palatio manendi,
I-ATUOL.XCVI. 11
531 S. LEODEGARIUSAUGUSTODUNENSISEPISCOPUS. 558
qui statim jussa complens, magnis rebus»inslructum A \ reduxit statutn. Usqueadeo vero totum Francorum
et sapienliic floribus redimituni misit: perhono- regnum restituit, ut omnes se gratularentur regem
rifice exceplus, < inlra paucos dies » virtute et inlc- habere Childericum, ac rectorem palatii Leodega-
gTitate morum, verborum comitate, maximaque ut in rium. > Nec ideo tanien existimandumreipsa majo-
agendo .urbanitate et sapientia id consecutusesL, rcm palalii fuisse sanclum episcopum, tuiri quia ea
rex et regina plerique pontifices ac niagnates, euin dignilas, ut pote laica, pontilici niiniine convenit;
proecipue charum et summo in pretio haberent, luin quia de eaimo auctor anonymusUrsino proeferendus
notatWlfoalclumlotius monarchioe
consensuque omnium, maxime Francorum, episco- omnino silet,
paiu dignus existimarelur. Unde Auguslodunensis majorem domus fuisse. Apud Ursinum ergo, majo-
Ecclesiaetunc lemporis a biennio fere vacantis et rem domus seu palatii rectorem niinus proprie di-
aflliclaecpiscopuscreatus est anno 059, ut ex Ursino ctum inlerpretoreum, ctijusconsiliis rex quaiii pluri-
palam est: < Quo munere, inquit, decem annis slre- muni deferre consueverat, et a quo totus pendere
nue functus cuin esset, Clotarius rex, qui eum pro- videbalur. Quanquam dici forte posset initio Leotle-
moverat, excessit e vivis.» Obiit enim Clotarius ctitn garium majoris palatii dignitatem sihi comniissam
annum in regno decimum quartum ageret, anno 069. brevissimo lempore tenuisse, et optimalum, ac in
EcclesiajEduensisfactionibus dilacerala, tumulli- primis Wlfoaldisollicilationibusab co statim abla-
bus oppressa,bonisspoliala, novum subejusregiminc tam, et in Wlfoaldum translatain fuisse. Sic eniin
splendorem accepit. Sic enim habet anonymus : secum invicem conciliari posscnt duo VitoeLeodega-
< In adventu ejus terrili sunt oranes Ecclcsioevel tir- rii auclores et plana forent omnia. Anno672 regiuin
bis adversarii, necn.onet hi qui inter se otliiset ho- r>j tliplomapro Dervensi monasteiio, faveiiiibttsLeode-
micidiis incessanler certabant, ut inemoriam trans- gario, Nivardo et Atclano episcopis, Bercharius ob-
acti scandali nollcnt audire, quia qtiospreedicalio linuil datum ivNonas Jtilii, Compendiopalatio, anno
ad concordiam non adduxeral, juslitia el lcrror co- lii Childerici regis. Subscribuiit post rcgein jani no-
gebat. Quantum in alimoniampauperum ejus excrc- minati procsules,deinde Wlfoaldus major domus,
vcrit praecipnacuraet in sacrorum dccorem, leslan- elc. Sed et ipse Bercharius instrunientum edidit
lur opera vel malricula quaaab eodem instituta re- quo monastcrio cnjus nomen est Puteolus dat omnia
sidet ad eeclesiaejanuam, vel specierum pulchritudo, bona sua, lam hajreditaria quain acquisila. Actuni
qure aureo fulgore rutilant in ecclesiae ministcrio, Rhemis civitate, ni Kalendas Scpteinbris, precsenle
vel baptisterii ornamenta mirisoperibus fabricata,... domnoet gloriosoCbildericorege, anno quarto regni
ccclesieepavimenta, vel laquearia, etatrii constructio cjtts.SubscribuntpostNivardum,AtelanusLauduneu-
nova , murorum restauratio, domorum reparatio, sis, Leodegarius, etc.
etc. » Anno 601 concilium halrait Augustoduni, in Quam lubrica est fortuna! quam incertum auloe
qtio conditi sunt multi canones ad sanciendam sar- pclagus ! Vix < annis tiibtts » Childcricigratiani el
ciendamque monaslicamDenedictineereguloe disci- amiciliam servavit Leodegarius. Odensoeacodiicau-
plinara. Anno decimo Clotarii regis, Chrisli 0G6, vi sae,invidia, calumniae,moiiila justa quidctn sed mo-
KalendasJulii, Drausius Suessionumcpiscopusbea- lesla. Mulla sapienter iuilio egerat princeps, sed
UeMariaeparthenoni,qui ea i|i urbe ab Ebroino con- iinpellente aetate, malesanis quoruiudain aulicorum
slructus fuerat, privilegium concessit; qttod inillius consiliis plus aequodeferens , inulta perpcrain agere
monasterii bisloria edidit nosler domnus Micbael coepit; queecum oegreferret antistes, eurn srepe de
Germain (Pag. -421).llii porro, precter comprovin-«' violalispatriis legibus, et de incestis cttin filia avun-
ciales,subscripserunlGenesiusLugdunensis Leut- culi suis nupliis arguil, Dei vindictam minitans nisi
garius Augustodunensis....DesideratusCabilonensis, pravc gesta corrigeret. Hinc aversum a sc sentiens
Leudeboldus,etc, episcopi. illius animum,relictaaula, ad Ecclesiam suam seces-
Dumsic in paceAugustodunidegeret sanctus pon- sit. Paulo post, imminente Paschali feslivilale, Cliil-
lifex, dum oiiinia ei pro voluntate succederent, qui- dericum , qui lunc non longe ab Augustodunover-
dam invidiadttcti constantiamque ejus perliinescen- sabalur, rogavit ut in urbem suatn resurrectionis
tes, EbroinumClotarii majorem doinus adeunt, eum- Christi mysteria celebraturus accederet; adfuil, sed
que apud ipsum traducunt quasi duin omnesei dicto inde praesulisexitiura. Eodemvenerat Hector Massi-
obediunt, ille solus ejus jussa contemnat. Excanduit liae patricius , ut causam suam adversus Procjectum,
ille ac in furorem actus est, cum animadvertit san- preedia nonnullaab ipso repelentem, tularelur. Ile-
cturii antistilem a sc in verbo superari non posse, nec ctori favehat Leodegarius, eumqueapud se hospiiio
adulationis sibi, omniiim more, impendere obse- receperat : alque hinc aulicorum calumtiioe. Regi
quium,imocontra ruinas suas seinperintrepidumper- suatlent amhos ideo convenisseut scelesta in regein
mansisse; vcrha sunt anoiiymi. Sed tunc niliil po- et regnura consiliamolirentur ; quibus quasi in ra-
tuit tyrannus, idque unum precslitit, edictum sciLcct biem cfferatus, ea dixit, egit et minitalus est, quibus
dedit, < ne quis de Burgundiaepartibus proesunieret aclum de se, nisi discederet, persuasura est Leode-
adire palatium, nsi qui ejus accepisset mandatum.» gario. Aufugit, scd fugientem assequunlur missi
Inanis sane tunc temporis vindicta; mortuo quippe milites, etcompreliensuiusigiiilicaut,acstatim jussu
improle Clotarioan. 609, imperio ac libertale ceci- D '. regis in Luxoviensecoenobium perpetuo multandum
dit. Cura enim Theodoricum loco demortui fratris exsilio abducunt. Ebroinumibi reperit, amicesalu-
regeni imponereconslituisset, ut ipse, sicut ante tat, se in eum aliquid pcccasse faletur, rogalque ut,
Clotarii, sic adolescenlis regnura procuraret, aliter data invicemvenia .mulua. inter sese concordiajuu-
visuin est Austrasiiset Burgundionibus,qui Childe- ganlur.
ricum, quem sapienter regere fama ferebat, ex Au- Interemptopaulo post Childerico, simul Luxovio
stria evocarunt, auctore ac incentore in primis Leo- egrediuntur, et Augustodunum versus lendunt . in
de_gario;advolat ille, ac rex salutatttr ab omnibus. ilinere Ebroinus in Leodegarium, cui tlextram por-
Ebroinus, ab omnibus desertus, confugit in eccie- rexerat, manus injecisset, nisiGenesius-Lugdunensis
siam , mortcmque, deprecanle Leodegario, tandem; antisles prohibuisset. Lcodegarius summacum laeti-
evadit, et in monasterium Luxovieuse relegatur. tia el cuni aliqua triumphi specie a suis exceplus
Leodegarittse contra summos honores conscquitur, est. Postridie ambo urbe pariter egrediunlur, ut ad
in palatio relinelur, regi est a consiliis, tantura- Theodoricumuna pcrgant; at Eltroinus in medio
que potesl apud illum, ut major domushabeatur. itincre a Leodegarii coinitatu rccedil et ad sua pro-
Sic enim loquitur Ursimis : <Leodegariumrex oinnii perat. Acceptusregi Leodegarius, eidem attctor fuit
domui suaepraefecit, et in omnibus majorem dointtsi ut Leudesium,Erchinoaldi quondam majoris domus
csse volttit. Is vero, ea accepla potestate, quidquidl sulj Clodoveofilium, palatii proefectuniinslilueret.
adfersus priscorum regum et magnorum procerumi lnde reversus dioccesiinsuani pacifice rexit. Ebroi-
lcgescomperit inepte introductum adprislinurai nus Theodoriconegotium facescere cupiens, pseudo-
533 NOTITIA HISTORICA. 3o.
regem Clodoveumobjicit, quem Clotarii fllium esse \/ tuor miiiislris ab Ebroino submissis eam exsequen-
asserebat, interfectoqueLeudesio, cogit exercilum, dam permittit, lugente ipsius uxore quod lam atrox
et perdendiLeodegariiconsiliumcepil, ut pote quera facinus viro suo mandatum fuisset. Hanc vero conso-
suoe tyrannidis adversarium esse lion dubitabat. latur Leodegarius,proniittitque necem suam nequa-
Waymeri Campanirc ducis, Desiderati cognomeuto quam ei in malediclionem,sed potius in benedictio-
DidonisCabilonensis,et BobonisValentiaeepiscopo- nem convertendam, modo ipsa corpus suum sepul-
rum, virorum perditorum, opera utitur. Hi, acceptis turae tradi curaret. Tum in designatam silvama pree-
ab eo copiis,Augustodunumadvolant. Publicam suo- dictis satellitibus abducitur, ex quibus tres ad ejits
rum desolalionemmiseralus sanctus pontifex, quid- pedes provoluti veniam et indulgentiam pelunt. Is
qnid habebat, lancesargenteas et omnemsuppellecti- vero omnibus qui s.edivexarant bene precalus, graliis
lem, monasteriis utriusque sexus , tam in civitale Deo actis quod ad ultimum hunc diem pervenisset,
quam in pago /Eduensi, el egenis distribuit, ac tan- implorata Christi- misericordia, cervicem obtulit,
dem sponle se dedidit inimicis, a quibus ad Wayme- quam quartus ex ministris praecidit; sicque marty-
rnni adductus, crudcliter, ut jusserat Ebroinus, lumi- rium consummavit vi Nonas Octobris (a) an. 678.
nibus orbatur; quod dum fieret, pius ac aninio invi- Silvain qua vitam finivitsita est in pago Atrebatensi,
ctus antistes, necse vinciri passus est, nec modo non et etiam nunc sancti Leodegarii noniine insignitur.
gemuit, sedetiam Deilaudes psalmisque cecinit. Sic Corpus ejus, jubente Chrodoberti uxore, Sarcinium
mutilatumWaymerus in domumsuam abducit, adeo- a suis clam deporlatur, el in villoeoratorio sepelitur.
que sacris ejus colloquiis emollitus est, ut argentum Ibi fere triennio jacuit sanctus martyr, totqtte mira-
ecclesiae,quod paulo ante pro _Eduensiumredem- U ^ ctilis inclaruit, ut quantumvis ea Ebroinus occultari
ptione acceperat, lubens rcslituerit. Exinde sanctus ac silenlio preini curaret, per universas Gallias diffa-
antistes in quoddam cocnobium perducitur, ubi fere mata fuerint, et interemplo Ebroino in aulam Thec-
biennio latuit, exintiaque patientiae et humilitatis dnrici perlata, < qui, inquit anonymus, cum admira-
exempla proebuit. tione credidit factuin, et ccepit venerari martyrem
Summarerum apudTheodoricumpolitus Ebroinus, quem per accusalionem tyranni crediderat prius
jubet Leodegarium cuin Gairino fratre coram rege: fuisse culpabilem.» Hinc de sacri ejus corporis trans-
sisli anno 676; ibique multis conlumeliis et oppro- Iatione cogitatum, sed dc loco in quem inferretur
briis a tyranno ulerque aflicitur, quibus bis uterquei non mediocrisorta contentip, AnsoaldoPiclav., Her-
verbis respondet: « Nos quidem digne hoecpatiraur, menario Augustodunensi,VindicianoAtrebatensi epi-
quia peccavimus Domino; tu vero, miser Ebroine, scopis, lantum thesaurum suaeecclesiecvindicanlibus.
qui tantam injuriam irrogas Francorum genti, in te- lndiclis jejunio et precibus, tres scheduloesuper pal-
ipsumpotius ulcisceris dum aliis vitam auferre cnpis. lam altaris positae, et post missarum solemnia a mi-
Mullos quidem decepisti et paterno solo exsulares nisj.roAnsoaldi scheda producitur, sicque beati mar-
compulisti; at tu ipse magis exsuleris, quando qui- tyris corpus ei hac sorte adjudicatur, et ad Maxen-
dem temporalem et aelernam gloriam cito perdes : tianum ccenobiumin PJctav. dioecesisitum transfer-
dura enim totius Francire homines excellere cupis, tur, lot miraculis in itinere editis, ut quisquis, quavis
tuam, qua intlignusprajditus es, gloriam amittis. » infirinitate detentus, feretrum aut pannura quo tege-
Ad heecverba in furorem actus Ebroinus, alterum; batur manu tangere potuit, illico sanilatein recupe-
ab altero separari et Gairinum statiin occidi jubet; r, , raverit. In nonnullis Martyrologiisliujus translalionis
Leodegarium vero, ut lento supplicio in desperatio- solemnitas xvn Kal. Aprilis adnolatur, leste Gode-
nem impelleret, conscissis pedibus, abscissa lingua, frido Heiischenio in diatriba de tribus Dagobertis.
mutilatis labiis, Wimingoacerba cuslodia servandum Normannisper Piclavense solum grassantibus, sacras
tradit. Sed quid contra Deum potest seevamalitia ? ejus exuvias primum in Armoricam, deindead Ar-
Leodegarius, slupendoprodigio, elinguis distincte lo- vemos, poslea Anlissiodorumdelulerunt monachi;
quilur, curatis pro virili a Winoberto et Ermenario tandem aedificatoin ejus honorem monaslerio Ebrolio
vulneribus, labia et lingua recrescunt. Undecommo- in Arvernis, ibidera majorem earum et Guarini fra-
tus Waningus cuin martyre mitius agit, eumque in tris partem reliquerunt, < proeter manus et caput, »
monasterium Fiscanum, quod ipse condideral, per- quee Bernardus Guido Lutevensis episcopus apud
ducit, et ibi custodiri quidem, sed fmmaniustractari monasterium Maimacumcoli asseverat. Nihilominus
jubet. lbi < per biennium fere commoratus, magnuin tamen ejus caput in suo coenobioasservari conten-
doctrinre suae seraen ostendit in populo, quanuoque dunt monachi Murbacenses,Gelneticenses et Pratel-
inler virginum ibi Deoinilitanlium accedebat cater- lenses. Brachium quoque alterum Fiscamnenses,
vam, tanta, ut fertur, eloquenlia, ut mirarentur alterum Basolenses, ac unum ex effossis oculis, mi-
quicunque audientes quanta Dei operabatur clemen- nutas quoque corporis partes Maxentiani se habere
tia. Denique ibidem quotidianum immolare studuit gloriantur.
sacrificium. » Jam antea consolatoriam ad malrem Ejus testamentum retulit Perardus, in quo sic lo-
in partbenone Suessionensimonachanieffectainscri- quilur sancttis marlyr: <Haeredemstatuo ecclesiam
pserat epistolam,primis Ecclesioesaeculis,martyre et _ beati Nazarii, titulum mei praesulatus,de rebus meis,
apostolo dignam. "I hoc est de Mariniaco villa super Stantiam ffuvium,
Tandemanno678 martyrium consummavitsanctus quam mihi regina Valdechiluis de prnprio suo in
antistes. Rex et Ebroinus eum in palatium, ubi tunc proprium meum delegavit de Tiliniaco villa,
magnatumet episcoporum conventus agebatur, sisti quam de jure materno ab avis et proavis michi com-
jubent, et ne insons puniri videretur, Tbeodoricosua- pelit: nec non de Olega et de Canavis villa, quam
det Ebroinus euni Childerici necis conscium esse ; de Bodiloneet Sigrada Deo devota conquisivi, etc. »
instanl ut hanc ipse culpam agnoscal, sed se tanti Non me latet in editis vitiosos esse characteres chro-
facinoiis expertem constanter asseverat: nihilominus nologicos, setl ipsam testamenti substantiam genui-
in synodo tanquam reus in ordinem reducilur, ejus nam esse contendo, tum quia Jonas episcopus illud
sacerdotali lunica a capite conscissa, dehinc Chrodo- aperte indicat in lilteris pro canonicis /Eduensibus,
berto traditur in vastoesilvoeIoco occidendus,jussum quibus praediumea conditione legat ut non solum pro
ut inortui corpus in piiteura projieiatur osque putei principibus, ut < sanctus instituit Leodegarius, >sed
seduloobturetur, ne quis mortuo honos deferatur. pro rectoribus tolius Ecclesiaeet universo grege Dei
Ille viri sanclitate coramotus provinciam oegresus- misericordiam implorent; tum, secundo, quia Joan-
cipil, sed Ebroini tyrannidem pertimescens, qua- nes VIII papa in diplomate asserit villain Tiliniacum
(a) Annusex anonymoet ex Ursino colligitur. Uter- annorum. Ebroinns porro exstinctus est anno regni
que enimEbroinum obtruncatum fuisse asserit trans- Tbeodoricinono ex Sigeberto, Christi 681; ergo san-
acto a passione sancli Leodegarii spatio triumpene ctus martyr capite truncatus esl anno 678.
S. LEODEGARIIAUGUSTODU.NENSIS EPISCOPl 336
proprietatis jurc ad sanclum Leodegariam perti- A missarum solemniacelebravit in sancti Symphoriaui
iiuisse, et sancto Nazario ab eodcm fuisse collaiam. oede, rege proceribusque assistentibus; ac ipso sa-
Nicolaus Imblot Augustodunensis Ecelesioepreefe- cratissimo die, Leodegario ac Heclore fuga dilapsis,
ctus, in indice quera Demochari suppeditavil, sancti roganlihus episcopis,qui tunc jEduaeerant plurimi, re-
Leodegarii successores sic recenset: Projeclus seu liquura peregit oflicium. Aliquid vero similius dixis-
Praejectus, Herminarius, Aubeiius. Eosdem et eodem scnl si iiobonem in Leodegarii locum inlrusum fnisse
ordine enumcranl Clienutius el Robertus. Severtius asseruissent; de eo enim sic anonymus, num. 10:
ordinem immutal, Hermenarium Preejecto seu Pro- « Wainierus el Dido cuidara Boboni, qui nuper cum
jecto proeponit, huic vero Aubertum subrogal. Hic anathemaie fuerat de episcopatu Valentinaetirbis de-
postremus est Ansebcrtus, de quo alibi. Ad Praye- jectus, Augustodunum assignaverunl in dominiuui,
clum vero quod spectat, ex cjus Vita constat eutn imo potitts devastandum. Cives vero oppressi recc-
Arvernenscm, non Auguslodunensem pracsulcm et perunt adversarium qui jam pastorem amiserant
vixisse et mortuum fuisse; inde porro error videttir suum. »
exorlus quod in vigilia Paschoesanctiis ille episoopus
SAJNGTI LEODE&ARn UITJ3L
AUGTORE URSINO ABBATE EJUS -EQUALI.
[Ex Mabill.,Acta SS. ordtnisS. liencdieli.]
PROLOGUS AUCTORIS 1B imitari cxcmpla cujtis intellexcrint audiendo mira-

cula.
AD ANSOALDUMEPISCOPUM.
. INCIPIT PASSIO EJUSDEM.
Domirio meo sanctoque ponlifici Ansoaldo praesuli
Tictaviensi Ursinus peccator. CAP.I. Leodegariuslum in palatio, tum in avuncutt
Jussioni obtemperans vestree parui, bealissime, domo informatur. — Igilur bealus Leodegarius ex
.
papa, insistenle maxiina ex parte AudulfoPatre mo~ progeirie cclsa Francorum ac nobilissima exortus,
nasterii B. Maxentii, ut de vila vel passione B. Leo- a primacvoeaetalis infantia a parentibus in palatio
degarii pauca de multis ejusdcm bonis scribendo> Lothario Francorum regi traditus, ab eodem vero
narrarem. Quod opus tuis imperiis obsequendo edi- rege non post nniltum temporis Didoni [Al., Dudoni]
cere cupiebam, sed simplicitas cordis mei et iners, praesuli Pictavensis urbis, avunculo scilicet suo, atl
facundia non valet explicare tanli viri laudes virtu-. imbuendum litlerarum studiis datus est. Quem idem
tum. Cujus patienlia modernis temporibus quanlai praesul cuidam Dei sacerdoti, viro eruditissiino, ad
sustinuit retrorsus, quce nemo novit nisi illo solusj erudiendum tradidit; quem per annos plurimos
cui prolulit intrinsecus. Qui occultis latibulis priva-. magnis curis edocuit, edoctumque pontifici reddidit,
tus oculorum acic, quid et quantum egisset boni quis; (C receptumque secum in suis cubiculis [Al., cum suis
enarrare possit, ubi nec assistebat minisler qui hoc> cubiculariis] sub custodia disciplinoe retinuit, ut
cernere valeret, ut quod oculis non lideba' narrare» quemadmoduni idem pontifex se castum corpore
quivisset? Nam finis operis ostendit exlrinsecusi custodierat [Camot. cod. add. et mente], eumdem
quanla intus latendo fuisset operatus. Tamen in quo, quoque similem sibi efficivoluit dicens ei, monendo
agnita ejns mihi vita fuit et multorum relatione. summa freqnentia, ut se virginem conservaret [Af.,
comperi, quanquam ruslico sermone, vobis impe- consecrarel], et vas electionis in Ecclesia Dei di-
rantibus, edicere non disluli. Si quid quibusdamt gnum fieret, quoniam optabat [Al., oportebat] eurn
longius verbis propagare studui, ad disserendami bujus civitatis post se esse episcopura a.
veritatis lineam hunc tramitem posui : sin vero de: CAP.II. Diaconus, post archidiaconus efficitur.-—
ejus virlutibus aliquid prrclermisi, nec studiose: Sed cum ad hoc opus eum cerneret perspicuum, et
gessi, quin Vero ignorantia intermitlendo preeterii. cum fere viginti esset annorum, ad oflicium diaco-
Hoc etenini sciendum puto, quia quamvis quisquiss natus electus est, atque ab ipso ponlifice conse-
alli sermonis eloquentia ejusdem viri Dei acla dissc- cratus. Deinde non post multum temporis archidia-
rcre cupiat, apertius et absque fallacibus verbis farii conus effectus, cura sub pontifice omnibus ecclesiis
non valeat. Et forsilan valucram et ego annuentej u ipsius dioecesisest praelalus. Erat eiiim mullum fa-
Deo clausis ac ab aliquibus incognitis verbis nar- cundiaehonestissimaededitus, statura procertts, inter
rare: ideo aulem noltti, ulquique rustici et illitteratii plerosque pulcherrimus, aspeclu decorus, eloquio
heec audierint inlelligant, et devoti appetant ejus3 suavis, ingenio aculissimus, prudentia providus,
» Hic Codex Carnotensis inserit nonnulla in hunc3 bundo doclrinre fluenla pectore, queepost congruenti
modum : < Inerat atilem ci in parva adhuc eetate: in tempore mellito gutture aliis Grudiendoructaret.»
inaturuni jam studium, adhaerere scilicet dictis ma- Quaj lotidem verbis de Gregorio Magno a Paulo Dia-
joruiu: et si quid dignum poluisset audilu percipcre,, cono scriijuiitiir: cx quo aliisque locis patet Codiceni
non segniler oblivioni tradebat, sed tenaci poiius> Carnolensera inlerpolalum esse.
memorieecommendahal. Ilauriebatquejam tunc siti-
537 VITA, AUCTOREUKSLNO. 538
zeloDei ct amore fervidus, perpettueque virginilatisi A bat subrogare fra.liis in regno. Ipse vero Ebroinus
(ul crat monitus) custos. Scripturis sacris ac legumi erat tunc odiosus inter Francos. Et quia metuebant
dcctrinis siimilque canonicis pree cunctis proecelle- hujus ponderis jugum, quod per eumdcm sustinue-
bat in parochia [id est dioccesi]quam regendam sus-• rant sub rege Lothario, rclicto ej"usconsilio Hilderi-
ceper-at habitanlibus. Intantum vero aplissimus; cum in toto sublimaverunt regno Francorum. Tunc
onmium seniorum ac cooequalium ac subdilorumi Ebroinus videns se deslitutum et pro nihilo suum
erai, ut eloquentia sua placeret omnibus sibi collo- esse consilium, territus pavore regem petiit ut rcli-
quentibus, ila ut mcerentibus redderet Ieetitiam, clis omnibus vitam sibi concederet, el in monasler
scelera gerenlibus disciplinam. Nam in parvi tem- rium abire permitteret. Cui deprecanti et domno
poris soatio, sub pontificis scilicet imperio, magnam Lcodegario intercedente rex consensit, et in mona-
pacem providentia sui regiminis tradidit Pictavcnsi sterium Luxovii illico destinavit ut monachus eflici
solo. debcret. Rcx vero Childericus confirmatus in regno,
CAP.III. Abbasdeinde.— In aulam vocatus,JEdno- gcrmanum suum Theodoricum b cuidam Dei servo
rum crealur episcopus.— Deinde cum quidam Pater. conservandum ac nutriendum dedit. Idem vcro sac-
ex monaslerio quod est situm in ^honore beati CtumLcodcgarium ponlificem super omnem domuro
Maxenliiobiissetjussu ponlificisidemsussepi-lregen- B " suam sublimavit, et c majorem domus in omnihus
dum : quod per sex fere annos strenue rexit, illud- constituit.
que magnis opibus ditavit. Sed cum juxta monita CAP.V. Post tres annos recjifii invisus.— Paschce
stai pontificis idoneum se praepararet, et clarus ha- pervigilium cutn rege Augustoduni ceiebrat. — Quj
beretur preeomnibus, tunc odor cjusdem suavilatis, acceptis hujus regni gubernaculis, quidquid maxime
ictanlum processit, tit usque in palatium regis re- adversus leges anliquorum regum ac magnorum
doleret. Erat enim eodem tempore minor Lotharius procerum, quorum vita laudabilis conslabat, reperit
cum BaJtechilde matre rex regens Francorum re- ineptum, ad pristinum reduxit statum. Intantum
gnuai. Quiagnita ejusprudentia,cupienteseumsecum vero usquequaque omnia regna Francorum restituit,
liahere in aula regia, petierunt pontiflcemut suam ei ut omnes se gratularentur regem sihi habere ChH-
daret licentiamsecuminhabitare palatium. Quistatim dericum ac rectorem palaiii Leodegarium. Cum haec
jussa complens, magnis rebusditatum et sapientiae pene annis tribus cum decore magno agerentur, tunc
floribus adornatum obtemperans eorum voluntati adversarius, cuj'us est consuetudinis invidia condi-
visus est destimtre virum. Quem rex atque regina tionis sua?bona destruere, coepitsodales suos quos
videntes honorifice susceperunt, et in paucis diebus secum elegerat idem pontifex habere socios guher-
dulcia sua verba et bonitatem ostendit, inlantum ul " naculi, per invidiaemalum insligare, el inter ipsum
rex simttl et regina, plerique pontifices et proceres, et regem zizania discordioe seminare. His itaquo
supra omnes eum in amorem susciperent. Et quia diebus jam cminebat celeberrimus Paschalis dies.
eura videbant dignum ad suscipiendum honorem, Tunc flagilantc pontifice ut ap.udAugustodunum
cunctorum consensu prascipuiFrancorum ad hono- urbem suam ipsum s.anctissimumdiem rex juberct
rem pontificaleraeum esse idoneumproelamaverunt. celebrare, ille nequaquam renuens implere nititur
Quem ad hoc omnes eleclum, Augustoduni,quoeest votum deprecanlis. Qui cum appropinquante jam
/Eduorum civitas, creaverunt pontificem. die ad missarum solemniacelebranda quaeest sahba-
CAP.IV. Clotario mortuo favet Childerico, conlra torum (ut mos erat antiquis) quse est in vigilia Pa-
Ebroinum Theodoricifaulorem. — Ebroino monacho sohae, irent pariler &, et malum seminarium odli;
fucto Childericiautw prwficiur. — Quam cum » pcr simul habcrent abscoiiditum; tunc insligator utrius-
annos decem strenue gubernaret, eodem tempore que malorum accedens eidem ponlifici dixit : Oh-
rex Lolharius, qui etim conslituerat episcopum, serva le, inquit, s ncte pontifex, quia transacta
defunctus est. Tunc idein procsulhaec audiens, con- celcbrilate missarum a rege scias te esse interfielen-
cito cursu'in palatium perrexit, ac cum suis simili- _n duin, quoniam semcn nequamadversus te ab iiiimicis
bus de rege tractare coepit. Qui audienies Hilderi- tuis, quemadmodum et ih ejus corde jam quidem
cum Austrasiorum rcgem in adolescentia regnum olim csl seininatum, in. hac nocte consummari est
juxta sui temporis xtalem optiraedisponentem, ele- decretum.
git quaedampars Francorum, volentes eum habere CAP.VI. Sacris peraclis clam abscedit.—Regean-
regem. Nam Ebroinus, qui major domus fuerat sub nuenleLuxoviumse recipit atque Ebroino reconcitia-
rege Lolhario, Theodoricum germanum ejus ctipie- lur. — Quod audicns pontifex dissimulandodistulit,
« Ergo a-nnoClotarii principatus quarlo, Christi abbati conservandus ac nutriendus tantum dicilur
659, Leodegarius in sedem Augustodunenseni as- dalus. c HadrianusValesius in Rer. Franc. lib. xxi, et
sumptus est, siquidem Clotaiius annos 14 regnavit.
t>Nimirumabbatl monasterii S. Dionysii,quod ex post eum Carolus le Cointe, ad ann. 670, Majorem
Vita altera constat. Attamen Hadrianus Valesius domushoc loco comiliarium interprelantur : conten-
Theodoricuramonachum factura negat, sed lantum duntque maj'oratum domus regiee fuisse laicam di-
in eo coenobiocustodiri jussum esse affirmat, ibiquc gnitatem quaj pontifici minime conveniehat..
exspectare dumconia incisa recresceret. Valesiisen- ' d In ATilaaltera rex cum LeodegarioPascba cele-
tenlioefavel auctor anonymu.; hic vero Theodoricus 'brare noluisse dicitur, sed cum Mardino reciuso
apud S. Symphorianumid celebrasse.
S39 6. LEODEGARIIAUGUSTODUNENSISEPISCOPI 5i0
et se lajlum ostendit, nec pro magno ducens appa- A rent, cupiebal in crastinum ditattim Ebrninum ctira
ruit vultu clarus, et solemnia missarum quaecceperat magnis honorum muneribus ad propria destinare.
honestissime consummavit. Sed eommunionemsan- Idem vero Ebroinus non est passus suos vel modi-
ctam cum ipse ac rex percepisscnt, rex ad palatium cum requiescere, sed fugaciter noctu ab hac absces-
pergens abiit pransurus : ponlifex vero cum suum sit civitate, et cum Austrasiis quos aliquando ba-
perconsummasset oflicium, et merum cum suis buerat adversarios, se sociavit ut amicis. Sed non
accepissct, sicut est fragililatis humanae, mctuens post mullum temporis multis sceleribus gestis, colle-
animositatera regis, tractare cum suis coepitquid in ctis sibi malorum sociis, Francorum per vim pene-
hoc conflictu agere deberet. Cogitans et orans ad travit fines : ct cum tyrannide crudelissime se ge-
Dominum consilium reperit melius ei esse omnia rens, Theodorici gloriosi regis se preesentavit oblu-
relinquere et Christum eequi quam locum regi dare, tui, atque ab eodera rege restitutus est in priore
et manus regis sanguine sacerdotum in tam magno gradu.
die festo coinquinari, ne forle fieret regni Franco- CAP. VIII. Ebroinus reslitulus de perdendoLeo-
rum opprobrium, et per se unum hominem in tota degario cogilat.—JEdua urbe obsessa,inimicisobviam
plehe fieret disceplaiio. Tunc relicto rege et omnium procedit Leodegarius.—Etcum major domus effectus
poteslalum sublimitate, pro nihilo reputans quod "I esset, cogitare coepit de ultione inimicorum qui eum
habetur in mundo, eadem nocle procedens cum noluerant habere subregulum. Qui ut leo rugiens
paucis ire ccepit ubi pauper Christi fieri potuisset. inter cocleras feras, resonuit rugitus ejus per Fran-
IIoc rex audiens contrisiatus est valde, ac moerens corum terras. Omnes vero qui adversus eum olim
quemdam ex suis fidelibus cum exercitu magno cogitaverant mala tremefacli, qui remanserant ex
post ipsum misit. Et secutus eum per totam noctem ejus ceedeperrexerunt in fugam. liis itaque diebus
illam diluculo rcperit, et juxta jussum regis eum vir Dei Leodegarius cum ad suam plehem restauran-
reduxit. Ipsoque pontifice deprecante, ad Luxovii dam resideret urbe sua JLdua, reminiscens Ebroinus
cocnobiumut ei liceret relicto saeculo vacare Deo, malorum omnium quoecirca eum cum rege Hilderico
bumili popostit prece se dirigcndum : quem protinus egisse illum pulabal, tunc adj"unclissibi nequissimis
illuc dirigere non distulil. Qui festinus in monaste- inimicorum sociis consulere ccepit qucmadmodum
rium perveniens, ibidem Ebroinum jam cleri.cum eumdem pontificemdestruere potuisset. Ex liis con-
[Id est, monachum] invenit, dicens se aliquid [Al., siliariis duo, videlicet a Diddo et Waimerus, ex no-
graviter] in eo peccasse; vicissimque veniam peten- mine caput effecti malitioe, dixerunt se posse eum
tes steterunt concordes. Jubenle lamen abbale se- .-, . rapere de civitate et ,in eum facere vindiclam, ex
juncti, aliquod spatium temporis utrique poenilen- qua malilia Ebroini esset satiata. Gavisus itaque
tiam agentes, inler contubernia monachorum stre- Ebroinus de eorum responso dedit eis exercitum
nue habitarc quasi perpetui monachi conati sunl. copiosumvaldc. Qui fcstini perrexerunt ad civitatem
CAP.VII. Childericomortuoîn sedemsuam revo- jEduorum, et circumdantes eam eodem exercitu
catur Ebroino comite. — Per idem tempus Hilderico devastabant circa muri circuitum. Haec vir Dei pro-
rege defuncto, ejus germanus Theodoricus in regno spiciens, zelo magno accensus super plebe sibi
sublimalur. Hoecaudientes utriusque aniici, deside- commissa, Domini secutus excmplum, animam suam
rantes aspeclum eorum cernere, cum favore magno malens ponere pro ovibussuis, easque cupicns lucri-
vota complentes ad propria nituntur reducere, per- facere, quam suam lemporalem querere salutem,
gentes de iitrisqtte partibus ad supradictum mona- omnem clerum eivilatis aggregare jussit, et cum
sterium cogebant cos procedere et ad eorum domos reliquiis et crueibiis et choris psallenlium obviam
rcmeare. Qui angore multum oestuanles, tandem abiit cum Dei laudibus suis inimicis, et sponte se
dileclionls amiciliarunique gratia, quia faligati spa- obtulit ad palmam martyrii, si voluntas non defuisset
liis terrarum longaevisvalde fuerant, consentientes'< percussoris.
acquieveruntdeprecantibus.Cunibenedictionequippe n CAP.IX. Oculis privutur.—Biennio in monqsterio
Patris monasterii ipsiuiPconglulinati pacis concor- detinetur.—Qui autem venerant ad eum puniendum,
dia, procedentes venerunt simul Ebroinus scilicet absque revcrcntia reliquiarum eum comprehende-
cum pontificeLeodegario ad civitalem suam Augu- runl. Qui exclamans fertur dixisse : Gratias ago Deo
slodimum. Quam rem tota civitas audiens suscitatai oinnipotenli Redemplori, qui me dignatus est hodie
est in gaudium : et cives procedentes obviam rece- glorificare. Qui pergentes duxerunt eum exlra civi-
perunt eos cum gaudio et niagno tripudio laetantes, tatem, et implentes jussa principis Ebroiui, eruerunt
eo quod recepissent Patrem, quem amisisse plange- oculos ejus a capite. Sed cum ei lumen sustulerunt
bant olim gubernatorem. Quem receptum collocave- forinsecus humanum, intrinsecus incluserunt divi-
runt in sedem pristinam, ut fruerelur cum suis laeti- num. Et tradentes custodibus in quoddam eum per-
lia. Qui cum simul laelati summo gaudio tripudia- duxerunt ccenobium, in quo latuit per annorum cir-
* Dido seu Diddo < in urbe Cabilonequondam ha- rius abbas Dervensis < adiens Hierosolymam,fertur
buerat principalum, » Waimerus vero dux Campa- duxisse secum Waimerum lormentoruni S. Leodega-
nee erat, uti dicitur in Vita allera, poslea episcopus> "n rii reum, » inquit monachus Dervensis in lib. Mirac.
Tricassinus, ex Vita S. Prrejecii episcopi. S. Bercha-- S. Bercharii, num. 11.
$4i VITA, AUCTORE URSINO. 512
culum duorum, ibique magnum reliqmt humililatis A clavi incidentes acuti. Deinde tcnac prostrato inci-
<u;eexemplum et paticntioc. dere linguam labiaque praecepit, ut dum oculi ablati,
CAP. X. Cum fralre accusatur coram rege ab pedes jam forati,-lingua ac labia incisa, et dum a se
Ebroino. — Calumniis impositis respondent.— Eodem cernebat omnem felicitatcm membrorum ablalam,
tempore ejusdem germanusGairinus [Al., Warinus] corporisque pariter vires undique paruissent negatee,
nomine, qui ob metum supradicti Ebroini cumal is dum nec oculis cerneret viam, nec pedibus incede-
quos fugavecal ex Francorum proccribus Wacocorum ret callem, nec linguoeofliciolaudare quiret Crcato-
[Id est, Vasconum] lustraverat partes , jussu regis rem, ac per hoc incideret in blasphemiam despe-
gloriosi Theodorici ac principii 'Ebroiui dccretum. rans, auferendo sibi salutem, quam Iaudando coelitus
est ut ad palalium reverteretur. Tunc etiam beatum adipisci meruisset ingenlem. Sed qui absque vocibus
Leodegarium ex monasterio in quo lenebatur abs- cordium est auditor Dcus, magisque cor contritum
condilus egredi et in praesentiara regis jussum est quam elatione superbum complexatur, suscepit vo-
accersiri. Qui cum sitnul conjuncti et obtulibus cem lacentis magis quam elate loquentium; postu-
principum fuissent oblati, multis contumeliis affecli lantis sibi auxilium, non sono vocis, sed lmmilitate
et opprobriis ab Ebroino susceptis respondisse ferun- cordis. Nam cum se c>gnovisset preesidium omne
tur [A/., conjicilur] : Haec digne patimur, quia Do- B " amisisse humanum, totis viribus sibi petiit adesse
mino peccavimus; sed maj'or est ejus clementia divinum. Nam quanlum impietas numana revocare
qui nos dignatus est vocare ad talem gloriam. Sed eum cupit ab alto, tantum pietas divina sociare fecit
tu, miser Ebroine, qui lantam poenam ingeris Fran- eum ccelo.
cortnn genti, potius in te ulcisceris, qui vitam aliis CAP.XIII. Fiscamnumrelegatus, usum linquw reei-
auferre cupis. Multos equidem decepisli, et exsules pit.—Tunc Ebroinus quemdam accersivit virum no-
a solo paterno fecisti; sed magis lu exsulabis, quia mine Waningum, et ait : Accipe, inquit, Leodega-
ct temporalem et futuram gloriam cito perdis: quo- rium, quemaliquando vidisti virum tam superbuM,
uiain dum cupis superare omnes habitalores in et constitue sub luta cuslodia. Erit enim tempus
tota Francia, tuam polius aufers quam indignus ac- sueevocationis, ut recipial quotl merelur a suis ini-
ccpisti gloriam. micis. Tunc acceptum ad suum perduxit coenobium,
CAP. XI. Guarinus, acceptis fralris monitis, lapi- quodvocaturFiscamnus, ubi erat congregatio saucti-
dibus obruitur.—Tuac audiens haec Ebroinus, furore monialium virginum, quibus praeerat Childoinerga
magtio repletus, jussit ministris Gairinum abstrahi faraula Christi : in quo multis diebus conversans
et a germano suo separari, ut separatim viderentur _- habitator stetit sub custodia. Nam et lingua proecisa
puniri, ne simul eos delectaret talia verba fari. solitum recepit officium, et magnum doctrinee suee
Cum autem duceretur, beatus Leodegarius eum scmen ostendit in populo. Quandocunque inter vfcr-
alloquitur dicens : < _Equo animo esto, frater cha- ginum accederet catervam, tanta (ut fertur) dulcia
rissime, quoniam oportet nos haec pali, qttia non sua fulgebant eloqttia, ut mirarenlur quicunque au-
sunt condigneepassiones hujus temporis ad futuram dientes, quanta Dei operata sit clementia, et con-
gloriam quee revelabitur in nobis (Rom. xm). Pec- versi a pravis operibus velociter peterent pcenitenlioe
cata etenim nostra multa sunt, sed misericordia fructus. Nam diebus ac noctibus in Dei cultu pcrvi-
Omnipotentis supereminet magna, qure ad abluenda gilans astabat, ut vel paululum ad necessaria corpo-
delicta se Iaudantiura seinper esl parata. Haec ad ris vix aliquando ab ecclesia procederet, vel quip-
lempus patimur, quia morti debitorcs sumus, sed piam somni ac ciborum perceptionein capere ootuis-
illa nos exspectat vita, si patienter ferimus istam set.
poeiiam, ubi sine line leelabimur in ccelesli gloria. » CAP.XIV. Ejus vexatores dant pamas. — Eodeiu
Tunc ministri ad stipitem Iegatum Gairinum lapidi- tempore vir gloriosits Theodoricus rex et idem Ebrti-
bus obruere cceperunt. Ille vero Dominum depreca- nus synodum convocarunt, et ad quamdam villam
hatur dicens : Domine Jesu bone, qui non venisti j[ n regiam venientes, mullam episcoporum turbam ades-
vocare justos sed peccatores, suscipe spiritum servi se fecerunt. Ibique inter ceeteros Diddo, qui sanctum
lui; et qui mihi dignatus es in similitudine marty- virum Leodegarium cum Waimero expulit de sede
rum lapidibus vitam islam mortalem auferre, j'ubeas sui episcopatus, et pcenec tradidit illectus, condem-
clementissime veniam scelerum meorum tribuere. natusab ipsa synodo calvariam accepit in capite,.et
Haec dicens, orando ultimum efllavit spiritum. expulsus segregatur a sancta congregatione. Deinde
CAP. XII. Leodegarius jussu Ebroini dire muti- exsilio condemnatus, morteque secuta poena capitis
latur. — Beatus ilaque Leodegarius cupiehat cum gessit quidquid dolose in sanctum virum exercuit.
germano suo vitam finire, ut simul mererentur fu- Alii vero episcopi tunc a rege per Ebroinum in ipsa
turam vitam ac beatam participare. Sed Ehroinus synodo pene similem sorliti poenam, perpetuo exsi-
differre volens cjus exitum*, ut per poenas Ionge Iio sunt deputati. Waimerus etiam similem excepit
dilatas ei praepararet aeternas, et ne coronam acci- sententiam cum caeteris. Tunc Ebroinus dixit ad
peret martyrii, quin polius carcret praemiis gloriae beatura Leodegarium : Quid tantos persuades lo-
sempiternae, jussit eum nudis gressibus per quam- quendo? Martyr esse suspicaris, ideo te tam tcmera-
.lain piseinam transduci, in qua erant petrae sicut rium ostendis. Adhuc mullum. inquit, dilafaberis.
i!3 S. LEODEGARIIAUGUSTODUNENSIS EPISCOPI 544
fruslra tale desideras babere preeniium. Nam ut me- A DomineDeus omnipotens Pater Doraini noslri Jesu
rueris ita eris accepturus niartyrium. Optabal enim Christi, per quem nolitiam tui accepimus, Deusvir-
eum fundilus exstinguendum, ut qttia a sacculi glo- tulum et omnis creaturee crcator, ac tolius generis
ria jam videbat consumptum, revocare poluisset sal- humani redemptor, te bencdico, le glorifico,qui me
tcm a meritis sanclorum. Nara unde eum pulabat dignatus cs ad hanc certaminis diem perducere. Ro
abscidi, inde potius euin faciebat Christo quem de- go deprecorque,Domine,ut ipse mihi j'ubeas miseri-
siderabat adhoerere, quia quantum protendebatur cordiampietatis luae largiri, et meritis sanctorum
ejus prrna, tanto magis ei augebanlur preemia. tuarum me dignum facias participem et vitoe eeter-
CAP.XV. Chrodoberlo tradilus, cceticolumine il- naj consortem : et tribue indulgentiam his qui me
lustratur. — Tunc tradidit eum cuidam viro Chrodo- tribulant, quoniampereosinconspectutuocredo, cle-
berto [Al. Ruotberlo]. Accipe, inquii, eum sub ma- mentissime Pater, glorificatusfieri. Cum heec dice-
gna custodia servandum : adhuc namque tempus ve- ret, percussorexlendensmanum,evaginatogladioam-
niet mortis suac.Acccptum eumdeni ctini ad suam pulavitcaput ejus,etcorpus ejus subslitisse erectum,
domum deduceret, cernens eum ex itinere ac infir- quasi unius horaespalio dicitur. Sed dum non slalim
mitate defessum, jussit ei dari ad refocillandum po- eum cadere gladiator cerneret, ipsumpedepercussit,
lum. Anfe quem cum pincerna assisteret, lumen B ut sic citius in lerram decideret. Sednon niulto post
magnum quasi in rotoecirculum e ccelo descendens percussor ejus arreptus a daemonibuset menle ca-
super caput ejus refulsil. Tunc trementes omnes ptus ac Dci ullione percussus in ignem se projecit
qui hoc signum vidcrunl: Quid est hoc, inquiunt, ibiquc vitam finivit. Tuncjussu conjugis hujus viri
domine, quodparet super caput tuum quasi in cir- Chrodoberli in quamdam viilam Sarcingo [Sorcin]
culi modumlumen splendidissimumemissumde coe- nomine cum magno fletu plangentium a minislris
lo? nunquam a nobis simile est visum. Ille protinus deportatus est hujus feminaedecreto, cum vestibusin
in terrarn cadens adoravit dicens : Gratias libi, om- quibus trucidatus fueral, in parvulo oratorio beatus
nipotens Deus, con&olatoroninium, refero, qui super martyr est sepultus. Hoc vero die sexlo [Al., qninto]
servum tuum oslcndere dignalus es tale miraculum. Nouarum Octobriumactum esse creditur ; in quo se-
Tunc videnlesoranes quasi in cxcessu meniis sunt pulcro annis duobus et dimidio humatus fuisse dici-
posili, sed tamen spiritu resumpto, simul glorifiean- tur.
tes Deumomnipotentemconversi sunt altcr ad alte- INCIPIT TRANSLATIOEJUSDEM.
runi dicentes : Vere hic homo servus Deiest. Et pol- CAP.XVIII. Miracula ad sepulcrumfacta. — Fu-
licebantur ad Deum prorsus totis tendere viribus. res sacrilegi, omnibus restitulis, puniuntur. — Ilis
Tunc deinceps ejus prredicationibus pene omnes pa- ^1 itaque diehus sacerdos quidam, qui hujus oralorii
renles, conjux ac familiacdomus ejus sunt conversi fungebatur officio,lumen splendidum absque mini-
ad Dei cultum; ac per hoc cjus famam audienles per sterio humano in eodem cognovit noctibus fulsisse
circuitumloci concurrebant ad eum, verbum salulife- loco. Unde rumor vnagnusemanavit in circuitu loci
rum auclire cupientes. Ille vero non cessahat sua Hujus. Verum venientesad hujus beali martyris ve-
praedicationecunctos instruere, qualifcr ad regna nerandum oralorium, mullam lurbam languenlium
ccelorumvalerent pervenire. dtversis infirmitalihus detentos sanavit, claudis sci-
CAP.XVI. Equitesquatuor ad necandum sanclum licet gressum dedit, caecislumen tribuit, obsessos a
mittuntur. — Sed non post mullum teinporis cum daenionibusmundavit, mullisque virfutilms in hujus
jam Deus omnipotenspro tantee patientiee dono de- loci martyr venerando habitaculo emicuit. rioc ita-
crevissct remunerare suum fidelem famulum, Ebroi- que ejusdem ecclesiae attestalur sacerdos. Nam et
nus jam ohslinatus crudelilatemsuam volens in eum hujus sacerdotis minister clericuset ipsius ecclesiee
perflcere, velocissimospost eum emisit equiles ni- custos quadani nocte latrocinium passus est, ita ut
mium perniciosos qui eum morle perimerent. Qui a latronibus omnis subslantia sua fuisset ablata, in-
venientes susceperunt eum de domo viri cui fueral ll ler quam caligulam beali martyris, quam pro reve-
tradilus ad custodiendum, et ducenteseum per loca rentia sibi habebat absconditam, lalro nesciens se-
incognilausquc in qitemdam locum in quo substitit cum deportavit. Qui mature ab oralorio consurgcns
inquiens : Nonnecesse habetis, filii, longiusfatigari: et ad domiciliumsuum pergens, invenit omnia sua
ad quod venistis cito facite ut impleatis votura mali- furata. Festinus igitur pergit ad hujus viri sepulcrum,
gui. Hi vero qui vcnerant ad eum pcrimendum erant deprecans ut ei redderet quod furlim perdiderat.
qualuor numero. Trcs elenim ex his provoluti sunt Nam tola illa die et sequente nocte in oratione ad
ad pedes ejus, deprecantes ul eis indulgentiam a Deo ejus tumulum jejunans et psalmodiae insistens asta-
daret, et benediclionemsuam super eos dignaretur bat. Cumvero explela oratione ad suam cellulam re-
tradere. Quartus vero superbus [Wadardus] aslabat measset, omnia quaeperdiderat et nihil ex eis dimi-
evaginalo gladioparatus ad euin interimendum. nulum cura caligula beali martyris salva invenit.
CAP.XVII. Oratione facta capiteplectilur. — Sar- Dominusvero latronis, quipro servojurejurando ju-
cingi sepelitur. — Verum pos.tquam benedictionem raverat quod nequaquam hoc malum egisset, rever-
suam supereos tradidit.etsuisinterfcctoribusverbum sus domum vitam finivil; servus vero scclus quod
Dei annuntiavit, tunc vir Deiincumbensorationi ait: fecerat male consummavit.
345 VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO. 54f
CAP.XIX. Ebroini exptorator impius pwnas luit. —- A rat exstinguere, sermo divinus in eodem impletur
Ebroinus eliam ipse. — Tunc magis magisque famai Nam quia gladiis multos interemit, percussus gladio
sanctttatis beati marlyris late prorupit, quae paulo) ipse periit. Infelix ac miser, qui tantis honoribus su
post per ea quae gesla sunl Ebroino non latuit. Quo) blimatus, in tribus mundi partihus dilatata fama i>
audito, nuntium misit occulte, qui hoc inquirens slu-- dustrioesuoe pollcbat inter homines ; et quoniam no-
diose sibi vera nuntiaret. Qui nuntius jussis ejus ob-- luit suisinimicis Dei mandatum implendo indulgen-
temperan,sad ejus accessit tumulum : et interrogans» tiam tribuere, eos ulciscendo multos ad regna cce-
diligenler, a custode didicit ubi sanctum corpus re-- .lorum fecit ire. Quamobrem vercndum valde est ut
quiesceret. Sed accedens orationi distulit incumbere,, qui lantos sacerdotes ac proceres ullionis suoe cru-
quinpotiusdespiciens huinum pede percussit el stulteJ delitate interemit, ne se potius oelernoepoenceprxpa-
loquitur dicens eo quod nesciret virtutem Dei : Ete- raverit. El tam celsam quam nullus Francorum ha-
nira, inquit, mortuus virtutes nequaquam lacit. Narai berc meruit gloriam perdidit, et beatam vitam, quam
miser reversus priusquam renuntiaret huic a quo> per palienliam adipisci quiverat, amisit.
missus fuerat, in semetipso cognovit quantum san- CAP.XX. — Sed postquam infelix Ebroinus vitse
ctus martyr virtutibus polleret. Dum vero iter car- fincm dedit, quod invidia ductus de Dei servoabs-
peret, illico vitam perdidit, et ei a quo missus fuerat1 " conderat, magnis laudibus longe lateque percrebuit.
minime renunliavit. His itaque cognitis Ebroinus ta- Tunc pcrlatum est cum laude in palatium, quod mul-
cito corde retinebat, et tremens inlra se verecundia1 tis diebus ab acmulo laluit absconsum. Erat cnim
praeter conjugem nemini manifeslare audebat, ne'• ibi multitudo maxima episcoporum scilicet ac pro-
forle crescente gloria martyris, sua (qui tale lumen cerum, qui dum collationem de sancto marlyre in-
exstkiguere cupiebal) esset diminuta in populis. Nam ter se haberent, et admirarentur quod de eo audie-
his spatiis dierum quantum ille miser hoc bonum batur, tunc vir miroesanctitatis Ansoaldus antistes
latere cupiebat, lanto magis ubique rumor virtutum verbum inlulit dicens : Utinam darelur mihi optio,
supradictarum bcati martyris dilatatus radiabat. et cwlera, quw ex Vita altera, cap, 17 et sequenlibus,
Transacto vero spalio pene annorum trium a sem- repelenda sunt.
per lugeudus Ehroinus, qui hanc lucernam nisus fue-
» Idem habet anonymus auctorcap. 17: iTransacto Martyrologiis (si Bedecfastosexcipias)commendatur,
spatio trium pene annorum, » etc. Hinc annum quo apud sincerum Usuardum hoc modo : < In territoria
sanctus Leodegarius obiit colligere licet. Ebroinus Atlartensi passio B. Leodegarii Augustudunensis epi-
regni Theodorici anno 9 (siSigeberto credimus), scopi, quemvariis injuriis et diversis suppliciis pro
Christi 681 aul insequenti, exstinctus est, et quidem C verilate afflictum Ehroinus maj'or domus regiaeinler-
post tres fere annos qtiain martyrio affectus fuerat fecit. » Ado vero : < In Atratis, villa Siricynio, <pas-
Leodegarius : qui proinde anno Christi 678 necatus sio B. Leodegarii, » etc, utUsuardus, addito, cu-
est, uti etiam Carolus Le Coinle censet. Hic calculus jus sacrum corpus in dicecesiPictavorum translatum,
confirnialur ex eo quod Ebroinus pala"<i praefectu- in monasterio B. Maxentii est hmnatum. » Adarlen-
ram anno regni Theodorici primo iterato adeptus ses seu Adarctenses vocobantur olim Atrabates ad
est, paulo post coepit vexare Leodegarium, qui sub Arctum, Ostrebates qni ad orliim, qui vero ad Au-
Waimeri Campaniaeducis custodia per biennium in strtira AusTebates, uli Malbrancus in lib. n de Mo-
quodam monasterio detentus; postea Waningo com- rinis.cap. 57, recte observavit. Et lamenSarcingum,
missus, < multis diebus, » hoc est annos fere duos Leodegarii sepulturoe locus, uli et locus iibi necatus
apud Fiscamntim exsulavit. Tandem pos' synodutn est, uterque vicus S. Leodegarii dictus (ille quidem
anno Theodorici regis 6 (ut Sigebertus scribil) ha- ad fontes Alteioefluvii, bic versus caput Quantiee),
•
bitam, jussu Ebroini abduclus est a Chrodoberto in Austrebatibus occidenlalis est quanquam poslerior
pagutn Atrebatensem, ubi paulo post capite percu- locus, paululum ad septentrionem vergens, Adar-
litur vi Nonas Octobris : ipsoque die in antiquis lensibus attribui potest.
SANGTI LEODEGARII VITA ALTERA
AB AUCTOBE ANONYMO.
PROLOGUS AUCTORIS D ergo vestram fidelem devotionem inprimis ut meae

ADERMENARIUM EPISCOP0M. rusticilati veniam detis, et tantummodo quae vobis
Domino vere sanclo et apostolica veneratione co- placuit clam soli interim lectitetis, donec aut al-
lendoErmenario Augustodunensis urbis episcopo liori sermone ea quoe nos vobis jubentibus usurpa-
aul aliorum sapientum correcla ju-
Persaepe avobis jussus et spiritualium fratrum vimus reparetis;
beati Leodegarii marty- dicio irreprehensibilis, quam post legalis, a vobis
flagitatione compulsus, gesta
autem specialiter peto
ris atque pontificis tandera scribere sum aggressus. probata placeat diclio. Hoc
mihi con-
Ideo enim diu implere jussa vel petita distuli, quia ut vires ad hoc opus exsequendum, quas
contra me videbam consurgere, scientiae denegat irapcriiia, vestrarum precum solerli
duplicem prjenam
unani ignorantiaecaliginem mctuens et ignavire,aliam studio apud Dorainum obtineant opportuna suffra-
pruientibus incle risu [visui] verens patesccre. Oro gia.
547 S. LEODEGARIIAUGUSTODUNENSISEPISCOPI 548
JA ornamenla miris operibus fabricala. Quantum quoque
INCIPIT VITA SEU PASSIO. in ainore martyrum ej'us mens fuit devota, silentibus
CAPUT PRIMUM. indicat sancti Symphoriani martyris sepultura seu
Leodegarius in omnibus perfeclus, ab Adone m- translatio sancti corporis gloriosa. Precterea innuuat
struitur. — Archtdiaconus ut se gerit. — Episcopus ejus industriam ecclesioepavimenta vel laquearia
jEduorum orta contentioneordinatur. — Quid in epi- aurea et atrii constructio nova et murorum urbis
scopatu egerit. — Gloriosusigilur ac preeclarusLeo- reslauratio et domorum reparatio el quee erant ni-
degarius urbis Auguslodunensis episcopus, qui mia vetustate consurapta per se erecta reddunt vera
Christianorum temporibus effectusesl martyr novus, videntibus testimonia. Sufficiant heec inprimis pauca
ut terrena generositate nobiliter est exortus, ita di- deplurimis. Ad illud tempus convertamus eloquium,
vina gratia comilante dum a primaevaeetatein virili quo athleta Christi contra diabolum dimicandi sum-
robore accresceret, in quocunque gradu vcl ordine psit exordium.
provehebatur, exstititproe caeteriselectus. Cumquea CAPUT II.
Didone [Al., Adone] avunculo suo Pictavis urbis Ebroinum adversarium palitur. —Sanctus itaque
episcopo, qui ultra adfines suos insigni copia pru- ponlifex Leodegarius dum in Augustodunensi urbe
dentiee divitiarumque opibus erat repletus, fuisset "1 felix in pace conversatus est episcopus, postquam
strenue enutritus, eta diversis studiis, quibus saeculi omnia quae dirutafuerant innovassetet divinis officiis
potentes studere solent, adplene in omnibus discipli- clerum erudisset, praedicationequeassiduus coelestia
nee lima esselpolitus, in eadem etiam urbe ad archi- alimenta populum commoneret, et eleemosynarum
«Saconatumfuit electus. Tantoein eo subilo fortitu- largitate foveret, et in Dei custodiendis mandatis
dinis atque sapientiaerobur emicuit, ul impar prec ejus animus esset totus intentus, ita efficaxfuit illius
suis antecessoribus appareret, precsertim cum mun- voluntas in omnibus, ut quoequeimplere decrevisset,
danae legis censuram non ignoraret, saecularium ei a Domino absque difficultate tribueretur effectus.
terribilis judex fuil. El dum canonicis dogmatibus Nec enim immerito suam Omnipolens illi contulit
csset replelus, exstitil clericorum doctor egregius. gratiam, quia prius ipse se totum devoveral custo-
Erat quoque in disciplina delinquentium vividus,qui dire ejus mandata. Sed quia a bona voluntate sem-
carnis luxu nunquam exslitit resoluius; sagaci cura per discordat malilia, et antiquus serpens invidus
pervigil in ecclesiasiicorum officiis, slrcnuus in ra- semper invenit per quos scaadalum seminet, aliqui
tiociniis, prudens in consiliis, rutilans in eloquiis. honorati spiritalia nescientes, sed potius potentiam
Incubuit interim causa necessitalis, ut in Augusto- seecularemtimentes, videntes hunc virum inflexibi-
(ianeasi urbe eum ordinare deberent episcopum ». lem per justitiae cultnen existere, invido coeperunt
Siquidem nuper inter duos contentio de eodem epi- livore lorqueri, et staluunt si sit aditus ejus obviare
scopaluexorta fuerat, etusque adsanguiniseffusionem profectibus. Erat enim in illis temporibus Hebroi-
certatuni.Cumque unus ibidemoccubuisset in morte, nus [A/. Ebroinus] (b ut diximus) major domus, qui
et alter pro perpetrato scelere dalus fuisset in exsilii sub rege Clotario ttinc regebat palatium. Jam re-
extrusionem, tunc Balthildis regina, queecum CIo- gina quam supra diximus, in monasterio quod sibi
tario filio Francorum regehat palatium, divino (ut antea proeparaverat residebat : propterea memorati
credimus) inspirala consilio, ad memoratam urbem invidi adeunt Hebroinum, et contra Dei virum ejus
hunc strenuum direxit virum ibidem esseepiscopum: in furore suscitant aniinum : et dum veritatis accu-
quatenus et Ecclesia quae pene biennio jam quasi sationem non invenerunt, mendacium falsitatis cop-
viduata in soeculifluctuatione remanserat, hujus gu- fingunt, quasi dura omnes Hebroini jussionibus
bernatione vel fortitudine tueretur, et ab iis quibus obedirent, solus Leodegarius epigcopus ejus jussa
impugnabalur defensaretur. Quid nmlta? ita in ad- contemneret. Erat enim memoratus Hebroinus itaj
ventu ejus lerritoesuntomnes Ecclesieevel urbisillius cupiditalis face succensus et in ambilione pecuniae
adversarii, necnon et hi qui inler se odiis et homici- 0 deditus, ut illi coram eo justam causam tantum
diis incessanter certabant, ut memoriam transacti haberent qui plus pecuniaedetulissent. Cumque al>i
scandali nollent audire, quia quos proedicatio ad causa timoris, alii pro redimenda justitia, eum auri
concordiamnon adduxerat juslilia et horrorcogebat. argenlique replessent pecunia, quorumdam animiob
Jam enim ad episcopatum dispensante Dominoele- hujus causamexspolii oolore tacti contraeum fugrant
valus, quantum in alimonia pauperum ejus exslitit jam commoti.Et quia non solum rapacitatis exerce--
praecipuacura longum est enarrare per singula. Sed bat coramercium, pro levi offensa sanguinem nobf
nobisita tacentibus ejus teslanlur opera, vel matri- lium multorum fundebat innoxium.
cula quaeab eodem institula residet ad ecclesiae ja- GAPUTIII.
nuam, vel specierum pulchriludo quee aureo fulgore Qua causa. —Clotario mortuo,optimatesinChil-
rutilant in ecclcsioeministerio, necnon et baptisterii dericum consenliunt. Cur. — Ebroinus contrarius
a Omisit iste auctor commissam Leodegariocuram tandemquepost bienniura
suffectusLeodegariusanno
abbatialcm in S. Maxenlii monasterio, id quod ex regni Clotarii 4, utiin Vitaprimadicitur.Christivero
prima Vita repelendumest. Ferreolo episcopo Augu- 658 aut insequenti.
s.todunetisimortuo contentio hic descripta exortaest: b Nihil supra de Ebroino.
540 VITA ALTERA, AL!AUCTOREANONYMO. 550
apud Luxovium £Xsulat , Theodoricus tonsus td A CAPUT IV.
S. Dionysiimonasteriumretejgatur.— Sanctum ila- Childericusedictumjustum condit moxquerescindit.
que Leodegariumidoo iiabebat suspectum, quia eum — Rexin Leodegariumcommovetur.Abeo correptusde
non valebat in nec adulalionis ut ejus nece cogitat. — Interea Hilderico regi expetual
superare verbo,
caeteri ei impendebat obsequium, et conlra omnes universi, ut talia daret decreta per tria quaeobtinue-
niinas suas super eum cognoverat permanere inlre- rat regna, ut uniuscujusquepatriee legem vel con-
pidura. Tyrannicum enim tunc dederat edictum, ut sueluditlem observare'., sicut antiqui judices conser-
de Burgundiaepartibus nullus praesumeret adire pa- vavere, et ne de una provincia rectores in aliam in-
lalium, nisi qui ejus accepisset mandalum. Tunc troirent: neque ullus ad inslar Hebroini tyrannidem
de metu prioris omnes fuerunt suspecti, quod lioc assumeret, et postmodum sicut ille contubernales
excogitaret ad suum facinus cumulandum, ut aut suos despiceret: sed dum mutua sibi successione cul-
quosdam capitis amissione damnaret, aut dispendia minis habere cognoscerent, nullus se alii anteferre
facultatum infligeret. Iriterim, donec causa suspendi- auderet. Ut vero illi libcnler petita concessit, stul-
tur, rex Lotharius a Domino vocatus de hac luce torum et pene gentiliura depravalus consilio, ut erat
migravit (An. 669). Sed cum Hebroinus ejus fra- j'uvenili oetate praeventus, subito quod per sapientum
trem germanum nomine Theodoricum convocatis B " consilia confirmaverat refragavit. Sanctum igitur
eptimatibus solemniter (ut mos est) debuisset subli- Leodegarium eo quod cognoverat prae omnibus sa-
mare in regnum, superbiaespiritu tumidus eos noluit pieniiaeluceesseconspicuum,secuinassidue retinebat
deinde convocare » : ideo magis cceperunt mctuere, in palatio. Hujus rei causa crevit malorum invidia
quod regem quem ad gloriampatriae publice debue- rediviva, atque contra eum rursum accusationum
rat sublimare,dum post se eum retineret pro nomine, exquirebant initia, ila ut quaequerex ageretaut justo
cui malum cupierat ille audenter valeret inferre. injustovc judicio, dicerent illius crimine factum.
Cumquemullitudo nobilium qui ad regis novi pro- Cujus si obtemperasset consiliis, in mandatis ambu-
perabant occursum, mandante Hebroiuo itineris ac- lasset divinis. Sed quia coelitusjam supervenerat data
Cepissent repudium, inito in commune consilio, sententia, ideo cor ejus non valuit apprehendere ju-
reliclo eo omnes expetunt Hildericum ejus fratrem stitiec disciplinam: sed judisium quod Theodoricus
juniorem, qui in Austvosorlitus erat regnum. Quo- se a Deoexspectare professus est, celeri meruit sen-
rumconsilio qui tunc noluit acquiescere,autfugaciter tentia lerminari. Vir autem Domini ut cognovit
evasit, aut cum vitae periculo incendio comminalus contra se invidiam diaboli recalescere, tunc juxta
acquievit invitus. Cum enim oranes ob Hebroini ty- Apostolum suniens loricam fidei et galeam salutis
raiinicum metum Hilderico induxissent tam Neustri- et gladiiimspiritus, quod est verbum Dei (Ephes. vi,
cum quam Burgundiaeregnum, agnocens tyrannus 17), contra ani.iquuinhostem inivit singulare certa-
suum hoc facinus perpetralum, ad ecclesieeconfugit men. Et quia sacerdotalis integritas minas regis
allare, ejusque in multis partibus subito thesaurus nescitmetuere, Hildericumcoepitarguere,curconsue-
fuit direptus; et quodiniquus diucongregaverat malc, tudines patrias qtias conservare preeceperat tam su-
dSspersumest subito bene. Episcopistunc quibusdara bilo immutasset,-simulque fertur dixisse quod regina
iniercedeiitibus, etpreeciiiueinlervenluantistitis Leo- quam habebat conjugemfilia sui esset avunculi : et
degarii, eum non interficiunt, sed Lnxovio monaste- nisi haec facinora cum reliquis illicitis sceleribus
rio dirigitur in exsilium, ut facinaS quod perpetra- emendatione corrigeret, divinam certe sibi ultionem
veral evasissetpcenitendo.Sed quiaterrenae cupidila- subito infminere cognosceret. At Hildericus quidem
tispulYereoculoscordishabuit erecos,ideo in animam priraitus libenter ccepit auscultare : sed satellitum
nralevolamspiritalis non profuit sapientia. Cum enim praeventus consiliis, dum verba ejus debueral ad
Ilildericus germanum suuin supra quem petitus ve- emendationem aptare, de illius morte occasiones
nerat, sibimet proesentari jussisset ut colloqui ei cajpitinquirere,suadentibushocillis,quijustiliamcu-
deberet, tunc quidam qui in regno videbantur esse pjj piebant evertere, etindisciplinalijuvenilia opera regi
primarii, et Hilderico cupiebant placide adulando favebant exercere, necnon ethis quisuum decretum
placere, crinem sui dominitemeritatis ausu jusserunt ei elicuerant irrupisse. Metuebantenim hi omnes et
amputare, sicque fralri suo eum sluduerunt praesen- horum similes in voluptatibus saeculiconversantes, a
lare.Sedcum rexab eo interrogaret quid de seagere Dei homine sua opera deslrui, dum eum jam nove-
vellet, ille vero hoc soluni quod injuste fuerat deloco rant per justiliae callem inflexibilitergradi : virilita-
regni dejeclus.judicem sibi Deura ccelicst exspectn- tem enim ccelestis civis senescensmundus gravatus
re professus. Tunc ad monasterium sancti maiivris vitiis non valuit sustinere.
Dionysiiresidere estjussus, ibiqueusquesaivatus, do- CAPUT V.
neccnnem quernampulaverant enutriret; et Deuscceli Nova causa prwtexitur. — Paschw vigilia ad ne-
quem se judicem est habere professus, feliciter post- cem quwritur sanctus. Regem adil intrepidus. Mor-
inoduraipsumpermisit regnare. tc.mob diem sacrum declinat. — Hector occiditur.
a Quippe tum solebant oplimates Francorum ad excelso solio impositum debilo honore venerari,
consliluendum regem convenire, ac in elecli singuli quemadmodumlladrianus Valesius in Rer. Franc,
vcrba jurare, traditaque in mnnum hasta pro sceptro, lib. xxi observavil.
551 S. LEODEGARIIAUGUSTODUNENSISEPISCOPl 55.
— Adfuit enim tunc in illis diebus vir qttidam nobi- A tus ira persisteret. Nam dum illius ineffabili sapieu-
lis Hiclor[IIector] vocatus noniinc, qui tuncgerebat in lioe aliud turbatus non valuissel respondere, su-
fascibus patriciatum Massiliae,quique generis nobili- spectum se eum quadam de causa dix.it habere*
tate el prudentia saeculari, ut claro slcmmate ortus, Igitur vir Dei Leodegarius cernens apud animum
ita eral proe coeteris praeditus. Hic enim ad Hilde- ejusesse defixum,quod suadentibus satellitibus eum
ricum regera pro quadam causa « advenerat, ct una eum Hiclorc, sicut decreveral, redderet inler-
pcr viri Dei inlercessionem obtinerc petita spera- fcctum, aut Hictor in angustia sicut timebat conlra
bat, eumque gratia hospitalitatis in urbe sua Dei rcgem subire conlemptum ; nonde suaveritus morte,
sanctus receperat, donec sicut pelieral suis inter- setl illorum qui ad eum causa tuitionis adveneranl
cessionibus eum regi coinmendaret. Nam sacpedi- pertractans salutem, elegit potius interim lalere per
clum Hildericum in ecclesia urbis suoc in paschali ftigam, quam occasionem proebere ut per cjus mar-
solemnilate rogaverat advenire. Hanc invidi repe- tyrium resurreclionis Cbristi solemnia cruentaren-
riunt occasionem, per quam nequitiam, quam nu- tur, vel diriperetur ecclesia, ut ne c hi qui ad eum
per in cor regis effuderant, adimplerent. Majorem convenerant iuconsulte amitterent suam vilam. Nec
domus tunc nomine Wolfaldum [Al. , Wifoaldum] enim quis eum acslimet formidasse adeousque mar-
in sua accusalione conjungunt, mcndacem fabulam I" tyrium. Nam cum pridem per quemdam monachum
de Leodegario et Hictore confingunt, quasi ideo nomine Bercharium ei in dominica coena de suo
insimul fuissent conjuncti ut regiam dominationem interitu fuisset nuntiatum, die Passioiiis Domini
ererterent et potestatis jura sibimet usurparent. crastino regis adiit palalium, et ultro se ingerens
Aderat eliam tunc quidam sub religionis habitu ad in eo die sanguinem offerre voluit Christo quo pro
monasterium sancti Symphoriani maiiyris, corpore mundi salute sanguinem Christus efluderat suum.
non mente reclusus, nomine Marcolinus [Chesnio Nam et rex eadem die ipsum propria manu percu-
Marcolmus], sed, ut postea publice paluit, potius tere voluit, sed ob Dei reverentiam optimatum quo-
pro ambiendis humanis laudibus vel honovibus spe- rumdam sapientum consilio prohibitus fuit. Indubi-
cie religionis cupidus nimbm. De cujus conversa- tantcr vero credendum ad hoc eum divinitus tunc
tione, maxirae dum omnibus patuit, melius pulo si- fuisse servalum, ul si quid humana conversatione,
lere quam loqui. Hunc ergo saepedictumrex igno- queesine culpa non ducitur, aliquid contrarium for-
rans, quasi Dei prophetam habebat in omnibus, co tassis altraxerat, longeepersecutionis fornax exure-
quod de viri Dci accusationibus ejus volunlati fa- ret, ut poslea d velut aridum mundum in ea de manu
vendo adulabat prae omnibus. Ea igitur nocte qua sui regis impositus, ad instar gemmarum fulgen-.
'
sanclee Paschae vigilioecelebrabantur in urbe, rex ^ tiuin miraculorum virlutibus coruscaret. Cum igi-
jam quasi suspeclus, ibidera noluit advenire h , tur ab his qui occasionis hujus exspectabant even-
sed cum paucis lunc fautoribus ad pracfati hypo- tum, persecutio velox fuisset commota post eum,
crilae recurrens consiliuin, jam contra Dei famulum proedictus llictor ibidem est interfeclus: et quia
malignum gestans animum, illic temporaneum non viriliter se fuerat defensare cortalus, permittente
metuit Paschale recipere sacrificium : postea vero Domino a multiludine fuit oppressus cum aliquibus
cum dedecore jam a vino temulenlus aliis jejunis qui comitabantur cum eo. Nec enim impossibile
sancla solemnia praestolantibus cutn ecclesiam fuis- creditur sancti martyris meritis posse apud DeUm
set ingressus, Leodegarium clamilans requirebat ex illis ammabus veniam obtinere, qui cum eodem in-
nomine, ut eum quasi in fugam verteret, dum gla- nocenter perseculionis procellam voluerunt decli-
dii perseculione jam inter nuntios minitans lerruis- nare.
set. Curaque eum srcpius clamitans essc in bapti- CAPUT VI.
sierio cognovisset, ibi quoque introiens, ad lanti Detenius ab invidis, Luxovium relegatur. — Ab
luminis claritatem seu odorem chrismatis, quae illic imminenle nece per Hermenarium liberatur. — Igi-
in baptizalorum sanctificatione gerebanlur, obslu- T. tur Leodegaritts Dei famulus cum a quibusdam fuis-
puit. Sed cum ad clamorem ejus ipse responderet, set detenlus, Hilderico subilo nuntiant faclura:
Adsum, ipsuiri nullatenus recognoscens pertransiit, maximam gratiam regis se credidit habiturum, qui
atque iu ecclesiacdomum ubi paralum crat rcsedit. valttit comprehendere Leodegarium. Per consiliuin
Episcopi vero alii qui cum Dei viro vigilias cclebra- tunc optimalum vel episcoporum jubetur intciiai
verant, redierunt ad hospilia : ipse vero ut sacrum duci Luxovio monaslerio, donec in commune consu-
percgit officium, regem inlrepidus adiit, iralumque lerent quid facerent de tanti nominis viro. Intcrea
eum verbis mitibus requisivit, cur ante vigilias non Cumlii qui primi videbantur esse palalii, cum si-
venissct, vel in tam sacratae nocrtfcsolemnia rcplc- mul ab Hilderico fuissent conquisiti quod j'udicium
« Ncmpe ad repetendam a rege Claudiacsocrus c Apud Chesnium : ut ne id quod contra se fiebat,
sttae bcreditatem, quam Claudia Arvcrnensi Eccle- in consuietn verlerent, et sic idem consul vitatn amit-
siee frustrala filia reliquerat. teret.
h Et tamen in Vita prima communionemsanclam d Chesnius legii, velut arido mundo despecto in
cum rege percepisse legitur : quod forte non in ca- diadema sui regis imposilus. Legendum videtur, vet-
dem ccclesia, sed in eadem urbe factum intelligere' iit aurum mundum, in ea (id est perseculione) de
licet. Sanctus Prsejectus Arvernorum episcopus co- mantt sui regis imposittis.
ram rege sacra cclebrasse in propriis Aclis dicitur.
555 YITA ALTERA, AB AUCTOREANONYMO. -551
de sancto Dei dccernerent, hoc consona responde- A liaia fuisset, lunc hi qui oh ejus jussioncm exsilio
runt voce, ut si ei vitam concederet, sub perpctuo fueranl condemnati, tanquam veris tempore post
exsilioeum in Luxovio permanere juberet: confir- hiemem solenl de cavernis serpentcs vencnati proce-
tnans subito super hoc decrettim judicum, episco- dere, quidam sine metu fuerunt reversi : quorum
pis vero aliquibus vel sacerdotibus idco consentien- debacchante furore surrexit magna turbalio patrioe,
tibus, ut ad preesens ettm ab ira regis reddercnt ita ut manifeste crederetur advenlus immincre An-
Iiberum. Nam soepedictus rex pravorum illcctus lichristi. Hi vero qui rectores regionum esse debue-
consilioeum adduci jusscrat de Luxovio, ut ad vo- rant, continuis odiis se invicem coeperuntlacescere ;
luntatem causantiuin cum irrisione deposilum, pro- et dum rex tunc non eral stabilitus in culmine, quod
ut voluissent, redtleret interfectum, sicut quondam unicuique rectum videbalur in propria voluntate,
Herodes disposuerat Judaeis facere Petrum. Aderat hoc agebat sine formidine disciplinoe.Adeo tunc
autem venerabilis vir abbas sancti Symphorianiba- iram Dei manifeste cognovimus evenisse, ut etiam
silicaenomine Hermenarius [Al. , Ermenarius], cui B stella apparcret in sidere, quam astrologi come-
post discessum viri Dei rex petitionibus populi Au- tem vocant, in cujus ortu asserunt fame terram
gustodunamcommendaveraturbem ; cum immensi- lurbari, mutationem regum, vel commotionemgen-
bus(s!c)precibuscrebro regispedibus est provolulus, "B tium, percussionis gladiura imminere. Hoecenim
ut eum in Luxovio residere permitteret, ne ad ex- omnia manifeste tunc constilit evenisse. Sed quia,
spectationem crudeliuin, quos diabolus contra eum ut scriptuin est, stulti non corriguntur verbis, quan-
ki furore succenderat, juberet adduci. Taliter ab luni minimc signis, hi qtti cum malevolo animo
hujuscemodiprecibus et tunc ah inlerfeclione salva- redierunt de exsilio, quidquidpropter sua pertulis-
tus, falso quidam opinantes, quasi ideo regis habi- sent facinora, Leodegarii factionibus hoec se inctt-
tacula frcquentaret, ut accusantium primus esset, sant fuisse perpessos.
quo facilius ei episcopatum illius tenere liceret. CAPCT VIII.
Nam longe aliter exstitit, et quia carnalis ocultis Leodegariusa viris religiosis proteclus. — Ebroi-
spirilualem delectationemnon vidit, testes ei postea nus Luxovioecjressusde perdendoLeodegariocogitat;
exsliterunl illius opera, quia quousque proesentisu- a sancto Genesio impeditus, Augustoduni cum Leo-
perfuit vitee, ejus necessitalibus in quo valuit cha- degario excipitur; Theodoricum adit, monastica ve-
ritate ministravit devota. ste abjecta, resumpta uxore ; thesaurum sacrum di-
CAPUT VII. ripit; Leodegarium rursus exacjilat; Clodoveum,
Cum Ebroino reconcilialur. — Regni stalus posti Clolarii filium supponit.— His enim diebus vir
Hilderici mortem. — Cometes.— In illis igilur die-. ^" Doniini a cominemoratis ducibus erat ob salvatio-
bus adhuc exsul in Luxovio residebat Hebroinus; nem detentus, a quibusnuper de Luxovio fuerat edu-
monachili habitu tonsoratus, simulatam gerens con- clus. Tunc enim famulo suo gralia superna conces-
cordiam, quasi dum uterque unam, sed disparesi serat venerabilem dignitateai, ut in illis locis tam
cxsilii acccpissent sentcntiam, concordemducer, nt praedicliduces quam eorttni matronee, simiilque mi-
vitam. His inlerim ita geslis divina non diu distulit; nistr' universoeque familieenecuon et vulgus populi
ultio suum de Hilderico dare judicium. Nam ejusj ita imminerent, ut semetipsospro eo non dubitarent
dissoluta conversatio omnibus incrcverat palatinisi offerre. Cumque illi qui sccum Deifamulum retine-
optimatibus. Tunc unus ex eis hoc niolestmsfcrensi bant, circa se manenlibus potestatibus aliis nuntias-
pree creteris, dum venalionem in a silva securusi sent, eo quod divinam gratiam super Dei famulum
exercerel ,eura vulnere mortis percussit. Igitur prius- Leodegarium cognovissent, religioso Chrislianitatis
quam heec evenissent, dum duces quidam duo,, amore ita in ej'usauxilium fuerunt sociali, el conspi-
quibus jussum fueral sanctum Leodegarium addtrci i ranles inter se confirinavertint, ut dum indiscipli-
de Luxovioeatenus demorassent, conspiraverat unus> nata heecdominataeritexorta turbatio, si priusquam
eorum minisler, ut si famulum Dei cxlra Luxovitim i rrj Theodoricum pariter sublimassent in regno, aiiqui
cerneret, ipsum gladii percussione occideret Utt forsitan sanclum voluissent loedereLcotlegariura,
autem ad hoc pervenlum fuit, ita corejus intolera- eorura protegerctur auxilio. His enim diebus egres.-
bilis pavor perfudit, ut non solum dixisse, sed curr sus est de Luxovio etiam Hebrolnus Juliano simi-
etiam de Dei famulo tam gravia cogitasset, voceJ Iis, qui vilam fictam monachorum tenuit. Efnim
publica confiteretur, et tremens ejus pedibus estt cum ipse tam amicorum quam famulorum constipa-
provolulus,indtilgeri sibi ab eo hanc nequiliam deretur subito comilatu, pracdicti exsules ejus cxpe-
precaretur. Igitur cum Hilderici mors subito nun- lenles obseqtiium, malum quod de sua accusaiione
« Nempe in silva Lauconia, Caloe villoe regiee 3 1656 detecta sunt.
pvoxiina,ubi cumChiidcricusin palalio moraretur, ai h Venerabilis Beda in 1. iv Hist., c 12: <Anno
Bodilonearmato quem paulo ante virgis foedececi- DominicoeInc. 678,inquit, apparuit mense Auguslo
derat, aliisque satcllilibus crudeliler inlerimiiurr stella quoedicitur cometa ct tribus mensibus perma-
cum Bilichildeuxore procgnanteanno regni 4, Cbri- nens, » etc. Quo circiter anno Theocloricos cura
sli 675: quoeres i-ngeslis Franc. cap. 45 describi- DagoberioSigeberti lilio, Dagoberti senioris nepote,
tnr ; quorurn corpora in basilica S. Vincenlii, quoe
e de regno apud Lingonas decenasse legitur in Aclis
uunc S. Germani Pratensis dicitur, sepulla, annoj S. Salauergoaad ann. 655 rciatis.
555 S. LEODEGARIIAUGUS70DUNENSISEPISCOPI 558
confinxerunt, ipsum in caput constituunt, ut ejus A , lio jam ceecali, nondnvcnerunt per quod destruerent
auxiliovel consilio usi in Dei hominem valerent una- Dei sanetum, declinant ad majorem interitum per
nimiter vindicare. Ipse enim Hebroinus caput releva- falsitatis commentum, per quotl in regnum intule-
vit venenosurn, et quasi vipera restaurans venena runt magnum malum et stragem depopulationis in
sua, simulans se esse tunc Theodorici regis fidelem, perseculione multorum. Denique acceperunt quem-
ct ob hoc ad eum cum sociis quantocius feslinare. dam puerulum, quem c Clolarii fttisse confinxerunt
Cum enim vir Domini cum sociis suprascriptis eo- filium, hunc in partihus Austri seeum levantes in
dem festinarent itinere, quanlum nec unius diei regnum. Qua de re niullum collegcrunl hostilitcr
factum est itineris spatium ; antequam Augustodu- populum, eo quod verisimile cunclis videbatur esse.
num urbem accederent, urgenlibus fautoribus He- Etenimcuin depopulandopatriam subjugarent, etiarri
broinus immemor amicitire dudum promissoe, eum in noniine sui rcgis qucm falso fecerunt, preccepla
ibidem voluit comprehendere, nisi Genesii melropo- judicibus dabanl; tunc qui eis volens noluit acquie-
lis Lugdunensis episcopi consiliis fuissel prohibitus, scere, aut jura potestatis amisit, aut si non fuga
aut manu valida queecum eo aderat perterritus : et latenter discessil, gladii inlernecione deperiit.
fictain rursus simulans ainicitiam misto agmine pa- " Quanli enim per hoc calliditalis figmentum Tlieodo-
riter pervenerunt in urbem. Loelatur civitas et om- ' ricura tunc defunetum, et Clodoveum Clotarii
nis Ecclesia de pastoris praescntia rediviva : plateae esse filium crcdiderunt ? Eranl enim in hoc men-
ornantur, aplant diaconi cereos, clerici tripudiant dacium primi ct quasi rectores palalii Dcsideratus
cum antiphonis, gaudet civitas tola de adventu sni cognomento Diddo [Sic fere mss. ; al., Diilo], qui
pontificis post persccutionis procellam. Nec imme- in urbe Cabilone quondam habueral principatum,
rito laudum exhibebantur excubiae, quia praesente necnon et ejus collega Abbo [Al. , Bobo], qui ci-
[pra:scienle] Doirano ad coronam properabal mar- vitatem Valentiam habuerat in dominium. Nec
tyrii: ibique pro adventu procsulis delicias parave- enim digni sunt ut hi nominentur episcopi qui ma»
ruwl eliam adversariis; Craslina vero dic exinde gis terrcnis desiderhs vel lucris teinporalibiis au-
paritcr promovenles, ul ad occursum Theodoricire- genda peeunia vigilant, dum dc aniinabiis sibi com-
gis Francorum pervenirent uniti. Interim, dum isti missis unde districto Judici reddiluri snnt ralioneii)
cojpto ilinere pervenissent ad regem, de ipso itinere nil curant. Horum talium sacerdottim et similium
pcne jam medio Hebroiuus lyrannus corum dcse- optimalutn Hebroinustyrannus usus consilio,adeous-
rens comitatum, ad suos usque pertransiens, cleri- que elevatus et excoecalusest in hoc socculo,quous-
catum [Id est, monachatum, seu monasticam vestem] _ que impoenitcns proccipitatus esl in inferiio. Rc-
abjiciens, « ad mulierem, ut canis ad vomitum, post deamus ad opus cceplum.
sacrum vclamen rediens. Et quia in castris Chrisii CAPUT IX.
miiitare non potuit, cum adversariis saeculariaarma Didoni et Waimero perdendi Leodegarii manda-
arripuit. Et dum jam dcrcliquerat fidem et Deum, tum commiltilEbroinus. JEduatn urbemobsident.—
contra terrcnum dominum cliam apertum se pro- Sanctus thesaurossuos in pios usus expendit; egregia
didit adversarium. Novientoenim villa jam recupc- suis dat monita; jejunia et supplicationes indicit ;
ralo regno lunc Theodoricusresidebat securus, cuin in ecclesia indulgeniiam pelit ab omnibus; conflictu
repenlino superventu venit Hebroinus cum Austra- interdiclo inquirit adversariorum consilium. — In
siis. Quis enim enumerare plene valeat quoelunc illis diebus ita gestis et per singula volulis ,
fuit direptio de regali thesauro vel Ecclosioeniini- postquam Cbildoricus cst interfectus, posiquam epi-
sterio, quod ob amorem Christianilatis calholici re- scopi vel palricii cura optimatibus de Neustrico vel
tro principes devoti in Dominicuniconlulerunt san- praesentia Theodoricipartibus rediissent Burgundioe,
cluarium, h majore domus lunc etiam interfeclo? eKttmin rcgno coiifirnialo ad propria residerent se-
ldeo autem perpetravit hoc malum, quia a diaboli- curi; interim invidi hostein (Ebroinum scilicel) mo-
cis viris invido armabalur consilio. Dolebant enim ». , verunt ex adverso, primoque circa eum cum quo re-
se abjeclos esse per merilum, dum populum uni- gem Childericum egisse putabant. Tttnc adjunctis
versum fideliter cernebant declinare post Thcodori- sibi in consiliis nequissimis inimicorum sociis con-
cum, eumque jani confirmalumin regno, et Dei sulere coepit quemadmodumeuindem pontiiicem de-
famulum Leodegarium cum illius gratia in sua urbe struere poluisset. Ex his enira consiliariis duo, vidc-
residentem ; livore invidiaque uri cceperunliterum, licet Diddo et Waimerus, ex nominc caput effecli
quia dum justi stabant erecli, ad recuperationeiii malitioe,dixcrunt posse secum rapere de civitate, et
accedere non valebant perversi. Et quia suadente in eum facere vindictam, ex qua malilia Hebroini
diabolo, qui eos fide nttdaverat, dum veritatis consi- csset saliala. Gavisus namque Hebroinusde eorum
» Ebroini uxor fuit Leudulrudis, queemarito au- domus filius, de cujus nece lege Gesta Reg. Franc.
clor fuit condendi parthenonis B.-Mariaeopud Sties- c. 45.
sionas, ubi sine dubio velum tonso Ebroino acccpe- c llinc recle colligit Iladrianus Valesius, Clota-
rat. Lege adnotata inferiiis ad S. Leodcgarii episto- rium moriente palrc vix quadiimum, non annos
lam. Cliesnio vox velumdeest. tanlum quatuor, ut quidam scribunl, sed qualuor
h Is fuit LeudesitisErchiuoaldi quondam majoris decim regnasse, ut ei filium Ebroinus subsliluere
potuerit, idque populo persuadere.
457 YITAALTERA. AB AUCTORE ANONYMO. 558
respouso, dedit eis exercitum copiosum valde. Qui A omnia stabilissent in ordine propugnacula, jussitvir
festine perrexerunt ad civitatem Augustodunum.Vir Domini universos ingredi in ecclesiam, cunctorum
„ulem Domini Leodegarius cum ad suara plebem insimul poslulans indulgenliam, ut si quempiam illo-
restaurandam resideret urbe sua, ubi destinatum rum, ut assolet, dum pro zclo reclitudinis increpas-
contra hoslium sensit impulsum, non est passus ut set, aut in verbo laesisset, ei indulgenliam darent.
ultra fugaciter tenderet gressum, sed intrepidus de Sciebat autem vir Dei iter passionis ingrediens, non
se Domini exspectabat judicium. Ctimenim tam fa- prodesse martyrium, ubi livore deterso non prius
miliares quam clerici vel fidelesimminerent, ut the- fuerit coremundatum vel charitatis lampade illuslra-
sauros quos sibi ipse contulerat auferret et absccde- tum. Nullus fuit tunc ibidem tam ferreum possidens
ret, quatenus hostes hoc audito a perditione civitatis pectus, qui etiam si fuissel graviter laesus,non om-
vel illius perseculione desislerent, ille haec nullate- nem cordis malitiam indulsisset devolus. Post haec
nus acquiescens, sed eos continuo in thesauros con- necdiu vallatur civitas ab excrcitu, eodemque dieab
vocans, omnia quoeibi addiderat assignans, talia utroque populo fuit fortiter usque ad vesperam dimi-
prosequens verba : Heecomnia quoecernitis, fratres, catum. Sed cum ab agmine hostiiim esset civilas
quandiu terrenorum hominum me voluit gratiam obsidionevalida circumdata, et die noctuque vocife-
Deus habere, ad communem ornatum proul potui " rantes ul canes circumirent urbem, prospiciens vir
huc fideliter contuli. Nunc vero forsitan itleo mihi Domini civitatis immincre periculum, compescuit
irati sunt homines terreni, quia Dominus nos vocare omnem super murale conflictum, et his verbis suum
dignatur ad gratiam coeli. Ut quid enim haechinc exorare aggresstis est popnlum : Sinite, quaeso,con-
auferaro, quaemecum in coclumnon tollam? Ergo si tra hos pugnando confligere. Si mei tantum causa
vobis placet, ego eligo consilium haec potius dare huc isli advenerunt, de me ipso paralus sum eo-
in usus pauperum, quarn cum turpi sarcina huc illuc- rtim satisfacere voluntati , eorumque miligare fu-
que oberrare per saccultim : ut imitemur beatum rorem. Tamen ne inaudili videamur egredi, mittatur
Laurenlium, qui pro eo quod dispersit et dedil pau- unus e fratribus eos inquirere qua de causa hanc ob-
peribus, justitia ejus manet in saeculumseeculi, et sederunl civitatem. Cum subilo hi Meroaldo abbati
cornu cjus exaltatum est in gloria. Statimque -jussit per muri repagulum [Chesniorepugnaculum] paras-
custodi discos argenteos reliquaque vasa quamplu- sent descensuin, perveniens ad Diddonem ait ei:
rima forasejicere, et argentarios cum malleis adesse, Si haecnoslra commiserunt facinora, pelo ut interim
qui minutalim cuncta confringerent quoeper fide- evangelicam recorderis sententiam, ubi Dominus
lium dispensalionemjussit pauperibus erogari. Quoer dixit : Si non dimiserilis hominibuspeccata eorum,
autem exinde fuerunt ecclesiasticis usibus apta, ec- nec Pater vesterdimiltet peccatavesira(Matth. vi, 15).
clesireaddidil ministeiio. Monastcriorum ss.fK"iam Et Kitul: Ia quo.cnhu jndicio judicaveritis,judicabi-
virorrumquam virginum infra urbeni vel territorium mini (Matth. vn, 2). Sirnulque deprecans ut ho-lem
de eodom argento consolatus est paupertatem mul- compesceret, et redemptionem quam volebat accipe
torum. Quoe fuit tunc vidua vel orphana, vel omnis ret. Sed quia tanquam lapidis diiritia, sicut quondam
in commune pacpertas quoeibi adfuit, quoe de ejus rex iEgyplius obduraverat cor, ad verba divina nul-
largitate consolationem non hahuisset? Vir autem latenus potuit emolliri. Comminatus est quippe non
Domini, ut erat plenus spiritu sapientioe, haecverba se ab impugnatione civitatis disce.lere, quoadusque
locutus est fratribus : Ego, fratres, decrevi jara de Leodegarium valeret comprehendere, et sui furoris
hoc srcculonihil penilus cogitare, sed magis spirita- vesano desiderio satisfacere; el nisi Clodoveo, quem
lem nequitiam quam terrenum hostem metuere. falso regem fecerant, promiltcret fidem.ILec enim
Terrenus homo si talem a Deo accepit potestatem ul erat simulata occasio, quia omnes cum sacramento
persequatur, comprehendat,perdat, incendat, inter- Theodoricum regem asserebant fuisse detunctum.
iiciat, hoec nullalenus possumus declinanles effu- CAPUT X.
gere. Et si hic trudimur [Al., tradiraur] de rebus D Theodoricofidem renuit violare; hostibusscrvienti-
transitoriis ad disciplinam, non desperemus, ime bus sese offert sumpto viatico; oculorumevulsionem
potius gaudebimus in futuro de venia. Muniamus sine gemitu patitur. — Boboni Augustodunum assi-
ergo virtutibus animam simul et civitatis custodiam, gnatur in prwdam. — Auditis itaque vir Domini his
ne inveniant utrique hostes adilum per quod infcrre verbis, haecdedit illis responsa : Hoc vohis notum sit
possint periculum. Commovens igitur universum omnihus, tam amicis et fralribus quam inimicis el
urbis illius populum, cum triduano jejunio, cum si- hoslibus, quia qttousque me Deus in hae vila jusse-
gno crucis et reliquiis sanctorum, murorum circum- rit superesse, non mutabor a fide quam Theodorico
iens ambilum, per singulos eliam aditus portarum promisi coram Domino conservare. Corpus meum
lerrae adhaerens, Dominumdeprecabatur cum lacry- decrevi potius in morlera offerre, quam animam pro
mis, ut si illum vocabat ad passionem, plebem sibi infidelitate lurpiter denudare. Hostes vero, his audi-
creditam non permitteret captivari: et ita praesii- tis responsis, cum telorum jaculis ac cum incendio
tum est jvenisse. Itaque cum ob metum hostium festinanter undique insistebant irrumpere civitalem.
certatim populi undique se recepisênt in urbe, et Ipse vero universis fralribus valedicens, panis et vini
meatus portarura forti obturassent scralu, et super parlicipatione communicans, eorumque dubia corda
«t S. LEODEGARIIAUGUSTODUNENSISEPISCOPI SW
confirmans, suam eis ut Cbristus discipulis memo- A scens Waimerus humanam in eo naluram non aliter
riam passionis commendans, ad porlarum aditus ita posse durare, nisi eum Christi gratia sustentarel,
perrexit intrepidus, aperlisque ciaustris sponte se in domum suam eura jubet perduci : dura etenim
obtulitpro civibus inimicis. Adversarii vero gavisi, viscera pietate cceperunt emolliri. Cum enim in fa-
tanquara ovem innocuam ipsum ut lupi susceperunt miliari colloquio ei fuissct assuetus, ita feritatem
in praedam. Qui exclamans fertur dixisse : Gratias illius in parvo lempore prostratam edomuit, et tam
ago omnipotenli Deo, qui me dignatus est hodie glo- ipsum quam conjugem ad Dei timorem convertil,
rificare. Illi autem iniquissimum pene excogitantes ut argentum ecclesiae quod nuper pro reclempiione
[excogitarunt]commentum,nam ab ejuscapile lumen civitatis Augustoduni receperaf, ci devotus offerret,
evulserunl oculorum: in qua evulsioneullra humanam ut faceret quidquid exinde facere decrevisset. Qnod
naturam incisionem ferri visus esl tolerasse. Testes vir Dei acccptum per quemdam fidelem abbatem
enimsuntmulti illustres viri qui aderantin praesenti, nomine Bertonem ad preedictam redirigens urbem,
quia nec vinculum in manibus est passus imponere, ipsumque juxta Apostolum(Gal. vi, 10) ad domesti-
nec gemitusprocessit abore, dum ejus fuerunt oculi cos fidei dividens, volttntatem ejus opere charitatis
abstracti a capite, nisi glorificans Dominum semper fideliter adimplevit.
modnlamina studuit canere Psalmorum. Intercreie- B CAPUT XII.
ros dux quidam erat Garapaniee,Wraimerus vocatus
in nomine, qui ad boc malum perpetrandum a fini- Ebroinus, Pseudo-Clodoveorejecto, major domus
bus Austri venerat cum Diddone. Hi duo cuidam Bo- Theodoriciefficitur; edictum tnjustum condit; swvitet
boni, qui nuper cum anathemate fueral de episco- grassatur %nomnes; Leodegarium de Chitdericinece
—
palu Valenlia: urbis dejectus, Augustodunum assi- accusat. Leodegariusgermanumhortalur ad patien-
—
gnaverunt in dominium, imo potius devastandum. tiam. Igitur cum, sicut supra dictum est, suum fa-
Cives vero oppressi receperunt adversarium, qui cinus diutius llebroinus perditus occUltarenon pos-
jam paslorem amiserant suum, per cujus dispensa- sct, de rege quem falso fecit decljnat ingenium, ut
tionem pene omne proesidiumasportavcrunt eccle- in Theodorici rediret palatium. QuOrumdamfactione
slre. Nam pro civitatis redemptione, occasione re- suscipitur, et itcrum suhito palatii maj'or domus effi-
perta-, in qiiinque millibus solidorum fuit ecclesiee: citur. Sed cum eum alii gaudentes, alii timentes in
argentum distractuin, prccter spolia civium. Et quan- culmine sublimassent honoris, conlLnuotale dedit
quam Ecclesia pertulisset de transitoriis rebus dis- edictum, ut si quis quid cuiquam dum'in turbatione
pendium, nullum exinde permisit Dominus abducii " fuerat intulisset dispendiuni vel praedam, nullius ex
captivum. hoc generaretur calumnia. Heecfuit occasio ut non
CAPUT XI. redderet spolium, quod ministri sui el contulerant
Waimero sanctus commitiitur — S. Genesiusa side preedatione multorum. Cum autem b in rediviva
mli casu eripilur. — Ebroinus inedia consumijubet' coepissetsuperbia, dolens simul et metuens ne super-
Leodegarium. — Waimerus erga eum molliius. — stites haberet eemulos, quorum parenlibus intulerat
Leodcgariusacceptuma Waimero argcnlum JEduen-• malum: jam enim jura potestalis adeptus, duplica-
sibus djrigit. — Igitur cUm hostes leetanter divisis-- vit malitianl cum invidia. Nam priores optimates
sent spolia, suprascripto Waimero Dei hominem1 coepitinstaater persequi, quos autem comprehendere
tradiderunt in cuslodiam, qui cum eodem vel cxcr- valuit, aut gladii interfectione prostravit,, aut ad
cilu repedavit ad patriam. Desidcratus vero cogno-- gentes exlraneas ablatis facultalibus effugavit. Sane
mine Diddouna cum Bobone et cum Adalrico [Al.,, feminarumriobiliummonasteriadestruens[destruxil],
Chaldarico] duce, quem ipsi volebant patricium esse5 earumque religionis primarias in exsilittm dirigens.
provincioe,ad patriciatum subjugandumperrexeruntt Et quia margaritarum ornamenta conculcandi acce-
usque ad Lugdunum, ut ita exindc abducerc.iitGene- perat potestatem, ideo sine ulla miseralione ut por-
sium, sicut de Augustodunodudum êxpulerant Leo-- .ri, cus non timuit thesaurorum ornamenta conculcando
degarium. Sed manu valida populi undique collectii irrumpere Christi. Et quoniam non valebal respicere
urbem hanc maximam Deo proesulenon permiseruntt ccelum, ideo cor ejus in terrenis cupiditatibus Iuto
irrumpere. Hi vero qui Dei famulum duxerunt Leo- ultra modum fuit defixum. Etenim ctim Hebroinus
degariura , ut nuntiaverunt Hebroino quod fueratt crudelis de supradiclis rebus suum satiasset furorem,
faclum, in silvarum secreta eum jubet relrudi, et de
e rursum occasiones cccpit exquirere ut hlasphemiam
ejus morle quasi enecali in aquis fabulam mendacem ii suoecrudelitatis valeret ab oculis humanis auferre.
confingi, etiam tumulum sepulturee ejus constilui,, Tunc Chiiderici morlem simulabat se velle vindicare,
donec ipsum longoe famis inedia deberet consumere. '. cum nullus eum prior quam ipse voluisset interire
Quod qui andirc poluit aut videre- a, verum credidit
;t (publ.iceenim aliter quein odisset non audebat per-
esse. Sed qui Eliani per corvum pavit in eremo, necc sequi), jusserunt principes una cum germano suo
guum ibideni deseruit famulum. Elenim post longam n sanctum Leodegariumex monasterio in quo teneba-
quain Dsi inartyr perlulit famis inediam, remini- i- tur abscondilus egredi, c-t in proesentia regis jussus
» Hic seipsuin auctor designare videtur, eum add Et viciit.teslimonium perhibv.it.
moduin quo saucitis Joannes ii>Evang., cup. xiv : qui
h Chesnio. lunuret in redivivam suverbiam.
561 VTTAALTERA, AB AUCTORE ANONYMO. 562
est accersiri. Qui conversus ad Hebroinum dixit: A J se cognovisset praesidium omne amisisse humanum,
Dum superare cupis omnes habitatores in tota Fran- totis viribus sibi petiit adesse divinum. Nam quan-
cia, tuam potius aufers quam indignus accepisti glo- tumimpietas humana revocare cupivit ab alto, tan-
riara. » Hoc audiens Hebroinus nequissimus, furore tum pietas divina sociari eum fecit coelo. Sanctum
magno repletus, jussit ministris Gairinum fratrem itaque Domini Leodegarium diutius ad vindictam
ej'usforas abstrahi, et a germano separari, ut sepa- servaverunt vivum, et turpiter denudatum perpla-
ratim juberentur puniri, ne simul eos delectaret talia tearum palustria jusserunt pertrahi nudum, eumque
verba fari. Cum autem duceretur, beatus Leodega- ad vindictam quasi deformatum tradiderunt viro
rius fratrem suum alloquitur dicens : _Equo animo noraine b Waringo, ut subejus gravi dominio emit-
esto, frater charissime, quoniam oportet hoec nos teret cruciatus spiritum. Cui ait iniquus Hebroinus:
pati, quia non sunt condignoepassiones hujus tempo- Accipe, inquit, Leodegarium quem aliquando vi-
ris ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis disti superbum virum, et constitue sub tuta custo-
(Rom. VIII, 12).Peccata etenim nostra multa sunt, dia ; erit enim tempus suae vocationis, ut recipiat
sed misericordia Omnipotentis supereminens magna- quod meritus est a suis inimicis. Cum autem longe
que ad abluenda delicta se laudantium semper est esset ejus hospitium, sanctum Dei martyrem impo-
parata. Haecad tempus patimur, quia mortis debito- J» ' suerunt super vile j'umentum. Et ut cognovit ita esse
res sumus, sed illa nos exspectat vita si patienter implelum, arripiens hunc psalmi versiculum : Ut
ferimus istam pcenam, ubi sine fine laetabimur in jumentum, inquit, factus sum, et ego semper tecum
coelesti gloria. (Psal. LXXII,25). Et cum labia jam non haberet et
CAPUT XIII. Iinguam, laudes Dei silere non potuit, sed mens de-
Gairinus lapidibus obruitur; Leodegarius pedibus, vota voce qua valuit de cordis arcano insonuit. Cum-
lingua ac labiis mutilatur et Waningo custodiendus que omnes eum cruentatum graviter cerneren*.,cre-
traditur; vocisusum recuperat; ab Hermanario cu- diderunt ut ob hoc dimitleret spiritum. Etenim cum
ratur; ejus lingua et labia recrescunt. — Auctoris unus e nostris fratribus abbas, nomine Winobertus,
mtas. — Fiscamnum perducitur Leodegarius.—Tunc praedictumsanctum Dei usque ad hospitium a longe
ministri ligatum ad stipitem germanum lapidibus seculus fuisset, deprecans custodes ut sibi Iatenter
obruere coeperunt.Ille vero deprecabatur Dominum ad ipsum accedere liceret, invenit eum jacentem m
dicens : Doraine Jesu bone, qui non venisti vocare stramine operlum de vetusto panno tentorii, tenui
justos sed peccatores, suscipe spiritum servi tui, ut spiritu palpilanlem. Et dum iilum ad praesens cre-
qui dignatus es ad similitudinem maiiyrura lapidibus . ' deret exspirare, insperalum invenit miraculum.
a me vitam istam mortalem auferre, jubeas clemen- Nam inter sputamina sanguinum incisa lingua sino
tissime veniam scelerum raeorum tribuere. Haec labiis solitum ccepit reddere eloquium. Et quia de-
dicens orando ultimum efflavit spiritum. Beatus ita- sectio labiorum ordines nudaverat dentium, ab intus
que Leodegariuscupiebat cum germano vilam finire, afilatum tantum sonitum reddiderunt verborum.
ut simul mererentur futuram ac beatam participari. Tunc is qui ei excubias venerat exhibere ad transi-
Sed Hebroinus tyrannus differre volens ejus exitum, tum, ccepitflere prae gaudio, et concito gradu Her-
ut perpcenas longe dilatas ei prsepararet Seternas,et menario episcopo nuntiat factum. Ipse quoque.au--
ne coronam acciperet martyrii, quin potius careret diens Waringum postulat ut ad Dei martyrem se
praemiisgloriae sempiternae; lunc jussit eum nudis intromittat. Cumque etiam sui merito ei fuisset
gressibusper quamdara piscinam transduci, in qua concessum (omnes enim ut leonem iratura metue-
erantpetree quasi clavi incidentesaculae.Quamobrem bantc Ebremerdum, id est Hebroinum, filium per-
labiaejus et faciem concavam crudeliter jussit incidi ditionis et stipulaminferni, saevumtyrannum), idem
ferro, nec non et linguaeplectrum ferro secante au- bonaememorioe Hermenarius, qui post eum (sicut
ferri, ut dum oculi ablati, pedes jam forati, Iingua supra taxavimus)episcopatus honore sublimatus est,
ac lahia essent incisa, et dum sibi cernebat omnem D vulnera ejus diligenler studuit curare, et arte qua
felicitatem ablatam, corporisque pariter vires undi- valuit, potu ciboque reficere, vestemque quara ha-
que defecissent negatae, dum nec oculis cernere huit meliorem induere. Non enim ut jam terreno
viara, nec pedibus incedere callem, nec lingua offi- homini, sed ut translato martyri reverenter imper-
cium dante laudare quiverit viris undique Creato- tiuntur honorem. Qua de re non solum indulgentiam
rem, ac per hoc caderet in blasphemiam desperans, de praeteritis, verum etiam ab eo promeruerunt de
auferendo sibi salutem, quem laudando ccelitus futuris. Postquam enim Waringus eum duxit ad
adjpisci meruisset ingentem. Sed qui absque vocibus propria, Dei comitante gratia cceperunt velociuscon-
cordium auditor est Deus, magis amat cor contri- tra naturam ejus labia recreseere, similiter una cum
tumquam elatione superbum, et suscipit vocemta- lingua nec non et verba vidi ultra solitum ab ejus
centis magis quam elate loquentium ; non postulat . ore eflluere. Cum hoc miraculum cognovisset Wa-
sibiauxiliumvocis, sed humilitalem cordis. Nam cum ringus, non obdurat animum ei impendere maluni,
1 Hic articulus cum sequenti ad verbum scri b AL, Waningo; al., Viarnigom.
ptori primo concordat, uti capita 11 et 12 Vitaeprae- c Chesniushabet : Omnes enim ut leonemiratum
cedenlis conferenti patebit. metuebanlswvumtyrannum.
PATROL. XGVI. 12
56$ S. LEODEGARnATJGUSTODUNENSIS EPISCOPI 364
' ut a tyritiribi.fterat jussufn, sed versa vice jam Dei A perpetuo exsilio sunt deportati.Waimerusetenimqui
martyrem recognoscensy acceptiirh eum ad suurii ad supradictuin Deifamulumcapiendum ad explenda
perduxit coenobiumquod vOcatur Fiscamnuni, ubi Hebroinr dicta socius perniciei exstiterat, postea-
erat cOflgfegaiiovifgiriuin,qiiibus preeerat Childe- quam aibipso, eo quod iri ejus ultione consenserat,
1
inarca fariiiilaCbfisti •.in qua multis diebus habita- episcopaius gradii dolose fuerat subliniatus, post
tor cOnVefsans'sub' custodia stelit. Nam et lingua paululuriiiritervalloposito in offensarncjus decidens,
propcisasolitum recepit oflicinm, et niagnum doctri- Dei (ut opinariiur)nutu multis ilagellationibusobru-
uae suaVgCnieftostendit in populo. Quandoque intus est, nempe (ut fertur) laqueo fuit suspensus, ac
ter virgirium' accessit catervam, tanlum (ut fer- morie turpissima (ul decebat justi proditorem) con-
tur) dulci suo fulgebat eloqiiio, ut mirarefitur quidemnatus, transmissusest ad tartarum. Adhuc enim
crinque audierites quanta Dei esset clementia, vir Dei sanctus Leodegarius in eodem monaslerio
et coiiversi a pravis opefibus velocitef peterent sanclimonialium in quo ad custodiendum positus
pofjftltentiaefruclum. Ubi dum intfa parvum spa- fuerat commorabatur. Igitur ad beati martyris pef-
tium labiorum, fauciurri vel linguaerecepisset offi- fabricandam coronam arlifex versutus ex illis He-
cium, eo quod oblatus fuerat ipse jam Domino, broinus tyrannus superfuit vivus [Al., unus], qui ea
quotidiahum immolare studuil sacrificium. Et dum F j| quoepassionis ejus gloriaesupererant adimplere de-
ihtrinsecus eum lux spiritualis impleverat, de cor- beret. Iterum antiquus serpens invidus, moleste fe-
pofeis' oculis nil curabat. Nam diebus ac noctibus in rens se ab eodeni loco ejus orationibus fuisse expul-
Dei laudfbuspervigil astabal, ut vel paululum ad ne- sum, stimulare rursus coepit Hebroinum, atque re-
cessaria corporis vix aliquando ab ecclesia proce- duci eum proecepit ad palatium, ul episcoporum
deret, u'f vel quippiam sonini cibique capere po- consilio » ejus disrumperet vestimentum, quatenus
tuisset. ob hoc esset ei interdictum ut ultra non praesunierel
CAPUT XIV. offerre sacrificium.Ubi dum deductus fuisset ad me-
Ihimicorum ruinam luget; ephcopis sibi contrariis dium, inquirebant ab eo verbum ut de Hildericimorte
in synodo exlurbatis, ad synodumipse sistitur; Chil- confiteretur se conscium. Cognoscensper diabolicum
derici necem a se deprecalur; regi multa prmdicil; commentum rursuni sibi imminere coiiflictum; ul
Chrodoberlo,post scissarh tunicam, traditur perimen- de humauo se non excusaret delicto, ita de hoc fa-
dus; luminecoslesticommendalur; mortis sententiam cinore nullatenus dixit fuisse se consciura, sed Deuni
aquo animoexcipit.— Igitur oum post tot flagella, potius quam homines hoc est scire profcssus. Tunc
Ut decebaitmartyrem, fideles populi ei famuiatmn et ipsuin ad eamdem synodumaccersierunt; non ta-
exhiberent venerabilem,' quia nou potest sub mo- *- men infra conciliura confirmatur fuisse, sed seor-
dio lucerna abscondita lucere, manifesle omnipo- surii. Eo tempore cum rege eodem collationera fe-
tens Deusomnibus declaravit. Nanique coepitadver- cisse dicitur, in qua ei mulla praedixissefutura, quao
sarios ejus ulcisci derepente. Naui dum per bien- cvenisse manifeste coijiciuntur. Et cum diu fiagitan-
nium fere ibideni in Dei laudibus residefet, eos illi les ei aliud non valuisscnt elicere, ejus lunicam con-
nuntiaverunt interiectos, aut pro infidelitatis culpa scideruntacapite : euraque Chrodoberto [A/.,Ruot-
in regionibus aliis effugatos. Quos ille graviter de- bertoj cuidam, qui tunc comes erai palatii, jussit
flens, rion de ultione gavisus, sed cur sine pdenitcn- tyranuus impius tradi, et preesentemvitam in gladii
tia eos comprehenderit mortis occasus. Eodem tem- percussione auferri. Leetabatur enim Dei martyr in
pore vir gloriosus Theodoricus rex et idem Ile- «mni patientia, quia debitam sibi, remuneranle Do-
broinus synodum convocaverunl, ad quamdam vil- inino, wartyrii sentiebat appropinquare coronam.
lam regiam convenientes mullam episcoporumtur- Acceptulli eumdem Chrodobertus ad suam domum
bam adesse fecertint,ibique inter coeterosDiddonem, dcduxil: cernens eum cx itinere ac iniirmitate de-
qui sanctum virum Leodegarium cum Waimcro fessumjussit ei dari ad refocillandumpotum. Anle-
, quam ei pincerna assisteret, lumen magnum quasi
expulit de sede sui episcopatus et tradidit poeiiaeil- *v
I lectus, condenmatum ab ipsa synodo calvaria ac- in rolaecirculo de coelodescendens super caput ejus
: cepta in capite expulsum segregant a sancta congre- refulsit. Tunc trementes omnes qui hoc signum vi-
gatione. Deinde exsilio condemnatus morteque sederunt: Quid esl hoc, inquiuni, domine, quod appa-
cuta pcena capilis exsolvil quidquid doli in sancto ret super capul tuum, quasi in circuli modum splen-
viro exercuit. Aliivero episcopi lunc a rege per He- didum de coelo, quod nunquam a nobis siniile est
broinum in irisa synodopene similem poenam sortili, visum ? Ille pronus in terra adoravit dicens : Gratias
<>Hoc in articulo diros observamus modosredi- cpisc, in lib. v cap. 19, uhi agit de concilio Pa-
gendi episcoposin.ordinem, scilicet per decalvalio- risiaco in causa Praetextali Rothomagensis antistitis
nem, etper tunicaj scissioncin, Primi niodi spcci- liabilo, nutu Chilperici regis, qui Praetextali deposi-
riien habemus in regula prima S. Fructuosi episc. lionem urgens, petiil < ul aut tunica ejus scindere-
Bracarcnsis,cap.16,ubi proecipilul« Monachusparvu- lur, aut cenlesiniusoctavus psalmus, qui maledictio-
lorutn aut adolescenlium consectator, » exceptis aliis> nes Scarioticascontinet, super caput ejus recitaretur,
pcenis, < coronamquam gestat capitis araitlat, decal- aut certe jucliciumcontra eum scriberelur, ne in per-
vatusque turpiter opprohrio pateat. » Secundi vero' petuum communicaret. »
uiodi exemplum exstat apud Gregoriuni Turonicumi
,03 VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO. 566
ibi ago, ommpotens Deusconsolator omnium, atque A ginalo gladio paratus eura ad interimendum. Post-
viero, qui super servum tuum oslendere dignatus es quam benediclionem super eos tradidit, et suis in-
tule miraculum. Tunc videntes omnes quasi in ex- terfectoribus verbum Dei annuntiavit, tunc vir Dei
cessu mentis positi, tandem quidem resumpto spi- incumbens orationi ait: Doinine Deus omnipolens,
ritu sim.ulglorificantcs immipotenlem Deum, el con- Pater Domini nostri Jesu Chrisli per quem tui noti-
versi alter ad alterum dicebant : Vere hic homo tiam accepimus, Deus virtulum ac lolius creaturaj
servus Dei est. Et poljicebanlur ad Deum prorsus se creator, te benedico, te glorifico, qui me dignatus es
tendere pro viribus. Etenim commemoratus vir cum ad hanc certaminis diein perducere. Rogo deprecor-
eum in domum suam perduxisset, ita in ejus adque, Domine, ul ipse in me jubeas misericordiam
ventu benedictionem coelestem recepil, ut cum luam largiri, el meritis saiiclorunl tuorum me di-
omnes illic habitantes hoc cognoscerent, peccata pro- gnum facias participem ct vitoeaelerneeconsortem, et
pria cOnfitentes certatim ad poenitenliee medica- tribue indulgentiaui his qui me tribulant, quoniam
menta confugerint. Hac enim gratia suum famu- ego per eos credo in conspectu luo , clementissime
lum Dominus illustraverai, ut ubicunque exsul fuis- Pater, glorificatus fieri. El exsurgens cervicem te-
set iraditus ut $i inferrentur nequitiee, versa viee tendit, gladiatorem eonmionuit ut quod sibi jussuni
larriulabilem lfli omiies impenderent reverentiam. B I fuerat adimpleret. Curaque haec diceret, percussor
Taridem pervenit dies muheris, in quo persecutionis extendens gladium amputavit caput ejus. Et erc-
ejiis esset jam nriis. Tunc a palatio sententia manda- ctuni corpus ejus substitisse quasi unius horae spalio
tur decreti Leorfegarium diutitis vivcre non debere. dicitur. Sed dum non statim eum cadere gladialor
Ciihi autehi impTiisHebroirius vereretur ne a fideli- cerncret, cum pede pcrcussit ut sic citius in terraBj
bus Christiariis horior ei impenderetur martyrii, in decideret. Sed non mullo post percussor ejus arre-
siHaruhi condehsa jubet perquiri puieum, et ibidem ptus a deemonibus et mente captus ac Dei ultionft
corpus ejus Innriergi trucidattim, quaterius os putei percussus in ignem se projecit, ibique vilam finivit.
ferfa'vel lapidibus obfuraturri, iricoghitum homini- Tunc jussu conjugis hujus viri Chrodoberli in quam-
bris iacerei illius sepulcrum. Proefatus autem Chro- dam villam h Sarciiiio cum magno fietu plangentium
dobertus intefirii' praedicariie eo jarri aliquantulum latenler a suis deportatus, et hujus feminaedecreto
cceperat esse corivefsus. Ideoque non valens riiortem cum veslibus in quibus trUcidatus fuefat iii parvulo
viri Dei cohspicere, injiinxit quatuor e famulis ut ea oratorio bealus marlyr est sepultus.
quae fuerant sibi jussa explerent. Ut eriirii ih illius CAPUTXVI.
domum pervenit h'6'cnuritiurii,ejus conjux luctu flere * Sepuliurce locus cwlitus illustratur. —Fures sacri-
coepit ahiaro, eo qiiod iri viri stii niinisterium perve- ^ legi, omnibus restitutis, puniuntur. — Ebrointis ad
nisset tarii cfudele flagitium. tumulum mitlit exploratorem, cujus impielas morle
CAPUT XV, punitur. — Ebroinus impwnitens exstinguiiur; qua
Hospitam consolatitr, in tocuth martyrii deductus, qccasione. His.ilaque diebus sacerdos quidam qui
cdrnificibus Deo comniendaiis, dalis cervicibus per- hujus oratorii fungebatur officio, lumen splendidum
cussus subsislit, percussor impius pent; saiictus sepe- absque ministerio huraano in eodem cognovit nocti-
litur.—Igituf ut cognovit virDomini suum jam adesse bus refulsisse loco, et terribililer cum jurejurando
termittum,. mulierem ccepit eonsolari lugentem di- canticuin se illic asscruit audisse angelicura, adeo ut
cens: Noli, quaeso, mei iraiisitus causa flere, quia tremens refugeret,c ne insolens spiritali visu interes-
nequaquam libi iiiors mea ad vindictam requiretur, set. Unde rumor magnus emauavit in circuitu loci
sed pbtius benediciio de*ccelis dabitur a Deo, si cor- hujus. Qui veuerabilis martyrmullas turbas langueii-
pusculuni meum devole 6oudideris in sepulcro. Et tium et diversis infirmilatibus detentas venientes ad
Cum heecdixisset, Urgeritibus'mihistris valedicens, ini ejus venerandas oratioiies sanavit, claudis etiam
silvam eum' diicurit u't jiissioms implerent senten- gresSum dedit, ceecislumen tribuit, obsessos a dae-
tiam. Jam eriirii antea quoesieranl puteum ubi cor- monibus mundavit, multisque virtulibus in hujus
B
pus ejus absconderent, sicut fuerat jussum, sed nul- loci venerando babitaculo emicuit: hoc ejusdemcc-
latenus fuit ultra ab eis rcpertum. Et ducentes eumi clesieesaoerdos altestatur. Nam et hujus sacerdolis
per loca incognita usque in quemdam loeum in quoi minister cleric.us et ipsius ecclesieecustos quadara
astitit inquiens : Non necesse habetis , filii, longius: uocte latrociuiuin passus esl, ita ul a latronibus
fatigari: ad quod venistis cito facite, ut impleatis vo- omnis subslasstiasua fuisset ablata ; inter quam ca-
tum maligni. Hi vero quf eum ad perimendum du- ligplani beati martyris quam pro reverentia sibi ha-
cebant', eraritquatuor numero. Tres enim ex his pro- bebat absconditam, latro nescien<-secum deportavit.
voluti ad pedes ejus dcprecali sunt ul eis ihdulgen- Qui mature ab oratorio consurgens, el ad domicilium
tiara daret, et benedictionem suam super eos digna- suum pergens invenit omnia sua furata. Festinus
relur tradere. a Quarlus vero superhus astabat eva- igitur pergit ad hujus viri sepulcruui, deprecans ut
» Al., Quartus nomine Waddrdus ; COd. Carriot. tense transdtictum decollari fecit Ebroinus, in loco
Wadhardus. qui dicitur Silva S. Leodcgarii, sepultusqae .est in
h Baldericus Noviomensls ac Tornacensis episco- villa quoedicitur Sorcin, quae est in coiilinio Came*
pus in Chron. Atrebat., lib. i, cap. 20, hanc histo raceijsis episcopii et Morineiisis. »
riam sic breviter perslringit: « In tcrritorio Atreba- c Forte, solus spiritali visui, etc.
367 S. LEODEGARIIAUGUSTODUNENSIS EPISCOPI 368
ei redderet quod furtim perdiderat. Nam tota illa die A pene auferret omne ejus preedium: msuper minaba-
et scquente nocte in oratione ad cjus tumulumjeju- tur etiara mortis periculum. Cernens autem vir ille
nans et psalmodiaeinsistens astabat. Cum vero ex- jam post exspolium mortis sibi imminere exitium,
pleta oratione ad suam cellulam remeasset, omnia obfirmat animum atque ad ejus oslium ante lucem
qureperdiderat et nihil ex eis diminutum cum cali- observat egressurum. Diesautem agebaturDominica,
gula beati martyris salva invenit. Dominus vero la- ideoque b processurus erat ad Matutinarum solem-
tronis qui pro servo jurejurando juraverat quodne- nia. Cum enim ille pedem foras misisset de limine,
quaquam hoc malum egisset, reversus domum vi- ecce iste insperate prosiliens gladio eum percussit in
tam linivit; servus vero scelus quod fecerat male capiie : cujus ictu duplicem decidit in mortem. Et
consummavit. Tuttc magis magisque fama sanctilatis ita est ablalum de regno ej'us iniquum dominium,
sancti martyris latebras rumpit, et paulo post ea sicut quondam David a filiis Israel abstulit oppro
quee gesta sunt Hebroino non latuit. Quo audito brium prostrato allophyloPhilisthueo.
nuntium misit occulte, qui hoecinquirens studiose CAPUT XVII.
sibi vera nuntiaret. Qui nuntius jussis ejus obtempe- Quotempore.— Contentiode S. Leodegariicorpore
rans ad ejus aecessit tumulum, et interrogans a cu- _ oritur ; Ansoaldussorte acceptumPictavos deferri cu-
stode didicit ubinam Leodegarius jacerel. Cum cae- rat. —Ermenanm abbalissmrogatuhmcscribit auctor.
cus qui visum receperat in virtutibus Dei huic ubi — Audulfus sancti miracula descrlpsit. — Transactc
corpus sancti requiesceret diceret, et cui ipse recepto vero spatio trium pene annorum, in semper lugendo
lumine serviret, hoc nullatenus credidit, sed super- Hebroino qui hanc lucernam nisus fuerat exstia-
bia tumidus accedens oralioni distulit incumbere, guere, sermo divinus impletur. Nam qui multos gla-
quin potius despiciens humum pede percussit, et dio interemit, percussus gladio et ipse periit. Infelis
stulte locutus est eo quod nesciret virtutem : Etenim ac miser qui tanlis honoribus sublimatus in trfous
mortuus, inquit, virtules nequaquam faciet. Nam muncli partibus dilatata fama industriae suoepollebai
miser reversus priusquam ea nuntiaret hriic a quo inter horaines, quoniam noluit suis inimicisDei man-
missus fuerat, in semetipso cognovit qtiantum san- datum implendo indulgentiam tribuere, ulciscendc
ctus martyr virtutibus polleret. Dum vero iter car- eos multos adregna coelorumfecitabire. Quamobren
peret, ille vitam perdidit, et ei a quo missus fuerat verendum valde est ut qui tantos sacerdotes acproce-
minime nnntiavit; et quem elatus rion credidit,îlli- res ultionis suae crudelitate interemit, sibi potius pce-
sus compulsus est cognoscere quem despexit. Sed nam preeparasset [praepararet] aeternam: et qui taffl
cum tantee rei divulgaretur opinio, et fidelibuspro- Q - excelsamquam nullusFrancorum habere meruit
glo-
venisset ad gaudium, his ita cognitis Hebroinus ini- riam perdidisset, et beatam vitam, quam per patien-
quissimus tacito corde retinebat, et tremeris intrai tiam adipisci quiverat, amisisset. Sed postquam in-
se verecunde preeter conjugem nemini manifestare' felix Hebroinus vitae linem dedit, quod invidia du-
awdebat, ne forte crescente gloria martyris, sua, quii ctus deDei servo absconderat, magnis laudibus Ionge
tale lumen exstinguere cupiebat, esset diminuta in1 Ialeque percrebuit. Post heecigitur ut serenitati re-
populis. Nam his spatiis dierum quantum ille miser gis ejusque palatio de virtulibus sancti marlyris
hoc bonum latere cupiebat, tanto magis ubique ru- veraciler fuit cognitum, quod Chrislus Dominus ad
n.or virtutum supradictarum beali marlyris dilatatus> lilulum sueelaudis eum clarificasset signis virtutum,
radiabat. Mox etiam ut Hebroino fuit percognitum,, cum admiratione rex credidit factum; et ccepit ve-
noluit corrigere malum, sed corde jam caeco cum> nerariut martyrem, quemper accusationerntyranni
suis sequacibus incredulitatis obduratur obstaculo. prius credideratfuisse culpabilem. Tunc peiiatumest
Juhebat enim minando abscondi quod Christus Do- cum laude in palatio, quod multis diebus ab aemulo
minus ad confortandum incredulos ad gloriam suii latuit absconsum. Erat enim ibi multitudo magna
martyris supra candelabrum Ecclesiae positi adi maximorumepiscoporumscilicet acprocerum,qui dum
illustrationera fideliura dignatus est demonstrare. Et-- D
] collationemde sancto martyre interse baberent, el
enim cum mens tyranni haesitanserrabunda nutaret,, mirarentur quod de eo audiebant; vir magnaesancti-
et nullatenus ad humilitatem vel emendationem suii tatis Ansoaldus urbis Pictavensis antistes verbum in-
converteretur, etiam ultra solitum in fastu superbiae : tulit dicens : Utinam darelur mihi optio, quia no-
cervicem suam conlra omnes diabolus a eriguisset,, tum est meum esse parentem, et ex parochia mihi
tunc in eo fuit impletum Salomonis proverbium : commissa ad honoris processit gratiam, ut vel ejus
Priusquam humilietur cor hominis, elevatur,et ante3 corpusculummeruissem habere mecum. Ibi enimad-
ruinam exaltatur spir.tus (Prov. xvi, 18). Et ne tantii erat Hermenarius pontifex, qui ei successerat in
piaculi factura impunitum evaderet, ipse sibi velutt episcopatu Augustidunensis urbis, et ipse ait: j'ure
phreneticus articulum mortis inquirit. Nam cuidaml mihi datur hujus viri corpus, quoniam justuni est ibi
optimati, qui tunc funclionem fiscalem ministravit,, eum requiescere ubi fuit episcopus. Tunc etiam Vin-
inventa occasione eo usque intulit spolium,. donece diciantis pracsul Atrebatensis, in cujus fuerat dioe-
« Lege erexisset.Brevius in V-ilaaltera Ebroini in- tumvis remissis aut spectabilibus, ut die Dominica
leritus cap. 19 describitur. Matutinisinteressent ofticiis.
b Mosergo t-um temporis erat Chrisfianis, quan-
<G9 VITA ALTERA, AB AUCTORE ANONYMO. 370
jesi interfectus, dicitur respondisse : Nequaquamita A luisset, ad magnitudinem rei in scribendo volumen
iel ut vos sancti pontifices locutiestis, sed mihi do- Psalmorum excedere. Nos vero quod per eamdem
aetur facultas hujus beati corporis habendi, quoniam relationem cognovimus, audire desiderantibus bre-
uuic loco datus est in quo dignatur requiescere. viter intimaraus.
Astantevero cunctorum turba praesulum, decernunt CAPUT XVUI
at jejunia et orationes in hoc conflictu fierent, utper Varia ad sancti feretrum miracuta. — In qua-
hoc dignaretur Dominus ostendere in cujus dicecesi dam villa cujus est vocabulum Gaudiacus (Jouy),
iure deberet requiescere. Haec audientes acquieve- erat puella quoedam nomine Radinga, quae ab annis
runt decreto, et facta oratione cum jejunio in tribus septem in parentum domo jacebat caeca, muta et
parvis epistolis definitionescripta et super altarepo- paralylica. Sed cum allata a parentibus ad fcretrum
sitis, ut transacta oratione Dominus declararet in beati martyris fuisset, eadem nocte sopore detenla
cujus sorlehocsanctumbealimartyris corpusculum visu vidisse dicitur duos viros splendidos «i equis
perveniret. In crastina die oratione completa ac sibi assistentes. Sed cum evigilasset, et secum vi-
raissarum solemniis consummatis, uuus ex ministris sionem miraretur, oculi ejusreceperunt visum et pe- |
jussus a ponlificibus manuni incognitam [At., inco- des gressum et lingua loculionis officium , ita ut'
guite] subter pallam posuit, et cognitio veritatis in B ipsa exclamaverit diceus : Gratias tibi ago, omnipo-
manu sua venit. Quod ctincti videnles qui huic spe- tens Deus, qui per sanctum martyrem Leodegarium
ctaculo aderant, cognoscentes conclamaverunt An- ad integram sanitatem restituta sum. Ab hac laude
soaldi pontificis esse justiliam, quoniam hujus rei [Al., clade] erecla, omnibus membris sana, cum
epistola apparuisse declarabatur quod veraciter parentibus perrexit ad propria longo tempore post-
teneretur. Jam tunc sine ambiguitate confir- modum victura. Deinde cum in territorium Turo-
mato consilio, cuidam .viro Dei abbati suo nomine nicae civitalis pervenissent in vico Solnaco (Sonay)
Audulfo isdem pontifex Ansoaldus jussit ut festinus qui prOpe erat, quaedam mulier a daemoniovexata
propter hoc sanctum corpus pergeret, et cum reve- a parentibus trahebaturad feretrum sancli viri: quae
renlia debita ipsum usque solum Pictavense deferret, cum tandem invita atque coacta adveniens tetigis-
ut ubiprius cceperat cultum Dei exercere, ibi ejus set hujus feretri vestimenlum, mundata prolinus est
lucerna omni tempore emicaret. Tunc vir Dei sancti a daemonio: et reversa ad sensum proprium, magis
sui pontificis jussis obteniperaus, gaudens cum fe- adhuc volebat circa feretrum assistere, quoniam ab
stinatione perrexit ad locura ubi requieverat corpu- adversario meluebat se iterum arripi. His ita ge-
sculum. Quod audientes qui inhabitabant in circuitu . stis perlatum est ad urbem. Hoc audiens ejusdem
loci monachi caeterique viri ac mulieres, devotione civitalis pontifex, qui tunc erat vir Dei Bertus [Al. ,
magnacompuncti festinantesconcurrebant ad locum. Theodebertus], processitobviam cum choris psallen-
Ubi cura sanarenlur multi a languoribus diversis, tium, cum lampadibus et cutn magno honore susce-
exsultabant ac laetanles cum magnis laudibus, et; pit feretrum. Et curapercivitatem transirent, quoe-
turba multornm canentium simul et flentium, ipsiusi dam mulier accusata pro morte viri sui collo ac ma-
sancli marlyris (sicut jussum erat a glorioso domnoi nibus catenata ducebatur. Illa aulem cum traheretur
rege Theodorico) promoverunt hoc sanclum corpus. sic clamabat : Subveni mihi, beate Leodegari, quia
Ergo cum iter jain pergerent, divulgatum est per iti-- innocens pereo falsis accusatoribus alligata.Cumhoc
neris loca, cceperuntque undique sponte dextra lae-- dixisset, illico confracta catena ex collo cecidit, et
vaque concurrere ex monasteriis, viculis ac villisi manibus stiis eamdem catenam mox mulier projecit
turbae monachorum ac clericorum per publicum cumi sub feretro, et apparuit idonea quaa fuerat absque
crucibus accensisque cereis et suavitatum odoribusi pcena punita. Cum vero idem pontifex cum magnis
obviam procedenles. Tanta etenim mullitudo erat,, laudibus per suam parochiam hoc sanctum corpus
ut vix quisquam accedere posset ad feretrum, et', deduxisset, et intravisset Pictavense solum ad quod
acceplis cornibus delerre posset scapulis. Nam quis-- ,JJ erat destinatum, requievit paululum in quodam vi-
que qua detinebatur infirmitate, eliara si feretro ac- culo Igorande (Ingrande) vocabulo : ubi obviam oc-
cedens tangere poluisset manu, statim ad pristinami currens quidam claudus, cumse in orationibus ad
revertebatur sanctitatem. Nulli enim negabatur sancti viri corpus in terramprcjecisset, statim sanus
sanitas, si cum lide tangeret hujus ferelri opertoriii factus et super pedes suos erectus ad propria incolu-
fimbrias. In pago enim Calurcino [Al., Caturvino],, mis est regressus. Tunc audiens quaedam mulier a
quibusdamfidelibusposcentibusfratribus, etpraecipue> cujusmanibus ablata fueralspecies, etfacti erant ejus
petitionibus Ermenanae abbatissae (quae ad hoc opu- digiti curvi, ita ut medio infixae esscnt palmee, in-
sculum impatienter inter caeterosnos compulit scri- tantum ut ungues in carne absconsae propriara
bere de sanctis quaecomitabanturvirtutibus) relatio- amiserant virlutem; ipsa tamen cum appropinquas-
nem veram misit memoratus Audulfus, ubi inseruitt set ad feretrum, invocato nomine Domini et sancti
queedam, pro multiludine non valere scribere, so- martyris directa ad pristinamsanitatem magnas gra-
lummodo dum ferretur quanta cooperante Domino) lias agens Deo reversa est adpropriam domum. Sed
viderat miracula coruscare; sed asserens, inquit,, et hoc non est silendum miraculum, quia vir Dei
si ea quoe viderat quisquam paginae inserere vo-- Ansoaldus pontifex audiens sanctum aoDropinquasse
371 S. LEODEGARnAUGUSTODUNENSIS EPISCOPl 572
jam corpus, velocemministrum direxit, qui ex Inte- A j chorum de sancti Maxcntiimonasterio, in quo prius
ramnis villa stia daret abundanliam vini, unde pau- abba fuerat constilulus, obviam processerunt, pasto-
peres et reliquum vulgus, qui comitabantur sanctum rein cum magno favore suscepturi devolione mayna
corpus, habere potuissent atl rcfocillandum se refe- el psalmodia in eadem ecclesia pernoclantes. Dilu-
ctionem. Sed cum hoc fuisset acltim, non mullum ctilovero tiueedam accedens mulier dcferens seini-
post spatium, nuntiatuin est qttod oinnia vascula vivuin in bracbiis infantulum pene annorum trium,
quae inlra apothecatn, unde ipsiim vinum cxie- qui, priusquani ad sanctum corpus perveniret, ami-
rat, pene vacua remanserant, tam plena esse vi- sisse fertur spiriium, pcracccssit. Quem deportando
debanlur, ut etiam supereflluenliavina in pavimento acccdensposuil sub fcretro, el cum flelti invocavit
tamen plenarCmansissent.Post hrec sanctum vinim tiicens : Domine mi, redde filium
' deciderenl, ipsa
cum ad Vigennam fluvium in vicum Sannoiie voca- mciiin. Et cum fefe liorarum trium spatio hoecdcpre-
bulo pervenissent, crat ventus contrarius superemi- cando clamarct, quasi de gravi somno evigilans in-
nens ipsum flumen lumidum undis. Unde mettien- fans vocc qua valcbat raatrem requircns ait: Maler,
tes nautae coeperimtprohibere navigantes introirc, ubi es ? Ipsa gaudcns recepit filium redivivum, quem
ne periclitarentur in fluminc Tunc vir Dei ab- amiserat morfuum. Hoc magnum et mirabile fuit
bas jain dicfus cujus curoe erat deferre sancti cor- 1B miraculum, ex quo magna fides processit in populo
pus, confidensde mcritis sancti marlyris, comptilit de lam perfecto viro, cujus gloria magna manel in
eos diccns : Mittite in uavim et transile securi, ccelo. Dcinde vero sublatum est corpus beatissinii
quia Domjnus poiciis est per bujus sancli merilum mariyris, el quemadinotiumdecebattalem viruni de-
ha-;undas compescere.Cum aulem positum fuissel in ferii, peiiatum est. Et cosperuntire ad monaslerium
navi et navigare ccepissent nautee, siatim undae bcali Maxeiitii, in quo prius Pater fuerat monacho-
quieverunt et prospere ipsum fluraentransicrunt. Sed rum. Et quia inibi coeperatprius mentes homiimm
cum noclu in ecclesiarcquievissenl,quoedamperegrina pervcrsorum mutare ad eullum divinum,justo judicio
mulier dum cum infantulo ceeco advenisset, tolailla Dei ac providenlia censetur ut virtutihus fulgendo
nocte peryigilans in oratione, diluculo infaus lumcn sumniis exeraplisplurimos adnecteret Dei operibus.
quod amiserat reccpit. Inde recto ilinere per- Cum aulem deferretur, occurrunt ei in via duo pau-
yentum est ad quamdam villam Gelnactim,ad quam peres, scilicetvir cum uxore, vir enim unum oculum
vir Dei Arispaldusantistes obviani processit cuni ahlatum haliens, conjux vero duos, uterque acccden-
mulfitudine clericorum, vulgi populoruin et paupe- tes ad ferelrum, mulier fide lumen recepit oculorum,
rura, cum thuribulis ac incensi fragranlia, cum vir ejus dubilans recessit cum uno coecus.Prius enim
crucibus et cereis accensis,agniinibusquc mttllis ca- quam accederent, vir trahebat funiculo caecam,rece-
nentibus : hoc sanctum corpus suscipiens pergere dentes vero uxor reddens vicem viro trahebat post-
coepil ad urbcm. Tunc ibidcm quocdain aderat fe- modtiracaecuni.Nam cum prius monachiex ipso co>
miua multis j'am annis inlanlum curva, ut etiam nobio in cjus properarent occursum, quaedampuella
caput jnflexum pene adhaereret gcnibus, cum patilti- q.ueejacebat in atrio beati Maxentiiparalytica, omnia
Inm oculos erexissel orans ad sancti martyris fere- membrorum amiseral, ul notum erat, oflicia. Quoe
trum, reyersum est ad prislinum vigorcmejus cor- cuui iiomen audisset beati Leodegarii, manus ei una
pus. Mirante ponlifice et omnibus cum ipso aslan- restitula est sanifati. Cum vero dje teflia beati mar-
tibus virtutem Deiac beatissimi martyris, tunc cum tyris corpus in ipso perveiitum fuisset atrio, omnia
canlicis ct magnis laudibus perventum est ad urbem. roenibra ejus dissolula, omni infirmitale amissa in
Esf,in suburbano hasilica in qua beala Radegundis pristinis rcvorsa sunt ofliciis, ac ipsa tota incolumis
requiescit, in quam introivit pontifex cum sancto est reddila. Hocvidenles qui ibideraaderant miracu-
corpore marlyris, ibique aderat quidam paralyiicus lum, taula imdique congressa fuit populi mullitudo,
qui in ejus advenlu sanus effectus est. Sed cum ad ut vix ecclesieescu atria capere potuissent omnium
basilicam [Ai., monasterium] sancli Hilarii delatura r« aclvenientium populorum catervas. Interea mulier
fuissetbealumcorpus, alius paralyticus jacens in via, alia ex longincjuoveniens, Iumen oculorum cum ad
hujus tangens ferclruiu, sanus prolinus factus est. spncli martyris accessisset tumulum, recepit quod
Paulo postquoedampuella ceeca sancluin Dei invo- amiserat. Quidam adolescenssimul et puella daemo-
cans, lumen amissum recepit : queesecuta usque ad niis vexati ciini tremefacti ad locuinsancli marlyris
ejtis tumulum perveniens huc usque devota deser- pervenissenl, voniitu sanguinis evulsis daemonibus
vit. ad suara pervenerunt sanitatem.
CAPUT XIX. CAPUT XX.
Monachi S. Maxenlii excipiuntsacrum corpus. — Fidelium religioin sacrum corpus; in basilicanova
Miracuta alia. — Igitur cuin ipsum sanctum corpus sanctus sepelitur. — Multaeet innumerabilesvirtutcs
amotum fmsset ab urbe, et ab ipsius civitatis procsule illis dicbusper eumdem martyrerooperaleesunt. Naw
cum suis sacerdotibus et minislris propriis humeris qujcuuqiie vemssent multorum langueiuiuii), caeco
fuisset quibusdam spatiis loci deporlaluin et usque rum, surdorum, mulorum, aridorum, claudorum ai
Zezinoialo[ Al., Zizolliolo]quodam viculo cum ma- que a daenionibusvexatorum, reddita est eis sanil; .
gno tripudio fuisset delatum, ibi turba magua mona- iiicolumitatis,Nam dum in itincre deferrelur, pepf
373 EPISTOLACONSOLATORIA. 374
sine numero fuit multitudoportantium. Matronaevero A j sepelivit corpus beati martyris, in quo loco operatur
nobiles vestiraentorumornamenta gestantes, oblalis culmina virtutum. Ubi ad laiidem nominisChristi
palliis velamenta ex auro et holosefieoet ornamenta perpetuo fit gaudens recursus, et ad medeiampopuli
offerenjes super feretrum martyris, intantum ut ea Indulgentiamque peccatorum etomnibus qui exfide
melior in meritis esse gauderct, quaein honorem mar- adeunt, precum suarum obtinere concedatur supple-
Jyris prius votum suum Dominoobtulisset. In ipsius menttim, regnante Domino nostro, cui est honor et
beatissimi martyris honore, jussu pontificis domni imperium, virituset potestas per infinita saeculasae-
Ansoaldi,opere abbatis Audulfipatris monasterii, mi- culorum. Amen
rae magnitudinis fabricata est domus, cujus fabricee CAPUT XXI.
aedificaiioest dissimilisomnibus basilicarum constru- — Cpnsuniniatumest sanpti
Martyrii, etc, tempus.
ctionibus. Qua supradictus pontifex votum perficere Noiias Pctobris, e,t de-
suoeecclesiae Leodegarii marlyrium qu.infp
vojens, huic Jocoaccessit cum omnibus dicatio basilicee ipsius leri»9 jKalendasNovembris,
sacerdolibus ac turba magnificorum calervaque po- transjajip verp sanctj cprppris medip merise Martii.
puli magna. Et quidem cum magnisIaudibus sancfum
JMSTOLA GONSOLATORIA ,
Quam
" sanctus LEODEGARIHS eniscqj)us jHedyprunf post (fpiium gepmctn^ syj Ga%un\, ppft
amissos 6cuV6s"e(!,abiavncisV,direxit aa genilncem suam SyessioMsjn "
' ' "'' •-•'--" ccenooip Qydfa-
runi.
(ExMabill.,Act. SS. ord. S. Bened.)
{. Dominaeetsanctissimrjegenj,triciJSigradoe,quae B tanettm et leve tribulatipnis nostrm supra fnoduni in

anteaper cpgnationem carnis, mpdo ger conjunctip- sublimitqte wlernw gfpnw ponûsoperqtur in tiobis,
nem spiritus facta est yera m.a,ter,ei jmplelum est etc (II Cor. iy, 17). Et alibi: Rememoraminipri-
illud quod sancta Veritas dicit: ftuiciwque enim fe- pinos dies in quifius illutninati mqgnumcerfarnej}$u-
ceril voluntalemPatris tneiqniin cpz\'\sest, ipse tnens stinuistis passiontinx,etc. (Hebr. x, 32). Et ut confif-
frater, soror, et tnater est (Matth. xn, 50). Leodega- niatio et retribuf.jo maufiat in aeternum, addidit di-
rius servus servorum Jesu Chrisli §;ilyatpris nostri, cens : Notite ilqque atnittete confiientiani vestrarn,
gralia vobis e.t pax a Deo Patre Aps.tro et Domino quw magnam habet remuneraiiomm. Pgtientiq eriim
Jesu Chrisio. Gratias agp Depme.p, craj npn absiulit necessariqest ut fqcientes vofunlatem ejus rcportetis
misericordiam suam a m.e, sed dedjl audit.ui meo promissionem, gdhuc enim moficum gfiquantuiun},
gaudjum et loeliljam prp iide nps.tra ejt pa,lientiain quf venlurus esf veniet: Justus qutenxex fide vivit.
omnihus perseculionibus ej irihulajjpnibus cjus [Bol- Quod si sublraxcrit se, non placebjt animwmew. Nqs
land., luis], quas sustinuist.iin exemplpjusti Judicis autem non sumus subtraetionisin perditione, scd filii
Dei, ut digna habearis in j/egno Dei, in quo elegit te in acquisitioneqnimm(Ibid., vers. 35-59).
bpmifius Deus n.osterJcsus .Chrjstus ajije copstjtu- 2. 0 domina, quantum gaudium opoftet te habere
tioneni mu.nli, el dedit tibi npn solym .ut in eum C jn Dprainp, nec lingua effari, pcc pagina yalet con-
credas, sedetiam ut prp illo patiaris, si qua cpnso- tiijere. Dereliquistiqppd derelinquendun)erat, ade-
latio in Christo, si qupd solatium charitatis, si qua pta es quod desiderav^ anima tua. ExauclivitD,omi-
societas spiritus, si quae viscera misericordiae in nus oralionemtiiam et vidit lacrymastu^s, quas mul-
ipso, implesti sanctorum gaudjum, pmnis tristitia tis peraclis fudisti ju conspectu ejus, et qpod paulu-
versa est in loetitiani, rutianpllo mpdo p^pfteb.attri- hmi yidebatur impedire ad capieudam ajterpambea-
slari, sicut ail beatissiinus Pelrus : Moclicumnunc tjtudinem fruncavit a te, ut solula a vinc,ulpfarnjlia-
si oportetcontristari in variis tenlalionibus, ut probari.umet libera ab omni compede miindi hujus vaces
lio vestrwfideimultopreliosiorsit auro quodper ignem et vivas Domino,el gustes quam suavis est Christus.
probatur (1 Petr. i, 6, 7). Ila et beatus Patilus lc- Jpse est Dpus noster, jpse est Rex nostpr, ipse est
statur dicens : Id enim quod in prwsenli est momen- Redempior noster, ipsp yia et veritas et vita in agni-
a Jlonasterium puellare sanctaeMarieeapud Sues- mouasterio cpncessum a Drauscippe,
prolixjus apud
sionas ordinis sancti Benedicti, bactenus florentissi- Bollatidum, ad diem 5 Martii, et in addendjs,'dalum
muin, condidit Ebroinus cum Leulrucleuxore sua et V AugustaeSuessioniim aniio i'i regnfcloniiiiihostri
Bovori.efilio, primo quidera in angusto fluviiAxonaj Clotarii regis, » in quo < secundum regulam san- j
mtilitullio extra urbeni, postea intra ipsius urbis D cli Benedicti,ad modumL.uxoviensismpnastcrii quod
niCBiiia : < quo monasterio ita fundato, inquit scri- beatus Cpluinbanustenuit, ^
mjjjjarejubejûrpuellae
pior ViteeS. Drauscionis,lnaximam ibi sauctirnonia- Deo sacratoe. Eamdem regulam Le.odegariussupra
lium catcrvam aggregavit DrausiUs,eisque abbalis- '< regulam sanctam » appellal. Illuc successerat Si-
saiu praefecitnomine /Elheriam (« Leodegariosupra graaa Leodegarii mater, antequam is ab Ebroino
iTiiKRMM dictam)quam ex religiosoJotrensi ccenobio vexari cpjperat, nisi si forte eo Joci ab Ebroino re-
silii asciverat. » Exslat apud MelchioremReginaldum Iegata,'vOlensin vota religiosa concessit.
in CompendioHistor. Si)es,sion. priyilegium eidera
57S S. LEODEGARUAUGUSTODUNENSIS EPISCOPI 376
lione Dei Patris, etFilii, et Spiritus sancti; ipsi ser- A tamen in id quod conditi sunt non sunt odiendi,
viendum est in perpetuo, de quo Psalmista ait : sed potius propter praetepta Dei diiigendi
Quid retribuam Domino pro omnibus quw retribuit 6. Illud namque summopere cavendum est, n'
mihi?(Psal. cxv, 12.) Significansquid retribuendum quos divina pietas de cura rerum temporalium Iibe-
sit, illico adjunxit: Calicemsalutaris accipiam et noravit, nullatenusnec corpore, necanimorevertantur:
men Dominiinvocabo(Ibid., vers. 13). et si qua sint quaej'ure legitimo debentur, cum omni
5. 0 felix mors quoe vitam tribuit! felix amissio festinatione vendita aut data, vel etiam dispensata
rerum, quaedivitias restituet sempiternas! felix tri- pauperibus b, ad thesaurum regni ccelestis et oeter-
stitia, quaegaudium affert angelorum! Impraesentia- nam beatitudinem animus incalescat. Huic,exemplo
rum probasti quantum clementissimusDominusJe- Maria obsequens, quaesedebat ad pedes Domini, au-
sus Chrislus misertus est tui, qui devolionem spiri- diebalverbumillius : Marlha autem satagebat circa
tualem et custodiamsanctaedisciplinaeetcontemptum frequensminislerium.Qumstelit et ait : Domine,non
mundi tibi habere concessit, et pignora uteri tui de est tibi curmquod sorormea relinquil me solam mini-
aerumnahujus saeculiet de errore praesenlisvitaeeri- strare; dic ergo illi ut me adjuvet, et respondensdixit
puil, et dedit spem vitaeaeternae iis quos lugere po- illi Dominus: Marlha, Martha, sollicita es, et turbaris
teras quasi mortuos, si superstites reliquisses in B erga plurima, porro unumest necessarium: Maria op-
raundo; de quibus non est habenda moeslitia, sed timampartem elegit qum non auferetur ab ea (Luc x,
mullimoda graliarum aclio referenda Deo Patri et 59-43). Tanti amorisoestu Maria intrinsecus anhela-
DominoJesu Christo. Ecce ablata est caligo quaeob- bat, ut etiam a corporali ministerio Domini vacaret,
scurabat pupillam animae, ecce abjecta est subfasci- et solam ejus potentiamdeilatis, in quantum Dominus
natio et cura praesentis vitae.Jam non habet nudus ei praestabat,contemplaretur. Ideo oportetut quisquis
» luctara ubi adheereatmanus sua susceptojugo levi ad hanc contemplationemsurgere
meruerit, et malis
porlans crucem Christi. impediatur obstaculis, die ac nocte psalmis et hym-
4. Sequentes itaque Dorainum, ejus praecedente nis et canticis spiritualibus vacans, et obedientiam
misericordia, intrepidi procedamus ad certamen : fi- sanctae regulee custodiens, praestolelur venientem
delis enim est, dabit nobis victoriam, quia ipse prae- Dominumaccensa lampade, ut cum venerit et pulsa-
liabilur pro nobis, et conleret Satanam sub pedibus verit, confestim aperiatur ei. Nihil melius quam
nostris velociter. En quo Deus suos milites vocat ad timor Dei, nihil dulcius quam respirare in mandatis
certamen, quibus post victoriam paratas habet co- ejus.
ronas, et talibus armis induit, qualia inimici eorum „ 7. 0 bona domina, quod tibi pius Dominuspraepa-
non habent, id est scutum fidei, loricam justitiae, ratum habet, nec oculis vidit, nec auris audivit, nec
galeam salutis, in quo possint omnia tela nequissimi in cor hominisascendere potest. Qualiter in praesen-
ignita exslinguere, et gladium spiritus quod est ver- tem vitam te Dominus remuneravit, audi et ausculta.
bum Dei, per omnem orationem et obsecrationem Pro obsequio famularum dedit tibi omnes fralres
orantes orani tempore in spiritu, et in ipso vigi- sanctos, qui quotidie pro te orant, pro servitio an-
lanles. cillarum dedit tibi sorores sanctas, quarum consor-
5. NihilvultRex nosterin suis militibusde veteribus lio frueris ; pro labore praesentis vitae, quietem ia
armis, nec de veteri vestimento reperire, sed innova- congregatione monasterii; pro amissione rerum
tos vult probare ad praelium; et si aliquid fuerit; Scripturam divinamet meditationemsanctam et ora-
(quod absit) de velusta consuetudine, quamvispar- tionem assiduam; pro amissione parentum, habes
vum videatur, maximum generat detrimentum, prac- venerabilem et sanctam dominam Itheriam abba-
cipue si aliquid odii contra inimicosfuerit in corde, lissam : est tibi maler, est tibi soror, est tibi filia.
quod avertat Deus ab animo Christianorum fidelium. Tu itaque ei vicissitudinem redde, quia, ut certus
Quaeenim potest perfeclior esse virtus, ut diligendoi sum in Christo Jesu, est vobis cor unum et anima
inimicos mereatur eflici filius Dei, et dimittendo de- jn una. Ideo te confidoita omnia accepisse,quia non
/ bito mereatur absolvi a vinculodelictorum suorum?f meis meritis, sed sola misericordia Christi per tuam
dicenteDomino : Si quis mihi ministrat, me sequatur,> orationemet sanctilatem omnia mihi a Christo col-
et ubi sum ego, illic et minister meus erit (Joan. n,> lata sunt. Fidelis sermo et omni acceplionedignus,
26). Qualemviam Dominus docuit sequi, audi eum* quia ChristusJesus venitin hunc mundum peccatores
dicentem cum ad crucem iret: DominePaler, dimille * salvosfacere,quorum primus ego sum, sedideo mise-
•.llis,quia nesciunt quid faciunt (Luc xxm, 34). Si' ricordiamconsecutussum, ut in me clementissimus
auctor vitoeaeternaequi carnem de Virgine absquei Jesus ostenderetpatientiam suam ad consolationeni
macula assumpsit,pro inimicis orabat; quan-- omnium peccatorurii et spem veniae (I Tim. i, 15,
pcccati
10 magis nos, qui pleni sumus peccatis, oportet ini- 16). Quod rainus apud nos terrena habetur subsfan-
micos diligere et orare pro eis, ut imitando Domi- tia, de thesauris sacrarum Scripturarum vobis di-
aum et sequeudo illum mereamur partem habere inn rexiraus; et cum legeritis et audieritis, gratias agite
re-gnoillius cum sanctis? Et si sunt nonnulli quoss Dominoper sseculaaeterna. Amen.
perversitas vitaein communione a nobis separabat,'>
» Bolland. conjiciunt luctans. EDIT, b Forte addendum dum fuerint. BOLLXND.
577 SYNODALIAPR/ECEPTA QUiEDAM. 378
a SYNODI A S. LEODEGARIO CELEBRAT_E

CANONESALIQUOT.
Collect.ampl.)
(Ex Mansi,Conciliortim
MONITUM. A sancti Renedicti edocet, et implere et custodire in

In antiquissiraa collectionecanonum e bibliotheca omnibus debeanl. Si enim hsec omnia fuerint legi-
ecclesioeAndegavensisproducuntur tilulo XLIV,qui tiine apud abbates vel monasteria conservata, et
est Demonachisetmonasleriis, canones aliquotexhac numerus monachorum, Deo propitio, augebitur , et
synodo, qui omnes ad disciplinam monasticam spe- mundus omnis
clant, inscribunturque : CanonesAugustodunensesS. per eorum orationes assiduas malis
Leodegariiepiscopi. Neque tamen universi eo loco carebit contagiis. Sint monachi omnes omnino obe-
describunlur, sed, quibusdam praetermissis, hi duri- dientes, sint frugalitatis decore pollentes, in opere
taxat qui sequuntur. Post hsec, repetita jam data
Dei ferventes , orationi instantes, in charitate per-
inscriplione , eo quo reperit ordine, recenset cano-
nes, quos et nos, ut pote pretiosum antiquitalis ' severantes, ne propter negligentiam aut inobedien-
monumentum ac sollicitudinis sancli Leodegarii ad tiam, hoste circuraeunte ac rugiente et quaerente
reslaurandain firniandamquein sua dicecesi discipli- unum et
nam etiam monasticam evidens testimonium, hiic quem devoret, cibus efflciantur. Sit eis cor
referendos censemus. anima una. Nemo suum aliquid dicat, sed sint cis
omnia communia. In communelaborent, hospitalita-
I. Primus titulus hic est monaslicre disciplinae, tis omnino sint receptores.
ut abbates vel monachi peculiare non habeant, et autem heeca nobis, Deo preecipiente, di-
Quisquis
monachi ab abbate victumet vestimentuin consuetum ctatain
g confirmationemregularemmonachorum,ten-
accipiant. taverit aliqua transgressione cassare, si abbas est,
anno uno ei coramunionis potestas suspendatur; si
V. Ut compatres nullus eorum audeat habere. annos duos; si monachus, aut fustibus
VI. Ut in civitatibus errare non inveniantur. proepositus,
verberetur, aut a communione c et missa et chari-
Quod si causa utililatis monaslerii, cum litteris late annos tres suspendatur. Justum enim est ut su-
abbatis sui ad archidiaconum civitatis scriptis di-
bripienlia vitiorura semina falce justitiee resecentur,
rigantur. ne, dum simulatione continentieenutriuntur, ita sil-
VIII. Ut abbati suo ac proeposito sint obedientes. vescant, ut nec securibus excidantur.
Ad Augustodunensem praeterea sancti Leodegarii
synodum referendus videtur canon, qui in altera col-
X. Utnullus familiaritates externearum mulierum leclione canonum e bibliothecasancti BenigniDivio-
preesumathabere; et qui inventus fuerit, severius nensis, atque in aliis citatur, appellaturque primus
corrigatur. Ut mulieribus in monasteriuin monacho- canon Augustodunensis,his verbis :
ruin nullatenus ingredi liceat. CanoncsAugustodunensesmra i.
Statuimus atque decet-himusut nullus monachum Si quis presbyter, diaconus, subdiaconus, vel
alterius absque permissu sui abbatis preesumatre- C clericus symbolum quod sancto inspirante Spiritu
tinere : sed cum inventus fuerit vagans, ad celjam apostoli tradiderunt, et fidemS. Athanasii praesulis
propriam revocetur, ibi juxta culparum raerita coer- irreprehensibililer non recensuerit, ab episcopo con-
cendus. demnetur.
d CanonAugustodunensis.
XV. Deabbatibus vero vel monachis ita observare XIV. Seculares vero, qui Natale Domini, Pascha,
convenit, ut, quidquid canonicus ordo, vel b regula Pentecostes non communicaverunt, inter catholicos
a In CodiceRonoevallis,ilemque in Andegav., Di- index sic habet: < Episcopi qui hos canones dictave-
vionen. et aliis, qui elenchos exhibentepiscoporum, runt, qttorum nomina desiderantur. » Et ad calcem
quot numero in synodis singulis fuerint el canones hujus legitur, consensioet confirmuliodominiLeode-
ediderint, poslremo locoheecleguntur : < Consensus garii h episcopiAuyustodunensis.LABB.et COSSART.
domini Leodegarii episcopi Augustodunensis. Ego Canonum ordo vel regula, ras. Einsidlens., a
Leodegarius, ac si indignus peccalor episcopus, cum Mabillonio
e
allatus.
consensu fratrum meorum pollicili sumus, et perpe- Et mensa, nis. Einsild.
tualiteT placuit observandum.» Quoesubscriptio vi- <>Burchardus in sua canonum Collectione, lib.
deri pote.t ad concilium hoc nostrum pertinere. xix, cap. 7-i, canoncin affert ex concilio /Eduensi,
JACOB.SIHM.— Ad canones supra editos alium ad- seu quod idem est Augnstodunensi,can. v. llle vero,
dit Petrus de La LandeV.C. ex collectionecanonum D quanquam acceptus ex concilio sancti Leodegarii,
quee est in bibliotheca Thuana; qui cum ibi xiv ihidem non legitur, cum tamen ad nulluin aliud re-
appelletur, ex eo constat plures olim fuisse quam ferri commode possit (neque enim ante Burchardum
qui nunc exstant, nec ad monasticani disciplinam ullum aliud legitur Auguslodunenseconcilium); ideo
omnes pertinuisse. Fuisse autem a sancto Leodega- huc referendum non iinmerito censui. Ivo quidcm,
rio Augustodunensiepiscopo dictaios, patet ex duo- et ex eo Labbeus, canonem quintuni Auguslodunen-
bus hujusce collectionis indicibus , quorum prior sem sancti Leodegarii plane ab hoc Burcbardiano
conlinet capitula canonumGrsecorumel Latinorum, diversum affert; sed apud istos decretorum colle-
in cujus finesunt hoecverba : < Can. Auguslodunen- ctores in signando canonumnumero non semel erra-
siura sancti Leodegafii episeopi: » posterior autem lum constat.
579 S. LEODEGARHAUGUSTODUNENSIS JEPT5C0PI 380
non habitenl. Nullus presbyter confertus cibo, aut A maneai in poteslate pontificis yel veraciter afllictos
crapulalus vino, sacrificia contrectare, aul missas non diu suspendere, vel desidiososprolixione tem-
facere praesumat : qttod si quis preesumpserit, pore ab Ecclesiaecoroore segregare. Ita tamen ut sic
amittat honorem. Mulieres ad altare ingredi non pfficiorumsuorum loca recipiant, nec possinl ad al-
oportet. tiora officiaulteriuspromoveri. Quod siiterato, velut
Ex concilio JEduensi, canes ad vomitum reversi fuerint, et velut sues in vo-
CAN.v. Si qui altario Domini descrviunt, si subito lulabris emersi jacuerint, non solum dignitate officii
flenda carnuV fragilitate' corruerint, et Domino re- careant, sedeliara sanctam cbnimunionemnonnisi in
spiciente digne poenitucrint, ita ut morlificato cor- exitu percipiant.
pore cordis contriti sacrificium Domino offerant;
a LEODEGARII.
TESTAMENTUM SANCTI
(Ex D. Pitra, Hisl. de S. (Interpretatio vetus sseculi rerum immutationes, sed vitable lerme de la rnort,
Liger. Perard, Monuiu. xvi. — Ex Hisioria ms. et incvitabileniiinorlister-
etespouvantable heuredu
Iiist.Btugund.,p. 3. Mi- episcoporum /Kduen-
freus,Opp.d'ploui.) Sium.) minuiii, ac formidabilem jugement de Dieu,—sem-
judicii et cunctis tremen- blablemcnt, et pour ces
| AnnoincarnalionisDo- [UAn de 1'incarnalion dam diStrictionemjudicis choses et autres sembla-
minicw Dei et Satvatoris de nostre Sauveur Jesus- horam, simul pro his hu- bles, relournant a cette
Domininostri Jesu Chrisli Clirist, 655, en findiclion juscemodi ad illam disci- disciplinequi dit et com-
DC quinquayesimolerlio, deux, recjnattt Thcodoric plinani recurrens quee mande: Donnez,et il vous
Indictionedecima,regnan- filsdu roiClciuiaire,eslant proecipit: Dale et dabilur serg donne, et faicles vous
te Theodorico filio Clo- maire du PaluisLundeges- vobis,et facile vobis ami- des amis d'iniquites, qui
tharii, gloriosi reyis, ma- me, fits de Herchion.] — cosde mammonainiquila- vous recepvrontauxcieux,
jore verodoinusLeodegiso, Je, Leger, encor que in- tis, quivos recipiant in cce- — et me ressouvenantde
filio Herchinoaldih ;] ego digne tiveque d' Aulun et lis (Luc xvt, 9), ct illud ce qu'cst escript: le ra-
Leodegarius,etsi indignus eu la septiesme aiinee de recortians Sapientire mo- chapt de 1'amede riiomme
episcopus vEduorum, se- mon episcopat,—consi- nentis: Redemptioanimw sont ses richesseset com-
ptirao c episcopatus inei deranl les variables mu- viri divitim ejus, et sicut me Vectuestaing le feu,
anno, corisiderans varias lations des choseset ine- aqua ignem exslinguil,ita aussy faict Vaumosnela-
» Vtilgalutn a Perardo (Monumenta histor. Bur- (Z probabile visumest tres distinguendasesse in hoc in-
gund. p. 3 ) cujus leclionein scquimur, cl a Miroeo slriVrhenlotemporisiiotas. 1° Aliread ej'iiscreationein
( Opp. diplomalica) cuin discrepantiis quas margiii refcruiitur, nempe iusignis illa LIVepiscoporumeon-
apposiiiinus.lllud examinandurasitsceperunl Coiniius firmalio sub finem lautia.taac forsan septimus episco-
el Mabillonius,Cointius (Annal., l. III, p. 581), posl patus Lcodegarii aiiiius, ad nientem corum, inler
Perafdiim, hoc esse neoterici opus pronuniiavit. Ma- quos Mabillouiii Acta sinctor. 0. S. B. tom. H, piae-
billonius ( Annal. t. I, p. 418 ) corruptos cbaracteres iiitio, qui initium episcopatus anno 659, et conciliurii
chronologicosfatelur, scd legitimam esse lcstanienli sub sancto Lcodegario anno 605 ascribunt. 2" Aliee
substaiitiaiiiconlendit cx postcrioribus iiislrumentis. nola: ad ultimam hujusce codicilli conlirmationeih
Legitur proeterea inter ejus opera posthtima (t. I, p. faciuut, nempe lertiti-;anniis rcgni Theodorici, ac sy-
530)epistola qua ipsos chronologicoscharacleres luc- noius Clirisliacensis, qurc in fine tantum ac veluli
tur, non oinnes quidcm; nec enim hujus ajtalis mos secunda manu rcposila fuere. 3° Aliie demum notee
fititannosab incarnatione rcpetendi, nec annus Chri- initio proefixrchaud incuiictantei' supposititieea)i al-
sii 053CumregfnoThendorici III occurrit; nec indi- tera interpolatoris inanu, ac, ni fallor, a iioiario qui
clio 10 nec JLeodegisimajoris dpmus teinpora facile sreculo x hoc inslrumenlum in labulario ecclesiie
cum his conciliari (|ueunt, sed has nolas expungendas jEdtiensis rescripsit, ac plura ejusdemapographaedi-
censel. Huic favct Mira:us,apud qticm ex notis chro- dil, cum dilitiganlibus aeiiler biiic cpiscopis, illinc
nicis nulla prorsus apparcl, pncter sepimura episco- comilibus _Eiluensihus,res ad Joaiinem VIJ.IS. Pon-
pattis Iêodegariiaiiniim et regui Theo iorici amiura tiliceni dirimcndadelo.taest. His posiiis, cum hoc in-
teiiiuin. Haecauleniduo non consouant; amius'cniin y. slrumeii.tumpulilice confirmaverit prrefatns Joannes
episcopatus Lco.legarii 7 concurril cuui aimOCJir. papa VIII, ac de ejtis auctoritate perpetua tradilio in
C05(Gall. Christ., l. IV, p. 350). Mabilloniusqtiidem .Ecclesia_Educnsi, mullis licel impelita liliiius, flrina
annuiii episcopalus 17 log. re jubet pro septinio et tame:i permanseril, irao cuni per multa tenipora vi-
conjicit notam decussatam per amanuensiumin apo- guerit nialricula a sa:!t:to Leodegario insliluta, ac
graphis omissani fuisse; regis aulem ThcoJorici an- srcculo usquc dccirao quarto Denarii S'. Leodegarii
nuin 3 recle illigat cura anno Christi 676, sub quo nomine insiguiia -iluraveiit, nihil jam ohstat quin vcl
testanientum Leodegariicollocaudumarhitratur. Ve- criticus asperior tolus a!:cal in celebr. MabiUonisen-
niin id consistere non potcst, cum jam ah anno 674, lcnliani, peccare nempe hoc instrumentum quilms-
v.'.:Eiiroino comprehensusLeodegariuset in carcerem dara teniporum nolis, quoadvero substantia.m,hoiiura
r njectus foret, donec avttlsis oculis intereinptus cst. habentium esse ac genttinum.
i:;; puioNv.— In his lantonim virorum du; iis, vix b Heecomnia unciiiis jnclusa, ut precppsleresubd:-
fi.ui .stimusnovam tentare viani ad reducentias in titia, omnino omisit Miraiusac Italico charactere si-
II;:iun ac forsan in veruin varias hinc inde dilajisjs gnanda censuit.
senteutias. Nobis enim utcunque ratum aut saltem <•!>Mabillon.addit decimo.
3B1 TE&TA14ENTCM. W*
ekqmosynaexstinguitpec-
—
quelle estqinqle pesche, A J?emcastrurn quam nrca. yijlages et pjiapelles avec
catum (P,rov. XIII,8): pro pour ramour tje l.a divine Quas villas cum i catallis leurs homraes de quelque
ampre Divinifatis,pro re- bpnte, — pour la remis- suis, servis utriusque se- sexe qu'ils spient, terre,
missionppeccajorum, pro sion des pescjies de dom xus, vineis, pratis, aquis, vigne, pays, deux estangs,
pia quoqtie recprdatipne Clautaire et de Zelchedine stagnis, cursibus, recur- cpurs, bpj.s, pasquiers,
dominiClofharii efValde- reyne — pour 1'estajtdu sjbus, sylvis, pascuis ma- petitz et grandz,'trans-
pfiijdis reginee, pro statu roi Theodoric, et du ro- j'oris peculii vel minoris, portons de noslre propre
necne regis TJieodoriciet yaume et de tou.s ses prin. de statu nostro proprio raatrjculle que npus ayons
regni ac cunctorum proces et seigneurs, princi- in statum matriculee np- baptis a la porte dudit
cerum ejus, preecipuepro palement de sa race, qui Sjtrae,quam [Add. ad] os- Saint-Nazare avec toutes
his qui in dicepdjs rebus nous ont este coadjuteurs, tium ecclesire sancti Na- depeiidances. — A telle
conquirendisadj'utores et conlaborateurs et dona- zarij fabricavimus, cum condiUpn que, tant du
collaboratores nobis ex- teurs es dits biens ^- dpn- omnibus suis appendiciis prevost de ladite eglise,
s.titerunt, donp , tradp, ne et transpprte et fais delegamus, secernimus, Bercajre, que de ses suc-
transfundo et haeredem he>itiere J,'eglise Saint- transfundimus, ea ratione C.esseurs, qu'aussy nos
statuo ecclesiam beati Nazare, titre de rnon eve- B ut tam a s praeposito, sjiccesseurs evesques au-
Nazarii, tilulum mei prae- cjie, de tous mes biens, ejusdem matriculee re- ronj. mis e.t esleve en la
sulatus, de rebus nieis. scavoir: ctario, quam a successo- place de ce bien, parce-
J3pcest, de Mariniacp De Marignac sur la ri- ribus ejus, quos nostri yront qiiajraiitefreres par
villa, quae jace.t super » vjere de Sicg.nan, apres successores pontificesor- chacun tpur un chacun sa
Stantiam [ilfir., Sconem] dit Rouche, que )a tjite dinaverint, quadraginla direetgageeji tout temps
fluvium, quain michi iam reyne m'avait donne du fra,tres quotjdiana diaria ppjir plu.s cejebrement
dicta regina de proprio sien en propriete, signe et slipendia omni lcmpo- prier pjcu pour 1'estat du
suo in proprium meum par le cachet royal; — re accipiant, ut liberius rpyaume, desprinces, et
delegavitet per regale in- commeaussi du village de pro salute regni et prin- de loul le monde. — Quesi
strumentum chartoe ha- Telma, qui nâppartient cipum ac totius orbis do- quelquiin demes pluspro-
bere concessit: nec minus du c6te cjenia roere et de minici [Mir., Deum ] de- ches herifjers pri descen-
de b Tiliniaco villa, quoe mes grands-aieux, estant precari possint. dants diceux pu bien qui
de jure materno ab avis iceluy sis sur la riviere Si vero ullus majorum ce soit, presume de rom-
et proavis iiiichi compede Sadne—êtdu villagc heredum vel ajicujus per- pre e.l violer ceste npstre
tit, et est super fluvium de Canabis , dist apres j sonoehomo banc nostram aumosne et codicille te-
c Sagonam; d necnon el Chenbve, que j'ai acquis et communem elecmosy- stament, qu'il sache qu'il
de Olgea at de » Cananis de Baudillon et Sigrate, nam,et hujusinstrumenti sera puny comme astaint
villa, quam de Bodilone devers laquelle terre, est cjiartam violarp proesum- et convaincu de leze ou
et Sigrada, Deo devota, assise lant au-dessous de pserit, ut reus majestatis de la vie ou amandable
conquisivi, cujus terra Dijon-le-Chasteau (qu' a novcrit se coram majore de cent livres d'or envers
sita est tam infra J)ivio- 1'entour): — tous lesquels palatii vel capite vel cen- le maire du palais. —
a Stantiam fluvium, hodie vulgodicta la Canche. qu'en Angleterre, qui firent Ie fond de Ia dotalion
b Titiniacum vulgo Tiltenay. de la Charite-sur-Loire, comme on peut le verifier
e Sagoiiumvulgo la Saone. dans la listc desprieures de Cluny. (Biblioth. Clunia-
—
4 Nec non et de Olgea tlesunt in Miraeo. Oicjea censi, p. 1717-1719.)— Pres du temple de Janus, au-
mibi hactenus ignoluiii. tre lieu d'execution et dejustice,setrouvaituneJ,abIis-
e Cgnqpisviflaquani $e Rodisona, Miraeus. Ca- seinent decharile,existaht eiicorcauxxii 0 et xijj!csip-
—
nqnhyelCcmqpis,hod\€'Ciieiiove. cles, comnie I'atlestent piusieurs litres de cetle cpo-
f Eicgpellqs cum seryi§sitis. Miraeusac vel. jnter- que. Quand cet etablissement eut completement dis-
pres. — Cum cataflis. Catqllum"i<lemquod capiiqle, parp, les drpits el les devpirs qu'il representait furent
bpiia pmnia quac in pe,cudi)iussunt. Ex camlute eiiiiii D transferes a une maison situee a leiifree dii cloitrc,
furmata vox Capiqfe, ei ex Caplqta, Catallum; ut ex vers la porte desBancs. Le droit le pjus particuiier
Chaptel Gallico Chaielet caiel. CANGILS. Ejtisdemge- cluproprietaire de la niafsondite de la Cenelageelait
neris et originis csl vox Gallica ad eadeni phediorum &elaver les pieds de 1'evequequand ce pretat prenait
bona referenda nempe: Cheptel.Notare prelium est possession de son siege. — Cetje aclipii de layer lcs
veterem interpretem legisse, ul Miracus,capellascum pieds etait chez les anciens le symbole le plus expres-
servis. sif de liiospitalite exercee, et un des soins les plus
g Prmpositoejusdem ecclesimBercario, Mireeusac recoraniandes aUxdiacres placds'dans les diaconies.
vetus interpres.' * '! — La troisieme diaconie etait placee au lieu oit est
IIest certain qu'outreI'etabIissement centralde cha- aujourdTitii le cimeliere de lTiopital, aU-dessousde
rite etahli a Sainf-Andoche ct la malricule de Saint- la porle de Rorae.Au xiie siede, on Xrahsportai'ela-
Nazaire,ily avaitqualre petitsetaSjlissementshospita- blissement au lieu dit le Mal-Dieu ou de Saint-Lau-
licrs ou dinconies,sil.ues aiix quatre portcs principa- rent.— La ctuatrienieeta.il pres de Saint-Ahdoehe,
les de la ville. — C'esl daiis i'a'diaconiede la pofte du cdte de Fteurg ou Pdrpus. '— NoriSdevons celte
Saint-Apdre, un peu au dejibrs de L> ville, pres du notc et plusieurs renseigriemeiilsde ce 'genrri'a'l'olili-
champ desexecutions a mor^, que fut enlerre saiht geante amitie de M. fabbe Devoucoux, chanoine
—
Racho. Cette diaconie fut dciiinee,au nioyenage, d'Auiun, qui a fait une etude speciale des anliquites
a la Charite-sur-Loire; ellefaisait partie des etablis- tjduPnnes. "
sements hospitaliers de Besaiii;on',de Nevers, et jufe
385 LEO PAPA II. 384
tum libris auri mulctan- Voulons aussi que nos A state beati Petri aposto- de la part de saintPierre»
dum. Episcopis autem successeurs evesques lorum principis, cum Ju- praince des apfitres, a
successoribusnostris haec sdient assujettis a tout ce- da traditore Doraini, qui estre perpetuellemenl
ita observare [Mir., deci, comme aussi en faveur loculos habebat, et qui damnes avec Ie proditeui
servire] volumus, sicut d'eux avons faict plures Domini furabatur et Judas qui portait la bour
et plura in partemillorum sieursdonalions sanscon- pauperum , aeternaliter se et bien de Nostre Sei-
contulimus et sicut haec siderer icelle estre digne damnandum cum Dathan gneur, desrobantlesbiens
coram Deo digno consi- devanl Dieu. — Que si et Abiron, quos vivos ter- des pauvres, — et avec
deraverint. Si vero dein- quelqu"und'eux se dresse ra absorbuit inconsueta Datham et Abiron que la
ceps alicujus obstinatio et levecontre cette mien- et desperabili morte, in terre agloutit tout vifz
contra haec se erexerit, ne volonte de courage ob- omnium viventium ter- d'unemort inacoutumiere.
noverit se etiam quinqua- stine, quTls sachent aussi rore, nisi digna salisfa- el desesperable, a la te£-
ginta quatuor coepisco- qu'ils sont excommunies ctione resipuerit, profli- reur et epouvantement de
porum, » qui a principi- de Fautorite de cinquante- gatum, in perpetuum pu- tout le monde; — sTlsne
bus nostris b Christiaco quatre eveques congreges niendum. Amen. Amen. se retournent a resipi-
congregati sunt, quibus par nos princes a Chri- B Acta Christiaco, publice, scence et satisfaclion en-
praesentibus, vel quorum stiac, par 1'advis du con- tertio anno regni Theo- tiere. — Faict aud. Chri-
consilio hanc donationem seil desquels nous avons dorici regis. Ego c epi- stiac, publiquement, le
ecclesiaematriculac,quam faict cette donation a no- scopus Leodegarius huic troisiesme an de Theodc-
nostrae celebravimus, et stre dite cglise et matri- donationi factae sub ana- ric roi. Je, Leger, eves-
nostra, quamvis ad extre- culle; — comme aussi de themate subscribo, et ma- que, cy soubsigne cetle
ma, auctoritate excom- notre dite auclorite, en- nu propria firmo. donation de ma propre
mijnicatumet invocatione core que dernier dTceux main et sur peyne d'ex-
sanctse Trinitatis, pote- nous les excommunions communicalion.
a Ex his verbis, iisdem quoesupra, pro satute regni terna pace Clotario in Neustria et Hilderico in Asi-
ct principum, recte licet concludere magnam inler strasia.
reges Francorum pacem floruisse, dum heec scribe- b Cressiaco, Mabillon. Deesl in Miroeo.
rentur, ac proinde scripta fuisse, quoad sutnmam, . c Episcopus deest in Mireeo.
initio episcopatus Leodegarii, regnanlibus cum fra-
ANNO DOMIM DCLX.XXHI.
LEO PAPAII.
NOTITIA HISTORIGA IN LEONEM PAPAM Tl.

(Ex Mansi,Concil.Collect.ampl.)
(a) Leo ', natione Siculus, ex palre Paulo, (b) se- C tus], exhorlator omnium bonorum operurii, pleris-
dit menses decem, dies septem [octo] et decem. Vir que florentissimam ingerens scientiam [eorumque
eloquentissimus et in divinis Scripturis sufflcienter scientiara plebi fervenlissime ingerebat], paupertatis
instr-uclus,Graeca,Latinaque lingua eruditus, canti- amator, et erga inopem provisor [inopum provisio-
lena ac psalmodia praecipuus, et in earum sensibus nem], non solum menlis pietate, sed et studii sui la-
subtilissima exercitatione limatus; lingua quoque bore sollicitus. (c) Hic suscepit sanctam sextam sy-
scholasticus, eloquendi majori lectionc polita [poli- nodum, quee per Dei providentiam nuper in regia
VARIANTESLECTIONES.
' Cod. Luc., Leo
junior.
NOT/E.
(a) Leo. Ex canone secundo concilii Toletani xiv (b) Sedet menses decem,dies 17.) Defunctus ivKa-
infra aperte colligitur, Leonem creatum esse pontifi- lendas Julii, quo die in ecclesiasticis taoulis inter
cem anno Domini 683. Cum enim nienses duntaxat sanctos annumeratus habetur, sedit menses decem,
uecera sedem pontificiam tenuerit, fueritque adbuc et dies octo. Baron. anno 684, nuni. 1. ID.
superstes
' manifestetempore habiti concilii Toletani xiv, prout (c) Hic suscepitsanctam sextamsynodum. Quando
indicat canon 2 ejusdemconcilii, certis- Leo pontifex arbitrio imperatoris electionem papae
simo indicio cognoscitur, ipsuin non ante annum Do- conttrmantis pontificatum administrandum accepis-
mini 683 thronuni apostolicum conscendisse. SEV. set, permisit idem imperator Romam redire sedis
BIN. apostolicoelegatos, quos hactenus persuasu Theodori
Constantinopolitaniepiscopi fortasse Conslantinopoli
*Erratliic Binius, et ipse
qui posleaconc.liocTol.xiv diutius detinuerat. Acta synodalia Graececonscripta,
subBenedictoII, collocai.M-NSI. a Theodoro, ut diximus, depravata, non autem (ut
NOTITIAHISTORICA. 586
celebrata esl, Graecoeloquio conscriptam, exse- A nollent a suo recedere proposito per [de suprascriptijf
"aente ac residente piissimo et clementissimomagno defensoribus majores, scilicet Macarius, Slephanus,
principe Constanlino intra regale palatium ejus, Polychronius et Anastasius, dum nollent a suo rece-
quod appellaiurTruIlus : simulque cum eo legati sedere proposito Romoeper] diversa monasteria sunt
dis aposiolicoe, et duo palriarchee, id est Constanli- retrusi. Qui praedictussanctissimus vir [Leo] absolvit
nopolitanus et Antiochenus, atque centum quinqua- duos viros in percipienda communione, qui de regia
ginta episcopi, in qua et condemnali sunt Cyrus, urbe cuni suprascripto Macario el caeteris in Roma-
Sergius,(ci)Honorius, et Pyrrhus, Paulus, et Petrus, nam directi sunt civitatem, qui [quia] nec dum a sy-
nec non el Macarius cum discipulo suo Stephano, sed nodo anathematizati erant, idest, Anastasiumpresby-
et Polychronius novus Simon, qui unam voluntatem terum, et Leonlium diaconum ecclesieeConstantino-
et operalioneni in DominoJesu Christo dixerunt, vel polilanaein die sancto Theophaniee,exponentes vide-
preedicaverunl, aut qui denuo preedicatttri fucrint licet per propria scripta fidem suam, juxla quod et
atit defensaverint. Sed ut ct nunc duoevoluntates et sancta synodus delerminavit, analhematizantes vide-
operationes ipsius dispensatoris Christi et Salvatoris licet omnes [duos] heereticos, sed et suprascriptos
Dei nostri dicantur, sicut eadem synodus studiosis-' viros compiicesquos sancta synodus vel sedes apor
sime in Latinum translata declarat. Verumtanien stolicaanathematizavil.
suprascripti defensores malorum hereseos 2, duni Hujus temporibus percurrente divali jussione cle-
VARIANTESLECTIONES.
1 Cod. Luc., quam et studiosissime in Latinum * Cod. Luc, hwreseosMacarium, Stephanum, Po-
translatavit. Verumtamen, etc. tychronium, Anaslasiumdum nollent, elc.
NOT_E.
ille prae se ferebat) castigata, ad pontiflcem perfe- B qui unus luerat ex legatis, ideoque dicendum est se-
renda iisdem tradidit. Queecum sanctus Leo acce- disse annum unum cum mensibus decem ct diebus
pisset, Latimtate donavit. Sed an eadem imposturam 14. Vulgotamen consecratio ejus die 1S Augnsli anni
Theodori Monothelitoecorrupta approbaverit ? Nisi seq. 683 afiigitur, vergente ad linem indictione 11.
commentitiam esse dixeris ejusdem Leonis epistolam Quod siverum est, fatendum erit Leonera II a Roma-
primam, cum communi senlentia necessiim est aflir- nis eleclum atque interira ponlificinm munus pro di-
mare, quod sanctus Leo ea acta confirmaverit, quoe gnilate obeuntemvix ac ne vixtandem post aniitimac
per legatos acceperat, quaeveTheodorus inserto nosex circiter menses consensisse in suam consccralio-
mine Honoriicorruperat, pluribusque addititiis scri- nem prae summa animi demissione, aliasve ob cau-
ptis auxeral: atque ita pro defensioncLeonis dicen- sas. Anno 683, ind. 11, die 16 Aprilis post coenam
dum est, vel quod eam iniquissimam conditionem Domini luna lota pene nocte in sanguineo vullu ela-
subire necessitas temporis exeger.it, adeo ut si id non boravit, et non nisi per galli canttun, hoc est paulo
fecisset, damnata heeresis ilerum revixisset, actaque post mediam noctem inclioata jam feria sexta majoris
synodalia abolenda fuissent: vel quod Leo preeterita- hebdomadaeex tenebris ccepit emergere, tesle Ana-
rum rerum ignarus nescivisset acta legitima synodi, stasio. Heecvero eclipsis contigit tempore hujus
eamque defensionem, qua Joannes papa et Maximus papaeLeonis, aut duntaxat elecli, aut etiam conse-
abbas Honorii epistolas declaraverant et deienderant. crati ex diversa numerandi ratione. Maio mense in-
Sed cum horum neutrum in ponlificeculpa caruisset, dictionis (non 10 sed) 11, examinalis per olium actis
alterutrum horum necessario est statuendum; vei sextaesynodi quee cum imperatoris epistola mcnse
quod acta concilii ante tempora Leonis incorrupta Q Julio anni superioris revertenles legati retulerant,
qttidem exliterint, fuerintque tum demum depravata, Leo aut electus tanlum, aut jam ab anno superiori
cum Leonis epistola , quando post aimos decem et soleinni more ordinatus, rescripsit ad imperalorem,
viginti Monotheliteedecreta synodi impugnare coo- quacque gesta fuerant in sexlo cecunienico concilio
perunt : vel quod ipsa epistola Leonis, sicut asserit approbavit. Sunt et qui hujus anni mense Junio Leo-
Baronius, comraentilia existat. Quibus conjecturis r.ein mortuum velint. Sub autumnum anni 683, in-
hanc suam sententiam auctor annalium confirmct, choata jam, ut par est credere, indictione 12, misit
dicam infrain nolisejusdem epistolae.ID. Leo acla concilii cecumeniciin Hispaniamper Pelrum
(a) Honorius. Actis illis, qttaeLeoni pontifici ob- regionarium S. R. E. notarium cum epistolis quae
lata fuerunt, nomen Honorii per imposturam Theo- exstant : sed cum ea jam die 4 Novembris pcrfeclo
dori dolosesuperadditum fuissesentit Baroriius. Quid concilio Toletano xm dimissisque in suas civitales
de hac re judicent alii, supra dixi. li>. Patribus delala fttissent, eorum lectioin anni sequcn-
lis Novembremmensem prorogata est, quo concilium
OBSERVATIO PHILIPPI LABBE, S. J. Toletanumxiv celebralum fuit, oera722. Interim die
ln tota pontificum Romanorumserie vix quidquam 28 Junii anni 684, ind. labente 12, obiit Leo, eique
in priscis recentisque memoriaescriptoribus occurrit die 20 Augusti successitBenedictusII, qui ad eumdem
intricatius initio, gestis atque obitu Leonis papee II; Petrum regionarium et ad Ervigium regem scripsit,
quare, ut mihi lectoribusquemeis faciam satis, pauca obiitque die 7 Maii anni 685,,ind. 13. Illiporro chro-
hic in antecessum «cxooTi-yw? attingam atqae obser- nologi qui mortuum Leonem contendunt anno 683,
vabo. Anno Christi 682 ineunte, die 10 Januarii, . Benedicti primordia anno 683 consignant, ejusdem-
indictione 10, obiit aut saltem sepultus est Agatho " que aut successoris pontificatum uno anno prodticlio-
papa post secjemannorum trium, mensium 6 et die- rem fuisse affirmant. Sed non est necesse circum-
rtnn 25, cum jam a die 16 Septembris absolutuin scriptos a nobis aliisque limiles perrumpere. Cum
fuisset concilium CP. III, sive cecumenicumsextum enim Pelrus regionarius a Leone anno 683 missus in
labente adhuc apud Latinos ind. 9.1-eo II, paulo post Hispaniam jara absoluto concilio Toletano xm ibi-
Agalbonis mortem electus est Romanus pontifex. dera substituisset donec in sequentis concilii Toletani
Auditamorte Agathonis et electioneLeonis, Constan- xiv conventu annuo actis synodi cecumenicoeHispani
tinus imperator die 13 Aprilis (non Decembris ut in episcopi subscriberent, auditaque morte Leonis
vulgata editione legitur) ad Leonemscribit epistolam segnius forte urgeret Petrus quee fuerant a Leone
qurc exstat Graeceet Latine in fine sessionis 18. mandata, Benedictus ejus successor paulo post ele-
MenseJulio ind. 10, redeunt legati ab Agathonepapa ctionem ordinationemve suam eumdem data queeex-
anno 680 ad concilium generale missi, ejusque acta stat epistola hortatus est, ut pro apostoliceefidei fir-
cttmConstantiniepislolareferunt. Die 15 Augusti, ind. nntate cum summo pietatis studio commissumjnirii-
10, Leo U, accepta confirmatione, ordinalur ponti- sterium perageret: quod et fecit mense Novembri
fex tum ah aliis, tum a Joanne Portuensi episcopo anni 684, ut ex can. 2 Tolet. xiv datur intelligi.
58*7 LEONIS PAP_E II
tiientissimi' principis restituta est ecclesia Raveri- A norem beati Sebastiani eedificataest, neentm; .
natis sub ordinatione setlis apostolicre, defuncto 2 nore martyris Georgii. Hujus temporibus * dU»;
[Ravcnnatum] archiepiscopo, quielectus fuit3juxta ciraa sexta " mensis, Aprilis, indiclione undecirh_i
anliquam consuetudinem in civitatem Romanam ve- luna eclypsim pertulit. Post ccenam Doffiini noete
niat ordinandus [ad ordinandum]. Hic fecit constilu- pene tota in sanguineo vultu elaboravit, et nisi post
tuiii, quod archivo ecclesire contjnctur, ul qui ordi- galli canlum ccepit paulatim delimpidare, et in suum
nalus fuerit archiepiscopus nulla constietudiiiepro reverti respectum 6 [statum]. Hic fecit ordinationem
usu pallii aut diversis officiis ecclesiecpersolvere de- unam per mensem Junii [Maium], die vigesima se-
beat, sedet ne Mauri quondara episcopi anniversitas ptima, presbyteros novem, diaconos tres', episcopos
aul agendacelebrctur [sed et ne Mauriquondamepisco- per diversa loca numero viginli tres. Qui etiam se-
pi anniversariUsaut agenda celebraretur prohibuit] : pultus est ad beatum Petrum apostolum, sub die
sed el lypum autocephaliae, quem sibi elictierarilad quinto NonasJulias [iv. Kal. Julias]. El cessavit epi-
amputanda scandala sedis apostolicae, restituerunt. scopalus menses 2 8, dies 22. Qui suprascriptus san-
Hic fecit eeclesiam in urbe Roma juxta sanctam Bi- ctissimus vir ordinatus est a tribus episcopis, id est
bianam, ubi et corpora sanctorum Simplicii,Faustini, Andrea Ostiensi, Joanne Portuensi [Qui interfuit
et Bealricis, atque aliorum martyrum recondidit, et sextae synodo], et Placenlino Veliterniensi, pro eo
ad nonien beati Pauli apostoli dedicavit. Huj'usalmi quod Albanensis ecclesia episcopum minime ha-
pontihcis jussu ecclesia juxta velum aureum in ho- buit 9.
VARTANTESLECTIONES
1 Cod. Lttc, B Cod. Luc, ate 15.
piissimi.
a Cod. Luc, ut B 6 Cod. Luc, respectumnon habet.
defuncto.
3 Cod. Luc, fuerit. 7 Cod. Luc, cliaconosxxv.
4Cod..Luc, dedicav.itsub die 22 mensis s Cod. Luc, mensesxi.
Februarii, 9 Cod Luc, Atbanensetnminimehabuit.
ubi et dona obtulit. IIujus temporibus (intermedia
desunt).
LEONIS PAPiE II
EPISTOOE.
EPISTOLA PRIMA
CONSTANTINI IMPERATORIS ADLEONEM II PAPAM.
AvnypKtpov Ssfas'o*«z/JafTOUEucrE§Eo*TaTou xa; <pt).o-Q a Exemplar divinmsacrit pnssmii et. Clihstum dUi-
^ptcrTOu(SacriÊco,KcovoravTtvou •/Evofisvr)-'npb; genlis imperatoris Constantini ad Lioneni sanclis-
AsovTaTOV «ytwTKTOV xat ftaxapt&iTaTOV Tza.trv.v
~'oq simuin et beatlssimuni papuin senidris Romm,
Trfeo-fiuTSpas S/.«TCOV
Tcoftrjj,o*Ta).Eio*»f EzEtSsv a?ro- missum per eos qui iitinc directi erdnl a superslite
o*Ta).EvTMv cfuvoSixaptcov Tiapa nspiovios 'AyaScovos' Agidhone sanctw tnemorim. Missitesi mehsis De-
ToOTWJbtrh.gfivricuK.'AirEXuBrj fiijvtA£zsfi6p;co r/. cembrisdecimolertio, indiclione decima.
IvStXTlCOVOS'
SSKJ.TnS'.
AEOVTI TUcV/tcoTaTco xai ctaxaptwTaTco upyj.ir,i<7r.b-:ui Leoni sanctissimo et bealissimo archiepiscopo
TVJS zai 7rsptS6c;ou
v.pyâ.ia.s TTOXECOJ 'Piifiti;; zai otxou- vctcris et clarissimse urbis Romse, et oecumenico
•AEVIXCO TraTva. papce.
Tvi;TWV ovpavcovaxaTa)./)XTOU pa.mldus TE zat cta- Ccelorum aiternum regnura et bealitudinem expe-
r.a.p[OTflTOf , r.ai Trpb;TrivTTVEUi/.aTtzr/v
EcptEftEvot utofis- tcntes, et ad spiritualem adoptionem pia nostra corj-
CtaVTOV(fl^SUCreSrj 0"Z07r6v IJflCOVStSuMvOVTEff , SXStVa silia dirigentes, ea meditamur ac gerimus, quibus
Stafts/\eTcoftevxai TrpaTTOftev , 6'o*aTOOOTrouSaiJoftevou studia nostra bene evenire possint. Quid igitur Do-
i:v%uv uTTOTtfiETat. Tt ouv 6 Kuptof£v Euayys)iot? niinus in Evangeliis pollicitus est ? Beati pacifici,
*i
itrviyyeii.KTO Maxaptotot stpnVOTrotoi, ort auTOtutoi quoniam ipsi filii Dei vocabunlur (Mallh.v). Ad hoc
Seou x).«0r)O*ovTai.» TauTVis' Sn ~n; ii-y.yyOiu.;Tvjfzai T»autem promissunl, quo ad divinam cognationem
jrpos'Ssiavvjfias;avaStfiaiJouo*»,*cruyysvEtav, xat TVJVTn~ extollimur, et adoptionis nobilitatem assequimur ,
*jioSso"ia-'âptôttivv)?eCysi/Etav EVTO? yEvEcrSat (3ou).o- pervehire cupientes, ipsuinque Chrislum imitanles, a
psvot, xai TOVTrEîo-TEifavTa rqta.gXpiarovKUTOV SX- quo suraus corona redimiti, quique in seipso omnia
fitftouftsvot,xat TO*ravEVEOTTW TCO 6ECO xaTa).)a;av- Deo reconciliavit, ad pacem et concordiam adducere
Ta, rzpbt itpvjvrjvTE x«t oftovotavTrjv viotETEpav tpt).6- studemus nostrani Christi, amaiifissimara feihpu-
&Sdcrum rescripium..Hanc epistolam Constanlini1 annus Leonis incldit in flriehiindictionis"un-
ad Leoneih pnmus
de flde suspectam esse asserit Baronius' decimce, et principiurii indictioriis 12, ut ex praeCe-
ex conjecturis hiscc : priuium, quod Lconeni niense' dentibus patct. Tertio, quod in ipsa epistola dicatur
Augusto creatuni non prius cerlioreni reddiderit de de synodo cogendascriptas esse litteras imperatoris
rebus in syhodo gestis, quam post menses quatuor,, ad Agathonem; cum certum sit ex praecedeniibus
iri Decembri nimirura; cui statirn slatum fldei indi- non ad Agathonem, sed ad Dottiim
casse oportebat. Secundo, quod iuitio epistolse scri- causa litteras scripsisse. Vide BaToriium papam hac de
anno 685,
ijatiir ipsain indictione tlecima ad Leonem esse danum. 6 et 8. SEV.BIM.
tani, quo teiiinore Leo liondum pontifex erat. Nam
589 EPiSfOL_fe. S90
blicam; pracipue veroriobis ciira esi sanctarurn Dei A zpicrov 7roAtTiiava.yziv o*7rouSK?Of*£v* EâtpsT-os' S.
Ecclesiarura ofdo, assidtieque hoc prospicimus, ut TvjffcovayicovTOUOEOU 'Ezz).r)0"twvEUTaîas ©povttCjOftEv,
unitatem ftdei conciliemui. Quamobrerii valde suc- xai TrjvTrlf7rtcrTecos' svcocrtv Sta TravTOS' £fMropeue6"6ai
C
censebamus, nec forte amplius poterariuis tantuni Trpovoouf/eGa. Atav Totvuvrui*cu p.t~pioi;e/a).S7ra''vo-
'hoc, quod diuturnitate teiripofis corroboralum est ftev, zat TO /\ot7rovoux eye^pouevTVJV ToaauTnvTW
'
dissiiliUm, ut et ab infldelibus ii, qiii Chrisluin Xpova Stao"Tao"iv o"JVKxy.a-rao"av, COCTTS Y./I tO'j; «jfi-
diligunt, irriderentur, illisque loetitiacfuefint odia CTTOV; toi; fikoy^p\i7~oi; l-Kiy-\ut,xai euypoauvrjv rjysi*-
inter se Christianorum : naiii illorum oppugnationem o*6a< Triv TWVXptcrTtavcov stVa),/\n)o\i;u.T.iyfteia.-i' Triv
oniittentes, alii in alios linguas, quasi novaculam npb; Ezetvous' yip afiine; uy-iTzupaiaîv, X»T'a/.XriXcov
aculani, maledictis et conviciis armabant, iidemque TU;y\ao--a; vizovnctevco ûpcoTatj Su-ryvjp.icts sîi-fh-
dissensionibus discindebarit. Hsec ante OBlaterri 110- ?ov, xai T/iv 7rio-TtvTKts'Stôvotats auyxaTeSiâcôv.
strarri ccepta, et ad tantam progressa malitiam, ut in- TauTa 7rporav ritteTEpwv j^povcovu.p\u\j.itu, r.d.i ii;
sanabile Illud nialuni esse videretur, comprlmere Toaou-ovxaztas'i).«aavTa, coaTe*/ai TO TraSos'avtaTOV
difflcile ac molestius vero praetermittere. Irritabant ftEVEtv Soxstv, aTrjaat p.iv rjv âAsrrov,ptrj aTrJaat3-
Deum, nostrain quoqite marisuetudinem irritabant. ^ "âASTrcoTepov. Kai ~:a.pi)pyi^b-ii ctevOeov, iapiipyitlov
Nou aliter igitur morhum Ecclesias Dei opprimerilein B 5e zat Trjv vjcccov rittepOTViTK. Ouz K)XW? ToivuvTr]v
eurare in aniriiurii iridtiximiis, quarii ut Dei sacef- auvEôuaavvoVovTUS'EzxXvjaiKf TOU6eou 6epa7re0a«t
dotes, et cuitores, taliuhique curatores riialorum, ad SteyvcoptEV , ei ctrJTrcos' Sn TOU? TOU0-OUptiv lipet; zat
delraerationerii et corisilia habeiida hortaiehiur. QepuT-ov-u; , TCOV Ss TOIOUTCOV 9epa7rsuTK; ti; ETriaxs-
Conipluries eriiiri Ecclesia impressionibus haereseon •fnv TfpoTpe^bp.iOa. noAAaxtS' ya.p ri 'Exx/\vjo*ia TCUS'
periculose aegfotavit: at iion alitei*ortiiodbxioeac- zloSolui; TWVatpEaeojvs7cts:..vSvvco; svocrviasv, a)\/\ ouy
cepit riiecliciiiarii,quam pioruni et Cliristi anlantiuiii eripa; iSify.ToTn; bpBoSoHu;Tvivtaatv, Et fivj zui;
impefatofurii adhortatione, sacerdottini vero a Deo TCOV suasScovzat yt).Oy-piaTcov jlaaAswv -rpo<TYlno-iai ,
iristirictofurii corisensioriibiisac coetibus. QUapropter Tais 5e TCOV ©eo-fopwv tepecovauvveuasaiTEzai auvs-
saricti papce Agathoiiis beatitutihiem piis apicibus ).euaEat. A16SriTvivftiv TOUevv.yioi;TCUTXU 'AyaScovoj
nostfis Stirhushortati, ut aliquot mitteret, qui ejus (xazaptoTriTa St euaeSwvrly.covxjpatcovaTEt).«iTIVKC;
persoham obtinerent: coelerisquesanctissimis praesu- TOUSTO 7rpo'crco7rov auTOuE7rs'/OVTU; T:pozTpk$ap.~v .
libus denuritiavirtiiis,Ut sibi quisque subclitosvene- TOUS" Ss \oi~:o\>;aytcoTKTOus TcpoiSpov;Stnybpe\ictajj.tv
rabiles Sacefdotes, ohines sirnul iri riostram a Deo Tous u7r' auTovsxaaTov oatwTaTous'tepti; o"uyxa).s'-
conservaridarii, et fegiarii iirbeni convenirent, uf aavTa , TTC/.VTU; octou zaTKTVJV 5eo-5uAaxTov rjftcovzat
putrefacli et scandalizaiitis niembfi inulilitatem ex- *-•^«at).c'3aauvaysicEaSat7c6),tv'coaT£TOO ptivaEaflrrvj.o-
scinderent, cuni inaxiine nollet cufam recipere, TO;n axavSa).iCovTOs- ptsO.ou? TOa/\uatTs).s?s-/T6fiEtv ,
caeterumque Christi totum corrobofafcnt corpus , vjvizaftri/3ou/\rjTS p.aAtaTaTOOspaTrEueaSxt *
S;Êa'9at
doctfiria et cataplasmatibus pietatis..Exp' ;'it enim, ut T6SEAotTtov K7ravxaTapp^coaat awp.a SptaToOTOCV TV5S*
evangelice dicalur, ut unum membrtirii pcreal, et suaefeias'SoyctaaiT£zat XKTi;-r).aactaat. _up^s'pstyip
coris'efvetuftotius Ecclesiaeplehitudo. Ut quidem, ex evuyy-J.iY.tT); ei-stv , tva sv fxe),o?a7r6/\r;TKt.Kai aw-
nostfa advocationeet jussione, cum et ii qiii a parte ?v)TatTn; 'Er.rlno-ia;olr,; TO TTArjpwptK ' xai Sv)xaTa
surit veslra beatituciiiiis, et qui curii ipsa post ipsam TvivvjctETepav T-pborXnaiv ze r.uiT-pbo-Tc£,iv TOJV TE TOO
soliurii ofbtirient sanctissimi patriarchse, caeteriqUe ftspou?TrisuptETEpasftazaptoTrjTO? , TCOV TE aUvSpovwv
omiies"almi episcopi convciiissent et consedissent aUTvj ftET'auTrjv«ytwTaTwv , xat fcov/VotTrcov
-xaTpi'j.p-yJi,V
ufia curri riostra pietatis studiosa tranquillitate, de afravTwv6-rtwTaTwv E7rtaxo"7rwv T« r)ttsfE'p« CTUVEASOVTW
flde tractatus est habitus. Cumque protirius sugge- TEr.ui auVsopsuaaVTWv ytA£ua£§£t yalnvbrnTi TOV-zepi
sfioneriisarictipapseAgathOnisadpOtestateniriostrairi, 7riaTSw?Steyuttvajoftev)6yov. AUTJXK youv Triv Trpoir
ii qui vice ejus furigebantur, obtulissent, nempe TOriftETepov r.puTo;TOVEVa.yioi; Ttu.i-u'hyuSoivo;ava-
' Abundantius , Joahiies , et Joannes sanctissimi ..
tfopavot TOTrpoawTrov auToOETTEÔVTE? npor.oij.iaa.vTes ,
D
episcopi; Theodorus et GeorgiUs Deo ariiabilissimi <fap.evSn , 'AgouvSavTtof , 'Iwavvv)? , xai 'lcoavvr)?ot
presbytefi, Joanries Deo amabilis archidiaconus, et aytwTaTOt '
eirio-r.or-oi. v.ai Tewpyto?ot ©soyt-i;
©soSw/JO?
Constantinusveherabilis IiypodiolcoriUs, ac Theodorus AEaTaTot 7rpEa§UT£pot, xci 'IWKVVIJ? 6 0soyt).EaT«TOf \
Deo airiabilis presbyter ecclesiae Ravenna;, quique upyjSiar.ovo;,zai KwvaTavtfvo? 6 su),a§saTaTo? u7roSt«-
cum ipsis : eam serenitati nostroeporrexerunt, quam zovo?, zai ©eoScopo? 6 OsoitAsaTaTO? npecSvTepo;Trjf
cum jussissemus omnibus audientibus recitari, sance EzxArjaia? 'PaSevvn; ,r.uioi auv auTot?TnrjpiSTEpa yuj.nvii
nec adulterataefldeicharacterem in ea perspexiraus. TauTWV «VETEtvav, riv et? ETrijxoov TTKVTWV Ki)ayvwa6r)v«j
Pefpensis ehini evangelicis et apostolicis vocihus, XEAeuaavTE? TVJ?uyiou? TE zai «voSeuTou 7riaT£w?sv
coriiparatisquecurii ipsa iis, quoea sanctis et univer- «UTVJ TOVya.p'j.r.Tnpux«TW7rTptaKf/.s6a. Ta. T£ yap
salibus COriciliisstatuta ac dcflnita sunt: collatis eOayyeAtxK? T£xai «7roaTo),txa?awv«? «vaxpivavTE?,
prsetefea testiriioniis, quae affeiebat, ctim paternis Ta TS7rapKTCOV ayiwvXKJotxouêvizwv auvoSwvauyxpo-
libris, liliiil nciiicoricinensinventum est, ac niliiluni TV)9£VT« xai 6pta6e'vTa TKurvjauyzjbouaajfs?,xai v.mtih
irnmutataveraeconfessionis ratio iu ea perspecta. Ac et-epe y_pnaei; roi; -ra.rpir.oi; 7r«p«ga/\o'vTE? auv-
veluti ipsum pfineiperriapostolicl cBofi, priraaeque T«yft«at, x«t piijSevsupnjxdTE? «aupt^wvov , «7t«iia^,a
391 LEONIS PAPJE II 392
joaxTOV xnc «ArjfioO? 6ftoAoyia? h> auT*5 TOV WyovZ«TS-A cathedraBantistitera Petrum contuiti sumus mentium
vorjcraptsv. Kai wa-rep «0T6VTOV s'|apôvT«TOU Urtoaro- nostrarum oculis totius dispensationis mysterium
•),txoO *_opo0TOVKpoiTorjSiSpov UerpovTof? vovjTOf? iivinitus eloquentem,verbaque haec per eas litteras
za.Tsvoviaaftsv 6'ftp.aatTOTIJ?oixovoptia? SeoAoyoOvTaChristo facientera: Tu es Christus Filius Dei vivi
6),v)?
ptuaT/jptov,zai St«TWVyp«fti/.aTwvTWXptaTwTrpoa- (Matth. xvi). Nam ipsum totum Christum nobis
*
fOeyybu-evov« 2u et 6 XptaTO?6 Yio? TOU0EOO TOO sacroe ejus Htterre disserendo exprimebant; quas
?WVTO?. > AUTOV yap 6'AOV XptaTovuftfv TOtEpov«.UTOOomnes libentibus animis sincereque accepimus, et
-/paftptaTCO Aoyco Suyputpev ovrEpa7raVTe? aaTraaiw?TS veltiti Petrum ipsum ulnis animi suscepimus. Solus
xai etAtxptvw? s5scjafts&«, zai otovauTtivItErpovTKI?TV)? autera cum iis, quibuscum abreptus est, defecit a
•jj>u*/;r)sayxaXat?u7TESsi;auE9a. Movo?Ss auv oi? uTrsau- nobis Macarius, qui pro suo nomine felix non est, is
pETOMaxapto?6 ttri ftazapto?«7TEaTaTV)cr£v , o? TV)? qui Ahtiochensium urbis prasul fuit, et ab jugo
'AVTIO^SWV rtponSpevae'xai TOOfteviJuyoO TOU XptaTOu quidem Christi se adversando subduxit, a saccrdo-
wrsvavTia?sauTov U7rsi;v]yays, TVJ?SS ispaTtxv)?btin- tali vero conventu exilii; renuit enim omnino sacra-
yupew?a-reaxtpTrjae CIVISE âp 6)\w?auv0eo9at TOI? tissimis Agathonis litteris assentiri, veluti in ipsum
"«vtspot?'Ay«6wvo? xaTEvsuaeypKftftaatv, wa-rsp av • coryphaeum ac principem Petrum insaniens. Non
{' x«i X«T'KUTOU TOOxopu-oaiouIleTpouftatvoftevo?.B " defuere monita, crebra hortalio adhibita est ei,
IIOAAvi ftev ouv » Ttapuiveai;, 7ro).).rj Se xai rj itupu- omnes enim conversionis vias monstravimus ; quid
xArjat?auTwTtpoae'~ipero,Ilaavj?yap ETrtaTpoyrj? 6S6v non dicenles ? quid non molientes atque intentantes f
V7reS£i§act£v' Tiptevou ).syovT£? ; ri Si ouTE^vaiJoftevoteorum maxime... quaea sacerdotali collegio separant.
TCOV, 6o-apta).taT«ftev TOOiepaTtxoOau/\).6you Dolebamuspropter ipsum: quidni enim? et ob com-
-£wpic*ouat. At£7ro'ftE6a yip KUTW [t'a., ekvKovij.eiju.yupmiserationem viscera noslra lacerabantur, cum ille
KUTCO) , 7rw?yap ovyi; xat TOI?oir.ripp.~i;TOa-r^Ky^vov disjungeretur a Domini grege. Sed facies meretricis
ianupa.ao-bp.i6a. , SiaaTrwftsvw TV?? TOOKupiouKyeXrj;. facta est ei, ac inverecundiae induit personam ,
'AAA'6'ipt?Ttbpvn;syivsTOKUTW , xai TOTVJ?i.vuiayyv- unaque exhortalionem et pietatem depulit; non enim
riu; eveSvauroTrpoawTCOv , r.ui o*uvTV)7r«pax).viast xai intellexit ut intelligeret, et verbum sanctum abomina-
TrivevaiSeiuvaTrsxpouaKTO' ou yap auvvjxsTOO auvtivai' tus est. Cur autem in hac narratione longiores sumus,
xai ).6yovoatovs65s).u£aTO. Kat Ti ftvjxuvoptsv TV'VTrepi cum ea in actis subtilius et accuratius explicentur ?
TOUTWV sijviyrjatv , TTEpicov Stnyeirxt \eTtrop.epiarepov quaecum ad vos missa sint, omnium quaemota et tra-
TCOV TteTtpa.yp.ivoiv n Suvaat?; St wvaTKAsvTwv uptivTCOVctatasunt, cognitionem invesligare[investigate]. Quo-
XlVV)9sVTWV «TCKVTWV TV)VEtSvjatV«Vi^VEUETS. 'ETrsi Ss', niam vero ita obduruit, ac nervum ferreum cervicem
OUTW? £ax),r)puv£ , zai vfOpovaiSnpovvrbv Tpa/vjAov intendit, faciemque suam fecit aeream, aures aggra-
avsTsivaTO , xai TO-rp6aw7rov a7re*r;aXxwas, Ta TEwTa vavit ne audiret, et cor statuit pervicax ne audiret
TOOttvjaxouetviSupvve, r.ui TVJV xapSiaveruêva-tet- legem: lex enim de Sion exit, ab apostolici montis
OrjTOU p.n sia«xoOa«tTOOvoftou• votto? yup ex 2icov cacumine doctrina: propterea sanctura quoque el
EZ7ropsuETat, rn; u~toaro).ir.nsaxpwpeia?T« SoyctaTa* universale conciliumeumdeminsanumMacariumcum
St« TOtTauTa x«i r) a/ia Texat otzouctevtxriauvoSo? ejus haereseos sociis pontificali habitu nudavit.
TOV auTovcopevo§)\a6ri Maxapiovauv TOt? K.UTW auvat- Omnes vero scriptis precibus serenitatem nostram
pefat? TOO ftiv iepuTLY.ov ayjnj-a.ro; a7reyuptvwaE. communiter precati sunt, ut eos ad vestram beatitu-
KotvvjSe TravTE? St iyypuyov Stnaeoi;rnv ntj.-ripav i dinem mitteremus. Sic igitur fecimus, eosque ad vos
yaWvvjvtxeTeuaav-rpo?TVJV upteTepav TOUTOU? Ttu.puitiu.- misimus, veslro paterno judicio omnem ipsorum
•jj/atf/azaptoTWTa. TOOTO Svixai -teTtpu.~-u.y,-v, x«i 7rp6? . causam permittentes. Sacram autem ac veuerabilem
vpt«?exeivou?eaTKAzaccsv , T*pOptSTSpa Tturpj.r.n t delinilionem sacrum concilium edidit, cui et sub-
r.piaet
TOTT«V 7reptauTwv.7rtTpEâvT£f.QEtovSs z«i aE§acr- scripsimus, ac piis nostris edictis eam sancivimus,
fitovopovn ayia auvoSo? iÊSorjffiv , Mzai avvvrteypu- adhorlati oranem Christi amantem populum nostrum,
•j/aftEv,zai St EuasScov vjtcwvriStXTwv TOOTOV e-rszupw- ] ut fidei ibi praescripta; obsequeretur, nec uliam
. jv
o-aptsv,rrpoTpsâvTS?a.TtavruTOV<~i),bypiarov t prorsus haerelicam seclam comminisceretur. Gloria
rjptcov
)\a6v TV)EV auTOf?eyyeypu\J.p.ivn Ttiarei avvi-teaOat., Deo, qui gloriosa facit, et fidem apud nos integram ;•
•
xai ptrjSevTOTtupuTtav etpeupiaxstv a'peaiovpynp.a• K«i conservavit. Quomodo enim id facturus non erat, in
SotâTCO 7roiouvTiSsSoâaptsva 0ECO, TCO Trap uptfvTV)V v ea petra, super quam ipse Ecclesiam fundavit, ac
7rtaTtv«TtapeyyjipnTOV StKffwaaVTt. IIw?yap ouz spts),- proedixit nunquam fore, ut portae inferi, hoc est,
)\EV , ev vj Ttirpa rnv 'Ezx),r)ai«v sS£ftE).iwas, TOTtvlut; luereticaeinsidiae, adversus cam praevalerent? a qua,
aSouTaf? atpETtxaf?sv£5pEua£atftri zKTta-û6v)<rsa9«t tanquam e ccelorum convexis , verse confessionis
7rponyopsuaev ; E^ rj? wanep E; oupaviwva^tSwv T/)? senno effulsif,animas diligentium Christum illustra-
«AVJGOO? 6fto)\oyi«?6 ).6yo?uvk\a.p.-ê , y.aXra; -{vyû; vit, suscitavitque refrigeralam orlhodoxiam. Haec
TCOV ytAoxpiaTwveywTtae, zai TVJV6p9oSoîavxaTE- pro volo Deo adjuvante confecimus, Christique oves
•j/uyftevnv «ve^wTruprjae. T«ura zaTa axoirov6eoOauv- in unum gregem adduximus, quae mercenariis pasto-
veuaavTO?Stv)vua«ft£v , x«t ei? ptt«v 7roiftv»)v TK TOU ribus, qui nec pastores sunt, ampliusnon decipiuntur,
XptaTou-tpbSa.ruauvvAaaaftev, OUXSTI nec luporum praeda sunt: sed ab uno et solo pastore
p.svouv Tof?
fttafiwTof?x«i ouxou«rtTrotfteaiv j5«:r«Twptev«, ,-. bono pascuntur, quo cum et vos pascere, ac pro
zai 5t«
3§3; .* " :. '"
,./'.. ';t; v xr'EPISÔL_E. ," :,: >'.;>39-
pvihus animam .poiiere jussi estis. Quamobfem yiri- % TOUTO TOf?)>uxoi?. '«),waip.a'' eVt Ss, v.ai pjjvw Ttot.jj.ht
liler age, et confortare, et verbi giadioaccingere, TW- xa),co -toip.utvby.fva,co' v.ai upief? -r"jft7rotftaivsiv
etimqueexicue zelO;divino * sta fifmuspropugnator ifaX-nre, x«i utrep TCOV -tpo@ur~>v fvSiva.tt-v.v•|/u-/r.v
.pletatis, omrieiiique haireticum auditum et introdu- 'Si-rcj.xQnTi.:GuxoOv-«vSpi?oy, xai tfrûe, x«i -rr)vTOU
ctioneni prsecideiêstude: quemadmodtihi et primitus - vTspi?coa«t • zai Beia ' i_r)),cotauTvjv
)>6youpop.'~aiv.v
Judajei. auditus . sensum gjadio- perculiens Petfus 'TtapcSnôV, v.ai atriSt- iSpafo? Tfl?\Euae.§.Eia?u-rip-
âbstulit., Jegalis et servilis synagogae praesignificans f«c-£o?, xai Traaav «.'.psTtxr.*)Kxoi?y r.a.i .eiarjyvjcrtv
surditatem:;,extende securini Spirilus, et omnerii ar- xa.8« v.a.i'Rirpb;,- ro Ttporepov
exTEfiefv.--*fpo0.Uftr)l5vjTt,'
-boreni ,Jferehtem. ffuctus -haereseos, aut transpianla TO• Trj?"'iouSar/.rj? «xpo«a£co? KtaSrjTvjptovT$ p.K-
erudiendo,, aiit canonicis pcetiis.exscinde, et igni 'yjdp-: 7r«T«|«?"«fSt).£to. T'fl?. vofttxr)? te v.ai «v-
.fiiturae geliennae transmitte, ut, pi.aecisis iis omnibus, Sp«7roScoSqu? auvayosyri?--rpoStaypacpwvTV)V xw-peu.aiv'*
qnae fideni labefaetant, valeiis sit; atque -mtegrum a.vaTStvovTviva5ivr/V"touIIVEup.aTO?-, v.ai TTUSSivSpov
SSccleshecorpus, .pace Spiritus .coiiiiexum et coagmen- v.apitbv er.<pv~'v. Ktfeaeco?n '/.arnynaeai.p.efa.fVTivaov;
tatum:_,qua slaiile et im.mota,.coriquassatuf inimi- n xavovtxKt? ETriTtftncreatvEXXOIJ/OV , x«t et? TO Trpp
corum . factio atque impugiialio,. per pelram fidei rvj cte/\),oup*vj? yeevvr/? -rapujtep.-\iov, tva TtuvroBev
- cpnfirriialur soliunj iiqslrae serenitalis,. consilia, et B TCOV Triv 7fiaTtV_lvp.urjou.ivav |xr.sf/.Yopivwv , IppxA-
•conatus .potestatis nostrce ad id qiiod utiie est diri-. ptsvovsr),'r.pd blbvlnpov tvj? 'Exx),73aia?.--T6 ausp.a,.rn
guntur,- ac.toiius-Romanae reipubliciB status" cum eipnvn TOUHveuftKTo?avo-<-iyybp.evbv ri v.ai avva.p-
trariquillitate fidei.tranquillatuf. Bqrtaniur porro ve- u.oloyovp.evoVr}; «x)\ovr)TOU fiEvouai5?x),0VEttatrf/.EV
stram saGratissiiriam sumtailatem, ut quarnprimum TCOV SuaftEvwvr) dr&ai; re' v.ai avTiaTccat?;. Epe.tSerai
rnittat desig-natum ab ea apocrisiafium, ut is in regia Si TV) iveTpKTV)?TTtaTeco? o-"8pivo. TVJ-?. TtpBv-yu.-
eta Deo coriservanda:iiostra,ufbe degat, et in emer-. Invbrnro; , t6uveT«tSe Trpo?' to avp.?ip6v rov np.e-
geritibus, sive dpgmalicis, sive canonicisrac prorsus Tspou xpaTOU?t«. (3ou/\EUjt«ta.v.ui 'xtvrjpaTa, TJ?
irt.omriibus ecclesiasticis negotiis, veslra?; sanctitatis o),V)?5e -tolifeia.; 'Pwp.«txrj?-6'xaT-aaraat? -o-uyya),v7-
exprimat ac gefat personam-. Vale in Donijno bea- niiK TV).yalnvn ' rn; TfiaTSW?. DpoTps-TOftEv Se t.r.U
tissime, pro potestate-liosira
" ' majori studio - *
ofare.. CftETspav7r«vispov-xrjpuyvjv«vu7rEp8eTco? iv.Ttep.iaiTOV
iiitende., '-' ;.. . -Tap'. auTvi? 6pt?6ftevovu.Ttov.piaiu.pioV , if, co TOOTP*J.
xaT« Tviv (3-ttrt),iSa,xai-^so.fuXctXTOV -rjpvcovStay^tv.
' «Traat
7?6)-'v, . _at.lv Tgf? avaxuTrTpuatvEtre. SoypLu.rj.voi; , stre xavoStxof?' xat- «7T).W?Ixx.),-oo"Wcc-ttxof? ' xai
_-tpu.yp.uai rh rn; uftsjEpa? «ytioauvv.? lt;etxovt?etv-7rp6aw-To'v,"Eppwcro-' ev K.upiw, *p.tc.mpioifaTe,
rov • •' , ' ' '•--
V7cs.pei-se.a9a.tr np-eripov v.pu.rov; •auvTovcoTepov StavaarflSt.
. ,< Sub.soripliophssimi imperatorisi. *R vitoypixipnTO*0euaESeatatou- f3K'at).eeo?-.~ ,
_p.eus.te, in nmlta tempora cusiodiat; saiictissinie
' et To GefovaE Tr£ptijio),aHv) sTTt7ro),),ou?j/povou?, «ytw?
feea.tissime Paler.. . . - .'-.'. . .'. . T«TS x«t p.u.YAp-6-Ture %a.fep.
-, ,/ . EPISTOLAII, -.;
EJtJSDEjiijJlPERATOMS rifoU-NiOl.
ADSVNODUH
Bxeinplar dwinds jussionis domini Gonstantini, direcfm G 'Avttyp«-po? 8Et« craxpa tpO. «utoO oatwTar&u xa!
:.;tfdr-syhodum apos.tolicw'.sedis. anliqum Romw' per -- ot).o%piaTOUj3aat),E'c.J? KwvaravTtvou.yEVoTtEvv? Ttp.b-
'.. .eosdem quiillinc missi fuerant ad.synodum.. - tvjv «yiav auvoSovtoO ,a7ro-aTo7.txoO 8p6vcu;'Pcop.r)?,.
xat aT«),sfcraSta TWVauTwv G-uvo.5txapiwv.
Oninibus ribique sanctissimis conciliis spectan- Ilaaac? T«f? a7r«vT«XoO'aytal?- auvoSot? Taf?.f,«vrj-
li.bus. ad .'s)Tiibdumapo'stolieae sedis [In cod. Bell., zouaai?Trl auvoSw TOUa7foaTo),ixou6povou.
Iii noniine Domini Dei Salvatoris nostri.Jesu Christi
imperat. piissimus Flavius Coiistaiitinus fidelis iii
lesu Ghristo imper-ator].'
- b 7ravi£po?,a'v')!).oyo;i
Clarusetspeciosiissacratissimiis vester ccefusexsti- iatSpo? 'ip&v v.ai vt£piio),S7rTO?
Iit,quempro Ecclesia c.oiigregayiiSpirit.us.sanctiis,et 6V uvtsp- -TV)? ''Exx),v)aia? auvrjSpotcts-T.6 IIvsuft«. ,TO
fiietatis arriiavit ser-moriibus, in quibus debellati sunt «ytov, x«i Tof? TV)?.eu.ae§ei«? ),6yot? E.;co7r),ae•St*
fnsidiatores fidei, dpctoribus [G., ductori] sacefdotalis cov. tou? eveSpeuovta? tij ;;7riatEt xaTEfta^riaKafl.E .
'"
Dvdinis pontiflciii, veruni etiain et uriivefsaiis patri f3t\iupyn' Tif), iepupyri: v.ai otxouftevtxw-tjxrptapyrt
jtuxiliantibus [G.,uriiversalipatriarciiaeauxiliaiitem], ttapua-tiôvfa,,"w. xai auvetprjvEUEtviptaSete,. Xai aup.-
cum quo et pricificare'didicistis, et conipugnare eru- . .«-to?,EftefvEStSajf-.uSiTSv « K«tpo? yap TW Travti trpay-
diti estis. fenvpus est enim omni rei'(E'ccle. iii),sicut' "ftati i tw SKXP>KVVTI- SCXEC.Xulbv .p.ev. yup- rjv v.ui
Salomoni .videtur. Unde bonurii"quidem es.t'pacein _TOeiprjvEuetvTrpo?. aTravTa?, «),)';6f/.o"voo.uvt«? Ttpog
iiabere ad. omnes,. qui coricordiani efga pietaleni Triv EumfetKV*..xpefTtovSs to vro),ectEfv. ,• OTETO.et-
liabent*.; meliiis est" ariiem 'pugiiare, quando actio pvjVEustvTV)iisVt TCOxajcw auftcpcoviav'E-p-y«?st«t»<
'
|>acis consensum in malum o.peralur. Nam Doininus 'Aftslet-Srj. xai' 6 'Kupto? ecpu.av.-V-1 Gux r)),8o;j:(3a)sfv'
jfjquit: Norimni nvitierepacem i?t.lerrain, sed uladhmi 'Etp-ovvjv' eTM'Triv ynv, «),),« p.a%;«tpav.;»Mu.yjdptx§i ~
- PATUCJ,, XGVI, 13,
-595;,. ."'..''.'•".' •"/ Ê^NISf^P'^ II >-'.. .'•''', 395
' StK.pfii,.A:(Matth. x). Gladio eriiiibisacuto fidei \'erbum simu-
5i6yo?-Tv)?7rtaT,ec<>? uftcp.t&rbp.-i 'ttupeLy.txaruL
>.«t Staxpivwv tov "vrtaTOi' .'.•ial. tcv .o.ltiSTpv'v.ui fnv Itj.tur, divictens et cliscemens' credulum et Incre-„
[ih-Ttpb; • i}.aeSeiuv. . S-yorpp.civ avyyiyeLca re. xai ;dulum: et cognationem quidem yel consensum quae.
au/tlSaatv ,' ;TCO ,©ew, Se. .•TrpoaotxstwvV.ULayvuTtrav ad jmpietaiterii decliflantj separans, Deo aritem. ac-
Scd fn; -npb; -K-UTOV .eipriyr)?,xat ayaTrriaew?. O.uSev commoda^ris,seu cptiiiecleils per pacem et"dflectionem
yaJbfri; itpb~ . uvrbv kyu~tns ,St« TriaTew?TrpoTtfto- cfga ipsum positas. Mhiil cnim propiris ad ipsum
repov. Qv -tarnp., ou pir.Tr_pt«? coSfva? TOf?Texvot? per.tiiigit dilectione, cpiae[riihil"eriim antiquius' dile--
-(TUVKôtixT0uo:a,..-a.'ux..0Kl6^pI. tn ,T.rj?couas&j?.«v«yxv) ctione q.j per fidem est, ergaipsurii.Narii-nec -pater,
"SecrftpuftEVot,j!«t..T«? yy&ptat.lvbp.ev6't.'.-'ovvofttxv)? nec, mater,. quae cuni jftliis dolores jcomparit, jriee
cruûyia? Ttuyeiu -TE.-.y.ai. oujt d7T,a8£aTKT.r) auvayeta, ; fratres necessifate naturaa alligati. sed vOlunfatibi-rs
x«c TV)6«tepou "kvaeiTviyp-yiaiv avvSiukvpvau' ouSev 'dissdlriti; nec ex iege corijunciionis crassa et non
Jup TOUT-Jv"..r)Ct«?; Qeiu;: cpuasw? t.erbxpp; epyu- impassibilis connexio , alterutfius sorutioiie: affe-
.-•'?.TKI.,'ftovn §s ,-raaTt? ,rj vrpo? 0e6v x«t uyu-tnais' ction.em dissolvens , nullum ex Ms diviiiae natrirae
-£?;-cov;aup.-t),o_xr)?( KVeyEVVvjSrjf^sv T-Ex«i «V£-r/\«a8v)ftEV,participes effieit: sed sdla ciica Deum fides et dilectio,
,xa'i :TV)?-rpp? TOVIl).daTV)V ot-xsicoaew?v.|t_o8rjfiev. tiui quoruni complexione regenerati et refOfmaii siimus,
yup avris e),eyev:o;2nrnp' « 'O cpt).cov Ttafipu v) p.v)- B et cpmmendatioiie erga, Gfeatbrem digni [dignati]
rripu'\>Tt'ep::ip.e-.,oOx." ECTTC- */,OU. a%ips.Kui o? oy<).dft- suniris.Ipseeriimdicebat Salvatdr: Qaianiatpaireni
:6avet T6VoTaupov aUToO,.'.'_.«!«xo),ou8efo-rtaco ftou, aiii matrem plusquam me, nohesLine dignus-: efqui
oux ;saTt. ftou--aitp?,. t EtTrep ouvoi TVJV euayye).ixv)V amat filium auifitiqni supertne, iwn esttne dignus. Et
TptiSov'lyvnka.re\j~ivTrpoatpouptevot,xat, TVJ?«TroaTo- qui non'accipil.crucem .suam-, et sequiturnie, nph'est
'j\ixv)?:lepa.pyiu;: Tp dcjuoftK.x/V/jpwadftevbt. 7T«VTK 7re- me dignus (Matlh. x). Si ergo qui evangelicam se-
picppbvovat,xat -cuaj-ovGi,v.ui rbv eaya.jov, et -vyjii, mitamirivestigare proposiiefuiit,. et apostolicae dignir-
Std.'Triv -Trpo?;.0s6v' fi).iuv cptJ.oOcu .XKTaxpiSrlvKt 8«- latis poiitificatum'sortiti, oirinia contemnunt, etpa-
va-ov, "Tt-,oux. «v xai -tufieZvv.ai Spuaui . TrpoSuftrjSr.- iiuntur ad extremam (si eoiitigerit'propter-;Dei
T<70VT«l, OTS'TVJVTTtaTlV7T0).£ftpUft£Vr)V XKTiSoiEV, St' vj? . amicitiam)_. condemnari Trnortem, ari nori diirissima
r)''Trpo?,.0e'6v. C5t),ta. TropKeTOVOTS.Trjv 'Exx.Xvjat.KVquaeque.pati et agere xbdicefunt,,cum fideiii videiit
7top6ovp.eynvatpsTtxaf?. -tpop-Spluis XKTorrtsuouaiv ; depopuiari, per qriam rirga Deum amicitia acquisita
"BTSTV)V.i«).v)8£tav. TCOil/EuSet-j3a).).Oftsvr)V auvaia8ovT«c, est: cum Ecclesiam haereticis inyasionibus oppugnataiii
--apa TP .Trp).sft£fv..x«iEX.StxEfv «fiEVTS? Tpf? -Trp/êftipt? speculantur?. quando veritateiii ,projectam mendacio
•>:«TK)>)>«yv.o-pvT«t, xai TV)?suayyE/\txv)?EVTO),V)? I-TI),V)_-
_ seritiimt ? putasne qtidd offendere postpoiientes'. re-
o-pVTat';'xai TTCO? aveuSuvovTOOTOxai «Tiftwpv)TOV.;coiiciliabunturhostibus-eyangelicunioblitimandatufli?
-OuSaftco?" ,-oixoO.v dva).a66v-e? TVIV~tuvo~t)iuv TOU .rioxios sirienf iriipunitos? [ef quoiriod& secHtunihOc
-XtveuftKTO? . t&fs; TrxpataiiKft.EVOi? av8o7r),i5ovT«t.TOUTP atqueîmpiinitum erjt ?] Siullatemis, s"edsiinierites ar-
Svj TOOTOxat p Tta.vitpo; uftcov IrreSstcJaTO o*u),).oyo?, matrir.am Spifitusi his qui adversus eos pugnare cg-
xai Tfj?; euasiSeia? vitepep.uyrtae, St' cov tw xbtvco nati sunt, resistere certai.t. Hoc vero et vest-ruiiisa--
7T<aTpiavvep.a.yriae', v.ui rn; «ipETtxv)?XKTvjvSpayK»cerdotale collegium exhibuit, etpro pietate pugiiavit,
Qnae ipuluyyo;• «).),« rn ftvv.!tv),TWVle-fBnaou.evav in qnibus communi patri auxiliattim est: et haereti-
6 )>o'yo?auaTe)>)>eT«t,x«i Ttpoaonepo' fiuLvetva.vu- corum fortiter devicit acies, sed memofia eorumquae'
:-jj-iriêrUL. .TpaywSia' ydp' 7rev6txv)< TWVeTrtovTwv. v). dicendafuerint, corripitiirsefmpvet.ariipliUs egfedi
£v.<ppuais.. Aipeat«px«t ot iepupya.i yeypvual' v.ui-uvri premiiirc.- Lugubfis enim tragoedia, sequeritum
• «vtt Si est
fcsv elpnvn;' epiv tw )>«.co --Tp-oaecpwvy.adv expianatio, Haereseon enini-inventores' facti sunt
Mbrov.'(J,I(IU.V.LU, .T«f?;lxx).v)atKaTtx«f?KpoupK'? IveaTret- gontificeS: et pro pace contentiohem populo annun-
p«v* tov., .pivbvJftt];av , uSa.Tt" xai ..TPV^vjaipy . ITTP- liaveriuit, pro frumeutp jzizania srilcis Ecclesioe semi-
riauv. avufpoTtny SolepuV 6 ),yxo> ois dp.v6?,-z«t co?. naverunt; vinum iiiiscuerunt aquae, et proxinio
).uxo? 6 dftvo? urrsxpivsTO'TO ipeOSo?d).v)6st«,-xaiv. JJ pptuin dederunt eversipnem turbidani:" et lariqiiam
«IvjSsta ' ipsuSo? -tupe\oyi'C\ero. Ue-vprui. -tavra rn; lupus agnos simulabant riieiidariiumj et veritas [ltipus
•'Jixx^vjaia?TKTrpKyptKTOC. 'E7rEiSS.OUTCO TKOTK StexstTO, ut agnus.,et agnusut l.upussimtilabaliir, meiidaeitiui
xai; Tr.v euaeSstav' v_-uaeSeiu . XKTeSoaxETO, vrpo? TO ut verilas,* et ver.] ut mendaCium. refutabalur. Gpn-
p.d).iata -tpeTiov-•y./tfy,. eu8,u§o).r_a«t-tppny.dnu.ey^'. y.ai -turbabantur res totae ecclesiasticae., cum quod nocere
tco; ftoviS)aocjco,.- zat TWVTOtpuTwy . yvwaTV?©sw TO . queat, noii er-at qui^ discerneret. Et quoniamlioec
' St«*Joi«?,. -opp.K'v.uv.eiO~v TWV«Trppwv qujdcm sic disponebantur, et pieiatein impielas
T,V)? uy-r.eivop.ev_
fvjv j\ub"tv au-^vaf? Trpoaeu-âf?..l;r)ToufcE8d.;Ato.:TW depascebat,. profecli suinus iliuc' quo rips decebat
•jrap'ayToO;tp--ra.yaypvp.eyoi-tyevp.ari,. toy? .-rrj? .'-Ex- dirigefe gresstiiiit .et soli sapienti, eorumque cogni-
• x),rjaia? 6y8«\uou?' TOU?, . Upius...cpKftev, Trpo? Trjy.TV)? ••loriDeo, meritis lipstraj,-exleridiiiius oculurii: et iride,
d)>r)6eia?xaT«yo'r)atvavyy.aMaui;.Steyvwftsv.- TOCTOOTOV'- .eorum quaeinterpretando dubium Irigerurit, solutio-
ydp .u7repK6),o0ftev_ TV)?...7Tiatej>J?,,,XKi' Trpo?, Trjv euae- nerii contmuis oralionibus dare nbbis ppstulavimus.
.•petKVauVTEtv6ftE6«,.x«i rns ey.rlno-LuarivSis.ey TrpwTbt? Propier quod nutu [spirilu] ejus illustrati Ecclesias
-ppoyTi?ofiEV. x«TaaT.daew?, waTi.xai. Tro)>eftt)>Kf? fte- oculos? ict est sacerdoles,•ad contenipla.ridarii ^v.efi-
piftyoct?Treptatcjcowpsvoi,xal" 7roXsp..xbf?j3du),euft«aty taterii concitari digriosciiiius., Taritoenirii aniplius
397 EPISTOLJE. 593
in A «v8s/\x6ftevoc
pro fide certamus, alque pietati attendimus, et rnv Ttuviepovruvmv auv«8poi?etvoux
et «7rexdp.Oftsv auvoSov,cv« TVJ?TCOV
primis de ecclesiastico statu.procuramus, quanto 'Ex,-/\r)atwv
Staa-rd-
civilibus circumdali sollicitudinibus,bellicisque con- creco?EXTTOSWV eiauvbftevrj?6 TV)?eipnvnf dpftoaSrj-
siliis retracti, summum sacerdotalem hunc coetum anruL auvSeafto?.Tvi yup Etpvjvvj rn; rtiare->; o*uv-
non destitimus congregare, ut Ecclesiarum distantia .stovjveustvTTtaTEuoftsv xat "TO »t)>6^ptaT0vvjftcoy
procul expulsa [dissidio pr. expulso], pacis con- 'Pwft«'tx6v«7r«v 7ro).tTeuft«,xai Svj TO Trdvasftvov
junctione coaptetur. In pace namque iidei pariter uftcovavvet\eynavviSptov: Uupnrs yap xai uftef?avv
compacatam a Christo dilectam Romanam rempu- TW otxouptevtxco dp^tTToiftevoi cruv6eo).oyoOvTf? «UTO>
blicam nostram confidimus, et nunc congregatum x«i TWTtvevpLuri v.ui TWypdftftaTt.Td TE ya.p nupi
auToOaTa)evTa ftaxaptoTvjTO?,
[atque ita cong. est] venerabile vestrum concilium. Trj? T«T€ Trapd Trj?
Interfuistis namque et vos cum universali principe Oftwvuytbmro; I5s?«fts8« ypup.fj.uTW~tpoev.op.LaQn-
in o*«v,«v£yvcoa8»aav,TOVTW? uhjQsiu; Ibyov
pastorum, simul cum ipso divinitus loquentes tam Sinp-
spiritu, quamquelittera. Susccpimus enim non tantum flpwaav, xui rbv rii; bpQpSoîa;j£ap«xTV)paSte?co-
ex bealitudine ejus ,' verum etiam a sanctitudine •jipdyvjaav.UdvTe?yip Ifiyeprjre v.ui «7r«pd/\).axT"c
vestra directas nobis Iilteras, quae prolatae, lectae T«f? TS auvoStxaf?xai 7raTptxaf?StSaaxaîat?«TTE-
**
sunt, et veritatis verum slylum declaraverunt, or- pttftriaaVTO.OOSl ydp vpieknauptev,d/\Vi-ttu.ej\6>;
thodoxamque fidem depinxerunt. Totae enim conve- uvrck auvExpivapiEV Sto xai rtuvre; auftcowvw?xai
nienter, et non differenter, positae sunt ad imita- yvwptv) xat . yki>rrn, r^ "ftevauvS7rtaTeucr«ft6v, TVJSS
tionem: et tam synodicis, quam et paternis doclrinis auvwpto)o-i/vja«ft£*i* v.ui ti? aurou TOU8eo*7rEaieu Us-
consentiunt. Neque enim negleximus, sed diligentius Tpou <p~ivi,v TVJV'Aya8wvo?SDTOVvittpnyuaQnptev.
eas comparavimus [expendimus]: idcirco et onines Ov Stsywvrjaeyap ouSsi?,ei ftvj et?. OuSsi?yup TCOV
consonanter mente et lingua concredidimus, et simi- TTKVTCOV «TTCW.ETO , ei ftvj 6 vib; T»? d-Tw).eia?,o
liter confessi sumus: et tanquam ipsius divini Petri Ttarnp Trj? «TretSeia?,xat OUTO? TOI? eauToOyotTvj-
vocem, Agathonis relationem supermirati sumus, raf? auvaTroppayet? Ix TOOayyt).OTtptrtov; xai -r«vtepou
nemo enim discrepavit, nisi unus. Namque nemo ab %opov. *Ov euxaipw? TW Ttpocpnrno*uvTa/\avifopttv,
omnibus periit, nisi filius interitus, pater contu- StoTtxat avvnkynaup.ev.n-co?iîtteffe; i\ oupavou
maciae: et hic una cum propriis discipulis sponte TOUTrj? tepwauvvj?u*|*copiaTO? 6 eoiacpipo;, o Ttposl
assumplus est ab angelo sibi decibili, et suo exse- «vaTeWwv,xai TW ywTt rn; «êuSou? yvwasw?T«?
crabili choro [G., abscissus est ab angelo decibili, et TWVTrtaTeuoVTcov TeT«yfte'vo?Stauydêtv •bvyu;;
sacratissimo choro]. Quem cum propheta, collugere „ 'O rui; vsyelat? TOt?v.ovfoisaoO S6yp.c-mrbv TV5?
opportunumest, eo quod condoluimus. Qualiter ceci- «)a?ovsia? iTtiriQivat Qpbvovuvu~;repov[j.evo;;IJco?
disti ex ccelo de sacerdotii culniine, o lucifer, qui ISpaTrETeuaa? TOTOUTWV tspscovdyys/\ofttfivjTOv auv-
roane oriebaris ? Luce certissimaescientiae fidelium Tayfta, xai TWTVJ?«Trovoia?Trrepw7rp6?j3a8uTaTvjv
animas lustrare ordinatus es, et iu nubibus ponere iitnpQn; v.arattrcoaiv',Atd ti TVJ?ftuaTtxv^?TpaTrs^vj?
arrogantiae sedem vanis dogmatibus elatus es? Quo- d-rr)UT0ft6)vja«?, x«i Tvjv'iouSatxrivaTroaTaaiavl?rj-
modo fuga Iapsus es, vilato agmine angelos imitante kaau;; Uco? oux ISs^w Ttapavlnaiv «Ss/\ywv|3aai-
tantorum sacerdotum ? An superbiae alis ad altam kixnv TEv.ai uTtoarohxnvavyv.pornauvr->v Ttuvnyvpiv;
a
ruinam elevatus, mystica mensa temetipsum alie- Ilw? «7r£).«xTtaa?6 nyuttnpivo; rov; uyu7tcj>vru;,
nasti, aemulator factus Judaicse discessionis? Quo- x«i 7rp6?ftETavotdvcre TtporpiTtovTo:;; Mvi6 TriTrTcov
modo non suscepisti cohorlalionem fratrum, impe- oux uviarurui, n 6 «TroaTpEywv . oux eitiarpecpiTt-L;
rialem et apostolicam celebraulium solemnitatem? Atd « UTtearpvfyu;«Ttoarpo<pr,v uvuiSn v.«i xursv.pu-
Quomodo recalcitrasti, qui dilectus es diligen- Tr)6vj?Iv TVJuiperixn Ttpouipiaetcrou, xai oux rj8e-
tibus te, et ad poenitentiamte invitantibus? Nunquid "knau;itttaTpi-put.ttpbs TVJV ituvruj; -hsyvv-
euas^fctsiav;
qui cadit non resurgit ? aut se avertens non 8v)?,\<p'oX;xaxco?ISiSaaxs? ikeyybp.evp;,*Q, rtupu-
convertitur? Quare avertis aversionem improbam T)vot«? oftoOx«i TUy^waEw?. TKUTOV yup uvui Soxouatv
[aversus ex aversione improba], et detentus es in ixurepu. 'H ptlv yup T« cyyn TOOo-cift«TO?, vj Se
hreretico proposito tuo; et noluisti converti ad pie- TK?paatts rns •\tvy_n;Tteptrtluvuttupuapcdlovau,rb
tatem? confusus es utique, in quibus male docebas XKXW? StSdaxstvoux STrvja/uveTO, xai TO xaXio;pt«v-
convictus. 0 demenliam simul et obcaecationem! 6dvstvvjaûveTO,TauTa ftev 6 TVJ?'AVTCOÎWV ytvb-
Ideni enim esse utrumque videtur. Harum namque ftevo? TrpoeSpo?Maxdpto?6 Kftaxapto?, xat ot o*uv
alia vesiigia corporis, alia autem gressus animaese- auTcoTV)?TOOXptc-TOO T«?c«p/ia? uTtoarurnaaytB;'
ducit decipiens: male docerenon erubescebat, etbene nanvo; oixovpitvtv.n;avveltvae->; xxi i|<)?5>-o xotvvj
doceri erubescebat, hic quidem, qui Antiochensium rn; LtpuTLxn; oSiu; i%i>a8nauv,xui TVITOUitavuyiov
factus est praesulMacarius, quem non oportet dicere itu.TtuSoxtftvj TtupsTtificpQnauv.
Macarium [beatumj, et qui cum ipso de ordine
Christi discesserunt: cujus universalis conventionis
communi sententia de sacerdotali dignitate re-
pulsisunt,etprobationisanctisîmi papaetraditisunt.
Definitionem autem adorandam et venerabilem' Opov51 a-itrhv v.vi «xsSdapitov n «ywc <7uvo?o;
300 LEONIS PAP./E II 400
eQtp.uTias,Tat? TSuyiut; avvbaot; .xai ixr.pi.TOi; r.u- ,i\ saiictissinmiii concilium clecrcvit, tam sanclissimis
'
rpuaL auft-jaivovTaTE x«i avve~rbp.evr,v<',>v.ui TO conciliis, quam el probabilibus patribiis convcnien-
v.ttsTspov v.pu-o; avvv-viypu^le,v.ui Sc evatSuv VJUWVtem et siibsequentcni; in qua ct impcrimn nostrum
vjSixTwv TOUTOV sxupwas,5t*ou T«f? e-jyui; uttwv TO subscripsit, et per pia cdicta nostra comprobavit
TVI?'Exz),vjaia?rta.v sipvjvsuas7r).v)pwp.a. IloO TTOTScam, pcr quani orationibus vcstris cuncta Ecclesiae
a.p.a etaiv o! TOaxavScikovrn; avvr~Tpiu.u.iv~;ul- pleniludo pacificalur. Cbi sunt, qui soanclalum con-
peaew? Tiv.rovtvaa.vTt;;itov Ttori eiatv oi rr,v ite- trilaccoiidilionis [C, hacrescos] fabricaverunt? ubi
~-).uau.ivnvev).uSztuv^,evSoSiSuar.u).ia;v-tbOeai.vev- sniit, qui simulalaiu reverciitiain [rcligioncm] ad
Svbp.tvot ; '\'pnpiQn TWVTipoawTreiwv Ta TtsotOiy.uTU' argumcnlum falsae doclrinac induebantur? Delracla
SinkiyyjlnTWVyevaxic;6'JTwv TK Ttluarovpyn<J.a-a'rnv sunl pcrsonarum vclamina, convictae sunt decipien-
Sopo.v 6 ),uxo? o.icnp.fLuaaTo,v.ai Wxo? -/uptvo? lium falsitates, pcllem lupus abjecil, ct nudus lupus
exrroft-rsuSTat' xai TOUTO er.p-j- publicatur : et hoc manel dum apparet, quod tege-
ftsvst -patvoasvo?,'6'rrsp
TTTETO ftrj -pKtvoftsvo?.'II u-ro'/piai? xuTurir.piTo.i'n balur, cum non apparebat. Simulatio damnala est,
uknQtiuTtokLTtveTUL' TO-ASUSO? EHwpiarat'6 aitopev; veritas fiducialitcr agit : falsilas exterminata est, et
Ttwv£t£aviwv[la. £t£avtw5wv ] So^ftaTwvlx/sxo7rTKi. ejus qui seminavit zizania, dogniala abscinduntur.
O atTO?, o ).KO?6 yt).6^pcaTo?,EI? ftiav aTroSvjxvjv B Tiiticuin, quod est Christo dilectus populus, in
tv)? Xpto-ToO- 'Exx),vjaia?EiaxsxofttaTat.To rns apQo- unum horreum mittitur, sciliccl inEcclesiam Christi.
Soîu; <po>s avurirulr.e' TO rn; -tlv.vn; axbro; xo.Ov- Lux orthodoxae fidei orta est, crroris tenebrae dc--
-toSiSvv.ev.'ll xa.Tvijetapirnu.yiuaTo.t, TO 7TSV8O? et? merguntur. Tristitia traiisfiguratur, et luctus in l;e-
EuyeoaJvrjv,TO axu6pw7rovet? yu.puv, TtuvTUitp'',; litiam, et contristatio in gaudium, omnia ad meliora
TOxpEfTTOV ft£TarrEs,aiTV)xe.Ato xai v.p.ef?Taf? 'Ex- transgrediunlur. Propter quod et nos Ecclesiis Dei,
x),v)aiat? TOO0sou TVJV Tvi? eipnvn; d-ro),aSouaat? qu;e dudum pacis gratiam acceperunt, congratulan-
_^dptvavyyuLpovre; uTtoaroliVM;ufta? ttpoa-pQtyyb- les, apostolica traditione alloquimur vos : Gctudeie,
iitQw» XaipSTE,yaipere , xa.i T.OXLV ipS>,yaiptTe't gnudele, ct iterum dico, cjaudele(Pltilip. iv) : lernuin
TptaStxvjv 7«p ya.pxvvjfttvvjTptd? eyupiauro. "Epp'wa8s, eniin gaudium Trinitas nobis concessit. Bene valete,
rravispotTvi?evaeStia; UTrspiaTdftsvoc, xai TOOhp.eripov sacralissimi auxiliatores pietatis, oraiit;s pro nostro
vtpaTOu? VTteptvybu.evoi. R«i rj 6si« X"P' TAvs-yvwjAsv. iniperio. Et manu diva : Lcgimus. Data decinio Ka-
lendas Januarias Constantinopoli, imperiali domo,
piissimo perpetuo Augusto Conslantino imperatore,
anno vigcsimo nono. Et post consulalum ejusdem
(3 anno decimo terlio, indictione decima.
- EPISTOLA III
IEO.MS
II ADCO.NSTANTINUM
IMPEUATORESI.
\vriypu<~osuvoxpopu aru\tiau ~tapaASOVTO? TOU«ytw- Exemptar relationis inisstv a Leone sanctissimo ac
rarov r.ai ftzxaptwT«TouTtdrra Trj? TtptaSvripu; beatissimo papct senioris Ronue nd Constantinnm
"Pwttv;?rrpo? i;wvo*T«vTfvov TOVeuaeSsaTKTOv r.ui piissimttm, et Chrisli timcitoremimpercitorcin,con-
<p0.by_ptaT0v(3aat),ea,iTtv-.vpovaa.r.ui kt-oSsyop.iv- ftrmantis et approbantisqurti in sancto el universali
ru iv rn a.yiuxxi oizoup.EvtxnsxrvjauvoSwT.puyQivra sexto concitio gesta et dejinita sunt.
re v.aiopiaQivru.
Tw suasSE-TTKTW XK.iya/\vjVOT«T6) Ssa-TOTV), VtXVJTV. Piissiino,et tranquillissimo doinino, victori, et
xai rpoitutovyjf, TSXVW uyuTtnrS,rov 0-ou x«t Smrnpo; triuniphatori, filio dilecto Dei, et Salvatoris nostri
ljttwv'ivjaoOXptaTou KwvaTavTivto j3aat/\efAewvl7ri- Jcsu Christi Constantino imperatori Leo episcopus
trxoTro? Sovko;TWV 5ou).wvTOO6eou. servus scrvorum Dei.
Tw |3aai).efTWV (3aac).su6vTwv, OUTIVO? D Begi rcguni, in cujns polcstate sunt regna muncli,
SVrn e\\ovaia..
ILCSLV u>. TOOxoaftou ûailticu, auTw fttxpoi TS v.ui pusilli euin magnis graliain agimus, qui ita in nobis
u.eya.loL-vyupLaroviitv,ro> O-JTW? £t? ufta? p.eruyu- terrenum contulit regnum, ut coelestia vos magis
yovTt TV)Viitiyttov ffa.ai),eiav,oit<>>;rnv oupdvtov amare concederet. Plus est enim, quod in Deo delixa
ita).),ov ipt).OTittâsTat
Oftd? Trsptvoarvlaat [L., <pt).o- mente confiditis, quam quod de collato vobis divi-
Tip-eiaQxtuftd? iry.puaTnaui]. It),£fovyap iariv , oTt nitus honore regnalis. Illud enim vobis, hoc proficit
TW0SCT>
7rpo-rvj),wftivot -tualnataêaQt, vj'rr£p'OTIIx omnino subjectis. Nam triumphalem paterni diade-
a Epistola. Hanc cpistolam Baronius allcgato loco Tcrlio, quod profiteatur sc hanc epistolamscripsisse
spuriain csse judicat. Priinum ideo quod circa fineni indictionc decima, qua nonduinporitifex creatus erat.
mense Maio indiclionis deciinne [Leg. undccimoe Quarto, quod Ilonoiiiiin in Monothelitaruin h;Eresi
MANSI | rescripla ponatur ad cpistolam imperatoris, defunctuni, adeoque justa anatliemalis sententia
quani se mense Julio ejusdem imlictionis accepisse condemnatuin esse scribat, quem publico funere Bo-
fatetur, qua;, nisi inenilosa probentur, manifcstissimc mana Ecclesia sepelivit inter sanctos pon.ifices in
sibi coiilradicunt. Secundo, quod nullus mense Julio ecclesia sancti Petri, cuique ut catholico pontifici ia
ponlifcx esse potucrit, qui mense Augusto creatus, oiniiibus parentavit. SEV.BIN.
decein tantum iiiensibus ponlificatum administravil.
401 EPISTOLYE, 402
niatis gloriam, nascendo superna miseratione obti- A TV)?6eo'6£vuftfv 7ipoaitoptaOeiansnp.n; ûa-Xeverg.
netis : pietas eniin vestra, fructus misericordiae est: TOUTO yu.p exefvouftd? lixpehi [L., sxsfvo ydp uftdff
potestas autein custos cst disciplinoe. Per illa igitur TOUTO TOU?UTTO -£efp« Cxptlti]. Tviv yap S6|av TOU
regia mens Deo jungitur, per istam vero censura Tturpiv.-v StaSviftKTO?STrtTtxTOftevot xap7ro0a8e T»J
subditis adhibetur. Ulius opes, inopes adjuvant: oupavitoeva-tluyyviw n yup uftwv evaiSeix xup-ti;
hujus aulem sagacitas, a vero traniite deviantes earcv otxTtpftoO,h 51 l?ouaia cpvku^,rn; v.uTaaraz-
emendat. Non enim minor regnantium cura est, aeco?. Toiyapovv St' exeivn; n ûailiv.h Stdvota TCO
prava corrigere, quain de adversariis triumphare: 6sco Tcpoaupp.bcWeru.L, Std TKUTVJ? Si TO Stxd?etv Tof?
quia ei nimiruni potestatem suam serviendo subji- vrtnv.boi;-tpoapciveruL.'EXEIVVJ? VJevitopiu roi; ~tr->-
ciunt, cujus profecto munere et protcctione impc- yoi; fionQei,ravrn; Si [L., TKUTVJ? 51 vi uyyivoLu]
rare noscuntur. Unde divinilus praeordinala vestra TOU?d7ro7r/\avv)6s'vTa? Ix TV)?d),v)6o0?65ouStop6oOTat.
Christianissima pietas, et habitaculum dignissiniuni OuSi yup piv.pu Tt? TWV/3«a'),£u6vTcov rvyyuvet n
sancti Spirilus in sui cordis arcano proeparans, cppovri;TOOTa acpulepuStopQovaOui, &atttp v.ui irtl
' i-tetSn co? voctt£w, uvrca
quanlo caput Ecclesiae dominum Jcsum Cbristuni, roi; ivo.v-ioi; Qpiuu.SevtLV
verae pictatis regulam ampleclendo, concessi sibi ab T>rr,v lauTwv l|ouaiav u-roT«aaouat Sou).suoVTe?, ou
"
eo regni monstrat auctorcm, taulo sanclum venera- SnlovoTLTvj axETTv) xui TW Swpto |3«a').£uouat. Ato
Dile corpus ejus, quae cst sancla niatcr Ecclesia, ut xui QebQevitporvitoOeiau n cpL^bypiaro;Oftwv suas-
•sinceruset principalis filius, largiendoatque fovendo §Eia, XULO.iiLOV X«TOtX7)TV)ptOV TOUriVEUftaTO? TOU
inconcussa facit soliditate gaudere. Scriplum est igi- «yiou Iv TWxpu-rrw Trj?otxeia? x«p5i«? erOLuAauaot,
lur de vobis, clementissiine principuin, et de eadens 6'aov Trjv X£CJa).viv TVI?'ExxXrjata?TOVKuptov'IvjaoOv
iancla Ecclesia loto terrarum orbe diffusa : Erunt, Xptarbv, TOVxavov« rh; d),vjOou?svaeSeia; itepi-
inquit, reges nutrilii lui (Isa. xux); parilerque scri- TrTuaaoftlvvj TVJ?e\ auToOScopnOeian; a.vrn p«at),sta?
ptum est; llonor regis judicium diligil (Psal. xcvm). upynybv drroSsixvuat, ToaouTovTO awfta «UTOOT6
Quia dum divina rebus humanis praeponilis,et orlhs- as§aap.tov, 6*7rsplaTiv rj u.yiu u.hmp 'Exx/\vjaia,w?-
doxam fidcm curis saecularibus inconiparabiliter yvhaiov xui TtpaTOrVTtov auTvj?TSXVOV 7r£pt6d),7rovre
antefertis, quid aliud quam judicium rectum Dei xui 'pi).orip.ovfJ.evov, iiti TVJoixeia dStaxoaftrjTco [uSta-
cultu veneramini, et sacrificium purissiuium atijue XCVVJTW ] areppbrnrL yuipeiv iitoinae. K«i ydp ye-
nolocaustum divinaesuavitatis odore flagrans in ara ypu.TtruLTtepi uptcov,<pi\o.vQpoiTtbrure |3aat).e'wv,xai
vestri pectoris ejus invisibili majeslali mactatis? rrepi TV5?auTvl? «îa? 'lixx),V!aia?Trj? Iv o).co5t«-
Ilaec de piissimi auimi vestri proposito, Christianis- n xsiftsvr)? TWxoaftco* «"EaoVTat, yvjai,fiuaiksL;oi rpofei;
•iime augustorum, efficaciter dici, Dei gratia ope- aov' I waauTW?Si yiypaTtrai' « Ttftrifiaai).ia>;xpiatv
rante, confidimus, qua sola et error omnis eviclus uyuita. » 'ETretSvj Ta8efa TWVdv6poiTrivwv TrpoTtftcovTE?
est, et rectitudo evangelicae atque apostolicaBfidci TtpaypLUTotv, xai TVJV6p6oSo|ov TriaTtvditpoattuQu;
cuui sincera charilatis copula apud cunctos Ecclesia- TWV|3twTtxwvTtpoxpivovrs;ospovTiSwv, Ti erepov, r_7rep
.•umChrisli praesules oblinetur. Ibi enim Christianae 6*TITvjvopGrjvTOO0£oO xpiatv aeSdZeaQe,xai xa8a-
fidei veritas lucct, ubi gemina, Dei videlicet etpro- pojTurnv Qvaiuv v.ui 6).oxauTWftaexr.uiovOsiav EUW-
ximi, charitas fervct. Proinde nisi hoc utrunique Stav sv TW pcoftwTOUufiETEpouaTvjSou?acfuytuZexs
rex regum omnipotens Deus suis 'sacerdolibus cor- rn uvrov uopurcpp.eyu),eibrnrL.TKOTKevapyw?Wi-
donare disponeret, nunquam se regia generositas yeaQuc rtspi rn; itpoQias<,>;TOO euaeSoO? uptcov
ad infimos fainulos inclinaret, et paululum regali fa- loyLap.ov,XptaTtavtxwTaTeâat)swv, TV)? TOO 6EOO
stistio seposilo, unum se de collegio sacerdotum pro yupiTo; evepyovans,Quppovpsv.At' vj?xai ftovr)?7rda«
/ido Dei adnumerari concupisceret. 0 quam gloriosa, Ttkuvnvsvix-nrai, xui n bpOorns TVJ?Euay^s^txrj?xui
ct praecelsa, veraque huniilitas, quae pro amore UTtoarolixn;itiarsa; avv ro> auvSeaftcoTV)?ei).txpt-
divino se inclinare dignata est! Quid igitur restat voO? ayu-tn; ttupu itdai TO:? TtpoiSpoi.;TWVTOO
augusle, regie et sublimissime princeps, nisiutDeus, D Xpto-ToO'Exx),r)atwviTtixpursi. 'Exsf yjp n uXnQeiu
qui incrementum dat, hscc opera cordi regio dignan- rh; TWVXptaTtavwv Triarswr StaXdftTrst,e'v6a 6fto-
ter inspiret, augeat, et impleat in vobis lucem ca- ),oyouft£vw? vjStTTridyd.TtnTOOGEOOr.oi iov 7r),vjatov
tholici dogmati?, qua fugenlur haereticaenebulaepra- u-rsp?sst. AtoTTEp st ftvj TO exurep-v TOUTWV 6 aup;-
vitalis? Denique legatos hujus apostolicae sedis ma- Suatlev; TWV|3aat).£u6vTwv,6 TravToSuvafto? Gscf
tris vestrae BomanaeEeclesiacpietatis vestrae famu- lyi),OTiftriaaTO TOf?eauTbuiepeOatv,ouSaftw?hfiuai-
los, id est, Theodorum et Georgium presbyleros, et ).'xvj euylvsta TOf?la/aTOt? eauTvj? Sou).oi?avyxu-
Joannem diaconum filios nostros, atque Constanli- riSutve, xui vrpo? 6)iyov TOO(3aat)>txo0V-JJOV; \C\O.L-
nuin subdiaconum regionarium sanctae nostraeEc- pirov rvyyuvovro; eauTvjv[L., i£»pv)fte«>u, IKUTVJV]
clesiae, «na cum personis, quae cum eis profeelae I7re7r68et auvapi6fttovetvat TOOTCOV tepiwv xaTa),6you
fuerant, quae a proedecessore meo apostolicaomemo- Std TOV7rpo? 0s6v iWnkov. *0- rroia e'vSoc;o? xai v-pn-
ria; Agathone papa per oclavam indictionem pro lorum xui ulnOh; TUTtsivuat; , viVt? Std TOV7rpo?
causa fidei, vestra pietate jubente, illuc directae fue- &tbv itbOovavyxuTo.ShvuL xar/jHiojae.Toivuv Ti Trept-
rant, per nupcr elapsam decimam indiclionem mciise ),IXEt7rTa[, it\oyi>rure aeSuarm, v.a.i Tciarbrure.'Suai-
Julio, cum divalibus clementise vcstrae apicibus et ).ECOV, et p.vjToi */eTva6 0E6?6 -tupiyotv TVJV l-riSoatv,
•403 LEONTSVAVM II 404
TaOT«T« 7rovvjftaT« d£iw? IftrrvEuavjIv TVJ|3«atXtxvj . syiiodalibus gestis, cum magno jucundilatis gaudio
A
v/tuv xapSia, v.%iuv\han, v.ui it).npi>aniv ucccvTO in Domino exsultantes, susccpiinus : ct quasi de quo-
yco? TOOXUQOILV.OV Sbyp.uro;,"LVU fwTicJwvTKc [L., <pv- dam moeroris fluctu optata: tranquillitatis portum
•yaSsuwvTKi ] Tvi?aipETtzvj?coauJVjTr.TO? ai avvvifetui; ingrcssi, receptis viribus, cum gratiarum actionibus
ErretTa xai TOU?),rjyaTapiou?TOUTOU TOOuitoarcjkL- exclamare ccepiinus : Domine, salvum fac Christia-
xoO QpbvovTrj? ftrjTpo?OftwvTVJ?'Pwft«iwv 'Exx/\rj- nissimum regem nostrum, et exaudi eum in die, in
<j-i«?,TOU?oixeTa?TVJ?vu.sripu; evasSeiu;, 0£o'Swpov qua invocaverit tc (Psal. xix); per cujus a Deo in-
xai rswpytov TOU?7rpsa§UTs'pou?,xai 'IwdvvvjvTOV spiralum studium per lotum orbem terrarum apo-
StdxovovTa r)ftsTsp« TSXVK , xai KwvaTavTfvov TOV slolicaeet veraetraditionis pictas flagrat, dum lclra
uTroStixovov x-/i p'syewvdptov rr>; uyiu; hu.5>vExx).v)- caligo haerelicoe pravitatis evanuit. Merito igilur
aia? ft£Ta TWVavv auToi?aTroSv)fiv)advTwv TrpoawTrwv, cuin propheta canendum cst ac dicendum : Domine,
TWVxai Trapa TOOrtpanynaup.ivovvjfta? TV)?«7roaro- in virtute tua exaltabitur [lcetabilur]rex, et super sa-
/Vxvi?p.vh<j.n;'AyiSwvo?TOOTraTraX«T«TVJVoySorjv lulare luuin exsultabit vehemenler.Desideriumanimtv
i~tivip,naiv ejixev rov rh; Ttiareo>;TtpdypLuros v.urd ejus tribuisli ei, st voluntate labiorum ejus non frau-
xikevatv rh; uftwv euaegeia? auTo8t aTa).evTwv,5td dasti eum (Psal. xx). Rex enim qui sedelin so/i(),sicut
trj? svuyyo; SttlOovan; Stxurns iitLvep-haeasTW" sapienlissimus quidam ail, intuitu suo dissiput omne
louviw [L., 'lou).iw] ftrjvi fteTa &£iwvxepuuovrh; malum' (Prov. xx). Etenim dissipatum est, Domino
uftwv <j>t)av8pw-Tia?, «pta xui auvoStxof?v~top.vhp.uai cooperante, vcstrae pietalis laboribus maluni, quod
fi£Ta fteyd).v)?âpd? xai euypoauvvj?e7ri TW Kupico diaboli nequitia ad dcceptionem hominum induxerat:
dya).).icofievot
iSe%d.p.tQu' v.ui waTrspdiro' TIVMV xuft«Twv ct honum Christianae fidei, quod Christus ad salutem
).UTTVJ? Et? euxT«fovy«).vjvvj?/\tcte'v«auve).86vTe?v.ui hominum conlulit, obtinet. Igitur gestorum synoda-
Iviaj-OaKVTe? fteT«evyo.ptaTiu; hpt\dp.eQu |3oaVKupte, lium seriem reccnsentes, curiosaque diligentia sin-
crwaovTOVXptaTtavtxcoiKTOv vjftwvfi'/.ai).eu, xui ettd- gula, qu;cque gesta sunt flagiiantes , eadein quoe
xovaov auToO, iv vj dv vjctlpK i-tixulianToi ae, apostolicaesedis legati narraverant, scriptis conso-
ouTtvo?Std TV)?BeonveuaTouaTrouSrj?xaTa Trdaav nantibus convenire reperimus. Cognovimus enim
Trjv oir.ovp.ivnv vjsvaiSsLUTV)?d-ToaTo),txvi? xai «),vj- quod sancta et universalis el niagna sexta synodus,
6o0? TtupuSoaeco;dvuilu-cv psi, xui vj SuawSvj?TVJ? quoeper Dei gratiam imperiali decrcto in regia urbe
aipsTLY.h;fuvlbrnro; uyjkv; ip.uruti>Qn."AEcovouv nuper congregata est, eadem, quse et universura
eaTt TWTcpoyhrtiaufti|/d).),£tv, xai kiyecV< Kupie Iv TVJ concilium assidens huic sanctai scdi aposlolicas,
Suvdftet aoO svcppuvQoasrut 6 fiuatksv;, xui etti TW„ cujus ministerio fungimur, senserit, atque decreverit
erwnjpiw aou dya)./\cdaeTacafbSpu. Tvjv iitiQvfj-iuv sub orthodoxaefidei integritate, regulisque majorum,
Tvj? xapSia; auTou E*SWXK? «UTW , x«i Tvjv6i).vjatv alque concorditer nobiscum confessa esta, unum
TcovJ/EC).£WV auToOovxecrip-au; uvrbv. 'O ydp l pa- esse de sancta et inseparabili TrinitatenoslruniDomi-
0*c).su?xaOrjftevo? ijri 6p6vou,) xa8co?7rou TC? aotpw- num Jesum Christum, ex duabus et in duabus naturis
TaTO?<yvjat,c TWotx-iw auTOuaxOTrwStsaxsSaas7rdv inconfuse, inseparabiliter, indivise consistentem, ut
irovvjpov.)Kaiydp Toi?p.byQot;rh; uftcovsvasSeio.;rov vereDeum perfectum.etbominemperfeclum cumdem
Kupiou auvspyoOvTO? TO TtovnpbvStsaxop-ria6rj,oitsp ipsum, salvaque proprietale uniuscujusqiie in eo
n TOUS«K66).OU rtovnpiu ttpbs rhv TWVdv8pw7rwv convenientiuni naturarum, eumdem ipsum divina
UTtdrnviithyuys' v.xi TOuyuQbvrhs TWVXptaTtavcov operatum ut Deum, et humana inseparabiliter ope-
Ttiare->;, ortep o Xpiarb; itpb; awTvjpiavTCOV KV- ratum ut hominem, absque solo peccato : et duas
6pcoTrwv syupiaaro, rovro eitLxpurei. Toiyapouv TWV idcirco naturales voluntates, duasque naturales
truvoStxwvTO v-po; uvuSpau-bvre;,x«t E7rtfte).w? 7r£- operationcs eum habere veraciler prsedicavit, per
pispyaadftsvot, v.ui er.aaru TWVuTroftvnftd.Tojv uitui- quae principaliter et naturarum ejus veritas de-
rhauvre;, Ta «UT«, «rr£p xui oi TOUdrroaTo).txoO monstratur, usque ad cognoscendam profecto diffc-
QpbvovInyardpiOLet\nyhao.vro,roi; avp.<po>vovaiv iy- jv rentiam, quarum sunt naturarum, ex quibus et in
ypd-pot?, rjupoasv auft§aiv£tv. Kai yip iTrsyvwftsv, quibus unus idemque Dominus noster Jesus Chri-
6*Ttvjdyia xai ftsydXvjxai oixouftEvtxvj EXTVJ auvoSo?, stus consistit; per quae revcra probavimus, hanc
«iTt? x«Ta 0soO ^dptv TW paat).txw Ttpoardyp.uTi sanctam et laudabilem atque pra-dicabilem sextam
i'vuy)-o; Iv TVJj3aat).i5i awnQpoiaOnTr6).et,Ta auTa, synodum, per misericordiam Dci, qui Christiame
«Trepx«i v) oixouftEvtxv. auvoSo?[L., uitep v.ui o).vjvj lidei veritalem suis fidclibus rcserat, apostolicam
auvoSo?] rj TCOdyiw xat a7roaTo).txwTOUTW 6p6vw proedicationem inoffenso pede fuisse secutam, san-
auyxei;j;EvvjcoTivtxoi rhv StaxoviavixT£).ouftev, auvvj- ctorumque et universalium quinque conciliorum
vsae Te xai e-pnfiauro iiti rh b).ox/\npiurh; bpOo- definitionibus in omnibus conscntienlem, nihil su-
56!_ouTTtaTew? , r.o.i Tof? TCOV ituripcov v.uvbai, xai pcr staiuta orlhodoxae fidei augcntem aut niinucn-
ecioyvwftovco? dfta hu.iv auvwfto),6yv)aeTOVeva Trj? tem , sed regiani et evangelicam scmitam reclis-
«yia? xai d-^vjpiarouTptdSo? eivat TOVKuptov rjftwv sime gradienlem, et in his atqcie per eos sacrorum
IrjaoOvXptaTov Iv 5uo yuaeatv uavyyJ>To>;,uyo>- dogiiiatuin lima, et probabilimn calbolicae Ecclesiae
ptaTo)?, dSiaipeTw? Tvy-yd.vovra , co? «)v)0co?0sov patrum doclrina servata cst, el regularis Iima ad
a llt in Epist. cjusdciu Lconis ad cpiscopos Hispaniac. HAKD.
40S EPISTOL/E. 40a
omnium aedificationemprolata. Sed et hoc vere di- \_ftrekeiov.xae dv8pw-rovTi)etov TOV«UTOV TOUTOV, s-eo-
gnuin, Deoque gratissimum existit, quod apostolicae ?o^te'vrj?Trj? IStoTvjTO? fttd? IxdaTrj? TWViv «UTCO
praedicationis verita>s,quae imperialem exornat po- avv-/\Qovao>v, fvaeosv' rbv uvrbv rovrov. T« 6ef«.
tenliam, el principalem clementiam servat, per au- IvepyoOvTaw? 0e6v, xat Ta dv8pwTrtva«~-->piar->;
gustissimae pietalis edictum in toto orbe terrarum tvepyovvra w? av6pw7rovyo>pi; ftovvj?up.aprius' xai
percrebuit, et sicut solis radius omnium hominum SLUrovro 5uo tpvaiv.uQs~kh<j.uru, xae 50o epuatxd?
corda lustravit, ut inde rursus doctrinam pietatis Ivepysia? sayrnxivuid/\v)8co? Ixv.pui;s,5t' wv xai » TWV
spiritaliter perceperint, unde justae dispensationis couaEwv«UTOO7rpwTOTU7rco? d),vj6et««TroSsixvUTKt •
gubernacula benigne sibi proeberi cognoscunt. Syn- Trpo?eTrtyvwaev SVJ).OVO'TI
Trj? Siofopu; wv £.;at cpv-
odali igitur sententia, et imperialis edicti censura, aewv,I? wv xui iv «t? st? xsti 6 «UTO?Kupto?vjfccov.
tanquam ancipiti spiritus gladio, cum priscis haere- 'irjaoO?Xptari? auviaTvjxs'5t' urtsp d)\»8co? e"5se!_s[L.,
sibus eliam novoepravitatis error expunctus est: et TcsfpaeyvwftEv]TauTvjvTVJVdyiKVxai u\tettuiveTOv.
qui auctores falsitatis exstiterunt, cum suoeblasphe- x-xvjpuyftivrjv SXTVJV auvoSov,vjTt?Std TVJ?TOU©SOU
miae labe prostrati sunt: qui ore sacrilego tentave- Eua7r/\ay/via? TVJVd^rj8stav T«? XptaTtavtxwTaTv)?
runt asserere unam voluntalemet unam operationem 7rio*TEw? Tof? TrtaTof? cpuveppi,urtppaY.bitoigTtpai
in duabus subsistenlialiter unitis naluris Dominino- B I x«Taxo7,ou6v_a«a«
TWTS d-ToaTo).txco xnpvypuri, xai
stri Jesu Christi, ex quibus et in quibus indivisibi- Tof? opot? TCOV dyewv xai otxouftsvtxwv7rivT5ervvo-
liter et inconfuseconstitit. Hanc igitur rectoe atque Swv, auvaevouaavIv «-r«ac, x«i TOU?. auTeovTtepi-.
apostolicce traditionis normam praedecessor meus 7rTuaaoft£vvjv xavova?, xai ftvjSev 7rpoaTi6efaav.»_,
Agatho, aposlolicoememorise papa, cum sua synodo u-rs|«ipoua«vjrapd rd 6pta8s'v.T« rn bpQoSbi\-> Ttiarsty
prcedicavit: hanc scriptis percurrentibus suae sug- d/\).d TvivjSaacJ.t.xrjv xat eu«yy£/\txv)V rpiSov i\. ev-
gestionis pagina vestrae pietatis per suos legatos Qsias /SaSiSouaav • xai iv auToe?,xat St'auTwv TO.
emisit, approbans et confirmans testimoniis sancto- ayjhp.u ro>v iepwv 5oyft«TWV , x«i vj 5i5«ax«/\i«TCOV.
rum ac probabiliumEcclesioedoclorum, quam sancta TVJ?x«8o).txv)? TOOXptaToO'Ev.vlnaius ex/.pirwvitu-
nunc et magna synodus, Domini et vestro favore TSpwvifvkdyOn,.sri Si xui 6 xavovtxo?Qsapcb;TWV
celebrata, suscepit, et in omnibus nobiscum amplexa 7rpoxoftta8etacov [ L., 7rpoexoftia.8vj;]7rp6? oixoSoftr.v
est, ut pote beati Petri apostolorum principis since- TrdvTwv.AX).dxae TOOTO v-tupyst «)\r)8co? «|tov x«i
ram doctrinam in ea agnoscens, et immutilatrc pie- TW0ECOevdpsarov., ori rj d/\v)8st«toO «7roaT0/\txo0
tatis in hac signa contrectans. Sancta igitur univer- xvjpuyptaTO? nri; rhv uvTpv.puropLY.riv Svvuarsiuv.v.a-
Baliset magiia.sexta synodus, quam nutu Dei vestra Taxoaftef, x«e rhv. /3aae)txrivcftX«v8pw7riav fvluTrst,
'
^-
elementia sedule convocavit, et cui pro Dei ministe- xard TQ.StaTKyftarh; asSuap.i->rdrn; evaeSeiu; ev
rio praefuit, apostolicam in omnibus, et probabiliuml dXwTCOxoaftcosVvjui;vj-rE , xai xa6d7rsp dxTi? r_)iou
patrum doctrina secuta est. Et quia definitionemi Ta? TrdvTwvTtepiexuOupe xapSiu;' OTTW? TrdXcv £V8EV
rectae fidei, ut clicluni est, plenissime proedicavit, [L., Ixef8sv]Trjv StSaaxaXiavTrveuftKTtxw? TVJ?eu-
quam et apostolica sedes beati Petri apostoli (cujusi aeSeius xoftiacovTKt, 6'6EVi-TeytvwaxEev bftilovatv eu-
licet impares ministerio fungimur) veneranter susce- ftsvw? auTof? 7r«paa_Ê8£faav TVJ?Stxaia? oi.xovop.iu;.
pit, idcircoet nos, et per nostrum officiumhoecvene- Tvjv xuSepvvjfftv.TotyapoOvauvoStxvjd-roydaec, v.ai
randa sedes apostolica concorditer ac unanimiter •tyhftpj3aat).txouSi«T«yft«TO?, xuQuiteprn rov rtvtv-
bis, quoedefinita sunt ab ea, consentit, et beati Petrii ptaTO?StaTOftcppoptfuiu, uu.a T«f? TtukuLui;ulpiaeai
auctoritate confirmat, sicut supra solidam pelram, xai n Ttldvn rn; xatvrj? tpuvlbrnro; i£exevTv)9vj , xui
qui ChrLslusest, ab ipso Dominoadeptis firmilatem. Qt upyriyoi TOO*£su5ou?auv T^ eauTwv pkuafnp-iu,
Propterea sicut suscepimusalque firmiter praedica- OlaXiaQnauv'otTtve?iiteyjipnouv arop.a.n tepoauXw
reus saiicta quinque universalia concilia, Nicaenum, ir.riQsaOuiev QiXnp-axui fttav evspyEtave7ri TWV
Constantinopolitanum,Ephesinum primum, Clialce- xa6' u7roaTaatvrjvwftlvwvSuo yuaswv TOU Kupiou
donense, et Constantmopolitanum, quoe et omnis .j. v.ftwv'lv)aoOXptaTOu,I? cov x«t Iv at? dStatpETw?
Christi Ecclesia approbat et sequitur : et ila quodi xai uavyyyrca; avviamxs. TOOTOV TOIVUV rn$ 6p6rj?
nuper in regia urbe pio vestrae serenitalis. anuisu xui d-TOaTo).exr)? TtupuSbaeoj; rbv TUTTOV- 6 Trpovjyrjad-
celebratum est sanctum sextum concilium, ut eoruni; ftevo?fts 'AydOwv6 TVJ?«TroaTo).txrj? ftvriftv)?Ttuitu;
'
pedissequum et ea interpretans pari veneratione at- up.u TV)TtfteocauvoScoixhpvi\e v.ui TOOTOV TOI?
que censura suscipimus, et lioc cum eis digne con- 7rpo),«So0aev lyypdcpot?EVr<7>rh; rtptiu; tkvwpopu;
numerari, tanquam una et oequaliDei gralia congre- TtuynvS,TV).uftSTspaivaeSeiu Std TCOV oixsiwvXn-
gatum decernimus: et qui in eo fideliter convenerunt; yurupicnvdviTtepêv,«TroSstxvuwv xai IrrexupwvT«f?
Christi Ecclesioesacerdotes, inter sanclos Ecclesioe TWV«yiwv x«i IxxpiTwvTVJ? 'ExxXvjata?5e5aaxd)<wv
Palres atque doctores adscribendos aeque censemus. ^pvja£a:v, ovTevaETreTOOTrapovTO? vj ayia x«t: fts-
Namet istis, sicut et illis, idem Dei Spirilus salutem yd/\rj,TOOKupiou avvoSo;vj Std TVJ?vpceripu;-yevor
animarum operatus esl, et Imjus immarcescibilis ftivrj.auvoSoueSiûro [L., 6'vTtvairti T. TT-. rj cn,v.ui
iructus imperiali pietati vestraea Dominoreputabitur, ft. avvoSo; h Std TOOKupiou, xai TV)?uft. yev.
cujus et per saeculapraedicando laborc (mirabiliter aitovSh; eSeâTo],xai Iv djTaatv «OTOV auv rjftfv
Dei gratia cooperanlc)perfectum est. Aualhcmaliza- 7TE/!eeTrTu|«To, w? TVJV e&txotvvj5tS«-rx«)iavTau ftct-
407 LEONIS PAP^; II 408
xaptou rtETpouTOUxopvfuipv TWV 'uitoarokav' ev A /_ mus praoterea, atque exsecramur omnes haereses,
«OTWETreyevwaxoucrK, x«i avjftee«6).ox)\vjpou euaeSeia? omnesque earum auctores atque fautores, qui adver-
iv auTw TOUTW 'H ouv «yta oixou- sus apostolicam et orthodoxam fldem diabolicis de-
St«axe7rTOfts'vv).
ftsvtxv)xae fteyd).vjEXTVJ auvoSo?,rjv l7Tivsua:e©EOU cepti fallaciis, falsitatis errores in Ecclesiam conali
crrrouSateo?vj Uftwv fikuvQpa-tiu auvExaXsaE T£ xai sunt introducere, id est, Arium, Sabellium, Macedo-
TtponyhaurPever.evTVJ?et? 0s6v uTroupyia?,iv 7rdat nium, Apollinarem, Eunomium, Nestorium, Euty-
-*co drroaTo)exco xavove xae TVJSeSaaxa).i«TWVex- chcm, Dioscorum, Thimotheum, Severum, Themi-
xotTwv Ttarepav i'|v)xo).ou6v)o*EV. Kat ITTESSV. , w? stium, Origenem, qui et Adamantius, Didymum, et
TtpoeipnruL , rhs bpQhs ~tiareo>; TOVopov Te^siw? Evagrium, similiter scripta Theodorili adversus duo-
exvipuc-EV,dvTTEp xae 6 drroffTb),ex6? Qpbvo;TOUftax«- decimsancti Cyrillicapitula, cuni epistola,quaedicilur
ptou IIsTpou TOOuitoarokov, OUTIVO? TVJV Stavoviav Ibce, missa ad Marim Persam, et una ciim eis Jaco-
se xai dvdifeocOVTS? !xTe),oOftsv,asSaaftiw? ISs<;aTO' buin, Theodosium [G., Theodorum],Gajanum, Anthi-
Seo Svi x«t rjftsf?, xai Std Tfj? hp-eripu; T«£_SW? OU- mum, Zoaram, Donatum, Novatum, Priscillianum,
TO?6 -rpoaxuvvjTO? xui uitoaroltxb; Qpbvo;oftoyvwpto- Paulum, Photinum, Pelagium [C, Celestium, Ju-
VW?TS XKt 6ftO"|lU-<j|)? T0f? TTKp' KUTV)? bpiaQtici lianum] Faustum, Maximum, quos sancta catholica
avvuivtL,v.ui Tvj auSsVTia. TOUftaxapiou IIsTpou (3s-' atque aposlolica Ecclesia de catalogo fidelium Pa-
Sutoi, xuOditepeiti arepeu Ttirpcf,nri; iariv 6 Xpe- trum , ut pote zizania de area dominicaeEcclesioe,
CTTO?,uti auTOuTOUKupiouTVJV aTepp'oTV)Ta xofte£o- gehennaesupplicioabdicanda, perventilabrum divinoe
ptivoe?.Atd TKUTaouv x«6w?Seybp\eQa. , v.ai fitSuica; discretionis abjecit. Pariterque anatliernalizamus
xvipuTTOftev, td? 7te'vTSdyta? v.o.iotxouftsvtxd?auv- novi erroris inventores, id est, Theodorum Phara-
65ou?, TV)V TS Iv Ntxaia, xai KwvaT«VTtvou7r6)>£t, xae nitanum episcopum,Cyrum Alexandrinum, Sergium,
TvjvIv Ecolaco xai TvivIvXa/\xrjSo'vt,
TTpcoTrjv, xai 7rd).iv Pyrrhum, Paulum, Petrum, ConstantinopolitanaeEc-
Tiiv Iv KwvaTavTevou7ro)iEt • daTtva? xae Traaa vjTOO clesioesuccessores [subsessores, id est, iiisidialores
XpeaToO'Exx).vjaiaxupof, xae TauTae? dxo).ou8Ef' magis quam praesides]magis quam praesules,nec non
0'JTOxai TvivvswaTiiv rn ftuaikevovanTtb)-i ev- et Honorium, qui hanc apostolicam Ecclesiam non
aeSei i-civivaei [iitxy->viauuri, L.] TVI?upterspa? apostolicaetraditionis doctrina lustravit, sed persana
yuknvbrnro; imrtX-t-Otiauvdytav exTvjvauvoSov,o'j? proditione immaculalam fldem subvertere conalus
TauT« epftvjveuouaav, xai TauTat? i7raxoôu8ov, ™ est [G., immaculalammaculari permisit]. Et omnes,
oftoicoCTeSd.ap.UTL xpivovre; Stybp.eQu, xa! di;iw? qui in suo errore defuncti sunt: similiter anathema-
«fta TauTai? auvapt6ftr)9v)Vat «UTVJV *^vjij)t?6fiE6«, w?r tizamus, et abominamur imitatores eorum et com-
xai uvrhv c6a«uTeo? TVJTOO 0EOOyjtpvti avvuOpoi- plices, qui dudum Tuerunt, vel nunc usque sunt, id
aQeiauv, SCTK5e x«i TOU?IV uvrn ~tiaro>; auvs).- est Macarium quondam fallacissimum AntiochiaeEc-
Obvru; Itpsi; TOOXpearoOfteT« TWV«yiwvUuripav clesiaedeceptorem, cum sui erroris discipulo, imo
xat StS«axd),wvrh; rov 0eou 'Exx),vjaia?oftoiw? magistro Stephano : et cum eis Polychronium no-
kvufipeaOui xpi.vou.ev.Kae ydp xai !v TOuTOt?, vum, ut vere dictum est, Simonem, qui haereticoe
xa6co?v.ui iv exeivoi; T6 «UTOTOU0EOOIIVEufta pravitatis delusus phantasmate, mortuos suscitare
•
TvivTCOV •pvy^ZvawTVjoiavIvvjpyvjas xai 6 TauTvj? pollicitus,dum vanam ejus proesumptionem effectus
xapTro?6 dftdpavTO?TV) vpsrspa evasSei fiuaikeiu non sequilur, fallax et in hoc omnibus comprobalus
xaTa).oyta8r)aSTatjrapd TOO Kupiou, rjaTtvo? rco est: et qui similia eorum sapuerunt, vel sapiunt, et
pibyQcpavvepyovan; TVJ?TOU0EOO ydpiro; Quv- qui unam videlicet voluntatem et unam operationem
ft«aTco?«7r£Ts).sa6v) ee? aewva? xv.puTTO(/.£vco. npoae- dicere proesumpserunt, vel praesumunt in duabus
-rtTOUTnt?auvKva6EftKTi?Oftsv Trdaa? Ta? ulpiaeis , naturis Domini nostri Jesu Christi, quos et sancta
xai TOU?TOUTWV «TTKVT«? dpx'0yov; xai a~tevarus, universalis supra memorata sexta synodus abdicavit:
otTtve?xaTa Trj? 6p8o56?oux«i d"roaTo)>txvj? TriaTew? et Macarium quidem de proesularidignitatc dejecit,
T«f? TOU5t«?6).ou «TrdTat? xpaTuvoftevoeTtkuva;j. discipulumqueejus Stephanum, et Polychronium se-
-j.suScu? Taf? 'Exx)nai«t? eiteyeipnauv Ttupsiauyu- nem vanissimum, sacerdotii honore frustravit, eo-
yefv*TOUTe'aTtv "Apeto»,S«6E)),tov,MaxeSovtov, ''kitoX- rumque participes atque socios, qui noluerunt intel-
itvdptov, Euvofttov,NeaTOpeov,EUTU^SK,ts.tbav.opov,ligere ut bene agerent, et iniquitatem meditati sunt
Ttfto6sov,SsSvjpov,©EftiaTtov,'Xiptysvvjv TOVx«i 'ASa- in cubilibus sui (Psal. xxxv), qui suos et proesertim
ftdvTtov,AiSufcov,xui EudyptoV coaauTw?Ta auy- Macarius errores huc illucque disseminari conali
ypdftftaTa©EoSwptTOU T« xa.TaTCOV SsxaSuoze>pa)>aiwv ' sunt. Et dum sub cvili tegmine latens lupus ap-
TOO «ytwTaTouKuptXXouêTK Tvi? E7rtaTOj\r)? TV)? parcret, et pro pastore fur et latro comperlus est,
Isyoftevr)?"l§« 7rp6? MdpvjvTOVIlepavjvara).sian;' a vero pastore ovium Cbristo, ut pestifer ac devasta-
«ft« 81 auTot? x«t 'IdxwSov,x«i 0s6Swpov [L., 0EO- tor abjectus est. Idcirco digneanathematis stylo [telo]
ooatov], x«i Taiavov,"AvStp.ov,Zwopav,AOVKTOV, NO- percussi sunt, et aeternis vinculis colligati, pcenitere
fiaTOv , I1KO),OV
, nptaxt).),t«vov , $WTEIVOV , IIs),dyiov, , nolendo, insolubiliter tenentur obstricti.: ne rur-
KE^saTtov, 'lou).tav6v,«SaOaTov xai Mai;tftivov • ov; rji sus in effrenatacproesumptionisaudaciam, concitati,
ayia x«6o).txvjxai uitoarolixh 'Exx).vjo*i« !x TOUX«- suse pestiferacdoctrinoe contagioquemquam de sini-
T«).6youTOJV7rtb"Twv Ha.TSpoJV, «TE Srj 'CA,d.v'u rh;* piicibus foedarent; qui eliam nunc usque in sua ob-
409 EPISTOL/E. 410
stinatione pervicacitcr perseverare malucrunt, quani A Ssa7rOTtxvj? ).s'ywbh rh; 'Exx).vjat«?uTCPf.n-
«).covo?,
adveritatis cognitioncm,ut salvarentur, poenitudo[poe- pvyQivrus rais xo)u~eat TVJ?ysivvrj?TWTT-UM TVJ?
nitentes] converli. Obduravitenim cor eorum diuturna Qeiu; v.piatoj; uneScjJ.eTO. Kui waKUTto? uvuQitiuri-
malilia, et omnibus claruerunt conscientiae magis iopev TOU?ifevpsru; TVJ?viu; ~t\d.vn;' roreart
quamignorantiaelabe [clade]prostrati, ut sponte rebel- &ebSo>pov rbv Trj? <j>apdv ETriaxoTrov, liupovTOV'A).e-
les apostolicaeveritatis, et suammagis quam Dei glo- tj-avSpsia?,Sipytov, Uvppov,rtaO)ov,IlsTpov,TOU?r-h;
riam inquirentes, cum Deus moneat ad poenitentioe 'Exx).rjaia?KwvaTavTtvou7r6).Ew? u7roxa6taTa?p.a)J\ov,
correctionem delinquentes exhortans : Nolo tnortem rjrrsp xa6vjyvjTa?,ou ftvjv dWd.xae 'Ovcbptov,6aTt?
peccatoris, sed ut convertatur, et vival (Ezecli. xvm). TauTV)V TV)VdTroato).txv)V 'Exx/Y/jaiavoux eiteysipnas
Nam quod per divalia scripta vestra pietas nostram SiSuav.a/.iu uTtoaTo\iv.h;TrapaSoasw? dyviaae, dk\d
exiguitatem commonere dignata est, ut salutari TVJ(SESVP.CO TrpoSoaiaft_av8r)VKe rhv d!aTrt),ov ito.psyi>-
doctrina et orthodoxae fidei dogmatibus imbuercn- pnas. Kai 7r«vTa? 5! TOU?!V rn ECUTCOV -t\dvn
tur, quatenus ad sanoe fldci scientiam perveni- Ts),euTriaavTK?" waa.UTw?51 /3Se).UTT6fiE6a xai dva-
rent, ut aegrotis et naufragantibus circa fidcm , Q~pLUTi.Clou.sv TOU?TOUTWV pttpnrd; xai avviaropu;,
seduloeis manum spiritalis doctrinoeporreximus, ut TOU?TE v)Sv)Ex-ra)aexai p-ey.pt rov vvv 6'vTa?,
ad portum verilatis pertingerent, et medicinalia B 1 TOvrearLMaxdptov TOVyevoftsvova7raTScov« rhs 'Av-
monita ad cognosccndamsanaescicnliaereclitudineni Tto*/swvExz)>r)aia?dfta TCOauv a.vr<7> rh; Tr),dvr)?
indesinenter contulimus : et quod ad nostrum mini- fta6v)TV),p.ujlov 51 5iS«<rxd).wSTSydvw • xui avv
Sterium congruit, admonitionis remedia non omisi- UVTOL- '
Uo\vypbvtovrbv viov d>; d)v)6w? Siftwva
mus cupientibus exhibere. Licet auteni scripturoe 6'aTt? TV)tpavTaaia Traejoftsvo?rh; uipeTir.h;fuv-
stylus, pro statu aposlolicoeet evangelicoefldeiadmi- ).6TVJTO? •
iyeipetv vexpou? Irrrjye&aTOTOOSS drro-
randa certamina veslroe clemenlioeet vigilantiam re\iaparo; rn pr.ro.LO. avrov xaruTo\p.haei ftrj
singularem narrare nou sufficiat, non tamen ideo eitouivov, iv r.datv uiturei>v eSeiyQn' ert 5! xae
proetermittenda sunt forlitudinis insignia, dum ubi- TOU?rd. S[toLUKUTCOV fpovhauvru;, f, fpovovvra;,
que orbis universus ejus canit proeconia. 0 sancta TOU?S/)).OV6TC SV Oiknpxxul ftiav evipynuv fi.av.stv
mater Ecclesia, exsurge, depone pallium mceroris, et v.j.TUTolphaavra;,n v.uruTOj.piivTu;, n piWovru; v.a-
indue te stolam jucunditatis tuoe. Ecce fllius tuus ro.TOJ.p.av i-ri TCOV SUOCJUGEWV TOO Kuptou viftwv
conslantissimus principum, dcfensor tuus, adjutor 'irjaoO XptaTOu , ou? «rrsxripuEEv rj Trpofivrjftovsuo-
tuus. Ne commovearis, accinctus cst gladiumverbum pivn «yia xai otxouftEvtxijSXTVJ auvoSo?. Kai TOV
Dei, quo dividit incredulos a fidelibus, induit se lo- Maxdptovfiiv TOOrh; itpoeSpiu; di\ti>p.urosuiteSd-
ricam fldei, et galeam salutis spem. En propugnater (•- isTO, TOVSS ft«6r)Tv)V KUTOU Y.rifuvov, v.ai IIoXu-
tuus, confide, ne metuas, novus David, non ilie rcx ypbvtovTOV ftsftaTatwftsvovyipovru rh; iepa.TLxhs
unius gentis Judaicae,sed hic luus Chrislianaeplebis ecixo-pe
Ttftvj?,TOU?Te TOUTWV p.erbyov; xui iiai-
piissimus princeps, Nazareni sanguine purpuratus, pov; , otTtvs? oux vjSou).vj8vja«v auvtevae TOU dya-
dejecit Goliammagniloquumhoslem luum, et cun- 60vae,uvoptiuvSe D.oîaKVTO Irri TKf?xoirae?auTcov"
ctum agmen ejus huc illucquc dispersit: percussit otTtve?TK? iSia? -T)KVK?7ravTK/oO ETrEÊiprjaav
frontem ejus jactu lapidis (I Reg. xvn), ubi non v.uTuaiteipuL , v.ur i\\u.iperov6 Maxxpeo?.Ka: urro
inerat signaculuinpietatis, ampulatum est caput ejus, TVJV SopdvTOO7rpoSd.TOU /\KV8KVWV !7rave-pdv6rj ),uxo?,
et in membris ejus nullus vigor relictus est. En ubi- xai «VTi Ttoipivo; , xae knarhs
nvpiQn X).STTTV)?
que triumphus porlalur in pilo. Congregamini pari- uTteppifOn«TTOTOOuknQtvovTCOV 7rpo§«Twv7roefti-
et
ter venite, o religiosissimaeChristi Ecclesiae, cum vb?, TbUTEaTt TbOXptaToOw? Tro).topxvjTv)? xai \ot-
sacerdotibus plebes toto orbe ditfusae,canite magna Ato v.ui Tco TOUuvo.Qiu.uro;Sbpurt «îco?
pofObpos.
voce, et dicile : Vicit novusDavid a constantissknus eTrWyvjaav,xai uiaviot; avvStOivre; Ssaftof?, ftvj
Augustorum, non in millibus solum (nec euim gene- |3ou).6ft£v-je ftSTavovjaae dvevkvrcasdvafpuyivrss v.uri-
ralem evangelicaepraedicationisvictoriam numeroruin ypvrui' ftrjTrw?ituktv Sto.vuard.vresTW u.tuau.<7> rh;
vinculis quisquam poterit comprehendere), sed et' oiv.siu; 5t3aaxa),i«?, rh u.ya\tvi>To> «UTWV
\otpOfQbpov
ipsum principem et hosteni; et ducem, ac incenlorem rb\pn Ttvd? TCOV «Tr).oua-epojvfto),uvwatv • olrtvs;
omnium malorum et eorum diabolum, cum suis le- V.tti
piy.pt TOOTTKpOVTO? iTTlftOVW? TVJoixsi'/.KUTctv
gionibus atque fautoribus, per arma vcroe alque IvaTKaeeTtpoapsivaLhQi\nao.v, hitsp [stitsp] "ivu
orthodoxae,et apostolicoetraditionis et confessionis Ttpb; iTriyvwaivTvi?dXvjGstK? uTroaTps^KVTS? aw'coat.
exstinxit. Exsulta nunc secura sancta mater Ecclesia Tvj ydp -/povia xur.iu iaxi.npvvOnh
v.upSiu «OTCOV*
de libertate tua saepiusimpugnata, sed non derelicta. xai Tr«pd TtdaevItpdvriaKV auvsiSvjaEtp.uWov, vjrrsp
Suscitavil rex tuus invictissimus Christus principem dyvoia !5o/\ea8rja«VTS?, co? ixouaiw? sittLi.ay_bp.svoL TVJ
piissimum propugnatorem tuum, bencfactoremtuum «TroaTo).txvj • xat poXl.ovrhv lauTcov, rjTtep,
d),vj6sia
atque opulentissimumlargitorcm, cujus studio ortho- rhv TOO0eoO Sbcjayiire^vjTOuvTs?, bttbruv 6 Kupeo?
doxafldesrecollectosplendoreloto orbc irradiat,fideles urrofteftvriaxvj TOU?T:).v]ftfte/\oOvTa? Ttporpiitav rrpo?
omnes gratiam referentes exsultant, infideles moeror St6p8watvfceTavota?.< Ou TOVQdvarov
ydp (3ouXsT«t
atquedejectiocomprimitetconfundit,EcclesiaeChristi TOOd.p.upro>\ov, d/Wcva iittaTpufh v.ui £han~-ii.*•
a Allusio ad nomen Latinum Consianlini. HAHD.
411 LEONIS PAPJE II 412
*OTCydp u-TOfttftvrjaxetv xaTV)c_ewa£v rj vp-tripu ev- AJ de cunctis oppressionibus liberatae req>iraiit, donis
ciSsta Sed 8eiwv KUTV)? ypauftaTCovTvjvnp-eripuv iinperialibusconfovenlur,principalipraesidiomuniun-
ouSevoTvjTa, ev« ftuvj9watv!v Tof? S6yft«aeTVJ?6p6o- tur, quibus Dominicisverbis augusta vestra benig«i-
56;ou -riaTew?,xae TVJ?awTV)pcwSou? StSuaxukiu;, tas Christum imitandopollicetur! Ecce ego vobiscum
OTTW? -p8«awac. Ttpb;TVJV TVJ?uyeou?wiaTEw? yvwatv, sum usque ad consummalionemsmculi(Matth.xxym),
coc «aSevouatxae 7TEpiTVJVTtia.rtvvuvuyovat TOU- ut DominusJesus Christus, cujus exemplis utilur,
TOI? Zsfpa TrveuftKTtxv)? StS«ax«)\iK?ETriSeSwxKftsv et oeternoejus regno et perenni gloria potiatur, et in
aTrou5«iw?,tva 7rp6?TOVrh; u\r,0eiu; \iu.iva d'j.i- orbemterrarumgeneraliter atqueperenniter ejus im-
xwvTaf xai Trpo? TO IrrtyvwvaeTW? uytaevouarj? periumdilatetur.Proesenlis denique suggestionis exi-
wiaTEw?Tviv opSoTvjTadStaXei-rTw? iurpLY.d/3ovj8vj-guumportatorem Conslanlinumsubdiaconumregiona-
uaTa TtuptybpeQuxaru TO d.pu.b!ôv rn hueripa rium hujus sanctaeapostolicaesedis, qui et nuper cum
SUXV.OVLU , ou Ttupe\ijtop.tvurroftvviasw? taTpsfovrr«- legalis apostolicoeinemoriaepraedecessorismei inter-
piaro.v TOt? i6i).ouae. KKVet 5e Trpo?TvjvxaT«- fuil sancloesynodo inibi celebratac,clementia consue-
aT«atv TV)?e.u«yye),txv)? x«i drroaToX/xr)? TriaTew?6 ta dignumexceptionecenseat veslra regalis magnani-
yupuxrhp r.h; ypufh; TOU?Q'/.vp.aX,opivov; dywva? mitas, ejusque suggcstionibus.aurem pietatis accom-
Tvj?ufteTSpa?Ttpubrnro;,xat TVJV ftovoysvw?ivouaav B model, ut autem ministrum dignanter suscipiat. Piis-
aurvj dypurrviavoux uvrupxei SinyhauaOui, d)./\'ou simum doinini imperium gratia superna custodiat, et
oea TbOTOTij? dvSpsia? uftwv T« et\uiperu acwrrv) eiomnium gentium collasubsternat. Data Nonis Maii,
7rapETr£ft>y9v) TOOTravTO?xoauou TravTavoOTaOTa in(Iictionedecima°^[Data...decimarfesmitinGrwco.]
(3OWVTO?. "il dyia ftrkep 'Exx)vjaia,dvuamQi, ditbOovrb evSufta rh; arvyvbrnro;, xai IvSuaae TVJV O*TO).VJV
Tvj?euypoauvrj? aou. TSou6 ut6? aou 6 0*uaTaTtxwTaT0? (iuaikiwv,b 0*6?IxStxrjTrj? xae (3orj86? aoO.MvjrupayQh; '
1~spie'C,i>auT0 ydp pou.fa.iuvrbv \byovTOO 0eoO,EVWSeacpsfTOU?KTriaTOu? diro TCOV TreaTcov*IvsSuaaTOTriaTSw?
Gwpax«,xai 7repexe9«).«i«v awTVjpia? i/WS». 'l5ou 6 ao? ~tpbp.ux<>S 6 vio? AaSiS. Mn -poSvjSf)?, -Qupaei'ovydp
ixeivos6 !vo?TOO 'Iou5a'e'xo0 !'8vou?j3aae).eu?,«).V OUTO? 6 ao?, 6 TOOepe)\oxpiaTOU ).aoO euasSiaTaTO? (3aae).su?
Ttopfvpo>Qti; iv ro>T.oONai_wp«iou aeciaTc,TOV aov ito\ip.iovrbv p.sya\opphp.ova To\iuQxariSole, v.uiTtuauvuvrov
rhv fd\uyyu TtavruyovSeeaxoprreae, xai 'situru\\-v«UTOU rikny^h\iOovTO ftsTWTrov, s'v9«afpuyi; evaeSeiu; ov~-
vithpye' xui TVJ?xeij>a),rj? u--ui.peQeian; Kai-iSouituvrayov sVi Sbpuro;.6peaftSsus-
ouSeftiaeaû? 7repee)\eitji8vj.
T«e.2uva8poia6v)TS ouvxai auve)>8sTe, coQsoaeSiaruroiTtuvrb;TOOxoaptouoe \uoi, dfta Tof?.eepsOae TCOV TOU©EOU
*Exx).v)acwv, ua.ure p.eydln rh fovh \iyovrs;' 'Evixvjasv 6 vio? AaSiS,o auaT«TtxcoT«TO? TWV AuyouaTwv, ou ftovo»
iv yikiuaiv ouSi ydp TVJV vixvjvTOOEUKyye)\txoO
x«8o),txvjv. xvjpuyftaTO? Suvv.aET«i Tt? aptSftvjTixco? •
cruft7r£pe/\a6sfv
a.W sri ftvjvV.aeaUTOv TOVdpynybvxaeTto\ipciov xai hysubvuv.oiipeOia.rhv ~cdvro>v TCOV xaxwvxai TVJ?7r),«vn? TOV
SedSo).ov p-sruTWV auToOTayctaTwv xui TCOV auvSpoftwv TCO o~r\->TVJ?d).vj8oO?6p9o56?ou x«i dTfoaTo).txvj?7rapaS6-
o-sw?xai oftoXoyta? xuriaSsasv. EvfpdvOnrL ovv, uyiu p.hrsp 'Exx).vjaia,dftlpeftvo?urrdpxouaa rrEpeTrj?arj? D.EU-
6«pia?,vj TroA^dxe? XKTaTro).£ftv)8£eaa , «).).«ftvjS«ftco?syxaTa).sef6.sfaa.'AviaTrjasydp 6 ao? dhrrnr-; (3aaeXs\i? o
XptaTO? |3aae/\!afi\b~-pLarov rbv abv vvippuyov, rlv abv evepyimvv.ui rtupoyov[surrdpoxov]'OUTCVO? TWarrou-
SdaftareTV)?6B9OS6C;OU itiare->;TVW lau.Trl?eitLavvdyovau \uu.Tcpbmra6)>ov x«Tauyd?Ee TOVxoaftov x«i TrdvTE? ot
irtaToi dya/\).twvTat evyupLGTiu;dv/ttiu-Ttovre;,TOU?51 «7riaT0u?vj \vnn xui rj xaTa6).vjat?xaT«-rauet,xat
«ruvTEXsf* «i TOO0soO'ExxXrjaiae ave-rvsuaavp';ja9eia.aedno TraawvTWVeSiwvTteptaruas-jv,xui roi; /3«ae).txof?
7reoi9d).7rovT«e Swpoe?,xui TV)avroxparopix-h byypovvruiTtpoaraaia' uiariaL vui vj asSuaptardm uftwvEuaiSeta
Tof?AEa7roTtxof? phpuai TOV XpeaTOV fteftouftlvv)
l7r«yys).),ET«e-«'iSou lycoft£6'uftwvECfte EW?TV)?auvTs)si«?TOU
aewvo?,»ojaTTsp 6 Kupeo?'Irjaou?XpeaTO?, OUTCVO? Tof?SeSdyftaat xixpvjTae, xai TVJ?aewviouâaeXsia?xai Sevjvsxouc
36?VJ? iv drro/\«oaEe yivnrui' xai x«6o),exw? «vd7r«a«vTrjvoexouftlvrjv TOxpdro;uvrh; atwvtôvTco? 7r).«Tuvv)Tat.TcovSi
Trapouacov uvafopS>v i\dy.iarav dTroxofttaTvjv KwvaTavTfvov TOV urroStKXbvbv xai p'syewvdpeov TOUTOU TOO d7roo*To)iexou
6p6vou,TOVx«i 7rpofttxpoOftETaTWV \nyurapio>v TOOTVJ? drroaToXtx-i?ftvvjuvj?TOUTCponynaactevov pts t-upuyevb-
ftevovIv TVJ«yia au»65coT« auToSc!7reTE/\sa8Eiavj, TV!auvv)6stij)i).av9pw7Tia vj vu.eripupuaiktxhfteya).oipuj-i«
Ss|aa8ae xaraîi>an,xai rai; uvufopui;uvrov TOOU?TVJ? eup.eveia?iTrtxXivvj,xai co?Stdxovov d;iw? Si?rjTae.To
tuaeSi? TOO SearroTOU xpaTO?vj oupdvto?5ta-3u)\dc_rj ydpis, x«i rrdvTwvTWV !9vcov TOU?uvyivus VTtord^n.
t EPISTOLAIV. g Christo volnntalibus el operationibus promulgala
fuit, quam transmittitomnibusmanifestandam,cui-
LEONIS II ADF.PISCOPOS HISPANI.E. que ipsiepiscopisubscriberedebeant.
Sexti generalis concilii acta narrat, in quo damnalis Dilectissimisfratribus universis ecclesiarumChri-
Iwrelicis, cathoticcv fidci dcftniliode duabus in sti praesulibusper Hispaniam constitutis Leo.
» Anno G82,cum Leo non dum esset papa. HARD. actionum testenlur ipsam synodum decima aclione
b Epistola. Hanc cum tribus sequenlibus Baronius absolutam esse. Ei maximc quidem ideo quod his
vtlul spurias rejecit, quod -in onmibus et singulis litteris dicantur mitli in Hispaniam non ipsa acta
inculcetur concilium cecumenicumnona indiclione synoilalia, sed tanlum defmitiosynodi, edictum im-
(') ausolulum fuisse, cum tamen acla novissimarum peratoris , et synodalis sermo acclamatorius , quoe
*(') PonlilexDondixitomniex parle absoluluraIX intl., CP.Xind.diebuslt et 16 Sept.celebralsesint,
anteijuam
setl laiitumcelebratum,quorlverissimumest. Adiie.qno«l Itoma'et in OccidenteindictioX a die 2i ejusdemSeja.
dua3 tantum actioues XX.YTI ct VIII,j»minchoataapu I numeraricojpissel.MAHSI.
415 EPISTOLÊ. 414
Cum diversa sint hominum studia, quibus humana A bis deslinati, qui cum pio principe simul et omnibus
dispensari creditur vita, unum est tamen pietatis of- qui ejus mandato convenerunt ecclesiarum proesuli-
ticium, quod potest ad eelerneevitae perducere quoe- 'bus proesidentes ac considentes, primum quidem
stum et meritum; in quo omnem consortem fldei sancla quinque universalia concilia, et venerabiles
Christianaeoequum est studere. Gui nempe Spiritus EcclesioePatres, quoruiu libri ac testimonia bincfue-
sancti dignatio suoegratiae inspirat affectum, et inof- rant dcstinata, cum tomo dogmaticoapostolicoeme-
fensum demonstrat operum bonorum effecium,quia moriaenostri decessoris dominiAgathonispapaeatque
Spiritus (ut Dominus docel) ubi vult spirat, et vocem pontiflcis, et responsis tolius nostrse synodi pro con-
ejus audis (Joan. m) et quia ejus est incomprehensi- firmalione duarum naturalium volunlalum et opera-
bilis gratia, connectit et perhibet, et nescis unde ve- tionum in uno Domino nostro Jesu Christo, et con-
niat. Scientes igitur ac satisfacti,. quia est in vobis demnatione eorum qui aliter docuerunt vel credide-
Christianaereligionis flagrans studium, ulnisque spi- runt, et hoecsingula relegerunt ac retractarunt. El
ritualibus amplectiminisemina coelestis doctrinae, et quia quae Dei sunt cuin ejus timore atque amore
evangelicoeatque apostolicaetraditionis in vobis fru- scrutati sunt, ejUsnutu c vere per eos confessionis
ctiflcat fervor et puritas, pro qua hoec sancta ecclc- sinceritas demonstrata ac confirmataest: erga quod
siarum omnium mater apostolica sedes usque ad vi- B synodalis definitio dictis apostolicorumvirorum con-
ctimam desudavit semper et desudat, et prius (si hoc sona protestatur ; ex quibus vestram satisfieri dilc-
divina majestas censuit) animam a corpore tempora- ctionem confidimus. Qui vero adversum apostolicae
liter deligit sequestrari, quam proditione sacrilega se traditionis puritatem perduelliones exstiterant, ab-
a confessioneveridica pro temporali delectalione vel euntes quidem aeterna condemnalione multali sunt,
afflictione sejungi. Quia citra hanc sicut aeternae id est, Theodorus Pharanitanus, Cyrus Alexandri-
beatitudinis proemium,quam sanctis suis Dominus nus, Sergius, Pyrrhus, Paulus, Petrus Conslanlino-
proeparavit,adipisci non suppetit; ita quod lugubri- politani, cum Honorio, qui flammam hoeretici
ter ejulandum est, a Deovivo et vero per errorem dogmalis, non ut decuit aposlolicam auctoritatem,
falsidici dogmatis factum extorrem oeternis cruciati- incipientem exstinxit, sed negligendo confovit: qui
bus evenit mancipari. Sed quia nunc per gratiam Dei vero superstites ad veritatis confessionemper mede-
Christianissimo filio nostro Constantino imperatore lam pcenitentiaeconverti noluerunt, de prxsulari ac
regnanle (quem ad hoc pietatis oiflcium elegit atque sacerdotali gradu dejecti sunt, id est, Macarius ex
proeelegitsuperna clementia)rectaeconfessionis atque Antiocheno praesule, cum Stephano ex abba presby-
apostolicaetraditionis fulgor haerelicoepravitatis extero ejus discipulo, inio erroris haeretici incentore,
pulsa caligine per totum orbem terrarum veluti cla- " et quondam sene Polychronio ex abba presbytero
rum jubar effulsit, et pax atque concordia veritatis novo Simone : qui merito de ecclesiisChristi ut mer-
inter cunctos ecclesiarum Christi praesulesregnat de cenarii infidelesexpulsi, quorum noxii successoreset
pacifica in Christum confessionedescendens, qui pax perversores exsliterant, et huc exsules deportati sunt,
vera et salutaris est, per quem reconciliamur ad ut reatus sui et blasphemiarum in Deum opprobria
Deum. Sciat vestra sinceritas, et Christianis omni- recognoscant, sub contemptum ac denotalionem flde-
bus innotescatDei omnipotentismira magnalia : quia lium omnium constituti. Et quia quaequein Constan-
in Constantinopolitana urbe clementissimus noster, tinopolitana urbe universali concilio currente cele-
imo beati Petri apostoli filius imperator, armatus zelo brato gesta sunt propter lihguae diversitatem, in
Dei, ac desiderio pietalis accensus, episcopis ex to- Graecoquippe conscripta sunt, et necdum in nostrum
tius mundi partibus aggregatis, quando [Edit. Rom., eloquium examinate translata ; definitioneminterim
quod] ex multo lempore fideliter cupiebat, dum cen- ej'usdemsancti sexti concilii et acclamationem, quod
suit majestas superna per nuper elapsam novam prosphoneticus dicitur, totius concilii factam ad piis-
[nonam] indictionemexplevit. Universale itaque san- simum principem, pariterque edictum clementissimi
ctum sextum conciliumcelebratum est, ad quod ce- - imperatoris ad omnium cognitionem ubique dire-
lebrandum ex proedecessoris nostri apostolicseme- ctum, in Latinum de Gneco translatum, per latorem
moriae domini Agathonis papae persona presbyteri proesentium Petrum notarium regionarium sanctai
diaconique direcli sunt. a De diversis aulem b con- nostraeecclesioe, vestrae dilectioni direximus; etiam
ciliis huic sanctae apostolicoesedi, cujus ministerio acta tolius venerandi concilii directuri dum fuerint
fungimur , subjacentibus, archiepiscopi sunt a 110- elimate transfusa, si hoc et vestra bonis studiis fer-
suntminima pars synodaliumactorum. Verum cano- Toletana nobis comriiunicavit reverendus et eximius
ne secundoconcilii Toletani XIV testantur episcopi vir doniinusJacobusHutterus sanctoetheologioedoclor,
se cum epistola Leonis ipsa (*)integra acta synoda- et riielropolitanaeecclesiaeColoniensis canonicuspres-
lia aceepisse. Veram igitur Leonis epistolam ad epi- byter, quam et cum editione epistolarum Romanorum
scOposHispaniaecum actis synodalibus transmissam pontiiicum conlulimus. SEV.BIN.
excidisse oporluit, solum spuriis et commentitiis a Insinuat hic auclor epistolaequod concilium oecu-
adhuc exslantibus. Manuscriplanihanc ex bibliotheca mcnicuni ad sua usque tempora durarit: unde patet
Leonem hujus epistolaescriplorem non fuisse.Baron.,
an. 083, num,. 18. MANSI.
(*) Voxillaabesla canone,neque vero integra mittere - Concilia hoe loco provincias sigiiificant. ID.
pninit, cum nonduinfuissenl,ipsoLeouetesle, e Graeco - Lcge verai.HARI).
Latineversa.1D.
•413 LEONIS PAP.E II 416
vens charilas delectalur. Hortamur proinde veslram A ciiin tracloria ad onines iina nobiscum Christi cc-
divinis iiiinisleriis mancipalamin fitlci veritate con- clesiarum antisliles, simul etiam ad praecellentissi-
cordiani, ut suminani sedulitatcnialque opcramproe- inum atque Clirislianissimumregem filium noslrum,
bcatis, paribusque laboribus accingaminipro aniorc atl gloriosumcomitem, conlradictaqucfacientes d ci-
alque limore Dei, Chrislianoequeprofectu religionis, dein responsa circa deflnitionem venerabilis synodi,
et apostolicaeproedicalionispurilate, ut pcr univcr- quoeper nonam nuper elapsam indiclionemin Con-
sos vcslroeprovinci;e pra:sules, sacerdoles el plebes, slantinopolitana urbe cumDei prsesidio pro slabili-
per religiosum vcstrum stuiiiuin innolcscal, ac salu- late orthodoxoenoslraefidei ceiebrala est: acclama-
briter divulgetur, ct ab omnibus revcrendis cpisco- lionem quoque revercndissimoruni cpiscoporumin
pis una vobiscuni subscripliones in eatlem defini- ca convcnieniium, et edictum piissimi filii noslri
tione veijerandi concilii snlmectantui', ac sit profc- alque clcnientissiini imperaloris, cui pro Dci mi-
clo in lilirovita; properans unusquisque Chrisli ec- nisterio, quotl susccpimus,ct reclitudine apostolicce
clesiaruin antistes suuin noincii aseribere, ut ini (itlei (pcr quam saivari lani nos, quam comniissas
uniiis cvangelicoB atque apostolica; fitlei consonantia uobis aniinas procslolainus)providcntiam alquc con-
nobiscuni cl cum univcrsali sancta synodo pcr surc cursum omncin exhibeat veslra in Christo dilectio,
subscriptionis confcssioncnitanquam praesensspiriiu B ut pro flagrantibus sludiis evangelicoealquo aposto-
convcnial: quatcnus Doaiino nostro Jcsu Christo, Iica; fidei octernac beatitudinis cum bealis Christi
cum in glorioso ac lcrribili polcnlatu atl judicandumi apostolorum piincipibus'habere consortium me-
atlvenerit, cum titulo orthotloxoeconfessionisoccur- reaniini. Dcus te incolumem cuslodiat, dileclissimo
rcns consortcmsc tradilionis aposlolicoeper manus; frater. Benediclionis ilaquc gratia cruccni, clavem
suoedcnionstrct signacuiinn : « ut dum aposlolorum i babenlcm de sacris vinculis auctoris nostri beati
Cbristi quoque confessioiiemzelo verae pielalis am- Pelri aposloli, luoedilectioni direximiis, ut praesu-
pleclilur, bealo consoitio pcrfruatur, revolvcnssem- larc meriluni Dei el proximi charitas vinciat, ct per
pcr in cortlisarcanis scntcntiani Dominipraedicanlis: : vexillumsaluliferae" crucis, Christo , qui in ca sus-
Qni me confessns fuerit coram hominibus,confttebor i' pensus est, totius corporis mcmbra clavis divino-
cum coram Palre inco, qui in ccelisest (Mallli.x). rum mandalorum obstringat, ul( signaculocommu-
Quia el nos, qui licct impares, vice tamen aposlolo- nitum, rcseralis januis rcgni coelestis, apostolorum
riiin principis fuiigiinur, duni vestrarum suhscrrplio- princcps ad secum pcrfruendum bcalitudine oelerna
nuiii paginas b ciim Dei procsidioper latorem prx- suscipiat.
scntiuni siisccpciinius, has apud bcati Pelri aposto- EPISTOLA VI.
loruin piincipis confcssionenideponimus, ut co nic-- Xl * LEONIS11AD SIMPLICIUM COMITEM.
dianle atque inlcrcctlenle , a quo Christianaefltlei :i Narral acla concilii: defutitionem transmillit, cui
desccndit vera traditio, offcralur Domino Jcsu Chri- ;_ episcopisubscribant, petens ut ea in sua edilione
omnibusinnotescerecuret.
sto atl lcslinioniuniet gloriam cjus niysteriuin fldeli-
ler coiiliteiitiuni ac subsciibenliiiiii, qui vere de se^ Domino glorioso filio e Simplicio comiti Leo epi-
scrvusservorum Dei.
confessionispricconium, quod per lot temporum la- scopo
ex Cum sit vestrae salutis remedium vera in Deujsi
psus hoerelicis oppiimebalur insidiis, inspirato
clare veritatis ra- confessio ex apostolica traditione descendens, cwn
pcr sctlulum pii principis studium, bcati martyrcs temporalia detestantes, ct aeter-
diis ubique concessit fulgesccrc. Oblata itaque salu- qua
nac vitaepramia meruerunt, pro qua probatissimi
tis opporlunitale, ut vere divinumliiunus eflicaci se-
sanctae Ecclcsiae patres atque doctores diversa cer-
(lulilate fructuosumvos hortamur ostendere.ulgloria
tamina et immensas afllictiones perpessi animam
vobisanle Dcumaccrescat de conscienlioepuritate.
Deus vos iiicolunicscuslodiat, dilectissimifratres. traderc, quam fitlemveram prodere delegcrunl: ex
c EPISTOLA V. quorum regulari doclrina, quam nuncusquc haoc
sancta Christi Ecclesiaab ej'usaposloloruni principe
I.EONIS 11ADQUIIUCUSI EPISCOPUM.
, D constructa atque pcrstructa praedicaic cognoscitur,
scri-
Pelrum a se cum cpislola fuisse deslinalum
bil: cjiiisynodi ciddefinitionemel qutvdammunera ;" ct per apostolicos successorcs Salvaloris instilutio
defert. perDei gratiam ad nos usque pertigit, sed ct proe-
Dilcclissimo fralri Quirico Leo. cessorum nostrorum pro ejus stabilitate niniium
Ad cognilionemveroedileclionis deducimus, quotl nl desudavit instantia. Verum post tot certamina ct
lalorem proosenliumPetruni nolarium regionarium m afflictiones innumeras diversis lemporibus a veroe
sanctaenostrae ccclesiacillic properaviniusdcslinare fe fideiinfestis effeclas, tandem superna clementia cor
a Card. dc Aguirre lcgil cx ms., Ut cum apostolo-
o- nis II inlerfuit, succcssoremhabuit.Baron.,pr»2dicto
rum principibus,quortimconfessionem,etc. anno, nuni. 19. SF.V.BIN.
b Card. de Aguirre, cx ms., vesiras subscriptiones
es - Card. de Aguirre, ex ms., sic emendat: ad glo-
in patiinis. riosumque comitem: conlradi quoquefacientes,etc.
c Epistola. Ex uomine Qnirici imposturam colligit
;it e Card. de Aguirre, ex ms., Crucis Christi.
Baronius : nulliis cnim Hispaniaeepiscopushoc no- o- f Card. de Aguirre, ex ms., ul tali signaculo.
iis
mine appellalus rcperilur alius quam ille Quiricius BHujus nomen non invcnitur intcr comilesconcil.
Toletanus cpiscopus, qui anlc aimos septcni vila dc-
c- Toletano xni subscriptos.
funclus, Julianiim, qui Tolctano xin lemporis Leo-o-
417 EPISTOL/E. 418
impcriale ccelesti gralia prxservans, ct fervore sn-c. A Clirisli EvangeliUin collaborantium , et commenda-
graiiae ad indicandam verce pietalis inlegritatem actionem aci Deuni, qucm lunc meremur habere pro-
cedens, de diversis mundi partibus nuper conciliniiii pitium, dum cjus fidem immutilalam iine tcnus con
universale congrcgari disposuit, in quo etiam legatii servamusincolumem.Gloriamvestram gratia supema
hujus sancloa aposlolicceEcclesioc (quam divina di- custodiat. Ad perpetuam proinde vestrae gloriosai
gnatione dispensandaiii suscepimus) et conciliorumi Christianitalis proteclioncm , venerabilem cruccm,
et eidcm •»subjaceutium responsalcs, una cum sere- et clavem habentem de salutaribus vinculis auctoris
nissimo fllio nostro imperatore pictalis insignibus et; nostri Petri Cbristi apostolorum principis, pcr proe-
iufulis redimito , in codem sacro concilio convenien- sentem gerulum direximus, ut cujus sinccram di-
tes , ex sciipiis ponlificaliuus sanctorum patrumi lectionem geritis, et luininaribusfideliler providetis,
testimoniis roboratis, apostolic;ctraditionis regulami traditionisque rectitudinem veracitcr amplectiniini,
hanc sanctam ecclesiam divino subnixam auxilio inejus jugitcr apostolica tuitione salveniini.
fegre prsedicareatque servare tolis nisibus [Ms., vi- b EPISTOLA VII.
ribus] probaverunt. Tomus enim domini Agalhonis! LEONIS II ADEHVIGIUM REGEM IIISPANIJG.
apostolicoememorioemagni pontificis, nostrique de- Ejusdem argumenli cum superiore.
cessoris, quem ad tranquillissimum imperatoremi B Domino excellentissimo filio Ervigio regi Leo.
direxerat, ita erat ex sanctorum conciliorum deflni- Cuni unus exstet rex oniniuin Dcus, qui cuncta
tionibus, beatorum patrum testimoniis et assertio- creavil ex nihilo, quce vero creavit.regit et continel ,
nibus veritatis instructus, ut et integritatem aposto- quia vere rex reguin est, et dominus doininantium,
licaefidei lueidissime patefaceret, et erroris hoereticii idcm incomprchensibilis,providenii;e succlibramine,
latebras revelaret, et cx cjus inexpugnabilibus dictisj tani temporaliter quamque localiter diversos in lcr-
per graliam Dei de hominum cordibus hoereticii ris regnare disponit. Quorum clsi divisa sunt regna,
dogmatis sublata caligine lumen verce confessionis cequaliter tamen de singulis rationem dispensationis
effulsit. In quo mansuetissimi principis labor pro cxpelit, unanique de eis vcrc [Forte, verce] de se
rectoefidei pietate proeclaruit, in socculis omnibus confessionis hosiiam Iaudis cxspecla!. Et hoc soluni
collaudandus,ut eo favente cum Dei proesidioveritas munere circa lioniinum genus complacatur ejus nia-
apostolicoefldei bravium victoriae sumeret, divini- jestatis immensitas, duni a cunctis vera de eo con-
tusque concessum imperium pietatis insignibus de- fessio procdicatur, ut elsi disnositionum tcniporaliuni
coraret: Ideoque et vos, gloriossimi Chrisli Ecclcsiae; videtur esse diversitas, circa ejus fidei.rcctitudinem
fiiii, in quibus pietatis desiderium pollet, evangelicoe : unitatis consonantia lenealur. Hoceliaui et in sanctis
atque apostolicae prsedicationi manuin suffragandoi C " sUis discipulis salvator niundi Dci Filius csse consti-
porrigite, ut et vestras Christi.inissimas regionesi tuil, qui beatum Petrum sui vice discipulorum suo-
sinceraefidei, quam diligitis, fulgor irradiet, ut apo- ruin instituit principcm, cujus saltitari prcedicalione
stolicae praedicationi faventes atque collaborantes,, atque traditione ab bac cuncla [Forte , sancta] apo-
consortium fidelium aputl Deum habere mereaniini,t stolica Chrisli ccclesia, velut a fonte pnedicationis
ad quem redigitur de eo veroeconfessionisintegritas. progrediente, cunctaeregioncs, quibus eliam vestium
Quod enim ad nostrum officium, quibus animarum, fastigium prcesidet, adcognitionem verilatis et vitam
dispensatio commissa est, cornpetebat; definitioneni, vitoeperductcesunt, regniquevestri culinen illustratc:
sancti sexti concilii per nonam indiclionem in Con- et dumper gratiam Deipictate regnatis , de tempo-
stantinopolitana urbe celebrati, et acclamationem, rali regno ceterncebeatitudinis reguuui acquiritis, ad
uiiiversorum reverendissinioruni episcoporum, quae. quod perfectius obtineiidum, sicut instanlcr orauius,
et Prosphoneticus dicitur, sed et etlietum fidei aL dum Dei tlignalione patrum ordine fungiinur, et beali
piissimo Augusto nostro serenissimo filio huc desti- Petri apostolorum principis, Iicet imparcs, pro com-
natum vestris quoque provinciis innotescere per misso divina ope minisierio locum implcmus; ita
lalorem praesenfium Petrum notarium regionariuni prcedicandoatque commonenilo ad bcatcc vitoc mcri-
n
sanctoonostroeecclesiocet illuc dirigere affcctu pa-. tum curamus provehere. Initium quippe cetenucbea-
terno nialuravimus, ut de profectti evangelicceatque: tiludinisobtincndoereclceaposloliccepncdicationis est
apostolicccpraedicationiset merilo fidei veros con- regula : quam etsi labefactare olim quidam moliti
tortes nobiscum unanimiter loetemini.Hortati autem[ sunt, hoereticosin ecclesiam Christi inlromiltere
sumus reverendissimos ecclesiarum omnium proc- cniientes errores, sed evangelica veritas vincit pro
sules, ut subscriptiones suas eidem aposiolicaesyn- ejus d subtililate elimmutabilitale servanda diversas
odali definitionisubnectant, et ut pote pro filiis atque: afflictionuminsidias, hcecapostolica Christi Ecclesia
eum flliis patres sua noniina in hujusmodi libro vitcc! sustinuit semperet sustiuet, et superna gratia suflra-
describant, ad Iaudem fideliter concurrentium et ganle illoesapersistit. e Nunc autem (quod cum gra-
•>Card. de Aguirre, ex ms., et concilioeidem. a Lege ex ms. card. de Arguirre, pro cujus.
h Haec epistola tribuitur etiam BenedietoLeonisi ° Hic locus evidenter arguit impostiiram episto-
successori, sub hoc titulo: Benedictus gratia Dcii I;e: nam de convocandooecumenicoconcilio scripsit
presbyter,et electussanctceseclisapostolicw,dominoex- imp. non at! Agathoncm, sed ad Donuni papam , dc-
cellenlissimofilio Ertigio. HARD. ditque eamdem non indictione nona, sed sexla, ut
' Lege ex ms. cartl. dc Aguirre, iltuslratum. videre estexeadem sacra i-mp.ad Donumdata. MAKS:.
413 LEONIS PAPvE II EPISTOL^. 420
liarum aclione in Deum cxsiiltanles effamur) per A per per ha-reticceprocdicationis fiduciam polliceba-
nonam nuper elapsam indiclionem , piissimus alque lur implere, neque rursus ad viam vcroeconfessionis
Chrislianissimus noster, imo Dei Ecclesioefilius iin- salutem d confusus converti oeterna condemnatione
peralor ad apostolica;mcmorioenostrum dccessorein multatus est, et omnes hi cum Ario, Aplolinario,
Agalhopem papam atque pontificem scripta imperia- Neslorio, Eutyche, Severo, Theodosio, e Themesio
lia dirigens, affatim hortalus cst, ut ab sancta apo- in deitate atque humanitateDomini nostri Jesu Chri-
stolicae sedis Ecclesia de omnibus adjacentibus ci sti unam voluntatem unamque operationem proedi-
revercndis conciliis legaloslam dc Ecclesiarum pra> canlcs doctrinam haereticam impudenter defcndere
sulibus,quamque dealiis ordinibus eeclesiasticis cuni conabanlur: neque enim, ut sacerdotes oportuerat,
dogmaticis litlcris vcnerabiliumque Patrum libris ac sanctarum Scripturarum et Palrum testimoniis hoc
tcstimoniis instructos, in regiam Constantinopolila- demonstrabant, sed mundanis sophismalibus evan-
nam urbem dirigeret, quod Dei nutu effectum alque gelium Christi callide machinabantur pervertere.
perfectum esl. Quibus iiluc ab hoc adventanlibus, Quos omnes cum suis crroribus divina censura de
concilium cx divcrsis partibus ejus pietas congrega- sancta sua projecit Ecclesia : el nunc, superno fa-
vit, et commissaereipublicoc curis parumper scpo- ventc praesidio, in unam vcroe fidei consonantiam
sitis, in vcnerando episcoporum fratrum conciliorc- •« -BomiiesDei ecclesiccprcesulesubique concordant, et
sidens, veritaleni aposlohccetradilionis, el rcctitu- factum est unum os, el labium unum, unusquisque
dincm fidci pcr sanclas synodos, venerabiliumque grcx, et unus pastor Christus Filius Dei, qui unani-
Palrum tcstimonia, et asscrtioncs proedictorumno- miter a cunctis ejus sacerdotibus atque sinceriter
strorum apostolicorum ponlificum subtiliter alque proedicatur. Itlcirco et vestri Cliristiani regni fasti-
altenle examinari fecil, et vcrae (idei sinceritatem gium studium pietatis assumat, quatenus hcecom-
a legalis lmjus snncloe apostolicoe sedis monslrari. nibus Dei ecclesiis, proesulibus, sacerdotibus, cleri-
Qtiod per Dei gratiam imperii ailuiitlente a proesidio cis et populis, ad laudem Dei, pro vestri quoque
incep.um atquc peractuin cst, et perfectissime claruit regni stabililate alque salute omnium proedicetur.
vcrocfitlei nostra: veracitasjuxta veneranda concilia, Ut Dcus omnipolens ab omnibus populis unanimiter
et probabilium Patruni doctrinas, ut in uno Domino glorificelur ac collaudetur. Definitionem proinde
nostro Jesu Christo Filio Dei, eodcmque Deo vcro sancti concilii, et acclamationem reverendissimorurn
atque perfecto, et codem homine vero atque per- cpiscoporum (quod Prosphoneticus dicitur) ad piis-
feeto, sicut tluas inscparabiliter et inconfusc confi- simum imperatorem, el ediclum clementissimi im-
lemiir naturas, id csl, divinam et huinanain, ila peratoris pro verae fidci confessione constructum,
duas naturales voluntatcs, el duas naturales opera- C cl ubique mandatum per latorem praesentium Petrum
tiones eiini oinncs habere prcedicemus, secundum notarium regionarium sanctae nostrae Ecclesiaeilluc
qualitatcs et proprietates in eo concurrentium na- prcevidimusdestinare, ut in eadem sacroesynodi de-
turarum. Quia elsi cuin unum Christum unamquc iinitione, tanquam pro spiritualibus filiis patres,
personam s.mciccTrinitatis esse credamus, at el di- omnes vestri religiosissimi regni ecclesiarum anti-
vinam cl bumanam naluram et iiarum naturarumi stites juxta tenorem a nobis Hluc destinatum sub-
proprietatcs inconfusc, intlivise, el indiminute eiimi scriptiones suas sicut in libro vitoe per suae confes-
baberc prccdicemiis. Verum piissimus imperator sionis signaculum ascribendus unusquisque subjun-
gratia sancli Spiiilus animatus, et laborem proi gat, ut pax ct concordia in ecclesiis Dei, vestri
Cliristianoe iidci puritate sponte pcrpessus, eccle- sublimis regni lemporibus Deo concedente, vestra-
siain Dei calholicam ab erroris heerelici maculai quc Christianitate favente, crebrescat, et maneat:
smniniis nisibus purilicare molitus est, et quidquidI ut qui veslrum culmen regnare disposuit, suae fidei
olfcnsioncmChrislianis populis poterat generarc, de; slabilitate subnixum conccdal per plurima lempora
; prospere ac sibi placite comniissumpopulum dispen-
niedio Dei ccclcsicefccit auferri, omnesque hcerelicoe
assertionis auclores, venerando censente concilio» sari. Incokimem excellentiain veslram gratia su-
condcmnati, de catholicaeecclesice adunatione pro- perna cuslodiat.
jecti sunt, id est, Thcodorus Pharanitanus episco-
j FRAGMENTUM
pus, Cyrus Alexandiinus, Sergius, Paulus, Pyrrhus
ct Pelrus, quondam Constantinopolitani praesules,, Epistolm Leonis II ad episcopos et regem Datma-
et una cum eis Honorius Romanus, qui immacula- tiarutn.
lam apostolicoctradilionis regulam, quam a prccde- Si quis amodo episcopus, prcsbyler, diaconus
ccssoribus suis accepit, maculari consensil; sed ctt feminam acceperit, vel acceplam retinuerit, proprio
Macariuin Aiitiochcnum cum Slephano ejus disci- gradu decidat, usquequo ad salisfoctionein veniat,
pulo, iino hcerelicu; pravilatis magistio, ct ~Poly- nec in choro psallentium maneat, nec aliquam por-
chronio quodam insano sene novissimob, qui nu- tionem de rebus ccclesiaslicis habeat.
a Card. dc Aguirre, ex ms. adnitente. morlui, hcvretica;,etc.
b Lege, novo Simone, ut supra in epist. Lconis s d Al. , conclususvoluitconverli.
ad episc. llispani.e, ct ita card. dc Aguirre <>Pro Themistio. HARD.
c Card. de Aguirre ex ms. legit, qui suscilatione
e
ANNODOMINIDCLXXMV.
BENEDICTUS II
ROMANUSPONTIFEX.
NOTITIA HISTORICA IN BENEDICTUM II.
(Ex Mansi,anqrliss.Conc. Collect.)
'
(a) Benedictus natione Romanus, ex patre Joan- \ rium porphyreticum cum cruce" et gemmulis, qua-
ne (b), sedit meuscs decem, dies duodeciin [menscs tuor chrysoclavos, et incircuitu palergium de holo-
-
8 dies 17]. Hic ab ineunle oetate sua ccclesiae mili- scrico pulcherrimum, nec non ct in tilulo suprascri-
t3vit, atque se sic in divinis Scripluris, et cantilena ptoLucinoealium coopertorium ornatum holosericum.
a puerili oetate,et in presbyterii dignitate exhibuit, Fecit auteni calices aureos ministeriales duos pen-
ut decet virum suo nomine dignum, in quo veraesu- santes singulos lihras'siifgulas (c). Hic suscepit diva-
pernx benedictionis gratia rediindavit, et nomine pales jussiones clemenlissimi Constanlini magni prin-
riler et operibus, ut dignus ad pontificii regimen cipis.ad venerabilem clcrum et populum atque feli-
perveniret. Paupertatis amator, humilis, mansuetus, cissimum excrcitum Romanoe civitaiis, per quas
palientiam habens 3, atque manu largissima [largis- concessit, ut persona qui clectus fuerit ad scdem
simus]. Hic ecclesiam beati Petri apostoli, sed et apostolicam e vesiigio absque tartlitate pontifex ordi-
beati Laurentii martyris, quae appellatur Lucinoe, netur. Hic una cum clero et exercitu (d) suscepit mal-
restauravit. Ilemque in ecclesia beati Valentini via loncs capillorum domni Justiniani ct Heraclei filio-
FiaminiaTecit 4 coopertorium super altare cum clavis rum clementissimi principis, simul et jussionem, per
et fastellis [fistellis], et in circuilu palergium [perquam significat eosdeni capillos direxisse. Hujus lem-
6
largum] chrysoclavum pretiosissimum : similiter et poribus apparuit stella noctu juxta vigilias [Fort.,
in ecclesia beatce Mariaead martyres aliud cooperto- Vergilias] per diem ccelo sereno inter nativitalem
VARIANTESLECTIONES.
1 Cod. Luc, Benediclusjunior. clavos, et in etc
- Cod. Luc, suce Ecclesitv, etc. 6 Cod. Luc,circuitu,
stella noctu per dies veluti luna sub
3 Cod. Luc, omnibus compatienliam habens, etc. nube, in nativilate Domini, et Thephanitv. Item vrope
4 Cod. Luc, infixis, et in/islellis. cxitum mensis Februarii in die ab occasu exiil stel-
- Cod. Luc, cruce, et gammules, etclavos, iv curo- la, elc
NOT.cE.
(a.) Benediclus. Anno 684, die" vigesima Augusti, B scopo, dum ait : i Libruni de tribus subslantiis,
Benedictus creatur pontifex, .postquam sedes pontifi- quem dudum Romam transmiseral sanclissimns Ju-
cia uno mense et 22 diebus vacassel. Hispaniarum lianus, et minus caute tractando Benedictus papa
episcopos per litteras Christiana charitate, et citra Romanus indixeral reprobantlum, ob id quod volun-
omnem contentionem admonuit, ut corrigerent, vel las genuit voluntatem. » Hanc enim assertionem
polius declararent, quomodo in sua epistola, quam Hispanorum non in libro, sed epistola Hispanorum
ipsi per Petrum regionarium ad sedcm apostolicam contcnlam Benedictus papa non reprobavit, sed tle-
reddiderant, tres substanlias in Christo assererent. clarari pelivit, idque non scripto, sed verbo ore tc-
Vercbatur enim vigilanlissimus praesul Ecclesioe,ne nus per hominem qucmilam fidelem fieri postulavit.
hoc suo dogmatein Dominoconstituerent tres volun- Idem Benedictus summo stutlio laboravit, ut post
lates, divinam scilicet, rationalem, et sensualem, sic- obitum Theophanis.Anliocheni, Macariusolim Antio-
ul in eodem Christo Domino tres substantias, unam chenus episcopas in ordinem redactus Romceexsul
divinitatis, alteram animoe,tertiam carnis humanoe degens, damnata hoeresi, AntiochenoeEcclesioeresli-
asserebant. Deindepetebatpereosdem declarari, quod tueretiir; sed homo ccrvicosus contempsit. Vide
in eadem sua epistola aiebant, quomodo sapientia actionem primam concilii Nicocnisecundi. SEV.BIN.
sapientiam , voluntas voluntatem genuisset : idque (b) Sedit menses decctn, dics 12. Octo mensibus el
exponi volebat, ne quis posset suspicari, quasi duas 17 diebus Benedictum sedisse, colligiturexejusobitu,
volunlates in Christo catholici profiterentur. Haec qui sacra anniversaria memoria 7 Maii in Ecclcsia
conslant ex actis concilii Toletani xv. Quoenamfue- recolitur. ID.
rint duo alia capitula, quce eidem Benediclo exa- Q (c) Hic suscepit divalesjussiones clementissimiCon-
ctiori elucidatione indigcre videbanlur, nescimus : stanlini Magni, etc Romanam Ecclesiam in pristi-
ea lamen ex senteutia sanctorum Patrum Ambrosii nam libertatem restituit imperator Conslantinus,
atque Fulgentii posse defendi, iidem Patres qui dicto concedens ei, ut libere ponlificem consecret, nullam-
concilio inlerfuerunt testati sunt. Quo pio sensu pree- que imperatoris confirmationem, quam exemplo Go-
dictum capitulum secundum Hispani ex sententia thicorum regum nonnulli Orientalium imperalorum
sancti Augustini asseruissent, declarant Magister sibi vindicaverant, deinceps exspectent. Quam gra-
sent. lib. l, dist. 17; D. Thom. i part., q. 39, art. 5 tiam dum Constantinus imperator Ecclesiae conlu-
et 6. In concilioToletano xv, pro sui excusatione lisset, annosque decemet septem imperasset, morluus
dixerunt, se id non secundum relationem, sed secun- cst, relicto Justiniano filio imperii hoerede.De quo in
dum substantiam asseruisse. Vide Garsiam, verbo Vita Joannis V. Anaslasius. 1D.
Papu Benedictus. Untle patet inique et calumniose (d) Suscepitmallones capillorum. Per mallones in-
Benediclum rcdargui a Roderico Toletano archiepi- telligit ciros capillorum. MuWb; cnim Grcece idem
423 BENEDICTIII EPISTOL.E. 42 i
Domini ctTheophaniam omniniotloobumbrala, vehiti A sehaehonorihus ampliavit. Qui e vcstigio in inurmi-
luua sub nubc. Itemque incnse Februario post natale lalem incidit °, et post dies aliquoldeiunctus est.
siancti Valentiniin die ab occasu exiit stella meridie, Hic dimisit omni clero, moiiasterii, diaconiae3, el
ol in parles orienlis declinavit. Post hoecnions Be- niansionariis auri libras triginta. Fecit autem episco-
bius \Fort., Vesuvius], qui est in Campania, mense pos per diversa loca numero duodeciin. Qui etiam
Murlio eructavit per.diem, et omnia loca circumqua- sepultus est ad bcatum Petrum apostolum, sub die
que pr;c
' pulvere cincris illius cxlerniiiiata sunt. Cle- octavo Idus Maii, et cessavit episcopatus menscs
ium videlicet diversis ordinibus in die sancto Pa- duos, dics quindecini.
VARIANTESLECTIONES.
1 Cod. Luc., sunt. Qui sanclissimus vir cle- - Cod. Luc,
- inftrmitate detentus.
rum, ctc. Cotl. Luc., diaconibus.
NOT/E.
quod Latine vellus. Quid autem hoc symbolumsigni- vignisse consuetiulineni, ut per ejusmoili capillorum
liearetui', cxPauli Diaconi loco possuinusintelligere, exhibitionem quis alicui offerretur in filium ei qui
qui lib. vi dialog. eap. 15 anliquce edilionis hcecait : eos acciperct. Untie manifeste cognoscitur quotl im-
« Circa haec lempora Carolus princeps Francorum peraior Conslanlinus filioruni suorum capillos pon-
Pippiimin filiuni siiuiii ad Luilprandum direxit, ut liflci offerens voluerit ab iis Romantiin pontiliceni,
ejus (juxla morein) capillum susciperet. Qui ejus velut parentem honorari, diligi et observari, eosque
cocsaricm incidcns, ei pater effectus est multisque cjiisdein monilis impensiiis parere et obteniperare.
euin ilitatiuii regiis munerihus genitori rcinisit. » Yide Baroniuuianno 684-,num. 7.
Ilaccille. Ex quiljus intelligis eain bis lcmporibus
BENEMGTI II
EPISTOLiE.
o EPISTOLA PRIMA. B cmn summa sedulilate alque vigilantia prscura sub-

RENEDICTI II ADPETRUM N0TAK1UM REGIONARIUM.jungi : ul ct iidem revercndissimi cpiscopi omnisquc
eos religiosa provincia, consorles nobiscuni ca-
Mouet illum ut acta synodatia scxli concilii (quorum per
gritiia a LeoncII in llispctnia missus eral) episco- tholicacalque aposloliccetradilionis et fidei conipr®-
porum Hispanitvsubscriplioncmuniri curet. licninr; ct apud Deuin, ad cujus gloriam Iaus el
Benedictus prcsbytcr, ct in Dei nomiuc eleclus slnbililas fidci Christianoe redigitur, commendalio
sanclsc sedis apostolicce, Petro nolario regionario. cis atque susceplio ad salutem animarum proveniat.
Juxta quod luam strenuilalem aposlolicacnienio- Ofliciumpcriiidepielatisassuniptiim, vigilanlia atquc
ri;e iloiiiinusLeo papa Ilispaniam provinciam ire solertia condecorans, festina perficere; quia et lihi-
disposuil ad pracecllenlissinmmct Christianissinmm met ipsi ihesaurizas boni operis fructum, ct susci-
regeni, et sanctissinios arcbiepiscopos,ct ecclesiaruni picntibiis provides ccelestis regni bcalltudineni, pcr
omniumpraesulcsibitlem constitutos, siniul el glorio- reclce atque apostolicoc fidei confcssioneni, adi-
suni cumilem, pro innotcscenua vencrabilis scxlae pisci.
synoili defmitione, acclamalionc quoque, quceet pro- EPISTOLAII.
sphonelicum dicitur, rcvcrendissimorum cpiscopo-{-i BENEDICTI II AI)EP.VIGIUM
REGEM.
-
rum, qui in eodein a Deo congregato concilio conve- se Pclrum notarinm regionarium millerc,
iieruiit, atl clemcnlissiuium principem, et etlicto Significal
qui secum ferret sextcv syuodi definilionem,simul-
cjusdcin piissiini principis ubiquC generaliter desti- que Conslunliniimperatoris edictum, alque libellurn
nato, pro aposlolicce noslroe fldei firmitate, cum acclamatoriumejusdem synodi ad eumdemimpera
suinino pictalis sludio commissum ministerium per- torem.
age. Subscriplioncs quoquc rcverendissimoruiu Exstal supra col. 418, suo nomine Leonis11. In-
•
episcoporum post eamdeni synodicam definitionem cipit sic: Cum unus exstet rex omnium Deus, > ete.
" c Hasduas epislolas non csse germanas, sedI sextae synodi in liispaniam transmittere. Sed cum
noiiiiiie Bcnedicti supposilas, acta synodalia con- liaruin poslerior plane eadem sit cum illa Lco
cilii Toletani xiv, inquit Bavonius,aperta luce tenis II ad Ervigium regem scripta, de ejus impo-
sXaiitur,dum se per deputaliini Leonis II acla syn- slura censuram consulas, quoe superius posita ha-
o ialia Coiistantinopolilaiii concilii accepisse pro- belur. » Vera ct germana epistola Benetlicti papoe
iiteutur. Si crgo i.l Lco anle piccstiterat, illique; cst ista ; quam dedit ad episcopos Hispanioe; nio-
cadcm acceperanl, quid opus fuit Benedicioeademi nens eos, ut quae de voluntate aliisque tribus ca-
iterum isthuc milicre? Poluil accidisse casus,, pitulis obscurius scripserant, declararent. Hujus
quo necessarium fueril ut itcruin mitterentur, sei1 incntio dunlaxat reperitur aliqua in actis concilii
is erat in litteris cxpriinentlus, neque tam aperte; Tolctani xiv. Vide quoe dixi supra in notis ad
insinuare debuisset se priniuin acla synodaliai Vitam BenedictiII. SEV.BIN.
ANNODOMINIDCLXXXVI.
JOANNES PAPA T.
NOTITIA HISTORICA IN JOANNEM PAPAM V.
(Ex Mansi,ampl.Conc.Collect.)
(a) joannes, natione Syrus, exprovincia Antiochia, A Qui clementissimusprinceps, Dominoauxiliante, pa-
cx patre Cyriaco, sedit annum unum, dies novem cem constituit, cum nec dicenda gente Saracenorum
[undecim]. Vir valde strenuus, atque scientia proedi- decennio terra marique, sed et provincia Africa sub-
lus, et omnimodo moderatus. Hic post multorum jugata est Romano imperio atque restaurata. Hic
pontificum lempora, vel annorum, juxta priscam post mullorum aunorum curricula propter transgres-
coiisuetudinema generalitate in ecclesia Salvaloris sionem ordinationis Ecclesiae Turritanae [in Sardi-
quae appellatur Constantiniana electus est, atque nia], quam sine auetoritate ponlificisfecerat Citona-
exinde in episcopio [episcopium]introductus. Hic, tus archiepiscopusCalarilanus, pro eo quod anliqui-
tlum esset diaconus, missus est a sanctce memoriae tus ordinatio fuit sedis apostolicoc,et ad tempus con-
Agathonepapa in regiam urbem cum aliis sacerdo- cessa fuerat ipsa [ipsius] ordinatio eidem Ecclesioc.
tibus, reproesentanslocum apostolicaesedis in sancta Postmodumprotervia faciente archiepiscoporum per
sexta synodo,quaeper Dei providentiam ibidemcon- proecepta pontificum ab eadem ordinalione suspensi
gregata [Cod. Luc. add. vel celebrala estj est. Ex- suntjuxta determinationem sanctaememorise Marti-
pleta autem exinde a clementissimo principe relaxa- ni papoe.Et facto concilio sacerdolum Novellumepi-
lus, magnumgaudium Ecclesiaesecumdetulit. Id est, scopum, qui ab eodem archiepiscopoordinatus fue-
ipsam sanctamsextam synodura, vel edictum cle- rat sub dilione sedis aposlolicaeredinlegravit atque
mentissimi principis coniirmanseamdem synodum. firmavit, quorum ehirographus archivo ecclesioede-
Nec non et alias divalesjussiones relevantes annonae tentus est [retinetur]. Qui sanclissimusvir diulina
capita patrimoniorum Siciliac,et Calabriaenon pau- . inflrmitate detentus est, ut etiam vix ordinationem
ca, sed etcepluni [Cod. Luc, coemptum; al. prcece- _" sacerdotumexplere potuisset. Hic diinisitomni clero,
ptum frumentum] frumenti similiter, vel alia diver- monasteriis, diaconibuset mansionariis solidos niille
sa, quaeEcclesia Romana annue minime exurgebat et noningentos. Fecit aulem episcopos per diversa
[poterat] persolvere. Hic consecratus est a tribus loca numero tredecim. Qui etiam sepultus est ad
episcopis, Ostiensi, Portuensi, Veliternensi, sicuti beatum Petrum apostolum sub die secundo mensis
praedecessorejus Leo papa. Hnjus teinporibus re- Augusti, et cessavit episcopatusmenses duos, dies
gnavit domnus Juslinianus Augustus defuncto patre oclodecim.
initio mensis Septembris, indictione decima quarta.
(a) Joannes. Ex sententia Anastasii in locum Be- Romanum pontiflcem consecratus est, sanoteeque
nedicti tlie 22 Aprilis anno Domini 685 subrogalus sextoesynodo legationisaposlolicscmunere condeco-
estJoannes hujus nominis V, qui priuius inexspe- ratus interfuit. SEV.BIN.
ctuta Constantinopolitaniimperatoris auctoritate in
* EXEMPLAR DIVIINLEJUSSIONIS
JUSTINIANI AUGUSTI
Birectm ad JOANNEMpapam urbis Romoe , in confirmationem sexto? synodi Constantino-
politance.
In nomine'DominiDei et Salvatoris nostri Jesu C stus; Joanni vero [viro] sanctissimo ac beatissime
Christi, imperator CaesarFlavius Justinianus, fide- archiepiscopoantiquoealmceurbis Romseatque uni-
lis in Jesu Christo, paciflcus,pius, perpetuus Augu- versali papoe.
a Exemplar.Haecepistola de (idesuspecta esse vi- apud se habere, quam piae memoriae domnus Con-
detur, tumquod in nota temporisapertasit repugnan- stantinus pater ejus fecerat, et promisitejus pietas il-
tia, tum etiam quod non sit credibile pro defensione libalam et inconcussamperenniter custodire el con-
ac euslodia fldeli actorum synodaliumsexti concilii servare. i Auctoritate Anastasii epistola haec ah im-
cecumeniciea gessisseimperatorem,quem non sanae postura et surreptione defendi posset, quantumvis in
lidei extitisseconstat ex epistola NicolaiI ad Michae- inscriptione fortasse mendosa existeret, si auctorem
lem imperalorem. Adde quod Anastasius in Vita Co- illius Nicolaus papa inter imperatores improbos et
nonis papaerefert, vel hanc, vel aliam ejusdem argu- hcereticos(*) non referret. SEV.BIN.
menli epistolamscriptam esse ab imperatore ad Co-
nonem papam : c Hic, inquit de Conone, suscepit di- (*) In aliisestofuerit malus,at nonin iis qu-especlani
valem jussionem domiui Justiniani principis, per ad lidema sexta synodoadversusMonothelitas sancitam
se
quam significat reperissc acla sextce synodi, et MANSI.
PATROL.XCVI. 14.
427 S. JULIANUS TOLET , IDALIUSBARCINON..FELIX TOLET.. EPP. 428
a Magn.umsludiiim, lnagnaui solliciludineui nos A t gressi sunt, et jussimus praefalas synodaliumgesto-
habentcs pro stabilitate iminaculalcc Cliristianorum rum chartas in inediumadduci, el coram supradictis
fidei, dehinc namqiieclenicnlissimumnostrum Deum omnibuslectionemeorum fieri: omnesque diligenter
adjutorein, et susceptoreiu nostne sercnitatis esse audienles signare ipsas fecimus : quorum auditorum
eonfidimus,adversus onmem inimicuni Chrislo tlile- utiiversitas in nostris manibus eas praebuit chartas,
ctcenostne rcipublica;,duin cognituni est.nobis quia ut debeamusuos tenendoinviolalasconservare ipsas,
synodalia gesta, eorumque definitioneni,quani el in- ut noii licentia fuerit in quolibet tempore his qui ti-
stituere noscitur sanctum scxtuiu concilium, quod morem Dei nolunt habere, aliquid corrumpere aut
congregatum est in tempore jsanctaenicmorioenostri submutare ab his quceinserta siint in precnominatis
patris, in hanc a Deo conscrvandani lcgiam uibeiii, synodalibusgcstis, quas totas chartas bene definitas
aputl quosdam nostros judiccs rcmiseruiit. Ncque in temporibus sanctocmemoriaenostri patris, expro-
cnim onuiinoproevitlimusalterum aliquem apud se babilibus sanctis patribus, qui proprieeIinguaeet ma-
detinere ea, sine nostra piissimasercnitate, eo quod nuum fidemapud Dominum nostrum Jesum Chri-
nos copiosos[copiosa]niisericordia noster Deus eu- stum verumque Dcum existentem, confinnasse di-
Stodesconstiiuit ejusdem imniaculata;Christianorum gnoscitur, et conlilentes eam docuisse, nossperamus
fidei: sed mox adtluximusnoslros Patres sanctissi- B ] clenientissimumnostrum Deum, quia usque dum no-
mosac beatissimospatriarcbas cum vestrce bealilu- ster spiritus statutus est ex Deo esse in nobis, ipsas
dinis apocrisiario, et sanctissiniuin seualuui, vcrum cbarlas illibatas et incommutabilessemper conserva-
ctiam DcoainaJiilesnietropolitas ct cpiscopos, qui biiiius. Ad insinuandum itaque vestroepaternae bea-
hic in regia urbe commoranlur, ct deinceps militan- litutlini hiijusmodi capituli moliones, pracvidimuset
tes mcolas sancti palatii, nec non et ex collegiis po- earum scienliam notam fecisse beatiludini veslrae.
pulari.busi;t ab cxcubiioribus, insuper etiam quos- Et manu diva [Sive divina]. Divinitas te servet per
dam de Cbrisio dilectis cxcrcitibus, tam ab a Dco multos annos, sanctissime ac beatissime Pater. Data
conservandoimperiali obsequio, quamque ab oricn- decimotertio Kalendas Martias, Constantinopoli in
tali [F. deest conjunclioet ] Thraciano, similiter et imperiali domo, piissimoqueet perpeluo AugustoJu-
ab Arnieniano, ctiam ab exercitu Italioe, deinde cx stiniano imperatore, anno secundo, et post consula-
Cabarisianis et Sepiensianis, scu de Sardinia atque tum ejus anno secundo (hoc esl, anno Christi 687),
de Africano exercitu, qui ad nostram pietatem in- indictionedecima quinta h.
- Graecanon exstant : vetus haecLatinitas est ex an. 701) sanctissimi ac beatissiini papaeet in patriar-
priore editioue Regia. HAUD. cbio sanctacecclesiceRomoerccluditur. Deo gratias.
'
b In cotliceBellovacensi haec subjiciuntur verba : C A-ien. >
< Scriptus est Codex temporibus domni Sergii (obiit
ANNO DOMINIDCXC.
SANCTUS JULIANUS
TOIETANUS EPISCOPUS
NECNON
IDALIUS ET FELIX
BARCINONENSISET TOLETANUSEPISCOPI.
NOTITm HlSTORIGJl.
(Ex Antonio,Biblioth.vetusHisp.)
Julianum Toletanum antistitem Felix, et ipse ali- riinomine Gennadius(a), revocavititerum in scripto-
descripsit co ruin Calalogumsub integro Juliani, cognomento Po-
quando eidem sedi praefectus,graphiceecclesiaslicis, mcrii, iioniincsanctus Isidorus (b): quinti soeculiscri-
elogioquod HikiefonsideDisliuctum
Scriploiibus
libellosubjici consuevit. esse hunc a Ju- ptoiem, Mauritanum,sed inGalliis florenlem, nemini
liano Pomerio, quem cum laudasset sub nudo Pome- dubium est (c). jUtamen non pauci contenduntJulia-
(a) De Script. cap. 98. Vossius de H. L. lib. i, c. 27. Baronius ad8 Mariii.
12. Vasaeusin Chronic. Hisp. ad an. 685. PaduTaHist.
(b) De Script. cap. Eccl. de Espana centur. vn, cap. 66.
'c) Rationibus tainen agunt Moraleslib. xn, c. 58.
429 NOTITIJE HISTORICcE. 430
num quoque Toletanum de quo agimus Pomerium A eleganti sermone, ingenioque facili, copioso, at-
similiter fuisse cognominatum, quos inter Bellarnii- que suavi, quod Joannes Slariana' censuit, novi-
ims (a), el Labbeus (b), et Barthius lib. Adversar. X, mus.
cap. 14. Inniluutur nempe Rodorici Tolelani testi- Prognosticorum futuri saeculi Hbrum, ad beatum
inonio, qui et lib. m, cap. 15, sic appellat; et libri Idaliurii'e'piscop'U'ni(BarcinOnerisem)directum,habeh-
iv, capiie3, dclulisse ait Urhaiium parker Toleta- tein in capite' ejpistolam, quae ipsi est directa, et
ntiiii episcopuin ad Asturias ob Maurorum nietum orationem. Superesl quidem hoc Prognosticon futuri
scripta bealiHddefonsi el Julhm Pomerii': quo no- sacculi,quomodo id ab aucjore appellatum ex epistola
mine verisimilius est non alium quam nostrum in- constat Idalii Barcinonensis' episcopi, ejus ad cujus
telligi. Sed plane Rodencus, aut faili cequivocono- preces sese operiaccinxit Julianus : quam nobis con-
nijnis, aut glossemate ascilitii cognoniinis a tran- servavit Codex monasterii Corveieijsjs, indeque d'A-
scriplore aliquo foedari poliiit. Saltem is auctor iu cherius in Spicilegium suurii immisit (fomo I, pag.
causa videtur fuisse aliis (c), ut ex duobus eumdein 515). Quaeipsh, cfedo, est epistola ipsi (hoc est Ju-
facerent : in quo errore conflrinali sunt exinde quod liano nostro) ab Idalio direcla, cujus merhinit Felix.
alter Prognostieum scripserit futuri sceculiut ox Fe- Ac descripsit quitlem is germanis notis Prognosti-
ljce; alter Proguoslicos tres de fuluroe viiaeconlem- cum. « Cujus Codicis opus, ait, discrelum in tribus
plttionelihros, ut ex Honorio, post Isidorum, cori- lihris habctur. ex quibus primus De origine mortis
s.tat. Plane nullus dubito, quin si Toletano huic no- lmman;e est editus : secundus De animabjis defun-
stro prcesuji Pomerio nomen fuissct, id Felix Vitae ctorum, quomodo sese habeant ante suorum corpo-
Scriplor non reticuisset. Quininimo lertium Pome- B rum resurrectiOnem : tertius De supreina corporum
rium obtrusitPseudo-Julianus in Chron. n. 569 duo- resurrectione.ii Non hoecdivjsio ab alio quam ab au-
bus non contentus. Frustra tamen jacitur rele ante ctore, quanlumvis Felix itl subindicare videri possit,
oculos pennatorum, ut sacro utar eloquio. quod ex Idalio hac de tdto ojiere censtirai quam
fncrebuit apud posteros fama, Jtiliauum ex traduce subjecimos, constat. t In quo quiilem quamlibet pri-
uti
Judceorum, jdem Rodericus Tnletanus loquitur, mus liber quadain ex parte peccaiitjbus asperitatem
protluctum fuisse : quod cum annolare idein Vitcc metumque incutere videatur: tluotaiuen
aiictor oiniserit, subdubilari a quihusJam (d) video. libri maxiina flducia christicolarurii relevaril subsequentes
corda ob
Plures tamen Roderico creduut (e) nec temere; cum speni futnrce resurrectionis, et fegni, quod se jfideli-
IsJdoruseiParensis(f)iisden) verbisauctor rei fueril. bus Chrislus daturum promisil. »
Natus autem, baplizatus, ct e;jucatus Toleli, tam Eililum est hoc Prognosticon in BibliothecseVV.PP.
litterarum, quani verce sapientiae stuiliis, sub Etige- voluuiine
nio seeundo HiWefonsi decessore, una ctim Gudila blicatum nono; ojim taraen Lipsicein Gerniania pri-
djacono, quem strjctissimo amicitice vinculo habuit ciinilo Parisiis per Michaelem Bliim anno 1556, in-4". Se-
obstrictum, mjre profecit. Avcbant ambo sese adtii- 155^, cujus editionis Morales ineminit
cere monasticcevit;e; sed friislralam fuisse eorum (Lib. xn, cap. o8); et ad hanc Andreas respexit Re-
dcvolionem apertissimis verbis .it Felix. Quare im- scntlius, quum in ad Quevedum epistola doctissima
viro digna, sublatum sibi rcfert a Parisiensi
potentia quadam favendi rebus suis actos jure dixe- eoque
ris, qui calalogo Bcnedictinoruni Julianum adscri- quodam hospite ante annos viginti suum hujus libri
bunl (g). Codicem: qtieni libruin postinodum ait se recepisse
G typis excusum, non tanien a mendis, quibus scate-
Atqiie ideo aliuiii fuissc oportet Julianum sancti Jjat,
Rlichaelisabbatcm, qui Toletano concilio undecimo repiirgatum. Tertio inde Duaci, 1564, per Ludo-r
iriter alios subscriptus legitur in eadem ecclesia To- vicum de Wiiitle, auspiciis tainen et opera Boethii
fetana. Levila fuit, prcsbyler, ac deinum post Qui- Epdriis Belgcedoctjssimi, qui tamen ignorasse mihi
ricuin, qui amio dbiit 681, electus antisies; iisque videturCodic;.'s superiores editiones. Manu exarati operis
in sacerdolio isto virtulibus vcre pastoralihus iustru- Jiujus asservantur aputi uos in monaslerio
cttini se prodidit, quas Viteescriplor sigillalim cnu- Spince Cisterciensium, quem viilit Morales (i), ubi
merat, usque atl JEgicanis tcrtiuni sci.licet arjium, prccponihuic aliud opus de doctrina novitiorum in-
asseverat. Vitlimus nos unum et alterum
redemptiduis vero liumanae 690', poiHJlicjjejus ulti- scriptum
niuni. Interfuit, et ante alios subscr.ipsil quatuor iii-4" ct ih-8°penes Martinum Vasquium Siruclam
conciliis To^letanis: duodeci;;;o, an;;o 681, deeimo Hispalensem portionarium , erutlitissimum virum.
lertio,"anno 683, tlecimo quarlo, anno 684; Ervigii Exstat eltestis alius in bibliolheca Basileensi, de quo
regis primo, quarto, et quinlo; necnon decimo sibi Spizelius est (j). Al.iusille est, quem Resendius
involatum dolebal.
quintO; Egicanis primo, retlemptionis autcm Chri-
stiance 688. Sanctorum legitur allio adscriptus, non Responsionum item librum, atl quem supra (Ida-
solum in Breviario Toletano die 8 Martii, et ali.isno- litim) directum, in defcnsionem caiionum Bt legum,
strarum ecelesiarum (h); sed et apud Usuardum 6 quibtis probibeiilur Cluistiaua mancipia dominis in-
ejusdem ita : « Civitate Toleto, deposilio Juliani cpi- fidelibus deservire. Cautuin id ToIetanOcoiicilio m,
scopi, qui apud eiusdem loci incolas famosissimus cap. 14, et iv, c. 66, legc 15 et 14 ( quce' Sisebuti
habetur. > Lipomanum, Suriumque 25 Jiinii, et re- U sunt) tit. 2, lib. xn Legum Visigothoruin. Post hceC
centiora Martyrologia cuni Romano, dic octavo. omnia Ervigius rex primo regui *suianno proliibilio-
Plurima is reliquit doctriuoc su;u monumciila ponem eandem instauravit; poena tamen capi;is, qUam
steris commendata, quaetamen magnam parlem por- Sisebutus transgressoribus indixerat, sublata et iri
iere. J5t' ex Uloruni serie, quain Felix uccurate molliorem transformata, leg. 22, et 15, et 16, fit. 5',
persecutus fuil, scrlpsisse eum sancti Spiritus ulier- eodem lib. xn. Quam spero illustratuiii et confirma-
tate replelum, et irrigui fontis alfluentia prasditum, tum ivisseJulianum vcierum tesliiiioniis et c6ngfu;is
ut ldem ait Felix, latino, et ultra vires illius ce;atis argumentis in his respoiisionibus. ' ^''"JJ
De Script. ad annum 680.

(a) Dissert. Joanne Tamaio addiem 8 Martii.
(6) TrithcmioDe Script. tom. I, pag. 652. (e) Mariana lib. vi, cap. 18. Moraleslib. xn, cap. 5jS.
(c) de Sciipt. ecclcs. et, ut videtur, Ma- Did. Rodriguez de Almela, Valerio de las histonas
tamoro de Academiis, etc. Roderico Sanclii Palent. lib. i, cap. 5. tit. 1. T **
Epist., part. n Hist. Hisp. c. 55. Alpb. a Carthagena (f) Ad aeram DCCXXVIII, in rebus Ervigii Regis.
Anaceph. Reg. Hisp. cap. 40. Lueio MarinaeoSiculo (g) Arn. Uvion. inLigno vitce.Meriarduslib.i Ob-
de rel). Hisp.,Iib. v. PadillceBe los sanlos de Espaha, seryat. ad Martyrologium Benediclinum, fol. 206.'
fol. 50.Eisensgrcirijo io catal. tesiium verit. (h) Vide Tajuaium hac die, pag. 125.
(d) Vasceoad anl 685. Pisa Hisl. de Toledo lib. n, m Refert in Relatione sui itiperis inedita.
cap. 24. Thoma Tamaio Verdad de Dextro pag. 125. (j) In ArcanisBibliothecarum retectis, pag. 40,
451 S. JULIANUS TOLET., IDALIUS BARCINON.,FELIX TOLET.. EPP* 452
Apologeticum Fidei, quod Benedicto RomanoeA homini nonnulla verbis intimavit, quae in Iaudato
urbis papae directum est (a). Et occasione hujus Apologeticoexorbitare quidem a recto Ecclesioedo-
scripti. gmate sibi viderentur : nempe quori dixisset auctor,
Aliud item ApologeticumDe tribus capitulis, de c voluntatem genuisse volunlatemin divinis, > sicut
quibus Romariaeurbis praesul frustra visus est dubi- et « sapientiam sapientiam : » item < tres substan-
tasse. Res sic se habet. Sub Agathonepapa et Con- tias in Christo esse, > corpus scilicet, animam, at-
stantino Pogonalo iuiperatore Constantinopolihabita que deitatem ; duoque alia, quaeignoramus. De qui-
fuit sexta oecumenicasynodus contra Monolhelitas, bus omnibus explicate magis proditis ac recto sensu
qui negabant inChristo esse tluas voluntates, duabus donatis, veterumque patrum testimoniis confirmatis,
naturis divinaealque humanaecorrespondentes, anno Julianus ipse statim ad Benedictum responsionein
680, et sequenti. Cuius proecipuamaclorum partem , atlornavit, cujus mcminit ipse, Toletanorum, qui
id est diffinitionem, Leo II, pontifex, qui Agathoni concilio clecimo quinto interfuerunt, palrum ore;
diem suum obeunti anno 682, post septem menses atque ipsum est altcrum, sive secundum Apologeti-
1eodem anno successerat, ad Hispaniarum ecclesiam cum, cujus Felix meniinit, De tribus capitulis, de
solemniter misit, ut procdicta synodalia institula, quibus Romanceurbis praesulfruslra visus est dubi-
auctoritate etiam huius nostratis ecclesice sufliilta tasse; cujusque tenorem 'contextumve, patres iidem
manerent, ut loquunlurPatres Toletani decimi quarti Toletani si actis ejusdem xv Concilii intexerent,
concilii capile secundo. Leonis epistolas ad episco- operaepretium sese facturos existimavere (d). Quode
pos Hispaniaeunam, ad Quiricum tunc adhuc in vivis recte, ut solet, Ambrosius Moraleslib. xn, cap. 58,
agentem Toleli proesulemalteram, Simplieio quoque jj g aliique (e).
comiti tertiam directam, Garsias Loaisa noster ex Rem quoque narrat RodericusToletanus lib. m,
Codicecoenobii sancli Joannis Regum Tolelani pu- cap. 14. < Ejus in tempore (Eivigii regis) librum De
blicavit in notis eiusdem concilii (Pag. 650). Quarta tribus substantiis (ab uno e tribus capitulis, quod
ad Ervigium regem adjecta est ah aliis. Exstantque majores forsan lurbas dederat, ita denoniinatum)
oinnes in communibus edilionibus conciliorum (b). quem diitlum Roinam miserat primas sanctissimus
Quas injuriane excluserit Baronius(A-/art. 685, n. 16 Julianus, et uiinus caute tractando Benedictus papa
tom. VIII) a Leoninis compertcefldei monumentis Romanus indixerat reprobandum (non eo usque per-
inquirendi non est hic locus. ductani rem fuisse Concilium innuit), ob id quod (f)
Allataesunt Leonis heelittercead Hispanias hieme voluntas genuit voluntatem : sanclus Julianus veri-
exeuntis anni 683 aut ineuntis684, post nupcrdimis- dicis testimoniis in hoc concilioad exactionem prce-
sum concilium Toletanum deciinumtertium , quodI fati principis per oracula eorum quce [Forte quos]
Novembrimense anni 683, sub Ervigio rege, et Ju- Romam traiismiserat, verum esse iirmavit; et Apo-
liano jam tunc prcesuleTolctano, habituin fuit, ut logeticum fecit, et Romam misit per suos legatos
colligi datur ex canone lertio sequentis decimi qtiartii prcsbyterum, diaconumet subdiaconum, viros eru-
concilii. Cum autem importunuin esset dimissos ei ditissimoset in omnibusDei servos et in divinisscri-
Toletana urbe et nationali concilio patres adhuc liie- pturis imbutos, cuni versibus etiam acclamaloriis,
mali stricta geluterra, ut aiunt, singulos.provincia- secundum quod et olim transmiserat, De laude Ro-
rum conventus iterum convocare : placuit interimi mani imperatoris. Quod Roma digne et pie recipiens,
Juliano nostro Apologelicumscriptum ad eumdemi „, cunctis legendum indixit, alque imperator accla-
Romanumpontiflcem,Constantinopoliianeefldei con-• ^" mando: Laus tua, Deus, in finesterrw, lectum scepius
lirmatorium, dirigere, interim dum cogendaesynodii notum fecit. Qui el rescriptum doinino Juliano per
ex dicecesissuaeepiscopis opportunilas adveniret. suprafatos legatos cum gratiarum actione, et cum
Huius Apologeticimentio exstat in eiusdem decimii honore remisit; et omnia qucecumque scripsit justa
quarti Toletani concilii capite quarto. « Placuitt> et pia esse deprompsit(g). >
proindeillo lunc tempore, aiunt Patres, apologeticce CaesarBaronius (Ad an. 685, n. 5, 6 et 7 ) in-
respousionis nostrce responsis satisfacientcs Roniano) crepat Rodericum, eo quod dure nimis expresserit
pontifici ea ipsa gcsta (Constantinopoliiaiia)firmare, , Benedicti papcede Apologeticosententiam, reproba-
etc. Sed cuinain pontifici? Non Lconi, qui paulo postt tionis usurpato nomine; quodque minus caute hanc
datam epislolam, cujus antea meminimus, eodemi eum interposuisse, inconsulte idem scripserit. Scd
scilicet anno 685, Junio mense obierat; sed Benedi- durius plane concepta sunt concilii xv Toletani haec
cto II, ejus successori, qui post decem a Leonis3 de eadem re verba, quae tacito Beiiedicti nominc,
obitu menses anno 684 fuit creatus pontifex (c). quod decuit, cetera Rodericianis longe niagis acu-
Ita expresse Felix in huius Apologetici luentione. leata sunl. Jam vero si post hcec, et ab ipsis tio-
Paulo post eodem anno convocata dicecesanorum i gmatibus patrum, quibus licec prolata sunt, in quo-
provinciceCarthaginensis, synodus abeodem Juliano) cumque dissentiant, non jam cum illis est amplius
(quod est inter Toletana decimum quartum conci- contentlendum; sed majorum directo calle inhceren-
lium), cui et vicarii ceterarum provinciarum metro-- tes vestigiis, erit per divinum judicium amatoribus
politanorum suorum nomine interfuerunt: Constan- D veritatis responsio nostra sublimis, etiamsi ab igno-
tinopolitana eadem acta (Cap. 5 et seqq.), necnon ett ' rantibus oeiuuliscenseatur indocilis.Quae aliquanto
Apologeticumsuper iistlem praemissum (Cap. 11),, Hberiora, quam ut Juliani modestiam (fuit absque
plene laudavit et approbavit. De Apologetico auteniI dubio is auctor) erga Romanumponlificemdecerent,
hocce Juliani scripto non ita solide placuit Bencdiclo 3 Joanni Marianoevisa sunt (Lib. vi, cap. 18) (h). Non
pontifici. Quinimo Juliano rescribens, cuidam ejuss autem dubito quin in errore cubet ejusdem Koderici
(a) Non exstat; eius tamen argumentum, quaquee (f) Deessealiquid videtur.
occasione scriptum fuerit, exprimit SS. PP. Toleta- (g) Longe aliter postrema haec apud Loaisam in
norum Editionis curator T. II in Not. ad Vitam sivee Not. ad concil. Tolet. xv, pag. 682, leguntur. Noster
Elogium sancti Juliani, pag. 19, n. 9. aulem in describendo hoc tractu videlur ob oculos
(b) Noviss.Paris. tomo VI, column. 1246. habuisse Roderici Tolctani Historiam L. m, c. 14,
(c) Baronius hoc anno 684, n. 2. qualis exstat T. II Hisp. illustr. p. 61. CI. Florezius
(d) Vide quae consequuntur Symbolum § Post s< T. V, pag. 298. Isidorum Pacensem secutus nonnihil
huius, in edit. Loaiscepag. 662. discrepat: de quo mox aliquanto fusitis.
(e) Baronius ad an. 685, num. 5, 6, 7. Loaisa inn (h) «'Eam Juliani dispulationeni (inquit Mariana
notis ad xv, conc. Toletanum. Binius ex Baronio, i, De reb. Hisp. vi, 18 ) Sergius Romanus pontifex,
ut solet, in notis ad Benedicti papceVitam. Vasquez z Benedictointerea defuncto, laudibus celebra-
in iii part., dist. 37, cap. 5, iu iine. Padilla ccnt. vn,i, vit, ut Rodericuspr.esul eslmagnis
auctor : nobis aliquanto
cap. 65. lihcrior visa es', qiiaui ut Jtiliani motlesliam eraa
433 NOTITLE HISTORIC-fE. 454
lectio vulgaris : dum imperatori (Constantino scilicett A Constantinopolidegenti, id quod Romaefactum fuit,
Pogonato, aut Jusliniano (secundo) ejus successori)) nempe Apologetici a Juliano transmissi, lectionem
Romanum pontificem summum Ecclesiae rectorema eodemquibuspossetsacraeScripturee ac Patrum testi-
deceret. Et nimirum de ingenii laude qui cuiquam ii moniis munirentur, ac sotida fierent : id quod e ve-
concedat rarus est; et iu ardore disputandi modum a stigio atque abundea Juliano proestitumfuisse concilii
tenere.difficile.Erat enim Julianus eruditionis laudee Toletani xv Acta nos docent. Atque hoc est alte-
ea aetate celebris, etc. > Quibus vide quanta super- rum Juiiani apologeticum sive responsum, cui Be-
struat Caveusad annum 680 in Juliano Toletano,, nedictus, atque eo praedefunctoRomana postea Se-
quem falso Pomerium cognominat, inquiens T. I,, desvidetur acquievisse; periit autem funditus, non
p. 596 : « In postrema hac synodo (nimirum xv To- secus ac praecedens ad Leonem II per Petrum regio-
letana) libri sui De tribus substantiis, quem in Ita-- nariurii transmissum ; atque utriusque Apologetici
liam perlatum minus orthodoxum censuerat, Benedi- nihil praeter titulos exstare Cellierius docet T. XVII,
ctus papa vindicias operoseegit Julianus, Benedictum l pag. 728, n. ll.Haecnos exv Toletanacsynodi actis,
lamquam stupidum qtiemdam et e trivio petituml in quorum cap. 9 haec legimus : « Post hujus igi-
doctorem concilii Patribus deridendum propinans,, tur piaeconfessionisprolatam devotisvocibusregulam,
ac frivolas eiusdem pontificis cavillationes insuperr ad illa nos illico convertimus contuenda capitula,
habendas esse demontrans : iii quibus tot fere sphal- pro quibusmuniendis,ante hoc biennium, beataeme-
mata dixeris esse quot verba; sed ea nil moror.. moriae Romanus papa Benedictus nos litterarum
Acrius me pungit allatus Mariancelocus, in quo sii suarum significalione monuerat. Quoe tamen non
virum eximium misere lapsum et Juliano nostro) in scriptis suis annotare curavit, sed homini no-
insigniter injurium dixero, non ego id gratis neque; B | stroverborenotandainjunxit: adquodilli jam eodem
sponte mea, sed uiiiiis veritatis amore compulsus> anno (685) sufficienter congrueque responsum est.
faciam. Res narranda est ordine, et primum omniume3 .Nos tamen nunc eandem renotationem hominis
Felice notaridum, duplex Apologeticum a Juliano) nostri studiosius relegentes, invenimus quod in li-
scriptum fuisse, cujus utriusque et Julianus meminitt bro illo Responsionis fidei nostroequem per Pe-
in Actis xv Synodi c. 9, si subobscura eius verbai trum regionarium Roinanae ecclesiae miseramus,
bene perpendimus.*primum scilicet, in quo Leoni II,, id primum capitulum jamdicto papae incaute visum
qui ad eum defmitionemet acclamationem sive pro- fuisseta nobisposiliini,ubi nos secundum divinam
sphoneticum sextoe generalis Constantinopolitanae i essentiamdiximus : volunlasgenuilvoluntatem,eto
synodi ab universis HispaniaePatribus subscribendai — lnterea vero reverso in Hispaniam Juliani nun-
direxerat, privato respondel nomine, concilii quidemi fio, cum innotuisset Julianum de binis quce proe-
deiinitionemamplectens, modeste tamen se excusans> diximus capitulis a Benedicto admonitum fuisse,
a cogendisdenuo in synodum Patribus, qui nuper, non pauci adversus eum Toleti atque in provincia
mediaque ac sacvissimahieme a Tolelana XIIIcui rumores ab ignorantibus, ut ipse ait, atque cemulis
interfuerant dimissi, vix dum ad proprias sedes re- excitati sunt. Quos ut comprimerel atque ut omnem
dierant. Hoc primum Apologeticum, quod proprius a se levitatis aut erroris suspicionemamoveret, cu-
excusationem dixeris (namutramque significationem ravit ut in xv Tolelana nationali 61 episcoporum
vocabulumGraecumrecipit), Julianus autem saepius synodo, quse anno 688, sub die v Iduum Maiarum
Librum responsionis fldeisuae vocat: inclinante sa- coacta fuit, bina de quibus ambigebatur capitula de-
lutis anno 684, per Petrum notarium regionarium, p, nuo discuterentur, « et synodica, ut ipse ait, ite-
qui Constantiuopolitanaesynodi deflnitionemet pro- rum examinatione decocta, si orthodoxae fidei
sphoneticumin Hispaniamdetulerat, Romamperlalum per omnia consona invenirentur, a Patribus defi-
fuit: quo tempore in Leonis mense Julio ejusdem nita, subscriptaque, salubri etiam divulgalione in
anni defuncti locumBenedictusII jam suffectus aut agnitionem plebium transirent: quod ab universa
prope diem suflicienduserat. In eoautemApologelico synodoprceslitumcontinuofuit.— Exquibus elicimus
Julianus Constantinopolitanidogmatis uberius expli- I. Marianamin adductoloco deApoIogeticoquodnun-
candi gratia scripserat« voluntatemin divinis gignere: quam viderat adversus Julianum nihil tale merilum
voluntatem,sicut elsapientiagignitsapienliam.;»—Eo- pronuntiasse. II. Ad Sergium, qui cxeunte tandem
dem anno 684sub die 18 Kal. Decembriumcoacta per anno 687 pnntifex electus fuit, retulisse xiv To-
Julianum fuit xiv Tolelana provinciaeCarthaginensisi letanoe synodi aeclamatienem, et alia quae solido
synodus 17 episcoporum, cui etiam interfuere vicarii ante eum biennio a Benedicto gesla fuerant. IU,
metropolitanorumTarraconensis, Narbonensis, Eme- Nonjure Rodericum Toletanum laudasse quasiis
ritensis Bracarensis et Hispalensisecelesiarum ; et in Apologetici encomium Sergio tribuerit; cum in
ea sextaesynodi Constantinopolitanoe deiinitio et vulgatis Roderici exemplis,atque in vetustis ejus-»
prosplioneticumunanimi Hispanorum Patrum condem codicibus, Benedictus ejus encomii per-
sensione, tanquam Nicenaeet generalibus quae prae- hibeatur auctor. — Ac de Sergio et Roderico in- ,
cesserant synodis in omnibus consona, atlmissa, stib- quirere non vacat unde ea Mariana hauserit. De
scripta debhoque post concilium Chalcedonense Juliano autem existimo falso sibi virum exi-
honore, loco et ordine collocata sunt. Hujus concilii mium persuasisse, quee in Actis xv synodi de bi-
Toletani Acta Julianus ineunle salutis anno 685 Ro- D I nisquoeproediximuscapitulis leguntur, partem esse
mam deferri curavit, misso ad Benedictum speciali sive fragmentum Juliani ad Benedictum Apologe-
nuntio, quem.ipse hominem nostrum vocat, cum tici; ac totidem ipsisque austeris et aculeatis ver-
litteris, ut credibile est, in quibus ut Apollinarem bis quce hodie in ejus synodi Actis exstant, olim
et latentes, ut idem ait, Manichceos confutaret, tres in Apologeticoextitisse : quo posito, niljam miran-
in Cliristo substantias fuisse edixit. Atque in Urbe dum, si debitum summo Ecclesiaepaslori honorem
quidem concilii.Toletani xiv Acta summo Romani et reverentiam, imo si modestiain in Juliano de-
pontiflcisatque omnium ordinum plausu et acclama- sideravil. Atque eodem prcejudicionon modo no-
lione recepta fuere; Juliani autem nuntio in Hispa- strum hoc loco, sed et cl. SS. PP. Toletanorum
niam cogitanti nonnulla Benedictusex ejus ore ex- edilionis curatorem abreptum fuisse existimo ; qui
cipienda atque ad Julianuni perferenda dictavit, de xv Toletance synodi Acla pro intecjro fere Juliani
eo nimirum quod in priore ad LeonemII epistola per Apologeticohabuit ediditque (T. II, pag. 20 inNot.);
Petrum regionarium tr-ansmissa,et novissimeadeun- atque ut duriorem ex iisdem actis verborum in-
dem scripserat, « de voluntate in Divinis a Voluntate vidiam (quee nulla omnino est aut unquam fuit)
genita; ac de tribus in Christo substantiis, > quasi ab universa synodo arceret, in unius Juliani ca-
utraque minus caute a Juliano prolata essent : sub- put immerentis atque innoxii translulit. (Monit. aa
dens optare sese ac Julianum hortari, ut ab Apolog.pag. 77.)— Ac de patrum quidem senten-
435 S. JULIANUS TOLET., IDALliiS BARClftON.,FELIX TOLET., EPP. 136
et approbalionem(qua:quidem nonalii quamsummo B ft cesserunt Joannis V el, Cononis ohituni, noii anle
Ecclesioeprrcsuli ad qiiem direclum fueral, compe- a;inum 687 exallatus fiieril : vix whiiitieiiduniex-
tebat) incongruenter altribuit («). jstimo, alii quani Benc.djcto (d) Anolo,geticui|idjre-
Clarissiniusvir mibiqueproTlieseonostratis histo- ctuni, quod ait Felix ; aut ab aiio.quani a Joanne
ricc Ambrosius.Morales,adhunclocum veniens, obser- ejus succcssore, qui NovCMibri menge 686 in ponti-
vayitplurainlibrisRoderici vulgaribus menda coulra ficatimi ascendil,. reccptiim fuisse. Quoeum bene
veternth, quos se vidisseicslatur, manuscriplorumCo- convcnit quod Julianus ipse inter Patres To-
dicum fidem, alque inlcr alia istud quod nuiic ar- lct nos anno 68?>concilium xv celebrantes, ante
guimiis, de imperatoris importiiuc facta lioc loco bien.iium sese scriptuni illud ad partes direxisse
mentione, cujus loco . mcr.tio:.cin pontilicis laudati asserit. H.s sane, inquii, quatuor specialilates ca
Codices diserie habent, inolevisse. In duobus ctiam pit-.Iorum (tria tantuin libri. titulus apud Felicem
Codicibus Tolciaiiis, allero coenobiisancli Joannis cur expiesserit scire aveo) quae ut a nobis solida
Regiiiii ordinis saiicli Francisci, altero bihliolhcciu .cfiicerentur, bortaii sunt, quid a quo luerit do-
Tenipli maxiiui, ex quilius variantcs Iectiones curio- ctore prolaluin, congesto in uuo responsionis no-
' sissime olim dccci;plas iipud me habco, pro illis : str;e libro calbolicoruni dogmale Patruin, aiite boc
titqueimperatoracclnmando,elc, consumter Iegiiur : bic: iiium p:\rti illi porrcxissemus dignoscciiduui.
atqtteimperatori(b) uccltimundo: qiiam lcc.tionm ab- (Edit. Louiscepacj.671.)
surdi nihil coniinerc coulendiuius; si nenipc sum- U 1'ini auteiu et alteruin, antcquam ab Apologe-
nius pontifex lccli el approiiali Julia;:;ei opii:-x:uli tici hiijus ineniione discdanius, annotare opus.
cxoinplum(c), e.ii.u acclaniatione scu clogio : Lttus pJJ Prir.iuni esl Pseudo-Julianunifalsa rlicere in sup-
luct, Deus, in fincs lernv, aJ iinperalotcui Couslan- posititio cbronico ( nuin. 36i), qiium ita ait : « San-
tinmn religiosissiniumprincipem, qui Constaniino- cius Julianus mittit Apologcticuni cum cxpositio-
polilanx niagnee synodi congressum, c! Monolhe- nibns a I papani Sergiu.:', et cannine ad impera-
lilariini daninutiiiucu p.onioverat, lcsliinoiiio ci to!'e;u HiTnclium Jusli;iiaimiu in laudem ipsius.
futurum , ultiiiKCorbis terrarum Hispanic ccclesiae, Uespoiitient illi eleganti cpislolce[Forte cpislola] >
Ciini Grsecacl universali conspiianlis, transinisc- Similia Pseudo-Luitprandiis ad aunuin 689. Sergius,
rit. ulijam nionuimus, anno 687, calheJrcc Petrifuit im-
Nisi placcat Rodericum ex Isidoro Pacensi, e posiius. Julianus vero in synotio Toletana sequenti
Ctijiisore veri.a s;cpius caperc a ;at, corrigere : a i 688 babita profcssus fuit se ante biennium Ro-
ut atquc sumino impernlori acclamundo, qiiomotlo niain diiexisse. Non ergo ad Sergium nondum eo
editiiinest in Sandovalis Isidoro, le,;..a,'iii'.Se;'giu;n teinj;oi'(!ponliliccin,ipio;! ait Jiilianus, mittere po-
quideiii papam lau.lant Morales el Mariana, al- ttiit, ni::i ter seripsisse Roinam a;>scramus anlisti-
que bic Rodericum i;; re laudaes ad cujus manus tcm Jiilianum : semel quidem cum confcssione ec-
jam Peiri regentis ealhedram liber perveneril. clesite Hispance,seu Goiistantinopolitani ('ogmatis
Ego iu Roderico Scrgii nomen hautl invcnio. ltem approbaiione : iierum privaia destinalione Benedi-
cuin hic post Bcnedicti, el qui Beuediclo suc- cto dirigcns Apologeticoin(e) jam tiictorum, landem-
tiis et sacrac Scripturcctestimoniis, necnon dera- indixii, atqueimperator acclamando: Laus iua, Deus,
tionuin riionienlis quoe pro Juliano in Actis xv iiifines terra; lectumscepiiisnotumfecit, etc. >Loaisa:
synodi affenintii', nibil iiubito t(iiin omnia in ejus C « Apologelicumfecit el Iloinanimisit... cum versibus
Apologcticoolim exstiicrint; sed quani sine felle: etiani ;cclamatoriis secumliimqiiOiietolinitraiisniise-
et aculeis a viri, quAMi Julianiiin describit Felix, r;alDelaudeRomaniimperatoris.Qnod romanusponlifex
modestissiinialqiieabjeclissbiiedeseseiitionlisorepro- Bcnedicius et
digne pie recipicns cunctis lcgcndum
diisse, suminoqiieEccieshepasloficxposita fuisse exi- indixit; alque acclamando Laus tua Deus in fines
stimanda sunl! An qui se, in epislola ad tdalium,»!- terrcvlectum scepius notuui iecit...Not. ad conc. Tol.
dignum Toletanum episcoi:mn,lil.aliii:uautem domi- xv, pag. 68*2.Qticequanquainprjoribus lolerabiliora
num et fralrem sctnciissimuinvocat : qui cjus pru- sint, iuevis tainen non carent, ac propterea incudi
dentioe, si qua: in Prognoslicorum libris ali.er qiivini denuo reddenda ac repurganda sunt. Ad Constanli-
dici oporluii dicla repiTerit, corritjenda,elucidanda,, nuni auiem Pogonatum, cujtis hoitatu Leo II defini-
atquc exornanda periuiM.il,.parcinrem cum Benedi- tioiicm et ]U'ospboneticuuisextcegeneralis synodi ai.l
clo Ecciesiai uuiversalis prcesult) Chrislique inI episeopos Hispanineiransmiserat subscribenda, nul-
terris vicario fuisse, ac miniis liberaliler atque ur- liini e binis Juliani Apologeticisperlatum fuit, nec
bane cuiii eo egisse credendus esl? Longe tanienl quidquam ad eiim attinebant; sed Acta tantum xiv
aliam ejusdem diccndi vim alque energiani fuissee Toletanocsynodi, in qua IlispaniPatres definitioniet
oporiuit, diim in generali IlUpannrum Patruni cuii prosphonetico sexiae generalis synodi unanimi om-
praecrat concionecreditos sibi popiilbsin Fidei do- niuni consensionesubscripsere.
gmate instrucret, cl maxime duiii impactaiu sibiabh (b) Escurialenses codieei'jain nobis admanum non
oeuuilis atquc obtreelaloribtis leviiatis aut crroriss suut: ivgius tamenMatritensiscirca annumut videtur
suspicionenicl maculunieluerel. Nam ei Paulus cuniii 0] 1500 exaratus sic habet : Atque imperulori adcltt-
iiifirinanlibiis coinlirnius, quique vix diseipulos adX matuto. Tractus. ejus integer hic est: « Cumversibus
horam conlrislari snsiiiiet,. iioii tanlum ipsi sibi,, etiain adclamatoriis, secundum quod et olim trans-
scd et Angelode cadis analhema interniinalur, siii miserat, de lautle Romani imperatoris : quod Roma
quis iistlein aliter quam ipse cvangeli/.averit.Atq»e c digiinel piorccipiens cinctis legendum indixil, at-
liuuculiaininrehus fidcidispiilandiiiioreinabecclesia; i; que liupci'aloi'i,ailclainando: Laus tua,jilc. > Pro •
Palribus Athanasio, iiiero yino, Aiig.isiluo;;t ;diiss De luttdeautcni Romaniimperatgris, restitui debere
perpeluo observatiini sciiiius. Qua; uos non tanlu;;i ii exisiimo : Et luude. Versus item acclamatorios, ut
pro i.istituti nostri ratione, se I cl pro asseremia at-
t- apud Isitloniiii Pacensomel Rodericuni,,;subscriptio-
que ad posleros illibaie propagania nicmoria sanc- ncs cpiscoporumintelligo; .quic<>iugularihus lineisut
lissinri tloctissiiniqiie pr.esulis Toleta:;e ecclcsiee,
i, versus, seu artynpw; scribi soleljant.
cni oliin cimeliareliee et canonici saeerdoliis hon•;-•;- (c) Non Julianei opusculi, sive Apologeiici:, quod
in nihil, ul paulo ante iiiiiuimus>, ad Conslantiniim
stati, libcnlcr iiiscrvivini-is, fnsius aliquanlo uuain
par erat persecuti siiimis. • pertincbat; sed Actorum xiv Toletanse syuoili, in
(«) Allata Rod.ericia noslro vcrba h;ec sunl ijuibus et subscriptionesIlispanorum Patrum s,:xl;c
« Apologelicuii fecil .Juliauus) el Roniani mi-it. . . geueralis Coiistantinopolitan;edefinitionietprospho-
ciiin vcrsibus eliam acclamatoriis sec.iiidum quo I et netico, quo.l iinperator optaverat, continebaiitiir.
oli:n transiniserat l)e laude Romaiti imperutoris. s. (<'/)Dictum late :de lioc superius col. 45i.
Quo.l RoMiadigne et pie recipiens, cunctis legenduni m (e) An privala Juliauus destinatione Apologeticuni
437 WlhiM HISTORICJE. 438
qrie fWlio erimideiii.concilii nomine et aucteritate ANon enim alia quam e Juliani Pseudo-Chrenico
prcesignaiuriijcurii SergiusJam csset pontifex. Quod excerpta verba producerevoluitnoleeauclor I!ignera;
quidem itihuere videtur Isidorus Pacensis. quantumvispartem ejus rotundo, uti vocan.t, partem
Plarielameh a vero abit in eo quqd Juslinianum II vero cursivo cbaraclere, quasi non cjusdem aucloris
cognomento Iihinotmetuni, hoc est, naso trunca- verba essent, typographus per errorem ediderif
tum, Constaijiini Pogonati filium, Heraclium Justi- Quod enim se e manuscripto libro sancloeJustae car-
nianum appeilat. Silent enim de hoc agnomine nrina ista depronipsisse auclor ait: non ad Higue-
Gr;eci omnes et Latini : quo tamen alicubi, scilicet ram, qui nulla fuit unquam sanctce Justoe biblic-.
apud Lucara Siculum veterem hislorieum appel- theca aut Codice usus ; sed ad etini, qui simulavit
latuiri fuisse Constantinum saltem Pogoriatum se Julianuni S. Justoe arehipresbyteru , absque du-
patrein, testimohio conlendi potest Bar.onii cardina- bio referri dcbet. Sed jam pergamus ad alia qpera.
lis (Ad ah. 685, n, 3 ). Hic est Petrus Siculus, non De Remediis blasphemiaelibellum, cum epistola ad
Lucas, De vana et stolida Manichceorum hoeresi Adrianumabbatem (d).
scripior : quem crim Latina versione publicavit De sextceactatiscomprobatioiie[ALdemonstratiorie]
primus lngolstadii MatthaeusRaderus (An. 1604); adversus Judocos:qui habet in capite, ait Felix, ora-
quemque laudattis cardinalis nunc Lucam, nunc Pe- tionem ct epislolam ad Dominum Ervigium regem.
trurn, annotante Vossio in Iibro De Ilistoricis Describit et ipse argumentum et parlitionem operis:
Grcecis (lib. &, cap. 19) vocat. Sed fefellit sum- « Est tamen, ait, idem Codex tribus libris distin-
nium virurti is, qui ci Gracca Si.culi Laiine sub- ctus. Nam primus eorum habet Veteris Testamenti
ministravit. Quaeenim Latine apud Baroniuin so- g quampiuriina documenta quibus absque aliqua sup-
nant, « de singulis e vcstigio refert (epispopusCo- puiationeaniiorum Christus Dei lilius, nonnascitu--
loniae Armeniae) ad imperatoreiii Justinianem Au- rus, sedjani natus, patule declaratur. Secundivero
gustum, qui post HeracliumConstaniinum imperii series libri decurrit per ostensani apostolorum do-
seeptra gubernavit; » Groecealiter habent, scilicet ctrinam, quac dilucide monslrat Christum inpleni-
uvhyay-itepiTOUTCOV ru>pera Upu- tudine teniporis de Maria Virgine natum, non in
fi'/.aL\ei'\ovaTLviavo>,
aeLovpaai\evaavTL. QueeRaderusvertit: « De singu- annis a principio mundi collectis. Tertii quoque li-
lis e vestigio refert ad Julianuin Augustum, qpi bri excursus sextam oetatem,in qua Christus natus
post Heraclium imperii sceptra gubeniavit. » Mi- est, haud dtibie adesse veris documentis ostendit:
nime quideni Heraclii nomine Conslarilinuni Justi- in quo quinque prccleritce'cetatissceculi, non in an-
niani Junioris patrem, ac in imperio antecesso- riis, sedpnelixo generationum limite, distinguuritur.»
rem, siguificare voluil, quod exisliriiavit Baroriius, Huc usque Felix.
Groccusauctor; sedctimJustinianosdubs, altcrunianie Exstat opus intef veterum Patrum opeia VOJii-
allerum post Heraclium imperio proefuissenosset : mine quarto, quod et olirii, ac primum lucemVide-
posteriorem hunc intellexit subindicavitqiie. Nec rat Hagenoccper Joannerii Secerium 1532 in 8° una
novum est aut iiifrequens, cum boiioillo HomerO, cum Testamcnto xn patriarcharuin filiorum Jacobi,
pseudo-historicosdormitare nostros. per Robertum Lincolniensem episcopum e Groecoin
Prosequitur idem hypobolimceusJulianus, misisse Latinuin converso. Suain huic editioni commodavit
Julianiim Toletanum uiia cum Apologetieo et ejus opcram Menardus Moltherus Atiûstanus, vetujto
cxpositionibus, caririen ad iniperatorem in laudem *- i, exemplari usus Laureritii, nioiiastelii Eberbacensis
ipsius. Quinimo et ad Sergium papam carinen aliiid. m Phenigoia abbatis, prxfalioncmque inulta curti
FsidorusPacehsis aiisani dedit. « Apologetictimfa- operis comniendaliooe adjccit. Laudavit quoque
ctum Romae (Romaiii dicere voluit) per suos legalos, olim Isidorus Pacensis iri fliie sui Chronici: « Sic
etc. Ileruni : cuiriversu acclamatonb («), secundum enim, ait, SanctissimusJulinnus Toletamis episCopuS
quod et olim trarismiserat, De laude inipcratoris, in librum [iibro], queiii colilra Judoeosde sex ceta-
millit. > Hac super lsitlori area (bone Deus!) quam tibus sacculi scripsit, dieens, ctc. > Seijuuntur vefba
sumptuose cedificavit Pseudo-Juliani architectiis! ipsius Juliani, ac post inlegrUiiiejus lestimonium i
Prohxahi quidem totitis rfeinarraiionem cum dujilici « Dehique, ait, sanctissimus et valde in lioc operae
carmirie, altero ad Jiislimaniim imperatdrem, altero pretiuni [An pretioso ?] doctissimus Julianus sic iii
ad Sergiuin paparii, lainquam Chronici partcln, ab libello inquit, quem suj^ra fali siimus. > At qua?li-
Hieronyino Higuera in riotisad Luitprandum (ad an. bro tertio huius demonstrationis continetur, anno-
688 pag. 369) exhibiluiri legimus., Quoequidem olim fum siipputaiioriem, paulo aliler digestam et eirieti-
ut coagmeiitaretur postea coipori formata, praeter- datiorem ea quaeapparet in editionibus Bibliolhecse
missa est lajnen eo immitti; et in arriiariis Tolelani sanctorum Patrum Parisiensi et Coloniensi, inven-
Promethei tamquam triincus iners relicta; e qui- tam a sc iri riis. cxemplari, annotaluni vp.luitPlrilip-
bus taridema Ramirezio (b) educta, insignemoppido pus LabbeUsin Novabibliotbeca mss. librorum, sive
figlinae Toletanae indicem atque vesligium charlis specimineaniiquarum leclionum (Pag.l edit. Paris.
impressil. Tota enim illa, qrioculi Juliana;i Cliionici 1653). Possevinum consUle in ApparatU (lom. I,
portio ab Higueiailaudatrir, e Chronico riuiic al;est. D pag. 986), Barthium lib. xix, Adversariortimcap. 14,
Quare nec praestabiiriiisei fitlem, quceet auctoii ipsi ubi et multis aliis operis vasti ac lioelissimi locis
paruni digria et inepta etiam Julianceis quisquiliis qucedamejus sanat, explicat, illussratve testimonia.
coniinisceri, visa est. Absoiutum«ane hoc a se opus fuisse anno Domini
Qiia iri cerisura, interim dum nobis de CotliceJu- 686, sub Conone pontiflce Roniano,jussuque Ervigii
liarii iirchiepiscopicarniinum aliquo proejudicatoeau- regis, testatur ipse auctor in epistola pfaeliminari
ctoritatis non alias constat, duo illa cannina, ad ad Ervigium, et in flne libri tertii.
imperatorem et ad Sergium papam, comprehensa Libruni carminum diversorum, in quo sunt hymni,
velini, tamquainsuppositilia el recentioris niaiius (c). epitaphia, atque de divefsis causis epigrammata
de tribus in Christo substantiis ad Benediclummise- ctorum Patrum Toletanor. collectione T. u, pag.

rit, iucertum esi. Conciliixv Toletani Acla nihil ha- 387 seq. inter supposita Juliano. Quinam autem
Iient nisi: « Ad quod illi (Benedicto) jam codem acclamatorii in synodis versus fuerint supra col. 435.
annosufticientercongruequeresponsumest. diximus.
(a) Male apud Sandovaliseditionein : versusaccla- (o!)Oniniiio hunc Juliani libellum periisse monet
malorios. novissimac sanctorum Patrum Toletanorum colle-
(b) Edidit hic Luitprandi opera cum Hieronymi ctionis curator T. n, in not. ad Felicis de Juliauo
lliguera nolis ad Chronicon, Anluerpiae 1611. elogium pag. xx, et Cellierius T. XVII, pag. "7584
(c) Exstant bina haecepigramniala iu noviss. san- n. 11
439 8. JULIANUS TOLET., IDALIUS BARCINON.,FELIX TOLET., EPP. 440
numerosa. Ita Felix. Andreas noster Resendius ad A quod incipit: Cur in Genesi septem, Richardotri-
BartholomaeumQuevedum scribens (a) ait se in Ger- buit Cluniacensi monacho, qui floruit xn saeculosub
mania vidisse carminum Juliani libellum, sed apud AdrianoIV papa, et imperatore Frederico I, cui ta-
hominem, qui neque unius diei usurani praestart;vo- men unicum, quotl exstaret, historicum opus Phi-
luerit. Venetiis in bibliothcca sancti Antonii, qua; lippus Bergomas (e),et Raphael Volaterranus (f) tri-
fuit cardinalis Grimani, opusculumquodtiam Juliani buere. Alphonsus Castreusis (g) SalvianoMassiliensi
Toletani ec,clesi;cepiscopi exslare docet Thomassi- eadem adseribit 'AnLr.eip.~vu . Necnon et similiter
nus (b): cui annectitur, ait, opusculum carminibus inscriptum opus edidisse olim Berlharium Casinen-
exaratum antiqiiissinio charactere. Quoe verba an sem abbatem, testes sunlLeo Ostiensis lib. i, cap.
huc perliiicanl, lectoris judicium esto. De carmini- 33, Chronici Casinensis, et Petrus DiaconusDe viris
bus ad Sergium pap.im et ad Justinianum Junio- illustribus Casinensibuscap. 12, quod Berthario hiiic
rem Oesarem directis, interini abstineinus, dum adscriptum possedisse olim D. Constantinum Cajela-
non osiendatur nobis unde ad posleros ea pervene- num, testis est Leo Allatius in Apihus Urbanis ; ct
runt, censurani atljicere. vel imnc exstare in Casinensi bibliolheca, D. Angc-
Libruni Epislolarum, plurimarum, ut ait Felix. lus de Nuce Rosanensis archiepiscopus amicus iio-
Librum Sermonum, in quo (idcm ait) est opuscu- ster vir optimus et eruditissiiuus, in notis ad Leonis
lum modicum tle vindicatione doniiis D, i, et corum Chronicon iCap. 33) moniium voluit. Forlasse [;;-
qui ad eam confugiuiit(c). De eodem argumento est men hic diversus liber est a superiore, qiiamtuinvis
liber Respoiisionuni, tle quo infra. siniiliter inscriptus. Ut ut sit, procul tlubio esse dc-
'AVTCXEICCEVCOV librum, tle quo Felix : Item librum, g bet, 'AvTotecccjvoiv opus Julianum Toletanum scri-
ait, De contrariis, quod Gracce uvrtv.etp.evo>v voluit psisse (/().
titulo adnotari : qui in duobus divisus est libris, ex Librum item hisloria:, prosequitur Felix, de eo
quibus primus dissertationes coiilinet Veteris Testa- quod Wamba; principis tempore in Galliis exstitit
menti, secuiidus Novi. S. Isidorus lib. Originum n, gestum. Inseruit historia' sucehanc historiam Lucas
cap. 31. Contrariorumque genera qualuor sunt, qnae Tudensis; ediditque cuin nofct diversi auctoris Fran-
Arisloteles anlicimena, idesl opposila, vocai. Sive ciscus Scbolus in quarto voluminc Hispania; illuslra-
•cuv.eip.evu apud Greecosii sunt loci, sivc sacra' Scri- tae; seorsumque, et Duchcsnius poslea inier Scripto-
pturce, sive aliorum auctorum qui explicandi propo- res historia: Francorum lomo I (pag. 821), in multis
nuntur, quos vulgo dicinius Textus. Sanctus Joan- autem diverse. Incipil : Solet virtiitis esst:aniinorum
nes Chrysosloiiuis homilia 39, in Genesin: "ECSETS,incitanicntum, etc. Vestigiaqueexstant, vel in prin-
ccyuTtsroi OUSEV
, TC<7>; u.pybvTCOV-nupu rh Qeiccypa.fh cipio ipso, ecqualis eoruni temporum gestoruinque
'
v.up.svo>vhoc cst, vidistis, dilcclissinii, quomodb scriptoris. « Hac de re, inquit, ut timitlis ct pigris
nihil est oliose in divina Scriptura posituni. Ex mederi possit, relationcm jireeteritcerei nostris tem-
quo proecipue tcstimonio hunc vocabuli usuin aliud poribus gestam inducimus per quam atl virlntcm
agens conlirmavit vir doctissimus ac diligentissi- subsequentia soecula provocemus. Affuit in tlicbus
mus Petrus Lambecius Ctesareus Leopoldi I iinpe- nostris Wamba, elc. » Quam quidem Juliani histo-
ratoris chronograpbus et bibliothecarius, Coiiinicn- riam in Wambanis in Toletanam urbeni ingressu
tar. de bihliolheca Coesarealib.vi, pag. 71: 'Avrtr.sip.ivu
: triumphali, et illis verbis « aelernis proscriplionibus
igitur conlraposita, sive opposita iitriusquc Testa-• *-• _ recognoscat >, tam piiore Scholi, quam posterioro
**
menti sunt, quocexplanantur, teslimonia. Duchesnii editione concludi, non recte, judicio meo,
Editum fuit jam olini absque auctoris noniine existimabimus. Julianaeum enim prorsus est, quod
Joannis Alexaudri Brassicani jurisconsulti opera ad fineni hunc in utraque edilione proescriptumse-
Basile:e 1530. Deinde ex oflicina Coloniensi Cervi- quitur; deeslque in Duchesniana, exstal vero in
corni in 8°, anno 1552, ex codice, ni fallor, Ful- Scboti alia, scd tanquam LuceeTudensis jam scrip-
densi longe autiquissimo. Parisiis quoque cuni Ju- tura sit; incipitque : Perfidorum dcnolala transgres-
nilio Africano in Cenesin prodiit. Sed Andreasi sio, etc. Quod cuicumque, vel minus attenle legenti,
Schotus JuTiano Toletano restituit, ut inscreretur statim liquido apparet. His quidem nunc primuni a
cum ejtis noniine magnoeVeterum Patrtim biblio- nobis Juliano reslitutis, Lucas proedictus sermonis
thecae Coloniensi, in cujus xv volumine nunc legilur. sui tenorem ibi tandem attexit: Et quia pr;epedicnle
Felicis quippe lidem secutiis, habuit et alium reii inaligniiatis auctore, etc. Et historiam hanc publici
spoiisorem, Samsonem abbatem in libro adhuc ineo tempore quo dieiinus juris factam esse non anim-
edito, scda Garsia Loaisa in liibliolheca Toletanae ; advertit, cum De lsstoricis Latinis scriberet Vossius:
ecclesiacrcperto, adversus Hosligesium Malacitanum l dum ignorare an ltioeinviderit, attamen prope diem
episcopum, qui sub annum 864 scriptus fuil. visuram sperare se ait (Lib. n, De H. L. cap. 27).
Xyslus lanien Senensis (d) hoc 'AVTCXSCUEVMV opus,, Hic el Pscudo-Luitpiandoargutari in mentem ve-
(a) Exstat cpistola bene docla tom. II Hisp. ut in eodem legitur exarato, Digramm. et Phit. I,
sillustralae. n.3, exstat Tuseredi cujusdam adAscaricum incertae
*j (b) BibliolbecoeVenela: pag. 9. j
D sedis episcopumcpistola hactenus, ut putamus, ine-
(c) Terna hsec qtioque Carminum, Epistolarumi dita et a nobis suo loco evulganda, in qua interro-
et Serinoiium opuscula, inter deperdita Julianii ganti de nonnullis ciica resurrectionem Christi dubiis
recenset sanctoriini Patruni Toletanorum collectio- Ascarico respondet, ini|uiens : « llli vero qui contra-
nis curator T. n, in not. ad Felic. elog.*p. xx, not. tlicuiit (nimiruin qui aflirmabant surrexisse quideni
15, atquc ilem Cellierius xvn, p. 738. n. 11. cum Chiisto resurgente multorum corpora, neque
(d) Libro IVBihliolhecrc. ad an. 1149. tamen cum eo ad ccelosascendisse, sed in terris per-
(e) In Supplemento lib. xn, mansisse iterum morittira) dicentes : Nemo ctscendit
(f) Anthropologiec, lib. xx, sub. tit. Benedictus,, in ccelum,nisi qui descendit de cceloFilius Itominis:
ejusque ordo niuliiplex. legant librum beati Juliani, non Pomerii sed Tole-
Lib. iv Adv. haereses.
(g) Prroter tani, qui vocitatur Anlicimena : qui patratus est de
(It) stiiptores a nostro laudatos, Cellierius
s his rebus quae contraria in Scripturis resonant, sed
f. XVII, pag. 738, n. 10. Du-PiniusT. V, pag. 1283 non contraria ah his qtii vigili sensu Scripturam ri-
seq. et fortassis alii lihrum 'Avrtxeip.iv<,>v Bertharioo mandam inquirunt Si anticimena ahest, currant
abbati Casineiisi adscribunt. Novissima: sanctorumo. atlAgustinuui in libro OmeliarumcataJoannem,etc,
PatruniToletaiiorunicollectioiiisciiratorT. II,p. 141,, ad cap. niniirum, sivc interrogalum 25, Libri IL
id opus cx Felice et Samsone Cordubensi adversuss 'AVTCXEIUSVCJV ex Novo Testamento et sancti Joannis
Caveum ct Fabricium Juliano asserit et vindicat. lnn Evangelio asceticum nianuoucens : quo loco de hoe
codice autcm Escurialensi aera 1085, sive anno 1047, ', argumento agitur.
411 NOTITLE HISTORIC/E. 442
nit; seu quam frigideet incogilanter (a)\ « Sanctus A ma pii quidem atque modesti principis appellationem
Julianus scripsit Vilam sancti Hildefonsi. Felix prac- obtinuil.
terea scripsit Vitam sancti Juliani Toletani episcopi. Librum Responsionum contra eos qui confugientes
Idemque adjecit Chronico, quod sic incipit: In no- ad ecclesiam persequuntur. Oportet diversum opus
mine Domini incipit Chronicon, quod sanctus Julia- hoc esse ab eo, quod appellavit Felix De vindicatione
nus composuit. Illud : Nalus est autem Witiza; alii domus Dei, et eorum qui ad eam confugiunt, de quo
trihnunt Gunderico. Nihil de additione certe hacte- supra, ejusdem tamen argumenti. Quae quidem duo
nus reperitur. Falsus est et stupiditate sua se prodit scripta pro sacrarum oediumimmunitate occasionem
planus. Julianus non scripsit Chronicon, sed de uno forsan dedere concilii Toletani xu Patribus quos in-
regis Wambanis bello Gallico historiam. At in quo ler fuit Julianus noster, de hac re, canone nempe
historia et Chronicon differant, germarius Luitpran- decimo, cavendi; cum scilicet Reccesvinthi regis
dus ignorare non potuit, quod pueri sciunt. quadam lege (quae nunc decima sexta est quinti ti-
Hic non tamen moratur in hujus loci notis pater tuli sexti libri Legis ut liber audit Wisigolhorum),
Higuera. Ait enim : « Chronicon quod nomine Wulsae minus ad religionem templorum attente aut pie san-
circumferlur, etiam est Juliani; nisi quod iliud de cituin non ita pridem fuisset.
Wiliza addilum est a Gunderico, quamquani hoc ul- Librum Missarum de toto circulo anni ln quatuor
timum tamquam incertum relinquit. > Scripsit igi- partes divisum, in quibus aliquas vetustatis incuria
tur, si fidem huic habemus, Chronicon Julianus no- vitiatas ac sciniplenas emendavit atque complevit,
ster. Ita videtur is censuisse dc Wulsae Chronico, et aliquas vero ex toto composuit. Heec Felix. Pars lgi-
hanc suam sententiam ut proferret, imposuisse huic T>tur fuit Julianus integri corporis Isidoriani (quod no-
suo Luitprando, necnon gemello ejus Juliano ad an- men vulgo assumpsit) libri Missalis, quo Mixtarabes
num 692, num. 359, de quo nos aiibi. Verba elenim jusi postea sunt de quo egimus in lsidori et Hildefonsi
illa, quae Felicis esse aut Gunterici annotat, in Ju monumentis.
liani hac qua de loquimur historia, non leguntur. Librum item, Felix tandem ait, Oralionum de festi-
Forte autem in illa sunt quaa Wulsae adscribitur, vitatibus, quas Tolelana Ecclesia per totum circulum
neque hactenus prelo subjecla fuit; sed tamen pro- anni est solita celebrare, partim stylo sui ingenii de-
priuin hoc fuisse nomen illius, qui perbrevem Go- promptum, parlim etiam inolita antiquitate vitiatum,
tborum usque ad Hispanioeexcidium sub quo vixisse studiose correctum, in unum congessit, atque Eccle-
cieditur historiam scriptam reliquit, et absque ulla siaeDei usibus ob amorem reliquit sanclae religio-
causa Juliano attribui, loco suo, ubi de Wulsa nobis nis (d). Hunc librum, et vasto quidem volumine, in
agendum erit, confirmabimus. Profecto hcecJuliani ToletanacEcclesieebibliolheca servari docuit me oliin
historia, veluti continuatio Isidorianeede Gothorum Hieronymus Romanus de Ia Higuera, historiam ejus
regibus historieo,atque Hiltlefonsi appendicis, habita adhuc ineditam Toletance urbis et regni in schcdis
fuisse videtur; imo et cum Isidorianis confusa. legenteni. In eo autem, qui penes nos est, accuralis-
Chronici etenim Exiliensis auctor anonymus Isidoro sime transcripto ejusdem bibliothecee catalogo, nihii
tribuit, et Gothorum ab eo scriptae historioeWamba- quod ad hunc Orationum librum respicere videatur,
nis adversus rebellem Paulum gesta, uli jam dixi- offendimus.
mus in Isidoro (b). Adjicienda sunt ad Felicis banc librorum Juliani
Librum Sententiarumex decade psalmorum bcati enarrationem, quoe alias de his legitur. Hujus naiii-
Augustini breviter summalimque collectum. Ita Felix •->que esse pro certo habetur.
obscura sententia. Nisi decadem tantum priniam Appendix ad librum sive additionem sancli Hilde-
psalmorum innuere voluerit (c). fonsi De viris illustribus : sive potius unicum ejus-
Excerpta de libris sancti Augustini contra Julia- dem sancti viri elogium. Quod tanien cardinalis Ba-
num hcereticum collecta. Hi sunt elaboralissimi illi ronius Juliano alteri, hoc est ToletanoeEcclesioe,non
Augustini, vel ipsius judicio ( Lib. n Retract. cap. quidem episcopo, veruni diacono, attribuit (Tom.
62), contra Julianum Eclanensem episcopum libri VIII, ad an. 657, n. 43); exstareque ait loco proe-
sex, de quibus post alios Henricus de Noris Augusti- fationis in volumine sancti Hildefonsi operum, quee
nianus noster agit lib. i Historiaopelagianae,cap. 21. in lucem protulit Franciscus Fevardentius. Manuscri-
De divinis judiciis libellum ex sacris voliiininibus pti libri, vel Juliano diacono, vel Juliano episcopo
collectum, in cujus principio, inquit Felix, est epi- adscribunt. Nec diversi sunt inler se. Julianus enim
slola atl dominum Ervigium comitatus sui tempore quum Hildefonsus ad superos abiit, diaconus adhuc
(hoc est ciiin sub Wambane comes adhuc et pfivatus fuisse refertur, unde potuit elogio inscribere Julia-
esset, ut constai ex fine, quera assignavinms histo- num diaconum. Patet id quod assumimus ex Felice:
riolee Juliani de Wambane rege in Lucae Tudensis « Post decessoris sui obituin divinae inciuorice Hiltle-
Chronico) pro eodem libello directa. Hic postea Er- fonsi a decimo septimo ferme anno Reccesvinthi
vigius adversus regem conspirans, exauctoravit euni, principis; necnon et per omne Wambanis imperii
et monasterio inclusit judiciorum divinorum secu- tempus, usqtie ad tertium regni gloriosissimiEgicanis
rus; Casilone autem filia et hoeredein uxorem tlala regis aiinuni, in levitici, preshyterii, ac pontificatus
EgiceeWambanis consobrino, justaque regnandi for- D honore consistens celebre nomen obtinuit. > Sunt
'
(a) In Chronic. ad an. 960, num. 361. Fortassis huc respexerit Felix in recensione Juliani
(b) Germanam Juliani de Wambane historiam hoc operum. Cellierius T. XVII, p. 738, n. 11, ac Du-Pi-
litulo : Liher de historia Galliee, quaetemporibus dinius T. V, p. 124. Opusculum inscribunt: Collectum
vee memoriee principis Wambce a domino Juliano Scntentiaruni c commentariis Augustini super psal-
Toletanoesedis episcopo edita est e vetustis Toletanae mos. Inter deperdita Juliani scripla; sicut et terna
ecclesiocCodicibus, cum cadeni a Luca Tudensi in- queesequunlur, nempe I. Exccrpla de libris sancti
terpolata, collatam; necnon Judicium in tyrannorum Augustini contra Julianum, etc, II. De Divinis judi-
perfidia promulgatum, cum opusculo inscripto : In- ciis, etc, III. Liber responsionum conlra eos qui
snltatio vilis Storici in tyrajinidem Galliaehactenus confuglentes ad ecclesiam persequuntur.
inedito, exhibet novissinia sanctorum Patrum Tole- (d) Missarum libri de toto anni circuio, atque al- *
lanorum editio T. II, a pag. 330. terius : Orationum de Festivitatibus, elc, quarum
(c) Sanclus Augustinus peculiare psalterium, seu utriusque Felix meminit, si quce in Missali Mixtara-
perbreve opusculume variis psalmoriiin versibuscon- bico aut alibi exstant, vix internosci potest Julia-
sarcinatum pro Monicaematfis usu et spirituali con- numne, an Isidorum aut alium auctoreni habeant.
solatione composuisse dicitur : quod tamen ad sup- Fragmenta siye eorum. gustum vulgavit cl. sancta-
positltia aut saitem ad dubia sancti doctoris scripta rum Patrum Toletanoiam editioifis curator T. II, a
.'.ovissimi eorumdem editores Benediclini rcjiciunt. pag, 526.
413 S. JULIANI TOLETANI EttSCOPI
et Codices, qui Pelici duo heec elogia, et Hildefonsi iA concibum ctini celebratiim fuerit anno 688, Idalii in
et Juliani, atlrihiiunl (a). Ediderunt lianc appendicem eo locussalis indicat antiquioris ordinationis prcero-
Lipontanus et Suriris die xxm Jiinii. Quae et exstat gativa ceteros precccssisse. Certe in huic proxime
in,CalaIogb scriptorum ecclesiasticorum, qui editus antecedenti Nationali, quod inter Toletana decimum-
fiiit ihsaricti Isidori operurri Matriiensi editione, tertiuni audit, ante quinqucnnium habito : Laulfus
uiidc Mineus adsuam transttilisse vidctur(6). diacoims ejUstlemIdalii vices egit. In xn similiter
Heurictis Canisius ex CodicebibliothececBavaricce totius Hispanice, quod in annuin 681 incidit, ejus
ms. publicavit tomo I bibliolhcceesanctorum Patrum noinen desidcratur; scd neque ullius Barcinonensis
Bigneei, Juliano riostro adjudicans, Conimciitarium exstat episcopi. Quare ab anno 674 successisse Ray-
in Nahum piophetam; attamen liiutiluin, aut vix mundo Idaliuni crcdit Puiades (Lib. vi, cap. 123 et
coeptum : quatuor enim tanturii expositionem pro- 127), vixisseque usquc ad annum 690, vel circiter
phet;ie vcrsuuni laudatus Codex continebat. Setl de (cap. 132).
Juliano hcec^satis(c). Eundcm Julio.numTolelanum antistitem laudavit
Idalins aJ nos pertinore videtur, si vera sunt quee sive elogio ornavit Felix, et ipse Toletanus post Hi-
de eo Ilierouyiiius Paulus, vir doctissimus ducentis spalcnsem(quod ex Conciliixvi hac in urbe celebrati
ab liinc fere annis, ct Frauciscus Tarafa, Slicronymi constat actis) procsul. Subjicilur vulgo id elogium
Puiades testiinonio (d) scfipluni rcliquere; plura Hildefonsi lihello De Scriptor. ecclesiast. et Juliani
nempe ipsum elucubrasse opera, e qiiihus pauca ejusdem De llildefonso appendici (g). Erat in vivis
exstanl.. adliuc anno 69i quo celebratum fuil conciliumTole-
Habemus cerle unam et altcram epislolani, qua- jj ; tanuin xvii, cui hunc inlerfuisse, subscriptiones licet
rum prior ad Julianuin directa cst, cujiis supra nien- iiitcrcidcrinl, Ro.ieiicus Toletaims docet. Hunc Fe-
lioneiii fecimus in Spicilegio d'Achpriano (Tom. I, licein Pseudo-Luitprandus Iriensem fuisse ante ali?
pag. 513).,conservata ex ms. libro Corbeiensismona- episcopuin, Julianique Chronicoii nonnihil auxisse,
sterii (c). Posleiior hanc sequiluf in eodem Spieile- coiicionatoreiiiniagnum, necnon acerrimum fidei de-
gio ad Sunifredum Narboneiisisprimic sedi-, episco- fensorem ac healce virginis Marice clientem exsti-
puin, mittens ad euni Juiiani Toletanei;primee sedis lisse, credcre nos voluit (Chronicoad an. 695et 700).
episcopl, hoc.estmetfopolitani.Prognosliconfuturis.e- Iri;e 1'uitrevera cpiscopusFelixquidani,utexsubscri-
culi.(f) In qua ejiistolaiiotanduniest parvani tuncfuisse piionibus conciliorninToletanorumxn aimo 68i,xni
urbciri, quceniiiic adeo increbuit, Barcinoiiem; si- 683, xv 088, novimus. Hunc tamen Felicem Irien-
quidem ail, « cuin devotus csseiu in bac civiiatula, sem, Ilispaleusibus inde mactum infulis, ut creda-
cui indignus pracsideo. Hunc Narbonenseni aii:,isli- mus, aliis iestimoniis pervincendum est. Quale au-
tem Siinifrediin',vocat Rodericus Tolclahus lili. 111 leni Juiiani Chronicon idem continuaverit Felix,
Histor. Hisp. cap. 42 et 15, ex eoque GallioeCliri- edoceri ciipinuis : qui nec fideni habcmus Pseudo-Ju-
tian;c auctores. Concilio qiiitlem is interfuit 'fole- liano cunileiii libelli de xu Scriptorum Vitis aucto-
tano decinioquintoprimus po,t mctropolitanos : quod re:ii jactanli (Chroniconum. 563).
(a) Notas consule Jo. Baj). Pere/.ii ad hoc Hil !e- noi'ii:n preesulum,et Gudiloeac Wamboe regis epila-
fonsi elogium in cdit. Matrit. Oper. saneii isidori pbiis, (jiut:Pseudo-ClironicorumJuliani el Luitprandi
tomo I, pag. 137. p ligiilus Juliano adscribit, agit idern cl. cditor T II,
(b) Ex.îat in Escurialensi sceculix Codice Lit. A, p :g. 585, eaque omnia ut spuria et Juliano supposita
Plut. II, n. 9. atque iri receritiore alio Digranun. ct rejicil.
Plut. iv, n. 23. (d) Lib. vi. De la corona de Catalunya, c. 152.
(c) Recusus cst hic iii propbetam Nabuin Coin- (e) Exstat in noviss. sanctorum Pairum Toletano-
(iientarius f ..II, pag. 268, novissiinaesanctorum Pa- riiiu colleetione T. II, pag. 6.
truin Tolelariorum colleclionis sub Juliani noniine: • (/') Edidit hanc quoque cpistolnm cl. Mattheeiis
queni ut ipsi adscribat alqtie asserat ti. ejus etlilio- Ayuiei'icu:<iin Calalogo Barcinonensium pracsuluni
nis curator hullurn rion niovct lapidem adversus Na- Barciuonc 1760, pag. 461, qui et plura de Idalio,
talein Alexandrum et alios. Viden ius. — De Wisi- pag. 262, seq.
gothoriim Clifoiiico qUotlWulsoenomine circumfer- (cj)Hahetur in Escurialensi seeculixiv CodiceDi-
tur, necnon de quatuor Hildefonsi cl Quirici Tolela- gramm. et Plul. iv, num. 25.
S. JULIANI
TOLETANIEPISCOPI
VITA SEU ELOGIUM,

AUGTORE FELIGE TOLETANO ETIAM EPISCOPO.
MONITUM.
ûod nos facturos promisimus, et vere fecimus in sancli Hildcfonsi Vita, ut PP. Toletanorum gesta vi-
teequehistoriarii non proprio stylo perseqiieremur, sed uonnunquam vestustiora aliorum de illis testimonia
ijrnducereniiis, qiia: firmiorem facereut fidem, id ipsum in proesentiarnm ellicimus, sancti Juliani Toletani
Vitam ex Felice archiepiscopo item Toletano transcrihenlcs, qui elogium ejus adjecit ad sancti Hildefonsi
libfrimde Viris illuslrihusjam s.Tpiuslaudalum. Neqtieenimerat cur nostram hujusnarrationi pracferremus,
qua: c:i'levaomnia lestimonia ct antiquitate et auctoritate longc superat. Ifabet cuim antiquitatis, quantum
ricsidcrari potest, cuin a Felice conscriptum sit, Juliani coetaneo, omniuinque fere quce narral oculato
icste, atque calente adhuc memoria h;ec de Juliauo scribenti. Auctoritatis vero habet non minus, cum ab eo
viio testimdnium proficiscitur qui Juliano ipsi post Sisbertum in episcopatu successit Ecclesiamque Tole-
415 VITA. m
taiiam septem annos summa cum laude gubernavil, mortuus anno 700 aul circiter. Accedil etiam quod in
hujuscemodi monumentis multum valet, non ad unum, sed ad quamplurimos mss. Codices exactum hoc
elogium a nobis in Iiiccmproferri, mire inter se coiiseutie,ijtes,in dpsignandaprcesertim ejus.Vila: chrono-
logia, ut oplime aiiiniadvertit P. Florez .topuV Hispanieesacrccde Juliano agens^cujus ediliqnem lepreesen-
tainus. Nos ergo in eo non tantum quotlcorrigcrenuis, non vidiinus, setl cjus potitis verbis nonnullos errores
de Juliani rebus profligavimus,atque quasi adhibita luce dissipavimusin notis adjeclis, quecin eo fere ver-
santur omnes. Vale.
tNCIPIT VITA,
1. » Julianus discipulus-bEugenii secundi, Cartha-• j^ sum -, non tamen desierunt a piae devotionis studio.
ginis provincicemetropolitanus,post beataememorioe ! Et dum sibi mailcnt tantum prodesse per fugarii,
Quiricuin quarto in loco proeceptoremsuum sequens,, coeperuntpostmodum proximorum salute votis glis-
uiiiis regice pontificaloculnien adeptus est : cujus> centibus niti. Erant enim in subditis docendis ope-
vid.-Iicetcivilatis proprius civis exslitit c, atque ini rosoe virtutis, in profectu eorum desitlerabiles, in
ejusdeui urbis principali ecclesia sacrosaucli bapti- servitute Dei fervenles, in desiderio decoris domus
smatis fluentis est lolus, el illic ab ipsis rudimentisj Doniinistrenui, in seniorumobedientia pnesto, atque
kifauticeenutritus. si ficri posset, ut omnium emolumentorum obtine-
2. Deniquedtim ad puerilis lormcedevenisset;ela- rent virtutum, animisferventioiiliusstudebant. Igitur
lem, sanctoememorioecollegcesui Gudilanis levitce : divinprumjudicioruni dispensatione, sancleerecorda-
ita socialivinculoest imiexiis, et individueecharitatisi tionisGmlilatliaeonussexto Idus Septembris funesia;
unione conjunctus, ut et ambos inviolabilischarilas; mortis eventu, anno octavo Wambanis principis sub
unum csse ostenderet, et unitas in ambobus pracfixa digna (.on.fessioneDei clausit supremum curriculum;
non duas animas, sed unam his inesse monstrarct. cujus corpusculum in mouastcrio S. Felicis, quod
Tanta itaque erat inter eos adeptce unanimitatis este Cabensi in villula dedicatum, dilectissimi socii
cpmmujiio,ut secundum Actuum apostolorum hi- B sui exhibitione honoriflce requiescjt humatum.
storiam in duobus corporibus unum cor tantum pu- A. Postejus itaque discessum aliquantula interca-
taretur el anima una : sistebant quippe in consilio pedine temporum, post sanctae memorioe Qiiiricum
pravidi, et in definitioneuni, in laudabilioperatione idem egregius Julianus prcefatceurbis est rinctus pri-
concordes: quique divinoalflante Spiritu theoreticoe, matu, tanlo laudis titulo praedicandus,quanto diver-
id est, contemplativcequietis, delectati sunt perfrui sarum virlutum ope suffultus,suis temporibus miriflce
bono, et monasticoeinstitulionis constringi repa- composuit Ecclesiam Dei. Quinimo ut ex quo tem-
gulo. pore clarescere coeperit,per hunc textrinum et lelam
3. Sed quia aliter in superni numinis fuit judicio, stamine pice relationis pandani. Post decessoris sui
corum e.st nihiiominus fruslrata devotio. Quanijuam obitum divinee memoriae Hildeforisi, a decimo se-
lainen minime peregissent desiderali itineris cur- ptimo ferme anno Reccesvinthi principis, necnon et
a In ipso vestibulo multorum error occurrit, qui nihil omninocommemorat..Caveatitaque lector,
que
Jutianuni nostrumjPomeri«mappellaium,eumdemque ut facile Isidoro Pacensi credat scribenti Juliunum
cuni Jtiliano Africauo fuisse putaverunt, nomiiiis e.Judceagente, quasi rosam inter spinas, ortum fuis-
siiuilitudine decepli. De quo vix jam hoc tcmporo se : e qtiibus enim monun),entisillud acceperil,,adhuc
monendusest lector vel minimus eruditus, qui quan- ignoramus. Forsan autem Pacensis in hoc olfenttit,
tum inter utrumqiie distct non ignorabit. Juliaiius ptG yti in jnullis alii:, qu;e de S. Hilricfonsoscribit, hi-
siquidem Pomerius e Maujulania Afric.ceprovincia storicus cceteroqui veritalis studiosus.,Nisi illud cre-
oriuridus, sub Marciano imperatore floruit medio dere njaliinus fiiisse norinullos qui, quod exsliterit
seeculo v, scilicet duobus onte Julianuin noslrum in Hispania Rabbi quidam Poinerius sive Pomarius
seeclis: itaque non semel ab hoc laudatur ille in dictus, quo cognoniine Julianum nostrum falsoab
libro Prognostieon, cujus libri similem alium suh aliquibusappellatumsuperius dixinius, nunc propter
eodeintitulo conscripsisse Africanum dicitur : unde hujus cognoininis cum Judaei nomine aflinilatem,
error tle utriusque iiitlisliiictionemirilice confirinatus Judaeum eliam Julianum no^lrum creditlerint, ex
est. Lector itaque, si sapit, utrumque distinguel, at- turpi errore, Aitfit, lurpiorem alium clicientes.
que a S. Juliano Toletano cognomen Pomerii falso d Qui S. Julianum -n;onachisannumerarunt, ut
illi ascriptum avertet, qnod in mss. saeculoxn anti- Arnoldus Wion in Ligno vitae, et .Hugf) Menardus
quioribus frustra requirct.,, in MenologioBcncdictino, forte in haecFelieis verba
t' Sanctum Eugcniuiii,'quem nos terlium compu- nuaquani intenderunl animum, qiiibus apertissim.e
lamus, prceeeplorentS. Juliani fuisse, tcstatur ipse testatur, , nipnaslicam vivendi rationcni in vqtis ha-
non semelin opere Prognoslieon,pag. 58 et 59, liLs buisse; repuguante leuneiiDeo, alquead aliutj, vitae
verbis : Prttceplor nosler sacer Eugenius. Quare vero et conversationis genus .evpcaate, votbruiii sudrum
eum seeuntlum appellel Felix, vix erit quem lateat. nunquani compotem
NempeGothis houiiniiius iguolus fuit S. Eugenius factum,[uisse
,e OcLavo(non deciino, ut ait Papebroc|iip,s) ab
primus EcclesieeToletana: parens atque fundalor, urbe Toletana niilliario.iid australeni Tagi ripaxn,
quem Gallia decem fere sceculis,nos vero sexcentis D locus est Valdecuba noniinatus, qucm hjc a Fclice
el amplius abhinc annis colimus, quemadniodum ex
Joanne Bapt. Perez adnotavimusad librum tle Viris tanta signilicari, arbitralur idem Papebrocbius. Sed in
itlustritras. ' tcuiporuni loiiginquitale, siniul et locoruni no-
~ PraeterJuliani Toletum niiiiunjqueperturbalione, sicut non est tlillicile mille
patriam, quam aperlis- coiyecturas facere, ita pronum esl deeipi.
Minehoc loco dicit Feiix, de ejus genere pjareutibus-
W S. JULIANITOLETANIEPISCOPI U8
per omne Wambonis imperii tempus usque ad ter- A rel, et hominibuspropler Deum, si fieri potest, de-
tium regni gloriosissimiEgicanis regis annum. in vota satisfaceret mente. Tanto nobilium praeeeden-
levitici, presbyterii ac pontificalus honore consi- tium virorum dignis meritis cocequans, quanto ab
stens, celebrenomen oblinuil a. eis in nullo virlutum corpore exstitit infimus h.
5. Fuit enim vir timore Domini plenus,prudentia 6. Ecclcsiasticositaque bene habitos ordines in
summus, consilio cautus, discretionis bono praeci- sui regiminis sede sollicitioricura servavit; vitiatos
puus, eleemosynis nimium deditus, in revelatione utiliter subcorrexit: minus habitos pruricnli dispo-
miserorum promptissimus, in suflectu oppressorum sitione instituit, ac de olflciisquani plurima riulcifluo
de.votus,in interveniendodiscrelus, in negoiiis diri- sono composuit. At nunc, quoniam sancli Spiritus
mendis slrenuus, in providendisjudiciis acquus, in ubertate repletus, ct irrigui fontis affluenlia pnedilus
sententia parc.us, in vindicatione justitice singularis, fulxit, summani librorum ejus, quos per cum Deus
in disceptationelaudabilis, in oratione jugis, in divi- ad utililalem Ecclesiaesuee dcpronipsil, istinc lector
narum laqdum cxsqlulionemirabilis. Quodsi forsan addisce.
in offlciisdivinis quidquam, ut solet, difficultatisoc-
7. Conscripsit etenim librum c Prognoslicorum
curreret, ad corrigendum facillimus,pro sacris lumi- futuri seeculiad beala: memoriae Idalium
nibus vehementer admonitus, in dcfensioneomnium B " cpiscopum
habentem in capilc cpistolam, qure ipsi
Fcclesiarum eximius, in regendis subditis pervigil, direetum,
est directa, et orationem. Cujus Codicisopus dis-
in comprimendissuperbis erectus, in sustentatione
humilium apparatus, debita auctoritatc munificus, cretum in tribus libris habetur. Ex quibus primus
humilitatis bono ac de origine mortis humanae esteditus; scctmdus de
amplectendae opiinus, generaliter animabus
universa morum probilate conspicuus, in pietate defunclorum, quomodo sese habeant ante
ut non esset cui in constituto non suortimcorporumresufrectionem; tcrlius desupreina
nlHuens, augustiis Item librum respnnsionum
subvenire vellel; ita unius charitatis exuberans, ut corporum resurrectione.
ad quem supra directum in defensionem canonum
non a se boni quidpiam cuique postulanti ex chari-
Christiana mancipia
tate prccstarcdesisteret: sic denique se Deocharum et legum, quibus prohibenlur
infidelibiisdeservire.
maluit exhibere in omnibus, et preestabilemhomini- dominis
hus cunclis ostenderc, ut et illi usquequaque place- 8. Item d Apologeticum iidei, quod Benedicto
« Si lector cxpendatlempus a Juliano in inleriorum internae pietalis sensus quibus interdum animo af-
ordinum gradibus exactum secundum Felicis tesli- ficiebatur, in riivinarum rerum meditatione deflxus,
inonrum,anlequam ad episcopalumassumptus fue- legat attente ejusdem epistolamari Idalium Barchino-
rit, deprchendetprofecto ante annum 667, quo su- C nenscm episcnpum,cjus opusculo,quodPrognosticon
premum diem obiit S. Hildefonsus, Juliaiium iu futuri saeculi iiiscribilur, procflxani.
diaconatusgradu constitisse, quippe qui ab eo tem- c Hic liber ipsc est proxime a nobis laudalus, omni
pore in levilici, presbylerii ac pontificalus lionore nostra commendationemajor, quemque oiniiimnpri-
clarere ccepit. Quo magis mirabitur, qui scribi po- muni edimus.
luerint qua: in breviario ecclcsice Bracharensis, 11Hoc primum Juliani Apologeticumnon exstat.
novissimeaucto anno 1708,legunturad tlieni8Martii, Erit tamen operae pretium intelligere quitl in eo
in lectionibussecundiNoclurni, quibus VitaS. Juliani continerelur, quaqueillud occasione scripium fuerit.
Toletani contiiictur. Dicitur enim Julianuni, ante- S. Leo papa hoc nomine secundus miserat in Hispa-
quam ad EcclesiamToletanam accerserclur in Qui- niam acta concilii vi generalis Conslantinopolitani,
rici locum, Bracharensi totos 13 annos pracfuisse, una cum epislola ad QiiiricumToletanuniantistiiem,
ipsumquc eiiintlemcsse Julianumqui concilioin Bra- quem vivum credebat anno 682, sed qui jam ante
charcnsi suliscripsit his verbis : Ego Leodicisius, duos annos e vivis cxcesserat. Miseratautem eo fine
cognomenloJulianus. Nullaiii adbue vidimusfabulam ut ab Hispanioccpiscopisprobarentur, anathemaque
ineplius conflclain, minusque cum hisLoria:vcritate a Constantiiiopolitanis Patribus in pestiferam Apol-
cohecrentem. Si cuiin trcdecim annis anle Quirici linaris baeresinilatuin eorum suflragiis magis nja-
obituin cpiscopus Bracharensis erat Julianus, id sci- gisque conflrmarelur. Epistolam Leonis Julianus
licet vivente atlhuc Hildefonso contigisse oportuit. Quirici successoraccepit exeuntc anno 685 aut in-
Al vero lestatur Felix, post hujus excessumin levi- eunte 684,quotempoie recens tlissolutumfuerat con-
tici cl presbyterii gradibus stelisse. Deinde octavo1D ] ciliumnationaleToletanum xm. Julianuscrgo impos-
Wamhceregis anno, Toleti degebat Juliantis, ubi sibilc reputans, ut anni tempus erat, media nempe
lamiliarissimi sui Guriila:lcvitoclimus curavit: con- hieine, caque rigiriissiiua, Patres denuo cogcre, in
liliuiii auleni Bracharcnse in ante trcs annos cele- suam uniimqucniqueprovinciam jam dimissos, si-
braium fucrat; oclavus cnim regis Wambasannus> mul vero cupiens interea S. pontifici satisfacere;
incidit in annum 679. Concilium vero illud celebra- dum novum cogeretur concilium, hocce primum
tuin fuit anno 675, ut notum est. Ad heccqui proe- Apologeticumconscripsit, Romamquedirexit, in quo
dicto concilio suhscripsit, non Julianus nomine, sed1 etsuo et lolius llispaniaeEcclcsiaenominc testabalur
LeotlicisiuscognomcntoJulianus appcllatur. Setlne- acta concilii generalis suscipere, omniaque in Apol-
queprcediclusLeodicisiusunquaniintei' sanctosviros> linaris errores jacta anatheniataprobarc, significans
rclatus cst. Restal crgo ut apertissimum crassissi- simul quid de Christo Domino sentiret, ac firma fide
nmniqueerrorcm esse dicamus; queirierrorem opta- crederet univcrsa Hispaniarum Ecclesia. Atquc hoc
renuis ab his corrigi quorum est invigilare ut ini ipsumApologeticumest quod Patres concilii Tole-
sanctoruni historiis quae iii ecclesia lcguntui' unai tani xiv, eodein anno 684 habiti, num. i lnudarunt
veritas tlominetur, fabulaequeonmes quam longis- unaniniesquecompiobarunt. Dicil autcni Felix fuisse
sime absint. ad Benedictuiu papain directum , quoniam S. Leo n
14Papce! Quantus vir apparet Julianus in hacFe- ipsoanno 683, paulopostdatam epistolam,adsuperos
licis narralione! Nullaprorsus virtus, sive privatam,, evolaverat: sedebataulem Romaepro illo Benedictus
sive publicam vivendi rationem specles, in eo desi- eo nomine U.
rierabatur. Qui vero singillatim cognoscere velitt
m VITA. 450
Romaneeurbis papaedirectum est. Item aliud a Apo- A qui ad eam confugiunt. e Item librum de contrariis,
logeticum de tribus capitulis, de quibus Romanae quod Groece'Avrexecctsvcov voluit titulo adnotari, qui
urbis prcesulfrustra visus est dubitasse. Item libel- in duobus divisus est libris: ex quibus primus disser-
lum b de remediis blasphemicecum epistola ad Adria- tationes continet Veteris Testamenti, secundus Novi.
num abbatem. c Item librum de sextceaetatis com- 10. Item ' librum historiae de eo quod Wambce
probatione, qui habet in capite orationem et episto- principis tempore Galliisexstilit gestum. Item librum
Iam ad dominum Ervigium regem. Est tamen idem sententiarum, ex decade psalmorum B. Augustini
Codextribus libris distinctus. Nam primus eorum breviter summatimque collectum. Item excerpta de
habet Veteris Testamenti quamplufima documenta, libris S. Auguslini contra Julianum hcereticumcol-
quibus absquealiqua supputatione ahnorum, Christus' lecta. Item libellum de divinis judiciis, ex sacris
Dei Filius non nasciturus, sed jam natus patule de- voluminibuscollectum, in cujus principio est epistola
claratur. Secundi vero series libri decurrit per os- ad dominum Ervigium, comitatus sui tempore pro
tensam apostolorum doctrinam, quee dilucide mon- eodemlibello directa. Item librum responsionum con-
strat Christum in plenitudinetemporis de MariaVir- - tra eos qui confugientes ad ecclesiam persequuntur.
gine natum, nonin annis a principio mundi collectis. 11. Item s librum missarum de toto circulo anni,
Tertii quoque libri excursus sextam aetatem, in qua B in quatuor partes divisum; in quibus aliquas vetu-
Christus natus est, haud dubie adesse veris documen— . statis incuria vitiatas ac semiplenas emendavit atque
tis asteildit. In quo quinque proeteritaeaetates saeculi complevit, aliquas vero ex tolo composuit. Iteni li-
non in annis, sed praeflxogenerationum limite, distin- brum oralionum de festivitatibus, quas Toletana
guunluc Ecclesia per totum circulum anni est solita celebrare,
9. - Item Iibrum carminum diversorum, in quo partim stylo sui ingenii depromptum, partim etiam
sunt hymni, epitaphia, atque de diversis causis epi- inolita antiquitate vitiatum, studiose correctum in
grammata numerosa. Item librum plurimarum epi- unum congessit, atque EcclesiaeDei nsibus ob amo-
stolarum. Item librum sermonum, in quo est opus- remreliquit sanctae religionis.
culum modicumde vindicatione domus Dei, et eorum 12. h Prcesulatusautem honorem et sacerdotii di-
a Quoniam de primo Apologeticolocttti sumus, - Carminum, epistolarum et sermonum volumina

etiam hujus secundi conscribendi causa, quam indi- universa periere, una cum opusculo de vindicatione
cat Felix, aperlius exponenda a nobis esl. Nempe doinus Dei : quorum voluminum jactura eo magis
acccptopriiiio S. Juliani Apologetico, cuni coeterain dellendaest quod ex eis, epistolis prcesertiui, multa
eo contenta probasset Benedicius II, pauca quacdamC ( et egregia monumenta peti possent ad illustrandam
illi minus placuerunt, quoe comitor humanissinieque ecclesiasticam illorum tcmporum in Hispania disci-
per certuin homincm, quem cuni mandatis suis atl plinam. Forsitan ex illis (neque enim aliud opuscu-
Hispaniam misit, Juliano signiflcanda curavit. Eo- lum occurrit, ad quod spectare possinl) desumpta;
rum autem summa erat quod Julianus scripserat vo- sunt haeduae sententiae, quas sub Juliani nomine Iau-
luntatem in Deo gignere voluntatem, sicut et sapien- dat Alvarus Cordubensis in epistola 10, quee est
tia sapientiam : deinde quod in Christo Domino tres episcopi ad episcopum, inter editas a P. Florez tom.
substantias assereret,et alia duo capita, quaeomnino XI Hisp. Sacr., pag. 158, his verbis : «Insani capi-
ignoramus; quce omnia S. pontifici aut obscurius tis censetur esse et vani, qui illic pedes erexerit,
dicta, aut minus caute prolata videbantur. Qua de ubi capitis ratio non suaserit; t et pag. 163, circa
re admonitus Julianus noster, ut erat orthodoxce finejn : « Non minoris est providentice necessitati
fidei, veritaiisque studiosus, multaque doctrina imminenti consulere, quam plenitudinis discretionis
abundans, continuo responsionem adornavit, quam gubernaculum adhibere. » Sicut et illa alia a Sam-
Apologeticumsimiliterinscripsit, in qua lam dilucide sone abbate laudata in opusculo a Florezio eodem
sapienterque sensum aperuit quo prcedielas senten- tomo edito, qucefolio 386 legitur : « Pro lidenolle as-
tias pronuntiaverat, idque tot, tamque luculentis serere, id ipsum est quod negare. »
SS. Palrum testimoniis confirmavit, ut plane evice- e Hunc de contrariis librumin duos divisum, ut ait
rit, se non aliud, neqtie aliter quam Augustinus, Felix, habemus integrum, antea jam editum, nunc a
Cyrillus et Isidorus, fuisse locutum; adeoque nihil ~ nobis recusuin cumaliquarum interrogationum adjec-
esse iu sua „'onfessionccensura vel reprehensione TJtione.
dignum. Qua responsione apud Romanumpoiililicem - Exstat hoechistoria de gestis Wambae regis in
id quod optabal assecuius esl, ut omnemerroris cu- Gallia, a Juliano conscripta, atque post alios a uobis
juscunque suspicionem a se ainoveret, doctrinamque accuratius edita. De qua, sicut et in superjoribus,
suam velut orthodoxam atque catholicam illi appro- legendccsunt preeviceadmonitiones nostroe. Verum
baret. Itaque propter eam mirifice fuit deinceps ab coetera quatuor sequentia opuscula, a Felice recen-
eo laudatus commendatusque, ut asserit Isidorus Pa- sita, iniquum edaxque tempus invidit et nobis
censis. Nemo ergo miretur quod Patres concHii To- eripuit.
letani xv, anno 688 ex universa Hispania congregati, * Missaset orationes a Juliano vel confectas, vel
post editam fidei confessionem, Apologeticum hoc a emendatas, Missale absdubio Mozarabicum conlinet.
S. Juliano ante duos annos Romam missum, nedum Quoenamvero illeesint, praeter eas quas edimus om-
legerint, sed et communibussuffragiis probatum ac- nino nos Iatet; itaque non potuimus eruditorum vo-
tis ipsius concilii fere integrum inseruerint, quo ejus tis hac in re satisfacere. Earuni namque fragmenta,
doctrina magis confirmata ad posteros traduceretur. quaeabJElipandolaudantur in suis epistolis, consulto
Itaque nosex ipso conciliotranscriptum inter genuina hic omittimus, alibi recudenda. Quo in IOCO nobis in
Juliani scripta edimus. animo est otiosius inquirere, utrum Elipandus
b De remediis blasphemioeliber periit omnino. suorum verba subdole corruperit,
c De comprobationesextce ajtatis adversus Judaeos prcedecessorum
necne.
opusculum exstat, non semel recusum, tandemoue ~ hNon poLuilS. Juliani pontificatuschronologia cla
liobis. rioribus notis designari, neque ad praefigendamini-
451 S. JULIANI TOLETANIEPISCOPI 452
gnitatem annis decem obtinuit, mense uno, diebus A vitaeclausit extremum, acsicinbasilicagloriosissimcu
septem. Quiqueetiam inevitabilis mortis praeventus sanctaeLeocadieevirginis sorte sepulcrali est tumu-
occasu, anno terlio Egicanisprincipis , pridie Nonas latus.
Marlii, aera seplingenlesima vigesima oclava, diem
lii ejus exitusque dicm hoc Felicis lestimonio aper- passi sunt, qui inde in externarum Ecclesiarum anti-
tius ulluin desiderari poterat. Sic ergo sluluimus. quissima Maiiyrologia(luxeril, poliusquamin ipsam
Diemviloe extremum clausit Julianus pridic Nonas Ecelesiam Tolctanam, « quoefeslinn S. Juliani (si
Martii (scilicet die vi) ;era 728 (hoc est anno Dom. Papebrochium audinius) die octava Martii colendiim
690), postipiam decein annos, mcnsciiiuiiuiii diesi[ue assumpsit,
»
priiisquam aliquid de ipso Felix scribe-
septem in episcopatu exegcrat. Apertc crgo colligi- ret. Quam vellemus, ut rei sane admirabilis vir
lur episcopumconsccratuin fuisse anno 080, riie 29 plane tloclissimus prodidisset monumenta! Habere-
Januarii. Nanique si ab bac die computaveris annos mus insignem lautlandi Juliani materiem, quod
deceui, mcnsem unum, riies septein, redibit tlies ob- nempe ante decem post obitum annos (ante quos
itus a Felice designalus. Quaeomni.-,cu; : ex Felice, Felix, qui vix anno 700vivebht, hocce elogliim con-
ut vides, teste ouinium locupletissimo, exprcsse descripsit) soleinni in Ecclesia Toletana rilu ejris me-
riucuntur, tum mirc niler se el cum toLa illoruiii moria' dies sacra designata ftierit. Sed vero ipsius
leniporuin historia conveniunt. Naiiiquuannus 680 Felitis sileniiuin liujiismodi coinnieiitumevertit, el
lertius fuit ahsdubio Egicanis regni, quod a tiic 21 ex antiquissimis hujus sanclac Ecclesice Breviariis
Novembrisanni 687 suppuLariccepit,qua nempt: die H « contiarium apertissimc evmcitur, in quorum nullo
rcx inauguratus est. Dcinde quod auno 680 Ju- anie sa:culumxvi conscriplo dies Juliano sacra repe-
Iianus Tolctanaui sedem jam obliuercl, apertissime rittir : atlcout prima de S. Juliano commemoratio
evincitur ex concilio Toletano xn, anno 681 cele- Toletanis fastis inscrta illa sit, quce anno 1500 in
brato, in cujus capitc primo asscrunt Palrcs, Vvani- Missali Mozarabicoedita est. Itaque suspicamur,
bam, cum regium diadcma deposuisset,Juliano Tole- nec lemere oninino, propter alicujus Coriicis lectio-
lanee seriis cpiscopo tlcniintiassc, ul Ervigium in ncm, qui in Jtiliani clogio diem obitus suj octavam
rcgeni ungercl. Al sceplri regii riimissioa Wamba Marlii habebat, cum de conscribendo illius officio
anrio 080 tacta est : lunc ergo Julianus Toleti episco- ecclesiastico cogitatum est, preedictumerrorem in
pus seriebat; niinime cnim regis uiiclioueni nisi ab Breviarium Tolelanumirrepsisse, de quoemendando,
cpiscopocxegisset. Diein vero consccralioni cjus at- tanquam non niagiii momenti, ncque hactenus satis
Iribuimus 29 Januarii, propter diem obitus ejus scx- dcmonstrato alquc apcrloi, non est curatum. Quod
tani Marlii a Felico riesignatam, tle :jiia temere dubi- tanicn aliquando, si Dominusvoluerit, fiet, omnis-
laremus, conscnlicntibus omnihusFclicis Codicibus, quc occasioliic impingendi caetciis auferetur, quiad
quihus et Loaysa, et Ecclesiae Tolelaiire calalogtis Papehrocliiiexempluni lanluni Ecclesioc nostrcehoc
Usuardiqiie Marlyrologiumcotisonani, in.uper eliam loco trihuerunt, ut ex ejus consueludine,quam anli-
Roiiianuin correclum, auctore Pisa , el si Tauiayo quissimam credidcrunl, Juliaiiuincelebrandi oclavo
credimus, Breviaria aniiquissima, Zaiiiorense et ldus Marlii, vel vetustissimos codices, potius quam e
Carthaginensc. Non cst itaque autlienriusAmbrosius contra, cmend.ire maluerint. Ununi rcliquum est,
Morales, qui vitiato Codiceusus conlideiiler asseruit C( de quo niliil aFelice cst adnotatum in elogio, a nobis
certam diem initii pouliticatus Juliani, omniuo nisi iinllo jurc preetermiiiendum. Nempe conciliorum
temerc designari non posse, nequc amplius quam Toletanorum niinicrus, quibus Julianus jam cpisco
novein aiuios, quatuor nienseset quinquc sexve riies pus snbscripsisse compenlur. Fuere aulcin illa ab
in Toletana cathedra sedcnti esse allribuenrios : uti- anno 680 usque ad 090, quoad superosauiii, quatuor
que contra Felicis lestinionium, qucm urroris accu- celebrata , quibus omnibus non solum interfuit sed
sat. Neque nos conimovet quodEcclesia nostfa Tole- et pnefuit, !|ii;m;iiiiiex siibscripiionuniloco colligere
tana Juliani incmoriainad diem octavam Mariiinunc po:Siimus. Seilieei concilio xn anno 081, xm aiiiio
recolit, non sextam ut oportebat. Valentenim magis 683, xiv anno 68i, xv anno 688. Equibus, si xiv ex-
apud nos antiquissima moniinienta supcrius laudala, cipiasprovinei.de, reliqua fuerc nationoiia. Qualcs
licdiun externa, sed cl domcstica simul, quale cst veroin liujiismodicnngrcssibusJuIiauiparlcs fueriut,
ipsiris S. EcclesiccToletaneecataloguspracsulum, in quaniuiiique aputl iliorum P.ilres atictoritate et do-
quo dies sexla Martii, non octava obitus S. Juliani clriua valucril, non nieliusquaiiilegendis eorum actis
dcsignatur : qui dies constanter legitur in omnibus cognoscipoleiit : in quibiisquantuui Juliani senten-
Marlyrologiis ad iisqiie illud Baronii, an!e quod, ut liis, dictis scripiisque dcferrcnt, concepiissimisver-
asserilPiipcbrochius, nulluin est quorinon eadem dic bis iioiisemel (cstanlur, nosque in supeiioribus notis
sexta'exhibcat Juliani nieinoriani. Non ilaque Fclix, de ejus Apologeticoloquentcs, satis indicasse pu-
non ejus librarii in die sexta desigiianda erroreiii D tamus.
ADMONITIO IN SEOUENTEM TRACTATUM.
Damus primum locum, lector optime, huic opusculo,quod Wpoyvuarixavfuturi swculi inscripsit aucter
cjuS S. Julianus, propterea quod poslremis licet vitocsure Vuiporibus elaboratum, cocterasejus lucubratio-
nes longe anleceUitcum argumenti dignitale, tum rioctrina: prceslanlia. Res siquidem perlractat gravissi-
mas per sese, et quibus nihil fere est in homimiiuvita, universaqueIheologiamajus. Quid enim sublimius,
quid augustius, ac prope dixerim divinius, qunnr dc animorum noslroruin statu lum mortis lempore, tum
mortem anle judicium extremum, tum deniquc in ipso judicio quocslio?Prognosticum omniuni absdu-
>iojucundissimum, et fruetuosissimum, cujiis cognilionc iuillnm non dclcctari quammaximeoporteret prce
{>ost
inanibus illis popularibus divinationibus, qtiibus homines ctiam niinime vulgares sacpissimecapiuulur. -Ne-
«pie vero niinus scilu digna sunl quamplurima alia, quoc in praedictiargumcnti traclaiione precstringit: de
providentia, et proeriestinationcdivina, tle pcccato originali, dc haptismo parvulorum, de officiisangelorum
c.i-gahomines, de orationibus et oblationibus pro riefunctis, de pia cadaverum humatioiie, 'de igrie infcr-
nali, de pcenis purgatorii, etc., quce omnia quanti siut niomenti nemo nou videt.
453 PROGNOSTICONLIBRI III. — PRJEFATIO AUCTORIS. $$>
Jam autem ratio in eis exponendis adhibita non parum habet commendationis. Nam et argumentum
est porspicue congruenterque in tres libros Jistribuliim juxta triplicem animorum nOslrorum statum,in
morie, post mortem usque ad judicium extremum, et in ipso judicio; deinde unusquisque Jilier in mui-
tipiices ac jucundissimas quaestiones (quotquot fere de proposito argumento institui possunt) divisus cst:
quavtamenaucfof itadiSsolvit, utperpetuis sanctorumPatrum.antiqiiorumserilentiisusus/riiliilproisu.spraeter
eorrim eftata de suo se addere velle profiteatur. Genus scribendi, sicut prudenlissimum, et in loco tutis-
simum, sine Scriptura sacra, Ecclesiaeve trariilione atque auctoritate nihil de religione concludere, ita
simjularem animi inoderationem demonstrans, eo magis prcedicandam, quo in virum cadere intelligimus,
in oniiii disciplina versatum, et in re prceseriim iheologica erudiiissiniui», quique jugem veterum leclio-
riem, ac pene infmitam memorice vim, crim ingenii acumine, scribendiqrie facullaie miiiime vulgari con-
jungeret. JDignuspropterea quem cum doctioribus, sanctioribusque preedecessorum suorum conferamus,
ue illos dicamus quodammodo superasse.
Quo lbco, qua occasione, et ad quem hujusmodi opusculum scriptum fuerit, supervacaneuin est comme-
moraxe, cum omnia abunde exponantur ab ipso Juliano in epistola (quce opusculoeidenijireefatioriis loeo
prcemitlitur) ad Idalium Barcinonensem episcopum, virum satis doctum, et' egregie pium;qui Juiianum
Tqletanum ve/ut omnis dbclrinee virtulisque magistrum colebat.
Quo vero anrio, nori est ita facile definire. Quod si conjeetura aliquiti assequi possumus, ad annum 688
vet'689 ejus scriptio ieferenda videtur. Narrat eriim Julianus eriatam hujus disputationis occcisiorieiriei
mutuo colloquio habito cum Idalio, cum hic Toleti sub Paschee tempus versaretur. JdaliUm vero non
constat Tolelum venisse, prccterquam ad concilium Tolelanum xv, quod anno 688 celcbratum est. Acce-
dit quod eodem ipso anno rex ad bellum profeclus dicitur, cum Julianus de absolvendo opusculo cogilavit.
Quod de Egica rege iifterprelamur, cum Ervigius ejus pr;edecessor .pacis sliidia perpetuo secutus sit. At
Egica, qui jam exeunte anno 687 regnum esl adeptus, belluni suscipere non valuit ante arinum 688. Ut ut
sit, in postremis Juliani lucubrationibus heecprocul dubio reccnsenda est.
Quarto jam (quod scierimus) prcela subiit hic tractaius. Priino Lipsioe anno 1S36 cura Joannis Co-
chloei; secundo Parisiis anno 1554 ex ms. Andreee Resenriii, ut asseritur. Tertio Duaci arino iSQi pro-r
curante Boetio Epone," in academia Duaceiia professore regio : eotlem pio consilio, quo! Joannes Co-
chloeUsante annos 28 usus fuerat; nempe ut hoc veteri monumento, religionem ab hoeretieis impudenter
impetilam defenderent, opppnenijo illorum temeritali ac novitali, in unius hominis testimonio, qui sce-
culo scptimo vixerat, totius retro antiquilatis doclrinam circa praecipua controversiarum capila. Qua de
re digna est quae ab omnibus legatur supra lauiati Boetii Eponls preefalio ad Pliilippuni II Hispania: re-
gem.ejus edilioni pracfixa, quae pneter sumniam pietatem et eloqucntiam qtiam prae se feft, niagnam
continet Jaudem el operis et auctoris. Onines hac tres ediliones eo pluris X'Stimandse sunt, quod cx di-
versis Codicibusmss. sint expressae, adeoque sibi muluo luccm aliquando adferant. Namque illa alia quar-
ta, quam significavimus, ab editoribus BibliotliecocPatrum profecta, riihil per se habet commcndationis,
quippe queead exempiar Duacenceconformata est.
Jam autem accipe, quid nos in hac nostra preestiterimus. Cum nullum Codicem antiquum ad inanus
habuerimus (ille nanique, quem vitlil Ambrosius de Moralesin monastcrio Cisterciensiuin de la Espina,
deplorando illo incendio absumptus est, quo toiuiii monasteiiuni arino 1731 conllagravit) ediiioncs duas
Lipsiensem et Duacenam inter se diligenlcr contulimus, cx qoibus neulram perpciuo seculi suriius, sedex
altera alteram mutuo emendavinius, si quando aperte peccant. Interea variantes utriusque lcctiones de-
sciipsimus, et propria loca, unde saiictoruni Patrum sententioe verbave dcsumpta sunt, quoeque auctor
minime indicavit, diligentei'inquisita atque collata designavimus, anriotantes si quid edita a liostris tlis-
creparent. Quoetamen opera nostra in sancti Eugenii et Juliaui Pomerii testimbnfis nequiriquam fuil. Pe-
riere enim absdubio opuscula in quibus Julianus laudatas sententias perJegerat: cujus tainen diligentise
haec fragmenta debemus.
TOLETANI EPISCOPI
pporNiiZTiicnN FUTURI SJECUJLI
LIBRI TRES.
A.UCTORISEPISTOLA, A dium ardore suscepimus, quis recolendum dignis va-r

Qaur prwfationis locutn habet in veteribusCodicibus leat aflectibus exphcare? Illo tiincb actum est, ut
mss. congrua tantce festivilatis silentia expetentes, remo-
Sanctissimo ac prae ceeteris familiarissimo mihi tiorem secreti locum intraremus. Illic divinaepassjo-
in DominoIdalio, Barcinonensis scdis epis Ju- nis compluendi imbribus, discretis ambo stratibus
lianus indignus Toletance cathedrce episcopus. leclulorum excipimur, ubi dum eelernoelucis spicu-
Diem illum clara redemptorum oninium exccptione lo c communius tangeremur, sacra lcctio in manibus
perspicuum, quo a prcesenti aniio paritcr in urbe sumpta est. Lectum est in diurno silentio d. Domi-
regia pqsiti passionis Dominicccfestum festivo cor- nicac tunc passionis secreta, congestis Eyangeliorum
« Lipsiensis, Redemptoris omnium.... conspicuum, ~
Speculo. Lips.
- Quam avide scrutantes, lectum
' est in diuturno
quem....
•>Quis recolendodignis queat explicare affatibus ? lentio. Ead. f ti-
Jllud tunc, elc. Eadem.
455 S. JULIANI TOLETANIEPISCOPl 456
concordiis, scrutabamur. At ubi ventum est ad A vires suavissimo familiaritatis imperio coegit, et in-
quemdam lectionis desiderabilem locum, quem nunc dividuaesocietalis praeceptoconstrinxit, ut haecipsa,
recordari non valeo, concutimur, geminius, suspira- quae superius in quaestionem venerant, et quae di-
mus. Sublime quoddamjubilum in nostris mentibus gesta titulorum nobis P jam formatione placebant,
nascitur, et subito in quamdam contemplationis ar- mox ut datum mihi divinitus otium persensisseiu, et
cem pertrahimur. Obortae lacrymaeconatum lectio- uno tola et brevi voluminecomplicandacongererem,
nis averlunt, communis mceror rejicit librum, et et quid ex hoc majorum auctoritas senserit, appositis
solius mutucccollationisfecundari munere opperitur. eorum sententiis i demonstrarem; ut jam in per-
Quis ibi divinus sapor nostros aniinos'» attigerit, quisitione lalium quacstionum,numerositas librorum
quecsuperneecharitatis dulcedo menlibus mortalium quacrentianimcelaboriosa non esset, sed multiplicem
se illapsa diffuderit, quis aut scriptis b explicet, aut lectoris sitim hceccollecta brevitas satiaret. Insuper
relatu condignaevocis sufliciat explicare? Eras enim quoque tleflnitum est a nobis, alternee charitatis
luiic (faleor, mi domine et frater c sanctissime) po- commercio, ut de resurrectione ultima corponim,
doloris conlortionibus tabidus, sed multo quantoepossent r causce vel qucestiunculcememorice
dagrici
s
ampbus spe divinaecontemplationis erectus. Credo noslree se recolendae ingerere, simili titulorimi
quotl tunc omnis libi dolor corporei cruciatus fugerit, B stylo renolanda curarem. Extra hos ergo duos li-
cum divinum illud inler nos coepil colloquium agi- bros * illud quoque socio mceslificaticordis affeclH
lari.foiluiicdpleiiissiniescnsi quam bonumsitet quam fleri censuimus, ut his duobus praecedentibuslibellis,
jucundum ° habitare fralres in unum(Psutm.c\xxu, primus liber conderelur de hujus corporis morle,
u prac-
1); quando illud sancli Spirilus unguenlum quod a qui titulorum siniili distinctione conformatus
Deo capite nostro in oram vestimenti ejus (quacnos cederet, et legentis animum immoderato mortis me-
forsilan tunc eramus) descenderat, magnaenecessa- lu perterritum, spe coelestiumerigeret gaudiorum ;
riacqueperquisitionis - nos accensione lustrabat. His sicque post depositionem Y vel receptionem corpo-
ergo 8 ferculorum dapibus invitati, coepimusinter ris hujus, quis et quantus sit sanctis animabusaetertiee
nos quaerere quomodo se habeant b animoe defun- beatitudinis fruclus, sequentium librorum haberetur
atoruni ante illam ultimam corporum resurrectio- renolatione expressus. Haccigitur tota illa tunc de-
ncm, sicque colfaiione i mutua nosceremus, quid siderabili die - acta vel definita mecum ipse co-
futuri post hanc vilam esseinus : ut vivacitcr et ve- gnoscis.
raeiter de hoc ncgotio cogitantes, tanto cerliusprae- At modo, quia bellica profectio gloriosi principis
seniia fugeremus, quanlo futuraperscrutantes no»ce- ab urbe regia turbulentos cuneos populorum secuai
remus avidius. C ahegit, quo credo actum esse, ut salum mentis no-
Ortaeergo ex hoc negotio quaedam quaestiunculoe strce post turbines y placidis aurarum flalibus inci~
sunt, qucediversitate sui non leniter i animos no- peret reserenari; et tui prccceptiet mei promissi re-
stros attigerunt. Sed de his oplimam solutionem vel cordari me contigit. Egi ergo, etsi uon ut debui, sal-
defmitioncnisensus brevitate non valentes colligere, teni ut polui, qucepromisi. Primuni librum de ori-
ereetus esl nostrorum pariter animus, ut quitlquid gine humaneemortis; secunduni, quomodose animee
nobis de hac rc in quoestionemvenisset, slylo per- defunctorumante resurrectionem corporum habeant;
currenlc annotari deheret; sicque quidquid - ex hoc tertium de ipsa resurrectione conformans. z Quod
i-psorespondenduin ratio posccret, quidve catholico- totum sub uno volumine in tribiis libris fore consti-
rum magistrorum sensu deflnitum existeret, memo- tuens, hoc principaliter liuic vocabulum libro derii-
ria sacroeleclionisiiobisexprimeret: neclibrorum remus, ut ex meliore et inajore parte npoyvwarixavfu-
volutionel continua, sed vivaevocisid ageretur recor- luri stvculiappellelur. In quo lamen aa non mea, sed
dationis industria ». Tunc ego n, ni fallor, urgenti- majorum exempla doctrinamquereperies; et tamen
bus vobis, accito notario, capitula de praemissisqucc- si alicubi parum aliquid vox mea insonuit, non aliud
sliunculis eodem die in preesentia vestri, quanta po- quam quod in eorum libris legisse me memini, pro-
tui bievitate,collegi. Sed in divinis rebus impatiens, - prio stylo conscripsi. Sed et ibi si qua forsitan aliter
ut assolet, luae sanctitatis ° animus, tenuitatis meae quam dicenda sunt dixi, aut aliter quam formanda
a Nostros noslrum animos. Lips. ° Ergo. L. .
b Quis unquam aut dicere scriplis, aut. L. 0 Sancliludinis. L.
0 Confrater. L. F Vobis.L.
d Ubi tunc. L. i Apostolicisetiam sententiis.Duac.
e Atquejucundum. L. r Possunt.D.
f Quando illud oleum sancli Spirkus, quod a ca- s Recolendo.
' jB.T'j'rtduos igitur iibros. L.
pite nostro in oram vcstimentiejus... matjnaqueneces- 11Confirmaius.L.
sariceperquisitionis,elc. Edilio Duacena.
6 Igitur. L. T Disposiiionem.L.
^ Haberent. L. * Expressum. Hcvcergo tolo illo lunc desidertrbili
i Collocutione.L. . die, elc. L.
i Non leviter. L. y Profecturus secum, quod credoactum esse, ut sa-
k Sic quidquid. D. lum tnentis nostrcepost ruinas, velturbines, etc. L.
1 Tunc revolulionc.L. 7 Futura conformans. L.
m Et recordationisindustria. L. "" Appellaritur. Inquo tum. . L,.
157 PROGNOSTICONLIBRl TRES. — AUCTORIS PRyEFATIO. 458
erant a, lemerator apposui, charilas quoeomnia suf- j^ \ missum, spcm magnam reposilam habcns iu Domino
fert et tolerat, confitenti mihi ignoscat: idque apud Jesu Chrislo : orabam tamen, elsi non quotidie,
animuin b tuae sanctitatis obtineat, ut quod imbecilli- certe sacpe, ut idem qui iibique praesens est, cordi
talis nostrae sensus minus docle formavit, prudentiae nostro inspirator adesset, et yotis nostris effectum
vestrce - supplementum corrigat, elucidet et cxor- tandem precstaret.
net : atque hoc prcc caeleris a Domino obtentu pre- Nunc ergo, quia Dominus memor fuit mei, et vo-
cum d obtineat, ut quidquid in hoc opere male cautus torum meorum me compotem fecit, gaudio os meum.
forsan delictorum contraxi, abolere jubeat commer- et linguam exsullalione replevit, cum et vos perfe-
cium illud pii sanguinis Jesu Christi e et Salyatoris cjione sancti operis cumulavit, et me laboris vestri
nostri. Iloc igitur opus, non ad hoc tanlum mihi for- effectn ditavit. Dicam ergo illi cum exsultatione men-
mare perplacuit, ut quasi incognita legentibus delis Prophetoc sui verbis : Renedictus Deus, benedic-
monstrarem, cum multosnon dubitarem f harum relus Dominus, de die in diem (Psal. LXVII,20). Ad-
rum scientiam multiplicium librorum voluminibus veniens namque quidam Judxus, nomine Reslitutus,
B quasi brutum, ul ita dixerim, anima), materiam lu-
didicisse; sed potius, ut sub uno collecta futurorum
ratio mentes mortalium eo vehementius tangeret, mini congruentem deportans, librum quem studiosa
quo sine labore hic posita perlegisset, et eo com- B 1 breyilate, non solum ex antiquorum sanctorumqne
puticta mens redderetur ad tempus, quo facillime hic Patrum sententiis, verumetiam, inspirante et do-
illi cibus occurrisset oblatus b. Hacc ergo librorum cente Christo, labore ac studio proprio consum-
formalio ordinata, pro nolitia collecta sufiiciat, ul in mare, el nostroe ineptiee sanclitudinis vestroepruden-
lioc speculo noster sese animus recognoscat. Nam si tia miltere procuravit, gemellis manibus obtulit.
id quod futuri stimtis, sedula meditatione ruminave- Quem aviditate noscendi rapiens poiius quam ac-
itmus, credo, quod aut raro aut nunquam > peccabi- cipiens, citissime pandi, tiluluinque contra suspi-
mus. Sic enim scriptum est: Fili, in omnibus operi- ciens, miratum me esse fatcor, cur tanti et tam prce-
bus titis memorare novissima tua, et in wternum non clari mercimonii causa tom infido, et a cultu fidei
peccabis (Eccli. VH,40). His igitur peractis, quae re- alieno, veslra sanclilas crediderii bajulo. Sed illico
cordationis i causa praemissa sunt, id precor, id cx- illa ratione imbulus, qua thesaurus iiclilttms vasis
peto k, ut lihrorum haecoblala formatio, sive pla- committitur, prcefato Judoco cur ea qua; acceperat,
cens, sive displicens sit, aut censuroe vestrae slylo ilSeesadetulerit, prins potius quam vobis, gratias
meliorem sui - subeat palmain, aut judicii vestri m egi, considerans ne forsilan immutatione dextrec AJ-
debeat pnblicari sententia. tissimi agerelis, ut is qui caduca mercimonia vectare--
IDALH RESPONSIO ». C solitus
erat, divinis cctcrnisque mysteriis psfrafetur.
Sanctissimo, et mihi prae cxleris peculiari domi- Inlellexi tamen in hac parte sancti et arlffi-eibsicor-
noJuliano Toletanae primae sedis episcopo, Idalius dis vesiri humilitatcm, quec omne quod i» ilictig ve-
Barcinonensis sedis episcopus. slris venustum, nitens, et purum existit $.cum gra-
Reeordatione peccaminum mcorum pavidus, et mc- tiarum actione referendo ad Deum, cujus vqjiis mu-
licoria ingenlium criminum usquequaqueperterritus, nere venit, ingens et optimum reddit; vananfterS"
putaveram dhinas aures in meis penitus obduratas gloriam respuendo, eo idipsum abjectum videnlium
fuisse ciamoribus, cum promissionis veslroe minime oblutibus ostendcre nititur, quo viliori gerulo Iior
perciperem opus. Et licel hujuscemodi causa nunc idem credidisse cernitur.
diversis perturbationibus agilatus, nunc etiam oplalce Inspecto igitur prcescripti codicis discussoque vo-
opportunitatis eventu privatus, aut (ut assolel) obli- cabulo, nullum penitus aliud reperire valui nomen
vione detentus, suggeslionibus meis valefactionem eidem operi congruentius, nisi quod ipse in principio
alternans, sanctitudini vcstraeintulerim minime pre- sui voluminis gestare videtur. Appellatur eniin Pro-
ces; fretus lamen Salvatoris et Redemptoris nostri gnoslicon futuri stvculi, quod Latine prcescientia fu-
oraculo, quo discipulos sacravit, dicendo : Si duo ex w. p turi sccculi dici non incongrue potest. In quo qui-
vobisconsenserint super terram, de omni re quam- dem quamlibet primus liber quadam ex parte pec-
cunque petierint, fiet illis a Patre meo qui in cozlis cantibus asperitatem metumque incutere videatur;
ett (Matlh. xvnt, 19); vestrce quoque promissionis duo tamen subsequentes libri maximafiducia christi-
fiduciauberrime frelus, fixum corde tenebam, quod colarum relevant corda ob spem futurceresurrectio-
neque veritas mentiri ullatenus posset, neque nis, et regni, quod se fidelibus Chrislus daluruni
verilatis cultor atque discipulus mendaciis deser- promisit. Reliquum vero lotius codicis corpus lc-
viret. Exspectabam ergo sanclitudinis veslrae >iro- gendo transcurrcns, reperi illud quod Jesus Chri-
•»Formandum erat. Duac, ' Nunquam aliquando. L.
b Animos.L. i Quasdignoscenlim,vel recordalionis. L.
« Tuw.L. k Et expeto. L.
- Precis. L. 1 Deest sui in L.
eDomini nostri Jesn Chrisli, L. » Dcest vestri. D.
' Dubitem. L. 0 Exstat hcec epislola Idalii in editione Lipsiensi
. g Hic futnrorttm. L. Joan. Cochleei,ad calcem Prognosiici; decst vei o in
h Optatus. L. Duacena.
PATnoL. XCVJ. i'j
459 S. JULIANI EPISCOPl TOLETANi
m
slus Dominus in Evangclio loquilur : Omnis scriba A j EJUSDEM JULIANI ORATIO AD DEUM.,
doctus in regno ccelorumsirnitts est homini patrifami-
lias, qui profert de thesauro suo vetcra etnova (Malth. Desertum ldumccceccecus et morbidus possessor-
XIII, 52). Evidenler cnim et dubia effugata, et ob- inhabitans, clamo atl te, Fili Davitl, miserere roei.
scura in luccm producta sunl, cum ct antiquorum Patriam enim meam ceternam Jerusalem queero,
Patrum decrcta, et novee brevilatis indicia artiflcii cives ejus coniemplari desidero; sed quibus " du-
vestri frucluoso labore ad mediuni sunt dedocta. ctoribus illuc transeam, non invenio. Tu ergo qui
Manet ergo cx illorum sententia verifas, ex vestro temclipsum dignatus b cs ostendere viam, porrige
autem labore nova ct verissima brcvitas. mihi manum tuam, qua illuc non jam ccecus, scd
Quidquid igitur veraciter illi, caste, ct sobric in vidcns, sine aliquo lairocinanlium impedimento per-
Dei causis senscrunt, est tibi conimuue cum illis, vcniam. Tu enim solus, et talis es via, quce latronem
at) cujus notiliam doctrina Domini hoc ipsum de- noii habel. Ecce anxium cor meum ~, pro reditu pa-
duxit. Vestree lainen sollicituiini tantunitieni ap- trioc illius diu libi suspirans, immensa fulurorum
plaudit, quod curiositate instante, illoruin scnten- cura distenditur : cupiens, ut antequam illuceatur,
lirjs in unum collectas, pigris et torpcnlihus conliguo hic jam futurce illius bealiludinis gaudia contemple-
rclatu manifeste apcruil. Propter quod licet iih nii- B ] tur. Qiiecrensenim, quis defunctorum animas - fru-
nistraverint donantc Christo maleriain, veslro tamcn ctus post mortem corporis hujus maneal, quce etiam
operi totius laboris aslipulabitur summa. Nam et glorificatio post receptionem corporum eos c atlin-
auruiu quamlibct originis ac naturce suce oblineat gat, pro modulo virium mearum, ac quantum ex
splendorem, cum per formas aut ctiam figurarum dispulatione majorum f diguoscere potui, quaedam
varictalcs peritc deducitur dcccntcrque politur, ar- in hoc opere causarum instrumenta curavi colli-
tificis ingeiiitiiu non immerito precdicatur. Hujus rci gere B. Sed haecqtioque, quantum potest dici a mor-
exemplo permotus, ingenii cfiicaciam, quam divina lalibus, dicla sunt; non tamen omnia dici potue-
cordi veslro intulit gratia, insigncque studium, quo runt, qucc futura esse ncccsse eslb, quia inscrutabi-
vos in causis Christi dcsudassc cognosco, attollere les sunt seinilce judiciorum luorum. Ego tamea in
laudibus procurarem, aut quia ego nequeo, alios illius patrioe sinum, de qua » tanla dicuntur, cupieas
prcedicare prcecarer, nisi quia id ipsuin vobis displi- evolare, peto ut per te, qui via es, gradiar, in te,
cere solcal, conscius cssein. Restat ergo faciam qui es vcrilas, non offenriam, ad le, qui es viia, per-
quod vestrcc sanclitas dcsiderat animac. veniam. A le ergo i, qui sumuioe felicilalis es via,
Refert itaqiie mea pusillitas, iino mccum Eccle- nullis casibus dividar, nullis rerum inipedinienlis
sicc universitas, ad ctijtis noliiiam insignia operis 'C abrumpar; scd in tc gradiens, lalronem moriturus
vestii deduxit nostra tenuitas, imniensce et inelfabili non paliar, mortuus - accusatorem non perferam.
Trinitali, non quanlas dcbet, sed quantas valel gra- Angelicis morientemme excubiis protegc; evocatum
tiaruai copias, quia in (ine icniporuni aut pene ( ut ad tc, extenso l pietatis grenrio consolare, ut ad te
verius dixerim) in consumnialione muudi, etfudit in sine confusione veniens m, videam quoebona sunt m
corde beatitudinis vestrac donuin gratiac suaasiniul ct Jerusalem. Jam jam, Domine, satis est, quod hucu-j-
sludium operis sancti, dcditque in ore veslro dire- quc peccatorum tenebris fuscatus, non inlerii. Unde
ctum ct bcnc soiiantem sernionem, quo et delinquen- ut et hoc ipsum, quod mihi vel fratribus meis n ad
lium corda tcrrcndo sonaret, et bonis opcribus dc- remedium proeparo, ne ofiensibile lial in aliquo, le
ditos, in sanetis actibus conflrmandos, igni ccelesti obsecro, lc pelo, pcr gioriosuin illud sacri sanguinis
allalim animaret. tui conimercium, ct crucis luoe invictum, et vcncra-
Oramus deintle majestalis supernac profusissiniani bile signum, ut non pro his velut lemerarius ° ar-
pielatcm, ut in preesulatu Ecclesieesueead illumina- guar, noii ul erroneus contabescam, non cum illis
tioncm iidclium annos vitee voslree protelando con- puniar judicandus, qui magna de corde suo, non de
servct : et ita donuin gratiaruni suarum, quod cordi spiritu tuo, loquuntur. Ecce habes, mi Domine, me
veslro diiiiidit, evuberare conccrial, ut catholicain D paupcrem tutnn mer.dicanleni ct pulsantem, nec su-
plcbem siudiosis operibus doctrinisque sanctinionioe perbe ncscita definientem, sed humilitcr, quoescienda
vcstroc, bonorum oiniiiuui couipotem reddat, proque sunt, agnoscere cupientem. Ciba ergo me, Doiniue F,
labcris vcstri sancta instantia, post longissima vitce de omnibus promissis gratioe luae, quoe hic elsj at»
hujus spalia, remissis iniquilalibus, lectisque pec- lingi li non possunt, perlici tamen vera fldei firmitale
catis, cum sanclis ct clcclis suis cceleslia vobis ad[ crcduutur; ut gaudiuin illud quod nullo hominuni
possidenduni regua coneedat.
a Et quibus. L. i Ergo deest. L.
- Mihi dignultts. L. - Mortis. L.
c Ecce an.tium esl cor rneum. D. i Proienso. L.
a Defunclisunim:ibus. L. ">Perveniens. L.
« Las. L. n Deest tneis. L.
f Aliorum. L. ° El quaienus pro his non ut temerarius. L.
8 CoUegi.L. P Deest Dominein L.
* 'k Nccesse snnt. D. i Attingi sensu. L.
i De tjtto. L.
4(51 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. I. 464
stylo valet comprehcndi, quod oculus non vidita, et A hic feliciter praestolari\ et illic pleuiori rerum evi-
in cor liominis nou ascendit, dones mihi misero et denlia contueri.
i Nullus oculus vidit. L. - Perfrui. L.
INCIPIT
PROGNOSTICON S. JULIANI
LIBER PRIMUS.
DE ORIGINE HVUANM MORTIS.
CAPUT PRIMUM. ] tits est, ut jure aul beatus cssct qui noluisset pec-
B
Qvmmodoprimum mors in mundum intraverit. care cum posset, aut miser, qui cum potuissel pec-
Peccato primi hominis actum esse, ut mors in catum vitare, non aliqua necessitate, sed propria
mundum intrarct, Paulus aposlolus docet : Per voluntate peccasset. Et quia nec recle factum, ncc
unum hominem, ajt, peccatum intravit in mundvm, peccatum dici potest i sine alicujus custodia vel de-
et per pecculummors, et ita in omnes homines mors sertione prcecepti, in paradiso prccceptum conslitu-
periransiit, in quo omnespeccaverunt(Rom. V, 12.) tus accepit, ut qui posse non mori, et posse mori
CAPUT II. habuit in natura, aut exsecutione prcecepti vitalis
Quod Deus imrnortalesancjeloscreaverit, peccutitibus probatus obediens, sic iieret immortalis, ut mori ul-
autem hominibusmortem sit comminutus. tra non posset; aut prcevaricatione ejus deprehen-
Mors in hominihus de peccali propagine venit. sus inobedicns, sic inciperet esse mortalis, ut mor-
Non eniin eodem modo a, quo angelos condiderat lem vitare non posset. Haecmihi videtur causa, qua
Deus, ita et homines condidisse crcdendus est; ut primus homo prceceptum accepit : et justa pcena
eUamsi peccassent, mori oninino non possent. Sed esse i, qucepeccanti merito suae preevaricationisac-
ita conditusest homo, ut perfunctus obedienliae mu- cessit.
nere, sine inlerventu mortis, angelica eum immor- C CAPUTIV.
talilas sequeretur, ceternitasqucbeala; inobedientem Unde dicta sit mors.
autcm, niors plecteret justissima b. Unde eosdem Mors dicla est, quod sit amara, vel a morsu primi
hominis appellata *. Nam cum primus humani gene-
primos homincs peccatores videinus ita fuissec
niorte mulclatos, ut eliain quidquid cx eorum stirpe ris parens Iignum vetitum per inobedienliam conti-
esset exorlum, eadem poena teneretur obnoxium; git, per morsuni mortem incurrit l.
non enim aliud ex bis, quam quod d ipsi fuerant, CAPUT V.
rasceretur. Pro magnitudiiie quippe idius reatus na- Tria esse genera mortis.
turam daninaiio e niutavit in pcjus, ut quod pcena- Et scicndtim quodmtria sunt genera mortis, id
lilerpreecessitinpeccantibusprimis hominibus,etiam est, acerba, immatura, naluralis. Acerba infaiilum,
naturalitcr sequeretur f in nasccntibus coeteris. inimaliira juvenum, naturalis n senum.
CAPUT III. CAPUT VI.
De qualitate primi hominis B, vcl de pcena tnortis, Quam aspera sil mors carnis, et quod plerumque mo-
qua postpeccatum jusle damnatussit. lestiam ejus non sentiunt.morientes.
Primus homo ea naturac qualitate creatus est, ut Quod attinet ad corporis mortem, id est, separa-
immortalitatis et monis admodum capax, nec sic 0£ tionem animee a corpore, cum eam patiuntur qui
immortalis iierct, ut etiamsi peccaret -, mori non morientes appellantur, nulli bona est, Habet enim
posset; nec ita mortalis, ut si noluisset peccare, asperum sensum °, et contra naturam vis ipsa, qua
morli-succumberet. Afbitrii quoque libertate dona- uirumque divellitur quod fuerat in vivente conjun-
" Eo modo.L. mss. sancti Isid. (Lib. n Etym. cap. 2) in quibus lo-
b Damnalionejustissima. L. tidem verbis continetur hoecaltera morlis elymolo-
* Primos peccutoresita fuisse. D. gia a morsu ducta. Quam lectionem cum indicasset
d Deesl quod in D. editio Parisiensis sancti Isid. regia nostra edilione
0 Illius nalurarum damnatio. D.
i Sequereturin cwterishominibus. D. antiquior, quare in hac non solum rejecla sit a
6 Creati hominis. L. textu, sed et oniuiiio in margine practermissa, non
videmus.
t Et mortis capax fieret, ut nec sic immorlalis fue- 1 Prosequilur edilio Lips. Undeet a morsu mors
tit. ut etiamsi peccaret, etc. D.
» Et recte factum: quia nec peccatum dici pos- ipsa utique appellalur.
m Et sciendum
set. D. quod; desunt hoccverba. L.
n Matura, id est, naturulis. L.
i Et justam esse peenam.L. 0 A svirilu sensum.L.
1 Ex hoc ioco conflrmaiur lectio aliquorum cod.
'465 S. JULIANl EPISCOPITOLETANI IU
ctum atque consertura, tandiu moralur, donec om- jA viicecontrariam,instrumentnm fieret, perquodtrans-
nis necelur el adimalur sensus, qui ex ipso inerat iretur ad vitam.
animcc carnisque complexu; quando tantam mole- CAPUTIX.
stiam * nonnunquam unus ictus corporis, vel animce Contra eos qui dicunt, si in baplismopeccatumprimi
raptus intercipit, nec eam sentiri proevenienlecele- hominis solvilur, quare mors baptizatos homincs
ritate permittit. subsequituri ?
CAPUT VII. Quos movet, cur mortemhomines paliantur, quo-
rum per gratiam baplismi reatus absolvitur, inten-
Quod plerumqueconlingat, nt per asperam mortent*
liberelur anima a peccatis. dant -. Qui enitn hascdicunt, solent argutis proposi-
Quidquid.illudest in morieutihus, quod cum gravi tionibus dicere : Mors quaein primum hominem ve-
sensu adiinit sensum, pie fideliterque toleratum c, nit, de malo inobedientieeaccidit, et ideo pro origi-
auget meritum patientiee, non aufert vocabulum nali ilio peccato mortis unicuique conditio imperti-
pcenoe.Ita cum cx hominis primi perpetuata propet- tur i. Nos autem quorum originale peccatum in
gine proculdubiosit mors poena nascentis, tamen si baptismate solvilur, cur mortis hiijussuppliciotenea-
pro pietate juslitiaque perpendalur, fit gloria rc- mur? His objectionibus ratio probata™ respondct.
nascentis. Et cum sit mors peccati retnbutio, ali- 1B Sic enim de his doclor egregius Augustinus loqui-
quando impetrat, ut nihil retribuatur peccato. Ila tur, dicens : « Ad hoc relinquilur aaimce esperi-
ex hocdbeatus Gregorius dicit: « Scriptum est: Ju- menlum separationis a corpore, quamvis ablato jara
slus qua morte prmventusfuerit, anima ejus in refri- criminis nexu, quoniam si regencralionis sacramem-
gerio erii (Sap. iv, 7). Electi ergo qui ad perpetuam tum conlinuo sequerelur immortatitas corponim,
vitam tendunt, quid eis obest, si ad modicum dure ipsa fides enervaretur, quec lunc est fides, quando
moriuntur c ? est enim nonnunquam forlasse eorum exspeclatur in spe, quod in re non videlur-^S. Aug.
culpa, licet minima, quae in eadem debeat morle lib. n de Peccat. mcrit. et remis., cap. 51 et 52). »
resecari. Nam vir Dei contra Samariam missus, quia Fidei autem robore alque cerlamirie, in reajoribus
per kiobedientiam in itinere comedlt, hunc leo in duntaxat cetalibus, etiam mortis fuerat timor supe-
eodem itinere occidit. Sed statim illic scriptum est, randus ; quod in sanctis martyribus maximeemicuit.
quia sietit leojuxla asinum, et non comeditde cada- Cujus profecto certaminis esset nulla victorfa, nulfa
vere ejus f (IIIReg. xm, 28). Ex qua re ostenditur, gloria, quia nec ipsum omnino esset certamen °, si
quod peccatum inobedientioe in ipsa fuerit morte post lavacrum regenerationis jam sancti non possent
laxalum, quia idem leo qui viventem praesumpse-r mortem perpeti corporalem. Cum parvulis autcia
rat * occidere, occisum non preesumitattingere. Qui' ' baptizandis, qui non ad baptismum propter Chrisli
.cmm occidendiausum habuil, de cadavereoccisi co- graliam, sed propterea polius currerent, ne a cor-
medendi licentiam non accepit (Greg. Dial. lib. iv, pore solverentur, atque ita non invisJbiliprcemio
cap. 2/i). » Unde ita esse credeudum est, quodple- probaretur fides : sed jam nec fideles essent, confe-
rumque de culpis minimis ipse solus pavoxegrediea- stim P sui operis quaerendo et sumenda mercedem.
les justoruin animas purget. Nam in ipso exitu vitcc Nuncvero majore et mirabiliore gratia Salvatoris,
animee eleclorum nimio terrentur metu, incertce in usum i jusliticepeccati poenaconversa est. De hoc
utrum ad prxmium, an ad suppticium transeant. quoque ita Julianus Pomerius ait : « Ideo regeneratl
Quidam aulemelecti in fine suo purgantur a quibus- hinc ad selernam beatituriinem transire sine camis
'dam levibus peccatis; quidam vero in ipso suo fine morte non possunt, quia non praesentisest vitce,sed
hilarescunt, aclernorum contemplationebonorum 11. futuracomne bonum, quod in eis sacramenta, quibus
CAPUT VIII. regeoerantur, efficiunt. Et utique, si spe salvi fiunt
Quod mors bonum eliquod sit. non sit >, et tamen bonis quicunque salvantur, et spes non temporalis vita»,
.iona sed oeternaeest, non spe aliqua s.alvarenturregene-
Mors, quaseparatur corpus ab aniina, estplerum- ,JJ rati in Christo, si non ad oeternam beatitudinem
que bonis bona; quia per eani pertransitur ad im- consequendam,quae non vjdetur, cui mihtat spes,
morlalilatem futuram. Non quia morsbonum aliquod sed propter hanc vjsibilem vitam sine lermino pos-
facta est, quoe antea malum fuit, sctl taatam Deus sidendam,videre.ntur velle in Christo renasci: atque
fidei preestilil gratiam, ut mors, quam constat esse ita nec fideles essent, in quibus nuflaesset invisibi
a Qunntum totam molestiain.L. m Prolata. D.
b Mortemcarnis. L. n Prosequitur editio L. « Hinc Paulus ad Rom.
- Tolerando.L. Spe salvi jacti sumus; spes aulem, quce videlurnon
«iItem ex hoc. D. est spcs, nam quod videt quis, quid sperat? Si aulem
c Moriantur? L. quoa non videmus speramus, per palientiani jpecta-
( Deest ejus. L. tnus. >
•* Quia idemquemviventemprwsumpsit,L. 0 Posset esseeertamen.L.
J>llonorum deest in D. p Aliler editio Duac. Cum parvulis autem bapti-
' Nec boni aliquid si(. L. zandis quis non ad Christi graliam proptereapotius
i Subsequatur. L. curreret, nea corporesolverelur?.... sed jam nec fid-s
- Attendanthanc.optimamrei 'hujus solttti-onem. >L. esset, confestim,ctc.
' Impartitur. L i luttsus. L,
i65 PROGNOSTICONLIBRl TRES. — LIB. I. 4*60
lium fides, ct ad bona invisibiliu promsrenda tcpidi A l viverent, reservabant. Quis non continuo prodidit ne
redderentur vitoehujus lemporalis amatores a. > pereuleretur, ct post proditionem fortasse percussus
CAPUT X. est? Quis non continuo, ut viveret, prodere voluit
Quod prceslo$int angeti, quando homines moriunlur. unde viveret, eligens vitam mendicantem, quam ce-
Cum, imminente morte, anrmce a corpore sepa- lerem morlem? Cui dictum est, navig». ne moriaris,
rantur, angelos ibi adesse fatendum est, qui exeun- et distulil? Cui dictum est, labora ne moriaris, et
tes a corporibus animas justorum suscipiant, et pio- piger fuil ? Levia Deus jubel, ut in eclernum viva-
rum receptaculis introducant. Unde cum in Evange- mus, elobedire negligimus.Non tibidicit Deus : pcr-
Jio mentio divitis et Lazari pauperis ageretur, sic de quidquid habes, ut vivas exiguo tempore in labore
scriptum est: Conligitmori inopem illum, et deferri sollicitus; sed : da pauperi unde habes, ut vivasscm-
ab angelisin sinum Abrahw (Luc. xvi, 22). Qua sen- per sine labore securus. Accusant nos amatores
tentia verissime confirmamur b, quod in separatione vitoetemporalis, quam nec cum volunt, nec quandiu
sanctarum animarum, et egressu a corpore, angelo- volunt, habent. Et nos invicem non accusamus, lam
rum semper habeantur excubiae. pigri, tam tepidi ad capescendam vitam ceternam,
Namet sanctus Augustinus ex illa opinione disse- quain si voluerimus, habebimus: cum habuerimus,
rens, qua voluit ostendere, si sciant mortui quid B ] non amittemus. Hanc autem mortem quam timemus,
agant vivi, hoc quoque in disputatione proedictee etiamsi noluerimus, habebimus.
queeslionis interserens, ait: « Nisi enim essent an- CAPUT XII.
geli, qui possenl interesse vivorum et morluorum De differentia timoris, quare unusquisque exploret,
utrum tolerabilius sit plura genera morlium vivende
locis, non dixisset Dominus Jesus : Contigil autem
iilum ct ab in sinum formidare, an unam ex his., qum contigerit, su-
inopem mori, efferri angclis stinere.
Abrahm. Nunc ergo hic, nunc ibi esse potucrunt, qui < Quid interest, ait bealissimus Augustinus, quo
liinc illuc, quem Dominus voluit, ahstuleruntv (Aug., mortis genere vila ista finiatur, quando ille cui fini-
De cura gerenda p. mort., cap. 1S). Item idem do- lur, iterum mori non cogitur? Cum autem unicuique
ctor in libris de Trinitate sic dicil: « Quicunque de mortalium sub quotidianis vilce hujus casibus innu-
die in diem proficiendo renovatur in agnitione Dei, merabiles morles quodammodocomminentur, quan-
justitiaque ac sanctitate veritalis, transfert amorem diu incertum est quecnam earum ventura sit, quacro
de temporalibus * ad ceterna. In quo profectu et ac- utrum satius sit, unam perpeti moriendo, i -an om-
cessu, tenentem medialoris fidem cum dies vitoe nes timere vivendo. Nam nec ignoro, quam cilius
hujus ultimus - quemque compererit, perducendus /, eligatur diu viverc sub timore totmortium, quam se-
ad Deum quem coluit, et ab eo perficiendus, exci- mel moriendo, nullam deinceps k formidare. Sed
pielur ab angelis sanctis, incorruptibiie corpus in aliud est quod carnis sensus infirmiter pavidus refu-
iine saeculinon ad pcenam, sed ad gloriam receptu- git, aliud quod menlis ratio diligenter enucleala con-
ms. > vincit. Mala mors putanda non est, quam bona vita
CAPUT XI. praecesserit. Neque enim facit malam mortem, nisi
De limore mortis corporem. quodsequitur mortem. Non itaque multum curandum
Mortem carnis omnis homo timet, et mortem cst eis qui necessario morituri sunt, quid accidat ut
auimee pauci. Pro morte carnis, quee sine dubio morianlur, sed moriendo quo ire cogantur. Cum igi-
quandoque ventura est, omnes curant ne veniat : tur Christiani noverint, longe meliorem mortem reli-
inde est quod laborant. Laborat, ne moriatur, giosi pauperis fuisse inler lingentium canum linguas,
homo moriturus, et non laborat, ne peccet, homo in quam impii divitis in purpura et bysso, horrenda illa
aeternumvicturus. Et cum laborat ne moriatur, sine genera mortium quid mortuis obfuerunt qui bene vi-
causa laborat. Id enim agit, ut multum mors diffe- xerunt?>(Dt*Civ.Dei cap. II.) 1Quidestista mors? Rc-
ratur, non ut evadatur e. Si aulem peccare nolit, lictio corporis, depositiosarcinaegravis: sedsi alia sar-
non laboravit', et vivet in seternum. 0 si possemus cina non portetur, qua homo in gehcnnam preccipite-
excitare homlnes, et cum ipsis pariter excitari, ut' p tur.Deipsa ergo morteDoniinus dicit:Mortemnonvu
tales essemus amatores vitae permanentis, quales debitin mlernum, sermonemmeumservaverit(Joan.
qui
sumus vitse fugientis 8! Quid non facit b homo sub vin, 51). Non expavegcamusislam mortem m,sed illam
mortis periculo constitutus ? Gladio impendente cer- timeamus qucegravior est. Quod autem est gravius,
vicibus, prodiderunt homines quidquid sibi, unde multi perverse-timendo istam, inciderunt in illam.
* ffujus tetnporis amato.res.D.
b Confirmamur. B. o*mit*s semper, etc. Quod nec habent.edit. S. Aug. a
c In agnitionemDei justitia et sanclitate Sant-Maurinis.
veritatis, - Nullam deinceps. L. et edit. 8. Aug. Duacena-
transfertur a morteadvilam, el a temporalibus,etc. L. vero deinceps non formidare.
d Deest ultimus in D. 1 Ab lris verbis in ediiione Lips. incipit alteriinv-„
c Evadut. L.
- Noluerit, non frustra laboravit.L. caput cum hoc litulo: Qua ratione consolenlur hi, qui
g Qudlessunt hominesamatoresvitmfuqientis. L. mortem corpoream timent. Unde hic primus Iiber in
- Fecit. L. edilione Duacena constat capitibus 21, el in Lips. 2*».
m Expavescamus isttitn mortem. L. in qua etia.m.,,
| 0«« se. L. deest qutvgravior est.
j Lips. addit: Et nullatu deinceps formidarc, un
487 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI IG8
JMctumaliquibus est: « Adorate idola: quod si non .A amplecleris, et quod diabolo careas, gratularis? Si-
feceritis, iuterficiemini, aut quemadmodum ille Na- meon denique illejustus, qui verejuslus fuit d, qui
buchodonosordixit: Si non feceriiis, milteminiin ca- flde plena Dei prcccepta servavit, cum ei divinitus
minum ignis ardentis (Dan. in , 15). Multi timue- responsum fuisset quod non antc morerelur quam
runt, et adoraverunt, nolentes mori, et mortui sunt: Christum Domini videret, et Christus infans in tem-
timendo mortem qucc non evaditur, incidernnt in plum cum niatre venisset, agnovit in spirilu natum
niortem, quam evaderefeliciter possenl, si istam quoc esse Christum c, de quo sibi fuerat anteprecdictum.
non evaditur infeliciter non timercnt. >Nalus honio Quoviso, scivit se cito esse moritumm. Laetusita-
cs, moriturus cs. Quo ibis ut non moriaris? Quid fa- que de morle jam proxima, et de vicina accersione f
cies ut non moriaris? Ut Dominusluus necessitate te securus, accepit in manus puemm, et benedicens
morilurum consolaretur, voluntatc mori dignatus Deum, exclamavit etdixit: Nunc dimiitis, Domine,
est. Quando vides Christum niortuum a, dedignaris servumtuum in pace , secundumvcrbumtttum: quia
mori ? Ergo moriturus cs; quo evadas hoc, non ha- videruntocuiimei salutare tuum (Luc.u, 25-30). Pro-
b~s; hodie sit, cras sit, futurum est: debitum est bans scilicet s alque conlestans tunc esse scrvisDei
reddendum. Quid crgo agithomo fugiens, timens, oc- pacem, tunc libcram, tunc tranquillam quietem,
cultans se, ne inveniatur ab inimico? Nunquid agit ]B quando de istius mundi turbinibus extracli, sedis et
ut non morialur? non b, sed ut serius paulo moria- securitatis aclernaeportum petimus, quando exfuncta
tur.: non accipit debili securitalem, sed proestolatio- vita hac, morte ad hnmortalitatem n venimus. Illa
nem. Quamtumlibetdiu difleralur, veniet tamen quod est enim pax noslra, illa fija tranquillitas, illa sta-
differtur. Hlam mortem limeamus secundam, quce bilis etfirma et perpetua securitas > (Lib. de Mortali--
istam carnis mortem excipitprimam. Servemus ergo tate, p. 229, edit. Paris. 1726).
sermonem Dei in fide, pervenluri ad speciem, cum
acceperimus plenissimam libertalem. De patribus CAPUT XIV.
enim olim mortuis lale Dominus rcsponsum Judceis Quibus ex causis timor morlis humanm valet tempe-
dedit, dicens: Ego sumDeus Abraham,et Deus Isaac, rari; el ut diemtnortis polius atnplecliquatn timere
et DeusJacob. Non est Deus mortuorum,sedvivorum debeamus; et quod magnus illic charorum numerus
nos exspectet.
(Malth. xxn, 52). Si ergo illi vivunt, laboremus sic
vivere, ut cum illis vivere mereamur c, cum mortui Prccdictusdoctor ait:-« Regnum Dei, fratrescha-
fuerimus; hoc enim illud est, quod Dominus dicit: rissimi, esse coepit in proximo: praemium vitee, ct
Qui credit in me, etiamsi mortuus fucrit, vivet(Joan. gaudium salutis ceternce,et perpetua leetitia, et pos-
XII,25); id est, qui crcdit in me, etiamsi mortuus (2 sessioparadisi nuper amissa ', mundo transeunte, jam
fuerit ad tempus in carne, vivit in anima, donec re- veniunt. Jam terrenis ccelestia, et magna parvis, et
surgat etcaro, nunquam posfea moritura. caducis caelesliasuccedunt i. Quis hic anxietatis ct
CAPUT XIII. sollicitudinis locus est? Qnis inter hoectrepidlis et
Dc*non limenda Chrislianis morte corporis,propterea moesttisesl, nisi cui spes et fldes deest?> (S. Cypr,
quodjustus ex fide vivit. Lib.de Mort.) Item idcm doctorpost aliqua: • Quid
Ut ait ex hoc doclor et martyr beatus Cypria- aliud in mundo quam pugna adversus diabolum quo-
nus. « Ejus est mortcm limere, qui ad Christum tidie geritur, quam adversus jacula ejus cl tela con-
non vull ire; cjus est ad Chrislum nolle ire, qui flictationibusassiduisdimicatur? Cum avaritia nobis,
se non crcdit cum Christo inciperc regnare. Scri- cum impudicilia, cum ira, cum ambilione congres-
ptu-ui esl enim: Justus aulem ex fide vivit (Rom. sio est; cum carnalibus vitiis, cum iilecebris ssecu-
i, 17). Si justus es, et ex fide vivis, si vcre in Deum laribus assiduaet molesla luctatio est. Ohsessamens
credis, cur non cum Christo fuLurus, et de Domini hominis, et undique diaboliinfestatione vallata, vix
pollicitalione securus, quod ad Christum vocaris, occurrit singulis, vix resistit. Si avaritia prostrala
» Sine necessitatemorluum. L. _ deratur, ut dubitare non liceat, Boeliumejus curato-
b Deest non in L. " rem nihil de suo codice pro arbitrio immutasse.
c Pariler viverepossimus.L. Deinde,cum ipse Julianus asserat, in libelloconscri-
d Quiverejuslusfuil: desunthcecverbained. Duac., bendo majorum senlentias semper atque doctrinam,
sed habet Lip. ct etiam Paris. a quodam monacho non semper tamen illorum verba adhibuisse, sed
sancti Mauri absoluta anno 172(1,cum qua ccetera nonniinquamproprio stylo conscripsisse, qux in il-
testimonia contulimus. Verum adimonemushqc loco Iorum libris legisse se memiiierat, nemo lcctionem
lectorem, quod quamvis edit. Lip. Joan. Cochlaeifre- Duacenaeedit. proplerea rejiciendani pulabit, quod
quenlerconsentiatcumeditionibussanctorumPatrum, totidem verbis non semper respondeat editionibus
quoruin sententiae in hoc opusculo laudanlur, con- sanctorum 0
Patrum.
sulto tamen a nobis lectiones editionisDuacenae,li- Jfltn Christum. L.
cet ab illis aliquanto diversas, in contextum admissas f De divina accersione.L.
esse, quando aperte non repugnant auctoris sentcn- 6 Lips. liabet semetpro sciticet,quod est ia Duac.
liec. Cujus deliberationis duplex nobis ralio fuit: pri- in qua paulo infra deest setois.
mum, quod consensuseditionisLips, cum editionibus h Quando cxslincta hric mortcad immortalitatem,
sanctorum Patrum nobis valde suspeclus sit, magis- etc. L.Edit. Paris. S. Cypi Expmcia hac morie, et
qu» videatur editoris diligentiaetribuendus, qtii san- infra i paxvera.
ctorum Patrum testimonia ad proprios fontes con- Promissa. L. et cdil. S. Cypr.
formare curavit, opusculaunde desumpla sunt, aniio- i Mlerna succedunt. L.
tando ad marginem: quccdiligentia in Duaccna dcsi-
469 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. I. 470 *
esl, eisurgit libido; si Iibido compressa est.succedit A j morte transgredimur. Nec potest vita celernasucce-
ambitio; si ambitio contempta est, ira exasperat, dere, nisi hinc contigerit exire: non est exitus isle,
inflat superbia, vinolentia invitat, invidia concordiam sed transitus, et temporali itinere decurso ad ceterna
rumpit, amiciliam zelus abscindil. Cogeris maledi- transgressus. Quis non admeliora festinel? Quis non
eere, quod divina lex prohibet; corapelleris jurare, immutari et reformari ad Cbristi speciem, el ad coa-
quod non licel. Tot persecutiones animus quotidie lestis graticedignitatem citius exoplet? (S.Cypr.,/s7).
patitur, tot periculis pectus urgelur; et delectat« de Mort.) >
hic inler diaboli gladios diu stare, cum magis concu- Item: « Vcnturus ad Christi sedem, et ad regno-
piscendumsit et optandum, ad Christum subveniente rum ccelcstiumclaritatem, lugere non debet et plan-
velociusmorte transire b : ipao inslruente et dicente gere, sed potius secundum pollicitationem Domiiii,
nobis : Amen amen dico vobis, quoniam plorabitis et secundum fidem veram, in sua profeclione ac trans-
flebitis - vos, smculumautem gaudebit: vos tristes eri- latione guudere (Ibid.).t
tis, sed trislilia vestra in tmtiliamveniet (Joan. xvi, llem: « Ejus est in mundo diu manere vclle, quem
20). Quis non tristilia carere optel? Quis non ad lee- mundus oblectat, queni secculumblandiens atquc de-
titiam venire festinet? Quando autera in lcetitiamve- cipiens, illecebris terrenoc voluptatis invitat. Porro
niet noslra tristitia, Dominus ipse denuo declarat di- B I cum mundus oderit Christianum, quid amas eum qui
•eens: Ilerum autem videbovos, et gaudebit cor ve-. le odit, et non magis sequeris Christuni qui te rede-
•
strum, et gaudium vestrum nemo totlet a vobis(Ibid.," mitetdiligit (Ibid.)U
22). Cum ergo Christum videre, gandere sit, uec Item : « Mente integra, fide firma, virlute mentis
possit esse gaudium nostrum, nisi quis viderit Chri- robusta, parati ad omnemvoluntatem Dei simus: pa-
stum; quoeccecitasanimi, queevedementia est, amare vore mortalitatis excluso, immortalitatem, quce se-
pressuras, et poenas, et lacrymas mundi, et non fe- quitur, cogitemus. Hoc nos ostendamus esse, quod
slinare potius ad gaudium quod nunquam possit au- credimus, ut ncc charorum lugeamus excessum, et
ferri? Hoc autem fit, quia fides deest, quia nemo cum accersionis propriae dies venerit, incunctantei'
credit vera esse quae Deus promittit, qui verax est, et libenter ad Dominum, ipso vocante, perveniamus.
cujus sermo credentibus ecternus et flrmus est. Si Quod cum semper faciendum fuerit Dei servis, nunc
tibi vir gravis et laudabilis aliquid pollicerelur, ha- lieri mullo magis debet, corruente jam mundo, et
beres pollicenli fidem, nec te falli aut decipi ab eo malorum infestantium turbinibus obsesso: ul qui cer-
erederes, quem slare in sermonibus atque actibus nimus coepissejam gravia, ec scimus immincre gra--
suis scires. Deus tecum loquitur, et tu menle incre- viora, lucrum maximum deputcmus,si islinc velocius
"
dUlaperfldus fluctuas? Deus de hoc mundo recedenti recedamus. Si in habitaculotuo parietes Gvetustate
Goternitatemd pollicetur, et dubitas? Hoc est omnino nutarent, lecta desuper trcmerent b, domus jam fa-
Deum non nosse, hoc est Christum crcdendi magi- tigata, jam lassa, cedificiissenectute labentibus, rui-
strtim peccato incredulitatis offendere, hoc est in Ec- nam proximam minaretur, nonne omni celeritate
clesia constitutum, fidem in domo fidei non habere. migrares? Si navigante te, turbidael procellosa tem-
Quantum prosit exire de hoc saeculo, Chrislus ipse pestas, fluctibus violenlius excitatis, pronuntiaret
salutis atque ulililatis nostraemagister ostendit; qtii, futura naufragia, nonne porlum vclociter peteres ?;.
cum discipuliejus conturbarentur, quod se jam di- Mundus ecce nutat et labilur, et ruinam sui non se-
ceret recessurum, locutus est ad eos dicens: Si me nectute i rerum,sed fine lestatur: et tu non Deo gra-
i
diligerelis, gauderetis,quoniamvado ad Patrem (Joun. lias agis? non tibi gratularis quod exitu maturiore
xiv, 28): docens et ostendens, cum chari quos dili- subtractus, ruinis et naufragiis et plagis imminen-
gimus de seeculoexeunt, gaudendumcsse potius quam tibus exueris ? >
dolendum. Cujus rei memor beatus Paulus apostolus Item : « Amplectamur diem, qui assignat singulos
in Epistola sua ponit, ct dicit: Mihi vivere Chrislus domiciliosuo : qui nos istinc ereptos, et laqueis sce-
est, el mori lucrum (Ad Philip. i, 21): lucrtun maxi- jl . cularibus exutos, paradiso resliluil ct regno. Quis ,
mum deputans, jam sseculi laqueis non teneri, jam non peregre constitutus properet k in patriam re-
nullis concupiscentiiset vitus carnis obnoxiumfleri, gredi ? Quis non ad suos navigare festinans, ventum
exemptumpressuris urgentibus e, et venenatis dia- prosperum cupidius exoptaret, ut velociter liccret
boli faucibus liberatum, ad loclitiam salutis cclernee charos amplecti ? Patriam.nostram paradisum depu-
Ghristovocante proficisci. temus, parentes jam patriarchas habere coepimus.
« Si igitur in Christo credimus, fidemverbis f ejus Quid non properamus et currimus, ut patriani no-
habeamus, et non moriluri in seternum, ad Chrislum stram videre, et parentes nostros salulare possihius?
cum quo victuri et regnaturi sumus, lceta securilate Magnusillic nos charorum exspectat numerus, parerv.
veniamus.Quodinterim morimuf, ad immortalitatem lum, fratrum, flliorum,frcquens nos et copiosa turba
»-Et delectatur. D. 6 Si habitaculi tui parieles. L.
b Properare. L. n Tremiscerent.L.
« Et plangetis. L. ' Nonjam seneclute.L.
d Immortulitatem,atque tvternitatem.L. i Deesl tibi in L.
« Augentibus.Dsiac.eriilio. k Properaret. L..
1 Yerb.kel.premissisejus. L.
471 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANF 472
desideral: jam de sua incolumitale secura, adhuc de A Increpantis vox est. et monentis, qui de profeeiione
nostra salute sollicita. Ad eorum conspeclum et com- sollicito, de acccrsione securo, non consentit « ad
plexum venire, quanta et illis et nobis in commune prcesens desiderio, sed consulit in futuro > (S. Cypr.,
ketilia est?Qualis illic coelestitimregnorum voluptasa De Mort.).
sine timore moriendi, ct cum aeternitale vivendi CAPUT XVI.
quam summa et perpetua felicitas ? Ulic est aposto- Ne desperatione 'rangamur, cum imminente morte
lorum gloriosus chorus, illic proplielarum exsultan- lurbamur.
tium numerus iilic martyrum iiniumcrabilispopiilus. Solent quidam dicere : Nunquid animus Christiani
Ad hos aviria cupiditate properemus, ut cum ipsis elinm morte imminenle debet lurbari? Qui enim
cito esse possimus, ut eilo ad Christum provenire hecc dicunt, accipiant congruum sibi responsum.
Firmi k quidem sunt Christiani, si qui sunl, qui ne-
contingat, optemus. Hanc cogitationem nostram Deus
videal, hoc propositum mentis b et fidei Christus quaquam morte imminente lurbantur : setl nunquid
asriiciat, daturus eis claritatis suaeampliora praemia, Christo firmiores? Quis hoc insanissimus dixerit?
quorum circa se fuerint desideria majora. > Quid est ergo quod ille turbatus est, nisi quia infir-
mos in suo corpore, hoc est, in sua Ecclesia, suoe
CAPUT XV.
j} infinnitalis similitudine * consolatus esl? ul si qui
Quatn contraria sit Dominicmorationi nostra voluntas, suorum adhuc morle imminenle
quande et quotidic ut fiat voluntas Dei oramus, et turbaniur, ipsum
transire ad eum insistente tnorlis melu nolumus, inlueantur, nec hoc ipso se putenl reprobos, et pe-
cnm exemplo cujusdam fratris, cui limenti exire jore desperalionis i morte absorbeantur? Quantum
de smculo, increpans apparuit Christus. bonum de participatione divinitaiis ejus ex-
De his prxdicli docloris sentcntia haecest. Dicit itaque ct
spectare sperare debemus, cujus nos el perturba-
enini: « Meminissedebemus voluntalem nos non notio
stram , sed Dei faccre debcre, secundum quod nos tranquillat, et infirmilas flrmat?
Nam et heatus Petrus apostolus, dicente sibi Do-
Dominus quotidie jussit orare. Quam praeposterum mino : Cum
senueris, exlcndes tnanus tuas, et alius
cst, quam perversum c, ut cum volunlatem Dei ficri te cinget, cl ducet quo lu non vis k (Joan. xxi, 18),
postulemus, quando evocat nos et accersit de hoc quid aliud nisi solutus a corpore volebat esse cum
mundo Deus, non statim volunlalis ejus imperio pa- Christo? Sed si fieri
posset, sublala morlis moleslia,
„reamus? Obnilimur et reluctamur, ct pervicacium vilam concupiscebat oeternam : adquam mortis mo-
more servorum ad conspectum Doniini cum tristitia lesliam nolens ductus est, et
reliquit hunc inRrmi-
ct moerore perducimur, cxeuntes istinc necessitatis tatis afleclum. Quod nemo vult mori, adeo usque
vinculo, non obsequio voluntatis; ctd volumus ab eo /C nalurale est, ut l hoc ipsi bealo Petro nec senectus
prsemiis coelestibus honorari, ad quem vcnimus in- auferrc potuerit: cui dictum est, cum senueris, du-
vili? Quid ergo oramus et pelimus, ul adveniat rc- cendus es quo non vis. Ac proinde quantacunque sit
{jTiumcoelorum, si terrcna caplivitas dclectat? Quid moleslia mortis, debet eam vincere vis amoris, quo
precibus frequenter iteralis -, rogamus ct poscimus, amatur ille, qui, cum sit vita noslra, eliam mortera
ut acceleret ' dies regni, si majora desideria et vota voluit perferre pro nobis. Nam si nulla esset morlis
potiora sunt, servire islic diabolo, quam regnare vel parva molestia, nou esset tam magna manyrum
cuni Christo ? Denique ut manifcstius divinaeprovi- gloria.
dentiae Indicia clarescerent, quod Dominus pracscius CAPUT XVII.
futuroruin suis consulal ad salutem; cum quidam de Quod orationi in fine insislere debemus, et commen.-
collegis et consacerdotibus nostris, infirmitatc jam dare nos frulrum precibus.
defessus, etde appropinquante morte sollicitus, com- Cum extrema debili finis imminet hora, oralio nos
mealum sibi precaretur, astitit deprecanli, et jam dehet juvare m conlinua. Si enim ad ignota vel longe
pene morienti jijvenis, honore el majestate venera- posita loca in hoc mundo transire disponimus, modo
bilis, statu excelsus, et clarus aspectu, et quem as- nos fratrum orationibus commendamus, motlo nos
sistentem sibi vix posset humanus aspectus oculis D I ipsos in ipso profectionis articulo continua lacryma-
carnalibus inlueri, nisi quod talem videre jam pole- rum inundatione n perfundimus, precanles a Domi-
rat dc sacculorecessurus. Ad quem ille non sine qua- no °, ul placidis itincrum gressibus propercmus.
dam animi et vocis indignitate infremuit, et dixit: Et si haec tam sludiose, manentc adhiic complexu
Pati timetis, exirc non vullis: quid faciam vobis? corporis et animce, inter cognita secculi agimus P,
» Quantaillic cmiesliumregnorum voluntas. Duac. i Voluntaria simililudine. L.
b Menlis noslrm. L. j Ne hoc iiso se pulantes reprobos, pejore despc-
c Quamque perversum. L. rulione. L.
- Et deest in Lip., sed habet Duac, cui consonat k Prmcinget, et ducet aua non vis. L.
edit. S. Cypr. 1 Duac. Ad quam mortis moleslia nolens ductus est,
« Reiterali-s. L. et reliquit hunc infirmitatis affectum, quo nemo vnlt
• lla etiaru edit. S. Cypr. Lip. vero acceteretur. mori, usque adeo nalurali, ul, etc.
8 Et monenlis eum, qui de pcrseculione sotlicitus, mAdjuvare. L.
de accerstone securus, non conscnlit, ita Lip. edit. S. n Exundatione. L.
(lypr. haDet sbllicitis.... securis.. dcsiderium. In re- 0 Precantes Dominum.L.
liiiuis consentit Duacenx. p Carnis et animm, inter incognita scrnii-i.Duac.
b Finnissimi. L.
i73 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. I. 474
quanto studiosius in fine noslro facere debemus, cuin A religiosae mulieris opus bonum procdicat, praedican-
ad illam regionem transitum facimus, ubi peracta dumque conimendat, quod unguentum pretiosum
separalione corpovis ab anima, tam incognitia per- super membra ejus effudcrit, atque hoc ad eum se-
venimus, ut nulla nobis hic dum vivimus cognitio peliendum fecerit (Matth.,\x\i, 1). Et laudabiliter
maneat, utrum nos post mortem beala vita recipiat, commemorantur in Evangelio, qui corpus ejus de
an rapiamnr exeuntes de corporeb ad tormenta? cruce acceptum, diligenter atque honorifice legendum
Nam quia et diabolus extrema vilce nostrae suis la- sepelicndumque curarunt (Matlh. xxvn, S9, 60).
queis innectere nititur, si in ipso cxitu piis fratrum Verum istee auctorilates non hoc admonent, quod
precibus, et sedulis psalmodioe officiis muniamur, insit ullus cadaveribus sensus; sed ad Dei provi-
longe ille semper repellitur, nec audet se nociturum dentiam, cui placenl etiam talia pietalis oflicia, mor-
divinis castris ingerere, ubi audit nomen Domini per tuorum quoque corpora pertinere significant, propter
ora concinentium fideliter resonare. Quosdam enim resurrectionis fidem astruendam 8 > (S. Aug., ubi
legimus in hora exitus sui, ab assistente diabolo, ct supra).
insidiarite, fraterriis precibus et psalmodioe frequen- CAPUT XIX.
tia libcratos. Unde non est dubium, quia cum pii _ Ulrum prosit defunctis, si corpora eorum in ecclesiis
fideles et verissimi Christiani ex hoc sceculo trans- " tumulentur.
eunt, si sedula et frequens fratrum adjuverit oratio, Cum quisque apud memorias marlyrum sepelitur,
non eos audeat contingere malignorum spirituiim hoc tantum prodest defunclo, ut commendans eum
cruenta incursio. is, qui superstes est, marlyrum patrocinio, affectus
CAPUT XVIII. pro eo supplicaliouis augealur. Cum ergo recolit ani-
Quod conditiones sepulturm, et curaliones funerum mus, ubi sepullum sit charissimi corpus, et occurrit
debile fidelibus impendantur. animo locus nomine martyris venerabilis, eidem
c
« Licet curalio funeris et conditio sepulturec seu
martyri animam dilcclam commendat recordantis et
pompa exsequiarum, magis sint vivorum solalia, precautis affeclus. Qui lamen affectus cum defunciis
quam subsidia mortuorum; non tamen contemnenda a fidelibus charissimis exhibclur, eis prodesse non
nec abjicienda sunt corpora defunclorum, maxime- riubiiim esl, qui cum in corpore viverent, lalia sibi
quejustorum atque fidelium, quibus tanquam or- post hanc vitam prodesse meruerunt (S. Aug., De
ganis et vasis ad omnia bona opera d sanctus usus Cura pro mort., c. 4).
est Spiritus. Si enim paternaveslis et annulus, ac si
CAPUTXX.
quid hujusmodi, in lantum posteris charus est, in G multum prosit morluo in ecclesia tumulato
affeclus Quod
quantum erga parentes major est; quanto fides, qua creditur, martyris apud quem condttur,
magis nullo modo ipsa spernenda sunt corpora, quse putrocinio adjuvari.
utique tanto cunjunclius atque familiarius e, quam Plerique fldelium cum fidei preccedenlis affectu,
qusclibetindumenta, gestamus > (S. Aug., de Cura aul sua, aut suorum corpora apud memorias niarly-
pro mort., cap. 5, et de Civit. lib. i, cap. 15). Ac rum prcecipiunt tumulari, non puto infrucluosum
proinde quidquid humano corpori impendilur, non esse quod creditur, aut inane, quod fideliler de di-
est prsesidium salutis, sed humanitatis oflicium, se- vino auxilio speratur; tantum si non sint hujusmo-
cundum affecium, quo ncmo unquam carnem suam di b, qui in ecclesiis sepeliuntur, insolubiles culpce,
odio habet. Unde oporlet, utqui potesl', pro carne quse eos non sinant, etiam oblaiis Deo sacrificiis,
proximi curam gerat, cum ille inde recesserit qui adjuvari post morlem. Ac proihde si fldes illa habere
gerebat. Et si haecfaciuirt qui carnis resurrectionem meritum creditur, qua quisque implorator pro de-
non credunt, quanlo niagis debent facere qui cre- functo i suo in locis martyrum tumulalo depreca-
dunt, ut corpori morluo, sed tamen quandoque tur i; quanto magis illa fides spei suoe fructum
resurrecturo et in celefr.itate mansuro, impensum consequilur, quce in vivente atlhuc remediabilem
hujusmodi offlcium sit etiam quodammodo ejusdem U sui cadaveris k providet locum? Etenim sanctus Au-
fidei lestimonium. « Nam et anliquorum justorum gustinus inquircnti de hac qucestione Paulino epi-
funera, ofliciosa pielate curata sunt, et exsequiee scopo sic respondit : « Cum fidelis maler fidelis
telebratae, et sepullura provisa (Genes. ult.). Ipsi filii t corpus desideravit in basilicam martyris poni,
quoque dum viverenl de scpeliendis, vel ctiam trans- siquidem crediJit ejus animam meritis martyris ad-
ferendis suis corporibus mandaverunt iiliis (Genes. j'uvari, hoc quod ita credidit, supplicatio fuit m, ct
XLVII,50). Et Tobias sepeliendomortuos, Dominum hcec profuit, si quid profuit. Et quod ad idem sepul-
promcruisse, leste angelo, commendatur (Tob. xn, crum recurrit animo, et filium precibus magis nia-
12). Ipse quoque Dominus die lertla resurrecturus, gisque commendat, adjuvat defuncti spiritum, non
* Ad tam incognita. L b Hujusmodi eorum. L.
b A eorpore. L. > QuisquisUle impletus pro defuncto. D.
c Duac. cum ralio funeris. J Deum deprecatur. L.
- Operaperfrcienda. L. k Sibi sui sfidaveris. L.
e Multofamiliarius atque conmnclius. L, 1 Filii defuncli. Lips. el edit. S. Aug.
f Quam potesl. D. m Supplicalio qutxdam fuil. L. cl edit, S. Aug.
s Teiiendam.D.
47S I. JULIANIEPISCOPI TOLETANI 47«
morlui corpoiis locus, sed ex loci memoria vivus A . CAPUT XXI.
matris affeclus. Simul enim et quis, et cui coramcn- De oblatiombus qum pro fidelibus defunctis offe-
dalus sit, non utique infructuose religiosam mentem runlur.
rogamtisaitingit > (S. Aug., De Cura pro mort. c. 5). In MachabecorumIibris legimus oblatum pro mor-
Heecsanctissimi Augustini verba sunt, quibus cre- tuis sacriflcium (II Machab. xn, 45). Sed elsi nus-
ditur iionesse fidem illorum vacuam, qui pie viveu- quam in Scripturis veteribus omnino legeretur, non<
tes, suorum cadavera in memoriis martyrum preeci- parvipcndenda esscl universececclesiee*, qucein hac
piunl tumulanda : licet mullis aliis rationibus, et consueiudine clarei, auctorilas : ubi in precibus sa-
majorum didicerimus excmplis, quod illi daninabili- cerdolis, quce DominoDeoad cjus allare fundunlur,
ter in ecclesia lumulentur, qui usque in fincm suum locum suum habet eiiam commendalio mortuorum.
sceleratissime vivunt. Nam meritum, per quod illis Cumenim sacrificium Deo pro spiritibus defunclo-
Ista prosint, si nullum comparatum est in hac vita, vum offertur b, pro valde bonis graliarum actiones
frustra quacriturposl hanc vitam. Ut enim boc, quod 6unt, pro non valde bonis propiliationes sunt, pro
impenditur, possit eis prodesse posl corpus, in ea ralde malis, etiamsi nulla sint adjumenta mortuorum,
vila est acquisilum, quam quisque gessil in cor- qualescunque tamen sunt consolationes vivenlium.
pore. |j Quibus tamen prosunt, aut ad hoc prosunt, ul plena
sit remissio, aut certe ut lolerabilior sit ipsa dam-
natio c.
* Non parva est universmEcclesicv.D. • Fiat ipsa damnatio. L
1 Satrrficia.... o/fcruntur. L.
LIBER SECUNDUS.
Quomodo se anima; defunctorum habeant anle resurreclionem corporum.
CAPUT PRIMUM. quo fuerit Apostolusraptus, et ubi beatorum animos

De differentia paradisorum. locantur exutae corporibus : definiens idem doctor,
Unus est terrenus paradisus, ubi primorum homi- r primum ccclumesse corporcum, secundumspiritale,
num vita corporaliler exslitil : altcr vero coclestis, terlium mcnlale, in quod c mentis ascenditur con-
ubi aninue beatorum, staiim ut a corpore excunt, templatione, ita assereiis : « Si primum ccelumrecle
Iransferuntur, atque digna felicitate laetantes,exspe- accipimus hoc omne corporeum, quidquid - esl su-
ctant receplionem corporum sUorum.De hoc para- per aquas et terram. Secundum autem in simililu-
diso Julianus Pomerius a ait: « Hinc quoque vidcn- dine corporali quod e ipsum cernilur, sicut illud,
tur animecjustorum duci, vel ire in paradisum rece- unde animalibus plenus in exslasi Petro discus ille
dentes a corpore, quo se raptum dieit Apostolus, submissus esl (Act. x, 10, 11). Tertium vero quod
mente profecto, non corpore. > Item idem post ali- mente conspicitur, ita secrcttim et remolum et om-
quanla dicit : « Satis esl dictum de paradiso cocle- nino arreptum a sensibus carnis atque mundatum-r,
stib, et quod in eo sanctee animae slatim de suis ut ea quce in illo sunt, et ipsam Dei substantiam,
corporibus exeuntes, Deo donanle, miltantur. Quod Verbunique Deum per quem * facta sunt omnia, in
ha debere credi, Dominusnoster Jesus Christus sua charitate sancti Spiriius ineffabilitervaleal videre ct
auctoritate firmavit, ulri Iatroni dicendo, Ilodie me- audire, non incongruenler arbitramur et illuc esse
cum eris in paradiso (Luc. xxm, 45), sine ulla ambi- Apostolum rapium, el ibi paradisum fortassis esse
•Jullate probavit, quod beatas animas suis exutas; omnibus meliorem, et si dici oporteat, paradisum
corporibus paradisus coelestis sine ullo intervallo) D paradisorum>(S. Aug.,DeGen.adlilt.lib.x.n,c.5i).
temporis suscipiat.> CAPUT III.
CAPUT II.
Ubi sit paradisus, in quo bealorum animm exutm Quid significetsinus Abrahm,in quo bealorum anitnof
corporibusrequiescunt. recipiunlur.
Legimus in beato Auguslino, cum verba illa Apo- Sinum Abraheerequiem palris, vel secretum b pa
stoli enucleatissime definiret, quibus se idem Apo- tris, sive etiam paradisum signiflcare, mulliplicium
stolus in tertium ccelumraptum fuisse commemorat t doctorum sentenliis deflnitum esse non ambigo, cum
(// Cor. XII,2), quod in lerlio coelosil paradisus, inl inter coeteros Ambrosius, Augustinus, atque Grego-
•»Julianus Pomerius in Dialog. de Animmnalura,, c Spiritu. L.
octo iibris comprehenso, lib. vm qui, teste sanctoj f Ita in Lips. et Duac. At vero S. August. edstl li-
Isidoro, de resurrectione agcbat, seu linibus bono- bri habcnt iia secreta, et reinota, et.... urrepla....
rum et malorum, quod opus omnino periil. alque mundala,
b Satis est de paradiso cmUsliscire. L. » VerbumqueDei per quod. L,
' In D. b Sccrclumquietismt»rnw.L.
quo.
- Gtmerulinomincquidquid.L. *
477 PROGNOSTICONLIBRl TRES. — LIB. II 478
rius tanli patriarchce sinum nihil aliud significasse A , CAPUT V.
* elcgautius docuerint. Unde dicius sit infernus.
Infernus diclus est eo quod infra sit i. Sicut enim
CAPUT IV. secundum corpus, si ponderis sui ordincm tcucant,
De differentiainfemorum. inferiora sunt omnia graviora, ita secundum spiri-
De discretione infernoruminbeali Auguslini tra- tum inferiora sunt omnia tristiora. Undeet in Grseca
ctalibus legisse me memini: ubi duo inferna esse lingua origo nominis, quo appellantur inferi, pro eo
manifeslius dicit,.ut unus infernus supra terrain, al- quod nihil sub se - habcant, resonare perhibelur
ler vcro sub terra infernus esse b accipiatur, secun- (S. Aug.,Z)e Gen. ad litt, lib. xn, cap. 55, n. 66).
dum vocemPsalmisteeDeoconfitentis : Eruisti ani- CAPUT VI.
mam meam ex inferno inferiori (Psal. LXXXV, 15). Quales sint inferi, velsi sint corporei.
Nam propter duo ista inferna missus est Filius Dei, i Est quaedam, ul ait beatissimus Auguslinus,
undique liberans c. Ad hunc infernum missus est infcrorum subsiantia, sed eam spiritalem esse arbi-
nascendo, ad illum moriendo. Et hxc quidem di- tror, non corporalero. Nec audiendi sunt, qui affir-
cens: < Infernum, ait, fraires-1, nec ego experlus mant inferos in hac vita cxplicari, nec esse post mor-
sum atlhuc, nec vos, et fortasse alia via erit, et per B \ tem. Vidcrint enim qiieniadmodunjpoetica figmcnta
infernum non erit: incerta sunt heec. Verum quia interpretentur : nos ab auctoritate divinarura Scri-
dicit Scriptura, cui conlradici non potest: Eruisti pturarum, quibus solis de hac re (ides habenda est,
animammeamex inferno inferiori, intelligimus lan- recedere non debemus > (S. Aug., uhi supra, n. 62).
quam duo inferna esse, superius et inferius. Nam CAPCT VII.
unde infernus inferior, nisi quia est et superior * Qua ratione inferi sub terris cssecredantur.
{ S. Aug., Enarr. in psal. LXXXV, V.15, n. 17 ). » < Unde sub terris inferi esse eredantur, si oorpo-
Item aliam opinionem idem doctor sanctissimus po- ralia loca non sint, aut unde inferi appellentur, si
nit, dicens quod apud ipsos inferos sit aliqua pars suh terris non sunt (ut ait S. Augustinas) mcrito
inferior, ubi dives ille immaniter torquebalur, et quaeritur. > Unde sic idem doctor ail: «Ideo sub
aliqua pars superioris inferni, in quo Abraham cum terris inferi dicuntur, vel creduntur, quia congruen-
Lazaro leetabatur, ubi etiam omnes sancti ante ad- terin spirilu, perillam corporalium reruin similitudi-
ventumChrisii habiti sunt. Sic enim preedictusdoctor nem sic demonstranlur, ut cum defuncloruni animse
ait:« Fortassis apud inferos f est aliqua pars inferior, 1 inferis dignse,carnis amore peccaverunt, hoc per
quo trudunlur iinpii qui plurimum peccaverunt. illas corporalmm rer.ura similitudines exhibeatur,
Elenim apud inferosutrum in locis quibusdam jam ** (
quod ipsi carni mortuae solet exhiberi, ut sub terra
fuisset Abraham, non satis possumus deflnire. Non- recondatur (S. Aug., ibid., n. 66). »
dum enim venerat Christus ad infernum e, ut erue- CAPUT VIII.
ret inde omnium sanctorum praccedentium animas, Quod animmbcatorum statim ut a corporeexeunt, ad
et tamen Abraham in requie ibi erat. Et quidem di- Christum in cmiumvadunt.
ves cum torqueretur apud inferos , cum videret De his interrogemii Petro beatum Grego-riumita
Abraham, levavit oculos. Non eriim posset levatis legimus respoudisse : « Hoc neque de omnibus
oculis videre, nisi ille esset superius, et ille infe- justis fateri possumus, neque de omnibus negarc.
rius. Et quid ei rcspondit Abraham, cuin diceret: Nam sunt quorumdam justorum animae, quse a eo;-
Pater Abraham. mitte Lamrum ut inlingat digilum lesti regno quibusdam adlmc mansionibus differun-
suum in aquam b, et slillet in linguum meam, quo- tur : in quo dilalionis damno quid aliud iimuilur,
niam crucior in hac fiatnma? Fili, tnetnento, ait, nisi quia de perfecta justilia aliquid minus liabue-
quia percepisli bona in vita tua, et Laxarus mata : runt? Et tamen luce clarius constat, quia perfecto-
Nunc aUtemhic requiescit, tu autem lorqueris (Luc. ram justorum manimse, mox ut hujus carnis claustra
xvi, 24, 25). Et super haecait: Inter nos et voschaos exeunt, in ccelestihussedibusrecipiuntur.Quodetipsa
magnum firmatum cst, ut nec nos possimus ire ad D I Veritas per se obtestatur dieens : Ubicunque fuerit
vos », nec inde aliquis venire ad nos (Ibid., 26). > corpus, illuc congregabuniuret aquilm(Malth. xxiv,
(S. Aug., ubi supra, n. 18). Haecergo fortasse sunt 28); quia ubi Redemptor ipse est corpore, illuc pro-
duo inferna, quorum in uno quieverunt animoesan- cul dubio colliguntur et animacjustorum. Et Paulus
ctorum, in altero torquentur animoeimpiorum. dissolvi desiderat, et esse cum Chrislo (PMlip. i, 25).
Qui ergo Chrislura in ceeloesse non dubitat, ncc
« Quam id ipsumsignificasse.L. l In aquam : desunt hsecin L. et in cd. S. Ang.
b Superiorsuper terratn, alter vero infernus inferior » Veniread vos. L.
sub lerra esse. L. i Inferi, eo quod infra sint, Latine appellanlur. L.
c Nosutique liberans.Lip. ed. S. Aug. nosundique. k Nihil suave habeant. L,. sed Duac. et cdit. S.
d Lips. Et hunc quidem dicens infernum lail) ; hahent sub se.
Fratres. Aug.
t Per illas corporalium rerum similitudinessk de-
e Lips. Infernum inferius, nisi quia infemum est
monstratur, ut quorumdefunctorumanimm,etc. L. et
tuperins.
- Apudipsosinferos. L- et cdit. S. August. edit. S. Aug.
m Perfectorum noslrorum.;Sola edit. D, cc-ntraL.
*Dominus venerat-adinfernum.L. et edit. S.Aug. et S. Grei'
479 S. JULIANIEPISCOPI TOLETANI 480
Pauli aiumam in coelocsse ncgat. Qui ctiain de so- A £ corrumpitur et aggravat animam (Sap. IX, 15), de
lutione sui coiporis atque inhabitatione coeleslispa- propagine corruptionis existens, multo magis avcrli-
liioedicit (// Cor. v, 1): Scimus quia si terrestris do- tur mens ab illa visionesummi coeli.Unde
abripienda
mus nostra hujus habitationisdissolvalur, quodmdifi- necessario erat ab ejusdem carnis sensibus ut
ei,
cationem n habemus cx Deo, domum non manufa- quomodo possit capere illutl, ostenderetur. Proinde
ctam,mternamin cmlis>(S.Greg., Dial. tib. iv,c. 25). cum hoc corpus, non jam animale, sed per futuram
CAPUT IX. commutationemreceperitspirilale, angelis adaequata,
Quod nunc animmdefunctorumin quibusdamrecepla- perfectum habebit naturae suae modum, obediens et
culis teneantur. imperans, vivificata et vivificans, tara ineffabilifaci-
< Tempus quod inler hominis mortem et ultimam litate, ut sit
gloriee,quod - sarcinaefuit >(S. Aug., De
resurreclionem interpositum est, ammoc abditis re- Gen. ad litt. tib. xn, cap. 55).
ceptacUlis continenlur, sicut unaquacquedigna est, CAPUT XII.
vel rcquie vel xrumna, pro eo quod sortila est in
b Quod post descensum Christi ad inferos, animm
carne vivens > (S. Aug., Ench. c. 109). electorum non locis illis tenentur, ubi palriarcha-
CAPUT X. rum animm tentm sunt, sed statim eant ad cm-
•*
JJ lum.
'QMOO! animm, qumaliquid minus de perfecla sanclitale
habuerint, exeuntes de corpore, non statim collo- Antiqui patres usque ad adventum Domini, quam-
centur in cmteslibusregnis. Iibet juxte vixerint, ducli ad regnum non sunt,
Jutianus Poraerius dicit : « Spiritus illi qui nec nisi ille descenderet, qui paradisi claustra homini-
tam perfeclaesanctitatis hinc exeunt, ut ire in para- bus sua morte aperiret i. Nam utique eos post per-
disum statim post deposilionem suorum corporum actam justitiam, etsi tranquilla, tamen inferni
possint, nec tam c criminose ac damnabiliter vi- claustra tenebant. Post mediatoris autem adventum
vunt, aut ila in suis criminibus perseverant, ut cum in hoc mundo viventes i, ut ait beatus Gregorius, ad
diabolo et angelis cjus damnari mereantur, Ecclesia regnum ducimur mox ut de corpore eximus, et il-
hic pro eis efficacitersupplicante, poenisd medicina- lud sine mora percipimus, quod antiqui patres cum
bilibus expiati, corpora sua cum beata immortalitate maxima percipere dilalione meruerunt.
recipient, ac regni ccelestis facli parlicipes, in eo CAPUT XIII.
sine ullo defeclu sticc beatitudinis permanebunt >
Quod sicut animmsanctorumpost transitum ad cmlum
(Jul. Pom., Dial. deanimm nat., lib. vm). vadunl, ita peccatorum animm in infernum tru-
CAPUT XI. dantur.
ante resurrectionem non sic videatur 'C Si esse sanctorum animas in ccelo altestalione
Quod corporum
Deus a sanclis spirilibus defunct-orum,sicut posl sacri eloquii credimus, oportet ut et iniquorum ani-
resurrectionemvidebilur: et qualiter nunc defunclo- inas in inferno esse per omnia credamus; quia ex
rum animm corpora sua desiderent recipere.
retributione seternae juslilice ex qua justi glorian-
Ait ex hoc bealissimus Augustinus : « Si quidem
tur, necesse est ut et injusti per omnia orucien-
inovet e, quid opus sit spiritibus defunctorum cor-
tur. Nam sicut electos beatitudo glorificat, ita credi
pora sua in resurreclione si eis
recipere, potest etiam necesse est,
quod a die k exitus sui ignis reprobos
sine corporibus sunima illa beatiludo proeberi, dif- exurat.
ficilior quidem qusestio est, quam ut possitperfecte
hoc sermone definiri. Sed tamen minimedubitandum CAPUT XIV.
est, ereptam f hominisa carnis sensibus mentem, et Quod hi qui semel fuerint in infernum projecti,
post mortem ipsa carne deposita, transcensis etiara ibidem erunt in perpetuum permansuri.
simililudinibus corporalium rerum, non sic videre In Salomonis libro scriptum est : Lignum in
posse incommutabilem subslanliam, sicul sancti an- quocunque loco ceciderit, sive ad austrum sive aa
geli vident s, sive alia latentiore causa, siye ideo aquilonem,ibi erit (Eccle. n, 5) : scilicet quia cum
quia inest ei quidam appctitus naturalis corpus ad- n] humani casus tempore, sive sanctus sive malignus
minislrandi, quo appetilu retardatur, ne tota devo- spiritus egredientem animam a clauslris carnis ac-
tione pergat in illud sumraura coeluin,quandiu non ceperit, in aeternuin secum sine ulla permutalione
subest corpus, cujus adminislratione appetitus ille relinebit, ut necexaltala ad suppliciumproruat, nec
conquiescit. Porro autem si tale sit corpus, cujus sit mersa seternis suppliciis ad remedium - ereptionis
gravis et difficilisadministratio, sicut heeccaro qtiec ascendat.
» Qutcimdificationemsola Lips. et paulo inferlus b Locus iste aperte corruptus est in edit. Duac.
cdit. S. Greg. Iiabet sed mternam. in qua ita legilur : Angelisadmquata perfectumna-
b Dum vivereULip. turm sum modum obediens, vivificata et imperans,
'c Non tam. L. el vivificans,tam inmstimabilifelicilatc, ut sil ei glo-
d A pmnis. L. rim, quod, etc. L.
« Si quem movet. Lip. cum edil. S. Aug. i lnterpositione summortis aperirel. L.
- Raplam. L. i In hunc munduni venientis,ut ait, etc. L.
8 Aliler Duac. qustm "e.lilio L. et S. Aug. Non - Quod die. D.
tic vivereposse tn incominutabili substantitc, sicut 1 Ultra ad rcmedium.L.
angeli vivunt.
481 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. II. ««;
CAPUT XV. A Christo esse pronunlians, ejusque ab hac carne se~
Quod non sil anima privata sensibussuis post mortem „, parationem atque diScessum, prcesentiamad Chn-
corporis. stum, tota credulitate confitens 8.
In Cassiani voluminibus legimus(Joan. Cass., col- I- CAPUT XVI.
lat.l, cap. 14, post. med.) quod non sint otiosae ce Quod anima simililudinem corporis habeat, et in
post separalionem hujus corporis animac, neque ie eadem corporati simiiitudine requiem sentiat perfe-
nihil sentiant, cura dives ille in inferno cruciari se ralque tormenla.
in flammaad Lazarum pauperem claincl (Luc. xvi,' Deanima humana, quod siniilitiitlinera corporis
24) : et illud quod de cruce Dominusad latronem Ait habeat, ista eslsententia egregii doctoris Augustini..
dixit : Hodie mecumeris in paradiso (Luc. xxin,45). enim : « Proflteor animam habere posse simili-
ludinem corporis, et corporalium omnino merabro-
Quod ilii nequaquam Dominus promisissei, si ejus rum
animam nosset post separationem carnis vel privan- : hoc quisquis negat b, potest negare animam
dam sensu, vel in nihilum resolvendam. Non enim esse quecin somnis videt, vel ambulare se vel sede-.
n
caro ejus iii paradiso, sed anima erat ingressura re, vel huc •
atque illuc gressu vel etiam volatu fer-
cum Chrislo. Quibus dictis, ut idem doctor ait, mari, quod sine quadam corporali similitudine non;
niteste probatur animas defunctorum non soluni g- fit. Proinde si hanc similitudineui etiam apud infe-»
ros gerit, non corporalem, sed corpori similem , ita
suis sensibus non privari, sed nec istis quidem af-
etiain recte in locis non corporalibus, sedcorpora-,
fectibus, id est, spe atque tristitia, gaudio atque
melu carere, el ex eis quae sibi in illo generali exa- linm similibus, sive in requiesive in doloribus est »
mine reservantur, quiddam eas jam incipere prae- (S. Aug., De Gen. ad litt. lib. xn, cap. 55).
gustare. Nec secundum opinionem quorumdam in- CAPUT XVII.
fideliura, in nihilum eos resolvi post hujus vitec c An anima, cum incorporea sit, igne credalur corpo'-'
excessum ", sed vivaciussubsistere, DeiqueIaudibus s reo cruciari.
inlentius inhserere... Nonne ultra omnes ineplias, Si viventis hominis incorporeus spirilus tenetur
non dico faluitatem, sed insaniam esse, vel levi- in corpore, cur non post mortem, cum incorporeus
ter b suspicari, illam pretiosiorem hominis portio- sil spiritus, eliam corporeo igne i teneatur? Tencri
nem, in qua etiam iniago Dei, secundum beatumY autem per ig,.em spiritum dicimus, ut in lormento
Apostolum,ac similitudo consistit (/ Cor. xi; Coloss. ignis sil videndo alque sentiendo. Ignem namque
III, 10), dcposila hac qua retundilur in preesentii eo ipso quod videt, palitur, et quia cremare se - aspi-
sarcina corporali, insensibilem fieri, quoe omnemi _ cit, crematur. Sicque flt, ut res corporea incorpo-
vim rationis in se continens, etiam ipsam mulami " reara cxurat, dum ex igne visibili ardor ac dolor,
atque insensibilcm carnis c substantiam participa-. invisibilis trahitur, ut inens incorporea per ignem
tione sui facit esse sensibilem? Cum ulique conse- corporeum etiam corporea flammacrucietur. Quam-
queus sit, et hoc rationis ipsius ordo contincat, ut vis colligere ex dictis evangelicis possumus, quia
exula mens isla carnali pinguedine d, intelleclualesi incendium anima non solum videndo, sed eliam ex-
virtutes suas in melius reparet, et puriores eas et; periendo patiatur. Veritatis enim voce, dives mor-
subtiliores recipiat potius quam amillat. In tantum, tuus in inferno dicitur sepullus. Cujus anima quia
hoc quod dicimus beatus Apostolusverum esse coin igiie tenealur, insinuat, qui Abraham depreca-
gnoscit, ut etiaiii optet ab hac carne discedere, utt tur 1, dicens : Mitte Lazarum, ut intingat extremum
separatione ejus enixius valeat Domino copulari, di- digili sui in aquam, ut refrigeret linguam meam;
cens : Desideriumhabeo dissolvi, et cum Chrislo es- quia crucior in hac flamma (Luc. Xvi, 24). Duin
se : multo enim melius (Philipp. i, 25). Quoniamt ergo peccatorem divitem damnalum in ignibus per-
dum sumus in corpore, peregrinamur a Domino c, ett hibet, quisnam sapicns reproboruin aniraas teneri
idcirco audemus, el bonam voluntalem habemus, ignibus neget?
magis peregrinari a corpore, et prmsenles esse ad,'D rj
CAPUT XVIII.
Doininuin; propter quod contendimus sive prmsen- Quod unus sit gehennwigms, et non uno modo _,' cru-
tes, .siveabsentes placere ilti (II Cor. v, 6, 8, 9). ' ciet peccatores.
Commorationemscilicet animtc f, qucc in hac carnei Unus quidem est gehennae ignis, sed nOn uno
est, peregrinationem a Domino atque absentiam a modoomnes cruciat peccatores. Uniuscujusqueenim '
" Post hujus commorationisexcessum.h. rus est, et corruptus contextus : quare ex Lip. "'"
b Ita Duac. et edit. Cassiani. At Lips. : Nonne! emendavimus, prout legitureliam in Augustino. Cee-
ultrd omnis ineplim, non dicam fatuitafem, sed in- tera aKquantum discrepant, sed absque ullo erro-
saniani est, vel leviter, elc. re, vel sententiee inversione : ilaque retinuiinus
c Materiam carnis. L- et ed. Cas Duacenam.
d L. et C. ed., qua nunc hebetatur pingucdinc. 1 Videtur vel ambutare, vel sedere, vel hac atque
e A Chrislo L. illac gressu, vel eiium volatu avotare, quod, etC.Lip.
1 Communicationemanimm, Duac. cuin S. August. edit.
8 Confidens.L. i Incorporeo igiie. I,.
b Duacena : Profiteri animam habere posse simi- - Concremari sc. L.
lituditifji corporis, et corporalium omniiw tnembro- 1 Deprecabttlur. L,
rum quhqiiis negctt,elc. Ilic sensus abs dubi.0obseu-
483 S. JUIiANI EFISCOPl TOLETANI 484
quanlum exigit culpa, tantum illic seutietur et poe-jj & levissima, quae ignis facilc consumat. Hoc tamen
nae.*. Nam sicut in hocmundo multi sub uno sole sciendum est, quia illic saltem de minhnis quisque
consistunt, nec tamen ejusdem solis ardorem aequa- i.ihil purgationis obtinebit, nisi bonis hoc aclibus
liter scniiunt, quia alius plus xstuat, alius vero mi- in hac adhuc vita positus, ut illic oblineat, prome-
nus b; ita illic in uno igne non umis est modus in- reatur.
hic diversilas c, hoc CAPUT XX.
cendii, quia quod corporum
illic ul et ignem non dis- Quod alius sit ignis purgalorius, qtto plerique sal-
agit diversilas.pcccatorum, vandi esse creduntur, aiius ille, in quo impii, Chri- ,
similem habeant, et tamen eosdem singulos dissi- sto judicanle, mergendi sunt.
militer exurat. Beato Augustinodistinguente cognoscimus(Enarr.
CAPCT XIX. 2 in psal. xxix, n. 2), quod aller sit ille,ignis futurus,
Quod post mortem purgatorius ignis esse credalur. de quo impiis Christo judicante diccndum est: Dis-
Purgatorium ignem post morleni esse, multorum cedite a me, muledicti, in ignem aUernum {Matlh.
traclalorum cognovimussententiis evidenterd defini- xxv, 41); alter iste, qui purgatorius proprie ap-
tum. Inter quos Augustinus doctor egregiUs, licet pellatur, propter eos qui per eum salvi fiunt. Per
eum in hac vita fidelibus accidere posse lestetur, illum enim - qui futurus est impiis, niillus salvabi-
tamen et post mortem deflnit eum quibusdam " esse * tur, quia juxta quod scriptum est: lbunt hi in sup-
fiiturum, conlestans quod ignis ille purgatorius, qui plicium mternum(Ibid., 46). Per istum aulem ignera
nunc a quibusdam contemnitur et parvus pulatur, qui probat el purgat, salvatio manifesta promittitur.
multo gravior existat, quam quidquid homo potest Nam juxla quod praedictus doelor ait: Si autein
pati inhac vila (Aug., Enarr. in psal. xxxvn, n. 5). igneni illum loco isto voluerimus accipere, de quo
Gregorius quoqne de hoc purgatorio igne sic dicit : Dominus dicit sinislris : Disceditea me, maledicti, in
< Pro quibusdam levibus. culpis ante judicium pur- ignem mternum, ut in eis eliam isli esse credantur,
gatorius ignis esse crcdendus est pro eo quod Yeri- qui aedificantsuper fundamentum hoc ligna, fenum,
tas dicit, quia si quis in Spirilum f sancium blasphe- stipulam, eosqne ex illo igne post tempus pro malis
miam dix-erit,neque in koc smculo neque in futuro meritis imperlilum liberel boni operis fundamentuai;
rcmittctur ei (Matth. XII,52). In qua sentenlia datur quid arbilramur dextros, qulbus dicetur: Vcnite,
intelligi, quasdam culpas in hoc soeculo, quasdam benedictiPatris mei, possideteparatum vobisregmm
vero relaxari in futuro >(S. Greg., Diai. lib. iv, cap. (lbid., 54), nisi eos qui sedificant super fundame»-
39). Quod enim de uno negatur, consequens in- tura hoc, aurum, argenlum, lapides preliosos? Sed
tellectus patet quia de quibusdam conceditur. Sed in illum ignem de quo diclum est, Sic tamen quasi
tatncn, ut dixi, hoc de parvis minimisque peccali» per ignem(I Cor. m, 15), si hoc modo intelligalur,
fieri posse credendum est, sicut est assiduus otiosus'• utrique mittendi sunt, et dextri scilicet, et sinislri.
sermo, immoderatus risus, vel peccatum curse rei Ulrique quippe illo igne probandi sunt, de quo di-
familiaris, quaevix sine culpa vel ab ipsis agitur, qui clum est : jDicsDomini declarabit, quia in igne re~
culpam qualiter declinare debeant, sciunt, aut non velabitur, et imiuscujusqueopusquale sil, ignis pro>
in gravibus rebus crror ignorantioe, quce cuncta babil (I Cor. m, 15). Si crgo utrumque probabit
etiam post mortem gravant, si adhuc in hac vita po- ignis, ut si cujus opus manserit, id est, non fuerit
silis muiime fuerint relaxata. Namque cum iW.us ; igne consumplum quod superaedificavit, mercedem
dicat Christum esse fundamentum, alque subjun- accipiet, si cujus opus arseril, dctrimenlum patielur;
gat : Si quis mdificatg supra fundamentumhoc, au- profecto non est seternus ille ignis. In illum enim
rum, argentum, lapides pretiosos, ligna b, fenum,i soli siuistri novissima et perpetua damnatione mit-
slipulatn,... uniuscujusque opus quale sit, 'gnis pro- tenlur, iste aulem ignis solos dextros probat. Sed
babit. Si cujus opus munserit, quod supermdificavil, i alios eorum sic probat, ut oedificium,quod super
mercedemaccipiet: si cujus opus arserit, delrimen- Christum fundamentum ab eis invenerit esse con-
tum patietur; ipse aulem salvuserit, sic tamcn, quasi' j) > structum, non exurat neque consumat; alios autcm
per ignem (I Cor. m, 12, 15, 14, 15). Quamvis 3 aliier, id est, ut quod superaedificaverunt, ardeat,
lioc i de igne tribulationis nobis in hac vita adhi- damnumque paliatur, salvi autem fiant; quoniam
bito possit intelligi, tamen si quis hoc de igne fu- Christum in fundamento stabiliter positum praecel-
turae purgationis accipiat, pensandum summopere e lenti charitate tenuerunt. Si aulem salvi fiunt, pro-
est i, quia illuni dixit per igiiem quidem posse sal- feclo ad dcxteram stabunt, ct cum coeleris au-
vari, non qui super hoc fuiidainenluni oes, fcrrum,i, dient: Venitc, benedicti Patris mei, possidetepura-
plumbum sedificat, id est, peccata majora, et idcirco o tum vobis r-egnum(Matth. xxv, 54). Non ad sini-
duriora, alque tunc jam insolubilia; scd lignum,, slram, ubi erunt qui salvandinon erunt, et ideo au-
feiium, slipulam, id est, peccata minima, atquee dient: Discedite a tne, maledicti, in ignem mter-
« Unusquisqueetenim quanlum exigit cutpu, tan- :- f Sanclo Spirilui. L.
lum illic senlietel pmnam. L. •5Supermdificuverit.L.
b Et alius plus... et alius ininus. L. b Lignum. L.
« Diversitas operuin. L. 1 7/ocdeest in Duac.
d Dcest evidenter in Lips. i Solticite cst. L.
c Pro levibus cutpis, quibusdam, ctc. L. - Deest enimjn Duac.
J85 PROGNOSTrCONLIBRI TRES. — LIB. IL »«
num (Matth. xxv, 41). Nemoquippe ab illo igne salva-- A tanto tardius ciliusve salvaii. Non tamen tales de
bilur, quia insuppliciumceternumomnesilliibunt^tcW <i quibus dictum est, quod regnum Dei non
*- debunt possidc-
rermis eontm non moritur, et ignis eorum non exstin- (1 Cor. vi, 10 ; Gulat. v, 21), nisi conve-
gnitur (Marc. ix, 45). nientei poenitenlibus eadem crimina remittantur.
CAPUT XXI. Convcnienter autem dixi, ut steriles in eleemo-
Quod ignempurgalorium non post ultimum judicium,!, synis non sint > (Aug., Ench. cap. 69).
sed ante perferaManimm.
De pccnis purgatoriis, quod ante illud ultimum a CAPUT XXIII.
ad tributationem purgalorii ignis mors ista
judicium fiant, sanctus Augustinus definitam poriens Quod pcrtineat camis.
senlentiam ait: <Nos quidem in bac mortali vita De purgatoriis pcrnis doclor egregius disputans
poenas quasdam purgatorias esse confitemur; ,;. . . : Polest, ait, ad istam tribulationem per-
sed temporales pcenas alii in liac vita tanlum, alii Augustinus tinere etiam mors ista carnis, qtiaede primi pcccati
post mortem, alii tunc, et nunc. Yerumtamen ante e
illud judicium severissimum * novissimumque pa- perpetratione concepta est, ut secundum cujusque
aedificiumtempus quod eam sequitur, ab unoquoque
liuntur; non autem omnes venient iu sempiternass sentialur. Persc-cutiones
quoque, quibus martyres
pocnas, quce post illud ullimum judicium sunt fu-" B coronanlur, et quas patiuntur
quicunque Christiani,
turoe, qui post mortem sustinent lemporales. Nam 1
probant ulraque aedificiavelut ignis; etaliaconsu-
quibusdam quod in isto non remitlitur, remiltelur r munt b cum ipsis aedificatoribus,si Christurn in eis
in futuro saeculo, id est, ne futuri saeculi seterno - non inveniunt
> de fundamenlum, alia sine ipsis, si jjnve-
suppliciopuniantur (Aug. Civit.Dei,lib. xxi, eap. niunt; quia licet cura damno, salvi tamen eruut
15).b Nam quomodo quibus peccatum in isto soe- ipsi: alia vero non consumunt, quia talia reperiunt^
culo' remiLtitur, in fuluro xterno suppliciopunian-" quaenianeanl in selernum.
tur? Unde et post aliquanta idem doctor: < Quis-
CAPUT XXIV.
quis igitur, ait, poenas cupit evadere sempilernas, Utrum animmmortuorumse
non solura baptizetur, verumetiam justificelur in- inviccm,el quos nusquam
viderunt, agnoscant.
Christo, ac sic c vere transeat a diabolo ad Christura. Quod se animse defunctorum exulee corporibus
Purgalorias autem poenas nullus fuluras opinetur,' i rccognoscere invicem i possint, testalur Evange-
nisi anle illud ultimum tremendumque juriicium lista cum dicil: Faclutn
est, ut moreretur mendicus,
(Ibid., cttp. 16). Tanli ergo docloris conflrmati sen- et portaretur ab angelis in sinum Abrahm; mortuus
tentia falemur, quodpurgatorius hic ignis ante ulti- est autem el
' dives, et sepultus esl in inferno. Et ele->
iiiuiii judieiura liat, et ignem illum, in quo om- '' vans oculos suos cum esselin
tormentis, vidit Abra-
nes impii, Chrislo judicanle, mergendi sunt, ante- ham a
longinquo *, et Lazarum iu sinu ejus. Et ipse
•cedaU dixit: Pater Abralwm, mitte Lazarum, ut inlingat
CAPUT XXII. exlremum digki sui in aquam, ut refrigeret linguam
Ulrum hi qui in purgalorio ujne sahandi sunt, usque '
ad lempus resurrectionis, an infra cruciari cre- meam, quia crucior in hac flamma (Luc. xvi, 22-24).
dantur. Ecce quomodo divitis anima Lazari pauperis spiri-
Pulo quod sicut non omnes reprobi qui in aeter- tum cognoscebat. Ex quo non esl duhitandum, quod
jnum ignem damnandi sunt, una eademquesuppliciii se defunctoruni spiritus in illa regione pariter re-
qualitate ardebunt d, sic omnes qui per graves pur- cognoscant. Possunt enini el boni bonos, et mali
gatorias pcenas salvi esse credunlur, non uno eo- malos rccognoscere. < Si enim, ut ail Gregorius,
demque spatio temporis cruciatus spirituum susti- Abraham La,zarum minime cognovisset, liequaqwun
jiebuntc; ut quod in reprobis discretione pcenarum, ad divitera in tormeniis positum, de ejus transacla
Jioc in istis qui per ignem salvandi sunt, mensura contritione loqueretur dicens, quod mala receperit
temporis agitetur. Sed tanlo illis minus vel majus in vita sua. El si niali malos non recognoscerenl, ne-
ignis purgatorii extendelur supplicium, quanio hic ]ty quaquam dives in tormcntis positus, fratrum suo-
minus vel amplius bona temporalia £ dilexerunt: rum etiam absenlium meniinisset. Quoniodo enim
juxta illud quod beatus Auguslinus in suis libris de pnr-sentes non possct cognescere, qui eliam pro ab-
poenispurgaloriis agens, inter caeterasic dicit:« Tale sentiura memuria curavit exorare ? Qua in re illud
etiam aliquid post hanc vitaiu fieri incredibile non quoque oslenditur, quia et boni malos , ct mali
est, et utrum ila sit quaeri potest, el aut inveniri, cognoscuut bonos. Nam et divcs ab Abraham cogno-
aut latere nonnullos fidelium per ignein purgalorium scitur, cui dictum est: Recepisti bona in vila tua. Et
quanlo magis minusve bona s pereuntia dilexerunt, electus Lazarus a reprobo divite est cognilus, quem
* Duac. pro severissimum,habet ultimitm, ' Transitoria. L.
b Tota ba;c pcriodns usque ad unde et post ali- * Sua bona. L.
qnanta , desidcralur in Lips. t Quicunque Christi probaniur, utraquc otdificiat
c Acsi. Lips. velutignis, et alia consutnunt. L.
d ln mternoigne mergendisunt, una eademquesup- 1 A corporibus.L.
pticii qualitaie damnnndisitnl. L. i Invicem deest in Lip.
e Non in um eodemquespalio crucintum spiritus - Etevans autem vidit Abrcthumo longc,Lip,;
sustinebunt.L. et infra : «f intincjat.... i« aqua.
487 S. JUNIAM EPISCOPITOLETAM 483
niitli precalur ex nomine diccns : Mittc Lazarum. A bus oral, ut admoneanlur, ne et ipsi in iijiqua lor-
In qua vitlelicet cognitione» utriusque partis cumu- menla 8 deveniant (Luc. xvi, 27, 28), quomodopio-
lus relributionis excrescet, ut et boni amplius gau- rum animoe,et maxime in requie constilutoe,charo-
deant, qui secum eos lcclari conspiciunt, quos amarum superstitum creduntur sollicitudinemamisisse?
verunt; et mali cum eis torqueantur, quos in hoc Orare ergo possuntpro salutevivenlium.in quantum
mundo dilexerunt: ut eos non solum sua, sed etiam a Dominopermilluntur : nam utique recordari vera-
b eorum poena consumat. Fit autem in electis quid- citer possunt, quos in hoc sccculo posili dilexerunt:
darn mirabilius : quia non solum cos agnoscunt,qaos sensum cnim, quo viventes cum viventibus adfue-
in hoc mundo noverunt, sed velut visoset cognitos runtb, non amisisse, sed liberiorem illic hahere cre-
rccognoscunt bonos quos nunquam viderunt. Nam dendeesunt, ubi onere corporali gravari non possunt.
cum anliquos patres in illa acierna hereditate vide- Nam juxta divinam sententiam, corpus corruptibile
rint, eis incogniti pcr visionem non erunl, quos in aggraval animam (Sap. IX, 15) : ergo anima quce
operibus c semper noverunt. Quia cnim illic omnes nunc corpore gravatur, liberior corpore absoluta
communi clarilate Deum conspiciunt, quid est quod efflcitur. Est igitur aniinceposl moriem et sensus
ibi nesciant, ubi scientem omnia sciunl > (S. Greg. integer, et memoria plcna. Ergo anima quae illic
Dial. Ab. IV,cap. 55) ? B certo recordalionis officioulitur, proximorum dulce-
CAPUT XXV. dinis recordatur. Recordans ergo quos amavit in
Utrum animm bealorum orare videantur pro his quos sseculo, commendare cos potest precibus Christo:
in inferno sentiunt. nihil aliud orationes fldelium animarum,
bea- quamquam
<Orant pro inimicis suis eo lempore animac
ad fru- quam desiderium earum accipiatur i. Illud quoque
torum, ut ait beatus Gregorius, quo possunt dico, quod celeberrima sil in hac re Ecclesieceon-
cluosam poenitentiam eorum corda convertcre, atque
aliud ini- suetudo, cum se morituris commendat, et memores
ipsa conversione salvare. Quid enim pro eos sui esse praeoptati. Sic martyribus, cum more-
micis orandum est, nisi hocquod ait Apostolus,ut del rentur,
supersliluin charorum se familiaritas com-
eis Deus pmuiientiam,et resipiscanta diaboli laqueis, mendavit : sic se
quotidie piorum lurba fidelium
a quo caplivitenentur ad ipsius voluntatem(II Timolh. evocandisab hoc sseculoeleclis animabus
Et illis tunc committit,
n, 25, 26)? quomodo pro orabitur, qui et ut scmper sui sint memores, poscit. Nec enim
ja.ii nullatenus possunt adjuslitiae opera ab iniqui- fides viventium id a morienlibus k
tate coinmulari? Eadem ilaque causa est, cur non se ccrtum posceret, si apud
orelur tunc pro hominibus acterno igne - damiia'.is. haberet, quod in nullo eos juvare possent
an- posl mortem. Sed quia tantee auctoritatis sollicitudo
qua; nunc causa esl, ut noii oretur pro diaholo "£ non pveeterit,sequens rei multoiies effeclusprobavit,
gelisque ejus eclerno supplicio deputatis. Ipsa nunc cum ea quce plerique viventes a morientibus sibi
eliam cuusa est, ut non orenl sancli homines pro fieri
petunt, sine dilalionis damno consequuntur 1.<
hoininibus infldelibus, impiisque defunclis, quia de Heec
no- ergo niihi videlur de hac objecta queestiuncula
eis uliquc quos actcrno supplicio deputatosjam ratio, quam elsi ipsis verbis, ut est a majoribns evo-
verunt, ante illum jusli judicis conspectum oiationis
si nunc lula, non invenio, ipso tamen sensu definitam ab
suaemeriluni cassari refugiunt. Quod quoque auctoribus
damnalis minime pulo, quanquam etsi aliquid ex hoc ah
viventes justi mortuis et injustis eis definitum repefero, illorum potius sententiam
compatiuntur, quando adhuc aliquidjudicabile de sua asscquar m.
carneseperpeti.etiam ipsinpverunt; quantodistrictius
tunc iniquorum lormentarespicient e,quando jam ab CAPUT XXVII.
omni vilio corruptionis exuji, ipsi jam juslitise vici- Utrum contristari vel tmtari animm defuncto-
f Sic eo- possint
jius atque ardenlius inhccrebnnt? quippe rnm pro viventiumcharorum salute : seu trislitia
rum menlcs, per hoc quod justtssimo judici inhae- aut qualibel curd vivorummoveanlur~.
rent, vis dislriclionis absorbet, ut omnino eis non
libeal, quidquid ab illius regulee interneesublilitate. 1) 1 Si nulla esset mortuis cura de vivis, non utique
discordat > (S. Greg. Dial. lib. IV,cap. 44). dives ille qui torquebatur apud inferos, solliciliis
CAPUT XXVL essct pro fratribus suis, dicens ad Abraliam: Rogo
Utrum animm mortuorumorent pro salute charorum, lc, paler, ut mittas Lazarum in domumpalris mei :
vivenlium. habeo enim quinque fralrcs : ut tesletur illis, ne ct
Si scpultus dives in inferno, Abraham pro fratri- ipsi veniant in locum hunc lormentorum (Luc. xvi,
~
Lips. Mitte Lazarum, ul intingat extremumdigiti b Fuerunt. L.
sui in aqua ut refrigelur linguam meam.In qua fidelis5 i Fidelium defunctorum animarum, quatn desideria
cognitione,ctc. corttmaccipiantur. L.
bLips. Et mali dum cum eis torquentur, quos in hoc - i Consuetudofidelium, cum se... commendant,et...
mundo despectoDeo dilexerunt. eos non solum sna1 prceoptant.L.
sed eliam, etc. k A transeunlibus.L. Paulo post pro certum, habet
- ln »pere. L. i Diiacenaincertum: forte legendum fuil in certo.
d /Eterno supplicio. D. 1 Percipiuni. L.
-' Aspiciunl. I). "' Reperio,illorum polius senlentiatnasscquor. D.
' Arciius. L. » Moveanturdcest in Duac.
* ln loen torinenloritm. L.
489 PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LID, II. 490
~
27,28). Ita ergo mortui curam habere possunt de A exspectent;et quod nonsit illis perfectaImtitia, cio-
vivis, quamvis nesciant quid in praesenti agatur a nec pro nostris erroribus dolent.
nobis : sicut viventes curam habere possumus de De his ita Origenes doctor in suis dogmatibusdo-
mortuis, quamlibet ignoremusquid agatur ab illis. cet, dicens : < Neque enim hinc discedentes sancti
Si enim pro mortuis nulla esset cura vivenlibus, non continuo integra meritorum suorum prsemia conse-
utique pro eis crebro b oblalis sacrificiis precare- quuntur, sed exspectant etiam nos, licet morantes,
mur. Haecet his similia sanctus Augustinus in suis licet desides. Non enim illis est perfecta
leetitia, do-
voluminibus ponens, hoc unum ponit exemplum, nec pro erroribus nostris dolent, et
: < lugent peccata -.
quod non est mediocriter admirandum Audivi- Hocfortasse mihi dicenli non credas s : quis enim
mus, ait idem doctor, quod cum debitum repetere- ego sum, qui confirmare sententiam tanti dogmatis
tur a quodam, defuncli patris cautione prolata, quod audeam? Sed adhibeo horum testem, de quo non
filio nesciente a patre jam fuerat persolutum, con- potest dubitari. Magisterenim gentium est in fide et
tristari homo gravissimecoepit,atque miraric, quod veritate Paulus apostolus. Ipse igitur ad Hebraeos
ei pater moriens non dixerit quid deberet, cum fe- scribens, cum enumerasset omnes sanctos b
qui per
cisset etiam testamenlum. Tunc ei nimis anxio ap- fidem justificati sunt, addit
et ubi esset recon-1 post omnia etiam hoc:.
paruit idem pater ejus in somnis, Sed isti, inquit, omnes, lestimoniumhabentes per
ditum d quo illa cautio vacuata fuerat, indicavit. fidem, nondum > assecutisunt
repromissionema Deo:
Quo invento juvenis alque monstrato, non solum Deo pro nobis aliquid melius providente,ne sine nobis
falsi debili calumniam propulsavit, sed etiam pater- perfeclionemconsequerentur(Hebr.xi, 59,
non 40). Vides
num recepit chirographum,quod pater recepe- ergo quia exspectat adhuc Abraham,ut quaeperfecta
rat. ouando est pecunia persoluta. Hinc utique puta- sunt consequatur: exspectat et Isaac, et Jacob, et om-
lur an-imahominis curam gessisse pro filio, et ad nes prophetaeexspectant nos, ut nobiscum
perfectam
eum venissedormientem, ut docens quod ignorabat, beatitudinem capiant.
Propter hoc etiam, mysterium
a magna eu-mmolestia liberarete > De
(S. Aug., Cura illud in ullimumdiem dilati judicii custoditur: unum
promort., cap. 11). enim corpus est, quodjustificari exspectatur, unum
CAPUT XXVIII. corpus est, quod resurgere dicitur in judicio; licet
Quod palriarchm, prophetm, et apostoli, omnesque enimsint multa membra, sed unum corpus»(/ Cor.
beatorum spiritus nos ardenter secum gavisuros xii, 12) (Orig., hom. 7 in Levit.). i Non potest ocu-
8 Attamenmortui. D. mtfc omiltamus. non inquit Apostolus: Ne sine nobis
b Dominumcrebro,etc. L. f
*
C cor»narenlur, sed perfectionem.consequerentur,sive,
c Atquemirari. Desunt haecin Duac. sed habet L. "uthabet Vulgatanostra, consummarentur: quasi non
et ed. S. Aug. essentialem ac praecipuam suarum virtutum merce-
d Reconditum.Ita utraque nostr. ed. L. et Duac. Ini dem dilatam, sed quoddam laetitiaecomplementum
ed. S. Aug. legitur recautum, et in aliis cod. revo- accidentale significare vellel, quod ante nos disce-
situm. dentes non essent ante nos accepturi, quippe ex
e Qum ignorabat, magna moleslialiberaret. L. et; nostro consortio atque ejusdem felicitatis participa-
similiter. lione exsurgens. ld ipsum postrema Origenis verba
' Nostra peccata. L. demonstrant, quibus ea quaede singulis beatis sta-
e Credis. D. tuerat ad beatorum omnium caput et exemplar
b Sanclos patres. L. transferens, ne ipsum quidem Christum Domiuum,
1 Nondumdesideralur in D. qui sedet jam ad dexteram Patris sui, perfecta frui-
j Perperam ex hoc loco colligetaliquis Origenem, turum leetitia concludit, donec ab electis suis, quo-
et cum eo Julianum noslrum, in ea fuisse sententia, rum est caput, divulsus quodammodo videatur.
quae, licet veterum nonnulli tenuerint olim, nunc: Quce verba quis est qui de quadara leetitiaeacciden-
jam ab Ecclesia proscripta est, justorum quorum- talis accessione non interpretetur? Illud deinceps
cunque animas, etiam plene ab omni labe purgatas, quod ifiitio ait, non esse sanctis in coelo perfeclam
ante extremum judicii diem intuitiva ac beatificaDeii laetitiara,donec pro erroribus nostris dolent, et lu-
visione minime donaudas esse. Quod hic observarii gent peccata nostra, caute intelligendumest: quate-
operaepretium esl, propterea quod ab hujus temporis; D I nus ita peccata nostra delestantur, adeoque vehe-
hsereticis, qui hujusmodi errorem amplexati sunt, menter vellent nullura a nobis admitti scelus, ut, si
valde urgetur hic Origenis locus : qui quidem, ut ini fieri posset, trislarentur ac prse dolore lacrymas
aliis seepissimeerraverit, hic ccrte nihil docet ab or- funderent, quo loquendi genere et angeli pacis '
thodoxafidealienum.Loquiturenim,non de justorumi amare flere dicuntur in Scriptura. Sed nimirum ha-
gloria essenliali, qucein visione clara Dei ejusque> bitant jara cumChristo regnantes in pacis et Isetitise
fruitione consistit, queequejam semel adepla nuilat regione, in qua nullus amplius eos luctus, nullus
re minui polest, vel augeri; sed de loelitia quami clamor, ncque dolor, ultra tentabit, quoniam absler-
theologi vocant uccidenlalem,quae, ul multa suntt sit Deusomnem lacrymara ab oculis eorum. Itaque
quibus potest amplior fieri, non erit certc completai felicissimam sortem adepti, a qua -nulla prorsus re
iante extreraum judicium. Augetur autem hujusmodii deturbari poterunt, gaudere quidem"ac laelari am-
fgaudium in beatis, verbi gratia, ex peccatorum con- plius, iis quibus aiebam rebus, valent, tristari ta-
vversione,veraque illorum poenitentia,ut habemusini men earum absentia ac dolore afficinon valent. Sed
(Evangelio
' (Luc. xv, 7),tumex parentum, amicorum,, nimis fortasse pro instituto nostro. Qui plura velit,
cbarorumque seterna salute ; ac demum propriii consulal in eam quaestionemcelebrioresde Schola
| uniuscujusquecorporis resurrectione atque glorifica- - theologos, D. Thomam 1-2, q. 4, art. 5; Bellarmi-
| l.ionecomplebitur.Quode! ipsa Apostoliverba, querai num conlr. 7, lib. i, c. 2, et sequenlibus, tum alios,
^suoe sententise vatem proferebat Origenes, aperte3 quos percensere non vacat, sed quos legisse non
iiinuunt: namque, ut alias interpretaliones justissi- poenitehit.
PATROL.XCVI. 1G
X91 S. JULIANI EPISCOPI TOLETAM 492
lus dicere manui: Non es mihi necessaria. Etiamsi A aliquos ex mortuis, sicut e contrario Apostolus cx
sanus sit oculus, et non sit turbatus, quantum perti- vivis in paradisum raptus est, divina teslatur Scri-
net ad videndum; si desint oculo reliqua membra, ptura.NamSamuelpropheta defunctusvivoregi Sauli
quce erit ei laelitia? aut qusevidebitur esse perfectio, etiani futura praedixit. Quamvis nonnulli, non ipsum
si manus non habeat, si pedes desint, aut reliqua fuisse, nec potuisse e magicis artibus evocari, sed
mcmbra non adsint? Quia etsi esl aliqua» oculi glo- aliquem spiritum tam malis operibus congruentem
ria, in eo maxime est, ut vel ipse dux sit corporis, illius existiment similitudinem flgurasse, cum liber
•vel ceeterorum membrorum non deseratur olliciis. Ecclesiaslicus, quem Jesus fllius Sirach scripsisse
Hoc autem nos et per illam Ezecliielis visionera do- tradilur b, et proptcr eloquii simililudinem nonnullam
ceri puto, cum dicit eongregandum esse os ad os, et Salomonis pronuntiatur, contineat in laude palrum,
l
juncturara ad juncturam, et nervos, et venas, ac quod Samuel et mortuus prophetaverit (Eccli. XLVI,
singula locis suis esse reparanda. Denique vide quid 24). Sed si et huic libro ex HebrjBorum, quia in eo
dicit b propheta : Ossa, inquit, ista : non dixit: non est, canone i contradicituf; quid de Moyse
Omnes homines sunt, sed dixit : Ossa ista dvmus diciinus, qui certe et in Deuteronomio mortuus
Israel sunt (Ezech. xxxvn, 11). Habebis ergo lceti- (Deut. xxxiv, 5), et in Evangelio curn Elia, qui
tiaiu de hac vita discedcns, si fueris sanctus; sed B ' morluus non est, Icgitur apparuisse viventibus i
tunc eril perfecta Iactilia, cum nullum tibi corporis (Matth. XVII,5)?(Aug., ubisupra).
meiubrum deerit ~. Exspectabis enira et lu alios, sic- CAPUT XXXI.
utet tu exspectatus es d. Quod si libi, qui membrum Quod non impiorum, sed sanctorum animm lanlum
sciant quid possit a vivenlibusagi.
es, non videbitur esse perfecta laetitia, si desit aliud
membrum , quanlo magis Dominus et Salvator no- Credendum omnino est quod sicut viventes mor-
tuorum gestis interesse non possunt, ita a defunctis
sler, qui caput est totius corporis, non sibi dicit per-
fectam esse Iaetitiam, donec aliquid ex membris causaevivenlium nesciantur. Quam' tamen ignoran-
deesse corpori suo videt! liam sanctorum animse non paliuntur k, quaeviden-
CAPUT XXIX. tem omnia Deum sciunt, et scientem omnia contem-
Utrum scire possint tnorlui quid agant vivi. teniplantur. Nam et beatus Gregorius in libris Mora-
t Fatendum est, ut ait bealus Augustinus, nescire, liuni, Iocoillo quo lestimoniuin illud de verbis Job
quidera mortuos quid hic agatur a vivis : sed dum tractare coepit l, ubi ait : Sive nobiles fuerint filii
hic agitur, postea audire possunt ab eis qui hinc ad ejus t sive ignobiles, non intelligit (Job. xiv, 21),
eos moriendo pergunt: non quidem omnia, sed quae ita definiens , ait : « Sicut enim hi qui adhuc vi-
sinuntur indicare, qui sinuntur etiam ista memi- C ' vunt mortuorum animas quo loco habeantur igno»
nisse, et quee illos, quibus hsec indicant, oportel au- rant, ita mortui vita in carne viventium qualiter
dire. Possunt et ab angelis, qui rebus quaeliic agun- postea disponatur m nesciunt. Quia et vita spiritus
tur prsesto sunt, aliquid audire mortui, quod unum- longe dislal a vila carnis; et sicut corporea ct incor-
quemque eorum audire debere judicat cui cuncta porea diversa sunt gencre n, ita etiam distincta co->
subjecta sunt. Nisi enim essent angeli qui possent gnitione. Quod tamen de animabus sanclis sentien-
interesse vivorum et mortuorum locis, non dixisset dum non est, quia quae intus OmriipotenlisDei ijri-
°
Dominus Jesus : Conligil aulem mori inopem illum, ram claritatem vident, nullo modo credendum est
et deferri c ab angelis in sinum Abrahm (Luc. xvi, 22). quia sit aliquid P quod ignorent. Sed earnales quique
Possunt etiam spiritus mortuorum aliqua quae hic, quia amorem praecipue filiis imperidunt, hoc eos
aguntur, et quae necessarium est eos nosse f, non, heatus .Tobnescire post mortem i asserit, quod hic
solum preesentia et praeterila, verumetiam futura, vehementer amaverunt, utsivenobiles, sive ignobiles
.
spiritu Dei revelanle, cognoscere; sicut non omnes sint filii, nesciant, quorum eos semper cura fati-
Uomines,sed prophetae, dum hic viverent, cognosce- . gabat > (S. Greg., Moral. lib. xn, cap. 21, in Job
bant: nec ipsi omnia, sed quee illis esse revelanda_,u xiv, 21).
Dei providentia judicabat > (S. Aug., De Cura pro, CAPUT XXXII.
mort., cap. 15). Utrum post advenlum Christi ad inferos, ex quo san-
ctis reseratum est iter ad cmlos, aspicere valeant
CAPUT XXX. aut boni matos in dolore, aut mali bonosin requie
Utrum possint mortui viventium oculis apparere. constitutos.
Ex hoc proedictus doctor sic ait: < Mitti ad vivos3 Ecce, Luca r evangelista testante, didieimus quod
* Est prmcellensaliqua. L. Duacena consona est edit. S. Aug.
b Addidit. L. k Anitnm (ut conjicimus) nullatenus senliunt. L.
c Deest. L. 1 Tractarevidetur. L.
d Sicut ipse exspectatus es. L. •» Vitm.... qualiter disponanlur. L.
Offerri. L.' n Genera. L. genere D. et edit. S.
f Qum necessarium est nosse. L. Editio S. Aug. Maur. Gre#. Saii-
prosequitur : vel quos necessarium est ea nosse. 0 Miram deest in L.
& Qui potuisset. L. P Sit forts aliquid L.
h
Legitur. L.
1 Efiant
<i Postmodum. L.
r Luca deest in L.
mortuus edilio S. Aug.
i Ex Hebrmis, quia in eorum non est canone. L.
495 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. II. 494
mortuo divite illo, et sepulto in inferno, pauperc quo- A num (Psal. CL,6). Et jn Apocalypsi Joannis anima*
que illo Lazaro in sinu Abrahaein requie consliluto, occisorum non soiumlaudareDcum, sed etiam inter-
et divesin infcrno collocatus Abraham vel Lazarum a pellare dicunlur (Apoc. iv). In Evangelio quoque
pauperera viderit, ct Abraham divitem illum posi- evidentius Dominusad Saducaeos:Nonlegistis, inqijil,
tuiu in tormentis aspexerit ^(Luc. xvi). Et haecsiqui- quod dictum est a Deo, dicentevobis: Ego sum Deus
dem ante adventum Christi ad inferos facta esse ac- Abraham, ct Deuslsaac, et Deus Jgcpb ? Non est
cepimus. Caelerum cum Dominuset Salvator noster, Deus morluorum, sed vivorum; omnes enim ei vivunt
pro omnibus c moriens, ad inferna anima sola de- (Matth. xxn, 51, 52; Exod. m, 6). De quibus et
scendit, patriarchis, qui in locis inferi tenebantur, Apostolus : Propter quod, inquit, non confundiiur
coelestis paradisi januam reseravit-. Quia ergo ita Deus vocari Deus eorum, paravil enim illis civitatem
cst, quod illos et de inferis eruit, et in ccelesli re- sanctam » (Ilebr.w, 16)(Joan.Cass., collat. 1, c. 14).
gione locavit, non immerilo quseritur utrum modo Beato quoque Augustino cseterisque doctoribus id as-
Abraham ccelerique sancti de illo loco coelestispara- serentibus multis locis et mulliplicibus libris, iiiium
disi, quo resurgente Christo locati sunt, possint ita praedicli viri memorabo exemplum, quo hujusmodi
videre impiorum animas in inferno, sicut de loco roboretur assertio. Fratrem quemdam Gennadium
illo, unde moriente Christo educti sunt, facere pote- »* medicum sihi notissimum atque clarissimum refert
rant ? Hanc siquidem queestionem sicut modo hic a apud Carthaginem fuisse, quem erga pauperum cu-
nie videtur proponi, occupato mihi diversis negolio- ram impigra misericordia facillimoque animo beni-
rum tumultibus, ubi legerim non facile d occurrit. gnissimum fuisse testalur : qui tamen Genjiadius
Hoc unum tanlum de hac re in homiliis papoc Gre- dubitabat ulrum esset alia vita ; post niortem.
gorii legisse me recolo, ubi ait : « Credendum est « Hujus igitur mentem et opera misericordise quo-
qtiod, ante retributionem extremi judicii, injusti in niam Deus nullo niodo desereret, apparuit illi in
requie quosdam justos aspiciant, ut eos videntes et somnis conspicuus juvenis et dignus, eique dixit:
conspicientes in gaudio, non solum de suo supplicio, Sequere me. Qui dum sequeretur i, venit ad quam-
sed et de illorum bono crucientur. Justi vero in re- dam civitatem, ubi audire capit a dexlra parte k so-
quie positi in tormentis semper inluenlur - injustos, „nos suavissimse canlilence ultra solilam notamque
ut inde eorum crescat gaudium, quia malum conspi- suavitatem. Tunc illo inlentoquidnamesset, hymnos
ciunt quod misericorditer evaserunt, tanloque ma- dixit esse beatorum atque sanclorum. A siuislra
jores ereptori suo gralias rcferunt, quanto vident in autem parte quid se vidisse retulerit, non satis me-
aliis quod ipsi perpeti, si essentf relicli,, potue- /_ mini. Evigilavit, et somnium fugit l, tantumque ric
runt. Nec iilam taritaebeatiludinis claritatem apud illo quam de somnio cogitavit. Alia vero nocte, ecci:
clectorum animas e fuscat aspecta poena reprobo- idem ipse juvenis eidem rursus apparuit, atque ali
rum, quia ubi jam compassio miseriae non erit, illo utrum cognosceretur interrogavit. Respondii,
liiinui proculdubio beatorumlaelitia non valebit. Quid quod eum bene pleneque cognosceret. Tunc Ille
autemmirum, si dum justi injustorum tormenta con- qusesivit ubi se nosset. Nec memoriac defuit quod
spiciunt, hoc eis veniet in obsequia gaudiorum b, iste eidem responderel ~~, totumque visum illud,
quando in piclura niger color substernitur, ut albus hymnosque sanctorum, ad quos eo duce vencrai,
vel rubetis clarior videatur? Et quamvis eis sua gau- qaa recordabatur facilitate narravit ~. At ille per-
dia ad perfruendum plene sufflciant, mala tameii re- cunclatus est utrumnam id quori viderat in som-
proborum absque dubio semper aspiciunt; quia qui nis vidisset an vigilans ? Respondit : In somnis. At
crealoris sui claritalem vident, nihil in crealura ille homini : Benc, inqtiit, recolis : iii somnis illa
agitur quod videre non possint > (S. Greg., tib. n in vidisti °; sctl etiam nunc in somnis te videre scias.
Evang., hom. 40, n. 8). Haeccum audisset isle, ila esse credidil, atquc id
CAPUT XXXIII. responsione firmavit. Tunc qui honiinem docchat,
Contra eos qui dicuut quod nulla sit animm vita post . adjecit et ait: Ubi esl modo cprpus Itium ? Hle re-
tnortem. *
spondit : In cubiculo et in lectulo meo. Scisne, in-
Cassianus ait: « Qui mortui sunt corpore Domi- quit ille, in eodem corpusculo essc illigatos et claii-
num spiritu benedicunt, atque collaudant, secundum sosoculos tuos P? Ille respondil : Scio. Tunc ille :
illud : Renedicite Dominum, spiritus el animmjuslo- Qui sunt ergo isti oculi quibus me vides? Ad hoc iste
rum (Dan. in, 86), et omnis spirilus laudet Domi- non inveniens quid responderet. obticuit. Cui hsesi-
a Et Lazarum. L. 1 Ulla vita. L.
b Aspexit. L. i Quem dum sequeretur. L.
c Pro nobisomnibus. L. k Parte deest in L.
d Facile deest in L. i Fuit D.
c Justi vero, in tormentis semper intuentur. L.
f Si essent desunt in Duac. ~mIsle idipsum iterutn respondere. L.
Ad ouos audiendos eo duce venerat, qui recentissi'
s Animasutraque noslr. edit. AnimuinS. Greg. ed. mttmrecordabatur facile narravit. L.
laudata. ° Ilreve, inquit, recotis; verum est : in somnis ,
b Hoc eis adauget obsequiagaudiorum. L. sola. S. etc. L.
Greg. edit. laudatavix differl a Duac. : hoc eisveiiiat v N.ecesse illigatos , sed clausos et oliosos oculos
in obsequium. tuos, nihilque illis le videre? L.
395 S. JULIANl EPISCOPI TOLETANI i%
tanti ille quod his interrogationibus docere molieba- A / mirificus ;, ad Fortunatum scribens de exhortalione
tur aperuit continuo. Sicut ", inquit, isli oculi car- martyrii, inter caetera sic dicit (Cap. 12, circa fin.):
nis tuseulique in dormienle atque in lectulo jacente <Quanla est dignitas, et quanta securitas, exire hinc
nunc vacant, nec aliquid modo operantur, et tamen Iaetum,exire mter pressuras et angustias gloriosum,
sunt isti quibus me intueris, et ista uteris visione, claudere in momento oculos, quibus homines vide-
ita cum defunctus fueris, nihil agenlibus oculis car- banturet muudus, et aperire eosdem statim,ut videa-
nis tuee, vita tibi inerit qua vivas, sensusque quo turDeusetChrislus? Tanta felicitasmigrandii,quanla
sentias. Cave jam deinceps ne dubites vitam esse velocitas. Repente lerrissubtraheris, ut in regnis cce-
post mortem. Ita sibi horao fidelis ablatam dicit hu- Iestibus reponaris. Haecoportet mente et cogilationo
k
jus rei dubitalionem > (S. Aug., Epist. ad Evod. 159, complecli,et die ac nocte meditari.> Tanti ergo do-
in edit. Paris. S. Maur.). ctoris exhortatione instrucli, veraciter tenere debe-
CAPUT XXXIV. mus quod nequaquam post mortem visione Dei frau-
Conlra eos quibus parum videtur quod anima posl dabimur, sed eo cum laetitia perfruemur, si hic in
mortem carnis in quadam corporali simililudine beneplacilis sibi actibus vixerimus.
Imta qumdam videat, vel trislia sentiat. Et quod CAPUT XXXVII.
expressiora sint ibi tmia veltrislia, quam hic videri „
j.
1>
pnssunt per somniumab animo. Quod etiam modo sanctorum animmjam cum Christo
Quamvis non sint corporalia visa, sed similia cor- in cmlisregnent.
poralibus, quibus animoecorporibus exutse afficiun- Sanclus Auguslinus definitionecertissima cupiens
tur, seu bene, seu male, cura et ipsae animse corpo- docere quod non solum marlyrum sed electorum
ribus suis similes b sibimet appareant, sunt tamem animeefidelium jam modo cura Christo regnent in
et vera lceta, et vera molesta, facta de substantia ccelis, de Apocalypsj Joannistestimoniumillud ponit,
- ubi
spiritualic. Nam et in somnis magnum interest legitur quod animee occisorum propter tcstimo-
ulrum in lsetisan in trislibus simus. Unde in rebus nium Jesu, et propter verhum Dei, regnent cura
quas concupierant constituti, se evigilasse doluerunt Christo mille annis (Apoc. xx, 4) : animac scilicet
plurirai, et rursus gravibus terroribus atque crucia- martyrum, nondum sibi corporibus redditis. Quod
tibus exagitati atquevexati, cum expergefacti essent, *• ne aliquis pularet quod tanlum martyrum, non
dormire timuerunt, ne in eademmala revocarenlur. etiam caeterorum fidelium, animae cum Christo re-
Et ulique non est dubitandum quod expressiora gnarent, subjunxit idem doctor : < Neque enim pio-
sunt illa quee in inferno dicuntur esse, atque ideo rum animae mortuorum separantur l ab Ecclesia,
vehementius sentiantur c. Nam et qui subtracli sunt £- quae nunc est etiam regnum Dei m : alioqui nec
sensibus oorporis, minus quidem quam si omnino ad allare fieret memoria eorum in communicalione
morerentur, sed tamen amplius quam si dormirent, corporis Christi. Nec aliquid prodesset ad ejus bapti-
espressiora se vidisse narraverunt quam si somnia smum in periculis currere, ne sine illo n finiatur
somniasseutf. haec vita : nec ad reconciliationem poenilentia vale-
CAPUT XXXV. ret, si forte per impudentiam malamve conscientiam
Quid remunerationis Bhabere credantur animm defun- 0 quisque ab eodem corpore separatus est. Cur enim
ctorum, ante resurreclionisillius ultimum lcmpus. fiunt ista, nisi quia fideles, eliam defuncti, sunt
Animeebeatorum mox ut de hujus corporis domi- membra ejus? Quamvis ergo cum suis corporibus
cilio exeunt, donec veniant ad resurrectionis illius iionduni sint, jam tamen eorum animaeregnant cum
ultimum tempus, jucunditate h spiritus perfruuntur, illo> (De Civ. Dei, lib. xx, c.9,n.2). Nunc Pet quoti-
attestanle Joanne de animabus occisorum propter die desideranl duplicalionem beatitudinis, quam ac-
verbum Dei, et dicente : Datmsunt illis singulmstolm cepturi sunt post, et ipsa eorum desideria clamoris
albm (Apoc. vi, 11). Hsecergo prima stola est quietis eorum quodammodo sunl verba, quibus Deum im-
ct jucunditatis, qua post mortem carnis anima tan- precantur, ut exstinctorum corporum resurrectionem
; secundaillaerit, cum receplocorpore D j recipiant. Magnus quippe eorum clamor, magnum
' tumperfruitur
de animae et carnis immortalitate laetabitur. est desiderium. Tanto enimminus quisque clamat,
CAPUT XXXVI. quanto minus desiderat : et tanto majorem vocem
Quod post depositionemcorporis hujus statim videatur in aurem Dei exprimit, quanto se in ejus desiderium
a sanctis spirilibus Deus. plenius fundit. Si enim desiderium quodammodo
Beatissimus Cyprianus, doctor clarus, et magister sermo non esset, Propheta non diceret: Desiderium
» Aperuit. Et conlinuo sicut, etc. L. 1 El martyr Dei magnificus. L.
b Similes deest in D. ) Tam feliciter migrandi. L.
- Lips.: Sed tamen vera Imtitiaet vera moleslia fa- k Ilmc die, ac nocle. L.
ctmde substantia spirilali. 1 Separarenlur. D.
d D.: Magnmmagnitudinis interest. mRegnum Christi. L.
e Lips. : Quminfema dicunlur, atque ob hoc vehe- n Nisi iiio. Ita ambaenostrce editiones. Meliusabs
menlius senlianlurf. dubio in edilis S. Aug. ne sine ilio.
' Narravissent. L. 0 Lips. aliter :nec ad reconciliationem,si forte pet
8 Quod remunerationem.L. pmnitentiammalamve conscicntiam, ctc
h Sola jucunditate. L. p Nam nunc. L.
497 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. III. 49»
cordis eorum exaudivit auris tua (Psal. ix, 58). A _ monuntur: amodo entm jam dicit Spiritus ut requie-
Quibus sanctis animabus jamdatee sunt singulaesto- scant a laboribnssuis, nam operaeorum sequuntur eos.
lae albee, id est, ipsa illa beatitudo patriae ccelestis~, RegnatitaquecumChristonuncprimumEcclesiainvi-
in qua nunc gaudentes exsultant, dictumque est vis et mortuis. Propterea enim, sicut dicit Apostolus
eis : Requiescite tempus adhuc modicum, donec im- (Rom. xiv, 9), mortuus est Christus, ut et vivorum
pleatur numerus conservorum et fratrum nostrorum b et mortuorum dominetur. Sed ideo martyrum tan-
(Apoc. vi, 11). Desiderantibus igitur animabus tum animasc Joannes commemoravit, quia ipsi prae-
Requiesciletempus adhuc modicumdicere, est inter cipue regnant mortui, qui usque ad mortem pro ve-
ardorem sancti desiderii ex ipsa sua preesentia eis ritate dcertarunt. Sed a parle totum, etiam cseteros
Deum solatium consolationis aspirare. Regnum mortuos inlelligimusperlinentesad Ecclesiam, c quae
tamen animarum eorum jam, ut diximus, cum illo est regnura Christi.
estnunc, dum isti milleanni decurrunt. Undeetin eo- Explicit liber secundus.
dem libro alibi legitur : Beati mortui qui in Domino
Beatitudocmleslis.L. i Certabant. Sed aperte ad totum. L.
b Veslrorum.L. ~
c Joannes deest in Lips. Quod est regnum Chrisli. L.
INCTPIT LIBER TERTIUS.
DE IPSA RESURRECTIONE.
CAPUT PRIMUM. I nymus (7n hunc Joelis locum, quamvis non iisdem
B
Quod tempus et diem judicii nullus hominum no- verbis). Josaphat interpretatur f Domini judicium.
verit. Hoc ergo est quod dicit: Quando misertus fuero
Judicii tempus vel diem Dominus nobis esse vo-
eorum, hoc est, qui mei nominis confessione cen-
luit incognitum. Sic enim interrogantibus se de ul- tunc omnes adversarios meos deducam in
sentur,
timo die discipulis, atque dicentibus : Quod signum
vallem Josaphat, hoc est, in vallem judicii. Omnes
adventus tui erit, et consummationissmculi? respon-
autem gentes, aut omnes Bdesignat incredulas na-
disse eumdem Dominum legimus: De die autem illa
tiones, aut omnes daemones dicit, quia sic idem
et hora nemo scit, nequeangeli in cmlo,nequeFilius, doctor in eodem tractationis
subsequilur opere:Isti
visi Pater solus (Marc. xm, 52). Quanquam hoc
tales, id est, quos aut incredulas nationes, aut dae-
ipsum quod se dicit nescire, non arbilrandus est mones dicit, non judicabuntur in montibus, non in
hoG ipsum Filius ignorasse, sed quod sic sciat, ut sed in profundo et deorsum, ut so-
campestribus,
nolit aliis dicere. Nam dum dicit ipse Dominus per lum locus b
ipse judicii pro pcena sit.
prophetam: Dtes ultionis in cordemeo(Isai. LXIII,4), CAPUTIII.
indicat se quidem scire, sed nolle aliis indicare.
Quod nullus noverit hominum, per quot dies futu-
CAPUT II. ( rum iltud judicium extendatur.
Utrum specialis locus esse credatur ubi judicium a' < Quod in confessioneac professione tenet omnis
Domino agetur.
ex a in aliis Ecclesia Dei, Christum de ccelo ' esse venturum ad
Quid hoc Iegerim, non facile mihi ait bealissimus Au-
occurrit: hoc tamen Joel propheta vaticinante b di- vivos et mortuos judicandos (ut
gustinus), i hunc ultimi judicil diem dicimus, id est,
dicimus, quod in valle Josapbat omnes genles a Do-
mino tempore judicii c congregandse sunt. Sic enim1 novissimum tempus. Nam per quot dies futurum
k est > (D. Aug., de~
idem sanctus propheta ait: In diebus illis et in1 judicium extendatur, incertum
cum Civitat. Dei, lib. xx, cap. 1, num. 2).
tempore illo, converlero caplivitalem Judm et
Jerusalem, congregabo omnes gentcs, et deducam. De terrore adventusCAPUT et IV.
eas - in vallem Josaphat, et disceptabo cum eis ibi Chrisli, quod in ea forma qua
judicatus est, in ipsa ad judicium veniet, et judi-
(Joel. in, 1, 2). Sed hacc prophetae verba quomodo) cium agitabit.
bealus Hieronymus sentiat, audiamus, ut ex illiusi ' Christus Dei Filius, finito mundi termino, in
verbis locus iste Josaphat, quo judicitim dicitur agi- ea qua aseendit ccelos corporis forma, ">cum san-
tari, utrura proprie an figuraliter intelligi debeat,, ctis omnibus veniet. IIlo enim de ccelisad judicium
melius lector c agnoscat. Dicit enim beatus Hiero-- vcniente, juxta quod ipse in Evangelio ait: Virtu-
« In aliis codicibus.Lips. D b Ipsis. L.
b Cognovimus.L. 1 Esse futurum. L.
~ Judicandmsunt. L. i Ilunc omnes judicii ullimum diem dicimus, id
d In valle. L. est, futurum novissimumtempus. L.
• Agnoscas.L. k Tendatur. L.
f Deijudicium. L. 1 OmnipotensDei Filius. L.
* Designant.-. . . aut omnesdicit. D. «iAd judiciuin cum sanctis omnibus. L.
4ft9 S. JULIANTEPISCOPITOLETANI 300
tes cmlorumcommovebuntur,et tunc apparebitsignum A eius effulserit, non indigebimus inlerrogare i an
Filii hominis in cmlo; et tunc ~ plangent omnes venerit Christus. Sed quod quaeritur, si cum cruce
Iribus terrm, et videbuntFUiumhominisvenientemin veniet (nec enim praemissae expositionis oblitus
nubibuscmlicumvirtutemulta. Et miilel angeiossuos sum), audi igitur subsequentia. Tunc, inquit, quando
cum tuba et vace magna, et congregabuntelectosejus vcnturus est, sol obscurabilur, et luna non dabil lu-
a qualuor b ventis, a summis cmlorumusque ad ter- men suum (Ibid., 29). Tanta enim erit erninentia
tninos eorum (Matth.x~.iy, 29, 50, 51). Paulusquo- splendoris in Christo-, ut etiam clarissima ccelilu-
que aposlolus de adventu - judicii ita dicit: Ipse minaria abscondantur prac fulgore divini luminis.
autemDominus in jussu, et in voce archangeli, et in Tunc et stellae cadent, quando k apparuerit signum
tubaDeidescendetdecmlo(IThessal.i\, 15). Ignisenim Filii hominis in ccelo (Ibid., 29, 50). Considerasti
ante eum,Psalmista praedicente,ardebit, et incircuitu quanta sit virtus l sanctee crucis ? Sol obscurabi-
ejus tempestasvalitjta(Psal. XLIX,5) : quia idemqui ali- lur, luna non dabit lumen suum : crux vero fulge-
quandovenitut judicaretur occultus, tuncvenielut om- bit, et obscuratis luminaribus cceli, dilapsisque si-
nes judicct maiiifestus. Congregatis ergo sanctissuis deribus, m sola radiabit, ut discas quoniam crux
omnibus, - de coeloestdescensurus, juxta illud quod sole et luna praeclarior est, quorum splendorem di-
Isaias dicit: Ecce venietDominuscum sanctis suis ad B vino illustrata splendore superabit. Et quemadmo-
faciendumjudicium (Isai. m, 14). Tremendu sigitur . dum ingrediente rege in civitatem, exercitus n prae-
valde et pavendus adveniet in die e examinationis cedit ferens signa et vexilla regalia, ° et ambilus
suac,quando cum angelis et archangelis, thronis et praeparalionis armisonaeannuntiat regis introilum ;
domkialionibus, caeterisque virlutibus, coelis quo- ita Domino descendente de coelis, praecedet exerci-
que ac lerris ardenlibus, cunctis in sui obsequii tus angelorum atque archangelorum, qui signum
terrore commotis, visus fuerit in gloria majestalis, illud triumphale crucis vexillumsublimibus humeris
CAPUT V. praeferentes, divinum regis ccelestis ingressum ter-
Quod prmeuntecruce Chrislus adjudicium veniet, et ris trementibus nuntiabunt. > Idem doctor post ali-
quod eademcrux angelorum humeris, de cmloChri- qua sic repelit: « Sed quare crux apparebit tunc,
slo descendente,portabitur. et quam ob causam in ej'us praelatuDominusadve-
Joannes Chrysostomus liquidissime hanc qusestio- niet, P perspicuum est: ul agnoscant consilium ini-
nem ventilans, ita definiens dicit (Homilia prima quitatis suse, qui Dominum majestalis crucitixeruut.
de Cruce et Latrone): < Videamus quomodo cum Perhocenim signum impudens Judaeorumredargui-
cruce sua veniet Christus, necessarium enim est tur q mendacium vel impietas. Et quoniam propter
hoc ipsum osteudere. Si dixerint, inquit, f Ecce in ** G hoc ipsum habens crucem veniet, audi ipsum in
promptuariis est Christus, ecce in solitudine, nolite Evangelioprotestantem: Quia tunc plangent omnes
credere (Matth. xxiv, 26), de secunda praesentia tribus terrm (Matth. xxiv, 50), videntesaccusatore-ai
gloriaesuae dicens propter et
~ pseudo-christos, pro- suum ipsam crucem, et ipsa arguente cognOscent
pler falsos prophetas, et propter Antichrislum, peccatum suum sero, et frustra fatebuntur impiaui
ne quis errore praeventus in falsum incidat chri- caccitatem. Quid autem miraris, si crucem afferens
stum. Quoniam Christi Salvatoris adventum praeve- veniet, ubi et ipsa vulnera tuuc oslendet ? Quoniam
niet Anlichfistus, ideo sollicite praecavendum est, videbunt, inquit, in quemcompunxerunt >(Joan. xix,
ne quis pastorem quaerens, lupum inveniat. Oh hoc 57).
praedico libi unde dignoscas veri Pastoris adventum, CAPUT VI.
Hoc dedit signum : haec enim fuit voluntas ejus, ut De Xerrorevisionis diaboli, cutn sublatus fuerit, ut ad
primus advenlus latenter fieret, et quaereret quod iudicium adducatur.
perierat; secundus vero adventus non ila, sed sim- Cum sublatus fuerit diabolus ut damnelur, multi
pliciter ait: Quemadmodutn, inquit, fulgur exiens electi, qui in corpore inveniendisunt, Domino ad ju-
u ab oriente apparet in occidenle,ita erit adventus dicium veniente, metu conculiendi sunt, videntes
Filii hominis (Ibid., 27). i Subito omnibus appare-• ' tali sententia impium esse punitum. Quo terrore
bit, nec erit indigens quisquam interrogare, sive; purgandi sunt, quia si quid eis ex corpore adhuc
liic, sive illic est Chrislus. Quemadmodum enimi peccali remanserit, metu ipso quo diabohim damnari
fulgur cum emicuerit, non egemus interrogare sii conspicienl, purgabuntur. Hinc est quod ~ait Job :
facta sit coruscatio ; ita cum revelatio praesentiae i Cum sublatus fuerit, timebunt angeli, et lerriti
•»Ptangent sc. L. - Apparuit. D.
b Ventiscmli,a summo cmlorum.L- 1 Sicjni,hoc est, crucis. L.
~ Judiciisui. L. » Melius Lipsiens. quam Duac, cujus haec leclio
d Ad faciendumjudicium de cmlo.L. csl: Sol non radiabit; quando crux sole et luna
~ Examinis. L.
prmclarior est, etc.
' Ecce deest in D. n Anleceditprmferens.L.
8 Et falsos prophetas, propter Anlichristum, nee ° Et ambituprmparationis, arm.squeannuntiat. L.
uliquis. L. r Ralio perspicuaest. L.
h Ab aquilone. D. n- Mendaciumdeest in Lips.
i Subito enitn. L. t\it Dominusad Job. L.
j Anvere sil Christus. L. s Exterriti. L,
501 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. III. S02
purgabuntur (Job xu, 16) : angelos videlicet san-- A i credamus , cum Christus s dc coelo ad judicandos
ctos quosqueatque electos volens inlelligi. vivos el mortuos descenderit, et judex hominibus
CAPUT VII. apparuerit manifestus. Nam juxta prsefixam beati
de Christo profitemur
Quod Christus ad judicium veniens,mitis justis, et( Augustini sententiam, quod
terribilis apparebitinjuslis. futurum , quoniam de ccelo venturus est vivos et.
Redemptor humani generis cum apparuerit, ett mortuos judicaturus, non pertinet ad vitam nostram
mitis erit justis, et terribilis injuslis. Quem enimi quiBhic u geritur, quia nec in rebus ejus gestis est,
mansuelum aspieiunt electi, hunc pavendum atque- ) sed in fine SGeculigerendis. Ad hoc pertipet quod
lerribilem conspiciunt reprobi. Sed hunc ideo ele- secutus Aposlolus adjunxit : CumChristus apparuerit
cti terribilem non videbunt, quia modo terroremi vita nostra, tunc el vos apparebilis cum ipso in gloria
illius considerare non desinunt. Et ideo reprobi ter- (Col. III, &) Vivos autem et mortuos, cum venerity
ribilem illum conspicient, quia modo ultimi illius> judicabit, quia et justi, qui utique vivunt, et injusti,
judicii postponunt terrorem, et, quod est pejus, quasii qui merito mortui appellantur, ab illo utique judi-
securi in suis faecibusjacent. candi sunJ, : sive ut vivos intelligamus quos hic
CAPUT VIII. nondum morluos, sed adhuc in ista carne viventes
Quod Christum tn carne ad judicium venientemjuslii B » ejus ; invenerit adventus; morluos autem, qui de
et injusti carneis oculissint visuri. corpore priusquam veniat exierunt, vel exituri sunt.
Christus Dei Filius cum ad judicium venerit fa- CAPUT XI.
ciendum, omnes pariter humanitatem ejus justi et• De sedibus judicarilium.
injusti visuri sunt. Divinitatem tamen ejus injustii Sedes dicimus quas Graici thronos appellant :
non videbunt, quoe tantum justis videnda promitti- thronos autem Graecii sedes dicunt. Sancti ergo,
lur. Nam quod ab injuslis divinilas ejus non videa- quamlibet ipsi sint sedes Dei, juxta quod scriptum.
Uir, testatur Isaias qui dicit : Tollatur impius, ne1 est: Anifnajusti sedes esl sapienliai (Sap. vn), ipsi
videat a majeslatem Dei (Isai. xxvi, 10). Ex quo1 tamen sedes habebunt, in quibus Chrislo judicantc
aperlissime patet quod reprobi tunc humanitatem1 sessuri sunt, juxta illud quod ipsa Veritas ait : Vos
b ejus utique in qua judicalus est videbunt ut do- qui secutieslis mc, in regenerationecum sederitFilius
feant; divinitatem vero non videbunt, ne gaudeant. hominis in sede majestatis suw, sedebiliset vos super
Quibus enim divinilas ostenditur, ulique c ad gau- sedes duodecim, judicanles duodecim tribus Isracl
dium demonsfratur. (Matth. xix, 28).
CAPUT IX. CAPUT XII.
Quod non Pater, sed tantum Filius ad judicium fa- C De his qui cum Domino ad judicandum sessuri sunt.
ciendumventurusessecredalur. Luee clarius constat quod omnes sancti qui per-
Ait ex hoc beatissimus Augustinus (In joan. fecte mundum reliquerunt, cum Domino residentes,
Evang. eap. v, txacl. 19, nntn. 16) : t Neque enim caeteros judicabunl. Tunc quoque implebitur illud
ad judicium vivorum et mortuorum Pater venturus
nec tamen recedet a Filio Pater. modo quodlegitur in divinis Litleris : Nbbilis in portis vir,
est, Quo ergo ejus, quando k sederit cum senatoribus,terrm (Prov.
non ipse venturus est? Quia ipse non videbilur in
d xxxi, 25).
judicio : Videbunt in quem cempunxerunt,(Joan.
CAPUT XIII.
xix, 57). Forma iila erit judex, quaj stetit sub judice;
illa judicabit quoe judicata est. Judicata est enim Quou' in pramominatis a Christo duodecim sedibus
non salum duodecimapostolisessuri sint, sed omnis
inique, judicabit juste. » Nam et cum in propheticis perfectorum. numerus, qui in duodenariumnumerum,
Scripturis Dominus legitur e ad judicium esse ven- 1 partiuntur.
turus, etsi ejus persona sub alia distinctione paten- Sanctus Augustinus ita ex hoc in suis tractatibus
ter ponalur, tantummodo propter ipsum judicium dicit (De Civit. Dei, lib. xx, cap. S, num.'5): « Non
Christus debet intelligi; quia etsi Paler judicabit, enim, quia super duodecim sedes sessuros ait Domi-
f per Filium judicabit. Nam ipse per suee ^ nus esse m aposlolos, dUodecim solos homines cum
praesentioeD
manifestationem non judicat quemquam, sed omne illo judicaturos putare debemus. Duodenarionam-
judicium dedit Filio (Joan. v, 22); quia manifesta- que numero universa qusedamsignificata est prsedi,-
bitur homo judicaturus, sicut homo est judicatus. cantium inultitudo, propter duas partes humeri se-
CAPUT X. ptenarii, quo significatur plerumque universitas,
Quod non perlineat ad hanc vitam, cum Christus vivos Qua; duse partes, id est tria et quatuor, alte,ra per
et mortuosjudicaturus de caslodescenderit. alteram multiplicatse, duodecim n fiunt. Nam et
Non est consequens ut ad Jianc vitam pertinere quatuor ter, et tria quater, duodecim sunt; et si
a Gloriam Dei. L.
b Christi in qua. L. manifestus. L.
t Peregrinatur. L.
c Ut gaudeant. L. > Inventurus est. L.
d Pupugerunt. L. i Sellas dicunt, L.
e Ad novissimumjudicium faciendum etsi ejus k Sedebit. L.
alia dislinctionon ponatur. L. 1 Partielur. L.
f Per adventumFilii hominis. L. m Disciputos suos. L.
8 De ccelo desccndcnsjudcx omnibus n Faciunt. L.
apparuerit
505 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 504
qua alia huiusmodi duodenarii numeri, quae ad hoc A resurrectionem, cunctam primce et secundaeresur-
valeat, ralio a potest reperiri. Alioquin cum in locum rectionis excludit fabulam, ut alii primi, alii novis-
Judae traditoris apostolum legimus Malthiam ordi- simi resurrecturi esse credantur. > Item post aliqua
uatum, apostolus Paulus, qui plus illis omnibus la- idem dicit: « Hoc sentire debemus, quod quomodo
horavit, ubi ad judicandum sedeat non habebit: qui levis pluma, d aut tenue siccumque folium vento
profecto cum aliis sanctis ad numerum judicum se flatuque raptatur, et de terra ad sublime e transfer-
pertinere demonstrat, cum dicit: Nesaris quia antur; sic ad oculum et nutumDei omnium mortuo-
gelos judicabimus? (I Cor. vi, 5.) De ipsis quoque rum corpora movebuntur, parata ad adventum ju-
judicandis in hoc numero duodenario similis causa dicis. >
est. Non enim quia dictum est: Judicantes duodecim CAPUT XVI.
tribus Israel, tribus Levi, quae tertia decima est, ab Quod ad omnes homines pertineat resurrectio, immu-
eis judicanda non erit, aut solum illum populum, tatio vero tantum ad sanctos.
non etiam caeteras gentes judicabunt. Quod autem Ecce dicit Apostolus : Canet tuba, et tnortuif re-
ait In regeneralione,procul dubio morluorum resur- surgent, et nos immutabimur (I Cor. xv, 52). Sed non
rectionem nomine voluit regenerationis intelligi. sicut bonorum et malorum generalis est omnium
Sic enim caro noslra regenerabitur per incorruptio- B I resurrectio, ita communis credenda est immutati*.
nem, quemadmodum est anima nostra regenerata Nam, juxta quod beatus Augustinus, Hieronymus,
perfidem. » Julianus Pomerius caeterique testantur, resurreclio
CAPUT XIV. communis erit omnibus bonis et malis, immutatio
De ullima resurrectione corporum humanorum. vero solis danda est justis, quae utique glorificatio
Resurrecturam carncm omnium quicunque nati nem insinuat seternaebeatiludinis.
sunt hominum atque nascentur, et mortui sunt et CAPUT XVII.
inorientur, nullo modo debet dubitare omnis qui Quod non aerium corpus, sed caro quam gerimus,
yeraciter Christianus est, dicente Domino : Amen, sine ulla corruptione resurget.
amen dico vobis, quia venit hora quando mortui qui Nullo modo audiendi sunt, qui pro carne nescio
in monumentis sunt audient vocem Filii Dei; et pro- quod corpus resurrecturum fabulantur 6 aerium.
cedent qui bona fecerunt in resurrectionem vilas; qui Sed, juxta sacrae hislorise veritatem, in hoc quod
vero mala, in resurrectionemjudicii (Joan. v, 25), quisque vivit, resurrecturus est corpore. Nam, ut
cseteros taceam, egregii prceceptoris nostri Eugenii,
CAPUT XV. n Toletanae sedis antistitis, breviter haec verba re-
Quod seplimo angelo tuba canente, in ictu oculi erit C r texam : «
*
resurreclio mortuorum. Resurrectionem autem carnis verissime
h B. Hieronymus quorumdam de resurrectione confitemur, non, ut quidam delirant, ut in aeria vel
disputanlium sententias in epistola sua, quam ad qualibet' alia carne resurgamus, sed in hac qua
Minervum scripsit, asserens, ita dicit: < Quaerimus sumus, in hac qua etiam pro recte factis coronam,
cur de novissima tuba mortuos scripserit Apostolus aut pro male gestis unusquisque merebitur recipere
resurrecturos (/ Cor. xv, 52). Quando enim novis- poenam. >
sima dicilur, utique aliae praecesserunt. In Apocaly- CAPUT XVIII.
psi Joannis (Cap. xi) septem angeli describuntur Quomodo spiritualia corpora tunc habere credantur,
cum fulura corpora non spiritus, sed corpora veris-
cum tubis, et unoquoque clangente, primo videlicet, sime approbentur.
secundo, et tertio, quartoque, et quinto, et sexto, Resurgent sanctorum corpora sine ullo vilio, sine
quid per singulos actum sit, iudicatur. Novissimo ulla deformitate, i sine ulla corruptione, vel oneris
autem, id est septimo, claro tubae strepitu perso- diOicullate.In quibus tanta facilitas, quanta felicitas
nante, c mortui suscitantur, corpora, quce prius erit. Propter quod spiritalia dicta sunt, cum procul
habuerant corruptibilia, incorruptibilia recipienles. i dubio
corpora fulura k non spiritus sint. Sed sicut
Pro eo taracn quod de resurrectione morluorum ait, nunc
0 corpus animale dicitur, quod tamen coqius non
Apostolus, omnes resurrecturos esse in momento, anima est; ita tunc spirilale comus erit, corpus
in ictu oculi, in novissima tuba, « tanta (ut ait idem'
tamen, non spiritus erit.
doctor ) celeritate fiet resurrectio mortuorum, ut
vivi quos in corporibus suis consummalionis tempus1 De CAPUT XIX.
qualitate corporum quas in resurrectione futura
invenerit, mortuos de inferis resurgentes proevenirei sunt.
non valeant. Quando enim dicit, in puncto temporis,, ' « Qualitas eorum corporum, ut ait Julianus Po-
et in motu oculi atque momenlo futuram omniumi merius (De anima; origine), quam miseri vel beati
a Reperitur. L. e Facile transferlur. L
b Itec in Hieronymo frustra quaesivimus, alterius> f Resurgent incorrupti. L.
forte verba sunt: illa certe stylum Hieronymi vixi E Aereum. L.
sapiunt. h Tolosanm scribit male L.
c Duacen., paulo aliter : Morlui suscitantur cor- i Et vivimus, in qua etiam aut pro recte [actis,
pore: qui prius habuerant corruptibilia incorruplibiliai etc. L.
recipientes. i Sicut sine ulla corruptione, onere, diflicultate. L.
d Vel stipula adjicit L. i Caro, non spiritus sint.
PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. III. 506
recip'ent' se°.ua'i'-er quidem incorruptibilis et im- l- A
, sequenter adjungit : « Si quis in eo corporis modo
mortalis erit; sed eorma ipsorum qui recepturi sunt it quo dcfunctus est resurrecturum unumquemque
loca vel merita incomparabiliter diversa erunt, et et contendit, non est cum illo f laborabili contradi-
a se invicem longe distantia. Unde dicit Apostolus: ;: ctione pugnandum. > Julianus quoque Pomerius quid
Omnes quidem resurgemus, sed non omnesimmutabi- i- de hoc senserit (Libro de anima) non tacebo. « Sane,
mur(I Cor. xv, 51). Quod enim dicit: Omnesquidem <n ait, de aetate nihil esse quoestionisexislimo, quoniam
resurgemus, unam tantum resurrectionem*omnium :n sive jam in utero, sive jam nati vita priventur infan-
hominum signat, ut omnia hominum corpora, una in- i- tes,s in ea resurrecturi esse credantur, ad quam
corruptione, una immortalitate donata, aut in suppii- i- profecto essent, si viverent, annis n sequentibus per-
cio, aut in praemio,possint esse perpetua. Ac per lioc ic venturi; quoniam si naturam resurrectio reparabit,
omnes et simul resurrecturi credendi sunt; sed impii ii aliquid deesse pleniludini naturoe non poterit. > Quod
ad supplicium, peccatores ad illud finalejudicium, et:t eliam proedictus doctor simililer fieri et de his qui
sancti omnes adprsemium. Igitur corpora miseroruma provecla oetate moriuntur astruxit, dicens : « Is quo-
non sic immortalia et incorruptibilia erunt, ut quiaa que qui hinc provecta aetate,vel etiam decrepita, de-
corrumpi aut mori non poterunt, nullum sensuma cesserit, ea oetateresurget in qua juvenis fuit, debi-
doloris admittant; sed ut, in seternis cruciatibus con-- B « Htale senectutis ablata. Aut si hoc magis
congruit
stituta, summus dolor nec corrumpat cruciando, necc illi soeculobeato, in quo omnes sancli sine ullo beati-
perimat. Ac sic ad hoc caro immortalis cum suaa tudinis suaedefectu i victuri sunt, ut aliqua oetatum
anima condemnata vivit, ut sentiat; sentit, utt differentia ibi futura sit, sic erit ibi i, ut impedi-
doleat; dolet, ut nieritis suis digna recipiat. > mento aul dedecori sine fine regnantibus non sit. >
CAPUT XX. Itemque subjungit: « Quod de setate diximus, hoc
idem de statura licet intelligi. >
/n qua mtate vel statura futuri sunt resurgenles, sive "
sinl senes, sivejuvenes, vel infanles. CAPUT XXI.
Utrum mquales an diversm fuiurm sint sraturm vel
Plerisque pertinaciter ac varie de hac quoestione fignrm sutgenlium corporum, et utrum macri cum
certantibus.beatusAugustinus (DeCivil. Deijib.xmi, , eadem maci"., pingues cum eadem pinguedine, in
cap. 15,16) responsurum se a perhibens dicit: « Sij resurrectione futuri sint.
tikerimus ad Dominicicorporis modum b quorumdam! De statura corporis in qua omnes k resurrecturi
majorum corpora redigenda, peribit de multorumi sunt, bealus Augustinus manifesta dissertione pro-
corporibus plurimum, cum ipse nec capillum periiu- nunlians dicit (Enchir. cap. 90) : « Non est conse-
rum esse promiserit. Restat ergo ut suam recipiatt G quens ut ideo diversa slatura sit i reviviscentium,
unusquisque mensuram, quam vel habuit in juven- quia fuerat diversa viventium : ">scilicet ut macri
lute, etiamsi senex sit mortuus, vel fueral habiturus, cum eadem macie, aul pingues cum eadem pingue-
si ante est defunctus. Alqueiilud quod commemoravit; dine reviviscant. n Sed si hoc est in consilio creato-
Apostolus de mensura oetatis plenitudinis Chrisli ris, ut in efligie sua cujusque proprietas et discerni-
(Ephes. IV, 15), sic accipimus dictum, ut ncc bilis similitudo servetur, in cxteris autem corporis
infra nec ultra juvenilem formam resurgant corpora bonis scqualia cuncta reddantur, ita modificabitur
defunctorum; sed c in «late et robore usque adt illa in unoquoque materies, ut nec aliquid ex ea pe-
quam Christum hic pervenisse cognovimus. Circa reat, et quod alicui defuerii, illesuppleat qui eliam
°
triginta quippe annos definierunt etiam lmjus saeculi de nihilo potuit quod voluit operari. Si autem in
doctissimi homines juventutem, quse cum fuerit spa- corporibusresurgentium rationabilis inoequalitaserit,
tio suo terminata, inde jam hominem ad dctri- sicut est vocum quibus cantus impletur, hoc fiet cui-
menta vergere gravioris ac senilis aetalis : et ideo que de materia corporis sui, quod hominem reddat
non esse d dictum in mensuram corporis, vel in men- angelicis coetibus, el nihil inconveniens eorum ingc-
suram slaturoe, sed in mensuram setatis pleuitudinis rat sensibus. >
Christi. Resurgent ergo omnes tam magni corpore, D CAPUT XXII.
quamerant, vel futuri erant xtatejuvenili. Quamvis Quod sinealiqua deformitate sanclorum corpora resur-
nihil oberit, eliamsi erit infantilis vel senilis corporis rectura sint.
forma, ubi nec e menlis nec ipsius corporis ulla re- Resurgenl omnium sanctorum corpora, omni feli-
mauebit infirmitas. > Unde etiam praediclus doclor citate et gloria immortalitatis conspicua, sicut sine
a Prmbens. D. k Omnes generaliter. L.

b Quorumcunque majora corpora. L. 1 Reviviscentiumsingulorum. L.
c Lip.VjTnejus mtalis robore. Edit. S. Aug., in ejus mAut macri. L.
mtate, et robore. n Lectionem Lips. et cdit. S. Aug. prseferendam
d Duacena, Non esse venturum. hoc loco duximus Duacenoe,quse esthujusinodi: Sed
c Merilis pro mentis. L. sit hoc in concitio creatoris, ut....in cmteris autem
f Laboriosa. L. corporibus bonis mqualia cuncta reddantur. Ita, eic.
s Duac; In eam resurrecturi creduntur. 0 Discrepaletiam hoc Ioco Iectio Duacena a Lip.
b Procedenlibus.L. et S. Aug. quam secuti sumus. Illius autem verba
i Venturi sunl. L. sunt: Sic autemcnrporibus.... ticut esl vocum,quibus
! Ut quidquaminquam impedimento.L. canlus implelur. Hoc fiet, etc.
507 S. JULIANI EPISCOPl TOLETANI
ulla c/)rruplionc, difficullate, a onere, ita sine ulla A « lanta ac talis e corporis pulchritudo, ut oblectet^ -
•
deformitale.ln quibus, ut ait sanctus AugustinUs, tuitum, ct cor nullatenus inflectat ad vitium. >
lanta etit facililas, quanla felicilas. Nam idem do- CAPUT XXV.
ctor ipsas quoque cicalrices in corporibus marlyrum Quod nulla resurgeutes cibi ac polus cura soUicilet.
posse quidem videri docet, sed sine ullo deformitalis Necessitatem cibi ac potus natura nostra, quandiu
intuitu id fieri pcrhibet. « Non enim, ut idem doclor eorruptibitis in hoc subesl corpore, patitur, cum me-
f
egregius ait (De Civ. Dei, lib. xxu, cap. 19, n. 5), rito cortuplionis ac immortalitatis suee langucnti
deformitas in eisdem corporibus, sed dignitas erit : eidem velut quoedammedicamenta proebentur. Cum
cl quamvis quaedamin corpore, non corporis, sed vir- autem facta fuerit resurrectio corporum, s m su.
tulis pulchritudo fuigebit. i mendo cibo ac potu ibi necessitas nulla erit, quoe
CAPUT XXIII. corruplioni tanlum in hac vita tribuitur; nam in-
de corruptione vel immortaKtale, quoe post hanc vitam
sit
Quod superjluum qumrere reproborum corpori-
in wtate vel mensura futura est, utetur. Etenim juxta quod Julianus Po-
bijs, qua resurgunt.
staturae an diversae fu- merius ait (Lib. de animm origine) : i Omni corru-
Reprobi sane utrum unius
ac mortalilate consumpta, non ibi erit ulla
turse sint, superfluo quaerilur, quando in eis qui a "£ plione
carnis infirmitas, sednatura. Hic ergo ubi polesl caro
beata luce ct ab illo decore domus octernocalieni
solet b non ex- mori, cibo ac potu juvanda est, ne morti succumbat;
ir.anebunl, slatura, quoe decori esse in illa autem vita ubi mori non poterit, nihil requiret
quiritur, quia, juxta quod quidam sapiens ait, ubi
crit dentium slridor, seternusque etc intolerabilis alimonioe, quia immorlalem nec fames potest nec
silis occidere. » Quod si nobis e conlrario illud obji-
fletus, inaniter quaerilur corporum decus.
citur, quod post resurrectionem Dominus cum disci-
CAPUT XXIV. pulis suis manducasse perhibetur, el ob hoc exemplp
Quod viri el feminmin proprio sexu resurgent. ejus resurgentcs comesturi credanlur; « manducavit
Plerique propler hoc quod dicit Aposlolus : Donec b panem, ut ait idem doctor, Dominus Jesus, non
occurramus ci in viruin perfeclum (Ephes. iv, 15), om- indigentia, sed potentia ; nec ut infirmitati carnis
ues feminas in virili sexu resurgere credunt, pro eo suoeconsuleret, sed ut vera carne se dubitantibus
quod vir ex limo, mulier vero ex viri latere facta sit. resurrexisse monstraret. Quia utique si spiritus es-
Nos autem catholicorum magislrorum sententiis eru- set, sicut lunc putabatur, aliquid carnalis cibi non
diti, hoc credimus, hoc lenemus, quod omnipolens sumeret; sumpsit autem,ut conlirmaret eorum fidem
Deus, qui utrumque sexum condidit, instituit ac re- quoecceperat fluctuare, et sibi non facullatem, sed
demit, utrumque in resurreclione restituet. Nam 'J C i necessitatem oslenderet defuisse. >
Christus Dominusde muliere lcnlatus, quaeamissis1 CAPUT XXVI.
septem viris quos hakueral, hinc quoque ipsa trans- Quod carnalibus indumenlis natura nostra non
isset, cum quoereretur ab eo in resurreclione cui egeat.
eorum potissimum redderetur, respondit : Quod ini Plurimorum doctorum sententiis definitum esse
resiirrectione nec feminoed nubant, nec viri uxores; non ambigo quod in resurrectionis illius ultimoe glo»
accipiant (Malih. xxn, 28-50). Ex quibus sacralissi- ria non sint corporibus necessaria tegumenta, ubi
mis verbis apertissime palel quod ibi non sexus, nec infirmitas ulla erit, unde possit caro incorrupti-
sed concubitus desit; nec carnissit natura mutanda,, bilis alque immortalis occidi, nec i aliquod peccatum
sed ejus concupiscentia finienda. Nam et beatus Au- unde cogatur anima beata confundi : in tantum, ut
gustinus hanc quoestionem in suis traclatibus ver- majores nostri definiant eos qui talia credunt, id
sans (De Civit. Dei, tib. xxii, cap. 17) : « Meliusi est, qui dicunt resuscitatos vestimentis egere, om-
milii, ait, sapcre videntur, qui utrumque sexum re- nia bona quoe dicuntur futura eosdem posse non
surreclurum non dubilant. Non enim ibi libido erit, credere. Et tamen si erunt ibi, ut quidam causan-
quoeconfusionis est causa. Nam priusquam peccas- tur, quoedamtegumenta velaminum, k utique incor-
sent nudi erant, el non confundebanlur vir el femina. ' ruptibilia erunt, juxta quod Julianus Pomerius ait
Corporibus ergo vitia detrahenlur, nalura servabitur. (Ibidem): i Si caro nostra non genere sed qualitate
Non est autem vilium sexus femineus, sed nalura, mutata, nec spiritus sed spiritalis effecta, carnalia
quos tunc quidem a concubilu et a partu erit immu- non requiret, aut nulla in resurrectione vesliinenta
nis. > Quibus ila a praedicto viro digestis, erit, utt erunt, aut si erunt,l incorruptibilia credi debent, quae
praeceptor noslcr sacer Eugenius [Toletanus] docet,, sic sanctos vesliant, ut nulla eos sui solliciludine min
a Velonere. L. b Pro panem habet Lips. plane.
b Decst non in L. i Necessitatemmanducandi. L.
*=Incessabilis. L. j Aliquid peccatum. T>.
d Nubent.... accipient. L. k Utique incorruptivilia corpora, incorruptibilibus
c Glorificali corporis. L.
f Luivjuidm eadem velut medicamenla. L. veslimentis,utentur. L.
1 Incorruptibiiium corporum, prorsus tncorrupti-
. 5 Insumendi ibi cibi aut potus necessitas nulla erit,], bilia. L.
qum corruplioni tantum in hac vita tribuilur, non in- m Deesl in in Duac.
corruptioni, vel immortalitali, qum post lianc vitnm n
fulura esl. Vetericnim juxta quod. L.
509 PROGNOSTICONLIBRI TRES. — LIB. III. 510
illius futuroebeatitudinis secunlate distendanir:aut A CAPUTXXVIII.
forsan illius generis indumenta erunt, qualibus se De his qui cum majore vel minore membrorumnu-
indutum propheta sub Ecclesite typo gratulatur, et mero, vel qui cum duobuscapitibus, et uiw corpore,
aut duobus corporibuset uno capite, vel cmteroge-
dicit: Quia induit me veslimenlo salutis, et indu- nere monslruoso nascunlur, qualiter resurrecluri
mentis justitim cireumdeditme>(Isai. LXI,10), vesti- credantur.
mentum salutis idemdoctor ad camem, indumentum De hac qusestioneita beatus Augustinuseloquitur
vero justitiaead animamreferens. Itemsequitur idem (Enchir. cap. 87): « Neque enim, ait, monstra quoe
doctor : Quodsi ita est, et si concedalur resur- nascunturet vivunt, quamlibetcito moriantur, autre-
gentesvestimenlisusuros, non lalia illis erunt, qua- surrectura negabuntur, aut ita resurrectura credenda
lia fuisse leguntur Israelitica vestimenta (Deut. sunt, ac nonpotius correcta emendalaquenatura. Absit
vin, i), quia quamvis in quadraginta annos divina enim utillumbimembrem, qui nuper in OrLenlenatus
voluntate servala slnt, tamen solita vetustate con- est, de quo fratres fidelissimiquod viderint retulerun!,
sumpta sunt. Nec qualia fuerunt in quibus Moyses et sanctsememorioeHieronymuspresbyter scriplum
et Elias in monte cum Domino (Matth. xvu, 5), vel reliquit, absit, inquam, ut unumhomiuemduplicem,ac
sancti angeli visi sunt, quaeet ipsa in nihilum,8 de quo non polius duos, quod futurum erat si gemini uasce-
erant pro tempore sumpla, soluta sunt; sed forte B E rentur, resurrecturos existimemus. Ita coeteraquoe
lalia erunt qualibus Dominus resurgens vestitus singuli parlus vel amplius vel minus aliquid habendo,
apparuit (Matth. xxvm) : silamen etillanonfuerunt vel quaequadam nimia deformitate monstra vocan-
ad tempus propterb usus humanos assumpta, sed tur, ad humanae nalurae figuram in resurrectione
propria. Quoniam si ibi erunt, quoecunquevel qua- revocabuntur; ila ut singulae animoe singula sua
liacunque fuerint, spiritalium corporum spiritalia corpora obtineant, nullis hoerentibusetiam quae co-
erunt: ac sic etsi nudi non erunl, tamen spiritales haerentiae nala fuerant, sed seorsum singulis sibi
carnalibus non egebunt. > Haec siquidem Julianus sua membra gestantibus, quibus humani corporis
Pomerius. Coeterum plurimorum doctorum evidens complelur inlegritas, • Julianus quoque Pomerius,
definitio, juxta quod et clara proeceptoris nostri proedicli doctoris senlentiam sequens, ait: « tllud
Eugenii senlenlia conteslatur, hoc astruit: « Quod etiam sic mihi videlur inlelligi, ut caro nostra sive
in illa futura gloria resurreclionis, ubi nulla corpo- cum minore membrorum sive cum ampliore nume-
ribus sanctis deformilas, nulla quoque doloris aut ro nascalur, cum membris solilis et congruentibus
laboris erit adversitas, non sit quoque tegminum f suaeintegritati resurgat, quiatamin eis quoeminus,
necessarius usus, quibus erit omnia et in omnibus quamin eis quaeampliusfuerint, dcbilitasest, quoehic
Christus > (Coloss.m, 11). t quidemvidcturnaturaecontraria,scdinfuturarepara-
C
tione corporis nostri sicutcorruptiovel mortalitas, sic
CAPUT XXVII.
ipsacrediturauferenda; utcaro nostrasurgatsuisom-
De aborlivis felibus; et quia Iwmo ex quo incipit nibus parlibus tota, et sine imminutione vel adjec-
in maltis utero vivere,ex tunc credatur ad resurre- tione membrorum secundummodum formoesuaeper-
clionemuttimam perlinere.
fecta. Corpora quoque, sive duo cum capite uno na-
Si potest certum haberi quando incipiat homo in scantur, sive unum cum duobus capitibus corpus,
matris utero vivere, ex lunc quoque veraciter de- quamvis modus quo haecfiantnobis et praecipuemihi
finiri potest quod mori ulique potuisset, sicque babeatur incertus, tamen unde certus sum, sine ulla
eum qui vitam habuit et mori potuit, resurrectionis ambiguitate pronuntio, quod ant duo corpora cum
lempore reparari. Nam el beatus Augustiuus hanc capitibus suis resurgent, si in eis duae natsc sunt
quaestionemnontam disserens quamproponens, inter animse, quoniam negari non polest singulas quas-
caetera sic dicit (Enchir. cap. 86) : « Ex quo incipit que animas singula corpora quaeamiserunt immorta-
homo vivere, ex illo utique mori potest. Mortuus liter recepturas; aul si una anima nascitur, sive in
vero,ubicunqueilli mors potuit evenire, quomodo ad uno corpore et duobus capitibus, sive in duobus cor-
resurrectionem non pertineat mortuorum ? > c Ju- D * poribus et capite uno, unum recipiet corpus. Ac per
lianus quoquePomerius ait : « Sane illi qui proji- hoc natura caruis nostree, sive amittendo quod ei
ciuntur ex utero, resurreeturi sunt, si vixerunt, non superfuit, sive recuperando quod defuit, in suam
judicandi, sed puniendi; quia cum essentd Adaepec- plenitudinem reformata, sicut sine ulla corruptione,
cato damnati, non sunt suoedamnationis nexibusab- ita sine ulla infirmilate spiritui suo immortaliter
soluti. Et tamen sive in utero, sive jam nati, vita inhaerebil.>
privenlurinfantes, in easetate resurrecturicreduntur, CAPUT XXIX.
ad quam profecto essent, si viverent, aunis subse- Quod hi qui nunc a bestiis comeduntur,aut diversa
quentibus perveniuri; quia si naturam resurreclio, lanialione truncantur, resurgentes inlegritatem sui
reparabit, aliquid deesse pleniludini naturocnon po- corporis obtinebunt.
i Non perit Deo, ait sanctus Augustinus(Enchir.
terit. >
cap. 88), terrena materies, de qua mortalium crea-
" De quo crant desunt in D. d Admdamnatione. L.
b Visus humanos. D. e Naturw. D.
c Adjicit Lip. reperire nou possum. f Sua integritale. L.
lur caro; sed in quemlibet pulverem cineremque A parva sunt corrigenlur, et quod minus est quamJdecet,
solvaiur, in quoslibet halitus aurasque diffugiat, in! unde creatornovit inde supplebilur, et quod plus est
quamcumque aliorum corporum substanliam vel in[ quam decet, materiei servata integritate, detrahe-
ipsa elemenla vertatur, in quorumcunquc animaliumi lur. » Hujus ergo doctoris prudenti definitioneeru-
aut etiam hominum cibum cedat, carnemque mutc- diti, restat ut et illos quos cum senisdigitis manuum
tur, illi animse humanae puncto redit, quoe illam[ el pedum oculis nostris inspeximus, non cum ea
primitus ut homo fieret, cresceret, viveret, anima- deformitate resurrecturos esse credamus, sed corpo-
vit. > Hanc quoque quoestionembeatus Gregorius in, ris integritate servata cum eo digitorum numero illos
suis tractatibus proponens pariter et solvens ait (In[ esse futuros, qui corporalem parlium congruentiam
Ezech. lib. n, homil. 8, n. 8): i a Soepeobjicere ina- servant. Congruenliam enim corporalium partium
nein quoesliunculam solent, qui dicunt: Carnemi dico, sicut debito ordi.nenascendi agitur, ut in uno-
hominis Iupus comedit, lupum leo devoravit, leo, quoque homine duo sint oculi, duoeaures, quini di-
lnoriens ad pulverem rediit: cum pulvis ille susci- gili manuum, quini etiam digiti pedum habeantur,
tatur, quomodo caro hominis a lupi et leonis carne> nuila numerosilate adjecta vel minorata, quae defor-
dividitur? Quibus respondere non aiiud debemus,, mitatem inferat partium, sic tamen ut nihil credatur
nisi ut prius cogitent qualiter in hoc mundo vene-. B 1) de corpore esse peritutum. Dicit enim sanclusAu-
rint, et tunc invenient qualiter resurgant. Certe tu[ gustinus (Ubi supra) : « Neque hoc dixerim quod
homo qui loqueris, aliquando in matris utero spumai aliquid oeslimem corpori cuiquam periturum, quod
sanguinisfuisti; ibi quippeex patris semine et malris; naturaliter inerat, sed quod deforme natum eral. >
sanguine parvus ac liquidus globus eras. Dic ergo,
si nosti, qualiter ille humor seminis et sanguinis in[ CAPUT XXXI.
ossibus duruil, qualiter in medullis liquidus reman- Utrum in resurrectionequidquid unguibus vel capillis
sit, qualiler in nervis solidalus est, qualiler in car- nostris per tonsuram vel sectionem detractum est
nifouscrevit, qualiter b in cute exlensus est, qualiterp redintegrari credatur.
in capillis atque unguibus distinctus, ut capilli mol- AitexhocbeatissimusAugustinusÊnc/tti-.cap. 89):
liores carnibus, et ungues essent lenuiores ossibiis,' « Ipsa itaque terrena materies, quoe discedente ani-
carnibus duriores? Si igitur tot et tanla ex uno ma fit eadaver, non ita in resurrectione rcparabi-
semine et per species distincta sunl, et tamen in tur, ut ea quoe dilabunlur, et in alias atque alias
forma remanent conjuncta, quid mirum si possit, rerum aliarum species vertuntur, f cum ad corpus
omnipotens Deus in illa resurrectione mortuornm redeant unde dilapsa sunt, ad easdem quoque cor-
carnem hominis distinguere a carne bestiarum,' C *- poris parles ubi fuerint redire necesse sit. Alioquin
ut unus idemque pulvis, et non resurgat, in quan- si capillis capitis redit quod tam crebra tonsura
tum pulvis lupi et leonis est, et tamen resurgat, in detraxit, si unguibus quod toties dempsit exsectio,
quantum pulvis est hominis?> immoderata et indecens cogitantibus, et resurre-
CAPUT XXX. ctionem carnis non credentibus occurrit informilas. >
Quod hi qui de hac vita debiles exierunt, cum suis Ergo, ul idem doctor in alio suo opere ait (De Civit.
inlegris membrisin resurreclionefuturi sint. Dei, tib. xxn, cap. 19): «6 Si capilli toties tonsi, un-
° Si quis, debilis corpore, truncatus e guesque desecatae ad sua Ioca propter deformitatem
confractnsque
de hac vita exierit, non dubium quod debita integri- j_ non redibunt, nectamen cuique resurgenti peribunl:
tate memhrorum suorum possit tempore resurre-i_ quia in eamdem carnem, ut quemcunque ibi locum
ctionis reparari; ul quidquid in illo aut infirmitas tur--. corporis teneant, servala partium
congruentia,
pe, aut aliena effecil crudelitas debile, ita tunc hocc b materiae mutabilitate vertentur. Quamvis quod ait
immortalitalis pulchriludo refonnct, ut nec super- Dominus: Capilluscapitisvestrinon peribit (Luc. xxi,
flua, indecora, nec detracta, videantur d ibi esse ,e 18), non de longitudine, sed de numero capillorum
deformia. Ita enim ex hoc ait bealissimus i_ dictum multo potius possit intelligi. Unde et alibi
Augu-
stinus (De Civit. Dei, lib. xxn, cap. 19): « Non est 5t D
' dicil : Capilli capitis vestri omnes numerati sunt t
macris pinguibusque metuendum ne ibi tales sint, t, (Matth. x, 50). Ileiu idem doctor, similitudinem
quales si possent nec hic esse voluissent. Omnis is pro hac re adhibens dicit (Ibidem) : « Quid jam
euim corporis pulchritudo est partium congruentia ia respondeamde capillis atque unguibus? Semel quippe
cum quadam coloris sui suavitats. Ubi aulem non est st »intellecto, ita nihil periturum esse de corpore, ut
partium congruenlia, autideo quidoffendit,e quia pa- a_ deforme nihil sit in corpore, simul intelligitur i ea
rumest, autideoquianimium. ProindenuIIaeritdefor- r- quoedeformem factura fuerant enormitatem massae,
mitas, quam facit incongruentiapartium, ubi et quoe a> ipsa accessura esse, non locis in quibus membrorum
0 Swpe quidam dicunt. L. ad sua loca rcdeunt, cum deformitale non redibunt,
b Mentehabet D. qui
pro in cute.
c Duac.: Si quis est... nec tamen, etc. Editio Maurinaad Duac. magis acce-
confractus qui de hac vita.
a. dit: Si capilli.... unguesvedesectiad sua locade-
iSibi.D. jormiter redeunt, non redibunt.
" Lips., quia pravumest, aut ideo - Materiei. D.
quia parvum, aut
ul
ideo quia nimium. i InleUigo.L.
f Quamvis.L. i Lips.: Ea qum formw faclura fuerant enormila-
6 Lips. : Si capilli loties tonsi, :ti tem, massmaccessuraesse.
nngucsve de$ecti
forma turpetur. Velut side limo vas fieret, quod rur- A Esurivi et non dedislismihi manducare:ite, maledicti,
sum in eumdum limum redactum, a de toto iterum in ignemwternum (Matth. xxv, 41, 42).
ifieret, non esset necesse ul illa pars limi quaeb in CAPUT XXXIV.
ansa fuerat, ad ansam rediret, aut quae fundum fe- De bonorum malorumquediscretione.
cerat, ipsa rursum faceret fundum; dum tamen Ecce Psalmista ait: Advocaviti ccelosdesursum,
totum reverteretur in totum, idest, totus ille limus et terram discernere populum suum (Psal. XLIX,4).
in totum vas nulla sui perdita parte c remaneret. > Quid est quod dicil. Discerncrepopulumsuum ? nisi
Sic ergo, ut idem doctor ait (Enchir. cap. 89): «Non per judicium separare bonos a malis, tanquam oves
attinebit ad corporis redintegrationem utrum capil- ab hocdis. Nam oves tunc statuet a dextris suis, ha_-
li ad capillos redeant, et ungues ad ungues, an quic- dos autem a sinistris.
quia eorum perierat mutetur in carnem, et in alias CAPUT XXXV.
partes corporis revocetur, curante Dei providentia, Quod ipsa separatio bonorum a malis per angelica
ne^quid indecens fiat. > ministeria fiet.
CAPUT XXXU. Bonorum malorumque diremplio, sive eliam sepa-
Qualiter /»'qui de massa perditionisdiscreti non sunt, ratio, per angelos impleri; posse crcdenda est. Nam
resurrecturi sint. | cum Psalmista diceret: Advocavitcmlossursum, et
B
« Quicunque, ait bealissimus Augustinus (Enchir. terram discernere pepulum suum (Psal. XLIX,4),
cap. 92), ab illa perditionis massa quae facta est per quod dixit, discernere populum suum, ad bonorum
hominem primum non liberantur, d resurgent etiam malorumque separationem pertinet. Statimque sub-
ipsi cum carne, sed ut cum diabolo et ejus angelis jecit: Congregateilli sanclos ejus. Quibus enim di-
puniantur. Utrum sane ipsi cum vitiis et dcformila- ctum est: Congregateilli sanclos ejus, nisi ulique a»-
liijus suorum corporum resurgant, quicunque in eis gelis ? Sic enim sanctus Auguslinus dicit in hoc loco
vitiosa et deformia membra gestarunt, inquirendo (Enarrat. in psal. XLIX): « Conversio sermonis ad
lab»rare quid opus est ? Neque enim fatigare nos de- angelos facta est, cum Propheta diceret: Congregale
bel eorum incerla habitudo vel pulchritudo, quo- illi sanctos ejus. Profecto enim per angelicum mini-
rum erit certa et sempiterna damnatio. Nec moveat slerium res tanta peragenda est. >
quomodo in eis corpus incoFruptibile erit, si dolere CAPUT XXXVI.
poterit, aut quomodo corruptibile, si mori non pole- Quod separatis in dexterampartem bonis, in sinistrarit
rit. Non est enim vera vita, nisi ubi felieiter vivitur; vero malis, libri aperti erunt, id est, conscietttim
nec vera incorruptio, nisi ubi salus nullo dolore cor- singulorum.
rumpitur. Ubi autem infelix mori non sinitur, e aut, C ( Separalis igitur per angelica ministeria bonis a
ut lta dicam, mors ipsa non moritur, et ubi dolor malis, et electis quidem a dextris, reprobis vero a
perpetuus non inierimit, sed affligit, f et ipsa cer- sinistris astanlibus, tunc libri aperti erunt, id est,
ruptio non finitur, haecin sanctis Scripturis secunda conscientiaesingulorum. Joannes enim apostolus di-
mors dicitur > (Apoc.xx, 6). cil: Vidi mortuos magnos et pusillos, et aperti sunt
CAPUT XXXIII. libri : et alius liber apertus est, qui est vitw uniuscu-
De ordine futuri judicii. jusque: et judicali sunt mortui ex ipsis Scripturis se-
Sicut aliosesse diximus, quis cumDeojudices con- cundum facta sua (Apoc.xx, 12). Libros videlicet vo-
siiebunt, ila alii esse credendi sunt, qui eorum con- lens intelligi sanctos omnes Novict Veteris Testa-
sidentiumexamine judicantur. bDuseenimdiflerentiae ! menti, in quorum vita velut in libris cognoscimus
vel ordineshominumerunt in judicio collectorum,hoc: quid facere debeamus. In islo autem libro de quo
cst electorumet reproborum, qui tamen in quatuor di- dicitur : Aliusliber apertus est, qui esl vilmuninscu-
vidunlur. Perfectorumordo est unus, qui cumDeoju- jusque, quid boni quis fecisset, sive non fecisset,
dicat, de quibus Dominus ait: Sedebitiset vos supcr quasi in divina virtute cognoscitur. «Quiliber,»juxta
sedes duodecim(Malth. xix, 28). Hi nonjudicaniur, quod sanclus Augustinus ait (De Civit. Dei, lib. xx,
sed regnant. Alius quoqueest ordo electorum, quibuss D I cap.14), «si carnaliler cogiletur, quis ejus magnitu-
dicetur: Esurivi et dedistis mihi manducare (Matth. dinem vel longitudinem valeat aestimare?Aut quanto
xxv, 55). Hi judicantur et regnant. Item reprobo- lempore legi poterit liber in quo scriptoe sunt uni-
rum ordines duo sunt. Unuseorum qui extra Eccle- versoevitse universorum ? Aut tantus angelorum nu-
siam inveniendi sunt. Hi non judicantur et pereunl: merus erit, quantus ho ; inum, el vitam suam unus-
de quibus et Psalmisla ait: Non resurgent impii in quisque ab angelo sibi adhibito audiet recilari ? Non
judicio (Psal. i, 5). Alter quoque ordo reproborum ergo unus Iiber erit omnium, sed singuli singulo-
esl, qui judicabuntur et peribunt, quibus dicetur : rum. Scriptura vero ista unum volens intelligi: Et
a Totum de toto. L. 6 Lips., cum Christo,
b In massa ad massam. L. male. b Duxeenitnsunt differenliw, ul in judicio ordines
c Lips., remanente.Editio Maurina, remearet. hominum. L.
d Lips. : per unum mediatoremDei et hominum, re- 1 Lips. : Ccelumsursum, et lerram , ut discerne-'
surgent etiam ipsi unusquisqueciimsua carne. •• ret.
e Aut deest in Lips. i Lips. habet eamd. lectionem quam supra anno-
f £j deest similiter in Lips. idcoque alium sensum tavimus.
elicit.
alius, inquit, liber aperlusest. Quacdamigilur vis est A xx, 15), lnier coeteraquae de resurreetione namvil'
intelligenda divina, qu;c faciet ut cuique sua opera quod qui non fuerinl invenli in libro vitae conscri-
vel bona vel mala cuncta in memoriam revocentur, pli, niiUajitur in stagnum ignis. Et haecquidem di-
et mentis inluilu mira celerilate cernanlur, ut ac- cens, non ait Deum pati oblivionem, et quasi libri
cuset vel excuset a conscienlia, atque simul et om- hujus revolutione ncscita cognoscere; « Sed liber
nes et singuli judicentur. Qu;e nimirUm vis divina iste, >jukta quod sanctus Augustinus ait (De Civit.
libri nomen accepit. In eadem qtiippe legilur qito- Dci, lib. xx, cap. 15), « praedestinationemsignificat
dammodo qtticquid ea faciente recolilur. » Tunc eorum quibus aeterna vita donabitur. Neque eniih
commemoraturus est Domiims electis suis quoein nescit Deus eos, et in hoc libro legit, ut sciat; sed
Evangeliocommemorandapracdixil, ila dicens : Ve- ipsa ejus praescientia de illis, quaefalli non potesl,
nitc, benedicli Patris mei, possidele paralum vobis liber est viloe, in quo sunt scripti, id est, ante prae-
regnum a conslilulionemundi : esurivi enim, et dedi- cogniti. j
stis mihi manducare; hospeseram, et collegislisme ; CAFUT XL.
b infirmus, et visitaslis me ; in carcere, et venistisad Quod in igne impiorumcorpora durent aosquesui
me (Matth. xxv, 54-50). Ad sinistram quoque par- consumptione.
tem astanlibus c imputaturus est quod ea non fe- B oauctus Augustinus mullis et variis exemplorum
cissent quoe in dexteram partem astantes fecisse generibus agens (de Civit. Dei, lib. xxi), id pro certo
commemorat. His duobus Domininostri sermonibus asseverasse dignoscilur,quod impiorum corpora abs-
finitis, uno quo eleclis quoebona egerunt numerantur, que sui consumptioneet sempiterno igne ardcant, et
altero quo reprobis quod ea non fecerint imputalur, ea ipsa corpora combustio ignium non absumat;
Ibunt impii, ul ipsa Veritas dicit, in suppliciuiii quia et sempiterno igne ardebunt, et mori omniiso
mlernum,justi aulem in vitam mternam (Matlh. xxv, non poterunt. « Quid igitur? > ait idem doctor (Ibid.,
46). cap. 2).« Ostendamunde convincanlurincreduli posse
CAPUT XXXVII. humana corpora animata s non solum nunquam
De auditu malo, quemjusti non timebunt. morte dissolvi, sedjn seternorum quoqueignium du-
Judicatis ergo impiis, atque in ignem seiernuwi i rare tormentis. > Item post aliqua dictt (Cap. 5) :
missis, Dominodicente ipsis : Ile in ignemwternum,, «Animacujusprsesentiacorpusvivitetregitur, et dolo-
qui paralus est diabolo et angelis ejus (Ibid., 41) ; rem pali potesl et mori omnino non potest. Ecce in-
hoc malo auditu justi penitus non timebunt, .quijami vcnta rcs est, quae cuni soiisum doloris habeat, im-
in dextram parlem collocati sunt. Auditus enim ma- mortalis est. Hoc igitur erit tunc in corporfcus
lus hic intelligitur quibus a Dominopetpetuus ignis; C dainnatormn, quoil nunc esse seimus in aniinisom-
minatur : a quo nos, Christe , tunc d sola pietale; nium. Quouej-tnita sit, quid adhuc nobis, b ait (Cap.
eripias , et tibi capiti nostro conregnaturos ascri- 4), reruin poscuntur exempla, quibus doceamur iion
bas esse incredibile ut hominum corpora i sempiterno
CAPUT XXXVIII. igue damnata, ct in ignc animam non amittant, ct
De prmcipilationediaboli, el perditioneimpiorum. sinc delrimento ardeanl, et sine interilu doleant? »
Sanctus Joannes apostoluspraecipitalionemdiaboli1
CAPUTXLI.
in ignem aiternum cvidenter insinuans dicit. Cum
Quomododwmonesfuturus ille ignis exuret.
prscmilterel dicens: Et judicali sunl snguli secundum t Curenim, > ait sanctus Auguslinus(De Civit.Dei,
facla sua (Apoc. xx, 12), brcviter subjecit quemad- lib.
modum fuerunl judicali: Et mors et infernus, inquit,' xxi, cap. 10), « non dicamus, quamvis miris, ta-
Ilic e omni- meu veris modis etiam spiritus incorporeosposse poe-
missi sunt in stagnum ignis (Ibid., 14). na corporalis ignis affligi,si spiritus hominum, etiam
bus significans diabolum, f qui cst auctor mortis in-
cum universorumsimul dae- ipsi profecto incorporei, et nunc i possunt includi
fernaliumquepoenarum,
monum societate. Hocest enim quod supra eviden- corporalibusmembris, ct tunc poterunt corporum
•
tius proeoccupandojam dixerat: Et diabolus, qui D suorumvinculis insolubiliteralligari?»Ilem idcmpost
«
seducebateos, missus est in stagnum ignis et sulphu- aliqua dicit : Al vero gehenna illa, quoeeliam sta-
ris. gnum ignis et sulphuris dicta cst, corporeus ignis
CAPUT XXXIX. erit, et cruciabit corpora damnalorum k, aut homi-
num, aut docmonum;sed solida hominum, aeria dac-
Qualis esl liber ille de quo Joannes aposlolus dicil moiium : aul tantum hominum corpora cum spiriti-
omnesqui tunc non fuerint inventi scripli ini(
?<v.od
ibro vitw,in slagnumignis mittantur. bus, docmonesaulem spiritus sine corporibus hseren-
Scripsit sanclus Joannes in revclatione sua (Apoc. tes, sumendo poenam,non impertiendo vitam corpo-
a Lips., scienliaconscientiam. universarumque simul dwmonumsocieta-
b Lips. loco hujus infirmus, et visitaslis me, habctt pwnarum,
lum.
nudus, el cooperuislisme.- e Et viventia.L.
c Aslantibusreprobis. L, k Pro ait habet Duac. aut.
d Lips., solita piclate eriptas, et.... congregandoss ' Sempilernosuppliciopunienda. L.
escribas. i Lips., poterant, quodpaulo post non habet,
e Lps., omnibusnominibus. k Aut hominum, et dwmonum.Lips. Aut e.1 1.0*
• Lips.: Quoniammortisest auctor, infernarKinaue e minum, et dwmonum.Editio Maurina.
ralibus ignibus. Unus quippc ignis erit, sicut Veritas A CAPUT XLV.
dixit(J/a«/i. xxv, 41). » Quod peractojudicio, transiet forma servi in qua ju-
dicium Chrisius agitabit, et sic tradet Chrislus re-
CAPUT XLII. gnum Deoet Patri.
Deaiversitatepcenarumprodiversitalemerilorum. Forma servi « in qua Christus ad judicium facien-
Mifissima]omnium poena erit eorum qui proetcr dum judex venturus esVjuxla quod majotum slylo
peccatum quod originale traxerunt, nullum superad- praescribitur, peracto judicio transiet, quam ad hoc
diderunt. Et in caeterisqui addiderunt, tanlo quis- proesentaveratut judicium facerct. Transiet, dietuni
que ibi tolerabiliorem habebit damnationem, quanto est, formailIa,non quod proetereal, sed quod de ju-
hic minorem habuit iniquitatem. Nam omnino ne- dicjo ad regnum transeat. Vel certe nobis Dominus
gari non potest etiam ipsum oeternumEignempro di- postjudicium transit, jiixta quod beatus Gregorius
versitatemeritorum, quamvis malorum, aliis levio- dicit (InEvang. lib. \,lwmil. 15, n. 4), « quia abhuma-
rem, aliis fulurum esse graviorem : sive ipsius vis nitatissuoeformain divinitalis succ contemplationem
et' ardor pro digna cujusque pcenavarietur, sive ipse nos elevat. Et transire ejus est in clarilatis spe-
aequaliter ardeat, etsi non oequali molestia sentia- culationem nos ducere, cum eum quem in hti-
tur. o manitate in judicio ccrnimus, etiam in divinila-
CAPUT XLIII.-. te post judicium viderimus. » Jam vero posl ju-
Contra illos qui scrupulosissimcqitmruntqualis sit il- dicium perget hinc, et ducet secum corpus, cujus
leignis futurus, vel in qua mundi parte haberi pos- caput est, et offeret regnum Deo et Patri ( / Cor.
sit. xv, 24). Quomodoergo traditurus est regnum Deoet
Minorum scientia majorum scienliac comparala, Patri, nisi cum visionem deilatis suoc,in qua unus
si temere non dicam, a scientioe segnities quoedam est cum Patre, dilecloribus suis ostenderit? Et cum
cst appellanda. Unde quod majores et studiosi se nos membra sua ad cognitonem ct visionem, qua
ignorasse dixerunt, periculosum valde et superfluum cum Patre et Spiritu sanclo ocqualis crcditur, ma-
est, si quidquam inde a nobis definiri ullo modo nifeste perduxerit, tunc b plane vitlebitur forma illa
proesumatur; cum bealus Augustinus de eo ipso igne ab electis, quoe videri non poluit ab iniquis.
sic docOns,ita dicere videatur (De Civit, Dei, lib. CAPUT XLVI
xx, cap. 16). Cum enim dc futura damnatione im- De conflagralioneignis, qua mundvs hic dicitur
piorum prsemitteret dicens : « Judicatis quippe his ituerire-.
qui scripti non sunt in libro vitae, et in oeternum Evidenti majorum sententia delinitur quod, per-
ignem missis, » adjecit:« bQuiignis cujusmodivel in C aclo judicio, tunc desinet esse boc coelum, i et hocc
qua mundi parte vel rerum futurus sit, neminem terra, quando incipit esse coelum novum el terra
scire arbitror, nisi forle cui divinus Spiritus osien- nova. Mutatione namque rerum, non omnimodo in-
dit. > teritu transibit hic mundus. Tunc ergo figura hujus
CAPUT XLIV. mundi nxindanorum ignium conflagratione peribit,
Quod post damnationcmimpiorum sequalur reinune- sieut fietum est mundanarum aquarum inundalione
ratio electorum. diluvium. llla ilaque conflagralione mundi, ul dixi,
Ordoverborumpromissionis Dominicae,quo c Do- elementorum corruplibiliumqualitates, quoecorpori-
minum nostrum et sanctis regnum, et reprobis cre- bus nostris corruptibilibus congruebanl, ardcndo
dimus daturum perenne supplicium, ita se lwbet, penitus interibunt; atque ipsa substantia eas quali-
ut praecurratimpiorum damnatio, et post sequatur tales habebit quoe corporibus immoilalibus mira-
remuneratio, Christo Dominoproedicenle: lbunt im- bili i immutatione conveniant, ut scilieet mundus
piiin suppliciumwternum;jusli autemin vitam (Matth. in melius innovatus apte accommodeturhominibus
xxv, 46). In Apocalypsiquoque servatum hunc or- eliam carne in melius innovatis.
dinemlegimus, ubi signanler d expressus est. Prins CAPUT XLVII.
enim de diaboliac suorum omnium pcena refertur, Quod finitojudicio incipiat essecwtumnovum et
etdicitur: Morsel infernus missisunt in stagnum ignis terra nova.
(Apoc.xx, 14) : e poslinde de sanctorumbeatitudine Ut ait beatissimus Auguslinus (De Civit. Dei, lib.
futura subjuitgitur : Et vidi cwlumnovum,et terram xx,
cap. 16), peracto finitoque judieio, tunc esse
novam (Apoc.xxi, 1). Quibus verbis datur intelligi desinet hoc coelumet hocc
terra, quando incipiet
quod justo Dei judicio prius peccatoribus irrogetur esse coelum novum ct lerra nova. Mutatione
supplicium, et poslea sanctis aeternorum tribuantur namque rerum, non omnino interilu transibit hic
f proemia meritorum.
mundus. UndeApostolus dicit : Prmterit ergo figura
f Munera prwmiorum.L
a Scientimdeest in L. s In qua ad facie-ndum
b Quia pro qui habct male Duac. judicium videndusest Chri-
c DominuniChrislum. L. stus.L.
b Plene. L.
Expressum.D. ' Hwc deest in Duac.
Adjicit insuper Lip.: Et omnisqui non est inven- j Mutaticne. L.
tus scriplusin libro vitm, missus es'lin stagnumignis.
519 S. JULIANl EPISCOPITOLETANI 520
hujus mundi(ICor. vn, 51); figura ergo praelerit, A i dictum est, Transit, quasi dejudicioad regnum re-
» non natura. dit. >
CAPUT XLVHI. CAPUT LI.
Quod in cwlonovo et lerra nova non omnes resur- Quodmali tunc nescianlquid agatur in gaudio beato-
genles,sed sancti fuluri sunt. rum, bonilamensciunl quid agalur in suppliciismi-
b in codicibus pec- serorum.
Juxtaquod quibusdam Iegimus,
catores et impii, quamvis resurgentes immortales Qui erunt in poenis,quitl agaturintus ingaudioDo- '-.
ct incorruplibiles sint, lamen in terra nova omnino mininescient; qui vero cruiit in illogaudio,quidagatur
non erunt, quia ab illa immutalione sanctorum forisin illistenebris exlerioribus scienl. ldeo diclum
alieni futuri sunl. Nam cum Apostolus di- est per prophetam de sanctis : Egrediantur et vide-
prorsus
cat : Omnesquidemresurgemus,sed non omnesim- bunt membra hominum, qni prmvaricatisunt in me
mutabimur (I Cor. xv, 51), resurrectionem omnibus (Isai. ult., 24). Sed quod dixit, egredieniur, quasi
per scientiam egressnri sunt; quia scilicet eiiam eos
generaliter insinuat esse futuram, immulationem
vero gloriai lanlum sanctorum annumerat. qui foris ab cis erunt utique non latebuni. Si enim
prophetoe.hoecnondum facta nosse poiuerunt, per
CAPUTXLIX. j hoc quod erat Deus qiianlulumcunqtiein eorum mor-
B
Contra eos qui dicunt, si post faclum judicium erit talium mentibus, quomodo immortales sancli jam
conflagraliomundi, ubi tunc esse polerunl sancli,
facta tuivcnescient, cum Deus erit omnia-inomnibas
qui non continganlurflamma incendii?
Col: xv, 28)?
Hanc quaeslionemita beatus Augustinus dissolvit (/
lib. forsitan CAPUT LII.
(De Civit. Dei, xx, cap.18):« Quaerit, a it,
si faclum judicium mundus iste ardebit, Quod in isto corpore in quo modo sumus in cwlis
aliquis, post tunc et portari et habitare possimus.
antequam pro eo ccelum novum et terra nova repo- Contra Platonicos, qui dictmt humanum corpus
nalur, eo ipso lempore conflagrationisejus ubi erunt ccelosnon posse ascendere, sanctus Augustinuslibe-
sancli? cum eos habenles corpora in aliquo corpo» raliter dispulans (De Civit.Dci, lib. xxn, cap. 11),
rali loco esse neccsse sit. Possumus respondere, fu- hoc definit, hoc etiam miris ralionum exempliscon-
twros eos csse in superioribus c, quo ita non ascen- vincit, quod corpora nostra, immorlalia post resiir-
dit flaroma inctmdii, queinadmodumnec unda diltt- rectionem effecia, ccelorum habitaculo teneantur.
vii. Talia quippe illis erunt corpora, ul illic sint ubi Nam utique post resurrectionem sanctis in carne
esse voluerint. Sed nec ignem conflagrationis illius promissa est ccelorum ascensio; dicente ad Pasferai
pertimescent, iinmortales atque incorruptibiles facli, Q Christo : Volo ut ubi sum ego, et ipsi sint mecum
sicut virorum trium corruplibilia corpora atque (Josn. xix, 24). Si enim mcmbra f capilis sumvs, ct
morlalia in camino ardenti illoesavivere poluerunt »;IMJS in se et in nobis est Christus, utique ubi ipse
(Dan. in, 94). > ascendit, et nos ascensuri sumus.
CAPUT L.
et cum Chrislus CAPUT LIII.
De remunerationesanctorum, regno, Utrum subliliores tunc tnotus corporishabeamus, an
prmcingetse, et transiens minislrabilsuis. tales erunt sicut modohaberi videntur.
Retnuneralio sanclorum visio Dei esl, quse nobis
Dc motibus corporis sanclus Augustinusdefinitam
ineffabile gaudium exhibebit. De hac ergo remune-
ut arbitror, dicebat, quod nec ponere sententiam expavescens, sic ait (Ibid., cap.
neralione, propheta « Qui molus illic talium corporum futuri sint
oculus vidit, nec auris nec in cor hominis 50):
audivit, defmire nonaudeo, quodnecexcogitare valeo.Tamen
ascendit, qumprmparavit Deus his qui diligunt eum
et molus, et status, sicut et ipsa species decens erit,
(Isai. LXIV, 4; / Cor. n, 9). Ipsa quoque Veritas
erit, ubi quod non decebil non eril. Certo
remuneralionis loco hujus visionis suoc manifesta- quicunque ubi voluerit spiritus, ibi protinus erit corpus; ncc
lionem ponens, eamque dilectoribus suis promittens, volet aliquid spiritus quod nec ipsum
dicit: Qui diligil me, mandata mea servabil; ct qui D nec possil decere,
corpus. >
et
diligit tne, diligetur a Patre meo; ego diligam eum
CAPUT LIV.
et manifeslaboei mc ipsum (Joan. xiv, 21). Etenim, Utrum
secundumverba ipsius d sanctacVeritatis, tunc p'/oe- pcr corporeosoculosislos, quibus nunc cerni-
mus solemet lunam, videatur tuncDeus.
cingel se, et faciet e nos discumbere, et transiens De oculis istis corporeis sanctus Augustinus per-
minislrabit nobis (Luc. xn, 57). « Praecingitergo se, spicaciter dispulans (Ibid. , cap. 29), utrum per
ut ait bealus Gregorius(In Evang. lib. i, homil. 15, ipsos Deumin futura vita videre posslmus,• sic ail:
n. 4), id est, ad retributioncm prseparal. Faciet nos « Cumex me quoerilis,inquit, quid acturi sunt oculi
discumbere, id esl, in oelerna quiete foveri : dis- isti in illo corpore spiritali, non dicoquodjam video,
cumbere quippe nostrum in regno quiescere est. sed dico quod credo secundum illud quod in psalmo
Transiens autcm nobis Dominus tunc minislrat, lego : Credidi, propter quod loculus sum ( Psal.
quia Iucis suoeilhtstrationenos saliat. Quod enim cxv,l). Dicoitaque, visuri suntDeum in isto corpore.
a Prmteribii. L. d Sanctm Trinitatis. Duac.
b In quorumdamcodicibus.L. e Pro nos, habet Duac. illos.
6 Parlibus. L. 1 Corporis.L.
521 PROGNOSTICON LIBRI TRES. — LIB. III. 522
Sed utrum per ipsum, sicul per corpus nunc vide- A J CAPUT LV.
mus solem,lunam, stellas, mare et terram, et quse Quodea visionelunc Deum videbimus,qua nunceum
in ea sunt, non parva quoestio esl. Durum est enim angeli vident.
credere quod sancti talia tunc corpora habebunt, ut Chrislum dixisse in Evangeliolegimus : Videtene
non possint oculos claudere et aperire cum volent; contemnatis unum de pusillis istis; dico enim vobis,
durius autem, quod ibi Deum quisquis oculos clau- quia e angeli eorum sempervident faciem Patris tnei
serit, non videbit. Absit ergo ut dicamus sanctos qui in cwlisest (Mallh. xvin, 10). Sicut ergo illi vi-
in illa vita Deumoculisclausis non visuros, quem dent, ita et nos visuri sumus, sed rieedum videmus.
spiritu semper videbunt. Sed utrum videbunt Deum Propter quod ait Apostolus : Videmusnunc per spe-
per istos oculos corporis cum eos apertos habuerint, culumin wnigmale,tuncuutemfaciead faciem (I Cor.
inde quaestioest. Si enim tantum polerunt in cor- xni, 12). Proemiumilaque nobis fidei vtsio ista ser-
pore spiritali eo modo ulique ipsi etiam oculi spi- valur, de qua et Joannes aposlolus loquilur : Cum
ritales, quantum possunt isti, quales nunc habemus, apparuerit, similcs ei erimus, quoniam videbimus
proculdubio Deus videri per eos non poterit. Longe eumsicuti est (I Joan. III, 2). Facies autem Dei ma-
itaque allerius ermit a potentise, si per eos videbitur nifestatio ejus intelligenda cst : non aliquod tale
incorporea illa nalura, quoenon conliiietur loco, sed B ] membrum quale nos habemus in corpore, quod uti-
estb ubique tota. > Quamobrem,juxta quod idem que isto nomine nuncupamus. Similes ergo tunc
doctor aflirmat, « Fieri potest, valdeque credibile angelis erimus, quia sicul illi nunc vident, ita nos
est, sic nos esse visuros mundana tune corpora coeli Deumpost resurrcctionemvidebimus.
novi et terrae novae, ut Deum utique praesenlem, et CAPUT LVI.
universa etiam corporaliagubemantem, per corpora Quod arbitrii liberlate mullo
phts firmiori quam in
et
quae gestabimus, quoe coiispiciemus,quoquover- hac vila omnes sancli usuri sunt, in qua tamen pec—
sum oculos duxerimus, clarissima perspicuitate vi- care non poterunt.
deamus. Non sicut nunc invisibilia Dei per ca quoe Liberi arbitrii facullatem majorem nobis in illa
facta sunt intellecta conspiciuntur (Rom. i, 20), iu vita inesse quam hic, universitas doctorum patenter
acnigmateper speculumexparte (/ Cor. XIII, 12), insinuat. Nam siin hac vita, ut quidam ait, plerique
ubi plus in nobis valet fides qua credimus, qtiam re- libera voluntate vivunt, ubi etsi peccata cavere pos-
rum corporalium species, quas per oculos cernimus sunt, tamen sine peccato esse non possunt; quomodo
corporales. Sed sicut. nunc hominesinler quos vi- non ibi liberiori animo erunt, ubi sic adhoesurisunt
ventes, molusquevitales exerentes vivimus, mox ut Deo suo, ut nulli possint obnoxiarl peccato? Tanlo
aspicimus, non credimus vivere, sed videmus, cum < C enim quis liberior fit, quanto absolutior a peccatis.
eorumvitam sinecorporibus videre nequeamus,quam Ac sic in illa vita beata eo liberiores erunt, quo
tamen in eis per corpora remota omni ambiguilate peccare non poterunt. Namjuxta quod mihi videtttr,
conspicimus; ita c quacunquespiritalia illa lumina si aequalilasnobis promitlitur angelorum, quomodo
corporum nostrorum circumferemus, incorporeum nobis tunc non crit liberum arbitrium, quo illi ad
Deum omnia regentem etiam per corpora contuebi- laudandum Deum sine inlermissione utuntur? Quod
mur. Aut ergo sic per illosoculosvidebilur Deus, ut tamen utrum in reprobis habeatur, cst fortasse ara-
aliquid habeant in tanta excellentia mentis simile, biguum; qttiajuxta cujusdam de hac quaeslione hae-
quo et incorporeanatura ccrnatur, quodullis exem- sitantis sententiam, in illis qui alieni eruut a vita
plfs sive teslimoniis divinarum Scripturarum vel sanclorum, nescioan esse possit liberum h utcunque
diflicileest, vel impossibileostendere; aut quod ad arbitrium, quibus f in ultricium niissis combusiio-
intelligendumfacilius d est, ita Deustotuserit nobis nem flammarum, nec animus nec corpus erit ullo
aeque conspicuus,ul videatur spiritu a singulis nobis modoliberum.
e in singulis nobis, videatur ab allero in altero, vi- CAPUTLVII.
deatur in seipso, videatur in ccelonovo et in terra Quod ibi oblivionempariter et recordalionemhabe-
nova, atque in omni quse tunc fuerit, videatur crea- D bimus.
tura, et per corpora in omni corpore, quocunque «Quantum altinet ad scienliam i rationalem, mc-
fuerinl spiritalis corporis oculi acie perveniente dire- mor quisque prseteritorum suorttm malorum eril;
cti. Patebunt etiam cogitationes nostroeinvicem no- quantum autem ad experientis sensum prorsus ini-
bis. Tunc enim implebilurquodApostoluscum dixis- memor erit. Nam et perilissimus medicus, sicut artc
set: Nolite ante lempusjudicare, mox addidit : donec sciuntur, omnes fere morbos novit; sicut aulem cor-
veniat Dominus,et f illuminetabsconditatenebrarum, poresentiuntur,plurimos nescit, quosipsenon passus
et manifeslabit cogitationescordis, et lunc laus erit esl. Ut ergo scienlioemalorum dua; sunt, una qua
unicuiqueuDeo (I Cor. iv, 5). > k potentiam menlisnon latenl, altera qua experienlis
a Valentim,habet Lips. pro potentim. 8 Angelieornm in cwlis.L.
h Ulique. Dttac. t Utrumquearbitrium. L.
c Quicunque. Duac. i /n wternamultricium. L.,
d Est deest in Duac. i Rationabilem.L.
e In singulis nobis. Desunthoecverbain k Duac, potenliamentis non latet, allera, qum w>
Lips., scd
habet eliam edit. Maur. S. Augusl. perientissensibusinliwret.
f Illutninabit. L.
PATHOL.XCVI. 17
525 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANl 524
sensibus inhaereni(aliler quippe sciuntur vilia omnia . CAPUT LX.
per sapicntioedoctrinam, aliter per insipientis pessi- QuoUsine fine Dominumvidebimus, et quod ipse sit
mam vilain) : ita et oblivionesduoesunl. Aliter nam- finis desideriorum nostrorum.
que eaoblivisciturerudilus et doclus, alilerexpertus erimus Si, juxla quod ait Apostolus, Cum Dominosemper
et passus a : ille si peritiam negligal, iste si miseria (I Thess. iv, 16), ccrlum est quod eum sine
carcat. Secundum hanc oblivionem quae posleriori iiitermissionevidebimus. « Finis igitur desideriorum
loco posila est, memores non erunt sancli proeterito- noslrorumChristus lunc eril, qui sine fine videbilur,
rum malorum : carebunt enim omnibus b malis, ita sine faslidio aniabilur, sine faligatione laudabitur.
ut penitus deleantur de sensibus eorum. Ea tamen Iloc muiius, et bic affectus, hic aclus profecto erit
sicul vila eetcrna, communis»(S. Aug.,
potenlia scienlioc, quse magna in eis erit, non solum omnibus, lib.ipsa
sua praeterita, sed etiam damnatorum sempiterna de Cio. Dei, xxn, cap. 50, n. 1).
miseria non latcbit. Alioquin si se fuisse miseros CAPUT LXI.
nescituri sunt, quomodo, sicut ait Psalmus, Mise- Qitod ipse Dominustunc nobiserit in prmmium, el
ricordias Domini in wlernum c cantabo ? (Psal. quod lunc honesla nostra desideria mirifice im-
pleuntur.
LXXXVIII, 1) [D. Aug., de Civit. Dei, lib. xxn, cap. Seipsiru nobis in prscmiodaturum, quo nihil est
50, n. 4].. gB aliud nielius, reproinisit ille qui nos creavit. « Quid
CAPUT LVIII. cnim est aliud quod per prophelam Dominus dixit:
De diversitatemeritorum et pramiiorum,in quatameni Ero illorum Deus, et ipsi erunt milii plebs(Levit.XL,
nullussil alii invistirus. 51), nisi :Ego cto uiiile satieutur, Egoero qusecunque
« Gradus honoriim alque gloriarum qui in illa vitaj ab hoininibus honeste desideranlur, ct vita, el sa-
f
futuri sunt, ut ait sanclus Augustinus (Ibid., n. 2), lus, el copia, et pax, ct oinnia bona? Sic eniin el
illud rccte intelligitur, quod ait Aposlolus : Ut sit
quis est idotieus cogilare, quanto magis dicere?7 Deus
omnia in omnibus (I Cor. xv, 28) [D. Aug.,
Quodtamen futuri sint non estambigendum. Alque
id eliam magnailla civitasbonumiii se habebit, quod> Ibid.]. > CAPUT LXII.
nuHi superiori imlltis inferior invidebit, sicul nunc De fine sine fine in quo infinite Dominumlau-
noninvident archangelis cseteri : d tanquam nolit dabimus.
esse unusquisque quotl non accepit, quamvis paca- Finis noster Chrislus perficiens nos, ipse erit re-
tissimo concordisevinculo ei qui accepit obstrictus,» fectio et laudalio noslra, quem in saecula sacculo-
quemadmodumnec in corpore vult oculus esse qui11 rum laudabimus, et sine Une laudanles amabimus.
est dlgitus, cum membrum utrumque contineat lo-" „ Ibi erit, ul ait doclor sanclisslmus
Augustinus (De
tius carnis pacata compago. Sio itaque habebit bo- ' Civ. Dei, lib. xxn,
cap. 50), vere maximum sabba-
num alius alio minus, ut hoc quoque donum habeat,' tttm non habens
vesperam. Quod commendavit Do-
ne velit amplius. > ininus in primis operibus mundi, ubi legitur: Et re-
CAPUT LIX. quievit Deus die septimo ab omnibus e operibus suis
(Gen. II, 2), etsanctificavit eum , quia in eo requie-
Quod infatigabiliter Deum laudabunt sancli. vit ab omnibus operibus suis. Dies enim septimus
In laudando Deumnon eril tunc sauctis laboriosa a etiani nos ipsi erimus, quando ejus fuerimusbenedic-
c contradiclione ipsa laudatio : quia juxta quod pro- lione
pleni alque perfecti. Ibi implebilur : Vacateet
phetade illis dicit, non laborabunt neque faligabun- i- videte quoniam ego sum Dominus (Psal. XLV,11).
tur (Isai. XL, 51). .Eternitatis enimbealiludine per- Tunc vere erit sabbalum noslrum, cujus finis non
fruentur : ut hoc illis sit in remuneratione beatitu- erit vespera, sed Dominicusdies, n vel octavus, qui
dinis, quod indefessousifuerint j ubilolaudis.Psalmus !S Christi resurreclioue paralus est. lbi vacabimusct
enim dicit : Reati qui habitant in domo tua, Domine, ;> videbimus, videbimus et amabimus , amabimus et
in swcula smculorumlaudabunt le (Psal. LXXXIII, 5).'• laudabimus. Ecce quoderit in fine sine fine. i Nun-
Procmium ergo virtutis erit ipse qui virtulem de-" . quid alius esl noster finis, nisi
D pervenire ad regnum,
dit. cujus nullus est finis ?
» Aliter Duac, IUesi per imperiliamnegligat; ille (e angelicmteri,tanquam velitesseunusquisquequod non
si miseria careal. accepit,quamvispacalissimoconcordimvinculoei qui
h Deestmalis in L. accepit obstrictus.
c Cantabunt. L. e Contradictionedeest in Lip.
d Emendavimushunc locum ad edit. MaurinamS.i. f Lip., Et virlus, et copia, et gloria, ct honor, et
August., supplendo illa verba quod non accepit,reli- i- pax, et omnia bona?
quis immulatis, licet in ea melius legilur : lamque \e s Operibus,quwfecit; et benedixitDeusdiem septi-
nollet quam nec in corpore, etc. Aliter, sed d inum, el sanclificavit,etc. L.
corrupte, in Lip. : Atque in id beata illa civitusma- i- b Vel octavusmternus. L. Velutoclavus wlernus,
anumin se bonum videbit, quod nulli superiori ullus is qui.... sacralus est. Edit. Maur. S. Aug.
tnferior invidebit,sicut nunc non invident archangelis is i Lip. Nam quis alius noslerest finis, nisi?
525 DE III CAPITULISLIB. APOLOG. 526
' )' ''
MONITUM IN LIBRUM SEOUENTEM.
Prognosticon sequitur Liber Apologeticusde tribus capitulis, opus Juliani indubium , ad BenedictumII
Rc/manumpontificem missum, atque concilioToletano xv media sui parte insertuin. De anno atque occa-
sione ejus scriptionis fusedisseruimus in nolis ad Juliani elogium huic editioni proefixum, quas leetor- con-
sulet, nec dubitabit, mirabiturque simul exstilisse viros, caeleroquin doctissimoset cordalissimos , qui
hujusmodi librum Juliano abjudicandumputaverint propter illius nonnulla verba quae plus sequo duriora
sibi visa sunt, atque a viri humanissimi sanetissimique modestia aliena, non animadvertentes viri nimis
profecto religiosi, multo gravius esse illorum verboruminvidiam (ut ipsis videtur), ,dum a Juliano arcere
conantur, in universumconcilium injicere , cui et proefuitJulianus , et in quo quidquid ipse privatus Ro-
mam scripserat, publicis suffragiis comprobatum est atque firmatum. Sed hoec consulto mittimus. Opus
procul dubio non fuit in noslra hac edilione praelermittendum, quod seque (nescio an magis) acpraecedens
Julianum demonstrat theologum absolutissimum, a sanclorum Patrum doctrina ne latum unguem unquam
discedentem; cui nullum inconsulloverbum exciderit, nullius vocis usus arriserit qui non fuerit a Patribus
usurpatus, in altissimisprsesertimTrinitatis et Incarnationisroysleriis exponendis: in quo negolio quanta nou
reruin tantum , sed et sermonis habcnda sit ralio, nemo prorsus ignorat.
Nuncautem editio nostra, ut quam purgatissima sit, proe oculis habuimusconcilii xv editiones duas a Gar-
cia Loaysa et cardinali Aguirrio factas : quas diligenter contulimus cum duobus codicibus membranaceis
bibliothecaeS. EcclesiseToletanae,quorum alter scnbi coeptusest scra 986 (scilicet anno Christi 948), alter,
recentior, finitusest oera1155, seuanno Christi 1095. Ex utroque multa in editis emendavimus, ut ex va-
riantibus leclionibusconstabit. Loca praeterea sacrse Scripturaeet sanctorum Palrum laudatorum opera ad
marginemdesignavimusa, nec levi cura. DeindeGarciseLoaysa nolas subjecimus,quaelucem opusculoaffe-
mit nonnullam.
a Nos veTOlextui inseruimus. EDIT.
SANCTI JULIANI
EPISCOPITOLETANI
DE TMBUS CAPITULIS
LIBER APOLOGETICUS.
EX CONCILIOTOLETANOXV IN CONFESSIONE FIDEI.

1. Post hujus igitur pise confessionis prolatam de- A essentiam diximus, Voluntasgenuitvolunlatem,sicut
yotis vocibusregulam, ad illa nos illicoconvertimus et sapicntia sapientiam. Quod vir ille incuriosa lec-
eontuenda capitula, pro quibus muniendis ante hoc lionis transcursione proeleriens, existimavit hajc
bienniumbeataememoriaeRomanuspapa" Benedictus ipsa nomina, id est, relativum, aut secundum com-
nos liHerarumsuarum significationemonueral. Quse parationem humana:mentis nos posuisse. Et ideo c
tamen non in scriptis suis anuotare curavit, sed ho- ipsa renotatione sua ita nos admonere jussus est, di-
mitii nostro verbo renotanda injunxit : ad quod illi cens : « Naturali ordine cognoscimus,quia verbum
jam eodemanno sufficientercongrueque responsum ex mente eriginem ducit, sicut ratio et voluntas. Et
est. Nos tamennunc eamdemrenolalionem hominis converti non possunt, ut dicatur, quia sicut verbum ,
noslri studiosius relegenles , invenimus, quod in liet voluntasde mente procedit, ita et mens de verbo
hro illo Responsionisfidei nostrec, quem per Pelrum aut volunlate. > Et ex ista comparalione visum est
regionariumRomanaeEcclesioe miseramus, id pri- Romanopontifici voluntatem ex voluntale non posse
• mum
capitulumjam dicto papoeincaute visum fuis- dici. Nos autem non secundumhanc comparationem
set a nobis positum, ubi nos sccundum divinam b humanaementis, nec secundumd relativum , sed sc-
' a
Papa Benediclus.BenedictusII Leoni II succes- risimbutos, cumversibusetiam acclamaloriis, secun-
sit. Totam hanc controversiam Rodericus Toletanus B I dum quod et olim transmiseral de laude Romani
archiepiscopus,lib. m, cap. 15, sic dcscribit: « Ejus imperii. Quod Rornanus pontifex Benedictus digne
(regis Egica;) in tempore, inqtiit, liber de tribus et pie recipiens, cunclis legendumindixil, atque ac-
Substantiis, quem dudum Romani miserat primas claiuando : Latis lua Deus in fincs terrm, leclum
sanctissimus Julianus, et ininus caute tractando ssepiusnoluni fecit; qui et rescriptum domino Ju-
Benedictus papa Romanus indixerat rcprobandum, liano per suprafatos legatos cum graliarum actione
ob id quod voluntasgenuilvoluntatem,sanctus Julia- et cum honore remisit, et omnia quoecunqucscripsit
nus veridicistestiinoniis in hoc concilio, ad exactio- justa el pia csse deprompsit. > llocc Rodericus. G.
nem proefatiprincipis, per oracula eorum quae Ro- LOAYSA.
mam transmiserat, verum esse firmavit; et apologe- b Editio Aguirrii : Exislenliam.
ticuin fecit, et Romain misit pcr suos legatos, pres- c In ipsa cad.
Lyteruni, diaconemet subdiaconem,viros eruditissi- d Nec secundumrelalivum.Quocriluran haec n
mos.el in omiiibusDei servos, et in divinis Scriptu- niina, sapicntia, essentiael voluntas, sccuiidumxela•
527 S. JULIANIEPISC0PI TOLETANI 528
eundiim essentiam diximus : Voluntasex voluntale, A tamen recurrit, ut possit dici, ut aut mens, qtroein
sicut et sapientia ex sapientia. Hoc enim est Deo significatione Patris est posita, Filio, vel Spirifoi
esse, quod velle; hocvelle, quod sapere. Quod ta- sanclo conveniat, aut Verbum', quod solum Filius
nien de homine dici non potesl. Aliud quippe a est intelligitur, Patri vel Spiritui sancto comparetur,
in homine id quod est sine velle, et aliud velle etiam aul voluntas, quae in persona Spiritus sancti aecipi-
sine sapere. In Deo aulem non est ita, quia simplex lur, autPatris, aul Filii personoeconvenire dicalur;
natura est; et ideohoc est illi esse, quod velie, quod sed sic singula singulis secundum comparationem
sapere. Quapropter qui potest capere , voluntalem humanae mentis conveniunt, ut unumquodque, quod
ex volunlale secundum essentiam nos dixisse, non cx eis unus dicitur, alius penilus non dicatur; sicut
de hujusmodi laborabit proposita quaestione. Quod ct relativo vocabulo Pater nominalus, non est ipse
eliam in jam dicto Responsionis e'l fidei nostroe qui Filius, vel Filius quum dicitur, non est ipse qui
opusculo sollicile lcgentibus et inielligenlibus claret, Spirilus sanctus, nec Spiritus sanctus ipse est qui
ubi etapposita illic beali Athanasii senlentia idipsum Pater, aul Filius. Ac per hoc illa nomina, quse com-
nos debere scntire pronuntiat dicens : « Hanc dc parative ex homine assumuntur, ideo secundum
Deo religioseeopinationis scntenliam rctinemus, ut comparationem humanaementis dicuntur, ut quOr
non aliud ejus voluntatcm, aliud credamus esse na- B li quo modo ad conluendum illud divinoeTrinilalis
turam. > Si enim secundum quod hic doctor dicit, id ineffabilesacramentum humana infirmitas excitetur.
debemus sentire ut non aliud Dei voluntalem, aliud 5. Secundum hanc igilur comparationem putati
credamus ejus esse naturam; hoc ergo est ejus vo- sumus dixisse, volunlasex voiuntate, quod utique dici
luntas quod et nalura, hoc natura quod substanlia vel sentiri absurdissimumest. Acproinde longe alia
vel essentia. est regula, qua de Deo aliquid secundum essentiam
2. Filiusigitur Deide cssentia Patris natus est, dicitur, aliudcum secundum comparationemhumanoe
essentia de essenlia, sicul natura de nalura, ct sub- mentis aliquid de illo pronuntiatur. Nos proinde
stantia de substantia : et tamen nec duoeessentioe, consentientes, et sequentes doctoris egregii Augus.tini
nec duse naturse, nec duce substantiae possunt dici, sententiam, diximus secundurndivinoe Trinitatis cs-
sed una essentia, natura atque substanlia. Sicut et sentiam, voluntasde voluntate, sicut et ipse in quin-
lumen dc lumine, non dttolumina, sed unum lumen; to decimolibro Triniiatis Dei pronuntiat, ita dicens
sicut essenlia dc essentia, non duoe essenlioe, sed (Cap. 20, num. 58): « Melius, quantum existimo, di-
unaessentia; sicut natura de nalura, non duoena- citur consiliumde consilio, et voluntas de voluntate,
turse, sed una natura; sic et voluntas de voluntate, "_ sicutsubstantiadesubstantia,sapientiadesapienlia. >
non duoevoluntates, sed una voluntas; quia non est Hic jam quisquis sapiens manifeste intelligit, non
aliud Dei voluntas, aliud ejusnalura, quodjam supe- nos hie errasse, sed illos forsitan incuriosaelectionis
rius Athanasio doctore (irmatum est. b Ac proinde inluilu fefellisse; quia quod a nobis estsecundumes-
de Deosecundum essentiamdicitur, commu- sentiam dictum, illi secundum comparationem e hu-
quidquid
niter in singulis personis convenire videtur, sicut manaementis positum putaverunt.
sapicntia el fortitudo, vel caetera : quia et Pater sa- 4. Ad secundum quoque retractandum capitulum
pienlia, etFilius sapienlia potest dici. Fortitudo quo- transeuntes f, quo idem papa incaute nos dixisse pu-
queet Pater potest, el Filius appellari. Quod secun- lavit, tres subslantias in Christo Dei Filio profiteri;
dum illam comparationem humanoc mentis nullo sicul nos non pudebit quoesunt vera defendere , ila
niodo potest dici : quia, verbi gratia, mens siin per- forsitan quosdam pudebit qusevera sunt ignorare.
sona Patris ponatur, Verbumjam ex c mente pro- Quis enim nesciat, unumquemque hominem duabus
diens, Filius intelligitur, et volunlas procedens cx constare substanliis, animaescilicetet corporis? De
mente ct verbo Spiritus sanelus d significatur. Nec; quibus Apostolus specialiter loquitur, dicens: Et si
tionem an secundumsubstantiam a sanctis Patribusi bent interpretari per concreta, attt per personalia
usurpentur? Quam quoestionem dissolvit Magister D 1 nomina, ut cum dicitur, Essentia de essentia, vel
Sentent. lib. i Sentent., dist. 27, ubi ex sentenliat sapientia de sapientia, sit sensus : Filius, qui est
D. August. docel nomina, quaesubstantiam signifi- cssenlia, et sapienlia, est de Patre, qui est cssentia
cant, tantum dici, illud de illo. S. Thom. i p., q. ct sapientia. G. LOAYSA.
59, art. 5, sic ait: « Unde minus impropria est ista,, a Loaysa, esl homini.
natura de natura, vcl sapientia de sapienlia, quam,, b Ac proinde.Hoecregula generalis et axioma uni-
essenlia de essentia. > QuamvisAugustinus, lib. vni versale est omnium theologorumin materia de Trini-
de Trinitate, cap. 1 et 2, probat hanc : Sapienlia de; tate, ex August. lib. m de Trinitate, qui in prologo
sapientia : et lib. xv de Trinitate, cap. 20, hanc : de nominibusindividuoeTrinitatis sic ait:« Quaedam
Voluntas de voluntate : Dicitur (inquit) Filius conde singulis tantum dicuntur personis, qusedamvero
silium de consilio, et volunlas de voluntate, sicutt unitatem essentise significantia sunl; et quaede sin-
substanlia de substantia), sapientia de sapientia. Sed1 gulis sigillatim, et de communibus communiter di-
omnes doctores sancti aliquando expressius locutii cunlur : alia vero sunt, quaetranslative, ac per simi-
sunt quam proprietas dictionis palitur : unde hujus- liludinem de Deo dicunlur. > Hoc idein Ambrosius
modi formaeloqttendinon sunt exlendendoe,sed po- lib. it de Trinitate in prologo. ID.
tius exponendoe;ut scilicet liomina abstracla expo- c Quasi ex : Aguir.
nantur per concreta, vel per nomina personalia, utt d Sanctus addimusex coil.Tolelanis, ulci Loaysa,
docuit Thomas, i p., quaest.59, art. 1, et Magister l' c Loaysa : operationem.
Sentenl. lib. i, dist. 5. Undc istoe proposilioncs de- < CC.transientes.
529 DE 111CAPITULIS LIB. APOLOG. 550
exlerior homonosler corrumpilur, sed interior renova- A 6. Ecce per consuetudinem Scripturae sacrae pro-
lur de die in diem (II Cor. IV, 16). Sicut el ille si- bavinius, et proprie hoininem ipsis quihus constat
tieus Deum clamabat in psahno : a Sitil te b, inquit^ substantiis appellari, et tropice a parte totum homi-
anima mea, qttam multipliciter et caro mea (Psul. nem posse intelligi. Si quseras culpam, nec ille er-
no-
txu, 2). Necnon et alia multa, quoe hominem dua- rasse dicendus esl, qui hominem a parte totum
bus subsiantiis constare pronunliant. minavit, nee iste culpandus est, qui totum hominem
5. Contra quam regulam invenimus item in Scri- carne et anima nominata expressit: quia ulrumque
divina convincit. El ta-
pluris, aut carne plerumque nominala totum homi- inculpabiliter dici Scriptura
ncm posse intelligi, aut anima sola interdum noroi- niencum jamprobalum leneamus,necillam, neqistaiii
nala loliusUominisperfectionemagnosci. Quapropler partein esse culpandam, quserendem est, quae pars
nalura divina humanaesociata natura;, possunt cl tres plus possit esse ad lotum hominem intelligendum fa-
et duae b subslanti-je. Sed cilior, atque ctiam repulsa omni obscuritate k luci-
proprie, tropice appellari
l
aliud est cum per proprietatem totus homo exprimi- dior; ulrum ea quoe solam carnem noroinans, et
c animam tacite ibi vull intelligi an ea qtiaeel animani
tur, aliud cum a parte lolus inlelligitur. Etenim
quidam modus loculionisd, qui fiequenlerin scriptu- et carnem exprimens totum dicit.
ris divinis positus invenitur, quo significatur a parte 7. Quod ul manifestius innolescat, quscdam exem-
tolum, hic etiam tropus apud grammalicos synec- pla ponenda sunt. Eccc juxta superioinni tropicse
doehe dicitur. Scribitur cnini in libro Genesissecun- loculionis modiim, qui synecdoche dicitur, quo aul
dum istam tropicam locutionemsignificanteraa parte pars a tolo, aul totum a parte intelligitur, scriptum
totum : Factus est homoin animam viventem(Genes. invenimus de flagellatione/Egypti in psalmis : Im-
ii, 7); cumhomo non solum ex anima, sed ex carne e misit in eis muscam caninam m (Psal. LXXVII,45).
constet. Item similiter a parte totum, ubi oniissa Necnonet illud : Dixit, et venillocusla et bruchus
subslantia animae, sola carnis substantia nominaltir, (Psal. civ, 54). Volens Scriptura isto gcnere locu-
sicut in psalmo scribitur: Ad le omnis caro veniet tionis non singularitalem, sed pluralilalem musca-
(Psal. LXIV,5); cum omnis homo non solum ex rum et locustaruni intelligi. Noneuim musca n, vel
carne, sed ex anima f conslet. Et lamen solacarne 0 locusta, sed mtiltitudomnscarum et locustarum re-
uoininata, lolus-homoinlelligitur, sicutetsola aninia pleverunt yEgyptum. At nunc si aliquis nostrorum
noininata, totus homo accipitur. Nam iu Exodo B modo dical: MisitDeus iiiiEgyptutii r inuscas, et lo-
volefissimiliter Scriplura hominem b a parte lolimi custas, et bruchos, pluralem nuiiieiiiin proferens,
intelligi, sic dicit: Septuagintaanimm l ingressaisunt (, quod ct utiqtie veruin cst; nunqtiid in parte ista,
cum Jacob in JEgyptum ) (Exod. i, 5); cuni ips:ese- quaepluralitalem conliletur, potest caltininia cadere,
ptuaginla animaenonsine suis corporibus illicingressoe ut dicatur non csse verum, quod utique veruin esl,
fuissent. Ex carnis quoque nomine totum hominem demuliiludinelocuslarumquocrepleveruiiliEgypluin?
inlelligi voluit, qui dixit: Et in carne mea videbo Tale quippe el i illud est, ubi populus ad Moysen
Deum (Job. xix, 26); cum non sine animabus suis clamavit dicens: Ora atl Dominum,ut atiferat a nobis
resurgenda sint corpora. serpentem r (Num. xxi, 7). cum non unius serpenlis,
a Sitit te. Ex psal. LXH,secunduin Septuaginla, locis ubi ejus meminerunt et Isidorus.
Augustin.
qui ita transtulerunl e§y5i|/>ao-s
*i^vyji f~oS7roaa7r>wj i5 e Codices, sed et carne.
aafi (_ouad verbum: Sttivit te aniina mea, quam 1 lid., sed et anima.
mulliplicitercaro mea. DivusHicronymussic habet: s Iid., Nam et in Exodo.
Sitivit ad te anima mea, desideravitad te caro mea. b Iid., homines.
Basilius (Schol. in psal. LXII)referens hoecverba : * Sevtuuginta animm. Locus est Exodi primo, ubi
Silivit in le anima mea, quatn mullipliciter, sic ait : ila legitur: Erant igilur omnes animm eoruin, 'qui
« Theodotionhabet smpenumero; Syminacbus, con- egresstsunt, de femoreJacob, septuaginla; qui paulo
cwpiscit. Posuit autem omnes inlerpretaliones, ut anie eodem capite in yEgypliim ingressi dicuntur.
doceret ill_"l notraiT\&;uon esse duaruin partium D Et Genes. xi.vi cxpresse dicilur: Omnes animm do-
dictionem, scd unam csseunius partis, quaesernio- mtts Jacob, quw ingressmsunl in /Eggptum, fuere
nis. sig.iifieetepilasin. Consentit criimetcaro animse scptuaginia. Iileiu locus esl Deutcion. x. G. LOAYSA,
amori, nee consiliis illius repugnat. Acsidical: Ei i Cod., in Aiggplo.
anima mea et corpus meum te desideral: quciiiad- k lid. haud recte omni ex obscttritale.
modum si quis aquam siliat et jucundissimamel H- 1 Aguirr., soltim : nos ex codicib. solam
quidissimam. > NovaLalina versio Septuag. Iiabet: nimus. rcpo-
Sitivil tibi anima mea, exsenienlia Hilarii ei Aug,G. n Muscamcaninam.Psal. LXXVII, K.vofiuia^habent
—
LOAYSA. Card. Aguirre posuit Silivil in te : quoe Septiiaginta, ul ctiam psal. civ, quam vocemGnc-
lectio coinmunior quidem est : nobis vero alteram cam Latina vulgata edilio retinuil: significat veio
relinere placuit, quamexhibent duo codicesTolelani. Kuvofiutamusciimcaninam, ut hic ponitur. Isidorus
Videsis not. Garcioede Loaysa.
b Trdpiceemendamus ex duob. cod; Tol. Minus lib.n Etymol. xn, cap. 8.G. LOAYSA.
Una musca et locusta. A.
recle Loays. et Ag. duw proprim. 0 Vel pro et elegimusex codicibus.
c Non inale in Loays. cl Ag. Est enim. P Codic. in Aigypto.
d Quinta regula Tichonii quam adfert i Coiijiiiiclivaniparliculamsiipplevimusexcodicib.
lib. IIIde Doctr. Chr., cap. 55, et Isidor. lib.Augusliii.
i Sent., r Ut auferat a nobis serpentcm. Locus est xxi Nu-
cap. 19; —Miruin quauliiiu erratuni est in edilionib. mcr. paulo tamen aliter; nequeserpeulein, sed scr-
Loaysie, et Aguirr. in cilanda regula Tichonii, et pentcs habet Laliua translatio : apud Septuaginia la-
551 S. J'JL1VN1EilSCOPI TOLETANT 553
sed multorum serpentum a molestias ille populuspa- A quod q dedisli ei non pereat, sed habeat vitam b wter-
terclur. Hoc etiam more et Apostolus loquitur in nam ) (Joan. xvn, 2). Unde et intelligttur solere ho-
illo locoubi ait: Quoniam ex operibuslegis nonju- i
mines per nominaltonem solius carnis significari,
stificabitur omnis caro (Rom. m, 20): ac si diceret, ut i secundum hanc locutionem etiam illud possit in-
omnis homo, a parte carnis totum hominem intelligi ftelligi, ut quod dictum est: Verbumcaro factnm est.
volens. Sic ergo et de Dominonostro Jesu Christo, (Joan. ( i, 14),nihil dictum sit, nisiVerbumhomofactum
cum scriptum sit de illo in Evangelio, Verbum caro est. < Sicutenimaparte totumplerumque,nominatasola
factum est, et habitavitin nobis(Joan. i, 14); caro sola ianima, homo intelligitur, sicut est illud: Tot animm
esl nominata, ut illic tacite inteUigeretur et anima idescenderuntinMgtjptum (Gen. XLVI,27;Exod. i, 6),
secundum supradictum loculionis modura, qtto homo sic : rursus a parte tolum, etiamnominata sola carne »,
a parte lotus accipitur. Quaelocutionis regula ple- homo intelligitur. >
rumque et a Patribus est servata. 10. Item ipse in libro Enchiridion (Cap. 54) dicit:
8. Sic enim ex hoc beatus Cyrillus in libro qui « Verbum caro factum est, a divinitate carne sus»
vocatur Scholia b (cap. 24, edil. Paris. 1575), dicit: cepta, non in carnem divinitate mutata. Carnem,
«Qiiomodoigitur Verbum carosit factum, videre ne- quippe hic hominem debemus accipere, a parte to»
cesse est. Primum quidem divina Scriptura carnem tum significante locutione, sicut dictum est: Quo-
plerumque nominat, et quasi ex parte animalis to- niam ex operibus legis non justificabitur omnis cano-
tius significationemfacit: necnon etiam a sola anima (Rom. III, 20), id est, omnis homo. > Quapropter i
interduin tantumdem agil. Scriptum est enim quod haccest Patrum plena, Scripturarum k inore, libata
videbit omnis caro salutare Dei (Luc.m, 6). Et ipsei sententia, ut cum a parte totum unaquaelibethominis
divinusPaulus: iVottconscnsJ,inquit,carni et sanguini assumpti in Christo subslantia nominatur, illic sta»
(Gal. i, 10). Alloculus est autem eos qui suntex tim et altera intelligalur. Nam etsi J una secundum
Israel ponlifex Moyses: In c septuagintaquinque ani- hunc tropum taeeatur, ct alia dicatur, duae tamen
mabus descenderunt palres tui in JEggptum (Exod. nihilominus intelliguntur. Nemo ergo jam dicat, cnm
i, 5, scc. LXX). Sed non idcirco dixeris quod nudae! audit totum hominem a parte posse intelligi, non
et sinc carne animaein /Egyptum d descenderunt: debere tres in Christo subslantias profiteri, cum isto
nec porro, quod inanibus corporibus, cl solis carni- genere locutionis aliud ex altero cogatttr intelligj-
bus, salutare suum Deus indulserit. Quolies igitur Nihil ergo diversilatis est, sive tropice una, sive pro-
atidimus carnem factum esse Verbum , hominemt prie gemina hominis nominata substanlia; cum utra-
intelligimus e ex anima et corpore factum. > p que loculio hominem a Deo assumptum, nonnisi in
P
9. Itera et sanctus Augustinus in libro Qusestio- duabus subslantiis nos intelligere et confiteri per-
num conlra Apollinarislas sic dicit (Qumst.80): «Sii roittat. Ac per hoc tres in Chrislo substantias profi-
ubicunque caro fuerit nominata, et anima tacita,, teri ille non dubilabit, qui hane rationem m plena
sic intelligenilutnest, ut anima ibi nonesse f creda- cognitione didicerit. Coelerumubi non tropice, sed
tur, nec illi habebant animam, de quibus dictum est:: proprie hi Patres hominem totuin a Christo susce-
Et videbitomnis caro salutarc Dei (Luc. m, 6). Ett ptum esse fatentur, sic insuis tractatibus posuerunt.
illud in psalmo: Exaudi precesmeas s, ad te omnis s 11. Beattts enim Cyrillus in superiori libro, qui
caro veniel (Psal. LXIV,5). Et illud inEvangelio:: vocatur Scholia (cap. 10) dicitn, ubi veritatem trium
Sicut dedisti ei polestatem omnis carnis, ut omne e substantiarum Chrisli figura veteris testimonii aperte
men est TOV oyfa singularilatis numero, ut hic. G. ingresswsunt cumJacob in jEgyptum, et egresswsunt
LOAYSA. de femoreillius, absque uxoribus filiorum ejus, sexa-
a Corlicesserpenlium. ginta sex: Filii autem Joseph, qui nati sttnl ei in terra
b Cyrillus libro, qui vocatur Scholia. * Forte sunt|t Mggpli, animm dttm: omnesanimm domtts Jacob^
con.mmit.ariuiu Joanncm: ubi lib. i, cap. 15, ad ea a qum ingressw sunt in /Egyptum, fuere septuaginta.
verba: Et Verbnmcaro ftictumest, sic habet: «Ser-_ Pro septuaginta, habet editio Septuag..-^vhA.63of_>i-
monem iiicarnaiionis jani manifeste ingressus, ho-,_D * XOVTK TT-VTS. Deuteronomiivero x, Sepluaginla inter-
minem faciuin fuisse unigenitum Dei Filium apertis- ^. pretum et vulgala edilio consentiunl, et animae70 in
slme narrat. Cum cnini dicit : Et Verbum caro "~0 yEgyptum descendisse commemorant. Idem Jose-
factum cst, nibil aliml dicit, prseterquamquodFilius,s pbus lib. II Antiquit., cap. 7. Quomodoverohaeccon-
I)ei et Deus natura, honio factusest: nec novi quid- [_ slent esse sepluaginta, et esse septuaginla quinque,
quam profertur, cum stepe divina Scriptura solo 0 pulchre conciliat Hieronymus quacst,in Gen. ad hunc
carnis vocabulointegrum, ut ita dicam, et lolumho- )_ locuiii.
d
ID.
minem significcl. Effundam, Joel inquit, a spiritu u Codicesin JEgtjpto.
meo super omnemcarnem : ubi nisi ex parte una lo- ,_ e Iid., inleiligatur.
ttim hominem intelligas, ridiculose inanimataecarni oj f Ibi esse, ut et in codd. Toletan.
spiritus dari videbilur. > G. LOAYSA. s In codicib. deest meas.
c Septuaginta qninque. SicestExod. i, exedilione ie b Det eisvitam. A.
Septuaginta eVavSEna.na.i<J/ui;ai.ij 'iaxtoS 7rivT-xasxj » Caro. A.
.6^6u.rixov-a. ldemLucasin Aclibusaposlolorumc.vn. ,. i Card. Aguirr. legit: Qualiler, quod nobis non
VerumGenesisxLvi, dicitur: Cunctwqueanimm,qum a\ arridet.
k Ex scripturarum. A.
_ ! Etsi pro si reposuimus ex codicibus.
Lapsumbictuissedoctissimiun virumexeditionenostrara m Ilanc "ationem edimus pro hac ratione: quaa
».lis paiel, cuinJienliisCyrillusiu Scholiisverba a Ju-
u- lectio servala fuil a Loaysa ct Aguirre.
li-nccitata sc:i|.seril. 11Codicvs,sic dicit.
553 DE III CAPITULIS LIB. APOLOG. 554
convincil. Sic enim ait: « Quod adunato Deo Verbo A ptus procdicetur homo totus. Tutior crgo pars est
vere humanitati, inconfusaetaroen substantiae per- q'uaetolum dicit, quam quae aliquid supprimit : et
manserunt, erectum est secundum Dei voluntatem plus claret quod proprie dicitur, quam quod arcta
sanctum tabernaculumper desertum, et in eo multis tropice locutione firmaturb. Sed forte nos soli hoc
modis fonnabatur Emmanuel. Ait igitur Deus omni- dicimus, quod majorum sententia non probamus?
a
potens ad divinum Moysen: Et facies arcam tesli- 13. Judicem jam eFgoAugustinum, si complacet,
mottii ex lignis imputribilibus, duorum cubitorum et advocemus, ut t quam partem contra haereticosmu-
dimidii tongitudinem,et cubiti el dimidii latitudinem, nitiorem esse pronuntiet, audiamus. Sic enim iii
et cubitiet dimidii allkudinem, et inaurabis eam auro tractatu Symboli dicit (num. 8): « Temporali dis-
puro: exlra ebintra inaurabiseam(Exod. xxv, 10,11). pensationi Dominicsemultis modis insidiantur hoere-
Sedtignumquidemimputribilesit figura corporis incor tici; sed quisquis tenuerit cathdlicam fidem, ut to-
rupti (imputribilis enim cedrus), aurum vero, quasi lum hominem credat a Verbo Dei esse susceptum,
materiesaliis pretiosior, divinoenobis indicat substan- id est, corpus, animam, et spirilum, satis contra
tiae majestalem. Altendeb igilur, cum arca tota inau- illos munilus esl. i Ecce spiritualis spiritualiter
rata sit auro puro extra et inlra, adunatum quidem utraque considerans i, judicium protulit, senlenliam
fuerit Sanctaecarni DcusVerbum : etidest, ul opinor, B fixit, munitiorem el luliorem partem illam esse pro-
arcam fuisse extra inauralam. Quod vero et c ani- nuntians, quoc contra hoeFClicostolum hominem a
mam rationalem d, quoecorpori inerat, propriam fe- Verbo Dei susceptum in duabus subslantiis carnis
cerit, ex hoc apparet, quod et intra arcam c proecc- animsequedefenderit.
perit inaurari. Quod autem naturae sive substanlioc 14. Sed forte aliquis dicat, jam hic tria quoedam
inconfusse manserunt, hinc scimus : aurum enim hominis nominata, id est, corpus, anima, et spiri-
superpositum ligno mansil id quoderat; et ornaba- tu-s, tria quidem dicuntur, sed duo sunt: sicut ab
tur quidemligniim auri decore, tamen lignum esse eodem'Doctore in proedicloSymboli (num. 25) trac-
non desiit. > Item sanclus Auguslinus in libro Trini- tatu convincitur. « Tria sunt, ait, quibus homo
tatis Dei idipsum exprimens dicit (Lib.xm, cap. 17): conslat, spirilus, anima et corpus, quoe rursus dua
t Sic Deo conjungi potuit humana natura, ut ex dicuntur, quia socpe anima simul cum spiritu nomi-
duabus substantiis fieret una persona, ac per hoc jam natur : pars enira quacdam ejusdem rationalis, qua
ex tritms, Deo, anima et carne. > carent beslioe, spiritus dicitur. > Quod etiam in epi-
12. Haeeigitur sanctis Patribus nos docentibus, ct stola ad Petrum dilucida manifestatione exsequilurk,
utramque loculionis regulam nobis insinuanlibus, _, quod spiritus et anima utrumque sinl unum, et
u
videanl jam tandem et sentiant qui sine favore par- unius esse substanlioe sentianlur. Dicit euim (Episl.
tium f judicant, quaepars plus potest esse tutissima, de anima el ejus orig. lib. n, e. 2) : « Duo quoedam
licet in neutram partcm possit cadereculpa : utrumne esse animam et spirituru, secundum idquod scriptum
illa quoe in Chrislo Dei Filio unam Verbi, alteram est: Absolvisli,ab spiritu meo animam tneam(Job vn,
hominis a parte totum substantiam profitetur, an ista 45, sec. LXX), et utramque ad naturam hominis
quse proprie tolum hominem in duabus substantiis pertinere, ut tolus homo sit spirilus, anima, et cor-
Verbo Deiadunatum fuisse fatetur. Inilla enim parte, pus; sed aliquando duo ista simul nomine nuncupari
qtioc a parte totum hominem intelligi volet, potest animoe,quale est illud : Et faclus est homoin animam
Iiacrcticoruiudolus latere, ut unamquamlibet ex his vivam t (Gen. n, 7) : ibi quippe et spiritus intelligi-
stibslanliam nominans, aliam supprimat; sicque tur. Itemque aliquando utrumque nomine spiritus
quoil ore non profitelur, nec corde confileatur, sieut dici, siculi est: Et inclinato capite tradidit spiritum
Apollinaris, qui negat Dominum Jesum humanam (Joan. xix, 50). > Ubi etanimanecesseestintelligatur,
naturam s habuiss.e, vel Manichaeusnegans in Chrir et utrumque unum et unius esse subslantioe: ac per
slo assuinpti corporis veritatem. In hac vero noslra hocanima metspiritus, et auimaetcorpusduoespecia-
professione, ubi praemissaVerbi substantia, specia- 0 leshominis subslantioesunt, quoeet diversa?dicuntur.
liter duas hominis in una Christi persona substan- io. Nos proinde in jam dicto Fidei nostrae opus-
tias profitemur, nullus potest accidere vel suspicari culo Apollinaristarum haeresi respondentes, tres in
fraudulentiaedolus, quando evidenter in Deo.assum- Christo substantias n diximus, quod et majores no-
a Facics arcam. Locus est Exod. xxv, hoc moilo : 8 Loaysa animam.
Arcam de lignis setim compingite, cujus longitudo b Formatur. A.
habeat duos et semis cubitos, lalitudo cubitum et di- ' Et loco ttt ex codicib.
midium, altitudo cubitum similiter ac semissem: i Non bene Loaysa et Aguirr. Ecce spiritales....
deuurabis eam auro mundissimointus et foris : tilii consideramus. Nos ope codic. hunc locum restitui-
pro lignis setim LXX. disserte 1? ^vla-j « o-jjnTwv mus. k Assequitur. A.
habcnl, ut Cyrillus legit. G. LOAYSA. I Viventem in Loaysa et Aguirr. Sed nos, vivam
b Attendeex codd. locoattendite.
c Ex iisd. vero et: loco vere. reposuimtis ex codicib. Toletan.
d Codic., ralionabilem. m Ac non anima. k.
« Arcam supplevimusex codicib. IITrcs in Christo substaniias. Stephanus Eduensis
f Codic., panium, mulio melius quam palrum, ut episcopus, in lib. de Sacram. allaris, cap. 17. «Cro-
lcgilur in laaysa et Agttirre. .diinus in Christo duas fuisse natuxas, -divinam et
535 S. JULIANl EPISCOPI TOLETANI 536
stros docuisse monstravimus a ; honorantesvidelicet A dum humanitatem unius naturae nobiscum, per om-
et sequentes sententiam doctoris egregii Hispalensis nia similem nobis absque peccato : ante soeculaqui-
sedis episcopi, quam in libris suis de Differentia na- dem ex Patre natum secundum divinitatem; in no-
turw Chrisli vel nostrm disseruit, ubi ait (Lib. n, vissimis.diebus vera eumdem propter nos et propter
nnm. 8, in edit. reg. anni 1599): i Nos ex duabus noslram salutem ex Maria virgine Dei genitrice se-
subsistimus substantiis, corporis videlicet atque cuntlum humanitatem, unum eumdemque Christum
auimoe: ille ex tribus, Verbi, corporis, atque animac. Filium Dei unigenitum, in duas naturas inconfuse,
Inde est, quod perfectus homo, perfectus proedicatur immutabiliter, indivise et inseparabililer cognoscen-
et Deus. >Hoec igitur perpauca b de Patribus exem- dum : in nullo naturarum differentiaspropter unita-
pla libavimus, ut in brevi ea quoe competunt monlem perimendais, magis autem salva utriusque na-
straremus. Caeterumqui hsec adhucintentius legendo ttirae proprictate, et in una coettnte c persona, uno-
qusesierit, plurima colligere potcrit. que slatu concurrente, non in duabus personis par-
16. Jam vero si impudorata quis fronte nec c his tiendum vel dividendum; sed unum eumdemque
Patribus cedat, et unde ea libaverint, insolens scru- Filium unigenilum, DeumVerbum, DomintunJesum
lator exquirat,. Evangelicis saltem vocibus credat, Christum. Jam vero si quis coutra haeculterius non.
quibus has tres substantias sibi inesse Christus pro- " instruendum, sed contrarium se huic redditaerationi
nuntiat. Interrogatus enim a Judseis : Tu quis es? procbuerit,damnationem praefati concilii sustinebit..
Respondit: Principium, qtti et loquor vobis (Joan. 18. f Tertium sane, quartumque capitulum con-
vin, 25). Ecce habes unam substantiam deitatis. tuenles, non solum sensum, sed et ipsa pene verba
Restant duac subslanliac hominis : ut enim veram ex libris. beatorum Ambrosii atque
Fulgenlii nos
carnem hominis suscepisse monstraret, palpandum praelibassemonstravimns, quibus ea praedictos viros
se discipulis praebuit, diceus : Palpate et videte, quia dogmatizasse scimtts. Quos
quia celebres in toto orbe
spiritus carnem et ossa non habet d,,sicut me videtis doctores feriata Ecclesiarum Dei vota percenseant,
habere (Luc. xxiv, 59). Ecce expressa est substan- non illis est
succensendum, sed potius succumbeiv
tia carnis humanae.Item ut animoehumanoesubstan- dum :
dicit : Potestatemhabeo quia omne quod conlra illos sapitur^ a rectse
tiarn suscepisse monstraret, fidei regul» abhorrefe sentitur^ Has sane quatuor
•ponendi animam et
meam, potestatem iterum sumendi
eam (Joan. x, 18). spccialitates capitulorttm, quse ut a nobis solida effi-
eerentur, hortati sunt, quid a quo fuerk doctore
17.. Ecce tres in una Christi. persona subslantias
inconfuseet inseparabiliter adunatas, deitatis videli- prolatum, congesto in uno responsionis nostrselibro,.
Q caiholicorum dogmate Patrum ante hoc biennium
cet, atque humanitalis, Evangelicis oraculis appro- parti illi porreximus dignoscendum.Jam vero si post,
bantes, omncs uno ore fatemur, et prsefixa senlentia et ab ipsis dogmatibus Patrum, quibus haec-
hoec,
praedicamus; confitenles videlicet secundum Chalce- sunt, in quocunque dissentiant, non jams
donense concilium(Act. V,inretract. Symb.Nicmn. et prolata
cuth \llis est amplius conlendendum, sed majorun»
Constantinop.), eumdem Dominum nostrum Jesum directo calle inhacrentes vesligiis, erit per divinum.
Christum, perfectum in divinitate, perfectum eum- amatoribus veritatis responsio nostra su-
dem in humanilate; Deum verum, et homitiem ve- judicium
hlimis, etiamsL ab ignorantibus aemulis censeatui!
rum eumdem ex anima rationali et corpore ; secun- indocilis.
dum divinitatem unius cum Patre naturoe; secun-
humanam, ettros substantias, divinam, carnem et ratur. Hla eerte cum diiobus praecedentibusjam ex^-
animani, Alhanasio attestante, qui ail:« Sicut anima posilis eas elficiunt quatuor specialitatescapitulorum,
rationaiis et caro unus esl homo, ita Deus et homo qiia;, ut panlo post dicitur, catholicorum Patrume
unus est Christtts. » G. LOAYSA. tcstimoniis appositis confirmavit, sive sollda effecit.
" Codic., monstramus. Unde duo colligimns: priinum, Apologeticum sanoli
b Iid., perparva. Jtiliani non de tribtts capiutlis (ut scribit Felix in
« Nec pro ne ex codicib. ejus elogio), sed de quatuor polius fiiisse inscriben-
d Habet ex codieib. locohabent ut in textu LoaysaeD dum : secundum, a Palribtis concilii xv dimidiauv
et Aguirr. tantum partem hiijus opusculi fuisse transcriptam,
o concurrente. quoc unice ad nos pervenerit. G. LOAYSA.
Loaysa^
f Quid haecduo capilula coiiiinerent anTmciguo-
MONITUM IN SEQUENTEM LIRRUM.

In sequens opusculum De Comprobatione sextse setatis, quod ad exagitandam Judaeorumperfidiam et cre-
citatem elaboravit sanctus Julianus, efflagitanteErvigio Gothorum rege, pauca nos prsefari oportel. Quidquid
enim de hujusce operis subjecto, divisione, illiusque Scribendi occasione dicendtim erat, Jiilianus ipse per-
quam dilucide exponil in epistola ad regem Ervigmm, quae ad instar prologi absoratissimi haberi debet.
Deinde quid nos in hac nova illius editione prsestiterimus, paucis indicabiraus. Nulliscodicibus mss. adjuti,
solas editiones superiores consuluimus : scilicet omnium primam Hagenoaefactam a MenradoMoltheroanno
1552 ; secundam Parisiensem ab editoribus BibliothecaePatruin anno 1624 ; tertiam Lugdunensem in eadem
Ribliotheca, iterum recusa anno 1677. Quarum errata accurate emendavimus, sacrse Scripturse et sancto-
rum Patrum testimonia unde desumpta sinl ad marginem designantes, aliaque ad imam oram adnotantes,
quaeanimadversioue digna visa sunt : inter quselocum dedimus conjecturis quibusdam doclissimi viri Gas-
paris Barthii, in libro xix siioruin Adversariorum, eap. 14, prolalis, quibus nonnulla hujus opusculi Julianei
lojca,ut ipsi vidctur, corrupla, sanari et restilui possent.
*;7 DE COMPROBAT./ETATIS SEXT/E LlBRl TRES. — LIB. I. 558
SANGTI JULIANI
EPISCQPI TOLETANI
DE COMPROBATIONE ÊTATIS SEXTiE

LIBRI TRES.
ORATIO. A tredines, antequam sanas ulcus noxium inficiat par-

Accedam ad te, Domine, in humilitate spiritusi tes. Unde et ne locus vulneris sana membra eontin
mei. Loquar tibi, quia multam spem et fiduciamt gat, proecisionis semper antefertur industria. Nec
dedisti mihi. Quis consurget mecum adversus mali- enim tactus vulneris causam potest generare salutis.
gnantes? aut quis stabit mecum adversus loquentesi Quocunque enim accesscrit, vulneri locuin facit. Et
iniquitatem(Psal. xcm, 16), nisi lu, Domine, adju- nisi ante manu proecidatur artificis, infectis mem-
veris me ? tu ergo fili David, qui revelato mysterioi bris omnibus, occasum parturit morlis. Hujus ad-
ad nos in carne venisti, clavo b crueis tuoe secretai mirabilis medeloe peritiam credo vestram, sacratis-
cordis mei adaperi, mittens unum de seraphim, per sime princeps, voluisse imitari clemenliam. Qui-dum
quem candens carbo ille de altari luo sublalus (Isai. populosa Deo tibi creditos contingi exitio lethaJifor-
vi, 6), sordentia c labia mea depurget, mentem enu- midas, utile proecisionisgenus excogitas, quo exitia-
bilet, dicendimateriam subministret, ut lingua mea, bilem membrorum inutilium saniem, et purulentoe
qttaeproximorumutilitati per charitatem servit, noni fsecisinsanabilem culem, . remediabili queant hi, qui
erroris redoleat castim d, sed verilatis personet sines salvandi sunt, studio declinare. Quam ob causam
fine praeconium.Hujus interim carbonis, Deus Deus! sanis adhuc membris me prsecipisimpendere curam,
meus, illa inexstinguibili flamma cor principis glo-- B ne quandoque morbis accidentibttsdecidant: ul ante
riosi irradia, quo sic totus ig-netuse charilatis effer- proescindatur error, quam periclitalionis generelur
veat, sic etiam zelo fidei inardescat, ut peregrinan- occasio. Sicque dum prudenter saluti consulitur, uli-
tem in terris sponsam tuam ab omni pestilentisei liter accessus oegritudinisvitandoefrustretur. Horiun
contagione defensam, studeat semper conservare: igitur membrorum evitandam putredinem linguas
pacatam. Venena quibus noceri potest, manu pote- dixerira Judocorum,qui promissum ex lege Christum
statis everlat. Venenatorum auctores calce fidci Dei Filium necdum adhuc natum fuisse pulant, et
proterat. Judieium sanguinis contra eam venire non alium adfuturumexspcctant, pestilentiosisobjectibus.
6inat, ut in defensionis ejus gloria semper gattdens, garrientes, quod sumpta annorum supputatio ab ini-
et nunc in ejus sinu recubans, casta lidei disciplina tio mundi secundum Hebrocos codices quinlam ad-
virginemeam mundamque custodiendo, mundus ipse huc sseculisetateminsinuet, et necdum adhuc Chri-
permaneat, et post ad te perveniens gloriosus faclus stum venisse, quem in sexta credunt oetate socculi
in ea, bonam tibi de ejus defensione rationem reddi- advenire. Grave malum, importabile quoque facinus
lurus accedat. Amen. et horrendum, quod in hoc errore annorum tempus
tNCLVTO ET GLORIOSO dignoscendoenalivilatis Christi pulatur. Quasi ali-
REVERENDODOMINOERVIGIOREGI ^( cubi in sacris litteris
legerint hoc esse proeceptum,
JULIANUS SERVULUS VESTER. ut in praefinitis annis stipputalis ab inilio soeculi
Peritorum mosest iste medicorum,ubilibet vulnus tempus illud sacraenativitatis ejus posset addisci..
serpit in corpore, ferro vulneris materiam e praeve- Conlra hunc, inquam, detestabilem impiotatis erro-
nire, et purulentas primum radicitus amputare pu- rem et manifestissimam csecitatem respondere me
a Clavo..Ita lcgitui' in omnibus editis. Sed vir pus in libro quem contra Jttdwos de sex wtatibus sm-
doctissimus Gaspar Barlhius in libro xix sttorum cuti scripsit, etc. Toino VIII HispanioeSacrae, pa#.
Adversariorumtoto cap. 14 expendens nonnulla hu- 524, edil. 2.
jus ppusculi nostri Juliani loca, quoe corrupta sibi c Sordentia. Barlhius legendum mallet surdentia.
esse videntur (quoequenos indicare voluimus) putat quasi mula labia, cujus locutionis mulia exempla
pro clavo iegendum hoc loco clave, propter verbum profert. Nfonplacet nobis conjecturapropter verbum
adaperi quod subsequitur. Prudentissiina conjectura. dcpurgetfcui serdentia labia congruunt; surdentia
b Quotquot hucusque istud Juliani opusculum edi- non d
ita.
derunt titulum ei contra Judwos proeposuere, qui Pro casum ponendum cattsam putat Barthius,
fa-lsusvisus fuit erudilo viro Joanni BaptistoePere- nec aliter scripsisse Julianum. Probabilis est con-
zio, propterea quod,ut arbilramur, felix illud inscrr- jectura..
pserit: De sextm a'tatis comprobatione. Nos autem, c Vulneris tneteriam. Omnes editiones ita habenfc.
qui bunc titulumopusculo reslituimus, mLnimeexisli-1D Barthius corrigebat ulceris materiam..Rectiusquiden»
fnanius tam falso a coeteris allerum contra Judwos dictum, atque ad propriam verborum significalio-
fuisse adhibitum, cuin Isidorus Pacensis, medio soe- nem conformius. Sed Julianum, elsi doc.issimum»
eulo post Felicem auctor, jam sic librum inscripse- suo lamen sevoadeo fuisse de vcrborum proprietate
ril, nempc : Sanrtissimus Julfrmui Toletamts evi&ca-„ sollicituin.affirmaECnou ausim.
augustut» caput et mens serena tuae Celsitudinis A i auctoritas iraxil. Hic etenim tertius liber non solum
praecipit, brevi admodum complexione libelli. Ego sex setatum distinctiones lucidius aperit, sed et in
autem imbecillitatis meaenon nescius, Imposilum sexta setate Christum datum ostendit, et cur in sexla
mihi a vobis onus gravedinis declinarem, nisi perdi- aetate nasci voluerit apertissime pandit, omnemque
tionem animarum proestruimeo silentio praecaverem, hujusmodi quoestionemde hac annorum supputatione
proesertim cum unum idemque*sit fidem nolle asse- . dissolvit. Tres, inquam, liujus operis libros de hac
rere, qiiod negare. Ubi enim de Deo vel contra qusestione confectos, ideo sub hac discretione dis-
Deum aliquid agitur, periculosum est pastori, si ta- tinximus, quia sic nobis melius visum est, ut cum
ceat : infame, si fugiat : mortiferum, si succumbat. lalibus non primum de hac ipsa annorum quseslione
Quod terribiliter Dominus per prophetam, ignavam agatur, antequam per vera divinorum signa vel indi-
paslorum socordiamincrepando, commemoratdicens: cia prophelarum, adjunctis quoque Novi Testamenti
NOHascendistis ex adverso, nequeopposuistismnrum dogmatibus, eorum falsitas detegatur, et sic in ]jost-
pro domo Israel, ut slaretis in prwlio in die Domini niodumad sexLseoetaliscomprobationemIibere trans-
(Ezech. xni, 5). Propter quod etiam idem Dominus eatur. Ob hoc enim ad hanc objeclam qusestionem
per eumdem prophetam, sanguinempereuntium ani- annorum in tertio hujus operis libro respondetur,
marum de manu speculatorissecxquirereproleslatur B I ut duobus illis proecedeniibusreluclans animusante
(Ibid. III, 18 scq.). frangalur. Sic enim dignum est, ul ora laliumcarnali
Hujus ego acerbilatis sententiam perlremiscens, velustate sordenlia, Vetcris primum Teslamenti
ct religiosis vesiroeglorioejussis, et mei ordinis man- reslringanlur romphea : ileinde valido et novoEvan-
cipatus ofliciis,obedientiae competenlem vcstra. cel- geliipugione percussa, ad tertiae dispulationis librum
situdinireddens honorem, et Deodebitamservitutem, accedant, in qua ct sextam saeculiaetatemagnoscant,
imperatum mihi optts, etsi mintis doete, quam debui, et in ea Christum natuin inlelligant. Unde nequaquam
obedienler tamcn, ut potui, explicavi. Nitens hoc expedit unum ex iis legere et alterum praeterire, ne
ipsum perfacile responsionis nostroe opusculumtri- plenam soliditalem doci.rinoenon hauriat, quem
modo a librorum fine concludere. Hocvidelicel ratio- trium leclio librorum angustal. Quia igitur Judaeorum
nis ordine custodito, ut primo hujus operis libro infesta malitia de annorum divcrsitate, quae inter
convincanlur manifeslis alque cvidenlibus signis nostros codices et illorum diversa cst, objicit quoe^
vctcris Testamenti, quibus sine aliqua supputatione stionem, nos e contrario de generationuni evolulione
annorum Chrislus Dei Filius non nasciturus, sed quoeinter nostros codiceset illoruin una esl, obicem
olim natus liqttide declaretur. Deinde secundi libri praeparamus : ut cum illi pro distinguendis b aetati-
'
serie decurrente per ostensam aposlolorum doelri- C bus annorum brevitatem ostenderint, nos plenitudine
nam id curatum est eflici, quod revelala temporis generalionum ostensa, eorum contemnamusde annis
plenitudo, qua Christus in carne natus apparuit, non quaestionemsuperfluam. Quid enim anni faciant, si
in annis a principio mundi colleclis, discipulis Do- geueratioues succumbanl? In generationibus ergo
mini vel coeteris credentibus sit ostensa, sed Legis setatum nativitatis Christi quaerendaest veritas, quse
et Prophetarum testimoniis prodita. Procsertimcum et per legem monstratur, et per Evangelium no-
ipsi quoque Jtidaeiillo tunc tempore nou putantes scitur.
ipsum esse Chrislum, imo utruin ipse esset Christus Jam ergo, mitissime princeps, pro his quaeincom-
decertantes cum Christo, nunquam ab illis Christo ptius dixi, et materiam fortasse dictionis paulo quam
noslro hoecobjecla sit quxslio, quam nunc proponit oportuit vitio loquacilaiis extendi, quaeso m.ihi ve
petulans et rudis iiiscienlioeampliludo. Libro quoque niam in veslra pietate donari, cui vestra gloria hanc
terlio excursus ade^se oetatissexloeconvincilur. Ubi ipsam respondendi necessilatem imposuit. Vestra igi-
ctiam et praeleritse actalcs soeculi quinque, non in lur Celsitudo, qttoese patronam causoeChristi exhi-
annis, sed inpuoefixogeneraiionum limite distinguen- buit, credat se omnimodo, ipso ad judicium venien-
dae monstranlur, simiilque et illic necessario perdo- n te, salvari. Erit enim lunc respeclus operis vestri,
cetur, ut pro hac divcrsitale aiinorum, quoc inter cutn dics judicii manifestus affulserit. Si tamen, o
Haebroeoset nostros codices invenitur, non Hebraicae piissime princeps, et valenter inimicorum Christi
translalionis libri , sed Septuagiuta interpretum cnlla servitute Dominica comprimas, et vexilla fidei
codices sint sequcndi, quos in fidem pluriniorum Christiansepotenter attollas.
a Trimudo. Bartbius conjcctaliir irinodo.
b Distinguendis.Barlhius propier verba sequenlia
legebal destriiujendis.
LIRER PRIMUS.
1. Nascentis fidem Ecclesiactestibus idoneis robo- Deo opitulante valuero, rabidis Judoeonumlatratibus
randam excipiens, huic opellae inilium ab ipsis pa- respondere, qui caecainfidelitalis nocte possessi, nan
triarchis etprophelis altribuam, nitarque, quantum solum ipsibarathrb detostabilis pcrfidiaeconciduHt",
a Bart. lib. xvin Advcrs., cap. 1, in fine, conjeclabatur legcndum coincidunt.
M1 DE COMPROBAT..ETATIS SEXT/E LIBRI TRES. — LIB. I. 542
gej etiam quosdam e fideliumnumero tilubare com-- A J\ dicitur; et nonpotius testimbniorum evidehtia, hoec
pellunt, cum Christum DeiFilium necdum pro salute; ipsa ejus gloriosa hativitas declaralur? Quanquam a
hominum in mundum venisse, sed adhuc venturumi nobis opitulante Domino (et ipse adjuvet in subse-
esse, quadam temeraria calculatione annorum can- quentibus) omnia liquidius computata, et sextam sae-
cerosis sermonibus disputare prsesumunt,dicentes,, culi aetatem approbabunt, et in sexta aetate natuni
quod adhuc quinta aetassseculievolvatur, et necduml Chrislum de virgine testabuntur. Equidem ista quoe
adhuc venerit sextoe setatis curriculum, in quo ven- dico, meum est comprobare, vestrum autem est ut
turum nasci oporteat Christum. Ex hac igitur opi- respondeatis.
nione vanissima audent, ab initio mundi secundumi 4. Ubi ista legistis, quae malitiose confingilis? An
suos codicesannorum supputatione collecla, adven- forte ex illa opinione hoc dicilis, quoe in Psalmo
lus Christi explorare praesentiam,quibus sublata fide; praescribitur, ubi ait: Quoniam mille anni ante ocu-
coccasunt omnia. los tuos tanquam dies una (Psal. LXXXIX, 4) : ut sicut
2. Quid rogo, talibus respondebimus, aut quomodo > sex diebusfactusa Deomunduspraescribilur, ila quasi
contra inermes arma levabimus? HujusmodiPaulus,, sex setates in annis sex millibus distinguantur?absit.
credo, disceptationes evitandas 'esse pronuntiabat,, Dicimusquidemsineerrore, quodadinstarsexillorum
cum Timotheum discipulum instruebat/ Stultas,, *» *" dierum sex quoque oetalessoeculidistinguantttr; sed
inquil, et sine disciplinaquwstiones devila : multum> non dicimus,ut ipsaesex aetalesin sexmillibusannis de-
enim proficittnt ad impietatem, et sermo eorum ut\ terminentur, id est, ut unaquoeque setas raillenario
cancer serpit (II Tim. n, 16, 17, 25). Vere multumL annorum tramile dirimatur. At vero nunquid in hoc
stulta est quaestio, quaede legis non procedit arcano. prophetico testimonio aut de oetalumdistinctHie ali-
lmbelles ergo et inermes hujusmodi judicandi sunt,p quid memoratur, aut quidquam de nativitate Christi
quia non de Scripturis arma arripiunt, sed de antrot praedicitur? Dictum est enim, mille anni ante oculos.
malitiae suoeinjusta a proponunt. Ora enim talium[ tuos, tanquam dies una : quia quanlumlihet huic vitoe
armata sunt non fidei ferro, sed perfidiaegladio b; longum tempus optetur, et in quantalibet annorum
nec testificalioneprophetica, sed obstinatione dolosa. prolixitate vivatur, mille anni ante oculos ejus, qui
Ergo inermes ob hoc per omnia approbandi sunt, non moritur, tanquam proetcriens dies una putalur,
quia nullis armis Scripturarum munili ista obji- et ideo quasi pro nibilo ducilur. Quanquam etiam et
ciunl. Qui lamen si ipsi soli perirent, de silentioi secundum numerum sex dierum sex millibus annis
forsan haberemur indemnes. Quid quod etiam per- secundum istud a quibusdam stare credatur. Quod
nicies hujusmodi inficit et fideles? Nitendum ergo p tamen et hoc ipsum si ita esset, ant etiam si una-
nobis est, qui Iicet indigni, ministri tamen Dei verbi quoequemillenis annis determinata fuisset, dlscipuli
snmus, et (iispensationemprocdicandiaccepimus, ut de fine soeculiDominum non quaesiSsent. Scientes
veriiatis petra per os nostrum emissa dentcs talium videlicet saeculi finem certa annorum supputatione
conlerai, ne silentio nostro in ipsa fidei veritale colligere, ac per hoc quod supputatis annis ab initio
mollescant, qui sinceriter quidem Christum faten- mundi pOsseut scire, nequaquam hoc a Dominoco-
tur, sed devitare adhuc Satanje astulias nequeunt: narentitr addiscere : cerlum videlicet apud se haben-
ut etsi non corrigatur Judaeus, saltem proficiat tes experimento retro actarum aetalum, quod una-
Christianus. quseque oetasper millenos annos decurreret. Quod
5. Audiie jam, o impietatis operarii, o filii scele- etiam et bealus Auguslinus exsequens dicit (Enarrat.
rati, non me, sed ipsum Christum Dominum quem in psal. LXXXIX, num. 5): « Ausi sunt, inquit, homi-
expugnarenitimini, audite eum respondentempalri- nes proesumerescientiam temporum, quod scire cu-
bus vestris, Ait enim tentantibus se Judaeis in Evan- pientibus discipulis Dominus ait . Nonest vestrum
gelio, et dixit: Erratis nescientes Scripturas, neque scire tempora, quw Pater posuit in sua potestate
virtutem Dei (Malth. xxn, 29). Etenim virtus et sa- (Act. i, 7). Et definierunt hoc soeculumsex annorum
pientia Dei, secundumPaulum Christus est (/ Cor. i, D millibus tanquam sex diebus posse finiri. Nec atten-
24): ergoignorantia Scripturarum, ignorantia Chrisli derunt quod dictum est, tanquam dies una qumpra-
est.Quid jammirum, si error corda veslra possideat, teriit: non eniin quando diclum est, soli mille anni
quos ignorantia Scripturarum objurgat? Scrutamini prseterierant. >
ergo Scripturarum latentes campos, et tunc intelli- 5. Tali igitur ratione proedictseopinionis evacuato
getis caecosoculos vestros. Jam igitur sine praejudi- objectu, quid, inquam, praejudicat hujus testimonii
cio Ghristianaefidei loquar, Nunquid autper legem, menlionativitatisDominicoesacramento, quo dicitur:
aut per prophetas alicubi specialiter in sexto mille- Milleanni ante oculos tuos tanquam dies unfc (Psal.
simo anno nasciturus praedictusest Christus? aut LXXXIX, 4) ? Nunquidmille anni ideo hic dicti intelli-
nunquid pro hac humana ejus nativitate alicubi sup- gendisunt,utin his aliquidnosceredenativilatis Christi
putatio annorum ab exordio mundi observanda prac- temporepercogamur?Nunquam enim quisquam illud
a Injusta. Barthius legit in'editisjusta, quodaperte nobis videtur) morosus in dijudicandis vocibus sin-
mendosum est, atque emendabat hausta, vel quod gulis. Quare iion placet? Quia poslea eos dicit Ju-
ipsi magis placcbat scruta, ut haberet qttod opponc- lianus inermes : sed non animadvertit vir doctus
ret armis. ideo cos inermes appellasse,quia nultis armis Scxi-
b Gladio.Nou placet Barthio, qui nimis est ( ut pturarum munili ista
objiciunt.
543 S. JULIANUEPISCOPI TOLETANI
divino librorum • canone inslnualum reperiet, ut a A evidentiora idipsum futurum esse portendunt, *$&£<
conditione saeculiper annorum computationemadhi- jam apud nos proeleritum celebralur. lieliuquamus
bitam tempus nativitatis Christi perpendal. Legimus ergo et nos paulisper suppulationes, <|uibuspatriaT-
siquidem in Daniele (ix, 24 xeq.), ubi angelus se- cboe et prophetse ipsi pro dignoscentia nativitalis
ptuaginta hebdomadibus evolutis, definila annorum Christi non usi sunt, et teslimoniis ipsis tanlum ula-
supputatione nasciturum et passurum Christum proe- mur, quibus ea quse a vobis futura adhuc esse cre-
dixit. Sed ipse qui /uturum tempus usque aa Chri- dunlur, jam transacta monstrentur, et a primi ad-
slum annorum supputatione colligere voluit, proc- ventus Christi tempore jam ex loto complela sunt,
leritam annorum summamamundiprincipioatlenderes ideoquejam exspectanda non sunt, quia jam utique
non curavit. Quippequos autnecessariosincarnationii transierunl. Nec enim nunc mihi necesse est de na-
Dominicaenon praevidit, aut si necessarios credidit,, livitate Christi, morle et resurrectione ejus-testi-
multo amplius eos necessario silentio proetermisii. n.oniorum munimenla colligere divinorum, quodjam
Hic ergo Daniel prophela numerum annorum divinai a multis copiose et suflicienter est factitatum; sed
fevelatione intelligens, non solum scripsit Christumi illa solum excerpere, et hoec ipsa praelibare, quae
esse venturum, quod et prophetae caeleri prsedixe- pbssint indiciis manifestis ostendere Christum Dei
runt; sed et quo tempore venlurus esset aperuit, ett *» *>Filium jam in carne venisse.
reges per ordinem digessit, et annos enumerando) 7. Primum ergo signa ipsa temporum nativitatis
monstravit, et caetcra signa manifestiora proedixit. Chtisli exquiram, ct utrum tam pacificafuerint, si-
Quae cum ita sinl, noluit annos illos a principio• culi sunt a prophetis proedicta, digesto ordine pro-
mundi usque ad advenlumChristi colligere, quos ob- sequar. Diebus enim nativitatis ejus, sicut propheta
servandos pro hujusmodi quaestione,neque in divi- Daviddicit, Orietur in diebusejusjustitia et multitudo
nis litteris legerat, neque in exemplis Patrum prae- pacis (Psal. LXXI,7). Michaeas quoque siroiliter et
cedcnlium sciebat. Futura ergo de Christo anno- nominiset temporis nativitatis ejuspacem insinuans,
rum curricula docuit, quaeutique plus coeterisaltiuss dieit, Et lu RethlehemEphrata, nunquidparvulus es
intellexit. Sic enim ipse dicit : Pertransibunt pluri- in millibusJuda? Ex te mihi egredietur qui sit do-
mi, e\ mulliplex erit scientia (Dan. xn, 5). Mulliplext minator in Israel, et egressusejus ab initio, a diebtts
ergoin isto fuit scicnlia,qui aposlolicisquodamraodo ) wternitalis. Propter hoc dabit eos usquead tempus,in-
jam regulis serviens, obliviscens ea quae retro sunl,, quo parturiens pariet. Reliquiw fratrum ejus conver-
extentus autem et sequens ea quoeanle se erant, ini lentur ad filiosIsrael, et slabit, et pascet in fortitudine
agnoscenda Chrisli filii Dei nativilate, non prseteri- Domini in sublimitate nominisDei sui. Et converten-
las annorum calculationes attendit, sed futurormn» «C tttr quia lunc magnificabiturusque ad lerminos terrw,
supputationes apertissime declaravit. Hac ergo sup- el erit isla pax nominisejus (Mich. v, 2 seq.). Dica-
putalione prophetica, et fides noslra juvatur, et perlur et pax temporis nativitalis illius. Elenim quam
fidia vestra destruitur. Quae suo in loco disposita,, pacifica eadem tempora fuerint, sic idem propheta
omnem caligincm erroris vcstri, aut illuslrabit utt paulo superius evidenter exponit, ubi eo tempore,
veniatis ad vitam, aut confulabit ut discedatis inn quo nasci eum oportuit, cessatura omnia bella prae-
tartara. dixit. Ait enim : In novissimodierum erit mons do-
6. Nunc igilur, ne crror vester, quod absit, Chri-i- mus Dominiprmparatus in vertice montium, sublimi&
stianam militiam in quocunque inficiat, hoc priinum n saper colles, et fluent ad eum omnespopuli, et prope-
scire omnibus convenit, quia nihil tale aut in lege, s, rabunt genles multm,et dicent: Veniie, ascendamus
aut in prophetis praedictumest, ut supputalis a mundiIL ad montemDomini, et ad domumDei Jacob, et doce-
principio annis, adventus dignoscatur Dominicaein- i- bil nosin viis suis, et ibimusin viis ejus,quia de Sion
carnalionis. Quanquamplerisque locis, sive in lege, !, cgredietur lex* et verbutn Dominide Jerusatetn. Et
sive etiam in prophelis, ubi nascilurus Chrislus proc-
>- judicabit inler populosmultos, et corripietgenles for-
dicitur, semper in diebus novissimis adventus ejus is les usquein longinquum: et conscindentgladios suos.
primi praesenlia promitlitur, quod utique apud nos is "' in vomeres,et hastas.suas in ligones. Non sumet gens.
pro sexla socculioetateaccipilur. Quaesex aetatcsnon m adversusgenlemgladios, el non discent ultra bellare
annorumaequasupputationecolligunliir,sedgeneratio- o- (Mich. iv, 1 seq.). Isaias quoque ea ipsa indicia
numdisposito ordinedignoscendaesunt:sicuttresaeta- a- de temporibus nativitatis Christi insinuans dicit :
tes quas computatas in MatthseiEvangelioinvenimus, s, Erit in novissimisdiebns prmparatus mons domus
quas utique non decursione annorum, sed generatio- o- Domini in vertice montium, et elevabitur super
iiumeuumeralionedeterminatas agnoscimus(Matth.i, colles, et fluent ad eum omnes gentes, et ibunt
2 s'eq.).Quarrumetiam aelatumdislinctio singularum m populi mulli, et dicent: Venite, et ascendamus in
r, montem [Al., ad montem] Domini, et ad domumDei
in terlio hujus operis libro, et digcsla monslrabitur,
n- Jacob, et docebit nos vias suas, et ambulabimusin
cl pcrfccta suis lineis agnoscelur. Non ergo comptt-
lali anni a principio mundi per legem aul prophctasas semitis ejus, qttia de Sion exibit lex, et verbum Do-
Christum nasciturum promitlunt, sed lcstimouia ia mini de Jerttsalem.Et judicabil gentes, el arguet po-
a Ita melius collectores BibliolhecsePatrum quamim alii in quibtis legitur : Nttnqttamenim el mtsqitam,
quisquis illc, in divino librorum, etc.
545 DE COMPROBAT.iETATIS SE.vT.E LI3RI TRES. — LIB. I. 546
pulos multos usque in longinquum, et conflabuntgla- A , aliquid novissimum arbitrari, cum adhuc plures
dios suos in vomeres, el lanceas suas in falces. Non reslarenl anni, videlicet, usque in linem mundi. At
(embit gens'contra gentemgladium, nec excercebunlur vero quia dixerunt ea ipsa quoe de Cbrislo prae-
ultra ad prmlium (Isai. n, 2 seq.). dixcrant in diebus novissimis esse complenda, novis-
8. Jam ne videtis horum trium prophetarum ora- simos dies illos credo intellexerunt, qui in illo regno,
cala ita in omnibus coneordanlia, quasi unius homi- dcficienfibusprincipibus de stirpe Juda, novissimi ad-
nis ore s.ifit prolata? Etenim pax nulla sentitur, probati sunt, quando in illo populo prius Herodes
quand.iu bella movenlur. Detractis igitur bellis, alienigena successit in regnum, cujus tempore Chri-
quid restat nisi abundantiapacis? Qubd ergo David slus in Jiidaea natus cognoscitur.
dicit: Orielur in diebtts ejusjustitia, et multiludo pa- 10. Quanquam et aliter dies dicti novissimi pro
cis, hoc Isaias et Michoeas de bellis cessaturis in se.vlaoetate, quae omni homini postrema est, intelli-
diebus ejus dixcrunl: Non levabitgens contragentem ganlur. Dies ergo istos dtxerunt novissimos, sed pa-
gladium. Cessanlibus enim bellis in loto orbe lerra- cificos, in quibus Christum nasci oportuit, quos et
rum, Ghristus pax noslra oboritur. Quod ut veraciter Michoeasprsedixit, et Isaias nihilominus nuntiavit, ne
agnoscalis, veteres, si placet, singularum gentium re- secundum errorem vestrum adhuc exspectarenlur
volventes perlustrate hislorias, el invenietis usque ad B futuri. Sic signum eorumdem dierum Jacob patriar-
vigesimum octavum annum Caesaris Augusti, cujus cha aperuit, quando vocans ad se filios suos, dies
quadragesimo primo anno Christus natus est in Ju- ipsos similiter novissimos appellavit, el dixit: Con-
dsea, in toto orbe terrarum fuisse discordiam, et sin- gregamini, ut annunliem qnw venlura sunt vobisdiebus
gulas nationes contra vicinas genles arsisse sludio nqvissimis.Congregamini el audite, filii Jacob, audile
proeliandi,ita ut caederentet coederentur. Orto autem Israel palrem vestrum (Gen. XLIX,1, 2). Ubi etiam ad
Domino salvatore, quando sub praesideSyrise Cyrino Judam,de cujiis seininc orlus est Christus, sic dicit:
prima est in orbe terrarum facta descriptio (Luc. n, Non deficiet princeps de Juda, nec dux de femoribus
2), et Evangelicae doctrinae pax Romano imperio ejus, donec veniat, ctti repositum est, et ipse erit
pfaeparata, tunc omnia cessaverunt bella, ct nequa- exspectatiogentium(Ibid. ,10). Ecce manifestum est, et
quam per oppida et vicos exercitabantur ad proelia, clarel, quod jam transacti, el necdum adhuc futuri
sed ad agrorum cultum, militibus tantum legionibus- inlelliganlur dies isti novissirai, quando ista expri-
que Romanis contra barbaras nationes bellandi stu- muntur [Al. ita exprimitur] ut dicatur: Non deficiet
dio delegato : quando completus est angelorum ille princeps de Juda, nec dux de femoribus ejus, donec
concentus : Gloria in excelsis Deo, et in terra pax ho- veniat cui repositum est. Ecce manifestum signuin
minibus bonw voluntatis (Luc. u, 14). Hoc enim " novissimorum dierum, in quo cessantibus principibus
modo in diebus ejus orta est justitia, et mulliludo vcl ducibus de stirpe Juda, rex Herodes succedit
pacis. Ecce signa temporum nativitatis Christi, sic- alienigena, in cujus lempore Chrislus nalus cst in
ut pacifica a prophetis futura praedieta sunt, ila et Judaea. Tres, inquam, viri isli divino spiritu pleni,
a nobis pacifiea quidem, sed jam transacla noscun- quasi uno ore loculi dies illos novissimos proedixeruiil,
tur. Jam ergo impleta sunt: nec enim adhuc ulla in quihus magnum hoc coiflplendumcernebant in spi-
teiupora pacifica futura credenda sunt, cum saecu- rilu sacramenlum.
lum isiud bellorum potius quam pacis fine clauda- 11. Ecce duo signa monstravimus, quibus et paci-
tur, dicente Domino ad discipulos (quando enim pe- fica tempora, et dics novissimos in tempore nativi-
tiverunt ab eo signum de consummatione soeculi,sic latis Christi procurrisse ostendimus, quasi pacem
eis respondit): Consurgetgcns in gentem, et regnum ortam in diebus novissimis diceremus. Nunc tertio
in regnum(Malth. xxiv, 7), et cocteraquoesequuntur. loco sequitur, ut dicamus de teslimonio proecursoris,
9. Quia igitur proemisimusde pacificorum tempo- quo vox praeconis advcntum prodidit judicis. Sic
rum signis, nunc ilerum dicamus de diebus novis- enim Malachias postremus pene propheta Israelitici
simis, in quibus occursurus praedictus est advenlusi_populinon solum nalivilatis Christi, sed et proecur-
Doniini salvatoris. Ecce a duobus his prophetis> soris ejus signum manifeste proedixit. Ait enim: Ecce
Michaeaet Isaia pacilica nativitatis Chrisli proedictat millam angelum meum, et prospiciet viam ante faciem
sunt tempora; sed ulrique dixcrunl, in novissimis> tuam, et subito vcniet in templttm suum Dominus,
diebus ea esse futura. Cur, inquam, ea ipsa signat quem vos qumrilis, et angeltts testamenti, quem vos
lemporis primi adventus Christi in diebus novissimis> vultis(Malach. m, 1). Quod testimonium vossiquidem
futura esse portendunt, nec tamen in annis a prin-- de Elia accipilis diclum, nos de Joanne credimus
cipio mundi computalis tantoe rei sacramentum ape- prophetatum, et dicente et interpretante hoc ipsum
rire molili sunt, nisi, ut ego pro tenuitate sensus meii Christo Dominoet magislro nostro, ubi hoc de prae-
exisliino, melius illis visum fuisset, dies ipsos novis- cursore Joanne volens intelligi, dixit: Iste est de qito
simos in defeclu Israelitici regni debere inlelligi, scriptum est: Ecce ego miltam an.gelum meum atite
quando dux et princeps de stirpe Juda defecit, quam faciem tuam (Matth. n , 10). Sic enim nativitatis
in annorum opinione constilui? Si enim dixissent, Christi adventum sex mensibus proecurrens Joaimes
verbi gratia, a principio mundi usque ad advcntum advenit, et digito ipsum Dominumin carne positum
Christi erunt anni lanii, non saiis vidcrctur ibi demonslravit diccns: Ecce ayntts Dei, ecce'qui toUit
547 S. JULIANI EPISCOPl TOLETANI 548
peccatum tnundi (Joan. i, 29). Perhibuit quippe testi- A ad convertendumcor filiorum ad cor patriarcharum
monium praecursor Domino suo, et vox Verbo: sed el prophelarum, ut credat posterjlaseorum inDomino
testimonium habens in aqua, Salvatoris adessemani- Jesu Christo, quem et patriarchae et prophetsevatici-
festam docuit in carne prsesentiam. Hujus quippe nantes exspectaverunt. Nam si hactenus Judaeirecte
figuram tenuit Iras ille Odollamilis, quem in Genesi credunt, ob quam causam per Eliam.eos converti in
[xxxvm, 12] legimus cum Juda ad tondendas oves in novissimo prophela testalur? Nec eniui possunt nunc
Thamam venisse. Etenim Judas hic Christum ipsum intelligere Salvatorem quem audiunt, nisi in finem
significat, quia et carnem Chrisli de stirpe Juda cre- mundi, dum fuerit consummalio saeculorum.Pro-
dimus propagatam. Pastor autem ejus nominis Iras nuntiat enim hoc Dominus per Isaiam prophetam di-
OdollamitisJoannem insinuat. Odollami enim inter- cens: Audite audientes, et nolite intelligere, et videte
pretatur testimonium in aqua. Cum hoc plane lesti- visionem, et nolite cognoscere. Excwca cor populi
monio Dominus venit, habens quidem teslimonium hujus, et aures aygrava et ocutos, ne forte videant
majus Joanne, sed t-amenpropter oves infirmas hoc oculis suis, et auribus suis audiant, el corde stto inlel-
teslimonio est usus in aqua. Nam et ipse Iras, quod ligant, et convertantur, e't sanem illos. Et dixit pro-
nomen illius pastoris fuit, interpretatur fratris mei pheta: UsquequoDomine? Et dtxil Dominus: Donec
visio. Vidit enim omnino fratrem suum Joannes, fra- B desolentur eivitates absque 'habitalore, et domus sine
trein suum uliqueChristumsecundum seraenAbrahae, homine, et terra relinquelur deserta. Et tongefaciet
quando eum salutavit ex utero (Luc. i, 41), agnovit Dominus homines. Tunc convertelur, et erit in osten-
perfeclius ex columba. Et ideo lanquam Odolla- sione sicut terebinlhus, et sicut quercus, quw expandit
miles verum testimonium perhibuil in aqua (Joan. i, ramos suos; semen sanclum erit quod steterit in ea
32,53). (Isai. vi, 9 seq.). Jam ergo cognoscile lempus hoc
12. Ecce diximus per Judaepersonam signilicatum csecitatisvestrocusque in finem raundi prsecurrere, in
tunc esse Chrisluin, et per Iram Odollamitcm signi- quo non agnoscilis Salvatorem. Et nisi ante adven-
ficatam fuisse pcrsonam Joannis: qua; duarum signi- lum Eliae in Christum credatis, in hac omnes, ante-
ficatio personarum hujus quoque Malachiaeprophetae quam idem veniat, caecilate peribitis. Et si forte
vaticinio declaratur, quod de Christo et Joaune pro- aliqui ex semine vestro Elia veniente salvandi simt,
phetalum exsequitur. Ecce, inquit, tnittam angeluin vos tamen qui nunc estis ante ejus adventum, et de-
meum, et prospiciel viam ante facietn tuam, et subilo bito mortis concludemini luctu, et perpetuo post
vettietin.templumsuum Dominus, quem vos qumritis, mortem inleribitis supplicio tormentorum.
et angelus testamenli, quem vos vultis (Malach., ubi 13. Sequitur quartum et verissimum nativitatis
^"
sup.). Jamhic prospicile, sipoteslis, quomodo subilo Chrisli indicium, quo commendatur vocalio genlium,
in lemplum suum venturus esse dicatur, si adventus - per quam olim ita Christus probatur natus, ut ipse»
ejus definita a primordiis mundi annorum supputa- esse exspectatio gentium commendetur. Etenim post
tione colligitur. Non enim subito venit, quod defi- nalum Christum primitiae slatim gentium Domino
nitis annis occurril. Quod aulem hoc testimonium consecrataesunt: quoddilucide salis in illis Magoruiu
de Elia prophela diclum cxtstimatis, necnon et quia ab Oriente venientium mysticis muneribus decla-
hoc quod sequitur : Venietad tetnplum suum domi- ratur (Matth. n, i seq.). Sic quippe et hoc fuerat
n.ttor, quem vos qumritis,ad Chrislum utique vestrum prophetatum : Reges Tharsis et insulm munera of-
referlis, quem in ullimo tempore venturum esse pu- ferent; reges Arabum el Saba dona adducent.Et ado-
latis, satis miror quomodo vos rerum exitus non do- rabunt eutn omnes reges terrm : omnes genles servient
ceat verilaleni. In quali eniin templo suo veniet do- ei. El benedicenlurin eo omnestribus lerrm: onvnes
minalor, quodulique ad fundamentausque destructum gentes magnificabunteum (Psal. LXXI,10, 11, '17).
cst? Aut si ab alio exstruendum est antequain Chri- Quod quia jam in Christo nostro impletum esse vi-
stus adveniat, quid Cbrislus vester amplius facturus detis, non erit forlasse necessarium, ut plurima ex
«st, si ab alio restituta fuerint omnia? Si enim, ut Q r hoc testimonia proponantur vobis. Nam olim na.tus
vos vultis, Eliam in hoc loco accipitis, ubi angclum Christus, slatim a Deo patre gentes in possessionem
tantummodo pronunliatum audilis, cur in loco ubi accepit: quodet David longe proedixitante, u'oi ait
idem propheta tempus ipsum primi adventus Christi in persona ejusdem Chrisli: Dominus dixitadme:
proeciiiit, noincn ipsius angeli non expressit, et Filius meus es tu, ego hodie genui te. Pete a tne, et
Eliac noinen ibi abscondil? Qui enim in fine prophe- dabo tibi gentes hmreditalem iuam, et possesiionem
tioe suae nomcn Eliae ob causam finis soeculi tuam terminos terrm (Psal. u, 7, 8). Quod mani-
ex-pressil, illic ubi tanlummodo angelum nominavit, feslissimum signum credilurarum gentium sic-.Isaias
Elise noraen cur taceretur, non fuit. Nam hic utiqtte exsequilur. Isle, ihquit, asperget gentes muhas, et
ubi Eliam ante finem mundi venturuin esse proe- super ipsum continebunt reges os suum (Inai. j_.il,
dixit, sic ait: Ecce ego mitlam vobis Eliam prophe- 15). Item ipse idipsum de Chrisio exsequeris dicit
tam, Thesbitem,dntequam veniatdies Dominimagnus Ecce testempopuli dedi eum, ducem ac prwiceptorem
et horribilis, ut convcrtat corda patrum ad filios, et gentibus (Isai. LV, 4). Idem adhuc propheta perse-
corda filiorum ad patres eorttm (Malach. iv, 5, 6). quiiur dicer.s: Paravit Dominus brachium. sanctum
Ante eniih advcntum judicii mittet Dominus Eliam suum in octtlis omnium gentium, et vidci unt omnes
549 DE COMPROBAT.-ETATIS SEXTJE LIBRI TRES. — LIB. I. 550
fines terrm saiutare Dei nostri (Isai. LII, 10). Si ergo A
j aliis signis sequentibus, id est, ex confusione vestroa
Christus adhuc non venit, ut dicitis, quomodo eum forlitudinis, cx poenaipsa quse post mortem et resur-
revelatum in conspeclu gentium jam videtis? Namet rectionem Christi accidit vobis, ex perdito regno et
David dicit: Notum fecit Dominus salutare suum, sacerdotio, et sacrificio reprobato.
anle conspectum genlium revelavit juslitiam suam 15. De confusione etenim vestra, qua post mortem
(Psal. xcvn, 2). In eo enim quod una est in Chrislo etresurrectionemChristipoteratisconfundi, sic Isaias
gentibus universis conventio, nosse debetis jam illud propheta prsedixit: Non modo, inquil, confundetur
esse implelum , quod prophelali vaticinatum est Jacob, nec modo vttltus ejus erubescet; sed cttm vide-
oraculo. In conveniendo, inquit, populos in unum, rit filios suos, opera manuttm mearuin in medio stti
et reges ut serviant Domino (Psal. ci, 25). Quo- sanctificantes nomen mcum (Isai. xxix, 25). Videle
modo ergo jam omnes reges terroe et populi obe- lempus, signate mysteriuin, in quo Jacob iuodn con-
diunt ei, si ejus nativitas non praecessil, si ejus fundetur, qui antca intcrim non confunditur. Jam
occasionem credendi hoec ipsa ejus naiivitas glo- ergo post adventum Christi ipsi dies decurrunt, in
riosa non praebuit ? Scriptum est enim: Qui quibus confusione gravi patres veslri comprcssi sunl,
cxsurget regeregenles, in eo genlessperabunt (Isai. n, quandofilios suos, id cst, ai>ostoloset aposlolicos vi-
10, sec. Apost.ad Rom. xv, 12). Ergo ante uascendo B ] ros, qui fuerunt de genere Jutlacoruin, viderunt in
vel appareudo exsurrexit in mundum, et sic in eo medio nalionum Domini operari virtutes, et Chrisli
genies sperare coeperunt. Quod etiam adhuc idcm nomen in gentibus pracdicare. Neque enim ante ad-
propheta exsequilur, Radix, inquiens, Jesse, qui slat ventum Cbrisli de hac gentium crednlitale confessio
in sigmm populorum,ipsum gentes deprecabuntur, et accidit lsrael, sed postquam Chrislus apparuit in car?
erit sepulcrutn ejus gloriosum (Isai. xi, 10). Ecce ne, et praedicantibus aposlolis gentium mulliludo in
jam stpulcrum ejus gloriosum habetur, et nativiiali Dei Filiumcredidit, tunc Israel confisus et obcaecatus
ejus uon credilur. obstupuit. Atque utinam isla confusio salutis vobis
14. Sequitur dehinc quintum manifestum per om- esset occasio, el non potius dolor, quo intra vosmet-
nia signum, quo dominatio ejus in toto mundo por- ipsos frendetis,cum Christi regiium dilatari siccernilis.
rigitur. Sic eukn et hoc ipsum per David fuerat pro- 16. Restat nunc ut dicamus de poena quae post
phetatum. Dominabitur,inquit, a mari usque ad mare, mortem et resurreclionem Christi accidit vohis pro
et a fluminibususque ad terminos orbis terrm (Psal. eo quod ipsum crucis patibulo afiixistis. Sic enim ex
LXXI,8). Quod testimonium nulli regum in illo po- hoc per Oseam prophetam ipse Dominusclamat: Vw,
pulo congruere probatur: notum est enim quibus ler- inquit, eis, quoniam recesserunt a tne:. vastabuntur,
minis fuerit regnum illud conclusum. Sed hoc in " quia prwvaricati sunt in me. Ego redemi eos, el ipsi
Christo videmus fuisse complelum, cujus ab ortu so- locuii sujntcontra me mendacium (Osem vn, 15). Ubi
lis usque ad occasum magnum nomen a gentibus ado- postmodum sic subjungilur: ASjeciteos Deus meust
ratur, cum non solum in Judaca tantum, sed in loto quia non audierunt eum: et erunt vagi in nationibus.
seeculojam cultus adorationis ejus extendilur. Proe- (Osea ix, 17). Hoc quippe ct lsaias manifeste exse-
dixerat quippe et hoc Sophonias prophela, quando quilur. Postquam enim dixerat de Chrislo: Tanquani
lcmpus hoc Christianacreligionis in spiritu praevidens ovis ad occisionemductus est, subjecit slalim : Pro-
dicebat: Adorabit, inquit, eumvir de locostto, otnnes pler scelus populi mei percussi eum, et dabo impios
insulm gentium (Soph. n, 11). Et paulo post: Trans- pro sepultura ejus, et divites pro morte ejus (Isai. LIII,
vertam in populos linguam et progenies, ut invocent 8, 9). Jeremias quoque dicit : Ascendite muros ejus,
omnesnomenDomini, et servianl eisub jugo uno (Soph. et dissipate: auferte propagines ejus, quia non sitnt
ni, 9). Sed hic fortealiquis impudenler contraire vi- Domini. Prwvaricatione enim prwvaricata est in medio
detur et dicere necdum adhuc omnes gentes in Chri- domusJuda, ait Dominus: negaveruntme, et dixeruht:
sto credidisse. Cui facile rcspoudetur : Quia etsi in Non est ipse (Jer. v,10). Ecce, videte oris vestri blas-
quibusdam locis increduli adhuc populi habeantur, .n pliemiam, quam longe sit ante praedicata.Hanc ipsam
dominatum tamen Christi in hoc penitus non effu- enim agitis causara, qua dicitis necdum adhuc ve-
giunt, cum a talibus principibus premuntur, in quo- nisse Christum, exspectantes videlicet alium, utique
rum cordibus jam per fidem Christus ipse habilare Antichrislum. Quod etiam et psalmista ex persona
dignoscitur. Nec enim puto aliquam remansisse gen- Christi exsequitur dicens : Tu autem, Domine, mise-
tem quae Christi nomen ignoret. Et quanquam non rere mei, et resuscita me, ul- reddam itlis (Psal. KJ,,
habueril praedicatorem, tamen ex vicinis nationibus 11). Quis hocjam neget, qui Judacos post mortem
opinionem fidei non potest ignorare. Hac igitur red- resurrectionemque Christi de sedibus suis bellica
dita ralione, peto ut respondeatis, in quo angulo strage et excidio fundilus eradicatos videt? Occisus
terroe nasciturus ille, quem adhuc exspectatis, poterit enim ab eis, resurrexit in gloriam, et reddidit eis in-
dominari, cum Christus noster totum orbem sua do- terim temporalem disciplinam.
minationc repleverit, in tantum ut eliam ipsa daemo- 17. Sequitur post hoecut dicamus de regno, sacer-
nia ei subjecta sint, quae carere videntur praesentia dotio et sacrificio Judaeorum, quod liquide tunc ces-
corporali?Sedquidjammoror? Si Christum, inquam, savit, cum Sanctus sanctorum Christus noster in
adhuc natum esse non credilis, collijn'*""' " mundo apparuit. Quoelicet in Danielis prophelia evi-
531 S. JULIANI EPISCOPITOLETANI 552
denlibus indiciis sint expressa, quaesuo erunt ordine A rreges : ipsum quippe adorant filii patris ejus, hoc
collocanda, nec ista tamen praetermittendasunt, quse est, e filii Abrahainseciindum fidem, quia et ipse Chri-
in praesenlia occurrunt. Traiisciindum crgo est ad stus s filiusest Abralue secundum carncm (Aug., lib.
ipsam manifestationem temporuin, qua sacrilicium xvi x de Civ.Dei,cap. 37). Ecce benedictusJacob bene-
secundum Aaron cessare oportuit, et sacrificium dictione d hac mysticapatris sui, ipsequoque natum dc
Cbristi secundumordinemJMelchisedechincipcre ce- se s Judam filiuni benedixit, de cujus tribu secundum
lebrari. Dehis enim diebus, de perdito scilicet regno ccarnem Christus descendit ex semine David. Juda,
et sacerdotioJudseorumsic ab Osea propheta praedi- ii inquit, lc laudabunt fralres tui: manus tum super
citur: Diebus, inquit, multis sedebuntfilii Israel sine dorsa a inimicorum tuorum: adorabunt te filii patris
rege, sine principe, sine sacrificio, sine altari, sine liti. t Calulus leonisJuda, de germinationefilius meus,
sacerdotio, sine manifestationibus(Osem m, 4). Quod ct ascendisti recumbens,dormisti ut leo, et ut catttlus
totum quis non videat eo modo, ut est a propheta leonis: / quis suscitabiteutn? Non deerit princeps ex
praedictum, ipsis quoque rerum effeclibusjam in vo- JJuda, el dttx de femoribuscjtts, donecveniatqui mit-
bis esse completum? Quodetiam in libro Regum ma- temlus t cst, el ipseeril exspectatiogenlium.Alligansad
nifeste prophetatum colligitur. Sic enim scriplum vineam t pullumsuum, et ciliciopullum asinm. Lavabit
est: Venitvir Dei ad Heli, et ait ad eum: Eccedies B " invino
i stolam suam, et tn sanguine uvmamictumstttim
venient, ct exterminabosemen tuum, ct scmenpalris (Gen. I XLIX,8 seq.). Haecoinnia dijudicate et adver-
tui, cl non erit tibi senior in domo mea omnibusdie- Itile, si non in Christo jam evidentissima luce com-
bus. Et virumexterminabotibi ab altari meo, ut de- plela ] sunt. Si non laudent eum.fratres ejus aposloli,
ficianl oculi ejus, et defluat anima ejus (I Reg. n, 27, iet omncs cohocredesejus, non suam gloriamquoerem-
31 seq.). Ecce dies qui praenuntiali sunl, jam vene- tes, sed ipsius. Si non sunt manus ejus super dorsa
runt, nullusque sacerdos est secundum ordinemi inimicorum suorum; si non deprimunlur atque cur-
Aaron. Et quicunque ex ejus gencre esl homo, cumi vantur ad tcrram, crescentibus populis Chrislianis,
videt sacrificium Christianorum loto orbe pollere , quicunque illi adhuc adversantur : quod hiicusque
sibi aulem honorem illum inagnumsubtractum fuisse, niinc agitur. Si non eum adoraverunt lilii Jacob in
deficiunt oculi labe mceroris et prelo amaritudinis5 reliqniis, quoeper electionem gralioe factoesunt: >i
(S. Aug., tib. XVIIde Civ. Dei, cap. 5). De bac igiturf non ipse est catulus leonis, qui nascendo parvulus
reprobalione veteris sacrilicii Malachiasquoque cla- factus est: si non ascendit in crucem rccumbens,
rum indicium ostendens fidei Chrislianac, el repro- cum inclinato capite reddidit spiritum. Si non dor-
bationis vestrae, sic dicit: J\roncst mihi voluntas ini _, niivit ut leo, quia in ipsa morte non cst victus, sed
vobis, dicit Dominus exercituum; et miinus non sus- vicil. Si non ille cum suscilavit a morluis, quem
cipiam de tnanu vestra. Ab orttt enim solis usque add nemo hominum vidit, necvidere potesl (Joan. i, 18;
occasum,magnum est nomen mettmin genlibus,et inn / Tim. vi, 16). In eo enim quod dictum est, quissus-
omni loco sacrificalur et offerlnr nominimeo oblatio o citavit eum? satis expressa est tanquam ignoli signi-
munda : quia magnitm nomenmettmin gentibus, di-i- ficatio (Ex eod. Aug., lib. xn contra Faust., cap.
cit Dominus(Malach. i, 10, 11). Jam ergo manife- :- 42).
stum est, quod ex tunc veteris sacrificii reprobatio o 19. Hsecomnia si dicatis quod fuluris adhtic tem-
facla fuerit, ex quo magnuni nomen Chrisli in gen- i- poribus fient, el necdum facla sint, videle quomodo
libus esse ccepit. Quoeomnia cliamsi surdis auribus is subsequens sermo propheticus omnem hanc erro-
el menlibus transealis, res ipsoepraestosunt; vestris is neam suspicioncmvcstram dissolvat, atque menda-
quoque oculis, vobis eliam nolcnlibus ingeruntur, r, cem convincat. Sequitur enim: A7ondeficictprinccps
quoe vos docent pariter et convincunl, praeteritum B de Jtida, nec dux de femoribusejus, donec veniatqui
iam nos credere debere, quod fulurum vidcmini li mittendusesl, el ipse erit exspectaliogentium. Hocc
sperare. omnia de quo deberent lempore acc.ipi, specialiter
18. Reslant nunc signa duorum patriarcharum n _._ prophelicus sermo descripsit, proevidens, ctedo, in
mystica in bcnedictionibusfiliorumprolata, et finalis is spiritu palriarcha ille has erroris vestri nebulas et
illa Danielis prophetia de finito hebdomadarumfine ie propositionesineptas, quibus dicere posselis, sicut
conclusa, quacita tempus nativilatis Christi trans- s- et dicilis, quia adhuc sperandus nobis esl Chfistus,
acturtiesse insinuanl (Dan.ix), ul in nulloeis contra- i- et non est adliuc, qui erit exspectalio gentium, natus:
ire possit humana a^lutia. Jam ergo si carnem Chri- i- ideo speciale ob hoc et evidens tempus prsedixit,
sti in Abrahaesemine quaerimus,benediclionesipsas as quo eum oporteret nasci, id est, ut quando defecis-
myslicas in ejus semine requiramus. Isaac eniin fi- sel princeps de Juda, tunc agnosceretur Chrisli nati-
lius AbrahocJacob filium benedicens, ait: Del tibi \bi vitas gloriosa. Sic enim dicit: Non deficielprinceps
de rore cmli, et de pinguedineterrw mtillitudinemfru- u- de Juda, necdux de femoribusejus, donecveniat, qui
n- mittendusest, et ipse erit exspectaliogentium.Chrislus
menti et vini. Et servianttibi genles,et adorentte prin-
cipes, et eslo dominus fralris tui, adorabunt te filiilii tunc jam venit, quando dux et princeps de Juda de-
palris ttti (Gen. x.vn, 28, 29). Benediclioista Jacob ob fecit. Recurrite ergo ad fideles vestras hislorias, et
prscdicalioChristi es.: in omnihus gentibus hoc fit, t, probabitisnunquam illi populo ducem aut principein
hoc agitur. Ei enim serviunl gentes, ipsura adoranf. inf. de Juda defuisse, donec perveuiretur ad alienigenam
>j53 DE COMPROBAT..ETATIS SEXT.-E LlBRl TRES. — LtB. t. 554
regem, cujus lempore natus est Christus ex virgine. A I ctibus declaretur. Etenim ut de numero ipso heb-
26. Sed ne forte fabulose et non veraciter ista domadarum modo interim taceam, prius per revc-
prosequi videar, etiam duces ipsos ac principes J>e_* lationes fegurti sectindum ijisius Danielis prophe-
ordinem digeram, ut liquido clareat, utrum a femo- tiam adventum nativilatis Cbristi-convincam. Dis-
ribus Judoeusqttam generalioriis ejus successio clau- solvens enim somnium quod rex Nabuchodonosor
dicaverit; an aliquando offenderit in principnm viderat de statua illa, sie ait: Caput aurettm tu es,
serie, antequam lempus nativitatis Dominicoeadve- rex (Ibid. n, 38, 59 seq,), per quod ostenditur re-
niret. Etenim ut retroacta proeteream, ex illo tan- gnum iJrimum Babylonium auro pretiosissimo comi
tnm tempore tibs ipsos computare incipiam, ex quo paratum. Et post hwc ionsttrget regnum aliud rhinui
a Cyri tenipore revefsus populus ih Jttdocam tem- te, Medorum videiicet et Persarurii, quod argenti
plum oedificarecoepit',usque ad nativitatem Christi. habet similitudinerii. Et regnum iertium aliud
Hfocenim ofdine Eusebius eos httic populo prsefuisse mneum, quod imperavit univcrsw ierrw, Alexandrum
proescribit (De Demonstratione Evang. lib. vm, significat, et regnum Macedonum, successorumque
demonstr. 2) : « Prirrius, inquit, jjost Dariielis pro- Alexandri. Regnum autehi qttartuni, quod perspicue
pheliam, postquam de Babylone reversus estpopu- pertinet ad Romaiios, ierreum esl, quod comminuit,
lus, prsefuit Jesus filius Josedech, et Zorobabel fi- D et dbriiat oriinia ; sed pedes ejtis et digiti ex parte
Iius Salathiel. Post quos Joachin filius Jesu in pon- fefrei, ex parte sunt fictiles; quod tioc lempore
tificalu successtt, cui Heli, huic Joiada, deinde manifestissiine comprobatur. Sicut enim in princi-
Joannes, postca Jadus, post qtiehi Aonias. Deinde pio nihil Romano imperio forlius et durlus fuit, ita
proefuitJudaeis ponlifex El&izarus, pOst quem alter in fine rerum nihil imbecillius, quando el in bellis
Aonias, deinde Simdn, cui suceessit in ponlificatu civilibus; et adversus diversas nalibnes aliarum gen-
Aonias: deinde Judas Machaboeus, cui successit tium barbarorumque videtiir ihdigefe auxilio; Vi-
Frater Jonalhan, post querti Simon fralcrulriusquc dete jam quid prbpheta iste dicat: In fine autem
Sitccessit, deinde Joannes, post quem Aristobuitis. horum omnium regnorum, auri; argenti, oeris, et
Huic successit Alexander, qtii rex pariter et pon- ferri, suscitabit, inquit, Deus rte/i regnum, quod in
tifex fuit. Post hunc Alexandra uxor ejus bum filiis Kternttm non dissipabilur, et regntim ejits popttlo al-
ttircano et Aristobulo proefuit populo; quo tempore teri non tradeiur. Comminttet et consumel universu
ilerodes patris Anlipatris Ascalonil.oe,el matris Cy- regna hwc, et ipsum stabit i'n wternum; Chrisli uli-
pridis Arabieoe -filius, inlerfeclo Hircano, regnuhi que regrium, quod Octaviani imperatoris tempore
Judseorum senatuconstiito aCcepiti et primus ipse (s mundo est declaratuhii ct sine fine utique erit
aiienigena judseis praefuit, in ctijus tempore ChristttS oelernum.
in Judsea natus agndstiitur! quando el liocc ipsa ejtis 22: Quod tamen ne cui dubium videalur, eliam
gloriosa nativitas pastoribus Hebfaeoromvoce ange- numero anhorum per septuagihla hebdoihadas sup-
tica indicatur-. i pulaiio exprimitur. Sed jam videte, quia numerus
21; Ecce jam prophetiam Jacob impletam esse ipse in annis llebdomadarum, quem Daniel inteilexit
proenoscilis, et quid in lanta manifestatione rerum usqiie ad Christuni, nbn deprincipio mundi assunii-
rcspondealis invenire penitus nbn potestis. An forte tur, sed a temjiore suo usqtie ad Christi nalivilaleih
adiiuc in impudiiloe frontis pertinacia perduranles, porrigituf ; quod frustra ulique dicefetur, si jam
illud objicitis, qnod pafenles vestri solent mentien- alicubi in Scriptufis fuisset ante proedictum, scili-
tes proponere, esse hodie nescio quem fegem ei cet, ut supputalis ab initio niundi usque ad Cliri-
genere Judae, qui in extremis Orientis partibusvidea- slum evidens nativitalis ejus notio proderelur. Quid
tur regnum tenere ? Nec attendunt mcnte cacdali, fenim necessarium esset, ut futura usque ad Chri-
simulaiionis sux mendaciunl in hoc quam riiaxime stum temriora supputalis annis prbphetia Danielis
detegi, quia jam sicul nullum altare, nuliiim sacfi' ekprimeret, si hbc evideris ibctiS Scripturoe, sumptis
ficium, ita nulltis pontifex, nullus sacerdos reman- D a principio mtindi annbfum supifutationibus, ape;
sit Judseis. Nenîie eniiri niendax esse potest Oseas riret ? Dicite ergo mihi cur retroacta tempora annb-
propheta qui dicit: Sedebttnt filii Israel sine rege, fum calculationibus non quaesita sunt, quando hocri
sine priticipe; sine sacrificio, sine attari, sine sacer- 6t aiigelus fiitufa pracdixitj et Daniel evidentissime
dotioi sine manifestationibus (Osemni; 4). Quaj om- inteilexit? Videfe jam et adveftite; quia ufiiim idem-
nia quis noh videat nunc in vobis esse completa ? que tenfpus de Christi nativitate verissimis indiciis,
Jani vero si in Daniele propheta locum iilum inspi- quod Jacob patriarcha per siiccessiones ducum et
ciatis, quem commemoravit Dominus per ahgeium princijmm de femoribus judoe brsfedixit, hoc eliani
suum, diCensi Cuiri videris abontinalioncni vaslality- Daniel prophcta eviden.tissimis annorum suppula-
nis stantem in loco sancto, qui legit iiitelligat (Dan. tionibus approbavit. Et usque eb ubi Jacob de Cliri-
ix, 27), Et ideo si supputatis etiam hebddmada- stOpropheliam extendit; usqueeo Daniel et prophe-
rmri leri-poribiis ille numefus pertractetur, non so- tiam et numerum declaravil; Tanla enim evidentia
tum Christus, sed etiam tempus reperielur, qtio Jacob patriarchae benedictio illa prophetica cum hac
cum oportuit venire ad passionem : quanquam et annoruni supputatione in Danieleconcordat, utetian.
sine ctimputatione annortim manifestis rerum effe- cum ipsis historiis genlium nullam habeant dissc-
PATPOL. XCVK 18
5,'i5 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 556
nanliam; laril.um ut diligenter quisque attendat, A j} piade, et ab mslauratione lempli sub Dario usque
quis cui inter patriarehas ct reges sxculi cooevus ad Hircanum, et centesimam ocluagesimam sextam
appareat. Olympiadem, annis quadringenlis ocluaginta trihus
25. Nam manifestus est Nini oetate Abraham ge- in medio transactis, quos Daniel quoque significat,
neratum. QuandOenim Ninus stipcr Assyria regnans dicens: Et scies, et intelliges-: ab initio sermoriis
qtiadr».gesimum terlium sui imperii habebal annum, respondendi et wdificandi Jerusalem usque ad Chri-
lunc Abraham natus ostcnditur. Simiiiter Jacob sli principatum hebdomadas seplem, el hebdomadas
Inachi fuisse temporibus invenitur, quem primum sexagintaduas (Dan. ix, 25). Quse sexaginta novem
Argis reghasse aiuiit. Moscs autem quia auctor hu- hebdomadoe faciunt annos quadririgentos octuaginta
jus propltetioeostenditur, qua dixisse Jacob refert: tres, in quibus chrisli, id est sacerdotes, per un-
Non deficiet princcps de Juda (Gen. XLIX,10), hic, clionem consecrati regnaverunt, usque ad Hirca-
inquam, Moses cum Gecrope cooevusper omnia legi- num, quo extrcmo omnium a Parthis capto Herodes
tur, qui primus rcx fuit Atheniensium. Sic ergo Anlipatris filius, nihil ad se pcrtincnlcm Judocam
inter codices Septuaginla intei-prelum, et hislorias ab Auguslo el senaiu accepit, filiique ejus posl eum
gentium concors numertis reperietur annorum. Ac regnaverunt usque ad novissimam Hierosolymorum
per hoc Septuaginta inlerpretes cum historiis gen- B I captivitatem, nequaquam ex successione sacerdola-
tkim concordahtes, tiniim eumdemque ostendunt lis generis ponlificibus constilutis. >
temporis finem, eumque itsque ad Herodem in veri- 25. Hoec,inquam, proinde hic ad verbum posui-
tate annorum limitem retinent, quem et Jacob propbe- mtts, ut propheliam illam Jacob, et hebdomadanmi
tia sua signavit, et Daniel revelato sibi mysterio illum in Daniele numerum concordasse in omnibus
hebdomadarum exprcssit. Ergo anni illi, quos a probaremus; Eumdcm eniin finem temporum usque
principio mundi pro hac nativilate Christi ex codi- ad Christum Jacob palriarcha signavit,quem prophe-
cibus Hebroeorum libandos esse putalis, respuendi lia Danielis in annorum supputatione expre.stl. NeC
sunt, et necessarii non sunt, quos Jacob tacuit, quos enim moveat unumijtiemque, quod seriuagesima
angelus non proedixit, quos Danieli ipsi suppulare hebdbinada cuni sexaginta et novem heL;domadibus
non placuit, et hi soli compulandi sunt anni, quos non connumeretur, cum infra eam prMdiclaerei
sub sepluaginta hebdomadarum procmissione ange- veritas coinpleta monstretur. Jam vero hebdomada
lus docuit. Sic enim angelus ait: Adverte sermonem, ui.h ire sacris litteris pro scptem annis accipitur,
el intellige visionem. Sepluaginta hebdomada;abbre- dicehte Domino ad Mosen: Nutnerabis septem heb-
vititw sunl sttper populum tuum, et super urbem san- domadas annorum (Deut. xvi, 9), id est septies
ctam luam, ut consttmmelur prwvaricalio, et finem G C septeni, qui sunt anni quadraginla novem. Ergo se-
uccipiat peccalum, et deleatur iniquitas, et addttcaiur ptuaginta hebdomadae 490 annos efficiunl: septua-
justitia sempiterna, et impleatur visio et prophetia^ gies enim septeni 490 sunt anni. Quas septuaginta
et vigalur Sanclus sanctontm (Dan. IX, 25, 24); hebdomadas aliqui a vigesimo anno regni Artaxcr-
24. Quomodo autein numerus ipse annorum se- xis, quando erat octtiagesima^ et tertioe Olympiadis
pluaginta hebdomadarum proplietiac illi, quoea Ja- annus quartus, comptttare incipiunt, et usque ad
cob de Christo pracdicta est, concordare videalur, ducentesimam secundam Olympiadem, et secundum
sie Euscbius in Chronicorum libro exsequitur, com- cjusdem Olympiadis annum, Tiberiique Cxsaris an-
putare incipiens easdem hebdomadas a scxagesima num dccimuhi octavum, supradiclarum hebdomada-
quinta usque in cenlesimam ocluagesimam sextain rum numerum exlendunt, volenles infra earumdera
Olympiadem, id est, ab instauratione templi, sive hebdomadarum numerum el lstum Chrislum oslcn-
Darii tempore, usqtte ad obiluin Hircaiii ponlificis, dere, et passum in fine sepluagesiiuae hebdomadi»
in quo sacerdotium de femoiibus Judoc defecit, suc- approbare, sicut Africanus scriptor nobilissimu»
cedente Herode rege alienigetta, in cujus tempore lemporum refert (Eusebius, ubi sup.).
Chrislus natus esl in Judoca. Sic enim idem histo- 26. Aiii autcm a primo Darii anno, quaudo et
riographus, transaclis aimis Hircani pontificis pro-1D Daniel lianc visionem vidit, usque ad adventum
sequitur, dicens : « Hcrodis Antipalris AscalouiUe Christi evolutas fuisse hebdoinadas sexaginta duas
et matris Cypridis Arabicoe filius a Romanis Judoeo- et dimidiam docuerunt, pro eo _quodel in ipsa pro-
rum susccpit principalum, cujtts teropore Chrisli phclia Danielis sic subdivisae monstrantur. Reli-
nalivitate vicina, regnum el sacerdotium Jttdoe, quas autem seplcm hebdomadas et dimidiam in
quod prius per successiones majorum tenebalur, depassione Chrisli, et expugnationc Judscorum, qtia
struclum cst, completa proptietia quoe ila per Mo- per Vespasianum devicli sunt, completas esse defi-
scn loquitnr: ATondeficiet princcps ex Juda, neque' niunl: alium ut pote ordinem regum et supputatio-
dux de femoribusejus, donec veniat ctti reposilumest, ncm sequenles annorum, quam quod illi, quos prae-
et ipse erit exspectatio genlium (Gen. XLIX, 10). In' misimus, tcnuerunt. Sicul Tertullianus in libro
hoc loco etiam Chrislus, quem Danielis scripturai quem cnntra Judseos scripsit, praeloquitur, cnjus jam
proefalur, accipit finem. Nam usque ad Herodemt breviter verba ponenda sunt. Sic enim ait (Conlr.
rhristi, id est sacerdotes, erant reges Judocorum,i Jud., fol. 46, edit. Paris. 154o) : « Unde igilur osten-
qui imperare ccepernnt a sexagesima qiiinta Olyni- «dimus, quia Christus venil intra sexaginta daas et
557 DE COMPROBAT.^TATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LIB. I. 558
dimldiam hebdomadas? Numeremus a primo anno /\ A bus tredecim. Galba menses septem, diebus viginli
Darii, quotiiam in ipso lempore oslendituF Danieli et octo. Vespasianus anno primo imperii sui debel-
visio, quac dicit ei: Intellige propheialiones sermonis lavit JudocoSj et fiunt anni riiimero quinquaginla
hujus (Dan. ix, 25). Unde a primo anno Darii debe- duo, menses sex. Nam imperavil annis undccim.
mus computare, quandb hanc vidil visionera DanicL Atque ila in die suoe expugnationis Judaei imple-
Videamiis ergo quomodo annl imp.eaniuf usqtie ad vcrunt hebdoniades sepluaginta procdiclas a Da-
adveiitum Chfisti. Darius regnavit annis undevi- niele. >
ginli, Artaxerxes quadraginta, Ocus qui et Cyrus 27. Atlcndiie crgo jam studiosius, ct videte, quia
viginli quatuor. Argus arinurn unum. Alius Daritis, si has scpluaginla hebdomadas sccundum Eusetiium
qui et Meiashominalus est, annis viginti uno. Alexan- a sexagesima quinta usque in centcsimam ocluage-
der Macedoarinis decem. Post Alexandrum qui in siinam sexlam Olympiadem cenij ulare voluerilis ,
Medis et Persis regnaverat, quos evicerat, et in post quadiingentos et octoginta tres annos rcperietis
Alexandria regnum suum firmaverat, quando et no- saccrdotium de stirpe Juda, Hircano moriente, ces-
mine suo eam appellavit. Post eum regnat illic in s;-sse, et Herodem regcm aiienigcnam successisse,
Alexandria Soter annis triginla quinque. Ciii succes- cujus tenipbre iiatus est Ciiristus Dominus noster. Si
sit Philadelpbus, rcgnans annos Iriginta novcm. Post JJ n aulcm secundum TcrtuIIianum has ipsas hebdoma-
liuic Eseihehac reghavit annis viginli quinque. das supputare vclilis, in earum evolutione et nativi»
Deinde Philopater annis viginti quatuor. Item alius tatem, el passionem Clnisli, excidiumque Jerosoj
Esethehac annis viginli septem. Soter annis triginta lymorum, sicut a prophela proedictumest, complelum
oclo. Ptolemseus annis triginta seplem. Cleopatra fuisse >idebitis. Etenim quando angclus numerutft
antiis viginti, mensibus quinque. Iterii Cleopalra islum hebdomadarum Danicli proedixit, tunc etiam
conregnavit Augusto tredecim. Post Cleopatram et ungi Sanctum sanctoriim cdocu.it, et mortem i|'-
Augusius alios annos quadraginta tfes imperavit. sam Christi significavil, cxcidiuniquc gentis Jiidocw
Nam onihes ahni imperii Augusti ftierunt numero non lacuit, Sic enim Dahicii angelus dixit: Danielt
quinquaginta quinque. Videmus autem quoniam nu)ic egressiis sum, ul docercm le, et intelligercs. At
iri quadragesinj£>et pfimo anno impefii Augusti, qui exordto precum tuaruin cgrcssus cst sermo : ego an-
post niQrtpmCleopatroeimperavit, nascitur Christtis. ter,i veni, tit indicarem tibi, quia vir desideriorttm es.
El supervixit idem Augustus, ex quo natus est Cbri- Tuergo aniiiladvcrle scrmonem, et intellige visioncm,
stus, annis numero quindecim. Et ertint reliqua Scptumjinla hebdomadw t.bbreviatmsunt super popu-
tempora annorum in die nativitatis Chrisli, in an- lum tttuin, et urbem sanctam liiam, ttt conmmmetttr
iiuin quadragesimum primum, post mortem Cleopa-. C prccvaricutlo, el finem acc.piat peccatiiiii;el deleatttr
trac anni quadringenti trigiiila septem, menses de- iniquiias, ct adducaiur jusiilia sempilerna, et implea-
cem, unde adimplentur sexaginta duae hebdomadoo , tur visio et prcphetia, et ungatur Sanctus sanctorum.
et diroidia, quoe efficiunt quadringentos trigintai Scito ergo et animadverte: ab exitu sennoms^ ut ite-
septem, et meuses sex, in diem nativitatis Chrisii,( vttn adificetur Jerusalem, usque ad Christum du-
et manifestata est justitia aelerna, et Hsetus est[ ccm. hebdomadmseptem et sexaginta dum erunt. F.l
Sanctus sanctorum, id est Christus, et signala cstl rursum mdificabitur platea, et rnuri in angttslia
visio et prophetia, et .diinissa sunt peccata, quseper temporum. Et post hebdomadas sexaginla duas occi-
fidem nominis Domini nostri Jesu Christi omuibusj detitr Christtts : et civitatemet sancluarium dissipabit
in eum credentibus remilluntun Quid est aulemt popuhts cum duce venltiro, et finis ejus vustitas, et
quod dicit, signari visum et prophetiam ? Quoniami post finem belli slatuta desolalio (Dam ix, 22 scq.).
omnes prophetoenunliabanl de ipso, quod esset vcn- Ecce angfelus istc postquam occisionem Cliristi prse-
turus, et pati haberet. Igitur quoniain adimplcla, dixit, sic sdbsequenda haecomnia nuntiavit. Nunquid
est prophelia per adventum ejus, propterea signarii ista omnia post mortem Salvatofis civitati illi et
visionem et prophetiam dicebat: quoniam ipse est[ civibus acciderunt? Nam postquam cianiaverunl ad-
signaculum omnium prophelarum, adimplens omniat D *- versus Filium Dci ut occidcretur, successil lllis post
quae retro de eo prophetse nuntiabant. Post adven- aliquod tempus vindicta a Domino; Venit enim exer-
tum enira et passionem ejus jam non visio neque, citus Romanus cum duce Vespasiano, et dcbellala
prophetes est, qui Christum nuntiet esse venlu- est.civitas, expugnati Judoci, multaque millia inler-
rum. > Et post paululum, « Videamus, inquit, alise. fecti, nullusque illuc modo permittitur accedere Ju-
septem et dimidia hebdomadae, quse sunt subdivisoe . dacorum, ubi Christum crucifigendum acclamave-
in abscisione priorum heboomadarum, in quo actui runt. Manifestum est, inquam, propter Cluistum
sunt adimpletoe.Post Augustum enim qui supcrvixitt Judseisista accidissejConspirantesensuScripturarum
post nativitatem Christi annis quindecim, cui suc- cum exilu rerum, et ordine temporum. Aut si non-
cessit Tiberius Caesar, et imperium hahuit annis vi- dum venit Christus, propter quem hoecpassuri proe-
ginli duobus, menses septera, dies viginti octo, hu- dicabantur? Cum venerit eiô patientur? Et ubi
jus quinlo decimo auno impcrii patitur Christus. nunc filia Sion relinquenda, qutc nulla est hodie
Item Caius Caesar, qui ct Caljgula, annis tribus, (Isaii i, 8)? Ubi civitates cxurendoe, quoe in tumu^
luenses octo, dies fredecim. Nero annis novem, (Yie- - lis? Ubi dispersio genlis, quoc jam exlorris? Redde
559 S. JULIANIEPISCOPITOLETANI 500
statum Judocoequem Chrislus inveniat, et alium con- A rum quoeris? Non esl? Sacerdotium JudaeoFiimquse-
tcnde venisse. Aut si menlior, dicite, Ubi regnum ris? Non cst (Ex Aug. serm. 2 in psa(. LXXXVIII,
vcstrum? ubi lemplum? ubi sacerdotium? ubi sacra- n. 7). Quaeomnia Daniel cessatura praedixit,quando
rium?ubi conventio prophetarum? Nempe liaecbm- ungi Sanctum sanclorum liquide.prophetavit (Dan.
nia fundilus defecerunt, in eo quod hostia cessavii, ix, 24). Quia igitur haecOmnia jam nunc in vobis
quod sacerdos intercidit, quod unctio pristina defe- impleta csse videtis-, manifestis vocis indiciis de
cil. Si ergo cessanlibus his omnibus unctio ipsa futura Christi nativitate mendaces vos ostenditis.
ccssavit, unde ungetur Christus vester cum venerit? Eccejam convicti estis perpaucis quidem testimoniis
Lcx enim praecepit in caplivilate non liccre unetio- praelibalis,sed fortissimis et pYacclaris.Sunt siqui-
nem regalis chrismatis confiGi.Unde ergo ungetur dem et alia muila in diviriis libris expfessa, quaea
qui nascetur in Bethlehcm,aut quomodoprocedit de me nec omnia commemorari possunt, quia nimium
Belhlehem, cura de semine Israel nullus omninosit esl, nec multaj qttia longum csl. Perparva quidem
in Bethlehem? Videmus enim neminem de genere collegimustaniiim, ut viam hujtts intelligentiaepan-
Israel in civilate Bethlehemremansisse, cx quo inter- deremiis; Et lamcn in his quoedicta sunt, sive quaj
dicttiin est, ne in confmio ipsius regionis remora- adluic dici de divinis volttminibuspossunt, nusquam
retiir quisquamJudoeorum,ut et quod essel per pro- *»reperietur alicubi esse praeiictum, ut initio mundi,
phetam diclum, impleretur : Terra vestra deserta, in adhibila supputatione annorum temptis incarna-
civitalesveslrmustmigne (quod belli teinpore eis eve- tionis Dominicaedignoscatur; Tali igitur proinde ra-
nit) : regionemvestram in conspecluves.roalieni co- tionis objeclu brevitas illa annorum quaccx codici-
mcdent(Isai. i, 7). bus Hebraeisobjicilur, pro dignoscendahnjus sacra-
28. Quidjamad haccrespondetis, insani, et occulta menli regttla contemnetur. Jam crgo ad NoviTesta-
Dei justitia excaecati?Ubiest lerra illa promissionis, menti idoneos tesles et ministros verbi transiluiM
inqua habitantespeccastis.qua delela migrasiis? Re- facientes, debilo hunc librum iine claudamus.
gnuniJudaeorumquacris?Non est. SacrificiumJudoeo-
LIBER SECUNDUS.
G virginemdesponsatamviro, cni nomenJosepli, ci no-

1. Prolalis praemissisquepatriarchis et prophetis, (_
quibus proedicantibusditlicimuseo Christum tempore men virginis Maria (ibid.x26).
ualiim, quo et ab illis cxpressus est nascilurus, el a 2. Jam ergo manifeslum esl, quod unus idcniqiiQ
nobis nunc credilur nattis; ipsa nujicNoviTestamenti angilus Gabriel fuerit, qui et pracfixa illa tempora
tcmpora prosequar, ct quomodo mmliante angelo Danieli de Ghrisli nalivitate aperuit, et parlum vir-
ccepcrint, curiosius inquiram. Et certe sacramenlum ginis proesentemesse monstravit. Ad lempus ilaque
ilfud sepluaginla hebdomadarumdeChrisli nativitalc pra_finitumoccurrit, et olim a se dicta operis efli-
Daniel perangelum didicit (Dan. IX, 21 seq.). Simi- cientia complela esse convincit : et illic fidelis in
liter et Itacliarias apparcnli sibi angelo Jpannem prophetia hebdomadarum, el hic lidelis pcr myste-
tilium de se generandum audivit (Luc. i, 11 seq.). rium rcvelaluuii Nunquid aliud annorum illa suppu-
Et Maria angelo sibi praedicentiChrisiumex se na- laliune prsedixit, aliud hic probare voluit in Maria?
scendum, et credidit et asscnsit. Hoectria per ange- Nihil ergo dubitationis, niliil erroris rclinquere vo-
lum dicla et eomplcta videmus. Jara crgo sollicite luit, qui ct illa tunc cum adhuc non cssent, futura
intuenduin cst ulrtim angclus iste, qui Zachariaeet pracdixit, et hscc postea, ne illa non crcderenlur,
Mariseappafuit, ipsi quoque Danieli itla praedixerit. roanifeslamonstravit. Sequamur crgo cvangelizantis
Equidem ipsc Datiiel in prophcliaesuae volumine, T\ ] hujus angeli vocem, el sicut eam, cttm in prophelia
quando itla sacramcnla hcbdomadarum de Chrisli loqueretur, probavimus fuisse veridicam, sic hic,
nativilate per angeluin futura cognovit, sic ipsius cuin in Evangeliis loquilur, cognoscamus csse com-
angeli nomen evidcnlcr expressit. Dicit enim: Ecce plclam. Ait enim Marioeangelus iste : Ecce concipies
vir Gabriel, quem videramin principio, cito volans, in ulero, et paries filium, et vocabisnomen ejtts Je-
tetigit me, et dixit: Daniel, animadvcrte sermonem sttm. Hic erit magntis,et filius Altiss.mivocabitur.Et
(Dan. ubi sup.), el reliqua quocibi commeniorantur. dabil illi DominusDeus sedem David patris ejtts, et
Item his lemporibus secundum Evangclium angeli regnubitin domoJacob in wlernttm,et regniejus non
ipsius nomen mirificuin sic invenitiir cxpressum. erit finis(Ibid. 51 seq.). Ubipust aliquascquitur: Fa-
Dixit enim idem angelus Zacharke : Eyo sum Ga- ctitm cst ctim impleti esSenldies ut pareret, et peperit
briel, qtii asto an.c Deum, el missus sum loqtti nd! filium suuin unigenitum,et pannis ettminvolvit, et re-
te, et hmc tibi evangelizare(Luc. i, 19). Qttodetiami clinaviteum in prmsepio, quia non erat eis locus in
de beatoc Marioevirgmis parlu sic in eodcm Evan- diversono. El pastores erant in regioneeadem, elecce
gelio legitur : Missus est, inquil, angelus Gabriel a\ angeltts Domini stetit juxtaillos, Ctdixil illis : Ecce
Deoin civitatem Galiltvw, cui riomen Nazarelh, ttd! evangclizo vobis gattdium maijnum, qttod erit omm
501 DE COMPROBA.T./ETATIS SEXT.-E LIBRl TRES. — LIB. II. 562
pupido, quia naitts est vobis hodie Salvator, qui _ conlrarium. Nam et in reliquo tempore Judocisipsis
est A
Christus Dominus, in civilate David. El hoc vobis si- volentibus scire, ulrum ipse esset Christus, in om-
gnttm : invenietisinfantempannisinvoiulum,ei positttm nibus eorum i|iterrogalLonibus, et responsionibus
in prmsepio (Lttc. n, 6 seq,). Ubi ppst aliqua adhuc Chrisli nusquam hoee'annorum objectio aut ab illis
dicit : Venerunl paslores feslinanles, et inveneruht objecta, aut a Domino tcrminata est. Penique sic de
Mariam, et Joseph, et infantem pdsitttm in prmsepio. his in Evangelio legitur : Amhitlubat Jesus in. tem-
Unde el nato jam Jesu in Bethlehem Judoe, juxla plum, in porticutif._ Salompnis. Circumdederunt ergo
quod Evangelium refert: Ecce Magi ab Orienle vene- eutn Jutiwi, cldicebant ei: Quousque animam nostrdm
riyit Hierosolijmam,dicentes : Ubi est qui ngttis, esl tollis? Si tu es Christus, dic nobis palam (Joan. x,
rex Jttdmorum? ViditnusenmMeUaitiejiis in Orienle, 25, 24). Similiter et princeps sacerdotum dixisse
et venimusadorare eum. Audiens autem Herodcs rex Domino legilui;,: Adjuro le per Dettm vimtm,ut dicas
{urbatus esl, el omnis Hierosolyma cum illo. El con- npbis si.tu es Christy.,sFilitts.Dei (Matth.xwi, 65).
gregans omnes -principessaccrdolum, et Scribas po- Quanquam ct a Joanne quocrimt utruni ipse CJiri-
puli, sciscitabatur ab eis ubi Christus nasceretur. Al stus (Joan. i, 19 seq.), el de eis Evangelium dicat
iili dixerunt: in Rethlehem Judww a. Sic enim scri- quod alii dicebant : Hic est Christus. Quidam autem
ptum est per prophclam: El tu Rethlehemin terraJu- B I dtcebant: Nttnqttid a Galilwa Christus vcnit? Nonne
da, nequaquam minima es in principibus Judm, ex te Scriptttra dicit qttia ex semine Davidj et Rcthtehem
enim exibit dux qui regal vopulum meuin Israel castello, ubi erat David, Christus venit? Dissensio
(Matth. ii, 1 seq.). itaque facta est in turba propler eum (Joan. vn,
5. Hic jam mihi respondea.nlvolo, qui tantoe dis- 41 seq.). Nunquid in hac tam mulliplici dissens«one
pensationis ingrati sunt sacramcnto, ad tanlam pcr-. Judaica si aliquid eos supputatio annorum seeundimi
quisitionis diligentiam, qua Herodes sacerdotum cpdice.ssuos juvisset, non ex hoc audacius resulla-
priucipes de ChrisU nalivitate inlerrogat, atque iii rent, el certis lqcis Sciiplurarum illo tiinc tenipore
lanto regis metu, el in lanta cura respondentium Upn debcre ChrisUun nasei, sed adlrtic speranduiu
Scribarum, quomodo non potuit eo tunc tempore eum oportere ex ipsa evidenli annorum supputalione
hoecquoestiode liac annorum conlrarietate per codi- convincerent ? Sed eccc, nec dispulalio sive dissensia
ces Hebroeorumaut libala monstrari, aut monstrala Judoeorum opinione aliqua annorum perstringitur,
evidentia objici, quo seipsos possent cum rege suo, nec maiiifcslatio Christi hujusmodi caiculationibus
lerrito consolari? Sic cnim scriptum est: Turbatus declaratur.
est Herodes, et omnis Jerosolyma cum illo. Et certe 4. Jam crgo videndum est quid talibus fuerit a
rex iste, licet profanus, promissum Christum in li- C ( Christo resppnsum. Loquor, inquit, et non creditis.
bris Hebroeorum audierat; ideo ne, Christoveniente, Opera qum ego facio in nontine Patris mei, hmc te-
regnum perderet, meluebat. Si enim Christum pro- stiin.oniumperhibent de me (Joai\. x, 15). Alio quoqua
phelalum in illorum litteris non audisset, ncquaquam Ipco sic eis respondit : Vos misistis ad Joannem, et
a principibus et Scribis. ubi nascerelur exquirerct. testimcnium perhibttit verjtati. Scrutamini Scripluras,
Turbatus est aulem non solum rex ipse, sed et om-. quia vos putatis in ipsis vitam mlernatn habere, el itlm
nis Jerosolyma cum illo. Omnis scilicct conventus sunt, qum testimonium perhibent,de tne, et non vultis
docentium, omnia subsellia Judaeorum. Unde ct a veniread me, ut vitam habeatis. Ego veni in npmine
vege sollicite perquisili propheticum indicem protu- Palris mei, el non accipilis me : si alius venerit in
lerunt, quod inltelhlehem JudaeacChristus Dei Filius nomihe suo, illum accipietis. Nolite putare quia ego
nascerelur. Turbato cnim rege el perterrito, poterat accusalurus sim vos apud Patrem : est qui DO,S accuset
de hac annorum supputalione ex codicibus suis tale Moses, ih quo vos speralis. Si enim crederetis Mosi,
aliquid demonslrare, unde Christum nasci tunc ad- crederetis forsitan et mihi, de me enim ille scripsit.
huc non oporlere manifesta annorum supputatione Si atttem illius litteris non creditis, quomodo verbis
oslenderent, si hoc pro cerlo in divinis paginis le- mels credelis (Joan. v, 55, 39 seq.) ? De his eliani alio
ctitassent. Sed quod in Iege et in prophetis non erat - - loco dicit : Si non venissem, et locutus eis fuissem,
insertum, nec ab illis esl dictum : nam qui locum peccatum non haberent. Nunc aujem excusationem
ubi nasceretur, indice Scriptura, ostenderunt, pole- non hab.entde peccalo sud (Joan. xv, 22). Haecsiqui-
rant similiter et quando nasceretur, id est, adhuc demDpmini verbasunt. Posthsecduos jani illos post
eum sperari debere futurum, legitima ostendere resurreclionem suam discipulps euntes in castellum
supputatione annorum, Ecce veritas responsionis quod vocalur Emraaus, cum de resurrectioiie sua du-
eorum non personaliter creditur, sed legaliter com- bitantes ct colloquentes aspiceret, unde eos in-
probatur. Hoc enim quod scriptum noverant, veraci- struxerit, undc cos in fine sua firmaverit, audiamus.
ter protulerunt. Nil de hac annorum supputatione Sic eniin eis Ioculus est : 0 stulti el lardi corde ad
adhibitum, quod ex libris suis nato Chrislo dicerelur crcdcnditm in omnibus qum loculi sunt prophetw'.
n Credimus cum bealo Hieronymo, lib, i Comment. relinuerint, non dubilavimus colleclores sequi Bi
in cap. n Matthaei, Judmm pro Judw librariorum bliothecse Patfum, licel alii ..dilores Juliaui Jttdu
errorem esse s sed cum et ille eam lectionem serva- reposuerinl.
rit, et mss. quos citat Petrus Sabbalicr eam quoque
5G3 S. JULIANI EPISCOn TOLETANI 5C4
Nonne hwc oportuit pati Christum, et ita intrare in A } stumDeiFiliumdidicit. Undeetiaminlerrogantibusse
gloriam suam ? Et incipiens a Mose, et omnibus pro- Judoeis, utrum ipse esset Christus, perfectum illis
phetis, interprelabalur illis in omnibus Scripturis de Christo teslimonium perhibuit, atque dixit: Aron
yuw de illo erant (Luc. xxiv, 25 seq.). Ecce quomado sum ego Chrisius- Medtus autent vestrum stetit, quem
se ipse Christus manifcstavit ignorantibus, non supr vos non scitis. Ipse est, qui ante me factus est. Ubi
putatione a principio mundi annosa, sed lestimonio- etiam sequitur : Altera die vidit joannes Jesutn vc,-
ruin verilate conspicua. Caeterurahunc vere DeiFilium nientem ad se, et ait: Hic est de quo dixi: Post me
ct mulliplices docmonum legiones confessoe,et ele- venit vir qui ante me factus est, quia prior me erat
incnta ipsa testantia prodiderunt, et resuscifala a (Joan. i, 20, 26 seq). Equidem et Joannes jam in
mortuis corpora prolestata sunt. Si ergo non vis, vinculis tentus duos e discipulis ad Dominum roisit,
o Judoee, de Chrislo angclis credcre, crede daemoni- dicens : Ttt es qui venturus es, an alium exspectamus
bus, crede nuntianlibus coelis, palefactis sepulcris, (Matth. xi, 3) ? Scire magnopere cupiens ulrum ipse
resurgentlbus morluis. Fllium enim. Dei esse eum, Dei Filius,' qui in mundum venisse jam videbatur in
angelus dpcu\t, et slella ostendit, et magorum adora- carne, ipse per se ad inferna desccnderet. In qua
tio prodidit, et vox de nube tonans patefecit, et co- sciscilalione satis apparet quod si supputatis auuis
tumha monslravit, el Joannes agnovit. ' ab Adam adycntum
*»
Redemptoris mundi posset ad,-
5. Jam ergo quale Joannes hic leslimo.nium per- discere, consultum Dpmiui non quaesisset, cui sola
tiibuerit Chrislo, diligenter audite, et videte, Abhinc annorum calculatio ad hsec sufficeret scienda. Nam
tamcn nubem teslium, lantamque numerositatem ipse sacerdotali genere clarus, et in lege nulritus,
fidelium adventu praeleritae nativilatis Chrisli, utrum illo tunc tempore non potuit haec objecla proponere,
calculationibus totius sacculievolulis discendum esse si haec nativilati Chrjsti conlraria praevidisset, ut
pro'.:averint, an fidei veritate et ipsi cognoverint, et dicerel: Adhuc necdum suppulati.0 quinquc millium
aliis dignoscendum tradiderint? Primus ergo Joan- est suppleta annorum, adhuc sperandus cst Christus,
pes iste, vulva matris sterilis genitus, novoc viloe qui redimal munduni, Absit. Nihil tale bonus iilc
praelicatoregregius, fide Christum agnilum credidit, Christi servus objecit, sed polius responsa sibi a Do-
non supputatis annis explorare lentavit. Agnovit niino credidit. Interrogaverat enim magistriim per
enim Christum, et manifesialione prophetica, et cor- discipulos, dicens ; Tu es, qui venlurus es, an aliutn
poris veritate monstrata. Ipsis etenim signis Chri- exspeclamus?EtDominus ad illos: Euntes, iuquit, re-
stum agnovit, quibus eum prophetatum Isaiacvatici- nunliate Joanni qum vidistis et audistis. Cmci vident,
niis didicil. Sic quippe idem Isaias cx persona Dei ,_ claudi ambulant, leprosi mundantur^ surdi audiunt,
Patris dicit : Ecce servus tneus, suscipiam ettm : di- mortui resurgunl, pauperes evangelizantur : et beatus
lcctus meus, complacuit sibi in illo anima mea. Dedi est qui non fuerit scandalizatus in me^(Ibid., 5, 6).
spiritum meutn su.per eum, judicium genlibus profert Ecce non esl scandalizatus Joannes in Christo, sed
(Isai. xni, 1). In his duabus sententiis Isaioe, quibus pptius evidens perlnbuit testimonium Christo.
Pater Filium et eleetum et complacentem sibi ap- 7. Post hunc sequuntur omnes Christi discipuli
pellat, necnon quod Spiritum suum daturum se ci advenlus Christi gratia renovati, qui Christum Dei
pronnntiat, Joanncs hic in baptismo jam ipso Domi- Filium in carne venisse, non calculalionis industria,
no ea implefa sic narral. Vidi, inquil, Spirilum de- sed testimoniorum divinorum evidentia didiceruut:
scendenlem quasi colutnbam de cwlo, et mansit super credenles, non quod secundum impios digitoruin
eum. El qtti tnisit me baptizare in aqua, ille mihi supputalione colligitur, sed quod secundum pios
dixit : Super qttcm videris SpirUum descendenlem,et fidei revelatione senlitur. Sic Andreas fralrcra
tnanentcm super eum, hic est qui baptizat in Spiritu suum Simonem Petruni ex hoc credibilem facit, di-
sanclo. Et ego vidi, et leslimonium perhibui, quia hic cens : Invenimus Messiam, qu i est interpretalum
est Filius Dei (Joan. i, 32 seq.). Nam et bapti- Christus (Jpan, i, 41). Sic Phi.ippus Nathanaeli
zatp jam Dpminp, vox de aoelo facta est, dicens : D ] Christum insinuans, dicit: Quem scripsit Moses in
Bic est Filius metts dilecltts, in quo mihi complacui lege, et prophctw, invenimtts Jesnpi filium Joseph
(Matth, III, 17). Quod enim Issias dixit ex voce Pa- a N.azareth (Ibid., 45). Sic Petrus ipse discipulorum
tris : Dedi Spiritum meum super eum, hoc Joannes omnium primus, nullis calculationum obicibus prae-
pracsentia corpprali vidit implelum, cum dicit: Vid\ dLcationem suam obpoxiam cernens, inquit : ATo-
Spiritum descendenjcm quasi columbam de cmlo sutam autem (aciinus vobis Donxini nostri Jesu Christi
per eum. Et quod in Isaia scribilur iterum : Electus virtutem el prmseniiam, speculatores facti illius magni-
metts, complacuit sibi in illo anima mea, hpc ab tudinis. Accepitenim a DeoPatre honorem et gloriam,
Evangelisla reperitur factam vidclicet fuisse vocem <vocedelata ad eum hujusmodi : Hic est Filius meus
de coelodicentis : Uic est Filius meus dilectus, in quo dilectus, in quo mihi complacui. Et hanc vocem de
mihi complacui. Propheta quidem Isaias speciale de cmlo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto
: Fue-
Dpminpvaticinium proebuit, sed hic Joaimes plusquam (II Petr. i, 16 seq.). Ubi post aliqua sic dicit
propheta digito Dominun. demonstravit, in quo hxc runl pseudopropjietmin populo isto, sicut in vobis
bpccialiter impleta csse probavit. crunt magistri mendaces, qui subinlroduccntes se-
6. Ecce quibus signis aique indiciis. Joannes Chri- cias perdiiionis, ct eum qui emit cos. Dominum nc-
505 DE COMPROBAT..«TATIS SEXT.E LlBRl TRES. — LiB. II. 5G6
ganl (II Petr. n, I), ln quaetiam adhuc Epistola se-- A lius Veteris Instrumenli.nolione proecognitus,ut ue-
quilur : Vosigitur,fratres, prwscientescavete, ne in- fas si| credere eum aliquid in illis, lilleris, latuissc.
sipientum errore seducti, excidgtis a propria firmitate e Etenim,ipse ad Galatas refert. Audistis, inquit, con-
(II Petr.m, 17). 0 quani dilucidehic sanclus aposto- versatiqnemmeam aliquando in Judaismo, quoniam
llis hujus temporis malitiam longe ante pracdixit, ett supra modumpersequebar Ecclesiam Dei, et expugna-
testimonium Christo non solum credendo sed etiami bam illam, el proficiebamin Judaismo supra tnultos
videndo perhibuil! cpwtaneosin genere meo, abundantius wmulatar exi-
8.Sequamur adlxucniaguihujus.doclrinaniaposloli, ., stens paternamm tnearum traditionum. Cutn autem
e.t videamus lol millia J.iidocorumad ejus praedi- . placuit ei qui me segregavit de tUeromatris tnew, ct
cationeraconversa, uiruin aliquid de iis annis praedi- vo.cavitper gratiam suam, ttt revelaretFiliuin suum in
canti Petro objiciant, an auditis ejus monilis con- tne, continuo non acqu.ievicarni et sanguini (Gal. i,
quiescant. Qtiandoeniin quitiquagesimoppst resur- 13 s«/.)._Yidete, quocso,vocaljonem Pauli, quia re-
reclionem Cbristidie Spiiitu.ssanctus super apostolos s velato sibi Chrislo Fdio Dei, non acquievil carni et
venit, et linguis omnium gentium sunt locttti magna- _ sanguini. Qui ergo revelato sibi Dei Filio credidit,
lia Dei, scriptum est: Stans Petrus, elevavit vocem ,i ulique promissum sibi ex Iege Cliristum aguovit.
stiam, et tocutus est, dicens: Viri Judei, et qui habi-_ B Nam qui tanlo furoris zelo persequebaiur Ecclesiam,
latis in Jerusalem un.versi, hoc vobis nolum sit, ett facile potuit de hac annorum opiuionevanissima agp-
atiribus percipileverba mea. Non enim, sicut voswsti- '_ re contra eam, si tamen juvari ex hoc persen&isset
malis, hi ebrii sttnt, cum sit hora diei tertia; sed hoc c in aliquo partem suam. Si enim aliquid ex his an-
tst qttod dictum est per pyophetam Joel: El eril inn iioruin numeris traditum sibi percepisset ex lege,
novissimisdiebus,dicit Dominus,effundam de Spiritu« utique plus ex hoc posset Dei Ecclesiam expugnare:
tneo superomnemcarnem, el prophetabuntfilii veslri, i, et ex hoc majorem Qonlraeam repugnantMmateriam
el filim veslrw(Act. n, 14 seq.). Ubi dum de Christi li sumeret, ex quo.id in lege insertum esse monstrarct.
passione et resurrectione eos post aliqua convinceret, ;, Nam qui di.cebat : Quando venii.pleniluila temporis,
sic rcpetens dicit: Certissimeergo scial omnis domus s misit Deus Filiunksuum faclum ex mutiere (Gal. iv,
hrael quia et Dominumeum et ChristumDeus fecit it 5), potuit dicere : Plenitudo temporis necdum venil,
hunc Jesum, quemvoscrucifixistis(Ibid.,56, 57). Ubi i quia sex millium annorum series expleta secundum
slatim subjungitur : His audilis, contpuhctisunt cor-- Hebroeos codices non concurrit. Ergo ideo plenitu-
de.Qui enimreceperuntsermonemejus, baplizalisunt;; dinem temporis jam venisse dieebat, quia niyslerium
el apposilmsunt itla die animw circiter tria millia. Ett temporum revelatum sibi agnoverat. Sic enim ad
eranl perseveranlesindoctrina apostolorum.(Ibid.t41,, C Ephesios dicit. Noium, inquit, fecit nobis Deus Paler
42). Ecce nec pracdicatioPetri obnoxia fuit annorum n sacramentum voluntatis suw secundum bonum
placi-
supputationibus, nec ipsa quoque tot millium >-
Judeeo- lum ejus, quod proposuii in eo, in dispcm<*tioneni
rum multiludo de hac supputatione a Petro qnidquam n plenitudinis temporum, restaurare omnia in Qiristo
explor^re tentavit, sed in prolalis tantum ab co te-i- (Ephes, i, 9, 10). Hoc qtiippe mysterium dispensatio
stimoniis credidit, et compuncto corde quievit. est pleniludinis temporum,,ut statutp tempore omnia
9. Hac etiam et simili regula Jacobus Hierosoly- complerentur. Ergoquando venjt pienitudo temporis,
mam, Thomas lndiam, MacedoniamMallha_usillu- (. misil Deus Filiuia suum; qui ante venire non potuit,
strat, caeteraqueomnismuHitudoappstolica Christuiu a iiisi mysterium temporis implerelur.. Cum ergo semel
Dei Filium simili doctrina in mundumvenisse, verbq q milii Christus natus, passus, et sepullus fuerit, et
praedicavit,et testificata est. Nec enim hi homines s resurrexerit, et ad Patrem victor ascenderit, non
proedicationisuae obvia annorum curricula ex He- ,_ necesse habeo veterum numerum, quia jam pro
bra-orum codicibuspercensere, quoe utique ad nati-i„ certo teneo mysterium revelauim, quod evidenter
vitatjs Christi causam nihil perlinent. Nempe neee agnoscitur inpleniliidine temporum. Hoc quippe ino-
ipsi quoque Judsei aljcubi leguntur de hac annorum n do plenitudinem temporis, quo Cliristum nasci opor-
diireptationc aut cum appstolisdeeectasse, aut dictiss " tuit, per mysteriuin sibi cevelalum Paulus agnovit,
apostolicisrestitisse, proesertim.cumeo tunc teinpo- ,_ nec tamen illis annorum numeris didicit. Unde et
re Judoeiipsiadliuc et patriam tenentes et regnum.ett Galatis volentibusad Judaismum transire, annuntians
necdum dispersi, tanto fulgerent instrumento doctri-. illis Christum, mordaciter scribit: Miror quod tqrn
nie, quanto ulique amplo et regni et honoris sui ad- cito transferemini ab eo qui vos vocavit in graiiam
liuc fungebantur honore. Si igitur lti nec lpgisperitiaj Christi, nisi sint aliqiti qtti vos conlurbant, et voiunt
rudes, et numerositate ipsa Scribaruin et principum(j subveriereEvangeliumChristi. Sed iicel nos, aut tm-
doclioresnihil sibitune de hac annorum disputatione e gclusde cceloevangelizetvolnsprwterquod evangeliza-
sttnt blanditi, qua fronte nunc ista objiciunt, qui, vitnus vobis, anathema sit (Gal. i, 6 scq.).
iii dispersionegenlium traditi, tanto sunt a legisperi- 11. Hic,inquam, vas electionis,et apostolusgentituu.
tia alieni, quanto eta solo proprio probantur exclusi ? in oranibus disputalionibus suis, quas cum Judaeis
10. TranseamusdeindeadPauIumipsum vaseleclio- '- habuit, sivc Graecis, nusquam repertus est his an-
nis apostolum, qui et ipse apprime in legc nulrilus,i, iibrum supputationibtis, aul, oppugiiansadhuc Evau-
etadpedesGamalielisedoctusiulUAct. xxn,3), ilato- gelium, usus, aul, jiraidicahs'Erangcltuni,dclcctalu*;
*
36. S. JULIANl EPISCOPI TOLETANI 568
sed testimonia tegis el prophetarum proponens, iu A. 15. Quidjam de Jacobo apostolo fratre Dominire-
patulo manifestam Judacorumconvincebat insaniam. feram ? qui rogalus a Jttdaeis,ul testimonium deJesu
Sic quippe de eo scriplum est: Saulus autem,magis eisdemexnetentibus perhiberet, docebat esseSalvato-
convatescebat,Judwis, qui habitant Damascia, afftr- rem. Et lamen siye qui vertuim ejus suscepcrunt,
tnans quoniam,hic est Christus (Act, ix, 22). Ecce sive qui ab illo invidia intercurrente discissi sunt,
Paulus affirmabat Christum venisse non completu,- nit tale ab eo requirunt, quad ad hanc supputalio-
dine annorum ex codicibus Hebracorum adhibila, nem annorum pertinere videatur, cum tamen ipso
sed tesiimaniorum evidentia ex divinis libris pro- veritatis testis exislens, et htinc eumdem DeiFilium
]ata. Nam juxta quod in Aclibus aposlolicis scribi- proedicans,Cl^ristum, glorioso marlyrio coronalur,
\m : Ingressus Paulus et Rarnabas in synagogamdie Qttodetiam et Jacobus frater Joannis apostoli hunc
$p;bbatorum,sederunt. Pcpt lettionemauten%legis et ipsum Dei Filium Judoeisproedxans Christum, nullis
prophetarum,miserunt principes synagogwad eos, di- annarum opinionibusproedicalionemsuam obnoxiam
cenles: Viri fratres, si quis eslin vobissernto exlwr- sentiens, longo tractu teslimoniorum divinorumdo-
tationis ad, plebem, dicite. Surgens autetn Paulus, et puit, pa omnia quoe praedixerat, in Dominonostro
ina,nu silentitttn inficens, ait: Viri Israelitw, el qui Jesu Ohrista fuisse campleta, Postremo Joannes, opL-
iimetis Deum, audite : Deus plebis Israel elegit pa- *» B nabilis ille Christi discipultts, peclaris Dominicisua-
tres nostros, et pieben\ exaltavit, cum essentincolm vilate perfusus, in Epistola sua idipsum apertissime
in lerra JEgijpli, etc. (Act. XHI,14 seq.), ex eo tem- el dilucide commendans, dicit: Omnis spirilus qui
pore sequens usque ad tempus David,ex cujus semine confiteturChristum in carne venisse, ex Deo est; e*
natum Chrislum ostendit; deinde quae in Christo omnis spiritus qui solvii Jesitm, ex Deonon est. Nos
acta sunt per passipnem et resurre .tionem manife- ex Deo sumus. Qui novit Deum, audit nos; qui not\
stis teslimoniis explicavit. Nec tamen aliquid dehac ex Deo est, non audit nos, In hoc cognoscimusspiri-
annorum supputatione secunduni codices Hebroco- tttmveritalis, el spiritum erroris (I Joan. iv, 2, 3, 6).
rum elicuit. Quippe cui necessc non fuit ad compro- Item idipsum replicans et commendansdicit: Sci-
bandum sacramentum tantoe rei supputaiio annorum mtts qtiQjiiamFilius Dei venit, et carnevninduit nostri
a principio mundi, Sequitur et dicitur in Scriplura : causa, et passus est, ct resurrexit a morluis : assum-
SecundumconsuetudinemPaulus inlroivit adJudwts, psit nos, el dedjitnobissensum, ut cognoscamusverum
e! per tria sabbata dissexebateis de Scripturis, adape- Deum, el simus in vero Filio cjus Jesu Chrislo. Hic
tiens et insinuans, quia Chrislum oportuit pati, et verusestDeus,el vita wterna (IJoau. v,20), Ilicetiam
resurgere a martuis, et quia hic est Jesus C/iris/ws,_ adhticdicit: Hwc est vicloriaquw vicitmundum, fides
quem ego amunlio vobis (Act. xvn,^2, 3). Nunquid vestra^Quis est autem qui vicit mundum, nisi qui cre-
\n his omnibus disputationibus suis, cum quolidie a)itquia Jesus Filius Dei est (Ibid., 4, 5) ?
Judseis Scripturas aperjret, si aliquid ex hac anno- 14. Sic ergo definitionemfideiChrisiianoeaccipien-
ruin bpinione proedicationi suae contrar|um com- tes, debemus indubHanter et proelerila quae narran-
pcrisset, rion statim planum faceret illisquod latebat, tur in Eyangeliis credere, et futura sine hsesitatione
aut respueret quod debebat? sperare, Nec enim praesentibus,quse videntur, fides
12, Slephanus quoqtteprimus Christl martyr simi- est necessaria, quaeper sensus cbrporis approbantur
liter non supputatione temporum, sed testimoniorum indubia : sedillic fides adhiberi debel robusta, quae
allliienliacoritradicentes sibi Judacos frequentissime: non videat esse praesentia. Sic enim quique Christia-
convincebat. Sic enim scriplum est: Surrexerunt qui- nus Cbrislum Dei Filium et in praeteritis nakim de
dam de synagogaqum appellabalur Libertinorum, et' Virgineplena fide tenebit, et indubitanter emu ven-
Cyrenensium,et Alexandrinorum, el eorum qui erant' turtim ad judicium sperabit: credens et prseteritse
<iCilicia, et Asia, disputantescttm Stephano, et noni. ejus nativitati, qua pro nobis factus homo dignatus
poterant resisteresapienliw et Spirilui sancto, qui lo-• est nasci, et futurse ejus promissioni, qua regnum se
qttebatur ex eo, propter qwd redargueb.antur ab eo1.fj fidelibttsdaturum reprbmisit. Sic ergo unusquisque
ctitn omni fiducia h (Act. vi, 9, 10), Ecce redargu- et procterilis et futuris, quoe de Christo Dei Filio
los et convictosJudaeosper Stephanum legimus, nec' Evangeliciset Aposlolicislitleris dicta sunt, indubi-
tamen aliquid de hac annorumsupputatione in sui^s > tatam fidci s.cienliam preebens, mcrebitur futurum
disputationibus invenimus. Unde et Judoeisipsis noni obtinere ctim sanclisomnibus regnuni, quia non vio-
de hac opinipnc obsislentibus, sed td solita bbstina- lavlt fidei sanctsearcanum, Ex hac ergo fideomnes
tione dufantibus, diîl: Dura cervice, et incircum- vivimus, p.er hanc nos fidem coronandos fideliter
cisi corde el auribus, vos semper Spiritui saticlo re- speramus; juslus enim ex fide vivit. Et quomodoju-
sistitis, sicut et patres veslri (Acl. YU,15) sius ex fidevivil (Hab. n, 4), nisi non videndoquod
n Alii ediderunt: magis cpnvalescebat,et.confunde- ms. uno Steph. sicttt in Cantabr. Graec. St« TO
bal Jiidwos, qui habilabant Damasci,etc. Nos intac- Ei-7XE0'S5(l ujr' «OTOO
tiiv-ct>\>s f_.TKnutriis7rapp'»a.«f.
lam relinquimus leclionem quam invenimus in Bi- M» HvJUjJ.lV9l O.VKl}T0l'ij9«^£tVTlj ufofilltt..Et Bed^
bliolbeca Palrum. relract. in Act. monet ip Graecohabefi idem addita-
h Hoc additamentum, proptcrquod redargucbantur r mentum, quod etiam auctor cst Erasmus codicem
eb eo cum omni fiducia (inquil Petrus Sabbatier). ). Latinum veterem prsefcrre.
abest a Gr. hodierno ; sed Milliusnotal ita legl iui
m9 , DE COMPROBAT./ETATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LIB. III. 570
credit? hoocergo est justitia fidei, qua justificamiir, A dere ; scilicet, ut si in quibusdam rebus readenda
ut credamus in eum quem non videmus, et fide nobis ratio non occurrat, fides sola sufficiat, nec ibi
mundati eiiin in qticin nunc credimus postea vi- admittatur ratiocinationis objectio, ubi commendalur
deamus. Et certe olimjamnatus, et mortuus, et a fidei altitudo, Postponcnda enim est omnis humanse
mortuis resuscilatus est Christus, quem tamen nos disputatiouis industria, ubi fides sufiicietsola.
corporaliter, sicut neque nascentem, neque morien- 15. Ecce, ut caetera taceam, duo de Christo Dei
lem vidimus, ita nec resurgentem aspexjmus ; et ta- Filio admiranda miracula ponam : nativitatem ejus
men indubilata fide haecde illo veraciter et credimus sine patre de virgine matre, et ingessumejus ad di-
et fatemur, Et hoec justitia fidei, qua juslificamur scipulos januis ctausis post resurrectionem. Quoe
atque mundamur, cum ea quaaoculis non vidimus duo, si ratione comprehenduntur, admiranda non
cordis oculocontuemur et credimus. Equidem datum erunt, nec fides habebit meritum, cui humana ratio
es.t apostolis ista videre, et ipsum Verbum incarna- proebet experimentum (Greg. Magn., homil. 26 in
tum in carne aspicere. No$ aufem credere jussit Evang., n. I), Etenim, ut beatus Hilarius ait (Lib.
quod illis videre concessit. Fides ergo, ul dictum est, VHide Trin., n. 10) : «habet non tain veniam quam
earum rerum est quae non videntur, et tamen sine praemium ignorare quod credas, quia maximum
dubitatione credunlqr, jd est, si absque hoesilatioiieB fideistipendium est sperare quod uescias. > Ergo in-
credas quae in proesentividere non valeas. Chrislus nitendum est fidei, amplectenda est fidcs, quse etiam
ergo jain primum suo tempore venit in mundum, ut percepta ratione, spe etcharitate perficitur. Sufficiat
salvaret mundum, et iterum suo tempore veniet, ut rogo omni Christiano credcre quod sensu non valet
iudicet mundum, Illa igitur quaedeipso facta legttn- attingere. Cui datura est, et sublimiter inlelligere, et
tur solum credeuda sunt; quoeautem futura promit- fortiter credere, Deo gralias agat, Cui non datum est
tunlur, et credenda et speranda sunt, Qui ergo eum intelligere, credat ul inlelligat, ut cum credens iniel^
pro salvatione mundi dudum veraciler credit, ve- texerit quod audivit, intelligensperfrualur quod cre-
nienle illo ad judicium non peribit, Si quis ergo de didit, Sicquc fiet, ut et credulitas intellectum ape-
hac fldedubital, quid ttltra sperat, nisi octerna sup- riat, et intellectus fide nutritus perveniat ad coro-
(rlicia? Agendum ergo nobis est, ut in quibusdani nam.
caiisis fidei etiam non percepta ralione sufficjatcre-
LIBER TERTIUS.
INCIPIUNT» TITULI EJUSDEMIN LIBRUMTERTIUM.

Ul facillime tectori pro vindicatione.setatis sextoei ratio respondendi occurrat, hcec primum capitula
stutUosealtendat.
I. Quodsetalesmundi non in annis,sed fn generalio-G VI. De exemplisScripturarumquibusinstruimurquod
ni\jusagooscatnur. . setatessaeculiuoniti amiissecliu generationibustiebeaiit
II. Quotfsive,iu Hebrxis, sive in Septuagiata inter- computari,eoquotl Miiuliaeusgetieratioues Cliristiregias,
prelum codicihusper stngulas satatesnoiiaequalisn umerus Lucas aulem sacerdolalis geueris quasdamliueas exse-
u l s etas
reperialur aimurum, qua.i unaquseque id babeat, qualur.
au tioii. VII. Quaesit ralio, ul Cliristusin sexla atate saeculi
III. Quodinslar sex dietttm et sexta a.tasbominum, nascerelur,eo quodsivepluressive paucioresanni esse
el sex setaiessaeculicomproLieatur. videautur,uiliilnnpediatad plenitudinemgeneraiioiiuiii.
IV.DisliHC.io quiuquesctatuniin generationibusdispo- VIII. De suppuiatioueaunorumutioruiiK|uecodicuui,
Siw,el per quatitas unaqusequea3las generationes Uis- eoqtiid brevilas anuorutn secuadum Hebrajosobjecta
currat. uilnl obsitad coinprobaudam astatemsa^culisextam.
ab
V. yusesit ratio, ulduaeilla. oetales Adamusque ad • iX. De Epiphauio,Augusliuo,atque Hieronymoqujdde
Abiahaindeuis,geueraliouibus iucludantur,reliquie aulem anttis senseriut, vel quauicui Traii.lalionempraeiuleriiit.
tres usque aii Curisluiuiu qualerdeuis generatiouibus X. RenolaUoauuoruinper stngulasquasqueastates se-
disuoguaulur. CUudum Sepluagiolaiuierpre.tes.
1. Calumniatoribus fidei Christianoetertio adhuc noscuntur, sed anni ipsi distinclis geneiationum aela-
operis libello respondens, qui assumplis annis a prin- libus colligunlur,
cipio mundi secundum codices Hebrscorumquinlam % Quia yero nequaquam singulse quaeque aetales
socculiaetateininsaua lemeritale causantur, hoc pri- sequali annorum numero lermiiianlur, alibi enini
iuum omne genus Chrislianorum admoneo, ul quo- j. major, alibi minor, et per siugulas dispar in annis
lies quisquis Chrislianorum a quolibet Judocosecuu- nunierus reperitur ; quis ergo quanlusque annorum
dumcodicesHebrteorumassumptis annis xtates ipsas numerus habeatur melius intra ipsas oetales, prout
compulare audierit, non illi cor suum iuflectat, ,ut cuique placuerit, supputandus.excipitur. Non enim
secuudum numeriun eorumdem annorum easdcm sccundum Evangelium enumeratis annis, sed suppu-
ietates supputandasaccipiat; sed secundum praefini- tatis generalionibus perveuitur ad Christum. Ergo
tum numeruin generationum eas deterniinatas agno- setates ipsse saeculi non in annis, sed in generaiioni-
Scat. Non enim octates ipsx amiorum numero proc- bus colligendac sunt. Nequaquamisilur proepostero
> Hos tilutos, a collccloribus Bibliothccic Patrum ouiissos.cdimus nos ei Menrado Molthero.
Lr-fc S. JULIANl EPISCOPl TOLETANI
ordine esl agendum, ut in annis octates, sed in seta- A fuit coufusio illa linguaruiu. Quod eliam el in%o_)_»_
tibus anni agnoscantur. Jam ergo dicam, et ralio- quentibus aclatibus similiter de mane.islo et vesper»
ncs sex setalum apcriam. studiosus lector, si qusesierit, renovatum reperiet.
3. In sex quippe diebus fecit Detis ccelum ct ter- 6, Jam nunc accipe rationein quare sit. factum ut.
ram, et omnem a se formatam distinctis diebus con- hae duoe selates deiiis..generatipnibus terminentur.
didit creaturam, unumquemque dicm luce initians, Et certe oetas homi.nis prima infantia est, secunda
vespere consumens, dicenle Scriptura : Factutn est_ pueriiia. Qux duacaetales, exceplis quinque sensi-
vespere et mane dies unus, tt Secundum bos igilur bus corppris, in quibus naluralis sensus aut mo-
sex dierum numeros. afque rationes sc* quoque ttts est, nibUevidenter aut cognitione discreta allin-
Setates in unoquoque homine praenos.cuntiir,inquibus git, aut actionis opere perficil. Nam et actip teme-
vila ipsa perficitur, id est, infantia, puerilia, ado- raria est sine cognitione, et sine. actione ignava
Icscentia, juventus, gravjlas, senectus. Fac ergo lo- cogniiio. Et ideo prima viia hominis, cui pulla admi-
tos homines quicunque ab Adam usque inprseseji- nislratip recte credilur, quinque sensibus corporis
tem diem fuerunt, (|tiasi unum homiuem esse, cl in dedila est, qui sunt visus, auditus, olfactus, guslus,
persona unius honiinis totius sscculi tibi figurara tactus, Et idep propter soLosquinque corporis seu-
appone, et per quanlas setates sseculum islud quasi B 1 sus, quibus setas talium vigere probatur, geminatur
unus homo transierit, vel in qua aetate modo con- idem quinarius numerus propter ulrumqne sexum :
sistit, ratione facillima pervidebis. quia iidem quinquc corporis sensus, sicut inesse
4. Ab Adam cnim usque ad diluvium oetas prima masculis , ita et in feminis comprobanlur. Ideo
porrigitttr, quoe denis generationibus terminatur. duoe istoc petales denario generalionum numero
Secunda post diluvittm usque ad Abraham similiter finiuntur,
per decem generationes evolvilur. Tertia deiude'. 7. Tres inde setates saeculi, qux in Evangelio
oclassoeculiusque ad David qualuordecim generatio- computantur, bis septeno generationum numero
nibus protelatur; Quarla pojst hoec siinililer denis ett distinguuntur. Ab Abrabam enim usque ad David
quaternis generationibus a David usque ad transmi- geueratipnes quaiuordecim. £t a David usque ad
gralionem Babylonis producilur. Quinta dehinc octasi trausuiigrationem Babylonis generationcs quatuprde-
sacculi sequitur a transnvgralione Babyloniae usquei cim. Et a transmigratione Babylonis usque ad Chri-
ad Christum : qux el ipsa similiter denis ct qua- stura, generationes qualuordecim.
lernis generationum articulis icrminaiur. Jam deinde 8. Jam ergo videndum est ctir isloe tres oetates
sexta oetassoeculi sequitur, in qtta Chrislus Dei Fi- socculi bis septeno generationum dignoscantur nu-
lius ex Maria virgine nascitur. Quoe oetas quot an- ** * itiero terminari. Equidem
jam superius diximus
nis, quoique generalionibus prolrahatur, a nullo ho- duas illas octates ab Adam usque ad Abrabam ,
niinum comprehenditur. quasi infantiam atquc pueriliam, solis «minque cor--
5. Cur autem duoc oetates ilhe ante Abraham per poris sensibus deditas exstitisse, pro eaquod non
denos generationum numeros currant, ct tres istoa potest in his duabus aelatibus aliquid sublime aul co-r
in Evangelio denis et qualernis generalionum lincis gnilione percipi, aut aclione fprmari, Solis ergo,
serviant, ratio mopstrabit adhibita. Ab Adam usquc sicut dictum est, quinque sensibus eorporis vigent.
ad diluvium decem generationes excurrunt, quoeoetas Iufanlia jam deinde et pueritia explicita, succedente
prima in infaniiam deputalur. Et ut noveritis evi- adolescentia, accedil homini et coguitio discreta, et
denter pracdictaruni gencralionura decem vocabula, actio necessaria. Quse duo si quinque iliis corporis
atlendite hic ea per ordinem supputata. Adam enim scnsibus addanlur, septem fiunl. Item septem si pro-
#enuit Seth, Selh genuil Enos, Enos genuit Cainam, pter ulrumque sexum ilcrum duplicentur, quia sicut
Cainam genuit Malahel, Malabcl genuil Jared, Ja- in viris, ila in feminis accipiunlur, quatuordecim
red genuit Enocb, Enoch genuit Matliusalem, Mathu- s.ubuno pfiictuntur. Et haecest ratio ut duseillseoeta-
salem gcnuit Lamecli, Lamecli Noe, Haec,inquam, ij. tcs denis generalionum numeris currant; trcs islae
prima aetas cum mane suo et vespere supputatur : bis seplem gencrationum arliculis serviant. Quinque
quia sicut unusquisque dies a luce incipit, el in sane eetates soeculidiximus, quas non in annis, sed
vesperum finit, sic actas haec ab Adam ccepit, cl proi in gencratioiiibus agnoscamus.
vespera diluvium habuit. Secunda igitur setas a di- 9. Ut ergo agnoscalis oetates ipsas soeculi non
luvio usque ad Abraham dcnis similiter lineis gene- annorum supputalione debere addisci, sed genera-
ralionuin porrigitur; Sem enira genuit Arfaxat, Ar- tionum determinalione oporlere intelligi, sanctum
faxat genuit Cainara , Cainam genuit Salc, Salei nobis Evangelium satisfacit. Tres quippe aetalcs,
gcnuit Ebcr, Eber geuult Faleg, Falcg genuit Beu, quas ab Abraham usqtic ad Christum in ordine po-
Ileu genuit Saruc, Saruc genuit Nachor, Nachor nit, certis et determinalis generationum lineis di-
genuit Thare, Tliare gertuit Abraham, a quo aelasi rimil. Nec enim, ut tres illos setatum articulos der
sa;culi incipit lertia. Ila:c, inquam , oetas habuil, monstraret, aliquid de annorum ntinieris posuit,
uianesuum ptist diluvii excessum, cujus vesperai cum tamen tres illas actates denis el quaternis gc-
a Simillima his omnihus intcrprctalionilius de sex a nttm. 33 ttsque tttl iv2, ct cttp, ttlt. lib. xxn dc Ct-
uclai.bushabel Auaust. lib. i dcGcn. contra Manich., ritatc Dci.
573 OE COMPROBAT.^TATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LIB. III. 674
ncralionibus explicaverit. Sic enim in MattiioeiEvan- Af_ liam Domiiius loquitur. Quarta, inquit, generalione
geiio legittir : Omnesgeneralionesab Abraham usque filii Israel de terra .Egijpli revertentur (Gen. xv, 16) :
ad David, generatienes quatttordecim. Et a David quod non in annis, sed in generalionibus videtur tunc
usque ad transmigraiionem Rabylonis , generationes fuisse implptum. Eleuim si replices gencalogiam
quatuordecini.Et a transmigralioneRabytonis, usque Levi, quarta generatione filios Israel de terra Mgyr
ad Christum, generaliones quatnordecim (Matth. i, pti egressos esse reperies. Levi genuit Cahat, Ca-
17). Quod forlasse nequaquam Evangelista in distin- Uat genuit Amram, Amiam genuit Aaron, Aaron ge-
guendis oelatibus observaret, scilicet, ut non eas nuitEleazar, Eleazar genuit Phinees. Cahat autem
annorum mimeris, sed generationibus proderet, si cum patre suo Levi ingressus est .Egyptum. Rur-
npn hoc ipsuin etiam observatum in lege veteri pro sum I^leazar cum patre suo Aaron egressus est
dislinguendisa.tatibus praevidisset.Juxta hunc enim .Egyptum. A Cahat usque ad Eleazar computanlur
modura diias illas aetales, unam ante diluvium, se- generationes quatuor.
cundanf post diluvium invenimus in libro Genesis 11. Sic ergo futura et plena a, Deo liberatio ser-
terminatas. Enumeralis enim illic generalionibus ab vitutis Israelitici populi non in annis, sed in gene-
Adam usque ad Noe, anlequam ingrederetur arcam, ralionibus proedicta est adimpleri. Hoc quippe modo
*
B
quse decetn utique generationes crant, sic dicit Scri- et Cain peccalum septena geiieralionumvindicalione
ptura : Hm generationesNoe (Gen. vi, 9). Similiter expiandmnproedicitur. In septima enim generatione
post diluvium secundse oetatis generationum seriem Cain peccatum est dissolutum, quia et in seplima
pandens, sic eadem Scriptura commemorat, dicens : generatione a Lamech, qui seplimus ab Adam est,
IIwgenerationesSem (Gen.xi, 10); enumerans easdem Cain ipse occiditur. Jam deinde et peccalum ipsius
generationes a Sem filio usque ad Abraham, numero Latiiech.qui eum occidisse praecribitur, in septua-
decem. Tertiam quoque octatemsoeculisequens simi- gesiina seplima differlur generatione purgandum,
liler agit, a qua Matthocusincipiens Evangelista, di- juxta quod de eo scriptum est : Septuplum ullio da-
gcstis generalionum articulls, tres soeculi setates biiur de Cain, de Lamech vero septuagies septies
explicuit, duas illas retroactas setales necessario (Gen. iv, 24). Ab Adam enim usque ad Christum
proetcrmittens, quoe quasi infantia el pueritia gi- generationesseptuaginta scptem per ordinem colli-
gnendis filiis aploenon cssent. Quis enim usitata gunttir, sicut in Lticae Evangelio legkur (Luc. m,
lege naturoe ante 13 oetatis suoe annum polest gi- 25 seq.). Ab ipso cnim Christo illic incipitur, et
gnere filios? Et ideo Evangelista nitens secundui» usque ad Adam, vel Deum, a quo ipse Adain creatus
carnem generationem Domini explicare (Matl-h.i, „ est, pcrvenitur. Et ideo Lamech peccatum, quasi
i, 2), ab Abraham quasi ab adolescentia narratior totitts niundi in sepluagcsima septima generaliono,
ncm suam coepit extendere, ex qua aetate potest Cliristi videlicet adventu, est purgatum. Unde et ipse
homo filios gencrare propter semen Abrahoe,in quo Dominus htijus sacratlssimi septuagesimi seplimi
benedicendaeomnes genles fuerant rcpromissx (Gen. numeri in Evangelio sacramentum commendans,
XII, 3). remittenda esse peccata docet, non solum seplies,
etiam septuagies septies (Matlh. xviu, 22).
IQj Sic ergo reddita ratio docet, et oclates soeculi sed
lion in annis, sed in gcneralionibus quocrere, pro eo 12. Nec enim septuaginta seplem istae generatio-
quia cujiislibet octatis distinclione non invenimus in nuin lineoe, quas secundum Lticam ab Adam usque
Scripturis , Hi sunt anni generalionum, sed, Istm ad Christum hislorialis ordo commendat, aliquid
sunt generationes. Sicut diclum est, prima soeculi geiieralionibus illis quoe a Matthaeoeommeinoran-
setate finita : Hm generaliones Noe; vel cum octas tur (Matth. i, 1 seq.), in quocunque proejudicant.
secunda a Sem usque ad Abrahain memoratur, ubi Alias etitni generalionum lineas Lucas exsequilur,
siraililer scribitur : Umsunt generationes Sem, 'cum alias Mallhocus rimaltir. Lucas enim sacerdotalis
tamen neque in prima, neque in secunda oetate s;e- gcneris prosapiam sequens, et a Christo Filio Dei in-
culi sit scriptum, Hi sunt anni generationum, sed, j) fl cipiens, ttsque ad Adam, et ipsum Deum, a quo for-
Hm sunt generationes. Volens efgo Scriplura osten- matus cst, septiiaginta septcm lineas generalionnm
dere selates soeculinon in anuorum debere opinione explicuit. Matlhocusautcm regite stirpis generatio-
constitui, sed librata generationum numerositate ri- num exsecutus est nuirieros, in qnibtis per quater-
mari, pnesertim cum in multis Scripturarum locis, nos et denos generationum articulos trcs mundi oeta-
ubi per generationes certus ordo temporum dirigi- tes expressit. JEtates ergo soeculi,quas pfoediximus
tur, anni penitus taceantur, nec tamen ex hoc tem- quinque usque ad Christura fuisse, non secundnm
pora ipsa sseculi in quocunque fruslrantur. Ergo Lucam, qtti sacerdotale genus exsequilur, sedjuxta
non satis est attendere summam annorum, ubi per Matthocum,qtti regias generaliones digcrit, compu-
generationes etticientia comprobatur sctatum. Hoc tandae sunt. Etenim Chrisii Filii Dei carnem sic ex
enim more sanctarum Scripturarum quoedamvide- utroque genere credimus propagatam, ut et regio
IUUSlege a Deo promissa, quae non in annis, sed in semine floreat, et sacerdotali propagine sit gloriosa.
proefinitisgenerationibus praedicuntur implenda. Nec Jtixta semen ergo regium,quod Matthoeusexsequitur,
eiiim hominis cujusqueprophetantis sermone pracdi- adjeclis illis duabus sefalibus, id est, quocab Adam
citur, sed ipsitts Dei voce signatur, quod ad Abra- usque ad Abraham dcnis gencrationibus ctinuiii,
575 S. JLLIANI EP.SCOPl TOLETANI 576
«luinque oetales soeculjcomputaiidoc sunt. Sic ergoo A j stum supputare serie generationum agnosciuius.
aimorum supputatio attendenda, sed geiierationum n 13. Jain ergo si placet, et de ipsis annis « aprin.
cunctis rimanda est linea. cipio mundi colleclis, quos non aliter nisi per de-
13. Qnando ergo falsitas Judocor.um, o studiosis- currenlcs generationcs colligilis, satagile cl indo
siine Christiane ! per annos ex codicibus suis liba- i_ adliuc aliquid si potestis. Et siquidcm jam supra
tos, aetates saBculicoram te noluerit definire, utit p.robatumsit, nil officere, nec contrarium esse an-
quasi per millctios aetates ipsas mundi delerminatas is riorum illam brevitatem ex codipibus Hebrxorum
videatur ostendere ; non illic.traharis in spiritu er- libatam, quomiuus ostendalur aclas soeculisexta,
roris, sed reverlere ad spirilum veritatis, ul secun- tamen sine praejudicio quaeslipnis hujus, si, verb.
dum Evangelium et exempla Scripturarum, quoesu- i- gratia, lioc solum vultis scire de annorum summa,
perius posita sunt pro dignoscentia harum seta- id est, ab origine mundi usque ad Christum quot
tttm, oinnem illam aimorum suppulationem s.e- ;- anui transierunt, necnon et quibus ob hoc codici-
cundum codices Hobroeos despicias, et has solum n bus oporteat credi, id est, utrum codicibusHebraeo-
cnumerationes geiierationuin intcndas, quas abb ruin, an secundum Septuaginta translalorum, vivi,
Adam audisti usquc ad Christum djsliiiclis lineis leivv cordis luq jam apponite sensum. « Etenim b si.
minatas, I quocramus annos a prUicipio mundi usque ad nati-
B
1.. Jam nunc quoe sit ralio ut hac sexta aelate e vilalem Christi sccunduin codices Septuaginta trans-
cum nasci oporterct, studiose leclor, addisce. Scili- latorum, subsequentibus cliam quiliusdam histo-
cel, ut qui sexlo die feceral liomiiiem sexta etiam n riis gcntium, reperiuntur ab Adam usque ad Chri-
aetatc saeculiveniret ad lminani generis reparatio-i- stum anni 5200. Et quidquid aliud superest secun-
nem. Hinc ergo jam sccuri de hac aiinorum quse- :- dum quosdam hisloricos, qui annorum mundi scriem
stione omnes appstoli et aposlolici viri, eo quod ha- conscripserunt. i. Secundum codices autem vestros
rum setaltim summa non in annis, sed in generalio- niullo minus anni inveniuntur : in tantum, ut in
nibus sit locala, non curarunt quid in Hebrocorum n solis duabus generationibus ante diluvium, ct post,
codicibus annorum traheretur in summam, dum- quoe usque ad Abraham per ordinem currunt, in
modo palesceret gencrationum series plena. Quid j quas hasc ipsa annorum diversitas iuler utrosque
enim interesl, quanlis unusquisque illorum anniss codices vix mille quingenli quadraginla annL, el pa-
advixerit, dummodo generationum numeros pleniuss rum supra aliquid, colliganlur. In Hla enim piinia
scit ? Si enim aliquid nuuieri de generationibus.sub- octate invcniunlur ab Adam u^squead diluvium anni
trahalur, confusio ulique oclatum agnoscitur. Att „, 1656. Et a diluvio usque ad Abraliam repeiiunlur
ubi plcnus ntimerus generationum consistit, quidi anni 292. Secundum codices aulem Scptuaginta
opus cst de annis saeculi satagi, quando omnis sum- inlerpretum reperiunlur ab Adam usque ad diluviura,
ma octatum certis et procfinitis generaiionum nu- anni 2242. Et a diluvio usque ad Abrahani, anni
nieris currit? Tu, Judoee, ut annos invenias per gene- 1072, qui in duabus istis actatibus computali sunt
rationes, hoc ipsura addiscis : nec cnim quot anni a sub uno anni 331i. Quibus si addanlur anni illl,
principio mundi fuerint, scire ulto moda poleris,i, id est, a"tqrtia oelate usque ad ChrisUim quinque
nisi hoc prius p.r singulas generationes inveneris,;, millium annorum, et supra quod remancl, summa
Si igitur generationum ordo fiustralur, quae veritass complebilur. Ecce minor nmnerus reperilur anno-
remanebit annorqm? Anni enim per generationess rum in codicibus Hebracorum quam in codicibus.
nullo modo cognoscuntur. Quid crgo? Nunquid tj Septuaginta interpretum : in tanlura, ut etiam prse-
potcst ita geiieratioiijbus agi, scilicet, ut non queant,t sentem usque diem necduni adhuc quiuque niillia
sine annis intelligi ? Generatio enim el in paucis,i annorum videantur cxpleta, qui tamen et ipsi ni-
el in multis annis potest addisci. Amii vero sine ge- liil tenqiori nati\itatis Christi praejudicant, quod
nerationibus nulli poterunt reperiri. Cedo igitur, sub lanta evidentia generalionum ordo commendat.
quod unaquseque generatio bis denis tantum anniss £r. 16. Et quia astruximus et de ipsis annis quid
advixerit : nunquid aliquid annorum isle numeruss utrique codices habent, nunc restat ut considere-
me impedit, quandp mibi gencraiionum series sa- nius quibus codicibus major debeatur auctorilas,
tisfacit? Ergp hoc tcnendum, hoc etiam tota fide e IJicjam dicat unusquisque quod senlit. Nunquid
servandum est, ut pro hae dignoscentia sextae sctatiss brevitas ista annorum ex codicibus Hebroeisostensa,
el Dominicseincarnationis disttibutos singulis oetali- _ contemptis annis pluribus, qui in editione Septua-
bus generationum ordines observemus, in quibqss ginla interpretura conlinentur, proeferendaullo moda
non solum nullus error, sed magnae veritalis cstt judicaliitur, qui prophctandi polius munere, quam
revelata ostensin, et quibus in tanlum tuli abb transfercndi officio, divinas Scripturas, revelante
crrore erimus , in quantum oHm iiatum Chi'i- !- sibi Domino, Iransluterunt, apud quos etiam hoec
n Gravcm sane et nodis'inextricabilibus implioa- consuli Thomas Malvenda in opere de Anlichristo,

lam conlroversiam de numero annorum a principio o lib. i, a cap. 13 usque ad 16.
niundi ad Usquc Christum nalum, qtiam hinc inci- i- b Hoecideo verba nolamus, quoniam ea allcgave-
pit explicare Julianus, plerique sacri inlerprelcss ril Isidorus Pacensis in line sui Chronic, tom. VKI
edisserunt, sed prse omnibus nobis vidclur digiiuss Hisp. Sacrx, pag,325, edil. secund.
577 DE 'COMPROB.VT. ATATIS SEXT.E LIBRI TRES. — LIB. IIL 578
supputatio reperitur annorum? Ergo illa "nobiset A . hominum auctorilati, ab Eleazaro tunc pontifice ad
sola pro his annis est observanda auctorilas Seplua- hoc tantum opus electorum, neminemjudicant proe»
ginta interpretum, quoemerito omnibtiscditionibus ferendum : quia etsi non in eis unus apparuisset
et translationibus anleferlur, quam etiam usque Spiritus sine dubitatione divinus, sed inler se ver-
omnes doctores ecclesiastici tenuerunt, et in iiac ba interpretalionis suac Sepluaginla docti more ho-
*proecipueannorum supputalione secuti sunt. minum coutulissenl, ut quod placuisset, omnibus
17. De quorum etiam venerabilium Septuagitita hoc maneret, nullus eis interpres debuit anteponi. »
'interpretum laude atque proepollenti auctoritalis Hxc siquidem de laude Septuaginia interpi-etum,
fastigie quid unusquisque doctorum senserit, brevi- satis dicla sufficianti
ter adnotabo".Epiphaiiiusenim ille Cypri Salamime 19. Coelerum de hac annorum diversilate quid
magnx gravitalis antistes sic de laude Sepluaginta inter Hebroeos et nostros codiccs distct, itlem D.
interpretum refert rh opusculis suis. Dicit enim Augustinusin praedictoopere eamdem ventilat quac-
(Tract. de Mensttris, 'et Ponderib. pag, 566, edit. slionem, dicPns (Lib. xv, cap. 10): «Inter Hcbroeos
Dasilew liifiO): « Admirafl ld oportet, nec audeat et rtostroscodices c de ipso numero annorum non-
quis reprehensionedignum ducere, sed potius laudef, nulla videlur esse distantia, quod ignofo qua ralione
quod ex Dei consilio ac voluntate sit faclum ut Se-, B' sit faclum; Non tamen tanta est, ut illos homines
ptuaginta duo venerabilcsconvenerint in insula Fari, tam Iongaevos fuisse dissentiat. Nam ipse homo
quae Anagoge, id est, superior terra nominatur. i primtts Adam* antequam gigneret filium qui est
De quorum etiam Iaudc idem vir adhuc post aliqua appellatus Sethj ducentos triginta vixisse annos re-
prosequitur (Ibid:, pag. 567): « Non sunl inventi; peritur in codicibus nostris, in Hebroeisautem cen»
inquit, dissoni, sed Deimirabile opus apparuit agno*- tttm triginta perhibeturi Sed postquam eum genuii,
scendum, quia idem viri donum Spiritus sancti per- septingentos vixisse legitur in noslriSj octingentos
ceperant, cujus Spirilus soliuserat tam consonantis- vero in illis, alqtie in utrisque universitalis summa
simos facere ipsos inlerpretes: ila ul ubicunque concordat. Ac deinde per consequentcs generalio-
pro manifestatione sermo eral addendus, omnes nes ay.tequam gignatur qui gigni commemofatur,
simul adjicerent, et ubicunque pro minus ornata re- minus vixisse apud Hebrxos pater ejus invenitur
pclitione demcndum, universisimuladimerent. > Ubi ceuium annis ; sed postquam est genitus, idem ipsi
etiam post alia subjungit: « Ubicunque ab eisdem centum minus quam in Hebroeisinveniuntur in no-
translatoribus aliquid est adjectum, congrue appo- stris. Alque ita iiumeri universitas consonal, et hic
suefe sermones ad intelligentiam et juvamen genet inde. ln sexta atttem generatione nusquam ulri-
tium, quaeerant ad fidemDei vocandoe,et ex divi- ^* que codices discrepant. In septima vero, ubi ille
nis Veleris ac NoviTeslamenti monitis hoereditalem qui nalus est Enoch; non mortttuSj sedj quod pla-
perceplurae vitoeperpetuac* » Hsecsiquidem sanctus cuerit, trr.nslatus esse narratur, eadeni dissonantia
Epiphanius refert. est quoe in superioribus quinque de cenlum annis,
18. Cseterumet beatus Augustinus quiddelaude anlequam gigneret eum, quibus cPmmemoratusest,
taliuin referat, jam audite. In libro enim xv Civitaiis filium, atque ita in summa similis consonaniia.
Dei (cap. 23, num. 3) sic dicit: « Merito creduntur Vixit enim annos anieqiiain transferrefur, secundum
Septuagintainterpreles accepisse propheticum spiri- utrosque codices, trecentos sexaginta quinque.
tum, ut si quid cjus auctoritate mutarent, atque ali- Octava generatio habel quidem nomiullam diversi-
ter quam erat quod interpretabanlur dicerent; tatem, sed minorem ac dissimilem coeteris. Malhu-
«equehoc divinitus dictum esse dubitaretur. i De salem quippe, quem genuit Enoch, antequam gi-
quibus etiam idem vir adhuc in tvin libro ejusdem gneret euni qtti in ipso ordine seqiiitur, secundum
operis (cup. 43, num. 1) replicat, dicens : « Cum Hebrseos, non centum mintts, sed viginti amplius
fuerint el alii interpretes, qui ex HebracaIingua in vixit annos. Qui rursus in nostris posteaquam eum
Groecamsacra illa eloquia transtulerunt, hanc ta- genuit reperiuntur addili, et in ulrisque sibi sum-
men quoeSeptuaginla est, quam ut sola sil recipit ma universi numeri occurrit. In sola nona genera-
Ecclesiab, eaque utuntur Groeci populi Cbrisliani, tione, id est in annis Lamech filii Malhusatse,patris
quorum plerique ulftim alia aliqua sit, ignorant, aulem Noe, summa univcrsilatis discrepai, sed non
Ex hac Septuaginta inlerpretatione etiam in Lali- plurimum. Viginti enim et quatuor annos plus
nam linguam interpretatum est quod EcclesiaeLa- vixisse in Hebroeis quam iii nosiri^ codicibus inve-
linae tenent. Ende (sequitur) EcclesiaeChristi tot nitur. Namqiie anlequam gigneret filium qui voca^
• Utris codicibus in numerandis patriarcharum strum in eadem fuisse sentenlia lum oira maxime'
annis adhserendum sit, Graccis LXX interpretum, in Ecclesia fiorebat editio Latina Seplu.tginta intcr-
an Hebraicis, qusestio esl inter eruditos valde agi- pretum. Vid. Nat. Alexand. Diss. «n in prim. mttn-
tata. Favet quidem major illorum pars Hebraicae di wtatem, tom. I Histor. Veteris Testitm.
supputationi. Verum sunt non pauci, nec contem- h Edit. tanquam sola esset, sic receperit Ecciesia.
nendi auctores, qui pro LXX interpretum chrono- c Nostros codices appellat, inquiunt Benedictini
logia acriter depugnant. Baronius, in Apvaratu ad ad hune locum, quibus ^cclesia tum utebatur Lati-
AnnalesEccles., Joannes Morinus,exercit. 7, Vossius, nis ex Gitcca interpretalione Septuaginta : codices
Panlus Pezronius, in Antiquitatetemporumreslituta, vero Ilebraeos, qui ex Hebraica scriptura er_Ht
aliique. Quare minus mirari oportet Julianum no- versi
b79 S. JUL.ANI EPI3C0PI TOLETANl 580
tiii cst Noe, sex minus habebal in Hebrxis qnam A cibusemendare ausus est nemo. Non enim est il!a
in nostris, postea vero quam eum genuit, triginta diversitas putata mendosilas; nec ego utlo modo
amplius in eisdem quam in nostris. Unde ex illis putandum exislimo. Sed ubi non est scriploris error*
delractis, restant viginti quatuor, ut dictum esl. » aliquid eos divino Spiritu, ubi sensus esset consen-
Ilucvisquc divus Augusliuus. tancus veritali, et proedicans veritatem, noii inler-
20. Quod quare sit factum, ut in prima, sccunda, pretaritium munere, sed prophetantium liberlate
lcrtia, quarla, quinla et seplima generalioue cen- atiter dicere vbluisse credendum est. Unde merilo
tum plus anni inveniantur sccundum codices Se- non solum Hebraeis, verumctiam ipsis, cum adhi-
ptuaginla, qui detfahuiitur in codicibusHebroeorum, bel testimonia de Scripturis, titi apostolica invenitur
quando unusquisquc de illis filium generassel, licet aucloritas. » Et hsec siquidcm dicens, quid eliam
supra hic doctor cur factum fueril ignorare se di- alioSde KaCannorttm varielate sensisse meminerit,
cat, lamcn quid sibi ex hoc in posterum videatur relatione opinabili intefponit. Sic enim dicil (Eod.
cnuntiat. Dicit eniro (Eod. lib., cap. 13) : « In tib., cap, 11): « Inijuiunt non esse CredibileSeptua-
his annis in quibus continuatur ipsius mendositatis ginta interpretes, qui uno simul tempore unoque
similitudo, ita ut anle genitum filium qui ordini sensu iiiterprelati sunt, errare potuisse, aul ubi
inseritur alicubi supersunt centiim anni, alibi de- B I nihil eorum intererat, voluissementiri; Judscosvero,
sunt, post genitttm autcm ubi deerant sttpersunt, dum nobis invideht, quod lex et prophetaead nos
ubi supcrerant desunt ut in summa cohvcniant, interpretandd transierunt, mulasse qusedamin co-
et hoc in prima, secunda, tertia, qnarta, quinta dicibus suis, ut noslris rainuerel.urauctoritas.
et septima generatione invenitur, videlur habere 23. Coeterumhic doclor cura in jam dicti opcris
quamdam, si dici potestj error ipse constanliam, libro decimo sexto (Cap. 10, n. 2) oelaiis secun-
vcc casum redolet, sed industriam.» Qtia de re post dai faceret menlionem, sic dicit : « Secundd igi-
ntodicum infert: « Nimirum cum vellcl persttadere lur anno post diluvium Scm, cum esset cehtum
qtii hoc fecit, ideo numerosissimos annos vixisse annoriim, genuit Arfaxat. Arfaxal autemj cum esset
anliquos, quos brevissimos nuncupabanlj et hoc de cenltim iriginta quinque annoriim, genuit Cainam.
niattiritate pubertalisj qua idonei filiis gignendis Qui, cumessctcenlum triginta anuorum, genuit Sala.
cotarentur ostendere, atque idco in illis centum Porro etiam ipse lotidem annorum eral, quando gc-
annis decem nostros insinuandos pularet incrcduks, nuit Heber. Cenlum vero et triginta quatuor agebat
ne homines tandiu vixissereeipere in fidemnollent, annos Heber, cum genuit Faleg, in cujus diebus i_i-
additlit centum, ubi gignendis filiis habilein non . visa est terra. Ipse autem Faleg vixit centum Jri-
iiivenit setatem; eosdcmque post genitos filios, ut ginta annorum, et genuit Ragau, qui centum tri-
congrueret summa, detraxil. Sic quippe voluit cre- ginta duorumannorum genuit Seruch. Et hic centum
dibiles facere idonearum generandoe prolis conve- triginla annorum genuit Nachor. El Nachor septua-
nientias setalumj ut tamen ntimero non fraudarct ginta novem annorum gcnuit Thare, qui septuagiuta
imiversasoetates vivcntium singulorum. i annorum genuit Abraham. Fiunt ilaqtte anni a dilu.
21. Hoec licet beatus hic doctor subtilis ingenii vio usque ad Abraham miile septuaginta duo secun-
acumen exlendens de tanlserei ambiguo dispularet, dum vulgatam editionem, lioc cst, interpretum Se-
non tamcn affirmando, sed exislimando, quid sibi pluaginta. In Hebrocisaulem codicibus longe pau-
viderelur exposuit: seilicet cum in remedium crc- ciores annos perhibent invcniri, de quibus rationem
dulitatis eorum hoc factum esse arbitratur, quibus aut nuliam aut difficillimamreddunt, »
nullo modo credibile esset tot annos homines illius 24. Hsec beatus Augustinus de aniiis brevibttg
sseculi vivere potuisse, nisi eos et in hoc matura Hebrxorum, unde nulla ratio redderctur, exposuil.
puberlas gignendorum liliorum credibilcs faceret, Qui tamen egregius doclor, si in brevitatem istam
id est, ut eliam si per brevissimosaimos illos hoc annorum ex Hebrxorum codicibusproditam aliquod
ipsum compulare voluissent, habilem semper in gi- jn periculum fidei, quod absit, inslare vidisset, aut
gneiidis filiis invenircnt oelatem, qui decem annosi eamdem brevitatem contrariam temporibus nalivi-
qualcs nuuc haberous, centum suos conabantur tatis Christi quolibet dcfendentc inspiceret, qua
astruerc. Quam tamen opinionemprocdictus doctor conjectatur ab adversariis fidei Christianaenccdum
ncc confirmans, nec reprobans, sic finaliler claudit; adhuc sextam sctatem saeculi advenisse, hic totum
(Ibid., circa finem). « Quoniodolibet, inquit, istud[ se ad respondendum conferret, hic etiam spiranli-
accipiatur, sive crcdatur ita facturn, sive non cre- bus ventis tota disputationis suoevela laxaret, ubi
dattvr, siveposlremo ita, sive non ita sit, recte fierii eum tale aliquid dicerc loci opportunitas exspectaret,
nullo modo dubilaverim. » el non superius dicerel : « De hac ipsa diversitale
22. Posl haec jam de inccrlis ad certa sine du- annorum, quare sil factum ignoro, > cum ignoran-
bio mentis oculum dirigens, ct de hac ipsa annortimi tiae hujus pocna sit error, in quo Dominicaenalivi-
divcrsitate finalem dispntationis suae sententiam pro- tatis contradicitur sacramento. Sed quia in hac ipsa
mens, sic scquitur dicens (Eod, lib., cap. 14, n. 2): annorum dislantia nihil vidit esse contrarium quo-
« Non vacat quod Sepluagiiita-ihterpretcs in pluri- minus sexla actas soeculiprobarelur, non fuit quare
mis qusc diversa diccrc videnlur, ex Hebra'is codi- aliquid quod sciendum sibi cssel ex bac varielate
581 DE CO.UPROBAT,.ETATIS SEXT.« LIBRI TRES. — LIB. 111. 582
aiinorum sequeretur pro oelatibusagnoscendis,quas A . genuit Malahel. Malahelannorum centum sexaginla
distinctas noverat geiier.uionibus prxfinilis. Ctim quinque genuit Jared. Jared annorura sexaginta
sive illi breviores anni secundum Hebroeos,siveisli duo genuil Enoch. Enoch annorum centum sexa-
mulliplices secundum codices nostros, patefacta, ut ginla quinque genuit Malhusalem. Mathusalem an-
dictum est, generationumserie, non cogant nos aliud norum centum sexaginta septem genuit Lamech.
intclligere, nisi sexlam octatem saeculiesse. » Lamech annorum cenlum ocloginta octo genuit Noe.
25. Jam vero quid ex hoc divus Hieronymus sen- Noe annorum quingentorum h factum cst diluvium.
tiat, intuendum est, qui omnesannos ab initio mundi SECUNDAyETAS.
tisque ad Christum in Chronicorum libro Eusebii, 28. Sem c anno secundo post diluvium genuit
qnem de Gi'oecoin Latinum vertit, non de Hebroeis, ArfaxaU Arfaxatannorum ceulum triginfa quinque
sed de Septuaginlainlerpretum codicibtisintelligere genuit Cainam. Cainam annorum cenlum triginta
voluit, id specialiter in proefatione sua proemitlens. genuit Sala. Sala annorum ccntum triginta gcnuit
Dicil enim: « Neque me fugit in Hebrais codicibus Heber. Heber annorum centum lrigiiita qualuor ge-
dissonantes set_tum annos inveniri pltis vel minus, nuit Faleg. Faleg annorum cenlum triginta genuit
prout interprelibus visura est Iectitari, sequendum- Ragau. Ragau annorum centum triginla duorwn
que illuc potius quod exemplariorum multiludo B ' genuit Seruch. Seruch annorum centuin trigit.Ua
idem traxit. > Et haecvir ipse beatocmemorioeHie- genuil Nachor. Nachor annorum sepluaginla novem
ronymus dixit, qui divinas Scripturas de Hebrseoin genuit Thare. Thare annorum septuaginta geui_U
Lalinum eloquium verliti Quis rogo jam nbn mani- Abraham. Haecsecunda aelas, quam per denas ge-
fesle videat illis prorsus de hac annorum supputa- neraliones diximus currere, unam minus habet se-
tione SepluagintainterpretibuScredere, qni multipli- cundum codices Hebroeos, quaehic ponitur, id estj
cem annorum seriem illam, prout dictum est, non illam quoe dicitur Cainam. Quam tamen genera.io-
inlerpretantium munere, sed prophetanlium liber- nem et Septuaginta interpretes memorant, et Evan-
tate proscripsisse credunttir ? gelium secundum Lucam confirmat. Hseautem dtue
26. Sufficiat ergo nunc usqtie probatum vobis aetates soeculi,id est, una ante diluvium, aliera post
fuisse, nuilam esse annorum summam quoctempo- diluvium, ideo nullam habent difficultatemin per-
ribus nalivitatis Christi videalur esse contraria. Si- ventionc annorum, quia directis geiierationumlineis
rniliter et quod sctates ssecuii non annorum suppu- currunt, sicut est unum ex altero propagatum.
tatio aequa, sed generationtim nunierositas dis- TERTIA /ETAS.
ttibuta distinguat; ac proinde quia et hoc probalum . 29; Tertia dehinc setas sceculi sequitur, in qua
cst vobis, qtiibus codicibus de ipsis annis fidem idco post commemoralioncm Abrahae, Isaac, Jacob,
adhiberi oporteat, ipsas quoque jam hine mundi et Joseph per Hebrocorumservilutem in .Egyplo, el
setates secundum Septuaginta interpretes cum annis tempora Judicum anni quoeruntur, quia in genera-
suis » supputatas accipite, et quam annorum sum- tiones illas quatuordecim, quoe per Matthoeumab
mam uiiaquseque octasinlra se videat concludere, Abraham usque ad David commemorantur, non ubi-
tandem aliquandoconfusisentite. Hoc tantym admo- que anni ipsi manifeste patescunt. Quod propterea
neo, ne cuiquam illud videatur esse contrarium, (ttcimus, ne contrariura aliquid videatu«-cuiquam,
(|tiodin tertia el quinta oetate soeculi non ipsarum quod alius illic generationum^ alius hic auctorum
geiierationum hic anni ponuntur, quoe secundum ordo servclur, ubi anni quoeruntur: cum illic evi-
Evangelium Mallhoeiposilae sunt: quandoquidem dens tantumdem ordo generationum texatur, qui
generaliones ipsas in eadem tertia et quinta setate pervenit usque ad Christum; hic autem sola anno-
sjcculi non sic cum suis annis dispositas, sicut in rum verilas describatur, quoe in aunis fidem collo-
prima et secunda oetatesoeculi*et annos pariter et cet temporum.
gencrationes inveninius aseriptas. 30. Abraham annorum centum genuil Isaac Isaac
PRIMA JETAS. I annorum sexaginta genuit Jacob. Jacob annorum
f.
27. Prsemissisquinque dicbus, in sextodie Adam nonaginta genuit Joseph. Joscph annos centum et
formalus est. Adam annorum ducentorum trjginta decem vixit. Hebroeorumservitus in /Egypto annis
genuit Seth. Selh annorum ducentorum quinque cOntura quadraginta quatuor. Mosesannis quadrj-
genuit Enos. Enos annorum centum nonaginla ge- ginta rexit populuin in eremo. Josue annls viginti
nuit Cainam. Cainamannorum cciilum septuaginla septem. Ottioniel annis quadraginta. Aoth ann»
a Pfoeoculis Julianumhabuisse Isidori Hispalen- anno sexccntesimo
facium cst diluvium. Nos verO
sis Chronica, et lib. v Etyin., ul sex octatumannos malemus Iegere : Nce unnorum quingentorumgenttit
computaret, minime dubitamus. An vero ea cogno- Sem. Noe anno sexcenlesimo faclum est dituviuin.
verit quse Chronica nuncupantur Mclliti edita ab Sed cum mss. codicibus destiluamur, suflicil hoee
Hend-eoFlorezio tom. VI Hisp. Sacrae, aliornm csto animadvertere.
jti'_7cium: nos certe ad pariem affirmanteni nimis c Hoec una ratio est quoenobis suadet Julianum
propeudimus. Ut ut sit, Julianus uirumque compi- legisse Mellitum;nam, ut iste, duntaxat posuil, Seni
lavit, et alia adjecit qusein eis desidcrantur. secundopost diltiviumgenttil,etc, cum Isitlorus
b lta ediderunt collectores BibliothecoePatruiu anno in Chronic scripserit: Sem anno seeundo.post dUu~
errantes abs dubio. Alii conformiter ad sanclum viitmftiin cenlttmessetannortttitg'enuit,elc
Isidorum, lib. v Eiymol.,cap.39, et in Chronic, Noe
583 S. JULIANt EPlSCOPl TOLETAMI 58i
octuaginta. Debora annis quadraginla. Gedeonannis A delphus annis triginta ocfo. Evergetes annis
quadraginla. Abimetecli annis tribus. Thola aunis viginti sex. Philopaler annis decem et septem.
viginfi tribus. Jair annis viginti duobus. Jeple annis Epiphancs annis viginti quatuor. Philometer annis
seplcm. Abessa annis septem. Abdon annis octo. triginta quinque. Evergetes annis viginti novem*
Samson annis viginli, Heli sacerdos annis quadra- Soler annis decem et septem. Alexander annis de-
ginta. Samuelet Saul annis quadraginta. cem. Plolemocusannis octo, Dionysius annis tri-
QUARTA /ETAS ginla. Cteopatra annis duobus- Julius Cscsar annis
31. In hac quarta aeiate si cuiquam fortccontra- quinque.
rium esse videtur, quod non ipse numerus quatuo r- SEXTA/ETAS.
decim gencrationum hic servetur, qui in Matlhoeo 54, « Octavius c Goesar regnavit annos quinqua-
complectittir , attendat inter Joram regem, et Jona- ginta sex. Hujus quadragesimo primo anno, juxta
tham, omissa Athalia, tres reges in medioproctermi- quod Tertullianus Hicronymusqueteslantur, Chri-
Sisse Matlhoeum,qui hic cum annis ponuntur, et in stus Dei Filius de Maria semper virgine nascitur, >
Evangeliodelrahunlur, pro eo quod Joram generi se et Tiberii imperatoris tempore crucifigitur, qui re-
miscucrat impiissimseJezabel, et idcirco tis |tie ad gnavit annis viginli quatuor. Ab initio ilaque soc-
tertiam generalionem raemoria lollilur, nc in sanotseB culi usque ad tempus nalivilatis Christi, quando qua-
nativilatis ordine ponerelur. Quanquam cl illud proe dragesimusprimus annusOctaviani Cocsarisfuit,evc-
caeleris considcrare convenlat qupd plures fuerunt niunt anni 5525, Jam vero residuus annorum nu-
successiones, pauciores autem generalioncsi Non nierus a tempore nalivilatis Christi usque in prae•
enim quae regum, eadem generalionum sunl tem^ sens in promplu est unicuique, et scire si volet,
pora. Unde et Matthseus eos quos ad generationem et suppulare si placet, assumptis videticel annis
non putavit perlinere, pracleriit. Sic, inquam, fietj secundum seram ab ipsa Domini incarnatione. JEra
ut usque ad Jecheniam qualuordecim gencralionum enim inventa esl ante triginta et oclo annos qtiam
ntrmcrus non offendat. Christus nasceretur; Nunc autem acclamatur aeram
32, David annis quadraginta, Salomonannis qua-1 esse 724. Detractis igilur triginta et octo annis, ex
draginta. Roboam annis decem et seplem. Abia quo oerainventa est, usque ad nalivitatem Chri-
tribus. Asaph annis quadraginta et uno. Josaphat sti, residui sunt 686 anni. Reliquum igilur hu-
annis viginli quinquc. Joram annis octo, Ochozias jus sextse aelalis tempus, id est, a proesentidio
anno uno. Athalia annis septem, Joas annis qua- usque in horam ipsam fmis sscculi quol annorum
dragiuta. Amasias annis viginti novem, Ozias annis spaliis protendatur, soli Deo est cognitum. At
*-*
quinquaginta duobus. Jonalham annis sex, Achaz nunc sit gloria ipsi unigenilo ChrisloFilio Dei, per
annis viginti scx. Ezechias annis viginli novcra. Ma* qucm repudiata interim manifeste patescit opinio
nasses aunis quinquaginta quinque. Ammon annis i-lla vcstra vauissima, qua et sextam adhuc seta<-
duodecim. Josias annis triginta duobus. Joachim, lem soeculi exspectatis, et saeculum istud in sex
qui et Jcchonias, annis undecim. Sedcciasanuis un- millibus tanlum annis slare confmgilis, quos jam
dccim. et ipsos transactos esse probabitis, si studiosius
QUINTA/ETAS. attendatis. Repetendum esl igilurquodaudistis.
53. Quinta actasa transmigrationeBabylonislisqtie 35, Abinitio enim mundi usque ad Christum com-
ad Christum : quam Matthoeusper generaliones sex putalos diximus annos 5325, quibus si addantuf
sequilur, quia in progeneratoribus ipsis, ut pote in anni ab incarnalione Domini 686 usque in protv
captivitateconstilulis,quisquot annis vixerit, non fa- sentem diem, id est, quando serenissimus Ervi-
cile noscilur. Ideo melius numerus annorum aela- gius princeps sexlum imperii sui videtur habere
tis hujus usque ad Christum per historias gentium co- annum, computati sub uno 6011 anni efiiciuntur.
gnoscendas adhibetur. Hebraeorumcaptivuas sep- Quos eliam si juxla aliorura historias compulare
tuaginta annis. Darius annis triginta quatuor. Hu- n velitis, propensioremet majorem fortasse annorum
us lempore Judaeorum captivilas absolula est, numerum comprobalis. Sic, inquam, transactis sex
Xerxcs annis vigtnti. Arlaxerxes annis quadraginta. millibus annis, quid jam nunc Judseorum falsitas
Darius a decem et novem annis. Artaxerxes annis agis, quando perdilo regno et sacerdolio, traheris
quadraginta. Artaxerxes b annis viginli sex. Xcrxes in errorem, et generationum nesciens ordinem, in
•c annis quatuor. Darius d annis sex. Alexander solis annis tibi fuluram collocas fidem?Ecce niul-
quinque annis, Plolomseusannls quadraginla. Phila- tipliciter victus et convictus es de aelate sacculi
Scilicet NothUs, eo cognomine designatus ab A Haud male hunc Darium, ad aliorum ejusdem
tsidoro et Mellitoin Chron,, ut ab aliis Dariis dis- nominis distinctionem, Arsami fititim cognominavil
tingualiir. Mellitus.
i>Artaxerxcs, qui ct Ochus dictus cst, ut eum c Ila ediderc collectores BibliothccoePatrum;
nominant in Cliron. iidem Isidorus ct Mclli- alii autem, Octavianus, ut et Mellitus, et saiiclns
tus. tsidor. in Etymolog., sed in Ch.ronic Qctavius. lsi -
c Xcrxes quoque legitur apud Isidor. Iil>. v dorus atttem Pacensis, qui transfert verba notata :
Etym., sed meliusin suisChron,utet apud Mellituni: Oc!flrianws.|... regnat, etc
ArsesOchifilius.
585 ANTIKEIMENi-NLIBRI DUO. — PR.EFATIO. 586
sexta, et Chrisli nalivilate praeterita. Nihil enim A mandavit, ne pluant super te pluviam (Isai. v, 6);
verum quod respondeas invenies, quia et per seta- et adhuc dieis nasciturum esse Christum ? Exspe-
tes juxta codices tuos.generatipnum ordine patefacto cto, inqtiies, qtil jain olim venit in mundum.
succumbis, et per ipsam annorum summam se- Vere multum erras, mtiltum desipis, multum ster-
cundum codices vulgataeeditionis manifeste dejice- tis, graviter enim corruisti, olsrael; in iniqui-
ris. 0 quam dolendus est error tuus! Nulla talibus tuis collisus es, confractus es, couqnassatus
enim le prophetalis historia juvat, nuilus histo- es. Yiam perdidisti, viam ergo sequere, ut per
ricus ordo confirmat: jam signa tua non vides, jam viam venias ad salutem. Amen.
non est propheta (Psal. LXXIII,9), nubibus enim
SANGTI JULIANI
EPISCOPI TOLETANI
ANTIKEIMENaN
HOC EST
CONTRAPOSITORUM SIVE CONTRARIORUM IN SPECIEM
UTRIUSQUE TESTAMENTI LOCORUM,

LD3RI DUO ,
Ex antiguo Fuldensi codice eruti , et auctori suo restituti.
ANDREJE SCOTI PR/EFATIO
Ejus editioni praeftea in Bibliotheca magna veterum Patrum Coloniensi.

In sacram. Scripturam quoestiones investigando scripsere olim cPmplures. In his Hieronymus ct
Augustinus, maxiraa Ecclesise Iumina. Tamen quae hujus noiriine circumferuntur
docet
(a) Quaestiones Ve-
illustrissimus
teris ac NoviTestamentl beatl Augustini non esse, sed haeretici aiicujus Bellarmi-
ntts card. multis argumentis Jurisconsulti ad haec'Av.iv.f-iar, e suis collectas Pandectis atque codicibus
juris, conciliare invicem studenl. In sacris vero Iitteris, ut in Dei, quaeipsa est verilas, verbo atque
e sanctis Patribus a theolo-
eloquio, nulla existunt revera pugnantia, sed in speciem duntaxat, quaeinfacile
hoc genere prodiit olun, *AVT.-
gis orthodoxaefidei queant componi ac conciliari. Anonymus quoque
titulo, hoc est, Locorum S. Scripturoe in speciem pugnantium, libris duobus, nimirum ini
**t(_-v<_v
Vetus Novumque Testamentuni; sed quos quidam in tres libellos non recte diviserit, epistolas aposto-
ticas ab Evangeliis(quibus simul constat Novum Testamenlum) segregando.
Nos nuper dum beatos Isidorum atque Hildefonsum de Sacris Ecclesioe scriptoribus evolveremus,
in AppendiceFelicis de Juliani episcopi Toletani scriplis incerti auctoris libellum huic Juliano reddi
observavimus, puta'AvTtmfiEvwv,quem natalibus suoque parenti nunc demum reddimus, auctoritatem
Felicis secuti. Sic enim ille : « Scripsit el Julianus librnm de Conlrariis, qiiod Graece 'Avrcxuy.i-
viavvoluit titulo donare : qui in duos divisus est libros, ex quibus primus dissertationes continet Ye-
teris Testaraenti, secundus, Novi. » Hactenus Felix Hispanus. Porro editum memiui hoc opuscuLum a
Joanne Alexaudro Brassicano jureconsulto, Basileae1550. Decimo post anno Cbloniae Cervicor. evul-
gavit ex codice, ni failor, Fuldensi longe aiitiquissimo. Parisiis quoque cum Junilip in Genesim exiit
typis. Tractavit post idem argumentum Seraphinus Cumiranus Feltrensis e familia sodaliuni sancti
Francisci hoc epigraphe libri duplicis : Conciliatio locorum communium sacrm Scripturm qui inler se
pugnare videntur. ls hanc nacfus spartam mirifice illustravit: nobis vero patrem auctoremque digito -'
veluti commonstrassesit satis. Vale.
(a) Videsis admonitionem Benedictinorum in hunc librum Quoestionum in App. tom. 1H Operum
S. Augustini,pag. 34.
EDITORIS HISPANI MONITUM.

Pauea sunt quoe post Andream Scotum moneamuslectorem : sed illud silentio proeterire minime de-
bemus, hocce opusculum ante ipsum soepeeditum, absque aucloris nomine apparuisse : ipsumque pri-
mum fuisse qui ejus gerraanum parentem quasi digito indicaverit, ut ipse loquitur. De quo nos ei
gratularaur : verum quod ille paulo timidius pronuntiavit, nos tanquam exploratum omnino atque indu-
bilatum asserimus, hujus opusculi non alium auctorem exstitisse pncter nostrum Julianum. Nemo
/ PATROL.XCVL 19
£87 S. JULIANIEPISCOPI TOLETAN'
enim hactcnus dubilavil scripsisse 'Avrimf/.vwvS. Scriptuioc in duos libros divisum, teste Fctice ejus
successoie. Qttotl vcro hujusinodi tractatus is ipse sit quem cdimus, amplius dubilare nos non paii-
tur Apologelicuin Sansonis, abbatis monastcrii Pinamelariensis in Boetica, et ccclesiat S. Zoili pa-
rochi, scriptum auno 804 advcrsus Hosligcsium: opus ante paucos annos editum a P. Florez
lomo XI llispanioe sacroe. Ciijus testimonium hujusmodi est, cui nemo refragari possit. In co enim
non .semel laudalur opusculum Avrtz.tu.ivwvS. Juliani Toletani; neque id solmn, scd et verba
ipsissima, qualia in interrogationibus et responsionibus reperiuntur : scilicet (ut nos eliam suis locis
adnotamus) in qiiacslione 10, 59, 115 et 129 libri priini, et 48 libii secundi. Quo Iiiculentissimo
argumento' omncs diflicultates evancscunt, quaj Guillelmo Gaveo et Fabricio visae suiil procsentem quac-
slionem de vero hujus libri auctore implicalissimam reddcre. Itaque si qui sunt mss. codices in Ita-
lia (qualcs in bibliotbeca Aniciana cxslare testalur Joan. Bapt. Maro, et in CasincnsiAngelus tle la Nuce
archiepiscopusRosanensis) cum noniine S. Bcrtharii, qui anno 850 abbas erat Casinensis, vita functus
anuo 883, vel idco nomen illius proeseferre dicendi sunl, quod ipsius cura aut opera exscripli fuerint,
vel sub codcm titulo diversas quaestioncs,vel diversis senlenliis explicatas contincnt, quortim utrumquc
frequentissimiim cst, ut ncmo prorsus ignorat. Certe quodlibct aliud excogifandumcst politts, quain hocce
opusculum abjudicemus Juliano post apertissima Felicis et Sansonis tcslimonia.
Ad proesenleincditioncm quod attinet, quoniam Lugdunensis edit. Biblioth. Palr., quam unice ad manus
habuimus, pluribus mendis scatebat, curavimus Palrum sententias, quibus universum opus intexium esf, ad
meliores illoruin editioncs conferre alque emendare: sobrie taroen cauleque id egimus, habcntcs proeoeulis,
S. Julianum non tam scntentiarum verba quam sensuni aliqttando referre. Sed neque in ipsis vcrbis continuo
eorreximus si quid ab editis discrcpanl: quoniam socpissimeS. doctoris lcclio prnbahilis, nonnunquam vero-
similior est, ut dubitare nemo possit S. Julianum emendatissimos codices SS. PP. manibus vcrsasse.
Quoestionum deinde ordinem ante perlurbatum correximus ; ut dcinccps«pioeslionesnon solum librorum
S. Scripturoe,sed etiam in unoquoque libro capitum ordinem sequereiilur. Iusuper ex Sansonis Apologetico
siipplevimus quocstionem70 lib. i, ab ipso laudatam cap. 24 lib. n, quaequcin csetcris cdilionibusdcsidera-
batur. Nitiil deinde non egimus ut editip sit absolutissiina, quanlum (ieri possit.
LOCORUM IN SPECIEM PUGNANTIUM

IN SEQUENTIBUSANTIKEIMENuNLIBRIS DUOBUS
INDEX ALPHABETICUS.
A (i, 50.) Anno primo Cyri regis Damel fiut:

Anno tertio Cyii regis Daniel fuit.
(Lib. II, inlerrog.iS.) Abba, Pater,nosclamamus in (t, 105.) Aquas in plateis divide:
Spiritu sancto:
Abba, Pater, Spirilus filiiclamat in nobis. Aquas tu solus habeto.
(n, 73.) Acceditcad Doniinum et illuniinamini: (n, 75.) Argue, increpa in omni patientia:
Lucem inaccessibilemillani nenio vidct. Argiie cuin omni imperio.
(i, 12.) Adam primiim creatus est, deinde Eva: (i, 40.) Asccndit Elias iu cGclum:
Adam et Eva siuiul creali lcguntur. Ascendit in coelumnemo, nisi qui dcscendit, etc.
?i, 5G.) Adorabis Domiiiuni Deum tuum: (i, 83.) Aversus es ab ira lua:
Adorate scabellum pedum ejus. Averte iram tuam a nobis.
(n, .7.) Advcrsarius quis erit, si Deus pro (n, 50.) Aure audictis, persona Filii loquilur:
nobis? Atirc audielis, persona Spirilus sancli lotiuitur.
Adversarius vester diabolus quoerit quem de- B
vorct. in nominc Patris, cl Filii, ct
(r, 41.) .Egyptiis Dominus Salvalorcmmittet: (n, 15, 16.) Baplismus
.Egyptios Dominus pcrcutict plaga. Spiritus sancli:
(n, 78.) Angcli in euni prospicere desiderant: Baptismus in nomine Jesu Chiisli.
Angeli semper vident faciemPatiis mei. (i, 123.) Beatus qui non est compunctus tristitia
delicti:
(n, 9.) Angeli semper videnl faciem Palris mei:
Angeli omnes in miiiislerium sunt missi. Lugete et plorate.
(i, 73.) Anima hominis ad Patrem advocatttr: (n, 2.) Bcatus qtti suftert tentationem:
Aninia donium Palris obliviscijubetur. Ne nos inducas in tcntationeni.
(i, 21.) Aniinse in -Egyptum venientes septua- (i, 120.) Beneficiumciini cleclione:
Beneficiumsine eleclionc.
ginla. (n, 58.) Bonum in me non liabiut:
Animoein .Egyptum venienlcs septuagintaquinque.
(n, i.) Animam non possunt occidcrc: Vivo, non ego, sed vivit in nie Christus.
Anima mea malis rcplcta est. (i, 70.) Bonum faclens non est usque ad imum:
Bonum faciens cst populus Dei.
(i, 50.) AniinalLanon revcrtebantur cum ince- (n, 7.) Bonus homo de bono thesauro profert
derent: bona:
Animalia ibantet revertebantur. Bonusnemo nisi solus Dcus.
(i, 15.) Animalia quaedam ex lege Moysi im- (i, 0.) Bona omnia et Dominuset servus:
munda: Bonusnemo nisi solus Dcus.
Animalia quocdameliam in arca Noe immuncla.
(i, 17.) Anni peregrinationis in -Egyplo quadrin- (i, 5.) Bona valde eranf omnia':
Bona queedamnon erant, sed immunda.
genti:
Anni peregrinationis in /Egypto quadringenli tri- C
ginta. de pedibus tuis:
(i, 55.) Anno secundo Nabuchodonosorsomnium (i, 25.) Calccamentumsolve
est factum: Calccaineiitahabebitis in pedibttsvestris.
Anno terlio ptteri adducli stint. i\ 82.1 Calix'vini meri plenUs;
589 ANTIKEIMEN-lNLIBRI DUO. — INDEX ALPIIABET. 5D0
Calix plenus misto. (i, 05.) Exauditus non est David clamans ad Do-
(1, 155.) Carne mea videbo Deum Salvatorem minuin :
meum: Exauditus est David clamans ad Dominum.
Caro et sanguis regnum Dei non possidebunl. F
(n, 54.)Carnenon vivimus, nec secundum carncm
militamus : (i, 51.) Fermentum de sacrificiis abjiciendtim :
Carnalls ego sum, Paulus ait. Fermentatus panis adhibendus.
(n, 20.) Filii AbrahaeJudaei sunt dicti:
(11,24.) Caro non prodest quidquam : Fitii diaboli Judaeidicli.
Carnem meara non edens non habet vitam.
(n , 50.) Chrislus ex semine David secundum (n, 40.) Filium Dei se fore Patilus exspectat:
carnem: Filios Dei nos esse Paulus praedicat.
Si novimus Christum secundum carnem, jam non <fn,19.) Filius David Cbristtis est:
novitnus. Cur David ipsum Dominum vocat?
(ii, 59.) Circumcisioprodest, si legem custodias : (n, 77.) Fides sine operibus morlua :
Fides , ei qtti non operatur, repulaltir ad juati
Sicireumcidamini, Christus nihil prodest. tiam.
(u, 00.) CircumcisisChristus nihil prodest: (i, 134.) Frustra nihil facit Deus:
CircumciditTimolheum discipulumPaulus. Frustra ipse Job afffixit.
(i, 45.) Clama, ne cesses : (n, 5.) Fugite persecuti in aliam civitatem:
Clamor tollatur a vobis.
(i, 79.) Clamanslaboravi, raucsefactaesunt fauces Fugit mercenarius, dat aniniam pastor.
mese : G
Sicut agnus non aperuit os suum. (i, 54). Gazophylaciumsacerdotum ad meridieEi:
Confusioest adducens •
(i, 117.) peccatum Gazophylaciumsacerdotum ad aquilonem.
Confusioest adducens gloriam. U, 45.) Generalionem ejus quis enarrabit ?
(n, 74.) Cohtendere noli verbis : Generatio ejus sic erat.
Contradicentesrevincere debent episcopi. (i, 22.) Genles hseredesfore notum fuit veleri-
(i, 85.) Cor meum jucundetur: btts:
Co-rmeum timeat nomeu tuum. Gentes haeredesesse non notum aliis.
(i, 109.) Cor regis in manu Dei est: (n, 65.) Gloriatio Pauli tantum in cruce Do*
Cor Nabuchodonosorsecundum voluntatem suam mini:
fuit. GloriatioPauli in infirmitatibussuis.
{i, 63.) Corruptio carnis Christi negata ; II
Corruptio carni Chrisli atlributa.
D (n, 21.) Heliam se non esse Joannesait:
Heliam ipsum esse Christus dixit.
121.) Da bono, et non peccatori: i.) Homo ad imaginem Dei factus :
Si,
)a omni petenti te. &,eus quis similis tibi?
20.) Deumse vidisse Jacob testatur : (i, 11.) Homode limo factus :
ii,leumncmovidit unquam. Homo manibus Dci factus.
(i, 7.) Deus auctor.et creator boni : (i, 10.) Homo sexto die factus :
Deus faciens pacem, et creans nialum» Homonon erat qui operaretur terram.
(ii, 13.) Dederuntpotum, acelum cttm fetle : 14.) Homo centum viginti annos vivet:
Dederunl in escam meam fel. S,omo multos plures annos vixit.
(n, 55.) Deus erat inChristo, mundum recon- (i, 26.) Honora pairem, quartum mandatuia :
cilians sibi : Honora palrem, primum maudatunu
Deus, Deus meus, quare me dereliquisti? I-J
(i,47.) Deus ad iracundiam provocalus :
Deusad iracundiam provocandus. (n, 27.) Jesus in judicium in hunc mundun. ve-
(i, 84.) Deusjustus et verax est: nit:
Deus frustra Job afflixit. Jesus venit, non ut judicet mundtim.
(i, 54.) Deusnon mentitur, nec mutatur : (n, 18.) Jesus dictus est sedens a destris Patris :
Deus mutavit sententiam cum Ninivitis. Jesus visus est stans a dextris Patris.
(i, 9.) Deus septimo dierequievit: (u, 83.) Jesus quadraginta dies cum discipulis
Deus usque modo operatur. post resurrectionem:
(n, 71.) Deusvult onines homines salvosfleri: Jesus dixit discipulis: Cum adhuc essem vebis-
Deus cui vult miseretur, et quem vult indurat. cum.
8.) Diabolusnomiuavit Christum Filium Dei: (n, 05.) Imilatores Dei estote : Paultis ait.
Iii,
Mabolusexplorat, an sit Filius Dei. lmitatores mei stote : Paulus ait.
(i, 5.) Die primo angeli, sexto homo creati sunt : (i, 07.) ImmutabilisDavid promissus est:
Die una angeli et homo creati leguntur. MutabilisDavidmox effectus est.
(i, 01.) Impii videbunt in qttem pupugerunt: !
8.) Diesuna creationis mundi:
ti,>iesseptem creationis roundi. lmpius tollatur, ne videal claritatem Domini.
(i, 1.) Dies vespere et mane fuit: (i, 122.) Inimico tuo ne credideris in oelernum:
Sidera deinde quarto die facta. Inimicotuo esto consentiensin via.
(i, 32.) Diligiteamicos vestros, et non iriimicos: (i, 107.) Iniquos persequitur malum :
Diligite inimicos vestrOs. lniquis bene est omnibus.
04.) Doloreset tribulationes invenerunt me : (i, 119.) Initium peccati superbia est :
S,olores et tribulationes ego inveni. Inilium peccati cupiditas est.
(i, 72.) Dormienti Deo dicitur, exsurge, Domihe: (i, 58.) Interpres Gabriel erit:
Neque dormitabit, neque dormiet. Interpres non erat.
(i, 51.) DulcedovoluminisEzechielisin ore : (i, 102.) Invocantibus omnibus prope est:
Amaritudoin indignatione spiritus. Invocabunt me, et non exaudiam.
E (i, 105.) Invocabunt.me, et non exaudiams
lnvocanlibus te omnibus misericors es :
(i, 113.) Ecclesia una est: (i, 158.) Job seipsum reprehcndit:
Ecclesiis septefh scripsit Joanries. Job amicis tribus pracfertur.
(i, 157.) Escam fenum ut bos comedit; (i, 120.) Job desperasse legilur :
Esca ejus electa est. Job parci sibi desideravit.
591 S. JULIANIEPISCOPITOLETANI
(i, 151.) Job vias suas redarguit: Mori non vult Paulus, sed supervesliri.
Job scil, quod juslus sit. (i, 70.) Mors super iltos veniel:
22.) Joannes Christumvenisse proedicavit: Yivcnlesdescendunl ad inferna.
Sn,oannes, an Jcsus sil Chrislus, quaesivit. (i, 87.) Mortem quis non videbit?
(n, 17.) Joannes, non manducans neque bibens : Mortemnon videbit, sermonemDei servans.
Joannis esca locustoeet mel. (n, 72.) Mulieribusdocere non permittitur :
(i, 02.) Irascimini, et nolite peccare: Mulieribusdocendi potestas datur.
Iram omnem deponitc (n, 35.) Mulla habeo vobis dicere :
(i, 47.) Iracundia a DeoIonge est: Omnianota feci vobis.
lracundia et furor cum Deo est. (i, 78.) Multifariam mullisque modis loculus est
(i, 18.) Israel quarta generatione exiens de -Egy- Deus: »
pto : SemelIocutusest Deus.
Israel quinla generalione exiens de JEgypto. (i, 128.) Multiplicavitvulnera mea sinecausa:
25.) Judicium Patri altributum : Nihil in terra sine catisaT
Sn,
udicium omne Filio dedit. (i, 91.) Mulliplicalisunt nimis :
96.) Jttdiciaoris tui omnia pronuntiavi : Pauci facti sunt.
ii,udicia Dei inscrutabilia sunt. (i, 124.) Mundicorde Deumvidebunt:
(i, 97.) Judiciis tuis non declinavi: Satan inter filiosDei astitit.
Judicia lua doce me. N
(i, 35.) Jurabilis per nomen meum:
Jurare nolite omnino. (n, 25.) Nemoascendit in ccelum, nisi qui descen-
(i, 100.) Juslificabilur in conspectu luo non oinnis dit,Ubi etc
vivens : ego sum, illic et ministn mei ernnt.
Elegit nos, ut essemus sancti. (n, 5.) Nemo potest dicere DominuinJesum, nisiin
(i, 95.) Juslificationes luas in corde abscondi: Spirilu sancto :
Justificaliones luas doce me. Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine,in-
(i, 108.) Justus manducansreplevit animam suam: troibil, elc.
Justus Paulus esuriil sitivilque. (i, 112.) Nocens, in opere raalo non permaneas :
116.) Jttste omnia disponis : Nocensnoceat aclhuc
S,on puniendumcondemnas. (i, 24.) NoinenDei est, Quis est?
L NomenDei est, Deus Abraham, etc
(i, 129.) Novil Dominus et decipienlem et de-
(n, 50.) Laus Corinlliiorum, quod nihil desit eis : ceptttm:
Schismata et conlcntionesin Corinthiis. Nunquam novi vos, dicil Dominus.
09.) Laus ejus semper in ore meo : (i, 150.) Numerus nunquid est milttum cjus?
ii,iaudcm seplies in die dixi libi. Deciesmilliesassistebant ei.
(i, 92.) Laudabunt te, Domine, non mortui: (i, 70.) Nunquid de bobuscura est Deo ?
Laudabo nomen tuum in eeternum. Homineset jumenla salvosfacies, Domine.
(i, 110.) Laudet te os alienum : O
Laudat se Job de multis.
(n, 39.) LegemPaulus senon destruere leslatur: 50.) Oblatiovictimarum institula :
Legem destrui a PaUlopraedicatur. Ei,
tblatiovictimarura Deo odiosa.
(II, 42.) Lex sancta etjusta est: (n, 70.) Oninia nuda et aperta oculis ejus:
Lex virtus peccati est. Videbo, ait Dominus,an sit ita.
(n, 40.) Lex ubi non est, ibi nec praevaricalio Dei: (i, 150.) Omnis hypocrita non veniet in conspeclu
esl :
Pracvaricatores omnes peccalores terroe. Omnesgentes congregabuntur ante eum.
(II, 70.) Lex justo non est posita : (ii, 62.) Onera porlate aller alterius:
Legein pone mibi, Domiue. Ontissuum quisque porlabit.
(u, 43.) Lex ubi non est, ibi nec peccatum impti- (i, 98.) Onus nieum leve est:
tatur: Viasduras ego custodivi.
Peccatum Cain et palriarchoe agnoverunt. 52.) Operajustitiae per peccatumperduntur .
(n, 57.) Lex ubi non est, ibi nec praevaricalio Si,
Ipera cujusqueper ignem ponderantur.
est: 1.) Opera vestra ne faciaiis coram hominibus:
Peccato omnesobnoxiisunt. )perSvestra videant homines.
Sii,
(n, 55.) Locuttts sum palam mundo: 118.) Oraliotua non iteranda :
Locutus sum hoecin proverbiis. S,ratio sine inlermissione fienda.
(i, 27.) Longoevitasvitae promissa est: (n, 29.) Ovesalias habeo adduccndas:
Longaevitasvitacdeplorata est. Nonsum missusnisi ad oves Israel.
M P
(u, 10.) Magistrum se dici Christus noluil: (n, 52.) Pacem meam do vobis:
Magistrum se Christtis et Dominumasseruit. Pacem non veni mittere in terram.
(i, 101.) Magniludinisejus non est linis: (i, 127). Parcis minime delinquenti:
Magnussuper omncs, qui in circuitu e.us sunt. Parcis peccatis meis.
(i, 19.) Major serviat minori: (II, 30.) Paler ct ego unum sumus:
Major adoratttr a minori. Paler major me est.
(n, 51.) MalediciregnumDei non possidebunt: (ii, H.) Patrem nolite vobis vocare super tcrranr
MaledixitPaulus Ananiae. Patres nostri omnes sub nube fuerunt.
(n, 79.) Mandatumnon novum scribo vobis : (n, 37.) Paulus aliquando sine lege vixit:
Mandatumnovumdo vobis. Paulus octava die circumcisus fuit.
(i, 98.) Mandatumtuum lalum nimis : (II, 41.) Paulus aliquando sine lege vixit:
Porta angusta est vilae. Paulus Hebroeusex Hebrseis.
(i, 93.) Mendaxomnis homo : (II, 55.) Paulus abundantius se laborasse dicit:
Mendaxnon Davidhaecloquens. Paulus se infirmum omnium sanctorum ait.
(i, 81.) Mlrabiliamulti sancti fecerunt: (II, 57.) Paulus primum in Arabiam abiit:
Mirabiiia magna solus Deus facit. Paulus primum Damasci commoralus est.
(n, 67.) MoriPaulus cupit, et esse cum Christo : (i, 135.) Pax in sublimibushabelur:
593 ANTIKEIMENf-NLIBRI DUO. — INDEX ALPHABET. 594
Rex Persarum restitit angeto. (i, 29.) Sacerdos quosdam mortuos non contingat:
(1,125.) Peccasse Job se accusat: Sacerdos mortuos omuino non conlingat.
A corde suo reprehendi se negat. (i, 74.) SaciificiumDeo immola:
(i, 28.) Peecatum parentum in filiis redditur Sacrificium si voluisses, dedissem.
Peccatum parentum non Lnfiliis redditttr. (i, 80.) Salvum me fac de limo profundi:
(i, 44.) Peccatum Christus non fecit r lnfixussum in limo profundi.
PeccatumChristus pro nobis fecit. (i, 16.) Sanguinemcomedereprohibitum :
(n, 44.) Peccatum quod operor non intelligo : Sanguinem comedereproeceptum.
Peccatum non cognovimus,nisi per legem. (i, 89.) Sedet Dominusa dextris luis':
(i, 49.) PeccatumJudaciante adventum Christi ha- Sede a dextris meis.
buerunt: (n, 14.)Semper vobiscumero ad consummationem
Peccatum non haberent, si non venisset Christus. soecuii:
(n, 28.) Peccatum vestrum nunc manet: Semper pauperes vobiscum habebitis, me non
Peccator Paulus primus legitur. semper.
80.) Peccatumnon facit, omnis qui est ex Deo: (i, 57.) Sententiam Dei Daniel immulabilemnovit:
tu,'eccatum nos non habere si dixerimus, etc Sententiam Dei mutandam persuasit.
(ii, 82.) Peccatum non facit ex Deo natus : (i, 48.) Silentium sibi Jeremias indixit:
Filios genui, ipsi autem spreverunt me. Silentium idem poslea solvit.
(II, 38.) Peccato omnes obnoxiisunt: (i, 88.) Similis quis erit Deo?
Peccatores mulli per inobedientiamunitts. Similes erimus ei.
(i, 68.) Peccator cum ingemuerit, salvus erit (i, 42.) Species non est ei, neque decor :
Peccatorem Deus non exaudit. Speciosus forma prae filiis hominum.
(i, 90.) Peccatoribusse'Deusnon commiscet: (i, 114.) SpiritusDomini replevit orbem terrarum:
Peccatoribus se Christus accommodavit. Spiritus Domini discurrens, et mobilis dicitur.
68.) PerfectionemPaulus abesse testatur : (i, 115.) Spiritus Dominibonus esse dicitur :
Sii,
'erfectionemPaulus adesse significat. Spirilus Domini malus in Saul.
(n, 51.) Personam filii loquenlis Joannes demon- (i, 46.) Spiritus Domini super me, Jesus ait:
strat: spiritus sanctus nonduni erat datus.
Personam Spiritus sancti loquentis Paulus dicit. (n, 52.) Spirittts dona ad mensuram dantur :
34.) Petite in nomine meo, et accipietis : Spirilum ad mensuram Deusnon dat.
in,
*etiitPaulus ter, nec impetravit. (n, 64.) Subjecta omnia sub pedibtts Christi:
(ii, 49.) Placeat unusquisque proximo suo : Subjecta nondum omnia sub pedibus ejus.
Si hominibusplacerem, servus Christi non essenu T
(n, 56.) Placete omnibus per omnia, sieut ego om-
iubus placeo: (i, 80.) Tempestas demersit me:
Si hominibusplacerem, servus Christi non essem. Tempestas aquocnon me demergat.
(ii, 48.) Potestas non est, nisi ex Deo: (i, 37.) Tentat vos Deus :
Regnaverunt ipsi, sed non ex me. Tentat neminem Deus.
(i, 53.) Prsecepta dedi eis non bona : (n, 2.) Tentatio ut absit oramus :
Prsecepta et justa et bona sunt. Tentatio beatos facit.
75.) Praedicatoresbonos vult Deus : (i, 2.) Terra sexta die creata, non legitur in
ti,'rsedicatoresetiam malos admittit. Genesi:
Terra sexta die creata legimus in psalmo,
59.) Principes roali, non ex Deo:
S,rincipes etiam mali ex Deo. (i, 111.) Terra in oelernumstabit:
(i, 58.) Prole carentes, maledicti: Terra et omnia auferuntur.
Prole etiam carentes, benedicti. î, 99.) Terra fundata super nihilum :
Terra fundata super aquas.
(i, 86.) Promissio Dei Davidfacta :
Promissio Dei immutala visa. (i, 100.) Timeas Dominum, et neminem alium :
(i, 39.) Promissiodomui Heli facta est: Timeat uxor virum, et servus Dominum.
Promissio eademimmutata est. (n, 81.) Timor npn est in charitale :
(i, 60.) Prophetam se esse Amos negat: Timor Domini castus permanet.
Prophetamipsum esse nos novimus. (n, 12.) Tristes discipulifuerunt Domini:
Tristantem mecum non inveni.
Q (i, 55.) Tunicas duas Moyseshabere jussus est:
(i, 71.) Quaerentesanimam ejus vim faciebant: Tunieas duas discipuliprohibiti sunt habere.
Quaerentesnon sunt animam ejus.
U- V -" '
R
(n, 66.) Rectormundi secundumomnes Scripluras veritas: (i, 66.) Vioe universoe Domini misericordiae ct
Deus: Viaeomnes Dominiveritas.
Rectores mundi adversarii nostri.
(ii, 46.) Redemptionemcorporis Paulus sperat: (i, 104.) Viam iniquitalis ambulans non reverlelur.
Redemissenos Chrislum Paulus praedicat. Viam iniquitatis ambulans Paulus reversus est.
(i, 59.) Reges regnaverunt, non ex me : (i, 94.) Vias Domihi non ambulabuiit iniqui:
Vias DominiPaulus iniquus ambulavit.
Reges regnare facit, etiam hypocritas.
(II, 69.) Regnavit cum Christo mille annos : (n, 6.) Virga discipulisprohibita :
cum Domino Virga tantum ferenda admissa.
Semper erimus. (n, 61.) Virga Corinthis minatur :
«(i,132.) Resurget minime homo dormieus : MansuetudoGalalis proecipitur.
Resurgemusquidem omnes. (i, 15.) Uxor subjiciendaviro :
S Uxor audienda a viro.
,(i, 25.) Sabbatum sanctificandum:. (n, 20.) Uxores odire Christus jubet:
Sabbatum Deoodiosum^ Uxores diligere Paulus docet.
t>95 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI S98
ANTIKEIMENON
IIOC EST
CONTRARIORUM SIVE CONTRAPOSITORUM
LIBER PRIMUS
Qumstiones ex Veteri Testamento in speciem pugnantes , earumque dilucidas sotutiones

succinctim comprehendens.
EX LIBRO GENESEOS. AA.h secunduma Noe usque ad Abraham; tcrtium tem-

KiTERROGATIO PRIMA (AtiaS5). pus, quasi terlius dies ab Abraham usque ad David;
Qttomodoin illis primis diebus factum vespere et <•quartum usque ad transmigralionem Babylonitc;
maue scribitur, cum in quarto die facta sint sidera, d quintum usque ad proedicationcmJoannis : e sex-
per quaedies a noctibus dislinguuntur ? Sic enim in lum lempus lanquam sexlus dies, a Joanne usque
quarto die dixisseDominus legitur : Fiant sidera in in finem. f In hoc sexto die Chrislus de Virgine natus
firmamenlocali, nt luccant super lerram, et dividant csl, hoc die spiritalis terra fundata cst, id esl Eccle-
inter diemac noclem,el sint in signa, et tempora, et sia. Fundamentum enim nemo potest ponere, prater
dies et annos (Gen. 1,14). Quomodojam Deus divise- id quodpositum est, quod est ChristusJesus (I Cor.
rat inter diem et noctem, si hoc quarta die sidcra in, 11 ). Cum ergo omnes qui credunt per univer-
faciunt ? sam terram immobilessunt in fide, fundata cst terra,
RF.SPONSIO. et tunc fit homo ad imaginem Dei, e quia illic figti-
Reslat ut intelligamusper tres illos dies qui sine ratus est. »
sole vel luna fucrunt, in ipsa quidem mora temporis INTERROGATIO m (Alias5).
distinctiones ipsas operum sic appellalas, id est, ve- Cumprimo die angeli, sexto homo crealus sit (Gen.
speram propler transactionem consummati opcris , B i, 20 seq.), quomodoDoniinusad Job loqutatr, quasi
mane propter inchoalioncmfuturi operis, de simSi- simul angelum et hominem creaveril ? Dick,enim :
tudine scilicet Iiumanorum operum, quia plerique Ecce Reemolh,quetnfeci tecum (Job. XL, 10).
nf.aiieincipiunt,et ad vesperam desinunt. Hocautom RESPONSIO GREGORII (Lib. xxxn Mor., n. 17).
quod ki quarto die dicitur : Dividant inter diem et « Simul creati sunt, non uuitate temporis, scd
noctetn, ct coclera, sic debemus accipere, tanquami cognilione rationis h. Scriptum namque de homine
si diceretur : Sic intcr se dividant inter diem et no- cst: Faciamus hominemad imaginemet siinilittidinem
etem, ut soli dies dclur, nox vero lunoeet sideribus nostram (Gen. i, 26). Et per Ezechielem ad Satan
cocleris. In tres ergo illos dies jam divisio facta fue- diciUir:T« signaculum similitudinis plenus sapien-
rat inter noclem ct dicm, sed nondum inter sidera, titt, et perfectusdecore, in deliciis paradisi Dei fttisli
ut jam certum esset de siderum numero, quid per (Ezech. XXVIII,12, 15). In cuncta igitur creaiiwa
diein et quid per noclem appareret hominibus. litmo et angelus simul conditus exslilit, quia ab
IXTURROGATIO II (Alias 4). omni creatura irrationabili distincttts processit. »
Cum in Genesi non inveniatur scriptum quia DeusI INTERROGATIO IV (AUtlS.14),
in sexto die fundaveral terram, sed lantum animalia Ciimin Genesi scripmm sit: Fecit Deus hominem
et hominem (Gen. i, 24 seq.), quomodo Psalniista in, Q C atl imaginem cl similiiudiiiemsuam (Gcn, i, 20, 27),
litulo psalmi nonagcsimi secundi quasi e conlrario, 8;uomodopropheta in psal. LXX,quasi non sil hoinn
videlur dicere : Laus cantici ipsi David, in diemanle, ad simitiludincmDei formatus, dicit : Deus, quis si-
sabbatum, quando fundata esl lerra ? milis tibi (Ibid., 19)?
RESPONSIO AUGUSTINI (Enan. in psal. xcn, n. 1). RESPONSIO.
«a Sexlodiefccil Deushominemadimaginemsuam:: Aliud cst si pervcrse quis velif fieri similis Deo,
et sexlo sxculo venit DominusJesus Christus, ut re- id est, per superbiam, sicul diabolus, qui dixit: Ero
formaretur homo ad imagincm Dei. Primum enimi similis allissimo (Isai. xiv, 14); et aliud, si per obe-
lempustanquam prinius dies, abAdam usque adNoc;; dienliam et adimpletionem proeceptorumejus simi-
a Edit. : Sicnl crtjosexlo die fecit Deus liominein;; ° Edit. : Sextus dies jam a prwdicalioneJoannis
.... sic invenimusscxto swculovenisse Dominum, agittir ttsquead finetn.
. . . . ul rcformaretttr, elc s IIoccverba usque ad Pauli sententiam non Ie-
b Edil.: Secundumlempus, tanquam secundusdiess gtintur in Aug.
a Noe, ctc B Ncc inibi reperies, qttia illic, el.c
' Edit. : Quarlum lempustanquam quarttts dies, ai ' Post rationis addilur in edil.: simul per acceptam
David itsqttead, elc imaginem sttpienliw, ct non simul per conjunclaiH
d Edit. : Qiiinluin tempus lanquam\quintusclies,ai sttbstantiainformw. Scriplum, elc
rmisiiiiqralioncBabyloniwusaue ad, etc
g?? ANTIKEIMENilN LlBRl DUO. — LIB. I. S98
Htudine.n Dei in se rcporlet. Homo cnint suadcnte A _ 1NTERROGATIO VI (AWflS15).
diabolo dum perverse voluil lieri similis Deo, capti- Cum in Genesi omnia valde bona dicanuir (Gen.i,
MISesl sttb seduclore suo. Ecce ipse liic clamat, qui 31), et in aliiS subsequentibus multa bonilatis no-
ab ilio ceciderat, ct dicit : Deus, quis similistibi? mine censeantur, Clnislus quoque in Evangelio et
ciuia in ipso ulique captivo homine simililudo Dci bonumhominem, et bonum servum pronuntiet (Luc.
perierat, cum per superbiain Deoesse similis cttpie- vi, 45 ; Mallh. xxv, 21, 25 ), cur idem Dominus
bal. Al vero ad suam nos Deus similitudinem facit, e conlrario loquitur: Nemo bonus, nisi soltts Deus
cum procceptis suis nos admonet inhocrerc, cum (Marc. x, 18)?
tales nos vult fieri sicut ct ipse est, cum per Scri- RESPONSIO.
plucam suam claiuat : Sancli estole, quia et ego dmnia quoeScriptura bona pronuntiat, secundum
sunclus sum (Lcv. xi, 44). Nam etiam cum dicit: se bona esse dubium non est. Tamen si respiciamus
Diligite inimicos veslros, orale pro eis qui vos per- ad bonitatem Dei, nullus eorum pronunliabitur bo-
sequttntur : benefacilehis qui oderunlvos (Malth. r, nus, dicente Domino: Nemo bontts, nisi soltts Deus.
44), ad similitudinem suam nos horlatur. Denique Cttjus inluitu eliam ipsi apostoli, qui eleclionisme-
quld adjungit? Utsitisfilii Palris veslri,qui in cwlis rito bonitatem generis humani multis excesserant
esl (Ibid., 45). Quidenim? ipse facit hoc?Facit certe, B J modis, mali esse dicuntur, Domino ad eos ita lo-
quia solem suttm oriri facil super bonos et tnalos, et quente: Si ergo voscitm sitismali, nostis bona data
plttit superjustos cl injustos. Quiergo bcne vult inimi» dare filiis vestris, qttantomagis Dater vester, qui in
co suo, Deosimilisest: ncc ista superbia, sed obe- cmlisest dabit bona petenlibttsse (Malt. vn, 11)?'
dienliaest.Quare?Quia adimaginem Dei facti sumus. c l.NTERROGATIO VII (AlklS16).
Ergo quisquis vull ita similis esse Deo, ut ad illum Cum Deusauctor vel creator niali non sit, dicente
stel, fortitudincm stiam, sicut scriptum esl (Psal. Scriptura (Gen. i, 31) quod creavit oinnia bona
LVIII,10), ab illo n cuslodiat, non ab illo recedal : ei valdc : quomodo "1ipse Dominus loquitur per Isaiam
coliaerendosignetur lanquam ex annulo cera : vere a;uasi e contrario dicens : Ego Dominus, et non est
custodiet imaginemad quam factusest. Porro autem dter, formans lucem, et creans tenebras, facienspa-
si perverse voluerit imitari Deum, ut quomodo Deus cem, et creans mala (Isai. XLV,7)?
non habet a quo regatur, sic ipse vclit sua polestate RESPONSIO.
uti, quid restat, nisi ut recedens ab ejus calore, e Bonus Deus, sccundum qttod in Gencsi legiltir,
torpescat? Etiam quodammodoalienus redditus ab bona cuncta creavit: mala aulem, quac se creare
lmagineDei,quasi caplivus clamet: Domine,quis si- f dixit, non similiter per naturam se creare perhi-
milis tibi? Tanquara si diceretur : Ecce ego volui " buitj Ncque enimmala (Gregor. Magn., lib. in Mor.,
perverse esse sirailis tibi , ct factus sum similis n. 15), quae nulla sua natura subsistunt, a Dco
pecori; nam sub tua dominatione vere tibi similis creantur. Sed creare se mala Dominus indicat, cum
eram : sed liomo in honore positus non inlellexi, res bene conditas, nobis male agenlibus in flagelluni
comparatus sum jumentis insensatis, et similis fa- format : ut ea ipsa et per dolorem, quo feriunt B,
ctus sum h illis (Psal. XLVIII,15). Jain ergo hic delinquentibus mala sint, et per naturam qua exi-
noit in similitudine Dei positus, sed in similitudine slunt, bona. Unde ct venenum mors quidem est
jumentorum constitutus, clamat cuni dicit : Deus, homini, sed vita serpenti. Bene itaque dicitur : For-
quis similistibi? (Ex Attg., serm. 2 in psal. LXX, mans lucem, et creans tenebras, quia cum per flagella
n. 6 7). cxterius doloris tenebrpe creanlur, inttis per erudi-
INTERROGATIO V (AliaS12). lioncm l.ux menlis accenditur. Faciens paccm, et
creans mala, quia lunc nobis pax cum Deo redditur,
Cum.scriplumsit: Erant omniavaldebona (Gen. i,
in animalia vocanlur ctini haecquoebene sunt condita, sed non bene con-
51), quomodo lege quacdam
imtnunda (Lev.xi, 4 seq.)? cupita, in ea quaenobis mala sunt flagella vertuiilur.
rvPer culpam quippe Dco discordes cxistimus 11.Di-
RESPONSIO. gnum ergo est ut ad paccm illius per flagella rc-
Immundaappellata sunt usui, non creationi; ho- deamus, ut cum unaquaeque res bene condita no-
riuii enim in cibum usus pro quibusdam Dguris di- bis. in dolorem vertitur, corrccti ; mens ad aucloris
vina Lnterdictuslege cognoscitur. pacem humiliter reformetur.
n Edil., ad illum. conlraria sibi non critnt, Dominusentm, creator crea-
h Edit.: intellexit, comparalus est,... et similis fa- turarum boiutcreavit omnia,quwutiquemaladici non
ctus est. per naturam. Ecce ergo bonusDetts secun-
c Hanc quaestionem transtulit Samson abbas in polerunt dum, etc
Apologct. lib. II, cap. 21, num. 7, seu pag. 479* ! Mendosein cod. Samsonis, seu in ejus edilore:
loni. XI Hispan. Sacrae. quare creare, loco, qttw se creare.
d Samson : dicente Scriplura in Genesi de hts s Feriunt posuiniusex Grcg. Magn.,cum in noslro
qux a Deo creala fuerant: Omnia valde bona,. quo- textu sicul el in Samsoniano feriuntur legerctur.
h Greg., exstilimits.
modo, elc.
e Supple ex Samsone : Si a bono creatorc bona ' Samson : conecla; sed Greg., corrccli,ul in no-
cv.ncta creata sttnl, qttomodo creare mata Doiniiius stro lextu.
protesMitr? Sed hwc dtto si diiigctitittsaltcndantur,
INTERROGATIO VIII (AliaS1). {
A RESPONSIO.
Cum in Genesi septem primi dies legantur, per Hoc recapitulando commemorat. Quia quando
quos Deus universam creationem perfecit, juxta fecit Deus viridia agri, nondum pluerat, nondumque
quod scriplum cst: Et requievit die sepiimo ab omni homo factus fuerat.
opere suo (Gen. n, 2), quomodo e contra ibi post INTERROGATIO XI (AliaS15).
aliqua unus dics tanlum legitur, in quo universa Curn in Genesi, quando Deus hominem fecit, tan-
mundana conditio sit creata? Dicit enim : Islm ge~ tum simpliciter referatur : Fecit Deus hominem de
nerationes cmli et tcrrm quando crealw sttnt, in die limo terrw (Gen. n, 7), quomodo Psalmista dic.it:
qno fecit Dominus cwlumet lerram, et ontue virqultum Manus luw fecerunt me, et plasmaverunt me (Psal.
agri (Ibid., 4), elc cxvm, 75)?
RESPONSIO. REsroNSioAUGUSTINI (Serm. 18 in eum psal., n. 1).
Qui superius per dies singulos condita omnia re- « Cur, inquit, quibusdam visum ftierit verbo
ttilil, qualiter simul omnia uno die creata subjunxit, Deum fecisse coelera, hominem vero velul aliquid
nisi ut liquido ostenderet, quod creatura omnis si- praccipuum fccisse nianibus sttis; non vidco, nisi
mul per substantiam exstitit, sed non siniul per forte quia ex pttlvere formalum legitur hominis cor-
speciemproccssit? Rerum quippeorigo "simul crea- B 1 pus, iion potuisse ficri nisi manibtts arbilranlur.
ta (Gregor. Magn., lib. xxxn Mor., num. 10), sed si- Nec attendunt quod in Evangelio de Verlio Dei scri-
mul spccies formata non est: et quod simul exstitit ptum est : Omnia per ipstm faeta sunt (Joan. i, 5),
per substantLam materioe, non simul apparuit per non posse constare, si non per Verbum factum esl
siibstantiam b formac.Cum enim simul factum coclum etiam corpus humanum. Sed adhibent testimonium
ct lerra dicitur c, sinml spiritalia et corporalia, si- psalmi i, et dicunt : Ecce ubi apertissime clamat
mul quidquid de ccelo oritur, simul factum qnidquid homo: Manus tuw fecerunt me, et plasmaverunl ) me;
de terra producilur, indicatur. Sidera quippe quarto quasi non eliam aperte dictum sit : Videbo cwlos,
rlie d in ccelo facta perhibentur : sed quod quarto opera digilorum luorum (Psal. vm, 4) ; et illud :
die proccssit in specie, primo die in cceli substantia Et opera manuum tuarum sunt cmli (Psal. ci, 20);
cxstitil per conditipnem. Item in primo creata e terra multoque apcrlius : El aridam lerratn manus ejus
dicilur, et tertio arbusta condita, et cuncta terroc finxerunt (Psal. xciv, 5). Manus ergo sunt poteslas
v.rentia scribuiilur f.Sedhoc quoddie terlio inspecie Dei. Aut si pluralis numerus eos movet, quia non
apparuit, primn die in ipsa e, de qua ortum est, dictum est Manus tua, sed manus tum, accipiant
terroe substanlia condilum fuit. h Scriptum est enim: manus Dei virtutem et sapientiam Dei (I Cor. i, 24),
Qui vivit in wternum, creavit omnia simul (Eccli. quoe utraque unus dictus est Christus, qui etiam in-
xvin, 1) telligitur bracbium Domini, ubi Iegitur : Et brachium
I.NTERROGATIO IX (AHaS7). Domini cui revelatum est (Isai. LIII, 1)? Aut acci-
Cum in Genesi scriptum sit: ln septimo die requie- piant mantts Dci Filiura el Spirilum sanctum, quia
vit Deus ab omni opere suo (Cap. n, 2), quomodo e et Spiritus sanctus cooperator est Palris et Filii.
contra Christus in Evangelio dicit: Pater meus usque Unde et Aposlolus : Omnia hwc operalur ttntts atque
modo operatur, cl ego operor (Joan.x, 17)? idem spiritus (I Cor. xn, 11). Propterea quippe unus
RESPONSIO. dixil, ne tot spirilus quot opera putarenlur, non
Requievit die septimo, quia deinceps nullam crea- quod sine Patre et Filio Spiritus operelur. »
turam novam fecit. Usque nunc operalur, quia 1NTERROGATIO XII (AlittS 0).
omnia ex eis facit, quoe in illis sex diebus mysticis Cum post crealionem Adoe specialiter Scriptura
fecit: quia quoc tunc primordialiter condidit, nunc dicat : Immisit Deus soporem in Adam, U tulit unam
potentialiter administrata regit. Ergo requievit a de costis ejus, et replevit carnem pio ta, et mdificavit
condendis generibus creaturae, non autem cessavit Deus costam, quam tulerat de Adam, in mulierem
ab opere rcgendi, vel administrandi omnia quae D ] (Gen. n, 21, 22), quomodo contra hoc iunc crcata
creavit. esse dicalur mulier quando et vir, eadem Scriplura
INTERROGATIO X (AtiaS 2). dicente de sexto die : Creavtt Deus Iwininem ad ima-
Cum Scriptura Genesis in scxlo die creatum ho- ginem suam; ad imaginem Dei creavit illum, mascu-
minem narret, quomodo post ipsam creationem ho- litm et feminam fecit eos (Gen. i, 27)? Ecce in sexto
minis, vel evolutionem septem dierura ibi scribitur: die necdum facta Eva describitur, et jam homo ma-
iVou enim pluerat Dominus super terram, et homo sculus et femina perhibetur.
non erat qui operarelur eam (Gen. n, 5)?. Cur non RESPONSIO.
erat homo qui operarelur lerram, qui jam scxto die Quia ex Adoe lalere erat procul dubio femina
factus fuerat? processura, in illo jam tunc compulata fuit per
a Edit. metius : substanlia. 1 Edit., se in specieprotulit nimirum primo die in
h Edit., speciem. elc
r- Edit., dcscribitur. ipsa,
t A scriptttm esl, usque ad simut, desunt in edit.
d Edit., Sol qttippe, luna et sidera quarto die, etc 1 Edil., de hoc psalmo.
e Edit., prtmo die creata, etc i Edit., finxerunt.
1 Edil., describuntur.
601 ANTIKEIMEN-.NLIBRI DUO. — LIB. I. 602
substantiam, a quo fuerat producenda per formam. A RESPONSIO.
INTERROGATIO XIII (AKfls10). Dicant nunc Judaei, quis est iste populus qui in
Cum in Genesi de conjugio corporali pnor illa usu habet sanguinem bibere? Hoec
quippe erant
a
sententia Dominoprolafa sit, ubi mulierem subjici quoe in Evangelio audientes, scandalizati sunt, et
viro voluit, dicens : Ad ipsum erit conversiotua, et dixerunl: Quis potest manducare carnem, et
e consangui-
ipse dominabiturtui (Gen. m, 16), quomodo nem bibere (Joan. vi, 53)? Sed populus Christianus
trario DominusAbrahoeloquitur : Omnia qumcunque audit hoec,et amplectitur, et sequilur eum
qui dicit:
dixerit tibi Sara, audi vocetn ejus (Gen. xxi, 12).; Nisi manducaverilis camem meam, et biberitis san-
RESPONSIO. guinem meum, non habebitis vitam in vobis ipsis;
Prima illa utique sententia de corporali conjugio quia caro mea vere cibus est, et sanguis meus vere
a Dominoest prolata, ubi obtemperare viro suo uxor
potus est (Ibid., 54,. 50). Et utique quLa hsec dice-
j ubetur. Contraquam nihil hicconlrarium dicitur, quia bat, vulneratus est pro peccalis nostris sicut Isaias
non de corporali conjttgiodictum esse videtur; sed dicit (Isai. LIII, 5). Bibere aulem dicimus
sanguinem
Sara hic uxor quasi pro virtule animi ponitur, quam Christi non -Plum sacramentorum ritu, sed et eum
semper unusquisque vir audire proccipitur, id est, ut sermones ejus recipimus, in quibus vita consislit,
quodcunque nobis virtus animi suggesserit facien- B sicut et ipse dixit : Verba qum ego locutus sum
dum, per omnia nobis quasi a viris fortibus implea- vobis spirilus et vita sunt (Joan. vi, 64). Est ergo
tur, manente illa sententia de corporali conjugio, ipse vulneratus, cujus nos sanguinem bibimus, id
ut uxor semper subdita sit viro.
cst, doctrinoe ejus Vfcrba suscipimus. Sed el illi
INTERROGATIO XIV(Alias8). nihilominus vulnerati sunt, qui nobis verbum ejus
Cum Dominus ad Noe dtxerit: Erunt dies hominis et ipsorum etiam, id est, apostolo-
prsedicaverunt,
120 anni (Gen.vi, 3) , quomodo contra hoc decre- rum
tum multo plures annos poslea homines vixisse re- ejus verba cum legimus, et vitam ex eis con-
sequimur, vulneratorum sanguinembibimus.
periunlur, sicut Jacofr a
interrogatus Pharaone 130
annos vitaesuoehabere respondit (Gen. XLVII,9). INTERROGATIO XVH(Atias 9).
RESPONSIO. Cum in Genesi Deus ad Abraham dicat, Sciendo
Non sic accipiendum est, quasi proenuntiatum sit scies, quia petegrinum erit semen tuitm in terra non
posthac homines 120 annos vivendonon transgredi, sua, et in servilutem redigent eos, et affligenteos 400
cum et post diluvium etiam quingentos excessisse annis (Gen. xv, 13), quomodo e contra scribitur in
inveniamus. Sed intelligendum est hoc Deum dixis- Exodo : Habitalio filiorum Israel, qua manserunt in
se, cum circa finem quingentorum annorum esset C JEgypto, fuit quadringentorum triginta annorum
Noe, id est, quadringentos octoginta vitoe annos (Exod. xn, 40)?
ageret, quos more suo Scriptura quingentos vocat, RESPONSIO.
nomine tolius maximam partem plerumque signifi-
cans. Sexcentesimo quippe anno vitoeNoe, secundo Hsec duo, si liquidius computentur, nec 430 annis,
mense factum est diluvium (Gen.vn, 11). Ac sic 120 nec solum 400 filii Israel in .Egyplo sub servitute
anni proedicti sunt futuri vitae hominum proeterito- manserunt, si lamen a die ipso, quo Jacob, vel filii
rum, quibus transactis diluvio delerentur. sui -Egyptum ingressi sunt, usque ipsum ad ultimura
INTERROGATIO xv (Alias 22). diem, quo inde Moyse duce egressi sunt, supputen-
Cum munda et iramunda animalia divina per tur. Nam manifestum est omnes annos quos He-
Moysen Iege secreta sint ( Lev. xi, 2 seq.), quo- brsei in .Egypto fecerunt, secundum computationem
modo etiam ante diluvium de his quoe in arca reci- Eusebii, 115 esse (Euseb., in Chron. ad mundi ann.
pienda erant, immunda appellantur animalia (Gen. 3260). A prima tamen promissioneAbrahee, id est,
vii, 2)? ab anno 75 vitse suae,usque ad tempus illud quando
RESPONSIO. Jacob cum filiis -Egyptum ingressus est, fuerunt.
Moysesinspirante sanclo Spiritu Pentateuchi scri- D t anni 215. Post ingressionem autem Jacob in -Egy-
ptor et conditor est. Et quia in Levitico de mundis plum, usque ad temptts illud quo omnes filii Israel
immundisque animalibus erat proferenda discretio, in signis et prodigiis de -Egypto egressi sunt, com-
etiam in Genesi (quia utriusque libri idem auclor pulantur fuisse anni 215 qui, in summam redacti,
est) eadem animalia appellavit immunda. fiunt 450. Ut ergo utraque a se non discrepent, si
INTERROGATIO XVI(Alias 20). supputes a 75 auno setatis Abrahae, quo ad eum
Cum in Iibro Geneseos(Gen. ix, 4) vel in aliis lo- primo die promissio facta est, usque ad exitum
cis Scripturarum Israelitico populo prohibitum sit filiorum Israel de terra -Egypti 450 reperies. Si au-
a Deo, ne sanguinemcomederent, specialiter lamen tem ab anno quinto nativitatis Isaac usque ad exi-
in libro Levitici ubi Dominusdicit: Dixi filiis Israel: tum filiorum Israel de terra J-gypti, annorum sum-
tanguinem universm carnis non comedetis(Lev. vn, mam collegeris, ex quo parvulus ipse Isaac, semen
20); quomodo in libro Numeri e contrario de ipso utique Abrahae, ab Ismaele ccepilaffligi,400 annos,
eodemquepopulo Israelitico scribitur : Non dormiet, secundum quod Dominus dixit, invenies.Item Augu-
donec comedat prwdam, et sanguinem vutneratorum stinus sic (De Civit. Dei, lib. xvi, cap. 24): « Quod
bit>at(Num.xxm, 24)? diclum est ad Abraham : Sciendo scies quia peregri-
603 S. JULIANIEPISCOITTOLETANI 604
Hiim erit, et rcliqua, de populo lsrael, qui eral iu A Jacob in Genesi spiritus Dei pro ipsis dical : Major
iEgypfo servilunis, aperlissiinc prophctafiim csl. servietminori (Gen. xxv, 25), quomodojuxta ipsius
Non quod in cadcm scrvitute sub jEgypliis allligen- libri hisloriain, niinor inajorem adoravit, id esl,
tibus 400 aniios illc populus fuerat pcracturus, sed quando Jacob minor dc Mesopotamiarediit, Esau
iu ipsis 400 annis proeiiunlialumest hoc futurum. majorem fratrem adoravit (Gen. xxxm, 5) ?
Quemadmoduinenini scriptum cst dc Thara, patrc RESPONSIO.
Abrahoc: Et fuerunt dies Tharmin Carra qitinqttcet Hoc quod dictuiii csl: Mujor serviettninori, histo-
ducenti anni (Gen. xi, 52), non quia omncs ibi acti riacveritatem non impedit, sed figuraliter illud spi-
sunl, sed quia complcti sunt; ita el hic proplerca ritus Dei prsedixit : juxla quod populus Judoeorum
iiiterpositum est : Et in scrvittttem redigent eos, et per Esau, Chrislianus per Jacob signalur. Et ideo
uffligenl eos 400 iinnis, quoniam iste numerus in contraria sibi non suitt, cum jttxta hisloriam minor
eadem alliiclionc complelus csl, non quia ibi uni- majorem adoravil, cl juxta allegoriammajor niiiiori
versus peractus csl. Quudriiigcnli sane dicuntur deservit.
anni propter numeri pleniludiiiem, quanivis ali- INTERR0GATIO XX(AUaS18).
quanto amplius sint, sivc cx boc tempore compu- Cuni in Genesi Jacob Deum se vidisse lestctur
tenlur quo isla promitlebantur Abrahoe,sive ex quo B (Gen. xxxn, 50), quouiodoJoannes Evangelistadicil:
natus cst Isaac propter semen Abrahoc, dc quo ista Detttn netno vidit ttnqttam (Joan. i, 18), Job etiam
proedicuntur. Computaiitur crgo, ut supra diximus, sibi concordante, qui ait : Dei sapientia abscondita
a promissione Ahrahaeusque !U1exitum Isracl 450. est ab octtlisomnium vivcnliiim(Jofc.xxvm,21) ?
Quoruin a Apostolus ila meminit. IIoc aulein dico, RESPONSIO (cx Grcgor. lib. xvm Mor., n. 88, 89).
iiiquil, testamentum confirinatnma Deo, post 400 et Vidit quippe Jacob Deuni c, qtti ait: Vid:Deuni
50 annos facta lex >' non infirmat ad evacuaiidtim facie ad faciein(Gcn., ubi sup.). \idit MoysesDeum,
promissionem(Gal. III, 17). Jam ergo isti 450 anni de quo scriplum est: LoquebuturDominusad Motjsen
qiiadritigeiiti puleranl nuncupari, quia non stint facie ad faciem (Exod. xxxm, 11), etc Vidil el Job
inulto amplius. Qiianlo niagis cum aliquot jam ex Domimun, quia tlixit : Nunc autem ocntttsmetis vi-
islo mimero praeterissent, quoniam illa in visu de- det te (Job XLII,5). Vidit Isaias Dominum, qui ait:
inonstrata ct dicta sunl Abrahae? » Vidi Dominum scdentem supcr solittm excclsum et
INTEIUIOGATIO XVIII(AHaS11). elevalum (Isai. vi, 1). Vidil et MichaeasDomiiium,
Quomodopromissum sit Abrahoc quarta genera- qui ait: Vidi Dotninuni«' sitpcr solium sutiin (III
tione exire filios lsrael de terra .'Egypti (Gen. xv, lleg. xxn, 19). Quid est ergo, quod tot Testamcnti
10), cum Mosestlicat : Qiiinla progenieexierunt fitii **C Veteris patres Deumse vidisse teslati sunt, et tanicii
Israel de /Egypto (Exod, xm, 18, sec. LXX)1 de lwc sapicntia quacDeus est dicitur : Abscontlila
RLSPONSIO. cst ab oculis omnium vivenlium; el Joaiines ail:
Si quartam geiicralionein computes,de Leviiribu Deum nemo vittii unqitatn, nisi hoc quod patenter
eam numerare incipics : si quintam, de Juda. Re- datur intelligi, quia quandiu hic mortaliter vivitur,
plica ergo geucalogiamLevi. Levi gentiit Caat, Caat videri per quasdam imagines Deus polest, sed per
genuil Ainram, Ainram genuit Aaron, Aaron auleni ipsam naturoe suoe spccicm non potest; ut anima
genuit Eleazar, Eleazar aulem genuit Phinccs. Caat gratia spiritus afilata, per figuras quasdatn Dcum
cum patre suo Levi ingressus est /Egyptum. Rurstimt videat, sed ad ipsam ejus essentiam e non pcrlingat?
Eleozar cuni paire suo Aaron cgressus est ./Egyplo. Ifinc est enim quod Jacob qui Deutn vidisse tcsta-
A Caat usque Elea/.ar gcneralioncs sunt quatuor. lur, lmnc non nisi in angclo vidit. llinc est quod
Si ergo vis ostendere quomodo secundumExodumt Moyses,qui cum Deo facie ad faciem loquitur, inler
quifita geiierationc cgressi sunt filii Isracl de terrai ipsa verba SUOB locutionis dicil : Si invenigratiam iu
/Egypti, tribus libi Juda; ordo numcrelur. Juda cnimi conspectutuo, ostenite milii teipstun (Exotl. xxxm,
genuit Phares, Pharcs Esron, Esron Arani, Arami 13). Certe enim si Dctts non eral cum quo loqueba-
Auiinadab,AiuiiiadabNaasson,NaassonSalmon.Pha- tur, Ostendc milii Deuni dicerct, et non Ostende
rcs enim cuni palre suu Juda ingressus est .Egyptuni. lemetipsum.Si autem Dcus erat cum quo Ioquebalur,
Naassonprinceps tribus Juda iu descrto dcscribitur,, cur petebat videre quem videbat? Sed ex hac cjus
cujus filiusSatmon terram repromissionis iulroivit. petitione colligilur quia cum sifiebat per incircum-
A Pharcs crgo usquc ad Naasson, gcnerationes suntt scriptam f naturoe suoe clarilatcm cernere, qucm
quinque. Quamvisiioniiiilliin Esron initium faciant,, cceperal per quasdam imagines videre. El vidcrunl
et ad Salmon pcrvcnianl. Siniilitcr ct ab Amranit crgo ii Dominttm, ct lamen Joannis voce Dciim
usque ad Pbinces. lloec Hicronymus (Episi. 123 adl neino vidil unqttam, quia in hac mortali carne con-
Diimasiim,qitwst. 2). sisleniibus videri potttit per quasdam circumscripias
l.NTERROG.-TIO XIX(AlittS11). imagines, et videri non polcsl per incircumscriplum
Cum ante nativitalcm duorum fratrum Esau ett lutneii aeternitalis. Sin vcro a quibusdam potest in
11Edil.: ttbanno 75 Abralim,qitando ad eum facta a c Edit., in utroque loco, Domintttn.
esl primapromissio,us<ittead cxilum Isracl exJUJIJ- A Etlit. adtlunt scdenlcm.
p!o, -450auni : quorum, elc. c Etlit., ad ipsam vimcjus essenlicc.
11Edit., qumposl fttcittcst lex. 1 Edit., i»n'rn<iuscri/i/«'.
603 ANTIKEIMEN.QN LIBRI DUO. — LIB. I. 600
hac adhuc corruptibili carne vivcntibus sanctis quo-- A stota (Ephes. m, 10) hoc mysterium non solum geti-
dam contemplationis actimine videri, hoc quoque e tibus, sed et principalibus et poleslalibus per Eccle-
a beati Job sententia, quam protulimus, non abhor- siam manifestatumdocet. Propter quod idem Doctor
ret; nec ab illa Evangelistse Joannis, Deutn netno 0 excquitur , dicens (Ibid.) : « Si principatibus et
vidit unquam, quoniam quisquis sapientiam, quoc c potestatibus in ccelisignota fuit multiplex sapientia
Deus est, vidct, huic vitac funditus moritur, ne jamii Dei, quoenunc eis per Ecclesiamrevclata est; quanto
ejtis amore lenealur. Nullus quippe eum videt », qui1 magispatriarchis et prophetis ignotafuit,"quos stipra
adhuc carnaliter vivit, quia nemo potest amplecti,i non ignorasse mysterium Christi, sed ita ut aposlo-
Deum simul et saeculum. Qui enim Deum videt, eoj los nescisse monstravimus? Mulliplexquippe sapien-
ipso moritur, quo vel intentione cordis, vel effecluhb lia Dei per Ecclesiam Dei nunc et principatibus reve-
operis ab hujus viloedelectationibustota menle se- lata est et polestatibus : quam olim Deus futurain in
paratur. sua mente decreverat, el nunc csse pcrfectam, ex eo
INTERROGATIO XXI. quod videmus, cognoscimus. Crux itaque Christi
Cum in Genesi vel Exodo LXXtantum animoccumi non solum nobis, scd et angelis cunctisque in ccelo
Jacob -Egyplum scribantur ingressae(Gen. XLYI,27, virtutibus profuit, et aperuit sacramenlum, quod
Exod. i, 5), quomodo in Aclibus Apostolorum in-- B anle nesciebant. » Hsec Hieroiiyniiis.
troisse cumJacob in Êgyptum septuaginta quinque! INTERROGATIOXXIII(AUaS26).
animoereferuntur (Act. vu, 14)? Cum in Exodo DominusMoysiprsccipiaf, diccns:
RESPONSIO. Sotvecalceamentumde pedibus luis, locus enim, in
Constat in .Egyptum cum Joseph, Ephraim et Ma- qtto slas, terra sancta est (Exod. JII, 5), quoniodo in
nasse, septuaginta tantum animas introisse : ubti eodem libro vescentibus pascha proecipitur: Mandu-
septuaginta quinque animarum numcrus refertur , cabilisillud lumbisvestris accinclis, et calceatnenta
quasi per anticipationem etiam filios nepotesque; veslrahabebitisin pedibusvestris(Exod. xn, II); nec-
Ephraim et Manasse enunierandos putavit, quos noa et Paulus, ad Ephesios (Ephes. vi, 15), calcea-
postea in .Egypto natos divinee relatio lectionis tos pedes esse praxepit, in proeparationeEvangelii
ostendit. pacis?
INTERROGATIO XXII(AliaS19). RESPONSIO.
Cum inter caHerospatiiarchas et prophetas Christi Si et perfectis calceamenta non esse neccssaria,
pollicentes advenlum Jacob specialiter de Christi et iraperfectis adhuc necessaria csse accfpiaraus,
incarnatione et gentium vocationeproedicet,dicens: ' non erit forte contrarium, quotl pro diversitate me-
Non deficietprinceps de Juda, nec dux de femoribus G rilorum est inslitutum. Perfecliores etenim sunt,
ejus, donec venial qui miltendus est, el ipse erit exspe- qui sicut Moyseset Jesus Nave Deum jam videre me-
ctatio geniium (Gen- XLIX,10); quomodo Paulus in rentur, quam hi qui ad ipsam visionem lendunl, et,
epislola ad Ephesios pro eodemsacramento incarna- adhuc in via positi, agnum in pascha calceatts pedi-
tionis Christi dicit: Aliisgenerationibusnon fttit no- bus manducare jubentur. His ergo forsitan adhtic
tum filiis hominum, sicut nunc revelalumest sanclis calceamenta sttnt nccessaria, quibus in via Domini
ejus apostolis,et prophetisin Spiritu, esse gentes co- currentibus utilia esse judicanlur bonorum patrum
hmredes,et concorporales,et comparticipespromissio- excmpla. « Quid enim pedes nostri, nisi opera ? Quid
nis in ChristoJesu per Evangelium(Ephes. ni, 5, 6). vero calceamenta, nisi pelles mortuorum animalium?
RESPONSio(ex HieronymiComment.inhoccap.Epist. Calceamenta autem pedes muniunt. Quoevero sunt
ad Ephes.). morlua animalia, cx quorum pcllibus nostri mu-
« Aut iltud est respondendum, qttia caute Paulus niuntur pedes, nisi antiquj patres qui nos ad seler-
signanterque .testatus sit, filiis hominum ignotum nam palriam proecesserunt?Quorum dum exemplum
fuisse-mysterium,non filiisDei, adquos dicitur: Ego perspicimus c, liostri operis pedes munimus.Calcea-
dixi: Dii estis (Psal. LXXXI, 6); quod scilicet hi qui menta vero in pedibus habere, est morluoruin vitam
"I
spiritum adoplionisaccepcrunt, de quibuspatriarchoe conspicere, et nostra vestigia a peccati vulnere cu-
ct prophetoefuerunt, Dei scierunt sacramentura. Aut stodire : ut muniti eorum exemplo, vastam huius
nolandum, non definiteet generaliter dixisse Paulum, soeculieremum transeamus, quandiu Deum facie ad
aliis generalionibus ignotum fuisse omnino Domini facicm videamus (Greg. Mag., homil. 22 in Evang..
sacramentum; sed sic quomodonunc revelatum est num. 9). » Ergo jam ad Dominumperfecte venien-
sanctis ejus ct apostolis, nescisse patriarchas veteres tibus non erunt forte necessaria hoec calceamcnta ,
et prophetas. Aliud est enim in spiritu ventura co- quia videlicet non ibi erunt forte necessaria patrum
gnoscere, aliud ea cernere opere completa. » Unde exempla, ubi Deusest videnlibusse in omnibus plena
et Joannespropterea major prophetis omnibus dicitur notitia. Quia si etiam calceamenta propter vilia acci-
(Matth. xi, 9), quia quem coeteriprophetaverunt, ipse piiintur, non hoc erit conlrarium; cum nullus videre
dc-
conspexerit, et digito demonslrarit. Hoc etiam sen- Deumpossit, nisi qui terrena et mortalia vitia
tiendum in eo, quia idem apostolus in eadem epi- posueiit. Qui'ergo adhuc ambulat calcetur; q'ii
a Edil., eatn vidit, c Edit., exemplaconspicimus
h Effectupro affectureposuimus ex Greg.
t07 S. JULL.NI EPISCOPITOLETANI 608
vero Jordane jam transmisso terram repromissionis A modo Christus in Evangelio e contra dicit: Honora
intravit, nudet pedem, solvat calceamentum, locus patrem tuum et matrem, quod est mandalum primum
enim in quo stat terra sancta est. Si quis non est in lege?
Jesus Nave, nec apostolus, calcet pedes suosin proe- RESPONSIO.
paratione Evangeliipacis. Si quis autem apostolus Duoetabuloefuerunt in quibus Moysesdecem proe-
est, et inter duodecim enumerari potest, nequaquam cepta scripta accepit. De ipsis quoque decem proc-
tollat in via calceamenlum suuro, nec ad scorpiones ceplis, tria quae iu capile ponuntur, pertinent ad
et colubros declinandos calcaneum legal: sed jam dilectionemdivinoeTriiiitatis;septem vero reliqua ad
consummatusatque perfectus, in terra sancta vivat dilectionempertinent proximi. Tria ergo illa ad Dei
in Christo, et sequalur agnum quocunque ierit. dilectionem pertinentia, id est: Dominus Deus tuus
EX LIBRO EXODO. unus esl (Deut. vi, 4); et: Non assumes nomenDei
INTERROGATlO XXIV(AUaS23). lui invanum; et: Mementoul dies Subbati sanctifice-
Cum in Exodo Dominttsnomen suum Moysiindi- tur (Exod.xx, 7, 8); hoectria in una labula fuerunt
casset, diccns : Hwc dices filiis Israel : Qui est, tnisit scripta. In sectmdavero labula, septem reliqua prae-
me ad vos (Exod. m, 14) , quomodoin subsequenli- ccpta seripta sunt. Et ideo Honora patrem tuum et
bus aliud sibi nomen esse quasi e contrario indicat matrem inter seplem prsecepla primum mandatum
dicens : Vade, dic filiis Israel : Deus Abraham, et scriplum est. Si igitur tota decem proeceptain unum
Deus Isaac, el DeusJacob misit me ad vos, hoc mihi computes,quartwn hocproeceptuminter decem inve-
nomenest in wternum (Ibid., 15)? nies : a parentibus enim suis homo aperit oculos, ,et
RESPONSIO AUGUSTINlf haecvita ab eorum dilectione sumit exordium. Inde
Hoecduo didicimus, dislinguenteAugustino, unum hoc mandatum primum cst inter septem. Sed quo-
ad divinilatis pertinere naturam, aliud ad humani- modoprimum,. quia quarlum, nisi, ut diclum, quia
tatem assumplam. Quod enim dixit Deus Moysi: primum est in altera tabula? VeLquia decem prac-
Ego sum qui sum et : Qui est misitme ad vos, divi- cepta primilus data sunt, potest unumquodque ex.
nitatis substantiam signat. Quod autem dicit: Ego illis appellari primum mandatum.
sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob, INTERROGATIO XXVII.
mysterium susceplae incarnalionis insinuat : quia
de illis secundum carnem generalus agnosceretsr, Cum Dominus in Exodo honorantibus parentes
vitoepromiserit, dicens : Honora
quorum nomina sub sacramento hic posuisse co- suos longaevitatem
gnoscitur. patrem tuum et malrem, ut bene sil tibi, et sis longm-
C tms superterram(Exod. xx,12), quomodoDavidhanc
INTERROGATIO xxv (Alias 29).
:
Cum Dominus in libro Exodi prsecipiat dicens : ipsam longsevLtatemvitae parvipenderit, dicens
Metnentout diem Sabbati sanctifices.Sex diebusope- Heu mel quia incolatus meus prolongatus est (Psal.
et Salomon mortem potius quam
raberis, et facies otnnia opera lua. Septima autem cxix, 5); necnon
die Sabbala Domini Dei sunt (Exod. xx, 8 seq.), vitam amplectatur, dicens : Laudavi omnes mor-
Isaiani e contrario dicit: Sabbala ve- tuos, qui olim mortui sunt, super viventes(Eccle. iv,
quomodo per
stra odivilanima tnea (Isai. i, 13)? 2); et Jercmias : Maledicta dies in qua natus sum
RESPONSIO. (Jer. xx, 14) ; praesertim cum multos fuisse creda-
Sabbatum requies inlerpretatur : quod Israeliloe mus qui et parentibus obsequentes cilo mortui sint,
et erga parentes impii, usque ad extremam venerint
spiritaliter in munere acceperunl, ut hac siguifica-
tione niillo in bac vita terrenorum desideriorum ap- seneclulem?
RESPONSIO.
petitu fatigarentur. Quod lamen Judoeorumille popu-
tus non intelligens Dominumspiritualiter prsecepisse, Respondeant Judoei, et similesJudoeorum: si vitse
consumebant Sabbala in luxuriis, et ebrietate, el istius longitudo est iu promissis, et diu in corpore
comessatione. Unde se talia sabbata odisse Domi- r, commorarifelicitatis est, quid sibi vult illud, quia
nus dicil: quia non sunt iila quoeDomimisspirilali- incolatum vitae suse prolongatum David gemit? Si
ter proecepit, sed quoesibi populus carnaliter elegit. enim laudantur super vivos mortui secundum Salo-
Nam de illisdixit: Sabbata mea profanastis (Ezech. monem, etju.vtaJeremiam maledictus est dies in quo
xxn, 8). Unde agnoscimus Sabbatum lemporalehu- nascimur, quomodo nunc repromittitur honoranti-
manum esse; Sabbalum autem divinum, illud seter- bus patrem et matrem, quia longsevisint super ter-
num esse de quo per Isaiam dicitttr : Et erit mensis ram, quam Dominus Deus suus dedetit eis? Quae-
ex mense, et Sabbatum ex Sabbato (Isai, LTVI,25). renda est ergo terra, quam Dominus Deus promittit,
Ergo cum dicit: Sabbalu vestraodit anima mea, non et tribuit iis qui spiritualem -Egyptum reliquerint,
prioris proccepli immutat oraculum, scd Sabbatum et cum omni polenlia magna et terribilia hujus vitae
ipsum redarguit a carnali populo vitialum. deserta transierint : ii utique possidebunt terram,
INTERROGATIO XXVI(Alias24). quaemansuetis est proeparata. Reali quippe mites;
Cum in Exodo inter decem praccepta quoe data quoniamipsi possidebunt terram (Matth. v, 4), quoe
sunl, quartum procceptum reperialur csse : Ilonora vera est terra viventium, juxta illud : Credo videre
patrcm tuum, et matrem luam ( Exod. xx, 12), quo- bona Dominiin terra vivcnliuin(Psal. xxvi, 13).
609 ANTIKEIMEN--NLIBRI DUO. — LIB. I. C!0
INTERROGATIO XXVIII(Alias 25). A (Lev. VIII,7), quomodo Christus in Evangelio e con-
Quomodo in Exodo scribitur : Qtti reddis iniquila- trario sacerdotes suos et apostolos duas lunicas ha-
lem palrum in filiis ac nepotibus (Exod. xxxiv, 7) , bere prohibuit (Malth. x, 10)?
cum e contra in Ezechiele dicatur : Quid esl quod RESPONSIO.
inter vos parabolam vertitis in proverbittm islud in QuodpraccepitJesus duas lunicas non habendas, non
terra Israel, dicentes: Patres comederuntuvamacer- est contrarium legi, sed perfectius lege : sicut el cum
bam, et dentes filiorum slupuerunt ? Vivo ego, dicit lex homicidium vetat (Exod. xx, 15), Jesus etiam ira-
Dominus Deus, si erit ullra vobis parabola hwc in cundiam resecat (Matth. v, 22); et cum lex prohibet
proverbiumin Israel. Ecce omnes animm mem sunt : adulterium (Exod. xx, 14), Jesus etiam •concupi-
ut anima palris, ila et anima filii mea est. Anima scentiam cordis ahscindit (Malth. v, 28). Sic ergo
qum peccaveril, ipsa punietur (Ezech. xvm, 2 seqM videbitur, et duabus ibi tunicis pontificem, hic uua
RESPONSIO. apostolos induisse. Siquidem etiam sensus probabilis
Redduutur peecata patrum in filiis, dum pro culpa sibi videtur, ego tamen non intra hujus intelligentiae
parcnlis ex originali peccalo anima polluitur prolis; angustiam pontificalia sacramenla concludo : am-
et rursum non redduntur parentum peccata in filiis, plius mihi aliquid ex isla forma videtur ostendi.
quia cum ab originali culpa per baplismum libere- B Pontifex est, qui scientiam legis tenet, ct uniuscuT
mur, non jam parentum culpas, sed quas ipsi com- jusque myslerii intelligit raliones; ut breviter cx-
mittimus, habemus. plicem : qui legem et secundum spiiilum et secun-
EX LIBHO LEVITICO dum littcram novit. Scicbat ergo pontifex ille, quem
INTERROGATIO xxix (Alias 50). tunc ordinabat Moyses, quia esset circumcisio spiri-
Cum in libro Levitici (Lev. 1, 2 seq., et alibi smpe) talis; servabat tamen et circumcisior.em carnis,
jubente Domino instituta sit victimarum oblatio, quia incircumcisus pontifex esse non poterat. Habe-
quomodo Isaias cx voce Domini e contrario loquitur, bat ergo isle duas tunicas.unam mysterii carnalis, et
dicens : Quo mihi tnullitudinem viclimarum vestra- aliam intelligentioe spiritualis. Sciebat quia et sacri-
rum, dicit Dominus? plenus sum Iwlocauslis arietum, ficia spiritalia offerri debent Dco, offerebat lanicii
et adipe pinguitim, et sanguinem vilulorum et agno- nihilominus et carnalia. Non enim polerat esse pon-
rum nolui (Isai. I, 11). tifex, qui lunc erat, nisi liOotiasimraolaret. Ita ergo
RESPONSIO. convenientcr ille pontifex duabus indutus tunicjs
Hostioeet immolatio victimarum non principaliter dicitur : Apostoli vero, qui dicturi erant: Quia si cir-
a Deo quoesitasunt, sed ne idolis fierent, et uia car- cumcidamini, Christus vobis nihilproderit (Gat, v, 2),
nalibus victimis quasi per typum el imaginem ad spi- C et qui dicturi eranl: Nemo vosjudicet in cibo, aut in
ritales hostias transiremus. Dicendo atttem se ho- potu, aut in parte diei fesli, aut Neomenim, aut
stiam non quaesisse, ostendit quia lex spiritalis est, Sabbatorum, qum sunt umbra fulurorum (Colos. u,
et omnia quae Judsei carnaliter faciunt, a nobis im- 16); isti ergo cum hujusmodi secundum Iitleram le-
pleri spiritualiter. gis observantiam penitus repudiarent, nec occupa-
I.NTERROGATIO XXX(AliaS 31). rent discipulos Judaicis fabulis, et imponcrenl eis
Cum iii Levitico Dominus fermenlum penitus ab- jugum quod ncque ipsi, neque palres eorum portarc
jeeerit de sacrificiis, dicens : Omnis oblatio, quw of- poluerunt (Act. xv, 10), merito duas tuuicas habere
ferlur Domino, absque fermentofiet, nec quidquam proliibenluf, sedsufficit eis una et hoccinterior. Nam
fermenli acmellis adolebilurin sacrificio Domini (Lev. islam quse foris esl, et quoe dcsuper apparet, legis
n, H), quomodo in subsequenlibus super panes fer- tunicam nolunt. Unam namque eis Jesus, et ipsam
mentatos sacrificium jubet imponi? interioTem,habere permittit.
RESPONSIO. INTERROGATIO XXXII(A/l«S28).
Diligentius intuere quia non ad sacrilicium, sed Cum in Levitico Dominus proecipiat dicens : Nec
ad ministerium sacrificiifermentatus panis assumitnr. T\1 contaminetursacerdos in morlibusciviumsuorutn, nisi
Quid erga hoc sit, videamus. Dominus in Evangcliis tantum in consanguineis ac propinquis suis, id esl,
humanam doctrinam Pharisaerirum, qui tradebamt superpalre, et super matre, el filio, ac filia, fratrg
traditiones, praccepta hominum, fermentum appellat, quoque, et sorore virgine qum non esl nupta viro ; sed
cum dicit discipulis : Observatea fermento Phariswo- nec in principe populi sui contaminabilur (Lev. xxi,
rum (Matlh. xvi, 6). Similiter ergo humana doclriua 1 seq.), quomodo post paululum e contra videturdi-
est, verbi causa, grammalica ars, vel rhetorica, vel cere , Ponlifex, id est, sacerdos maximus.... ad ho-
dialectica etiam, ex qua doctrina ad sacrificium minem morluum non ingredietur omnino ; superpatre
quidem, hoc est, in his quoe de Deo sentienda sunt, quoquesuo,et matre non contaminabilur(Ibid.,10, II)?
nihil suscipiendum est. Sermo vero lucidus, et elo- RESPONSIO.
quentioesplendor, ac disputandi ratio ad ministerium Unum ex his minoribus sacerdotibus proecepit,ubi
verbi Dei decenlor jubentur admitli. nonjubentur ingredi ad quemlibet mortuum, nisi ad
INTERROGATIO xxxi (Alias 33). eos cognatos et propinquos, de quibus supra dictum
Cum Domimisin Levitico pcr Moysen, pontificem est. Sacerdos autem magnus, id est, pontifex, plus
ordinans, duabus tunicis vestiendum prseceperit aliquid habebat a caeleris sacerooiihus; et ob hoc
6.1 S. JULIANI EPISCOPITOLETANI 612
quia nec pietale illtim ncc affectu Uecti opnrlehal, A cit (Ibid., 10). Obscrvaigitur in his quocassumpsimus
ideo praeceptumest illi nc immundus fierct in su- de prophcla, quod non ihvcnitur in sermonibus Dei,
pradictis nominibus, ct ab omni mortuo gencraliler quibus ad prophetam locutusest, dictum : Quia adhuc
suum cohiberet affectum. Illud ergo quod priimnu tres dies ct Ninivc subverlelur, ut serino isle, qui
esl positum, dc niinori sacerdotum gradu; hoc vero diclus cst, et non est factus, a Jona polius qttam a
quod sequiliir, de solo magno sacerdolc accipi debet. Dco prolalus esse videalur.
INTEIIROGATIO xxxiu (Alias52). Sed et de secundo Regum libro (xxiv, 11 seq.)
Quomodolegi prcecipienti:Dtligesproximumluttm, proferamus quoc scripla sunt, ubi cuin David po-
cl odio habebisinimicum tuum, non cst contrarium pulum numcrassct : Factum est, inquit, verbttmDo-
quod Christusdicil : Diligiteinimicosveslros (Maitli. mini ad Gad prophetam videntem,dicens : Vade, et
v, 44). loquere ad David : Hwc dicit Dominus: Tria ego le-
RESPONSIO. vabo super te; elige tibi unitm ex his, qttod faciam
Unusquisque homo in quanluni iniquus esl, odio tibi. El inlroivitGad ad David, el denunliavit ei, di-
liabendus esl; in quantum bomo est, diligcndiiscst. ccns : Aut veniel libitribus annis famessuper terram
Hocc,iiiquam, rcgula est,qua et oderimus iniinicum luatn ; aut tribus mensibus,ut fugias ante inimicos
propter itl quod in co maluni est, id est, iiiiquita- B tuos qui ie perscqunntur; aul tridtto ttt mors fiat in
tem; el diligamus iuimicuin propter quid in eo terra tua. Nunc ergo scito, ct vide quid respondeam
bonum csl, id est, socialcm ralioualcmquc crcatu- ei qui misil me. Et dixit David ad Gad : Angustim
ram. sunt mihi ttndiqtie. Scd incidamin manus Doininitna-
EX LIBRO NUMERI. gis, quia mullmmiserationesejtts sunt, et in mantts
INTERHOGATIO XXXIV. hominumnonincidam.EldeditDominusin Israelmor-
Cum in libro Numeri scriplum sil: Non est Deus lcma maneusquead horamprandii, clmortuisuntdepo-
quasi homo, ttt tnenliatur, nec ut filius hominis, ut puloex DttnusqiteDersabeesepttiaginlamillia viiorum.
mulelur (Num. xxm, 19) ; necnon ct illud per Eze- Et exlcndit angelus Dominimanutn sttam in Jerusa-
chielem : Verbum quod locuitts fuero, implcbilur, lem, ut corrwnperet eam. Et deprecatus est Dominus
dicit Dominus Deas (Ezech, xn, 28 ) ; quomodo e super maliliam, et ait ad angelum, qui exlerminabat
contrario plcrumquc Deus videtur mutarc senten- populum : Satis esl, remitic manum tuatn. Observa
liam suam, sicut in Ninivilis factum est, quando ergo qiiomodo nec in his tribus comminalionibus
per Jonam dixit: Quadraginta dies, el Ninive sub- Deus invenitur dixisse de morte dierum trium. ln
vertetur (Jon. m, 4); ubi stalim subscquilur: Nun- verbo enim Gad posilum cst, non in mandalis Domi-
quidclego nonparcamNinive civitati magnm(Jon. iv, ni; et non semper ea quse per prophetam dicuntur
11); et de David in regnuin, ubi tribus diebus pro- quasi a Deodicta suscipiantur. Dcniqueper Moysen
missa fuerat mors, ut vaslaret populum, et intra multa quidem locutus est Deus, aliqua tamen et
unam diem usque ad horam prandii cessavit (II Reg. Moysesprcpria atictorilate mandavit: quod Domi-
xxiv, 15)? nus in Evangeliisevidenli distinctione secernit, cum
RESrONSIO. dicil de repudio mulieris interrogatus : Quia ad duri-
Fortasse hoec, qiiae per interrogalionem dicuntur, liam cordis vestri scripsil vobislimc Moyses, ab ini-
non penilus pro definilo accipienda sint; sed talisi lio autem non fuit sic (Matlh. xix, 8). Vides ergo et
quoedauifigura vcrbi sit, quoemcdium aliquid videa- hic Deum quidem non proccepisse,nec fieii voluisse
lur ostendere, non tamcn definitoe et irrevocabilis; divortium; Moysenvero propter duritiam cordis Jtt-
senlentisc declarct affectum : quo temperantitts aH- doeorumscripsisse danduin esse repudium. Ostendit
quid diclum videatur, in co quod scriptum cst: Ipse; hsecel Patilus in litteris suis, cum dicit de quibus-
cum dkerit, non faciet? quam si scriptum esset:: dam : Dominttsdicit, et non ego ( 1 Cor. vn, 10). Et
Ipsecum dixerit, oinuimodisfaciet. Sedrecenseamuss de aliis: Hwcautemegodico,nonDominus(Ibid., 12).
et ipsa Scripturx loca, qua.'vel In Jona, vcl in Re-- TVEt iterum in aliis : Prmceptum Domini non habeo,
gum libris posila sunt, ne forte et ibi, ut moris estt sed consiliiimdo (Ibid., 25). Et iterum : Quw loquor,
Scripturac, divini scripli aliquid habeat scriptum. non loquorsecundumDominutn(HCor.xi, 11). Unde
Ergo in Jona : El factum verbumDomini ad Jonami similiter etiam in coetcris prophctis aliqua quideri
secundo, dicens : Surge, vade in Ninivem civitatem i Dominuslocutus cst, non prophetoe; alia vero pro
magnam, ct prwdica in ea secundum prmdicaiionem i phetoe,et non Dominus. Et sic videbitur objectio in-
auamcgo loculus sumad te (Joan. m,l seq.). EtJonass lenta dissolvi, cum non tani sua quam prophetoever-
quidem proedicavit, et dixit: Adhuctres dies, vel utt ba Dominusrevocat ac mutat in melius.
Hebraciscriptumhaberesedicunt: Adhucquadraginta % Sed magis arbitror, absolutionem priorem lotius
dics, et Ninive destructur. Viri aulem Ninivilm cre- Scripturoesensibus convenire, et illis prsecipue _ft-
diderunt Deo,et prwdicaveruntjejuniuin, et indueruntt ctis, quibus patiens et mulloemisericordioe,et pceni-
se ciliciis a minimo usque ad majorem ipsorum. Ett tens super malitias dicitur Deus (Psai. LXXXV, 15 ;
post pauca : Et vidit, inquit, Deus opera corum,, Joel. ii, 13; Jon. iv, 2), vel his maxime quacgcnera-
quia eonversisunl a viis suis mtilis, et pwnituit su- liter a Jeremia pronuntiantur, in quibus evidenter
per malitiam, qu«m locutits cst facere eis, et non fe- ostendilur pro multis miserationibus et iriconipre-
«13 ANT.KEIMEN.-NLIBRI DUO. — LIB. I. 614
hensibili bonitale sua Deus djcerc et non facere, lo- A _ manducandani ad salutcm dedil, nemo autcm iliam
qui et noii permanere. Ait ergo per Jeremiam Deus : carueni manducal, nisi prius adoraveril; inventuin
In finein loquar, hoc est, ex dctinito loquar, sttper cst queniadmoduni adoretttr scabellum pedum Do-
gentemet super regnum, ut auferam eos, et disper- mini, ut non solum non pcccemus adorando, sed
dam ; et si converlatur gens illa a malitiis sttis, pm- pcccemusnon adorando (Ex Aug., Ettarrat. in psal.
nitebo de omnibus malis quw cogitavifacerc eis. Et in xcvm, num. 9).
finem loquar super gentem, ct regnum, ul rewdificetn INTERR0GATI0 XXXVII.
eos, ct repleam; et si fecerint mala in conspectumeo, Cum scnptum sit in libro Detiteronomii: Maledi-
ut non audiant voccm meatn, pwnitcbittne de omnibus clusqui non reliquerit seinenin Israel (Deut. vn, 14,
bonis, qttw locutus fucrain, ttt facerctn eis (Jer. xvm, in cod. Grwcis), quomodo contra hanc divinam sen-
7 seq.). Quomodo ergo possumus his quoe absolute lenliam plurimi et in Veteri Testamenlo, et in Novo
per Jercmiara dicta sunt procferre illa qttse suspense nec conjugia sortiti sunt, nec scmen suoecarnis ullo
per prophetam dicunlur, nisi quia negiigcntibus et modo reliquerunt, sicut in Veteri Tcslamenlo Elias,
conlemploribus illa confirmanda, hoec vero pcrfe- Jeremias, et Daniel, in novo autem Joannes Baplista,
ctioribus secretius advertenda sunt? ct JoannesEvangelista, coeteriquequamplures fecisse
EXLIBRODEUTERONOMII, ] monstranlur, qui semcn secuhdum carncm non reli-
B
INTERROGATIO XXXV. querunt?
Quomodo Dominus in Deuteronomioproccipiat: RESPONSIO.
Per nomenmeumjttrabitis (Deut. vi, 15), et e con- Hoecduo quoesibi videntur esse conlraria, ita ab
tra in Testamento novo videalur proecepisse: Notite Origenercperimus cxplanaia. Ait eniin (Hom. 11 in
jurare (Matth. v, 54)? Genes.) : « Qui consuinmatoecl perfcclse virtulis csl,
RESrONSIO GREGORH. semper neccsse est ul in aliqua erudiiione vcrsetfir,
Perjurare quippe grave peccatum est; non jurare quam erudilioncm conjugem ejus sermo divinus ap-
autem, sicut verum jttrare, nullum peccalum est. Sed pellat. Secundum hoc pttlo, quod in lege csclebsel,
longius remotus cst a falsojurando, qui nec jurare slerilis maledicto subjacct: qtiia si hocc de carnali
consuevit, quahi qui verumjurare proclivisest. Unde semine dici pulenlur, omnes Ecclesitie virgines sub
maluit nos Dominus, ct non jurantes non recedere a maledicto positoe videbuntur, similiter cl Joannes
vero, quam verum jurantes propinquare perjurio. Baptista, et alii sanclorum plurimi. Scd ccrtuni est
Ergo admonitionon jurandi conversio est a pcccato illos spiritale semen reliqttisse, et halmisse uniim-
perjurii. Nam omnino qui verum jural non pcccat. quemque conjugem sapicntiam, sicut cl Paulus per
Unde Doroinusomnem occasionem voluit amputare Evangeliumfilios generavit. »
perjurii, cum nos jurare prohibuit. Nam et Apostoltts 1NTERROGATIO XXXVIII.
in sermonibus quos habuisse narralur, neque jttra- Quomodoin Deuteronomio Moyscs dicat: Tenlat
vit,neque jurandi consuetudinem habuit, nealiquan- vos Dominus Deus vester (Deut, xm, 5) : cl c conlra
do vel nescius in perjurium laberetur. Scripiis au- Jacobus apostolus proedicet : Deus neminem lentat
tem, ubi esl consideratio major alque propensior, (Jac.i 15)?
pluribuslocis jurasse invenitur : nequaquam qusd RESPONSIO.
putaret etiamjurando peccare, scd potius intellige- Duasesse tentationes in Scriptuns sanctis solet
ret humansefragilitatis corda non jurando tutius a inleHigi. Una quse decipit, altera quoeprobat. Secun-
perjurio conservari. dum eam quocprobat, dictum est: Tentcttvos Domi-
1NTERROGATIO XXXVI. ntts Deusvesler. Secundum eam vcro qtioc decipit,
Cum Dominusin Deuteronomioproccipiat,dicens : Jacobus apostolus pfoedicat: Dettsneminemtentat,
DominumDeum tuum adorabis (Deut. vi, 13), quo- EX LIBRIS REGUM.
modo Psalmista e contrario in psalmo nonagesimo INTERROGATIO XXXIX.
octavo terram nos jubet adorare proecipiendo: Ado- . Cum inlibro Regum primoDeusad domum Heli
rate scabellumpedum ejus ( Psal. xcvm, 5 )? Quod. JJ
loquens promiserit, dicens : Hac dicii Domihus:
utique terra est, juxta quod alius propheta dicit : Domits lua, el domus patris lui ministrabunt in cott-
Cwtutnmihi sedes est, terra autem scabellum pedum
spcclu meo usque in sempiternum (I Reg. n, 50),
meorum (Isai. LXVI,1)? quomodo e contra quasi mutatapromissione subjiciat,
RESPONSIO (Ex Ambr., lib. m de Spiril. Sanct., dicens : Ecce dies venienl, et prwcidam brachiutn
< cap. 11). tutttn, et brachittm domus pattis tui, ttl non sit sencx
Illam terram dicit adorandam propheta, quam Do- in domo tua (Ibid., 3f)? Et post aliqua subjungit :
minus Jesus in carnis assumplione suscepit. Ilaque Suscilabotnihi sacerdolemfidelem,qui juxta cor mettm
per scabellum terra intelligitur, per terram autem et animam meam faciat, et wdificabo ei domttm fidc-
caro Christi, quam hodie quoqtte in mysterio adora- lem, et ambtilabit coram Christo meo cunctis diebus
mus, et quam apostoli in Domino Jesu adorarunt. (Ibid., 55).
Suscepit enim de lerra terram, quia carodeterra est, RESPONSIO AUGUSTINI (Lib. xvn _)_Civ. Dei,
et de carne Marioe carnem accepit. Et quia in cap. 6).
ipsa carne hic ambulavit, et ipsam carnem nobis « Cum hocctanta func altiliuiine prociumtiata sint,
61S S. JULIANIEPISCOPI TOLETANt IMR
tanta nunc pracnunliationea clarescant, non frustra A Non esl species ei, nequedecor : et vidimus eum, et
tamen moveri quispiam polest, ac dicere : Quomodo non erat aspeclus, el desideravimuseum ; despectum,
confidimusvenire omnia quoe in illis libris ventura et novissimttmvirorum, virum dolorum, et scientcm
praedicla sunt, si hoc ipsum quod ibi divinitus di- infirmitalem,et quasi absconditus vultus ejus et de-
Ctumcsl.: Domuslua et domus patris tui ministra- spectus,unde nec reputavimus ettm (Isai. LIII,2,5) ;
bunt h coram me in wternum, effectum habere non et e contra Psalmista dicit: Speciosusforma prmfi-
potuil ? Quoniam videmus illud sacerdotium fuisse liis hominum(Psal. XLIV,5) ?
mutalum, et quod illi domui promissum est, nec spe- RESPONSIO.
rari aliquando complendum : quia illud quod ei rc- Quod Isaias dicit pro nostro sponso Christo(quo
probato mutatoque succedit, hoc potius pracdicatur nihil est pulchrius) quod qttasi foedus apparuit, dc
oeternum.Hoc qui dicit, nondum inlelligit, auf non iiiterfectoribusChristi hoc dicit, quibus Christus ipse
recolit, etiam ipsum secundum ordinem Aaron sacer- vilis apparuit. Si enim cognovissent,nunquam Domi-
dotium tanquam umbram futuri el c oeterni sacerdo- num gloriw crucifixissent(I Cor. n, 8). Quod autem
tii conslilulum, acper hoc, quando aelernilas d ejtts Psalmisla dicit, quod speciosus fuerit prae filiis ho-
promissa est, non ipsi umbrae ac figurae, sed ei minum, ad fidem credenlium rcputatur; qui sic if-
quodper ipsam adumbrabatur figurabatiirque, pro- B lum videre meruerunt, ut verum illum Deum et ho-
missum cst: sed ne putarelur ipsa umbra esse man- minem fide integra faterentur. Ucslat igitur, quod et
sura, ideo eliam mutatio cjus debuit prophetari. > fcedus apud persequentes, et speciosus existimatus
INTERROGATIO XL. est apud credentes.
Cum in libro Regum scriptum sit quod elevattts INTERROGATIO XLIII.
fuerit Elias per turbinemincmlum (IV Reg. u, 11) , Quomodo Isaias de Christo dicit : Generalionem
quomodoDominusin Evangelio dicit: Nemo ascendit cjusquis enarrabit (Isai.tm, 8)? cum Evangelista
in cmlum(Jottn. 111,15) ? ct reliqua. Chrisli generationem dinumerans, inler caetera di-
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn.,hom. 29 in Evang., cat: Christi autem generatio sic erat (Matth. i, 18)?
n. 5). RESPONSIO.
Aliud est ccelum aereum, aliud oclhereum: cce- Prophela de divinitatis generatione praedixit;
lum quippe acreuin terroc est proximum. Unde et Evangelisla incarnationis mysterium sequens, ge-
aves ccelidicimus, quia eas volitare in aere vidomus. nerationem Christi secundum humanilatem expo-
In ccelum itaque aereum Elias sublevatus est, ut in suit.
secreta quadara terroe regione " repentc duceretur, INTERROGATIO xi.iv (Alias 42).
ubi in magna jam carnis ct spiritus quietc viveret, QuomodoIsaias pro Christo ditit: Qui peccatum
quousque ad fincm mitndi redeat, et mortis debfemn ttonfecit, nec inventusest dolus in ore ejus (Isai. LIII,
soivat. 9), cuin Paulus e conlra videatur dixisse : Eum qui
EX ISAIA. non noverat peccalum,pro nobis peccatumfecit (II
INTERROGATIO XLI(A/ias 46). Cor. v, 21)?
Cum Isaias dicat pro .Egyptiis : Clamabunt ad RESPONSIO .
Dominuma facie tribulantis, el mittet eis salvatorem, Quod cnim Isaias dicit, quia peccatum non fecerit,
et propugnatorem, qui liberet cos ( Isai. xix, 20), aperlissirae ostendit quod persona ipsa Filii peccatis
quomodo quasi e contrario slalim subjungit, dicens: coinquinatanon exstitit. Ipse est enim agnus sine ma-
Et percutielDominus JEgyplum piaga (Ibid., 22)? cula, sine peccato. Quodautem Paulus dicit: Eum qui
RESPONSIO» non noverat peccalum,pro nobis peccatumfecit, hoc
Percussio htec Domini supcr .Egyptios, parcentis ipsttm quod dixit, fecit, ad Palris personam relulit,
est, non perdentis, quia potius per plagam pccniteu- id est, quod Deus Pater Filium suum, qui peccalum
tiaeanimam possit perducere ad salulem : el ideo non fecit, hostiam illum pro peccatis nostris fecit,
conlrarium illud non crit, ubi a facie tribulantis n cum eum pro salvatione mundi immolari permisit.
salvator et propugnator cis mittendus promiltitur. Dicitttr eniin, quod eum Pater peccatum fecit, quia
Quia et hsccpercussio vel plaga, quoesubjicitur, m& euni hosliam pro peccato fieri voluit; sicut dicitur :
ad reprobalioncm, sed ad sanitatem conversionis Peccata populi tnei comcdent (Ose. iv, 8), cum non
inducitur. Hoc enim valet supra quod dicitur : Mittet peccata comedantur, sed oblationes quae pro pecca-
eis salvaloremet propugnatorem,qui liberet eos, quia tis offeruntur.
et hic subsequitur : Et perculiet Dominus jEgyptum INTERROGATIO XLV.
plaga el sanabit eam; quod ut manifesliusaperiretur, Cum DominusIsaiae prophetae prsecipiat, dicens :
addidit, dicens : Et revertentur ad Dominum, et Clama, ne cesses(Isai. LVIII,1), quomodoe contrario
ptacabilur eis, et sanabit eos. videtur Apostolusclamorem prohibens dicere : Iru,
1NTERROGATIO XLII(AUaS44). et indignatio, el clamor tollaiur a vobis (Ephes. iv,
QuomodoIsaias dicat pro personaChristi Filii Dei, 31)?
a Edil. melius, manifestatione. d Ei mlernitas.
h Edit., transibunl. « Edit. melius, in secretamquandam... regionem.
c Deest in edit. et.
617 ANTIKEIMEN-.NLIBIU DUO. — LIB. I. 618
RESPONSIO. i silenlium appeliit. Sed cum crescentia mala cerne-
A
Aliusest clamor, qui de prsedicatione vel postula-.
-. ret, in eodem sitentio non permansit. Quod enim
lione, alius qui de ira descendit: et ideo clamorem a foris tacuit ex toedioIocutionis, intus ignem pcrtulit
liunc qui de ira descendit, Apostolus prohibuit; non[i de zelo charitalis.
Hlumquo aut Isaias praedicarejubetur, aut contri- INTERROGATIO XLIX.
torum corda ad Dominum gemebundos clamores s Cum multiplicia et dura peccata Judoeorumante
cmittunt. adventum Christi prophetarum vocibus prsedicata
INTERROGATIO XLVI(AtiaS 41)k sint, sicut illud : Peccalumsicut Sodoma prwdicave-
QuomodoIsaias dicat; Spiritus Domini super tnee runt, nec absconderunl(Isai. m, 9); ct in Jeremia :
(Isai. LXI,1); vel cocteriprophetoe,sive Simeon, sivee PeccalumJuda conscriptumest styto ferreo in ungue
Zacharias per Spiritum sanctum futura pronuntiassee adamanlino (Jerem. xvn, 1), etc; quomodo Christus
credantur, cum in Evangelio dicalur : Nondum eratt in Evangelio quasi e contrario videlur de Judseis
Spirilus datus-,quia Jesus nondum erat glorificalus s dixisse : Si non venissem, peccatum non haberent
(Joan. VII,59)? (Joann. xv, 22) ? Quid esthoc? nunquid sine ullo
RESPONSIOi peccatoerant, anlequam Christus in carne nasce-
Ulique non sine Spiritu sancto aiitiqui palriarchoeeB' retur, el ex quo venit, nunc coeperunt habere
pcc-
atquc prophetae futura pronuntiaverunU Sed quodd caluiii?
dicit: Spiritus nondum erat datus, id est, illa abun- RESPONSI6.
dantia graliaespiritalis adhuc antea illis sic nunquam1 Peccatum quoddain cerlum, id est, infidelitatis
fuerat data» sicut poslea cum congregati in unum1 intelligi voluit, quoniam non crediderunt in eum qui
discipulilinguis omnium gentium sunt locuti, ac sic_ justilicat impium.
in linguis omnium gentium fulura est pronuntiataj EX EZECHIELE.
Ecctesia. INTEnROGATIO L (AUas51).
EX JEREMIA. Quomodo Ezechiel prophela motus animalium
INTERROGATIO XLVIP. narrat, dicens : iVow revertebantur cum incederent
QuomodoJeremias utrumque dicat, quacsibi con-- (Ezech. 1, 9, 14); et paulo post quasi.e contrario
traria esse videntur? Dicit enim ex voce filii Dei : subjicicns, dicit : Et animalia ibant, et reverteoan-
Filii colliguntligna, et patres succendutit ignem, ett tur?
mulieres consperguntadipem, ul faciant placentas re- RESPONSIO (Ex Gregor»Magn., lib. x Moral.wn. 51).
ginmcwli, et libent diis alienis, et mead iracundiam1 _ Sancta quippe animalia aliquando vadunt, et mi-
provocent. Nunquid me ad iracundiam provocant?? nime redeunt; aliquando vadunt et protinus rever-
dicil Dominus(Jer. vn, 18, 19). Ubi stalim quasi e» tuntur : quod electorum mentes cum per collatam
contrario subjiuigil : Ecce furor meus, et indignatio) sibi activce vitse gratiam erroris vias destruunt »,
mea conflatursuper locum islum, super viros, et su- redire ad mala raundi nesciunt quoe reliquerunt.
per jumenta (Ifcid.,20), etc.Qui supradixerat: Nun- Cum vero per contemplationis aciem ab hac se eadem
quid me.ad iracutidiam provocant? quomodo nunc: activa vita suspendunt, eunt et redeunt: quod per
dicit: Ecce furor meus et indignalio mea slillabit su- hoc quandiu persistere b minime in contemplatione
per locumistutn? sufiiciunt, sese iterum ad operationem fundunl ; ut
RESPONSIO. in his quoe sibi juxta sunt, se exercendo refoveant,
Iste est sensus : Ego quidem naturaliter non ira-- et super se rursum surgere contemptando conva-
scor; sed illi ita agunt, ut me ad iracundiam provo- lescant.
cent, et meam videar mutare naluram. Sentiant INTERROGATIO LI (Alias 53).
igitur iralum, quod quantum in se est facere co- Cum in Ezechielis libro de volumine.quod accepe-
nantur. rat, scriptum sit : Et factum est in ore meo, sicut
INTERROGATIO XLVIII. j.mel dulce (Ezech. 111,5), qua ratione postmodum
JJ
Cum noverimus quod Jeremias propheta silen- Ezechiel ipse de se loquatur, dicens : Abii amarus
tium sibi prsedicationis indixerit, per hoc quod di- in indignatiotiespiritus mei (Ibid., 14)?
cit: Non recordaborejtts, neque loquar ttltra in no- RESPONSIO (Ex Greg., lib. 1Hom. in Ezech., honu
mineillius (Jer. xx, 9), quomodo quasi e contrario 10, n. 45).
statim subjungit, Factus est in corde meo quasi Mirum quippe valde est, si dulcedosimul et ama--
ignis exmsluans, claususquein ossibus meis, et defeci ritudo conveniant»Sed sciendum est, quia cui sermo
ferre non sustinens. Attdivi enim conlumelias multo- Dciin ore dulcescere cocperitc, hujus proculdubio
rtim (Ibid., 10)? contra semetipsum animus amarescit. Cum d enim
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. xxm Mo- in nullo subtiliter discit, qualiter se reprehendere
ral., n. 18). debeat, eo sc durius per amariludinem poenitentiau
Proeo enim quod se minhne audiri conspcxit,
castigat; quod e tanto sibi magis displicet, quanto
a Etlit., dcserunt. J Edit., quo.
h Edit., auia per hoc quod diu etc c Edit., qui.
c Edit., in ore cordis dulcis esseyersislcre,
cwperit,etc
PAIHOL. XCVI. 20
019 S. JULIAM EPISCOPI TOLETANT 020
in sacru volumineamplius de oninipotente Deo videt A Novi procceptis subsequentibus , proecepla bona
quse aniet. quoe rudibus data sunt, non bona esse memoran-
1NTERR0GAT10 LII (Alias 50), tur.
Si, juxta Ezechielis verba, Justitiw justi oblivioni INTERROGATIO LIV.
tradentur in quactinqUedie pecCaverit(Ezech. xvm, Cum in visionespiritalis ocdificiiEzcchielpropheta
24 et xxxni, 12-, 15), quomodo conseqiieas est quod •' prius dicat se vidisse quod gazophylacia ad austra-
Paulus scribit, quia Deiisreddit unkuique secunduni lem viam facies haberent, qua ratione post sub-
opera sua (Rom. n, 6), cum si quid de justiliocope- jictt quod gazophylaciumquod reSpicit viam meri-
ribus jusliis liabuit, lunc id perdidit cum deliquit, dianam, sacerdotum est, qut excubant in custodiis
praeserlim cum ct Paulus apostolus seribat quod templi; et gazophylaciumquod respicitviam aquilonisi
uniusCujusqucopiis quale sit, ignis prdbabit(I Cor. sacerdottim qui excubant ad ministerium altaris
III, 13)f id est-,et bona et mala per ignem sint pon- (Ezech. XL, 44-46)? Si Utraque facies ad australem
dcranda ? viam tendebat, quomodonunc ununi ad meridianamy
RESPONSIO; aliud ad aquilonis viara respicere dicilur ?
Videamus ne fdrte absolutionem sui in seipso RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. n Iwm. in
sermo divinus inveniat, si observemus quomodo B « Ezech., hom. 10, n. 14).
scriptum est, qUiadicit: Cttmaverstts fuerit justus a In his verbis agnoscimus, quod gazophylaciti-a
u
justitia sua. Et non sufficitut dicerct : Ctnn aversus sacerdolum qui excubabant in custodiis lempli, ila
fuerit a juslilia sua; scd addidit : Et feceril omnem positum fuerat, ut solam meridianam viam respi-
impielalcm,secundum omnes iniquitates quas fecerit cerct:•>gazophylacium vero sacerdotum qui excuba-
iniquus. In quo videtur latenler lrajusmodi inseruisse bant ad rainisterium allaris, ita erat in atrio , ut
intelleclum, ut si forle non secundum omnes iniqui- australem viam ct aquilonis faciem intenderelc :
tates quas fccit iniquuSj fecerit et jusltts; non omncsi qualenus el cum gazophylaciosacerdotum, quiexcu-
juslitioeejus de memoria auferautur. Si vero omnes; babantd in custodiis templi, meridianamviam respi
iniquitatcs fecerit, quas fecit iniquus, tunc demumt eerete, ettamen sine gazophylacioeorumdemsaccr-
tmnes jusliiioe in lapsu ejus de memoria subtrahun- dolum ab aquilonis via videret f. Sed quid est hoc;
tur. Hoccquamvis occultaverit in Scripturis Spiritus; quodin his verbis mysticis - possumus intueri; nisi
sanctus propler hos qui divitias bonitalis et palien- hoc quod secundum ea, quoc proemissa sunt, jam
tiae ejus contemnunt, non tamen penitus abstulit. Sii spiritalis auditor intelligit: quod sacerdotes majoris
igitur sub islo intelleetu accipiaiur illud quod Paulus: «' ordinis j qui excubant in custodiis templi, solamme-
dixit, non erit omnino contrarmm. Nam et bealusi ridianam viam respiciunt, quoniam solis sludiis spi-
Gregorius juxta translationem novam hoc testimo- ritalibus occupati, his quaeamoris Dei sunt, sollicitc
niutn sub isto intetlectu edtsscrit, dicens : < Cumt intendunl; sacerdotes autem minoris ordinis, qiti
dicilur, JMS.US in peccatosuo moritnr, el non efunt: disculiendis peccatis delinquentium proesunt,etiam
inmemoria justitiw ejus, quas fecit, hoc nobis maxi- ad aquilonis viam ocutos reflectunt, ut in mente pec-
meconsidcraiidumest, quodcum mala conimiltimus,, canlium , quoesint torporis frigora, videant, et hoee
sine causa ad mcmoriam boiia nostra transacia revo- verbis correclionis usque ad poenitenlisegemitus
cantur, quoniam in perpelralione malorum nullai reducentcs h, quasi carnes in altare Domini incen-
debetessc fiduciabonorum proeteritoruni. » danl? Respiciebant >etiamcum magnis sacerdotibus
INTERROGATIO LIH(AUaS52)i ad meridianam viam : quia quanlum ad semetipsos
Cum Dominus per Ezechielem dicat: Ego dedi eis; estj fervent igne cliarilalis; et succensi sunt ffammis
amoris Dei: Sed quia peccatum i delinquenliumcre-
prwcepta non bona (Ezech. xx, 23), quomodo,
Paulus quasi e contrario dicit: Lex quidein sancta , bro corrigunt, etiam ad aquitonis viam oculos re-
el mandttluni sanctum , et jitstum, el bonum (liom. ducunt.
vii, 12)? iD EX DANIELE.
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. xxvin Mor., INTERROGATIO LV.'
nttm. 41). Si past tres annos, sicut in principio Danielis
Malacnim quasi mala esse desinunt comparattone' scriptum est (Dau. l. 5, 18), pueri ipsi ingressi sunt
pejorum, et bona quasi bona non sunt comparatione in conspectumNabuchodonosor, quomodo in subse-
inelioruin. Nam sicut pcjus delinqtienli Judscsetlei qucnti visione sciibitur : Anno secundo Nabuchodo-
Sodoma atque Samaria dicitur: Jnstificasti soro- nosor, vidit Nubuchodonosorsomttium (Dan. n, 1)?
rcs tuas in omnibus abominationibustttis, qttas ope- lloccmagnam inter sc vidcntur habere contiariela-
ra'.a es (Ezcch. xvi, 51-; ita melioribus Testamentii tem, pro eo quod pueri ipsi, qui nusquam antea tiisi
a Edit., excubant. sacerdotumqui excubantad minisleriumaltaris, aqui*
h Edit., excubant. lonis viatn videret.
c Edil., utet ad australem viam tendereti s Edit., myslictimi
d Edit., excubant, h Edit., perducentes.
e Etlil., aspiceret. 1 Edit., respiciant.
' Edit., post sacerdolum, aaount gazophylacium i Edit., peceattt.
62,1 ANVlKEIMENnNLIBRI DUO.— LIB. I. 623
post tres annosin conspeclumproedicliregis primum A . (Jon. III, 4); et tamen ad precesEzechise, el tfinives
introducti alque interrogati sunl; nunc in secundo Dei senteutia mulata est, non vanilate judicii, scd
Nabuchodonosoranho et ipsum Nabuchodonosorvi- eorum conversione, qui meruerunl indulgentiam.
disse, elDanieleminterpretationemsomniiipsiusape- Alioquinet in Jeremia (Jer. xviti-,7, 8 seq.) loquitur
ruisse Scriptura commemorat; Deus se mala minari super gentem, ct Si bona fece-
RESPONSIO (Ex Hieronym., ih cap. n Dan:): rit, minasclementiacommutare.Rursuhi bbha agenti
HocIta solvuntHebfaei; secundum hic annum dici se asserit polliceri, et si ttiala fecefit; dicit se suam
regui ejus, omniumgenliumbarbararum, non Judaese mutare sententiam, non in homine; sed in operibus,
tanluni et Clialdseorum-,sed Assyriorumquoque, et quoemutata sunt. Neque enim Deus hominibus, sed
__.gypt.orum,et Moabitarum, et feliquafum natio- vitiis irascitur : quoccum in homine non fuerint, ne^-
num, quas Dominoconcedente superarat. Unde et qdaqUampunit; quia mulatiis est.
Josephus ih decimo Anliquitatuin scribit libro (Cap. INTERROGATIO LVIII'.
_2) : « Post annum secrtndum -Egyptiae vastitatis Cum in libroDanielissCriptumsit provisiohcqiiam
rex Nabiichodonosorvidit somniummirabile. i angclo interprelante cognovit-,ut ait: Cum viderem
INTERROGATIO LVI(AlittS57); ego Daniel visionem,et qumrcrem intelligentiam,au-
Cumin Danielis libro in fine primoe visionis pro B divi vocemviri dicentis: Gabriel, fac intelligereistam
ipso Danielescribatur : Fuit Daniet usque ad annum visionemvirum istum (Dan. vin-, 15, 16); quomodo
primum Cyri regis (Dan: i, 21)-,quomodo in eodern statim subjungiiur ie-conlrario, ubi ipse Daniel ait:
libro e contrario scribitur : Anno terliv Cyri regis Et stupebamad visiohem; et non erat qui interpreta-
Persarum, verbumrevelatumest Danieli (Dan: x, 1) ? retur (Ibid._ 27)? Si non erat, qui interpretarelur,
RESPONSIO. quomodosupra interprelatus est angelus?
Quod dicitur fuisseDanielemlisque ad Snnumpri- RESPONSIO (Ex Hieron., atl hunc versic-.).
wiUmCyriregis, non vitaeillius tempus accipiendum Quod dicit-jhoc est : Reges audieral, et eorum
iest, sed hoc significatur; quod usque ad primum nomina nesciebal; futura cognoverat, ct quo fulura
annum Cyriregis, qui Chaldseorum destruxit impe- essent lempore, dubius flucluabat.
rium, Danietpotens fuit in Chaldsea. Postea vero a EX PROPHETIS MINORIBUS*
Dario translatus est in Medos. Item in expositione INTERROGATIO LIXa.
Danielisidem Hieronymussic dicit (Ad cap: x, 1) : Gum Dominusper Oseam prophetam de reprobis
< Fuisse Danielemapud Chaldseosin pristina digni- regibus dicat : Ipsi regnaverunt, et non ex me; prin-
tate purpura byssoque vestitum, usque ad primum cipesexiliterunt; et fion cognovi(Osemvin, 4)>quo-
annum Cyri regis intelligimus, quando subvertit "" niodo e contrario Job dicit: Qui regnare facii hypo-
Chaldseos,et postea coepit esse cum Dariofilio As- critam propler peccata poputi (Job. xxxiv, 30)? Quis
sueri de semine Medorum, qui imperavit super re- enins recte senliens dicat, quod fecit Dominus quod
gnum Chaldseorum;Aut certe jam Dario mortuo, minime cognoscit?
cujus anno primo LXXhebdomadarum sacramenta RESPONSIO (Ex Greg. Magn.jlib: xxv Mor., num. 41).
cognoverat, nunc tertio anno Cyri regis haec vidisse Scire Dei, approbare est; nescirc , reprobarei
narrantur. » Unde quibusdam quos reprobat, dicil : Nescio vos,
INTERROGATIO LVII(Alias56)i unde siiis (Luc. xin, 25). Et aliquando facere Dei
Cum Danielsentenliam Dei, quam incommutabi- cst; id quod fieri prohibet; irascendo permittere;
lem noverat, jam prius Nabuchodonosorregi dc ul- Unde etregis iEgypti cor se obdurare asseruit (Exod:
tione regni sui praedixissetimplcndam,dicens : Eji- iv, 21); quod videlicelobdurari permisit. Miromodo
cient le ab hominibus,et cum besliis feris erit habita- hypocritas Dominuset regnare facit, et nescit : facit
lio tua (Dan-. i\. 22), quomodo in subsequenlibus sinendo, nescit reprobandoL
eumdemNabuchodonosorpro immutatione ejusdem INTERROGAtlO LXi
. Quomodo Amos propheta inquisitiis respondit:
Sententiseadpoenilentianicohortatur,dicens: Quatn-
obrem, rex, consiliummeum placeat libi,el peccata Non siim propheta (Amos: vn, 14), cum et prophe-
tua eleemosynisredime, et iniqiiitatestuas misericor- tam eum noverimus, et verba prophelioe illius te-
diis paHperum: forsilan ignoscat Deus delictis tuis neamus?
(/Wd.,24)? RESPONSIO (Ex Greg;, lib. u Mor., num. 89).
RESPONSIO (Ex Hieron., in cap. iv Dan:, 24; Eademhora qua requisitus est, prophetiaesibi spi-
IV Reg. xx, 1 Seq.). ritum deesse sensil, el de semetipsotestimonium ve-
Hoc facilesolvitiir Ezechioe regis exemplo, queni raciier intulit dicens : Non sum propheta. Qui lamen
Isaiasdixefatmoriturum esse, et Ninivitarum, quibus secutus adjunxit: Et nunc audi verbumDomini. Hmc
dictum erat, Adhuc tres dies, et Ninive subvertetur dic.t Dominus : Uxor lua in civitatefornicabitur, et
» Samson abbas , tib H Apolog;,cap. 27, num. 6, tur dicens,
Ipsi regnaverunt; sed non ex mc : princi-
seu pag. 512 tom. XI Hisp. Sacroe,ila transulil hanc pes exstiterunt, et non cognovi?Quis enitn recte,sen-
qliaestionem: Quwri rationabilitcr potest,quomodoin tiens dicat, quia facit Dominusquodminimecognoscit?
hoc loco (Job. xxxiv, 50, qui decst in codice, vel Sed quia scire Dei, approbare est; nescire, reprobare:
eum omisit editor) dicitur, quodrcgnare htjpocriiam miro modo htjpocritas,etc, ut hic in finc;
facit, cutnhac de re per prophetamspecialiter quera-
625 S. JILIANI EPISCOPI TOLETANl 624
filii tui et filiw lum in gludio cadent, et huintts lua A effusione sanguinis mei, si sic fuent corrupta care
fumcuto melietur, et tu in terra pollula tnorieris niea, quomodoet coeterorum hominum, ut in fine
(Amos,vn, 16, 17). Quibus prophetae verbis aperle resurgam? Nunquid confitebitur tibipulvis , id esl,
ostenditur, quod dum de se illa loquerelur, implelus turba impiorum, quoenisi me resurgenle justifiearl
est, et mox habere prophetandi spiritum meruit, qula non poterit? Ergo sLc intellecta-, non sunt con-
se prophetam non osse humililer agnovit. traria.
•INTEUROGATIO LXIi INTERROGATIO LXlV.
Cum ..acliarias dicat pro derisoribus Ghristi: Vi- Cum Psalmista dicat : Doloresinferni invenerunt
debuut in quetnpupugerunt(Zach. xn, 10), quomodo me (Psal. xvn, 6); necnon et illud : Detts noster
quasi econlrario de ipsis videtur Isaias dixisse: Tol- refugiumet virlus, adjutor in tribulalionwus quw ittr
latur impius, ut non videatclaritalem Domini (Isai. veneruntnos nimis (Psal. XLV,2); quomodo immu-
xxvi, 10, scc. LXX)1 tato alio Iocutionis genere-, nan se a tribulationibus
RESPONSIO» inventum esse, sed se iribulationem potius inve-
Excaecatnr impius, utaliquid non videat. Visurus nisse testatur, dicens: Tribulalionemet dolorem in-
est formam hominis, de qua diclum est: Sic veniet veni (Psal. cxiv, 4)?
(Act. i, 11); non visurus esl-formam Dei, de qua * ItESPONSIOi
dicitur :Ostendam me ipsum illi (Joan. xiv, 21), quam Atieesunt tribulaliones vel dolores, quas nos inve-
non impii, sed soli justi videbunt.Undepropter solam nimus; et aliae, quae nos inveniunt. Nam quando
formam homiiiis, quocct a justis et ab injuslis vi- sine
alicujus admonitione vel percussione hoino con-
denda est, dictum est : Videbunlin quem pupuge- siderat factum suum, et
rogans Deum,plangit et con-
runt; propter formam autem Dei, quoe a solis tremiscit, iste utique tribulationem el dolorem in-
justis videbilur, diclum cst: Tollatur impius, ne vi- venit : qui sic aut aiio increpante, aul altero adrao-
deat, etc. ncnte, aulpercutienleconieritur, liunc tribulationes
EX LIBRO PSALMORUM. et dolores itiveniunt.
1NTERROGATIO LXII.
INTERROGATIO LXV.
Cum Davidin psalmoquarto, vers. 5, dicat: Irasci-
mini, et nolite peccare, quomodo Patilus in Epistolis Cum David propheta in vigesimo prinio psalmo
suis dicit: Deponite omnem iram, et indignationtm non exaudilum se conqueratur, dicens ; Deus metts,
(Colos.m, 8)? clamaboperdiem, nec exaudies;elnocte (Vers. 3),etc
RESPONSIO. - quomodoe contra in eodem psalmo testatur, dicens;
"
Alia est ira, qua zelo justilioe commovemur; alia, Non avertit faciem suam a me ; et dum clamarem ad
qua irrationabili molu ferimur. Nonergo HlamApo- eum, exaudivilme (lbid., 25)?
stolus quoede justitia descendit, abscindere votuit, RESPONSIOv
proesertim cum idipsum testimonium de psalmo in DominusChristus ex persona veteris hominis, eu_
Epistota ad Ephcsiosadsumpserit, dicens: Irascimini, jus mortalitatem porlabat, verbis delictorum cta-
et nolile peccare (Ephes. iv, 26). Ac si dixisset : Sic mare se dicit die ac nocte, et. non exaudiri : verba
irascimini, ut a culpa abstineatis; sed omnem po- enim dclictorum sunl, et non justiliae, cum clama-
tius iram, quaede irrationabili molu procedit, voluit tur ad Dominum per diem, id est, in prasperitate,
ampntari. ut hoecipsa prosperitas non mutelur; et cum clama-
1STERROG..T10 LXIII. tur nocte, ul adversitas prosperetur. Hoecigilur ta-
QuoinodoDavid in psalmo quinto decimo dieat : lis petilio, longe esl a salute. Nam inde et sequilup,
Caro mea requiescitin spe, quoniam non derelinques el non ctd insipienliammihi, id est, (Ex Aug. Endr-
animam meam in inferno, nec dabis sunclumluum vi- rat. 1 in hunc psal.) neque hoc facias ad insipien-
dere corruplionem(Vers. 9, 10), cum quasi c contra tiam mihi, sed potius ut sapiam , quid velis rtiecla-
videatur dicere in psalmo vigesimo nono : Quw tttili- Dj mare, non verbis delictorum et desiderio tempora-
las in sanguine meo , dum descendo in corrttptio- lis vitoe,sed verbis conversionis ad te in vitam oeter-
nem (Vers. 10)? nam. Ex his igitur verbis conversionis atque justi-
RESPONSIO. tiae, in subsequentibus idem exaudifum se comme-
Quod dicit : Corotnea requiescit in spe, qnoniam morat dicens : Non sprevit, neque despexitprecem
non derelinqticsanimam, etc, ulique Psalmista ex patiperis ; nequeavertit faciem snam a me : et dum
persoiia Christi id afiirmative pronuntiat, ac si dice- clamaremad enm, exaudivit me : id est, nou iljius
retur ex voce (ilii Deiad Deum patrem (Carptim ex qui verbis dcliclorum clamans ad Deum, viam istani,
August. Enarrat. in hos psat.): Caro mea in spe re- id est, prosperitatem transire nolebaf, .sedprecem
surrectionis obdormiet, quianon dabis animammeam pauperis exaudivit. Qui ergo verbis deliclorumsupe-
inferjs possidendam, neque sanctificatum corpus rius clamasse, et non cxauditum se coutestalur,
meum.per quodet alii sanclificandi sunt, corrumpi ipse verbis juslitiae deprecans, se commemorat ex-
patieris. Hoc autem qnod videtur esse contrarium, audilum. Clamavit supcrius verbis deliclorum (ex
hoc est quod et illud, nec diversumest. Dicit enim persona veteris hominis) exaudilus non est. Clama-
quodammodo Christus ad patrem : Quac utilitas in vit subterius verhis jusliiise et conversionis ad Deum
«ae ANTlKElMENilNLIBRI bUO. — LIB. I. 62G
(ex. persona hominis adnovdm vitam pertinentis) et :t A Scmpeclausejus in ore tneo(Vers. 2),quomodoe con-
e.vauditusest. trario speciatem numerum tenet in psalmo centcsimo
INTERROGATIO-LXVh dccimo ociavo? Dicit enim : Septics in die taudem
Cum Psalmista in psalmo vigesimo quarto- dicat : dixi tibi (Veis. 164).
UniversmviwDominimisericordiaet veritas(Vers. 10),, RESPONSIO.
quomodo in alio psalmo e contrario dicit : Qmnes \s Septenarium lattdis nunicrum posuit propter sep-
vimtum verUas (Psal, cxvni, 151), vel sicut in aliaa tem dies, quibus mundus iste
peragitur, in quibus
translalioue legitur: Omnia mandata tua veritas? semper laus Deo referlur.
RESPONSio (ExAug,, sefm. 29, in psal. cxviii, n. 8).f- INTERROGATIO LXX.
Erga sanctos et univcrsoevioeDomirti misericor- Gitm Psalmista dicat : Homines et jutr.enla satvos
dia , el universoeviocDoniini veritas : quia et injii- fucies, Domine.(Psal. xxxv, 7), quomodb Paulus
dicando subvenit, alque ita non deesl misericordia;' apostoltts quasi e eontrario videtur dicere : Nunquid
et in miserandoid exhibet quod promisil, ne veritass de bobttscura est Deo (I \ Cor. lx,' 9)I ?
«iesit.Erga omnes autem et qttos liberat, et quoss RESPONSlO.
damnat, omnes vioeDoininimisericordia et veritas .: g„ Hoec sanctus Atigustinus ita distinguit dicens
quia ubi non miseretur, vindictoe veritas exhibetur. (Enarrat. in psal. CXLV,n. 13, 14) : « Ecce dici-
lfultos quippe immeritos libcrat, immeritum autema tur, quod de bobus non sit cura Deo. Rtirsumque
neminem damnat. dicitur: Ilomines el jumenla salvos facies, Domine.
.N.ERROGATIO LXVII. Nunquid contraria sunt ista? Non. Ad proccepti ergo
QuomodOPsalmista in vigesiino nono psafmo con- tenorem non est de bobus cura Deo. Ad providen-
traria de se praedicarevidetur, ait enim : Ego dixi .j tiam universilatis cura est illj de oinnibus. Quid
in abundantia mea : Non tnoveboriti wternum (Vers. ergo ait Apostolus? Nttnquid de bobus pertinet ad
1, 8); et post modicum subjungit : Averlisti facietn ,, Dcum? Ubi' proeceptum dedit : Hovi tr.turanli os
tuatn a me, et factus sum conturbatus? non infranabis (Deut. xxv, 4)'; ibi de bohus non co-
RESPONSIO. gLtavitDeus? Itaque quosdam bo.ves voluit signili-
Quia de conftdentiavirtutis intumuit, dicit: Ego0 care. Non enim hec curat Deus monere, quid agas
dixi in abundantia mea, etc. Sed paulo post quid^ cum-bobus. Ilabet hoc natura ipsa humana, Sic fac-
pertulit, adjhnxit : Avertisli faciem tuam, etc, acsi;}, tus cst homo, ut norit cpnsulere jumentis suis, nec
aperte dicat : Fortem me inter virtutes credidi, sed' j- inde a Deo prsecepta accepil: sed insinuatum est illi
quantocinfirmitatis sim, derelictus agnovi. Hinc rur-_ p,in Q.
menle a Deo, ut possit et sine prseceplo facere:
sus dicit : Juravi et statui custodire jttdicia justitiwe fecit lllum talem Deus. Sed quomodo regii pecus,
tum (Psat. cxvin, 106). Sed quia ejus viriiim non- regendus ab alio : ab eo. qiti regit, proeceplumacce-
eral manere in cuslodia quam jurabat, debilitatem a p.it. Ad proecepti ergo tenorem non est de bobus
suam protinus lurbatus invenit. Unde et ad precess cura Deo.Ad providentiani uuiversitatis, qua creavit
et opem repente se conttitit, dicens : Humiliaiuss ojnnia, cl inundum regit, homiues et jumenta salvos
sttm usquequaque: vivifica me secundum verbum n faciesDeus". Intendat charitas vestra.. Hic forte alir
tuum (Ibidi, 107). quis dicat mihi : De Novo Testamento csl, quia de
INTERROGATIO LXVIII. bobus non pertinet ad Deum. Homines et. jwiicnia
QuomodoDaviddicat: Dixi, pronuntiaboadversum ;l (salvos facies, Domineb) de Veleri Testamento est.
me injttstitigs meas Domino, el tu remisisti (Psal.i_ Sunt, qui calumnientur, et dicant, non sibi conso-
xxxi, 5), etc; et illud quod alibi dicitur : Peccator ,r nare ista duo Testamenta. Ne forte aliud dicat hv
cum ingemuerit,salvus erit (Isai.nxx, 15, sec.LXX):-:. Veteri, aliud in Novo; et flagitet de me sententiam
cum e cOntra in Evangclio ille coecusdixerit: Aros ,s de Novo talemc qualis est hoec: Homines etjumenla
scimus qitia peccatores Detts non exaudit (Joan.f_ salvos facies, Doinine(Psal. xxxv, 7)*; quid facio?
ix, 51)?- 0D Nihil tam in capite Novi Testamenti, quam Evange-
RE&PONSIO» lium. In Evangelioinvenio, quiaonmia ista pertinent
Qttia Deus peccatores audiat, ex tnultis Scriptura-i- ad Deum. Nemo erit jam, qui contradicat. Nunquid
rum locis monstratur, sicul de publicano illo, vel dee enim apostolusEvangelio contrarius erit? Audiamus
aliis in Evangelio scribitur (Luc, xvm, 14). Hoc ati- i- ipsum Dominum, principem, etmagistrum apostolo-
tem quod caecus iste dixit, quasi adhuc inunctus lorum. Respicite,.inqmt, volatilia cmli, quia non semi-
quitur. Ac proinde non «st ita accipiendttm, quod d nant, neque metunt, neque congreganlin horrettm, el
Deus peccatores non audiat. Si non exaudit in mir.a- i- Pttter vesler cwleslis pascit illa..,. Et de.vesiimento
culis, exaudit pro culpis. quid solticiti eslis? Considerate tilia agri quomodo
INTERROGATIO LXIX. crescunl. Non laborant nequenent. Dico autem vobis,
Cum Psalraista in psahno trigesimo tertio dicat, l, qttpniamnec Satomonin otnni vita sua coopertusesl,
a Hic forle Julianus qutestionem absolvit; scd d h Desunt in ms. inquit Florezius, verba uncinis
quoniam Samson abbas, cujus testimonio unice ni- i- inclusa, sed exstant apud Aiiguslinuni loco citalo.
tiinur, nihil annotavit, nnii petuiiims nnn usquc atl (I c Ms. dciiottibilcin, Aiiguslinus vcro talcm, ail
liiiem capitis tiausfeire. idciu atictor.
-27 S. JULIANf EPISCQPJ TOLETANI 6*.
sicut unus cx isiis. Si enin\ fcnum agri quod hodie A Israel videns Deum inlerprelatur, ad solos fideies,
esi, et cras in clibanum mittitur, Detts sic veslit, hoc testimonium refertur, qui Christum a somno
quanlomagis vos modicwfidei(Matth.\\, 26,28 seq,)1 mortis suscitalum, non dormientem, id est, mor-
Ergo etpraeter hominem animalia et herboe« perti- luum, sed viventem in sseculaconfitentur.
nent ad curam Dei, ut pascantur, non ut legem acei- INTEnR0G..T10 LXXIII.
piant. Quodergo ad legem dandam attinet, de bobus Curn in quadragesimo quarto psalmo ex voce ad-
cura non cst Deo, Quod autem ad credenda, pascen- vocantis Dei, animaedicatur humanse, Audi, filia, et
da, gubernanda, et regenda, omnia ad Deum perli- vide,et inclinaauremluam(Vers. 11), quomodoalte-
liciit. i Hinc otiam in Evangelio dicitur Matthaei: rius patris mentionem faciens subjungit e contrario
Nonneduo passeresasse veneunf: et unus ex iltis non dicens: Et obliviscerepopulum tuum, et domum,pa-
cadet siue Patre vestro sttper terram (Matth.x, 29)? tris .!(».?, '' '"
Lucas vero sic dicit : Nonne quinque pas.seres ve- RESPONSIO.
neunt dipondio, et unus ex illis non est in oblivione A,dvocathic Deus patcr filiam, id est, animam hor-
apud Deum (Luc. xn, 6J? Quos enim recordatur, et minis, ut de domo alterius patris sui, id est, mundi
pascit, gubcrnat, et regit, et sine quo unus ex illis hujus exeat, et ad speciem patris creatoris ulique
super terram non cadit, non solum cum ipsis et in- B I sui redire contendat. Quod ita fit, cum mortificati
tra oa est; verum etiam in illis, unde ea paseere cum Christo ab elemenlis hujus mundi (Col. 11,20),
potentialiter ipse disposuit, cui aequalis de ojanibus conteoiplatnitrsecundum Apostotumjam non ea quw
cura manet. videntur, sed qum non videntur. Quwenim videntur,
h INTERROGATIO LXXl(AliaS70). tetnporalia sunt : quw autem non videntur,' ' mternd
Quomado Psalmisla in psalmo trigesimo septimo (II Cor. iv, 18),
£x persona Christi dicat: Vim fecerunt, qui quwre- INTERROGATIO LXXIV.
fyanianimam meam (Vers. 15), cume contra simililer Quomodounus idemquepropheta Davidcum dixis-
ex persona Christi in centesimo quadragesimoprimo set; Imtnola Deo sacrificium laudis, e^ reddeAltissi-
redarguens dicat: Non est qui qumrat anim.ammeam mo vota fua (Psal. XLIX,14), quasi e conlrario vi-
(Vers..5)?, Si quosdam redarguit quasi inimicos, qui detur dicere : Quoniam si voluissessacrificittm, de-
pon quaerant animam ejus : ergo amici erant quse- dissem ulique, holo,caustis verp non delectaberis
rentes apimain ejus? (Pml. L, 18)? Quomodo delectari etnon delectari
RESPONSIO ' (Ex Aug., enffrrat. in psal. xxxvn, Deum humanis sacrificiis dicit?.
n. 18).
„ RESPONSIO.
Quasritur anima Christi et bene, et male : bene, C Sacrificiumvisibite, invisibilis sacrificii sacramen-
qui incorporari cupiunt membris ejtis; male aulem, tum, id est, sacrum signum est. Unde ille poenitens
qui vim faciunt, et persequuntur vel illam vel mem- vel ipse propheta quaerens Deum
bra ipsius. Quis est, qui quaerit bene animam ipsius? apud prophetam,suis habere propitium : Si vqluisses,inquit,
Qui ejus passiones imitatur. Qui sunt qui qusere- peccalis non delecta-
bant male' animam ejus? Qui ei vim faciebant, et sacrificiuin.,dedissem utique, holocaustis
eum. beris, Sacrificium Deo spiritus contributatus : cor
crucifigebant contritum et humiliatum Deus non spernit, Intuemur
INTERROGATIO LXXH.
quemadriiodum ubi Deum dixit nolle sacrificium, ibi
Quomodo David in psalmo quadragesimo tcrtio Deum osteudil velle sacrificium? Non vult
dicit: Exsurge, quare obdormis,Domine(Vers. 25) ? et ergo sa-
crificium trucidafi pecoris, scd vult sacrificium con-
quasi e contfa in psalmo centesimb :
vigesimo Ecce• ttiti cordis. lllo igitur quo eum nolle dixit, hoc si-
non dormftabit neque dormiet, qui custodit Israel
gnificatur quod eum velle subjecit. Ac per hoc ubi
(Vers. 4)? Si non dormjtheque dormilal, qui custodit est: Misericordiamvolo, el non saerificium
scriptum
Israel, quomodo clam,alur ad eum : Exsurge, quare nihil aljud quam sacrificium sacrificio
(Osem vi, 6),
obdormis,Dotmne? cum illud quod ab homi-
D" praelatum oportet intelligi,
RESPONSIO. est veri sacri-
Dormit Dominus iti cordibus infidetium, non dor- nibus appeliatur sacrificium, signum
Porro aufem misericordia verum sacrificium
mit in cordibus cliristianorum. Ergo cuni canitur, ficii.
est, Unde et Aposlolusait: Benefacere,et communi-
Exsurge,quare obdprmis,Domine?pro infidclibushoc catores esse, notite oblivisci; talibus enim sacrificiis
Ecclesia ctamat, qui Christum mortuum, sed resur-
Deo (Hebr. xm, 16).
rexisse non credunt, et ideo, quasi in cordibus ta- placetur
lium semper dormit Chrislus. Quia Ctiristum adhuc INTERROGATIO LXXV.
niortuum piilant, ad hoc petitur ut resurgat in illis, Cum David propheta dicat: Peccatori dixii Deus:
id est, ut fides prsestelur illis, qua credant cum re- Quare tu enarras justitias meas (Psal. XLIX,16)?
surrexisse a morluis. Cttm autem canimus, quod non quomodo Paulus videatur e contrario proecipere,
dormit, neque dprmitat, qui custodit Israel; quia ubi etiam malos in prxdicationem admittat, dicens :
a August. herbarum non meminit, quia testimo- una monade superior est editis nostra enumeratio,
ex ad-
iiiuro liliorum et feui 11041
iiitulit. propter quaestionemsepluagesimam Samsonc
i) Af) hac interrogatione usque ad xcfi inclusive jeclam.
G29 ANTIKEIMENAN LIBRI DUO. — LIB, I. 650
Sive per occasionem,siw per verilatem Christus an- k/1 RESPONSIO.
nitnlietur (Phil, i, 18)? Et illud Evangelicum: Qttod Veteris historiac faclum, quo Dathan et Abiron vir
dicunt, facite; quw. autem faciunt, facere nplite ventcs terra absorbuit, populura autem illis con-
(Matth. XXIII,5)? sentientem ignis consumpsit (Num. xvi, 51, 5SS
RESPONSIO (ExAug,, en,arrat, in psal, XLIX, seq.), psalmus iste replicans, dicit : Veniat tnors tu-
n. 25). per illos, et descendanlin infcrtmm viventes, Sed sj
Sed hoecdicta sunt, ne timcant qui audiunt a quojam mors super eos venerat, quomodo vivi ad infe-
cunque audiant: non ut securi sint, qui dicunt bo- ros descendebant ? aut quomodopolest fieri, ul prius
na, et faciupt mala. Se,dnoluit Deus sine correpliope venisse^vjdeanturip mortem, et postea approbentur
dimiltere illos qui: dicunt; ne hoc soio quod dicunt, viventes ad inferna descendere? Sed quod dicit: Ve-
securi obdormiscant in mala vila, et dicant sibi: niat mors super ittos, ad populum perlinet illis con-
Ncque enim perdet nos Deus, per quorum os voluit sentientem, qui igne consumptus est; quod autem
tanta bona dici populo suo. Secutjdum hunc igitur subjicit: Descendantin infernum viventes, ad duces
inteliectum, praedicatorespeccatores admonenlur ne eorum malorum Dathan et Abiron pertinet, quos vi-
vivant male, et proedicentbene, non ut os suum pro- vos terra absarbuit. Primum quippe illud schisma-
hibeant a procdicamenlojuslilise, 8I lis initium nova mors perdidit. Vel viventes ad ip-
INTERROGATIO AUGUSTINI LXXVI (Enar.rat. in hunc fernum descendere, est viventes sentientesque per
psat.). pravum, opus ad inferni claustra descenderc.
INTERROGATIO LXXVIII.
Cttm in psalmo quinquagesimo secundo scriptum
sit: Nonestqui facial bonttm,non est usque ad unttnx Cum in sexagesimo primo psalmo toquatur pro<-
dicens : Setnet toculus est Deus (Vers. 12), quo-
(Vers. i, 5), quompdostalim bonorum nomen subjun- pheta
modo quasi e contra videtur subjungere, duo hac
gitur, dicendo':Qui devorantpovutummeum? Si non
est qui faciat bonum, non es.1usque ad unum ; quis audivi, prsesertim cum et Pauttis apostotus ad He-
est iste populus, qui Dei lantum populus nominatur? brocosscribat, Multifariemullisque modis olim Detts
Nec enim potest Dei populus dici, nisi bonum fa- locutusest palribus noslris in propheiis (Hebr. 1,1) ?
cieiido, et inhserendo illi. RESPONSIO (Ex Aug. enarral. inpsal. xvi, ft. 17,
scq.).,
RESPONSIO. Omnino investigare diflicile est, quemadmodura
Ecce in uno eodemqucpsalmo, et boni, id esf, Bci positum sit prius, semel leculus est Deus, deinde,
populus describuolur, et quod pop-sit qui faciat bo- '„ cum ille semel loculus est, ego duo audivi, Si enini
num usqtie ad unum, senfentia superiori prxfertur. - dicerel, semel locutus est Deus, unum hoc audivi,
Propheia enim. volcns dislingucre filios Dei a filiis videbatur partem qusestionis hujus amputavisse, ul
liomin-im,dixit: NQMest qiti facial bqnum,etc, quod tantummodo quoerereniusquid sit, semel locutus est
pertinct ad filios hominum, qui adhuc filli Dei lion- Deus. Nunc vero quoesilurisumus, et quid sil, semel
du.ii sunt. De his enim superius dixcrat: Dominus loctttus est Deus ; et quid sit, duo hmc audivi, cum
de cwloprospexil super fitios hominujn. Idem dixit, i(le semel locutus sit. Sed sciendum, quod inter lio-
devorani populum meum, Ecce hic populuni Dei mineshominLbussccpemultis modis, multis partibus,
17111'
tioniinavil, quod utique pertinct ad Olios Dei. Ista per multiformcm creaturam locutus est Deus. Apud
voce filii Dei^sumus, Tolle ergo quod homines filii se semel locutusest Deus, Quod unufn Verbhm ge-
Deisunt, remanet quod Ulii hominum sunt, id est, nuit Deus, in illo Verbo sunt omnia, quia per Ver-
reprobi et peccatores, de quibus dicum accipitur : bum facia sunt omnia (Joan. 1, 5). Unum Verbum
Nonest qtti faciat bonum, non est usque ad unutn. habet, ibi omnes thesauri sapientiacet scientiseabs-
Cum autem inter malos qtiidam boni inveniunlur, coiiditi (Colos. 11, 5). Duo vero, quoe audisse sese
ipsi filii Dei sunt, qui hpc loco populus Dei nomina- dixit, ista sunt: potestas et misericordia.Ista plane :
lur. Qui etiam sicut cibus p.anis a filiis hominum, intelligite potestatem Dei, intelligite*misericordiam
id esl, ab iniquis devoralur, cum a persequentihus I" Dei. His duobus continentur.prope onmes Scripturse:
laceranlur. Cum autem el ipsi mali boni etliciuntur, heecduo propheloc, propter hoecpatriarchoe,
propter
jam non filii hominum, sed filiiDei sunt.. Si ergo su- propter hsec lex, propter hsec ipse Dominus noster
periorem versiim, quo dicitur: Non est qui faciat bo- Jesus Chrislus, propler hocc apostoli, propter hsec
nitm, filiis hoininiim tribueris, et subsequentem ver- annuntiatio omnis, el celebratio verbi Dei in Ecctc-
suiii quo dicitur : Qui devorantpopulum meitm, filiis sia. Potestatem ejus tiraele, misericordiam ejus
Dci ascripseris, nulla erit in his repugnantia quae- amale. Ncc sic de misericordia
praesumatis, iit po-
stionis. testalem contemnatis ; nec sic potestatcm limeatis,
INTERROGATIO LXXVII. ut de misericordia desperetis. Apud illum poteslas,
Cum David in psalmo quinquagesiroft,quarto pro apud illum misericordia: hunc humtliat, ct hunc
quibusdam schismalicis.imprecetur, dicens : Veniat exaltat (Psal. LXXIV, 9) : hunc humiliat potcstate,
morssuper illos (Vers. 16), quamodo quasi e conlra- illuii)exallat niiscricordia.
rio videatur subjungcre ; Et descendantin infermm INTERROGATIO LXXIX.
vivcnles? Cum iii psalmo scxagesimo oclavo prophcta cx
<
persona Christi dicat, Laboravi ctamans, raucm factm A corpus infixus es in liimim profundi : sed quandiu
sunt fauces mem (Psal. LXVIII,4) : quomodo Evan- non consentis, nonhoesisli; si autemconsentis,'hsesi-
gelium dicit, quod in passiono sua Dominusnon res- sti. Hoesistid?Oralio tua ibisit, utquomodojamtene-
pon Jederit eis verbum ? Necnon et iltud quod Isaias tur corptts tuum, non leneatur etaniroa tua (num. 19),
dicit, Sicut agntts coram londente se, sic non aperuit Itemetde profundo aquarum, non medimergat tempe-
os suum (Isai. LIII, 7). stasaqum. Sedjamdimersus erat. Veniinaltiludinem
RESPONSIO (Ex Aug. serm. i. inPsalm: LXVIH,n. 1). maris, tu dixisti ;.et tempestas dimersit me, tu dixi-
Ideo jam tunc tacebat, quod raueus erat, quod sti. Dimersit secundum carnem, non dimersit secun-
sine eausa tantum clamaverat. Et illam ,quidem dum spiritum. Quibus dictum est, Si vos persecttti
ejus vocem de Psalnio alio in cruce n&vimus: Detts fuerint in unam civitatem ", fugite in aliam (Mattlt.
meus, Deus meus, utquitjk me dereliquisli (Psal. xxi, x, 25), hoc eis dictum est, ut nec carne hoererent,
2) ? Sed quanla illa vox fuif, aut qttam diulurna, ut nec spiritu,
iueaiaucoe faclaaessent fauces ejus? D-iuclamavit, INTERROGATIO LXXXI.
Vm vobis, Scribw, et Pharismi (Matth. xxm, 15, 14, Cum Veteris et Novi Teslamenti patres, Moysen,
seq.) ! Diu clamavit, Vw mundo ab scandalis (Ibid. Aaron, Eliam, Eliseum, vel coeteros illius temporis
XVIII,7)! Et revera quomodo raucus clamabat, et B sanctos, atque ipsos Chrisli filii Dei apostolos di-
ideo non intelligebatur, quando dicebant Judoei: Quid versa miirabiliaet signa legerimus fecissc: cur e con-
est quod dicit ? Durus est hic sermo. Qttis potest trario in psalmo septuagesimo primo scribilur, Re-
illum audire? Non scimus quid dicat (Joan. vi, 61). nedictus DominusDeus Israel, qtfi facit mirabilia ma-
llle omnia verba dicebat, sed illis raucocfuerunt fau- gna solus (Psal. LXXI,18)?
ces ejus, qui voces ejus non intelligebant. Hoecigitur RESPONSIO.
sub tali intelleclu promissa, non. erunt sibi contra- Deus facit mirabilia solus ; quoniam quicunque
ria : ut juxta quod superiu^ dicit, clamor ipse uiuie faciunt, ipse in eis operatur, qui facit mirabilia
raucoe fauces ejus faclae fuisse dicuntur, non ipso Splus.
passionis tempQre, sed ante passionem factus acei- INT,ERROGAT10 LXXXIJ,
piatur. De co quod in psalmo septuagesimo quarlo scri-
INTERRQGAT50 LXXX. ptum est: Quia calix in manu Domini vini meri ple-
Cum propheta ex persona Chrisii in psalmo sexa- nus est misto (Psal. LXXIV,9) ; videtur esse con-
gcsypo optavo praeiniserit primum dicens, Veni in trarium, quod et vini meri plenum ipsum caliccm
altifudinem maris, et tempestas dimersit me (Psal, dixit, et misto subsecutus atljiuix.il.
i.xvni, 3): quomodo quasi ecoiitrario.in subsequen-• C RESPONSIO.
tibus deprecatur de profundo aquarum, non me dir Prima quoestio, juxta quod saiicttts Augustinus ait
tpergat tempestas aqjim (Ibid.y 16) ? Necnon et alia, (Enarrat. in hunc Psalm. n. 11), istaoccurrit: « Vini
quaesuperius. in eodei» psatmo coplrarta silii essei meri plenus est misto. Quomodo meri si misto. Non
yidentur: prinuim quod dixit, In limum. profnndii ergo vos lerreat, quod dicit, et merum et mislum «:
(lbid.,3); aliudque e contra.subsequitur, Salvum me? nierum propter sinceritalem, mistum propter foc-
fac de lulo, ut non inhmream (Ibid., 15) cem (num. 12), Calix enim vini meri plenus misto
RESPONSIO. vidctur mihi esse lex quoedata est Judaeis et omnis
Quod superiua. dicium est, tempestas dimersit me,, illa Scriptura Veferis, quod dicitttr Testamenti. Ibi
pro corpore quod jara in passione tenebatur, hoc di- sunt pondera omnium senlentiarum, nam ibi Novum
ctum accipitur. Quod aiitem sequitur, non me dimer- Testamentum absconditum latet lanquam in foece
gat tempestasaqum, pro spiritu deprecari videtur : corporalium sacramentorum. Circumcisio carnis
ut quia corptts tenebatur ad passiones, saltem pro> magni sacramenli res eslx et intelligitur inde circum-
anirna p.recaretur, ut in tempestate passionum noni cisio cordis. Templum illud in e Jerusalem magni
mergerelur,, Hi».cquippe et in his aliis, duobus sen- sacramcnli res est, et inlelligitur ex eo corpus Do-
tiendum est, quibus ait: Infixus sum in limo pro-. D I mini. Terra repromLssiouish intelligitur regnuui coe-
fundi: et quod repetiitKsalvum me fac de luto, ut nou.» Iprum. Sacrificium victimarum et pecorum magniim
infimream (Ex eod. serm,. D. August. n. 18), cumi babet sacramentum: scd in omnibus iliis generibus
secundum sententiamprioremdeberet dicere, salvum. i sacrificiorum intelligilur unum iltud sacrificium, et
raefac de tuto ubieram °, eruendo me, nou agendo» unica victima in cruce Domiui > : pro quibus omni-
ut non haereamb. Ergo liaeserat carne, sed non hoc- bus sacriliciis unum nos Iiabemus, quod illa figura-
serat spiritu. Dicit hoc ex infirmitate membrorumV bant, el haccex itlis figurabanlur i. Accepit populus
suorum. Qua,ndoforte caperis ab eo qui te premit ad1 ille legem, accepit mandala justa et bona. Quid tam
iniquitatem, tenetur quidcm corpus tuum, secunduni, i. justum, quam IVo»occides, non mmchaberis, non fu-
a Ed.it., hmseram., 6 In edit, deest in.
h Edit., inhwream. >>Edit., promispionis.
c Edit., in limo. > Edit., Dominus.
d In edit. deest: Hmsisti ? i Edit., quia illa figurabant ha?c, id esl, illis hmc
e Edit., in ttna.civitatc.
' Edit., auia et merum ctmixlum. ftgurabanlur.
633 ANTIKEIJ.EN..NLIBRI DUO. — LIB. I. 63*
raberis, non falsum teslimoniumdices, honora patremi A J Job et non frustra percutitur, quia augetur meritum :
et tnalrem, n»n concupiscesrem proximi tui, non con- i- el tamen frusfra percutitur, quia nullum in eo puni-
cupiscesuxorem proximi tui, unutn Deum adorabis, s, tur admissum. Deus ergo verax secundum modum
et ipsi soli servies (Exod. xx, 7 seq.) 1 Omnia ista add illum locutus est, quo beatus Job non pro puniendis
vinum pertinent. Hlavero carnalia quasi resederunt,;, culpis, sed pro augendis meritis percussus esse co-
ut remanerent apud illos, et funderetur » inde omniss gnoscitur.
spiritalig intellectus. Co/i'a:in manu Domini, id est,:, INTERROGATIO LXXXV.
in potestate Domini: vini meri. id est, legis sin- Quocriturquomodosibi utraque concordent, id est,
ceroe: plenus est misto, id est, cum foece corpora-- jucunditas et timor, juxta quod in psalmo octogesimo
lium sacramentorum. Et qtiia hunc humiliat, super- quinto scribitur : Jucundetur cor meum, ut timeat
btun Judoeum; et hunc exaltai, confitentemGentilerti, , nomen iuum (Vers. 11). Quomodojucunditas sitti-
inclinavit ex hoc in hunc, id est, a Jttdaico populo, ', mor? Nonne timor amarus solet esse?
in Gentilem populum. Quid inclinavit ? Legem eli- RESPONSIO (Ex Attg. enarrat. in hunc Psalm., n. 16).
qtiatus est: inde spiritalis intellectus. Verumtamen t Erit aliquando jucundilas sine timore : modo ju-
fmx ejus non est exinanita, quia omnia sacramenta» _ cundilas cum timore. Non estc enim plena securi-
carnalia apud Judseos remanserunt. Bibent omnes s tas, nec perfecta jucunditas. Si nulla jucunditas, de^
peccatoresterrw. Qui bibent? Omnespeccatoresterrm. ficimus; si plena securifas, male exultamus. Ergo et
Judseierant quidempeccatores, sed superbi: et Gen- jucunditatem aspergat, et timorem incutiat, ut de
liles erant peccatores, sed humiles. Omnespeccalo- dulcedine jucunditatis perdttcat nos ad sedem secu-
res bibent, sed vlde, qui foccem, qui vinum, Elenim(i ritatis. Dandotimorem, non nos faciat male exultare,
illi bibendo faecem,evanuerunt; isii bibendo vinum,i et tecedere de via. Ideo dicit in psalmo d : Servite
justificati sunt. Dominoin timore, et exultate ei cum tremore (Psal. n,
INTERROGATIO LXXXIII. 11). Sic et Aposlolus : Cum timore et tremore ve-
Cum Psalmista in psalmo octogesimoquarto quasii stram e salutem operamini (Philip. n, 12).
praeterita narrans, dicat: Renedixisti, Domine, ter- 1NTERROGATIO IXXXVI.
ram tuam, avertisti captivitatem Jacob. Remisisti» Cum in psalmo octogesimooctavo legatur Deus ad
iniquilatem, elc, usque aversuses ab ira in&gnatio- David iurasse dicens : Semeljuravi ih sancto meo, si
nis tuw (Ibid,, 2seqq.):quomodo quasi facta non fue- David mentiar, semen ejus in mternummanebit. El
rint, statim sttbjungit, Convertenos, Deus salutariss sedes ejus sicut sol in conspeclumeo, et sicut luna
noster, et averte iram tuam a nobis. Ne in wternum1fC Perfecta ln mternummanebit: et testis in cwtofidelis
irascaris nobis? Quomodonarrat quasi factum esset,, (Ps. LXXXVIII, 56, 37, seq.); quomodo e coiilrario
et quomodo orat ut fiat? subjungit: Tu vero repulisti, et ad nihiliimdeduxisii:
RESPONSIO (Ex Aug. enarrat. in hunc psal., n. 6). distulisti chrislum tuum. Evertisti teslamentumservi
Nisi quia voluit ostendere proeterita verba se ini itii, etc, usque, perfudisti ettm confusione?Nunquid
prophetia dixisse? Nondumautem factum esse quodl ita falsum promiltit Detts (quod dici summa dcmen-
dicebat jam factum, hincoslendit, quia orat ut fiat. tia est) aut falsum jurat? Quare ergo illa proraisit,
Nam sic tibi prdpheta responderet : Ilta dico quasii et ista fecit?
facta, quse video b futura. Quia vero nondum factai KESPONSIO (Ex Aug. serm. 2 in httnc psal., n. 6).
sunt, oro ut veniant quoejam vidi. David positus erat cui promitterenlur hoec omnia
INTERROGATIO LXXXIV. in semine ejus, qui estf Chrislus, implenda. Propter
Cum de Deopropheticoeet apostolicoe litteroe cla- promissa ergo quoedicta sunt ad David,exspectabant
ment, quod sit idem Deus hjstus et verax, proesertim i homines ea impleri in David. Proinde ne quisquam
Psalmista dicente in psalmo oclogesimo quinto, Et! Christianus eum diceret, de Christo dixit, alius di-
lu, Domine, miserator et misericors.... et.... verax; ceret. Non, sed de illo David dixit, et erraret, cuni
(Vers. 15) : quomodoquasi e conlrario videlur Deusi j) J diceret B implela onmia csse in David ; destruxit ea
ipse in Iibro Job de se contra Satan dixisse, Tu ou- in David. Ul cum vides ea in illo non impleta quoe
lem commovistime adversusJob, ut afftigeremillum necesse est impleri, quseras alterum, in quo osten-
frustra (Job. n, 5)? Qui enim justus est, afiligere: derentur impleri. Ita etiam in Esau et Jacob inve-
fruslra non potuit. Et rursum quia verax, rton potuit ninius majorem adoralum a minore, cum scriptum
aliter dixisse, quam fecit. sit, Major servietminori (Gen. xxv, 23) : ut cum iu
RESPONSIO (Ex Gregor, Magti. lib, in Mor., n. 5), illis duobus prsecedentibusvides non impletum, ex-
Ut ergo justo et veraci utraque conveniant, qua- spectes dttos populos in quibus impleatur, quia non
tenus et vera dicat, el injusta uon facial; cognosca- mcndax Dcus polliceri dignatur. Ecce ex semineluo,
mus beatum Job et juxta aliquid frustra, et rursum,i dixitadDavidh,ponamsupersedem tuam(Psal,cxxxt,
juxta aliquid non frustra percussum, Beatus ergoi li),Promisitex semine ejus io aelernum aliquid, et
a Edit., effunderelttt, «Edit., «__tr«i»n tpsontm.
h Edit., quia vidco. f Edit., qttod.
c Edit. melius : Nondumest. ? Edit., videret,
d Edit., Psalinus. t Erlil., dixitDavid.
035 S. JULIANi,EPISCOPITOLETANI 636
natus Satomou factus esl taula. sapientiae, ut pro- A A.dos, quos terret virtns aliena. Ideo Dorainus ipse
missio Dei dc scniine David in illo putaretiir im- cum de Herode comminante loqtteretur, Dicite, in-
pleia. Sed ceculil Salomon (111Reg. n, 1 seq,)., et quit, vitlpi itli (Lttc. xm, 52). Rex qui ncminem
dedit locum spcrando Cluislo; ul quoniam Deus nec homiinim tiroel, ipse vulpes. Non cst leo ille de tribu
falli possit, nec fallere, quem sciebal casurum, non Juda, cui dicitur : Ascendisti, recumbens dormisli d
in eo poueret protiiissnm siium, sed post casum cjus sicut leo (Gen. XLIX,9). Poleslate ascendisli, pote-
respiccrcs lu Deum, et flagilaros promissum tuum. state dormisti : quia voluisti, dormisti •-•.Unde et il-
Ergo, Domine,mentilus es, non implensquod promi- lud f, Ego dormivi (Psal, m, 6). Ergo de quibus
sisfi, non cxhibens quod jurasti? Eorte hh. dicturus dictum erat, Partes vulpium.erunt, dc his nunc di-
crat lilii.Deus : Juravi quidem et promisi, sed iste ctum est, Diripuerunt eum omnes transeuntes viam,
noluit persevorare. Quid ergo? Tu, Domine Dcus, factns est opprobiittmvicinissnjs. Exaltasti dcxteram
litm procsciebas i.sluiu non perseveralurum ? utique inimicorum ejus, jucundiisti omiies inimicos ejtts,
sciehas. Quarc cijgo hoc non perseveraturo mihi, Adverlitc Judocos,et videle omnia impleta, quocproe-
qtiia in. opleriium csset , promittcbas 2 Nonne lu dicta sunl. At>_rfi_(t adjutorium gladii ejus. Quomodu
tlixisti, Si dcreliqueriiitlcgem.tneam, et mandala tnea " soicbanl pauci dimicare, non B mullos prosternere,
non ciislodierint, ct testaineiitutnmcum profana- Averlisliadjuforittmgladii ejits,et non es opitttlatttsei
verint(Ibid,, 51, seq.), manebit lamcn prmnissiomca, in bello.Meriloviclus, metito capius.merifoa regnosuo.
implcbitur juratio mea ?.Scmel juravi in sanclo tneo, alicnalus, merito dispersus.Eam enimtcrram perdidil,
iiilus insecrclo quodam,in ipso fonle, unde prophetoe pro qua Dominumacciilit. DissoJvistieum.abemunda-
1ibcrunt, qui nobis hsccructaverunt. Scmel, inquit, tione. Quid est lipc? Inter oitiuia mala magnus hic.
jnravi, siDavid menliar. Exhibe crgo quod jurasii, terror. Si enini dissolvit ab emundatione, jam non.
reddequod promisisti. Sublalum est de islo David, habet mundanduni, sed projicienduni- A qua erga
ne exspectaretur in isto Davjd, Exspccta ergo quod emundatione dissolyitur Judaeus?-.A fide. Ex fide
promisi ». eijini vivimus (Hab. n, 4), et h ex fide dictum est:
Novit illud et ipse Davbl. Videenim qnid dicat: Tu Fidemundans cprda eorttm (Act, xv, 9). Etquiasola
vero repttlisti, et ad nihiluin dednxisti. Ergo ubi est fidesChristi mundat, non credendo in Christum so-
quod promisisti? Distulisti christum tuum. Quamvis luti sunf ab emundatione. Sedemejus in terra colti-
tristia qtieedauienumcret, iu hoc lamen verbo reftcit sisii: merito el fregisti, Minuisti dies s_dise/HS>:pu-
nos. Manet omnino, Deus, quod promisisti : nam tabant se in acternum regnaturos. Perfudisii confu-
clnistum. tuuni non abslulisli, sed distttlisti. In hoc r_ sione. Hacc oninia venerunl i Judocis. Non tamen,
-"
crgo Dayid>>,in quo sperabant ignari proinissa sua ablata Chrislo., sed dilalo.
Deuin completuruiii,videte quid aceidil, ut promissa, INTERROGATIO I.XXXVII.
Deifirmius in alio sperala compleanlur, Everlisti te- Cum Psalmista dicat, Quis esl homo qui vivit, el
stamentumservi luj. Ubi est eniro teslamentum vetus non videbit moriem (Pml. LXJ_XVIH, 49)? quomodo
Judoeorum? Ubi est lcrra illa promissionis, in qua Ghristusin Evangclio e contrario videlur promisisse,
ltabitantes pcccarunt, qua delela migrarunt? Re- dicens, Si qttis sermonem meum servaverit,morteni,
gnum Judoeorttmquscris?nonest. Profanasti in terra non videbilin mternum (Joan, vm, 51)?
sanctitalem ejtts. Sancta illa quaehabebant, terrcna RESPONSIO.
esse ostendisti. 2)esfr«a;isfiotnnes macerias ejus, De alia morte Psalmisla egit, de alia quoque Salva-
quibus eum munieras. Quandocpiin diriperelur, nisi tor praidixit. Et Psalmista quidem dicens, Quis est
iiiacerisedirutse fuissent? Posuisii tttunilionesejits inc hotno qui vivit,el non videbil mortem? de niorle car-
formidinem. Quid est (ormidinem? Ut dicatur jiec- nis sciscitans loquebatur, et c.onfirraansproenuntia-
cantibus : Si Detts natttralibns rnmis non pepercit, vit, quia nullus omnino sit, qul vivat et non videat-
neque libi parcet (Rotn. n, 21), Liripnerunt eumotn- mortcm. Tanquam si diccret: Nullusest alius liomo,
nes iranseuntes viam. Omnes sciljeel gentes. Per .r» qui vivit et non vidcat mortera, nisi ipse solus qui
viam, hoc est, per vitam islam transeuntes diripue- animam suam eruit de manu inferni, id est, qui pro
runt Israel, diripuerunt Davjd, Prinium videte frttsta nobis raortuus est, et ultra non moriens resurrexit.
cjus in omnibus genlibus, De ipsis cnim dictum cst, Quia vero Dominusin Evangelioloquilurpromittens,
Ptirtes vulpiumcrtint (Psal. LXII,11). Reges quippe Si quissermonemmeumservaverit,mortemnon videbit
iinpios vulpes appellavit Scriplura, dolososet limir in mternum; non de hac corporali morte dixit, qua
n Sic Mss. inquiunt Benediclini,at edjfi, promisit, « Hic adflunt etliti, inqniunt Benedictini, quia vo-
Ergo texltis nostcr congruit Mss, Ittisli, adsccndisli: quod a mss. abest. Iterum adver-
i>Etlil., Ilttic... David, tas velim, textum Juliani manuscriplis congruere.
<Abest i» ab eHt. < Edit. pro Unde et illud habent : Ideo in o/ia
d Edil. aliter : Rex, qui nemiwm hamimtm timet, psalmo dicil.
ipse vulpes non est: leo ille... ctti dicitur, Ascendisti' 6 Meliuseditv carent particula non.
recttmbem,dormisti, etc., ita ul rex d_ quo sermo t»Edit. meliusde fide.
fil, Chrislus inlclligatur , in tcxtu vero nostro Hero- » In editis repetebatur hic, inqiiiunt Benedictini:
des oinnino est, qui sicut judex ille iniquus, cujus; Minuisti dies sedis ejtts : sed abest a mss. Rursum
incininil Lucas evangetista, hominem non rcverc- ergo Juliani textus mss. congruus est.
batur. i E;!il. cvcncrunt.
S57 ANTIKEIMENaNLIBBI DUO. — LIB. I. 658
omnes moriuntur, sed de morle oeterna, id est, morte A cuit, quia roulier peccatrix, quocjeratin civitatefamosa,
damnalionis cuni diabalq et angelis ejus. Ipsa est acccssit ad pedes Domini (Luc. vn, 56, seq,). Iste
vera mors, nam ista jrngratio est- Secundum hupc Pliaiisoeus superbus erat, sed conves.cebatur cum
ergo sensum, pon sunthsqcduq contraria. illo Deus. Quomodo pobis proponit hacc? Quando
INTERROGATIO LXXXVIII. ipse non fecit, ad imitationem suam nos horlatur.
Cum Psalmista dieat, Quis sin\ilis erit Deo inter Videmusa ettm convivatum esse cum superbis; quo-
fiHosDei (Psal. LXXXVIII, 7), quomodoapostolus dicit, modo nos prohibet ne convivemur cum eis ? Convi-
Cttm apparuerit, similesei erimus, quoniam vide.bimus vamur nos quidem cum fratribus propter correctio-
ettm siculi est (I Joan. m, 2)? pem aliquam : tenemus nos etiam a fratrjbus nostris,
RESPONSio (ExGr.egor.Magn.lib,xvni, Moral., n. 79). et non cum eis cpnvivamur, ut corriganfur. Cum ex-
Unde ergo similes, et unde non similes, pisi quia traneis polius convivamur et cumpaganis, quam
huic sapienlioeet similes erunt ad imaginem, et non cum his qui nobis hocrent •>,si vidcrimus eos male
enint similes ad eequalilatem? Aspiciendo quippe vivere, ut erubescant, et corrigantur, sicut dicit
seternilatem Dei, fiteis ut seterni sint; et dum visio- Apostolus : Si quis non obaudit verbonostro per epi-
nis ejus donum percipiunt, ex perceptione beatitu- stolam, hunc notate,et nolitecommiscericumeo:et non
dinis imitantur quod vident. Et similes. ergo suiit, " ul inimicumc existimetis, sed corr'\p\teut fratrem (II
quia beali fiupt; et tamen crealori similes pon sunl, Thess,m, 14,15).Facimus hoc plerumqueproptcrme-
quia creatttra supt, Et habept itaque quamdam Dei dicinam,et lamen cumextraneis inuttis, et cum iinpiis
simiiitudinem, quia non habent fipein; et tamen ssepevescimur, Quidest hoc, Superhooculc.,etinsalia-
incircumscripti sequatitatem non habent, qttia habent bili corde, huic non convescebar?Habet epulas suas cor
clrcumscriptionem, _- pitim, habet epulas suas cor supcrbum. Nam proptcr
INTERR0GATIO I.XXXIS. cibosipsos cordis superbi, ideo A\xil,insaiiabi(icorde.
Cum David de Chiisto dicat in psalmo centesimo Cor superbum unde pascilur ? Si superbus est, invi-
_\ono,Dominusadextristuis (Vers. 5), quasi sigpificet dus est, et aliter non potest. Superbia maler invi-
peum Patrem ad dexteram assistere Filii: quomodo denliaed est, Omnis ergo superbus, invidus est, Si
Patdus quasi e conlra in cpislola ad Ephesios, Chri- ipvidus est, malis alienis pascitur. Unde dicit Apo-
stum ad dexteram Patris sederepranuntians, dicat: Stolus: Si mordelis, et comeditis invicem, videlene ab
$edere eum fecit ad dexteram suam in ceeleslibus ! invicemconsummamini (Gal. v, 19). Videntes e ergo
(Ephes. i,20); prsesertim cum idipsumquod Pau- comedentes, nolile his convesci, fugite tale convi-
lus dicit, et Psalmista in principio prsedicti psalmi *• - vium. Neque epim se satiant gaudendo de malts
tesletur, dicens ; Dixit DominusDominomeoxSedea aliepis, quia insatiabili corde sunt: cave ne capiaris
dextris nieis? in epulis eoruni,
RESPONSIO. INTERROGATIO XCI.
Cum dicituy, Sede a dextris meis, Pater Filium ad Cum in psalmo centesimo sexto Psalmista dicat,
dexleram suam collocasse intelligitur, Et cum dici- Et benedixiteos, et multiplicati suttt nimis, etjumenta
tur, Dominusa dextris tttis, ad ipsum Patrem sermo eorum non sunt minorata (Vers. 58, 59) : quomodo
dirigitur, quasi ei dicatur : 0 Deus Patcr, ccce Do- quasi e contrario videtur subjungere dicens, Pauei
minus Chrislusa dextris tuis sedens, eonfringet in facti sunt, et vexatisunt ?
die irse suoe reges, Et njhilominus utroque testi- RESroNsio(Ex Aug. enarrat. in hunc psal., n. 13
monio insinualur Filius ad Patris dexteram se- et 14).
dens. Jumenta.el pecora dicuntur in Ecctesia simpliciter
INTERROGATIO XC, ambulanlia, seiivililia, non multum docta, sed fide
Cum Psalmista dicat, Sttperboocttlo, et insatittbili plena J. Ergo et spiritales et carnales benedixit cos,
corde, huic non convescebar(Psqt, c, 5), quomodo e et multtplicati sunt nimis, et jttmenta eorum non sunt
contrario Dominusin Evangeliolegitur, cum superbis, D C minorata s. Istud capitulum psalmi ad fidelespopnios
et peccatoribus manducasse (J_Taff/i..x, 10, seq.)1 refertur; hoc autem quod subsequitur, Pauli facti
RESPONSio (Ex Aug, enarrat. in hunc Psal. n, 8e. 9),, sunt, et vexati sunt, de hsereticis dicilur : quia om-
Quid est, non convescebar?non cumillo manduca- nes qui se dividunt ab unitate, pauci fiunt. Multi
bam. Vescienimmanducareest. Cur ergoipsumprimoi enim sunt sed in unitale, dum non separanlur ab
Dominuminvenimusmanducassecum superbis? namt unitate h. Cum enim coeperitad eosnon pertinere mul-
superbusquidani invitaverat illum :ipse esl cui displi-• Utudo unilatis, m hseresi et in schismate pauci simt,
a Edit. aliter : Quomodo nobis <>Edit., invidiw,
proponit hwc, quwi
ipse non fecit ? Ad imitationem suam nos horlt>£}ir : * Edit., vicfeti..
videmus. etc Postea : Nos quidem, fratres, ptoptar f Edit. : Jumenta et pecora dicuntur, in Ecclesia
correptionem aliquamtenemus, etc.
h Nobishmrent sitnpliciterambulantia, sed utilia; non mttttum docta,
ul in mss. juxta Benedictinos; noni sfid fide pleha.
auteni ut in edit. Erasm. et Lovan. 17!«'nobisciim '. e Edit., demimtta, nani ita tegil Auguslin. in lcxlu\
erant, et nobis adhmrent.Texlus Juliani caiigruit, uti psalmi.
semper mss. i> Sic mss. inquiiint Benediciini; at edifi: sed in
c Edit. addunt: eum. uuitale dum non sunt, separantur ab unilate.
659 S. JLLIANI EPISCOPITOLETANT 640
INTERROGATIO XCII. D iv, 7). Quid est hoc? Aut ergo sancti Domini nou
Cum psalmis.a dicat : Non tnortui laudabunt te, ambulant in viis Domini, aut si arobulaot, non ope-
Domine (Psal. cxiu, 17), quomodo idem quasi e rantur iniquitatem. Si non operantur iniqui.alsm,
contrario videtur dicere : Laudabo nomen tuum in non habent peccatum, quoniam peccatutn iniquilas
wternum, et in smculum smculi (Psal. CXLIV,2) , est (1 Joan. m, 4). Peccatum autem quomodo [non
necnon el illud: Rcati qui habilant in dotnolua, Do- habent, cum dicitur : Si dixerimiisquia peccatumnon
mine, in smcula smculorum lattdabtint tc ( Psal. habemus, nos ipsos sediicimus,el veritas i« nobisnon
LXXXIlI, 5)? est (Ibid., i, 8)?
Ri-SPONSi.0 (Ex Aug., enarrat. in psal. CXLIV, n. 5). RESPONSIO (Ex Aug., serm. 2 in psal. cxvin, n. 2).
Dictum esl qtiidem : Non mortui lattdabunt te, Audiamus ipsum apostolum Paulum de hac quac-
slione si placct. Imo quia placel, interrogemus. Dic
Domine,sed in illis a de quibus dicitur : A morluo
veltil qui non-sit, periit confessio (Eccli. xyn, 26), nobis, Paule beatissinie, titrum ambulaveris in viis
ne-n Hlisde qtiibus ail: Qui credil in me, licel tnoria- D»mini, cum in oarne adhuc viveres?' Bespondet:
Nonne eodetn spiritu ambttlavimus?'Nonne iisdem
tttr, vivit (Joan. xi, 25). Quia et Deus Abraham, et
Deus Isaac, et Deus b Jacob non est c mortuorum, " vestigis (II Cor. xn, 18)?el illud : Per fidetn enim
sed vivorum. Si cnim niinquam nisi ipsius eris, ambulamus, non per speciem (II Cor. v, 7): Et
illud : Bonttmcertaniencertavi (II Timolh. iv, 7), et
uunquam a lauile ipsius tacbis. Audi Apostolum:
Neino cnim, inqtiit, sibi vivil, el sibi morilur. Sivc reliqua. Salis ergo sint isla responsa, quibtis aposto-
e.nim vivimus, Dotnino vivimus; sive morimur, Do- lum Pauluni in viis Domini ambulasse didicimus.
minomorimur(Malth.xwi, 52). Ad\hocenim, iterum Sed ab illo cl alind inquiraiiius. Dic, obsecro, Paule,
adhuc in carne vivens in viis Dominiambu-
iiiquit, Christus morlitiis esl, <>ul et morluorumet quando
vivorttm dominetur (Rom. xiv, 7, 8, 9). Er-go quia labas, habebas peccaturti, an sine peccato eras?
Et IMCerga respondet: Nonne legistis ubi confi-
magniludinis ejtts non erit finis (Psal. CXLIV,5),.
teor, dicens : Non enim quod~volo, facio bonum,sed
laudisquoque nostroc,quiDeoplacebimus.ctiam cum
morluLfuerinms, finis nop erit. quodnoto matum, hoc ugo?-et hoc audivimus. Jam
LNTERROGATIO XCIH(AtiaS220).. itaquc illud inlerrogamus. Quomodoin viis Domini
si nialmn quod notcbas, hoc agebas, cum
Cum Psalmista dicit : Omnis.homomendax (Psal. ambulabas,
Psahnisla* sanctns intonet dicens: Non enim qui ope-
cxv, 11), ei responderi polest: Si omnis, et lu; rantur iiiiquilatem,et reliqua. Audi continuo respon-
falsaquc tam erit senlenlia quam mendax ipse pro- dentem persentenliam consequcntem :- St quod nolo,
lulisli. Si vero ipse non mendax, vera jam sententia o<
non operorillttd. sed quod
non erit, quia duin tu verax, non omnis homo cor Iwc, inquit, fucio,jameego
habilat in me peccatum.Ecce quemadmodumquiam-
gnoscitur mcndax.
bulaiitin viis Doniini, non operanlur peccatum, et ta-
RESPONSIO. mennonsunt sine peccato; quia jam-nonipsi operan-
Sednotandum quodprocmiltitur:Egodixi in excessu. tur
eliam semet- iniquitatem h, sed quod habitabat in eis pec-
tnenlismew.Per excessum ergo mcntis eattim.
iirsiuii transiit, cum dc hominis qualitate definivit. Vcrum ita solula cst isla quxstio (Ex Avug.serm.
Ac si palenler dical: De falsitatc onmittm hominum 5 in
psal. cxvm, n. l),.ut difficilloraltera naseeretur.
inde vcram seiilcnliam protuli, undc ego ipse supcr Quomodo
fui. lantum ct in agal homo, quodipse non agit? Utrumque
homincni In vcro ipse mendax, euim dixit, et: Non quodvolo,ago, el: Non egooperor
quanluni honio;intantum aulemonminonon mendax, illud, sed qttod habilat in me peccatum. Unde et in-
in quanliimpcr cxcessummenlis super homincm. telligere debcmus, quando peccalupi quod habitat in
« INTERROGATIO XClVi nobis, operatur in nobis, tunc nos id non operari,
'• Cum Psaliuista dicat: Non enim qui opcraniur ini- qttando nequaquam vbluntas noslra ei consentit, et
qititatem, in viis ejus ambulabtmt (Psal. cxvin, 5), U , lenet eliam corporis lPembrane obediant desideriis
quomodo credendus csl Paulus apostolus in viis Do- ejus. Quidenim operatur peccalum notenlibusnobis,
mini ambulasse, cum de seipso confitealur diccns: nisi sola illicila desideria, quibus si voluntatis non
iVonenimquod volo, facio bonttm,sed quod voloma- adhibeatur assensus, movetur quidem nonnullus
hun, hoc ago (Rom. vn, 15)? procsertimcum e con- aflectus, sed nullus ei relaxalur effeclus?Hoc proccc-
tra- idem Paulus in viis Domini se ambulassefixis pit idem Apostolus ubi dicil : Nou ergo.regtielpec-
scntenliis proteslatur dicens : Nonne eodem spirilu culumin veslromortali corpore ad obediendumdesi-
ambulabinuts(II Cor. xn, 18)? el ad Tiiiiolheum: deriis ejus (Rom. vi, 12). Sunt itaque desideria pec-
Bonutncerlamcnccrtavi,cttrsuinconsttmmavi(II Titn. cali, quibus nos prohibuit obcdire. Operanlur ergo
Edit. hic cl infra, i//i. ttuabus monadibus enumoralio nostra excedit eam,
h Hic in edit. deesl Deus. qinehabetur ineditis,propter intcrrogationemLXXXIII
>'Hic edit. Iiabent Deus. inlerpositain.
d Hic atlduut edit. et rcsurrcxit; sed alibi legit 1 Edit., psalmtts.
Aug. ul Julian. qiieniadmotluiiicocteriqutis addiicit B Edit., si quod nolo , inqnit, eqo hoc facio ,
Pcirus Sabbalier. jttm, ctc.
0 Ab bac ipia-sliouc ad usque LXXXVUI iiniusivc i>Kdil.,i7/»(/.
6ii ANTIKEIMENQN LIBRI DUO. — LIB.«I. 6.42
peccatum hoecdesideria, quibus si obedimus, et nos >sA
/ consequens est, ut subjungere videaluir dicens : Be-
operamur. Si aulem obtemperantes apostolo, nona nedictuses, Domine, doceme justificalionestuas?
'
eis obedimus, non illud nos operamur, sed quod inn RESPONSIO (D.Aug., ex serm. 5 in psal. cxym. «.._).
riobis habitat peccatum. Si autem desideria nullaa Quomodoadhuc ea quoeritdiscere, quseabscondita
haberemus illicita, nec nos, nec-peccalum mali ali-- jjam custoditjn corde, quod utique non fecissel, nisi
qttid operaretur in nobis. Motumporro illiciti desi- ea didicisset; nisi quia eas vuli faciendo discere, non
derii, cui non obediendo non eum nos operamur,, toquendo, vel menioria retinendo? Quoniam ergo
ideo et nos agere diciniur, quoniam non est naturae e sicut in aliopsalmo legitur, benedictionem dabit, qui
vigor aliena., sed languor est nester, a quo languoree legem dedit (Psal> LXXXUI, 8); ideo benedictus es,
omnimodo salvi erimus, cum et animo et corporee Domine, doce me jttstificationes tuas> Quia enim in
immortales facti fuerirous. Quaprapter, et quia inn corde meo abscondi eloquia tua, ul non peccem tibi,
viis Domini ambulamus, non obedimus desideriiss legem dedisti; da eiiam benedictionem gratise, ul fa-
peccali; et quia non sumus sine peccato, habetnus s ciendo discam, quoeintimando jussisti,
desideria peceali. Ac per lioc jam nos ea non opera- INTERROGATIO XCVI.
mur, non eis obediendo, sed quod in nobis habitatt Quomodo I>avid dicil: In labiis tneis pronuntiavi
peecatum, eadem commovenda. Non enim aui ope- _ B omnia judicia oris tui ( Psal. cxvm , 13 ), cum
rantur iniquitalem, id est qui obediunt desideriiss Paulus aposlolus dicatiiiscrutabilia essejudicia Dei,
peccati, in viisDominiambulaverunt,Et quoniam len- el invesligabiles vias ejus (Rotn.n, 35)? Quis oronia
tatio est vita humana super terram (Job vii, 1); judicia Dei enunliare possit, cum investigare non
etiamsi a criminibus longe simus, non tamen .deest,. possit ?
ubi desideriis peecati vel faclo vel dicto vel cogi- RESPONSIO (Exsertn. 6, in eumdempsal., num-.let 2).
tato obediamus, quando adversus majora vigilanti- Nunquid judicia Dei nescit Ecclesia? Scit pkine,
bus, quocdamincautis minuta subrepunt, quoesi ad- Nam scit utique qualibus dicturus sit judex vivorum
versus nos colligantur, etsi non singula suis moti- ct morluorum : Venite, benedicliPalris mei, percipite
bus a conlerunt, omnia tamen acervo nos obruunt., regnum(Matth. xv, 54); et qualibus dicturus sit: lte
Et propter haec etiam hi qui ambulant in viis Do- inignemmternum. Scit, inquam, neque fornicatores,
imni, dicunt; Dimitic twbis debita nostra (Malth. vi> neque idolis servienles, neque hos, neque iltos d, quos
12), quoniam ad vias Doniini et ipsa oralio perti- ibi (/ Cor. vi, 9) apostolus Paulus enumerat, regnum
net, et ipsa confessio, quamvis non ad eas peccataa Dei possessuros. Scit iram et indignalionem, tribula-
pertineant (Ex eod.Aug.j ubi supra, n. 2), tionem et angustias iu omnem animam hominis ope-
Itaque in viis Domini (Aug., ibid.. num. 3), quass C« rantis malum, Judsci primum et Grseci: gloriam
ORi-.esfidesuna compleclitur»quain eumcrediturquij Tero, et honorem, et pacem omni opcranti botttim,
juetificat impium (Rom. iv, 5), qui etiam dixit: Ego9 Juckeo primum el Groeco(i.om.ii,9, 10)*Hsecatque
sum via (Joan. xiv, 6), nemo peecata b operalur, sedj hujusmodijudicia Dei evidenter expressa novit Ec-
confitetur. Deviat ergo cum peccat; et idco peccatumj clesia : sed non ipsa sunt omnia, cum sint quocdam
visc non tribuilur, quod a deviante commitlitur, sedj ipscrulabilia, et sicut multa abyssus profunda et oc-
in via fidei pro non peccantibus habeutur, quibuss culta. An et ipsa nota sunt quibusdam excellentio-
peccala non imputantur. De quibus apostolus Pauluss ribus membris hominis hujus, qui cum suo capite
jusliliam fideicommendans (Rom. iv, 7), in psalmis<= c Salvatore lotus est Christus? Inscrulabilia enim for-
scriplum essemonstravit: Reati quorum remissmsuntt tasse dicta sunt homini, quia viribus suis ea non po-
iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Reatus vir, test perscrutari. Sed cur non possit dono Spiritus
cui non iniputavit Dominus peccalum (Psal: xxxi, sancti, cuicumque hoc Dominus conferre dignatur ?
1, 2). In hac autem via, id est, in fide pia quisquiss Sic enim et illud dictum est: Deus habitat lucem inae-
ambulat, aut peccatum non operatur, aut si quid aj cessibilem(1 Tim. vi, 16): et audimus tamen, Acce-
deviante comraittitur, propter viam non imputatur, r. dite ud me °, et illuminamini (Psal. xxxm, 5) : quoe
ei tanquam non fuerit operatus accipitur, et ideo} " ulique quoestioita solvitur, ut inaccessibilis sit vi-
bene eliam sic intelligitur : Non enim qui operanturP ribus nostris, accedatur autem ad eum muneribus
iniquitatemin viis ejus ambulaverunt,ut hanc iniqui- suis. Quanquam etsi nemini omnino sanclorum ,
tatem significaverit, quaei,ecedit a fide, aut non ac- quandiu corpus quod corrumpitur, aggravat animam
cedit ad fidem. Qui ergo operanturiitiquitatem,id est, (Sap. ix, 15), omuia judicia Dei scire conceditur,
infidelitatem, non in viis ejus ambulaverunt, quia in, quia revera multum est ad hominem, cum profecto
Christum non crediderunt. (ut aliquid exempli gratia dicam, unde judiciorum
INTERROGATIO XCV. Dei conjiciatur immensitas) nemo sine judicio Dei
Cum Psalmisla dicat: In corde meo abscondi elo- sit tardus in auimo, vel claudus in corpore: habct
quia lua (Psai. cxvm, 11,12), et reliqua, quoinodo 9 tamen unde dicat Ecclesia, hoc est, poputus aequisi-
a Sicedit. inquiunt Benedictini; atmss., molibus 11Edit., peccatum.
Fortasse hanclectionem Julianus secutus est, et typo- ° Edit. melius, in psalmo.
graphi veleditores eam correxere; cum alias semper, ', ° Edit., neque illos atque illos
ut notavimus, congruus sit ejus textus maiiu- «Edit., flrfeitm.
scriptis.
043 S. JULL.NI EtUSCOPITOLETANI
tionis, et vcratitcf dicat : / . labiis meis cnuntiavi A sicut sancti quoque aposloli gaudebant, cuift;||
omniajudicia oris tni, id cst, nihil judiciorum luorUm DOminoflagella tolerabant (Act. \'_41). Ipsaefgo an- .
tacui, quoemihi per eloquia lua innotescere voluistij gusta porta amantibus lata fit; ipssevise durae spm-
sed omnia prorsus in labiis meis enunliavi. Hoc enim taliter Currentibusmolles et planaefiunt. Dumenim'
significatur; quia nort ait «_ omnia judicia tua, sed sciat s animUssepro tcmporalibus doloribus gaudia j
omniojudicia oris tui, id est, quoe milii dixisli: ut oeternarecipere, el hoc ihcipit,*per •>quod aflligiturj
per os ejus eloquium ejus intelligamus. Quod faclum amare.
nos in revelalionibus sanclorttm pluribus, et Tesla- INTERROGATIO icix (Atias 121)1
mentis duobus scimus. Quoeomnia b judicia usquc- Cum Psalmista dicat: Qui fundavit terrum super
quaque in labiis suis enurttiare non ccssat Ec- aquas (Psal. cxxxv, 6), quomodo Job dicit i Qul
Clesia, fundavit terram super nihilum (Job xxvi»7) ?
INTERROGATiO XCVII. RESPONSIO.
Cum Psalniista in centesimo deciiho octavo Ut duo hfic sibi non videantur esse contraria, id
psalmo dicat : A judiciis tuis non declinavi (Psal. ex majorum disputatione collegimus. Dicit etiam
cxv.li, 102), quomodo in Subsequentibus ipse quasi Ambrosius (Lib. i Hexamer. cap. 6,'sed paulo alitfcr):
e conlrario expetcre videtuf, dicens: Judicia tua B De terroe qualitate sive positione sufficiat Scriptura.
doceme(Ibid._108)? Quomodoergo a jttdiciis noii de- Secundum Job sciendum, quia suspendit terram in
clinavit, si ea non noverat? Porro si noverat, quo- nihilo: Philosoplii quoque similiter opinantur, aere
modo ea doceri se petebat? denso terram sustineri; et quasi spongiam in medio
RESPONSIO. aeri. niole sua immobilempendere: sicque ut ocqua-
Augustinus hoc ita exponit, dicens (Serm> 23 in1 bili molu hinc atque inde, veluti alarum suffultare^
hunc psal., n. 4) : « Ut intelligeremus verba pro- migiisex omni parte lihera propendeat, nec in partem
ficienlis, et addi sibi ad id quod acceperat, postii-* possit inclinari alteram. De lioc vero quOdPsatmistai
lantis. » dicit : Qui fundavit terram super dquas, lit siiperiort
tN*EIlROG..TlO XCVIIli intelligentioenon videatur esse cdhtrarium, sic beatus
Qudmodoconcordanliaapprobentur, qaoccontrariai Augustinus disputatidniS silflBtexit uraculum. Ait
sibi videnlur de his quoePsalmista dicitj Evangeliuml enim'(Enarraf. in psal. cxxxv, num. 7): « Quid est,
econtrarespondit? Sic enim de Charitate Psalmistai qUi firmavit terram super aquas ? Obscura eliam '
Scribit: Latum mandatum tuum nimis (Psal. cxvni;; quoestioest: quia terra gravior videturj ut non portari
96). Et iterum: Slatuisti in spatioso locopedes meoss . aquis, sed aquas potius portare credatur; De qua re
(Psal. xxx, 9). Si igilur lata est charitas, per quaml " ne adversum eos, qui se putant ista certis rationibus
pervenitur ad Deum, quomodoe contra in Evangelio a comperisse, contentiose Scripturas nostras defendere
Dominus dicit : iHtrale per angustam porlamt videamur, sive illud ita, sive aliter sit, habemus quod
(Matth. vii, 15)? Item alia duo similia, quoe sibi vt- de proximo intelligamus. Terra quaetiabitatur ab ho^
dentur esse conlraria. Dicit enim Psalmista : Propterr minibus,"et terrestria conlinet animalia, quoc alio
Merba labiorum tuorum ego custodivi vias durass modo in Scrrpturis arida drciturj, super aquas cssci
{Psal. xxi, 4). Et quasi e contra Dominusin Evan-i- fundata dicitur, quod aquis i circumfluentibussuper-
gelio dicit : Jugum enim meum suave est, et ontts s emineat. Non enim quoe dieitur littoraria civitas
tneum leve (Matih. n, 50); Quomodo ergo lata est;t super mare fuhdata, ita stib ea mare est, quemad-
charitas, si ftnguslaporta?quomodo jugum suave estji_ modum sunt aqueesub spcluncarum cameris, aut sub
et onus levCj si in proeceplis Dci hoevisedurae sunt,t, navibus supernatantibus: sed idco nuper raare di-
quaccustodiuntur? citur, quia infeiiori mari supereminet; Sic diclus
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. n llom. in'Ezcch._
., est Pharao exissc sitperaquam; itaenim habet Groe-
Iwm: 5, n. 15). cus, quOdquidairi Lalini hahenl, ad aqiiam (Exod.
Sed hanc nobis quscslionemcitius ipsa charitas c _ xrv, 25). Sic Dominus super puteum sedebat
j.
solvit; quia via Dei et inchoanlibus angusta est, etit (Joan. IV,6): quod ambo superiores essent, quam
pcrfectejam viventibus lata. Et dura sunt qusecon- i- (luraen et puteus, ille juxta fiumen, isle juxta
tra usum d spirilaliter in animo proponimus; et 5t puleunii » Ergo si hoec secundum proediclum
tamen onus Dei leveest, postquam hocferre coepe- s- intellectum rimenfttrj in nullo sibi contraria erunti
limus: ita utpro amoreejus etpersecntio placeat, ct -t INTERROGATIO C (Alias97).
c
hmnisproeo afflictio in mentis dulcedinemveniat;'', DumDavid in psalmo centesimo quadragesimo se-
» Edit.: Hoc... niihi videlur significare votuisse.
ei ctinos; nonaffectio,ut habent omnes edili; Ab his; ut
quod non ait, etc. solet, discrepat Julianus.
b Edit.: Quod fecit ad nos...: Testamenlisduobus, s, f Restitiilio voculoeenim quam propria auctoritate
quw oinniaêtc
c Sic fecerunt Benedictini, confirmalur ex Juliano, qnen.
legere cogunt; inquiunt Benedictini, omneses non legerunt.
mss- nostri êdilorihus autem satius visum est scri-i- 6 Edit., scit.
bere, ipsa veritas. En dentto lulianum conformem m h.Abest per ab edit.
manuscriptis. > Editi, enim.
11Edit., consuctudinem. i Edit.: Terram.... stiper aquas esse fundatttiii,
* Sic lejjcnduni ex omnibus mss. juxta Bcnedi- li- quod aqttis, etc<
gjS ANTII.EIMEN__N-I.mRI DUO. — LIB. I. 6.6
cundo dicat: Non justificabitur in conspectutuo omnis s A quoerentesab illo terrcnarum rcrtmi lucrh vcl proe-
vivens(Vers.2), quomodoquasi e coutrario Paulusvi- dia. Alia ab illo qiucrunt, et ipsum non quoerunt.Qui
detur dicere: Elegit nos in Christoante constitulionem t autem Dominum ip.utn, a quo acceperunt de quibus
mundi, ut essemus saticti et immaciilaticorath ipso 0 gaudenl, p.rfeponuniomnihusrcbus quas acceperunt,
(Ephes.i,i)1 Aulcnim sancti et immaculati corami et ipsum Deumnon propter aliud aliquid, sed propler
Deo Ephesii sunt, quibuSapostolus scribil, ct falsum 1 semelipsumqiia.iunt, ct amare videntur, ii omnes in
est hoc quod dicitur : Nonjustificabitur in conspectu i verilatc invocant Dominuni) ct prope esse eis Do-
liur omhis vivens; irat si nemo justificabitur inl minus ceditur. Noh omnibus scilicet, qui et mala ab
conspectu Dei, falsttmesl quod proeccssit, sanctos ett illo pcttint, et transiloria ipjxrunt; sed hos tantum
immaculatos essc in conspectu Dei. onmes dicit, qiiibus invocantibus se in veritale
RESPONSIOi proximtis fit, qui ca sibi a Dominodari expetunt,quoe
Ad h_ec bifarie respondendiim csr. Non eiiim aitt ipsi Domino placita sunt.
Paulus: Elegit nos anlc constilutionem mundi, cunii EX LIBBIS SAPIENTI/E.
essemus sancti et imraaculati; sed elegit nos, ut es- INTERROGATIO CIH(Alias 100):
semus: hoc est: Qui sancti et lmroaculati artte nonl Cum in Proverbiis Salomonis Scriplura ex voce
fuimus, ut postett essemtlS;(Juod et de peccatoribus. g| Dei loqualur dicens : Iiivocabuntme, et non exaudiam
ad melioracdnversis dici potest,etstat illa sententia,, eos (Prov: i; 28), quomodo in psalmo octogesimo
Non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens.id1 quinlo scribilttr : Tu, Domine, suavis et tttilis es, et
est, in tota vila sua, in omni quod in mundo isto) mutltimmisericorsomnibusinvocanlibuste (Vers. 5)?
Versatusest lem-pore:Nam eliguiiliir Paulus et quii Si oiiines invocantcs se Deus exaudit, quomodo hie
similes ei, non quia erant sancti et immaculati; sedI dicit: Invocabunt, el noh exaudiam eos?
eligunlur et proedestinaiilur,ttt in consequenti vitaI RESPOTiSIO.
p,T opera et virtutes sancfi et immaculati fiant. funl enim qui invocant Deum propter Dcfm, ct
Deindeet sic sentiendum est, quia dixerit noti jusii- sunt qui invocanl propter aliud, quod Deusdare non
ficnbilur in conspectit luo omnis vivens, id est; noni vult. Illi qui secundum Domini voluntatem pelunt,
justificabitur omnis; justificabuntur aliqui; «;useDeus ulique jussit, inveniuntur in psalmi hujns
INTERROGATIO Ci (Alias 98); • versu quo scribitur: Muitum misericors omnibus in-
Cuai in centesimo quadragesimo quaiio psalmoi vocanlibus te (Ex Aug., enarrat. iii psal. LXXXVJ
ScribaturdeDeo:Magnitudinisejus nonest finis(Vers. n.8).IIIiaulCm qui DeumHonproptdr Deuminvocantj
5) quomodo; in psalmo octogesirao oolavo quasi e> sed aliquid sibi dari contra Dei volunlatem peluntj-
contfario dicitur i Deus qui glorificaiur iti cohsilioi C hi reprobantur Dominivoce; qua dicitur: Invocabttnt_
justorum, magnus et terribilis super omnes, quiin cir- et non exaudiam eos: Quidam invocantes, non invo-
cuitu ejus sunl(Vers. 8) ?Si ubique Deus,qui poterunt canl Dominumj de quibus dicitur, Domihum uon in-
esse in circuitu ejus, ut ille quasi in raediopositus abi vocaverunt (Psal, LII, 6) ; scd propterea invocantj
aliis circumdetur? Si enimhabet aliquos in circuitu, ul vcniat ad eos pecuniochcretlitas et ssecularisdi-
quasi undique fiuitus inteUigituiv Porro si verum gnitas. Qui sic invocat Dominuin , sibi adjutorcm
diclumcst tle Deo,Magnitndinisejus non cst finis, qui ponit cupiditatum, non exauditorem desideriorum.
remanenl qui sint in circuitu ejus? Vide invocantem Dcnm in alio psalmo: Unampctii a
RESPONSIO (EX Aug.j serm. 1 in psal, LXXXVIII, Domino, hanc requiram (Psal. xxvi, 4). Quid est
n. 8). quod peiiit? Ut inhabitem in d-omoDoinini per omnes
Nisi quia illc qui ubiqtieestj voluit pcr carnem in dies vitx tnem. Ut quid hoc? Ut contempler detccla-
uno loeo nasci, in una gente conversari, in uno loco lionem Dotnini.Si ergo amalor cs,- smcerissimis nie-
crucifigi, ex uno loco resurgere, ex uno loco ad dullis caslisque suspiriis ipsum dilige, ipsum ania,
ccelum ascendere? Ubi hoc fccifj in circuitu ejus illi flagra, illi inhia, quo jucundius nihil invenis. Si
genles sunt. Si ibi remaneret, ubi ista fecit, nonessct ergo sic diligis, et sic invocas Deum, pertines ad
magntis et terribilis in omnes qut in circuitu ejus D istum versum: El multttm misericors omnibusiuvo-
sunt.Quia vero ibi sieproedic_ivil,ut inde sui tiominis cantibus te>
mitleret proedicatores per omncs gcntes, toto orbe INTERROOATlO f.IV(AlUlS101)*
terrarum facicndo « miracula per servos suos,-lactus Cum Salomon in Proverbiis de via iniquitatis lo-
esl magnus et terribilis in omnesqui in circttitu ejus quatur, dicens : Omnisqtti ambulat in ea, non reve.r-
sunt. telur (Pfov. II, 19), quomodo Paulus a pcrsecutione'
INTERROGATIO CII(Aiias 99). et blaspkemia rediens dicit: Qiti fui blasphemtts et
Cum Psalmisla dieat: Prope est Domintts omttibtis persccttlor(I Tim. i, 15), et Pctrus a negatione ad
invocantibusse in veritale (Psat: CXI.IV,18), qtto- fle.um converstis , respeclum Chrisii promcruit
modoSalomondicit: Invocabuntme, et non exattdiam (Ltx. xxii, 61)?
(Prov. i, 28)? RESPONSIO.
RESPONSIO (Ex Aug., enarrat. in psal. CXLIV, H.22, ad Per seipsum homo potcst in illa via iniquilalis
sensum, non ad litteram). ambulare, non potest aiil.m per seipsum redire, nisi
Multi Dominuni invocant, sed non in veritate, gratia.
a Edit.: per omnes gentcstoto orbe terrarum;
'iendo, etc.
facie;
64? S. JULIANI EPISCOPITOLETANl C48
lNTERROCATio cv (Atias 104). A 'matum (Prov. xm, 21), et e conlra Jercmias : Bene
QuomodoSalomon pro divisione aquarum utrum- est omnibusqui prmvaricantur, et inique agunt (Jer.
quc praecipiat, id est et in plateis aquas suas quis- xn, 1)? .
quis ille dividat, et e contra ul solus cas habeat'?-Ait RESPONSIO.
enim : Derivenlur fontes tui foras, et in plateis aquas Propheta cum Deo super hac impiorum prosperi-
tuas divide; et e conlra : Habeio eas solus, etc tate disceptaiiS) anxius pro afflictione sanctorum,
( Prov. v, 16,17). videns eos serumnisvariis ac tenlationibus subjacere,
et e contra peccatores non solum absque ullo humi-
RESPONSIO (Ex GregOn Magn.i Reg. Pastor. pars in,
cap. 24). liationis flagello cursum mundi istius pertransire,
Aquam praedicator de cislerna sua bibit, cum ad sed etiam affluentia divitiarum, ac summa rerum
cor suum raliens, prius audit ipse quotl dicit. Bibat omnium prosperilate gaudere; intolerahili zelo ac
sui fluenla putei, sui irrigatione infundetur a verbL spiritus sui fervore succensus, exclamat : Quare via
Ubi bene subjungitur : Deriventur foiitestui foras, et impiorum prosperatur, bene est omnibus, qtti prmva-
in plateis aqitas tuas h dividetRectum quippe csl, ut ricanlur, et inique agunt? Hsec propheta dicendo,
prius ipse bibat, et tunc praedicando aliis infiuat. non approbavit quod bona prsesentia peccatores pro
Fontes namque foras deiivare, cst exterius aliis vimi B merilis consequantur» sed cur eis qui male agunt,
prsedicationis infundere. In plateis autem aquas di- hic bene sitj quodammodoanxiose conqueritur. Duo
viderej est magna auditorum amplitudine juxtat ifaque superiora sibi contraria non sunt, dum pec-
uniuscujusque qualilatem divina cloquia dispensare* . catores sic in prsesenti sseculo bona prsesentia se-
Et quia plerumque inauis gloriae appelitus subrepit,, quanturj ut tamen fulurum eos malum excipiat, duin
dum sermo Dei ad multorum notiliam currit, post- . male viventes, el bene in prsesenli soeculohabentes,
quam diclum est, Inplateis aquas tuascdivide,rccle3 subito ad inferna descendere prsedicuntur.
subjungitur : Ilabelo eas solus. nec sint alieni parti- INTERROGATIO CVIII(Alias 102).
cipes tui. Alienos quippe, malignos spiritus vocat, dec Cum Salomondicat: Justus manducans replet ani'-
quibus per Prophetam tentati voce hominis dicitur '.: mam suam, animm autem impiorum in egestate sunt
Alieni insurrexerunl in me (Psal: uu, 5), Ait ergo :; (Ptov. xnij 21), quomodo Paulus apostohis, qui uli-
Aquas tuas in plateis divide, et solus eas habe d;i que justus erats quasi e contrario dicebat: Utque ad
Acsi aperlius dicat: Sic necesse est ut proedicalioni i hahc horam et esurimus, et sitimus (I Cor. iv, 11),
exteiius servias, quatenus per elationem malignis e necnon et illud ubi dicit: In fame, et siti, et in jejw-
spirilibus non conjungas, ne in divini verbi ininiste-- n niis multis (II Cor. xi, 27)?
rio hostes tuos ad te parlicipes admittas. Aquam f * RESrONSfO*
ergo el in plateis dividimus, et tamen soli posside- Justus sine intermissione cibo sermonis Dei ali-
mus, quando exterius proedicationcmlate fundimus,' iMr,cui impius non participatur. Hoc pane ccelesliet
el lamen per eam humanas laudes asseqtti minime juslus satiatur, et impius abslinetur et ideo Paultis
;
ambimus. non de islo panc ccelesti se dicebat esurire, de quo
INTERROGATIO CVI(AUaS120).
Salomon dicens : Fili, plenius satialus crat, sed de isto corporeo pane, quo
Quomodo proecepit prwler vila hominis sustentatur.
Dominumne timeas alium (Prov. vn, 2, sec. LXX),
cum Apostolus in Epistola ad Ephesios quasi e con- !_ 1NTERROGATIO ClX(AliaS103).
trario praedicet, dicens : Servi, obedite dominis car- CumSalomondicat: Cor regisitimanu Dei est, et ubi
nalibus cum timore et tremore, necnon : Uxor timeat U voluerit, vertet iltud(Piov.xxt, 1), quomodoDaniel e
virum (Ephes. vi, 5; v, 55)? conlrario videtur de Nabuchodonosor dixisse: Quos
RESPONSIO. volebatinlerficiebat, et quos volebutperculiebat; quos
Cum uxores viris, et servi dominis cum timore e volebat exaltabat, et quos volebat httmiliabat ( Dan.
servire jubcnlur, qttid aliud quam ad Deum timor ,r v, 19)? Si in liujusinodihbnoribus et pcrcussionibus,
ipse refertur, a quo eis subjectio ipsa prcecipitur, et' 5t D exaltalione et humiliatione non est Dei providcntia
ut serviant maritis suis et dominis, imperatur? Sic- > nec proeceptum, sed eorum voluntas, qui percutiunt
ut enini si bene obediatur dominis propler Deum, _. quos voluerint et exaltant, quomodo ergo accipilur,
ad Dorainum ipsa bona obsequia referuntur; ita si cor regis in manu Deiessc?
dominis contradicatur, non ad eos, scd ad Deum RESPONSIO
ipsa injuria refertur, dicente Moyse : Nec contra Nisi forte sanclum aliquem dicamus regem, cujus
nos est murmttr vestrum, sed conlra Dominum. Nos non in raortaii corpore ( Rom. vi,
regnat peccalum
enim quid sumtts (Exod. xvi, 8) ?
12), et cujus ideo servatur cor, quia in manu Dei
INTERROGATIO CVH(AUas 105). est? Quidquid aulem in manu Dei patris fuerit, nul-
Quomodo Salomon dicat : Peccatores persequilur <lr lus potest rapere ex ea (Joan. x, 29); ct quicunque
a Edit., Bibit.... si infunditur. f AEdit., Aquas et in phteis divide, et tamen solus
h Deest in edit. tuas. habe.
« Edit., immttndis.
r Etiam hic in edit. dt est litas. f Edit., ctquas.
649 ANTII.EIMEN.lNLIBRI DUO. — LIB. I. 650
raptus fuerit, intelligitur in niaiiii Domini nimt A valur. Unde et per Psalmistam dicitur : Mulabis ea,
fuisse. el mutabunlur (Psal. ci, 28). Quam quidem ulti-
INTERROGATIO CX(AllOS106). mam commutationcm suam ipsis nunc nobis vicissi-
QuomodoSalomoniproecipienti,Laudet te os alie- tudinibus nuntiant, quibus noslris usibus indesinen-
num, et non tuum, extranei tnagis quam labia lua' ter alternant. Nam lerra a sua specie hiemali aridi-
(Prov. xxvn, 2), vidcalur Job contraria dixisse, cunii tate deficit, vernali humore viridescit : coslum quo-
laudcs suas sic enarrat dicens, Ocuttis fui cmco, et lidie caligine noctis obducitur, et diurna claritate
pes claudo, etc (Job xxix, 15). renovatur.
RESPONSIO. INTERROGATIO cxn (Atias108).
In eo quod dicit, taudet te os alienum, et noni Cum Salomon dicat, Non permaneas in opere
tuum, appelitum vanaeglorieeprohibet, id esl, ut cumt tnalo (Eccle. vm, 3) : quomodoin Apocalypsi ange-
bona nostra aliis nuntiamus, non nostrara, sed Deii ltis loquitur e conlra, Qui nocet, noceat adhuc ; et
gloriani augere cupiamus. Quia qui plausibiliter fa- qui in sordibus est, sordescat adhuc (Apoc.xxn, 11)?
cere intendunt, ut vere immundi a Domino repro- RESPONSIO.
bantur. Scriplum est enim : lmmundus est apud' Omnis qui Dco veraciter per timorem subditur,
Detimomnis qtti exaltat cor (Prov. xvi, 5). Jam veroi B ntsvit voluntatem Domini jubenlis, ut declinet a
cum viri sancti' de se bona pronuiitianl, non contra malo, et faciat bonum (Psal. XXXIII,15). Ergo
superioris proeceptiregulam agunt, qui in virlutibus quod angelus Joanni loquitur dicens, Qui nocet, no-
quas de se proedicaut, et in bonis quoc se egisse _•_•«. adltuc ; et qui in sordibus est, sordescat adhuc;
commemorant, non suam, sed Dei gloriain narrant. no«iproecipiendo,sed proedicendovcl prophetando itl
Nec ut ipsi apud honiines sua oslensionc proliciant, loquitur. Nec procceptuminducit, ut hominibus ex-
sed ul eos quibus prsedicant exemplo suo ad vitam[ pediat nocere, vcl sordidare, sed proedicitpotius vcl
trahant. Ergo cum sic suas laudcs niinliant, non ore' prophetat quid pro consummata iniquitate talibus
suo se laudant, quia non suam, sed Domini glo- evenire possit. Ad hoc etiam pertinet versus ille
riam in se pracdicaat. Unde non erunt proeceptas«- psalmi, ubi dicitur, Consummetur nequitia peccato-
periori contraria; quia non ore suo, id est vilio ap- rum (Psal. vn, 10), quod Augustinus ita exponit
pclendse laudis de se bo.ia pronuiiliant, scd spititui (Enarrat. in hunc psal., n. 9). « Consummetur, in-
Dei, quo inlrorsus agimtur, dona Dci, quoe in sei quit, perficiatur, secundum illud quod csl in Apoca-
cernunt, utique narrant; et ideti alieno quasi orei lypsi: Juslttsjiistior fiat, etc (Apoc.xxn,li). Vidclur
laudantur, cum spirilu Dei, qui alienus est ulique a eiiim consummata nequitia hominum, qui crucifixc-
mundano conlagio, bona talium pnedicaniur. Un.le: C ris.it Filiuin Dei, sed eorum major cst, qui nolunt
et Apostolus: Qui glorialur, in Doinino glorietur. rcctc vivcre, et oderunt proeceptaveritalis, pro qui-
Non enim qiti seipsum commendat,ille probtttus esl, bus crucifixus est Filius Dei. Consummeturergo, in-
sed quem Deus commendat(lI Cor. x, 17, 18). Nam quit, nequilia peccalorum,id est, perveniatur ad
et Moysesnon ore suo, sed alieno laudasse se visus su-i-siiamnequiliam, ut possit justum jam venire ju-
est, cum Spiritus sancti vegetatione compulsus, sic dicium. i
de se tanquam si de alio laudem protulit, dicens : INTERROGATIO CXIII(Alias109),
Eral Moyses vir mitissimttsstiper omneslioiniuesqtti Ciwn una sit Ectiesia, teslantc Salonioiic, Una est
morabantur in terra (Ntim. xn, 3). perfecla tnea, una est columba mea (Cant. vi, 8) :
INTERROGATIO CXl(AUaS107). diccnte quoque Apostolo, Ecclesia Dei vivi, quw est
Cum Salomon dicat, Generatio prwterit, et tjene- columna et firmaiiieiitumveritatis (1 Tim. m, 15) :
ralio advenit, terra vero in wternutnstabil (Eccle. i, quomodoJoannes in Apocalypsi septem scripsit ec-
4) : quomodo Job dicit omnia heechumiliari et au- clesiis lApoc.i, 4)?
ferri (Job xxiv, 24). RESPONSIO.
RESPONSIO (Ex Gregor.Magn.,lib. xvn Mor., num. 11). Nisi ut una catholica scptiformi plena spiritu dc-
Quod tamen facile discutimus, si terra et coeluniy signetur, sicut et dc Domino novimus dixisse Salo-
vel qualiter transeat, vel qualiler maneat, dislingua- monein: Sapienlia wdificavitsibi domum, exciditco-
mus. Utraque namque hrec per eani, quam iiiinc luinnas seplem (Prov. IX, 1)? Quoe tamen sepleir
habent imaginem, transeunt, sed laiiicn pcr essen- una csse non ambigitur, dicente Apostolo: Ecclesia
tiam sine fine subsistunt. Hinc namqtte per Paulum Dei vivi, qttw. est columna et firmamentum veri-
dicitur ; Prwterit enitn figura htijtts mtttuti» (/ Cor. talis:
VII,31). Quoequidem non alia condeuda sunt, sed INTERROGATIO CXIV(Alias 110).
hoccipsarenovantur.Ccelumigitur et terra lransieib, Cum scriptum sit in libro Salomonis,Spiritus Do-
et eril, quia et ab ca quam nunc hahet specie, pcr mini replevit orbem terrarum (Sap. i, 7) : quomodo
ignemtergitur, et tamen in sua scniper nattira ser- c contrario in Ezechiele idem ipse Spiritus discttr-
a Posl muiidi desunl hic ointiino quoeIcguntur in tttr : Erit cceluin iiovuin et terra nova. Quw qui-
edit. ncmpe : Hinc per semetipsam Verilus dicit: dcnt, ctc.
Coeluinel terra transibnnt, verba aiitcni tnca nou b Edil., transil.
traiisibunl Hinc ad Joanium angelica rocr perhibe-
ATItt-L.XCVI. 21
if>l S. J.T.L.NS EPISCOPl TOLETANI 652
ccns dicatnr (Ezech. i, 13), vcl in libro SapieiiliseA ost;et tamcn, permiltenle Deo.omnispotcstasjustas.
modo mobilis,modo stabitisnominelur (Sap. vn, 22, Nam et ipse dicilur spirilus nialus proptcr neqtiissi-
23 ) ? mam voluntatem; Spiritus Dominipropter acceptam
RESPONSIO (Ex Grogor. Magn., lib. i Hom.in Ezech., justissimam potestatem ( Greg., MoraL n, 17;
hom. 5, n. 10, 11). xvin, 4).
Cur iste Spiritus qui implct omnia sinnil mobilis INTERROGATIO CXVI(Alias 112).
et slabilis dicatur, si ad usum « consueludinis hu- Quomodoin Sapientioelibro dicilur Deo, Cutn sis
manoe recurrimus, scnsum citius loquentis inveni- justtts,juste otnnia disponis(Sap. xn, 15); cum sla-
niiis. Homoquippe, quia '>in ea regione in qua cst lim e contra ibidem subjungatur, Ipsumquoque, qtti
ubique discurrit, procul dubio ubique obviam venit, non dcbetpuniri, condemnas,et cxterumexiimasa ttta
et repcnte ubi non crcditurinvcnitur.Omnipotenlisc virtule? Quomodojuslusest, et oniniajuste disponil,
crgo Spiritus ut ubique proesentiasignaretur, et mosi eum qui non debet ptiniri, condemnat1
bilis et stabilis dicitur. Stabilis, quia per naturam RESPONSIO (Ex cod. Greg., lib. in Mor., n. 27).
omnia continet; mobilis autem dicitur, quia ubique, Medialor etcnim noster puniri pro semctipso non
eliam nescienlibus, occurrit. Tenens ergoomnia, dcbuit, qtiia nulloe h culpie conlagium pcrpelravit.
™
stabilis; praesenteinse omnibus exhibens, mobilis ap- B Sed si ipse indebitam non siisciperet, nunquam nos
pellatur. Polcst el aliter intelligi. In sanctorumquippe a debita mortc liberaret. Pater crgo cum jusltis sit,
cordibus juxla quasdam virtutes semper manetll; jusliim piinicns, omnia juste disponit, quia per hoc
juxla quasdain vero recessttrus venit, cl venlurus cunctajustificat, quo > cum qui sine peccato esl pro
recedit. In fuleetenim, spe, atque charitate, et in peccaloribus damnat, ut co clecta oninia ad culmen
bonis aliis, sine quibus ad coelestem patriam non juslitiocsurgerent, quo is qui est super omnia damua
potest pervenin, sicut ct humilitas, charitas, justitia injustitisenostrae suslinerct.
atque misericordia, perfectorum corda non descrit. INTERROGATIO CXVII(Alias115).
In prophelioevero virlute, doclrinse facundia, mira- Cum Salomon i dical, Est confusioadducens pcc-
culorumexbibitioneclcctis suis aliquando adcst, ali- calttm: quoinodo idem quasi e aontrario ibi subjun-
quando se subtraliit. Adest, ut elevenlurad scmet- git, Est confusio adducens gloriam ?
ipsum ; subtrahit e, ul humilientur. RESPONSIO (Ex eodcm Grcg., lib. i Hom. in Ezech.,
f INTERROGATIO CXV(Atias111). homil, 10, ii, 17).
Cum in utroquc TestamentoSpiritus Dominibonus Sicut vcrecundia laudabilisest in malo, ita repre-
esse legatur, sictil inlcr coeteraillud in Salornoneesl, hensibilis est in bono. Erubescere enim malum, sa-
Spiriium tuttm bonumdedisli eis, Domine: quomodo C picntiocesl; bonum vero erubescere, fatttitatis. Qui
in libris Regum scribitur quod Spiriius Dominima- cniin erubcscit, poenitendomala quse fecil, ad vitae
tus irruebat in Saul (I Reg. xvm, 10, et xix, 9), liberlatem pervenil; qui vero erubescit bona facere,
utrumque videlicelsonans, et Domini,et malus? Si a stattt rectiludinis cadit, atque ad damnalionem
Domini,cur malus? Si nialus, quomodo Dominidi- tendit.
citur ? INTERROCATlO C.XVIII (AUaS114).
RESPONSIO. Cum Salomondical, Ne iteres verbumin tua ora-
Sphitus Dei sanclus, qui terlia est in Trinitate' tione (Eccti. 1, 15): quomodo Paulus quasic contra
persoua, bonus cst utique, de quo in libro Sapientioe 1 prsecipit, dicens, Sine inlermissioneorate (I Thess.
legitur quod sit mulliplex, subtilis,mobilis,disertus,' v, 17)?
incoinquinatus,cerlus, suatiis,amans bonum, acutus,, RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. x Mor., n. 28).
qui nihil vetat benefacere(Sap. vn,22,23). Hic autem> Solerter debemns meminisse quod dicitur, JYe
Spiritus, qui et Domini dicitttr, et malus, non nisii ileres verbumin lua oralione. Quo vidclicet diclo vir
diabolusdebet inlelligi, Domini videlicel per licen-- sapiensnequaqtiamnos prohibet soepeveniam pelere,
tiampotestalisjustsc, malus autem per dcsideriumvo- sed culpas iterare. Ac si aperte dicat: Cum male
luntalisinjustse.Omnis enim voluntas diaboli, injusta« "t gesla deflevcris, nequaquam rurstis facias quod in
> Edit. : cur . . . . Spiritus .... dicalur? Sed sii non nisi ientari Detts juste permillit. In his ergo dtto-
ad usum. bus verbis,quibiiset Domini spiritus dicitur, el tamen
h Edit., qui. maltts, comprehensaestet potesWis justa in diabolo,et
c Edit., omnipotens. votttntasinjusta. Nam et ipse, etc.
AEdit., permanet. i>Edit., nullum.
c Edit.: Adest, ul elevenlur; et semeliosumsublra- > Etlit., quotl.
Itit, etc i Lector doctus hattd mirabilur a Juliano nostro
{ Hanc quaestionemita proponit Samson lib. n, librum Ecclesiasticiinsignitum csse nomine Salpmo-
cap. 27, num. 6, seu pag. 510, eod. toui. Postquami nis, quemadmodumfecisseconslat plerosqueveteres
allcât locumlib. Reg-, irruebat in Sattl spiritus Do- EcclesiaePatres, ut Africani in concilioIII Carthagi-
mim matus, ait: < Quod tractans in . . . . Antichi- nensi, InnocenliusI in epist. ad Exsuper. Tolosan.,
menon .... Julianus, dicit: A quibusdamquoeritur:: Cyprianus,Basilius, Ambrosius et alii passim. « Hic
si Domini, cur malus? etc Ecce unus idemque spi- enim (liber), inquit Isidor. Hispal., propter nimiam
ritus et Domini appellalur et malus. Dominividelicett sensussimililudinemeteloquii parilitatem, Salomonis
perKlicentiam, elc. » litulo pracnotatur. Conslat autem . .. . a Jesu ftlic
Post justn, supple cx Samsone: Ex se enimlen- Sirach edilum fuisse. »
lare quoslibelinjuste appetit, sed eosqui lenlundisunt
G53 ANTIKEIMENnNLIBRI DUO. — LIB. I. 654
prccibus iterum plangas. Qtii ergo verbura in ora- A _ auteni avaritia, qiue usilalius appellatur amorpecu-
tione ilerari vetuit, non orationis frequentiam inter- nioe.Cujus nomine Apostolusper speciem genus si-
dlxit, sed culpas iterari prohibuit. gnificans, universalem avaritiam volebat intelligi, di-
1NTERROGATIO CXIX(Alias 115). cendo : Radix omnium thalorum est avaritia. Hac
Cum Jesus filiusSirach « dicat, Inilium omnis pcc- enim ct diabolus cecidit, qui utique non amavit pe-
cati superbia(Eccli. x, 15) : quomodo item Aposto- ctiniam, sed propriam voluntatcm e. Proinde perver-
Ius dicit, Radix omnium malorum cupidilas (I Tim. sus sui amor privat sancta societate turgidum spiri-
vi, 10)? lum, eumque coarctat miseria jam per iniquilateiu
RESPONSIO. servari f cupientera. >
Sermonempropheticum Paulus apostolus, hoc di- 1NTERR0GATI0 CXX(AUaS116).
ccndo, utsolct, exposuit: quandoquidemsiveinitium Quomodoin Ecclesiaslico habetur, Si benefeceris,
omnis peccati, sive radicem omnium malorum dicas, scitocui benefeceris,et erit gratia in donis tuis multa
umim idemque significas.Porro cupiditas alqtie su- (Eccli. xn, 1)? Cui contrarium illud videtur esse prse-
perbia in tanluin uniimest malum, ut nec superbus ceptum, Ne eligas cui benefacias.
sine cupiditate, nec sine superbia possit cupidttsin-
_ RESPONSIO.
vcniri. Siquidera et diabolusin quo tenet superbiseB £
Hoc Iocoin Ne eligascui benefacias,
principalura, proprioepotestatis ac perdilionis liu- nihil mihi quo scribitur,
inansecupidus fuit, et ipse homo per appetitum ar- probabilius aliud occurrit, quam quod
Christus in Evangeliodicit, ubi ait: Cum facis pran-
boris inlerdicloe, ac divinoesimilittulinis affectatio-
dium aut ccenam,noli vocare amicos tuos, nequefra-
nem, morbose affectum cupiditalis oslendit. Ideoque tres
si volumus consummare nostri certaminis cursum, tuos, neque cognatostuos , neque vicinosdivites,
et
caveamus in primis cupiditatem atque supcrbiam , neforle ipsi te invitent, et fiat tibi retributio. Sed
cum facis convivium,vocapauperes, debiies, claudos,
non dtto mala, sed unum, a quo trahunt omnes inali
etbealus eris, quia non habentunde retribuunt
actus initium. Nam sine superbia quse possunt sal- cwcos;
libi (Luc. xiv, 12 seq.). Ergo hoc est quod dicit, Ne
lcm inchoari peccala, cum dicatur, Initium omnis
Aut sine malo- eligas cui benefacias, quod et Christus modo confir-
peccutisuperbia? cupiditale, quseest mat dicendo, Noli vocaredivites. Dicitur eigo, Ne
rum oinniumradix, quoepossunt fieri mala, cutn sine
cui benefacias,ac si dicerelur: Ne usus elce-
ratiice onmium aut nulla deputentur, aul mortua ? eligas
tuse in divitum personis expendas, ne eie-
Deinde si quodlihet peccatum perpetrare non pos- mosynse
ctione libitus tui non cgentem considerandorcficias,
suiii, nisi meoc deleclationi consentiain, quod cupi- _ sed divilem pascas. Nam ut qui-
ditatis est proprium, et Dei prsccepta coutemnam , C darapersonas eligendo,
esl non ex sapiens drxit, Quid est aliud habeuti dare, quam
quod superbiocmalttm, quomodo cupitK- perdere ?Jam vero illud
tate, quseesl radix omniummalorum, et ex superbia, cui quod ait, Si benefeceris,scito
benefeceris, sic intelligitur, ut consideretur in
quoc initium omnis peccati dicitur, procedit omne
largiendo setas, atque debilitas, nonnunquam etiam
petcatum ?
Dehoc etiam quidam alius Doctor ita dicit. Ait verecundia, quseingenuos prodit natales, ut senibus
sibi labore jam non queunt victtim
enim (S. Aug., lib. xi de Genesiad litler., n. 18,19) : plus largiaris, qui
< Cum superbia sit amor excellentiocproprioe, invi- quoerere. Similiter et debilitas corporis, et hoecju-
dentia b vero sit odiumfelicitatis alienoc, quid unde vando promptius tunc, si quis ex divite cecidit iu
et maxime si non vilio suo, sed aut lalro-
nascatur, satis in promptu est. Amando enim quisque egestatem, aut proscriptione, aut calumniis quoehabebat
excellentiam suam, vel paribus invidet, qui e ei co- cmiis
amisit.Hoecsi diligentius, secuiidumquod dictum est,
ocqucntur; vel inferioribus,ne sibi coeequenlur;vel
considerenlur, sibi nullo modo videbun-
superioribus, quod eis non cooequetur.Superbiendo tur. In uno enimrepugnare
igitur iuvidus,non invidendo quisque superbus csl. eodemqueproeceptoDomini,utraque
Meriloinitiumomnispeccati superbia. Cui tcstinionio exposila invenimus.In eo enim quod dicit, Noli vo-
non inconvenienter aptalur etiam illud, quod Apo- r. I care amicos (uos, fratres, cognatos, vel divites; inlel-
stolns ait, Radix omnium malorum est avarilia: si ligitur illud, Ne eligas cui benefacias.Quod aulem in
avaritiam generalemintelligamus,qua quisque appetit eadem evangelica lectione subjungitur, Vocapaupe-
aliquid amplius quam oportet, propler cxcellentiam res, debiles, claudos, cwcos; ad hoc pertinct, quod
suara, et quemdamproprioerei amorem: cui sapien- in Ecclesiastico scribitur: Si benefeceris, scito cui
ter nomcnLatina lingua indidit, cum appcltavilpri- bencfeceris.Ergo cum scribitur Ne eligas, subaudire
vatum, quod polius a delrimeiito quam ab incre- necesse est, habentes, quibus benefacias.
mento dictum elucet. Omnis enim privatio miiiuit. INTERROGATIO CXXI(AUaS117).
Undeitaque vult eminerc superbia, indein angtistias Cum scriptum sit in libro Jcsu lilii Sirach,'/>«
egestatemque contruditur, cum ad cominune reipu- bono, et non receperispeccatorem.llenefac huinili, et
blicoedamnum sui amore redigitur d. Specialis cst non dederis impio; prohibe panes illis dare (Eccli.
« Forte Julianus scripserat, ut in superioiibus, cutn AEdit. : cnm ex coinmuni ad propriutn damnoso
Satomondicat, ct ab alio emendatumest iueptu. sui atnore redigiiur.
b Edil., invidia. e Edit., potestalem.
c Edit., quotl. f Edit. saiiari.
655 S. JiT.L.NT EPISCOPI TOLKTANI 656
xil, 5, 6) , tpiomodo Christus in Evangiiio quasi e A jiistiun ct peccaiorein pascere, non erit contra proece-
contrario videtur prsecipcre, dicens: Omni pctcnti ptiim, si ct justo propterea quodjustus cst, ct pec-
te-da (Luc. vi, 50)? calori non propter hoc quod peccator est, scd pm-
RESPONSIO. pier lioc quod creatura Dei est, salubril.,- el pie ii..-
I'Ioeca beato Augustino ita reperimus explanata. pcudatur huinanilalis oflicium.
Ait cnim (Enarrat, in psal. cn, num. 15) : «Fac mi- INTERROGATIO CXXII(A/iflS118).
sericordiam iniquo, non tanquam iniquo : nam ipsura QuomodoSalomon dicit, Ne credideris inimicotuo
iniquuni, in quantum iniqttus est, ne suscipias, id in wternum (Eccli. xu, 10), cum Domiimsiu Evan-
cst, ne quasi intenlione et amore iniquilatis illius gelio proecipiat,Esto conscntiensadversariotuo, dnin
suscipias eum. Occurrit etiam tibi homo peccator. es cum itlo in via (Matth. v, 25)i?
Cmn dico, occunit tibi homo peccator, duo nomina RESPONSIO.
tiixi : hoecduo nomina non superflua sunl. Duo no- Quod Salomon non credendum iRimico proeccpit,
uiina, aliud quod homo, aliud quod peccator : quod de diabolo accipitur, ne nos ipsos ei unquain cre.ia-
horao, opus Deiest; quod .peccalor, opus hominis mus. Quod autem Dominus conscntienles nos esse
cst. Da operi Dei, noli operi hoininis. Quid esl dare adversario proccepit,pro prxcepto legis su:e hoc <li-
operi hominis? Qui donat venatoribus a, qui donat B citur, ul consentienles illi, non tradamur judici, ;tb
histrionibus, aurigis, merelricibiis. Quare donanl ? co tanquain dissidcntesarsuri.
Nunquid Domino et ipsis liominibus donanl? Non INTERROGATIO CXXIli(AliaS119).
enim ibi attendunt b naturam operis Dei, sed ncqui- Quomodo Salomon dicit, Beatus qtti non cst com-
liam operis humani. Vis vidcre quid honores in vena- punctus tristitia deticti (Eccii. xiv, 1) : euin Jacul.us
tore, quando illuin vestis? Si tibi dicatur: tales sunl proccipial, Miseri eslote, el lugote, et piorate (Jttc,
filii l-ui: injuria estc, inquis. Quare injuria est, nisi iv, 9)?
quia illa iniquilas, nisi quia illa turpitudo? Non ergo RESPONSIO
donas, cum donas, fortitudini, scd turpitudini. Quo- Beatum utiquc illum dicit, qtii nullum alligit deli-
niam ei-goqui venatoii donat, non lioniini tlonat, sed ctiim , cujtis delicli trislitia compungerelur. Potc.t
arli ncquissimoe (nam si homotanlum esset, el ve- fieri ul iionmilli bcatc vivenlcs, non tristitia flagitio-
natornon esset, non donares), honoras in eo vTium, ruiii, scd aeler.ioruiu desiderio couipungantur. Hoc
non natiiiam : sic contra, si des juslo, si dcs pro- autem quod Jacobus lugendum el plorandumproece-
pheloe, si des discipulo Chtisti aliquid cujtis indiget, pit, in ulruniquc.aecipi polest, seu in bis qui mala
cl nmi ibi cogilesquia discipulus Cbristi est, quia mi- sua dcploranl, seu in iliis qui solum de coclestis pa-
nisler Dei csl, scd cogites ibi aliquod coinmodiiniC Irueaiiiore suspirajit.
temporaie, ul foriasse causse ttioe neccssarius quan- i X LIBBO JOB.
iloquefuerit, quia ei aliquid porrexisti, jam non de- ixTEiii.oGA-rio
cxxiv (Alius122).
aisti justo, si sic uedeiis, quemadmodumille non dc- QfiomodoJob dicit (Job I , 6) Satan iuter filios
dil d honiiiii, quando dedit vcnatori. Qui lale mini- D. i assislcrc corain Dmnino, cum in Evangelioscri-
slerium de illo qttoeris,negabite tibi Dominus mer- balur quia nisi niundo corde Deum videre non pos-
cedero jusli, nisi cum additamento. Ait enim : Qttii sinl ? Dicilciiiin : Ileali mundo corde, qttoniatnipsi
recepil f jttstumin nominejusli (Matllt, x, 41, 42), idI iJeinn videbtini(Mttith.v, 8). Satan, qui mnndocorde
est, ideo recipit B, quia justus est, amen dico vobis,, csse non polcst, quoraodo videndo Doniinoaffuisse
non perdet mercedemsuam. Quomodoergo intelligis,, potesl i ?
Qtti recipit h juslum in nominejusti, mercedemjustii RESPONSio ( Ex Gregor. Magn., lib. n Jl/or.,
accipiel; sic intellige: qui recipit >peccatorem in no- n. 4, 5).
mine peccatoris, perdet mercedem. »Hoc ergo lesli- Intuendum quia affuisse ôram Domino , non
inonio siib generalitatem excepto, quo proecipitur,( autem Dominum vidisse perliibeiur. Venit quippe
Oinhi petenti te da , csetera non erunt contraria , Satan ut viderctur a Domino, non ut videret k Do-
D
* in conspectu Domini, non autem in
quia volunlas dantis in his attenditur scila,sicque ett miiiuni. Ipse
=>Venator hoc loco est (inquiunt per quam reclej non das.
editores Benedictini) qui cum bestiis in arena con- ll Edil. tam lu non dedisti, elc, quam ilte non dedit,
i grediebalur; aurigoeaulem vocabantur, qui curuless . ctc
in circo regebant et agitabant. e Edit., negavit.
equos
b Patilo aliter in edit. locus liic legitur, nempe : l' Edit., receperit.
8 Edit., recipiens.
Qui donat histrionibus, qui.donat auriyis (non satiss h Edil., receperii.
hene Amerbachius el Erasmus auguribus posuere),, > Edil., receperit.
donat ? Nunquid non et%
qui donat meretricibus, quaretamenibi
attendunt, ctc:. i Edit. 1-cnedictinor., quomodo ad videndumDo-
ipsic hominibusdonanl? Nott noloe mss. sic restitu-- minum adfuisse polest; sed ipsi notant in plurib.
Hunc locura ad melioris
tum ediderunt Benedictini,cum in editis multo aliterr mss. legi ut in texlu nostro, cui astipulatur Sam-
lcgeretur, videlicet: Si iibi de meretricibusdicatur : son abbas in Apolog. lib. n, cap. 27 , tom. II Hisp.
tales sunt filiw tum; injuria est, etc. Quocirca Julia- Sacf., pag. 51i_.
nus noster, ut soepe alias notavimus, correctiores ;S k Etlit. conlractius : Vcnilquippeut viderelur, non
Augustini mss. evolvil , ut ethicpostea patel incuin :-
le- ul vitleret.
c.ione, cv.mdonas, cujus loio cditi habeliRnl, n
CS7 ANTI..EIMENI-NLIBIU DUO. — LIB. I. C58
coiispcctu cjtis Domimis ftiil. Sicut cuni ctcc.iisini A . rebus lcmporulibus liiiuciam uoii iialicrc. Qui hoec
sole consistil, ipse quitlem radiis solis pcrfumlitur,', agit •>,neqtiaquam se ultra vivcrc asserit, quia vi-
se.illameii lumen non vidci, quo illustratur. Ita ergoi delicct vivificalrici mortc quolidic a vita sepassionis
eiiam inler angctos in conspcctu Domini Salan ad- occidit. Qui ergo tatn ordinalc desperat, recle sibi
fuit, quia vis divina, quoe intuendo pcnetrat omniat parci dcsidcral.
iti online subtilioiis naturoc a, nou se vidciileinim- INTERROGATIO CXXVII (AHflS125).
mundum spititum vidit. Qiiomodoutrunique Job dicit : Scio quod non par-
INTF.RROSATIO CXXV(AUaS125). cis delinqttenli: et e conlra : Tu gresstts meos dinu-
QuomodoJob dicai.: Peccavi, quid fticiam tibi, o, nierasti, ct purcis peccalis tneis (Job ix, 28 ; xiv,
citsloshominum(Job vu, 20) ? vel illud : Consumere , 10). Si delinqucnli non parcitur, quis ab octenia
tue vispeccalisadoiesccnliwmew (xm, 20); cum con- morte cripilur, cum a dclicto muudus ncmo rcpe-
Ira iilemvideatur dixisse : Neqtte enim reprehenditt rititr?
tuc cor meiimin omni vita mea (sxvn, C)? Quo pacto, RESPONSIO (Ex cod. Grcg., ibid., lib. ix, nu»i..54).
aiCor.desuo reprchendi se deuegat, qui sc peccasse. DelinquenliDominus nequaquam parcit, quia de-
superius accusat? licUim sine ullione non tleserit. Aul cnim ipse hoc
REsro.NSio(Ex eod. Greg., lib: xvm Mor., ' honio in sc pamitens piinit, aul hoc Detis cum lio-
B
». 10, 11). mine vinsiicaus pcrculit. Nequaquam igitur peceato
Sciendum est quia sunt peccata quoe a jiistisi pircitui', quia nutlatenus sine vindicta laxatur. Ab
v-itari non possunl b. Cujus enim cor in hac cor- electis cnim suis Dcus iniquitalum maculas studet
ruptibili carne subsistens c in sinistra cogilatione! temporali affliclionc tergcre, quas in eis iu pcrpe-
nou labitur, vel si usque ad consensus fovcam noni tuum non vult viticre >. Parcit cnim Deus, et non
mcrgalur? El lamen hoccipsa parva d agilare, pec- parcit peccalis honiiiium. Non parcit eliam in eo,
care est. Sed dum cogitationi resistitur, a confusiones quia deliclum siue ullione non deseril : parcit au-
sua animus liberatur. Mensergojustorum,ctsi tibera.L tem, cum illalam ultionem ad cxpiationem delicto-
cst a perverso opere, aliquando tamen corruit int rum inducit. Beue ergo dicilur quod Deus delin-
[.crversa cogitatione. Ea ergo labitur in peccato e, qucnti non parcat, quia dclicla nostra sive per
quia saltem in cogitatione declinatur ; et lameui nos, sive per semetipsuni resecat , ctiam ciini rc-
Kiide semetipsam postmodum flendo reprchendal,. laxat
non habet, quia anle se rcparat, quam per consen- INTERROGATIO CXXVIII (AHaS126).
stKiicadat. Recte ergo is qui peccatorem se fassus; QuomodoJob, qui jam superius- dixerat: Nihil in
*
est f, nequaquam sc a suocorde rcprcliendi confite- lerra sine causa fit, videtur post aliqua e contra sub-
tur, qttia.etsi qua illicila cogilando fortasse defuit jungere, dicens : Mulliplicavil vulnera tnea elium
uuquam rectitudini, forti tamen mentis cerlamine! sine causa (Job v, 6; ix, 17)?
reslilit cogitationi. RESPOXSIO.
JNTERROGATIO CXXVI (AUaS124). De hoc quod dicitur : Niliii in lcrra sine causa fit,
QuomodoJob dcspcrationem procmittens dicat : beatus Gregorius ita dicit (Lib. vi Mor., n. 15) :
Desperavi,nequaquatnultra jam vivam: cum slalimi < Idcirco enim sscpe et desidiosus ingeniura accc-
siibjiingat : Parcemihi, niliil. sunt dies mei (Jofcvn, pil, tit de negligcntia justius punialur, quia quotl
16)? Nequc cniin duo brcc verba sibi convcnimit,, sine labore asseqiti potuit, scirc contemnit. Et id-
desperavi, et parce. Nam qui desperal, ncquaquami circo sludiosus ) noniiunqtiam tarditate intelligen-
sibi parci jaui postutal; et qui adhuc parci sibi desi- tise prcmilur, ut co majora prxmia retributioiiis
deral, profccto minimc desperat. iiivcniat, quo magis in sludio invcnlionis elaborat.
RESPONSIO (Ex co.i. Grcg., lib. vm Mor., n. 46). Nibil ergo in terra esl sine causa , quando cl slu-
Aliundeest quod dcsperat, aliunilc vcro quod parcii dioso tardilas ad procniit.mproficit, ct desidioso ve-
sibi sanctus vir poslulat, qtiia nimirum dum-bonai Q locilas ad supplicium crescit. » Ergo hic inlelligeii-
vitoetranseuntis pcr dcsperationem deserit, ad obli- duni est nihil in terra 'icri sine causa, id est, siue
nciida quoc permanent, in spe robustior C-isurgit. causa diviiia. distribiilionis, vel permissionis. lllud
Desperando itaquc lnclius ad spein veniac ducitur,, .aulem quod dicit : Multiplicavit vulnera mea etiam
qui eo ccrtius ver-lu.a appetit, quo proesenlia veriusi sine causa, hoc modo intclligilur. Bcatus namque
et cx desporationederelinquit. Justo s quippe despe- Job vocem humani generis in se suscipiens, pro
rare (Ibid., nuin. 45.), est proesentisviloebona oeler- illis hoc dixjl, qui realu culpoeoriginalis aslricti (Ex
nilalis eleclione desererc, mansnra quocrcre, ct ini lib. ix, num. 52), anle mo.iuiitur quam baptismi
a Desunt in edil. vcrba : In ordine subtilioris na- h Edit., agens..
turw. > JV-'. ruil
•>Etlil. : qutv a juslis vilari pof-iiiiil; cl sitnt non- oinnibt/i mss. viderecilaut,
reslilucrunl Bencdiclini cx
cuni in edit. legeri tur,
quos
iinllti, quw eliain a jttstis rilari non possuul. Vorevult vindicare.Nota ergo itcrum congruei:liaii|
*' i-iiii., c-nsisleus. Juliani ad mss.
>' Edif., prttva. i Edit. post sludiustts,juxta t.encdiciinos, addunl,
> l.dif., Et iu peccaiitmcnjo labitur. el ingeniosus, quotl*aboniiiil.iis .ceruiii niss- nberal-
f Etlil., confessus. sicut ct in tcxtu nostrti decsl.
s I.iiit.,jnsti.
S59 S. JULIASI EPSSCOPITOLETANI 560
gralia cxpicntur, et qui pritis a p.sesenli luce sub- A Domini venimus. Uno quidem, quod hic peecata
trahuntur, quam atl prmnercnda bona malave ine- nostra subtiliter perpendentes, in ejus nos conspectu
rita acltvoe viloe pervenianl. Quos quia a culpa ori- poninms, et flendo dijudicamus. Nam quoties condi-
ginis salutis sacramcnla non liberant, et hic ex pro- toris nostri potenliam ad sensum reducimus, toties
prio nibil egerunt, illuc ad tonncnta pcrvenittnt. in conspectu illius stamus. Unde recle quoque per
Qtiibus uiiuiii vulnus est, corruptibiles a nasci, virum Dei Eliam dicitur : Vivit Dominus Deus
a.iudearnalilcr mori. Sed quia post moriem quoque Israel, in cujus conspeclusto (III Reg. xvn, 1). Alio
oelerna mors seqititur, occulto eis justoqtie judicio, quoque modo in conspectum Domini venimus, cum
quantum ad humanam inlelligenliam attinet b, etiam in extremo judicio ante tribunal ejus assistimus.
sine causa vulnera mulliplicanlur. Qui itaque nul- Hypocrita igitur per examen ullimum ante con-
Itiin propriuin adjungens delictum, ex solo originis spectum judicis veniet. Sed quia modo culpas suas
reatu pcriniitur, quid iste, nisi sine causa vulnera- considerare et deflere dissimulat, in conspeclum ;
lui'? Potest ct aliter utrumquc inlelligi. Beatus et- venire Domini recusat : qui dum placere humanis
enim Job nequaquam pcrcussus est, ut in co per- oculis concupiscit, dislrictionem Dei antesuos oculos
cussio vitium tergerel, sed ,ut meriium augeret. non ponit.
Nihil ergo in lerra sinc causa fit, quando percussio B ** INTERROGATIO.CXXKI (Alias 154).
divina hominemaut ad emundatiouem ferit, aul ad Cumbeatus Job de sc fateatur, Viasmeasin conspectu
probalionem. Hic vero beatus Job vulncralum se Dei redarguam; necnon et iliud , Consumereme vis
sine causa asscrit, quia non est ad hoc percussus, peccatis adoiescentimtnem; atque illud, Signasti
ut in eo percussio vititim tergerel; el hoc de se fo- quasi in sacculo delicla mea : qupmodo quasi e con-
ris loquilur, quod de illo Vcritas in occulto testatur, tra videiur superius dixisse : Si fuero judicatus,
dicens . Commovistime adversus eum, ut afjiicjerem scio Quiajustus inveniar (Jbb XIII, 15, 26; xiv,
illum fruslra (Job n , 5). 17; XIII, 18)? Neque enim simul conveniunt pec-
KNTERROGATIO CXXIX (AHaS 127). cala et juslitia.
Quomodo Job dicat: Ipse novitet decipientem, et RESPONSIO (Ex eod. lib., num. 51).
eum qui decipilur (Ibid. xn, 16): cum Dominus in Sanctus iste vir sibi iniquitalem tribuens, et
Evangelio iniquis dicere vidcalur: Nunquatn novi amnipolenti Dominopurgationem suam; et pecca-
vos; discedite a me,quioperamini iniquilatem(Matth. lorem se cognoscit ex se, et justum se factum non
vn, 25)? ignorat ex munere, quia in recto quoque opere po-
HESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. n Moral., num. 18). p situs, ex abundantia gratiee « meruit flagella susti-
Scire Dei, aliquando cognoscere dicilur, aliquando ^1 nere, jamque in judicium justum venire gaudet f,
approbare. Et scit iniqttum, quia cognoscendojudi- qui ante judicium percussum se videt. Unde et cum
cat; et nescit, quia non approbat. Neque iniquum longe post dicat: Signasli quasi in sacculo delictq
quempiamjudicasset, st nequaquam cognosceret. Et mea, statim subdidit B : Sed curasti iniquitat,em,
tamen « iniquum ncscil, quia ejus facta non appro- tneam. Qui ergo justum inveniri se in judicio memo-
bat. Et novit ergo, quia deprehendit; et non novit, rat, nequaquam sejusle flagellatum negal, quamvis
quia hunc in suoe sapientiacspecie non recognoscil. Lnflagello ejus Dominus non peccata studuit lergere,
Sicut de veraci quolibet viro dicitur, quia falsitatem1 sed merita augere.
nesciat : non quia vel cum ab aliis falsum dicilur, INTERROGATIO CXXXII (AliaS 129).
hoc reprehendere ignorat, sed eamdem ipsam falla-
ciam et scit in examine, et nescit in amore, ut vi- QuomodoJob dicit: Homo cum dormierit, non re,
cum Paulus dicat: Omnesqui
delicet ipse hanc non agat, cum d actam ab aliis surget (Job xiv, 12),
damnat. dem resurgemus,sed nonomnesimmutabiitiur(I Cor.
INTERROGATIO cxxx (Alias128). xv, 51)?
Cuni Job dicat, Non veniatin conspectu Dei omnis' D . RESPONSIO (Ea; lib. xii Moral., n. 11, 12).
hypocrita (Job XIII,16) : quomodo quasi e conlrai Hoecquidem non erunt contraria , st subjtmcta
Evangelista videtur dicere, Et congregabunlurante; statim in Job attendatur sentenlia, Nam ubi dicit:
ettm omnesgentes, et separabit eos ab invicem,oves ai Homo cum dormieril, non resurget : statim subjun-
dextris, et hmdos a sinistris statuens (Mallh. xxv,, git, Donec alteratur cmlum, non evigilabit,nec con-
52, 55)? surget de somnosuo. Liquet eniin quia non resurget,
RESPONSIO (Ex eod. lib., num. 49). sed donec h atteratur coelum.Quia nisi mundi hujus
Sciendum est quia duobus modis in conspeclumi finis advencrit, humanum genus a sonmo morlis
a Edit. Benedict.,corruptibiliter; nonnulli alii mss.,, vidcre est lib. n Apolog.,cap. 27,tom.lI Hisp. Sacr.,
corruptibiles, ut nosier lextus. pag. 513.
b Deest hic in edit. quanlum ad humanatn inlelli- * Etiit., qttam.
atlinet. o Edit., ex abttttdanti gratia.
gentiam
c Edit.: Et scit tniquum, quia cognoscendojudicalt f Edit. Benedictinor.: jamque se in judicio justum
- inveniri gaudct, ctc. Antiquiorcs edition., jwsfum
(neque enim iniquttmquempiamjutticassct, sinos ttcqita-
in- invenire.
quam cognoscerel); el latnen, etc. Sed e Eiil., sttbdit.
tactum relinquimus Juliani texlum, ciim aliui.de. !>E ;i'., sciiiccl donec, etc.
cxmstet Sajnsoncm abbatcni ila eum iransUilisse, utI,
661 ANTIKEIMEN-.NLIBKIDUO. — LIB. I. 662
ad vitam non evlgilabit. Non ergo quia omniino- A pibusprimis venilin adjutorium mihi (Dan. x, 15); et
do a non resurgat, sed quia ante contritionem cceli paulo posl: Nunc revertar ut prwlier adversus princi-
humanum genus miniine resurgat, insinuat. pem Persarum, cum enim egredercr,apparuit princeps
INTERROGATIO cxxxni (Alias156). Grwcorumadveniens(v. 2'0)?
Cum Job clarificata carne resurgere se sperans RESPONSIO (Ex lib. xvn Moral., num. 17).
dicat, In novissimodie de lcrra surrecturus sum, el in Quos itaque alios principes gentium, nisi angelos'
carne mea videboDeum(Job xix, 25,'20), juxtauuod appellat, qui sibi resislere exeunli poluissent? Quse
et Apostolus dicit, Oportet corruptibile hoc induere ergo esse pax in sublimibus polest, si inter ipsos
incorruptionem(I Cor. xv, 55) : quomodo quasi e angelicosspirilus prseliandicertamenagitur,qui sem-
contrario idein ipse-Apostolusdicit, Caro etsanguis per conspectui verilatis assistunt? Sed quia certa
regnum Dei non possidebuni(v. 50) ? angelorumrainisieriadispensandissingulis quibusque
RESPONSIO. genlibus sunt preelata, cum subjectorum raores ad-
Adacpeccata respiciensApostolus, quoeveniunt de versum se vicissimproepositorumspirituuinopem mc-
corruptione carnis et sanguinis, ait: Caro et sanguis rentur, ipsi qui proesunt spirilus, contra se vcnirc
regnum Dei nonpossidebunt. Nam ulique secundum " referuntur. Is namqtie angelus qui Danieliloqttebatur,
fideiii veram ejusdem Apostoli caro ita resurget, caplivis lsraelitici populi in Perside coiislilutis, proe-
juxla illud: Opo.rtet corruptibilehoc induere incor- lattts agnoscitur. Michaelatttem eorum, qui ex eadem
ruptionem,elc Quia ergo corruplio ista de peccalo plebe in Juda:oeterra remanserant, procpositusinve-
cst, ipsius nomine et peccata appellantur. Ergo si nitur. Undeab hoc eodem angelo paulo post Danieli
nomine carnis et sanguinis corruptio vel peccata dicilur : Ncmo est tidjntor meus in omnibus his nisi
intelliganlur,quoede carne utiqtie et sanguine oriun- Michaelprinceps vester. De quo et hoc, quod procmi-
tur, contraria sibi non erunt. Ergo et caro noslra, simus, dicit: Et ecce Michael unus de principibus
in qua vivimus, pro bene gestis habilura Dei re- primis venitin adjuiorium tnilii. Qui dum nequaquam
g.nuni; et caro, id est corruptio, quia carnis et san- simul esse, sed venire in adjutorium dicitur, aperte
gujnis nomine nuncupata est, regnum non posside- ei populo proclalus agnoscitur, qui captus h in alia
bit divinum. parte tenebatur. Quid est ergo angelum dicere, Ego
INTERROGATIO CXXXIV (Alias 135). veni propler sermonestuos, princeps aulem regni Per-
Cum oranipotens Deus juxta pluiimas Scripturse sarum restitit mihi, nisi sua subditis opera nunliare?
sacrae sentenlias h (Job xxxiv, 12; Ezech. vi, 10; Acsi aperle dicat: Precuin quidem tuarum merita
xiv,25) frustra nihil faciat, curbeatus Job (Job xix,6) exigunt ut Israeliticus populus jugo susccaptivitatis
tVuslrase afflixissetestatur c ? " exuatur; sed est adhue quod in eodem populo Per-
RESPONSIO (Ex iib. xiv Mor., n. 38). sarum dominio purgari debeat: unde creptioni >
Justus conditornoster tot verberibus in beatumJob, illiusPcrsarumprincepsmihi jure contradicat, quam
lion vitia curavit exstinguere, sed merita augere. vis preces tuas eorum quoque lacrymocqui in Judoea
/Equum crgo fuit, quod fecit propter d augmentum suut rclicli, atijuvcnt. Unde hoc quoque quod dixi-
boni meriti: non tamen videbatur scquuni, quod mus, adjungit :Michaelprincepsveslervenitin adjuto-
credebatur causam e punire peccati. Unde et beatus riutn mihi. Guniqite adversum Persarum principem
Job peccata sua illis flagellis delere credidit, non proeliari egreditur, Groccoruni) sibi princeps adve-
merita augeri; et idcirconon oequunijudicium vocat, niens apparet. Qua ex re imiuitur quod adversum
quia vitia sua f cura flagellis examinal. Ergo si vi- Groecos quoque aliquid Judsea commiserat, quorum
tia 8 et flagella pensantur, non sequum fuit quod profeclo causa crcplioni illius resislebat. Prophetac
beatus Job per iram districtionis sibi fieri credidit. igimrpreces angelus exaudit, sed Persarum princeps
Si vero misericordiajudicis attendatui', quod per poe- resislit, quia etsi jam vita justi deprecantis ereptio-
nam jusli viri vitce ejus merita cuinulantur, oequum ncm populi cxegil k, ejusdem tamen populi hanc vila
vti polius inisericors judicium fuit. _- coulradicil, ut qtiia necduni plenc ii qui in captivi-
1NTERROGATIO CXXXV (AHaS151). latcni fuerant ducti purgali sunt, jure eis adhiic
Si pax in sublimibussumma teitetur, dicente Job,. Pcrsoe doiniiieiitur. Michaeladjuvat, sed Groecorum
Polestaset tcrror apud eum est, qui facil concordiam princeps ad prselium venit, quia mcreri quidem vc-
in sublimibus suis (Job xxv, 2): quid est quod per niam tam longaoppressorumcaptivitas pctcrat, sed
angclum Danieli dicitur: Ego vetti propter sermones creptionis eorum beneficiohoc quoque quod in Grae-
tuos; princeps autem regni Persarum restitil mihi cos deliquerant obviabat. Becte ergo dicitur quotl
vigintiet uno diebus; et ecceMichaclunus de princi- coiitra sc angeli veniiuil, quia subjectarum sibi gen-
» Edit., omnino. i>Edil., captivus.
h Deest in edit. : juxta plurimas Scriptime sacrw >Edit. Bencdictiuor..,ttt de ereplioneeonloriniter ad
sententias. lionnullos mss. quos citant. Sed in posteriorib. cdit.
c Etlit., tcstelur.
d Edil., per. unde ercplionem,quoelcclio ipsis displicuit.
e Edil., caitsas. i Edit.: Ctanqueut tidversuspriucipcm Persarum
' Edit., vilttmswtin. prwlielur, cgredilur, Grtvcorwn,eie.
1 Edil., cxigit.
s Kdit., viiu.
«05 S. Ji.i.SAM EPISCOPl TOLETANI 601
tium vicissim mciila coiiirad.cunl. Nam siibiimes A anle liumanos oculos aliud ostcndit vita, ct anle
spiritus eisdein gentibus piiiieipaiile.., nequaquam divina judicia aliud ostenditf conscientia. Hi itaque
pro injuste agenlibus decertant, sed eortim facta apud huniana judicia electi sunt, sed ad 8 subtile
juste judicanlesexauiinant. Cuinque uniuscuiusque Domini examen, fenum.
gentis vclculpa.veljustitia ad supernsecurioeconsilium INTERUOGATIO CXXXVIII (Alias 155).
ducitur, cjusdem genlisprocposilusobtinuissevel non Cuni Job a Domino reprebensus, ipse quoquc se
a oblimiisse perhibctnr. Quoruin lanien omnium una reprehenderil, dicens, Idcirco ipse me repreltendo
victoria est sui super sc opilicis voluntas summa, (Job XLII,6,7): quomodo item Dominuseum proefe-
qucm b dum semper aspicituit, quod obtinere non rensamicis suis, locutus sit dicens : Non esiis locuii
valeiit, nunquam volunt. coramme rectum,sicutservus meus Job (Ex tib.xxw,
INTERROGATIO cxxxvi (Atias150). num. 9)? Quomodo superius beatus Job rcprclicndi-
Cura Job dicat pro angelis : Nunqtiid est numerus tur, si in comparalioue ejus rectitudinis amici il-
miliium ejus(Job xxv, 5), quomodo Daniel procfixuKii lius nequaquam coram Dominolocuti recium meiiio-
liiinieruin angelorum statuens, dicit, Deciesmillies rantur? An adhucilla deeo senientia coiifirinalur,
ccnlena tnilita assistebant ei (Dan. vn, 10)? qua anliquo hosti dicitur: Vidisti servitmmettinJob,
RESPONSIO.(Ex eod. lib. Mor., num..18). B quod non sit ei similis super terram (Job i, 8).
In cognitione humanocralionis supernorum spiri- RESPONSIO.
tuuui mimcrus non est, quia quanta sit frequenlia Quid est hoc, quod laudatur hosli, et in scipso
iiivisibijis exercitus, nescit. Supernurum n.tmque reprebentlitur, ct tamen amicis loqucnlibus ar.tcfer-
civium numerus et iiifuiitus est, el definilus expri- tur, nisiquia sanclus vir cunclos meritoiuin suorum
milur c, ul qui Deoest nuiuerabil.s, csse nobis d in- virtule iransccndit? Sed eo ipso qttodlioinofuit, atiie
numerabilis demonslretiir. Dei oculos esse sine reprehensione nou potuit. IIL
INTEhUOG.TlO cxxxvn (AHas152). sancto quippe homine in hac interiiii vil-acoiiinto-
Cum pastum diaboli Beenioth ad Job loquens si- rante, divini examinis regula habet adhuc qttodjudi-
gnificel, dicens, Fenitmul bos cotncdit(Job XL,10): cet, quamvis jaui ex comparalionc cocteioruiiihoini-
et de quo Isaias, Leo quasi bos comedelpateas (Isai. num habeat quod laudet. Bealus igitur Job pro culpa
xi, 7 ): quomado prophctu de pastu ejus videtur e se cri'didit, et non pro gralia flagellaii: rosccaii in
contrario dicerc, Esca ejus ctecta (llabttc. i, 16)? se restimavLtvitia, non atitem merita augeti; el iia-
QuomodoBeemoth islc fenum vcl paleas comedens, co rcprehendilur, quo b i-ntenlionem flagelh fuisse-
vitam spiritualium consuniere dicitur, si feni et aliam suspicatur, ettamenamicisresistentibusinternL
palcarum nomine vita carnalium designatur? Esca ^ judicii definiiione proclatus est. Unde apte > colligi-
quoque ejus electa jam non cril, si fenum comcdeiis tur quantte justilioe fuerit in eo quod contra amico-
carnalis sapite? runi verba innocentiam suse operationis astruxit,
RESPONSIO (Ex lib. xxxn, n. 18, 19). qui divinojudicio eliam ipsis ejusdem divini. judicti
Nonnulli hoiuLnumet apud Deuinfcntiiiisunt, et defensoribusanlefertur.
apud bomines sanctilalisnoiiiiiie ccitseutiir, cum et
» Edit., vel obtinnisscin cerlamine, vel non, etc f Edit., intendit.
b Edit., quam. 8 Edit., apud.
c Edit., numerus infinilus el deftnitusexprimitur. h Edit., qttod.
d Edit., hominibiis. > Edit., aperlc.
e Edit., carnalem rapit.
1
LIBER SECUNDUS
QL.ESTIONESEX HOVOTESTAMENTO
COMPREHEKDESS.
EX EVANGELIOSECUNDUMMATTII/EUM. D est, ne videatur, et tamen ut debeat videri, proecipi-

Quomodo Christus dicit, Allendite nejuslitiam vc- tur , nisi quod ea quoc agimus, el occullanda sunt
ttram facialis coram hominibus, ut videamini nb ne ipsi taudemur, ct tamen oslendenda sunt, ut
tis (Maltlt. vi 1) el, alibi dicit : Videant opera vestra landem coelcstis Patris augeanius? Nam cum nos
bona, et glorificent Patrem vestrum (Ibid: v, 16)? jusiitiam nostram corain honiinibus facerc Dominus
RESPONSIO (Ex Reg. Past. Grcgor. Magn.,part. m, prohilicrcl, illico adjunxil : Ut videamini ab eis. Et
cap. 55). vtim rurstnn vidcnda ab hominibus bona opera
Quid est ergo quod opus nostrum ita facicndum nootra prseceperit, prolinus subdidit: Ut glorificeut
a In hoc lib. ii continuatur nunicratio printi sufficiatbsecadmonitio. Sed quia mcminimus quoe-
inedilionc BibliolhecoePatniiii, ila ut h;t'c oua-sio siiunis ducciilcsimocvigcsimoeptimoc, nemo miretur
sit ccntcsima trigcsima scplii.i:., ct finein Iilcr fa- caiii iios omisissc, cuin cadem sit ac centesima no-
ciiil in dticcnlcsinia vigcsima prim.-i. Nos potiori na^csima scxla BililioihccaPatruin, cl sexagesinia
mclhotlo novame:iumerali'>ncmiiiclioaiuus,iion ad- priiua in uuolia cdilione.
iioUllttcsdeinceps ad oram vi'lcr;'i:i i>t;Ii>ic:i!,ciiiit
C65 ANTIKEIMKNS.N LIS5RIDUO. - LIB. II. 666
/ mea (Psat. LXXXVII,i) 1 Aiiaeinusnc dicere ani-
Patrem vestrum, qui in cmlis est. Qualiter igitur vi- A
denda essenl, vel qualitcr non videnda, ex sentcntia- mam Chrisli repletam mafis, cura illa passionis
rum fine monstravit, quatenus operantis mens opus afffictioin carnc valuerit quidquid valuit ?
suum et propter se videri non quoereret, et propler RESPONSIO (Ex Aug., enarr. in huttc psal., n. 5)..
ceelestis Patris gloriam non celaret. Unde fit ple- Occidi a persecutoribus anima non potest, malis
rumque ut bonum opus et in occulto sit, cum fit autem repleri potesl. Non enim vitiis, per quocho-
publice ; et rursus in publico, cum agitur occulle. mini dorainatur iniquitas, animam illam replelam
INTERHOGATIO II. possumus dicere ; sed forte doloribus, quibus aninia
Cum Dominus in Evangelio docens nos orare suoe carni in ejus passione compatitur. Non enim
prspcipiat, ut dicamus, Ne inducas nos in tentatio- vel ipse, qui dicilur corporis dolor, potest esse sine
tiem (Malth. vi, 15) : quoraodo apostolus Jacobus anima, quem inevitabiliter imminentem praccedit
videlur quasi e contra proedicasse dicens, Beatus tristitia, quoe solius aniinoe dolor cst. Dotere ergo
vir qui suffert tentalionem (Jac. i, 25), necnon anrma, etiam non dolente corpore, potesl; dolere
el illud quod alibi scribitur : Omnis vir qui non autem corpus sine anima non potest. Cur ilaque nou
est tentutus, non est probutus (Eccli. xxxiv, 9, 11) ? dicaraus non huraanis peccatis, sed tamen humanis
RESPONSIO. 1 Malis replelam fuisse animam Christi, de quo alius
B
Utilera esse tentationem, quse probat, non quoe propbeta dicit quod pro nobis.doluerit (Isai. LIII, i),
in tentationem inducit, quis fidelium nesciat ? Nam et evangelista, Cwpit contristari et inmstus esse, ct
de his Cassianus ita dicit. Ait enim: Non ergo hoc ipse Dominus de seipso, Tristis est anima mea tisque
sonat, Ne inducus nos in tentalionem, id est, ut non ad mortem (Matth. xxvi, 57, 58)? Hoecfutura pras
permiltas nos aliquando tentari ; sed ne permittas videns Propheta psalmi hujuscemodi conscriplor,
nos in tentatione pasitos superari. Tentatus est inducit eum Ioquenlcm : Quoniam rcpleta est, inquit,
enim Job, sed non est inductus in tentationem. mttlisanima mea, el vita mea in inferno appropihqua-
Tentalus est Abraham et Joseph, sed neuter illorum vit. Nam ipsam oninino senlenliam verbis aliis
inductus est in tentationem, quia nullus eorum con- explicavit, quibus diclum est: Trislis est anima mea
sensum preebuit tentatori. Denique sequitur : Sed usque ad mortem. Quod enim ait, Tristis est aiiinta
libera nos a malo, id est, ne permittas nos a diabolo mea : hoc dictum est, Repleta est matis anima tnett:
tentari supra id quod possumus (/ Cor. x, 15), sed et quod sequitur, usque ad mortem, hoc diclum est,
fac cum tentatione et exitum, ut sustinere possimus. et vita mea in inferno uppropinquuvit.
INTERROGATIO III. INTERROGATIO V.
Quomodo Dominusin Evangelio dicat, Non omnis C '
QuomodoChristus in Evangtiio utrumque dicat,
q*i dicit mihi Domine, Domine, mtrabit in regnum Si vos perseculi fuerint in una civilale, fugite in
cwtorum (Matth. vn, 21): et e contra Paulus, Ne- atiam (Mutth. x, 25) : et e contrario, Pustor bonus
mo in spirilu Dei loquens dicit anathema Jesu, et animam suatn dat pro ovibus. Mercenarius autem,
nemo potest dicere Dominum Jesum, nisi in Spiritu et qui non est pastor, cujus non sunt oves propriw,
sancto (I Cor. xn, 5) ? videt lupum venientem, et dimittit oves, et fugit: et
RESPONSIO (Ex Aug., tib. n de Serm. Dom. in mont., lupus rapil, el dispergit oves (Joan. x, 11, 12)?
num. 85). RESPONSIO.
Ecce neque aliquoshabentesSpiritumsaiictuni pos- rias duas Dominicas verasque sententias ita
sutnus dicere non intraturos in regnum cocloium, iiitclligere debemus, ut contrarias inter se nullo
si perseveraverint usquc iii fiiieni; ncque illos qui modo proedicemus. Etcnim ut breviter exponalur,
dicunt Domine, Dominc, cl lamen uon inlrant in sine culpa quisque corporaliter fugit, qui se a per-
regnum ccelorum, possumus dicerc habere Spiritum secutoribus non timore, sed utilitate necessaria
sarnctuni. Quomodo ergo nemo dicil DominuaaJe- sublrabit: id est, qui non spiritu fugit mortem, sed
sum, nisi.in Spirilu sancto, nisi quia proprie Apo- se pro lempore utilitali eorum servat, sicut Paulus
stolus posuit verbum quod cst, dicit, ut significet dicit, Manere in carne necessarium propter vos
volunlatem atque intellectuni dicentis; Dominus (Phitip. i, 2i). Hoec cst fuga liclla, et a Domino
vero generaliter posuit verbum quod ait: Non nobis permissa. Qui autcni limore persecutionis vel
omnis qui dicil mihi Domine, Dotnine, inlrabit in potestalis cujuslibet, terrore spirilus superatus, aut
regnum cmlorum? Videlur cnim dicere etiani ille veritatem refugit proedicare, aut loci eligit mutalio-
qui nec vult nec inlelligil quod dicit; sed ille pro- nem appetere, hic quasi mercenarius arguitur, et
prie dicit, qui voluiilatein ac iuentera suam souoi talis fuga oninino culpatur. His enim verbis has duas
vocis ciiuntiat. sententias a beato Auguslino explana«as reperimus.
INTERROGATIO IV. Ait enim (Tract. 46 in Joan., num. 7, 8) : « Audi-
Cum Dominus in Evangelio dicat, Nolite timere vimus in Epistola Paulum fugientem per muriira, ct
eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt in sporla submissum (// Cor.. xi, 55), ut manus.
occidere (Matth. x, 28): qttomodo in psalmo ex a persequentis evaderet. Non ergo illi cura fuil de.
persona Christi dicitur, Replela est malis anima ovibtis, quas lupo vcnicnte deserebat ? Fuit planc „
» Edit. : Vidi. . . fugieutcm Paulttm : ncr tnurum in sporta submissus
esj, ul manus, clc
667 S. JULIANIEPISCOPI TOLETAM G68
sed eas pastori in cado sedenli oralionibus com- A RESPONSIO ( E.x cod. Bcato Aug., lib.ude Consensu
mcndabal, se autem ad ulilitateni a earum fugiendo Evattg., n. 75, 74).
servabat, sicut quodam loco ait, Manere in earne Utrumque accipiendum est a Domino apostolis
ncccssarium propter vos (Philip. i, 24). Ab ipso dictum. Ijsocergo loquens Domiiius discipulis, id
uaroque pastore onmes audierant : Si vos perse- agebal, quod apostolus Paulus apertius explical,
cttti fuerint in una civitate, fugite in aliam. Hairc ita dicens : Nescitis quod i qui in templooperantur
quoestionemnobisDominus dignelur exponerc Do- qttw de templo sunt edunl, qui alturi deserviunt
mine, tu dixisti eis quos fideles pastores esse ulique altari coinparliunlur? Sic et Domintts erdinavit his
volebas, quos lua membra essc formabas, Si vos qui Evangctium annuntiant de Evangclio vivere.
perseculi fuerint, fttgite. Injuriam ergo illis facis, Ego autem nullo k horum usus sum (I Cor. ix,
qiiando reprehendis mercenarios fugieules b. Ilo- 15 seq.). Cum itaque dicit ita Dominum ordinasse,
gamus indices nobis quid habcat altiludo quoeslionis. se autem ustim non csse, ulique ostendit utendi
Pulscmus, adcrit qui aperiat; sed osliarius cst polestatem datam, non impositam servandi l ne-
oslii c, quod esl ipse. cessitatem. Hoc ergo ordinans Dominus, quod eum
< Quis est mercenarius qui vidit lupuni, et fugit ? ordinasse dicit Apostolus, qui Evangelium annun-
Qui sua quoeiil, non qtix1 Jesu Chrisli <>(Philip. B " liant de Evangelio vivere, illa aposlolis loquebatur,
ii, 21 ; / Tim. v, 20), peccantem non libere audet „ ut secuii non pussidercul, neque portareut huic
arguercEccenescioquispeccavit, graviter peccavit, vitocnecessaria, ncc niagna, nec niinima. Idco po-
incrcpandusest, excoiiiuiunicandusest. Sedcxcomniu- suit ncc virgam, oslcndeiis a fidelibus suis omnia
liicatus,critinimicus, insidiabilur, noccbilcumpolue- deberi minislris suis, niilla superfluarequireiitibus.
ril. Jam illequisua quocrit,nonquac Jesu Christi, ne Ac per hoc addendo, Dignits esl operarius cibosuo
pcrdat quod sectatur, hunianoe amicitioccoinniodi- ( Maltli. x, 10), prorsus aperuit et illustravit
tatem, et iniinicitiariim humanarum incurrat mo- unde et quare hoeconinia loqucrelur. Hanc ergo
lesliam ; lacet, non corripit. Ecce lupus ovi gtittur potestalem virg;e nominc significavit, cum dixit
8 apprehendit. Diaboltis fideli adullerium persua- ne qttid lollercnl in via, nisi virgam tantttm. Poluit
sil; tu taces, non incrcpas. 0 mercenarie, lupuin etiam sic breviter dici: Nibil necessariorum vo-
venienteni vidisti, ct fugisti. Bespondit { forte, ct biscum feralis , nec virgam, nisi virgam tantum,
diclt: Ecco hic sum, non fugi. Fugisti, quia taut illud quod dictum est, nec virgatn, iiitelligalur,
cuisli, quia limuisfi 6. Fnga animi limor cst. Cor- nec miniinas quidem res ; quod vero adjunctuin
pore stetisli, spirilu ftigisli, quod ille non facicbat, fC est, nisi virgam lunltttn, iutelligalur, quia per po-
a Domino acceptam, quse virgoe nomiue
qui dicebat: Elsi corpore absens sum, sed •>spiritu testalem
t/obiscumsttm (Colos.n, 5). Quomodoenim spiritu significata est, eliani quce non portantur non dc-
fugiebal, qui eliam corpore absens, fornicalorcs erunt.
litleris arguebat? Affectionesnostrsemotus aniino- INTERROGATIO VII.
iiini stint: loclitia, animi diffusio; trislitia, aisimi Cum Christus in Evangelio dicat, Bonus homode
conlractio; cupiditas, animi progressio; liinor, bonothesaurocordissui proferl bona (Malth. xn, 5JJ):
animi fuga csl. Diflunderiseniin aninio, cumdetccta- quomodo ibi quasi e contra videlur dicere, Nemo
ris; contrahcris aninio, cuni inoleslaiis ; progrc- bonus,nisi solusDeus (Ibid. xix, 17)?
deris animo, cum appetis ; fugis animo, cuni me- RESPONSIO.
luis. Ecce unde mercenaiius ille viso lupo dici- Nonne stimulavit nos ad qiiaerendumet ad distin-
tur fugere. Quare ? Quia non est ei citrtt de ovibits. guendumquid sit bonum, alio bonobonum, et bonuni
Quare nou est illi cura de ovibus? Quia tnercenarius seipsobonum? Ergo quam bonum cst, per quod sunt
esl. Quid est, tnercenurius est ? Temporalemnierce- omnia bona, ut omnino nullum invenias bonum,
demqU-Ciit,in domo > in xternumnonhabilabil.» quod non ab ipso sit bonum, bonuiii bona faciens.
Ila enim Deusdicitur bonus, ut in cjus comparalione
iNTERROGATIO VI. I ea
quoefacta sunt bona penitus non sint. UIoautem
Quomodo Matlhoeusct Lucas conimemoravcrunt non comparalo, bona omnia dici possunt, quoca bono-
dixisseDominumdiscipulis suis ut nec virgam fer- auctore sunt facta; illi vcro comparata, bona pcnitus
rcnt (Matth. x, 10 ; Luc. ix, 5) , cum dicat Mar- non dicenda sunt.
cus, Et prmcepitdiscipulis suis ne qttid tollerent in' 1NTERROGATIO VIII.
ria, nisi virgamtanlum (Marc. vi, 8)? Cum diabolus sciens Chrislum Filium Dei esse,
a Edit. , utilitati. in mss. qtiod nos ex Aug. edil. emendamus.
h Edit. : mercenariosqui vtdent lupum venientem < Edit., respondet.
cl fugiunt. Rogamus, etc s Edil. : Fttgisii, quia tacuisti; tacuisli, qtua lt»
c Edit. : aderit qui aperiat se ostiarius os:ii,, tnnisti.
qttod, etc. h Deest in edit. sed.
a Edit.: Quis est mercenarius? Qni videt lupiim i > Edit., qitmrens, et in domo, elc.
vcnientem, et fugit; qui suu quwrit, non quw Jcs.ti i Eilit., quoniatn.
Christi ; peccantem,etc k Edil., nullius.
c Editio Juliani habcbat : Eccc litpus, cui guititr, 1 Edit., scrvietulintm tani recte
etc. Forte crraverunl ediforcs tcgciilcs cui, pro uvi7
-.(.<! ANTIKEIMEMlNLIBBI DUO. — LIB. II. 670
evidenter In Evangelioper tiirbam docmoniorumlo- A _ brans, quod lanquaiu magistcr legis Intcrregaretur,
cutus sit, Quid nobis et tibi, Fili Dei? Venisli huc respondit : Quid me vocas bonttm?Atque ut signifi-
ante tempustorquere nos (Mallh. vm, 29) ? quoinodo caref qualiter intelligcndus esset, subjecit: Nemo
e contra in illa tentatione ubi assumptus Christus a boms, nisi unus Deus. Non igilur bonitatis nomen
Spiritu legilur, dubitando eum an Christus esset, r.efugit,neque magistri nomen recusavit; sed fidem
-
exploravit, et dixit: Si tu es ChristusFilius Dei, mitte ejus qui in se nihil nisi corporeum et carnale
te deorsum(Ibid. iv, 6)? sapuisset coarguit. Ubi enim Chrislus cum fide ma-
RESPONSIO. gisler est, ibi adeo laudat, ut et profiteatur hoc no-
Innotuit Christus deemonibus,non per id quod est men ; hic vero boni magistri nomen non recognoscit,
vita oeternaet lumen incommutabile, quod illuminat ubi nec Dominusintellectus est esse, nec Christus.
pios, cumvidendoper fidem quoe m illo est, corda INTERROGATIO XI.
mundanlur; sed per qusedamtemporalia suse virtutis CumChristus proecipiatdiscipulis,dicens, Patrem
effecla,ct occultissimasigna proesentioe,qua: angclicis nolite vocarevobissuperterratn; unus enim est Pater
sensibus, etiam malignorum spiriluum potius quam vester, qui in cwlisesl (Matlh. xxin, 9) , quomodo
infirmitati hominum possint esse conspicua. Deni- Paulus apostolus contra hoc audet dicere, Patres
que quandoea patilulum supprimenda judicavit, et B ' noslri omnessub nubeftteruiit (I Cor. x, 1)?
aliquanto altius latuit, dubilavit de illo docmonum RESPONSIO.
princeps, eumque tentavit an Christus esset, et In his duabus sententiis, nisi fallor, claret quod
exploransquantum se lentari ipse perniisit, ul homi- aliquando propter naluram pater dicatur Nam
nem qucm gerebat, ad nostrae imilationis tcmpe- Cliristusmundum istum patrem hominum de imita-
raret exemplum. Post illam vero tentationem cum mento volens intelligi, dicit: Patrem nolite vocare
angeti, sicut scriptum est, ministrabant ei (Mallh. vobis super terram, id est, mundum istum. Paulus
iv, 11), boni utiqueet sancli, ac per hoc spiritibus aulem natura nominanspatrem ait: Palres nostri sub
immundis meluendi et tremendi, magis magisque nube fuerunt. Paler enim hominu_nhic mundus est,
innotescebat doemonibusquantus esset, ut ei jubcn- de quo carnaliter nascuntur quicUmque carnaliter
li, quamvis in illo conieraplibilisvideretur corporis generantur: qui mundus si contemnatur, ut vcraci-
ter quis dicere possit, Mundus mihi crucifixus est,
inlirmitas, resislere nullus auderet.
INTERROGATIO IX. el ego mundo (Gal. vi, 14), jam huic tali pater est
Quomodo Chrislus in Evangelio dicit : Angeti morluus, id est, iste mundus, et fit veraciter pupillus,
eorumincmlissempervidenlfaciemPatris mei (Malth. cui pater est Dominus. Ergo quod dicit Christus, Pa-
C
XVHI,10), cum Paulus e contra videatur dicere, trem nolitevocarevobissuper terram, mundum istum
Nonneotnncssunt administratoriispiritus,in ministe- insinuare videtur patrem, a quo eos avertere cupie-
rium missipropter eos qui hmreditatem capiunt salu- bat.ul Christus ipse unus illis pater efficeretur. Quod
lis (llebr. i, 14)? Si semper assistunl, quomodo autem Apostolus dicit, Patres nostri omnes sub nube
exterius mitti dieuntur? fuerunt, de carnali generatione istius mundi loqueba-
lur. De qua et carnis originem mundi trahebant, et
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. n Mor., n. 5). homines nati de hominibus inter homines consi-
Si angeli Conditorisaspectumexeuntes aniitterent,
slebant. Docet quippe Dominus pupillos fieri disci-
uec Jacenteserigere, nec ignorantibus vera nuntiare
pulos suos, quibus dicit, Ne vobis dicatis patrem in
potuissent. Et mittuntur ergo, et assislunt, quia et ad terris.
uosspiritaliproesentiaforasexeunt, et lanienibise unde Cujus rei exemplum praebuit ipse, dicendo:
mihi mater, aut qui fratres (Matth. xn, 48). De
recesseranl per internam conteniplalionem servant. Qum
his namquepupillis dicitur : Pttpillo tu eris adjutor
INTEUROGATIO X.
1_ sec. Heb.). De hoc Hieronymus ila
Cuin Dominus interroganti se juveni, et dicenti: (Psal. x,
dicit (In Comment.ad. cap. xxin, 8, Evang, sec.
Magisterbone, quid faciam ut habeam vitam mter- «
ntim? responderit,Quidme dicisbonum?Nemobonus, '. Matih). Qiiseritur,quarc adversumhoc prseceptum
nisi solus Deus (Matth.xix, 16, 17), quasi nolens se doctorem Gentium se esse Aposlolus dixerit, aut
aut bonum, aut magislrum debere intelligi, quo- quomodovulgato scrinonc, maxiine in Pal_estinaet
in .Egypti monasteriis se invicempatres vocent. Quod
modo quasi e contrario ad apostolosdicit, Vosvoca-
tis me, Magister, et Domine, et bene dicitis: sum sic solvitur : aliud esse natura patrera vcl niagi-
etenim(Joan. xm, 15) ; necnou et illud.iVe vocemi- strum, aliud indulgentia. Nos si hominein patremvo-
ni magistri: quiamagister vesterChristusest (Mutth. camus, honorem sctati deferimus, non auctorcm
XXIII,10)? nostroeostendimusvitse. Magisterquoque dicitur ex
RESPONSIO. consortio veri inagistri. Et, ne infinita replicem,
'
Juvenis enim insolens per observantiam legis et quomodounus Pater natura Deus, et unus Filius non
finem legis, qui est Christus (Rom. x, 4), nesciens, prsejudicatcseteris,ne per adoplionemdii vocentur et
tanquam eum omniumproeceptorum,et in Icge scri- filii; jta et unus pater el magister non pra_iudicat
pijrum magislrum, inlerrogat Dominuin, hominein aliis, ut abusivc appellcnturpatres et magistri. »
taiituiii ilium, non Deuni existimans. Clnistiis tamcn I.NTERROGATIO XII.
ha.iicde se irrdigiosam fidei prel.ssi_iiem cxpro- Cum Ev.uig-.ium tiicat tristcs fuisse discipulos in
671 S. JULIAM I-.n.SCO!TTOLETAM -Jfi"
passione Domini, mulieres quoquc flevisse, ita ut ct A (lulcem uniiatis Cbristi, quam comnieinlat Apostolus,
tle discipulis dicalur, Eranl ocuti eorttm gravali prw (licens, Quotnodo h unus panis, untttn corpus multi
tristilia (Matth. xxvi, 45) : et mulicribus ipse Domi- sumus (I Cor. x, 17); in hanc escam tam suavem,
nus responderit, Nolite flere supcr me (Luc. xxm, 28): quis est qui det fel, nisi contradictores Evangelii,
quomodo quasi c contrario in psalmo sexagesimo oc- tanquam illi persecuto.cs Christi ? Minus enim
tavo Christus ipse dc tempore passionis suoe dicit, pcccavcriuit Judscicruci-igcntes in terra ambulanteni,
Sustinui qui simul mecum contristaretur, el non fuit; qiiam qui conlemnmil in calo sedentcm. Quod ergo
et consolanles, et non inveni (Psal. LXVIII,21)? fecerunl Judoci, in escam, qiiam jam acceperal,
REsroNSio (Ex Aug. serm. 2 in hunc psal., n. 5). danles c bibcndum amarum illum potum, hoc faciuut,
Discipuli eniin vcl mulieres de passione corporea «inimale vivcndo scandaluni infcrunt Ecclesioe; hoc
Domini vel mortc Iristabantur; Dominustamen alia faciunt iucretici aniaricaiiles, scd non exallcnturin
trislilia tirgebatur, qua dicit: Snsiiniii qtti simut me- scipsis (Psnl. i.xv, 7). Danl fel super tam jucun-
cttm contristaretur, et non inveni. Quia ipse Dominus dum cibum ; sed quid facit Dominus ? Non admiftit
volcbat salvarc , et persccutores cupiebant sa:vire. ad corpus suum. Hoc sacramento ipse Dominus,
llle ut eis parcerettir, orabat; illi, ul phrenelici quando illi obtulcrunt fel, guslavit, ct noluit biberc
niedico bono injuriam facicbanl : el idco alia tri- B "
(Mallh. XXVII,54).
slitia eral discipulnrum cl niulicriini, quoe moritu- INTERROGATIO XIV.
ram carnem Doinini, vcl morluam lugcbant. ldeo Quomodo Chiistus in Evangelico dicil, Ecceego
qui siinul cum eo contristarclur non fuil, quia co- vobiscttm sum usque ad consummulionem swculi
inilem hiijiis Irisiitioe non invcnit, cum neque dis- (Matth. XXVIII, 20): cum alibi idem dical, Paupercs vo-
c.iputi, neque nmliercs ea liislilia qua Dominus biscumhabelis.mcautemnonsemperhubebitis(xxvi,l 1)?
doluit contristarciitur, sed prorsus carnaliler de RESPONSIO.
vita Christi mortali, quoc lnutanda ftieral niorte, Quod dicit, Ecce ego vobiscumsutn usque ad con-
ct reparanda resurreclione. Non cnim ait, Sttsti- sittnmationemsmculi, de majestalis _uoe procsentia
nui qtti contiistarclur, et non fuit; sed, qtti siinul dicit, qua Ecclcsiam suam ustpie in fincm nullo
contristaretttr; id cst, cx ea re qua ego con- modo se relicturum promisit. Quod vero ait, Me uu-
nistatus suni non inveni qui conlrislaretur. In tem non semper habebilis, dc procscnlia corporis sui
qua tamen trisliiia, quia perscquentiuin se Chiisfus dixit. Becte crgo accipilur dicluiii esse iimim pro-
cxcitatem dolebat, consolantes non invenit, quia plcr proesentiain carnis, alliud proptcr prccsentiam
proficientes non liabuil. Ipsi enini nos consolanlur, majcslatis.
ipii proficiunt, ct ipsi sunt solalio omnibus prtedica-. C INTERROGATIO XV.
loribus veritatis. Cum Cliristus in Exangelio disciptfos pramionens
INTERROGATIO XIII. doccat: Ite, baptizate omnes genles in nomine Palris,
Cum Domino in passione, secundum quod loquitur et Filii, et Spirilus sancti (Matth. xxvm, 19), quoino-
Evangelium, acetum cum felle mislum oblatum luis- do in Actibus aposlolorum Pclrus Judoeos alloqtiens
set ad bibcndum (Matth. xxvn, 54, 48), non esca ad[ dicit : Pwnilemiatn agite, el baplizelur uniisqitisque
manducandum, quomodo in psahuo sexagesimo ocla- vestrtim in nomine Jcsu Christi (Aci. n, 58)? Nam et
vo ex persana Christi coinnicmoralur, quod cl uli- hi qui a Philippo et P.mlo baptizali inibi lcgunliir
(|ue in passione Domini tcslimonium ipsum assunii- (vui, 58), non dicitur quia in iiomine Patris, ct Filii,
lur, ubi dicil: Dcderunl in escam meam fel, ct ini et Spirilus sancli, scd in uominc Jcsu lanlum bapli-
sili tnea polaveruul me aceto (Psal. LXVUI, 22)? zali stiiit ( xix, 5).
RESPONSIO. RESPONSIO (E.xVigil. Tapsensi, lib. xn de Trinit., in
Siescam Domini unilatem corporis sui accipi.tnms, tom. VIII Biblioth.PP. ed. Lugdun., 1667, p. 805).
quain tunc signilicare voluil, quando pascha illudI Nunquid procvaricatoresmandati Salvaloiisapostoli
CIIIIIdiscipulis suis comcdit (Luc. xxn, 15 seq^), ubii cffecli sunt, et conlradiclionc Salvaloris baplizavc-
"
aptissime sacrainenluiii sui corporis demonstravit, ctt runt tantam multitudinem? Non enim scriptumcst
in hanccscam, idcsl in uuilatein corporis Christi, in- quia baplizaverunt in nomine Patris, et Filii, et Spi-
jcctum fel accessisse, non aliud quara contradictoress ritus sancli, sed lantum in nomine Domini Jcsu.
Evangelii lanquam pcrseculorcs Chrisli sub 1'eMis ,- Sednon sunt prajvaricatores. Absil. Nam licel Filii
no-
niine accipiamus, contraria sibi non erimt quacsupe- :- nomen tantuinniodo dicatur, habet lameii Patrcm ct
rius lecta sunt. Non ipsuni nanique (|uod tlcdcrunt it Spiriluni sanctum sccum pronunlialuni, sicul iu
esca erat (S. Aug., ex eod. serm., n. 6), poliis eniiii n Scripluris sanctis salis probatum esl.
cral; sed in escam dederunt, quia Dominus jnni cscam U INTERROG.-TIO XVI.
acceperat, et in ipsam injccfuiu csl fcl. Acccpcr^; Cum Dontiuus dixcrit discipulis, Ite, baplizale om-
autem ipse escam suavem, quando pascha iiiandtica- nes genles in nominePatris, el FMii, el Spiritus sancti
vit cum discipulis suis, ubi sacramcntuin » corporiss (Mallh. xxvin, 10), cur Patilus solius Cbrisli in ba-
sui demonstravit. Iu hanc cscam tam suavem, tainn plisino iioiiitii assumpscrit, dicens, Qtticunquebapli-
» Edit., sttis, ibi sacramcnlttm, etc c Edil., iltrcnt.
»>Edit., Qttia.
XJ7o ANT1KEIMI.N__S LIBT.1DUO. — LIB. II. 674
zati sumus in Chrislo (Rom. vi, 5): ctiin utiqtie non n x/__habuit. Quia ut isle in terra pcrsecutoruininfidelita-
habeatur Iegitrniunihaptismuin nisi sub noniine Tri-i- tem vinceret, pro illo de ccelo illius gratia pugnavit.
nitalis?
EX EVANGELIOSECUNDUMLUCAM.
RESPONSIO.
Intuere prudeiitiam Pauli, quomodo quidcni inn INTERIfOGATIO XIX.
pratscnti loco non tam baptismatis rationcm, quam ,n Ciimangelus in Evangelio de Chrislo exponat, Da-
j_ bit ilti Deus sedemDavid patris sui (Luc. i, 52), et
niortis Christi discutere cupiebat: ad ciijus siinilitu-
dinem eliam nos suaderet, mori debcre peccalo, 1; Cbristus ipse in multis Scriplurarum focis filius esse
cansepeliri Chrisfo. Et non erat titique conveniens ,s dicatur David, quoinodo quasi e contrario Christus
ul ubi de morte dicebal, vel Patrem liominarct, vel el ipsequserita Judseis iti Evangelio, dicens: Si filius
Spiritum sanctum. Verbum enim caro fuclum est st Dttvid Chrislus est, quomodo in spirilu vocal cum
(Joan. i, 14), et merito ubi caro est, ibi de morlc lc Dominum (Matlh. xxi, 45).
traclatur ; nec conveiiiebat ut diceret: Quicunquc IQ RESPONSlO.
liaptizati sumus in noniine Patris, et Spiiitus sancti,j5 Dictum est hoc iniperilis, quia quamvis veiiluruin
i:i inorle ipsius baptizati sumus. Cliristunisperarcnt, scciindumhominem taincn eum
13spectarenl, non sccunduin quod virtus et Dei sapieii-
B
EX EVANGELIOSECUNDUMMABCUM.
lia est (/ Cor. i, 24). Docel ergo ibi fidem verissi-
1NTEBROGATIO XVII. nrani et siuccrissimam, ut et Doiniiiussit regis David
Ci_ni juxta Evangeliuin Matthoci dicalur, Vetiit ' secuiidum quod cst Ycrbum in priucipio, Deus apud
Jottnncs twn tnanducans, neque bibens, et dicunt:
Datiwniumhabet, VenitFilius homitiis mttndttcttns, Deum, per quod facla sunt oiunia (Joan. j, 1 scq.),
s' cl lilius secuntltiin
ct bibens, et dicunl: Ecce homo vorax, et vinarius,' quotl iactus cst ei ex seniine Da-
vid sectindum carncni (Rom. i, 5). Non cniui dicit:
amiciispublicanorumelpeccatorum(Mallh.xi, 18,19): Non est filius David Christus; sed si
quoitiodoecontra deJoanne dieilur: Esca auletu cjus jamtenetis quod
erat locusla el mel silveslre(Marc. l, 6)? filius pjttssil, discite quoinodo Dominus ejus sit, ne
lenealis in Christo quod filiushominis esl, ita eniiii
RESPONSIO.
Joaiwis quidem escam et polmn novimus. N*n filiusDavid est, el relinqualis quod Filius Dei esl,
eniiu dictum est quod omninonon bibcret, sed quod ita euim Doininusejus cst.
!(i
vimim et siccram non biberet (Lttc. i, 15). Biheltat INTERROGATIO XX.
crgo aquam, cibus autem ejus noii omnis, non nullus is Ctim Doininus intcr coeteradicat, Si auis non odit
erat, sed Iocusta et mel silveslre. Undc ergo dicluin ^p uxorcm suam, non potest meus esse discipultts(Luc.
est, non manducans, nequebibejts,hisi quia illo vicltt xiv, 26): quomodo Paulus e contra vidctur dicere,
uxores veslras, sicttt Cltristusdilexil Ec-
quo Judoeiutebanlur, non utebalur? Hoc ergo Donii- Vin', diligite
nus nisi uterelur, nou in ejus comparatioiie maiiilu- clesiam(Ephes. v, 25)? Nunquid aliud judex nuntiat,
cans bibensque diceretur. Non ergo Domimis evan- aliud proecoclamat? An simul et odisse possumus,
gelistoedicenti quod locustas et mel silveslre coiu- t- ct diligere?
edisset-contrariadixit, cum non de his, scd tle victu u RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., hont. 57 in Evang.,
quo Judseiutebantur nec coraedissenec bibisseillum n num. 2).'
narravit. Si vim proeccpliperpendiinus, utrumque agere pei'
INTERROGATIO XVIII. discretionem possumus c, ut eos qui nobis carnis
CumMarcus in Evangeliosuo de Christodicat: Se- cogisationeconjuncli sunt, et quosproximosnovimus,
det a dextris Dei (Marc. xvi, 19), quomodo c con- diligamus; et quos adversarios in via Dei patimur,
trario Stephanus in Actibus apostoloruni dicil: Video odiendoet fugiendbnesciamus. Quasi enim pcrodium
cwiosapertos, et Filium hominis stuntema dcxlris Dei diligilur, qui carnaliler sapiens, duni prava nobis
(Act. vn, S5) 1 ingcrit, lion auditur. Utautem Dominusdemonstra-
RESPONSIO hom, 29 in y« ret hoc erga proximos odium non de inaffecliotieu
(Ex Gregor. Magn., Evung., D
num.1). proccdere, sed decharitale, addidit protinus, dicens:
Quidest, quod Marcushunc sedentem, Stephanuss Adhucaulemet animamsuam. Odisse itaque preeci-
vcro stantem se vidisse a testatur? Sed scimus quiaa pimur proxinios, odisse et animam nostram. Conslat
sedere judicanlis est, stare Yeropugnanlis est velju-[_ ergo quia amando debet odisse proximum, qui sic
vantis. Quia igitur Redemptor noster assumptus inn cuni odit, sicut semetipsum. Etenim bene nostrain
ccelum,et nunc omnia jttdicat, el ad extremumjudexx animam odimus, cum ejus carnalibus desideriis rion
omnium venit, hunp post assumptionem Marcusse- acquiescimus, cum ejus appetitum frangimus, ejus
dere describit, quia post ascensionis suoe gloriam ii voluptatibus reluctamur. Quse engo contempla ad
judex in fine videbitur. Stephanus vero in Iaboriss melius ducitur, quasi per odium amatur. Sic nimi-
certamine b positus, stantem vidit quem adiutorem (i rum exhibere proximis nostris odii discretionemdc-,.
a Edit., videre. Benedictini,.cum anteain edit. legeretur, affeclione,
b Edit., inlabore certaminis. ut habet nasfer Julianus, qui, ul semper, adhseretme-
c Edit., valemus. lioribuscodicibus.
" Sic legilur in pluribus codicibus quos citanl iiic
C7S S. JULIANl EPISCOPI TOLETANT 676
bcmus, ut in his et diligamus quod suiil, ct habeamus A.igitur mira dispensationepietatismembrorumsuorum
odio quodin Doinobis iliucrc obsistunt. caput Doniinus factus est, repulsa reproborum mul-
EX EVANGELIOSECUNDUMJOANNEM. litudine, solus est etiam nobiscum. Nemo ergo e
INTERROGATIO XXI. ascendil in cmlum, nisi qui de cwlodescendit,Fitius
Quomodoin Evangeliointerrogantibus se Joannes hominis,qui est in cwlo: quia dum nos unumcumillo
dixerit, Non sum Elias (Joan. 1,21): cum Dominus jam facti sumus, undc solus venit in se, illuc solus
dicat, Ipse esl Elias (Mattiu xi, 14)? redit, eliam in nobis ; et is qui in ccelosemper est,
RESPONSIO. ad ccelumquolidie ascendit, quia qui divinitate super
Joannes proprJe respondit, Dominus figurate dixit. omnia permanel, humanitatis susecompagch quolidie
Joannes enim secundum proprietatem personse non ad coelostrahit.
se esse Eliam respondit; Dominusautem secundum INTF.RROGATIO XXIV.
proeliguralionem ipsum Eliam prccdixit,id est, quia QuomodoChrislus dicat, Caro non prodesl quid-
in codem spiritu et virtute ElioeJoannes Christi adquam (Joan. vi, 64): cum e contrario dicat, Nisi qttis
ventum venerat nunliare, quo Elias secundumCbrisli manducaveritcarnemmeam,et biberitsanguinemmeum,
advenlum nunlialurus adveniet. non habebitin se vitam (v. 54) ?
INTERROGATIO XXII. B RESPONSIO.
Cum Joannes Baplisia venientem ad baptisma Caro quippe sine vivificante spirilu ita non prodest
Dominum osiendcret, dicens, Ecce agnus Dei, etc quidquara, sicut scienlia sine charitate inflat polius
(Joan. i, 29), qui et huinilitatem suam, et divinilatis quamsedificat(/ Cor. vni, 1). De hacfortasseAposto-
cjus polenliam considerans, (lif.it: Qui estde lerra, lus loquitur : Caro et sanguis regnum Dei non possi-
de terra loquitur; qui autemde coilovenit, sttperomnes debunt (xv, 50). Jam vero quod ait: Nisiquisman-
est (Ibid. ui, 51); cur in carcere positus, miltens ducaveritcarnem tneam, et biberit sanguinem meum,
disciputos, reqoirit dicens, Tu es qui venturus es, an non habebit in se vitatn; saeramentum manducatio-
atium exspeclamus(Matth. xi, 5)? Tanquam si igno- nis carnis suoe, et polalionis sanguinis sui, mavult
raret quem ostenderat, ct an ipsc sit nescial, quem inlelligi, per quod et nos in illomaneamus, et ipse in
ipsum esse prophetando, baplizando,oslendendo, ela- nobis.
maverat. INTERROGATIO XXV.
Quomodo Christus in Evangelio dicat pro Patre,
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., hom. 6 in Evang.,
num.l). Ego non quwrogloriam meam: est qui quwrat etjudi-
II.ec eitius quccstio solvitur, si gesloerei tcmpus cet (Joan, vm, 50), et contra, Pater non judicat
et ordo penselur. Ad Jordanis enim fluenta positos, J quemquam,sed judicium omne dedil Filio (v, 22) ?
quia ipse Redemptor mundi esset, asseruit. Missus RESPONSIO.
vero in carcerem, ulrum alium cxspectent «, an ipse Judicium in sanctis Scripturis duobus modis ac-
veniat, requirit: non quia ipsttm mundi Redempto- cipi solet. Uno pro damnatione, alio pro discre-
rem dubitat, scd rcquiritb , ut sciat si Is qui per sc tionc Pro damnatione judicium ponitur, sicut in
in mundum vcnerat, per se eliam ad inferna c clau- Evangeliodicitur : Procedent qui tnale fecerunt in
slra descendat. Quem enim proccurrensnascendo <> ' resurrectionemjudicii (v. 29). Item judicium pro dis-
mundo nunliaverat, hunc moriendo ad inferos prse- cretione in psalmis ponitur, ubi dicit : Judica me,
currebat. Ait ergo : Tu es qui venluruses, an alium Deus, et discerne causam meam de gente non sancta
exspectumus?Ac si apertc dicat: Sicul pro hominibus (Psal. XLII,1). Unde hic quod Satvalor dicit, Ego
nasci dignatus cs, an cliam pro hominibus mori di- non quwro gloriam meam , est qui qumrat etjudicet,
gncris insinua, ut qui nativilalis luee proecursor judicium in hoc loco pro discretione posuit, quia
exslili, mortis etiam proecursor fiani, et venturum in discretione judicii Pater gloriam Filii sui ab humana
infernonun-iemsquemjamvenissemundoenunt.avi. inflatione discrevit, et secundum hoc judicium di-
1NTERROGATIO XXIII. ctum est quod judicet Pater. Nam illud quod dicit,
Cum Yeritas in Evangelio dicat, Nemoascendil in Judiciumomnedatum estFilio, de futuro examinatio-
cmltim,nisi qui descendit de cwlo, Ftlius hominis, qui nis judicio debet intelligi. Ac per hoc cum et hic
est in cwlo (Joan. m, 15) : quomodo hoeceadem Ye- Pater per judicium discretionis gloriam Filii sui a
ritas e contra videtur dicere, cum ait: Pater, volout gloria hominum secernat, et post Filius judicium vi-
ubi ego sum el ipsi sint mecum (Id., xvu, 24)? vorum et morluorum potentialiter exerat, in nullo
RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. xxvn Mor., n. 50). hocc quoe dicta sunt videntur sibi esse contra-
Hoecsibi in verbis suis non discrepant, sed ad re- ria.
quirenda hoec quasi discordanlia sludium noslroc INTERROGATIO XXVI.
mcntis inflammatur. Omncsenim qui ad ejus fidem { Cum Christus in Evangelio secundum Joannem
nali sumus, ejus procul dubio corpus existimus. Quia dicat Judoeis, Scio quia fitii Abrahw estis (Joan. vm
a Utrumalittmexspectent.QuamvisBenedictinihoec a Deest in edit. nascendo.
vcrba in tcxtum non admiscrint, nihilominus ibi no- e Edit., venluruminfemo te nuntiem.
tant reneriri in noimulliscodicibus. { Edit., inejus fide.
b Edit., quwril. * Edit., igitur.
c Edit., inferni. h In edil. post compageaddit sese.
077 ANTlKi.lMEN._NI.iiilU DUO. — LJB. II. 678
57, 4i) : quomodo quasi e conliario videtur tisdcm A INTERROGATIO XXX.
Juikeis in eoiJem Evangclio slatim subjicere dicens, Quomodo utrunique Cbristus dicaf, Ego et Puler
Vos ex patre diaboto csiis? itniim sutnus (Jotin.x, 50; ; el quasi e contra, Pater
RESPONSIO. tnajor me est (xiv, 28) ?
Quod enim Judocos filios Abrahoe dicit, de genc- RESPONSIO.
ralione carnali lestatur, de qiu illi utique descende- Cuni unum cx his secuntlum divinilalis naturam,
bant. Quod auteni patrem coriim diabolum csse aliud secundum liumanitatis subslantiam dixit, ne-
asscril, de opcre quod illi iinitabantur, imioluit. quaquam conlrarium proedicavil, Quod enim dicit,
INTERROGATIO XXVII.
Ego et Pater ttnuin suinus, de subslantia divinitaiis
Quomo.lo in Evangelio Christus pro sc dix.it, Ego cgit, qua Deus de Deo, Filius de Patre, perfcctus de
in jtidiciiim in liunc mitndnm veni (Joan, ix, 59) : et perfecto, sine iniiio vel fine naliis cst. Quotl ve.ro
c contra, IVouveni ut judicem mundum (xn, 47) ? dixit, Pater major me est; de nalura humanilalis
RESPONSIO.
egit, pcr quain Fiiius minor a Patrc accipitur.
lloc est quod dicit: Ego veni, ut qui non vidcnt v\-
deant, et videnles cmci fiant: discreliouem scilicet INTERROGATIO XXXI.
islam, pcrquam hocfit, vocavit judicium, quo dis- [} Cum Joanncs Evangclista verba illa, quibus Isaias
cernit causam humilium credentium el coiifiientiuin scribil, \'t<de,dic: Aure audielis, el non inlelligelis
a superbis se videre putantibus, el ideo gravius cx- (lsai. vi, 9), liiinc ipsum qui ad Isaiain loquebatur
c.ecalis. Qui enim videre se putabant, de juslitia in persona Filii Dei poual (Joan. xn, 59, 40), quo-
sua confiilenles, et superbi et coecieranl, quia incdi- modo Paulus quasi e contrario Spiritum sanctum
ciim non credebant. Humiles vero credentes, quia sc eum qui ad Isaiam Inquilur csse testatits cst (Act.
non videre confessi sunt, medictim quocsicriint, ut xxvni, 25, 20) ? Nain ubi Jnunucs Filium Dei vult
viderc mereantur. Jam vero illutl quod ait, Non vetii intelligi quein Isaia: ita dixisse scribil: Propterea
ttt jitdicem miindum, pro futuro judicio postiit. Ac si non poteruntcredere, qniti dixil Isaias : Excmcavit
diceret: Misericordiam impartirc veni, non jinii- oculos eorum, cl indttravil eorutn cor, nt non vidcant
cio mundum discuterc, sicul in fuluro agcndum cst. oculis, et inlelligant corde, et convertantur, et sanem
1NTERROCATIO XXVIII. eos (Joan. xn, 59, 40); ubi ctiiun ipsam personam Fi-
Cum Dominus in passione sua pre persequcnlihus lii demonstrans, subjunxil, diccns: Ilac dixil Isaias,
se, id esl, pro peccatoribus oraverit, et ante passio- quando vidit gloriam ejus, ct locutits esl de eo (v. 41);
nem Judseis ipsis dixerit, Nunc vero psccalum vc- Paultts aiitcm in Actibus apostolorum boc tcsiiino-
strum manet (Joan. IX, 41) ; quomodo Patilus apo- C nium loculum fuissc Spirituni sanctuni coiumcmorat,
slolus, qui tanto post tempore ad fidcni Cbristi ac- ubi ait : Bene Spirilus sancttts locitttis esl per Isaiatn
cessit, dicere videtur : Christus Jcsus venil in Itunc prophetam ad patres vestros, diccns : Vadead popu-
tnundum, ut peccatores salvos faceret, qitorumprimus lum islutn, el dic : Aure audielis, et non inteliigelis,
ego sum (1 Tim. i, 15)? Si peccatores alii ctiiu pr;c- etc. (Act, xxvin, 25, 26).
ccsserunt, quomodo iste priihtim se fuisse peceaio- RESPONSIO (Ex Vigil. Tapsc-nsi,/._>.xu de Trinil.,in
rem eloquitur? Nunquid antc illum non crant pecca- tom. VIII Bibliothec.PP. edit. Luqitun., 1677, 'nutl.
J
805. col. I).
lores?
RESP0NSI0. Hanc quseslionem ita sanctus Auguslinus a solvit.
Quid est ergo, Quorum primtis cgo sum, nisi an- Dicit enim contra hoereticos : « Qucm igitur himc
tccedens omnes, non teinpore, sed maiignilalc'. csse volunl, asserant. Dicent eiiim foite Filium. In
1NTERR0GATI0 XXIX. Evangelio enim XKTK h Joanncm scriptum est: Et
Quomodo Dominus ditii, Alius ovcs liabeo, quw propterea non polerant credere in Jcsum, qtiia dixit
non sunl exhoc ovili (Jotin. x, lli) : ctim dical, JVon Isaias propheta : Excwcavit eorum oculos, et obdtt-
stim missus nisi ad oves quw pcrierttni domtis Isruel ravil eorum cor, ne forle videant oculis, et inlelligant
(Mallh. xv, 24) ? P corde, et converlantur, et sanemeos. Hwc dixit Isuias,
RESPONSIO. cum vidissel gtoriam ejus, et locutus est de eo (Joau.
Quid est, Non sum tnisstts nisi ttd oves quw peric- xii,59-41). Etquid[faciunldePauIo, qui Spiritum sai,-
rnnt domus Israel, nisi quia prscscntiam stiam cor- cttim dicit in illa gloria vlsum esse Isaice, et tocutum
poralem non exhibuit, nisi populo lsraei ? Illud ta- essc ei, et misisse cum ad populum supradicta di-
raen quod dicil, et alias oveshabeo, pro genlihus hoc cere ? Scriptum est enim in Actibus apostolorum :
inlelligi voluit, ad quas gentes non perrexit ipse, sed Convenientesautem alter ad alterulrum Judwi dimit-
misit. Ad populura vcrO Israel et misit, el per se tebantut, dicente Puulo verbum unum : Qttia bene
venil. Spiriius sancttts tocutus est ad patres nostros per pro-
» Quare liic Julianus Aiigustinum alleget, non fa-
codicesAugu.stinianiquosapudseJulianushabuit, sub
cil.e (lixerim, cum bsec otimia verba sint Yigilii Ta- Augtistini nouiine hunc Iibrum contiiiebant, cum for-
psensis loco ad oram citato. Nihilominus quoniam silan injuria Atigusiino abjudicabimus, quamvis huc-
apu.i crudilos non conslat, quidquid dicat Chiflle- usq>ienullibi e(iilus fuerit sub ejus nomine.
tius Yigilii operum editor, an liber duodecimus de b KKTKpr;T:positioGroeea est, quoc Laline verti-
Tiiuiiate fetus sit episcopi Tapsensis, dubii hoercrc tur secuntlum.
coîuiur, sapieiitioruin judicium speetantcs. Si vtio
679 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 6J0
phetam Isaiam, dicens: Vadead populumislum,et dic A tieritis Palrem in nominemeo, dabit vobis (Joan.,x\,
ei: Aure audielis, et non intelligelis,etc (Act. xxvni, 16): quomodoPauIus ter-serogasse Dominumdicit.ut
25,26).EcceJoannes quidemFilium, Paulus vcro Spi- spiritus Satanse ab eo deberetur auferri, quod tameu
ritum sanctum dicit esse qui sit visus lsaice, sedens impetrare non potuit (tl Cor. xn, 8, 9) ?
super ihronuin allum et elevatuin, qui ct adoratur, et RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., hom. 27 in Evang.,
laudatur, ct glorificatur a seraphim (Isai. vi, 1). Ec- ntim. 6).
clesioeaulem Christi ouines ab oricute usque ad oc- Si omne quod petiinus in nomine Filii, dat nobis
cidentem convcnientei' Pjtreni a seraphim laudari Pater, quid est quod Paulus ter Doniiiiumrogavit,
profitentur in inysteiiorum relationc. Dicant itaque ct exaudiri non meruit, sed diclum esl illi, Sufftcit
nohis, qui veneralioiiem Spirilui sancto abnegant, libi grulia tnea, nam virlus, etc ? Nunquid ille lam
quiduani ex his verum dicil, aut quis fallit? utrum cgregius doctor » in Filii noinine non pctiit ? Quare
Joanncs, an Paulus, an vcro onines Ecclesioe Chri- aulein non acccpit quod peiiit ? Quomodoergo ve-
sli ? Qiioniamquidcni oinnes EcclesioePalrein profi- ruin esl quia quidquid pelierinius Patreni in no-
lenlur csse qui adoraiur a serapliini, Joaiincs Fi- inine Filii, dat nobis Pafcr, si aulerri a sc angelum
liiiin, Paulus vero Spirituiu sanctum. Si vero nemo Satanse petiit apostolusPaulus ih nomine Filii, et ta-
eoruin fallit, sed onines vcrilalciu dicunt, manifeste B uieii quod peliit non acccpit? Sed quia nomen Filii
probafuin est quod etsi soliusPatris noinen dicatur, Jcsus cst, Jesus autein Salvator, vel etiam salutaris
h.ibenl lamcn Filium ct Spirituin sanctuni secum dicitur , illc ergo in noniine Salvatoris petil, qui id
pranunlialuni. Palrcm cl Filiuni sic veilerenlur, qui quod ad salutcm pcrtinet pelit ; nam si id quod non
sic adoraul, venerationem ccelestium aniniaiitium expedil petilur, noii in noinine Jcsu petitur Paler.
imilali, ct non suas cogitationcs sequantur. t Undeet eisdem apostolis adliuc infirmaiuibus Doroi-
1NTER110GATIO XXXII. nus,dicit: Usquemodo non pelistis quidquumin no-
QuomodoChristus in Evangelioulraque dicil, quoe mine mco (Joan. xvi, 24). Ac si aperte diceretur:
sibi videutur esse contraria ? Dicit enim, Pacem Non pelislis in noinine Salvatoiis, quia nescilis pe-
meam do vobis (Joan. xiv, 27) : et e contra, Non tere b seternam salutem. Hinc est quod et Paulus non
veni pacem tnittere in lerram, sed gladium (Matlh. exauditur, quia si liberaretur a tentatione, ei non
x, 54). proderat ad salutem.
ltESPONSIO. INTERROGATIO XXXV.
Alia est pax Christi, quam discipulis dedit; alia Cum in Evangelio Joannis agnoscatttr Christum
iiuindi. Istam pacem quam habct mundus, negat se dixisse, Ego palam locutus siim tnundo (xvm, 20) :
dare Christus. Dicit enira : Pacem tneam do vobis, ^1 C quomodo quasi e conlra in eodeni Evangelio videtur
puccm meatn relinquo vobis, non sicut hic mundus promisisse ad discipulos suos dicens : Ilwc in pro-
dat pacem, et ego do vobis. Negal ergo se pacem verbiislocutussum vobis. Venit lcora cttm jam nonin
niuiuli dare discipulis suis, quia et alibi dicit: ATou proverbiisloquar vobis, sed patam de Patre meo an-
veni pucemmitlere, sedgladium. Yis ergo videre quam nuntiabo vobis(Joan. xvi, 25)? Si ergo ipsis conjun-
pacem dal Deus super terram noslram ? Si terra illa clioribus discipulis non Ioquebatur palam (Ex Aug.
bona, quoeadfcrl fruc.uin cenlcsimuin, aut sexagesi- tracl. 115 in Joan. Evang., n. 5.), sed horam promit-
mum, elc (Matlh. xui, 8), illam pacem suscipiet a tebat quando palam fuerat loculurus, qtioinodo pa-
Deo, quain dicit Aposlolus : Pax auletn Dei, qum ex- lam loculus est mundo? Deinde illis ipsis, sicut alio-
supcrul oinncm menlem, cuslodiut corda veslra et rum quoque Evangelislarum testatur auctoritas, in
scimts vestros(Philip. IV, 7). Iloecest ergo pax, quain eorum comparalione, qui discipuli ejus non erant,
dal Deus super terrani nostrani. multum utique manifestius loquebatur, quando cum
INTERROG.-TIO XXXIII, solis erat, remotus a turbis ; tunc cnim eis et para-
Quomodoin Evangelio dicit, Omnia qumcunque bolas aperiebal, quas clausas proferebat ad alios.
audivi a Palre tneo, nota vobis feci (Joan. xv, 15) : n Quid est ergo, In oceulto locutus sum nihil (Joan.
cum ipse itein ibi posl paululum dicat: Adhuc multa XVIII,20)?
habeo dicere vobis, sed non poteslis ea portare modo RESPONSIO.
(xvi, 12) ? Sed inlelligcndum ita eum dixisse, Palam locutus
RESPONSIO. sum mundo, ac si dixisset: Mulli me audierunt. Ip-
Quod dic.t, Omniaqum audivi a Patre meo, nota suin aulem palam, modo quodam erat palam, modo
vobisfeci: non quia ea nola jam fecisset, sed ea quoc aiilcin quodam non crat palam. Palam quippe erat,
ad fulurum iiola facere debuit, dixit. Ac prointle quia mtilti audiehanl; ct riirsum non erat palara,
conlrarium non est loco isti, ubi dicit, Adhucmitltti qttia non intelligcbar.t. Et quod seorsura discipulis
hubeo vobis dicere: quia utique mulla nos utililcr lotpiebalur, iion iu occulto utique loquebatur. Quis
nescire in prseseniiDominus voluit, quselamen saltt- nainque in occulto loquilur, qui coram lot hominibus
briler nobis iu fulurum scienda servabit. loquitur, cuin scii|ilum sil, ln ore duorum, aut triutn
INTERR0GAT1O XXXIV. lcstium slabil omne verbuin (Dsttt. xix, 15)? prseser-
Cum Dominti..in Evangeliodicat, Quodctinqttepc- lim si hoc loqi.ilur paucis, qnod pcr eos velit inno-
a Edit., pra'di:ulor. >>Edit., quwrere.
681 ANT.KE1MEN.-NLlBRI DUO. — LlB. II. 682
tescere mnltis, sicul ipse Dominus ait illis quos ad- A dicil, Ego autem vivebam sine iege aliquando. Et
huc paucos habebat: Quod dico vobis in tenebris, quando Paiilus sine Iege vixit, qui rursum de semet-
dicite in lumine; et quod in aure auditis, prwdicate ipso dicit circumcisionem octavo die se habere,
sttper tecla (Mallh. x, 27). Ergo el hoc ipsum quod Hebrwum ex Bebrmis (Philipp. m, 5); quomodo ergo
tfici ab eo videbatur occulte, quodammodo non difce- verum erit eum aliquando sine lege vixisse, qui
batur in occulto, quia non ita dicebatur, ut ab eis octava die nativitatis suse signum circumcisionis ex
quit-Ris diclum fuerat taceretur; scd ita potius, ut lege suscepit? Unde constat tunc fieri hominem sub
tisqucquaque prsedicaretur. lege, quando ad id setatis venerit, ul eligere possit et
EX EPISTOLA B. PAULI AD ROMANOS. discernere quid sit Iex, nec prius legis ullius extrin^
INTERROGATIO XXXVI. secus jugum suscipere, quam kiteraa. et naturalis
Quomodo Paulus apostolus utrumque dicit de legis habere incipiat firmitatem. Denique in eo ubi
Cluislo, quse sibi videntur esse conlraria, id est: dixit, Ego autem vivebamsine lege aliquando, addidit:
Qiti natus est ex semine David secundum carnem Sed ubi venit mandalum, peccatum revixit (Rom. vn,
(Rom. i, 5), vel coelera talia; et e contra : El si no- 9). In quo ,hoc est quod ostendit, quia in pueritia,
vsramus Christum secundum carnem, sed jam nunc priusquam discretionem quis habeat bonivel mali,
tton novimus(II Cor. v, 16)? 1 sine lege esse dicilur, cum etiamsi peccat, quia lex
B
RESPONSIO (Ex eod. Aug. lib. xi contr. Faust., cap. 7). in eo non est, peccatumei non imputatur. Cum vero
Quod Filius Dei ex semine David homo natus » discretionem boni malique acceperit, venisse ei dici-
est, nec idein aposlolus uno loco dicit, ct sanctse tur lex, et venisse mandata. Ubi autem est vis mza-
Scripturse apertissime prsedicant» Quod vero dicit: dati, hoc est, conscientia redarguens, peccatum,
Et si noveramus Chrislumsecundum carnem, sed jatn quod prius in eo morfuum erat, dicitur revixisse.
ttunc non novimus, ea ipsa circumstantia Scripturse! INTERROGA.TIO XXXVIII.
foci ejus satis ostendit quid Ioquatur Apostolus. Cum Paulus apostolus ad Romanos scribat Ju-
Suo quippe more vilam nostram futuram, qusejami dmos et Grwcosomnessub peccato esse (Rom. ili, 9),
in ipso homine mediatore Christo Jesu capitc nostroi quomodo idem in subsequentibus non omnes, sed
resurgente completa est, ita spe certa mcdilatur, multos per inobedientiam unius hominis peccatores
tauquam jam adsit, prsesensque leneatur : qusc uti- constitui defiiiit, dicens : Sicut per inobedienliam
que vita non crit scciindum carnem, sicut jam Chri- unius hominis peccatores constiluti sunt multi, ita
sti vila non cst sccundum carnem. Carnem quippe. et per unius obedientiam justi constituentur multl
hoc loco appcllat, id est, carnalem corruptionis qua- (v, 19)? -,..,,
iilatem, quse tuncjam non erit, quia mulala caroi C ' RESPONSIO (Ex eod. Origen. ad cap. V, t>.19, Epist.
non 6.irrumpetur. Noveramus ergo Christum secun- ad Rom.),
dum carnem, id cst, secundum carnis mortalitatem, Peccatores quomodo multi, et non omnes videan-
aiilequam resurgeret; sed nunc jam non novimus,, tur, cum idem apostolus dicit quia omnes peccave-
quia sicul dicit idem apostolus, Chvistus resurgensai runt (Rom. m, 25), debemus ostendere. Aliud est
nwriuis jam non moriiur, etc (Ilom. vi, 9). Ergo, peccasse, aliud peccatorem esse. Peccator dicitur is
iiirumque in nullo sibi repugnare videtur, quod Apc-. qui, multa delinquendo, in consuetudinem et (ut ila
slolus dixit, quia et antequain resurgcret Christus,, dicam) studium peccandi jam veniu Sicut e contrario
camcm eum noverat habuisse mortalcm; et post-- justus non dicitur is qui semel aut bis aliquid justi-
quam resurrexil, nulla eum attingi crcdidit morliss tise fecerit, sed ille qui semper juste agendo usu et
corruplione. consuetudine juslitiam habet, Nam si quis in csele-
INTERROGATIO XXXVII. ris fere omnibus injustus sit, semel autem vel bis
Cum Paulus Romanis scribat Jttdwos et Grwcos s aliquid justi operis egerit, iste in eo quidem opere
omnessub peccato esse (Rom. m, 9) definiens, atque_ in quo justitiam tenuit juste egisse diceretur, non
sub hac occasioneomne genus hominum sub peccato3 tamen ex hoc justus appellabitur. Ita et justus pec-
'
esse designet, quoinodo ipse quasi e conlrario loqui- casse quidem dicitur, si aliquid commiserit aliquando
lur, dicens : Ubi non est lex, ncc prwvaricaiio (iv,, quod non ticet. Non tamen ex hoc peccator appella-
15) ? Aut quomodo de se dicit, Vivebam aliquando o bitur, qui peccandi usum et consuetudinem uon le-:
sine lege (vn, 9) : qui rursum de semelipso dicitt net. Sicut et medicus non ille dicitur, qui et levitcr
quod circumcisionem octava die secundum legem n ruptse capitis cuti scit imponere araneam, aut qui
susceperit (Philip. m, 5)? tumorem vulneris aqua calida fovere, quamvis etiam
RESPONSIO (Ex Origen. in cap. m Epist. ad Rom.).l. hoc medicinoeesse videatur; sed ille dicitur medi-
Apud Judseos quidem legem Moysi esse manife-- cusj qui usum et studiura et disciplinam liabet me-
stum est. Apud Gentiles vero legem naturse, nonQ dendi. Ex quibus omnibus puto suflicienler ostendi
dubium est, quse teslimonio conscienlioe arguat de-:- quod aliud sitpeccare, aliud peccatorem esse. Om-
linquentem. Ubi ergo quseremus hominem, in quoo nes enim potest fieri ut peccaverint, ctiamsi sancli
non sit lex, et qui per hoc non videatur in preevari- i- fuerint, quia u.mo mtindiis a sordc, nec si unius diei
catione peccati? Quia et ipse Paulus dc semetipso o fuerit vita ejtts (Job xtv, 4, sec. LXX). Quis enim e»t
B Edit., factus.
PATHOL.XCVI. 22
qui non aut in facto, aut in verbo (aut qui cautissi- A _. quodscriptum est, et prmvaricatoresexistimaviomnes
mus ccrle esl), vel in cogitatione peccaverit? Et peccatores terrm; et, Ubi lex non est, nee prmvari-
idco dixi, peccasse quidem merito omnes dicentur, catio.
ncccatores vero facti, non omnes, sed mulli. INTERROGATIO XLl.
INTERROGATIO XXXIX. Utrum sinc tegc Moysicredalur Paulus aliquando
Quomodo Paulus ad Romanos seribens, legcm se vixisse, per hoc quod dicit, Ego autem vivebamsine
non dcstruere, sed confirmare testetur, dicens : Le- legealiquando(Rom. vu, 9) : cum specialiter se fa-
gem destruimusper fidem? Absit : sed legem stalui- teatur Hebraeumex Hebrseis, et octava die circum-
mus (Rom. m, 51), cum e conlrario in secunda ad cisum secundum legis prscceplum(Phitip. m, 5) ?
CorinthiosEpistola destructionemejusdemlegis prse- RESPONSIO.
dicet, dicens : Si ministerium morlis litteris forma- Si lex naturalis a lege, quoe Hebroeopopulo data
tum in lapidibus faclum est in gloria, ita ut non est, discreta agnoscilur, qu'id de qtta lege dixerit
possentintendere filii Israel in faciem Moysipropter Paulus, facilius reperitur. Origenes(In cap. v, .. 15,
gloriam vultus ejus, qui destruitur, quomodo non Epist. ad Rom., et incup. vn, i>.9) sine legepecca-
magis minislerium spiritus erit in gloria ? Et paulo tum mortuum esse in nobis ostendit, hoc est, ante-
post: Si enimquod destruitur per gloriam est, multo B l quam per oetatemralionabilis intra nos sensus vige-
magis quod manet, in gloria est (II Cor. m, 7, 8, ret, exemplum quoque pueruli perctilientis patrem
11). Quomodoergo Paulus apostolus testatur se le- aut matrem, vel maledicentis adducens : « in quo,
gem non destruere, sed confirmare, cum gloriam ut asserit, secundum legem quidem prohibenlem
vultus Moysi, quam legem esse demonstrat, destrui percuti vel maledici patrem aut malrem, peccatum
prcedicel? fieri videtur; sedistud peccatum morluum esse dicit,
RESPONSIO (Ex eod. Orig., in cap. m, v. 51, Epist. quia lex nondum adest in puero, quse eum doceat
ad Rom.). hoc quod facit fieri non licere. Sine hac auleni lege
Non est idem quod dixit, Legem destruimus, et naturati vel rationabili et Paulum et omnes homines
lex destruilur. Paulus ergo in prsesenli loco hoc certum est aliquando vixisse, hoc est, in oetalepue-
pronunliat, quod legem ipse non destruat. Nam clsi rili. Omnesenim similiter per i-Hudtempus nondum
destruitur lex, per cam quse supereminet gloriam, et capaces hujus naturalis legis exislunt. J Nam aliter
non per Paulum, neque per alium aliquem sancto- ulique non viderelur de hoc Pauli esseveraprofessi»,
rum, destruitur. Undc et ipse Dominusdiccbat, Non qua dicit, Ego autem vivebamsine lege aliquando.
veni solvere legem, sed adimplere (Malth. v, 17). INTERROGATIO XLII.
Nultus ergo sanctorum, nec ipse Dominus destruet "( Quomodo dicit Apostolus, Lex quidem sancta, et
legem. Sed gloria ejus temporalis el pertransiens a justa, et bona(Rom. vn, 12) : cum e contra videatur
gloria seterna permanente destruitur et superatur. dicere, Virtus peccuti lex (I Cor. xv, 56) ? Quomodo
INTERROGATIO XL. bonam eam legem dicit, quam virtutem peccali esse
Cum tex, qusea Deo data est, non omnibus tunc arravil?
gentibus tradila fuisset, quando et Judseis,et ex hoc RESPONSIO.
dicere videatur Aposlotus, Ubi non est lcx, nec prw- A Deo bona lex data, semper est bona : lex tamen
: in
varicatio (Rom. iv, 15) quo pacto quod psalmo ideo virtus
verum sit : Prwvaricaioresexistimaviomnes peccati est dicta, cum auget ipsius pcc-
legitur cali noxiam delectationem per severam exhibitio-
peccatores terrm (Psal. cxvm, 119)? nem : nec tamen etiam sic mala est.
RESPONSIO. 1NTERROGATIO XLIII.
Si non est prsevaricatioubi lex non est, cur prse- Cum Paulus dicat, Peccatum non imputatur, cum
varicatores a propheta dicuntur, qui legem non ac- lex non est (Rom. v, 15): necnon et illud quod dicit,
ceperunt? Sectsiconsideremusomne gcnus hominumi quia per legemfit agnitio peccati(in, 20) : quomodo
de primo parente trahere originale peccatum, ipsumt D ] Cain cum pcccasset, ait, Majus est peccalummeum,
solum et primum testamentum est sub quo omnesi quam ut remittatur (Gen. IV,13) ? Sed el patriarchse
homines, etiam sine lege, prsevaricatorescsse dicun- cum ad Joseph descendissentin .Egyptum, et simu-
tur (Ex Aug., Ub. xvi de Civit. Dei, cap. 27). Sedl lala ab eo confutatione arguerentur, ila ad alier-
cum lex evidenter postea data sit, et dicat Apostolus,, utrum dicunt : In peccatis sumus pro fratre nostro,
Ubi non cst lex, nec prwvaricatio : quo pacto ini o;uia despeximus tribulationemanimm ejus, cum ro-
psalmo quod lcgitur verum est, Prmvaricatoresexisti- garet nos, et non exaudivimus: en propler hoc venit
mavi, etc, nisi quia omnes legis ejus prsevaricatoe . super nos tribulatio hmc (XLII,21). Sed et Job anle
sunt rei, qui aliquo peccato tenentur obstricti?' legem fuisse constat, cum ita dicit: Quod et si pec-
j Quamobrem si etiam parvuli, quod vera fides habet,, cavi invilus, si occultavi peccatummeum, aut confu-
V nascunlur non proprie, sed originaliter, peccatores,, sus sum mullitudine populi, quominus annuntiarem
unde illis gratiam remissionis peccatorum necessa- detictum meum (Job xxxi, 55, 34). Qui oranes evi-
riam confitemur, profecto eo modo quo sunt pecca-- denter docentur agnovissepeccatum suum.
tores, etiam prsevaricatoreslegis illius quse in pa- RESPONSIO.
radiso data est agnoscuntur, ut verum sit utrumque: Ex his colligiUirPaulum apostolum non de lege
685 ANTIKEIMENi-NLIBRI DUO. — LIB. H. 686
Moysi dixisse, sed de naturali lege, quse scripta est. A modo redemptionemcorporis sperat, qui atiis dicit:
in cordibus hominum. Secundum ergo hanc tegem Christusnos redemit (Gal. m, 13) ?
naluralem consequenter Apostolus dixisse videbitur RESPONSIO.
omne os obstruendum,et omnemmundumobnoxium Hsccinterim Origenes sic.solvit. « Ut mihi fide-
Dco (iJom. in, 19), judicio enim legis, quoenatura- lur, inquit, ipse hoc eo solvit sermone, qui in conse-
liter hominibus inest, nullus est expers, neque Ju- quentibus habetur.»
dseorum neque Genlilium. INTERROGATIO XLVII.
INTERROGATIO XLIV. Cum Paulus ad Romanos scribens, Si Deus pro
QuomodoPaulus apostolus duo hsec contraria sibi nobis, quis adversumnos (Rom. \III, 31) ? quasi abso-
dixisse videatur, ut illic ubi de corpore mortis hujus lute pronunliet neminem nobis esse adversarium,
loquebatur, diceret, Quod enim operor, nonintelligo: quomodo Petrus e contra videtur prsedicare, dicens:
et e contrario, Peccatum non cognovinisi per legem; Adversariusvester diabolus, sicut leo rugiens, circuit,
et, Per legemcognitiopeccali (Rom. vn, 15, 7, et m, quwrens quem devoret(I Pelr. v, 8) ?
20) ? quomodoenim peccalum ignorabat, quod per RESPONSIO. -
legem sciebat? Dicit quidem Apostolus, Si Deus pro nobis, quis
RESPONSIO. B contra nos? non quod omnino nullum nobis inesse
Hlud ubi ait Apostolus, Quod enim operor, igncro, dicat .dversarium, sed hoc est, quod ostendit, quia
quid est aliud quam Nolo, non approbo, non con- Deo pjente pro nobis, contemptibilis et nullus eflici-
sentio, non facio; alioquin contrariura est his q_.oc tur adversarius noster.
supra dixit: Per legemcognitiopeccati, et, Peccatum lKTERROG.-TIO XLVIII.
non cognovinisi per legem, etc. Peccatum, ut appa- Cum Pautus dicat, Non est potestas nisi a Deo
reat peccalum,per bonum mihi operatum est morlem (Rom. xin, 1) : quomodo Dominus per prophetam
(Rom. vn, 15). Quomodoenim peccalum per legem de quibusdam Ioquitur dicens, Ipsi regnaverunt,sed
cognovit, quod ignorat? quomodoapparet peccatum, non ex me (Osee vm, 4) ?
quod ignoratur? Sic ergo dictum est,ignoro, non RE3PONSIO.
facio (quia nulla consensioneid ego ipse committo), Quasi diceret, non me propitio, sed me irato».
quomodo dicturus est Deus impiis, Non novi vos Unde inferius per eumdem prophetam dieit: Dabo,
(Matth. vii, 25), quem procul dubio latere neroo po- inquitb, tibi regem in furore meo (Osee xm, 11),
tesl. Et sicut diclum est, Eum qui non noverat pec- quo manifestius elucet, bonam malamque ordinatio-
catum (II Cor. v, 21), quod est, non fecerat. Neque uemc a Deo oidinari, sed bona propitio, mala
cnim noverat quod arguebat. irato d.
INTERROGATIO XLV. INTERROGATIO XLIX.
Cum Paulus apostolus dicat in Spiritu sancto nos Cum Paulus ad Romanos scribat : Unusquisque
clamare Abba, Pater (Rom. vm, 15), quomodo rur- vestrum proximo suo placeat in bono ad wdificatio-
sum alio loco dicit: Dedit Deus spiritum Filii sui in nem (Rom. xv, 2), quomodoin aliis dicit : Si homi-
corda nostra clamantem: Abba, Pater (Gal. IV,6)? nibus placerem, Christiservus non essem(Gal.i, 10) ?
quomodonos ctamamus, si ipse clamat in nobis? RESPONSIO.
RESPONSIO. Aliud est studium habere placendi hominibus, ut
Nisi quia clamare nos facit, dum habitare coeperit laudem ab eis quserat, et atiud esl studium habere
in nobis? Hoc itaque agit acceptus, ut largius acci- placendi hominibus, in eo quod vita sua irreprehen-
piendus, petendo, quserendo,pulsandoposcatur. Sive sibilis est apud homines, sed proficiunt ex eo omnes,
enim vita bona petatur, sive ut bene vivatur, quot- qui vel vident talem, vet audiunt. Ibi ergo ptacen-
quot spirilu Dei aguntur, hi filii Deisunt (Rom. viii, dura non est hominibus, ubi contra fidem, conlra
14). Sive ergo cum dicilur nos clamare per Spirttum honestatem, contra religionem est, in quo placeat.
sanctum, sive ipsum in nobis clamare Spiritum, non U Et ideo dicit: Quia si hominibusptacerem, hoc est,
est contrarium, quia et cum nos clamare dicimur, incredulis ct infidelibus Judseis, Christi servus non
non ex nobis, sed ex itlo clamare probamur; et cum essem.
ille clamare in nobis legitur, quid aliud nisi etficien- EX EPISTOLAB. PAULI AD CORINTHIOSI.
tia sui operis, quo nos agimus, demonstratur? INTERROGATIO L.
INTERROGATIO XLVI. CumPautus apostolus, ad Corinlhios scribens, lau-
Cum ad Romanos scribens Aposlolus,adoptionem det eos in principio Epistolse suoe dicens : Gratias
filiorumDei,etredemptionem corporis sui exspectare ago Deo tneo semper pro vobis in gratia Dei, qum
se dicat (Rom. vin, 25), quomodo ibi quasi jam sit data est vobisin Christo Jesu, quia in omnibusdivi-
filius Dei, et non sit quod ultra exspectet, vetut e con- tes facti eslis in illo, in omni verbo,et in omni scientia,
trario dicit: Qui Spiritus testimonium reddit spiritui sicut testimonium Chrisli confirmalum est in vobis,
nostro, quia sumus filii Dei (.. 16)? Et iterum, quo- ita ut nihil vobisdesil in ulla gratia (I Cor. 1,4, seq.),
a Samson, lib. n Apolog. cap. 27, n. 6, seu pag. « Aptius Samsop, potestatem.
!>13,tom. XI Hisp. Sacrae: etiamsi tne irato. d Idem : sed bonumpropitius, malumiralus.
•>Recte Samson hoc verbum omisit.
687 !6. JULIANIEPISCOPI TOLETANI 68|
homo agit malitia vindictoc,
quomodo contra laudcm a se prolalum subjungcrc A probibclur, quia quod
videlur, dicens : Obsecroautem vos, fratres, per no- Deus non facit nisi cxaminc ct virlute justilia.. Cum
men Domini nostri Jesu Christi, ut idepsum dicalis vero sancti viri maledictionis sentenliam proferunt,
sed ex justitia examinise
omnes, et non sinl in vobisschismala; e.t illud : Si- non hanc ex voto ultioiiis,
Inlus cnim subtileDcijudicium aspiciunt,
gnificalum est enimmihi de vobis, fratres mei, ab his, erumpunt.
sunt Chloes, quia contenliones invobis sunt, etc et mala foras exsurgcntia, quoe f maledicto debeant
qui
(ICor. i,10,ll)? ferire, cognoscunt; ct eo in maledicto non peccant,
RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. i Ilom. in quo ab interno judicio non discordant. Hinc est quod
Ezech., hom. 11, num. 18, 19). Petrus in offerentcm sibi pecuniam Simonem sen-
Eccc quos in omni vcrbo et in omni scientia Iau- tcntiam maledietionis inlorsit, dicens : Pecunia lua
daverat, quibus nihil deesse in ulla gralia dixerat, tecumsit in perditione(Act. vm, 20). Qui enira non
paulisper loqucns, ad incrcpandum leniter veniens, ait, est, sed, sit, non in indicalivo, sed optativo modo
divisos erga se ipsos reprehendit; et quorum prius sehocc dixisse signavit. Hinc Elias duobus quinqua-
salutem narraverat, postmodum vulnera patefacit. genariis ad se venientibus dixit: Si homo Dei sum,
Perilus enim medicus vulnus secandum videns, sed descendat ignis de cwto, et consumatvos (IV Reg. i,
_cgrum limidum esse conspiciens, diu palpavit, el B 10). Quorum utrorumque sententia quanta veritalis s
subito percussit. Prius enim blandam manum latt- ralione convaluit, termintts causse monstravit. Nam
dis' 0 posuit, postmodum ferrum increpationis fixit. et Simon solernaperditione interiit, et duos quinqua-
Nisi enim verecundsemeiiles fuerint palpando repre- genarios desuper veniens flammacombussiti>.Yirtus
hensoc,ita ut ex aliis rebus audiant, quod in conso- ergo subsequens lestificatur, qua mente scntentia
lationem sumanl, per increpalionem protimis ad de- malediclionis promitur. Cum enim et malediceniis
sperationem cadunt. Sed nunquid mentitus est Pau- innocentia permanet, et tamen eum qui maledicitur
lus, ut prius eis nil deesse in omui gralia diceret, usque ad interitum maledictioabsorbel, ex utriusque
quibus postmodum diclurus erat unitatem dccsse? parlis fine colligitur quia ab uno et intimo judice iu
Absit hoc. Quis de illo lalia vel desipiens credat? Sed reum sententia sumpta jaculalur.
quia erant inter Corinthios quidam omni gratia rc- INTERROGATIO LII.
pleti, et erant quidam in personarum favoribus ex- Quomodo divisioncs gratiarum, quse nobis pcr
cussi b, ccepit a Iaudibus perteclorum, ut modcsla Spiritum dantur (/ Cor. xn, 4, 11), ad mcnsuram
invectione ad reprelicnsionem pertingeret infirmo- dari dicaf Aposlolus (Ephes. iv, 7) : cum in Evange-
rum. lio dicatur, Deus non dat Spiritum ad mensuram
INTERROGATIO LI. C
(Joan. m, 34)?
QuomodoPaulus dicat, Nolite maledicere (Rom. RESPONSIO.
xn, 14), vel illud : Neque maledici regnum Dei pos- In hominibusdatur secundum Apostolum ad men-
sidebunt (I Cor. vi, 10), cum ipse malcdiclionis sen- suram Spiritus : Alii quidemper Spiritum dalur ser-
tenliam protulerit dicendo : Alexander faber ferra- mo sapienliw, alii autem sermo scientiw secundum
rius tnulta mala mihi fecit, sed reddet illi Deus se- eumdem Spiritum, etc (/ Cor. xn, 8). Unico aulem
cundum opera sua (I Tim. IV, 14); vel illud quod Filio suo Pater non dat Spiritum ad mensuram, quia
Ananioe dixit : Percutiet le Deus, paries dealbate in ipso omnispieniludo divinitatis corporatiter inhabi-
(Act. xxni, 5)? tat (Col. II, 9).
RESPONSIO (ExjGregor. Magn., lib. iv Mor., num. 2). INTERR0GATIO LIII.
Sciendum est quod Scriptura sacra duobus modis Cum Paulus in Epislola ad Corinthios prima de
maledictum memorat. Aliudvidclicet quod approbat, sllis coaposlolisdicat, Abundantiusillis omnibttslabo-
aliud quod damnat. Aliler enim maledictum profer- ravi (ILOT-xv, 10): quomodo in Epistola ad Ephesios
lur judicio justilioc,aliler livore vindictoe.Maledictum cxlremum se Oirjaiumelectorujm existimans, dicit:
quippe judicio justilioe in ipso primo homine pec- _ Mihi infimoomnium sanctorum data est gralia hwc,
cante c prolalum est, cum audivit : Maledicla terra in Gentibus evangelizare(Ephes. ni, 8)?
in operibus tuis A (Gen. m, 1). Et illud quod ad RESPONSIO.
Abraham dicitur : Maledicam maledicentibtts tibi Non pulo apostolum Paulum cum mentis susecon-
(xn, 5). Et rursum, quia maledictum livore vindicloc cordasse secrelo, ut vere omnibussanctis infimumse
promitur, voce Pauli prsedicantis admonemur : Be- esse dixerit. Yerbi causa, his qui erant Ephesi, qui
ncdicile, et nolite maledicere (Rom. xn, 14). Deus; Corinthi, qui Thessalonicoe,vcl qui in toto orbe cre-
ergo maledicere dicitur, et tamen maledicere homo1 diderant. Quod cum humanitatis judicium sit se
« Edit. juxta Benedictinos, blanda manu laudes; ,« Edit. Benedictinor., exjuslitim examine, ul fere
sed blandam manum laudis omnes habere mss. ipsii omnes eorum mss. Ilic Julianus legit quemadmouum
noiant, sicut el nosler auctor. veteri edit. et alioe.
b Edit., excisi. { Edit., quia.
0 Edit. Benedictinor., ipsiprimo homini peccanti;: s Sic legi in omnibusmss. ct in veler. edit. Paris.
sed ibi noiant aliquos csse mss. qui legunt ut sanct Basil. notant Benedictini, cum iii_aliis loco, veri-
ctus Jttliamis. tatis, liabcatur, severitatis.
d EtJi!.., in opere ttto. h Edit., consutnpsit.
689, ANTIKEIMENQNLIBRI DUO. — LIB. II. 690
:
omnibus sanctis infimum dicere, mendacium est rca- A reconcilianssibi (II Cor. v, 19) quomodo Christus
tus aliud in peclore clausum habere, aliud lingua in passione sua clamavit, Detts meus, Dcus meus,
promcre. Repericndum ergo cst arguraentum quod quare me dereliquisti (Matth. xxvn, 46)?
et Paulus vere omnibus sanclis inlimus fuerit, et ta- RESPONSIO.
nien de apostolica non ceciderit dignitate. Loquitur Yox isla, qua Christus clamavit, Deus meus, Deus
Dominus in Evangelio ad discipulos : Qui vult in meus, elc, non ex persona Yerbi, qua unus cum
tobis major esse, sit omnium minor; et qui vult esse Patre et Spiritu sancto permanet Deus, sed ex veteri
primus, sit omniutn novissimus(Matlh. xx, 26, 27). homine, non quem ipse susceperat, accipienda est.
Quod Paulus opere complebat, diccns : Puto enim Ille namque (Ex Aug. serm. i in psal. LXX,ntim.
»
quia Deus nos aposlotos novissimos ostendit, quasi 12) qui per potentiani magnse divinitatis, qua Patri
morli deslinulos(I Cor. iv, 9). Omnibus igilur, qui oequalisest, resuscilaverat mortuos, subito inter ma-
se propter Clnistum infimos esse cupiebant, aposto- nus inimicorum infirmus factus est, et quasi nihil
lus Paulus infimior crat, et idcirco major. Omnibus valens, apprcliensus est. Sed quando prehenderetur,
enim, inquit, illis plus laboruvi; non atttem ecjo,sed ni primo illi in corde suo dicerent, Deus dereliquit
gratia Dei, qum mecttm est (xv, 10). Propter eum (Psal. LXX,11)? Unde illa vox est.in cruce,
quam humililatem, dum omnium sanctorum est in- B 1 Deus meus, Deus tneus, ut quid me dereliquisli? Nuu-
fimus, data est hoecci gratia in Genlibus, ut evange- quid Deus dereliquit Chrislum, cum Deus esset in
lizarcl investigabiles divitias Christi, et doceret dis- Christo mundum reconcilians sibi, cum esset et Chri-
pensationem Christi mystcrii absconditam a saecutisi stus Deus, ex Judoeisquidem secundum carnem, qui
in Deo, qui universa creavit (Ephes. m, 8, 9). est super omnia Deus benedictus in ssecuta (Rom.
EX EPISTOLAB. PAULI ADCORINTHIOSII. ix, 5), Deus dereliquit b illum? Absit. Sed in veteri
INTERROGATIO LIV. nosti'0 vox noslra est c, quia simul crucifixus est
Cum Paulus dicat de semetipso in Epistola ad Co- vetus horao noster cum illo (vi, 6), qui de ipso ve-
rinlhios, Non secundum carnem vivimus, neque se- teri nostro corpus acceperat, quia Maria de Adam
cundtim camem ihitilamus (II Cor. x, 5) : quomodo, crat. Ergo quod illi pulaverunt, hoc de cruce dixit:
ad Romanos e contrario scribit dicens, Ego aulemi Quare me dereliquisti ?
carnalis sum (Roin. vn, 14)? Et cum alio loco dicat' EX EPISTOLA B. PAULI AD GALATAS.
vivere in se Christttm (Gal. n, 20), et Spiritum sanc- 1NTERROGATIO LVI.
tum, dicendo : Propter inhabitantem Spirilum ejus in1 QuosHodoPaulus aposlolus dicat, Si adhuc homini-
nobis (Rom. vm, 11), quomodo quasi e contrario' C | bus placerem, Chrisli servus non essem (Gal. i, 10) :
loquitur, Quia twn habitat in me, hoc est, in carne* cum item alio loco prseccpit, Placele bmnibus per
tnea, bonum (vn, 18)? omnia, sicut ego omnibus per omnia placeo (I Cor,
RESPONSIO. x, 32, 33)?
Si cui ista quce dicuntur contraria apostolicocdi- RESPONSIO..
gnitati esse videntur, sic dicta accipiat, ut Apostolus3 Hsccqui non intelligunt, contraria putant. Sed noa
hoecipsa non de sua persona, sed personam infirmo- est ita : nam et non se placere hominibus recte di-
rum in se suscipiens dixerit, hoec fortasse contrariai cebat, quia in eo ipso non ul hominibus, sed ut Dco
non putabit; qui et carnalem se nominans, et noni placere, intuebatur. Ilemplacendumesse hominibus,
habitare in se bonum pronuntians, juxta quod Ori- recte prsecipiebat, non ul hoc appeteretur, tanquam
gcnes refert (In cap. vn, t>.14, Epist. ad Rom.), nonl merces rccte factorum; sed quia Deo placere non
in sua persona Apostolus dixit, sed tanquam doctorr possit, qui non se his quos salvos fieri vetlet proebe-
Ecclesioe,personam in semetipso suscipiens infirmo- ret imitandura. Placet crgo Paulus, et non placet
rtim, elicuit, juxla quod et alibi idem Apostolus ait:: (Greg., Reg. Past. part. n, cap. 8), quia in eo quod
Facttts sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrarerr placere appelit, non se, sed ipsam hominibus placerc
(ICor. ix, 22). Quanquam et beatus Augustinus adi D veritatem quoerit.
Bonifaciumpapam scribens (Lib. i contr. duas Epist. INTERROGATIO LVIIi
Pelagianor., n. 17), hoc ipsum de persona Apostolii Cum Paulus apostolus in Epistola ad Galatas re-
accipi posse testetur, quod dicit, Ego autem carnaliss ferat per ordinem ubi primum post conversionem
sum, venundatussub peccalo : quia nondum spiritalee suam accesserit, dicens, Abii in Arabiam, et iterum
corpus habebat Apostolus. Sicut possit dicere : Egoo reversus sum Damascum (Gal. i, 17) : quomodo Lu-
autem mortalis sum; quod uiique non nisi sccundum a cas in Actibus apostolorum eumdem Paulum post
corpus intelligitur dixisse, quod nondum fucrat im-- acceptam fidcm Christi.non in Arabiam, sed in Da-
mortalitate vestitum. Quod etiam clsi juxla huncc masco prius commoratum fuissc lesfattir (Act. ix, 8,
modum sentiatur, nec sic crit bene intelligcnli con- .- seq.)1
trarium. RESPONSIO.
INTERROGATIO LV. Hxc a bcato Hieronymo sic explanata repeiimns
Cum Paulus dicat, Detts erat in Christo, tntindiimK (Lib. i, Comment.in Episl. ad Gal. cav. i, t>.17). I>«
» Edit., ille enini, qui potenlia tnagtia, e!c. c Edit. tttrobique crat.
1 Edit., hic, reliquit.
691 S. JULIANIEPISCOPI TQLETANI m.
eo quod Apostolusdixit: Abii in Arabiam, et iterum _A quast e conlrario sibi videlur respondere, dieens:
reversussum Damascum, f non sibi videtur historioe Scio quia non habitat in me, hoc est, »n carne mea,
ordo convenire,referenteLucainActibusapostolorum bonum (Rom. vn, 18)?
(Act. ix, 23 seqq.), quod cumPaulus post fidem Chri- RESPONSIO.
sti per dies multos Evangeiium*Damasciloqueretur Haecquoesibi videnlur contraria, ita a beato Au-
audenter, factocfuerint ei insidioe,et in sporta nocte gustino solvuntur, ubi contra Julianum dispulans,
per murum demissus sit, et venerit in Jerusalem ait (Lib. vi, num. 71): « Non est contrarium sicut
tenlans se conjungerediscipulis, a quibus cum vita- pulas, ut qui dicit, Vivojam non ego, vivitveroin me
retur, et timerent ad eum accedere, a Barnaba ad Christus, dicat etiam, Scio quia non habitat in me,
apostolos illum esse perductum, et ibi narrasse quo- hoc est, in carne tnea, bonum. In quantum quippe in
modo Dominum viderit in itinere, et Damascifidu- illo vivit Christus, in tantum expugnat et superat
cialiter egerit in nomine Jesu. Erat, inquit, cum illis quod non habitat bonum in ejus carne, sed malum.
intrans, et exiens in Jerusalem, et fiducialiteragens in Neque enim recte cujusquam spiritus concupiscit »
nomineDomini, loquebaturquoque, et disputabal cum adversus ârnem suam (Gal. v, 17), nisi habitaret in
Grmcis:illi aulem quwrebantocciderceum.Quodcum illo Spiritus sanctus h. t
cognovissentfratres, deduxerunt eum Cmsaream, ei B ] I:;TERROGATIO LIX.
dimiserttnJTharso (v. 28 seq.). Hic autem dicit se Cum Paulus Galatis prsedicet: Si circumcidamini
primum isse in Arabiam (Gcl. i, 17)', et iterum Christusvobisnihil prodest (Ibid., 2), quomodo quasi
reversum Damascum, post triennium venisse Jero- e contrario Romanis prsedicare videtur : Circumcisio
solymam, vidisse Petrum, et cum eo niansisse die- qtiidemprodest, si legem custodias (Rom. n, 25)? Et
bus quindecim, nec proeterJacobum fratrem Domini, infra : Quid ergo ampliusest Judmo? aut qum ulilitas
alterum cognovissc. Quoe ut vera credantur (dubia circumcisionis? Multum per omnemmodum. Primum
quippe videri ab&entibus poterant), sub testatione quidemqvia credita sunt illis, etc. (Rom. m, 1, 2).
contirmat, dicens : Qum cuiem dico vobis, ecce co- RESP0NSI0.
ram Deo, quia non menliot (Ibid. v. _J|). Possumus Hoeeduo quoe sibi videntur esse contraria, ita a
aestimare, isse quidem Pautum secundumLucse tii- beato Hieron-mo solvuntur (Lib. n Comment. in
Btoriamin Jerosolymam, nou quasi ad antecessores Epist, ad Gal., cap. v, 2): « Si enim his qui circum-
apostolos, ut aliquid ab iltis disceret, sed ut pcrsecu- cisi sunt Christus nihil prodest, quomodo legem
tionis impetum declinaret, qui sibi Damasci propter custodientibusprodest circumcisio?Quodquidem hac
Evangelium Christi fuerat eoncitatus, et sic venisse responsione solvitur, ut dicamus Epistolam quaead
Jerosolymam, quasi ad quamcunque aliam civita-' Romanos serip'a est, ad eos esse direclam qui ex
tem, et inde eum statim propter insidias recessisse, Judseis Genlibusque crediderant; et hoc egisse Pau-
et venisse Arabiam sive Damascum, ctque inde lum, ut neuter populus offenderetur, quo scilicet
post triennium ad videndum Petrum Jerosolymam suum utraque plebs privilegium possideret, ut nec
revertisse. Yel cerle ita. Statim ubi baplizalus rit, Genliles circumciderentur, nec circumcisi adduce-
et accepto cibo confortatus, fuisseeum cum discipu- rent proeputium. Ad Galatas autem scribens, alio
lis, qui erant Damasci, per dies aliquot, et stupen- usus sit argumento. Non enim erant ex circumci-
libus cunctis in synagogis Judseorum prsedicasse sione, sed ex Gentibus, qui crediderant, nec poterat
continuo, quod Jesus essetFilius Dei, et tuncisse in eis prodesse circumcisio, qui post Evangelii gratiam
Arabiam, et de Arabia Damascumrevertisse, et ibi iterum ad legalia reverterentur elementa (Gal. iv,
fecisse •triennium, quos dies multos Scriplura testa- 9). Et in Actibus apostolorum(Acl. xv, 1 s_(7.)narrat
tur, dicens: Ciw. implerentur autem dies multi, con- historia, cum quidam de circumcisione surgentes as-
silium fecerunt Judmi, ut eum inlerficerent.Notw au- seruissent eos qui ex Gentibus crediderant debere
tem factw sunt Paulo insidim eorum, 'et custodiebant circumcidi, et legem custodire Moysi, seniores qui
portas die ac nocte, ut eum interficerent. AccipientesT) in Jerosolymis erant et apostolos pariter congre-
autem discipuli ejus nocte, per murum dimiserunt gatos statuisse per litteras ne superponeretiir eis
eum , submittentes in sporta. Cum aulem venisset jugum legis, nec amplius observarent, nisi ut custo-
Jerusalem, tentabat conjungere se cum discipulis direnfse tantum ab idolothytis, et a sanguine, et a
(Act. ix, 23 seq.). Lucam vero idcirco de Arabia fornicalione, sive, ut in nonnullis exemplaribus scri-
prseterisse, quia forsitan nihil dignum apostolatu in ptum est, et a suffocatis. Et ne resideat ulla dubita-
Arabia perpetrarat, et ea polius compendiosanarra- tio, quod circumcisio nihit prosit, sed propter eos
tione dixisse, quoe digna Chrisli Evangeliovideban- qui ex Judaeiscrediderant ad Romanos de circumci-
tur.Nec hoc segnilioeapostoli deputandum, si frustra sione senlentiam temperarit, paulatim ad Epistolse
in Arabia moratus sit; sed quod aliqua dispensatioet ejusdemposteriora descendeus, uec circumcisionem,
Dei prceceplumfuerit ut taceret. > nec preeputium atiquid valere monstravit, dicens :
1NTERROGAT10 LVIII. Circumcisioitaque nihil est, el prmputium nihil est f
Cum Paulus apostolus de se dicat, Vivo jam non sed observatio mandatorum Dei (I Cor. vn, 19). In
ego, vivit veroin me Christus (Gal. n, 20): quomodo tantum enim circumcisio nihil est, ut lsraeliticoe
» Edit., concupisceret. h Edit., Spirittts Christi.
693 ANTIKEIMENi-NLIBRI DUO. — LIB. II 694
quoque domuise circumcisionejaclanti nihil profuc- ____ _ charitate, et spirilu mansueludinis (I Cor. iv, 21)?
rit, propheta memorante : Omnesgentes incircum- RESPONSIO (Ex Hieronym., lib. m in Epist, ad Galat.,
cism came, domus autem Israel incttcumcisa cordei cap. vi, 1).
(Jer. ix, 26); et incircumcisus Melchisedechcircum- Si enim ibi ad peccatores non in spiritu mansue-
cisum benediceret Abraham (Gen. xiv, 19). t tudinis, sed jn virga se venire dicit, quomodo nunc
INTERROGATIO LX, illis qui in aliqtto peccato proeventifuerint, non vir-
'
Cum Paulus apostolus in epistola ad Galatas proe- gam adhibet, sed spiritum mansuetudinis? Verum
dicet, dicens, Quia si circumcidamini,Christus vobisi ibi ad eos dicitur qui, post peccatum non sentientes
nihil prodest(Gal. v, 2): cur in Actibus apostolorumi crrorem suum, nolebant majoribus subdi, et pceni-
contra suam prscdicationem videalur egisse, cumi tentia corrigi. Ubi vero peccator, intelligens vttlnus
Timotheumipse disciputumcircumcidit (Act. xvi, 3)?? suum, tradidit medico se curandum, ibi non est
RESPONSIO. virga necessaria, sed spiritus tenitatis.
Utraque prudenti salubrique consilio in principioI 1NTERR0GATI0 LXII.
nascentis Ecclesia.acta sunt, ut et carnalis circum- Cum in Epistola ad Galatas proecipiat Paulus, di-
cisio in Christo impleta, proeijicanteAposlolo, jami cens : Alter allerius onera portate (Gal. vi, 2, 5),
cessare deberet, et tameii in primis illis Ohristianis,, B
1 quomodo quasi e contrario videtur in subsequenti-
qui ex circuincisione crediderant, contra diulurnami bus dicere : Unusquisque onus suum portabit ? Si
consuetudinemnon statim carnis circumcisio prohi- enim unusquisque onus suttni portabit, alter alterius
beretur, ne ex hoc scandalum Ecclesioenasceretur,, onera porlare non poterit.
sed paulatim persuadendo ad intelleclum perfectumi RESPONSIO (Ex eod., ibid., ad v. 5).
ducerenlur. Sic enim de ejusmodi quoestioiiein li- Sed videndum quod ibi proeceperit ut peccantes
bris contra Faustum beatus dispulat Augustiiius. nos in hac vita invicem sustentemus, et in prsesenti
Ait enim (Lib. xix, cap. 17) : « Primos illos Chri- sseculoalterutrum auxilio simus; hic autem de Do-
stianos, qui ex Judseis crediderant, qui secundumi miiii dicat in resurrectione judicio, quod non ex alte-
legis veteris prsecepta nati erant atque instituti, rius peccato et comparatione deterioris, sed juxta
jusserunt a eos apostoli patrium ritum traditionem- nostrum opus aut peccatores ab eo judicemur aut
que servare, et eos quibus hoc opus erat, ut con- sancti, recipiente unoquoque secundum opus suum.
gruerent illorum tarditati moribusque, monuerunt. Obscurelicet docemur per hanc sententiolam novum
Inde est quod Timotheum Judsea matre et Groeco i dogma quod latitat. Dum in preesenti sseculosumus,
patre nalum, propter illos ad quos talis b cum eo ve- sive orationibus, siveconsiliis invicem posse nos ad-
nerat, etiam circumcidit Apostolus(Act. xvi, 1 seq.), 'J juvari; cum vero ante tribunal Chrisli venerimus,.
atque ipse inter eos mcrem c hujusmodi custodivit, nec Job, nec Danielem, nec Noe rogare posse pro
non simulatione fallaci, sed consilioprudenli. Neque: quoquam (Ezech. xiv, 14 ), sed unumquemque por-
enim ita natis, et ita institrtis noxia erant ista,, tare onus suum.
quamvis jam non essent significandis futuris neces- INTERROGATIO LXHI.
saria. Magisquippe noxium erat, hsec tanquam noxiai Cum Paulus dicat, Mihi absit gloriari, nisi iu
prohibere in his hominibususque ad quos durare de- cmce Domininostri Jesu Chrisli (Gal. vi, 14) : quo-
buerunt. QuoniamChristus, qui omnes illas prophe- modo invenitur in multis rebus aliis gloriatus esse,
lias implere venerat, sic eos initiatos invenerat, utt sicut in loco illo ubi dicit, Libenter gloriabor in in-
jam de csetero qui nulla tali necessitudine teneren- firmitatibusmeis (II Cor. xn, 9) ?
lur, sed ex diverso velutl pariete, id est, preeputio» RESPONSIO (Exeod. Hieronym., ibid., ad v. 14).
ad illum angularemlapidem,qui Christus est (Ephes. Quomodo nunc dicit, Mihi absit gloriari, nisi in
II, 14, 20), convenirent, ad nulla talia cogerentur. cruce Christi, cum in atio loco de aliis glorietur, ut
SiAuteni his qui ex circumcisione venerant, tali- ibi: Ita per vestramgloriam, quam habeoin Chrtslo
busque sacramentis adhuc dediti erant, ultro vellent\ Jesu (I Cor. xv, 31)? Sed sciendum quod omuis
sicut Timotheus conferre congruentiam, non prohi-- " illa gloriatio ad crucem relata, gloria crucis sit; et
herentur. Verum si in hujusmodi legis operibus pu-- quidquid dignum in virlutibus perpetratur, lioc fieri
tarent suam spem salutemque contineri, tanquam ai ob Domini passionem.
certa pernicie vitarentur d. Unde et illud Apostoli:; EX EPISTOLAB. PAULI AD»EPHESIOS.
Ecce ego Paulus dico vobis, quia si circumcidamini, , l.NTERROGATIO LXIV.
Christusvobisnihil proderit. » Cum in Epistola ad Ephesios Paulus de Christo
INTERROGATIO LXI. dicat quod Patcr omnia subjecetit sub pedibus ejus
QuomodoPaulus qui Galatis prceceperat,Si prmoc- - (Ephes. i, 22), quomodo atibi dicit : Necdumei vi-
cupalus fuerit homo in aliquo delicto, ut in spiritul demusomnia subjecta (Hebv. n, 8)? Necnon et illud,
mansuetudinis instrueretur (Gal. vi, 1), iterum inl Oportet eum regnare, donec ponat omnesinimicossub
consequentibusquasi e contrario his ipsis videturr pedibus ejus (I Cor. xv, 25). Si necdum subjecta
dixisse: Quid vultis? in virga veniam ad vos, an ini sunt ei omnia, et oporlet eum regnare donec ei sub*
* Edit., siverunt. c Edit., tnortem.
h Edit., tales. d Edit., vctarenlur.
P95 S. JULIANIEPISCOPI TOLETANI m
ficiantur, quomodo nunc sub pcdibus cjus Deus uni- A J EX EPISTOLA B. PAULI AD PIIILIPPENSES.
versa subjecit? maxime cum et in alio loco Paulus INTERROGATIO LXVIl.
ipse testetur : Cum aulem ei subjecla fuerint otnnia, QuomodoPaulus apostolus dicit, Cupiodissolviet
lunc et ipse Filius subjicielur ei qui sibi subjecit om- esse cum Christo; necnon et illttd , Mihi vivere Chri-
nia, ut sit Deus omnia in omnibus(I Cor. xv, 28)? stus est, et mori lucrum (PltUip.i, 21, 25): cume eon-
JIESPONSIO (Ex eod. Hieronym., ibid., ad cap. i, 22). trario dicere videatur, Qui sutntts in hoc habitaculo,
Ergo aut secunduin proesentiam id quod futurum ingemiscimus gravali, eo quod nolumus exspotiari,
cst, quasi jam factum esset commemoral; aut certc sed snpervesliri, ut absorbeatur quod tnortale est a
si de proetcrito sentiendum est, sic debemus acci- vita(II Cor.\,i)1
pere, quod etiam ea quse non sunt ei voluntate sub- RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. xxxi Mor., n. 70).
jecta, naturoe condilione deserviant; verbi causa, , Miramus a hic Paulum quomodo amat quod refii-
doemones, Judaei, et Gentiles. Non cnim serviunt giat, refugit quoe amet b. Ecce enim et mori dcside-
Christo, nec subjecti sunt pcdibus ejus, et tamen rat, et tamen carne cxspoliari formidat. Cur hoc ?
quia ab co in bonam partem creati sunt, subditi sunt Quia etsi victoria in perpeluumlsetiftcat, ipsa nihilo-
potestati cjus inviti, tametsi adversum eum repu- minus ad prsesens poena perturbat; et quamvis
gnciit liberi arbitrii voluntate. "> vincat amor subsequentis muneris, langit lamcn non
INTERROGATIO LXV. sine moerore animum pulsus doloris. Sicut enim vir
Cum Paulus Ephesios imitatores Dei suadeat fieri, fortis, cum vicino jam belli ccrtamine, cum armis
dicens, Estote imitalores Dei, sicut filii charissimi accingitur, palpitat. et festinatc, tremit et scevit;
(Ephes. v, i) : quomodo Corinthiis dicit, Imitatores quasipavere per pallorem cernitur, sed per iram ve-
mei estote, sicut et ego Christi (I Cor. xt, 1)? hementer urgetur, ita vir sanctus, cum passioni
RESPONSIO (Ex eod. Hieronym., Comment.inEpist. ad propinquare se conspicit, et naturoe suoeinfirmitate
Eph. cap. v, 1). conculitur, et spei suce soliditate roboralur; et de
Corinlhii eteuim non poterant statim imitatores vicina morte trepidat, et tamen quod morieudo ve-
Christi fieri, sed grande illis erat, gi imitatores pos- rius vivat, exsultat, ad regnum quippe non potest
sint imitatoris existere. Ephesiis vero, quasi his nisi interposila morte transire. Et idcirco et confi-
quos jam mysteria lanta docuerat, non ait: Imita- dendo quasi ambigit, et quasi ambigendo confidit, et
lores mei estote, nec imilatores Chrisli, sed imitato- gaudens metuit, et metuens gaudet, quia scit quod
res Dei. Non quod minus sit imitaforem Christi esse ad bravium quietis non perveniat, nisi quod interja-
quam Dei (Deusquippc Christus est), sed quod aKud cet cum labore transcendat. Sic nos, cum morbos a
sit secundum hominem illum imitarj, aliud secun- (u corpore repellere cupimus, tristcs quidem amarum
dum Deum. Nam etsi Christum secundum carnem purgationis poculum sumimus; certi aulem de sub-
antea noveramus, nunc jam ncquaquam eum novi- sequenli salute gaudemus, quia enim pervenire cor-
mus sccundum carnem (// Cor. v, 16). Nec enim pus aliter ad salutem non valet, in pottt libet etiam
puto quod in coeterts quoecunque Deus fecit, homo quod tacdet. Cumque amaritudini inesse vitam aui-
Deum possit imitari; scd, verbi causa, ut quomodo mus conspicit, ma.rore turbatus hilarescit.
itle clemens est, et pluit super bonos et malos, etc INTEUROGATIO LXVIII.
(Multh. v, 45), sic etiam nos bonitatem nostram
QuomodoPaulus apostolus quasi per contrariuM
super omnes homines effundamus. Quod cum fece- modo perfectum, modo imperfectum sese
rimus, filii dilecti, vcl iinitatores sive loquens,
ipsius Pauli, testelur? Dicit enim in
sive Deierimus, Epistola ad Philippenses:
INTERROGATIO LXVI. Non quad jam acceperim.,aut jam perfectttssim. Ubi
Cum secundum omnes Scripturas divinas mundi subjungit, Quicunqueergo perfecti sumus (Philip,
rectorem sicut et crcatorem Deum solum accipia- iii,12,15).
mus, quomodo e contrario videlur Paulus apostolus RESPONSIO.
dicere : Non est nobis colluctatioadversuscarnem et *"* 1 De hac igitur gemina perfectione, hoc beatum Am-
sanguinem, sed adversws principes ct poteslates, et brosium sensisse reperimus. Yidimus, inquit, im-
xectoresmundi tenebrarum harum (Ephes. vi, 12)?- possibile esse ut peiiecte quis immaculalus esse
RESPONSIO. possit in corpore constitutus, eum etiam Paulus im-
In co quod diabolus vel angeli ejus in membris ad perfectum se dicat. Sic enim habet : Non quodjatn
sc pertinentibus regnum suum extendunt, rcctores acceperim, aut jam perfectus sim. Et tamen post
ulique mundi ab Apostolo nominantur. Rectores paululum ait: Quicuncfueergo perfecti sutmts. Nisi
enim eos mundi dixit, quia ipsi regunt dilectores forte quia est perfectio atia in hoc mundo, alia post
mundi. Non enim regunt mundum, ut rectores sint Iianc vitam, illum intelligamus perfectum, de quo
cceliet terrse, sed mundum peccatores dicit. Unde et dixit ad Corinlhios : Cumvenerit quodperfectumest
in Evangelioscribitur, Et mundtts eumnon cognovit (I Cor. XIII,10), et alibi : Donecoccurratnus omnes
(Joan.i, 10). in unilate fidei, et agnitioneFilii Dei, in virum perfe-
a EdiL, videamus. c Edit. : cum vicino certamine armis accmgi^
h Edit. : ataet quod refugit, quomodo refngittl lurt et palvUal,'el festinal_.ctc
mod amat.
6.7 ANTHvElMEN-iNLJBRI DUO- — LIB. II. 698
ctum, in mcnsuram wltttis plenitutliitisChristi (Ephes. A RESPONSIO (Ex Aug., serm. 11 intuinc psal., n. 1 e.2).
lv, 15). Quid esl hoc quod orat ut sibi lex a Domiiio po-
EX EPISTOLA B. PAULI AD TIIESSALONI- natur, si non ponilur justo? An co modo non ponitur
CENSES. justo, quoinodo posita est populo contumaci in ta-
bulis lapidcis, non in tabulis cordis carnalibus (//
1NTF.RR0GATI0 LXIX.
Cor. ni, 5); secundumTcslaincntum vetus in montea
Cum Paulus apostolus de resurrec.ione ultima lo- Sina (Exod. xxxi, 18), quod in servitute b generat,
quens, inler coeteradicit, Mortui, qui in Chrislo sitnt non secundum Tcslamentum Novum (Gal. iv, 24),
resurgent primi; deinde nos qiti vivimus, sitiittl cum de quo acriptum cst per Jeremiam prophetam : Ecce
illis rapiemur obviamChrislo in aera, et sic semper dies veniunt, dicit Dominus, ct consummabodotnui
cum Dominoerimus (I Thess. IV,15, 16) : quia di- Israel et domiti Juda Testamentum Novitm, non se-
cit, sic semper erimus, quomodo Joannes iu Apoca- cunduin testamenlum qttod disposui patribus eorttm
lypsi de regno sanctorum prsefinitum teinpus posuit in die qua apprehendi manum eorum, ttt edttccrcm
dicens : Et regnabunt cutn Christo milte annis (Apoc. eos de lerra /Egijpti, quoniam ipsi iion permanserttnt
xx, 4) ? in Teslatncnto tneo, el ego ncgligain c eos, dicit Do-
RESPONSIO. ,
diceret sanctus dc se vel de ^minus; quoniam Iwc esl Teslumentutn q-ttodconsii-
Nunquam apostolus tuatn domui Israel, post dies illos, dicit Domimts:
hominibus sanctis aliis : Siinul rapiemtir in nubibus
erimus Dabo leges tneas in mentes eorum, et in cordibm
obviam Christo, el sic setnper cum Domino , corum scribam cus
cum beata im- (Jer. xxxi, 51 seq.) 1 Ecce quo-
si aliquos sanctos nossct receplis jam modo vult iste legem sibi poni a Domino; non sicut
mortalitate corporibus cum Christo regnaturos ad
Non eniin cum Domino eriint, si injustis et non subditis ad Yetus Tcstamentum pertL-
tempus. scmper nentibus posita est in tabulis lapideis; sed sicut san-
tantum mille annos cum eo, resurrectione facta, re-
ctis filiis liberoe, hoc est, supcrnac Jerusalem, fili-s
gnabunt. Ac per hoc si id quod dicitur semper, non
filiis hscreditalis sclernsc,sancto Spiritu
habct finem, non erunl mille anni, qui cum finili promissionis,
lanquam digito Dci in mcnte datur, et in cordibus
fuerint, faciunt iincm. Sed ut hscc sibi contraria non scribilt-tr : non quod d mcmoria teneant, et vilam ne-
putentur, breviler hocc dicta lector intelligit. Quod 4
enim Apostolus dicit, Sic semper cum Domino eri- gligant, scd quod sciant intelligendo, faciant dili-
iu latiludine amoris, non in timoris angustiis.
mus, utique de futuri judicii tempore dicit, ex quo gendo,
cum Christo sine (ine regnabimus. Quod autcm Joan- Cur crgo isle adliuc poscit sibi legem poni, quoeuli-
nes in Apocalypsi de regno sanctorum dicit, Et re- ( que, sinonei posita fuisset, non viam mandatorum Dei
in cordis latitudine cucurrisset? Sed quia proficiens
gnabunt cum Christo mille annis, de tempore hujtis
vitse isti mille anni accipiuntur. Quod inlerjcctum loquitur, el Dei donum novit esse quod profecit °,
est inter duos Chtisti adventus, unum incarifatiouis, quid aliud pctit cum sibi legem poni petit, nisi ut in
se-
et alterum judicii sui, quod tempus. medium, quan- ca magis raagisque proficiat? Qui utique lcgero
oundum littcram noveral; sed quia littera occidit,
torumcunque annorum spatiis extendatur, propterea Cor. m, 6), oral ttt per spiriluiu
raille a;mos appellavit, ut aut a toto parlcm tropice spiritus vivificat (//
facial quod pcr liltcram sciebat.
cogat intelligi, aut pleniludincm ipsius numeri qui INTERROGATIO LXXI.
dicitur mille, inter adventum primum Christi et se-
cundum qttidquid eril temporis, comprehendat. Cum QuomOtlo Paulus tlicit, Qtti otnnes homines vult
ei ud agnilionem veritalis vcnire (I Tim.
Christo enim sancti mille annis rcgnare dicuntur sulvosfieri,
II, 4): cum e .;ontra Scriptura dicat, Detis cui vult
propter Ecclcsiam Dei, quoe in regno fidci a tem-
miscrctur, et quelKvull iudurat (iivtn. ix, 18)?
pore iiicarnationis Chrisii usque ad tempus judicii
superventuri in fide et opere dilalata exlenditur. fcSsroNSio.
Nam hoc est diccre pro sanctis, quod cum Christoi Si Deusomnes bomines S.tivosfieri vi.lt, quomodo
mille annis regnabunt, quasi pro fidelibus eleclis, D : omncs salvi non fiunt? Aut si omncs sa.vi limit,
qui intra Ecclesiam per totum hoc tempus quod in- quod utiquc non csl, quomodo alibi scriptum cst;
ter duos adventus interjacet, cum Christo in Ecclc- Deus cui vult miserelur, et quem vult indurat? Sed
sia fideliter vivunt. ita debcnms inleliigere quod scriptum cst (Ex Aug.
£X EPISTOLA B. PAULI AD TIMOTIIEUMI. Enchirid., cap. 105), quia omneshomincs vutt salvos
fieri, tanquam dicerctur, nullum honiinem fieri sal-
1NTERROGATIO LXX.
viim, nisi qticm fieri ipse voJueiit : non quod nullus
Cum Pattlus apostolus dicat, Jusio lex non est po- sit hominum, nisi quem salvum fieri vcllet, sed quod
si.a (/ Tim. i, 9) : quomodo Psalmista legem sibi nullus fiat, nisi quem velil. Ac proinde quod dicit
dari poscit, dicens, Legempone mihi, Domine, viatn oitines, a toto partein inlcltigi voluit: scilicet, ((uod
iuslificalionum tuarum , et exquiram euni sempcr omnes cos salvos lieri velit, quos ex omni genere
(Psal. cxvin, 55)? hnmano salvandos essc clegeril. Ac pcr hoc contra^
a Edit., ex monte. i Edit. iu ufroquc loco qttum.
h Edit., servitutem. c Edit., proficii.
c Edit., ncqlcxi.
fiqq S. JULIANt EPISCOPI TOLETANI 700
riuin non cst ilti senlentise, Dcus cui vult miseretur, A videlicct snpra homincs sunt.
et quem vult indurat : quia et cui miserelur, per EX EPISTOLA B. PAULI AD TIMOTHEUMH.
misericordiam salvatur; quem indurasse dicitur, INTERROGATIO LXXIV.
per judicium relinquelur. Indurare enim dicilur Cum Paulus Timotheo preecipiat, dicens : Noli vcr-
Deus eum quem mollire noluerit, sicut etiam ex- bis contendere (II Tim. n, 14), quomodo quasi e
csecare dicendus est eum quem illuminare noluerit, contrario videtur Tito iterum prsecepisse, in loco
vel repeltere eum quem vocare destiterit. illo, ubi qualis debet esse episcopus, instituit, di-
INTERROGATIO LXXII. cens : Ut potens sit in doctrina sana, et contradicen-
Cum Paulus in Epistola ad Timotheura prima mu- tes revincere(Tit. i, 9)?
lieres in ecclesia tacere prsecipiat, dicendo, Docere RESPONSIO.
autem mulieribus non permitto (I Tim. u, 12) : quo- Hoccduo quoe videntur contraria quam difieren-
modo ad Tilum scribens, docendi feminis tribuat tiam habeant, in libris sancti Augustini De Doctrina
potestatem, id est, ut bene docenlessint, et pruden- christiana sic inveniuntur exposita (Lib. tv, cap. 28,
tiam doceant (Tit. u, 5, 4)? n. 61). Ait enim, hoc ipsum lestimonium Pauli
po-
RESPONSIO (Ex Hieronym., Commentar:in Epist, B nens, Noli verbis contendere; ad nihil enim utile est,
ad Tim. et Tit.). » nisi ad subversionem audientium. Ubi stalim sub-
Quae ita a majoribus solvuntur, ut contraria sibi jitnxit:«Nec eniro hoc ideo dictum est, ut adversariis
nullo modo videantur. Sic enim inteltigendum est, oppugnanlibus verilatem, nihil nos pro veritate di-
ut in viros feminis sit doclrina sublata, cocterum canius. Et ubi erit, quod cum ostenderet qualis esse
adolescentulas doceant, quasi filias suas. Et ideo episcopus debeat, ait inter csetera, Ut potens sitjn
cum mulieres jubet Apostolus ut bene docentes sint, ioclrina sana, et contradicentes redarguere? Yerbis
et priidentiam doceant, docere quidem illis pcrmi- enim contcndere, est non curare, quomodo error
sit, sed feminas, non viros : et hoc non in ecclesia, a veritatc vincatur, sed quomodo tua dictio dictioni
sed privatim, ut non sit preecepto illi superiori con- prseferatur alterius. Porro qui non verbis contend-t,
trarium quo jubet ut mulieres in ecclesia taceant. sive submisse, sive temperate, sive granditer dicat,
INTERROGATIO LXXIII. id agit verbis ut veritas pateat, veritas placeat,
Cum Apostolus de Deo dicat, Qui lucemhabitat vcritas moveal. J Cum ergo conlra veritatem con-
inaccessibilem; quem vidit nullus hominum, sed nec tendilur, vanitatis est vitium. Cum autem minister
videre potest (I Tim. vi, 16) : quomodo Psalmista verbi-Dei potcns esse jubetur in doctrina sana, ut
dicit, Accedite ad Dominum, et itluminamini (Psal. contradicentes revincantur, spiritualis doclrinse est
xxxiii, 6)? Quomodo ergo accedendo iltuminamur, C * irtagisterium, quo veritali, non vanilati scrvitur.
si ipsam lucem, qua illuminari possumus, non vi- INTERROGATIO LXXV.
demus? Si vero accedendo ad eum, ipsamqua illu- Quotnodo Paulus Tiuiolheum admoneat, Argue,
minamur Iucem videmus, quomodo inaccessibilisesse) obsecra,increpa in omni palienlia et doctrina (II Tim.
perhibetur? iv, 2) : cum e con.rario Tito proecipiat,Argue cum
HESPONSIO (Ex Gregor. Magn., lib. vin Mor., n. 92). omni imperio(Tit. n, 15)?
Qua in re pensandum est quod inacces-.bilem1 RESPONSIO (Ex Gregor. Magn., Reg. Past. part. m,
».
dixit, sed homini, sed humana sapienti Scripturai cap. 16).
quippe sacra omnescarnalium sectatores humcnitatis, Quid est quod doctrinam suam tanta arte dispen-
nomine nominare b solet. Undede eisdemApostolus c: sat, ut exhis duobus alteri imperium f, atque alteri
quibusdam discordanlibus dicit : Cum e.tim sil inlerr patientiam prseponat 8, nisi quod manslietior,is spi-
vos zelus et contentio, nonne carnales estis, et secun- ritus Titum, et paulo ferventioris vidit esse Timo-
dum hominemambulalis (I Cor. m, 5, 4)? Quibus5 theum? Illum per semulationis studium inffammat,
paulo post subjicit : Nonne hominesestis? Et uudc. hunc per lenitatem palienlise temperat.
alias teslimonium protulit : Quod oculus non vidil, EX EPISTOLA B. PAULI AD HEBR.EOS.
nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, qum! V 1NTERROGA.TIO LXXVI.
prmparavit Deus diligenlibus se-(n, 9). Et cumi Cum in Epislola ad Hebroeosscriptum sit, Omnia
hominibus dixisset absconditum, mox subdidil: No- nuda et aperta sunt oculis ejus (Hebr. iv, 15) : quo-
bis autem revelavitdper Spirilum suum (v. 10), ipsumi modo Dominusmala Sodomorumincrepaturus, quasi
se ab hominis vocatione discernens, qui raptus supraa ignorans de eis dicere videtur, Descendam,et videbo
homiucm divina jam saperet. Ila etiam hoc locoo utrum clamoremqui venitad me operecompleverint,
cum lucem Dei inaccessibilem perhibet e, ut osten- an non est ita, ut sciatn (Gen. xvni, 21)?
deret quibus subdidit: Quem vidit nullus hominum,, RESPONSIO (Ex eod. Greg., lib. xix Mor., num. 46).
sed nec videre potest. More suo homines vocans s Ut nos auctor viloenostroea preecipitata sentcnlioe
oinnes humana sapientes, quia qui divina sapiunt it prolatione compesceret, cum omnia nuda et, aperta
» Edit., sed omnihominihumana sapienti. Ita Be- :- d Edit. post revelavit, addunt Deus.
nedictini, sed ibi notant lectiones atiquas nostra. e e Edit., perhiberet.
congruentiores. f' Edit.: ut in e&hibendahac alteri imperium, etc
b Edit., notare. — " Edit. melius : proponat.
c Edit., iisdcmAposlolus.
701 ANTIKElMENi-NLIBRI DUO. — LIB. II. 702
sint oculis ejus, mala lamen Sodomorum » noluitt A animo solo, ut cum lcgeDei cxcoli cceperit, surgant
audita judicare, qui ait: Clamor Sodomorum et Go- ex ea rami, qui fruclus horiorum operum ferunt.
morrhmorummuttiplicatusest, et peccatum eorum ag- Non ergo ex operibus radix justitise, sed opera ex
gravatum est nimis : Descendamet videboutrum cla- radice juslitise, quam Deus acccpto fert etiam sine
morem qui venit ad me opere compleverint, an nont operibus. In hoc quoque capilulo Pauli apostoli,
esl ila, ut sciam. Omnipotens itaque Dominus ett quo ait : Ei vero qui non operatur, credcnti autem in
omnia sciens, cur ante probationem quasi dubitat,, eum qui justifical impium, reputatur fides ejus ad
nisi ut gravitatis nobis exemplum proponat, ne malai justitiam, ita ut quidam doctor edisserens dicat:
hominum ante prsesumamuscredere quam probare?? « Convertentem impium per solam fidem justificat
Ecce per angelos ad cognoscendumh mala descendlt,, Deus, non per opera hona, quse non habuit, alioquin
moxque facinorososperculif; atque ille patiens, ille3 per impictalis opera fuerit puniendus; simul atten-
mitis, ille de quo scriptum est: Tu autem, Domine, > dendum quia non peccatorem juslificari per solam
cum tranquillitate-judicas(Sap. xu, 18), ille de quo1 fidem, sed impium, hoc est, nuper credentem, asse-
rursum scriptum est : Dominus patiens est redditorr ruit, secundum propositum Dei , quo proposuit
(Eccli. v, 4); in tanto crimine involutos inveniens,i gratis per solam fidem peccala dimittere. t
"
quasi patientiam prsetermisit, et diem extremi jttdi- B EX EPISTOLA I B. PETRI APOSTOLI.
cii exspectareadvindictam noluit, sed eos ignejudiciii INTERROGATIO LXXVHI.
ante judicii diem prsevenit. Ecce malum et quasi
tamen sine QuomodoPetrus de Deo dicat, /n quem desiderant
cum difficultate credidit, cum audivit, et
angeti prospicere (I Petr. i, 12) : cum in Evangelio
tarditate percussit, cum verum cognoscendoreperit: Christus
dicat, Angeli eorum semper vident faciem
ut nobis videlicet daret exemplum, quod majora est in cwlis (Matlh. xvni, 10)?
patris mei, qui
crimina, et larde credenda sunt cum audiunlur, et' RESPONSIO (ExGregor. Magn., lib. xvni Mor., n. 91)
cilius punienda sunt cum veraciter agnoscuntur.
Nunqttid aliud Yeritas, aliud prsedicator kisonat
EX EPISTOLA CATHOLICA B. JACOBI veritatis? Sed si sentenlia utraque confertur, quia
APOSTOLI. sibi nequaquam discordet cognoscitur. Deum quippe
INTERROGATIO LXXVII. angeli et vident, et videre desiderant, ut effectu
QuomodoJacobus dicat, Fides sineoperibusmortua sui desiderii minime defraudentur. Desiderium sine
c Beali
esl(Jac. II, 17, 20, 26) : cum e contrario Paulus vi- fructu anxietatem habet, et anxietas poenam.
deatur dicere, Ei vero qui twn operatur, credenti vero angeli ab omni poena anxietatis longe sunt,
autem in eum qui ju&lificalimpium, reputatur fides ri quia nunquam simul poena et beatitudo conveniunt.
ejus ad juslitiam secundum propositum gralim Dei, Rursus cum eos dicimusDei visione satiari, quia et
sicut et David di it bealitudinem hominis cui Deus Psalmista ait, Saliabor dum manifestabitur gloria
acceptofert justitiam sine operibus (Rom~.iv,5, 6)? tua (Psal. xvi, 15) : considerandum nobis est,
RESPONSIO. quomodo d satietatem solet fastidium subsequi. Ut
Si juxta Jacobum fides sine operibus mortua est, ergo recte sibi utraque conveniant, dicat Yeritas
quomodo consequens est, juxta quod Paulus ait, ut quia semper vident; dicat prsedicator egregius quia
fides sine opere justificet impium? Sed hsec diligen- semper videre desideraut. Ne enim sit in desiderio
ter considerata, non erunt sibi contraria. Illos an.ielas, desiderantes saliantur; ne aulem sit in
e
quippe juxta Paulum fides sine opere salvat, quos satietate fastidium, saliari desiderant. El deside-
fides Christi primum ab infidelitate dissociat, uti- rant igitur sine labore, quia desiderium satietas
que sine bonis prsecedentibus meritis. Si quis in comitatur; et saliantur sine fastidio, quia sua sa-
Christum crediderit, remissis iniquitatibus cunctis, lietas ex desiderio semper accendilur.
potest per solam fidcm salvari. Deinde si jam cre- EX EPISTOLA I B. JOANNISAPOSTOLI.
dens, et veraciter sacramenta Christi percipiens,
bona operari refugiat, hujus fides juxta Jacobun. ]JJ INTERROGATIO LXXIX.
mortua est. Ergo quod Paulus dicit, sine opere sal- Quomodo Joannes in Epistola sua de dilectione
vari posse credentem, de illis utique dixit, quos scribens, dicit: Dilectissimi, non mandatum novum
fides primum credituros acceperit, quibus utique scribo vobis,sed mandatum vetus (1 Joan. n, 7), cum
non imputatur peccatum anle actum, quod ba- Dominusin Evangelio dilectionem ipsam mandatum
novum appellet, dicens : Mandatum novumdo vobis,
ptismatis unda deletur. Nam quod Udem mOrtuam
sine opere dicit, de illis utique loquitur, qui post ut vos invicemdiligalis (Joan. xm, 54) ?
acceptam fidem salvari posse sine operibus justitise RESPONSIO (Ex Aug., tract. 1 inEpist. Joan., n. 10).
credunt : initium namque justificati a Deo est, qui Quod mandatum vetus dixit? quod habebatis, in-
credit in justificantem. Et hsecfides cum justificata quit, ab initio. Ideo ergo vetus, quia jam illud au-
fuerit, tanquam radix imbre suscepto hseret in distis, alioquin contrarium erit Domind, ubi ait:
a Edit., Sodomw. Si enitn sic videre desiderant, ut effectusui desiderii
b Edit., cognoscenda. % minimeperfruantur, desideriumsine fructu, etc
d Edit., quoniam.
_c Edit.hic pleniusetpaulo aliter,Deum... angeli... c Edit. saliati.
videre desiderant; et sitiunt inluexi, et inluentur.
705 S. JULIANI EPiSCOPI TOLETANT 705
Mandatum novum do vobis, nl vos inviceindiligalis. A_. RESPONSIO (Ex cod. Aug., iruct. 43, in Joan.
Scd niandatuni velus quarc? non quia ad vctcrem Evang., n. 5, 7).
hominem pcrtinet. Scd quare? quod habebatis ab Quomodopcrfecla charitas foras niittit limorem,
inilio. Mandalum vetus a, verbutn quod audistis. Ideo si timor Dominicastus perrnanet in saeculumsoeculi?
Est crgo limor servilis, est ct limor caslus. Timor
crgo velus, quia jam audislis. El ipsum novum servilis
ostendit dicens : Iterum mandatutn novum scribo vo- est, ne patiaris pcenam; timor castus , ne
bis. Non allerum, sed idem ipsum quod dixi b vctus, amittas justiliam. Ergo qttod Aposlolus dixit, de ser-
idem est novum. Quarc? Quod est verutn in ipso, et vili timorc egit; quod autem Psalmista loquitur ,
in nobis c. Jam quarc vetus audistis? Quia jam illud de casto illo limore quo in oetcrnum Dominocoptt-
noveratis. Quareautem novum? Quia jam d tenebrw labimur senliendum est.
INTERROGATIO LXXXIJ.
iransicrunt, et lux verajatn lucet. Eccc unde novum:
Cum Joannes apostolus in Epistola sua dicat,
quia tenebroe ad vcterem honiinem pcrtinent, lux Omnis
vcro ad novuni c. Quod dicit Paulus apostolus : qtti nnlus est ex Deo non peccal (1 Joan.
Exitile vetercmhomincm,el induitc novuiii(Colos.m, lii, 9) : quomodo Isaias ex vocc Domini dicit :
Filios genui ct exaltuvi, ipsi aulcm spreverunt me
9,10). Et itcruin : Fuislis aliquando tenebrw, nunc
autem lux in Domir.o(Ephes. v, 8). I
B(Istti. i,2)?
INTERROGATIO LXXX. RESPONSIO (EX B. Hicronym. in ettm loc. Isaiw).
Si non peccat qui ex Deo nascitur, quomodo sprc-
QuomodoJoannes dicat, Oinnis, qui nalus esl ex verunt? Unde melius est juxta Hebrai-
tion seinen ejus in ipso apparet quia
Deo, facit peccalutn, quia cam translalionem legere, Filios enutrivi, quain ge-
manel, el non potest peccare (I Joan. m, 9) : cum nui : nc videalur illi
e conlra dicat, Si dixerimus qttia peccalum non ha- diclo, quod in Joannis epi-
scdncitnus stola legilur, essc conlrarium : Oinnis qui nalus
bcmus, nos ipsos (i, 8)?
est ex Deo non peccat. Ergo si nati sunt cx Deo ,.
RESPONSIO (Carplim cx Aug., tract. 5 in eamd. Epist., quomodo peccare potuerunt, cum omnis qui cx Dco
num. 1, usque ad 8).
nalus cst pcccarc non possit?
Quod csl hoc peccatum, nisi faccrc contra raan-
dalum, quocChristi dilcctio vocatur? Nam non ge- EX ACTIBUS APOSTOLORUM.
neraliler secundum omne peccatum est dictum. Quia INTERROGATIO LXXXIII.
si oiime peccatum inlcllexerimus, conlrarium erit Cum in Actibus apostolorum scriptum sil quod
huic sententioe, qua; dicit, Si dixcriinus quia pecca- Dominus post rcsurreclionem suam quadraginta dies
tum non habemus, nos ipsos seducimtts. Ergo quod cuin discipulis commoratus sit (Acl. l, 5), quomodo
dicit, Qiti nttttts cst ex Deo, non facit peccatum, id G i tam contrarie eisdem discipulis in Evangelio idem
cst, «on habet in fialre odium, nce potest peccarc, Dominus dicit: Ilwc sunl verba qum locutus sitm ad
quia non facit contra dilcctioncm. IIoc autem quod vos, cttm adhuc essemvobiscum(Luc. xxiv, 44) ?
dicit, Si dixeriinus quia peccalum non habemus, de RESPONSIO (Ex Grcgor. Magn., hom. 24 in
generalibus pcccatis liccl iiilclligi. Evang., ntttn. 2).
INTERROGATIO LXXXI. Neque enini cum ipsis non erat, qttibus procsens
QuomodoApostolus dicat, Titnor non csl in chari- corporaliter apparebat, sed lamen jam se esse cum
tate, sed perfecla charilas foras mittil tinwrein (I ipsis denegat, a quorum mortali corpore caruis im-
Joan. IV, 18): cl conlra Psalmista, Timor Doinini liiorlalitate distabat.
cttsltispcrmiincl (Psttl. xviii, 10)? »->•Juliani.
Explicit 'AvT-x.-ftivuv
a Edit., post vctus, addunt est. d Abest jam ab edit.
h Edit., dixit. e Edit. : qttia lenebrm ad velerem hominem, lux
Edit., vobis. vero ad novumperlinel.
1N SEQUENS OPUSCULUM ADMONITIO.
Qui proxiinc scquitur in Nalium prophetam Com- D quod sancli Jacobt apostoli in Hispaniis proedicatio-
uicntarius, alfeclum tantum opus, non pcrfcctum, nem apcrlissimis verbis traderet, quam ille opptt-
is est qiiem priniiis oinntum cvulgavil Henricus Ca- gnandam omni argumentorum vi aggredilur in proc-
liisius, jurisconsultus, homo Gcrmanus ex codice fata dissertatione. Quam feliciter illi ccsserit sus-
liis. bibliolhecoeBavaricoe, sancto Juliano Tolelano ceplum consilium, nostrum non est hocloco judicare.
antistili inscriptuin, cujus nomcn codex jllc proe se Hoc nobis dicerc atque demonstrare salis sit, quoc
ferebat. In publicum emissus a viris doclis exceptus Natalis hujusmodi testimonio opposuit confidenter,
esl, alque nonscinel ab editoribus BibliolhecoePatrura levissimaesse noslro judicio, nec noslro tantum, sed
in Galliis recusus cum ejusdera Juliani noinine; quin ct gravissimorum virorum, cardinalis de Aguirre (ut
.uilliis,qtiem scierimus , indicalo auctori hujusiuodi alios taceamus) et eruditissimorura Bollandianorum,
comincntarii litem moverit, neque allerum esse quam quos in commcntario preevio, lom. VI, Julii part. n,
Julianum nostrum sttspicatus sit, donec Natalis Ale- § 7 , consuluissc non poenitebit. Scribit enim lauda-
xander in dissertat. lS,soeci, propos. 2, verum lus bistoiicus iucerfum esse an illud opus sit sancli
csse ac germanum illius fetum dtibitare coepit. Si Juliani Toletani : cujus rcsponsionis trcs rationes
v.craiucatisam (pucrimus, non alia abs dubio, quam adducit. Prima quod ex uno codicc ms. uudcquaque
705 COMMENT.IN NAIIUMPROPIIETAM.— PB.EFATIO.
mutilo ct mendis scalcntc editiim cst. Quasi ex iuio A tcxerct, de hujusmoilicommentario onmino sihiisse.
lanlum codicc non mulfa anliquilatis nioiuimcnta Sed animadverlerc oportel nec vitam sancti Hildc-
cdita fucrint, viris dnctismcrilo probata , qualc est fonsi a Juliano sine dubio consciiplam Feliccm com-
(ul ex inuliis cxemplumunnm promamus) opus de memorasse; deinde vero Commeiilaiiumde quo agi-
Morlibusperscculorum Laclanlio attribtituni, quotl mus opus esse impcrfeclum, ut nolavimus, magno
Baluziusprimus vulgavit.Alterum momenlum, quod quidcm, ut videtur, conatu susccplum , sed in ipso
qnaluor tanttim, aut qiiinque versus Nabum prophe- exordio interriiptum, morlis forsitan intervcnlu , ut
t;c exponit. Qua: ratio si valeret, explodantur ne- propterea in vulgus editum minime fucrit, atque
cesseesl quotquot fragmenta aut imperfccta opera adeo noii satis cocterisnotutn : cujus rei pcnc imiu-
sanclorum Patrum edita sttnt, el veluti genuina ha- mera excmpla aflcrre possemus.
bentur ab omnibus. Tertio deniqucconcludil: «Re- Ergo dum validiora his non producimtur argu-
ccntiorem sane auctorem Juliano indicant verstts illi mcnla, nunquam coramillcmiis ut Juliano temere
Leonini, qui ad fmem testimonii mox laudali (de adimamus librum, queiii primus illius editor ci
proedicationesancti Jacobi) leguntur.» Leclor ocquus ascripsit auctoritatc codicisms., qucmquc Miiacus,
videat, el judicet. Yersus indicati hi sunt : Fabricitis, Lahboeus,NicolausAntonius, Agiiirrius,
MarchioMoudcxarcnsis,aliiquepermullicum nostra-
Quisquesua sorte Christnmsparsitsine sordc, tes, lum exteri, ei-non adcnierunl.
PerPaulumvero toiodispergiturorbe.
Quod si quis cxistat, qui ciim Elia Dupinioct Bemi-
Ubi, quoeso, sunl vcrsus Leonini? Namque , ut gio Ceillier hujuscc scripti stylum cum coelcrisindu-
acute viderunt BoIIandiani, primus nullo mimcro bitalis Juliani operibus coufcrrc volttciit otiose dili-
continctur, sccundus vero Leoninus minime dici po- j. genterquc, vulidius indeconlra nos lelum fabricafu-
lest ,.qiiorum ea est natura , ut mcdium consonet rus , illum monebimus ut mcmineril quani sa^pe
extremis; quare ambo siuiiliter cadcntes tantum fefelleiint quoeex hujusmodiiocodesumunlur argu-
appellari possunt. Verumut Leonini fueiini, propler mcnta, nisi omniaattentecautequecircumspiciantur:
duos solos versus continuo ad rcccntiorcm oetatem quodquidemsubactum .jutlicium,acutissiinam oculo-
relcgandum csl opus? cum lamen aliquos cjtismodi rum acicm, narcmque hominisquam emunclissiiiiam
ctiam in poelis aureoceetatis Iegamus, qualis est ille desiderat.
Virgiliilib xn .Encid. Opus certe, quamvis imperfectum ct mulilnm ,
Ora citalorumdextra contorsitequorum: auclorcm per se prodit in saucta Scriptura vcrsa-
cl alii duo Ovidiiin oratione Ulyssis : tissimum, atque in ejus seusibus rimandis acutum ,
Si Troja.falisaliqujdreslarepulalis, quos in unaquaque scntenlia cxponcnda perscquitur
onmes : prinium litlcralcm, deindc allegoricum, lum
Vir, precor,uxori, fralersuccurresurori. anagogicum, postrcmo moralcm ; alque in hoc po-
IJnus itaque aul altcr vcrsus Leoninus, qui casu slremo gencre non unum tantum,scd mullipliccm
scribenti cxcidit, nihil niomcnti alfcrre potest consensum, ut miruri subeat mentis fecunditalcmcum
tra opcris anliquilatem. summa perspicuilate, tuin doctrinam , atquc singu-
. Sed Natalis conjccturas, ut vidimus, levissimas larcmeruditionem cum scrmonis projirietate coiijun-
nonnulli post ipsum amplexali sunt, non meliiis ctam. Quoeoninia sciibeiidi.ornaiiiciitaquin possint
quam ipse erga res Hispanas animati. Iu quibus non /*-_ plene cadcre in Julianumnostrum , nemo dubitabil,
uttimo loco mimerandus esl Fr. Thoinas MariaMa- qui rcliqua ejusdem scripia diligenlcr cvolveril.
machi, vir et propter muliam doctrinam, cl singu- Interea quoenostroe partcs sunt hoc loco, adim-
Iarem eruditioneinin rcpublica lilteraria satis notus, plere curavimus. Nullum enim htijus Coniiiieiitarii
qui eodem quo Natalis consilio sancti Jacobi in exemplum habenles, procter duas edifionesliiblio-
Hispania procdicationemoppugnarcaggressus,Origi- thecoePatrum, Prtiisiensemuiiam aiino 1624, Lugdu-
num et Aniiquitalum Chrislianarum tom. II, c. 23, nensem alteram ann. 1077, quod in nobis erat effe-
Florezionostro Hispanioesacroescriptori respondcns, cimus, ut typographorumnieiidain illis deprchensa
eidem e.xprobratquod Commcnlarinrum librum in corrigercnius, conupta quoe sunt in conicxtu loca,
Nalium , qucm vin docti Juliano Tolctano cpiscopo nonuunquamefiam probabilem illorum rcsliliicudo-
adimunt, eidem ascribi oportero contendal. Quid rum rationem imlicarcmus,SitnctocScriplurocct au-
vero supra Nat.Icm adducil? Hoc uiium : Fcliccm, ctorum sententioein eo laudatoeunde dcsumpUc.sint,
cum in Juliani clogio suoruni operuni calalogum intcr parenlliescs aimotaules.
BMNCYl JtJhlAMl
EPISCOPI TOLETANT
COMMENTARIUS IN NAHUM PROPHETAM ,

KX 5IA\USCUIPTOCODIGEBIIiLIOTHECI-BAVARIC-E
PER HENRICCMCAMSIUMJC. EDITUS.
PR/3EFATIO.
Nahumproplielain rcgnumAssyriorumlnvcintur : D Ninivcautem NinusAssyiiorum rcx sccunduscon-

bistorialiter de Ninive, quac mclropolis cjus fuit, didit, eique denominaluma nominesuo vocabulum,
destructione loquitur; allegorice, de desolatione ut quidam asscrunt, vel potius, ut alii, a Ninia filio
mundi; mystice, de rcparatione per Christum gene- suo, luijiismodi iiulidit. Ninus vero de patre Belo
rishumani; moraliter, de rcslilulione in pristina et matre Semiramide nafus, fraudc matris circum-
dignitale, vel majoregloria peccatoris in scclc>ibus vcntus, cx cafurtivaslibidinisignarusNiniam gcmiit:
tapsi. quo compeiio poslquampartu matcr exoncravil vi-
cera, muros cjus cruentavit sanguine, malerna dc- A omnia cxislcns in omnibus tradet regnum Dco , et
testatus scelera. Hoeccivitas et a forma el a situ , Patri (I Cor. xv,24, 28). .
quantitate ctornatu juxta tempus clarissime notalii- Vel onus, infldelitas genlium; liber visionis, con-
lis, et a rege, et a lege, et a plebe,*potentia, astulia, versio fidelium; consolatoris, consummatioomnium.
conslantia, sublime commendabilis', dum regni sui Meminerit autem lector quia onus in reprobis est
circumquaque dilatare studet pompamatque fastum anguslia; liber visionis, cum electis perseverans
luxurioc, usque ad Dei populuni cffrenale « laxavit gratia , consolatio, divinilus de lioste concepta
habenas soevi.ioe.Cujus parlem primoSargon,-deinde victoria.
Phul, dehinc Tegla-Phalassar, deincepsSalmanassar Onusest pondusmiserioc,et tribulatio; visio, favor
captivavit: ad ulliraum sub Osea totus Israel expu- divini muneris, et menlis invocatiq; consolatio, in
gnatus a Sennacherib in Assyriostransmigravit. conflictuconstantia, et dc triumpho adepta lcetitia.In
UndeNahumadpopuli transmigrati consolationcm, his vero omnibus lector redditur attentus, dociliset
ad sanctorum probandorum confirmationem, ad benevolus.
posterorum quoquegloriosamcxspectationem,adlap- Benevolentia in rhetoricis a Tullio (Lib. i de In-
sorum excitandam devotionem, ad omnium vero vent. Rhetoric, num. 16 edit. Genev.1745) ex qua-
gratiarum actionein eructat prophetiam, contempla- B tuor locis comparalur. Ab ipsa causa, a judicis per-
tur visionem, qua civitatis eversio et_populi interi- sona, ab adversariorum, a propria. Sancti vero, qui
lus cdicitur, exsulum utcunque refocillatur memoria, non sibi, sed Domino moriuntur, vel vivunt (Rom.
attlictorumfovetur palientia, damnatorumproedicitur xiv, 8); qui non sua, sed quoeJesu Christi quoerunt
redemptio, spes lapsorum innuitur et sublimatio, (Philipp. II ,.!21), non sibi captant favorem, sed
omnium in commune fidelium honor et incorruplio. omnia Patri deferunt luminum. Hinc per Psalmistam
Prophetavit autem idem propheta lempore Ozioc, dicitur : Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini
Joathan, Achaz, Ezechiocregum Juda , quando re- tuo du gloriam(Psa.. cxiti, 9). Inde illud Apostoli :
gnum Assyriorum deslruitur, Romulus nascitur, Mihi absit gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu
Olympiasa Groecisprima statuitur, Roma conditur,, Christi (Gal. vi, 14). Benevolcntiaigitur ex quatuor
regnum Lacedoemoniorumdefecit", Macedonumveroi comparatur : A persona Salvatoris, a forma salutis,
incepit, Hcsiodus poeia claruit. Fiunt quidem si- a ratione dati, a lapsu reparali. Summus qui dedit,
mul anni regni Assyriorum a primo Nini, qui se- oeternum quod tribuit, gratis preestilit miscris. In
cundus in eo regnavit, usque ad trigesimum sextumt primo consideratur potenlioeimmensifas'; in secundo,
Sardanapalum,quiet ultimus, et ab Arsace signiferoi ' misericordia. largitas ; in tertio, gralioe liberalitas;
suo victus, semetipsum incendio cremavit, 1164. C in quarto, naturoe benignftas : siquidem summus mi-
Prcemittit vero prophela prologum , in quo morei seris maxima contulit gratis. In primo igitur com-
orationis r.hetoricocaudilorem reddit attentum, doci- probatur dantis omnipolentia; in secundo, ejus mu-
lem et benevotum. Prologus autem hic est : Onuss niflcentia; in tertio, ejus sufficientia; in quarto, ejus-
Ninive, liber visionis Nahum Elchesei. Tria quideral dem benevolentia.
posuit, per quoeauditorem ad veniam, ad gratiam,, Aliter. Benevolentiamcaptat a judicis persona, a
ad gloriam moveri voluit. Siquidem in onere miseria,, sui fortuna, a causa et qualitate negotii; ab imma-
in visione gratia , in consolatione nonnulla videtur. nitale et natura adversarii. Ajudice, quia ipsa est
gloria. Assyrio persequenti pondtts miserioe, Israelii misericordia; a sui fortuna, quia versatur in mise-
sustinenti rcspectus gralise, eteidem redeunti instarr ria; a causa negotii, ex parte adversarii, quia sedu-
cujuscunque attribuitur glorioe.Lector igitur audito) ctus est invidia, ex parte vero sui, quia circumdalur
onere, redditurattenlus; visione,docilis; Nahum, id1 inflrmitate et ignorantia; a natura adversarii, tum
cst, consotatore, benevolus. ex naturoe subtilitate, tumex vitsediuturnitate, tum
Onus Ninive, quia a Chaldoeisest subversa; liberr ex negotii assiduitate; ex immanitate quoque, quia
visionis,quia Esdrce, Nehemioe,et aliis indulgentia1 .-. gralis infestant, nec ad momentum desistant, nec
dala; Nahum Elchesei, quia urbis, templi, et populii in minimo pareant. In primo igitur cap.tat per judi-
libertas, et gratia, el gloria utcunque reparata. Hoec
c cis pietatem; in secundo, per confessionishumilila-
autem historialiter diximus. Nunc ea mystice, velil tem; in tertio, per hujus vitocincolatum, et invin-
moraliter succincte disseramus. cibileminflrmitatem; in quarlo, per invidiam adver-
OnusNinive, mundicondagratio; liber visionis,san- sarii, et ipsius crudelitatem. In primo, judicis pro-
ctorum resurrcctio; consotatoris, eorum glorificatio.>• vocatur clementia; m secundo , propria exponitur
OnusNinive, reproborum damnatio; liber visionis, ', indigenlia; in tertio, hujusvitoepreetenditurtentatio;
beatorum electio; consolatoris, in soeculasoeculorum n ln quarto, adversarii invidia objicitur, et impugna-
laudatio. tio. Primo, quia judicis est sententia : Nolo mortem
Onus, quando dicitur: Ite, maledicti,in ignemmter- peccatoris, sed ut convertaluret vivat (Ezech. xxxm,
num (Malth. xxv, 41); visio, quando dicetur : Ve- '.- 11); secundo toquitur indigentia : Si incluserit h,
nile, benedictiPatris mei (v. 34)'; consolator,quanclo
lo nemo est qui aperiat (Job xn, 14); tertio, hujus
a Effrenate nobis arridet, ut legitur in nis. juxtaa frenatm, quod ipsi posuere.
f-
editores hujus operis in Bibliotheca Patruni, procef- i>Clauserit pro incluscrit, quod legebatur in ms.
709 COMMENT.IN NAIIUMPROPnETAM. 710
vitoe miseria : Memenlo mci, quia ventus est vita A r His ita de matcria et intcntionc succincte preeli-
mea (Job. vn, 7); in quarto: Abaquilonesuper faciem batis, etiam nunc dicatur cui parti philosophioe
orbis terrw exardescuntmala (Jer. i, 14). supponatur. Cum igitur philosophia quatuor princi-
Aliter. Salvatoris opera legimus fuisse quadrifa- pales habeat species, sub quibus omnium Iiberalium
ria. Miracula namque fecit; beneflcia contulit; artium et totius divini eloquii continelur series,
amara pro nobis perlulil; vitoe monila prolulit. In theoricam scilicet, praclicam, physicam, et Iogi-
iis autem quatuor auditor redditur bencvolus, dum cam; sic inserta alterutrum, et connexa adinvicem
€t ejus doctrina illuminatur, et beneficiis sustenta- soepissimevidentur, ut vix ab invicem discerni va-
tur, miraculis conflrmatur, et passionum stigmate leant; sic quandoque sequestrata, et a se alienata
ad amorem inflammatur. In prinio excluditur igno- provsus inveniuntur ut conjungiullateiius nequeant.
rantia, in secundo mdigentia, in tertio negligentia, Quippemalheraalica de visibilibusvisibiliumflguris;
in quarto vitoe torpor et animi ignavia. In primo practica de invisibilibus visibilium formis ; physica
suscepit lumen scientiac,in secundo largitatem grade invisibilibus causis ; theologia de invisibilibus
lioe, in tertio conjicit regni felicitatem, in quarto substantiis ; logica vero ut omnium provida, artium
suspirat ad Christi charitaiem. Per viloe oracula magistra, arcanorum clavigera, passim discurrit per
illuminaturccecus; per miraculareduciturprofugus; B g omnia, formas, modos, causas, nodos solvcns, ligans
per beneflcia redditur devotus ; per passionis sti- sublilitate nimia, arlis excellentia, argumentorum
gmata efficitur consummatus. copia. Prcesens vero prophelia, quia partim agit da
Docilis quoque redditur, dum in ejus doctrina, caeleslibus, parlim tractat *de moribus, nonnulla
vita, fama docetur quid teneat, suadetur quid ca- pars ejus ad theoricam, quaedam vero respicit ad
veat, inslruitur quid limcat, quo dolcat, in quo praclicam.
speret, quid diligat: scilicet cavere vitia, tenere Modus quoque tractandi hic est. Prius autem
vitoeconsilia, timere gehennae supplicia, dolere hu- comininatur hoslibus; dehinc blanditur obsequenti-
jus exsilii miseriam, in ccelis figere spei suoeancho- tibus. Post hoecquasi incidenter introducit advcn-
ram, ardenter diligere coelestempatriam. tum Salvatoris. Deinde terribilem inducit procsen-
Attentus etiam redditur, et ex magniludinesup- tiam vastatoris; armat Babylonios• ruunl in Assy-
plicii, dumonus preemittitur; ct cx qualilate gaudii, rios; Ninive expugnatur, capitur, destruitur; tem-
dum visio subsequitur; et ex fidelitateprocmii,dum plum a fundamenlis evertitur ; omnis oelas, sexus,
-consolalorsubjungitur. condiiio corrumpitur, elidilur, servituti addicitur.
Cum igitur Tullius (Lib. i de Inv. rhelor., n. 1S) Deinceps insultando in cam invehilur, rapinas, for-
quinque causarum genera slatuat: honestum, admi- C nicationes, maleficia cxprobrat; civitatem sangui-
rabile, humile, anceps, obscurum, et secundumea num exprobrando nuncupat. Alcxandrioe quoquo
diversa suggerat principia, nos honestum genus, ferenti auxilium minalur excidium. Deindc insul-
non causoe, sed" prophetioe hujus dicimus, in qua tando, ignaviaraprincipum et populi ingcminat, po-
circa reprobos justa Dei probatur sevcritas, erga pulum clTeminalumnuncupat, frustra eos nisi evi-
pios clementissimacommendaturhonitas. In amico, dentcr enuntiat: ad ultimum incrtiam pastorum
gratia; in hoste, justitia; in servo, judicii veritas; incrcpat, et sicprophcliam suam tcrminat.
in mereenam, proemiioequitas; in filio, regni lioere- Explicit prmfatio.
ditas ; in sponsa, spirilualis gaudii identitas.
non bene correctum est in Biblioltieca Patrum, cum
n Vulgata incluserii Icgat, cujus auctoritate hanc le-
ctionem restituimus.
INCIPIT EXPOSITIO.
1. OnusNinive,libervisionisNahumHelchesei.Pro- D Isaias: Visioquam vidit Isaias filiusAmos(Isai. i, 1).

logumistum prophetioesuee prophela prceposuissea Sic Jeremias, Verba, inqtiit, Jeremim, qui fuit in
quibusdamcreditur; ab aliis, Esdram cum invenisse, sacerdotibus de Anatot (Jer. i, 1). Sic Michoeas:
asserilur. Sicul enim post incensam legemaChal- Verbum qttod factum est ad Michwamde Morasti
docis, et ab eo reparatam novis invenlis litteris, (Mich.i, 1). Et ita ferme incipiunt omnes proplietoe.
singulis psalmorum proefixit titttlos, ila doctrinec Id quoque reperitur in Novo Testamenlo. Dixit,
gratia singulis fere prophelaruin proeposuitprolo- inquil, disctpulus ille, quem diligebat Jesus Petro
gos. Vel si eum propheta procposttissedicitur, hu- (Joan. xxi, 7). Tale quid in Apostolo: Paulus,
militatis gratia de se, quasi de alio loquitur. Sic inquit, servus Jesu Chrisli, etc. (Rom. i, 1). Et
Moysesde se loquens, quasi de alio diccbat: Locu- multa nobis talia tradunt divina eloquia. Vel san-
tus est Dominusad Moysen, dicens: Prwcipe filiis cti incipienles gratiam divinitus accipere, sitientes
Israel, etc. (Smpein libris Exod., Lev., Num\. Sic supplicant divinitati, in hoc maxtmc prolicien-
m S. JULIANIEPISCOPI TOLETANI tli
les, et cyemplum gratioe"relinquenles postcrilali. A fuetlataffoclum, secunda itilionestat actum, teri.a
2. Onus_Vm.iic.Indnodccimprophelisqualuorfiiis- morlificat sultjcclum. De his tribus oneribus per
se legimus qui onus in suis prophctiisposucriinl: Osee dicimr : Araslis impielatem, messuislisiniqui-
Nahum, scilicet,Habacuc, Malachiamct Zachariam. talein, cotnedislisfruclum mcndacii(Osee x, 13). hn-
Qiiorum priini tres posuerunt illud in principio. pietas siquidem aratur, quando quis ex studio
Zacnarias vero dttobus locis, in fino scilicet, ct in mundi vanitafem meditatur; iniquitatemmetil, quan-
niedio. Dicil cnim in mcdio : Oniisverbi Domini itt do ex illicita cogilalionepravum opus colligit; men-
lcrra Hadruch, et Dcimascireqttici ejtis (Zach. ix, 1); dacii frticlus comcdit, qttando prout gessit in cor-
in finevero sic: OnusverbiDominisuperIsrael (xn, 1). pore, apud inferos recipit. Aralur ifaque, cogitando
Sed et apud Isaiam undecim lcgimus onera, liaec illicita ; legitur iniquitas, operando nefaria ; comc-
scilieet :OnusBabijlonis,onits Philistiim, onusMoab, ditur fructus ejus, sustinendo supplicia.
onus Dttmasci,onus JEgypli, ontts deserti maris, onus 5. Sed hoc de vanitate dicendum est, quod illi
Duma, onus in Arabiu,onus vallis visionis, onus Ttjri, alii sunt subditi, alii collaterales, alii suppositu
onus jumcnlorum Attslri (Isai. xiu, 1; xv, 1; xvn, Primi
carnales, sccundi spiritales, tertii intellectua-
1; xix, 1, xxi, 1, 11, 13; xxn, 1; xxm, 1; x.xx, G). „ les. Primi, scnsuum curiositati; secundi, humance
quocex ipsa qualitatcnumeri transgrcssionenisigui- I neccssitali ; tertii contemplandoe student verilati.
ficant pcccali. In dcnario namquc proeceptorumsi- In ordine sensus sordidatur el cogitatio; in
primo
gnalur obcdientia ; in undenario, qui ipsam trans- secundo, ornalur affectus, et honestatur actio ; in
grcdilur, proevaricationismalitia. Huc accedil, quod tertio, sublimatur intellectus, et vegelalur ratio.
undceim saga cilicina Ifiunt in tabernaculo (Exod.
Piimi bcrnanilo sponte subjiciunt, secundi nolentes
xxvi, 7); quod Salvalor cxstinclo proditore chorum
iTiundo serviunt, lertii penilus mundum fugiunt,
rqioslolorumin hocmanere noluit. Onus autcm mise- Primi
rioc pondtis superitis significarc diximus. Clamat igitur sunt brusi, secundi activi, lcrtii con-
vcro Aposlolus : Infelix ego homo, quis tne templalivi.
liberabilde corpore ntorlis hujus (Rom. vn, 21). Si 6. Scd et de iniquilate similia possumus dicerc.
ila csl in viridiUgno,quid fiet in arido (Ltic.xxm, 31). Quidam namque iniquitatem diligtint, sed nonprae-
Undc Jercmias lidelcm sollicitans animam de hujus dicant ; nonnulli et diligunt, et proedicant: alii
viiae miseria: Si in terra, inquit, pacis secura non proedicant, diligunt et defcndunl. Tres igitur prin-
fueris, quitl facies in superbia Jordanis (Jer. xn, 5)? cipales iniquitas habct specics : ncfas, scclus, mali-
Et Job : Ecce qui serviunt ei non sitnt stabites, ct liam. Nefas quanlum ad Deum ; scelus ad seipsum ;
in angelis sitis rcperil praviiaiem : quanlo magis qtti C ^ malilia ad proximum. Nefarii sunl, mandala contem-
dotnos habitunt tttteas, qtti terrettum habent fun- nendo ; scelesti, seipsos in vilia proecipitando;
dameultim, consumenlur velttt a tinea (Job iv, 18, malitiosi, proximos corrumpendo. Primus ordo
19)'? Sicut crgo in divino eloquio canlica simplici- eorum esl quortttn Deusventerest, et glorta (Philipp.
lcr, ct Canlica caitticorum pro ineffabilis hetilioe in, 19); secundus eorum, qui peccala sua prwdica-
immcnsitate; et soecula per se, el soecula sxculo- verunt sicut Sodoma (Isai. m, 9) ; tertius eorum
rum, pro spatii reternitate; ct sabbatum simplicilcr, qui facti sunt qttasi scuta fusilia (Job XLI,6). Pri-
el sabbalum sabbalorum pro sccreiissima. quieiis mus eorum qui projecerunt in terra intima sua
fclicitatc; ctopera simplicia, ef opera operum pro (Eccli. x, 10) ; secundus corum qui dicttnt: Coro»
vcneranda ac mystica dignilale : ita possunt dici nemus nos rosis anlequam marcescant; hwc enitn
simpliciter oncra singula ctimina, vcl singula Iribu- Borset hwredilas noslra (Sap. n, 8, 9) ; tertius eo-
lationum gencra; onera vcro oncrum, culparum vclI _'um qui dicttnl : Via Domini non est wqtta(Ezech.
tribulationum immcnsilas nimia. XVIII,25). Primo igitur peccatur in Patrem, secttndo
3. Tria igitur simt onerum oncra. Vanilas, ini- in Filium, lertio in Spirilum sancium. ln Patrem,
quitas, calamilas. Vanitas mundi, iniquiias animi, , agendo contra ejus voluntatcm ; in Fitium, contra
calamilas orci. Vanitas coecat, iniquitas proccipitat, " illius humilitatcm; in Spirilum sanctum, contra
calamilas cruciat. Vanitas mundi ca.lcstium aufert ipsius charitatem.
contemplationem; iniquitas auinii, Dei el proximS 7. Calamitas qtioque habct tres species. Prima
dilectionem; calamitas lartari, affectum boni e_i est amariludo conscientiee, secunda odium justilioc,
aninii devotionem. Vauilas mundi facit vitiosum ; tcrtia desperatio venioe.Primo miseri, quia remor-
iniquilas animi reddil odiosum ; calamilas orci, sup-> ' det conscientia ; secundo miseriores, quia displicet
pliciosum. Vaniias facit incestum ; iniquitas rcddit juslitia ; tcrtio, quia venioe nulla restat clementia.
infeslum; calamitas, pcrpetuo moestum. Vanitasi Quia ergo vanitatcm mundi, iniquitatem animi, ca-
dcprimit, iniquitas curvat, calamitas frangit. lamilalem lartari superius oncra diximus, reslat
4. Est etiam aliud quod de bis oneribus dicere> nobis quocrerc alia quorum ista dominantur onera.
possunius, qtiia scilicct aliud portatur in capite, Isaiacvero supcrius undccim onera posuimus, quoe
aliud in brachiis, aliutl in humeiis. Onus in capite,, vitiorum undecim sigmficant genera, et undecim
vanilas in mcnie; onus in bracbiis, iniquUas int negofiorum cxprinmnt onera. Ac primum de vitiis,
opere ; onus in humcris, cnlamiias gchcr.ux. Primat deinde disseramus de negotiis.
COMMENT.IN NAHUMPROPHETAM. ; 7W
713
8. Ii. onere Babylonis proeeipuenotatur superbia. A Primum, occupationcm exteriorum ; secundum, sot-
In Moab, iiidignatio maxiine et arrogantia; in Phili- licitudinem liiorum; lerlium, tolerantiam incomino-
sliim, sigillatim sensuum prava curiositas; in Da- dorum. Primo subditorum milital nccessitati; se-
masci, expressa rapacitas; in .Egypti, omnino crapu- cundomorum providelcaslitati; terlio, proulexpedit,
la et ebrietas; in deserti maris, singularitatis proe- occurrit vel supplicat adversitati. Vel primum, ne-
sumptio; in Duma, superslitio; in Arabioe, ficla golium mundi; secundum, circumspeclio sui; ler-
dileetio; in vallis visionis, animi exccecatio; rn tium, sollicitudo proximi. Necessarius est in primo ;
Tyri, jactantia vitiorum, et elatio; in jumenlorum honestus in secuudo; utilis in tertio. Necessarius, ne
Austri, religionis exprimilur dissolutio. Hoec ergo immodcratesuperllua appetat; honestus, neelfeminate
vitiorum sunt genera, nunc subsequenter negotiorum vivendo aliorum mores corrumpat; utilis.qualenusad
ponantur onera. veniam, ad gratiam, ad gloriam subditosproecedat.Nc-
9. Horum primum quidem est mandata [Forte cessariusigiturvita, honestusfania.utihsdoctrina. Ho-„
mundana] potentia; secundum, elhnica scientia; nestus exemplo, utilis consilio,necessarius ministerio.
tertium, canina facundia; quartum, claritas sangui- 12. Religio quoque in tribus constat : in carnis
nis ; quinluni, venuslas corporis; sextum, honeslas scilicet mortiflcatione, in animi devotione, in proxiini
conjugis; seplimuiii, exemplar sobolis; octavum, B compassione. Hinc per Jacobum apostolum : Religio,
Jides amicorum ; nonum, humilis obsequela subdito- inquit, munda et immaculata hmc est : Visitare pu-
rum; decimum, temporalium affluentia ; undecimum, pillos et viduas in tribulatione eorum, et immacu-
oranium proefatorum possessio quieta. De his vero lalum se custodire ab hoc smculo (Jac. i, 27). Visi-
latius disserere in proesenti, non fuit consilii; hoc talionem referens ad proximi compassioneni; im-
enim tractare, alterius crat negotii. Esse aulem maculatam custodiam, ad.carnis moitificalionem et
onera, ostendere his relinquo qui preniunlur onere. animi dcvotionem. Quod etiam Salvator in Ev«m-
Vanitas igitur negoliis, iniquitas supponilur vitiis, gelio (Matth. vi, 2 seq.) evidenier docuit, ubi de
calamitas gehenneesuppliciis. Uude quia illa dicun- religione disserens, de eleemosyna, oratione, jejunio
tur ct Sunt onera, ista non immerilo onerum nun- faciendo discipulos monuil : jejttnium referens ad
cupantur onera. Quod vaniias suo multos deprimat carnis morlificalioiiem; eleeniosynam, ad pioximi
onere, testatur Apostolus dicens : Vanitati, inquit, compassio:iem; orationem, non ad linguoestrepitum,
creatura subjecta est, non volens (Rom. vm, 20). Iu sed ad animi devolionem. Vel primuni esl abslinentia
psalmo vero legitur de iniquitatis onere. Iniquitales, mali; secundum, flagrautia boni; terlium, purificati
inquit, sttpergressm sunt caput meum, et sicut onus animi loelitia.
^
gravegravalmsunt super me (Psal. xxxvn, 5). Ca- 13. Dilectionis vero tiia sunt onera : siquidem
lamitas qUoquegehennee miserrime aggravat, quam aliud a nobis exigilur a proximo, aliud ab angelo,
Salvator irt Isaia torcular nuncupal diceus : Torcular aliud a Deo. Proximus a nobis exigit humamtatis ob-
calcavisolus (Isai. LXIII,3). De prima legitur in Ec- sequia; angelus, sincerilatis desideria; Deus, studia
clesiaste : Vanitasvanitatum et omnia vanUas (Eccle. onmi virlute flagrantia, omni suavitale manantia.
i, 2); de secunda in Zacharia : Super talenlum plum- Proximus devolum flagitat actum, angelus sincerum
bi scdctiniquitus(Zuch. v, 7, 8); de terlia in psalmo : queeiil affeclum, Deus purissimum exigttintellecium.
Contritio in viis eorutn, et infelicitus (Psul. XIII,3). Exhibenda est igitur proximo actionis pielas, angelo
Grave igitur jugum super fllios Adam a die exitus morum sinceritas, Deo omnis conalus aiiimi, et per-
matris usque in diem rcversionis in ipsam (Eccli. fecta charitas,
XL,1), quando de vanitate ad iniquitatem, de iniqui- 14. Spiritus enim sponsam suam sic ornatam, ifa
tate transeunt ad calamitatem. Sunt quoque alia one- quidem ordinatam in Canlicis multa laude prosequi-
ra prcefalis longe dissimilia lur dicens : Pulchra es, amica mea, suavis et decora,
•10.Elenim primum dispensationis, secundum re- terribilis ut castrorum acies ordinata (Canl. vi, 3).
ligionis, tertium dileclionis. Prinium onus poriaint n Pulchra mundo, suayis proximo, decora coelo. Vel
pnclaii; secundum, huicmundomortiflcati; terlium, pulchra actu, suavis affectu, decora intelleclu. Vcl
ia cubito consuramati. Primi statum Ecclesiee ro- pulchra honestate famoe, suavis utiiitate doctrinee,
borant-; secundi faciem illins ornant; tertii ejusdem decora viloe sublimis necessitate. Vel pulchra exem-
virtuteiii commendant. Prim.usordo dicit: Sollicitudo plo, suavis verbo, decora consilio. Vel pulchra opc-
omnium Ecclesiarum, instantia mea quotidiana (II ribus, suavis moribus, decora meniis excessibus. Vcl
Cor. xi, 28); secundus : Elegit suspendium anima pulchra proximo, suavis angelo, decora sponso. Me-
meaetmortem ossa mea(Job vn, 13); terlius : Sive rito ergo terribilis hoslibus dicitur, in qua nec mundi
1'aulus, sive Cephas,sive Apolloomnia nostra (I Cor. ambitio, nec proximi loesio, nec sui preesumptio,
m, 22). Primus ordo eorum est qui curvantur sub nec angeli offensio, nec divinoevoluntatis aversio vel
Deo, et orbem portant (Job ix, 15); secundus, eorum etiam ad modicum invenitur. Item de eodcm pcr
qui carnem suam macerant, ut animam suam ad eumdem in eumdem : Tota pulchra es, amica mea, et
sapienliam transferant; tertius, eorum qui per macida nonestin te(Ibid.w,1). Yerequidem pulchra,
singula proximorum se charitate vulnerant. quae nec hoste viiicilur, viccmundocorrumpitur, nec
lt. Dispensatio vero tria sub se continct onera.
proximo scdiicilur, nec carue elidilur. nec mcnte
PATBOL.X.CVI. 23
715 S. JULIANTEPISCOPI TOLETANI 716
erjgifur. Tola quidcm pulclira, quai.i nec aclus cor- A Bcm id : Medilabor in omnibtts opcribus tuis, et [a-
rumpit, nec affeclus inficit, noc inlcllecttis impedit: ctis manttum tuarum exercebor (Psal. CXLH, _>).Quoe
actus iniqiiitate, affcclus vanitale, intcllcctus a cce- si quis investigare sufficcret, mirabilem in eis Dei
lestium ctaritate. Nulla est igitur in ca macula, in supicutia. lucem inveniret. Et hoec ego uiinam pos-
qua nec maligni praevalet suggestio, mundi sordent setn tam subiiliter perspiccre , tam compcfcntcr
inina. vel promissio, carnis jacet sigillatio, mcnLis cnarrare, quam possutn ardcnlcr diligere ! Deleetat
suliiicalur clatio. ii.cc igilur sunt dilectionis onera, cniin me, quia valtle dulce et jueundum esl, de bis
quibus felix premitur anima. IIoc niens mea pre- i'ebus frequenter agere, ubi simul et ratione crudilur
malur oncre, tioc aiiiina moiiatur deprcssa pon- sensus, ct suavilale delectatur animus, et adraira-
dere. Oncra igitur gencralia consfal esse quadrifaria. tionc excitatur affectus, ita ut slupentes cum Psal-
Alia namquc sunt Dci, alia animi, alia mundi, alia misfu et admiranles clamemus : Qttam magnificala
inferni. Istorum quoquc singula' stipcrius in atiis sunt opera tua, Domine! nimis profundx factw sunl
subdivisimus. Nunc cocteravideainus. cogitalioncstttw. Vir insipiens non cognoscet,et stul-
15. Ninivein proesentipotestquadrifarieaccipi. Hi- ttts non intelliget hwc (Psal. xci, U, 7). Et luce
stoiialitei', est illa melropolisiuclyfa Assyriiregni; al- (itiidemde mutido dicta sufficiant. Nunc aliqua de
legorice,indesignationemundi;mystice,iiitypoEecl;- B Ecclesiacdecore in mcdiuui prodcant.
sioe;moraliter, in pcrsonaanimoe.De civitatevero su- 18. Ecclesia namqiie sponsa Chrisii, lenipliiin
pcriushislorialileraliqua, licet puuca, dixiinus.Restat Alfissimi, civilas Regis niagni, tania viget potentia,
crgo ut ad alia cxponenda transeamus. Ac primum decore, sapientia, quotl ncc hostc viuci, nec mumlo
de intcrpretatioiie nominis videamus. nec proximo seduci, nec adversitate superari, nec
16. Ninive speciosainterpretatur, et de Deo atquc prosperitale inclinari, ncc aura sinistra ullatenus
muudo in quodam pbilosoptiorumlegitur : valel fuscari. fcjndeSalvator de ea in Evangclio :
Tu cuuelasupcruo Veneruntflumina, flaverunt veitli, nec potuerunt cum
Ducisab exeinplo: pulchrumpulclivrriuiusfpse
Miiiitluminente geretts, similiqu.imagmeformaiis. tnovere, fundala enitn erul super firmutn pelrum
Si eniin quis arlificcin cogilct, et raateriam, ct ex (Mdtili. vii, 25). Iliiic iii ejus laiide, et dilectione, cl
ipsa crcaturaruin dissitniliumcopiani, atque iu rebus. dilafalione nos excitat Psalmista : Ponile corda ve-
ordinem divinitus insilum, et gratiam, possunt qui- stra in viriute ejus, cl distribuite domos ejus ut enar-
tieni per ejus biluin,ordineinet ornatuin,Dei cognosci retis in progenie ultera (Psal. XLVII,14). Sicut
invisibilia; poiest cjus conspici utcunque poteniia, ciiiiii (ut Tullius in fine secundi libri Rhcloricie
sapieniia, clcineniia : potentia per situm, sapietitia, r> p (_V.06), meminit sunt quoedamd'e bonis civitatis quee
per ordiucm, bcniguitas per ornatum. Unde et idemi ad ejus incolumifatem, qu_edamqueead ejus ampli-
ab oriialu Grocce xooôj iioiucn acccpit. Mundusj iicalioncm pertinent ; ita in Ecclesia, quoe civitas
auleiu est univcrsitas omnis, quoeconstat ex quatu*rc Rcgis magni est optima , a quocdam ad decorem,
clemenfis, globata in specieitiabsoluti orbis. Quodsii alia ad amplificationem: ad sanitalein justitia, ad
universitatis hujus machiuam intuearis, invenies3 fiiitiitatem forlitudo, atl decorem prudenlia, ad am-
quod mirabili ralione et sapientia coniposiiioreruitii pliliealioneratemperantia.
otnnium perfecla sit; quod apta, quod cougrua, quodj 19. Siquidemqualuor sutit qu;c aiiimam erudiuut
tiecora, quod cunctis partibus suis absoluta : i.i quat cl ornant, instruunt et roborant. Hcecscilicet; con-
non splum concordiam scrvant similia^ sed eHaik «l silia, obsequia, subsidia, reincdia. Ad prudeii.tiani
quoe creante potentia ad essc prodierunt, dictanfe c consilia, adjustitiam obsequia, ad fortitudinein sub-
sapicntia in unani quodammodo amiciiiam el fce- siuia, ad temperantiam perliiieiit remedia. Consilia
uerationemconveniunt. Quidrepugnantiuspotest esse e illutiiinaul coecos, obsequia reddunt devotos, sub-
igne et aqua ? Quaj tamen in rerum natura ilaa sidia roborant invalidos, renaedia sanant eegrotos.
Dei contemperavit providentia, ut non solum adinvi- Consilia expellunt ignorantiam, ojisequia invidiam,
cem comniuiie societatis vinculum non dissipent, ;, ,D subsidia iniirmilatem, remcdia cupiditatem. Consilia
verum etiani uasceiilibus cunctis, ut subsistere pos- <- ' sapientioe faciunt doclores ; obsequia, juslitioe ama-
siut, vilale nutrimcnlum subministrent. Omnis s lores; subsidia, veritatis defensores ; remedia, feli-
c.iim natura se uiligit, et miro quodammodoplurium n citatis dijectores. Felix ergo civitas, qua. ncc
t..ssimiliumet in unum redactorum concordia unani ii cget consilio, noc carct obsequio, nec subsidii jaccl
i.iomnibus harmoniain facil. Vide si pulchritudini ii imbccilliiaie, nec reinedii sordet egestate. HaecChri-
t.ivinprum operuin aliquid desil; et si nihil, vel cl stus eo glorificato, et Spiritu Patris alqqe suo dato
ciiam iu miiiimo, deesse vidcris, jam aliquid habes ;s Ecclesitc suoe contulit : bjEC ipsae prior in ea ad
itiideartiflcem mireris. ipsius gloriamprolulit. giquidem consilia yjt:e dedit,
17. Quce cum Psalmista intueretur, vehementer ;r obsequiajustitice, subsidia cpngtanliee,remeuia pce-
admirabatur dicens : Quam magnificata sunt opera 'a niientioe.Consilia, homines dpcendo; obscquia, lur-
tua, Domine! omnia in sapientia fecisti (Psat. cm, i, bas pascendo(Matth. v, 2 seq.; xiv, 15 seq.); sub-
24").Iteni : Memor fui operum Domini, qttia memor or sidia, viduoe, pupilli et advenee, causas judicando
cro qb inilio mirabilium tuoritm (Psal. i.xxvi, 12). i). (Ueut. x, 18) ; remedia, pertrauseuiido, et omnes
a Hicforte deest: Qumdampertinenl ud sunitatem, u, atia ad firmitalem.
717 COMMENT.IN NAIIUMPROPHETAM 713
oppressos a diabolo sanando (Act. x, 38). Consilia _l\ licee felicitatis, decurio hujus regis, ac minister hu-
igitur dedit in monte, obsequia juxta mare, in ccena- jus legis, atque eivis hujus urbis fieri? De qua dici-
culo subsidia, remediain cruce. tur voce Psalmographi: Gloriosa dicla sunt de te,
20. Hoec quoque Ecclesia a sponso suo accepit,. civitas Det (Psal. LXXXVII, 3). Ilem idem de eadem :
quoe ad ipsius timorem, decorem, honorem, amo- Magnus Dominus, et taudabilis nimis in civitdte Dei
rem aliis îtataodum ministravit. Siquidem per di- nosiri (Psdl. XLV,2). Heec est illa speciosa, de
vinoeconsilia scienljoe, et lueeni sapieutioe sibi con- qua spoiisus in Canticis mulla profert glOriosa di-
versos cppulayif philosophos; per bbsequia miseri- cens : Ecce tu pulchra es, amica tnea, ecce iuptilchra
cordioe subjugayit etjinjcos; per subsjdia gratiee es. Oculi tui columbarum (Cant. iv, 1). Item idem in
constanter expugnavit hoeretjcos; per remedia pos- codem : Pulchrd es, amica mea, suavis et decord, tcr-
nilentfoeclementer r.evocavj.tschismatico$. Per con- ribilis ut castrorum dcies ordinata (Ibid. vi, 3). Item
silia veniunt ab ignoranjia naturali, tan.quaroa parte ideni de eadem iu eodem: Tota pulcltra es, amica
Oiientali; per pbsequia redeunt a fervore cpncu mea, et macula non esl in te (Ibid. iv, 7). Item sponsa
piscentiee, tanquani a plaga Australi ; per sujisJdj^ in eodem de seipsa : Nigra sutn, inquit, sed fprmosa
retrahunlur a frigore malitiee, tanquam a climate filia Jerusalem, sicut tubemacuta Cedar, sicut pelles
Scpteiitrionali; per remedia educunjur aj) occasu JJ Salomonis (Ibid. i, i).
vifiorum, lanquam a plaga Occidentati. 23. Hic nobis suboritur a latere perutilis divisio,
21. Hanc ei futjuram numerosoe prolis Jeetitiam hic liobis quadrifaiioc divisionis data est occasio.
sponsus ejus per prophetain promiserat tsaiam. Siquidem mulier alia esf non nigra, sed formosa ; alia
Ecce ego, inquit, adducam ab Orienle semen titutn, nigra et fonnosa; alia nec formasa, nec nigra; alia non
ei fiiios tuos ab exlremis terrw. Dicttm Aquiloni: Da; founosa, sed nigra. Prima est regin t cccli; secunda in
ct Austro: Noli prohibere (Isai. _xm, 5,6). llanc ctiam leriissponsa agni; tertiauxor lnundi; quarta conjux
ci proiniserat ore Psalmographi. Magntts, inquit, diaboli. Prima esl eorum qui loctanlur cum Cliristo
Dominus, et laudubilis nimis in civitate Dei nosiri. in cailis ; secunda fidcliuin peregiinaiilium in terris;
Fundalur exsultalione universce lerrm mons Sion, tertia eorum quos muntii absorbuit vanitas; quarla
Ittlera Aquilonis, civitas regis tnagni (Psal. XLVU, eorum quos poenis affligil iniquitas, vet apud iiifej-os
2, 5). iisec revera eivitas est rcfugii, qua venia, cruciat calamilas.
libcrlas, et flducia, donatur refugis morte summi 24. Siquidein qualuor sunt genera sponsalium,
pontificis (Num. xxxv, 28, 32). In ea igilur sunt ad quibus desponsantur preefatarum genera mulierum.
sanitatcm mandata , ad firmitaiem consitia, ad de- Hoec scilicet: contemplationis divinoclauiiia, veniec
corcm charisniala, ad amplificatibnem pcenitentix C gralia, hiundi eoncupisceiilia, inferni miscria. Prilno
remedia. Aposloli ad sanitatem, martyres ad firmi- desponsatur healorum angeloruni societas ; Secundo,
taleni, virgines ad decorem, confessores ad amplifi- justorum homi-ium gloriosa unanimitas; tertio,
calionis odorem. Ad sanitatem chaiitas, aidfirmita- reproborum perniciosa vanitas ; quarlo; apud infe-
tem huinilitas, ad decorein continentia, ad amplitd- ros pessimoruin liorrenda inlelicifas. Primi suutin
dinem clementia. Ad sanitatem illius poeniteules, requie, securidi stant in acie, tertii turpiler sUiit
ad iirmitatem proedicatoresj ad decorem mundi con- prostrati; quarti mancipati misericordilCf. Prima
temptores, ad amplificatioiiem conjugali niiseri- est ca quee sufsum J.erusalem iibera liiater nostra
cordes. (Gal. iv, 26). Secunda et tertia, in Dominica area
22. Iterum sunt alia hujus civitatis bona prelio- triticum simul et palea ; quarta apud iriferos doldre
sissima, quee et ei sanitaiem cohferunt, et ipsam lorquetur et miseria. In prima omnia glofioe,sednihil
roboranl, decenler exornant, et amplissinie dilatant. miseriee; in secunda, multum glorioe,sedquiddam roi-
Evangelica gralia sanatur, doctrina aposlolica ro- serioc; in terlia, multum miseriee, sed vix aliquid glo-
boralur, eloquiis sanctorum doctorum ornatur, riee; in quarta niliil omnino gtoriae,sed oniiiiainiserioe.
dccretis patruin oribodoxorum et canonibus dilata- Prima ergo sursum loetatur cum Chrislo ; tertia for.
tur. Cum igitur hecccivitas et a rege, et a lege, et a v nicetur cum mundo ; quarla crupietur Cum diabolo;
plebe, et a situ, a copia, ab ornalu feliciter sit do- secunda preeparetur sponso; ut et nigra sit per poe-
tata; quia videlicct ejus rex felicitas, ipsius lex niienliam, et formosa per obedienliam; nigra per
cbariias, plebs fidelium et sub rcge et legc consors bumilitatem, formosa per charilaterii; riigra, ten-
socielas, situs fidei et rr.orum sinceritas, el copia lationum pugna ; formosa , virtutuni constanlia ;
doclrinarura, et virtutuin aifluemia; ornatus, ctia- nigra, miiiisterio; formosa, desiderio; nigra, exer-
rismatum gratia;pfoccssionui!i[F:brs., professionum] citio religionis ; formosa, sinceritate contemp-atio-
diversa genera; cum tot et tantis, inqiiam, bonis, et nis; nigra est Ecclesia in carnalibus, formbsa in
talibus hoeccivitas largiter supereffluat, qtiee mise- spiritualibus; nigra in activis, forniosa in contenv
ros angit dementia, vitiorum sitire absiiithium, litt- plalivis. Heecest regina .Etliiopioe, queevenit a fini
jus mundi sequi uaufragium, vitee semper pali in- bus terroe sapientiam SalOmonis audire. Nigra est
fortunium, impieetyrannidis ferre dpminium, et non crgo, quia _£_hiopica; formosa, quia oesl.uanssapiea
potius r.onvolare ad auxilium serenissiniee civilatis, tia. Nigra, quia venit a 'finibus ultimis; formbsa,
ad gremium mateniee charitatis, ad gaudium ange- quia affluens deliciis.
719 S. JULIANIEM5C0PI TOLETANI .20
25. Hecc autem de ea in Iibro Reguni scripta A regis mirabilem, sapientiam incomprehensibilcm,
sunl: Regina Saba, audita fama sapientiw Salomo- benignitaiem ineffabilem, lucem inaccessibilem.
nis, venitin Jerusalem lenlare eum in parabolis. Et Haec de statu et decore sauctoepaulo latius diximus
cum ea cameli portantes onera. Et allulit secumau- Ecclesise,quatenus evidenter omnibus clareat, si sic
rum multum, et lapidem valde preliosum. Ingres- in regione dissimulationis, in convalle plorationis
saque est ad Salomonem, et locuta esl ei omnia, nitel ejus tabernaculum, quomodo teiuplum fulsum
qumcunqueerant in corde suo. Et enuntiavit ei Sa- [Forte, sursum] fulgeat? Si enim quod evacuabitur
lomon omnia verba sua , et non fuit verbumquod tanta fulgel gloria, raullo magis clarificaluni est quod
rex omiserat et ei non indicaverat. Et vidit regina semper in gloria manet.
Saba omnem sapientiam Salomonis, et domttm quam 26.Ninive quoquead decoremreferri potest animee.
wdificavit, et cibos ejus, et sedem ptterorumejus, et Sed ne currat oratio, Ezechielis prophetica
ordinem ministrorum ejus , et vesles ejus, et vini sufflciatprolixius
et holocausta in leclio, qua dicitur : Jerusalem, Jcrusalem,
fusores ejus, ejus, qum offerebat radix tua, et generatio delerra Chanaan, etc. (Ezech.
tlomo Domini; et obstupuit, et dixil : Verus est
scrmo quem in terra mea de verbo MOet de pru- -, xvi, 3). Dominusautem infelicem animam alloquens,
et eam more rhetoris ex atlributis personacet ne-
dentia tua audivi; et eccenec dimidia pars enuntiata B
et ei ante rem, cum re, et post
cst tnihi. El dedit Satomoni centum viginti lalenla gotio convincens,
rem, adheerentia proetendens, ante rem, quam sor-
ttttri, et odoramenta mullu, el lapidem valde pretio- et quam vilis; cum re. quam
sittn (III Reg. x, 1 seq.). Venit ergo regina Saba, dida, quam deformis,
itl est, Ecclesia cx Gentibus diu sub vitiis capta. sinccra, quam decora, quaro ainabilis; post reui,
abominabilis fuerit,
Hoc enim inlerpretalur Saba. Venit audire sapien- quam fetida, venefica, quantum
Post heec sprelus, el abjeclus, et confusus,
liara Salomonis, et lentare eum in parabolis. Multa intimat.
eam pius insequilur, et clcmenter revocat: promit-
cnim apud eam ferebantur incerla, ut pole de mundi
tendo retrahit, relrahendo perficit, consunimando
conditione, de immortalitate animoe,de futuro judi- felicilat. Rem vero
cio, de sanctoruin glorificatione, et aliis multis. De' gratiain electionis nuncupo.
Attributa personoe,quibus confundilur, convincittir,
quibus omnibus accedens ad Christum certificata est
ad liquidum. Et cum ea cameli portantes onera, heec sunt: nomen, viclus, fortuna, habitus, affeciio,
Ex attribu-
Gentiles sciliccl afferentessecuin miscricordiocopera, studia, consilia, facta, caplus, instilutio.
vel diversa vitiorum genera. Et tturum multum, ralis autem negotio confunditur, quando procparatione,
tionabilem videlicet sensum. Et lapidem pretiosum,' perpetratione, exitu, tempore, occasioue, loco, fa-
naluralem intellectum. lngressa est pcr pcenilentiam (_ * cultate, modo, convincitur.
ad verum Salomonem; locuta est ei omnia per con- 27. Super quibus si quis cerlificari studeat, lectio-
fcssionem. Sed et Salomon omnia verba ejus enun- nis seriem'propheticoediligenler dissenliat [Fors., dis-
liavit ei, quia postquam illi reconciliata est, posl in( serat, aut edisserat]. Ego vero nou docere rlielori-
ainicam et sponsam versa est. Tunc Jesus eam in. cam, sed leclionem aggressus sum explanare pro-
eellam introduxit vinariam (Cant. i, 4), hinc osten- phcticam. Prius ergo quae vel qualis ex vilio fuerit,
dit ei ineffabilcmdivitiarum copiam. Unde in Evan» qucevel quanta ex gratioeofflciocxstiterit, manifestat
- : Itadix tua, et generaiio ttta de terra Clta-
gelio : Jam non dicam vos servos, sed amicos,quia dicens
omnia quwcunque audivi a Palre meo, nola fecij naan. Pater tuus Amorrhwus,et tnaler lua Hethwa.
vobis(Joan. xv, 15). Vidil quoque sapientiam et pru- Et quando nata es, in die ortus lui non est prwcisus
denliam cjus : prudenliam scilicet, qua disponit hu- umbilicus tuus; non aqua lota in salutetn, nec sctle
niaiia ; sapienliani, qua regil divina. Et domum cjttss salita, nec pannis involuta, ctc, qua. iinproperando
el
(Prov. ix, 1), incarnationis ejus myslcria. Ipsa estt supponit: Usquequo, ait, transivi per le, el vidi ie,
ciiim quam sibi oedificavitsapienlia. Vidit et cibos_ et ecce tempus tuum, tempus amantium. El expandi
Salomonis, diversa pietalis gcnera, et varios affe- ," super te amiclum meutn, et operui ignominittmlitam.
clus ordinatoe dilectionis. Vidit puerorum ejus se-. Et juravi libi, et ingressus sutn pactum tecutn, et
dcm, ecclesiaslicumin episcopis et presbyteris or- facta es mihi. Et luvi tc aquu, el munduvi sanguinem
dinem. Yidit ministrorum ejus ordines, infeiiorum., tuum ex te. Et unxi te oleo, et vestivite discoloribus,
scilicet graduum status differentes. Sed et ejuss et calceavile hyacintho,et cinxi te bysso,et polymito,
vestes, singulos credenlium, vel ornamenta virtu- et multis coloribus. Similum, cl mel, et oleum co-
tum. Vini quoque fusores, electos verbi divini proe- medisti, et decora facia es vehcmenternimis, et profe-
dicatores. Vidit ejus holocausta, sine dubio oratio- cisti in regnum. Et egressttm est nomen Ittum in
num supplicationumque mysteria. Ubi vidit hoec c gentes propter speciem luatn, quia perfecta eras in
omnia, admirala est super ejus responsis atquee decoremeo, quem posueram super te, dicit Dominus
prudeniia. Si quis vero unctionum genera, sacra- (Ezech. xvi, 3).
lnentorum mystica officia, professionum devota a 28. Intuere super abundantes divitias divineecle-
sludia, gradus ordinum, ordines dignitatum, dignila-- nieiitiee: quoraodo meretricum meretrix ex sordido
tes minislrorum, ministros sacramenlorum, sacra- prostibulo in reginam sublimata, ornata ciiltu regio
menta et exempla consideret, videt in his poteniiamn scdel in culmine virtutuui ct regni fasligio. Vere
721 - COMMENT.IN NAHUMPROPHETAM. 722
superabundanles divitiee, cum non solum nobis ne-, Ajustitiee; terlium, in reparatione innocentiee. Prsevi-
cessaria, verum etiam commoda apla lribuit,etgrata. dens ergo propheta Ninivem subverti, mundum
Si enim sola necessaria tribueret, bonitas quirlem destrui, Ecctesiam turbari, animam vitiis impugnari,
esset, sed dives non essel. Cum vero necessariis quasi proemuniensdicit: Onus Ninive. Ac si diceret:
commoda adjungit, divitias bonitatis sueeostendit. Quiescat, videat necadat (7 Cor. x, 12); et quitenet,
Cum autem commoda congruis superadditis cumu- teneat, donec de medio fiat (II Thess. n, 7).
lanttir, abundanlia divitiarum bonitatis ejus demon- 31,32. Sed qui angustiamoneris proemiserat,ne quis
stratur. Sed dum postremo congruis etiam grata ad- desperando oneri succumbat, post tristitiam oneris
jicit, quid aliud quam superabundanles divitias ho- loetitiamsupplet visionis dicens: Liber visionhNuhum
niiatis suce notasfacit? Helcesei.De nominevero libri multiplex fit menlio in
29. Intuere diligenter singula, et vide quanta Sal- serie divini eloquii. Hinc per Job: Quis mihi adju-
vatoris nostri clementia, quanta nostree salutis ei sit torem tribuat, ut desideriummeumOmnipotensaudiat ?
diligentia. Prius enim aquis compunctioms abluit, Et scribil ipse librum qui judicat, ut in humero meo
dcinde virtutum vestimenlis induit, postea sapientiee portem illum, et circumdem quasi coronam mihi
deliciis reflcit, domum in honore regioe felickatis (Job xxxi, 35, 36). Hinc per Isaiam : Erit, inquit,
erigit. Primo aquis lavatur pcenitenlioe; secundo in- R vobisvisio omnium, quasi verba libri signati, quem
tlumentis ornatur justitiae; terlio divinee scienliee cum dederint scienti litteras, dicent: Lege islum; et
cibatur ferculo; quarto in regieedignitatis sublimatur respondebit: Non possum, signalus enim esl (lsni.
solio. Dicit ergo Dominus: Exlendi super te amictum xxix, 11). Hinc Dominusad Ezechielem: Fili hotni-
mettm. Amictus est angelorum custodia; operimen- nis, aperi os tuum, et comedequodcunqneego do tibi.
tum ignominioe,virilis poenitentia; paclum, masda- El vidi, et manus missa ad me, in qua erat involulus
lorum observantia; juratio, salutis immobilis ratio; liber. Et expandit illum coram me, qui erat scriptus
facta est ei, illitts in oelernum glorificatio. Lavat eam intus et foris. Et scriptm erdnl in eo lamentationes,et
lacrymis pcenitentiee, mundat ejus sanguinem per carmen, et vm. Et comedi illud, et fuctum est in ore
opera misericordice, ungiteam oleo leelitieeex secu- meo sicut mel dulce (Ezech. n, 8, 9; m, 3). Item
ritate conscientiee. Ornat eam varietate virtutum; Daniel de eodem : Aspiciebam, inquit, et eccethroni
munit affeclus ejus flrma sj¥_ ccelestium; candore positi sunt, et antiquus dierum sedit. Vestimentum
cingit virgineoepuritatis; inferius afficit spiritualibus ejus quasi nix candidum,et capitli ejus velutlana alba.
theophaniis. Loetificat ejus mentem scientia varie- Thronus ejus flamma ignis, rotm ejus ignis accensus.
latis. Dat ei constanliam operum, et perfectionem Fluvius igneus, rapidusque egrediebaturde ore ejus.
obedientioc,gratiam doctrinee,et odorembonoefamse. Millia milliumministrabant ei, etjecies centenamillia
Confertillidecoremsapientiee, et nitorem eloquenliee, assistebant ei. Judicium sedit, et libri aperti sunt
candorem innocentioc, jucunditatem contemplalivee (Dan. VIII, 9, 10). Hinc Zacharias: Levavi, inquit,
loctitioe.Cibat eam naturalis legis notitia, scriploe oculos meos, et eccevolumenvolans. Et dixit ad me:
legis intelligentia, Evangelii gralia. Vel reficit eam Quid tu vides? Et dixi: Ecce video volumen volans.
allegorica scientia, morali, ac mystica. Vel erudit Longitudoejus decemcubilorum,et latiludoejus decem
eam rerum mttndanarum scientia, causarum occul- cubitorum. Et dixit ad me: Hmcesl mulediclio,qum
tarum intelligentia, divinarum rerum sapientia. Vel egreditur suver faciem orbis t-errw(Zach. v, 1 seq.).
relicit eain puritate actionis, dulcedine dilectionis, Item in Apocalypsi de eodem: Et vidi in dextra se-
stiavifate contemplationis. Vel docet eam Trinitatis denlis super thronum librum scriptum intus, et foris
nolitiam, Patris scilicet potentiani, Filii sapientiam, signulum sigillis septem. Et nemopoterat solvereettm
Spirilus sancti benignissimam clemenliam. Sic est nisi leo, qui vicit de tribu Juda. Ipse enim aperuit
decor animae,sic ei immortales conferuntur divitice. eum, et solvit ejus siguacula (Apoc.v, 1 seq.). Heec
Sic ornatur pectus, honoratur sensus, purificalur af- omnia ex divino protuli eloquio, quatenus lectori
fectus, clarificatur intellectus Sic decoralur vita, ]p clareat, quod in eo sit libri multiptex significatio.
mundatur conscienlia, commendatur doctrina, cele- 33. Liber igitur alius est naturce, alius disciplinoe,
bratur fama. De hujusmodi in Canticis voce sponsi alius gralioe. Primus docet humanam oequitatcm;
dicilur: Qum est ista qum asccndit de deserto deliciis secundus, humanam impunitatem; tertius,humanam
ufftuetts, innixa saper dileclumsuum (Canl. vm, 5)? et divinam charitatem. Primus conscientia.et morum
Item de eodem alibi per eumdem: Mullw filim con- promittit serenitatem; secundus, temporalhim bo-
gregaverunt divitias , tu suverqressa es universas norum fecunditatem; tertius, regni ccelorumfelici-
(Prov. xxxi, 29). tatem. Prtmus, instituta naturoe;secundus, corporese
30. Hoecde speciositate animoebreviter dicla suffi- scita disciplinoe;lertius monita docuit gratiae.Primi,
ciant. Nunc videamus quoe onera cui conveniunt. doctrina honesta; secundf, utilis; tertii, necessaria.
Onusmundi est ipsius velper Christum in melius, vel Per primum amicus honeslatur, per secundum
fn fine destructio. Onus Ecclesiee,heeresum vel schi- servus tigalur, per tertium filiusin hceredilatemvo-
smatum, seu morum carualium impugnaiio. Onus calur. Amicus, ut referat gratiam; servus, ne fugiat
animee, vitiorum subita incursio. Onus primum est ad idololatriam; filius, ut spreto exsitio festinet ad
in deslructione idololalriee; secundum. in defensione patriam. Primus humanee socictatis docet honorem,
723 S. JULIANIEPISCOPI TOLETANT 724
secundus humanoe fragilitatis probat tiraorem ; A _ propinquat, tantp viciniuscreatorem suum dcclarat.
tertius divinitatis ministrat timorem[Forte, amorem]. Illttd vcro yisibile simulacrum invisibile exemplar
Primus igitur est con-a.deration.is; secundus, cor- prius ostendere debet, quod divinoe similitudinis
reptionis; te.rtius, dilectionis. Primus, est ratip imagine in se perfectum retinet. Immensitas aulem
animi; secundus, lex Moysi; tertius, Evangelium crcaturarum magis ad essentiam, decor vero earum
Chrisli. Sic humanum genusprius accipiensnaluralis magis pertinet ad formam. Essentia vero aliisque
legis lionorem, transgressor factus incidil in ti- [Leg.absque]forma considcrata, informitas est. Quod
morem, demum per gratiam liquescens in amorem, autcra informe est, in hoc quidem quod est, Deosi-
tandem ad pristinum redii.thonorem. Horumuterqtte mile est. Sed in hoc quod forma caret, a Deo dis-
polest dici liber visionis, dum et per primum intelligi sidet. Qnodergo formatun. est, magis Deosimile esi,
divina fclicitas, et per secundum deitatis unitas, et quam id quod forma caret. Unde constat quod evi-
per tertium ceternitatis valet identilas. Per primum denlius siinulacruin esl; decor creaturarum, quod
pacis sinceritas,per secundum prudenlia, pertertium pertinel ad formam; quam immensitas earum, quoe
pictas. Sinceritas, naturam pacificando; prudentia, ad solam spectat essentiam.
consiliura legendo; pietas, seipsum pro servis ha- 56. Item decor crealurarum propter formam natu-
bendo. " ralem
. . .. pertinet ad habitum, ulilitas vero ad actum,
34. Sunt etiam alii trcs libri, quorum doctrina quia in hoc creaturoc utiles sunt, quod homini
noscuntur invisibilia Dei. Primus ost fabrica mun- subjcctoe serviunl, et obscquium reddunl. Quod
dana; secundus, conscientia humana; tertius, proe- autem ad habilum pertinet, magis proprium est et
destinatio divina. Universusenim mundtis isle quasi magis certum quam id qtiotl pertinet ad aclum,
quidam liber est digilo Dei scriptus, hoc est, viiiuie quia hahitum nalura indidit, actum vero institutis
divina creatus, et singuloecreatura. quasi figurcc adjunxil. Simulacriim ergo decoris immcnsilatem
quoedamsunt, non humanoeplacito inventee, sed di- pariler ct utilitatcm in cognilione preecedit. Et
vino arbitrio inslituta. ad manifeslanda, el quasi proptcrca prius , quia in manifestatione (est) cvi-
qttodammodo significanda Dei invisibilia. Quemad- dentius. Pulchra autem inquircntla sapientia ab ipso
iiiodum autem si illittcralus quis apertum librum vi- sapienle simulacro inquisitionis exordium sumitur,
deat, figuras aspicit, lilleras autem non cognoscit; quia per sapientiam suam Pater nianifeslafur: non
ita stullus et animalis Jiomo, qui non percipit ea quoe soluni quando sapienliam suam in carnem misit, sed
Dei sunt (/ Cor. n, 14); in vjsibilibusislis creaturis tunc quoqticquando per sapienliara suam mundum
foris vidct spcciem, sed non inteliigit rationem. Qui;£ creavit.
autem spirilalis cst, ef oiunia (lijudicare potcst 57. Decor vero crcalurarum, quem simulacrura
(t>.15), intus conspicit quam miranda sit potentia sapicnliaccsse diximus, quatuor compjectitur: situm,
crealoris, qtiam veneranda sapientia artificis, quam motiitn, speeicni et qualitatem. Sed in his motus
diligcndabenignitas procsidentis-Et ideo nemo est excellcntioiem locum habct, quia viciniora vitoe
cui opera Dci mirabilia non sunt, dum in cis insi- mobiliora sunt, qttani ea quocmoveri non possiml.
picns solam miratur spcciem.. Sapiens autem per id Motus autem quadriparlifus cst: localis, naluralis,
quo! foris vidct, profiindamrimatiir tlivinrcsapientioe animalis, rationalis. Ante et retro, dextrorsum, si-
ryiionem: velut si in una eademque scriptura alitef nistrorstim,suisum,deorsum, ct circum; naluralis iu
colorem seu formationcm commcndet, aliter vero augmcnto et dctrimento; animalis in sensibus et ap-
scnsuin ct significaliqnem laudet. Bonum est crgo pelitibus; ralionalis in faclis et consiliis. Rationalis
assidtte contcmplari divina opera ct admirari, sed ci vero cunctis superponitur, quia in eo non solumsen-
qui reruui cqrporaliuiiipulchritudinem in usum novit susad animandum,sed ralio quoque ad intelligenduin
vertcre spiiitalem. Nam et ideo Scriptura lanto niovctur. Hoc simuiacro nullum potesl in cicaiuris
opcre iios a;l considcrartdavisibilia Dei excital, ut csse evidenlius, quia id quod sapit, invisibilem sa-
per ca quoeforis ccrnimus, intus ad agriitioncmvcri- D pientiam ostcndit cunctis manifestius. Prinium ergo
tatis vcniainus. Untlc Psalmista qlijfsipro magno se ac principalc increatee sapientiee simulacruin est
jam hoc fecisse coninicuiorat, et adhuc se facluruin creala sapientia, id esl ralionalis creatura: qiuc,quia
pronuntiat tlicens: Metnor fui dierutn antiquortim, secundum aliquid invisibilis, secundum aliquid visi-
mcdittilus stttn in omnibiisoperibus tuis, et in factis bilis est, janua contemplationis facta est pariter cf
manniim tuarum exercebor(Ps(il, CXLII,5). via. In quanfum invisibilis est, janua; in quanlum
35, Tria igitur sunt visibilia Dci: potentia, sa- vero visibilis, via. Janua est, quia ingredienti ad con-
pientia, benignitas. Tria quoque visibilia mundi: templalionem animo primum aditum pandit; via est,
iiiimensilas, formositas, utilitas; Potcnlia mani- quia currentem in contemplationem animum ad
feslatur per imniensitalcnt, sapientia per formosi- fincin perducit. Janua est, quia quodammodoinvisi-
latem, benignilas per utilitalem. H;ec tria prafala bilia visibiliter ostendit; via cst, quia de visibilibus
sunt quasi qtKedaindivinoccogitationisexpressissima per invisibiJiaeuntes usque ad visibilium pariter el
simulacra. Quairendiini est ergo quiti ho.urh prius invisibiliumcrealorein videntlumperducit. Hocvalet
coiitempbiiiiihusin uguifioneoccitrial. Omnisautem in seipso.noscere vafer homo.
crcal.uoa,quanto vicinius similitu !ini creatoris ap- 58. Quoniam vcro do visibilibus ad invisibilia
725 COMMENT.IN NAHUMPROPIIi.TAM. 72(5
oculos [Forte le'g. cculis] autem contemplationis in- A onternitas, e'. oeternaocqtfalitas. Quia non potest esse
gressi sumus,' ad lipc usque via invesligationis pene- singulis dissimile; quod omnibus facit Deitas una
t-nfvimus, ut jam creatorem rerum sine principio, commune. lloc jam dictum sufficiatex cognitione di-
sine fihe; siite n_utabililate esse non dubilemus. vina, quce ex humana trahitur conscientia. Scd
Restat igiltir considerare utrum ex secundo libro, sciendum esl quod hocc tognitio et visio dicitur, ct
id est, ex litiriiaiia coriscientia, Dei noscantur invisi- sapientiadicitur, etpreescientia dicitur, et provideniia
bili-f. In ebrisciferitiaquidam humana sunt tria, pcr dicitur. Visio, quia aspicit; sapientia, quia intelligil;
qua. eb'gr.osctiritufntiinque Dei invisibilia, persona- proescienlia,quiaprocvenitjprovidentiaj quiadisponif.
rum scHJCetTririitas, ct essentioe unitas. Heecautem 41. Primus igitur liber est mundanee conditionis ;
stiiit: potenliS Patris, sapientia Filii, benignitas Spi- . secundus, humanocrationis;tertius, divinoeproedesfi-
rilus saricti. Ifi aiiima vero hoec tria sunt: mens sci- nationis: per quorum singula noscuntur Dei invisi-
licet, iritellectus, et amor. Mens quidem de se iritcl- bilia, ef mundi desolatio, et ejusdem per Christum
lcciiiiii gighil, una uiium. Queedum conspicil, quod reparatio, et status Ecclesice, et redemptio aninue,
siibtiliS, quod verus, quod coriveniens, quod jucun- et felicitas-patrice.Primi libri singttli anni suut quasi
ilug sit, ftiox eum diligit, et sibi in ipso comptacef. . quaterniones; folia, menses; paginee , dic-s; con-
Videt pariter et stupet, et se lale quid invenire po- " structiones, summoe negotioium; color, prosperilas
tuisse miratur, et gattdet. Libet illum serriper aspi- eorum; litura vel mcndositas, adversilas ipsorum.
cere, semper habere, semper illo frui, semper in illo Duiri igitur fortuna ridet, lilura fulget; durii mutat
deleetari. Ipse per se placet, nec aliquid extra illuin vultum, oratio patitur defeclum. Liber iste scripttis
qua;ritur, quia in illo totum amatur. In illo conicm- est intus et foris. Foris, apertis negotiis; intus, occul-
platio veritatis advi(Iciiil.:tudclectabilis,adhabeii!ium tis causis. In eo quoque scfiptoe sunt lameiilalionfs,
suavis, ad fnieridum dulcis. Cura illo secum mens carmen, et voe.Vacethnicoruri., lamentaliones hccre-
quiescit, rtee uriquam secfeti sui tcedio afficiiur; licOiUm, carmeii Chfistianorum. In mundo namquc
qiicelioc (niieo,non tamen solitario, consortc loeiatur. et miserorum supplicia, et lapsorumpocnitentia, et
59. Considera ergo hoec tria, mentem; intellectum, sarictbium innocentia.
amorem. De hieiite inlellectus riascitur; de mcnte 42. Desccurtdo quoque libropossumus dicere si-
paiilef et ihtellectu airiof liascitur: de sola menle riiilia. Hujus namque quasi quaterniones sunt animi
solus intelteettis, quia sola soltim geriuil: Anior vero dispositibnes; folia, dispensationes ; paginee, affectio-
noii de sola riienfe, nec de solb intellectu, quia de rtes; oratibfieS; cordis intentiones; litteroe color, Dci
uirbqiie prbced.t. Pfitfs mens, deinde mens et intel- fi' et proxiriii amof; eelipsis vel litura, ambitio seeculi,
lectits, pbstea hiehsyintelleetds,' et amor. Et hoc quiet carnis concupisccntia. Scriptus quoqtie est intus
detii in l.bb.s!ila bsi: verum iri Deb longe aliter sua- et fofis. IritiiS, deshicriis; foris; factis : foris ope-
tiiii ralio. Seiriper eriim iri illb sapientia, quia faiido, iritus diligendo. Et in eo sunt scripfee lamen-
senJper saplehtiatri hcibult, qifiet semper sapiens lationes, earmeri, et voe.Voe;mentisexca_catio; Iamen-
friit. Seiriper ab illo sapiehtia, quia genita se talibhes, peccatorum confessio; carmen, veritatis
a gigiicfife rioridividif. Sen.pcf gcnita fest,et seraper coii.eihplatio. Voe,salutis desperatio; lamentnliones,
gi^:nit(if: ri_Ccum gignitur, irithbaris, nec cum ge- delic.orurri couipainfclio:carnien, perfecla dilectio.
riila est, cessaits. Sempef gignilur, quia relerna: 45. De tertio verOlibro multa possent dici subti-
semper êriiia esf, qiiia perfecfa. Qui geritiit, Pater lia; sed rios, prolixitatis vitandee gratia, festinare co-
csl: rjui gbiiitus est, FiliuS est. E. qtiia qrii geniiit giniiif ad alia. Primus igitur iiber historicus; secun-
semper geriuit, oelcriius csl Patcr. Et quia qtii ge- dus hiOraHs; iertius ariagogicus. Primus est biblio-
riiiii- est seriiper gfenitus fcst; eeferno Palri Filius theca negotiofurii; secundus; canon vel fegtila mo-
coreterniis est. Iteiti rjui seriiper sapiehlidrii tiabuit, rum; teftius, doctriria et causa cunctoruiii. Uterque
senipcr sapieiitiam dilexit. Qtii vero semper di- efgo, ut pfeefatum est, libef est visionis Nahum.
loS.it,scmfief ambrerti liabuit. Itaque ccterno Patri [) 44. Ndhiim cbnsolalor ihtefpfetatuf : quod con-
et tilio bboetfernu.a!morcst,quia Spiritus sanctus est. gfue sriper Salvatbris intelligiluf persoria, qui, juxta
40. S-.<1 qriioisffjfeiifiScreatbfem biiihium summe iiluti Apostoli, cdhsolahtrrios in oihni iribtildiiohe no-
et VefeununQesse asseriiihiiis, hocctf!a in Deb unuin sira (II Cor. i, i). Quatuof riarnqiie suht ejtiSjirinci-
esse bborfet iit cohfiteamiir. Quia itertiiri iile qui palcs in nobis coiisolationes. Alia efiiffiest in tempo-
geiiitus est iibri potest iile esse a quo geriitus est, ralium bonofum poicificafeftilitaie; alioiiri cbfporum
ncijiie itein ille qiii a glgrieiite et geriito procedit ille Sariitate, alla'ifi mbflim cbricordisi; slllaiiri cbrttefn-
esSeôtest qfii est gignens, vel gemtiis, iriexpiigria- plationi. loCtitia;Prlma pfbpellii riifiiidimisefias; se-
biii ratione vcritatis iri Deoetpersonarfini TrinitatCm Ciifida, carriis angustias'; teriia, ariinit mblestias;
et substaiiliceuhitatem cogimuf asserefe. Tfos efgo quarta contemplationis excludit teriebras. Priina con-
uriiiriisuht, quia iri tribiis persbiiis iiri.icsi,substaiitia; -bldiio _Stfcarnalis, sechnda animalis,' tbrtia spirita-
se,l tres tiritisntiii stiht; quia sicut distirictio pcrso- Iis, quarta iritellectiialis. Prima pacifical afclum, se-
naruhi Deifatis iinilaierri ribri dividit, ita ct uiiitas cunda tranquillat sfenstirn.tertia sedat animtim, quar-
Deita'is personaruni dislinciinncm non confundit. la illustrat intellectum, Prima irivitat ad misericor-
Tribus ergo in Deitate una communis cs! ct ceqtmlis di.e opera, secunda atl rcligionum exercilia, tertia ad
727 S. JULIANTEPISCOPl TOLETANl 728
formam perfecteedilectionis, qnarta ad laHitiani con- A J Si vero singulas altendas clausulas, alia, quoe dicitur
templationis. Prima, servinii; secunda, mcrcenarium ; hypozeuxis, imroinet figura, ubi in singulis sensi-
tertia, filium; quarta, spiritale facit conjugium. bus propria unicuique est clausula; queehic quoque
45. Helclieseusinterpretatur advocalus. In causoe ostendilur, cum sensus quater, sive quinquies, claudi-
prosecuiione opus est advocatione. Est etiam in retur. Tertia quoque figura, quoe dicitur catachresis, se
conciliatione facienda otdvocalio necessaria. Tres ingerit, quoe rei nomen alienee, non habenli pro-
enim generales causa. perseculionis; tres nobis sunt prium, attribuit. Cum enim Deo impassibili, incom-
necessarioe advocaliones. Tres siquidem in causam mutabili furor, ira, oemulatio ascribitur, hoc non
dueimiis. i Tertio de moribus et vita ante jutlicem proprie, sed figurate dicitur. Color vero, quantum ad
iliscutimus. Primo cnim stamus ante hominem, se- negolium, dicilur frequenlatio. Frequenlalio verc
cundo ante angelum, tertio ante Deum. Ante homi- est, cum res in tola causa vel negotio dispersoe in
ncm, peccala confitendo; ante angelum, pro pecca- unum coguntur locum, quo gravior, aut acrior, aut
fis supplicando; ante Deum sententiam exspeclantlo. criminosior sit oratio. Vehemens est exornatio ista,
Primo dticit in causam timor poenee, sccundo condi- el conjecturalis conslitutione causae semper fere ne-
tio vitoe,tertio necessitas justiliee. In prima causa cessaria, et in ceeterisgeneribus causarum, et in om-
advocatum habcmus pcenitentiam, in secunda jiisti- B ni oralione nonnunquam adhibenda. Qui color hic
tiam, in tertia solam Salvatoris niisericordiaro. Pri- patet, ubisumma lotius negotii ex frequentatione
nia igitur est in peccalorum confessione, secunda in pendct. Heecquidem scholastice dicerniraus [Forle,
vilee hujus consummatione, tertia in generali om- disseruimus], nunc ad expositionis seriem redeainus.
nium examinalione. Quisqttis vero cleganter et pure 48. Proponit ergo propheta primum Domini a»mu-
priniam peroraverit causani, in secunda priinam, in lationem, deinde trifariam iiltionem, postea irain
tertia geininam glorice induet stolam. Prima igitur ejus et furorem. Acsi Nahum diccret ad Assyrium :
rectc perorata, justificatur; in secunda honorifica- Nunquid sponsam libi derelinquet Assyrio, cujus ca-
lur; in terlia glorilicalur. Advocalum igitur habc- stitalis oemulatioeripuit eam ex yEgyplo, niari Rti-
nitis Jesiim Chrislum justuni (/ Joun. n, 1). In pri- bro et deserlo; super cujus inimicis multiplex et gra-
ma stiggerendopoeiiilentiam, in secunda conferendo vissima irrogata est ultio; super cujus hostibus fu-
justitiain, iu lertia perducendo ad gloriam. Advoca- ror Dei accensus est ct indignatio? .Emulatio juxla
tus igilur csl et consolafor Jesus, misericordiosissi- illud Apostoli: JEmulor vos Dei mmulatione,despondi
niusSalvator : consolalor in miseria, advocatus in enim vosuni viro, virginem castum exhibere Chrislo
causa ; consolalor in tribulatione, advocatus in per- (II Cor. xi, 2), respicit ad conjugium. Ultio veio
oratione; consolator, ne succumbamus; advocatus, ad iniinicorum excidium. Furor aulem et ira Dei
ut vincamus. ad eeternum supplicium. Hanc ulique sponsam
46. Dominus amulator, et ulciscensDominus. Ulci- in Abraham subarrhavit, sed per legem copula-
sccns Dominus, el habens furorem : ulciscens Domi- vit: cujus zelo ./Egyplum horrendis flagitiis afflixit,
nus in hostes sttos, et irascens ipse inimicis suis (Na- iEgyptios submersit, innumeros hostium cuneos
hiim l, 2, 5). In prophetoeexordio tumentem pro ni- prostravit, pane cceli, el carnibus in deserto eam pa-
tore lingiiteoralorein, ac deflore colorati eloquii se vit, deinde in terram repromissionis introduxit. Heec
jactitaiitein adhortamur, ne Demosthenis leporcs, est oemulatio,cum triplex videalur. Quod si ultio re-
Quiiitiliani llores, Ciceronis colores divini eloquii feraturadeum, prima fuit idololalrioe, secunda luxu-
siinplicitati coloratissiiiiceproeferat, nec eloqtienliam riee, tertia gastrimargioc. Priina, quando vituluin in
pcccalricem niagis quam sanctam simplicitateni dili- descrto fabricavit (Exod. xxxn, 4); secunda, quan-
gat. Cuni enini regnum Dei non sit in sermone, sed do scelus in uxore Levitoe perpetratum vindicavit
virlute spiritus (/ Cor. iv, 20), et animee puritate, (Judic. xix, 1 seq. ; xx, 1 seq.); tertia, quando
'.anla lamen in divino eloquio et coloris gratia el vir- Israel pro peccato flliorum Heli proccipitavit (/ Reg.
tutis gloria, tanta sermonis et splendida suavitas, et rv , iv, 10 seq.). Furor, quando arcam captivavit; ira,
honesta operura fecunditas, linguoenitor, verbi color, quando Saul reprobavit (Ibid. xiu, 15 seq.; xv, 11
culpcc timor, Dei amor inseritur; ut ejus compara- seq.). In prima ultione ceciderunl viginti quinque
tionc Demosthenes sordeat, Quintilianus jaceat, hu- niillia; in secunda de Israel ceciderunl virorum qua-
mi TulUus hoereat. Sed quia sancti non vento slu- draginta millia, de Renjamin vero viginli quinque
dentes, sed gratiee; et virtuti operam danles, non . millia et centum; in tertia, primo ceciderunt viro-
cenodoxioe; non laudi hominum, sed patri luminum rum quatuor millia; secundo, quando arca capta
vivere decreverunt, ornatissimam postponenles ur- esl, pcditum triginta millia. Si vero de inimicis in-
banitatem, necessariam sequi utilitatem potius ele- telligatur ultio, prima fuit in .Egypiioruiii submer-
gerunt. Sed hoechactenus. Igitur cceptam expositio- sione (Exod. xiv, 27, 28); secunda in triginta regum
nem prosequamur. Chananeeorumet unius interfectione, et populorum
47. Dominus wmulator, etc. Si ad totam oralio- expugnatione (Jos. xn, 1 seq.); tertia in Philislhoeo-
nem respicias, figura epanaphora est, ubi in imo rum, Moabitarum, Ammonitarum, Idumeeorum, et
versu per principia sensuum ttlciscenssolies repetit. coeterorum frequentissima oppressione. Et est sen-
» In hoc toco videntur atiqua deficere. Emr.
729 COMMENT.IN NAHU.MPROPHETAM 730
sus: si dileclus Deo populus traditur tibi, noli ad- A adoptionemnos filiosDei facil, sacri fontis unda nos
versus Deum gloriari. Si enim ultus esl eum in tot et abluit, sanguis Domininos redemit °. b Hoecautem
tantis millibus, nullatenus effugiesmanus ejus. Heec sunt tria, quoeteslimonium dant in terra, spiritus,
autem historialiter diximus, nunc ea ad Ecclesiam aqua, et sanguis (/ Joan. v, 8). Alterum igitur in-
referamus. visibile, allerum visibile testimonium sacrainento
49. Preeyidensergo propheta Ecctesiam ex Gen- consequiraur spiritali. >
tibus futuram, tribulaliones, pressuras, pro justitia 51. Pcr lioecigitur tria generatur Ecclesia, et gc-
passuram, alloquilur eam consolando, et ipsius ho- nerat; abluitur, et lavat; liberalur, et liberat; reno-
stes deterrendo, dicens : Dominus mmulator, etc. vatur, el renovat. In aqua sigualur vitiorum ablu-
Acsi diceret: Magnoquidem pretio te emit, pretioso tio; per sanguinem demanu pessimorum fit redein-
sanguine suo te redemit, atque ex prosiibularia gra- ptio; per spirilum vitoe renovatio. Quoniam igilur
luito te vocavit, baptismatis unda lavit, gratioemune- heectria Ecclesiaesunl collata, et in ejus nativiiate,
ribus exornavit, et insuper conjugem desponsavit, et in ipsius ministerio, atque potestate, quofies in
in reginam sublimavit : ctijtis si violaverit [Leg. his ab ea fit transgressio, triplex eam sequitur ultio.
violaveris]conjugium, rivalem desiderans, vel adul- Quiavidelicel anlithesi oppositio, et vitiis sordidatur,
teri incestum contubernium, zelo accensus, jura ser- " et ab hoste captivatur, et carceri vel crimini in pice-
vat conjugii,injurias excludit lenocinii, gravissime senti, gehennoein fuluro crucianda mancipatur. Vel
nefas vindicatadulterii. quoniamhostium Ecclesieetria suntgenera : primum
50. Quare vero triplex inferatttr ultio, ex ipsius sine sacramento Ecclesioe; secundum extra Eccle-
conjugiiperpenditur offlcio.Tria siquidem sunt bona siam, sed cum sacramento Ecclesioe; tertium cum
conjugii : fides, prolis spes, unitas sacramenti. Quoe, sacramento Ecclesioe,et in Ecclesia, quoties Eccle-
si sponsoservaverit, illibata audit voce sponsi sui in sia ab ipsis opprimitur, in eosdem hostes divinitus
Canticiscommendata: Putchra es, amiea mea, sua- ultio funditur. Et hoc est, quod a prepheta ulciscens
viset decora, terribitis ut caslrorum acies ordinata tertio ponitur.
(Cant. vi, 5). Yult enim sponsus ut firma sit fides 52. Aliter. Propheta fidelem alloquitur animam,
tori, legitimussit partus uleri, inviolata castitas sa- admonens eam super stattt suo, sive lapsu, sempcr
cramenti. Fides, ne in Evangelio Judaicam misceat essesollicitam : slalu, ut maneat; lapsu, ut redeat;
perfidiam; legitiraus parttts,. ne sequatur mundi con- ostendens quam distincte [Fors., districte] exigat
cupiscentiam; castitas sacramenti, ne labatur ad hae- justitiam, qui promptus est ulcisci omnem injuriam,
resim, vel schismata, vel idololatriam.Fides Eccles.ee et omnem inobedienliani (// Cor. x, 6). Et hoc fa
firmatur in sacramento baplismatis; partus fit per cit quinque modis : vel scilicet a supplicio inimici,
proedieationemveritatis; sacramentum, in spiritali vel a contemptu servi, vel a perfidia mercenarii, ve!
copula unitatis. Fides est, ut soli Christo placeat; ab inobedieutia filii, vel ab irreverentia conjugii.
parlus, ut ei soli parial; sacramentum, ut una uni Siquidemquatuor modis Domino servitur, et quin
maneat. Ad fidem respicil illud Apostoli : Muliernon que modis ei delinquititr. Aut enim obtemperatur ei
hubetpolestatemsui, sed vir ejus (I Cor. vn, 4). Ad motu supplici, aut spe proemii,vel amore Dlii, vel
parlum : Volojuniores nttbere,filios procreare, ma- affectu conjugii. Quinque vero niodisei delinquitur,
ires familiasesse (I Tim. v, 14). Ad sacramentum il- his scilicet quos superposui. Qttia ergo Dominus
lud : Prmcipioaulem non ego, sed Dominus, uxorem oemulatursponsamet vindicatconjugiiirreverentiam:
a vironon discedere: quod si discesserit,manere in- Dominuswmulatorest. Quia vero impunitam sibi
nuptam, aul reconciliariviro (I Cor. vn, 10, 11). In non deserit inobedientiam, additur, et ulciscens ;
aqua igitur desponsatur, in sanguine fecundatur, in c gratiam, fraudem mercenatii, subsequitur, ulci-
spiritu copulatur. Desponsaturbaptismatis tinclione, scens Dominus et habens furorem ; ad contemptttm
fecundatur incarnalionisprxdicalione, copulatur in vero servi, quarto opponitur, ulciscens Dominus
splendoribussanctorum, et beata retributione. Per i-. in hostessttos. Si vero juxta traditioiiemscholaslico-
aquamhic raoraliter accipio baptismi plenissima.n rum hostis et inimici facere velimus distantiam,
sanctitatem; per sanguinem, preedicalionis novita- hostis adtempus, sempervero inodio manetinimicus;
lem; per spiritum, illam spiritualem, qua Deus om- liostis accideutaliter, iniinicus uaturaliter. De hoste
nia eril in omnibus,unitatem (/ Cor. xv, 28). Alio- post vicloriam exspectalur gratia; ex inimico qui-
qui si de flde agilur, per tria generatur Ecclesia, dem nullius fcederis sperantur vestigia. Hinc pcr
sicque in baptismate manent individua, quod nullum quemdam sapientem dicitur :
eorumab alterius connexionesejungilur; sed, ut no- Hosiibusevictishostianomenlialiet.
bis asseril beatus Ambrosius, unum sunt, non natu- Sed pro inimico nulla apud anliquos lege suppli-
ra ejusdemsubstanlioe,sed ejusdem mysterii opera- catur. Unde hic qunque furor ad hostes additur;
tione. Nam « Spirilus, ut idem ait (Lib. in de Spirit. ira vero inimicis anteponilur. Furor autem brevis
sanct., cap. 10), menteni revocat, aqua perficit ad esl animi commolio; ira, gravis et diuturna ipsius
lavacrum, sanguis spectat ad pretium. Spiritus per iridignatio. Per furorem ergo hoslium intimalur
a Alii, redimit, sed Ambrosiusredemit. * Locus corruptus.
b Abhinc usque ad sanguis deest in Ambrosio.
751 S. JULIANI I.PISUJP! TOLETANI 732
cririvefsio; >pcriram, ihimicoriim jiigis obslinatio. A J liliionls Dominum sehtife cogrinfur. Scquiltlr :
Quia vero Ecclesia quodam temporc habet hosles, 54. Domiriiispaliens, et macjnits fortitudine, el
qtibs alio pbssidel adjutores : qitosdamvidcl nunc mtindans riOnfaciat inhocentemNah. (. 5). Figtffa,
contfa se furere, qiios postea pro siii obsequio gau- quaiituin ad liltcram, polysyiitiietbndiciltff. Est enim
det paSsirtidiSciirrcfe : hb'sniiric paupcrum oppres- dictio niiiltis catenata conjuiictionibus ut hic :
sorcs, poslca faciillatum dcvotbs cfogafores : nunc Dolninuspatiens, et magntts[orliludine, et mitndans,
veritalis impugnatofes, itCfiifnejusilem (idclissimos clc. Quanluin vero ad senstirti, qtua Dominusad
proedicatorcs; hoc proevideiisproptieta, furorem hb- iitrumquc rcfertur, hypozeuxis csse probatur.
stibus addidit, ifiiiriiiiincobstinatis anlcposuit. Tropus autem, scilicetloculionis modus, catachresis
53. II;ccauieiii dislantia filaiie flcsigiiaiiiriri Isaia, esse a peritis in arte non dubitatur, quo scilicet
uhi a Domihb dieitur : Heit! consolubor sttper alienoerei riomeiialteri, scilicet potientia a Deo qu.e
hostibns tneis, vindicaborde inimicis meis (Isai. i, proprie aliena cst, ab eo annotatur. Proprie eniin
24.) Huic vfcfosiiriile reperiCSin lamentationibus Cst patientia, quam comitatur miseria. Hoecdicen-
Jcrcmiic : Ntincrcdideriinl, iiiqiiit,rctjesterrw, el ha- teS dc littera, arti salisfecimus: serisus quoqtie, qui
bitalorcs brbis, (juod ingrederelur hostis el inimictis in ea latitant,iiiquiranius.
perporlasJeriisalciti{Tht'cn:IV; 12). Eliiiiiltataliatli- B 1 55. Primuui ergo dicitur Assyrio, ne quia ad
vina cbhtiiieiitcloqtiiot.In Isaiaqubqiiedc cbnversioue tempus florcl, quia multis pnevalct, hoc non suo
dicittir liostiiiin : Venieniadlequi delraliebunlmihi,el bicebio, sed divino referat judicio : qu'6 diclanle,
adorabitntvesligiapedum tilorum (Istii. i.x, 14). Ilcm ei populi Judaici expiatur lniquitas, Ct adversario-
idcm: Ihuiitiatio ctiiheloriimopcrieilc, tlromcdariiMa- rtmi augelnr infelicitas, juxia illud: Quijttslusest,ju-
dittnct Ephd.OintiesdeSttbttvenieni,tturitmcllliusdefe- siior fiat, el qui in sordibusest,sordescatadhtic (Apoc,
rcnles,ctlattdemDbininoannitntianles(v.6). Itcm ineo- xxn, 11). Quo eniin prolixior est Dei palientia, eo
(lcm: Viri siibliiheselglbriusiadlettincinclinubuiit, ci gravius perculit judicis sentenlia, juxta illud pro-
lui erunt, el reges pttcificiservienllibi(Isai. XLV,14). pheiicum : Tacui, silui, patiensfui, quttsi parluricns
Itcm: OitinepecusCedttrcongreqabilurttbi:arieles Nu- loquur(Isai. XLH,14 ). Patituritaque Dominusjuste
baiothmiiiistrabiinttibi(i.x,1).htim:Indomibtisubiprius ; allerutruin alltigi, ct aliligcre, quamlo el hunc per
hubilabanldraconesel slrulhiones,orieturvirorcaldmij paticntiam mundaiulo rcducit ad iunocentiam, ct
eljitnci ( xxxv, 7). llem in .lob : Ab Aquiloite procedel: ille ob merilura soevitioepcenas ltiit dignas proprioe
fumits, et nd Deitmformidolosaluttdalio (Job xxxvn, injuslitioe.Hoecde Assyrio dicuntur. DeEcclesia vero
22). Et in psalinb : Dc exsecratiotteet mendacio quoraodoIegendtim[F., intelligendumjsit, referatttr.
tinnuiitittbiturConsitminuiio.Itetu in eodein : Conver- 50. Dominusptiiiens, elc. « a Fortiludo, ut ait
teitttir ad vesperam, et fttmem patienlur ut cttnes, Cicero in Rlietoricis (Lib. n, iiur.i. 54), rerum
clcirciiibuhtcivitdlem(Psitl.L\'nt,ld, 15).Itemii)Job: magtiaruni et excelsarum appelitio, et rerum
Dtiihinits dd eitm : Ntinquid illitdes ei; Beetiifoth humilium contempfio, et laboris cum utilitatis
scilicct,quttsi avi,aut UijnbiscuintiticiUis' luis (Job xi, rationeest perpessio. Ejus vero parles siinl quatuor.
24) ? Et in Abdia de tliabolo siib persoua Esau lo- Magiiiflceiitia,flducia, palientia, perseverantia. Ma-
qiieiite: Qitoinbdo,inqiiil, scrululisitnt Esau, invesliga- gnilicenlia est rerura raagnarum et exccisarum
verunt absconditaejus? Omnesviri fwderissui illuse- cuiii quadain aniriii amplitudine admiiiistratio. Fidu-
riint tibi, irivaliieriintadvvntis ic iotnriesviripacislttm, eia est, per quam magnis et hoiiestisrebus mulluni
qni coiitcditnttecum ptineiti,ponenl iiisidiuSsitbterte sibi animus fiducioecerta cum cum spe collocat. Pa-
(Abd. i, 6, 7). Et in Habacuc siib eodeiii typo : Vw ticritiaest, honestalisetutilitatis causa, rerum ardua-
ci (diiiboloscilicet) qtti tnultiplicatnon sua ! usquequo rum ac difficiliuinvoluntaria ac tliuturiia perpessio.
nggravttlconlrase detisitinlutitin? Nuiiquid hon re- Perseveranlia estin ratione beneconsiderata stabilis
pentc coitsitrgeni, qtti mordeuitt te, el suscilabuiilur et perpetuaperinansio. « H-econiniaprocmisimus, qu;e
hiccraiiteste, el eris cis iti rtipinatn(tlab. n,6, 7)? Et, »v j (lbnsoltiinadpreesensnegotium,sed etiamad aliafcre
in Sophonia : Ultra fltttninu2Elhiopiw,indesupplices mtinera necessaria fore cognovinius.
nii'i, filii tlispcrsoritm tneorum defcrent munttstnilti 57. Qualuor igitur sunt quibus firmalur, probafur,
(S,oph. lii, 10).SalombnquoadEcclesiam dehosliumi decoratur, conservatur Ecclesia, scilicel: mandaia,
conversione: Cororiuberis;itiquit, de capite Atnttna, ilagella, charismata, tentamenta. Mandalisfirmafiii,
(/.;verliccSanir, et Hermoii. dc cubitibusleonutn,de1 llagellis probatur, charismatibiis decoratur, tcnta-
ttionlibus pardorum (Cani. iv, 8). SalvatOr autemt inentis conservatur. In maridatis igitur dribendacsl
loqttcns ad Phaiis;(:os,IiocasSeiitfiefi: Aiiiehdico vo- tiducia, flagcllis exliibentla est patientia, in charis-
bis, publicariikt meretriCesprwccdetttvos in regnum< inatibus habetuf rtiagnificentia, lentameritis oppo
Dei(Mallh.xxi,51). Adsiiigula vero negoliorumgene- nenda est perseverantia. Proevidens igitur propbcta
ra supefitis Dominttsapponitur, quia tjui nec limore,> futuras Ecclesia. afflictiones, et varia gratiarum
nec pfeemio,nec hohore, nec affectuei obscquuntur,, hiUnera, et consolationes,ordiriepra:posteroexsequi-
" Pressius ci elegantius suo more Tullius : Forti-
ludo esl considertilapericulorum Sttsceptioel laborum Magnificentia est rerum.... excelsarum cutn tiniini
•t umptuquadumet splendidttproposilioneatjittttioitlque
perpessio. Ejus parles, magnificeniia, fidentiu, etc. adininistralio. Fidetitia, etc, ut et hic fere.
733 COMMENT._N NAilUMPROPHETAM 734
tiif, qubd a t&iMSjiatufaili siihseqiiciilefcxseqiiitur.. A coittirde Assyrio. fest ergo sensus: Domiims justo
Dicatuf Dbniiritismuhdaris, iitiqiic piiiis riiaridatis;; suo judicio magna et innumera crudelia permiltit fa-
paliens postea iri flageilis; deinceps riiaghificiis inl cere soevientiAssyrib, et quasi tempestaiem ct turbi-
dbriis; demuhifecidensiiinoceniiam,dnrririon cediturr heih, passim discurrendo, omnia conterere: sed ipse,
tentaimeritis.Ex piinio igitrif surgit lidiicia , cx sc-- qiii iiabenas ejus laxavit'soevitioe,conversi prcesidens
cundo pa.icritia",ex teftio inaghificentia, ex qtiartoj jiife omnipoteritice,incomprehensibilislaus justitioe,
comparatuf inrioceriiia. Hoc auterii scieridum cst,, illius moderatur frena nequitiae.In hac enim socvitia
quod divina pagiiia ita loqhi consucvit, ut Dnminus 5 preesidehiis impleiur justitia, ih qua Assyritis, clsi
pa.fivel facere dicattir qiiod paii vei iieri ab cie- pravi voluhtate animi, sed data ad judiciuiripbtestaB
ctis.vei irieis, permittit. Unde et hic paiiens Donii- est bflicii, ut pef eam prcnia. serviim, angat mcrrc-
nus dicitur. Reliquum vefo qiiod seqiiiliir ei s.itis3 nariurh, efudiai et corrigat flliiim, prosternat advcr-
proprie ascfibituf. . sarium, justus fiat j'uslior, sordidus sordidior. Hoc
58. Aliter quatuof ordinum genefei continet. Pii- quoque sciennum, qiiod a principio propiietocusque
mus est conjugalis,secundus virginalis, tertius soli- ad id, quod ait: Si perfectifuerint, et ila ptures, etc.
taritts, quartus sacerdotalis. Iri cbnjugalibus ergo) (Nah. i, 12),supef Assyribaccipiuniur oninia. In om-
tenet patiehtiam, in virgiriibus iriagriificeririafri,inl B riibus cj'u'sevidenier desighatur malitia, quain tamcn
solilafiis pefseveraiiliam, in sacefdblali prb briihi- pie riiodefaiur proesidentis omnipotentia. H;cc de
bus fiduciam.In conjugali est riiundana soilicitudb;; Assyrio. Niinc aiuteni aid Ecclesiani referalur ex-
in virginali, angeJicapulchritudo; iri solitafio, spiri- pbsltib.
talis fortitudo militioe; in sacefdofali, ccelestisexcm- 01. fres igitur Ecctcsice lempestates, tres ipsius
plar inrioceritioe.Corijugalis namqiie cogitat qiiie; trirbines secuiiduiritempofuiri articulos (liffererites.
muiidi sunt, quomodopiaccat uxori (/ Cor. vn, 53);; Prinia ftiit ethnicofiim, secunda hoercticorum,tertia
virginalis, quaist)ei stint (i>. 52), qiiorriodo placcatt falsoriiriiCiirislianorum. Prima apostolorum et mar-
creatori; soliLiriiis,quomodb de virtuie iri virlutcmi lyrurii lariiavit cofpora; secunda iidei apostolicoe
ascendendo, Verburii in priiicipioapud. Dcuin vivaL cvertere nitebatur foctleroi;tertia morum siudet quo-
mentis acie contempiari valeat; sacerdotalis, quotidie cbrruriipefegeriera. Ettiriici, iidfelespersequen-
modo dighiim se diviriocpfxsehtare riiajeslatis ocii- db, aibilrabantuf bbscquiiiriise pfocslarc Deo (Joan.
lis, qui vet qiiando' docifina? lumen populis miiii- xvi, 2); hceretici supefbia tiiiriidi inipugnantes Ec-
strare deceat. Alitef : Patiens Dominus, dum pecca- clesiam, hilebari.rir sibi coriventicrilafacere, hoereii-
tores exspectat ail poariitcntiairi;Magnusforiiiwliiie,, L cam peffidiairipfa-dicandb; falsi vcrbChrisliani, quae
dum eorum digrie puhit inipceniteiiliam; mundatts, siia siinl qua_fentcs, non queeJesu Christi (Philip. n,
dum conversis proestat venise gratiairi; innocenlem : 21), EcctesioefreirigiintIegcs, jnstif-ioeturbant mores,
faciens, dum clemeiiti bonilale sublimat ebs ad cori- poSl concupiscentias suas eundo. Uiide David sub
templatibniseniirientiam. Seqiiituf: persoha EccJesioetempestates istas praividcris,succe--
59. Dominusin lempestate, et turbirie vimejus, et' dbriter irisurgcfe orat, rteSuiredeant ad idololatriam,
nebttlw pnlvis pediim ejus ( Nah. i, 5). Prinib> ne setlufctitioereticamseqriantur pcffidiarii,ric j'ustitiee
ergo iri littera insislaniiis, deiiide sehsrim iriterius fidei mundi pfccpbnaritcbiicupisccntiam, iladicens:
videamtis. Ac pfirhum sciendum est qiiod littcia Non me dciiiergat iehipestas aqitdi, iieque absorbeat
eclipsin patitur, duin nomeii iertiocpersoiiee,et nb- nie profttiidUm,ricqueiirtjeittsttper tneputeus os suum
minativus, qtii intrarisilivcad aliquid coptilaii exigit, (Psal. L.-Yiii,16). Aqiice vero siint popiili, ulJoan-
absolute ponitur; et fit in ea relatio, cum nulla proe- ncs inquit iri ApocalypSi(Apoc.xvii, 15). Rrogatergo
ccsseiit, ad quam referri valeat positio. It;ec dicens, rie carriaiis eam populi opprimal sofdida cupiditas,
sensurii nori afguo, hec gfaliam reprehcndo uliaic- rie earii in profundo vitiorum tchcijrbsa dejiciat sub-
nus propiieticam, cuiri locutionem ejus niinus dico liliias, lic in puteuiri nialitioc rapiat, et de profundo
grammaticani. Nec propheta magni pendil litteroc j. j igrtorantioeadituni redeuiidi obstruat coeca impietas.
negotium, sed visionis siiiens gaudium, ioquenfi in- Priiiia est corporaliurii supplicioruni, secunda vene-
teritis spiritui pfoebuit olisequium. itinc beatus ait naiorum vcrborum, tertia carnaliiim morum. ffima
Gregoriiis : « Absit, inqtiit, ut verjia ccelestisoraculi Omnipotenlia»satagit exinanire Deitalem, sccunda
restriiigantuf siib regulis Donati. Spiritus eriim qui fldfeicorruihpere sliidet integritatem, tertia conalur
prophetis subjectus est, et in eis iocutus est, obe- bfdiriatarocvertere charitatem.
dientiee exigit piifilatera, non iiriguae rtitorem, vel 62. Umtc Isaias, multos proevidensa lidei tramite
facundam urbanitateni. i Cbrrigatur ergo constru- et ariiriiorumcasiifate discedere, sic ait: Formido, et
ctio, et dicatur hoc riiodbsine vitio : Dbminustem- foveu,et laqueus super ie, qui liabitatores terrw (lsai.
pestatem inhabitat, et turbineni, vel in eis graditur, xxiv, il). Formido scilicct idoloiatrioe,foveit iioere-
vel aliquid hujusmodi, et iunc compctcnter Subse- iicee pcrtldioe, iaqucus carnalis concupiscentioe.For-
quitur : ei in iempestaleet turbine vimejus. Tropus, midb surgens ab injuria Deitatis ; fovea, quam inci-
qui dicilur catachresis, ponitur et in iiac parle, ut dunt supeibi expugnatores veritatis ; laqueus, quo
6uperius in aliis. tenenlur scrvi iinrimndoecupiditatis. Sed ex ipso ver
Cd. Pefacto IittSfeeriegolio, primo hislorialiter di- boruni ordinc signatur ordo succedcntismalitie. .*_*-
quitur enim : Et erit, inquit, qui fugerit a voce for- ,A 64. Sic fugere tempestateset lurbines hujus mundi,
midinis, cadet in foveam, et qui explicuerit se de fo- per has vias ad patriam regredi voce Joannis adino-
vea, tenebilurlaqueo(Isai.xxiv, 18). Multi namque nemur aposloli. Si quis, inquit, diligit mundum, non
sordes sprcverunt idolotatrioe,qui lempestatis hecre- est cliarilas Patris in eo , quia quidquid in mundoesl
ticce passi sunt naufragium. Istud quoque evaserunt concupiscentiacarnis est, aut concupiscentiaoculorum,
plurimi, quos concupiscentioe absorbuit diluvium. aut superbia vitm: qum non sunt ex Patre, sed ex dia-
Primus autem turbo fuit coram judicis vultu, secun- bolo (I Joan. n, 15, 16). Perprimam igitur redemit
(ius in conflictu certaminis, lertius in impetu sordidee sobrii et casti; per secundam honesti et quieti; per
cupidinis. Primus, dum a judice catholicus damnare- tertiam devoti et perfecti. Possunt etiam hoecad ca-
tur ; secundus, dum ab hcerelicisfalso contra catho- put EcclesieeChristum referri, et in ejus persecuticne
licos acclamaretur; tertius, dum a sanctis et preelalis et passione tempestas et turbo inveniri. De hac tem-
fibi [Leg. sibij, et carni licentia obtemperandi, vi et pestate per Psalmistam dicitur : Ita persequeris evs
violentia a carnalibus et subditis extorquetur. in tempestaletua, et in ira tua lurbabis eos (Psal.
65. De his turbinibus per Isaiam dicitur : Sicut LXXXII,16). Judeeos siquidem Dominus in tempe-
turbinesab Africo veniunt, de deserto venit, de terra slate sua persecutus est, quia dum ab eis perferret
horribili. Visiodura nuntiata estmihi (Isai.xxi, 1,2). B passionum stigmata, ab illis juste abstulit legis no-
Visio ilaque dura ci nuiitiata fuerat, qui tempestates tiliam, et virtutum charismata. In tempestate sua
el procfatosturbines ab idololalria, heereticaperfidia, eos persecutus est, quia dum eis humana pertulit,
mtindi concupiscentia, contra unitalem, castitatem, divina non immerito ab eis abstulit. Sequitur: El in
charitatem Ecclesieesuccedenler insurgere preevide- ira lua turbabis eos. Quosdam quidem turbat Domi-
bat. Visio, inquam, dura, in qua unitas patitur disci- nus in ira, quosdam vero clementia. Clemeuter tur-
dium, fidei labitur negotium, charilas sustinet nau- bat, quos flagellis a gehenna revocat; in ira vero,
fragium. In primo vero turbine et tempestale sunt quos justo j'udicioflagellari perirtittit perpetuo. Cle-
Doniini viee: verilas seilicet in confessione, couslan- menter turbat, de peccalis compungendo; in ira quo-
tia hi passione, devotioin gratiarum actione. Veritas, que naufragii, in sordibus vitiorum relinquendo.
dum unius alque summoeDeilatis majestatem confi- Clementer immittit interius contritionis et pceniten-
tclur, ct proedicataudacler; constantia, dum in causa fiee turbinem; immisericorditer, in tenebrarum -et
veritatis flagella sustinet patienter; gratiarum actio, gehennoeinduci juste permittit caliginem. De primo
dum ccelo spiriium reddit ovanter. Siquidemexeundi lurbine dicilur: Immitlet angelus Domini in circuitu
tres cis imminent vioe.Prima est fideisanilas ; se- timentium eutn , el eripiet eos (Psat. xxxm, 8);
"
cunda, scicnliaeclaritas; lertia, spiritus libertas. Per de secundo : Indignationemet iram, et tribululionem
primum a Deo impelratur gratia, per secundumho- per angelos malos (Psal. LXXVII , 49). Tempeslas
stis preevidetur astulia, per tertium ejus perfidiae ergo Domini fuit, dum a Judeeorumvexaretur populo;
prosternilur audacia. Per primum excitatur affectus, turbo, dum pio magistro, simutato osculo, Ave,Rabbi
per secundum illustralur intellectus, per tertium con- (Multh.xx\i, 47), a tradente diceretur discipulo.Tem-
summatur actus. Primum excluditerrorem perfidiae; pestas fuit, dum a Romanis flagellaretur (xxvn, 26);
sccundum, tenebras ignorantioe; tertium , ignaviam turbo, dum a plebe Judeeorum, Crucifige, crucifige
animi, cl lorporem negligenliee.Primo sanatur eegro- (Luc. XXIII,21), clamaretur. Tempestas in horto
tus, secundo illuminatur ceecus, tertio libertate do- circa villam Gethsemani; turbo, dum ducereturproe-
natur servus. Per primurn infirmitas, per secundum suli. Tempestas ante crucem , turbo ante judicem.
ignorantia, per tertium peccandi expellitur induslria. 65. Sedhis via ejus fttit trifaria: veritas, mansue->
Filius sanat, Spiritus illuininat, Pater consummat. tudo, justilia. Quod evidenter testatur Psalmista di-
Sanat doctrina, illuininat scientia, perficit justitia. cens : Propter veritatem, et mansuetudinem, et jusli-
Filius sanat fidci puritate, Spirilus illuminat coele- tiam deducet te mirabiliter dextera tua (Psal. XLIV,
stiuro claritate, Pater consummat oeternafelicilate. -.5). Veritalem quidem semper tenuitin preedicatione,
Haecdicens, opera Trinitalis non divido, quoeindu- mansueludinem in passione, justit.am in operatione.
biianter eatlem esse assero ; setl ut in donis et ope- Verax fuit preedicandonova; mansuetus, paliendo
ratione divina personarum cognoscivaleat distantia. humana ; juslus, faciendodivfna. Veritatem docuit
In prima vero et secunda via Domini invenitur trifa- scienliee, mansuetudinem pcenitenliae,opera justitioc.
Zia. Prima est mortificatiovolunlaria ; secunda, hu- Veritatem in confessione, mansuetudinem in inler-
•militas perfecta, lertia, charitas consummata. Prima pretatione, justitiam in dilectione. Primo ut dicas
carnis circumcidit actum, secunda honestat sensum, iniquitates tuas, ut justificeris ; secundo, ujt oequani-
lertia Prdinal affectum. Perprimam de .Egypto re- miter et mansuete disciplinampatris suscipias, ciim
deunt, per secundam de Rabylone veniunt, per ter- probaris ; lertio, ut juste diligeuda diligas, juxla il-
liam Romanam cladem fugiunt. Siquidemper .Egy- lud : jusle quodjuslum est exsequeris(Deut. xvi, 20).
plum luxuria, ebrielas et crapula; per Rabylonem Legis naturalis verilatem; scriptee legis videlicet
confusiosensuum vanissima ; per Romam, quoe in- justitiam; Evangelii mansuetudinem. Veritatem do-
terprelatur subiimitas, vel eUttio, designalur su- cuit, qua quisque cognosceret seipsum ; mansuetu-
perbia. dine"), qua sustineret proximum; jusliliam, qua co-
737 COMMENT.IN NAHUM PROPHETAM. 758
leret Deum. Veritatem docuil suce divinitatis, man- A £ non peccabis (Job v, 21 seq.). Prima actum corrtim-
suetudinem suoe humanitatis , justitiam secundce pit jiistitiee, secunda sensum excludit innocentiee,
utriusque proprietatis. Aliter : Verilatem exhibuit in terlia affectum incestat sapientice, quarta inlellectum
omnium generali examinalione ; mansuetudinem, in illuminat imraorlalis luce sapienlioe. Viaeprimce sunt
electorum felici consolatione ; justitiam, in reprobo- pura confessioet virilis'poenitentia. Secundee, mundi
rum juslissima damnatione. Aliler : Veritatem suee conlemptus et vita solitaria; tertiee, devota compun-
divinifatis in judicio ostendendo; mansuetudinem sui ctio et mentis innocentia; quartee, purificati silen-
laboris, impiis imperando ; justitiam , singulis pro- tium animi, et sponsi loctitia.
pria reddendo. Propter hoecergo tria mirabiliter eum 67. Sed quia in lempestate, non in tempestalibus
dcduxit dexfera sua, quia quem immunem omni Domini vias esse propheta asseril (Nah. i, 5),
malo ac plenum omni bono Deitatis potentia fecit, de quarta, ut datur inlelligi, specialiter Ioquitur. De
hunc sibi in personoe univit idenlitale, sponsum fecit qua in libro Regum raanifeste legilur. Ait enim :
Ecclesice,gratioeopificem, tolius mundijudiccm, Dei- Elias stabal in ostio speluncm, et ecce spiritus Domini
latis ejuidem etgiorioe placuit fieri participem. Pro- transiens, subvertens montes, el conterens petras ; et
pter heeculique tria mirabiliter eum deduxit dextera, post spiritum commotio,non in commotioneDominus;
quem Deus, quia verax esl (Joan. m, 55), signavit, B I et post commotionem ignis, non in igne Dominus;
quem speciosum forma prae fiiiis hominum fecit et post ignem sibilus aurm lenuis. Ibi Dominus (III
(Psal, XLIV,5, 8), quem oleo loetitioeproe consorti- Reg. xix, 11 seq.). Per spiritiiiii transeuntem, et
fcus suis unxit. In quo omnis plcnitudo divinitatis proefatafacientem designatur aninii lempestas; amara
corporaliter habitavit (Colos. n, 9); cui Paler non scilicet, sed ulilis peccatorum contritio. Per coinmo-
ad mensuram spiritum dedit (Joan. III, 54); niirabi- tionem, devotamentis compunctio. Per ignem, fervens
liter in Yirginis utero creavit; mirabiliter in -Egypto, et ordinata dileclio. Per silentium, beatoe contempla-
in mari, in templo, in cruce, in sepulcro servavit; tionis secretissima infusio. Sed in neutro proedictorum
mirabiliter in resurrectione glorificavit; mirabilius Dominus esse dicilur. In sibilo forte esse asseritur,
usque ad ejusdem felicitafis honorem et glorioesub- quia licet mens compuncta ad iutegrum de peccatis, et
limavit. Triplex ergo Domini via in lempestate et devotain mandatis, quoeretro sunt obliviscens, ad an-
turbine fuit. Qui quamvis de torrente in via bibit teriora se extendens, de virtttte in virtutem viriliter
(Psal, ax, 7), caput facltis est Ecclesiee, statim ascendat, ad sublimiaardenter sese rapiat; a sui tamen
exaltari niernit, qtiia in quo niundiis, vel ipsius curam agens, cura sui statum manens, creaturam se
princeps, nil habuil (Joan. xiv, 50), ab eis liullalenus cognoscens, dum statum crealuree omnino excedere
teneri vel debuit, vel potuit. Possunt vero heeceadem " nonsuflicit, abintimacoiitemiilationis clarilate, inqua
moraliter disculi, et ad aniinam ad superna anhe- incircumscripti luminis preesentia utctinque cognosci-
lantem, de virtutein viiiutein interius ascendenteni, tur, deficit. Negotiunienim non agitur ex liumana ra-
non incongrue referri. tione, cum mens interius divina perfundilur unctione.
66. Qualuor igitur sunl animoe tempestatcs, ct Donec ergo mens circumscripta transcendat oninia,
quaAuorlurbines ipsius. Prima est vilioruni, secunda transcendentis universa non attingit secreta gaudia.
negotiorum, tcrtia lcntationum, quarla utilium afle- Donec coeli tertii transcenditur regio, paradisi non
ctionum. Prima ergo est iree, secunda miseriac, lertia sentitur anicenitas, nec coclestis unclio. Hinc per
juslitioe, quarta gratiee. Prima virtutum grandinat Isaiam dicitur : Vidi Dominum sedentem super so-
llorein. Secunda conscienlioe pessunidat honorem. lium excelsum, et elevalum ; et ea quw sub ipso erunt,
Tertia conteniplalionis suavissimum fugat odorem. replebunt templum (Isui. vi, 1). Solium est mens se-
Quarla ad coclesliuin provehit ardenter aniorem. queslrata a terrenis actibus; excelsum, decorata pu-
Priina est a diabolo, secunda a mundo, tertia a miris affectibus; elevatum, divino subliraata intelleciu-
serioedebilo, quarta a Deo. Prima religionis annihilat et angelicis sensibus. Solium est mens proposito rc-
sanctitatem, secunda conscienlia: turbat serenilalem, ,n ligionis, excelsum rigore mortiticationis, elevatum
tertia divinissiini odorisfugat suavitatem, quaita ad virtute dilectionis. Solium est mens conlemnendo
angelicam sublimat puritatem. Prima ergo est divinee visibilia mundi; excelsum, visibilia sui; elevatum,
indignationis, secunda dispensationis, terlia probalio- transcendendo invisibilia animi. Solium est mcns
nis, quarta dilectionis. Prima spiritalis famis inducil propria sui cognitione; excelsum, devota fervens di-
egeslatem, secunda spiritalium vinearum et arborum leclione; elevatum in arcanorum coelestium subiiii
vastilatem, terlia hortum sponsi corrunipit, et aro- inquisitione. Sed super hoccDominus scdet, non in
inatum exterminat suavilatem, quarta omnium lapsus eis habitat, quia mens his ordinata nioril.us, appli-
reparat, et animum ad ccelestium transfert clarita- cata studiis, decorata virtutibtts, ei placet; nullatenus
tem. Unde Job, in spe lapsorum, in consolatione mi- vero per heecei proesentiam suoe felicitalis indicat,
serorum, in exhortatione tentatorum, in gloria justo- neque sibi per contemplationis gratiam copulat. At
rum, dicit: In vastitate et fame ridebis, et calamita- cum solio excelso alque elevato sese superextulerit,
tem, cum venerit, non timebis. Et scies, quoi pacem mundi calcans tenebras, huniana. scientiee excedens
habeat labernaculum tuum, et visitans speciem tuam angustias, mox ad immortales sublimatur divitias.
» Locus corruptus.
Pcr conleii-plationis eniinentiam in cellam inlrodu- A _. tur, sed Martbam tolcrat, Racbcl diligitur, sed Lia
citur vinariani. Tunc audit verba, qua. non licetho- generat. Placet ergo puri Jutlas oris, vel fidei sana
mirti loqtti, iuclfahilia, atque proc sponsi stti dulcc- confessio; placet quoqiie Galaad, def;pcali animi de-
diuc nimia, angclica ctiam fastidit colloquia. Hinc volio ; diiigitur qucc relro sunt otitiviscens, forjis
lcgitur in psalmo : Meus est Galaad, et meusesi Ma- ut mors dilectio; sed proccipue qtieerilur,pree omni-
tiasscs ; et Ephraim susceptio capilis mei. Juda rex bus exigitur intelleclualis fructiftcalio, in qua fit
meus (Psal. LIX, 9). vcritatis contemplatio, in qua sponsa de spirilu di-
68. Qualuor posuit, per qticcquatuor provcctjonis vinitus fecundata, spcculalur verbum apud Deum in
gratlusspiritales designare voluit. Judas, qui cxtre- principio, qucc revera capitis esl suscepiio. Ilinc
nius poriilur in ortline psalmi, primus esl natiiralilcr kalomon in Canlicorum canlico : Sexaginla sunt rc-
in ordine recte vivendi. Seeundus esl Galaad, teriius ginw, octoginta concubinw. Una est columba tne.a,
Manasses,quartus Ephraiin. Judas interpretatiir con- sponsa mea, immaculala mea (Cant. vi, 7, 8). Hiiic
fessio, Galaatl ucervus teslimonii, Mauasscs oblivio, Salvalor in Evangclio, Marlha, inquit, Marlha, sol-
Ephraim fructificalio.Confessiovcro trifaria csl. Pri- licita es, et turbaris ertja piurima. Maria optimam
nia namque est fidei, secunda peccali, terlia guiidii. partem elegit, quw noii auferetur ab ea [Lttc. x, 41,
PrimoenimquisrectecrcditjSecundobcnevivil,, lertio B I 42). Quod ergo in libro Regum per spirilum, com-
iidei et operisprocmiumpercipil.Prinia frailit civibus motioncin, igucni, cl sibilum, iioc iit Isaia per soliuin
patriacfcedera;secundalapsorum in conllictiivilioriiiu cxcelsumct elcvatuiii,ci sedis Doininicocsupcrciliiim ;
clementer curat vulnera; tcrlia gralissitua slipcndio- hoc designalur inpsalmo perJudum, Galacul,Manas-
rtim luctatoribus largitur munera. De prima legilur sen, et Ephraim, qui capitis dicilur susceplio. ILcc
in Evangelio: Qui me confessusfucril coramhotnini- dequarta teinpeslaledixinuis animec, poslipiamgrata
bus, confiteborel ego eum coram Patre meo (Mtttili. reddilur aeris temperies, postquam cueli reddilur sc-
x, 52). De secunda per Satomoncm dicitur: Qui rena facies, posiqiiam irilAiilur animoeplena felicilas,
abscondit scelera sna, non dirigetttr; et qui confile- et summa requies.
bilur ea, ipse juslificabitur (Prov. xxvni, 15). De 71. Qualuor quoque Inrbines esse (liximus aiiimic.
tcrtia per Psalmistam in pcrsona animocin spe cce- Primus est subila justorum oppressio; sccundiis,
lestiumexsultantis : In voceexsullationis,el confessio- improvida ncgoliorum inctirsio; tcrtius, uiomeiitanea
nis , sonus epulantis (Psal. XLI,5). Priiua duxit lcntalionum iuvasio; quartus est repcnliuu ct vehe-
martyres ad gloriam, secunda traliil peccatores ad inens ex diversis causis pra:cedciis aiiimi coiuinoiio.
veniam, tertia pugnatores perducil ad bravii loeti- Primuin turbinem scquitur teiupeslas viliorum ;
tiam. * tenipestatem vero subscquilur calamitas supplicio-
*-<
69. Jttdas ergo rex Dei dicitur, quia nisi pcr viam rum. Secuiidum, tcmpcstas sollicitudiiium; cui suc-
fidci, vel per confessionis vcritatem ad vilam ncino cedit diluvium criininum. Tertium pneeedil lcinpe-
ingreditur. Rex itaque Judas merilo esse dicilur : slas tentamentoruin, qtiam subscquitur traiiqiiillilas
quia prceceditconfessores, autccedit pcccaiores, mu- conscientioe,etgratia donorum. Post qiiartitm, lem-
nerat triumphalores. Rex revera, cujusope, consilio, pestas justorum alTectuum; cui sttccedil ordinaue
el virtute pessuindatur idololalria, hu:relica expu- dilectionis amcenilas, et coiitemplalionisdivinoeju-
gnatur perfidia, niundi calcatur vanitas, et concupi- cunda serenitas. Sequilur :
scentia, regni preelibalur iclicilas, et possidetur 72. Et nebula pulvis pcditm ejtts (Nah. i, 5).
gloria. Per Judam ergo designalur confessio; per Sicut supeiiorum quadrifurisifuit expositio, ita quod
Galaad, mentis compunctio; pcr Manassen,validaul scquitur expendciidum cst quadiifaiio. Ac primum
mors dilectio (Cant. vm, 6); per Ephraini, cuclestium legatur super Assyrio. Acsidiceretur : Doniinus p..r
felix contemplatio. Judas ergo, Gaalad et Manasscsi Assyrium sua super multos exercere digualus est
serviunt decenter, et Domino placent;sed fructusi judicia : cujtis tanta liiit potentia, tanta fuit populo-
Ephraim proeoninibus nitct, quia clsi lamenta po_- runi frequentia, lanla rertim diversarum dives af-
nitenti-C,si opera misericordioe,si lacrymas pietatis, fluentia, adeo robustoruiti copiosa fiducia, ut duin
voia quoque charilalis tnagiii pendit, cl arclius am- castra moverenlur pro forlunae vei eveittus bellici
plcclitur, in his fainen felix ejus procsentia nulla- negolio, quasi turbo regioncin circuinvolans, pulvis
tenus appreliendiliir ; sed Ephraiui caput cjtis, prce- pcdum se erigens, verteretur in nebulas, luclfugas
seiitiam vidclicet divinitatis susccpit, quando meusi superinducens tenebras, aurac solis sianie cceli mc-
divinitus sublimata, sponso suo feliciter copulata, dio. Unde in Job historialiter de eodem Assyrio :
fructus ex eo spitifus concipit. Ab Aquiloneveniet futnus, et ud Deum forniidolosii
70. Prccfatorum trium magna quidem fit approba- laudatio (Job xxxvn, 22) ; et Isaias : Sicut turbines,
lio, sed Ephraiin solus capitis fil susceptio, quiat inquit, ab Africo veniunt, de deserto vcnit, de terra
licet ei juste placeant confessionisindicia, licet com- horribili. Visioduru nuntiata estmihi (Isai. xxi, 1,2).
punctionis suave oleant desideria, licct dilcclionis Sed hoechisiorialiter. Allegorice vero prophetee pe-
odore nectareo flagrcnt suspiria, fruclus tamen proe- des Salvatoris fuerunt, qui eum nobis in finem soe-
Cipuesupercoelestessunt, et oscula sccrcloccontem- culorum eloquiis suis iiicarnalum delulerunt.
plationis aperiunt sponscesuce gaudia. Maiia quocri- 75. Hunc nobis PsaJmisla detulit diceijs: In sole
741 COMMENT.IN NAIIUMPROPIIETAM.
posuil labernaculiim stiutn, et ipse tanquam sponsusA j genili,elquasi dieinamaram(Amos\m,9,10). Dcpicc-
procedens de thalmio suo (Psal. xvm, 6). Item dicatione : Ecce dies veniunt, dicit Dominus, ct com-
idera : Hotno nulus est in ea, et ipse fundavit eam prehendetarutor messoretn,et calcalor uvm mittentein
Altissimus(Psul. LXXXVI, 5). Hinc Isaias : Ecce, in- senien. Et stillubunt monles dulcedinem, et otnncs
quit, virgo concipiet,et pariet filium, el vocabiturno- colles culti erutil (Ib. IX,15). Abdias de eodem ita :
menejus Emmanuel(Isai. vn, 14). Itcm in eodem : In monteSion erit satvatio, et erit et sanclus (Abtt.
Rorale, cwli, desuper,et nubesvluant'juslum; aperia- 17). Jonas et in gestis, ei, in verbis, typum gessit
tur terra, et gertwnet Salvalorem(Ibid. xi.v, 8). Jcre- Salvatoiis. In gcstis, ut Salvator testatur in Evango
mias quoque: Novutn,inquit, creavit Dominus sttper lio diceiis : Sicut fuit Jonas in ventre ceti tribus dic-
tcrram. Femina circumdabil virum (Jer. xxxi, 22). bus et tribus noclibus, sic erit Filius hominisin corde
liem idem iri eodein : Hic est qui adinvenit otnnein terrm (Mutlh. xn, 40). Ilem aliter : Hedera yirente
viatn disciplinm,et dedit eam Jacob puero suo, et Jonas leelatur, Ninive periclitalur ; arescenle cucur-
Israet electosuo. Posi hmc in terris visus est, et ciim bita, trisiatur propheta, salvatur speciosa (Jon. iv
hominibus-versatus est (Bur. m, 57). Ezecbiel stib 6 seq.). Michcehsquoque de parlu Virginis, nativi-
persona Salvatoris metieritem situm lempli videt tate Salvatoris, privilegiogralice,dignilate puientioc,
virum inclutumlineis (Ezech. XL, 5). Itemîpse sttb " conlumelia passionis, virtute prcedicationis. De
principis et porteenomine de Salvatore Joquiiur, et partu et nalivitale : Et tu, BethlehemEphrata, par-
ejus matre virgine dicens : Hwc porta clausa erit vulus es in millibus Juda : ex te inilti egredictur
principi. Dominttsenitn Detts ipseingrcdietur, et egre- qui sit dominator Israel. Et egressus ejits ab iitilio,
dieiurper eum (Ibid. XLIV, 2).Daniel quoque de ipsius d diebus wterniiatis. Proplerea dttbil eos ttsquc ttd
iiicaruutione: Aspiciebamin visu noctis, et ecce cum temptis,in quo parluriens parturiei (Mich.v, 2, 5).
nubibus cwli qttasi Filius hominis veniebat,et usque De privilegio gralioe, ct virtute polehii_o: Et erit
ad anliqutim dierum pervenit; et in conspectu ejus isle pax : Assyrius cum veneiil in terram vestram,
obiuterunleum, et dedit ei polestatetn,ct honorem, et quando calcaveritin domibusnoslris. Et sttscitttbiinus
regtttim.Et omnespopuli,et tribus, et linguw, servient. super eum sep'.empastores, el oclo priitiuies homines
Potesias ejtts poteslas wterna, qum non aufcreiur, et (v. 5). De virtute proedicatioriis: Et pascent terrutn
regnuinejusqiiodnoncorrumpelur(Dan. vn, 15 seq.). Assurin gladio, et lerram Nemrod in lanceissttis (v.
Item idem : Sepiuaginta hebdomadwabbreviatwsunt 6). De contumelia passionis : Nunc vastaberis, filia
super poputumluum, et super urbem sunctam tuam, Utronis : obsidionemposuerttnt super nos, in virga
ul consuminelitrprwvaricalio, et finem accipiat pcc-. _ percutietltmaxillam judicis Isruel (v. 1). Nahum olfi-
cutum, et detealur iniquilas, et additcatur justitiai cio et noniine typum gerit Salvatoris : officioscilicet
sempiterna, et impleatur visio et prophelia, et un- advocati, et noniine consolatoris. Nahum eiiim con-
gtilur Sanctits sanctorum (Ibid. ix, 21). Osee verot solator dicitur, Helchieseus advocatusinterpretalur.
tle Salvaloris nalivitate et passione ita : Puer, Ait enim : Ecce super tnonles pcdes evangelizantiset
inquit, Israel, et dilexi euiii, ex /Egyplo vocd- jattnunliantis pacerii.Celebra,Juda, festivitatesiuas ei
vi Filium meutn. Item idem : Ego quasi nutritius\ redde vola tua, quia non adjiciet ullra, ut pcr-
Ephraitn, portabam eosin brachiis meis, et nescierunti transeul in te, Beliul : universusinleriil (Nah. i, 15).
quod curarcin cos. In funiculis Adutn truham eos, ini Ascenditqui dispergal coram te, qui cuslodit obsidio-
vinculischaritulis; et ero quasi exaltans jtigum super nem. Contemplare viam, conforta lutnbos, robora
mttxiltas eorum.Et decliriaviad eum ut vescerelur vatdevirtutetn (/_>.n, 1). llabacuc de nativitate cjus-
(Oseexi, 1, 5.ec/.).Joelquoque deipsius nativitate,et; dcm, ct passione, et apostolorum procdicatione.'De
Spiritus sancli missione, ita : Nunc, inqttit, filiii nativitate ita: Scribe, inquit, expone eum super la-
Sion,e,xsullate,ellmlamin< in DominoDeo vestro,quia[ bulus, ut percurrat qui' legerit eum, quia adhuc
dcdit vobisdoctoremjustitim, et descenderefaciel ad! visttsprocul, et apvarebit in finem, et non men ietur.
vosimbremmatutinumet serotintimsicut a principioi o Si moram fecerit, exspeclaillum, qttia veniens veniet,
(Jocl. ii, 25). Ilcm iri eodem : Elfiindam, inquit, de• el non lardabit (Hab. n, 2i,5). Ilem : Egressus es in
spirilu meo super omnem carnem, et prophelabunl l salutempopuli lui, in salutetn cum Christo iuo (Ib.
filii vestri et fiiim vestrm(v. 28). Item idein in eodemi ni, 15). De passione : Splendorejus ut tux erit: cor-
de apostolorumprocdicalione: In dic illa slitlubunt! nua in mnnibttsejus. Ibi absconditaest fortitudo ejus
montcsdulcedinem,et collesfiuentlacte, et per otnnes; (Ib. iv, 5). Item ad populum Judoeorumcomminando
rivos Juda ibunt aquw, et fons egredietur de domoi de eadem: Quia lu spoliastigenles multas, spoliabunt
Domini,elirrigctbiltorrentemspinarum (Joel m, 18). te, qtti reliqui fuerint de populis propter sanguinem
Amosautemdenativitateejusdem etpassione,et apb- Iwminis,et iniquilulem lerrw (Ibid. u, 8). Deprocdi-
stolorunipreedicatione:Indieilla,mqail,suscitabo ta- calionis officio: Qni ascendens super equos tuos, el
bernaculum David, remdificabo aperturas murorttm< quadrigm lum salvutio (Ibid. m, 8). Sophotiias de
ejus, eteaqum corruerunt instaurabo et rewdificabo i nativitale: Lauda, inqtiit, fitia Sion, jubila, Israel,
sicul a diebttsantiquis (Amosix, U).Depassione : In'. Iwtureet exsulta in omni corde, filia Jerusalem. Rex
die illa occidetsot in meridie, et tenebrescerefaciam; Israel in mediolui Dotninus,noritimcbismalutnutlra.
terram in die luminis,et ponameamquusiluctum uni- In die illa dicetur : Jetusalem, noti liinerc. Sion, non
dissolvanturmanus luw. Dominus Deus in mcdiotui A eril, sicut eralis inalediclio in genlibus domus Juiai
foriis ipse salvabil (Soph. 111,14 seq.). Idein de resur- el dotnus Israel, sic salvabovos, et erilis benediclio
rcctione : Exspecla me in die resurreclionis mew in (Zach. viii, 11 seq.). De ecclesiarumJiduciaad Domi-
fulurum, qnia judicium meum est, ut congregem nuin, etcarum pronecessitatibuspopulorum supplica-
gentes, et colligam regna (v. 8.) Aggoetisde ejusdem lione : Virgines, petite pluviama Dominoin tempore
nativiiate, et Ecclesioegloriosa conslitulione : Adhuc serotino, et Dominus faciet nives, et pluviam nivis.
modicum,inquil Dominus,et ego movebocwlum,et ter- Ex ipso angulus , ex ipso paxillus , ex ipso arcus
riim, et mare, et aridam. Et moveboomnes gentes ; et prmlii, ex ipsoegreditur omnis exactor simul (Ibid. x,
venietdesideralus cunclis gentibus, et imptebo domum 1, 4). Item de Salvatoris nativitate, et gratiarum iu
islnm gloria, dicit Dominus exercituum. Magna eri1 ipsoplenitudine : Ecce ego, inqtiit, adducam servum
gloria domusistius novissimwplusquam primw, dicit meum Orientem. Quia ecce lapis qttem dedi corum
Domintts (Agg. 11,7 seq.). Zacharias de nativitale Jestt : super tupidem unum septem oculi sunt (lbid.
ila : Ex.u/.a, inquit,salis, filiaSion;jubila,filiaJeru- in, 8, 9). De exemplo operum ipsius, et miraculo-
saletn : ecce rex iuus venit libi, justus et salvator, et rum palratione: Ecce ego cmlabosculpturam ejus,
ipse paitper. Et ascendet super asinam, et super pul- ait Dominus; et auferam iniquiiatem terrm illiits in
Inm filium asitue (Zuch. ix, 9). Idem de passione : B " die illa (v. 9). Malachiasde ejusdem Salvatoris nati-
Tu quoquein sanguine testam nli ttti emisisti vinctos vitate, ita : Vobis,inquil, timenlibusDeumorietur sol
tuos de lac.it, in quo non est aqtta (v. 11). Ilcm sub justilim , et sanilas in pennis ejus (Mal. IV, 2). De
persona interrogantis Salvatorem de eadem : Quid credentium gloria et exsultatione : El egrediemini,et
sunt plagw istw in medio manuutn tuttrum ? Et dicet salietis sicut vituli de armenlo, et calcabitis impios
eis : His plagulus sum in domo eorum, qui delige- cum fuerint cinis sub plantis pedumveslrorttm, dicit
bant me (Ibid. xin, 6). ltem : Frutneu suscilare su- Dominusexercituum (v. 5). Item : Ecce ego tnitlo an-
per pastorem meum, et super virttm cohwrentem gelum meum, et prmparabit viam ante faciemmettm,
mihi (v. 1). De Salvatoris personali procdicatione, et stutim veniel ad templum suum dominalor, qttcm
et genlittm ad eum devota conversione. In die- vos quwrilis, et angelus lestamenli, quem vos vuttis
bus, inquit , illis apprehendent decem homines (Ibid. 111,1). Iteiii Pater Ioquens de Filio in eodem :
ex omnibus linguis gentium fimbriam viri Judwij Paclum, inquit, tneum ftttt cum eo vitm ct pacis, et
dicentes: lbimus vobiscum.Audivimusenim quoniam[ dedi ei limorem, et timtiit me, et a facie nominismei
Deus vobiscttmest (Ibid. vm, 25). Item de passione : pavebat. Lux veritulis fttit in ore ejus, et iniquitas non
Vidi, inquit, per noctem. Et eccevir ascendenssuper. „^* est inventa in labiis ejus. In pace, et wquitate ambu-
•
equum rufttm, et ipse stabat inter myrteta, quw erant lavit mecum, et mttilos averlil ab iniquitute (Ibid. 11,
in profundo(Ibid. 1, 8 seq.). De preedicatorum mis-. 5, 6).
sione : Etposteum eqtti rufi, varii el ulbi. Et dixi :r 74. Sic, sic pedes isti detttlerunt nobis Salvatorem
Qui sunt isii, Domine mi ? Et respondit: Isti sunt,( seeculi, typura ejus personaliter mullis gestorum ar-
qtws misit Dominus perambulare terrum. Qui rcspon- gunientis gereudo, mysticis eum eloquiis valicinando.
derunt: Perambulavimusterram. Et ecceomnisterraj Unde et procfati pedes orichalco dicttntur esse simi-
Itiibittibittiret qttiescet. De Ecclesioedilatatione : Ad- les, lum pro decore sapientioe, tum pro nitore t»ir-
Ituc nffluentcivitatesmem bonis, et consolubilurDomi- _ binis eloquentice (Apoc. 1, 15; rr, 18). Siquidem
nns Sion, el eliget ndhuc Jerusulem (v. 17). Item : orichalcurn metallis est universis sonorius, auri le-
Absque muro habitubitur Jerusalem prm multiludine e net speciem, sed eo longe est inferius. Quia sancti
hotninum, cl jumenlorum in medioejus. Et ego ero,, advenlum proccedentesJesu Christi, sequentibus cla-
uit Dominus, mttrus, et ignis in circuitu ejus : et in1 maverunt diutius, et anxius, sobrie, juste et pie in
gloria ero in medio (Ib. 11,4, 5). Hoecde Judceorum ,1 hoc seeculovivenles (Tit. 11,12, 15), beatain spemet
vocatione. Item de ipsoruiu reprobatione, et Gen-- adventuin glorioe magni Dei exspectantes. Qui licet
tiuin inquisitione : Post gloriam, inquit, misilme udd pro temporum qualilate perfecte vivercnt, onnies
gcnles : spolittverunt nos (v. 8). Ilem : Laudtt, fitia aD U tamen famuli, sed nullus ex eis Doininus : untis su-
Sion, et Imtare, quia ecce venio, el habitabo in medio 0 perccelcstis magister omnium erat: unusquisque di-
ttti, dicit Dominus. Et applicabunlurgentestnultwinn scipuius. Hinc per Job : Ecce, inquit, Detis vincens
die illa ad Dotninum, et erunt mihi in populum(v. 10, I, sciettiiam nostram : ntdlus ei similis in legislatoribus
11). De diversitale gratiarum collatarum Ecclesioc: (Job xxxvi, 26). Inde Aposlolus: Motjsesquidetn tait-
Adhuchabitabunt anus, et senesin plttteisJerttsalem ; quam famulus erat in testimonitim eorutn qum di-
et viri bacutttsin manu ejus prm mullitudinedierum. t. cenda erant; Christus autem tanquatn filius in doino
El platew civitatis complebunlurinfantibus et puellis \s sua (Heb. 111,5, 6). Auri quidem tenebant specicnt,
ludentibus(Ibid. vm, 4, 5). Item : Ecce ego salvabo 0 sed rem longe dissimilem ; quia elsi corde sinceri,
populum meumde terra ortentis, et de terra occasits ;s ore sobrii, carne liberi, fide sanctissimi, spe firmati,
solis, el ttdducumeos, et habitabunt in medioJerusa- 1- charilalc radicati, nccessilati servientes , utilitai/
lem (v. 8, 9). Itcm de Judseorumultin.a vocalione : studentcs, honestali consulentes; nullus tamen
Ntinc autctn non juxla priores ego faciam reliquiis is coriim omniiio immunisa peccalo, niillus ex eis pas-
populi hujus, dicit Dominus, sed semeitpctciscrit. Et.. ser ficri potuit solitarius in tcclo, iicmo cx cis inler
745 COMMENT.IN NAHUMPROPHETAM. 7V8
mortuos liber fieri valuit (Psiu, ci, 8), nemo ani- A . de doctrina ejus (Deut. xxxm, 3). Isti ergo pedes Do-
mam suam ponere (Psal. LXXXVII, 6), et iterum eam mini fuerunt, qui eum preedicando per universum
sumere potuit (Joan. x, 18). Unde per Job : Ecce mundum detulerunt. Petrus enim eum Romoe, An-
qui serviunt ei, non sunl slabiles, et in angelis suis dreas Achaiam, Joannes Asiam, Philippus Galliam «,
reperit pravilatem ; quanto magis, qui domos habi- Bartholomeeus Parthiam, Simon /Egyptum, JACOBUS
lant luleas, qui lerrenum habent fundamentnm, con- HISPANIAM , Thomas Indiam, Mattheeus -Ethiopiani,
bumentur velut a tinea (Job iv, 18, 19) ? Iterum in Judas Thaddaeuseum relulit Mesopotamiam. Jacobus
eodem : Nunquid Deo comparari polest homo, etiamsi Alphoei eum retinuit Hierosolymam.
fuerit perfeclm scientim(Ibid. xxn, 2) ? Ilem idem in Quisqnesua sorle Christumsparsitsine sorde;
eodem : Num juslificari poteril Iwmo comparalus Per Pauliitnverototo dispergiturorhe.
Deo, aut apparebit mundus natus de muiiere? Ecce Sed quia ofliciiiin proedicalionis vix potest diulius
luna non splendet,et stellm non sunt mundm in con- exhiberi sine neevo, sine fuco sinistree commotiouis
enim recipilur decenter, et gaudet; vel auditur
spectu ejus; quanlo magis homo ptitredo, et filius ho- (aut
minis vermis (Ibid. xxv, 4 seq.) 1 Pedes ergo Domini negligenter, et torpet; aut conlemnilur impudentcr,
pulvis sunt per humilitalem conscientiee; nebuloe et dolet) : ideo pulvis inesse dicitur pedibus, quia
B
per obscuritatem eloquentioe. Pulvis sunt, humilia fermentum glorieepauxillulum adhocret moribus. At
de se sentiendo ; nebuloe, arcana ccelestia velamine quoniam compunclionis mox fervente fugalur lu-
litteroe legendo : huniiles vita, obscuri doclrina. Pul- mine , pulvis evanescit in morem nebulae. Unde a
vis sunt, ut placeant; nebulee, ne margaritas porcis proedicatione redeuntibus apostolis , et dicentibus .
preebeant. Aliter. Domine,etiam dwmonia subjiciuntur nobis, quasi red-
75. Nebttlmpulvis pedum ejus (Nah. I, 5). Pulvis arguens docuit eos dicens : Nolite in Iwc gaudere ,
est terrena intelligenlia : nebula est obscuritas trans- sed potius gaudele quia nomina vestra scripta sunt in
itoria. Sole vero radiante, dissipantur nebuloe. Pul- cmlis. Item : Videbam Satanam sicut fulgur de cwlo
vis ergo pedum Domini sttnt ncbulee, quia sole cadentem (Luc. x, 17, 20,18). Acsi decenter ad eos
jusfitiee radiante, Christo videlicet proedicante, mi- et clemenler, sed latenter diceret: Si hic qui factus
racula faciente, teprena calcata est intelligentia, spi- est signaculum similitudinis, qui in paradisi Dei fult
ritalis ac mystica reserata scientia. Unde in psalmo deliciis, cujus operimentum omnis Iapis pretiosissi-
legitur : Posuit tenebras latibulum suum (Psa'. mus (Ezech. xxvin, 12, 15), qui crealus omnium
xvu, 12). Latibulum enim suum tenebras posuit: exstitit decentissimus, expertus est superbieepericu-
quia sub litteree prophetarum velamine opertus diu lum, cenodoxiaepassus esl infortunium, gehenneedo-
latuit. Unde sequitur: Tenebrosa aqua in nubibus let jugiter preecipitium, perpetuee miserieegerait exi-
aeris, quia videlicet obscura est scientia in prophetiam ; ipsius secuti vestigia, nullatenus ejusdem po-
lis. Sequilur : Prm fulgore in conspeclu ejus nubes teritis evadere supplicia. Quos enim similes facit
transierunl (v. 15). Quia dum Salvator miracula fa- qualitas culpae, neccssario reddit participes retribu-
ceret, dum prophetarum oenigmata de se proedicta, tio pcenee. Cui enim non inest medium, hic omnem
• in se completa evidenler ostenderet, pulvis statim vel nullum sequitur proemium. Nulla enim parltci-
historioc, ut nebula, evanuit. Spirilalis lux intrinse- patio lucis ad tenebras : falsitatem semper infestat
cus eraicuit, et remolo velamine Sanctum sanctorum veritas ; umbram vitiorum, virtutum claritas ; cce-
patuit. Unde ipse in Evangelio : 0 stttlti, inquil, lorum gloriee mundi adversatur vanilas; felicitali
tardi corde ad credendum in omnibus qum locuti gtoriee, gehennee calamitas. Unde in Evangelio:
sunt prophetm! Nonne sic oportebat Christum pati, et Nemo potest duobus dominis servire. Nemo enim po-
tertia die resurgere, et ila intrare in gloriam suam ? test Deo servire, et mammonas; aut enim unum susti-
Et incipiens a Moyse, et prophetis, interprelabatur nebit, et alterum conlemnet: aut unum odio'habebit,
illis Seripturas (Luc. xxiv, 52, seq.). Pulvis ergopedum et atterum diliget (Matth. vi, 24). Pedum ergo Do-
Doniini sunt nebuloe. Umbra fugit, dum redit cla- D mini pulvis fit nebula: quia licet victoriee, et mune-
ritas : typus transit, dum adest verilas. Aliter. rum mentem titillet gloria, limoral-atamen conscien-
76. Possunt per pedes Domini ejus designari apo- tia fervens dilectione nimia, si quid lerreni surri-
stoli, de quibus legitur in Isaia. Quam pulchri, in- pueral pulveris, fletu statim diluit, et affectu divini
quit, super montes Dominipedes evangelizanliumpa- muneris. Alioqui nullatenus perseveraret in eis gra
cem, evangelizantium bona (Isai. LIII, 1)! Item alibi tia, nisi sese creatori subjiceret crealura, liumana
de iisdem : Qui appropinquantpedibusejus, accipient Deo humiliter subesset conscientia. Unde per Salo-
a Galliam, si placet, non regionem Francorum, mentario in Apocalypsin sancti Beati Liebanensis
sed Galatiam intellige, quee sic dicitur, scribit san- edito ab Henrico Florezio, pag. 97, Prolog. lib. u,
ctus Isidorus Hispalensis lib. xiv Etym., cap. 3; a cujus Beati testimonium uno ad minus seeculoceete-
priscis Gatlorumgentibus a quibus exslitit occupata, ris posterius, viginti et amplius annos inventionem
elexantiquo Gattorum nomine... Galalia nuncupa- corporis sancli Jacobi preecessit, cum haec conlige-
tur. Galatw enim, addit lib. ix cap. 2, Galti esse rit ineunte seeculonono ante annum 814, ut bene ait
noscuntur. Hanc eamdera aposlolorum divisionem per procdi-tus Florezius lom. XIX Hisp. Sacrae, pag. 69,
varias orbis partes leges apud eumdem Isidor. cap. el Beatus scriberet super Apocalypsin anno 784, ut
81. De ortu et obitu Patrum, etc, in Rreviario ejus editor probat
Mozarab. in feslo sanciiJacobiZebed-ei filii; in Com-
PATROL.XGVJ. 24
U1 S. JULIANIEPISCOPITOLETANI 748
moneni.: Ad locunxunde exennt, redeunt flumina, ut \_\ stigmata, et exspollata disciplinis religionis anima.
iterum (litgnt (Eccle, i, 7), quia videlicet mens inde Sed onager iste in desiderio animee suee, ventura
Superncegratiae)argic.r.apossidet munera, unde se in- amoris sui attraliit, quia anima amore laudis anxia
digniprem.(idAcata4 faula fcedera. Fit igitur pulvis damiium,Iucrum, risum, luctum,famamet infamiaro,
pedui). nejjujeequip,,si quid sinislri surripuerit san- egestalem/miseriam, utilitatem, gratiam, et queecun-
ctpruni p.onscie.ntiee,continuo evanescit divincefer- que hujusmodi alia sunt, exponit ut venalia, tarilum-
vore ju$titige.Fugiqndumergo est omnimodisvitium modout in eis etexeissola comparetur gloria.In de-
cenodoxioe,quo virtus intirmatur aniraoe,munus atle- siderio ergo animoe suoeventum amoris sui attrahit,
nuatur gf;atiee,ri§us losnebrat.irconscientiee,feticilas quia menshumanum favorem sitiens, omnia ag^re-
amittitur gloriae. ditur, tolerat, exquirit, amplectitur, qua.»cunquear-
77. Cenodoxioenamque initium serpentuli cujus- gumento suee glorioe militare perspicit. Ilinc per
dara in raoribus exercet officium. Est enim serpen- Osee : Ephraim pascil venlum, et sequitur mslum
tulus quidam, qui hispalis dicitur, a quo vulnc- (Osee,xn, 1); quia vidclicct mcns aura pascitur cla-
ralus aliquis, stalim somno morlis excipitur. De lionis, et hunianee vento sublimalur laudationis,
hujtismodi per Osee dicitur : Comederunt alieni duin cestum arduee sequitur, et lolerat religioms.
rpbur ejus , et ipse nescivit : sed el cani ef- B 1 Sequitur mslum, et pctscit venlutn, quia unde fo-
fusi sunt in eo , et ipse ignoravit (Qsee, vn, 9). rinsecus vttllum portendit abstinentiee, quo reli-
Alieni robur cenodoxorum comedunt, ipsi vero se giosiores semitas ingreditur ad oculum observan-
devorari nesciunt, quia laudisamore (lagrans misera tioe, eo fructus floccissimosceierius carpit inanis
conscientia, dum pro terrenis commutat coelestia, glorioe.
dum pro felici et eelenia clarilate ventus placet ho- 78. Item per eumdem de eodeni: Ephraim ut vidit,
miiiuui, et caduca gloria peccatoris oleo delinitur; Ttjrus evunuit, qum fundala erat in pulchriludine.
sensq ad superna redditur insensibilis, pedetentim Avolavitgloria eorum a parlu, ab ulero, a conceptu
tid viylutem 1U impossibilis; et quo ad divina fit (Ibid. ix, 15,11). Cujusmodi sui fundatio, quoe, vel
tardipi' et iuvalidior, eo ad humana proclivior quanta, sive qualis ejus fuit pulchritudo, Ezechielis
atque jerveiHior. Fitque ut gloria extrinsecai evidenter ostendil Jectio, qua dicitur : Hwc dicit
eaui oMo.niiat1 iutrinsecus vero malignior spi- Dominus: 0 Tyre, lu dixisii : Perfecti decoris ego
riluum iiiceiiliva sugge.tio eam interimat, at- suin, et in corde maris sita. Finitimi tui,qui te wdi-
que. niore pjireijefici, duin moritur, se putat'• ficavcrunt, impleverunldecorem tuum. Abielibus de
viyere; duni insanit, se pulat Iudere; dum agere' §<..!(>te exstrttxerunt, cedrum de Libano libi tule-
^1
partes se opinafuj; gtoriae, negotiuro pro viribusi ruttl : quercus de Basan tibi dilalaverunl : trunstrq
tractat, njiseêe. Caui effusi sunt in ea, et ignorat,, lita ex ebore Indico, el lapide ex tnsulis Italiw pre-
quiaduiu tlos,soectiU,dos -Egypti, ct ros mundi di- lioso libi fecerunt. Byssusex JEypylo varia : hyacin-
lat eam. subliniat, et lcetificat, in his novum depo- thus el purpura de insulis Elisa facta sutit operimen-
ncns l}qrnine,m,dum se pulat innovari, induit vete- liun tuutn : habiiatores Sidonis et Arudii fuerunt
rein. Hiue per ahum prophetam dicitur : Olivam i rcmiges tui. Sapientestui, Tyre, fucli sunl guberna-
fnifCtiferam,ub,erem, speciosamvocavitDominus no- tores tui. Vanw fuerunl et prelioswsupetlectilesiitw.
men,tuum. Ad. vocem grandis loquelmignis exarsitI Et viri bcllutorestui clypeum, el galeatn suspende-
in ea, .( combustasvnt omnia fruteta ejtts (Jer. xi,, runtin te pro ornatu tuo. De argento, ferro, slanno,
16). Ilinc etiam per Jeremiain : Cursor levis, expli- plumboque Carlhaginenses negoliatores repleverunl
cans via,s_suw- Onager assuetusin solitudine,in de- nundinas tuas (Ezech. xxvrr, 5 seq.). Heec cst Tyri
siderio anitnm suw atiruxit venlum amoris sui (Ibid. pulchritudo, qua fundala fuerat, ut lcctio habet pro-
ii, 25, 2^). Revera cursor levis hujusmodi fit ani- pJretica. Poslea subsequilur, quomodoejus avolavit
ma, quia celeriter, licet cum ditlicullate nimia , gloria. Ecce, inquit, assument sttper te carmen lu-
quoecuuque ad sui videt facere temporalem glo- ,- _ gttbre, et plangentte. Qum est ut tyrus, qum obmu-
"
-
riam, quoe ad farnam celebrern , et nominis ca- tttit in medio mari? In multiludine divitiarum tua-
ducam emiiientiam perlinere respicit, postposito o ruiit et populorum tuorttm ditusti r.egeslerrw. Nunc
rationis judicio indubilanter peragit. Vias suas is cottlrita es a tnari in profundum aqiiiirummullarum.
cxplicat, qqia ad gloriam festinando, de alio inn Opes tuw, et, omnis mitllitudotua, qitw erant in me-
aliud trauseundo, sinc divineerespectu gratiee actio- >- dio tui, ceciderunt. Universi habilutores insutarum
nes utiles e.1houestas dissipat. Onager quandoque ie super le obstupuerunt,et omnes reges tempeslatetua
fit in solitudine, quia a.uoedamaggredUur ardua, i, perculsi vultus mulaverunt. Negotiatores pojmlorum
quoeujampropquii sibi muj|is difficilia,nonnulla in- i- super te sibilaverunt.Ad nihilum deducta es, et npn
cipii singularia, sine quibus desitlerata non poiest st eris in perpetuum (y. 52 scqq.). Item ad principem
retineri gtoria. Onager est in splitudine anima, ina-i- ejusdem : In signaculumsimilitudinis, pleniissapien-
nis anipre glprioein opcvumsingulari sublimata cel- 1- tia, et perfeclusdecore, in deticiis parudisi Dei fuisti.
siludiue. Qnager est in deserto anima, spe glorioe oe Omnis lapis pretiosus operimentum tuum,. Aurwtu.
anxia in arduo suo proposito. Onager est in lerra ra opus decoristui, et foramina tua in die qua cqnditus
arida, obtentu glorioe raro portans absiincniiee x es, prwparata sunt. In Cherub extentus, ei protegens,
749 COMMENT.IN NAHUMPROPHETAM. 780
posiitte in montesanctoDei. /n medio lapidum igni-- A j uxor; alia uxor, sed non filia; alia nec uxor, neu
tonim ambulusti perfectusi» viis Utisa d\e conditior- filia. Fijiani faxit expressa justilioe similitudo,
nis lum. Repleta sunt interiora lua iniquitate : ett Uxorem, sanci veritatis prietjjcatio.,Fil.ia est ergq
veccasti, et efeci te de mente Dei. Et elevatum estt Patris in se ccelestis retinens injagiriepi; uxor verp
cor titiim in decore tuo. P.erdidisUsapientiurn tuamt ex doclriiia veritatis Christo paiiep.do sobolem. Pri-
in ornatu tuo. In terram projeci te, antc faciepi rema igitur est uqanimis perfectio sanptorum prcedi-
gum dedi te, ut cernerenl te. In multitudine iniquita- catorum ; secunda, devota societas simpliciumju-
luni tuarum, et iniquitate fornicationis tuw poMuisti i storum; terfia, cqriosa caterva carnaliuui doctorum;
s:\nciificaiionemtttam. Producam ergo ignem de me- quarla, niurniuriosa lurba carnalium, vel infidelium
dio lui, qui comedat te, et dabo le iu cineremsupeT. ; sudditorum. Prjma sedet in calhedra justitiac, secun-
terratn, in conspecluotnniumvidentiv.mte. Intev cmlerai da jacet in thalanio jnnoceptjae,terlia sordel in cathe-
regna eris humiilima, et non elevaberis,super nutio- dra Moysi,quarta in (.ugurio fetet lenocinii. Prima
nes ultra (lbid. xxvm, 12 seq.). Ecce Tyri funtlafio) foris gloria corpnatur et horiore; secunda intrinse-
eximia, operum [Fors., opurn] aftluenlia, regum,, cus ornatur scientice muneribus, et charismatum
optimatum, popnlorum amica frequentia; sedpostea» splendore; terlia intus pallet in conscientia,extrinse-
subsequitur quomodo ejus mulliplex avolavit gloria. B ' cus nitet ore; quarfa solius est malifice laqueus, et
79. Sciendumest autem quoniam lectiopropbetica, fovea. De prima legitur : Sindonem fecit, et vendi-
ct quee[Fors., ex qua] proefatalegimus testimoiaa, dit, et cingulum(radidit Chananmo,De secunda: For-
specialiter loquitur de cenodoxia. Unde quia satis titudo, et decor indumcntumejus, et ridebit in die no-
per se clarenl, nec expositione onerosa indigent, de vissimo(Prov. xxxi, 24, 25). De tertia: Circulus au-
his latius dicere supersedeo : maxime quia ati alia reusinnaribus suis, tnulier pulchra,etfalua (Ibid. xi,
prolixius indaganda, ad arcana propheticeelectionis 22). De quarta : Non est caput super caput colubri,
expressius intimanda, lucidius reseranda, mihi fesli- tton est malitia super mulieris nequitia (Eccli. xxv,
naiidum video. Gloria ergo Ephraim a partu , ab 22,25).
utero, a eonceplutransit, quando mens prius hoiiore 82. Dicitur ergp EccJesj.auxpr sponsi, principis
gioriee quasi setidea, pro fama infamiam,pro gioria filia. Uxor fidei caslitate, filia dilectionissinccritate.
niiseriam, odium pro gratia, contemptum pro re- Uxor secundum humanitatcm, filia secuudum divi-
verenlia, lucruiii pro jactura , inediam pro copia nitatem. Filiadignitateconditionis, uxor benignitate
justo Deijudicio incipil [Fors.teg. pati incipit]. Par- redemptionis. Filia niandatis obsequendo, uxpj
tus est operatio; venter intentio; conceptus cogi- _. proedicatione pariendo. Hujus yero gressus sunt
tatio. Gloria igilur Ephraim avolat a parlu, a con- " opera justitiee; cajccamepla, Qxempla iiinocentice.
ceptu, ab utero, quando prius splendide forinsecus; Giessus ergo fdioeprincipis pulcjiri sunl in calcea-
viventium, et de vitoe extrinseca honestate in se; menlis, quia i.ijdemagis magisque dilatatur J_cde-
gloriantium inhonestatur actio, corrumpitttr intentio, sia unde proedicatoresejus populis accepta ab aliis
fcedalur cogitatio. Huc perducit reproborum gloria ; exeinpla iiiinistrau,t innoccnlioe; in se vero osten-
sed sanctorum si quandoque mentem tilillaveril, dant opera justilice. Quod in se proedicatprille egre-
evanescit ut nebula; quia ex quo seuiiunt extrinse- gius, vas electionis Paulus, qui per circuituni
usque
cus lmjus titiliationem impuritatis, statim fugiunt ad ad Illiricum seminavit Evangelium (Rom. x\,
19),
antidolum humilitalis. Pulvis ergo pedum Damini os.lcndebat diceus : Mihi, inqujt, pro minimo est
fit nebulee,quia etsi sancti tentantur ex infirmilaie ul a vobisjudicer, aut ab humano die. Niltil enim
corruptionis, superant lameii ex vi rat.ionis, et vin- rnihi conscius sum, sed non in hoc justificatus sutn
cunt in omnibus gratuito munere divinee cousolatio- (1 Cor. iv, 5, 4). Ecce innoceuiia. Quis itifirmalur,
nis. Hoecde Chrisli pedibus dicta sufficiant : nunc inqitit, et egp non infirmor? Quis scanializatur, el
quomodo ad Ecclesiam referenda sunt, sequentia ego non uror (// Cor.xi, 2.9)? Judmis facius stim
doceant. Judwus, genlUis genlilibus : omnia onitiibus factus
pj'"
'
80. Fere autem similia vel eadeni videntur quee- stim, utomnes lucrifaciam (/ Cor. ix, 20 seq.). Ecce
. cunque alterutrum de utrisque dicunlur. Sicut enim justitia.
sponsus et sponsa duo sunt in carne una (Hoc autem 85. Pulvis ergo ped.umfit, neb.ula.ut quia veritaiis
sacramentummagnum est, ut ait Aposlolus [Ephes. doctores, Ecctesise preedicatores, pmnia terrena
v, 52 ], in Chrisio, et in Ecclesia); ita altributa amore juslitioe reputantes u.t stercora, unde juundi
eorum impariter videnlur paria, et siniiliter sunt poliora vilipendenles fugiiuU, inde faeilius expu-
dissimilia. De pedibus vero Ecdesire sic iegitur in gnando, eum sibi subigunt. Et quia magis dilata.tur
Canticis : Quam pulchri sunt grecsus tui in calcea- Ecclesia, quo doctores perfectius calcant transUoria;
mentis, filia principis (Gant, vn, 1) ! CaJceamentade (considerant enim quia
pellibus fiunt animalium raorluorum , et signili- Omuequodest genitum, tenditad inleritum.
cant exeijiplajustilioe sanctoriun. Item :
81. Hic se iuoidenter intulit occasto, quadri- Omniaproeiereuntmore fiuentisaqu_e.
feria qua ftat divisio. (Jiicedam enim filia est Item :
PSWSPJS) g. ej.us .uxos; Q^ffidajn ftlia, et' iipn Ornniaorla occidunt,e,taiiclasenescu^;
et quia hic manentem civitatcm non habemus, sed fu- A octoginta quatuor millia. Et fugit ipse solus fere in
luraminquirimus[ffe6r. xm,14]): omnem igitur mun- Ninivem civilatem suam (IV Reg. xix, 35). Post
digloriam repulantes miseriam, summo nisu,et anxio non multum lemporis duo ipsius filii occiderunt
conamine festinant ad patriam. Et quia perfecta fla- eum in tcmplo Nesrach dei sui. Vcl mare incre-
grant dileclione, summa sludent devotione, ut quos ha- puit, Sennacherib cum suo exercitu occumbente;
buere comites in aerumna mundi, etexsilii peregrina- exsiccavit, Sardanapalo regum Assyriorum ultimo,
tione, participes habeant in gloria et fclici retribu- el omnium hominum inflmo regnanle. Omnia ad
lione. Animaevero pedes illius sunt aftecliones. Sicut desertum deduxit flumina, Macedone [Fors., Medo]
cnim corpus porlatur pedum oflicio, sic anima move- Assyriumsuperante, ipsum sibi hostiliter subjugante.
tiir ad diversa aifectionum sludio. Nebula in aere vis Moraliter de anima : Mare est ainaritudo conscien-
compunclionis est in mente. Pulvis ergo pedum tiae, surgens de profundo malitiae. Mare vero Domi-
animse fil ut nebulso, quia si qua humanae vilae nus increpat, quando clementi suae respectu graliae
ncgligenlia perfcctorum foedatur conscienlia, statim mentem inquietain vitiis, et amaram de peccalis
cx proprio judicio in mente devola nascilur compun- compungendo slimulat. Exsiccat, quando volupta-
ctio, unde prius sordidata mundatur affectio. Sic tes pesliferas ad integrum oblilerat. Omnia flu-
enim intelligo quod legilur » in Evangelio : Jusius B 1 mina ad deserlum adducit, quando universa om-
in die septiescadit, et resurgil (Prov. xxiv, 16). Item nino vitiorum genera, vel miiiima funditus eva-
in Proverbiis de eodem : Juslus ut leo confldens cuat. Hinc per Psalmislam : Beatus qui tenebit,
absque terrore erit (Ibid. xxvni, 1). Non quod leo ei alidel parvulos suos ad petram (Psal. cxxxvi,
quandoque non paveat, sed quod metum superando, 9). Mare igitur increpat, ducendo ad confessionem;
inox ad naturam redeat. Sic et justus si quandoi exsiccat infundendo compunctionem; omnia deducit
deliquerit, stalim currens ad lacrymas, naevum im- ilumina ad deserlum, supplendo carnis mortificatio-
lire compunclionis abluit. Hinc ad sponsam dicilur nem.Mareincrepal,horlandoadpoenilentiam;exsiccat,
in Canticis : Ocuii lui sicut piscincein Eseboh, quoa inspirando virlutum gratiam; omnia fluminaad deser-
sunt in porta fijice multitudinis (Cant. vn, 4). Pulvis tum adducit, ad pcrfectam sublimando justitiam.
pedum animaerevera fit ut nebulae, quia si sancto- 85. Primo infundit amaritudinem poenitenlioe,
rum affectionesaliquibus inficiuntur sordibus, statim secundo praebet tranquillitatem conscienliae, terlio
ad cor redeunles vivunt in flctibus, dicentes illud confert serenilatem graliae. Mare increpat, auferendo
Psalmographi : Sitivit anima mea ad Deum fontem crimina; exsiccat, delendo delictorum minima; flu-
vivum: quando veniam et apparebo ante faciem mina deducit ad desertum, immunda amputando
Dei (Psal. XLI, 3)? Hinc filiis Israel paxillum gesta- 'G desideria. Mare increpat, delendo iniquilatem;
re praecipitur in balteo, ut terra operiatur sordida exsiccat, morlificando volunlalem; flumina ad deser-
ventris egeslio (Deul. xxm, 15, 14), quia ad excelsa tumadducit, animoeconferendopuritatem.Primoprae-
suspirantes, et superna diligentes, germanam semper slat odium mali, secundo conteinptum mundi, tertio
habent compunctionem , qua operiunt et diluuntt abjectionem sui. Primo anima vivificalur, secundo
viriliter impuraecogitalionis superfluam egcstionem. caro morlilicatur, terlio spiritus purilicalur. Vivifica-
Sequilur. lur per veniam, mortificatur per absliuenliam, per
84. lncrepans mare, et exsiccansillud, et omniai consummalam purificatur justiliam. Vel flumina ad
flumina ad deserlum adducens (Nak. i, 4). Legalurp deserlum adducit, dum animic delaecataeviliis,eliqua-
crgo de Assyrio, postea de anima, deinceps de3 tae spurcitiis, coelestibus ad integruin exspoliatse
Clirislo, demum de Ecclesia. De Assyrio ita. Mare3 disciplini-s, spiritus charisraala, graliarum niunera,
Dominus increpat, quia amarissimam perseeutionemi spiritalis lumen iutelligeulise, contemplativaedulcedi-
Assyrii cessare facit tempus examinc jusli judicii. neiu hetiliai clemenlissime tribuit. Primo igitur
Mare vero exsiccal, quando eam omnino annihilat. oporlet mundari animain per compunctionem;
Omnia ejus flumina deducit ad desertum : quando> secundo petulanliam carnis defaecari pcr moriifica-
regum, optimalum , populorum varia genera permit-. D tionem. Terlio spiritum muneribus graliarum per-
lit inlirmari, palitur expugnari, lolerat pessumdari,, ornari, scienlia spiritali sublimari, divinilus illuslrari
et pertrahi funditus ad nihilum. Hoc autem factumi per contemplationem. Hinc per Psalmistam: In terra
est, quando Sennacherib hostilis exercitus cumi deserta, invia el inaquosa : sic in sancto apparui libi,
furore Hierosolymamveniens, muros ejus hostiliierr ut viderem virtutem tuam, et gloriam tuam (Psal. LXII,
ambiens, ab angelo percussus, et omnino deletus cst. 5). Primo namque confitendo viiia, fit desertum
liinc in iibro Reguni ita legitur : Angelus autemi anima; secundo abstincndo, jugum quoque disciplinae
Dotnini in castra Assyriorumdescendit nocle media,, virililer suslinendo, malignis spiritibus fit invia;
el percussit eos, et ceciderunt nocte illa kominum •i tertio inaquosa fit, calcando immunda desideria:
" In Evangelio nisi error et exscriptoris aut typo-

i- Victorii; et Greg. Magn. Iib. vi, in primum Reg., cap.
graphi pro in Proverbiis, non facile dixerim quam obt» n, num. 8; et Breviar. Mozarab., Sabbato Dominic. 3
causam auctor eam sententiam Evangelio ascribat, Quadragesimaead Tertiam : quorum omnium testi-
cum in Proverbiis reperialur. Verba in die lcgitit 'inonio Pt-trus Sabbatier bene uti posset, atque huic
Hierouym. epist. 46, circa fincm, in edit. Mariani li leclioni lonim dare in editione Bibliorum Sacrorum,
753 COMMENT.1N IvUUBI PROPHETAM. 754
lunc videtur virlus Dei, etgloria. Virtus ex subje- /K.claras, ait Dominus exercituum (Zach. vm, 19). Ex
ctione hostium, gloria in splendore munerum. Virtus quatuor elementis compaginatur humanum corpus.
Dei ostenditur inodio iniquitalis, gloria in gaudiocon- Omnia negotia quinque peraguntur sensibus. Deca-
templandae veritatis. Virtus Dei manifeslatur, dum logi custodia exstirpantur vitia. A septenario con-
peccator eligitur de profundo malitiae; gloria, dum templativa designatur perfeclio. Per decimi ergo
ad slatum suhlimatur perfectae innoceniiae. Virtus jejunium, mandatorum custodia exstirpantur vitia.
Dei ostentatur, dum mundi contemnitur vanitas; Quaternarii abstinentia ebrietas pessumdatur et
gloria, dum superna utrinque sentitur felicitas. Dicat crapula. Quinarii jejunio negotiorum singularium
ergo : Sciens quia creaturae tuas diligis puritatem, filabrenuntiatio. Septenariiparcitate eximiaimmunda
pnrificando mentem, et morlificando carnem, mox fugantur desideria, et contemplationis possidetur loe-
mecontuii ad sanctitatem : ut his conscendens gradi- titia. Item quarto die creavit Deus coeli luminaria
bus, tandem utrumque valeam attingere virtulis (Gen. i, 14 seq.). Quinta ex aquis produxit animalia.
el gloriae tuae felicilatem. Unde per Salomonem: Ab omnibus operibus requievit in septima. Denario
Cogitavi,inquit, abstrahere carnem meam, ut trans- felicitantur omnia. Quarti ergo jejunio lumen nobis
ferrem eam ad sapienliam (Eccle. n, 3). ministratur scientiae,intellectus rationis. Quinti abs-
86. Hinc legitur in libro Judicum Samsonem ** : tinentia nova et munda producitur creatura ex aquis
respondisse solutae quaestioni suorum consodalium : compunctionis. Per septimi jejunium in' Sabbalo
Nisi, inquit, in vitula mea arassetis, propositionem quiescimus secretissimaecontemplationis. Per decimi
meam non invenissetis (Judic. xiv, 18). Est autem jejunium, denarium accipimus beatissimae retribu-
vilula, caro lasciva; propositio, obscura Iocutio. De tionis. Per quarti ergo illuminamur, per quinli pu-
.vitula Iegilur in libro Jeremiae : Vitula elegans et rificamur, per septimi honoramur, per decimi jeju-
formosa Mggptus: stimulator veniel ei ab aquilone nium felicilamur. Primum iniquitatem excludit, et
(Jer. XLVI,20). Caro enim pctulans intrinsecus, vo- ignorantiam ; secundum, vanitalem mundi et con-
lupiati exlerius et nitori serviens, dum, contempto cupiscentiam; tertium infirmitatem animi pellit, et
rationis judicio, oflicinam odit lenocinii; inCenliva ignaviam; quartum, calamitalem etmiseriam.
libidinis se ingerunt ex parte pessimi adversarii. Ab 88. Erunt igitur nobis praedicta jejunia, ut ait
aquilone venil simulator vitulae, quia carni pompa- Zacharias, in gaudium magnum et solemnitates prw-
tice saginatae, diligenter apposilae, statim adest sti- claras (Ubi supra), quia jejunia praefata a nobis rite
mulator tolius malitiae, incentiva suggerens omnis celebrata lunien nobis divinae conferunt scientiae,
iminunditiae. Samson vero, qui sol eorum dicitur, r sercnitatem conscientiae,perfectae gaudium justitiae,
typum tenet solis juslitiae; et illius consodales, et insuper ad solemnitatem supernae transferunt
studentium sapienliae. Dicatur ergo : Nisi in vi- laetitiae.Quaternarius numerus est conjugatus gene-
tula mea arasselis, proposkionemmeam non invenis- ralis; quinarius, coujugatus,.sed singularis; virgo,
setis. A'csi dicatur: nisi caro reslringatur, et fiat septenarius; coelebs vero denarius. Primus namque
sobria, mens nequaquam se libere erigere valel ad generat et generatur; secundus generat, sed non
coeleslia. Vitula namque aratur, cum caro mortifica- generatur; tertius nec generatur, nec generat, sed
tur. Invenitur propositio, cum ccelestium arcanorum est subditus; quartus quoque idem manet, sed su-
aperitur contemplatio. Nisi ergo in vitula aralur, perpositus. Primi ergo jejunium foedilatem amputat
propositio nullatenus manifestatur, quia ni carnis illicilaelibidinis ; secundi, necessitatem imperat pro-
alleratur voluptuosa vanitas, ineffabilis gaudii mini- pagandaesobolis; tertii, praestat honorem virginita-
me aperilur suavitas. Sodales igitur Samsonis in tit; quarti, ad felicitatem sublimat angelicae dignita-
vitula diligenter exarant, ut aenigma propositum in- tis. Primo conjugatus ligatur, ne passim effluat;
lelligant, quia veritatis amici Jesu Chrisli discipuli seeundo arctius stringitur, ne delinquat; tertio virgo
carnem sobrie maceranl, corpus suum competenler decoralur, ut placeat; quarto sublimatur caelebs ad
atlenuant, devote se affligunt, et funditus humiliant; D summa, ut semper gaudeal.
ut ohscura scientiae intelligant, arcana sapientiae 89. Tanli fuil apud antiquos momenti abstinentia,
pcnetrare valeant, divilias immortales videant, cellae tanta ejus reverentia, tanta ipsius observanlia, ut
vinariaejucundissima secrela introeant. etiam apud iEgyptios religione gentili praecipuus
87. Est igitur magni momenti abstinentia, qua pur- nullus sui mystes fieret, vel mystica tractaret my-
gantur vitia, impetralur venia, possidetur gratia, steria, nisi quem praecipueomnium praecipuumcoin-
reparatur innocenlia, arcana patefiunt coelestia.Abs- mendaret abstinentia. Abstinenlia Christianae mililioe
tinentia vero est quadrifaria. Prima est enim vitio- firma custodia, virtutum sera, vitiorum crudelissima
rum, secunda aliineutorum, tertia negotiorum , fera, charismatum apotheca, gratiarum hospita ,
quarta immundorum desideriorum. De his vero contemplationis fidissima nuntia. Jejunium sci-
omnibusita legitur in Zacharia : Jejunium quarti, et mus esse Dei.arcem" (Ex serm. xn Chrysolog.),
jejuniumquinti, jejunium septimi, eljejunium decimi, Christi castra, murum spiritibus b, vexillum fidei,
erit vobisin gaudium magnum, et solemnitatespra- castitatis signum, sanctitatis tropaeum. Hoc Adana
« Arcem correximus ex edit. Chrysol., cum antea i>Edit. Chrysol., spiritus.
Jegeretur artem.
755 S. JULLANIEPISCOPI TOLEtANI 756
in paradiso servavll, quem gula ab eo dejecil" (Gen. \4 Paupefis hianus est Abfaiioe sihUs, iilii quidquid
II, 16, 17; nij* 6 seq.). Hoc Noe in arca custb- paiiricr accipit, mox rejMhit. Mahiis egehi tliesaurus
divit, quando munduni ebrietas demefsit. De hoc esl codi: qiiod stiscipit, iie ih terfa pereat, coelom
Lol ignem restinxit Sodomiiicurii•>, qul per ebiie- cbmnieiWat.Tfiesaurhule vobis, iriquit, 'thesciurosin
tatem incesti passus esl incendium c (Gen. xix, 31 ceelo (v. 20). Manus niehdiei n gazbpliyiacium est
teq.). Hoc Moyses amicus Dei, et divini parliceps Ghfisti; quia ijiiidqiiid pauper accibit, CiiHstiis in
consilii fierimeruit, quandopopuliiscrapiiia el ebrie- sUaegratioearcarii i-eponit°. Da ergo paiiperi ferrani,
tate ad idololatriatn rediit d (Exod. xxiv, 18 ; xxxn, ut accipias ccelutii: ila liUriinihm, ut accipias re-
i seq.). Hoe Elium ad coelumprovexite (III Reg. giiUm: da micairi, iit accipias totiihi : da paiiperi, ut
xix, 8; IV Reg. n, 11). IIoc Joahhem irt natls des tibi, quia pahpefi quidqiiid dederis, iu habebis.
mulierum majorem feciu Hoc, jejunanle Domino, iPauper hiiinaiiarii petil riiiseiicbrdiam, iii accipias
diaboli insidias patefecit. Diaboliis enim, qui mati- divinam r. Est feniiiiiri coeio riiisericordia, ad quam
ducantem conlempserat Christunij ubi noh mandu- pefvehitiir pictate tcrrena i. Qiii de patrocinio jeju-
cantem f vidil, suspieatur Deum, Dei confitetur riii r et misericbrdiaeest ccfliis, tlevenia sit securus,
Filium. Si Filius Dei, inquit, es, dk, ut lapides isti de absolutionenon suspectiis s.
panes fiant. Vel mitle le deorsum (Mallh. iv, 3, 6). B 91. (Exeod. serni. S, pauio posl huiiuin.) Fraires,
Jejuiiiuni est mors vitiorum, vita viflulum (Ex serm. jejutiiliin esiirit, jejtinium rfilit, qiibd non pietat-is
8, circa mediuin). Est jcjunium pax corpori B,decus cibo pascitilf, tjhbd pbtu ttlisericbklioenon rigatur.
membrorum, ornamenturii vilae.Esl jejuuium robur Alget jejdnihm, abstinenlia l deficit, qiiod non mise-
n enlium, vigor iiniinae.Est jejunium castitatis mu- ricordiae « vellus [Fors., veiiim] tegit, quod m.sera-
rus, pudicitioe propugnaculiliti, civilas sanclilatis. tionis VestimeHtiimnon bperuii. Quod vbr est solo v,
Est jejiiuiuiii religioiiis gyiiinasium h, magistefii hoc misericbfdiarii sciihiis esse jejunio. Sicut enim
luagisicrium, (iisciplinarum disciplina. Est jejuuium verni flatus florere facil caiiiporum gramiha, ita je-
eculcsiasticaeviaeviaticum salutare. Est jcjunium iu- junio soluin prodhcit floreih misericofdiaex. Quod
victus Cliristiiinaeniililiaepriiicipalus. olemn lucefiioe est, hoc jcjunio pietas. Sicul cnim
90. (Ex codem.) Scd in his omnibusjejuniUm tUnc blei pinguedo ldnieti lucernoe fticlt peflucere y, sic
viget, tunc liiumphal, duce misericordia, cum re- pietas jejtiiiitun iacit splcndefC Quod tliei soi esf,
pugnat'. Miserkordia et pieias jcjunii suhl ala;, per hoc eleemosyna sentildr z esse jejimib. Sicut enim
quas tolliiur, et ad ciilum porlalur, sine quibusja- jubar solis clafioreih facit dibih, et iotam nubium
cet, et in terra volulaliir. Jejunium sine misericordia dispergil obscuritateiii; sic eleeinosyna jejunii san-
siniulacrum famis esl, sanctitas veio nulla i. Sine'C ctificat sanctitatem, tolafiique ciipiditatis mortem
miscricordiajcjiinium non parcilaiis est proposiliim, lumine pietalis exfcliidit™. Ac ue ihiiltis morer bb,
sed avaiiiioeoccasib. Pessima baecesl parcitas, quae quod CorpOrianlhia fcst,lftc jejunib iargitas habetur.
quantum siccaliir iri corpore^ tantum tumescil in Quodsi absit a jejuiiio hypocrisis, et cupiditas, spien-
animi, vcl lini sacculo k. Jejunium sinc misericor- didior est afiimae,quod ihiindb [Leg. quaiii ihuudo]
dia non esl virtus, sed hypocrisis, Dominodicente : solis claritas.
Cum jejunalis, notite fieri sicui hypocrilw(Matth.vi, 92. (Ex serm. 7.) HypOcflsiSsiiblile miiiuiii, se-
16). Quijejunaiis, piandiuni suum min erogal; sed crelum virUS,venerium Iatens, vifiiitiihi fucus, tinea
reponit t, ciipidilati probatdr jejunare, rion Chiisto. saiictilatiSi Hypocfisis seciira simliliit, prOspera fal-
Jejunantes ergo, pratidium nostrum iii riianu paupe- lit, curiosai mentituf, cftideli aftfe vii'tiites ifiincat
ris reponainusj quod veriter nobis fuerat perditurus. inucrone vifliituth : jejiiiiiiun jejunib pciiinit, ora-
a Edit., queminde delraxit gula. p Edit. aliter : Humanam miscricordinm pplit
b FAIit., perhoc Lot Sodoiriiticumresthixii incen- (Deus). ut targiatur divhiam.
dium. i Edit., per lerrenas misericoidlas.
c Edit., est ctdustusincendio. « r Deest in etlit. jejunii.
d Edit.: Hoc Mosendivini fervorisfecit iumine per- D s Edit., non dubitet*
ducere, quando comessatid et ebrielas Israeliticum 1 Edit., jejunium.
populuni simulacrorunt tenebtaviteri-oitbus. " Edit., eleemosynw.
« Edit., pervexit. T Etlil., terris.
1 Edit., ubijejunantem. » Edit. : ita misericordia toia jejunii seininapro-
6 Pqx corpori cmendavimus ex edit., cum antea ducit in florem.
legeretur pclrscdrporis. y Edil. :_sicutdicerncelumen qtel pincjnedosuccen-
* Edit. prd migionls gijtnnasium habent scliolai dit, et iiioderato pdstil facit itlud dd toliiis hoct s
meritorum, soatium perlucere.
Edit., pugnat. z Edit., noscilur. _.-,....-
ij Edit., iriidgonidla est sanciitaiis. a» ilunc locum in Bibliolh. Patrumjta legebanius
perturbattiii! : Sicut ehirii jubtir solis_cla-
k Edit.: Sine pieidtejejunittth dccasioest avariiice; Etliqiiarito
rwn est propositumparcitaiis; quia parcilas ista quan- Horem facil diem : sic eleettiosynajejuhii sahctiflcal
tum siccalur in corpore, tantum lumescitin sacculo. sanclitatem. El sicut idem (prO ideni qiiod reposue-
I Edit. hic depomt, nori tani recfe. runt edilores, iegebatur iota iu ms.) nubium obscuru
m Edit. : Thesauruscoeliesi fiianitspdupcrts;qu&d( dhpergit, ita jejuniurii iotum cupiditalis mortem lu-
suscipit, ne in terra pereat, reponitin cwlum. mine pietulis excludit; nos reslituimus ex editionibua
II Edit., pauperis. fchrysoibgi.
0 Edit., Christus acceptat. bb Edit. melius immorer.
757 ORATIONESQtLEDAM. 758
tioiiem bratlbhe evaciiat, hiisericbrdiam ihiseratione A j creat morbos, conficil de medicina languorem; san-
prosternit. Quod corporibus est hydrops «, tioc ani- ctitatem vertit in crimen, placalionem facit realum,
mabus est hypocrisis : bibendo silit hydrops; siti generat de propitiatione discrimen. Facies moerore
idebfiata est hypocfisis. Hypocrita, licet tibi iacics dejecta invitat [Fors., indicat] famem, non jejunium
Sit inculta, ciitis rieglecta, tristis viiltiis, extermina- voluntarium profitetur. Si vuft, quaretristis? Si non
tui as^fectiis';iiec ab iibmihiiius'laiidem iiiveriisti, et vuit, jejunus quare? Merilo lali c cruciatur commfef-
ajiud Deuni frricluhijejuiiii perdidisii. Hypocrita, abs- ciod, qui sibi facit de virtute yilium, de veritatemen-
tinehli* fldctiis ihtrdsti, cbhtirifehtioeuridas cbrisceh- dacium, de mercede dispendium c, de rehiissione
disli, jejiiiiii pelagus ehalasti; et ih ipso jejuhiipbriu peccatum.
nadffagiistl; qiiiS iioh cbffipafasli liiCra, sed inerca- (Hucusquems. Bavaricus,inquit Canisius: Prdinde
liis es tanilateth; qiiia Dei Cffeditbpeifecistl hiima- velmulilus est comnientarius, vel cerie morleprwv t.-
riatti ncgotlatioiiem b. Fugieiiauhi est igilur hypocri- lus est viri sahcli iabor: hactenus enim cjuatuor dun-
taxat versus, hec eos totos exposuit.)
sis virus; pesliiehtia caveiida, ijriae de feriiediis
_ ». Ilydrops posuimus ex Chrysologo, cum editores 't theca Patrum, scilicfel: Fugiehdum ..... fAjpocrilis
Biiiiibtliecx Pairuth p^b hydropis, quod legebatur in, virus, peslilentia cavenda : remediismorboi cdhficit, de
ms., hydropisis substituerinl. B medicina languprem. .... plqcalionemfqci,tcreaturu,
b Edit., qui de Dei credilo humanum negoliumper- geherat de prdjntiulionediscrimen. Si vuli qucereretri-
fecisli. stis, si non vult jejunare, quare merito tati, etc.
< Totus hic lbctfs a tiobis est resiitiiliis ex ipso) d Etlit., tali pmna vivit.
Chrysologo, cum nimis cofriiptus appareat in Biblio- e Edit., stipendiuth.
SANCTI HiLDBfONSi VITA.
\Hanc Vitam, seu Etogium, Juliano nostro abs dubio tribuendam, videsis, eruditissime lector,
inter prolegomena Op"eflbus s'an'6'tl HWdeforlst prb?0A; htijusce toini col. kZ-kk.)
MONITUM IN OPUSCULUM SEQUENS.
l aticti Julidiii cuiti siht, eas1 perffe, vel

Sejjuefites OrStibnis, qu* levissiriiijIragmetita tidefeutit.iif., opefai
vagari orhrihfoholuiihus; Pfimae ac secuiidaeauctorem pcuitus ignorabamus, doncc a Samsone abbate lauda-
tas vidiinus in lib. n sui Apologelici, quein primus, utalias nionuiiiius, ediclitR. P. Florez tom XI Hispaniae
Sacr». Quas vero ille scribit in miss|i,quoticlISIâ fifus;Gdlliici rjfeperiri^.nbsMisSaleMdzarabicum percurren-
tcs quale nunc exstat, ih riiisia Dominicaeaiite jejiinium Kalendarum Novembrium easdem legimus. Prima,
quaeiniatio dieitur, Iocum lenet illius quae apud nos prwfatio nuncupatur; altera exstat immediate ante ora-
tionem Dominicam. ,.'•..,,,..
Quoniain vero missaequotidianaein proedictb MisSalififeeiibmeri, nec vesligium ullum deprehendimus, quid
per illam intlicare Samson voluerit, res nubis obscura est, nec facilis definiri. Neque eiiiin occurril quare
missa Dominicaepraidictaequotidiana appellari poluerit, quoe uno lantumdie legebatur;,neque,etiam, sijprse-
(Jictaeorationes ad aliam lunc missarh peftihebEfiit,qualis illa filbfitihtfeliigipotcst, q^Mquotiffian.adicerelur.
Nairi qiiolidianam dicere nussaih aliqtiam de ciHHhliini,rit iibs diciiriils, qiiaeqtibvis dic legi po'sset? ievis np"r
bis conjeciura visa est. Nisi quis malit niissiim libc loco iiitciligere sihgiilafeih qrafibhcm lilahTiii Mo7,arar
biiiii lifurgia hoc nominedictain : «Qaaiitio catechtimeiii foiiis niiltiinljtur,utscnbjtsahcluslsidbrus.lib.il
Etymolog.cap. 19, clamante levita: Si quis catfcCliuinentisrbhiaiislt,,exBatfbfa^: et inde missa.,» QuoîiQbi^
nori satisfacit: quoniani riiissa hoc Sensu seftipef offertorium jbfaecedfepat; jiaruiri vero diiaruih braiibnum
1
utraque pffertorium subsequilur, ut per se palet, et ipsaruiii veriialsiitis ffjiliCaiil. ,.
De tertia ofatione nihil fere opus est adriOtare, cum ed ipiSdsit qiiae aib ebilem sarictb dbctpre bperi ^,,, Dfe
Comprobatione sextaeaetatis proefixafest, et a riobis superiiis cditoi cdl. S37. Utide ill.am Mozarabes desum-
ptam inter missarum solemhia post mahuum lotibnem recitant, eo locb iliib rios oratibhem iltam dicimus,
Suscipe, sancla Trinitas, elc. Recudimtisvcrb eam proptef leciiones vaiianies*tjiiasdiverso cnaractere designa-
mus: inquibus et ijjam vitlere est noii cotitenineiidam cltibe, |irb clavo, fjudd'jh etiitis lib. D'ctbiiiprbb'afione
sexfae aetatis legebatur; ut appareat quam fecte nbs prudcntissi.i am eo tb'cp aixeiiniijs cbnjecturaiii Barthii,
qui ila cam lectibnem restituendam censebat iri slil§ Advcfsariis, quafii fet edilio Toietahal iriissalis Mozara-
bici anii.jSOO exiiibet, et Romana ann. 1755 retiiiuit, et nos etiani seculi suiriugih hpslro speciihine missaj
MdzaraUicoe,quod Arigelopoliedidimus ami. 1770, cumiri Mexicaridbatliedra!sederemiis. -r
OMTIONES A S. JULIANO COMPOSIM,

OUi^QtJE W MlSSALI MOZARABido REPERIUNTUR
INLATlO. suhi Christum Filiuiri thuih tfehiiMm hl&tfum. fclui
Dignumet justum est, nos tibi gratias agere, Do- jus divinitatis immerisitas sSicincffabiliter circumple».
ffiiinesaHcte, Patef aefbrne, omnipotensDeus, ner Je- clitur omnia, ut in singulis creaturis permaneat tota,
759 S. JULIANl EPISCOPI TOLETANI 760
et in omnilws habitet universa. Non minoratur in iA Dduciadicere mereamur e terris: Pater nosler qui
minimis, non augetur in magnis ». Non concluditur es, etc.
tempore, non astringitur quantitate. Non initio ORATIO
coepta,non termino finienda. A quo totus homo et ln missaMozarabtcapost manuumlotionemrecitanda
creatus est ad justitiam sine peccato, et reparatus est Accedam ad te in humilitale spirilus mei, loquar
post ruinam sacrificio ejusdem Chrisli mundissimo. ad te, quia mullam spem tn fortitudine dedisti me.
Pcr ipsum quem in unitatc trinacvirtutis conlaudant Tu ergo, Fili David, qui revelato mysterio ad nos in
ccelestia pariter et terrena, hymnum dulci modula- carnemvenisti, clave crucis luae secreta cordis mei
tionc proclamantia, atque ita dicenlia. Sanctus, etc. adaperi, mittens unumde seraphim, qui candenticar-
A0 ORATIONEM DOHINICAM. boneillo qui de altari tuo sublatus est, sordenlia la-
Accepturi, fratres charissimi, intra mortalia vi- bia mea emundet, menlem euubilet, docendique ma-
scera coelestesacrificium,et intra cubiculumhumani teriam subministret, ut lingua, quoeproximorum uti-
pccloris hospitem Deum; mundemus conscientias lilati percharitatemservit, necerroris insonet casum,
nostras ab omnilabe viliorum b, ut nihil silinnobis sed veritatis resultel sine fine praeconiuin. Per le,
subdolumvel superbum; sed in humilitatis sludium, Deus meub, qui vivis et regnas in scccula swculo-
et charilatis assensum per escam et sanguinem Do- «*rum. Amen.
mini corporis fraternilas cuncta copulelur, ut cum
» Samson abbas lib. n, Apolog., cap. 23, num 2, Haec postrema verba quae italico charactere describi-
duntaxat hafCverba transcribit : Dignum et justutn mus, nescimusan sint Juliani.
est, nos tibi grdtiasagere, omnipolens Deus, cujus di- b En verbaquaeSamsontransferllib.n Apolog.,cap.
vinitatis immensitas sic ineffabililer circumplectitur 13, iium. 2 : Accepluri, fratres charissimi,intramor-
omnia, ul in singulis creaturis maneattota, et in om- lalia visceracwlestesacrificium,et intra cubiculum/it-
nibns habiteluniversa. Non minoralurin minimis,non mani pectorishospitemDeum, mundemuscorda nostra
augetur in magnis, qui nec augetur, nec minuitur in ab omnilabe facinorum.
ullo; et tamen dona auget, et minuit potenti imperio.
SANGTI JULIANI
TOLETANIEPISCOPI
HISTORIA REBELLIONIS PAULI
ADVERSUS WAMBAM GOTHORUM REGEM.
MONITUM PRiEVIUM.
HistorlamrebellionisPaull adversusWambam Go-1C ah ipso donatos: ex qua collationevariantes lectiones

thorum regem, rerumque ab eo hac occasionegesta- • excerpsit, atque adnotavit, textum eliam Duchesnii
rum in Gallia Narbonensi, Julianum Toletanum litle- non semel emendavit. Verumut fateamur quod res
ris consignasse nemo nescit, teslante Felice ejus est, nullaharum editionumexacta atque perfecla ha-
encomiaste: fuit enim subsequentibus saeculisomni- beridebet. Tudensis enim, cujustextum edidit Schot-
bus historicis non tantum nota, sed et laudata, ct tus, cum historiam ex Juliani codice transcriberet,
commendata, siquidem auctor chronicorum ab ali- fecitsuo more, ut eam tertio £erequoque verbo trun-
quibus AlfonsoIII, ab aliis Sebastiano episcopoSal- caret, vel de suo inlerpollaret: qua ex re multum di-
mantino attributorum, de Wamba loquens, ita scri- stat a genuinoJulianitexlu. Duchesniusunico codice
bit: «Si plenius cognoscerevis quantas caedes,quan- usus, saepiuserrat exscriptoris vitio. Florezius lan-
tas urbium incensiones, quantas strages, quanta dem multa adhuc loca reliquit corrupta, quaevel al-
agmina Francorum, vel Gallorum a Wambane sint terius Matritensis exemplaris auxilio curare non po-
interempta, quantas famosissimas victorias idem tuit: quorum nosmagnam partem ope nostri Toletani
exercuit, quaedePauli tyranniexcidio evenerint, bea- emendavimus. In quo mirari subit, cum illud Matri-
tum Julianum metropolitanum legito, qui historiara tense fuerit ex nostro Pereziano translatum, tanlam
hujus temporis liquidissimecontexuit; > quemadmo- esse inler utrumque discrepantiam, quantam ex va-
diiin legimus in Append. 7 tom XIII HispaniaeSacrx. rianlibus lectionibus apparebit, exscriptoris dicam
Eaindembistoriamsaeculoxin suaeinseruitLucas Tu- oscitantia, anperversitate? ltaquenos, qui proetiiclas
densis, quam primus typis vulgavit AndreasSchottus, editiones inter se componentes, laudato mss. Joan.
tom. IV Hispaniaeillustratae.Recuditeampostea a Tu- _. Bap. Perez, alioque codice antiquo item Toletanae
densi sejunclam Duchesniustomo I Scriptorum co- " ecclesiaeTudensis chronica continenle, sumusadjuti,
aetaneorumhistoriaeGailicanae,adcujusexemplar nosi gcrmanum auctoris texlum longe inlegriorem ac
vissimus omnium in Hispaniapublicavit P. Henricus emendatiorempraecaeterisedere afftrmaverimus, non
Florez, tom. VI Hispan. Sacr. collalam cum exem- aegrevidebimur fidemlectoribus facturos. Jam neque
plari ms. bibliolhecceRegioeMetritensisex apographo consiliumnostrum reprehensurossperamus, quo ge-
JoannisBap. Perez transcripto, quiexstatinbibliolheca nuinumauctoris textum cum Tudensisconlextusimul
nostraj sanctae ecclesioeToletamc inter cajteros mss. edere decrcvimus, tum ne molesta tot variantiunj
761 HIST. REBELLIONISPAULl ADV. WAMBAM. 762
lectionum farragine margines oneraremus, tum ut fa- A __paci, atque securitali, tum amaeac nonori consulere
cile quisque 'uno ictu oculi judicare possit quantum velit.
Tudensis narratio a"Julianaeadiscrepet. HoccumFlo- Verumtamen praeter hasce quas exposuimus ora-
rezio in mentem venisset, abstinuit consullo, ne a toris virtutes minime contemnendas, animum auctor
proposito suo discedere videretur : quod cum a prodit pio zelo succensum, qui sibi temperare non
noslro multum distet, nobis non idem verendum est. potuit, quin scelesti hominis facinus subditos popu-
Verum exapographo Pereziano non hic tantum los ad rebellionem provocantis sin minus manibus,
usus ad nos pervenit, ut emendatior prodiret Juliani calamo sallem inseclaretur, ejus turpitudinem tam
scriptura, sed etiam ut auctior. In eo siquidempost atris coloribus depingens, ut omnes ad eam dete-
hisloricam narrationem rebellionisexortoe,tyrannique standam adduceret. Scilicet ea fuit semper ab anli-
devicti, ante sententiae vero in eum ejusque socios quis temporibus Hispanorumpraesulumpropria laus,
latoe expositionem, orationem invenimus inserlam, regibus suis fidem atque obedientiam omni loco,
quam auctor insultationem vocal, nos declamationem omnique obsequiorum genere proestare; oorum per-
diceremus: quam quidem exscriptor exempli Matri- sonas sacras habere; eorum jura, atque in subjectos
tensis quare transcribere noluerit, non satis intelli- popttlos auctoritatem et verbo et scriptis semper
gimus, nisiforsan ab alio insertam suspicatus fuit, tueri; id ipsum et suo exemplo et perpetuis adhor-
non a Juliano conscriptam. Sed vero nos suspicionis tationibus populos docere, suadere, praedicare, sem-
causas nullas videmus. Est enini hujusmodi declama- per cum apostolorum principibus clamantes : Subje-
tio, si recte expendatur, caeteris praecedentibus et cti estoteomni creaturw propter Deum, sive regi, sive
subsequentibus charactere ac stylo quam simillima, ,r, ducibus. Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit:
acri, vivido, aculeato, variisque tropis et figuris lum ideo necessitatesubditi estote, non soluin propter iram,
verboium, tum sententiarum, intexto. Adeo ut mihi sed etiam propter conscientiam.
eain attenliusperlegenti, si tumorem illum verborum, Quare hujusmodi orationem hactenus ineditam nos
duritieriiquestyli, temporum illorum vitium, Gothicae omnium primi in lucem proferimus, et quidem eo
gentis quasi proprium , excipias, caeteraorator mi- ipso loco quem lenet in ms. Pereziano, ante sen-
nime vulgaris appareat, dum in Galliaeprovinciam tenlioeiu rebelles latoenarrationem. Deinde varian-
invehitur, atque procter morum fideique corruptio- tes lectiones annotavimus, designantes per D. Du-
nem, infidelitaiem illi suam exprobrat, qua velut vi- chesnii edilionem, per F. Florezii, etper Ms. mauu-
lis adultera legitimi lori pertaesa, alienos amplexus scriptum codicemsanctaeecclesioeTolelaiue superius
expetere non erubuil: quam melaphoram eleganter laudalum : et haecin textu genuino; nam in Tinlen-
pertractat. Deinde caute solerlerque occupat vanus sis textu variantes quas subjunximus, vel editionis
praetextus,quos sceleri suoobtendere vellet, atqueut sunt Schotti, vel ms. Tol. cujus antea iiiemiiiimus.
iacinoris sui turpitudineiu in luce meridiana collocel, Insuper lectorem monemus, Lucam Tudensem in
eleganlissima antithesi singularem principis clemen- transcribeuda Juliani historia alia inseruisse de suo,
tiam, atque in media victoriaadmirabilem animi mo- alia vero, quae erant in Juliano, suppressisse : ut au-
derationem impudentiaesuaeatque procacitate oppo- tem ulrumque appareret in proesenlieditione, inter-
nit: id unum hac sua vehementi, ut loquitur, insul- posita italico, ut appellaut, characterc scribimus in
latione animo infendens, ut salulari rubore suffusa, a texlti Tutlensis; suppressa vero asteriscis inclusa
tam perditis consiliis • deinceps abslineat, suaeque exhihemusin Juliano genuino.
EPISTOLA PACLI PERFIDI

QUIREBELLI03EM
FECITIN GALLU.
WAMBANO PRINCIPI MAGNO TOLETANO.
* In nomineDomini. Flavius Paulus unctus a rex nobis

G armiger, mdica nobis, domine, silvarom et
Orientalis, Wamboeb regi Auslri. petrarum amice. Nam et omnia isla f accubuerunt,
Si jam asperas et inhabitabiles montium rupes et tu festinas ad nos venire, ut s nobis abundanler
percircuistic, si jam fretosa d silvarum nemora, ut philomelae vocem retexas. Et ideo, magnifice vir,
leo fortissimus, pectore confregisti, si jam caprea- ascendat cor tuum ad confortationem, et descende
rum cursum, cervorumque saltum, aprorum urso- usque i' ad Clausuras, nam ibi invenies Opopum-
rumque edacitates radicitus edomuisti : si jam ser- peum » grandem, cum ouo possis legitime concer-
pentum vel viperarum venena e evomuisli; indica tare
« F., summus. ®Ita id. sed ms. et.
>>Ms., Wambuni. h F. : ascendit... ad confortationem.Descende us-
c F., percurristi. que, etc.
d 'd., ferlosa. 1 Id., Oppopumbeum,additque in not. Castrum
e Id., venenum. esse in Pyrenaeis monlibus.
' Id., Nam si hxc omnia
JC3 S. JIJLIANiEPBCOPi TOLETANI T&
nm, —.—, .— ,— . —— T^-, ,i.... — — , „ w^
* IN NOMINEDOMINI
IftCIPlT LIBER 0E tilSTORlA GALLIjfc j

QU.i!TEMPORIBUS
DIVJE
MEMORIJE
PRINCIPIS
WABBJE
A DOMINO JULIANO TOLETAN2E SEMS EPISCOPO EDfTA EST.
In nomine sanctai Trinitaiis ihcipit Historia excAlentissimi W.amba regis ; de cxpediiione et
victoria h qaa rebellantem contra se provinciam Gallia; celebri triumpho prcedvmuit.
TEXTIJS LEGiiiMUS.
1. Solet virtutis esse praesidiotriumphorum relata A , amabilitas exquisivit, qui ante regni fastigiurii mul-
harratio, aniriiosqufejuvehuni ad virtiftis attollefe toruiri revelationibus celeberrirne praediciitlf fegna-
sighiini, qiiidquiJ gloriaede praetefitis fuerit praedi- turUS.Cfriicirififeiriiusvir, durii decedeiiliSs Recesi-
catum. Halictenim ipsa humani moris instantia pi- vindi principis morte exsequiale furiussoiverei et iai-
gftini qucmdam inleiriae virtiftis affectutri.Et iride menta h, sribitounam omnes'ih cdncotdiam te.rsi,
est tjiibtilioii irffricitalitif ad virttilfes,qiiam ad vitia iiiid qiihdahifhodotam j anirho, tjuatri dris affeclii
proclivior rtperitur. Qiioa nisic jugi exemplorum pariler provocati, iilum se deiectaiitcs ha'befe priri-
utilium provocationc instructa prsestiterit d, frigida cipein clamant; illum se nec alium in Gotllis princi-
remanet et torpfescil.Hac de re, ut iastidiosis meh- parl i fmilis vocibus intbtiaht; et catefvalim; ne po-
libus metleri possit relatio e pfaeteritoe rei, nostris stulaniibus aiihrierit, suli pedibus ^ hbvdlvuritiif.
temporibusgestum inducimus, per quod ad virtutem Quos vir omni ex parte refugiens, iacrymosis * sin-
subsequiva soeculajirovocemus. gultibus interclusus, nullis pfecibus vincitrir; nul-
2. Adfuilciiimdiebus ' hostiis clafissimiis Wririiba ioqtie votd flectltur pojiuidfufri. Sfodtihori se siiffb'-
princops, quem digne principari Dominus voluit', cturum tot ruinis imminentibus cia'mans, hiodb sc-
quem saceidotalis uhctio declaravit, quem totius nio sese m crinfectumpronuntians : cuin acriter re-
gfehiisfet p'atfiaeComtriuhio'felegit,quetri popuiorrimB 1 lrictanlenhridsexdillcio dticdmqilasi ticehi ° bitihiutii
EADEM HISfORiA
PROUTA LUCA TUDENSi FUIT INTERPOLATA^
Ex msl. biblibtuee:eccl.Tolet.et ex torfiotf Hisp. jllfail. p. 88.]
Hic incipit Julianus episcopus Toletanus.
TEXTIS TVJDFJNSIS.
1. Solet:virlutis csse animorum P tncilamentum (H_cmj.otiusgenlis etpatrioe communio elegil, quem
triumphonim pulchra relatio, nnimosquenobiliumad populorum amabilitas exquisivit : qui antc regni
viMittisattolIeresignum; quid.piidglorioedepi-Eterilis fustigia mullortim revelalipnibus r, praxpnio celebri
fueiit pnedicatum. Habet cnim humanimoris nalura prcvdicatur. Anlequam regnaret, dum decedeiitis s
pigrum quemtlani internae viitutis alfectum : uhde Reccesvinthi regis riltifte frihus'solveffet,
fexequioiife'
'
coiitingil,qitod non tam citaltiofad virtiites; qdam ad iiitei- ipSa lamenta' in nnam omnes concordiain
vitia proclivior reperiiur. Et nisi jugi exempldinim versi, uno alfectu pariter proyoci^li,ilium se deside-
utilium inslnicia fuerh .provocationcassidua, frigida rio habere principem clamani. Jiium nec aiium ih
remauct ct lorpescil. Ilac de re ut timidis cl pigris Goiliis posse priiicipari imitis vcitibfisihtoridfit: et
mederi possit, rclationem praetetitaftrei nostris teui- talervatiiii silis pedibiis obvoltiti, ui regimen regni
poribus gestam inducimus : pcr quatn ad virtutem ,, suscipiat, instaiit cum lachrymis postulanles. Al ilte,
subsequcnitasaeculaprovoconms. cujus mentemfortiiudofinnaverut, necluchrtjmiscedit,
2. Alliiitin diebus nostris Bainba princeps clafis- nec precibiis vinciluf, hecvotO'flectitur populhfum,
sinius dc regali sangume ortus, quem digne princi- motlo se non suffecturum tot ruinis iniminentibus
pari Doniiiius1 voluit, qtiem sacra unctio decOravit, clamans, modo senio confectum sese pronuntians.
NOT/E.
i Ilunc et sequenlem tituium habet ms., sed Du- D ) F., principari velle.
chesnius : Historia Wambcc recjis Tolclani edita a k Ms., suis pedibus.
Domino Juliano Tolelanw sedis arcliiepiscopode ex- I Ms., et lacrymosis.
et victoria, etc. m F., se.
peditione
b Flor., quw. II Ms., cui.... reluctanti.
o D., qum enim. 0 D.. vice.
d F., prwslileril. E In ms. deest incitamentum, ut in Juliano ge-
e Itl., relationem. nuino.
f F., in cliebus. q Deest in ms. Dominus.
s D., decidentis. r In tom. IV Hisp. illustr., relationibus.
t Id., lamentaretur. 8 Ms., decidenlis.
» Ms., non tam. * In Hisp. illustr., elementa.
765 HIST. REBELLtbNlS PAULI ADV. WAMBAM. 766
TEXTUS LEGitlMUS.
actuniSi audacter in medium minrici cdfitra eiini A n horioliecimd postquahi reghrimsusceperat die To-
vultu prospicifens,dixit: Nisi cOnserisufumte tiobis lelanafflurbeih irigreditiir.
prbmittas a, gladii modo mucrone truncandum tc 4. At ubi vcriium cst quo ° sanciaeunclionis sus-
scias. Nec hinc tandiu cxibimus, quandiu riiit b cx- ciperet Isigiittniiri pfreloriensi ecclesia, sanctorum
peditio nostra te regem accipiat, aut coiilradicto- scilicet Petfi et Paiili, regio jam cultu conspicuus
rem cruentus hic hodie casus riiOrtisabsorbeat. ante altarc divhium consislens, ex more fidein popu-
5. Quorum non tam precibus quarii ir.inissupera- lis rcddidit. Deinde curvalis genibus oierim benedi-
tus, tandem cessit, regntimqufesuscipiehs, iid suam cfio.iis, pef sacri Qtiirici ptmiificis maiius verlici
eos c pacem recepit: et lameh dilalo linctiOhisleln- ejtis P fefdiiditur, et bcnctlictioniscopia cxhibctiii',
pore usque in nonum deciihum diem, ne extrri d lo- uti statiin sighum hoc saltilis emicuit. Nam mox c
cum sedis ahtiquoe sacraretuf iri pfincipem. Gerc- vertice ipso, ubi oleum ipsiim peiiiistim fuerai, cva-
baniur enimistiiin villae, ctti anliqiiilas Gcfticostio- poratio qnoedamfunio siriiilis iii moduhi coluinnoe
itieii dedit, quaefere centuni viginli millibusab urhe sesc erexit in capilc, et e loco ipso capilis apis visa
regia distaiis, in Salmanticeiisi f lerfitorio sita est. est prosiliisse, qtiaeuliquc signuiiiqudddam
*
felicita-
Ibi enim itiio eodetiique die, scilicet iii ipsis Kalen- tis seciittifoeporletideret n. Et haecquidem pne-
dis Septembris, et deccntis regis vltalis terniirius B niisisse otiosum fbftc iion crit: quippe ui posteris
fu'.t, et pro siihseqlienlisviri jam dicti electioiie K, iunolcscat quam vifiliter rexerit regnum. t_ui non
illa quam praemisimus, populi acclamritio exsiitit. soluiii nolens, sed tantis ortiinibtis ordinate percur-
* Nam eutndemvirum
quanqiiatlidiviriitus abiticeps, rens, totitis etiarii gentis coactus impulsu, ad regni
et per anhelantia plebiufflvola, et pef eofiini obse- mciTierit perVeiiirefastigium.
quciitiam, fegali cultu jani clrcumdederaiil inagna 8. Hujus igiiiir glbriosis temporibiis, Galliarum
oflieia, ungi sc lameii per saccrdotis marius ante tcrra altrix perfidiae, irifaniideriotatur elogio, qiioe
rioiipassus fest,quam seJem adiret ffegioeur!;is, ;it- fitique ihoestimabiiiiiifideiitatis febre vexata, gcnita
quc solumh peteret pateriioeantiqiiitatis, in qua sibi a Se infidcliiimdepascefct inembra. Quid enim nou
opportunumesset et sacrocunctionis >vexillrisusci- illa r trutiele vel liibficuiri, ubi conjiiraioriihi eonci-
pcre, ct longepositoritm cOilsensusi in electiorie i; linluiliiih, perfitliaesigunin, obscenitas opcrum, fraus
sui patientissime sustinere. Scilicet ne, cilaUi regiii negoliorum, vetiale judicium, et, quod pejus liis
aihliitione permotiis, * usurpasse potiris vel furasse 1, nmnibus est, Coiitra ipstim Salvatorem nostrum et
quam pcfcepisse a Dothinosignrnn tantaCgiofise pii- Dominum JudacOriimblaspheinanlium prostibukim
tarelur. Quod tamen mprudenti differensgravitate, liribtbaiur ? Haecenim terra suo, ut ila dixerim,
TEXTUS TUDENSIS.
Cuiacfiter reluctantl Unusex oflicioducum aiulactci' f' i. Poslquam autem Toletanamurbem mgredttur,
in medinmprosiliii: et tniiiaci cOntraeiiriiviilluedu- ei ventum cst, quo sanctae unctionis susciperet si-
cto gladioprbspiciens dixit: Nisicoriserisurnmte nd- giiinn, regio jam cullu conspicuus, ante altare divi-
bis prdinittas, gladii hujus inucrone hiodotfuncan- ntiin consistens, ex more calhoticam fidemprofessus
duih te scias : nec liinc tdtldiu cxibimus, qtiandiii cum sacramento jurandi fltleiu populis retldidil: et
aut expeditioriosti'ritc regeni accipiat, rititconlradi- mores bonos prccdecessorumreijum alque legesftrtiia-
ctionemcfuehliis iiic liO;iiecaslis ti:ortis absorbcat. vit. Dcinde curvalis genibus oletunbenedictionis per
5. Quorum non tam precibus superalus qiiam mi- sacri primntis et ponlificis Quirici l manus vertici
nis, tandem cessit : fegnuiiujue stiscipiens ad suam cjus reiiinditur, et benedictionis c .pia exhihetur.
omnespacernrecopit. El tanietine citra lociimsacrcv (Jbihoc statim emicuit mirabile signum : nam inox
setiis Tolelanccregni sacrum susciperel unctiouem, e vcrtice ipso ubi oleum sanclum perfusum fucrat,
distuiit usqufead noiiani decimamiliem, ne videreittr evaporatio quacdamfumo similis in modinn columnae
ambitioneusurpasse, vet furalutn esse recjnigloriam', scse erexit : et cv capite ipso apis visa est prosf-
sed potitts signutntciiiliculminisa Dominopercenisss. liissc, et a,crisalla peiiisse: quoe utiquc sigiitimfuit
Gciebantur enim istri in viiia cui antiqtiitris Gerii- sccitliiroefelicitatis. Post luvc quam gtoriose regnum
cos nomcndedit: qtiaefere ccntum viginti miitiariis rexerit, non est nostrw dissererevatitudinis u.
ab urbe regia distans in Salainaiilicensi tcrfilorio 5. Consistenleicjiturin qttiete pacifica regno, Gal-
sita est. Ibi eniinuno eodemqufedie scilicet in Ka- iiarum terra evcrsionis suae nulrivii. decipulain.Et-
lendis Septembris, et decedcntis s regis vitrilis ter- enim subito in ca unus turho infideiitatis assurgit:
minus fuit, et dicti viri electio subsecuta.
NOTJE.
a F., modo promittas. D n Hanc diem decimam nonam Septembris cum
b D. : Nec de hinc antea exibimus, quam aut, etc. bcne adoptassel Joannes Mariana.in sua historia
c Ms., omnes. Latina, uescio quare in versione Hisjianica vigesi-
d D., citra. mam nonam apposuerit. Corfectum yelleiuus hunc
e Ms., vitlula. errofeni iri duabus postremis edit. Matfiteiis.
* Id.j i)j*«teManticensi. 0 F., qtlod.
8 Id., prceeleclione. v Decst ejus in ms. ,. .,; ._
^ Id., soiium. q F. : Quod. . . signum cujusdam felicitalis.. .
i Id., ungunis. speciemportenderet.
) ¥., consensum. 1 Id., in itla.
k Ms., ob prwlectionem. s Ms., decidentis.
1 Id., fural'is esse 1 Ms., Quiriaci.
m Id., iatulem. « liisi). illust., valeludhm.
TEXTUS LEGITIMUS.
partu perditionis suaesibimet proeparavit excidium, A terminos sibimet suoe conjurationis statuunt, et a
et ex ventris sui generatione viperea eversionis suoe loco ubi vocabulum fertur Mons Cameli usque in
nutrivil dccipulam. Etenim dum multo jam tempore Nemausum terram Gallioedividunt, suoequeconjura-
his febrium diversitatibus ageretur, * subito in ea ,tioni adsciscunt, quo utique infldelitas a fidelilate
unius nefandi capilis prolapsione lurbo inlidelitatis secerneretur f. Collecla dein manu, cives depopu-
adsurgit, et conscensio tt perfidioeper unum ad plu- lantur, labores exhauriunt, omnisque provincia
rimos transit. Gallioedeproedatur.
6. Hujus enim caput tyrannidis Ildericum fama 7. Fama hoec cucurrit ad principem, moxque ad
sui criminis refert, qui Nemausensis urbis curam exslinguendum seditiosorum nomen, exercitum per
sub comilali proesitlioagens, non solum nomen, sed inanum Pauli ducis in Gallias destinat. Qui Paulus
titulum et opus sibimet inlidelitatis ascivit, atljuii- tepenti g cursu cum exercitu gradiens, morarum
ctis pravitatis sibimel suoe sociis, Gumildo Magalo- intercapedine exercilum fregit. Ipse quoque bello
uen6is sedis antistite detestando, et Ranimiro b ab- abslinuii, nec primos impetus in hostem direxil, ta-
bale. Is c igitur criminis caput, dum per diversos liquestudio animos juvenum ab eo quo ardebant prae-
ignem suae infidelitatis accenderel, Nemausensis ur- liandi furore submovit. Sicque Paulus in Sauli
bis episcopumbeatae vitoeAregium ad perfldioenotam B mentem conversus, dum pro fide noluil proflcere,
trahere nitcbatur. Quem caslo ore, constantiquc . offlcere conatus est contra fldem. Regni ambitione
cordc repugnantem suis consiliis cernens, ct ordinis illectus, spoliatur subilo flde. Promissam h religiosi
et loci dignitatc privatum, pondere vinculorum onu- principis maculat charitatem, praestationis ' oblivi-
stum, in Franciae fmibus Fraiicorum manibus tra- scitur patrioe, et, ut quidam ait, tyrannidem celeri-
didit inludendum. Dein in sublati ponlificis locum ler maturatam secrete invadit et publice armat.
perfidiae suoe socium Ranimirum d inducit episco- Agit haec arcano quodani consilio, ut affectalum
pum. In cujus electione nullus ordo attenditur, nulla fastigium regni anle queat videii, quam sciri, alle-
prindpis vel Metropolitani definitio proestolatur. Sed ctis sibi perfldioe suae sociis Ranosindo Tarraconen-
erecto quodam mcntis superbaefasligio contra inter- sis provinciae duce, et Hildigiso sub Gardingatus
dicta majorum ab externae genlis duobus tanlum adhuc offlcio consistente. Quod votum perversi de-
episcopis ordinatur. Pcraclo temeritalis tantoe pro- siderii, incredibili, ut ita dixerim, efficere celeri-
ventu, trium liorum hominum semina » virulenta tate intendens, collectis undiquc populis, simulate
* Diem
perlidioe, HLdericusscilicet, Gumildus, et Ranimirus, se pugnaturum contra sediliosos enunliat.
TEXTUS TUDENSIS.
et consensio perfidiaeper unum ad plurimos transit: '_ episcopis ordinatur. Peraclo tempore temeritatis
^ proventu Hildericus, Gumifdus m, atque Ramirus
utque rebellio conlra regem et patriam agitatur.
fj. Hujus enini caput tyrannidis Hildericum esse, terminos sibimet suoe conjurationis statuunt, et a
sui criminis infnmia refert. Qui Nemausensis urbis loco ubi vocabulum dicitur mons Cameli,n usque in
curam sub comilali proesidio gerens, non solum no- Nemausum terram Gallioedividunt, suetw conjura-
men, sed tilulum et opus sibimet infldelitatis assum- tioni associant. Ab inftdeiilaie fidelitus superutur °.
psit, adjungens etiam sibi pravitatis suaesocios Gu- Collecta dein manu cives depopulantur P, labores
miiilum i Magalonensissedisdetestaiidumantistitem, exterminant <i, opes exhauriunt, et totam provinciam
et Ramiruni abbatem : quorum favore in patriam Gallia' deprwdantur.
Judworum gentem perfidam evocavil contra consti- 7. Cuciirrithaecfama ad principem Bambaiiem,qiii
tuta regni Gothorum. Hujus igitur criminis caput moxadexslingucndumsetlitiosorumnoinen, exercitum
Hitdericus, cum per diversos igneni suoe infidelita- pcr manum Pauli ducis, qui erat de Grcccorumnobilitta-
tis acccnderet, Nemausensis urbis episcopum viloe tione, in GalliasdrsiinatiJ.QuiPaulusiejjidecuiiiexci'-
beatae Aregium ad perfldiaenotam k trahere niteba- citu gradiens, abello abstinuit, efstudio quovaluit ani-
tur. Quem casto ore, constanlique corde repugnare > mos mililumab eoquo ardebantpraeliandifiirore sub-
suis consiliis cernens, loci dignilate privatum, pon- movit, el promissam religiosoprincipi ftdem otnnimode
dere vinculoruin onustum, in Francioeiinibus Fran- violavit. Egit hoc arcano quodam consilio, ut ad
corum manibus tradidit illudentlum : deinde in sub- affectalum perveniret fasligium, allectis sibi perfidise
lati pontificis locum suoeperfidiae socium Ramirum sute sociis Ranosindo Tarraconensis provincioe duce,
abbalem inlrusit episcopum. In cujus electione nul- et llildigiso r stib Gardingatus adbuc officio consi-
lus ordo attenditur, nulla principis vel nielropoli- D stente. Quod votum perversi sui desiderii incredi-
tani definitio praeslolatur : sed erecto superbiaefustu, bili eflicere celeritate intentlens, collectis undique
contra interdicla majorum a duobus tanlum pseudo- populis simuiate se pugnaturum contra seditiosos
NOTÊ.
a Ms. , consensio. i Ms., prwstalionibus.
b Labilur semper Mariana abbatem istum Remi- i Ms. , Gumillum.
gium nominans. Haud male eliam fecissent corre- k Hisp. illustr. . perfidiam nolam.
clores praefatarum editionum hunc naevum emen- 1 Ms. , repugnante pro repugnantem, ut in Ju>
dames. liano genuino.
c F., Hic. m Ms. hic, Gunildus.
d Ms., Ranimirum abbatem. n Ms., suwque.
o Id., triumphorum omnium semina. 0 Id., superaretur.
f Id., secernitur. p ld., depopulanl.
8 F., repenti. i Id., eterminant.
k D., Dimissatn. ' ld., perperam Itdigmum.
769 HIST. REBELLIONJSPAULl ADV. WAMBAM. 770
TEXTUS LEGITIMUS.
staluit, locum proponit, quo Gallias expugnaturi a A idem Paulus sui consilii accelerationem inspexit,
accederent. * Quod vir vitae venerabilis, et sollici- consensionem illico propriae volunlatis adbibuit, ju-
tudine salvandoe plebis idoneus, Argebadus cathe- rare etiam sibimet omnes coegit. Post hsec regnum
drae Narbonensis anlistes, subtilissima quorumdam arripuit i, etnefaria temeritate conjuratorum caler-
relatione b comperiens, ut pote tyranno, illi aditum vam illam, quam armorum utilitate non cepitk, per-
civitalis intercludere nisus esl. Sed nec haec quo- fidiae opere ad se traxit. Nam Hildericum, Gumil-
que opinio latuit Paulum. Unde priusquam anlisies tlum, vel Ranimirum, non difficiliopere suaeperliiw:
ille quaecogitaverat effectibus manciparet, subito sociavit. Quid mulla? Omnis Galliarum terra subiio
proepropero c cursu Paulus cum exercitu Narbo- in seditionis arma conjurat, nec soluin Galliam, seJ
ncnsem urbem ingrediens, insidias sui maluritate d eliam partem aliquam Tarraconensis provincia: so-
proevenit, portasque civitatis subdelegato armato- ciam rebellionis suoe attentat i. Fit tamen tota Gal-
rum proesidioobserari e proecepit. Ubi dum circum- lia repente convenliculum perfidorum, perfidiaespe-
fusa omnis exercitus multitudo collecta esl, vipe- loeuni,conciliabulum prodilorum m. Ubi duin Paulus
reum caput perQdise cum quibusdam sociis suis perfldioe suoe socios numerosiores efficere vellet,
Paulus ipse in medio astitit, objurgans primum piolatis n promissisque muneribus, Francorum Wa-
episcopum cur illi civitatis aditum intercludere ni- B sconumque multitudines in auxilium stii pugnaturas
teretur.
adlegil, et intra Gallias cum multitudine hostium
8. Post haec tyrannidis suae consilium proditurus, persislit, opperiens evcntum gratissimi ° teniporis,
diverso fraudis argumento fidem populorum dcge- quoposset in Hispanias ppugnaturus accedere, per-
nerans, et ad irrogandas jam fato Wambano principi ceptumque regni fastigium vindicare.
injurias animos singulorum inflammans, jarat ipse Sf.Illo tunc lempore, cum haec intra Gallias agc-
Paulus primum omnibus illum f se regem habere rentur, religiosus Wamba princeps feroces Wasco-
non posse, nec in ejus ultra famulatu persistere. num gentes debellaturus aggrediens, in partiljus
Quin potius ait: Caput regiminis 6 ex vobis ipsis b cotnmorabalur Cantabrise. Ubi cum de his quaeintra
eligile, cui conventus omnis multitudo cedat; et Gallias gerebanlur, fama se ad aures principis dc-
quem in nobis principari appareat. Cui unus ex con- duxisset, mox negotium primatibus palatii innotuit
juratis maligni ipsius consilii socius Ranosindus pertractandum, utrunme possenl in Gallias exinde
Paulum sibi regem designat, Paulum sibi nec alte- pugnaturi accedere, an revertentes ad propria col-
rum i populis regem mox futurum exoptat. At ubi lectis undique viribus cum multiplici exercitu ta>m
TEXTUS TUDENSIS.
enuntiat/ Quod vir vftae venerabilis Argebaudus i C ( rum populis regem futurum exoptat. Ad hceccwteri
Narbonensis untistes sublilissima quorumdam rela- conjuralionis consciiPuulum regetnacclamant, et to-
tione ut comperlt, aditum ilfi civitatis intercludere tius populi animos ad sua vola inclinant. At u:,i idem
nisus esl. Sed nec isfa opinio latuit Paulum : unde Paultis sui consilii acceleralionem inspexit, consen-
priusquam Argebaudus, quod cogitaverat iffectibus sum illico proprioe voluntatis adhibuil : etjam re sibi
nianciparct, subilo propero cursu Paulus cum exer- omnescoegit. Post haec Paulus regnum arripuit : ct
cilu Narbonensem urbem ingrediens, portas civilatis nefaria temerilate conjuratorum catervam illani,
sub suorum armatorum preesidio observari proecepit. quam armorum virlute iion cepil, opere perfidioead
Ubi dum circumfusa omnis exercitus multiludo col- se traxit. Nam Hildericum comilem, et Gumildum
lecta est, vipereum caput perlidiae cum quibusdam atque Ramirum pseudoepiscopos absque difficultale
sociis suis Paulus ipse medio aslitil, objurgans prius suoe perfidioesociavit : et tota provincia Galliw su-
episcopum cur illi civitatis aditum intercludere ni- bito in conjurationis arma concurrit. Nec soium Gul-
teretur. liu, sed et purs Tarraconensis provinciae cothurnum
8. Post haec tyraiinidis suae consilium proditur, et rebellionis altentat. Fit tota Galiia repente concilia-
diverso fraudis argumento fldem populorum dege- bulum perfidorum, parata mori pro defensione per-
nerans, ad irrogandas jam sancto Bumbw regi inju- fidw pravitalis. Paulus uulem dum iniquitutis suoe
rias animos singulorum inflammat. Jurat principio socios multiplicatos numero luboraret elficere, datis
ipse Paulus, se nullo modo illum regem posse habere, promissisque multis muneribus, Francorum Vasco-
nec in ejus consistereullerius famuialu : et etiam ad- numque nimiam multitudinem in sui auxilium con-
didit dicens: Capul regiminis ex vobis ipsis eligite, gregavit, et exspectabattempus opportunum, quo pos-
cui omnis multitudo cedat, et qui in vobis appareal D set in Hispaniam pugnaturus accedere, prwreptum-
devoteet humiliter principari. Cui unus ex conjuratis que regni fastigium vindicare.
maligni ipsius consilii socius Ranosindus applaudens, 9. Cum hoec in Gailiis agerentur, gloriosus rex
Paulum sibi regem designat, Paulum sibi nec alte- Bamba Vascones rebellantesdebellaturus aggrediens.
NOTJE.
» Id., Galliispugnaturt. " b. ma.e cwptt.
b F., narralione. i Ms. : nec solum jallia, sed etiam pars aliqtu
c Ms., proprio. Tarruconensis provinciw collturr.um rebellionis at-
d F., malurate. tentat.
e Ms., observari. mId., perditorum.
f Id., Iwminibus,et non habet illum. n F., pertatis.
6 Id., regimini. 0 D., gravissimi
b Id., istis. P Ms., corruple, spadis.
i Id., alleris. i Ms. hic et infra Argebadus.
j D., corripuil.
TEXTUS LECITIMUS.
longinqui itineris arriperent commeatum. In quo A_tremo terrae angulo cedant: et ii, in quibus dilala-
bicipiti ctmsilio nutantes a mullos pxinceps ipse as- tum reguum pprrigitur, horum motibus perturbenr.
*
piciens, hac omiies b eommumc admonilione allo- tur, quos praesidali seroper vice defenduiit. Sfve
quitur: <Ecce, ait, juvenes, exortum malum audistis, enim Galli, sive Franci sint, tantoe coiijuraiionis, si
et quo se munimine incentor sodilionis hujus arma- placet, vindicandum existiment facinus * : nos la-
verit, agnovistis. Praevenireergo hoslem nccesse est, nien b armis ultricibus gloriae uostrae nomcn vindi-
t;t anle oxcipialur bcllo, quam in suo crescat iu- Ciiie debcmus. Neque enim cum feminis, sed cuni
cendio. Turpc uobis sit, aut talibus dimicaluros in viiis nobis certandum est. Quaiiquam nolissimum
occursum non ire, aut dpmps nostras, priusquam maneat, nec Francos Golhis aliquando posse resi-
intereant, repedure. Ignominiosum nobis videri de- stere, necGallos sine nostris aliquid viitulis magnas
bet, utqui rcbelies nostros suis noupotuit subjicere psrficcre. Quod si alimentorum seu vebiculorum
annis, repqgnare audeal fantae glorioeviris : et qui necessitutiinem opponalis, gloriosius nobis eril, post-
abjcctissimam unius hominis pellem devincere pro positis cunclis, triuniphum in neccssitatibus conqui-
patrhc quicê non valtril, hoslem audeat se procberc srsse, quam in almnriaiilia bclla exquisita conficerc.
gcnli. Quasi effeininsfps et molles nos usqucquaque Atigustior enim semper virlus plus tolcrantjae vires,
dtjudicaus, qui utique uuLlis aruiis, nullis viribus, ]Q quam suflectus rei nobiiilat. Exsurgite jani ad vicio-
nullisque consiliis ejus lyrannidi resistere valeainus. rkc >'signuin, nomcn disperdilc pcrfidorum. Dum
Quoeest enim perituro illi virlus, si Francorum viri- calor est auimi, nuila debet esso remoralio pvope-
bus nobiscum decerlando ponUigal? Nolissima eo- vauii. Dum ira aninios urgct i in hosteni, nulla
runi nobis, nec iucerla pugna esl. Ergo turpe sil nos debet retardatio impedirc, quin pr.tius, si fieii
vobis cortun lestudineindhasaeies expavesccrc, quo- possit sine interniissipnc proficisceiidi susccpiura
rum nosiis iufirmiorem scmper csse virtutem. * Si iter aggrcdi, multo lacillime ppterunt k liostium
autem ° cpiijuratioiie Gallprum, nitilur, vindicare noslrortim castra subvcrti. Nam, ul quidam sapicns
tyrannidem vile pulandum cst, ut gesta noslra f ex- ail, ira pracsens valet, dilata languescil. Non igitur
TEXTUS TUDENSIS
in partibus Cantabrioe morabatur. Ubi dutn de iis gnis precibus impetrarunt. Igitur turpe sit vo!is co-
quaein Gatliis gereliantur, nunlitim celerem recepisset, ruin acies vel ad horam expavescere : qttorum nostis
mox ncgpfiuni priniati.ius palatii innoluit pertra- inlj.rniioremsempcr cssc virtiitem. Et sive Galli sivp
clanduni':' utruni possent exinde iii Gallias puguu- Franci sint, tantae conjurationis vintlicanduin' sen-
luri accedcrc, an revcrtciites aripropria, et collec.is ticint faciiius : quia arfflis ultiicibus gloriac iiostroe
undiqiie viribus, cuin inulliplici excrcilu itineris tam nomen vendicarc » dcbemus. Tamen non cum feuii-
longiuqui ariiperent comealum. In quo bicipiti con- nis, sed cum viris vobis certandum est, quauquaiu
silio nulanles mulios piinceps aspiciens, bac onines. notissimiim maneat, ncc Francos Gotbis aliquantip
aimoniiione alloquitur dicens : Ecce, juvcnes, cior- posse resistere, nec Gallos aliquid sine illis viiiutis
lum maltim audislis : et quo sc mimiininc inccnlor r pcrQcerc. Quod si alinientortini seu vehiculorum ne-
setlitionis hujus ornavcrit, agnovistis. Prtcveiiirc cessitulemopponilis, scitole qui i gl.oriosiusest triuin-
crgo hoslem uecesse est, ul anle prccvenialur bello, phum in ucccssilaiiims conquisisse, quam in abun-
qmm iiisuo crescat iucendip. Turpe sit lalibus di- dantia I clla cxquisita cohficerc. Angustius enim
micaturi iri occursuin npn ire : aut dpmos nostras, seinper est, quotl pltis toleranlia quam suffeclus rci
priusqtjasii intereant, rppedare. Ignpminipsum nobis no:iiitat. Exsurgit 'elittm ad victoria: siijttum nomen
vidcri dcbet, ut Paulus palriw proclitor, qui reiiellcs disperditumpcrftdorum,.Gallorum ingratuitas vcstmitn
noslros' nbu potuit annis suijicere, lantac glorioe inflammel aitimuin, quia Frunci iilos sentper servitttte
1'iris audeal repugnare. Et qui alijeclissimam et iin- miserabili oppressetunt, quos Goihi dederunt bellicis
beltem genlem deviucere non valuit pro quietc pa- giadiis nobuissiintc tibertali. Dum ercjo calor est
tri.e, Gotiwriini mili(icc,hoslero audeat se praebere. animi, nulla debpt csse remoralio properandi. Dum
Quasi efle.iiinat.os ct mplies nps usqueqiiaque > di- ira animos ufgct, nuila nos debet retardalio impe-
judicans, qui Utique nullis viribus, nulljs armis, nut- dire. Quin nolius si lieri posset sine intermissione
Jisque cpnsiiiis (:jus lyrannitli rcsistefc valeamus. proficiscendi suscepium ilcf iiggredi, mullo faciiius
Revera uiiimqsita.teinet virlulein.Golhiccccjentis be\- pqierimus "hQsliuronbstrbriimcaslraswfeuertere.Nam,
lorumiriumphis a scecuto orbiscxperlus esl universus: ut quidani sapiens ail, ira pracscns.valel, dilala lan-
m
et quaeerti jJtjriliirp ijli virtus, e,l si Francoruin vi- guescit. Et illud ': Nqcuit differre paralis. Non igiltir
ribus. npmscum dcc.eftaiidp cpiilljgat? ulique noîs- opus csi rctro verti riiilitein, quoniam iirpiger acces-
sima coiiini nobis nequc incerla est pugna, scepius sus belligerandi facit essc victorem. Adliuc P ergo
enim a GQUUS conira koste.sdefensioit&s uuxilium ma- Vascbnibus cladeni iilaluri accedamus. Deinde ad
NOTvE.
a D., ncttanles. D enim ud vicloricc, etc.
b In cod. deest omnes. i Ms. ilcm corrupte : urgjdf.
RIn Ms. deesl cominum. k F., Qnjn poiias, si fteri pbsset, sine inlermissione
d Ms., iestu,d{ne. proficiscendisusceptttm iier aggredi oporieret. iiullo
e D., Sin aulem. enim fucillime sic poterunt, etc.
f In Ms. tleest noslra. 1 Ms. non rccte usquequaquum.
g lta Ms., sed F. : existimate facimus. Nos ta- m Id., eliamsi.
men, elc. n Id., vindicure.
h D., tunlum. 0 Itl. p rpcram polerut.
> Ms.corrupte : Anguslior.enim p Id. Adltinc propius Abltinc, ut in Jffjianp ge<
sempcr q.uamvltts
toleranliwvires quam suffectus rei noii v-H;-', iwvlrijii, nuino.
775 HIST- 6EBELLIQNTSPAULI ADV. WAMBAM. 774
TEXTUS LEGITIMUS.
opus est retroverti militem, quem impiger accessus \ ra in bis f supplicia illum putares impendere, quam
beliigerandi fccit a essevictorem. Directum ergo iter si hostiliter contra illum egissent. Testantur hoc
frustrare non optis est b. Abliinc ergo Vasconibus proecisaquorumdamadultcrorum pwpulia , quibus
cladem illatun accedamus,deiudc ad scditiosoruin pro fornicalione hanc ullionis irrogabat jacluram.
iioinenexstinguendumprotinus feslincmus.) Dicebatenim : « Ecce jaiii judicium imminet belli,
10. Ad qudfl dictum incalescunt animi omnium, et libet animam fornicari ? Et crcdo ad examen pu-
cxopiaiitque fieri qusejubentur. Moxcum omniexer- gnoeacceditis. Vidclenc inveslris sordibuspereatis.
cilu Vasconiaepartes ingreditur, ubi per septem dies Nam ego si ista non vindico, jam ligatus 6hinc vado.
quaquaversum c per patentes campos depracdatioet Ad hoc ergo vadam, et justp Deijudicio capiar, si
hosiilitas csstroriim, domoruihque incensio tam va- iniquitatem populi videris, ipsum b non puniam.
iide arta est, ul Vascones ipsi, animorum feritate Exemplum hic > proeberedebet Heli sacerdosille in
deposita, datis obsidibns vitam sibi dari pacemque divinisLitteris agnitus, qui pro immanitate scelerum
largiri, non tam precibus quam muneribus exopla- fllios , quos increpare uoluit, in bello conciuisse
rent. Unde acceptis obsidibus, tributisque solutis, audivit. Ipse quoquc filios sequens, fractis cervicihus
pace composita,tlireclum iter in Galliasprofecturus exspiravit. Hoecigitur nobis timenda sunt, et idco
ascendit d, per Calagurrem et Hoscam civitates n' si purgati maneamus a crimine, non dubium crit
transitum faciens. Dehinc electis ducibus in tres qudd triumphum capiamus ex hoste. > Sub ista, ut
turmas exercitum dividit : ita ut una pars ad Ca- proeiiiissumest, discipHnajam dictus princcps cxer-
iitrum Libyoe, quod est Cirrilanke caput, pertende- citum glorioseproducens, moresqtie singulorum sub
ret; seeuntla per Ausonensem civiiatem Pyrenoei divinis regulis tencns, prosperari i sibi videbat per
media peteret; teriiaperviampublicam juxta oram 6 incrementadierum et dispositum belli, et victoriam
maritimam graderetur. Ipse lamen religiosusprin- proeliandi.Prima k ex rebellionc omnium civitatum
ceps cnm multipHci bellantium manu proecedenles Barcinona in potestale principis rcligiosi adducitur,
subsequebatur. Sed quia insolens quorumdam e no- deinde Gerunda subjicitur. Htijus igitur memoratic
stri« motio non solum proedaeinhiabat, sed eliam civitatis venerabili viro Amatori episcopo Paulus
cum iucensionedomorumadulterii facinus perpelra- idem pestifer sub isto sensu scriptam epistolam mi-
b*t • tanto diseiplinaevigore jam dictus princejis in serat.
his et talibus patratum vindicabat scelus, ul gravio-
TEXTUS TUDENSIS.
seditiosorum nomen exstinguendumprotinus fesli- G cissa membra viriliu, quibuspro fornicatione hanc
uerous. uUionis irrogabat jacturam. Dicebat enim : Ecce
I.Q.CufnhcccpgrpyaretBqmpa rex^prudeiitissimus,, jain juJicium imminet.belli, et libet fornicari, ut
utvalesmtuaiiimi ppjhipj, et ardeiiter (_xqp.j.an| fieri, Deus.ad ir.acunciiaii} piovocefix? Vt.credo ad examon -
exer.citusVaspoiiiae pugnoeacceditis, videteue 111
qi^dd^Jubpntiiii',e{ sfqtifli qini.p:s. yeslris sordibus perea-
ptucfesbjjgrpdi|ur: i,i_biper scpiein dies usquequaque tis. Naiii ego si isla 11011 vinilico, jam iigatus binc
per pateht^s caini_o$$epfaedailpct.hostiiitas casirpr vadp °. Ad hoec ergo vadam, ul justo Dei jmiicio
rum tipmofumq^/i_pceu|ip.taq), yalide acta est, ut 1s capiar, si iniquilalein populi videns, ipsam non pu-
Va^CQnes' feiitate dehpsita'yftajujsiiii dafi, dalis ob- niam. Fr.uslra enim per.gitad beilumut vincat, quem
sidibiis paceniqHft%$i.rj(t hftJi Wfyprecihus quani iniquilascqwtatur. Exemplum vobisproebere debet,
niuricfibus eôptai;enl. Updp acceptfs p't|sidibus,tri- quod. Heli sacertios iile in divinis lideris eruditus,
biilisque s,qlitts^ 'gt pace cpmpoîla, directo ijjnere in qui pro sceleribus net)lex,itfilios increpare, et ideo
Gallias' prqfectur^ afcegluift; pjJr Cajafurrain m et illosin b.ellqdidicil concidisse: ipsc quoque hiios >e-
Oscam transiluih facieês^.Posl li^qjc, rep B.ainb.aele- quens, fractisceryicibus exspiravit.Hoecigitur uobis
ctis ducibus », ih trcs "turinasexefcitura dividil, ita limenda sqnt, et ideo si pAirgatjmaneauius a cri-
u( una pars ad castruro ^rihce, qu,a}est 417»;!'«?!»«.'miiie, 11011 erit dubium qupd triumphum capiamus
captii, tehderei, S.ecundapef Auspnensemcivitatcm ex hoste. Sub ista, ul pfaemissum est, disciplina
Pyreiiaeiffledlji.peferct. 'Tertja,'iieropei; viaui pujdj- princeps Bambaexercnum glorioseperducens,mores
c;jmjuxtaof.a^maritima, grade.reûi;.Ipse eliam reli- siugulorum sub divmis tenens regulis, prosperari
giiosus pfinceps".cum multiplici bellaiitium majpn sibi videbat per incrementa dierum disposiûmbeili
suTiseque16aLur. Sed quia iiisoiens q^prumdam ex P etvictpriani pracliandi,$icut enim erat reguli Golltico
nostris motio.hpn.solUjtnfiroedpe ' iujjiabat, sed etiam clarissimusgeiiere, sic erat rnagnanimus mente, sic
cujijiiU(iQehsipri^ dopipruin atûijterii'faciuus per- el apundqnsscientiq littexqli P. Ijuque pr,ima ex re-
petrabat, tahto discipliftaevigorc' jain dictus priu- bellione omnium civitatum Barcinona in potestate
CCJIS de his et quibusdamaliis vitiis scelus vindicabat prihcipis religiosi adducitur, deinde Geruntla subji-
nequiter perpetralum, ut graviora in iiS supplicia il- cilur. IIujus civitatis venerabili viroAmatori episcopo
hiin putares impendere, quam si hostiliter coiitra Paulus pestifer sub isto sensu iniserat epistolam
iilum egisseut. Testantur hwi ab Ulisadulteris dbs- scriptam.
NOTiE.
» Ms., facit. i F., principari.
b F. : Direcio.... itinere nos frustrari nojjtOpusest. , k Id., ptima enim.
c F., mendoseouaqua versa. 1 In Ms. deestrex.
0 Ms., accepil. m I$s., Galafurrqiu..
e F. Ora maritima. n ih Hisp. illustr! deest electis.4ucibM,quod.habet
(F.,his. Julianus genuinus, ut ms.
f t).",'ligandus. 0 Hisp. illustr., iâdo.
b F., ipse. p Ms. hic tantum. dic.U: Simi enm erat mqgjiant-
> Id., mihipro hic. mus menle, sic et abundansscimtia UueratL
775 S. JULIANIEPISCQPI TOLETANI 776
TEXTUS LEGiTIMUS.
II c Audivi a quod Wamba rex cum exercitu ad j^ ratis in Sordonia constitutus fuerat: qua noslros ir-
nos venire disponat, sed cor tuum ex hoc non con- rupisse > persentiens, statim aufugit, et tantae cladis
turbetur. Neque enim hoc fieri b puto. Et tamen . nuntium Paulo in Narbonamperlaturus accessit .Quae
quem primum de nobis ambobus tua c Sanctitas cum res'granditermtyrannum pavidum reddidit. Princeps
exercilu viderit accedentem, ipsum se dominumcre- vero religiosus praedictorum castrorum subjugato
dat habere, et in ejus debeat charitale persistere. i exercitu, in plana post transitum Pyrenaei montis
ILec miser ipse scripsit, nesciens d quam justum descendens, duobus tanlum diebus exercitum in
conlra se judicium protulit. Unde horum scripto- unum n congregaturus exspectat.
ruin verba religiosus princeps sapienter conjiciens, 12. At ubi e diversis parlibus collecta in unum
dixisse fertur. « Non (ait) Paulus in his scripturis exercituum °multitudopercrehuit, standi mora nulla
suis; e a semelipso locutus est. Sed licet ignoranler, fuit. Sed statim per quatuor duces lectum numerum
lamen prophetasse illum hic censeo. > Egressus igi- bellatorum ad expugnalionem Narbonae ante faciein
lurposl hacc princeps de Gerunda civilate, belligero- suam mittit. Alium exercilum destinans, qui navali
sis incursibus [Fors., in curribus, utinfra, num. 27] proeliobellaturus accederet. Et quidem jam erant
gradiens, ad Pyrenaei montis juga pervenit. Ubi parvi admodum dies, ex quo Narbona P rebellis Pau-
duobus diebus exercitu repausaute f, per tres, ut B lus serviliter fugiendo excesserat, comperto quod
diclum est, divisiones g exercitus Pyrenaeimo«tis tam feliciori <iproventu pars religiosi principis pro
dorsa ordinavit, castraque Pyrenaeica, quaevocantur peraret. Quam civitatem Paulus ipse sui juris pole-
Caucoliberi, Vulluraria, et Caslrum Libyae mirabili stati astipulans, multiplici perfldorum praesidio se-
victoriiCtriutnpho cepit h, alque perdomuit. Multa- psit, summamqueproeliiWitimiro duci suo commisit.
que iis in caslris auri argentique inventa copia exer- Quem cum (joslrorum exercitus blanditer exoraretr,
citibus ; in proedam cessit. Nam in castrum quod ut civitatem sine sanguinis effusione contraderet,
vocatur Clausuras, missis ante se exercitibus, per prorsusabnuit; obseratisque civitalis ipsius portis»,
duces duos irruptio facta est. Ibi i quoque Ranosin- e muro exercitum religiosi principis detestatur. In
dus et Hililigisus cum coelero agmine perfidorum, principem quoque ipsum maledicta congeminat, mi-
*
qui ad defensionemCastri ipsius confluxerant k, ca- nisque exercitum prolurbare conatur. Quodnostrae
piuntur. Sicque devinctis post tergum manibus prin- partis mulliludo non ferens, subita cordium accen-
cipi proesentantur. Witlimirus taroenunus ex conju- sione u incanduit, et telorum jactu perfidorum ora
TEXTUS TUDENSIS.
111. Audivi quod Bamba rex cum exercilu ad nos G vocatur Clausuras, missis ante se exercitibus, per
veniredisponat. Sed cortuum non turbetur, nec enim duces duos factairruptione cepit: ibiqueRanosindum,
hxc lieri puto. Et tamen quem primum de nobis am- Hitdigisum cum caetero agmine perfidorum, qui ad
bobus tua v"Sanclitas cum exercitu viderit acceden- defensionemcastri convenerant,exercitus capit, atque
lem, ipsum se crcdat habere dominum *, et in ejus devinctis posl lergum manibus eos principi reprwsen-
debeat persistere' charilate. » Hsecmiser scripsit, ne- tat. Witimirus unus ex conjuratis, qui se in Sordo-
sciens quod justum conira se judicium protulit. ritam clauserat, nostros irrupisse persentiens, statim
Unde horum scriptorum verba rex Bamba sapienter fugit, et tanloecladis nuntium Paulo Narbonam perla-
conjiciens, dixit : « Non in his scriplis Paulus a se- turus accessit. Quaeres grandi timore tyrannum
melipso Iocutus cst, sed licet ignoranter, tamen il- concussit. Princeps vero religiosus, proediclorum
lum censeo proplietasse. » Egressus igilur post haec castrorum exercitu subjugato, in plana post trans-
princeps de civitate Gerunda belligerosis incursibus itum Pyreuaei montis descendens, duobus tan-
gradiensad Pyrenoei montis juga pervenit, ubi duo- tum diebus exercitum ad unum congregaturus ex-
bus diebus exercifu repausato, per tres divisiones , spectat.
ut diclum est, exercilus Pyrenoeimontis dorsa ad- 12. At ubi e diversis parlibus collecla in unura
ivit y, et caslra Pyrcnaica quaevocantur Caucolibe- multiludo percrebuit, statim per qualuor duces
rum, Vullurariam, el Lihiam z mirabili victoriae electum numerum armalorum ad expugnationem
triumpho cepit, atque perdomuit, multam copiam Narbonoeante faciem suam miltit, alium exercitum
in his castris auri et argenti reperit, quw copiosis destinans, qui navali proelio accederet bellaturus. Et
exercilibus in proeJamcessit. Excusserat manus suas r, quidem jam erant pauci dies ex quo de Narbona re->
ab onini munere, uude praeliantiumanimos accende- bellis Paulus recesserat serviliter fugiendo, comperto
bat ad victoriam oblinendam. Castrum etiam quod quod tam feliciori provenlu pars religiosi principis
NOTyE.
a Id., Audiviego. m Ms., graviter.
b Deest/ien in D. n Id., ad unum.
c F., ibi tua. 0 Id. mendose collectumxn unum exercitum.
d ld. nesciensque. P F., deNarbona.
c Id., Non Paulus in his scriptis suis, etc. 1 Id., fetici.
f ld., repausalo. r F., exhortaretur.
g Id., turmas. 3 Ms., iartis.
b Id. male cwpit. 1 F., perlurbare.
> D. Multum tn his castrisauri argentiqueinveniens, » D. accessione.
v Ms., ibi tua; aut, ilatua.
quod copiosisexercitibus. * ld., pro ipsum.... dominum, habet spiritum...
i F., ubi.
k D. conflixerant. domini, aut dominum.
1 F., qui se in Sordoniamconstitutus clauserat, no- >' Id., ordivit.
ttros irrupisse, etc. 1 Id., Cctttcotiberi,Vulturariu... Libiu.
737 IIIST. REBELLIONiS PAULI ADV. WAMBAM. 778
TEXTUS LEGITIMUS.
petivit. Quid multa? immanis ab utrisque pugna A tractus, ponuere vinculorum arctalur, vcrberibusquc
conseritur, et vice sagiltarum alternatim sibimct una cum sociis, cum quibus urbem nilebatur vindi-
utraequepartes obsistunt. Sed ubi a nostris despera- care, afhcitur.
tum est, non solum in muro pugnantes seditiosos 13. Post haec devicta subjugataque civitaie Nar-
sagittis conflgunt, sed tantos imbres lapidum inlra bona, ad insequendum Paulum, qui se in Nemausum
urbem concutiunt, ut clamore vocum et stridore vindicaturus contulerat, iter dirigitur B. Deinde Bi-
petrarum civitas ipsa submergi aestimaretur. Unde tcrris b et Agathe civilates illico subjugantur. In Ma-
ab hora fere quinta diei usque ad horam ipsius dici galonensi vero urbe Gumildus loci ipsius antistes,
octavara acriter ab utrisque pugnatum est. At ubi cum ad obsidionem sui circumfusum vidcret exerci-
incaluit nostrorum animus a, victorioe dilectionem tum, urbemque ipsam non tam ab his qui per tcrram>
[dilationcm]ferre non potuitb, sed ad portas propius pugnaturi accesserant, quam ab liis cingi, qui navale
pugnaturus accessil c.Tuuc vicloriosa per Dominum proetiumacturi per maria commeaverant, hujus rei
manu portas incendunt, muris insiliunt, civitafem clade perterritus compendii !viam arripuit, Nemau-
victores ingrediunlur, in qua sibimet seditiosos sub- sumque se cumPaulo socium intulit i. Scd cum exer-
jiciunt. Ubi dura Wittimirus armata adhuc manu citus HispanioeGumildum effugisse pcrsensit, civi-
ecclesiam peteret, accessu nostrorum turbatus, post B tatem mox Magalonenscm non dissimili victoria cc-
aram beattc virginis Marioese vindicaturum non re- pit k. Al ubi nostri directa acie Nemausensemurbem
verenlia d locimiscr, sed ultore gladio, teslabatur : debellare contendunt, prima per quatuor duces prae-
dextra tenens gladium, et mortem minitans singulo- liandi facies cum eleclo pugnatorum agmine dcstinata
rum. Ad hujus ergo insanioe tumorem e protinus est. Quorum lecta juvenlus triginta ferme millibus
comprimendum, unus e nostris inter cseteros rejectis principcm anteiret. Hi lamen > nobili procursione in
armis tabulam manu arripuit, et ferocissimo ictu Nemausum, ubi Paulus cura Galliarum exercitu, vel
sese ad illum direxit. At ubi tabula acriter nisus Francorum conventu se ad dimicandum contulerat,
esl super eum ingenti jactu perculere, mox in seditiosorum proevenienlesm insidias, cum nocle tota
terram tremebundus prosternitur, protinus capilur, cursum festinati itineris confecisseiit, subito cum
ferrumque illi de manu extrahitur. Moxquevililer f vergentis diei lux ortaprodiret, apparuerunt n siniul
TEXTUS TUDENSIS.
properaret. Quam civitatem Paulus munivit procsidio C puit, et ferocissimoictu se ad illum direxit. At ubi
mulliplici perfldorum, et Witimiro duci suo commi- tabula nisus est eum ingenli jactu percuterc, mox
sit. Quem cum noslrorum exercilus blandiler horla- in terram tremebundus prosternilur , protinusûe
relur, ut civitatem sine sanguinis effusione iraderet, capitur, et ferrum illi de manu extrahitur : viliter
prorsus renuit: obseratisque civitalis portis, muro tractus pondere vinculorum arctatur, verberibusque
viva voce noslrorum exercitum convitiis detestalur. una cum sociis, quibus r urbem nitebatur vendieare,
la principemquoque religiosum maledicta congcmi- aflicitur.
nat, minisque conatur exercitum perlurbare. Quod 13. Post lioecdevicta subjugataque Narbona, ad in-
nostrae partis animosilasnon ferens, subita cortlium scquendum Paulum, qui se in Neniausum contulerat,
accensione incanduit : et telorum jaclu perfldorum iler dirigitur. Deinde Beterris' [Biterris] ct Agathe
ora pelivit. Immanis ab ulrisque pngna conserilur : civitates illico subjugantur. In Magalonensi vero urhe
et sagittis altcrnaiim sibimet partes obsistunt. Scd Gumildus loci ipsius antistes, cum ad obsidionemsui
ubi ab utrisqueforther acjilur, tantos imbres lapidum circumfusumvideret cxercitum, urbemque ipsam non
nostri inlra urbcm conjiciunt, ut clamore vocum et tam ab iis qui per terram pugnaturi accesserant,
collisionepetrarum civitas subverti existimaretur ° : quam ab iis cingi qui navale prtclium acturi
per
unde ab hora fere quinta diei usque *ad * oclavam mare commeaverant : hujus rei clade pcrterritus
horam fundibuloruminstantia acriter a nostris pu- compcndii viam arripuit, Nemaiisunique se cum
gnalum est. Incanduit itaqtte nostrorum animus, Paulo contulit. Sed cum exercitus llispanioe Gumil-
victoriae dilationem ferre non valens, et ad portas dum fugisse persensit, civitatem mox Magalonensem
propius pugnaturus aecessit. Tunc victoriosa per non dissimili victoria ccpit: et direcla acie Nemau-
Deum manu portas incendunt, et civitatem victores D sensem urbem debellare contendit. Prima per qua-
ingrediuntur. Ubi dum Wiclimirus P adbuc armaia tuor. duces praeliandi facies cum clccto pugnatorum
manu ecclesiampelcret, accessu noslrorum turbalus, agminc destinata est: quorum robusla juvcntus tri-
post aram Dei Genitricisse vindicaturu n non reve- ginta fcrme millibus piincipem ttnteibai. Hic idem
rentia loci miser, sed i ullore gladio tesiabatur , nobili prcecursuNcmausum, ubi cum Paulo Franco-
dextcra tenens gladium, et mortem minitans singu- rum exercitus se ad vindicandum contulerat ' nosiri
loruin. Ad cujus ergo insanioetumorem prolinus lendentes, cum nocte tota cursum festinati itincris
comprimendum, unus ex nostris tabulam manu arri- confccissent, subito cum diei Iux orla prodiret, ap-
NOT.E.
F., incalescunt.... anhni. 1 Itl., tam.
Id., potuerunt. m D., prwveniens.
c Id., pugnaturi acccdunt. " F., apparuere.
d Id., in reverentia. 0 Ms., exlimaretur.
e Id., rumorem. ' Deest perperam in Ms. quoJ stellulis ioclu-
f Id., viriliter. dinius.
s Id., dirigit. / p Perperam Witericus in Ilisp. illuslr.
b Ms., Beterei <tMs., se.
> F., terras. r Id., cttm qttibus.
i D., contulit. 9 Pcrperam Beterius in Ilisp. illustr.
k F. male, cwpit * Iiisp. jllust., compulerul.
PATROL.XCVI. 25
779 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANl 789
TEXTUS LEGITIMUS.
nostrorum acies armorum pariler ct animorum appa- A , rant. Tertia crgo dies csl, quod exmde properans
ralu disposiloe.Quas ubi e civifalc conspiciunt, ut- venio. Proinde hoc noscens, miserabilis pompaeve-
pote cum paucis dimicaturi, in patenlcs campos ar- stroeoccasum contristatus exspecto. Principem illum
mis eos se cxccpturos definiuiit. Sed dolum a suspicati vestrum, pro qHOpugnaturi venistis, alligatum vobis
insidiamm, eligunt potius intra urbcm suis b de mu- ostendam, conviciis addicam, insultatione illudam.
ris bellum conficere, quam extra urbcm improvisos Non igitur pro eo vobis bic expcdit tam immaniter
easus patcnlis periculicsustinere,oppericntcsd etiam decertare, quem forsan jam constat uoslrorum insi-
ad auxilium sui adventum gcntium aliarum. Sed ubi diis intcriisse. Et quod gravius cst, dum victoria
sol refulsus est c lerris, conscrtum csl bellum a no- patucrit nostra, nulla vobis crit dc reliquo venia.
slris.Priroafacies ptignoe,crepitanlibus tubarum so- Hoecdicens nostrorum animos non soltun non terruit,
nis, saxorum nimbo conficilur. Moxcnini ut tubarum sedacrius inproeliandifuroremaccendit. Propinquant
sonus incrcpuit, confluentes undique noslri cum fra- ad mnrum ; acrius quam cceperunt, in bellando °
gore vocum muros urbis peirarumjactibns f pctunt, consistunl, acritcrque conscrtum innovant proelium.
missilibus quibusque conslitutos pcr murum spiculis 15. His igitur peraclis spatio P lotius diei, nox
sagittisquc propellunt: cum tamcn, ct illi B in no- tandcm fmem praclio dcdit. In ipso tamen primo fer-
stros ad resistendum multoruin gcnerum spicula ja- B vorc dici, cum adhuc nostri infatigabili virtulc in
ccrcnth. Sed quid dicam? Acrius ab ulrisquc pugna praeliando persistercnt, rem mandanl ad principem,
conficitur, aequa lancc ab utrisque ccrtatur >, aequo sibiquc dirigi adjutoria peluiit, non mediocri provi-
ctiam ccrlamine procliatur. Non a noslris, non ab sione saluti propriae constilcntes : scilicct nc aut cx-
illis conserto cerlamini ccditur. Pugnalum cst igitur ternoe gentis dolo proeventi, aul ab his cum quibus
toto illo die sub ancipitis i mucronc vicloriae. decertabant, defatigatis viribus subruerent morituri.
H. Unus de incentoribus sedilionum acritcr in- Et bene res acta cst. Nain ubi princeps cognovit Pau-
«starc pugnam aspicicns, e muro nostris insiiltaturus lum principcm tyrannidis decertare cum nosliis ,
haecformans verba, commentat: Quid hic, ait, instan- nulla de reliquo mora fit. Mira ergo in ordinando ce-
•tcr pugnantes consistitis morituri? Cur lares proprios lcrilate per Wandemirum i ducem electos de exer-
non repetitis? An forte casum mortis antc occasum citu fere decem millia viros ad auxilium pugnantibus
viloe vestrae excipere vultis ? quin potius pra:rupta destinavit, qui nocle tota pervigilcs maturalum iter
pelraruin quoeritis, uhi vos abscondatis, cum k facics conficerent, ct supcrventu suo r non tam hoslem
auxilii noslri apparuerit >. Condoluisse igitur me frangerent, quam nostrorura animos solaluri ocius
creditc vobis, sciens eventum m rci, et oecursum so- praevenirents. Sed ubi defatigataecustodum vigilise
latii superventurum n. Mihi enim res notissima ma- G hostem inclusum diu teneri jam quodammododespe-
net, quam multiplicia nobis auxilia procliandioccur- rarenl, subito missa sibi auxilia vident, illico somnus
TEXTUS TUDENSIS.
•parucrenoslrorum acies armorum pariter ct animo- Quin politis pravupta pctrarum non quocritis, ubi vos
rum apparatu dispositoc.Quas ut c civitate conspi- abscondatis, cum facies auxilii nostri apparuerit ?
-ciunt, utpote dimicaturi cum paucis in patenles cam- Condoleremc credile vobis, sciens occursum solatii
pos armis eos expelendos deliniuiit: sed insidiarum pervenluri nobis. Mihi res notissima nianet, quod
dolos suspicati eligunt potius intra urbcm siti dc mu- mulliplicia nobis auxilia proeliandi occurrant. Tertia
ris bcllum conficere, quam extra urbem improvisos dies est ex quo inde properans venio. Quupropter
casus, ct pericula suslincre : el exspeclare auxilium boc sciens, miscrabilis pompae vestrae occasum con-
-promissumgcnlium aliarum. Ubi autem sol refusns tristatus exspeclo: et principem veslrum,proquopu-
est, conserttim cst bellum a nostris cltingenlibus tna. gnaturi venistis, vobis ligalum ostendam. Non igitur
bis, sagitlisque ac lapidibus hostes in munu vulidu fe- pro eo vobis bic cxpedil lam supervacue decertare,
rientes. Resistunt perfidi, et ud inslur cjultarumpluiice quem forsan jam constat nostrorum insidiis inter-
petrus et spicula juciunt. Acrius ab utrisquc pugiia iissc. Et qnod gravius cst, duni palucril vicloria no-
conficitur, cequocertamine praelialur. Nec a nostris slra, nulla crit dc rcliquo vobis vcnia. ILcc diccns,
nec ab iliis certamini cedilur: el lola dic ilta sub un- noslrorum animos non solum non lcrruit, scd acrius
cipili sorle certulur. in procliandifurorem accendit. Propiiiquant ad mu-
li. Sed unus de incentoribus sedilionis acriter ruin. Acrius quam cwperant, in bellando consistunl:
pngnans, aspiciens e nuiro, nostris insuituns, lucc acriterque conscrlum innovant prtelium.
verba commenlat: Quid hic, ait, iustanler pugnantes 13. His igilur actisper spulia lolius diei, nox tan-
«onsistitis moiituri? Ctir laresproprios non repelitis? Q tlem fineni proeliotledit. In ipso tamen primo fervore
an fofte > casum mortis autc lempus exciperc vultis? diei, cuin adhuc noslri infatigabili virtute in proelian-
\OTM.
" F., dotos. D ' F., parucrit.
•>In eoJ. deesl suis. >»Ms., evenlurum.
c Ms., patenles pericula. » F., supervenluri.
d F., oppelientes. 0 Id.: Propinquantes ad murum acrius quam C(B-
e Id., refttsus. pcrant, in beltando, etc.
f Ms., iclibus. P Id., per spalia.
B F., et ab illis. 1 Id., Wandemarum.
b Id., jacerentur. 1 Id., sui.
> In ms. deest wqua lctnceab ulrisqus prwliatur. s Id., pervcnircnt.
i F., ancipiti. * Ms., aut forle, ett.
k Ms., quam.
HIST. REBELLTONISPAULI ADV. WAMBAM. 7S2
TEXTUS LEGITIMUS.
lis fugit, ct gralulanlibus animis receplis vi- A Vel si iii unum conserti procliumconferant f, ad de-
pugna defmitur ab occursantibus a. finita illico evolabunt latibuia, quia degeneres animi
. Jam solis croceum liquerat aurora cubile, et eorum pondus proelii sustrnere non queunt. Quin po-
ta per murum hostilis mullitudo prospiciens, tius haec quae dico, cum pracliari coeperilis, in mcis
t per serenam aciem luminum mulliplices quam verbis ipsi probabitis. Nihil ergo est majus quod dc-
iana die viderat, excrevisse acies pugnatorum. beatis pavescere, cum et regem et exercitum ipsum
1 tunc caput ipse tyrannidis Paulus ad lanloe rei hic videatis adesse. Ad hoecplerique ex suis astrue-
onem in quadam prominenti specula •>conscen- bant, regem sine signis non posse procedere. Ad quod
us occurrit. Qui mox ut nostrorum acies disposi- ille commentabatur s, ideo illum cum bandorura si-
vidit, illico, ut fcrlur, animo decidit, liis verbis gnis abscondltis accessisse, ut intelleclum suis hosti-
ntians : Recognosco, ait, omne hoc dispositum busdaret, alium adhuc exercilum supercssc, cum
noeab aimulo meoprocedere : hic ipse estc, ncc quo ipse adhuc, utpote cum multiplici quam prius
m pulo: in suis eum d dispositionibus recognosco. venerat manu b, post futurus accederet. Sed haec
c et his similia dicens, animum revocans ad vir- dum dicit, illusionem agit, fraudcm componit >, ut
m, suos ad bellandum acccndit. Nolite, ait, ,pa- quos virtute non valet devincere, dolo consilii humi-
turbari. Haecest enim c tantum illa Golthorum B liet ad pavorem.
osissima virtus, quoe se venire ad superandos nos 17. Necdum hoecadhuc verba compleverat i, et ee-
ta temeritate jactabat. Hic principem, hic totum ce subito e nostris bellorum concrepant tubae k bel-
exercitum credite nunc adcsse. Nihil de reliquo iumque adorsi, pridianae diei bellandi renovant fa-
quod timeatis. Famosa siquidem virtus eorum ciem. Sed illi plus in muris quam in viribus confi-
afuit, et suis in defensionem, et aliis genlibus in dentiam vincendi locantes, intra urbem posili per
orem. Nunc tamen omnis in illis vigor praeliandi murum jacula l jactant, et rediviva cum noslris
rcuit; omnis scienlia pugnoc defecit. Nullus illis iterum certamina innovant. Efferbuit itaque ab utra-
ndi mos, nulla conflictandi experientia subest. que parte incenlivum belli; sed acrius a nostris
TEXTUS TUDENSIS.
ersislerent, remandant ad principem, sibique di- quod de reliquo limeatis: famosa siquidem virlus
xilittm petunt, non mediocri provisione saluti Gottliorum antea fuit, et suis in defensionem et aliis
riaeconsulenlcs: scilicel, ne aut extranew geutis in limorcm : nunc autem omnis in illis i praeliandi
proeveuti, aut aliis, cum quibus decertabant, virtus emarcuit, omnis scientia pugnoe defecit. Nulltis
uerent, viribus fatigati. Et bene res acta est: illis bellandi mos, nulla conflictandi expcrientia Sub-
ubi princeps cognovit cum nostris Pauluin ly- cst. Quod si in unum conserti r proelium conserant,
um decertare, nulla de rcliquo mora fuit: al G atl definita statim evolabunt latibula : quia degeneres
andemirum ducem electos de exercitu decem eorum animi pondus proelii nequeunt sustinere ; sed
a viros ad auxilium pugnantibus deslinavit: qui potius haec quae dico, cum proeliaricceperitis, in meis
lota pervigilcs maturatum itcr conficerent, ct verbis aclu probabitis. Nibil ergo est de cwtero quod
rventu suo non tam m hostem frangerent, quam pavesccre debeatis, prwsertim cum rcgem et totum
'orum animos solaluri ocius pervenirent. Ubi uu- exercitum ejus bic videatis adesse. Ad hoecplerique
uxilittm sibi missum nostri uspiciunt, nimia Iwti- cx suis astruebant, regem sine vexillis signorum non
nforluti illi» vires sumunt, el slutim ab oinnibus ° posse procedere. Ad quod ille dicebat, ideo illum ban-
andi definitur occursus. dorum signis abscondilis acccssisse, ut inlellectum
. Jam aurora apparerc incceperat, et stipata pcr siiis bostibus daret alium adhucexercitum supcresse,
m hostilis prospiciens multiliido videt per scrc- cum quo ipse post futurus acccderet. Sed haec tota,
aciem luminum multipliccs, quam pridiana dic tlicit, illusio acjitfraus: ut quos virtute non valel de-
at, cxcrevisse acies pugnatorum. Jam tunc. ca- vincere, dolo consilii humiliel ad pavorcm.
erfldim Paulus ad tantae reivisionem in quodam 17. Necdum Puulus hoec verba compleverat, et
tinenti loco consccnsurus occurrit. Qui mox ut ccce subilo a nostris bcllorum concrepant liibac,
orum acics dispositas videt, animo decidit, his bellumque atlorsi, pridiuni diei decertcmdi faciciu
s pronuntiando: Recognosco, inquit, hoc P dis- innovant. Sed illi plus in muris quam in viiibus
m pugnoe ab aemulo meo procedere. Hic ipse vincendi locantes confidentiam, intra urbem per mu-
ec alius, pulo : in suis enimcum dispositionibus rum spicula jactant, et rediviva cum noslris ilcruni
nosco. Hoecet his similia diccns, animum rcvo- JJ ccrlamina innovant. Effcrbuit ilaquc ab ulraque
verbis snasoriis suos cwpit conforlare dicens: parie inccnlivum s belli, sed aciius a nostris virtus
pavore turbari. Haec est tanlum Golthorum p.iluit praeliandi. Cum uulem totis viribus decerla-
mosissima virlus, quae se venire ad superandos reut, et hostem intra urbcm divcrso genere armorum
olita lemeritate jactabat. Hic principcm, hic to- prosternerent; pleriquc ex iis, qui erant vulncraii,
jus exercitum credite nunc adesse. Nihil cst Gotthorumvirtutem pariler ac constantiam admiran-
NOTÊ.
s., definilur occursus. i F., expleverat.
., quodam . . . specuto. k Ms., titbis.
eesl in D. hic ipse est. 1 F., spicula.
., In sttis enim eum. m Deest tam in ms.
F. deest enim. » Ms. pro itli, babet illtco.
Is., conferli... conseranl. 0 Id., hominibus pro omitibus.
., commentabat. P Deest hoc in ms.
eod., dcest manu. 1 In ms. deest in iltis.
. cormpte : Sed hwc lota dicii, inlusio, ait, r Hisp. illustr., confeili.
componit. s Uisp. illusli'., inceudium.
7S3 S. JULIANi EPISCOPI TOLETANI
TEXTUS LEGITIMUS.
virtui paluit praeliandi. Cum enim totis viribus A claustris (Fors. castris)"Arenarum ob praedamp',
dccerlarent, et hosieni intra urbem diverso genere quasse cognoverant, eo illos facilius prostern
armorum confoderent, plerique de externae gentis quos divisos ncc duos in unum pariter inveniss
hominibus acriter vulnerati, nostrorum virtutem 19. Surgit etiam nova B inter seditiosos
pariter et constantiam admirantes, Paulum adorsi seditio, et dum suspicione prodilionis cives ip^
sunt. « Non illam quam dicebas in Gothis proeliaiidi incoloead suorum aliquos refugerunt, gladio vino
segniliem cernimus. Multam enim in illis audaciam, hos in quibus suspicio vertebatur, inlerimunt :
ct vincendi constanliam videmus. Ilaec quoe excepi- ut Paulus ipsc proprium qucmdam e suis etb suoi
mus vulnera docent: inter coetera tam validos jactus manibus ante se jugulari prospicicns, suum esse •
in-hostem projiciunt, ut ante fragor ipse dclerreat, nulum > lamentabili voce clamaret, nec sic moi
quam percussio vitam cxstinguat. t Quorum Paulus ro in aliquo subveniret. Jam tamcn et ipse ex:
delcrritus verbis, mulliplici jamjamque desperalionis guis ac tremebundus cffectus, a suis ipsis conten
jaculo frangebatur. tur, * ut obsecrare illum potius quam imperare
18. Sed dum nostri constanlius dominantes a, vic. lcris extimares i. * Nam suspectus jam ipse ab i
toriam b suam recrastinari dolerent, acriori animosi- lis cum cacteris qui de Hispania cum illo comme
tate insurgunt: victos se pcr omnia dcputantes, si cito B rant, habebatur, nc ifle ad Hberationem sui tradi
non vincerent. Undc fcrociori quam fuerant incen- nein eorum excogitarct; Hispani vero ne irro
sione coramoti, usque in horam fefe diei quinlam incolis morte transircntad principcm. Quitl multa
continuis proeliorum iclibus nicenia civitatis illidunt, jntra urbem miserabile spectaculum proeliandi.
imbrcs lapidum cum ingenti fragore dimittunt, suppo- biquecaditpestilenliorum calcrva, utrobique pro
sito igne portas incendunt, murorum aditibus minutis nitur, utrobiquc etiam jugulatur: quando ipsiqu'
irrumpunt. Deinde civitalem gloriose intrantes, viam strorum gladios effugiebant, suorum gladio pcrib
sibi ferro aperiunt. At ubi feroces nostrorum animos Rcpletur ilaque civitas permisto funere, et mor
sustincre non possunt, inlraAreuas,quoevalidiorimu- cadaveribus humanorumk. *Quociinque oculorui
ro antiquioris oedificiiccingebantur, semuniendos in- sus excurreret, itahumana: strages, ut occisi pat
cludunt. Sed ubi visuin est illis quosdam a nostris d in- animalium greges >. Compita viarum plena cada
sequi, qui se in pracdam involverant, illico proevcntj reliquum terroe concretum sanguine erat. * Miser
anlequam sc in castro illo Arenarum rcciperent, jugu- funus patcbat in domibus, et ubi domorum a
lati sunt. Pleriquc tamen nostrorum e vulgo, qui pcrluslrasses, jaccntes m mortuos reperires. Pc
Jraedoe inhiantcs cxstitcrant, gladii pervenlione con- quoque urbis jacerc hominum cadavera cerneres
cisi c sunt. *Non quo patcntif virtulc inter plurimos G naci quodam vultu, et ferocilate quadam immani
hoc palrarent, sed quasi latrocinantium more, quos qttam adhuc in ipsa bellorum acie positi. Erat
TEXTUS TUDENSIS.
tcs, Paulun adorsi sunl dicentes : Non illam quam insequentes, plures eorum antequam se in c
dicebas, in Gotlhis bellandi seguiticm cernimus: Arenarum reciperent, cjludio ancipiti perem
iiiultam enim in illis audaciam ct vincendi videnms Plerique tamen e vulgo nosirorum, qui praedaei
constanliam. Haec quac cxcipimus vulnera docent, bunt, gtadio concisi sunl.
quod tam validos iclus in bostem jlrojiciunt, et ante 19. Surgit et nova intcr sediliosos seditio : e
fragor ipsc delerrcl, quam percussio vilam cxslinguat. suspicionem prodiliouis civcs ipsi vel incoloe a
Qiioruin Paulus dcierritus vcrbis, muitiplici dcspc- rtim aliquos referunt, giadio vindice hos in q
rationis jaculo frangebatur °. suspicio vcrtcbalur, iiilcrimunl. Erat siquidem
18. Gotthi vero constantius dimicanles, victoriam perlurbatio, ila utPaulus proprium quemdam de
suam recrastinari dotentes, acriori auimositale manibus suorum anle sc jugulari prospiciens,
Hisurgunt victos se.pcr oinnia reputantcs, si cito non essc vernulam lamenlabili voce clamarct, ncc si
vincerent. Unde fcrociori quam fticrant incensione rnuro in aliquo subveniret, unde effectus exsa
commoti, usque in horam dici quintam conlintiis ellrcmebundus, a suis ipsis otnnino contemnitur.
pracliorum iclibus muros civilatis illidunt : imbies suspectus et ipsc ab iucolis ctim coeteris qtii de I
iapidum fundibulurii cum ingenti fragore diniillmit, nia cuin illo commeavcrant, habebatur; ne i
suppositoque igne portas inccndiint et muros P irrum- liberationem sui coruin excogitaret traditio
punt. Deindc civilalcm gloriose intrantcs, viam sibi Hhjiani vero ne irrogala incolis morte ad relig
ferro apcriunt. At ubiferoces nostroruin aniinos sus- transirenl regem. Quid multa? Fit intra urbem,
linerc nonpossunt, inlra Arcnas, quae valitliori nnno 0 rabile spectaculuin pracliandi: utrobique catlit
antiquioris oedilicii cingcbantur, se niiiiiiciidos inclti- dorum calcrva, utrobique piosternitur, utr
tlunt. Sed ubi nostri hoc pcrsensemnl.post eos forliter iiigiilalur; ct qui noslroruin gladios evadebant,
NOTyE.
» F., dimicantes. k Ms. : Repletur... civitns permisto funere m
b Ms., cum victoriam, etc. el caduveribus humanorum.
c F., unitquioribwswdificiis, 1 Itl.: aut humance strages, aut subjicisse pa
d Id., e nostris. animctlia greges.
e Iil., prwventione occisi. m Id., patentes.
f Itl., ptttienti. » F., positi essent. Erut, etc.
B In ms. deest nova. 0 Hisp. illust., angebalxtr.
'> Deest et in F. P Ibi decst muros.
> I).., vernulum. i Ms., a sttis.
i F., ciisfimtirc/ur.
1SS HIST. REBELLIONISPAULI ADV. WAMBAM. 78G
TEXTUS LEGITIMUS
men color deformis, lurida pellis, horror immanis, A . nidis ambitione potius quam ordine praeeunteperce-
fetor intolerabilis. Quidam etiam de ipsis jacentibus ceperat, tabefactus deposuit. Miro occultoque Dei
mortuis, qui IriHhalia exceperant vulnera mortis judicio id agente, ut eodemdie perceptum tyrannus
spcciemsimulabant, ut morlis evadetent causam: * regnum deponerct, quo religiosusprinceps regnandi
cum tamen et vulneris jugulo, ct famis confecli sceptrum a Domino percepisset. Erat enim dies illa
clade nec ipsi mortem evaderent, excepto uno, cui KalendarumScptcmbrium, in quaprincipem nostrum
simulare mortem, vitam mercasse probatum est. * pridem d constabat regale assumpsisse fasligium.
20. Sed haeeel his similia Paulus jam tyrannidis Hoecergo est dies, in qua revoluti anni orbila red-
immanilate deposita cum magno cordis suspirio fieri eunte, irruptio paluit urbis. In hac praesumptae a
deplorabat, cuin nec hosli resistere, nec suis posset tyranno regalis deponitur vestis ; in hac sanguinea
ullo modo subvenire. Accessit tamen ad eum insul- infertur ultio inimicis.
laturus illi vir quidam e sua ortus familia. Quid hic, 21. Tertia igitur post hoec jam dies advenerat,
a-il, assislis? Ubi sunt consiliarii tui, qui te ad istud cum Paulus ipse post noctis alta suspiria ultimum
perduxerunt a calamitatis ludibrium? Quid tibi pro- sui funus exspectat f. Facto enim mane, cum his
friit contra tuos insurgere, cum nec tibi, nec tuis quos asseclas proditionis 6 suoe habuerat, vcrbum
nunc "valeasin tanta mortis clade prodesse? Ilaecdi- g habere coepit, ut aut vate ultimum sibi dicerent, aut
cens insultabat illi, non tam conviciandi voto, quam si possent, salulis suaeadhuc in aliquo consulerent.
amoditudhiis provocatus sludio. Sed Gum ab illob Tunc Argcbadusb Narbonensisecclesioeproesul,com-
blandis honaretursermonibus, utdolori ejusparceret, muni consilio ad principcm mittitur, qui vitam ro-
et confusioniconfusionemnon adderet; tanaem el ipse garet, qui offensisveniamprccaretur. Nam oblatisDeo
in gradibus marmoreis consistens, in quibus ista illi hostiis, jam in ipsis veslimentis, cum quibusdominici
insultalurus advcnerat, descensum concitum fecit, corporis et sanguinis gratiam commuoionis sanctae
*
sicque in oculis ipsius Pauli circumventus a suis, perceperat, in quibus non tam mortis extrema
jugulatus occubuil. Quibus Paulus : Quid huic c quoe- danuia excipcre quam insepultum se obvolvicuraret.
ritis ? aiebat. Meus est, inquif, non percat. Et ut Quippe cui sepullura pro merilo negaretur, si suse
reservaretur, frequcnti vocum lamentalioneorabat. palralionis excipcrel jugulum >. Jam Argebadus an-
Sed jam contemptui habilus, quasi et ipsc continuo tistes rogaturus veniam, ab eis exierat. * Et ecce
moriturus, audiri non poterat. Tunc omnimoda de- progressum celcrem principis cum aestimabilii ag-
speratione permotus, rcgalia indumenta, quoelyran - mine pugnatorum quarto fere ab uroe milliario vi-
TEXTUS TUDENSIS.
suorum peribant. Rcpletur itaque civitas pcrmislo Q i quibus ista illi insultaturusadvenerat, in oculis ipsius
funere mortuorumcadaveribus htimanorum. Misera- Pauli circumventus a suis, jugulatus occubuit. Pau-
bile etiam funus erat in domibus : ct ubi domorum Ius aulem : Quid huic quacritis? tremebundusclama-
abdila pciiustrasses, pcitenies mortuos rcpcrires : bat: meus esl, dicens, ne pereat : et ut reservare-
gcr vias k quoque et plateus urbis jacere hominum lur, frequenti vocum laraentalione orabat. Sed jam
cadavera cerneres minaci quodain vultu et ferocitale contemptui habitus, quasi et ipse coutinuo morilu-
iniiuani, tanquam essentadlmc in ipsa bcllorum acie rus, audiri non potcrat. Tunc omnimoda despera-
positi. Eral tamen color deforniis, cutis lurida, horror tlone permotus, regalia indumcnta, quacpotius ty-
immanis, fctor intolerabilis. Quidam etiam de ipsis rannidis ambilione, quam ordine proeeunlepercepe-
jacenlibus udhuc vivis,qui exceperant lctbalia vulne- rat, tabefactus deposuit. Miro occultoque Dei judicio
ia mortis, speciemmortuorumsimulabaut, ut nwrlem id agente, ut ea die perceptum tyranuidis regnum
evuderepossent. dcponerel, qua religiosus princeps.regnandi
20. Haeect his similia Paulus fieri videns, tyran- trum a Domino percepisset. Erat enim dies.illascep- Ka-
nidis ferocitale deposita, tiuigna cordis unxietule ac lenii. Septcmb. in qua principem nostrum constabat
miseria stringebatur: cum nec hosti resistere , nec lvgale assumpsisse fastigium. In Itac ergo die ir-
suis possel in uliquo subvenirc. Acccssit tamcn ad rtiptio pattiit urbis, tyrunnus. Paulus regalia de-
cum insullalurus illi vir quidam orlus ex familia sua. pos.Al indumenta, et saiigtrinea ullio illala est ini-
Quid hic, ait, assistis ? Ubi suul consiliarii tui, qui micis.
lc ad istud perduxerunl calamitatis ludibrium? Quid 21. Terlia post hoee dies advenerat, cum Paulus
tibi profuit contra tuos insurgere, cum nec tibi nec ,p. post noctis suspiria ullimuro sui funus exspeclat:
luis minimenunc valeas in lauta mortis clade pro- atque cum iis, cutn quibusconsiliasuoeperditionisha-
desse? Hxc dicens insultabat illi, non tain >convi- bueiat, verbum habere coepit: ut aut vale sibi ulli-
ciandi voto, quam amariiudiiiis sfudio provocatus. mum dicerent; aul, si possent, saluti suoein aliquo
Sed cum ab illo blandis hortaretur sermonibus, ut consulerciit. Tunc Argebaudus Narboncnsis episco-
dolori ejus parceret, et confusionemconfusioiiinon pus communi consilio ad principem mitlilur, qui
adderel; in ipsis gradibus marmoreis consistens, in vitam rogaret olfcnsis, et veniam precaretur. Qui
NOTÊ.
0 F., perduxere. vestimentisquidamquod Dominicicorporis et sangui-
b ltl., illum. nis gratiam... perceperunl,in quibus non tam... cjam-
F. liinc. na exciperent, quam insepullosse obvolvi curarent:
d F., male,
0 D., prwdictum, quippe quibus sepultura... negarelur, sive pulrutionis
exciperentjugulum. Sed nec lextus nosler perspicuus
f F., prwscripla.
exspeclabat. apparet. Planior, licel brevior Uucas Tudensis.
j F., inwstiinabili.
h*Td., perditionis.
Id. hic el infra, Argabudus, k Ms.,prot'ifls, habcl duas.
* Ms. corruptc : Nain ublutis de hosits, ttitm ipsis i Id._ tuntitmpro tam.
787 S. JULIANI EPISCOPI TOLETANf 78$
TEXTUS LEGITIMUS.
dens, occiirstirus a eitlcm principi dc equo desilivitb, A tiisli. Non illas ullore gladio perdam.
" nec
Non hodie
liumo proslernitur c, vcniam depreeatur. In cujus cujusquam sanguinem *
funtlam, quandoque
occursu princeps cquum paulispcr tenuit, el ut erat vitam exstinguam. Quanquam talinm offensa im-
b
misericordiocvisccribus affluens, et ipsc illacrymans, piinita non transcat. Ctti venerabihs vir diutine in-
sublevari episcopuma terra proecepit. Qui vir rur- sistebat, ut quorum vitam sibi donasset, nullam in
sunr crectus, lacrymarum singultibus inierelusus, bis jacturam ultionis exerceret. Sed princcps mox
lamentabili vocc aiebat: IIcu ! d peccavimus in cce- percito furore inclcmenlior redditus : Jam ne, ait,
lum et coram lc, sacratissime princeps. Non sumuse alias atque alias conditioncsmilii imponatis >, cum
eventus tuoc * vilam vobis donasse sit satis. Tibi ergo soli me ex
digni, quibus pietatis
* occurrat, quibus
venia conlata subvenial; qui et promissam tibi ma- toto pepercissc sufficiat, pro reliquis vero nihil ho-
culavimus fidem, et in tanto prolapsionis dcvoluli rum promitto. Ex hoc indignans quadam animi suc-
sumus scclere. Parcat oro tua pielas cilo, ne gla- censione efferbuit, ct concita progressione triumpho
semineces victoriac *excursus
diusvindexreliquiasnostrorum cxslinguat, potiturus properabat: legalionum
nc plusquam eo:pit mucro animas peiat. Jubc jam ante se destinans, ul nostri tandiu a bello abstine-
exercitttm ccssare a sanguine, cives civibus parcere. rent, quandiu omne robur exercitus cum principe acF
Parvissimi quidem evasimus gladium, scd pro parvis B capienda inieriora urbis aceederet.
veniam dcprccamur f. Parce ergo nostris rcliquiis, 23. Festinato tandem profectionis itinere per-
nt quia jam in coctcros nostrorum emanavit jug-u- venit princcps atl urbern cum lerribiiis pompot
lum morlis, saltim rcmaneant quibus miserearis. Si cxcrcituum admiralione. * Erant enim ibi bcllorum
enim prohibere cito nolucris caedem, ncc ipsi qui- signa terrenlia. Cnmque sol refulsisset In clypeis,.
dem incoloercmancbunt ad urbis tuitionem. genuiio terra ipsa lumine coruscabat. Ipsa quoque
22. His dictis commotus rcligiosus princcps, in fadiantia arma fulgorem solis solito plus augebant.
*
iacrymis non fuit inexorabilis. Quippe qui alto Scd quid dicam? quocibifuerit excrciturai pompa,
quodam cordis sui arcano sciret, sibi tolum pcrire quis decor armorum, quac species juvenum, quac
«jtiidquid dicebalur pcriisse, si precanti vcniam non consensio animorum, cxplicare quis poteril? ubi di-
praestitisset. Haec igilur princeps precanti s viro vina proteclio cvidentis signi ostcnsionc monstrata
verba respondit. Ccrtum tene, ait, quod dixero. cst. Visus est i enim, ut fcrtur, cuidam externae
* Victus
precibus tttis, dono tibi animas quas pe- gentis homini angclorum excubiis proteclus religiosi
TEXTUS TUDENSIS.
oblatis Dco hosliis, in ipsis vestimenlis quibus do- C 22. His auditis commotus religiosus princeps cum
minici corporis ct sanguinis percgerat sacrainenlum, lacrymis episcopo dixit: Victus precibus tuis, dono
principem adiit rogalurus : et quarto fcre ab urbc tibi animas quas petisti, et non illas ultore gladio
lnilliario principidedit occursum inwstimnbilipugna- perdam, nec hodie cujusquam sanguinem fundam,,
torum agmine constipalo. Qttem ttt vidit episcopus, quanquam talium offensa non transcat impuhita.
de cquo prosiliil, el humo prostraius, veniam preca- Cui venerabilis prmsul tliutine > insislebat, ut quo-
bntur. In cujus occursu princeps cquum pauiisper rum sibi donaverat vitam, nullam in eis exerccret
tcnuit, ct ut cral miscricordioevisceribus affluins, damnaiionis Jacluram. Sed princeps mox furore
et ipse illacrymans sublcvari episcopum a terra prae- commotus inclemcntior reddilus dixit: De cwtero
cepit. Episcopttsnutem lacrymarum singultibus in- nobis alias conditiones non imponatis, cum vitam
lerclustis, lanicntabili voce diccbat: Hcu! pcccavi- vobis donasse sit satis. Tibi autem soli ex toto me
mus in cocliimct coram le, saeratissime princcps. pepercisse sufliciat; pro reliquis vcro nihil horum
Non sumiis digni quibus eventus tuae pietatis oc- promiilo. Ex hoc m indignans quadam aniini succen-
currat. Qui el promissam tibi maculavimus fidem, sioiie cITerbuit: cl concila progressionc triumphum.
et in tanto sumus prolapsionis scelcre dcvoluli l;. potiturus viclorioeproperat ad urbem capiendam.
Parcat orationi tua pietas cito, nec gladius vindcx 23. Appropinqmnle aulem principe cjtorioso° cum
semineces noslrorum reliquias cxstinguat, nec plns iticredibilicxercituiun mullilttdinc,° cum sol refulsis-
quam coepit mucro animas petat. Jube jam exerci- sct in clypeis, gemino tcrra ipsa himine corusca-
tum ccssarc a sanguine, et civemcivibus parccre : bat. Eranl ibi innumera bellorum signa terrcntia,
pauci siquidem evasimus gladium, sed pro paucis r\ et ipsa quoquc arma radiantia fulgorem solis solito
venirim deprecamur. Parcc misericorditer noslris plus augcbant. Sed quid P dicam? Qtiaeibi fuit exer-
reliquiis, ul quia jam in caetcrosnostrorum cmanavil citus pompa, quis decor armorum, quac species
jugulum morlis, saltem remaneant aliqui quibus mi- jitvenum, quis robur pugnatorum, quae eoncordia.
serearis. Si enim cito non peperceris,nec ipsi quidcni animorum singula explicare? quis polerit? Maxime
remanebunt incolaead urbis luitioncm. cum manifeste divina protectio a/fueril r ; quod C0>
NOTyE.
i a F. male, occursus. k Hisp. iiluslr., voluli.
b Id., dcsiluit. 1 Hisp. illnst. nimis perperam divitiw,pro diuline,
c Id. haud bene, prostiiuiiur. liancquc lectionem codicis noslri praetulimusomni-
d Id., En. bus in Juliano geniiino.
e Id. hic et infra corruptc, summus, m Hisp. illusl., Et Itwc.
f Ms., venia deprecalur. n Ms., gloriose.
8 D., imprecanti. 0 Hisp., illtist., tamen ipse, pro terra ipsa.
b F,, diulius, ms., divine: sed nos diuiine procpo- P Ms., qui.
nitnus ex ms. LucoeTudensis, cujus meminiiuus in- 11d., quw concordia animorum singulorum expli-
ferius in textu hujus columnae. care, etc.
i Id., imponitis. r ld., affuit.
i F., Visumest.
789 HIST. REBELLIONISPAULI ADV. WAMBAM. 790
TEXTUS LEGITIMUS.
A f
principis exercitus esse, angelosque ipsds super ca- capillisejus manus tenentes, pedisequa illum pro-
s
slraipsius cxercilus volitatiouesuoeprolectionis signa fectione oblaturi principi deferunt.
portendere. Sed paulisper hoccct talia sub silentio 25. Qtio viso, princeps protensis cum lacrymis ad
rcliuquenles, suscepti operis ordinem exsequamur. ccelummanibus ait: Tc, Deus, collaudo Regcm om-
24. Cumenim in unum congregalumjam princeps nium regum, qui humiliasti sicttt vulnerulum super-
sensisset exercilum, cminus ab urbc fere uno sladio bum,etin virlutebrachiituicontrivisliadversariosmeos
positus, incredibili animi acccnsione permotus, dis- (Ps. LXXXVIII, 11). Hacc ethissimilia flctibus inter-
tlividit acics, et quibus clusus b princeps aiebat >. Sed mox tyrannus idem
ponit duces, subtegit plebes,
modis pugnamconficerent a instruebat :* prius lamen erectis oculis ut faciem principis vidit, statim se
disposita ut pridem fuerat, virorum fortium acic, humo proslravit, sibique cingulum solvit: jam qui-
pcrjuga montiumet oram maritimam b, quoeFrancioe dem cxaniinis, et nimiopavore turbatus, quitl sibi ac-
partibusconjmigiintur, ut libcra et expedila bellan- cideretnonaltendens. Spectabilequiddam oculis erat,
lium manus ocius dccerlandi proccepta <=perficeret, quomodode lam sublimilicelproereptiordinisculmine
quod d*nihil adversum ab externis gentibus perscn- in hac subita humiliatione et plena jam contumelia
sissct. Tune electos quosque de ducibus niitlit, qui venissct i. Cernere erat magnum aliquid, qnam faci-
el vkibus et animis proestanlioresesscnt, ut Patilum lis k fuerat rerum ipsa mulatio : tamcito videres 1de-
coeterosqueincenlores seditionum ejus a cavernis jectiim, qucm pridem audieras gloriosum; et qucm
Arenarum abstraherent, in quibus se mortem fugien- pncierila dies adhuc regem tenuerat, lam proecipiti
tes absconderant. Nec mora : cum jussa factis ex- Iapsu concidcre in ruinam. Impleta satisplene est in
pleront, estrahitur subito Paulus ipse cum suis e isto prophetalisilla sentenlia. Vicli,inquit, impiumsu-
de abditis Arenarum; sicque pcr murum depositus, psrexallcttum,etelevatumsupercedrosLibani.Et trans-
vilitercontrectalur. Dein omnis illa insolens multi- ivt m, et eccenon erat: et quwsivieum, et non estin-
tudo Galliarum [Gollorum] atque Francorum, quoe ventuslocus ejus. Quid multa? Cum jam ante equum
liinc inde conlra noslros pugnatura confluxcrat, cum principis Paulus ipse, vel caeteri hujusmodi faclionis
Lmmensisthesauris capta est et detenta. * Cumque capfi, pcrductique » eonsisterent: Cur in lanto, ait,
caterva illa perfida cum rege suo capta jam in unum malo vcsaniac prorupislis, ul pro bonis mala mihi
consisteret, dexlera loevaqueastante exercitu, * duo respo:idcrclis? Sed quid immorabor?Itc et eslote stib
c ducibus nostrisequisinsidentes, protensis manibus custodiis dcputati, quousquc censura de vobis agite-
fcincinde Paulum iu medio sui constitulum innexas tur judicii. Vivere enim vobis donabo, etiamsi non
TEXTUS TUDENSIS.
leslibus indiciis patuit evidenter. Visus est enim an- iG indc ipsumper capillos tenentes, donecitlum rcligioso'
gelorum excnbiis protectus uoster cxercitus, et ipsos principi prwsentarent.
angelossuper castra corusca volitatione protectionis 23. Quo viso magnilicus princcps protcnsis cum
suac signa prcetendere. Sed paulisper talia sub si- lacrymis in coemm manibus ail: Te Deuin rcgein
lentio relinquenlcs, suscepti opcris ordinem prose- omnium recjumcollaudo, qni humiliasti sicut vut«
quamur. neratum superbttm, et in virtute hrachii tui conlri-
24. Cumque in unum congregatum jam princeps visti adversarios meos. Haec et his similia flelibiis
sensisset cxercitum, eminus ab urbe fere uuo statlio iiiterclusus, princcps aicbat. Sctl mox tyranntis idem
positus, incredibili animi accessionepermotus, dispo- erectis ocufis ut faciem principis vidit, statim se
liit duces, ordinat plebes, dividit acies, et quibus humo prostravit, sibique cingulum solvit, et collo
modis pugnam conficcrent, instruebat. Siquidem suo ligavit: jam quidem exanimis, et nimio pavore
famadetulerat, quod Frunci conveniebantad auxiliutn turbattis, quid illi accidcret non attendens. Specla-
perftdorum. Tunc eleclos quosqne dc ducibus mitlit bile quidem eraf octtlis, quomodo de tam subliini
viribus etanimis praestantiores,utPaulum caeterosque licet proerepliordinis ciilmine, in hac subito humi-
incentores seditionum a cavernis Arenarum abstra- lialione Pnulttm reprobum devenisse.Erat eernere
lierent, in quibus se mortem fugientes abscondcrant. magnum, quam facilis fucrat rerum ipsa mutatio :
Necmora : cum jussa factis explerent, extrabitur tam cito videre dejeclum quem ° pridem viderani
subito Paulus cum sociisde abditis Arenarum, et per gloriosum : et quem proclcrila dies atlhuc rcgcm
murum depositusviliter contrectatur. Deinde omnis tenuerat, tam praecipililapsu concideretin ruinam.
illa mullitudo Gallorum atque Francorum, quaehinc j) Impleta satis est in ipso provhetiaquoe dicit: Vidi
inde contra nostros pugnalura confluxerat, cum im- impium superelevalutnet cxaltatum sicut cedros Li-
mensis thesauris capta est el detenta. Deferebatur bani. Transivi, et eccenon erat : quccsivieum, et non
nequissimusPaulus a duobusducibus nostris inseden- est inventus locus ejus. Qtiitl mulla? cum jam anle
tibus equis, ex ulraque parte prolensis manibus, iiinc principis equum Paulus, et caeterihujusmodi faclio -.
NOT.E.
a F., pugna conficcrelur. ! Id. corrupte : quod sibiaeccderetnon nltendens,
b Id., ora mariliina.
e Id., co decertandi prwlii spectabilisquidam oculis erat, quomodode Imn su-
d Id., quo. prwcepla. bliinilicel prwccpli ordinis culminein adsttbilo humi'
e Id., sais sociis. liationeet plebcmjam conlumeliaminvenisset.
k Id., facile.
f D., inexis. . . manibus. I F., videre.
BMs., oblalurntn. tÊl transivi, ctc, adjccimus cx ms»
b F., interclusis, IID., produclique.
* Ms., agebai. 0 Ms., qxiam-.. . . vidercnt.
TEXTUS LEGITIMUS.
mereamini. Tunc divisos per exercitum omnes dc- A genti quamplurima de thcsauris dominicis rapta, et
putatis et » solliciliscustodibustradiitb. Francorum coronam illam auream, quam divoc memorioe Rec-
tamen quiquecapli essent, digne tractarijubentur. caredusprincepsadcorpus bealissimi Felicis obtule-
Erant enim aliqui eorum nobilissimis parcntibus gerat, quam idem Paulus insano capiti suo imponere
nilipr.oobsidibus dati. Cacterivero*aliqui cxFrancis, ausus est: tota hoccinunum collecta studiosius or-
aliqui*exSaxonibuscerant,quosomnes in untimmu- dinarct scccrnere, ct devotissime, prout cuique com-
nificentia 11regali honoratos e posldecimam octavam- petebat ecclcsioe,intcndcret reformare.
quediem, qua capti fuerant, remrttit atl propria, non 27. Tertia jam post victoriam victoribus advene-
debere dicens vicforcm inc.lementemvictis existere. rat dies, et Paulus ipse onustus ferro cum caeteris
26. Primo. quippe die pridie f Kalendarum Septem- consedenti in throno principi exhrbetur. Tunc anli-
brium contra Ncmausensem urbem a noslris inilum quorum more curva spina dorsi vestigiis regalibus
est bellum. Sequenti die Kalendarum Septembrium sua colla submitlit, dcinde coram exercitibus cunctis
civitatis ipsius irruptio facta est. Tertio quoque die, adjudicatur cum caeteris universorum judicio, ut
qui fuit s quarto Noiiarum Septembrium, Paulus niortem exciperet k, qui mortem principi proeparas-
lyrannus celebri caplus delentione devincitur. Sed set t. Sed nulla morlis super eos iltata sententia, de-
post haec religiosi principis animus dc reparatione B calvationis tantum proccipitur msustinere vindictam.
irruptae urbis sollicilus statim murorum cava refor- Ferebatur tamen quoramdam opinio » Francos
mat, incensas portas renovat, insepultis tumulum quantocius ad crcptioncm capti occurrere. Sed prin-
praestat, incolis ablalam praedam restituens, et exul- ceps occasionem cum Francis praeliandi oppcriens,
cerata quaequc publico aerario fovens. Jubct ta- nec solum istius causae, sed et praeteriias gentis suae
men thesauri omnem quani ceperant >>copiam, di- cupiens vindicare injurias sustinebat quolidie animo
ligentiori servare cuslodia, non avaritioequacsluille- forti exspectans illoram occursum : decerlari modis
ctus, sed amore divino provocatus : scilicet ut res omnibus parabatur ° : scd cum nulli Franci P ad
saeratoe Deo facilius possent secerni >, et cullibus bcliandum accedercnt, ipsej)otius i illis se occursu-
divinis reslitui. Cumulaverat enim nefandissimus rtim devoverat, nisi maturato sui cordis suorumque
ipse i Pauluspeccatopcccatum, dum tyrannidi adjun- optimalum revccaretur consilio, ne disrupta pactionis
" * int-r
geret sacrilegium. Nam ut quidam sapicns dicit, utramquc genlem promissio impctendi sangui-
nisi sacris ecclesiis inlulisset spolium, non esset unde nis esset occasio. Sed cum contra hos r, ut dictum
suum floreret oerarium. Unde factum est, ut vasa ar- C est, bcllum conftcere moliretur, jam quarla dies efJfltt-
TEXTUS TUDENSIS.
niss ca.\)l\jaccrcni, gloriosusprincepsdixit: Cur in lanto portas innovat, insepultis tumulum praestat, incolis
malo vesanioe prorupistis, ut pro bonis mala mibi ablatam praedam restiluens, ct cxulcerata quaequeT
redderetis. Sed hic quid morabor? ite et estote sub publico oerario fovens. Jubet (amen thesaurorum
custodiisdcpwffltis,quousque dc vobis censura judicii omnem quam ccpcral copiam, diligenliori servare
agitetur. Viverc cnim vobis donabo, etsi non merea- custodia : non illccttis avaritiac quaestu, sed amore
mini. Tunc divisos per cxercitum omnes depulatis provocatus divino : scilicet, ut res sacratoe Deo pos-
et sollicitis custodibus fradidit. Franci tamcn, qui sent facilius invcniri, et cultibus divinis restilui. Cu-
capti fuerant, bcnigne tractari jubenlur. Erant enim mulaveral enim nefandissimus Paulus peccatis pec-
aliqui eorum nobilissimis parentibus gcniti : qui calum, dum tyrannidi adjunxit sacrilegium. yuia
Paulo perfido, ut a Francisei subvenirelur, eranlpro nisi sacris ecclesiis intulisset spolium, non illi esse
»
obsidibus dati; caetcii vero ex Saxonibus erant. videbatur, unde suum floreret ocrarium. Unde factum
»
Quos omnes in untim munilicentia regali onustos esi, ut vasa auri et argenti quamplurima de thesau-
post octavam decimam diem quam capti fueraui, ris dominicis raperet; et coronam illam auream,
libere remisit ad propria, non debere, diccns, victo- quam divoe memorioe Reccaredus clirislianissimus
rem inclementem viclis cxistcre. princeps ad corpus beatissimi Felicis obtulerat,
26. Primo die Kalend. Sepl. contra Nemausen- idem Paulus insano capiti suo imponeret. Tota hsec
sem urbem a nostris inchoalum cst bcllum : ct se- in unumcollccta jubet princcps proul cuique compe-
quenli die civitatis ipsius frruptio facta est : tertia tebat ecclesiac inlegre reformari.
quoque die, quw ftiit quarto Nonarum Seplembris, D 27. Tertia jam post victoriam vicloribus venerat
civitas ipsa celebri captione devictaest. Scd poslhaec dies, et Paulus onustus ferro cum caeteris complicibus
religiosi principis animus de reparatione captw urbis malitiw suw considcnti in throno principi cxhibetur.
sollicilus statiin murorum cava reformat, inccnsas Tunc antiquorum more, curvata spina dorsi vesfi-
NOTyE.
» Deesl in F. ct. m D., ut prwcipitur.
b Id., Iradil. n F., opinione.
« Ms., Agonibus 0 Id. : Sed princeps. . . sustinebat. . . illorum
d ld., munificenii. occursum, cum quibus decertare modis omnibus parar
« Id., onuslos. bat.
f F. non bene omisit, pridie, ut ex scqucntibus p Id., nullus eFrancis.
patet. i Id., prius.
8 In ms. deest qui fuit. r D., hoc.
b. F. male, cosperant. ' Hisp. illuslr., pactionis. 1
i Ms. secerttere. * Ibi sed pro cwleri.
j V.,iile. « Ibi posl pro quos.
k Ms., exciperenl. T Ms., qtioqtte.
1 Id., prwparasscni.
793 HIST. REBELLIONIS PAULI ADV. WAMBAM. 794
TEXTUS LEGITIMUS.
xerat, ex quo et Paulum ceperat <>,"ct adversie gen- A te jam gladios suis imminere cervicibus cernerenl,
lis occursum nihilominus sustinebat." Sed nulla ho- decompendiofugaevitamse lucrasse 8 monstrarentb.
sii.s proesumplio,nullus eventus, nulla prorsus hosti- Multas scilicet praedasin hac tuTbatione nostris exer-
lis conventio monstrabatur. Quippe cum et b Fran- citibus relinquentcs, tam dc hominibus qui eos se-
cioemunitissimoeurbesjum ullimum sui, ut fereba- qui non poterant, quam etiam de jumentis sive sub-
lur, excidium dcplorarent, et civesquique earum, ne slantiis, quoemullipliciter et > plaustris sibi adduxe-
a nostris praevenireutur, relictis urbibus Iongc late- rant suffeclura. Et utique jam lecta bellantium ma-
queincerlis sedibus vagarentur, latebrosis scilicet nus a principe dcstinata poterat eos belligerosis in
vitam compendiis munientes. Nam et religiosus curribus i assequi; sed lam sordida illorum exstilit
princeps eminus a Nemausensi c urbe in plana cum fuga, ac etiam lam cilala iinium suorum occurrerunt
cxercilu consistebat. Hlic castra posuit, miraque ce- Iatibula, ut quo fugerent, quo laterent atque consi-
leritate muro firmissimod circumdedit. Ubi cum ad- sterent, nulla omnino censerentur k vestigia l reli-
venlum hoslium sustineret, subito praecurrenli nun- quisse.
tio audit unum e ducibus Francioenomine Lupum tn 28. Unde comperto princeps,. quod Lupum cum
Bcterrcnsi tcrrilorio hostiliter accessisse. Unde ' coeterisinvenire non possetm, placida progressione
quiutajam postquam Paulum ceperat e die, de Ne- B Narbonam contendeus, urbem victor ingreditur. Ubin
mausensi urbe " egressus, concita velocitate cum disrupla quoequeNarbonensis provinciae exesa, aique
exercitu properans, delatas inimici nisus est praeve- depasta, * quaeeidem terrae magnis febribus anhe-
nire insidias.,Sed Lupus ipse juxla villam cui Aspe- Ianti, depraedationenostrorum el incursione appulsa
riano vocabulum fertur, regressum principis audiens, sunt, muncre placat °, * dispositione reformat, con-
ita terrificatus aufugit, ut exercitus duci, et dux ciliis inslruit. Slalum quoque rerum mira pace com-
CKercituivideretur deesse. Nonenim fugiendo f, vel ponit. Lecta illic proesidiabellalorum dimittil, radi-
ipse suos suslinuit, vel sui eum poluerunt ullo modo ces ab ea omnis rebellionis detersit. Judoeosabegit,
assequi. Quippe quorum ita pavore dissolula fuerant clementiores urbibus rectores instituit, per quos uti-
corda, ut non tam dispersis viarum adilibus, quam que laiili mali placarctur offensa, et constuprala
montium proeruptis elapsi pariter et currenles, utpo- tantis sordibus lerra novo judiciorum baptismate de-
TEXTUS TUDENSIS
giis regalibus sua colla submittit. Deinde coram bus dncibus Francioe, nomine Lupum, in Beter-
exercitibus cunctis adjudicatur cum coeteris univer- rensi territorio hosiiliicr accessisse. Unde concila
sorum judicio, ut mortem exciperet, qui mortem velocitnte cgrcssus cum exercitu properans delalas
principi praeparasset. Sed noluit princeps eos morlis inimici nisus est insitlias pracvenire : sed Lupus ipse
senlenlia perdere, sed tanlum decalvalionis derisione juxta villam cui Asperiano vocabulum feriur, re-
eos prwcipit onustos ferro ad prwsens sustinere vin- gressum principis audiens, iia territus fugit, ut exer-
dictam. Ferebatur txtncquorumdam opinio, Francos C citus diici, et dux exercitui vidcretur deesse. Non
et Teutontcosad ereptioncm Pauli quanlocius fes- enim fugiendo vel ipsc suos sustinuit, vel sui eum
linare. Sed princeps non solum ob Itanc causam, ullo modo asseqiii potucrunl. Qtiippe quornm ita
vcrum eliam ob genlis suoepraeterilas injurias vindi- pavore dissolula fuerant corda, ul non tam disper-
candas, cum Francis cupiebat acrius decertare, et sis viartim adilibus, quam montium praeruptis ela-
suslinebat quolidie animo fortiori. Sed cum nulius psi (utpote jam gladium suis imminere cervicibus
e Francis ad bellandum accederet, ipse polius iilis ccrnerent) de compendio fugoc vitam se lucrasse
se occursurum devoverat, nisi ftdelilatis revocare- monstrabant: multas proedas hac perturbutione no-
lur consilio : ne pacis inter utramque genlem ftr- stris exercitibus relinquentcs t \m de hominibus, qui
mala paclio rumperetnr a Gotthis. Suslinebat autem, eos- sequi non poterant, quam dc jumentis sive
ut dictum est, eorum advenlum; et jam quarla substantiis, quoemulli])licilcr innumerabilibus plau-
dies effluxerat ex quo Paulum ceperat; et nulla ho- stris adduxerant. Et utique jam lecta bellantium
stis proesumptio,nuJlus eventus, nulla prorsus hosli- manus a principe dcslinata poterat eos belligerosis
lis conventio monstrabatur. Jam prwlerea Franciae incursibus assequi; sed tam velox illorum cxslilit
munitissimoeurbes ullimum sui, ut ferebatur, exci- fuga, et tam citato finium suorum occurrere latibula,
dium deplorabant, et cives earum ne a nostris prac- ut quo fugerent, quo lalerent atque consisterent,
venirenlur, relictis urbibus longe laleque incertis nulla omnino censerentur vestigia reliquisse.
sedibus vagubunlur, latebrosis scilicet vitam com- 28. Unde comperto princcps, quod Lupus cum
pendiis munientes. Nam et religiosus princeps suis inveniri non posset, placida progressione Nar-
cminus a Nemausensi urbe in plano cum exercitu D bonam contendens, urbem viclor ingreditur. Ibi quae-
consistebat. Illic castra posuit, miraque celeritate que P dirupta atque depasla ab hostibus fuerant, ju-
Nemausensemurbem fortissimis muris et valloinstau- bet princeps sollicite instaurare, alque Narbonehsem
rari fecit. Ubi cum adventum hostium sustineret, provinciamregia dispositione reformat, consiliis in-
subito percurrente nuntio audit unum ex nobiliori- struit, Judoeosabjicit, clementiores rectores insliluit,
NOTJE.
a F. male, cwperat. »In eod deest et.
b Ms., Quippequeet, etc. i Id., excursibus.
c F.,Nemauso. k Id., censeretur.
d Id., forlissimo. 1 D., nullo. . . vestigio.
e Id. male, cwperal. mMs., possent.
f Id., in fugiendo. » F., ibi.
6 Ms., relucrasse. 0 Ms., placala.
b F. monstrarentur. r Hisp. Ulust., ibique quw.
7SS S. JULIANI EPISCOPI TOLETANI 7p6
TEXTUS LEGITIMUS.
* Nam in eo
purgata remiftcrctur ad vcmam. quod A signum soecula secutura clamabunt, ita sedilio-
crecta Galliarum terra solito superbiae fastus a co- sorum ignominia non excidat a memoria futu-
tburno sese b atlolleral c, ita inclemenliori deproe- rorum.
datione dctrita d est, et crasa nummis, atque depa- 30. Etenim quarlo ferc ab urbe rcgia milliario
sla substanliis, ut merilo per hoc cretlatur, quidquid Paulus princeps lyrannidis, vel caeteriincenloresse-
e
rubiginis scu ncquitiarum contraxerat, amisissc *. ditionum cjus dccalvatis capitibus, abrasis barbis,
29. Exhaustis deinde princeps Galliis, atque edo- pedibusque nudalis, sub squalenlibus vcste vel ha-
mitis f, securus directo 8 ad Hispaniam ilinere bitu induli, camelorum vehiculis » imponuntur. Rex
°
commeavit, nullos post se Gallorum motus formi- ipse proditionis procibatin capilc onmi confusionis
dans, nullas ctiam Francorum pertimescens insi- ignominia dignus, ct picca ex coriis P laurea coro-
dias: certa b sciens nemincm esse, qui aut de suis natus. Sequebatur deinde hunc rcgem suum longa
pugnas >, aut dc exlernis gcnlibus palraret insidias. deductione ordo suorum dispositus minislrorum,
Tanta enim virlute animi atque constantia circumpo- eisdem omnes quibus relatum cst vchiculis insc-
sitas i barbarorum gentes non solum non extimuit, dentes , cisdcmque inclusionibus i acli hinc inde
sed contempsit; ut etiam adhuc intra Galliaspositus, astantibus populis urbem intrantcs. Ncc enim ista
in locum qui Cunaba nuncupabatur k, cuncto exer- " sine dispensationc justi judicii Dei eisdcm accessissc
citui, quod fcliciter exisscnt, relatione gratifica satis- credendum cst. Scilicet ut altaac sublimia confu-
faceret; omnesque ab eo statim loco absolveret. Ipse sionis eorum fastigia vehiculorum edoceret r sessio
quoque Elnam > perveniens , duorum ibi dierum praeomnibus subjecla, et qui ultra hunwnum morem
immoratione detentus cst. Sicque exinde profectus, astu mentis excelsa pcticrant s, cxcelsiorem luerent
sccundis polilus successibus Hispaniam rediit, se- consensionis * suoeinjuriam. Sint » ergo hsccinsecu-
demque sui solii sexlo poslquam inde commigravcrat luris reposita v soeculis,probis ad votum, improbis
incnse repetiil. Et tamen sub quam m celebri trium- ad exemplum , fidelibus ad gaudium , infidis ad
x
pho regiam urbem intraverit, de inimicis exsultans, tormentum : ut utraque pars in contuitu quodam
cxplicare necessc esl: ut sicut ingentis cjus gloriae sese lectionis hujus inspiciens,et quoey rectis semitis
TEXTUS TUDENSIS.
ejus glorioesignum soe-
per quos tanli mali placaretur offensa,et constupra- necesse est, ut sicut ingentis seditiosorum
ta tantis sordibus terra novo cmiesliuminslitulionum cula secuturaaalaudabunt,ila ignominia
baplismate depurala ad veniam admitlatur. Slatum non excidat a memoria fulurorum.
omniumrerum mira pace composuit, et radices ab 30. Etenim quarlo fere ab urbe regia milliario
ca onmis rebcllionis delersit: atque fortium bellato- Paulus princeps tyrannidis vel cacleri incenlorcs se-
rum manus ibi dimisit. ditionum ejus decalvatis capitibus, abrasis barbis,
29. Exhauslis dein princcps Galliis atque edomitis, C petlibusquc nudatis, induti vilissimissaccis, camelo-
securus direclo itincre ad Hispaniam commcavit: rum vehiculis imponuntur.bb Proeibata capite cc per-
nullos post sc Gallorum motus fonnidans , nullas fidorumrex ipse perdilionisPaulus, omni conftisionis
Francorum pertimcsccns insidias : certo sciens, ne- ignominia dignus,coronapicea coronalus. Sequebatur
minem csse principum vicinorum, qui secumuudeut deinde hunc rcgem suum longa deduclione ordo
viribus decerture. Tanta cniin virtute animi atqtie suorum, omnes quibus relatum est vehiculis insi-
coiislanlia erat frclus, ut circumpositas barbarorum dentes, eisdemque illusionibusacti, hinc inde aslan-
gentes non solum non timeret, sed contemneret: unde tibus et sibilantibus populis urbcm intrunlibus. Nec
adlinc inlra Gallias positus in loco qui Canabat nun- enim istasine dispensatione justi judicii Dei illis ac-
cupatur, cuncto excrcitui, quod fortilcr et fcliciter cessisse credendum csl: scilicet, ul alla et sublimia
egissct, relationc gralifica salisfecit, omnesque ab eo confusioniscorum fasligia vehiculorum edoccrentur
dd
loco stalim absolvit. Ipse quoqtie Heliam [Elnam] locsione[sessione] nimium projecta. Et qui ultra
veniens, duorum ibi dicrum moram fecit, sicque " humanura morem astu ce menlis excclsa male petie-
cxinde profeclus in * Hispaniam rctliit, sedcmquesui rant, excelsioreslucrent suoeconfusionisinjurias.Sint
solii sexto postquam intle commcaverat mensc re- ergo hoecin secuturis reposita soeculisprobis ad votum,
petiit. Quam celebri triumpho Toletanamurbem in- iinprobis ad exemplum, fidelibus ad gaudium, infide-
travcrit de inimicis cxsullans, explicare vcl in parte libus ad tormentum : ut utraque pars in contuilu
NOT.E.
a F., fastu. P Id., toreis.
J>D., cotlturnose. 11d., illusionibus.
c Ms., attulerat. T F., doceret.
d ld., deterrita. 3 Ms., penetrant.
» Id., caruissc. * Id., conscensionis.
f F., domilis. » D., sunt.
8 In ms. decst dircclo. v Ms., insecutorisposila.
b F., certo. x F., circuitu, ms. ul nos.
>Id., pugnam. y D., et quod.
i Id. haud bene, positas circum. z In ms. deest in, ut in Juliano gcnuir.o
k Id., nuncupalur. aa Hisp. illuslr. pcrpcram, subsecula.
1 Id.et D., Ilelenam: ms., Herenam. bb Ihi haud rectc, imponilur.
m Id., sub quo. cc Ms., in capile.
n F.: val squallentibus,vcslevel liabitu camctorum dd Id., in imo.
induti, vchicuits,ctc. CDIlisp. illust., fttsiu.
0 Ms. corrupte, perdicito.
797 HIST. REBELL. PAULl ADV. WAMBAM.— INSULTATIO,ETC. 7518
TEXTUS LEGITIMUS.
graditur, prolapsionis casus effugiat; et quaejam ce-- A cognoscat.
eidit, in horum se hie semper proscriplionibus re- a Finit de Puulo storia.
TRXTTISTIIDENSIS.
quodam seselectionis hujus inspiciens, et quoercctis jam cecidit, damnatam se aelernisproscriptionibus
semitis graditur, prolapsionis casus effugial; et quoe recognoscat.
Hueusaue Juliamix.
NOT/E
« D., Finit Ilistoria: ms. ut nos.
INGIPIT mSULTATIO VILIS STORICI

IN TYRANNIDEM GALLLE.
l.Libettuis, Gallia, erroribus insultare victores, B ] 3. Hoecenim tota ex tuis uberibus promanasse non
quibus tantoeprolapsionis cladem misera pertulisti. sufficiat: nam insuper ne tantae calamitatis fIagi)tio
Ubi est illa libertas tua, in qua male libera de erecto aliquid videretur deesse, regem habens, alium tibi
tibi faslus supercilio applaudebas? Ubi elatae voces, regem staluis, astu, non ordine ; fraudibus, non vir-
quibus Spanorum vires molliores esse tuis feminis tule. Quoeenim ex feminis aliquando repesla est,
detractabas? Ubi molus? Ubi tumentes quibus a cer- quaevirum habens, alterius viri consorlia sine sui
vicicum ratione Spanorum consorlia respuebas? Ubi periculo concupiscal? Tu sola tuum postponis peri-
spansa oris tui fastigia, quoe de incertis sacpe divitiis culo,et perfidare non metuens, perfidiselibi subornas
tumescebas?Ubielala colla atque consilia, quae suo- sceptrum. Quis ista quaedicta sunt, fecit? In quibus
rum semper ducum semper regimina proeberunt hoc primum terris famosum malum apparuit, nisi
fproebuerunt]?Quidfuturum esse pulabas, cum tuis te inter media uberum tuorum ? Admirandus est ergo
operibus ipsa cbnfoderes, manibus lacerares, con- uterus mentis luac, quae sub tanta criminum con-
siliis everleres, fraudibus addicares ? Tuis enim ope- ccplione non crepuit, setl tanta admiratione concepit
ribus jaeulata es, quando eriminibus crimen addebas, dolorem, ut tantam his noslris femporibus dolorum
negotiorum fraude implicata,prostibulis dedita, per- pepererit ubertatem.
C 4. Quod si asseras aliunde venisse quod ipsa sus-
furiis mancipata, quaeJudoeorumpotius quam fide-
Hum Christi amicitiis insudabas. Sic enim adulterii ceperis, audi an tuis an aliorum si patratum consi-
tenens legem, honeslum putabas omne quodfeceras: liis : conceplione tamen fetus lui negare non pote-
inter scortorum greges more pecudum lascivire, inter rat b. Si enim aliunde hoc accepisli, quare fovisti,
epulas amicosperimere, innoceutesanimas jugulare; aGnon potius ut membrorum putribus a tuis finibus
simulabas enim te advenientibus gratia [Fors., gra- repulisli ? Si autem tu genuisti, quare genita mon-
tam]: cumque virum quempiam cum conjuge et li- struosa priusquam adolescerent, non secasti [Fors.,
beris hospitio recepisses, inter vina sanguinempropr necasti] ? An non potius mulieres idoneas monstra
nabasjugulando virum, filiosabnecando,superstilem cx se genita abnecasse, virtulis erit indicium ; cri-
matrem assumebasin pellicatus tui Iudibrio. minis quidem, si ordinatos fetus perimerent, ordi-
2. Nec tamen ista faciens, tanti immanitate faci- nis, si informes necarenl ? Quod si causeris ,non por-
noris non tremescis, sed super hoecomnia Judaeorum tuisse te virtuii ejus resistere, vel concepto fetui re-
consortiis animaris, quorum etiam infidelitatem, si pugnare, ubi sunt illa oris tui superba fastigia, ubi
Iibens attendis, jam in tuistransissefdiisrecognoscis, tumentes voces, ubi elati motus, superciliosusinces-
dtim hi qui in te christianitatis litulo praefulgebant, stis, verborum ille colhurnus, quibus non tam par-
ad Hebraeorum probati sunt transisse perfidiam; " lem Spanioesed totam Spaniam uni pugillo tuo ad
eorum enim te semper judiciis committebas, quorum resistendum nullo modo suffecturam esse censebas,
jam a Deo reprobata corda cognoveras. Et qualitcr et verbis tonantibus insonabas ? Hic ergo nullis le
Judoeoruma te poterunt infauslavenerarisacraria, in justis vocibus excusabas, cum etiamsi armis non
quibus taminstanter salulis tuaccollocaverascuram? posses, fide potius armata persisteres, et necem ul-
Agnosce misera, agnosce quid feceris. Sufflciat tibi timam inter infidelium procellas fidelior sustineres.
inter febres amisissememoriam. Nunc jam depulsa Devoverasenim tuam voluntarie religioso principi
febrium labe, nutricem te scandali recognosce, fo- fitlem, sub divininominis pollicitatione spondens ut
.mitem mali, malrem blasphemantium, novercam in- liostem te suis hostibus exhiberes, et cum adversa-
fidelium, negotiorum privignam, prostibulorumma- riis salutis ejus usque ad effusionemsanguinis decer-
teriam, proditionibus spelaeum, fontem perfidioe, tares.
animarum interemptricem. 5. Dic ergo, quis tuorum pro fide reeta occubuit,
» Locus corruptus. tamen felus tui negari non poterat; aut, concepiio-
b Fors., anatiorum sit patratum consiliis, conceplio nem... fetus tui negare non poteras.
79« S. JULIANIEPISCOPITOLETANI 800
quis dc tuis ftdemconservando peremptus est, quis A per exhibuit, et in tua expugnaiionc se polius ex-
tuorum occisurum [occidendum] se pro veritate ex- pugnandumimmisit? Admirandusest ergo alternan-
hibuit, quis etiam perempturum [perimendum] se tium iste parlium ordo. Quanta in te crudelitas,
pro fide optavit? Nemo tuorum fuit, apud quempre- quanta in Spanis pietas fuerit! Illi libi pacem, tu
tiosior esset anima uncti sui, si infida in promisso, illis dolus : illi defensionem,tu peremptionem exco-
facilis in perjurio exortum in le infidelitatis ignem gilas. Illi semper ad liberationem tui cum armato
non solum non perimis, sed accendis ; nec verbis tibi currebant exercitu : tu ad eversionem illorum
tantum, sed et operibus foves. Sed hoecsunt illa tui gladios incitas exlernorum. Illi hostem repellendum
moris signa viclricia, ut hoslemnon ferias, civem a te aut vi aut astu definiiint: lu utroque compendio
accidas [Fors., occidas]: melius forte tibi definiens agens, et fraudibus propriis et viribus alienis contra
civem bello quam hostem excipere ; quippe cui vi- Spanorum exercilum venis. IUi semper defensionem
rcs semper fuerint socios poiius quam adversarios1 tui quanquam periculo sui quaerebant: tu e contra
enecare. Cum nec hoc armis sed dolis polius et'• non sine perditione tui eversionis contra illos prae-
fraudibus agas, plus timenda sunt venenatua quami paras munimenta. Illi salutem luam, et ubi forsan
arma ; plures cnim fellis lui anlidoto, quam armo-• armis non currebant, preliis emebant: tu necem il-
rum jaculis confudisti [Fors., confodisti]. ' lorum,
quam armis patrare non poleras, muneribus
6. Neque enim in campo tua aliquando directa' definis comparandam. Quamdoenim illi aut in lnis
contra hostem certamina vidimus, cum tamen intrai plagis alacres facti, aut in luis mortibus aliquando
domumvenenatui pectoris senserimus.Vidimusprae- laetatisunl ? Quin polius si perlata nuntiorum fama
paratas acies tuas, sed pro jugulo civium, non pro» aul ab hoste obsessam, aut hostium incursatione de-
necibus externorum. Quomodo tanlae crudelitatis> tritam eduxit, armata illicoad dcfensionemtui Spa-
nube crassaris, ut liberatoribus necem, defensoribus > noram manus se cita tamcn exhibuit, et propria post-
proepararesullionem ? Quid tibi opus fuit fortiores5 ponendopericula cum hostibus tuis confligebat. Nec
provocare ad bellum, validioribus [Fors., ut validio- enim tot interjacentibus terris duros quosque se
ribus] prxparares excidium? Sed ista non imme- causabatur pertulisse labores , dummodotu staium
rito agis,quippe quoephrenesimpassa, quibus te au- pacis ufcunquereciperes. Ecce jam notum est, quan-
deas aequare non sentias. Solent enim phreneticii tus in Spanos [Spanis] affectus pielalis processit,
tunc se robustioresviribus exstimare, quando jam ini quantus in te crudelitaiis turbo efferbuil. Nam Spa-
ullimo defectu videtur nalura ipsa consistere : sedi nos, quos despectui deputabas, et victores et mise-
liaccet alia faciunt non vitali sensu permoti, sedi Q , ralores tui experta es : filii aulem lui, qui ex le vi-
mortali dissolulione jam tabidi. Tu crgo si postt perina nativilate sunt proditi, quid tibi nisi famem,
phrenesim memoriam recepisti, recordari te conve- luem, aut gladiumaltulerunl ? Hucusque igilur libi
nit, quibus inter febres vocibus perstrepebas, veli insultasse sit utile, ct forsan ad emolumeutumsaltt-
quos habendosnescia despectuijudicabas. tis tibi proficerct quidquid asperiori proclamattiro
7. Nam eccc Spanorum exercitus post acerbissi- est verberc, ut vcrborum ista asperitas correptio-
mas febres, quibus sensuin amiseras, maturate tibii nis tuaesit potius causa quam dcsperationis stro-
occurrit, nec tamen lotus, sed quadam sui extrema a pha.
parte collectus, vires tuas usquequaque perdomuit,, 9. Restat ergo nunc, ut flebilete lamenlatione in-
colla subegit, lumenlia ora contrivit; el quid va- tendas, quanlo sis pallore deterrita [detrita], quanta
leas, quidve non valeas, mclius suis gladiis, quam n maciedecolorata ; ut sub isto te semper humilitatis
tuis vocibus approbavit. Quid ergo misera vicloribus s contuitu agens, sic de proeteritisfornicationibusertt-
ducis, quoetam miserabilis jaces sub victorum mu- i- bescas, ne in cicalricum locum sanies rccrudescat,
crone devicta? Ecce Spanorum excrcitus cum or- ne ulcus in sanala jam plaga appareat, ne vitiatus
dinato principe suo te valentcr edomuit, spoliis de- :- pulmo tumidum aliquid vel superbum emitlal; sed
trivit, servituti addixit. Scd nolo hunc diu semperr D restauratis omnibusad statum salulis el insultassc
te incJementioremfuisse causeris, ctijus tam citatiss tibi sit utile , et suasisse perdocile : ut de reliquo ct
lteneficiisrevcstiris. Cum cnimjusta libi servitusproo sanus iste vigor mcmoriam leneal, et memoria ipsa
merito deberetur, ut vere sanum caput languenli li j;tm sanior reddita motus in te omncs elali cordis
membro compatiens, redactae libi in servitutem li- i- abscidat. Quodet si insultantes et suadentes proter-
bertatis hostiam donans, ct veleres perfidiaetuoenc- >- vis, ut consueta es, niotibus abnuis, illis lc poslremo
las clementiori manti oblitlerans ; ante le elegit suoeoc versibus insultando conveniam, quibus quidam sa-
sociam dignitali, quam lu pcenitendo ablueres ma- i- piens morti insultasse convincilur. Dicamergo
culas quas fecisti: scilicclut quia impia temcritatc tc Jam sine lacrymis cedis, nec carmina senlis,
libertatis perdideras titulum, testimoniumrecipercs cs Sint libi pro gladio quoelibi verba loquor.
gloriosum. Ipse libi damnet morsus cl tartara .vincat,
8. Sed quid mirtim, ut hoectibi non merenli prae- e- Qui vicit mundumper crucis exitium.
slitcrit, qui pridcra tuis periculis sociumte [se] semi Explicitinsultalio vilis provinciwGaliice.
801 HIST. REBELL. PAULI ADV. WAMBAM.— JUDICIUM,ETC. 802
i ii ! .1-....!.1.ii. .,. i .,.,,.i,i .i.i.. ,—,-—— .i ii! im—n»ii
,mmtm> i i—iiwi -i!.. ,1,1n m
JUDlfJM IN TYRANNORIJM PERFIDIA PROMULGATCM.

TEXTUS LEGITIMUS.
1. Perfidorum dcnotata transgrcssio ideo a debet A taneum enim promissionis fcedusirrupit >, novum-
acrius percuti, quo iliicitis videlur ausibus quoedain qtie sponsionis jusjurandum conslituit: quo volun-
perpctrare. Habeantb ergo confusionis propri;c sig- taria fidci promissione discissa, clectum a Deo re-
num, quibus conligit c fidei violare promissttm. Re- gem m nostrum abjiceret, et maiuratam illi vel pairrioe
portent nomen prodilionis d ad ° posteros, quos in- peruicicm exbiberet. Nam novo ritu perjurii non
diilgenlia principalis fecit esse ingratos. Reiiotentur solum suam, sed ct multorum animas populorum
inter cuneos perlidorum f, qui genli su;c paravcre * decepit: ita ut his » illutl prophetale valicinium im-
excidium, ut reportent in progcnics sacculorumtitu- plcrctur, quo dicitur : Cudentin retia principeseorum
los infamiae suoc, qui eversorcs facli sunt palriae : a furore irw Dei, et erit subsannalio ° in omnemter-
nuibus ex clemenlia princeps dederit vivcrc, effos- ram ; necnon et illud, quod Isaias in talium narrat
sionem luminum non evadant; qui palrioc b gloriam excessionibus, diccns : Invenii sunt in populo meo
minuentes, proditionis notam incurrerant >. Nam impii insidianles quasi aucupes, luqueos ponenles et
ecce prodidit sese i in apertum camptim infatisia pedicas ad cupiendosviros. Sicut P decipulaplena avi-
perfidia, quoenefandorurn societatem cruentis sibi- bus, sic domus eorum plena dolo.
met amplexibussocians, commovitad scandalum ci- 2. Et i hoec qtiidem necessario procmissa r suffi-
ves, ad suorum perniciem plebes, ad eversionempa- [} ciant. Nam cum nefandissimum Paulum sercnissi-
triae genles k, ad inleritum principis non solum pro- miis dominus noster Wamba rex ad vindicationcin
prias, sed externarum plebium naliones. Teslis est Galliacdestinaret, et ut dissidentes quosdam ad fidcm
horum quoe dicimus terra, quae ipsorum csl exter- suaegioriaemalura dispositionecolligeret, subilo iu-
minatione detrita. Teslis etiam ccelum, sub quo no- junclum sibimet negotium in contrarium mulans,
iiis est a Deo attribulum Iriumphale vexillum. Spon- non soliim dissidcnlibus in fide pcrsislcndo non ob-
EXTUS TUDENSIS.
1. Perfidorum dcnotata transgressio ideo debet tomm decepit annr.as populorum ; ita ut in iis illud
acrius percuti, quo in illicitis videtur ausibtts per- prophetaevaticinium impleretur, quo dicitur : Cadent
petrari. Habeant ergo confusionisproprioe signum, in retia principes eorum a furore irw Deis, et erit
quibus contigit sacrametuisviolare promissum. Rc- subsannutio eorumin omnemterram. Necnon, el illud
porteat nomen pcrditionis ad posteros, quos indul- quod Isaias in lalinm narrat excessibus,dicens : In-
gentia piincipalis fccit esse ingralos. Denotenlur venti sunt in populomeo itnpii insidiuntes
> quasi aucu-
inter cuneos perfidorum, qui gcntis suoe excidium C pes, laqueos pouenteset ped.cus ad capiendos viros.
paraverunt: ut reportcnt in progenics soeculorumti- Sicul decipula pienq avibus, sic domns eorum plenw
tulos infamioesuoe, qui eversores facti sunt patriac: dolo.
quibus ex clemenlia prineeps dederit vivere. Effos- 2. Et haecquidem necessario praeinissa sufficiant.
sionem luminum nonevadant, qui patriacgloriam mi- Nam cuni iiefandissiinum Paulum serenissimus rio-
nuentes, proditionis nolam temerarie incurrerunt. minus noster Bamba rex ad vendicalionem » Gallite
Ecce protlidit sese in aperlum campum infansta per- destinaret, ut dissidentes quosdam ad fidem suas
fidia, quse nefandorum sOcietatemcruentis sibimet gloiioe matttra dispositione colligeret, subilo injun-
amplexibus socians, ad scandalum impulil civcs, ad ctum sibimel negotium in contrarium mutaus, non
suoruin perniciem plebem, ad eversionem palrioe solum dissidenlibus in fide persistenrio non obstitit,
gentes, ad inleritum principis non solum proprias, sed ipse dissidentia sui plurimos infideles effecil. lu
sed externarum commovitplebium nationes. Tesiis tyrannidem enim contra praedictumprincipem, gen-
est horum quae dicimus terra, quoe ipsorum est ex- lem, et palriam versus, spoliavit se primo lidc pro-
terminatione dctrita. Tcslis etiam est ccelum, sub missa, et pravitatis textrinii sui ordiens telam, in-
quo nobis est allribulum a Deo triumphale vexillum. duit proditioniset perjurii maculam. Deinde in T glo-
Spontaneoenira promissionis fwdereper/idus Paulus riosuin principem maledicta conjecta ot multimoda
irrupto , novum sponsionis jusjurandum constituit, detractionum alque injuriarum de illo convilia pro-
quo voltintaria fidc promissionis discissa electum di- testaniur x. Post hoec, quotl ncfas csl dici, reguum
vinitus doriiinuinnosirum regem Banibaiiem abjice- contra Dei voluntatem arripuit, ct populos in hac
ret, el niaturatam illi vel patriaeperiiiciem exhiberet. nefaria conspirulionesibimel y jurare coegit, ut con-
Nam novorilu perjurii nou solum suam, sci et mul- tra fidem glorioso principi redililani agcrent, et ne-
N0TJ3.
" F., eo. 1) mId., regnum.
b D., Habeat. n F., In Itis.
e F., contingit. 0 Ms., subsanalio eorum.
AId., perdilionis. P D., Sic.
e Id., in. i In F. deesl et.
f Ms., inter cunclosperftdorumnomiue. r Ms., prwmissis.
e Id., paraverant. ' Ms., diei.
h F., propriam. > Ms., peducas.
> Id., incurrant: et notat deesse in Duchcsr.ioab » Id., vindicationem.
quibusex clementiaadusquc incurrant. T Ibi deest in.
i F., se. 1 Ms., protestatur.
k Id., gentem. y HisD. illust., civiumoro sibimel.
1 Ms., irrumpii.
803 S. JULIANIEPISCOPITOLETANI 804
TEXTUS LEGITIMUS.
sLit.it,sed ctiam ipse dissidenliasui plurimosinfidclcs A ipsos satellilcs ucfcnsoresque civitatum castrorum-
effecil a. In tyrannidem enim conlra praedictum que feliciter cepimus >. Nam primum ad Barcino-
principem, genlcm, et palriam versus b, spoliavit nam cuin exercitu accedenles, Euredum, Pompe-
5e primum a fide promissa : el tcxtrinii sui ordicns dium, Guntefredtim, Hunulfum diaconum, et Ncu-
tclam, induil se pcrjurii macula c. Deindein glorio- fredum camdemvindicantes civilatem comprchcndi-
sum principcin malcdicta conjectal, et multimoda nms. Deindead Clausuras pervenienles, caslra ipsa
dclractionuni alque injtiriaruui de co protcstatur disposito exercituper juga Pyrenacimonlis intravi-
convicia.Post hoec,quod ncfas est dici.regnum con- mus, ct vindicalorcs eorumdcm castrorum compre-
tra Dci voluntatem arripuit, ct populos in hac ncfa- hcndimus, id esl i, Ranosindum,Hildegisum,Heliani,
ria elcctionc sibiniet jurarc cocgit: quo ct contra Carmennum, Maurcconcm, Wandemirum k, Daga-
fidcm.rcdditam d agercnt c, et necem vel dcjectio- rum, Xixanem et Luibilanem >. Hoc eliam morc
ncm principi exliibcrcnt. Hunc proecipueordincin in belligerosis incursibus properantes, per divisiones
ipsa perversarum condilioiium serie servans, ut exercituum comprchendimus in caslro Caucolibcri
gloriosum tionmum nostrum Wambanem printipem Leofrcdum et Gudrigildum m, atque procdictorum
infaiistuin regem nominarc audcrct. Quod noineii conjuges. Castrum quoaue Lybiae, quod est capul »
Mliqucjuxta interpretalionem sui f, infeliccmsigni- B Cirrilanioe, simili ordine properanles, ingressi su-
ficat csse. Qui tameu adliuc supcr 6 tyrannicoesortis mus. Quein Iacinthtts episcopus cum Arangisclo° in
apice provocalus, provinciani omnem •>Galliae, et una concordantes perfidia post jus Pauli pcrfidi vin-
parlem aliquam Tarraconcnsis provinciactumuliuoso dicabant. Sed quia idem Iacintbus eumdem castrum
sui juris imperio subdens, speciales omnium muiii- Lybioc vindicare non potuil, nec ipse Deo fautore
tioncs pcr singulas quasque civitates constiluit, manus nostras evasit. Quorum omnium comprehen-
defcnsorcsquc in eas proprios ordinavit. sionem sive P ingressum Galliae cum idcm Paulus
5. IIujiis rci ncfariae temcritate compulsi sumus perfidusper fugam Francorum, quos ad vindicandas
arma arripeie, ct tot interjaccntibus tcrris nefando- Clausuras direxerat, comperisset; relicta el ipse
riini perfiiliam inscctare. Undc ct ad horuiu conju- rllico i civitate Narbona, fiigaese praesidio dedil.
ralorum lyrannidein protinus exstinguendam, in Ubi etiam conservatores ipsius civitalis reliquit:
Tarraconensem provinciam ct in Gallias pugnanles Ranimirum pseudoepiscopum, Witlimirum , Argc-
acccssimus: et divina nobiscumcomilanlc manu ad muntlum, ct Gultricianem priniiclcruni r. Qui eliam
4>sasusquc civitatcs alque castella veuientes, hos Ranimirusviso exercitu, antequam civitas ipsa expu-
TEXTUS TUDENSIS.
cem, vel delelionemprincipi exhibcrcnt. Htinc pr;c- C ( comprehendimus.Deinde u ad Cteiusurasvenientcs,
cipue ordineni in ipsa pervcrsarum condilionum castra ipsa disposito exercilu per juga Pyremei
serie scrvans, ul gioriosunidoiuinumnostrum Bam- montis intravimus, et vcndicalores eoruindcm ca-
bancm infaustum rcgcm iiominarc auderet. Quod strorum comprehendimus,id est, Ranosindum, Hil-
iitiquc noincn juxla iiilerprctaiionem sui, infcliccm degisum, Heliam, Carmcnum, Maureconem,Vaddc-
significat essc. Qui ndltuc insupcr lyrannicoesorlis mirum, Diagerum, Cixanem,el Liubanem.Hos eliam
apicc provocatus, proviniiain nniticmGalliac,et par- belligerosisincursibus properantcs comprebendinius
lcm aliqiiiim Tarraconcnsis provinciae tumultuoso in castro Caucoliberi, id est Leufredumct Gugidil-
sui juiis iniperio suhdcns, specialcsomniumniuniiio- Itiin, atque praedictorumconjugcs. Castrum quoquu
ncs ]>crsingulas qtiasquc civilalcs constituil, defcn- Libioc,quod est caput Ceretaniw, simili ordine pro-
sorcsquc in eis proprios ordinavit. peranlcs ingressi sumus, quoniam Iacinthus episco-
5. Hiijus rci iicfaria: temcritatc compulsi sunius pus v cum Arangisclo in una concortlantcs pcrfidia
arriprtre arma, ct tol inlerjacontibus tcrris nefan- post Pauli pcrfidi vcndicabant. Sed quia itlcmIacin-
dortini pciiidiam insectare. Unde ad horiim conju- liius idetn castriini Libiacvendicare non potuit, ncc
ratoruih tyranniilem proiinus exslinguciidaiii, in ipse Dco fautorc manus nostras cvasit. Quorum
Tarraconenseni provinci m, et in Galliaspugnantes omniuni comprehcnsiouem,sivt: ingicssum nostrum
acccssiinus, cl divina nobiscum coniitaiilemanu ad Gallix, cum ideni Paulus pcrfidus p.er fugani Frnn-
ipsas civiialcs usque atquc caslclla vcnienlcs, hos corum , quos atl vindicandas Clausuras direxerai,
ipsos satellilcs ilcftsnsoresquccivitatiimct castroruiii comperissct, rclicta et ipse civitale Narbona, fuga:
feliciter cepimus. Nani primum ttd satelliles repu- x) se proesidiodedit, relictis ibi etiatn conserratoribus
gitnnics, Harcinonamcum exercilu accedentes, s
Eti- civiiatis ipsius, scilicet Ramiruni pseudocpiscopiim,
rcdiiin, Pompedium,Giinlifrcdum,Uuulfum diaco- Victimirum, Argcmundtim ct Gallrilionemprimice-
num, ct Nuufrcdum canidcmcivilatcui vindieanlcs * rium. Qtii ctiam Ramirus viso excrcitu, antcquam
NOT/E.
» F., dissidentcsplurimossibi fidelcseffecit. 1 Ms., Littvuncm.
b Itl., vcrteits. ">F., Guidrigildum
c Id., maculam. » Ms., aput.
111)., sibi reddilam. 0 F., Aruucjisclo.
0 F., gerent. P Ms., suce.
f D., jttxta interprclatiosui. i In eod. deesl illico. ~~
K Id., insuper. r Ms., primiclericum
b ln nis. decst otnnem. s Hisp. illust., Gulrifredum,Arnulfuvi.
> F., niale ccepimus. * Mi.,vcndicuntes. .-''-
i D., iliilem. u Hisp. illust., Dein.
k F., Wundamirum. v lltid., ipse pro episcovus.
805 IHST. REBELL. PAULI ADV. WAMBAM.— JUDICIUM, ETC. 806
TEXTUS LEGITIMUS.
gnarelur, fugam petiit ». Sed mox in Beterrensi tcr- A diu ejns perfidia: instantissime adhoeserunt, quandiu
ritorio comprehensus, nostras non effugit manus. cum ipso iiefandissimo caperenlur : id est k, Gtimil-
Untle cttm praedictos Wittimirum et Argemundum dus episcopus, Friusclus ', Flodarius, Wistrimirus,
*
laicos, sive Gultriciaiiem primiclerum Narbonam Ranemundus, Andosindus, Adulfus, Maximus, Joan-
vindieantcs, et contra nos acriter dimicantes cepis- nes , Clerium, Anvarnus, Aquilinus , Odofredus,
seuuis b; Agalensem civitatem imperio gloriosi c no- Iberius, Joanncs, Mosamius >", Amingus, Virimar,
slri domini subegimus d, comprehendentes in ea Eumcricus, Transcmirus n, Bera, Ebrulfus, Rccaul-
Wilesindum * episcopum, Aragisclum, et Ranosin- fus, Coltila °, Guldramus P, Littba, Ranila, et llde-
dum ' c germanum Wilesindi episcopi. ricellus ?, " excepta vulgi multiludine, vel Franco-
4. Cuinque posl hoecdivinis judiciis adjuvantibus rum, quocmultiplex in eadem civitatc comprehensa
ad expugnandam Magalonensem civitatem accedere- csl.
mus, simul duorum exercituum navalc, el terrenum 5. Hic igitur sceleratissimus Paulus, dumconvo-
bellum f Gumildus cpiscopus cuui 8 proevidissct, calis adunatisque omnibus nobis, id est r, seniori-
slatim e.imdem civitatem reliquit, el fugam appe- bus cunctis palatii, gardingis omnibus, omnique pa-
tcns, Ncmausum se cum Paulo perfido conttilit. latino officio, seu etiam astanle exercitu universo in
Cumquc hanc ipsanf Magalonensem civitatem dcfcn- B conspectu gloriosi s nostri domini, cum proediclis
soresque ejus gloriosius cepissemus, statim usque in sociis suis judicandus assisteret, sic procdictusprin-
Neniausum posl perfidum Paulum sociosque suos ceps sub praemissa conjuralionis intcrposilione euni
pugnaluri pervcninius. Ibi se idem Paulus non solum alloculus est, dicens : Conjuro tc per uomeii omni-
suorum perfidorum fretus audacia, scd etiam >> potenlis Dei, ut in hoc conveiilu fralrum meorum
Francoram auxilio munitus, ad dimicandum contu- contendas mecum judicio, si aut te in aliquo loesi, aut
lcrat. Quo in loco instantissime pugnans, cl in per- occasione qualibet malitiocnutrivi ', per quod exci-
fidioetemeritate perdurans, tandem divinis judiciisi lalus hanc lyrannidem sumeres, vcl hujus regni api-
nosirisque arniis eadem civitate irrupla, victus ca- ccin suscipcre attentares.
jtusque delenlus esl Paulus. Ejus etiam socios com- 6. Mox idem nefandissimus Paulus voce clara lc-
memorari neccsse est, quos et pugnantes > contrai status est, diccns : Pcr Deum, quia neque a gloria
nos in eadem civitate i dure pertuliinus, et qui tan- tua loesumme csse sensi, neque a vobis aliquid mali
TEXTUS TUDENSIS.
civitas ipsa expugnaretur, petiit fugam. Sed mox in iC cadem civilate dure pertulimus, ct qui tandiu ejus
J3etcrrensi terrilorio comprehensus, nostras non cffu- pcrfidiae instantissime adhaeserunt, quandiu cum
git manus. Unde cum praediclos Victimirum, et Ar- ipso nefandissimo caperentur : rd est, Gumildus epi-
gemundum laicos^ sive Galtritionem primicerium scopus, Friuscus, Frodarius, Witimirus, Ranemun-
Narbonam vindicantes, et contra nos acriter dimi- dus, Adosindus, Adulfus, Maximus et Gotila; ex-
cantes ccpissemus, Agalensem civitalem impcrio cepla vulgi mullitudine Francorum vel Saxonum,
gloriosi domini nostri subegimus, comprehendenlcs quoein eadem civilale comprehensa est.
in ea Vilesmundum episcopum, ct Arangisclum, et 5. Hic igilur sccleratissimus Paulus, dum convo-
Ranosindum germanum Vilesmundicpiscopi. catis adunatisquc oninibus nobis, id cst v senioii-
i. Post Itwccittn divinojudicio adjuvunte ad expu- bus cunctis, el palalii gardingis oinnibus omnique
gnandam Magalonensemcivitatem accedercmus, citm palatino officio, seu eliaui astante excrcilu universo
duo'bus excrcilibus, navali scilicet et tcrrestri, Gumil- in conspectu regis gloriosi nostri doniini ctim proe-
dus episcopus staiim eamdem civiiatem rcliquit, et dictis x sociis suis judicaiidiis assistcrct, sic pncdi-
fugam petens, Nemausum se cum Paulo pcrfido con- ctus princeps snper proeniissa conjuralionis inteipo-
tulit. Cumque Innc ipsam Magalonenscm civitalem sitionc cum allocutus cst tlicens : Acljuro fe per
defensoresque cjtis gloriosius ce|)isscmus, statim usnomen omnipolcntis Dei, utin hoc convunlu fratrum
que in Neuiausum post prwdiclum Paulum sociosque noslrorum contendas mecum judicio : si cut te iri
suos pugnaluri pcrveniinus. Ibi sc idem Patilus, non aliquo laesi, aul occasione cujttslibet malitiae, libi
soluni suorum perfidorum fretus audacia, sed etiam malum milrivi, per quem excitatns hanc lyranniiScm
Fraiicorum munitiis auxilio ad dimicanduni contule- Q sumens, htijus rcgni apicem suscipere altentares.
rat. Quo in loco instantissime pugnans, et in perfi- G. Mox ideni ncfandissimus Paulus voce clara tc-
dioc lemeritalc perdurans, landcm divinis judiciis slalus cst dicens : Pcr Deum, quia ncquc a gioiia
nostrisque arinis eatlem civitate irrtqila victus ca- veslra sensi me esse lacsum, neque a volis mali ali-
ptusque est Pauliis. Ejus etiam >>socios commcmo- qtiid pertuli, setl tantiim boni in mc.imparliri jussit
rare necesse esl, quos et pugnanlcs contra nos in clementia vestra, quod pcrciperc nullateJius merui.
NOT./E.
a F., appeliit. m F., Mosimus.
h ld. male, cwpissemus. n Ms., Wuziinur, Cuniericus, Traseticus.
c Id., gloriosissimi. 0 F., et Cottila.
d Id., subjugavitnus. v Ms., Guldramirus.
e D. non habel asteriscis inclusa. 1 F., Idericellus.
f In ms. deest belluin. r D., itidem.
8 In eod. deest cum. 3 F., gloriosxsshni.
h F., eliam et. 1 Ms., occasionetnqttamlibet... tibi nutrivi.
|i D., expugnantes. » Ilisp. illustr., el pro etiam,
Icl-, eamdem civilalem. T Ibi deest nobis, el pro id est, lcgit. ibidem,
k Itl., itidem * Ibi, e prwdictis.
1 Ms., Frugisclus
807 S. JULLVNIEPISCOPITOLETAM 808
TEXTUS LEGITIMUS.
pcrluli: sed tantum boni in mc imperiiri »jussisti, ,\ tolius llhpaniw populis qualibel conjuralionetelstu-
quod percipcre omnino non merui. Ego tamen dia- dio sacramentumftdei suce,qttod propatriw gentxsque
boli instinclu provocaltisid fcci. Similiter jam dicli Gothorumslalu vel conservalioneregiwsalulis polli-
socii stii quscsiti sunt, et omnes similiter responde- cilus est, temeraverit,etc. Deindelegis est relata sen-
runt. Unde prolatocb sunt contliliones,ubi sponia- tentia, in libro n, tit. I, oera vi, ubi ad locum sic
nea promissione in elcctione gloriosi noslri domini dicit : k Quicunque ex tempore reverendwmemorice
Warobani regis ipse nefandissimus Paulus, vel socii Chintilani principisusquead annumDeo favenleregni
sui una pariler nobiscum coiiscnscrunt, et inviolabi- noslri secundum, vel amodo el ttllra, etc. Cujus sacri
litcr se ei vel palrioefidcm obscrvaturos sub divini canonis praeceptione instructi, non ultra nobis est
numinis sponsione c testati sunt, quas etiam marms dubitandum, ul illos paveamusjuxla legis luijus sen-
suae subscriptionibus notavcrunt. Quibus condilioni- tentiara, et in corpore et in rebus temporali punire
bus reseratis atque perleclis, ad confusionem perfi- censura, quos jam Patres illi perpetuo analhemale
dioe ipsorum subscriptio manus d eorum in ipsis tam terribili judicio damnaverunt t in anima. Obhoc
conditionibus eis aspicicnda ostcndilur. Post hocc secundum lalae legis edita»>, hoc ornnes communi
alioeconditiones atl quas ipse perfidus Pattlus po- definivimussententia, ut idem perfidus Paulus cum
pulum sibi jttrare feccrat, releciae sunt, in quibus B dictis » sociis suis morte turpissima condemnaliin-
iste c impietatis ct crudelitatis ordo servatus est, terirent. Qualiter casum perpeluaeperditionisviden-
ubi ipsi Paulo omncs socii sui sub isto ordine jura- tur ° excipere, qui et eversionem mcditali sunt pa-
vcrunt, ut et fideles illiessent, et unanimiter cum triae, el principis interitum conali sunt eximerc.
eo f contra gloriosum B dominum noslrum Waniba- Qsiod si forsitan P eis a principe condonata fucrit
nern rcgem b pugnarent, atquc in dejectioncni cjus vita, non aliler quam cvulsis luminibusrescrvenlur
vel periculum usque ad effusioncm sanguinis dimi- ut vivant. Rcs tamen omnes ejusdemPauli sociorum-
carent, vel contra cos qui eumdcm domuum noque ejus in potestate gloriosi nostri Domni persis-
strum dcfendcre voluissenl. Infaustum regem jain lcndas esse decernimus. Qualiter quidquid de his
diclum gloriosum doninum noslrum Wambancni, ut agcrc, vel judicarc elegerit serenitatis suae ciemen-
supra proemissumest, in ipsis conditionibus nomi- tia, potestas illi indubitata permaneat : ul seditio-
nanles, et coetcra dclestanda, quae in ipsis conditio- sorum nomen funditus a terra dispcreat, et lugubrem
nibus reperiunlur scripla. corum memoriam his titulis denotatam i sccutura
7. His cxcursis atquc perleclis, canonum est pro- saeculaimitari refugiant. *
lata sentenlia ex concilio Toletano acra i.xxv >, ubi Explicit feliciter.
ad locum sic dicit: Quicunque amodo i ex nobisvel c
TEXTUS TUDENSIS.
Ego tamcn diaboliinslinctu provocatus id fcci. Si- jurare feceral, relcctoesunt. In quihus isle impieta-
mililer jam dicti socii sui quocsitisunt, et onincs silis, et crudtiilalis ordo servatus est, ubi ipsi Paulo
militer responderunt : undc prolalx sunt conditio- omnes socii sui sub islo ordine juraverunt, ut et
nes, ubi spontanea promissione in eleclione gloiiosi fideles illi essent, el unanimescumeodemcontra glo-
domini nostri Bambocregis ipse nefandissimusPau- riosum dominum nostrum regem Bambanem pugna-
lus cutn sociis suis una pariier nobiscumconsensc- rcnt, atque in dejectionem ejus vel periculum usque
runt, el inviolabililersc itli et patrioefidemobserva- ad effusionemsangttinis dimicarcntj vel contra cos
turos esse sub divini numinis sponsione testati sunt, qui eumdem regem defendere voluissent. Infaustum
qttas ctiam sponsiones iiianus suac subscripiionibus jam dictum regem gioriosum Bambancm(ut proe-
notaverunt. Quibus conditionibus pcrlectis, quas niissum est) in ipsis conditionibus temerarie reperi-
ipsi maligne resecuerunt, ad confusionemperfidiae tur scriptum.
ipsorum subscripiio manus eorum in ipsis conditio- 7. Iis excursis atque perlectis, canonum cst pro-
nibus eis aspiciunda oslendilur. Posl haecalioecon- lata scntcntia cx concilio Tolctano, qualiler debeunt
dilioiics ad quas ipsc perlidus Paulus popultim siiii puniri hujusmodi transgressorcs.
NOT/E.
» F., impertire. D complectimur, nisi velit intelligcre oeram67G(ann.
l>Id., perlatw. 658) in qua cclebrata fuit synodus Tolclana vi, sub
c Ms., corruptc sponte. Cbinlilanc rege, ubi canone 12 et 18 in confugien-
11Id., manibus. les atl hostcs, et in salutem prineipis machinantcs
e F., isthis. eadcni sententia indicitur ac ca quam itiliinal lex,
f Id., cumeodem. iiiniirum scntentia capitalis, vel octtlorumefiossio.
6 Id. non habet gloriosum. Atictor legis videtur essc Recccsvinlhus, qui ab
b Id. post regem,addit cum eo. anno 649 usquc ad 672 solus et cum ejus patre re-
> D., wra xxv; sed tam hic quam coetefi crrore gnum obtinuit.
laborant, cum legendum esset, wra LXXI.Sanctus 1 F., damnavere.
Julianus hoecscribens refert sesc ad can. 75 concilii >"Iti., edicta.
Toletani iv, anno 633 habiti seu acra071,ctijus cano- n ld., cttmjum diclis.
nis sunt verba hic allata. " ld., videttntur.
i In F. decst amodo. v ld., forsun.
k Lex haecest vn lib. n, lit. 1, lcgumWisigolbor.; 't D., devotatum.
sod quid significet Juliauus per tvru vi, hautt mente
809 APPEND. 1. — CHRON. REG. WISIG. 8iO
APPENDIX PRIMA.
OPERA SANCTO JULIANO SUPPOSITA.
MONITUM.
Omniaopera sancto Juliano falso ascripta, pauca illa quidem, hac brevissima concludimus appendice :
Chronicon scilicet regum Wisigollhorum, Wulsae frequenter appellatum; tumduo carmina, et epitaphia
quatuor. Quaeris quis haecJuliano imputaveril? Ille qui sub ementitis Juliani et Luitprandi nominibus chro-
nica illa pervulgata, tot fabulis insignia eommentus est. Et quod ad chronicon Wisigotthorum spectat, quan-
quam opus est vere aureum (quemadraodura illud appellavit perdoctus vir Joan. Bapt. Perez in epistola
praevia toin. I Collectionis concil. Card. de Aguirre) cujus luce Hispanioechronologia el sacra et profana ni-
mium quantum illuslrata est; ut tamen illud sancto Juliano atlribuatur, nullo satis solido eyincitur argu-
niento. Nequeenim illud totum, prout nuncexstat ad usque Witizae regnum perductum, Juliani esse potest:
neque etiamsi dicatur postrema ejus capita fuisse ab aliquo prioris chronici continuatore conscripta, (quod
nobis singula consideranlibus, atque alterius ab allero in designandis annis diebusque diversitalem contem-
plantibus tantum non evidens est, et exploralum) prioris chronici partis Julianus minime potesl auctor ap-
pellari. Si quid enim conjectando assequi valemus, ex nonnullis antiquioribus codicibus, in quibus prsesens
chrouicon ad Ervigii regni initia tanlum pervenit, ut palet ex editionibus Aguirriana, et Vulcanii in notis
ad historiam Wisigotthorum Jornandes, illud potius elicilur, auctorem iilius alium fuisse quam Julianum
nostrum, qui sub Egica mortuus, nec Ervigii mortem, nec Egicae ad regnum accessum facile silentio prae-
termisisset. Jam vero si illud adjungas, proedicti chronici nullam a Felice iu Juliani elogio fieri mentionem,
cum tamen Wambaeregis historiam diligenter adnotaverit, concludere oportet, hujusmodiopus temcre sanclo
Juliano fuisse ascriplum.
Nunc si verum auctorem quaeris, omnino ignoramus. Nam quod Wulsae appellatur, atque hujus nominis
scriptori vule;otributum est, quem episcopum Hispanum nonnulli eliam dixerunt, putidus esl error, nostro
quidem judicio ex eo orlus, quod ab aliquo lfbrario imprudenter exscriptum fuerit Wulse-Goithorum pro
Wise-Gollhorum, quod in velustis exemplaribus iegitur, atque inde ad alios manaverit. Wulsoecerte nohien
inter illius temporis scriptores, multo minus inter Hispanfaeepiscopos, uspiam legitur. De quo consu-
lendus P. Florez tomo II Hispaniae sacroe, cujus nos editionem proesentis Chronici expressimus, ad-
jectis similiterad marginem pluribus quam is, variantibus ex codice quemsaepe memoravimus, Joan. Bapt.
Perez.
CHROMCA REGUM WISIGOTTHORUM.
JEra quadringentesima [407 S. Isidorus] in Gotlhis A 11 Geselicus [Gesaleicus] regnavit annos 3 et in

primusrex Athanaricus euicitur. Post huricAlaricus. latebra annum 1, alibi 15 e.
Quo in Italia mortuo, Ataulphus eligitur. Isto re- Theudoricus de Italia regnat in Hispania, tutelam
gnante, Gotthi, relicta Italia, Gallias, ac postea His- agens Amalarico nepoti suo, per consules, annos f
pariias occupant. Anni vero regum hac sunima no- 41, alias 15 [Itera Theudericus dc Italia in Spania...
tantur. perconsors an. 111.
1 Athanaricus regnavit annos 13 [Fors. 12]. 12 Ainalaricus [Amalericus] regnavit annos 5.
2 Alaricus regnavit annos 28 in Italia. 15 Theudis regnavit annos 16 menses 6, alias 17
3 Ataulphus regnavit annos 6 [Fors. 5]. m. 5.
4 Sigericus[Segericus] regnavit annos" 7, alibi se- 14. Theudisclus regnavit annum 1, menses 6 [5],
mis tantum. dies 13.
5 Walia regnavit annos 3 [Fors. &]. 15 Agila regnavit annos 5, menses 6 [3], dies 13.
6 Theuderedus [Theudericus... ann. 231 regnavit 16 Athanagildus regnavit ann. 15, menses 6,
annos 33 [Fors. 32]. alias 14.
7 Thunsmodus [Thurismundus] regnavit annos 3, Vacat regnum menses 5, et alibi 13.
alibi 1 b. 17 Liuba regnavit annum 1.
8 Theudoricus [Theudericus] regnavit annos 7, 18 Liuvigildus [Leubegildus] regnavit annos 18.
alibi 15 c. 19 Reccaredus regnavit annos f5, menses 6 [1],
9. Euricus regnavil annos 15 [20], alias 17 [Fors. dies 10.
18 d]. 20 Item Liuba regnavit annum 1, alias 2, men-
10 Alaricus regnavit annos 23. B ses 6.
ofMalimpro annos, legi dies. autem Geselicus unum regnasse annum in latebra
b H;ec chronologia sequenda, non prima. dicatur, bene omnes norunt id esse quod sanctus
c Id. hoc in rege. Isidorus scripsit, nempe regem ex Africa redeuntcm
d Quanquam creaimus annorum supputationem ob metum Theodorici peliisse Aquitaniam, ibique
quam notamus in Athanarico, Athaulpho, Walia, anno uno delituisse.
Theuderedo, et Eurico veriorem esse altera Chroni- >Minime41, sed quindecim tantum annos, vide-
corum auctoris, nihdominus fatebimur, eum in ea licet ab 511 ad usque 526 Amalarici tutelam egit
secutum fuisse sanctum Isidorum in Gotthorum His- Theodoricus, cujus regnum in Italia triginta trcs
loria. solum annos ex sancto Isidoro duravit.
e Cur hic 15 adjiciantur non facile dixerim. Quod
fAXftOL. XCVL 26
8H AD S. JULIANl TOLET. EPISC. OPERA APPENDICES. M*
| 21 Witericus. regnayit annos 6, menses 10. A solemnitate usque in diem 13 rAgutr. 14] Kal. Octob.
i 22 Gundemarus regnavit annum 1, menses 10, Luna 21, aera qua supra. Idem quoque gloriosus
dies 14 (13]. Wamba rex regnavit annos 8, mensem 1, dies 14.
23 Sisebutus regnavit annos 8,' raen§es.
' 1',1,djes,
' 16, Accepit quoque pgeîtentiam proediclus princeps die
alias menses 6. Domihico exeunte, hofa noctis prima, quod fuit pri-
24 Item Reccaredus regnayit•<•• annos
• [menses] 3 [4], die Idus Q.ctobris, luna 15, oera 718.
alias paucos dies. ^ 52 Suscepit aiifem fstatkn] siiccedente die, secnnda
25 Suinlhila regnavit annos 10. feria, gloriosus domnus nosler [deest noster] Ervigius
26 Sisenandus regnavit annos 4 [3], menses 11, regni' sceptra, quod fuit Id. Octobris, luna 16, aera
dies 16. 748, dilata unctionis solemnitate usque in superve-
27 Chinlila regnavit annos 3, menses 9 [8], nientem diem Dominicum, quod fuit b 12 Kalendas
dies 9. Novefrihris, luna 22, oera qua supra c.
28, TMIÎregaavit annos 2, m.ejises.4. Item quoque gloriosus Er.vigius rex reg. an. %.,die-
29; Clhjida§vi.n,lhus[Cindasyiudus,; AjgukrfiChin- bus 25, in quo die.in ultima acgritudine p.ositus elegit
d^vindus] soiusregnavi.tan.nos 6, menses.S, dies 11. sui successorcm inregno glo.riosum.nostrum domi-
Item cum filio suo doro.ino Reccesviutbo [Ag,. Re- num Egicanem, et altera die, quod fuit 17 Kal. Dc-
cesvifldo] rege regnavit ann.ps 4 [5], meAscs8, dies cembri.s, sexta feria, sicidem dominus Ervigius ac-
li[A</,'12}, Obiit pridie.Kai, Qctobris, oera 691. ccpit pccnitentiam, etcunctos seniores ahsolvit, qua-
»
30. Reccesvinthus [Reccesvindus] solus rcgnavit liler cumjam dicto principe, glorioso domino Egi-
annos 23, menscs 7 [6], dies 11 [2]. Obiit Kal. Sept. ]__cane ad sudcm regni sui iu Tole.toaccederent.
d)e 4 feria,, ho.ra.5, acra 710,,anno. incarnationis Do- ' 53 Unctus est aulem doniinus nosler Egica iu r.e-
miui uostri Jesu Chfisti 672, anni cycli decemnove- gno in ecclesia sanctorum Petri et Pauli Praetoricn-
nalis 8, Iu,na.3. Idem curo patre suo regnavit annos sis [Prcetoriciisis] sub die 8 Kal. Decemhris die Do-
4, m.enses 8, dies 11. miuico, luna 15, ocra 725. -
31 Suscepit aulem do.mnus [gloriosus dominus] 34 Unctus est autem Witiza in regno die quo
Wamba regni gubernacula. eodem die quo ille obiit, fuitd 1,7. KaL Decembris, aera 738.
in supradictis Kaleod. Septeuibribus, clilata,unctionis
a Perquam rccte, prob.at Enricus Florez tom- II b. I(a cprrexit id. Florez. cum Aguirrius. legc-
Hispan. Sacr. part. n, cap. 2, § 3, delendum esse rit 14.
yer,bu,msolus, cum Reccesyinllius ppst morêra pa- c Ilucusquc edidit Aguirre, reliqua Maiansius, et
tris tqnfuni regnaverit anjios 18, menses undecim, id post eum taudatus Florezius.
est, a p_ri,u_i,a
die Oclohris. ao,ni 653 ad diem 1 Sep- d Id, Ct recte nostro judicio existimat hic legeu,-
tejnbrbs a_hhi672. dum 18,
CARMINA APOLOGETIGA
PETRI
A. PSETJDO-JULIANO ARCHIPRESBYTERO
SANCT^; JUST^,
BEATOJTJLlANOEPISCOPO SUPPOSITA,
Typis excussa ab Laurentio Ramirez de Prado in notis ad Luilprandi Chronicon, paa. 369 et seq., ediu
Antuerp., anni 1640.
MONITUMEDITORIS HISPANI.
Piget mulla, iector, in haec d,u,osubjecta c^rmina adnotare, Juliano nostro ab eodem Pseudo-Juliano at-
tribula : neque itl soluni, sed et ab ipsp conficta; cum ms. iilier in "bibliotheca sancloc Justoe Toleti asserva-
tus, ut ipse asscrit, hoecct alia multa sapcli J,uliani carmina continens, sicut et ipsa bibliotheca, merum.
commeii.^m sit, atl confiiigendas, faciliusquc ob.trudendas fabplas cxcogitalurn ab homine mortalium pm-
nium mcndacissimo. Verum ttt fateamur quotl res est, prioris carminis ad imperatorem directi (cujus exeni-
plar ante Pscudo-Julianum ncmo viderat) ansam confingendi proebuit Isidorus Paccnsis in suis Chrp.hicis ila
scribens : <Romam (Julianus) per supsiegatos iteruro cum versibus acclamatoriis, secundum qup.d ct
olim transmiserat, do laude imperatoris, misit » (Apologcticuin), etc. Quem locum totidem fefe verbis cx-
scripsil Rodcricus in sua,Hispaniae IVistpria.Undc illud Pacensis hauserit, ignoramus : certe Felix in elogio
cum dc Apologctico b|s Romam misso'Joqnereiur, versus nullos cpmmemorat. Et en tibi Pseudo-Julianus
carmen ipsuni, a se solo feliciter repertum, stalim obtrutlil, quod nos nec dubilanles rejicimus propter le-
vissimam proferentis aucloriiatpm. Alterum vero ad Sergium papam scriptum, alque ex eodem commentitio
rns. erutum, multo magis supposilitium cst. Nulltis eniin hisloricus hujusmodi carmen ad sanctum pontifi-
cem inissum ne innuit quidem, niulto miniis ad Scrgium : quem Sergium de Apologelicp loquentes, nec Pa-
censis, nec Rpdcricus qprnmemoral; el ut couime.niorarent, a nobis ut assentirennis impetrari unquam po-
terit, fepugnahte historioe veritate. Constat enim ex Fclice, quin et Julianus ipse lcstaiur in conctlip xv
Toletanq, qp.no 688 cêbratp, Applogp^cum se Hbrum anle diios annos Romam misisse, scilicet annp 686
cum mofluo Beiiedicto II, in Petri cathedra sedebat Joannes V, cui successit Conpn vita functus iinno'687,
sub flnem Septemltris. Quomodo ergo ad Sergium Cononis successorem carmen cum Apologetico misisset
Julianus? Spurium ergo et commeniitium habendum est.
MONITUMPSEUDO-JULIANI. libellum responsorium cum Petro regipnario nolarip,

Papa Benedictus (II) pffeiisiis npyitate vocum, el simul quoetlam carmina de imperii latide; qua?
scilicet, quod voluntus genxiit voluttlcitem, et quotl egp excerpsi ex ppeiibus saricli Juliahi, ' ' sunl
' qiiae
Christus cg.fistcir.etex tribus naluris, vel cssentiis, hujusniodi.
Latius imperii majestas pneteril orbcm,
scripsit ad illum (S. Juliamim) coiniter, et verbote-
nus jussit lafori, ut illum admonerct tle ptopositip- Si'pielas atisit, pcrvolat'astra'sHper."
nibus. Videns sanctus doctor aliquos scandalizatos Caesarlseiisis cnim dehei riefehdcrtrsciieni
esse novitata harum vocum, ad ipsum papam misit luiniotam < J cui
.=v-'t-n'i Petri, -H.Duus ipse
r r,!
praeest.
815 APPEND. I. — CARMINASUPPOSITA. 814
A quo suscepit vires titulique cacumen, A Ad te mitto libens cpdicem,,sanctissime Sergi,
Nonne illi, 6 Coesaf,fefre decebit "Opem? ''
Qui regis innunieras et piojerafis pyes.
Romani decus impefii juga regibus infert: Inclyta peryasit nos lauduin faina ^jajum,
Illud agit populos, genlibus illud adest. Quod bohus et'clehiens sis, pietatis qinans.
Justiniarie, tuee frangatur robore dextroe Pectore, vpce raers viyehditjueoftljne.phristun],
BarbarusPmnis iners, perfidusomnis Iiomo. Cujus et in tefns'fungeris offiqp.
Cacsarete celebres poftet nova Roma triuihphps, Vive diu nobis et murido, candide Sergi,;
Nomeheiinvidcaf rio'iileRoriiavettis. ' Cui Juliaiaiispyap(spscula dal ppdîb^s.
Coesarete referat virides Ecclesia lauros, Accipe clemeriti, Sergi sanctissime, vuitti
Portet ab hoereticaconditionedecus. Scripta mea; excubias corrige, papa, meas.
Et Monolhelitae, subdant colla iuipia, papa Perlege quodcunque est, quod epistola nosfra do-
Pastor sancie, libi, clavigerpque Petro. [cebit,
Vincat, et oeterna sedes sacra pace fitiatuf, Atque anijnp,c-.xilêscurre, labente notas.
Caesarete teneat, Justiniane, soluml Est ccnsura Dei tua, quidquid dixeris.ipse,,
Vive diu, Coesar: quae dat Behedictus,'adora Hoc Deus in ccflo duxerit essp ratum."
Jussa lihens, fclix'sic quoque Coesareris. A DominpClirisfb su^mra.a est cbncessa ppteslas,
Rescripsit Juliano, et adhue mordet; ct jussit Julia- Claudere qui cbelps,et reserare yales.
num, communicato cpiisilip suo ciim regeEgicane, Ergo, pater Sergi, paryp benedicilo fralri,
cogi Toleil' conciliuni episcoporumgenlis Gptthicae Ut fluat in nostrum gratia.larga caput.
et suoe nalioriale ct itniversale, prjmp' anno regis g" Regis Egicani, pppuli meniorare Qdeiis,
Egicanis : et illic lectis epistolisexplicuit sc, et fecit Pontiflcum bchedic pleliibus iude tuis.
alium Apologcticumcum carmine in laudem sancli Rore tuo yernabit ager Hispanus abunde,
papae Sergii, qiti 'spccesserat posl
' alios Benedicto, Catholicamquecolet le.ropusin,ouiriefitiem.
anno 687 niissis eiiam tribus yiris sapieiilissimis Quam fefa fempesias Phlegethontis lurblrie milla
sanctissimisqueex clericis sanctaeecelcsiacToletanac, Auferet ex lihguis pecipribusque piis.
ut res taiita-poslulahat, sciliCetFcliCe arehipresby- Hei mihi! qpam limep)_iehos ihaius impiicet crr.or,
turo, Ulisandoafciiidiacono, Musairo priiniclcrio vel Dciuur et infandis gcritibusoppfobno.
subdiacono, cum litteris, et libro Apojogoticp,ac Africa
' plen.ayiris bpll^p.ibusarpm mi(iatvi,r.,
carmine. Lectis litteris ac libro, apprbiiavif cum Inque dies vicfrix gens Agarena furit.
sanctus papa Sergius, et legeriduhioiiiiiibus dedit; Ne meus iste luc.lus sit yerus, yiniliceC|iristp,
et actis graliis dc labore et pietate, remisit cuin re- Ora pro populis,ôptiriiepiipa, tiiis. '"
liquii.s,et sua benedic.tionenuntios cum litleris re- Ut Deus av.ertat noslra a cervice securim,
sponsalibus.Carminahaecsunt dcpromptaex cjusdem Delque pius veniam, te lacrymante, reis.
sancti Juliani epigrammalis, quaesunt in^tibep ms,
sauctoeJustae.
EPITAPHIA SANCTO JULIANO TRIBUTA

IJi CHRONICO
ESEUDO-LDITPRANDI.
MONITUJMt
De quatnor. sequenfibus epitaphiis, qupr.u^mn^jramur NicolaumAntonium npn inpminisse, idem e.stoIpc-
tprisjiipitiiurri ac de^praccedentipuscar.$irirbiis, Juhamun nostrum illoruni auctofem hpii esse, quem ^tsi
multa ejpigramfflitta'scnpsisse cphst^, qmppesqui in co ge.rier.e.neque Eugenip nequc Hiltiefonôejus praede-
cessofibhs ac magistfis cedebat,'quibus et iiigeiiip et eniditipne ;equalis uxstitif, tanipn veros et iiiditbitatps
Juii'apiyefsps niulos adhiic 'vidiuius,' sijiuidem ii, quos niinc edimus, postquam Taniaips de Vargas in sup
exhibriit niartyfpipgio, uhius Pseudo-Lmtprandi auctoriiaieet icstimonio' cbnsistunt, cui yel vera narranti
tiito vix credas. Pjaeterquani quod iiisigi^pshabcnt supppsitionis"nolas, secunduni proescrlim'ac qqartum
epitaphium, ut facile agnoscasfabulatbrisingciiiuni. In ijlo enim Qniric.icpiscopi, dubs liujus nofflims pra>-
sules satis cpgnitos, unum Bafcinoncnsem, Tolclaiiiim aliprum, confuiHleps_ex duobus unum euiiidemque
eilicit Cjuiricum,qui primurii ex abbate Agalicnsâtl Barciiionensemcalhetlfani assumptus, jnde ad Tplefa-
h^m trarislatus fperit. Cum lamen rit egregie "cSiiicitP. Flprez tom. V et XXIX itispaiiioe Sacraj, Barcihp-
iôsis pfopsul,qupcuro magiia fuit Hildefonso hpstro consueludo et amicilia, eotlein ferme ac Jlildefonsus
tenippre obiefif, cifcaann. 667, aut paulo p.bs^,'all.efvuvo Tolutantis sanctp Hil(]efonspsuccegserif, npque
aiiie afin. 6.70aut' 680 mortuus sit. Dcniquc Waintiain regem, quem in Chrpnico suo px Segoviensidipecesi
ortuihTaCit, in postremp epitaphip diaconum fuisse commentatur, anlequam ad regnum assmneretqr, sa-
cerdpli 'in sacrificjo'ministrantem, 'Petrumque ticnpmiriatuin,qupd nompn hi regno deposuerit. QuaeqpiiAia
qpm Je.yiailla sirit, ef riojiculoi,temereque cbniicta, nemo non videf.
I. C ' Cui fuitToletanam

Hincque raptatur praesulad urbem,
in votissede laterelsua.' ' ''
In sepulcrosaneti Hxldefonsi.
II.
Alfonsi jacet hoc corpus venerabile saxo,
"4 QiioTblefana nihilterrbi' tiilit melius': In sepulcroQnirxci.
Luciaque, et'Stephahus clara de gehte'Gotthorum, A'" b Dominoqui npmen habes p.(e;yocp,QtJtrjpe,
Sed virtute magis hbbilitarite'mica't. ' ; ' Et mohachus, pfousulBafcinbheriSis,'avip.i
Invenit juvenis portum, saecioquerelictp,
' Coenobifcellas " '" Agaliensis
'' eras quohdam''sanclissimiisahbas,
Agaliensis^mat. Barcino te muiluiri pij-ocsulpgaudet bvans.
a In MartyrologioJoannis Tamajp de Salazar ad Alphoasijac.ethoc corpusvenprabflesaxo,'
diem23 Januafii deesf liic'yershs'cum sequehti, ita Sfd viftule'mflgisnbbililaieîfifcat.'''-*
utincd siclegatur':' i>Kiricus a Gr;ccp iiu/jto?il.iclqs.,q\iod interpreta
tu,i;Dfimirtus.
815 AD S. JULIANI TOLET. EPISC. OPERA APPENDICES. 816
Te Toietano pietas praefecit ovili: A. Teque amor, et moveat, Gudila, cura mei.
Divisas sedes pracsul amansque vides. Mcenibusa patriis morbos averte, famemque,
Nil uno melius fuit, aut te sanctius uno: Hostilesque minas, dogmata falsa, dolos.
Et dementato rege dolens moreris. Toleti ne temne preces, comitisque rogatus,
Te socium laetisLeocadia suscipil ulnis, Qui tibi dat carnien sat Julianus amans:
Corpus humo, mentem loeta sub alta locans. Ossaque Felicis tua sacra condit in oede,
Gaude sorte tua, praesulvenerande Quirice; Cujus mens superis est sociala choris.
Sic Dominusterris es, Dominusquepolo.
III. IV
In sepulcro Gudilw archidiaconi Tolelani. In sepulcro regis Wambw.
Gloria Toleti jacet hac sub mole sepullus Wamba prius, qui Petrus eras, missoequeminister,
Gudila, pars animi dimidiumque mei. Rex Gotthicaegenlis religione micas.
Qui senis a tenera mores setate tenebal, Sponte tua non affectas regale cacumeii,
a
Et juvenis fecit hic juvenile nihil. Sed subis imperii grande coactus onus.
iu
Spiritus sacro residebat pectore Christi, Spes tua, conatusque tuus, virlute polentis
Exprimit hunc totum, moribus, ore, manu. Fretus, inauditas res operatus atles.
Pauperibus crbus Cst, viduis solamen, aegris ut Nulla perinde tali res gralior usque quiele est:
Grata salus : miseris omnibus unus crat. Ccenobiumgaudens posl sacra sceptra pelis.
Mercaris meritis multis, bone Gudila, caeluin: T> Septem ibi perpetuos monachus bcne praeieris
Nos desiderium lancinal usque tui. [aimos,
Mcerentesque vocamus eum, quem sustulit oethcr: b Inde oblata coelosmortc beatus atlis.
Prosequinmrque piis funera lacrymulis. Felix WTambatua censeris sorte fuisse :
Non violas, tenerasque rosas, non lilia cana Tam bene qui calcal sceptra, per astra volet.
Spargimus ad tumulum, sed bona vota, tuum. Septem sceptra tuaegentis moderaris in annos,
Nos ergo e supera prospecta candidus arce; Quaesinis haud morbi mole, sed ipse libens.
a Id. ad diem octavam Marlii hunc pentametrumi t Id. ibid.
sic legit: Oblatainde polosmortebeatus adis.
Cui,nisi simplicitas,nil juvenilefuit.
APPENDIX SECUNDA.
IDALU BARCINONENSIS EPISTOLiE DVM.

(KxDacherio,Splcilegium.)
EPISTOLAPRIMA. ( vel soepe, ut idem qui ubique praesens c est cordi

C
Sanctissimo et mihi prae caeteris peculiari domino vestro inspirator adesset, el votis nostris effectum
Juliano Toletanoe primoe sedis episcopo » Idalius tandem praestaret.
Barcinonensis sedis episcopus. Nunc ergo quia Dominus memor fuit mei, et vo-
Recordalione meorum peccaminum pavidus, et torum meorum me compotem fecit, gaudio os meum
memoria ingentium criminuin usquequaquc perter- et linguam exsulialione replevil, cum et vos perfe-
rilus, putaveram divinas aures in meis penitus obdu- clione sancti operis cumulavit, et me laboris vestii
ralas fuisse clamoribus, cum promissionis veslroe effectu ditavit. Dicam ergo illi cum exsultatione
minime perciperem opus. Et licet hujusmodi causa mentis propheloesui verbis : Benedictus Deus, bene-
nuric diversis perturbationibus agilatus, nunc etiam dictus Dominus de die in diem. Advenier.s namque
optatacopportunitatis eventu privalus, aul, tit asso- quidamJudaeus,nomine Restitutus, quasibrutum, ut
let, oblivione detentus, suggestionilms meis vale- itadixerim, animal, materiam lumini coiigruenlem
>>
factionem alternans sanctitati vestrae intulerim deportans, iibrum, quem studiosabrevilate non solum
minirae preces, fretus tamen Salvatoris et Redem- ex antiquorum sanctorum Patrum sententiis, verura
ploris nostri oraculo, quo discipulos, sccuravit di- etiam inspirante et docente Cbristo, labore ac stu-
cendo : Si duo ex vobis consenserinlsuper lerrum, dio proprio consummare, et nostroe ineptiaesancli-
Ae omni re quamcunque petierunl, ftet iiiis a Patre ludinis vestraeprudenlia mittere procuravit, gemel-
meo qui in cwlis est; veslroe quoque promissionis lis manibus obtulit, quem avidilate noscendi rapiens,
fiducia uberrime fretus, fixuin corde lenebam, quod potius quam accipiens, cilissime pandi, titulumque
neque veritas mentiri ullaienus posset, ncquc veri- j) ] contra suspiciens d miratum esse me fateor, cur
tatis cultor atque discipulus mendaciis desurvirct. tanli et tam praeclari mercimonii causam lam infido
Exspectabam ergo sanctitudinis vesirae promissum, et a cultu ftdei alieno vestra sanctitas crediderit
spem magnam repositam habens in DominoJesu bajulo. Sed illico illa ratione imbutus, qua tbesau-
Christo : orabam tamen, et si non quotidie, certe rum fictilibus vasis commiltitur, praefatoJudaeocur
a Sedis episcopo. Antea legebatur apostolo. Hoec allernam ; et mox ubi legis securavil, eam lectionem
Cpistola et sequens editoejam erant a Joanne Co- nosferri eruisse ex apographo in quo erat sacravit, quod
chlopoin calce librorum Juliani Tolelani, Lipsioe ut non poterat, ita propitts ad veram lectionem
anno 1536, ut quidem monet Baluzius ; nam illam accedebat, quam quoct Acherius ediderat sacre au-
editionem nobis videre non contigit; nec de ea re- tem. c Ubique prwsens est. Iu priori editione ubique
perienda multum curavimus, quod nullo nobis adju-
mento esse poterat postquam sine ea nihil erat in prwsenti.Infra in veteri apogfapho hae voces nomine
liis epistolis quod negotium fac.ssere posset. Restitutus, desunt.
i>Allernans. Cum plurima essent in priori editionei d Contra suspiciens. Acherius conlra suscipiens
vitia, quae apographi ope suslulimus, levissimai mirasse me, sed hoc leve, sicut quod edidit qui llte-
quaequepraetermittere libuit ne lectorem fatigarenl; saurum. . . commiltit: illutl non levc quodscripsit
sed omittendum non erat hic anlea leclum fuisse; a cultu Dei, ubi nunc est a cultu lidei,
817 APPEND. II. — EPIST. IDALIIBARCIN. 818
ca quaeacceperat illaesadetulerit prius, potius quam A mensreet ineffabili Trinitati, non quantas debet, sed
vobis gratias egi, consideransne forsan immutatione quanlas valet gratiarum copias, q«riain fine lempo-
dexteraeAllissiini agerelis, ut is, qui caduca merci- runi, aut pene, ut verius dixerim, in consumma-
monia vectare solitus erat, divinis aeternisque my- tione mundi, effudit in corde bealitudinis vestrae
steriis pararetur. donum gratiae suae simul et studium operis sancti;
Intellexi tamen in hac parte sancti et artificiosi deditque in ore vestro directum et bene sonantem
cordisvestri humilitatem, quae omne quod in dictis sermonem, quo el delinquentium corda terrendo
vestris venustum, nitens, et purum existit, cum gra- sanaret, el bonis operibus deditos, in sanctis actibus
tiarum actione referendo ad Deum, cujus vobis mu- confirmandos, ignc coelestiaffalim animarel.
nere venit ingens et optimum, reddit. Vanam vero Oramus deinde majestatis supernoeprofusissimam
gloriam respuendo eo idipsum abjeclum videnlium pietatem, ut in proesulatuEcclesiaesuaead illumina-
obtutibus ostendere nititur, quo viliori gerulo hoc lionem fldelium, annos vilae vestraeprotelando con-
idem credidissecernilur. servet, et ita donum gratiarum suarum, quotl cordi
Inspecto igitur proescriptiCodicis, discussoquevo- vestro diffudit, exuberare concedal, ut catholicam
cabulo ; nulluni pcnitus aliud reperire valui nomen plebem studiosis operibus, doctrinisque sancliroonioe
eidem operi congrueiitius, nisi quod ipse in princi- vestra:, bonorum omniuin compotem reddat. Pro-
pio sui voluminis gestare videtur. Appellatur enim que lalioris vcstri sancia instantia post loiigissiroa
Prognosiicon futuri saeculi,quod Latine prwscienlia vitoe hiijiis spalia, remissis iniquiialibus, teclisque
fuiuri swculi dici non incongrue polest. In quo peccatis, ciiin sanctis et electis suis coelesliavobis ad
quidemquamlibet primus liber quadam ex parte g possidcndum regna concedat.
pcccantibus aspcritatem nietumque inculcre videa-
ttir, duo tamen subseqtientes libri maxima fiducia EPISTOLAII.
Christicolarum relcvant corda, ob spem futuroere-
surrectionis et regni, quod se fidelibus Christus da- Sanctissimo, et mihi proe caeleris peculiari domno
turum promisit. Reiiiuum vero lolius cotlicis cor- Zuntfredo Narbonensis primoesedis episcopoIdalius,
pus legendo transcurrens, reperi illud quod Domi- Barcinoiiensissedis episcopus.
nus Jesus Christus in Evangeliis loquitur : Omnis Opus egregium, quod non soltim b ingenti labore,
scriba doctus in regno cwtorum, simitis est homini verum ctiam immenso stutlio, ex anliquorum calho-
patrifamilirts, qui profert de thesauro suo nova et licorumque Patrum libris, mirabili el nova brevi-
velera (Matth.xm, 52).Evidenterenim et dubiaeffu- late, bealissimus socius vesler dominus meus Julia-
gata, et obscura in iucem producta sunt, cum et nus Tolclanaeprimae scdis episcopus, tino volumine
antiquorum Patrum decrela, novae brevitatis, indi- colligere, atque Prognoslicon futuri swculi appel-
cia artificii vestri, fructuosolabore ad medium suut lare, et nostraelenuitati mittere procuravit, nobis-
deducta. Mauat ergo ex illorum sententia veritas, que in hislanlia imporlunitale laudabili veslra bea-
ex vestro autem labore nova et brcvissima veritas. litas artientissime demandavit, sanctiludini vestroe
Quidquiditaque veraciler illi, casle el sobrie in Dei cum dcvotus essem in hac civitatula (cui indignus
causis senscrunl, est tibi commune cum illis, ad proesideo)manibus gemellis offerre per praesenteni
cujus notitiam doclrina Domini hoc ipûni deduxit. conservuiiiiiimeuni, illuc in sanctae subliinitatis vc-
Vestrae tamen sollicitudini tanlumdem applaudit, straescde praesenlaiulura direxi; ut ex hujusagni-
quod curiositate instante, illorum sentenlias in iC tione, gautlii vestri participes totius provinciae ve-
unum collcctas pigris et torpentibns contiguo relal.it strae procsulesfacli, conspicerejubeant quam ingenti
manifesteaperuit. Proptur quod licet illi ministra- rouneris luniine praescriptum socium veslruin atl
verint, donante Chrisio, materiain, vestro tanien illuminationeinEcclesiae divinitas suinma dilavit ;
operi totius laboris astipulabitur summa. Nani et el benedicant in commune Dominum Deum cceli, e.v
aurum quamlibet originis ac naturae su;c obtincal cujus largilate idem ipse socius veslor hoc ipsum
splendoreni, cum per formas aut ctiam « ligurarum donum perciperc meruit. Deinde Triniiali riivina:
varietates perite deducilur, decenierque polilur, ar- poslulationum suarum libainina fundant, quo el
tificis ingenium non immerito praedicalur. Htijus rei auclorem hujus operis pro tanlo labore divinitatis
exemplo permotus, ingenii eflicaciam quam divina gratia prolegat, et nostroe parvilalis pcccaniina tli-
cordi vestro conlulit gratia, insigneque sludium, vina indulgentia deleat, pro eo quod curavit nostra
quo vos in causis Christi desudasse cognosco; atlol- ignavia ad eoruro detlucere notitiain, unde spiri-
lere laudibus procurarem, aut quia ego nequeo, tali fruclti cor illorum exuberans fiat. Te quoque
alios proedicare precarer, nisi quia idipsum vobis precor, vernacuie domne, ut pro meis abluendis
displiceresoleat consciusessem. crirainibus, assiduis divinitatis potenliam adire ju-
Restat ergo, ut hoc faciam, quod vestrae sancti- beas precibus, ut ego, qui diversis premor mise-
tatis desiderat anima. Refert itaque mea pusillitas; riis, revclari [relevaii] merear oralionis veslroe re-
imo mecum Ecclesiaeuniversitas, ad cujus notiliam mediis. Ita gratiam Domini nostri Jesu Christi sine
insiguia operis vestri deduxit nostra tenuilas, im- fine vos possidere congaudealis.
a Per formas aut etiam. Ul intelligatur quitl hic u Infra in instantia adjecimus ex laudato apographo,
praesliteritapographumsaepius laudatum, reproesen- et jubeant quam scripsimus, ubi legebatur jubeanl
•landaest prior editio. Ea igitur sic habet: per for- cum. Ex uodeniest libaminafundunt, quo locoAche-
nas autem. . . dantisquepolilur arli/icis ingenio, non rius fundat, et parvitatis ubi antea pratitatis. Infra,
•xnm.prmdicatorhujus rei. Vernacule Domne non placet, etsi in apographo
b Non solum ingenli. In editis nondum
ingenti. nostro legitur, ac malo, venerande.
ANNODOMlm DCCI.XXXVII.
SANGTUS LULLUS
MOGUNTINLSEPISCOPUS.
NOTITIA HISTORIGA IN SANCTUM LULLUM.

(Ex Fabfic.Biblioth.med'133
et ihfcLatinitatis.)
Sanctus Lullus, sive Lullo, qui et Julius, Angltis, A seq. « Aliqhot ej]is cpistolas videre nobis coritigit ,
posl sanctum Bonifaciiimmagistrum suiim archiepi- iiiqiiit Flacins in CcntlifiisMagduburg.,s;ec.vin,pag.
scopus Mogiinlinusab anrio 755 ad 78(ivul 787 : tie 455, iit ad Osvitahi, ad Leobgylhani, ad TVregoriuiii,
quo Surius 10 Oclob.; Lelaudus, cap. 103 ; 15aleti,s ad Dcheliariluin,ad Thtiiingos, atl Otiehaiii.> Ex ibis
xiu, 50; Pilsuus, p. 150; Serarius lib. iv , p. 571 deinde nonnulla profcrt, qu;e ihi vidCaniur.
SANGTI LULLi EPlSTOLiE.
EPISTOLA PRIMA. lice, indignos presbyfer trius, tamen pcr omnia de-
LUI.LUS DALHUNO. votus famulus in Domino optabilem salutcm.
(Aniw Domini 752.) Lilterac namque prudenti;e tuae et munera iargita-
Reverendissimofratri Dalliuno,jatn diidummagistro lis tiioead m'c usqiiedirecla pervenemnt, quftms tli-
Lullus iridignusdiacbriiis,sincpnerogaiiva hicrilofum ligenicr Iectis et consideratis, post proemissampaci-
diaconatus officiofungcns, oplaliilcm in Doiiiino sa- ficani salutationem, si bene intellexi, insinuasli no-
lulem. bis crga vos diversas melestias et tribulallones, qu:e
Almitatis ttit» clemeritiaftiintimis prccibus Ilagito, soepcsoleht in hoc iriundo occupafe seivos Clnisti
ut mcae mediocritatis carinani fulcirc dignuris luis B . secumlum Aposioli sententiam : Ottuies_ qui pie vo-
almis oraminibus, quatenus tuarum oralionuni intcr- lunl viverein Chrislo, persecutionempcitiunlur; con-
ccssioriibus',seu pclta protcCtus , ad poitum salutis feraqueomnia tentanienta , oratiohiim nostrarum,
pervenire merear, ei piaculoruin mcoruin in hoc ter- qualiiicunque sunt, adminicula humiliter postulasti;
reno ergaslulo veniam consequi, sicul jam practeTilo quod el omnis congregatio nostra pro vestra sdspi-
anni circulo, per Denevvaldumfratrem nosiium, iil- talc sedulo ad Domintim preces furidere Sluduil, et
terarum mearum poriitorerii, tleprecatus sum. Efgo nunc, amantissimc diacone, qtiia viccm rcscribendo
viliuni munuscuiorum transmissio schctlulam istani erudilioliis tuoe scriplis, propter parvitatcm ingcnioli
comitalur non lam tligna dham deVolameritc tlife- iriei, dighe dcbifum persolvere hori polui, tamen scio
cta. Similiter obsecro ut mihi Aidhetmi cpiscopi afi- quia vera chaiitas omnia sustinet. Hsecpauca verba
qua opuscula seu prosarum, scu metrorum, aut rhy- ruslicitatis meaecum minimis munuscutis, id est,
hmicoruni, dirigcre digneris atl corisolationempere- qnaiuor cultellos nGslracoiiSiieludmefactos,et cala-
griiivtlioiiisfflere, et ob memoriani ipsius bcati ;ih- EMStiumargciitcum, el mappain unam, per fidulciii
lisiilis; et inihi pcr aliqua verha lu;e affabilitatis , porlilorcin fratrem vestrum,imo nostrum Aldrediim
indica, quid de islis valcat preeibus lua fralerliitas amabili proesentiactuse tantum promeinoriachaiila-
perficcre, quae iuliiantci audire satago. Bene valeri- tis transmitlere curavi. Quouso frr-lefniiatcrii tuaiii
lein te et proflcienfemin prosperilate dicruin, ct in- ut eo animo a le boccsuscipianlur , quo a me dusli-
tercedehlcm pro me exopto longis tcmporibus. nala noscunlur. Sed cl interccssorem mistrVunapud
Faiiia est fictilibus ccenassc Agalhoclca rcgem . Deiim, venerabilcm Boriifacium pi'a:s'ult:'m, oninis
AtTpfcabaCuihSahiio soepeonerasseirito. CalerVa fralfurii nostforum cum abbaterio in Dei
FeVCulagemniatis ciim pôneretaurea vasis , dilectione salutare desidcrat.
Et iuifscret opes pauperiemque simul. EPISTOLAIII.
Quaerenticausam respondit: Rex cgo qui sum LULLLS LEOBGITll*.
Sicanioe,f.gulo sum genitorc satus.
Forlunam rcverenter habe, quicunqiic repcnte (Circa annum D?mini 752.)
Dives ab exiguo progredierc loco. Sorori in Christo charissunae Lcobgyi.itc Lulltis
EPISTOLA II. exiguus servus, auctoritate domini Bonifatii discipu-
INGALlf.ELUI.LO. loruro, in Doniinosalutcm.
(Anno Domini 752.) Noniinmemoreni tuaesagacitalisiiitlnstriamicstimo
Claro alque charissimo Dei ministro Lullo Inga- cvangclicoeseiituntioe qua dicitur : Beati puuperes
821 S. LULLI MOGUNT.EPISC. EPISTOL^. 822
spiritu,quoniamxpsOrumesireghumcailorum.Ulapau- A tia ihferiorein, aibsqueuilo diibitationis scrupulo et
pcrtas patieritef fercnda esl, ebdem evangelista te- sefvasse, et servaturam esse scito. T)e fuaVefo vitaa
Stante, qul ait: Tn patieniia vestrh possidebilisani- gravitate, mentisque stamTitate iiihil dubifo. liluhia-
mas vestrcis.fllud Davidici cuni cofde retirieris, quia mus nos spirituali armatura juxta apostoli praece-
secuhdumifiuilitudinemdolorunituorum consolutidnes ptum : Orantes pro invicemut salvemur,quia multum
Dei tcvtificanint'ariimamiuam. Nec eriim CdrilempM deprecutiojtisti assidua , Jacobo attestante, apud
Velobiivioni tuamsincerarii in DoniiriOgermariitatem Deuin valei; et eo diiigenlius huic insistamus , quo
'deditaiii arbiireris.quamvisper ifiterdticiasteihporum vehementiiisfios Vafiis tentationum telis impugnari
fcofporalipraeSeritiaseeernamuf; neque in tuis iie- ix6iiignoramus. T)extera scilicet fortior laevam inlir-
eessitatibus fesstrm me esse ullo modri auturiies, sed mibreiriadjuVare nori cessat; et lacvadexterae, sicut
tantnm diaholicaeifaudis astutia proericcupatum ai- aricilla dominae, deservire non desinet. Id est, meam
que ministroriim ejus subdola inseetalione faiigalum instabilitateffl bonoevitae tuou exemplis castigando ,
scias;et, juxta prophetac dietum : Twdet me vitw corrigendo, adfflonendo,quamvis absentem corpore,
htew propter filios nequitioe.Quidquid aulcm neces- spiritu tameri proeseiitem, sicht tibi moris est, ad
sitatibus tnis desit, perGundwinurii diacoriuni reS'er- nicliofis vitoeperfectionem deducere non desinas, et
surrim iridicaio, suggere ilii ut in iaboribus meis non B ego fibi humiti devotione, quantiuh vires siippedi-
lassescat, qtriavalderarris est qrii 'tribulationcs meas tant, fidetem fafflulatumin omnibus proebebo. Ex-
inecoimparrtcipare vetit. Vale in 'Domirio, ihterce- iiortatoiia mediocritatis meae verba, quamvis falua
dens pro ViVe iant'0 eriixiusquarito grttVibreanguslia et superflua videantur, obsecro ut noh moleste a i.uae
depriihor, "charitatis collegiofecipiantur, quaesola ciiaritas exi-
EPfSTOLA IV. gebat scribere siriedictaridi materi», quaeoninia vin-
LULLUS GUEGOlllb. cit, sicut scripttim est:
"(A«noDomihi 752.) Omniaviucitanior,et nos cedamusamori,
ClaracChfisli Ecclesiae lampadi Iuciferae,meoque ablata omrii tumoris supcrbia. Tfaecsunt suasoria
iri doctrina divinaelegis deYOtissimoadjutori, Gre- verba quoe sine meb pef lculo dicere hon possum, ut
goiio diiplicipresbyteiatus abbatisqrie honore , cum frt hac temporali poiCstate et 'tefresiri ditione, qua ,
praecederite propfioruni meritortim sufifagio, deco- affctore Deo, Jam riuhCliteris , dominicae sehtentioe
rato, Lulliis, cxtrenius orthodoxae matris, videlicet semper mernor sis sOriantis: Regnum rheum non est
Ecclesiae,alumnus, iiriniarcescibilischaritatis, inan- de Itoc mundo; et illud apostbli: Noliie kiligere mun-
gulari Upide utriusqueiestameiiii, salutiferam sa- r^ dum, neque ea quw ih "mundosunt. Quibus verbis
futem. quid aliud inriuitur, nisi aperle dixisse illum intelli-
Fido gcsfaiite gefu.o muriefa Targitatis tua: ad nae gamus : In illum nolite oculuinmentis vestraeflgere,
usque delata porvciierunl, sed et suavissimae bene- rjtiefriquotidie ipsa ruina sua cernitis cadere, sed in
volaecharitatis tune safutatibnes omne munus vin- iliiinV'tbta mciitis ihteritibhe aspicite, illumque totis
centes raore solito 'pariier comiiahanlur, quibus au- viribus diligite, qui ante omnia saeculaest, et per
dilis et perceptis, uberes beo piissimo primitus egl, onVniasaectilaiiriniulabilis inaiiet, qui futuro et prae-
gratiasut dectilt; et deinfle fraternifati tuoedeiiitas terito teriipofe caret, sed esse sibi semper essentia-
reddidi grales, quia te 5ii niinore poleslate fidelem liler est. tjbid est eriihi iiujiis 'mundi fugitiva felici-
sciebam, vri vnajore citius fldeliorem comprobavi. tas, et cadiica prosperftas, nisi vapor et fumus? Iuter
CohipCVtoigitur prosperitafis tuoe successu oegur temporalemprospcritatcm et octernamfelicitatemniul-
animiis titiiinique egit': gaudebat de ascensione thm distare quis periidfum igribfat? Discamiis igitur
chtiri sodalis, sed conVristahaturde divisione , quia hac tefflpofaii potestatefriii pfieter aetefnam felici-
hoc ihtolerabiteapud horiiinesvidetuf , dum is qui tateril, et iri "chjus cohiparatione riohis oiiinia vile-
proecofiterisplus diligilur feperite subtrahitur, quam- scaht. Vestihferilapfetiosa, Caballosfarfe pastos, ac-
vis pro CCrtosCiamquod nulla terrafum spalia illos ji cipiires, faleohesque curiiCufvis 'urig'uii)hs,latrantes
dividere possuiitqrios Verus Uhfisti amor indisrupto caries, scurrarurii bacchationes, cibi pbtusque exqui
germariitatis Vinciiloriectit, testeDeo, ne videar adu- sii.sedulcediriis sapbris, argeriti aufique rutiiantis
IaiYdbtailefc, 'qiiia te, Pater, quantum menlis possi- pohdera spfernamus,ne sit moliis culcitfae pausaiio,
bilitas attribuii, intefni affectus amore diligo. Hoc riiOliiaquecervicalia a vifis potiiis Cxhibearitur,iiuam
aiiVeihstibhixaprece iiumiiilerobsecro, ut nuriquam a fiaiiimeis puellis. Arite offlnia, lricaula tannliafitas
seriieiih Cniisto coepiairicbaritatem, desiiiia tbrpo- extraiiearuffl feminarhih abscihdaiuf, 'qiiiasaepe se-
ris, iil ribstfo pectbre frigescere sinamus, vclui par- duciraur incauta securitafe pejus qiiam aperta tbn-
va'm scintiliattilenuis igiiis fulVacirierum iaVillasuf- tatione. Tumultuosaffl riiiriislrorUni ihhTtiiudinem
focatatti,i!1ein defisurii veiiiamhs a praetereiuitibiis clandestina divinartirh Scripturafum eloquia expel-
coeptumocdificiumcorisideranlibhsturris. Dicit Scri- lant, quia illa fovea offlni custodia fcaVendaest, per
pltira : Qui persevefaverittisqxteVnftnem,sutvus erit, quam plurimos miserabili ruiha fconspicimuscor-
nuc quilibet artifexde cceptooperClaudalur, scd de ruisse. Naffl soepe robustus iriilesinfestissihia teio-
perfecto. Hocautem meam medidcritatem quamlibet; rum jaculatione eo fortius impughalhr, qiio iriVictus
aetatejuuioreiri, hiefito gradutiue miiwrem, scien- videtur. Quarnvishoc inisse te negotiuroliquido no-
827) S. LULLI MOGUNTINIEPISCOPl 824
veiim occasione lucrandaruin animarum, et prostu- A^ Scripta beatitudinis tuae simul cum muneribus
dio multiplicius serviendi Deo, lamen memento quia litterisli assignatis debita gralulalionis reverenlia
moilein manum durus capulus exasperat. Quaproptcr, si suscepimus, maximasque omnipotenti Deo egimus
chare collega, jam dudura, et nunc pie praeceplor , gralias,g quod te in tam Ionga peregrinatione desu-
in omnibus operibus tuis memorare novissima tua, ddantem, et in Chrisli agonibus decertantem, oplatae
et in wternum non peccabxs. Festinatio autem ad le conservavit
c sospitati; et ideo revertentibus venera-
veniendi, propter multiplicem tribulalionem , quam bilibus b viris, gaudium noslrum, sacrorum apicum
jiigiter, Deo gratias, sustinemus, mihi uodique dene- aaltestatione, signamus, ac pctimus uti quolidianis
gala est. Hujus muneris magnitudinem noli inten- orationibus c episcopatus tuus studium ac votum
dere, sed devotani mentem dirigentis intuere. Anti- suum s circa salutem nostram dignulur impendere.
quae familiaritafis fiducia freto libet mihi haec epi- Nos P quoqtie simul cum nominibus nostrorum ami-
stiuncula quarodam sententiam frequenter apud nos corum, c et propinquorum, quae hic subscripta sunt,
habitam, quando limpida dicta Dei communiter rima- 1lilterarum cuslodia facias coiilineri, oralionibusque
bamur, brcviter langere, nequaquam tamcn ad lua: et t missarum celebralionibus perpetuis Dei patroci-
puroe rcligionis personam pertinentem , cujus bene niis i commendemur. Eodemque modo de vobis, et dc
reconlaris dum lcgitur, setl ad quemdam schismali- B noniinibus
i ad nos delalis, secundum vestram peti-
cum ncfandissimum pertinebal , qui scmper jurare 'tionem, facere curabimus, ut in cunclis monasteriis
solebat nibil se tcrreni accepturum. Cum subito cx nostris ' ditionibus subjiinctis perpetuis lilterarum
>
impioviso, veltit novum phantasnia, episcopus appa- inonumentis commendenlur, et orationum subsidiis
riiit, hoc jam maxima ex parte futurum esse forroi- Deo ' quotidie praesentunlur. Illudque pietati nostrae
dabo. Longioris scrmonis prolixitas legenti fastidium satis s placuisse cognosce, quod sanclimonia tua de
ne gignat (nam sapicns paucis utitur verbis, stultus Ecclesiarum
' aut populi pcrlurbalione sollicita est,
aiilem multis fatigatur, sicut etego), obsccro, islius (quae etiam ut fierent, Dei aliquo dispensationis con-
cpistola: iiibiginem emendando absterge, meiquc cr- silio s credimus esse provisa. Nostris quoque, dilectis
roris indiilguntia detur. Deus tibi, quod ad salulem sime ! frater, Iegationibus atl dominum vestrum glo-
luam pcrtineat, clemenler inspirare dignetur; et riosissimum ' regem Carl. obsecramus, consulendo
•'
ciiin grege libi cnmroisso incolumem Pastor pasto- subvenias, ut pax el amicitia, quoe omnibus cou-
rum te custodiat. Propria manu scripsi haec. Ob- veniunt, facias stabiliter inier nos confirmari.
serva quoeprrecipiuntiir el salvus eris. Divina majestas indefusso certamine pro Christi
EPISTOLA V. ]Ecclesia dcsudantem te conservare dignctur.
LULLUS DENEARDO ET ALIIS. ^ Parva munuscula tuae dignitati admisimus, id cst
C
(Anno Domini 755.) duoducim sagos, cura annulo aureo majori dono ad
Charissimis filiis Denehardo, Eanbertho, Winberto, tlotem.
Sigcherio, Sigewaldo, LuIIus antistes in Domino EPISTOLA VII.
salulem. PIPPINUS LUULO
Admonumus vos ul rogctis omnes ubique Dco (Anno Domini 755 )
servienles, tam scrvos Dei quam ancillas Christi in Pippiims gratia Dei rex Francorum vir illuster
provincia Thuringorum, universamque plebem, ul in domino sancto Patri Lullo episcopo.
coromuni misericordiam Domini deprecentur, qua- Cognitum scimus sanctitati vestroe qualem picla-
lenus ab imminenti pluviarum flagello liberemur; id teni et misericordiam Deus fecit praesenti anno in
est, ut unam hcbtlomadam abslineanl se ab omni lerra ista. Dedit trihulationem pro delictis nostris ;
carne, et ab oiiini polu in quo mel sit; sccunda fc- post tribulationem autem magnani atque mirabilem
ria, quarta furia, ut scxta feria jcjunetis usque adI consolationem, sive abundanliam fructus lerra:,
vesperum; el unusquisque servorum Dei et sancli- qiieni modo habemus. Est ob hoc, atque pro aliis
monialium quinquaginta psalmos cantet onmi die ini causis nostris opus est nobis illi gralias agere, quia
illa seplimana, et illas missas, quoepro tempestati-. f) dignatus est servos suos consolari per ejus miseri-
bus fieri soleant, celebrare vos, prcsbylcri, rccor- cordiam. Sic nobis videtur ut, absque jejunio in-
dainini. Misimus vobis noniina domini Roniani epi- dicto, unusquisque episcopus in sua parochla lita-
scopi, pro quo unusquisque vestrum xxx missas, nias faciat, non cumjejunio, nisi lanturn in laude
cantet et illos psalmos, et jejnnium juxta constitu- Dei, qui talero nobis abundanliam dedit, et faciat
lionem nostram. Similiter pro duobus laicis noinine: uiiusquisque homo suas eleemosynas et pauperes
Megenfrido,ct Rabano x missas unusquisque vestrumi pascat. Et sic proevidere faciatis, et ordinare de
tantet. Valete in Domino sempcr. verbo noslro, ut unusquisquc homo, aut vellet aut
EPISTOLA VI. nollet, suain decimam donet. Valete in Christo.
ALREDUS ET OSGIVA LULLO. EPISTOLA VIH.
(Anno Domini 755.) MAGINGOZ LULLO.
Alredus rex et Osgiva regina Lullo venerabili cpi- (Anno Domini 755.)
scopo nobis pcrpeluali amicitia copulalo in Christo) Saccrdoli Christi magnifico, reverentia pariter el
aluiciii. amore non mediocriter amplectendo, Lullo cpiscopo
825 EPISTOLJE. 826
Magingoz, servus servorum Dei, perennem in Do- i- A
, dignationi desideramus quia exitum sororis nostrae
mino salutem. extremum spiritum agentis, moeroribusac timoribus
Aperto Scripturarum 'divinarum testimonio de- ;- undique depressi, praestolamur, mortem videlicet
claratur veritatem esse DominumSalvatorem, ac de le carnis iilius, instinctu naturalis conditionis, velut
ipso dictum esse per prophetam: Quwrite faciem m. propria delentes, et pro animaeillius eventu incerto,
ejtts semper, quam ob rem solutionem quoeslionis _s et soli judici piissimonoto, et insuper familiaeloci
ii illius tenerrimoe, et propemodum, sine ulla consilii
alictijus quae videlicet-infirmitatis nostrae cognitioni
facilis non est, a diguationis vestrae largitate id ip-
(. flrmitate, discissionem, vel (quod gravissimum est)
sum flagitantes multum desideramus accipere. Ita- animarum interilum pertimescentes. Quapropler
que constilutio matrimonii Christianorum in jun-- magnitudinis vestroepiefati humili intentione suppli-
gendo, vel separando, a Patribus tanta divcrsitatee cantes obsecramus per Christum Salvatorem resur-
nobis videtur disponi, ut vix una el compar sen- i- reclionemque morluorum, uti nobis supradictis cru-
lentia ipsorum, nostroe pateat parvitati. Videntur r ciatibus afflictis quid post obitum illius sit pro sta-
namque concorditer Isidorus ac Hieronymus aflir-- bilitate salutari monasterioli faciendum, prout, Do-
mare non debere adulteram leneri a viro, cui so- mino juvantc, colligere valeatis, litteris indicare per
ciata, alteri se, more meretricis, adjungat, utpotee B ' hunc nuntium non dedignemini. Sunt eniro, sicul
quae unam carnem nefarie dividens, indignam se ett scitis, illic filioefratris nostri velatae, in quas for-
alienam ab honore connubii divinitus inslituti reri- tasse intentio ignorantium conversa est; sed nulla
diderit, et hoc esse praeceptumet permissum a Sal- ex his adhuc vel aetate, vel sensus aliqua firmi-
vatore, cum uxorem non dimittendam absque forni- tate, ad suscipicndum tale pondus congrua poterit
cationis causa proeciperet. Augustiiius vero cum1 judicari. Et formidamus dispersionem inconsultam
seiitenliara eamtlem Salvatoris diuturna tractatione5 familioe, nisi celeriter ordo ac stabilitas per abba-
ventilasset, nihil planaeelucidalionis, certe nostrae 3 tissara collocelur. Nec lamen vel intra cellulam, vel
omnino teneritudini caplabile, profert; sed hoc ini inlrinsecus nos posse reperire credimus per quam
extremo dicebat, quia quomodo proeceptum hoc3 vel verbo ac specie tenus valeat cohoerere, praeter
Salvatoris accipi debuisset, late operosissimam ad- puellulas quas diximus, quibus maximum pericu-
huc superessc quacstionem,commemoransvero mulum suscipientibus, el nobis forlasse persuadentibus,
lierem ab accusationeJudoeoruraa Dominoliberafam_ formidamus. Quapropter iterata supplicatione per
dicit : Non male illi vir mulieri licet in adulteriumi Christum Salvatorem obsecramus, ut nobis quod
lapsaeconciliaretur. Beatus vero Leo papa feminam, Q _ saluberrimum inter hujusmodi necessitatesfleri cre-
capto ab hostibus marito, cogente solitudine, incul- datis nobis revelare celeritate qua diximus nec dedi-
pabiliter alteri posse copulari cum desperaretur gnemini nec gravemini.
caplus, et reverso forte priore, separatam a posle- Valere beatitudinem vestram, et in Christo magis
riore, principali restitui dicit; ubi notanduro videlur ac magis pro nobis intercedenles proficere integris
quod stalim deslitutaeconjugi nubendi licentiam tri- cerlisque nisibus cordis optamus, olflcioLuiloni eni-
buit. Apud lsidorum vero vel Hieronymumproditio scopo.
fcederis conjugalis matrimonium separat. Quid ergo EPISTOLA X.
supersit conjugiquem, vel quam, soliludo perurget, LULLUS PAP,_.
si et Isidori vel Hieronymi ac Leonis decretum juste (Circa annum Domini 755.)
creditur esse lenendum, nisi ut se matrimonio con- Sancta, et regularia instituta canonica aucloritate
jungat allerius, me fateor ignorare. Bonilatis igitur conflrmatatamepiscoporuninostrorum venerabilium,
vestrae dignationem, per charitatem qua Christus quam etiam domini nostri regis Pippini, consiliato-
Dominus semper ubique membra sua sibi copu- rumque ejus, manifesla ratione scimus conservanda.
lare probatur obsecramus, ut ignorantiam nostram Quapropter charitati vestrae reticere non audemus
ao dubitationem, sic Domino possibilitatcm lar- TJ D quod in parochiam nostram, conlra jus canonicum,
giente, illuminare dignemini, ut audire a re- a Willefrido presbytero quidam adductus est presby-
rouneratore perpetuo mereamini : Euge, serve bo- ter in alia ordinalus parochia, non consentiente an-
ne, etc. tecessore meo sancto Bonifacioarcliiepiscopo,neqne
EPISTOLAIX. me successore ejus, qui et inslilutionis vestrae de-
(MAGINGOZ LULLO. creta contemnens, et in parochia nostra constitutus
nostrum sprevit magisterium. Cognita enim cano-
(Circa annum Domini755.) num auctorilate, decrevistis ut omnes presbyteri qui
Domino in Christo summopere venerando Lullo in parochia sunt sub potestate episcopi esse debeant,
episcopo Magingoz oplabilem supplex in Domino et ut nullus eorum praesumat in ejus parochia aut
sempiternaebeatiludinis saiutem. baptizare, aut missas celebrare, sine jussione epi-
Scit plane sublimitatisvestraeprudentia quia con- scopi, et ut omnes presbyteri ad conciliumepiscopi
' tra discrimina
maxima consiliorum adjutoriis et in- conveniant: quoeomnia facere contempsitproedictus
tegris et ex omni parte solidalismodis omnibus opus ille presbyter nomine Enred; et ideo secundum quod
est. Notum vero fleri veneraVidaecharitatis vestroe definistis. increpationis a me sententiam sortilus est.
m S. LULLI MOGUNTINIEPISCOPI g2f
Sed cum nec ita emendatus pcenitcre de prsetcritis A & regulactlisciplinam, sine licentia et consilio meo, ar
voluil,!novissime,secundumcanonicam institutionem iiijuriani Dci, cjusque matris beatac Mariae sempei
vestram, excoinmunicafusest a me, ct exinde a su- virginis, cujus faroulrtlumcxbibere debuerunt, in la
pradicto Willefrido suscepliisestac dcfunsus. Veslra qiicum diaholi propler arrogantiam ac voluptatem
atiteni nunc dt: hischarilasquodrectum sit acjiistum laicorum explundam, ad perdilionem aoimarum sua
judicet, el non soltim dc tiis-,sed de oniniiuisqti:eper- rum, libcras irepermiserisin longinquam rcgioncm,
VCrseniale vivendo peregit, et bie roaiiifcstata rcpe- lioii rccolcns illud evangelicum : Si ccvcttscwcodxi-
riuntur. Abstnlit cniin maucipia et scrvos dc ecclesiis cttltim prwbet, ambo xn fovectmcadunt. El illutl :
sibi commissis, Foegcnolpluimservum nostrum, ct Anima quccpcccaverit, ipsa tnorietur. Sed ne forle
duos filios ejus R;cgcnolpbum et Amanolphum, et hanc iiieain objurgationcm parvi pendens contero
uxorcm ejus Lcobthruthe, ct liliam ujtisAinallhru- nas, npnslolico tc sermonc pcrcntiam, quo ail: Pec-
thc, tradidit uos in Saxoniam, contra eqnuui tiiiiiin, cttntcs coram omnibus arcjtte, ul cceteritimorem lia-
honiini nomine Huelp, quod ipse eos tltixisset in, bettnt. Pro bujiisinotli stultitia excommunicatam le
Saxouiam. Willefridum vero siipradicti Regenolphes esse scias cum omnibus tuis qui hunc negligenliie
lilinni traitsmisil iiltra mare cum Enrctlo,cl ipse einn rcaliim conscnliendo perpetravcrunt, usquc dtmi
tleilil matfi siia;in servilulcm. Scrvuin vero ut ancil- B ' digna saiisfactionc hanc cincndelis
culpam. Illas
lani quos Aohlrich detlit atl eeciesias nosiras pro auleni vagas cl inobedicntcs supradictas fcminas,
aniiua (ilii sui, supradiclusWillefridus abstulil atquc intra ccllam vcstram non rccipiatis, sed foras mo-
rapuil furtini. Nomcnscrvi Thccdo, ct noincnuxoris luistcrium cxcommunicaltcab Ecclesia Christi se-
c.jus Aollind; Liutlo vcro servuin noslrum Emed dcant, pcenilenliam agentcs, dtini vuncrint, in panc
pre&liylcr tradidil puero Aldberchtos de Effernacc ct aqua , cl vos siroilitur abstincndo ab omni carnc,
nninen Uphil, confra cquum nnum; et Erpwine et onini potu qiii roelle indulcoralur, scientes (iuoil
scrvum noslrum aliis ncscienlibus fnrtim nocte abs- si spcniilis istam increpationcm, quod spernatis eiiin
'.iilil ciim nonaginta ct quatuor porcis, quum Hru- qui a Deoroissiis est puccatores salvos faceru, id cst
dun duilitatl ccclesiam nostram; ct altora vice abs- Christum, qui dixil iu Evangclio : Qiti vos spernil inc
tulil duos survos noslros Zeitoif cl Zoizlrelffl, ct spernil, qttt nutemme spernit spernit eum qui me misil,
priino qualnov bovcs noslros, scciiiido tres,et novis- iil cst, Dcum Patrem omnipolenlein. Optamus in
siine octo vaccas cum septcm bohus. Jnmenla vcro Cbfisto ad mulioravos convcrti.
septcm opliina :ulate qnatuor annorum, qtioedetlit EPISTOLA XII.
Wenilo ad ecclcsias, supradictus Willefridtis abstu-. - CUTIHIEIITUS LUI.LO.
lil, cl multos alios equos intle nulritos, quos minavit (Circa annum Domini 756.)
atl Haimilanlmrg.Duamo voroel argento quod dedil Rcvcrcndissimo fratri ct in amore Clirisli charis-
Rcgcnthryth filiri Atlmolphi ad ccclcsias nostras, siino Lullo coepiscopo,simulquc cooperatoribus luis
duasanniHasaureas cl quinque siglas aurcas valentes episcopis ct sacerdotibus Dci, quorum iioinina in
prelio irueeiiloriini solidorum, el aliorum lidclium libro vitocscripta teneantur, Cuthbertus, servus scr-
viroruni au lmilierum prctia Enretl abslulil ab eccle- vorum Dci, cum aliis consacerdolibus Christi et
siis supradiclis, nnn solum in auro ct argcnlo, sctl presbyleris scu abbatibus, oeternae prosperitatis ac
oliam iu vesliroeiilo, ct armis, cl cquis. Scd quia pacis iu Doiiiiiiosalulcm.
longuni esl ul pcr ordinem rcplicemus oimiia quac Profilcmur igilur, charissimi, sincerissima inten-
rapla siinl ecclesiis supradiclis ac spolialis, ct qua: tione coraro Deo et elcctis angelis ejus, quia quan-
1'actaconlra cannnica insliiuto. stint, vuslro saticiis- ducunquc vestram dilcctioncm pacis ac prosperilalis
simo jtidicio ascriliimiiscincndanda. provcntum et sunctaereligionis in Christo profectum,
EPISTOLA XI. sacrncquecxhortationis tfuclum tle alioruro conver-
l.t.i.i.is oswmi.i:. satione aburitlantius haherc, rumigerulis rcferen-
(CircttciiuiumDomini 7,'i">.) . libns, audiiiuis, quod inde satis gaudentes et pro
r.
Lullns cxiguus atquu huniilis anlislcs Svithani vobis obnixius orantes lxti gratias agimus largitori
cjiisque suhjuclis. bonorum oninium Deo. Quando igitur aliqua reli
Aiioslolicumpr;«:ccptum cst, Oswitha, ut grcgcml gioni vcstroeinjuria facta, aut aliquod irrogatum nar-
Doininisollicileservando pascamns, nt: absquc ovilii ralur daninuin, moeror ct tristitia nos cruciat, quia
wperius, lupornm mOrsibus percat. IIoc quidem tc3 nimirum sicut gautlio vesfro in Christo congaudc-
cgissc, et acturam cssc eonlidcns, qtia: a sanctissimo) mus , ita ct adversilate pro Chrislo conlristati coro-
viro ijonifacio marlyrc Cbristi, ejusquc discipulis,, patinmr. Nori enim aliquando in mehioria noslra
rcgularis vita: disciplinam suscepisti, pulaha:;:juxlai ohlillerari possuiit diversi alque indefessi tribulatio-
iiioiluluminlulligcniia: tusu ; suti (quod trislis ac moe- num angoresquos, ut,viscera nostra, vos ipsi cum
rens dicefe 'cogor) hwige alitcr fecisse comproharis,, Dco dilcclo Patre nostro beatoe memoriaeBonilacio
x>ux, negleclis aniinabus, pro quibus Cbristus mor- marlyrc, inlcr persecutores paganos et baercticos,
iiiiis ust, dc qnarnm vita reddilura es rationem iul afqne scbismaticos seductores, in tam periculosa ac-
dic jiditii ante tribimal Chrisli, ditin sacro pallialass fctocitate plcna peregrinatione, pro amore ael:rna:
TcminasN. et N-.contra slalula canonum, et sanctae e patriae, iongo tempore, sustinebalis; et qui_ illo,
R'29 EPISTOLÊ. 850
scilicet per agdricmmaf tyrii, cum suis pluriniis do- A Patrem nostrum. Qiiod enim jam olim, ViVenlevenc-
mesticis, dd aefernanicoelestis patrioe qriietem gio- rahdee memorioe Bonifacib, per scripta nonnulla,
riose felicitefque migrante, vos, qui siijjerstites ta- et per fideles internuhtiOs, oeqhe coriditutn esse
lium estfs; fbfsitah eo peficulosius ac diltieiliusinter coiistat, idipsurii scmper revocafc ad irivicom salis
diversa teritamehta conVersahiini,qub tanto Patre, riecessarium duciriuis, Ilbc est, rit mutiiacpro hobis
et doctore ad praesens vos orbatos esse constat. Et nOstrisque et hic viveiilibus ct hinc obcdicniibus
quamvis hinc qiiocdita tacestitiacamafitudo nbsira ihtbipellaiiones, bralidhes, fflissaruirique remetlia,
discruciat Valide praecordia, tamen hujusce doloris ad ViventemDeum et jiidicem dmnium siippiiciter
gemitum quoedatrisaepiusad memoriarii fedicns ni- agatiiur, juxta aposlolica mdiiita : Ordie, inqtiit, prd
niise ac ndvdeexsultationis hilaritasjucnridat ac mi- invicem; ut salvemihi , ct reliqua. IIoc Ciiim modo
ligat, dum rVeqiientiusrecolentes, admirabili vel po- nbbis divinam cleraentiaih coniplacarc cligrioscimur,
fros irieffabiliDei pielati tfipudiantes gratias agimus, offerehtes Ci oratioinim pui;l iibamina. SiC hbbis
quod tam praeclaruih, speculaioreih coelestisbiblio- eaifidem prosperantchi invenicnius iii adversis. Et-
thecae,tamqrie egregium Christi militein, cum inullis eniih ubi Domini, juxta ipsius promissa, procsto Cst
IVeneeducalis et bplinVeinstruclis discipulis, gens , adjutorium, cuncla fugatur malignorum adversitas.
AhglorumatiVefia,Britannia, meruif, palam omnibus, B Ipsc enim diiit : Sf dxio'ex vobis consetiserint su-
ad spirituales agohes, et ad multartim, per Dei om- per ierram de omhi re quamcunquepetierint, ftel iltis
nipotenlisgraliariv,saliitem aniraarurii, de seseprocul a Patre meo, qui in cwlisest. IIoc cnim Sagaci so-
laudabiliter emiltefe, ut lohge laleqtie ferocissimas lertia studiosius ideo ageiiduiricssc judicariius, quia,
riafioriespef devia diulius cfrantes, de lata ac spa- jiixta apostolica proesagia, ihslaiit nunc iempora
tiosa voragihe perdiliohis perpetuac ad splendifliias peiiculosa, et reliqua, quoeipso iri eadeffl prosbqui-
semittassupefiioepatriac, per sacroeexhorlalionis in- tiif Epistbia. Et quia noh Cst bphs scfibere vobis
citariienta, et per exempla pietatis ac bonitatis, ipse dc 'exterioribus calamitaltiht incursibtis, quas fre-
ductor fctsigriifer antecederido, et adversa quoeque, quehter, ut reor, passi estis, icl est, pêrscchtioni-
opitttlahte DCo,fortiter expugnando, felieiier perdu- biis, rapihis, odiis, et scaridalis, Ct his similibus.
ceret; quod ita actutrim Veraciter fieri, etiafflrerurri Caetuium, ecce quairipluriniis in locis Christianae
elTectus gloribsius qtlaffl dicta demonstranl; et iii religibnis valide slatus vacillat, tiiiiri pehe tnVdi-
itlis qu6que locis, quos arite ehm nullus aliquando, que Cxterius ihteriusve rerurii ecclesiasticarum
eVangeliiahdi causa, doctof adire tentabat. Unde perttirbaiur Oftio, hovellartiroqtie cohVcfsatidnum
igituf post ihcbriiparabile tbto orbe apostblicoeCle- •> pravoeubique pcrie succrescunl sccioc; nefcriiifum,
clionis et huriieri fflysterium, aliorumqiie tunc lerii- ^ dum, post vicielicet positis antiquorum Patrum
pbris eVarigeiizantiuffldiscipulorumChrisli ministe- decrfctis, ac legibus ccclesiasticis relictis, mttlti
fiuih, hunc iriter egregibs et optimos orihbcibxoetidei jtixta proprias adiiiVerilibnes, pfava et plurimorum
dbetdfes et amabilitef liaBeiriuset laudabilitef Verie- iioeiva saluti sehtiuht, affiririant, atque agunt, ut
ramur. Uride ih gefiefafi synodo nostra, oM el de kciiicct trarisacto aiihb a 'qiiodiim fflagriaeaiiclori-
coeterisofflriibhsqiioevestrae modb sanctitali pahcis tatis Viro dictorn fct gcstum esse bonstat. Ad haec
deproririmus,ptenius inter hds coriferebamus, ejus auiem nos, ut limeo, pusillanimes, et miriiis zclo
dieih hatalitii, illiusque coliortis ciiiri eo maflyri- jiisliiioe accensi, qriid aliud in primis agere dchc-
zaritis, insinuantes, siatuimus annua ffequentatione rtus, quam ut iridesinciiler 'siiiffragia sanctotilfn
sotemriitercelebrarc, utpote quem specialiter hobis posiillcriiriSaposiroloiiifh,inartyVuriiquc Ghristi, ac
cum beato Gfegorio et Augustino et patromim quoc- Verierabiliilinantislituffl Ecclesiaruhi Dci, ut in hoc,
rimus et Iiabefe indubitanter credimus coram Chrislo 'qiiod vocati et coffstitiiii suirius, contirrtiis excu-
Domino,quemin vita sua semperamavit,et in mortc, biis, Christi gratia rios faciat pcrscvcrafe, et rit
ut ipsius meruit gralia, magiiitice cUvfifieavit.Pfoe- BOrisimus Vepfobi,sed magis accepti, non desidcs,
ierea quippe, uiprocdixiinus, Vestroesolficilaespecu- A ; sed soiertes, non dispergêntes, sed congregantes
lationis curam, et qiiasi taedio absentati patrisfairii- qiioscunque valeahius ad Uuanihiitaiehi Christiahae
lias, ul ita dicam, quodanimodo confectam, hecrion religionis, et iiriitatcm ecclesiasticoe cOnvcrsritio-
et gcneralitalem subjectorriniVobisservorum Dci, panis, quatetius ministerium nostroe disperisationis
ternis affatibus fraternisqiie solatiis, releVareet con- et labriiis sbTertiaaii laudem et gMriaiViDei omni-
solari, ubicrihqhe et in quocuriqrueiiegotio prievale- potentis prdflciat, iii fcum bene scrviuntibus ac
mus, fatemhf rios sempef esse pai-atos.Unde in ^ri- placentibus Deo quartdoque mercamur audire : Bea-
hiis ati confifmationefivdiiectiohis qiiani 'efga Vtosha- lus servus quem, cum venerit Dominus, invenerit vi-
iierit peneiralia cordis nbstri, sermorie affectriqrie gilantem ! Amen dicd vobisqnoM-super omniu bona
apostoli utariViir,et curii aipostoio simiil ciicamus: sua constitueteum ; et ad hoec, f.equcnlius ad me-
'Gratia vobis'et pax. Gratids 'acjimiis Deo semper moriam, exempli causa, revocemus recordandoe
pio othnibus vobis, meitioriani facienies in ora- nVeinorioe'egregius magistcr et martyr beatus Bo-
tionibus nostris sine iniermiMo'he,merhofes operxs Viifacitiscfttoriiodovel qaarita solertia laboraril its
ftdei vestrdi, et laboris , et chafitatis, ei snsliiteh- doctrina Christi, quanta pericula alque difliculla-
ttce spei Dorhini nostri JeWChristi, ttitte t)eum et tes pro aiaore Christi et animarum lucro, eliau;
831 S. LULLI MOGUNTINIEPISCOPl 83.
usque ad ipsam mortem, libenter tolerarit. Et quia A quoque non immerito, ob cognalionis nostroesem-
Omuipotentis modo familiaris factus est, pru- per memorandae necessitudinem, charissimo, Lullae
dentia vestra solerter attendat, si ejus vos oporteat episcopo, Cineheardus indignus, ut vereor, episco-
sacris admonitionibus consentire, et pietatis illius pus Wentanae civitatis, ex intima visceralium me-
exempla pro viribus sequi. Ille enim quanlum illius dullarum affectione, aeiernaliier in Christo salu-
domesticus factus est quem amavit ante omnia, tem.
tanlum majora apud eum poterit obtinere. Unde Perlectis litterarum a tua sanctitate directarum
quippe si aliqui subjectorum illius, quibus eum dulcissimis ac niniium placabilibus periodis, in
quondam divina dispensatio magisterii loco profecit, quibus amicabiliter noslram parvitatem comperi-
ab ejus documentis spiritualibus dissenliunt, vel miis salutalam admonitamque, ut eamdem nni-
prava conversatione recedunt, qui defensor illorum talis observantiam custodiret, quam antecessores
in aeterno judicio esse potuit, sit potius accusa- liostri lideliter finc tenus observarunt, Dominus
tor, et rationes ab eis cum ipso judice districtius Bonifaciusarchiepiscopus, Christique confessorbea-
rcquirit. At vero, e diverso, quicunque illius sacrae tificandus, et Dauiel doctissiinus Dei plebis famu-
inslilutionis ae doctrinoe normulam rite consequun- lus, siraul et succcssor ejus Hunfrithus episcopo-
tur, pro certo se sciant, et ipsius Romauoeatque B ^ rum mitissimus, etc., quae te melius recoluisse
apostolicae Ecclesioe, a qua legalus eis et doctor credimus, in caraxatis commendata, mentis dili-
directus est, ac deinde, pariter cum ea, oronium gentissima indagine didicisse curavimus, et gra-
nostrum habere et viventes et morientes in oralione tiarum actiones condignas in quantum sufficimus
et missarum celebratione, ut supra diximus, per- persolvendo gerimus, quod nostri memoriam, in-
pcttiam communionero, si tamen usque ad finem terpositis tantarum spaliis terrarum, marisque
firmam vobis dehinc doctoribus et rectoribus suae magni interluente latitudine, facere dignemini.
salutis, humiliter alque amabiliter, pro Deo et El Uoc profitemur, quod omnia quoe, lua sancti-
aelcrna mercede, non dedignanlur obedire, non tale suggerente, roandala sunt, studiosissime, Do-
deficientes aliquando, ut indevoti vel subdoli, sed mino faventc, complere satagimus, non tantum in
sempcr ut bonae indolis discipuli proflcientes, et spnituali orationum solatio exhibendo, et raissa-
fideliter adhaerentes suae militioein Christo magi- rum solemnitate celebranda pro vobis, et pro iliis
stris, ad palmam supernoe vocationis Dei et gloriain qui iii vestris regionibus in Christi consessione
regni coelestis. Hoec salutatoria vestrae sanctitati obeunt, sed etiarn si qua saecularis substantioe so-
scripsimus verba, non quasi ignaris aut indigentibus " latia vestris usibus profutura in his regionibus
noslraerusticitalishorniula, sed charitatis atque com- adipisci poterimus, vestroe participationi parata
muuitionis [commnnionis] muluae gratia, contestan- erunt. Et hoc petimus, si qua apud vos solarnina
les et obsecrantes per omnipotentem Deumet Filium nobis necessaria, vel ignota, spiritualis quidera
ejus Jesum Christum, el adventum ipsius, et regnum scientiae, sive in libris anliquis, qui a nobis non
ejus, ut vos, o charissimi, cuncti generaliter cum habentur, sive in aliis ecclesiasticis adminislra-
subjeclis vobis in Chrislo per omnia sitis semper lionibus, ut nohis libenter participare non negetis.
ad invicem fldeles adjutores, et unanimes coopera- Necnon et si quos soecularis scientiae libros no-
lores, contra omnes orlhodoxoefldei inimicos atque bis ignotos adepturi sitis, ut sunl de medicinalibus,
hoereticoset schismaticos, ac nequissimoe conver- quorum copia est aliqua apud nos, sed lamen
sationis homines. Per hoc enim eritis bonis homi- segmenta ullra marina, quoe in eis scripta com-
nibus amabiles seu laudabiles, et Deo omnipolenti perimus, ignota nobis sunt et difficilia ad adipi-
acceptabilcs atque chari; et ita, cum ipso proefato i scendum ; vel si qua in aliis quibuslibet negoliis,
beato Patre, et proedecessore vestro, felicem ini vel speciebus nobis necessariis providctis, comniu-
futuro voccma judice cunctorum Christo singulii nicare dignemini, ul fecistis villosam mittendo.
, Nomina quoque presbyterorum vestrorum diaco-
mcreatis audire : Euge, inquiet, serve boneet fidelis,, -.
quia super pauca fuisti fidelis, supra multa te con- norumque, ac monachoruni, vel monacharum, sive
slituam ; intra in gaudium Dominittti. Amen. coeterorum, quae misistis, per monasteria et per
Omnipotens Deus vos omnes diu incolumesinl ecclesias nostrae dicecesis direximus ad celebranda
silo sancto amore et timore custodire dignetur. pro eis missarum solemnia, et orationum suffra-
Dilectiss. FF. ac filiis, gia. Id ipsum facere veslram sanctitatem suppli-
Cuthberchtus archiepiscop.,, citer exoramus pro eis, quorum nomina vobis lia-
Lullo coepisc. bemus dirigenda, et nominatim cum personis suis
EPISTOLAXIII. scribenda, eorum scilicet qui mihi proprie atque
CYNEHARDUS LULLO. huic Ecclesiae, cui servio, amicissimi, vel subditi
(Anno Domini 756./ fiebant, vel praelati. De nostro quoque vili vestitu
Domino dignissimo, venerando, et merito insi-- parva haec xeniola direximus tuo cultui, quan-
gui ac praestantissimo, longe lateque pro Chrisliansee quam indigna, tamen petimus, accommoda, hoc
sicut mos est
religionis praedicanda doctrina diffamato, et proo est, tunica lanea, aliaque linea,
conversatione vitse probatissimaeceleberrimo, nobiss apud nos habendi, caligas et peripsemata, orarium.
855 EPISTOLJE. 834
et coculam, et gunnam brevem nostro more con- A j et inde quantum valeat tueri ac prosperum facere
sutam, ad indicium plenissimoedilectionis nostroe. saepius reminiscat ac studeat, obsecranles ODnixe,
Quaete suscipere pro tua humilitate obnixe pre- ut per hunc fralrem noslrum fidelissimum presby-
camur, habereque ad memoriam mei nominis, sal- terum, nomine Loearoredum, scripta pietatis tuae ad
tem aliquod spatium temporis. Caeterum si qua nos dirigere digneris, quatenus per haecearum quae
sunt tuae sanctitati insinuanda, portitor hujus epi- tibi placita sunt rerum cognilio clarescat, quia ha-
stiunculae viva voce valet enarrare, betis sine dubio in eodem proefato presbytero veri-
Opto te, o charissime frater, orahtem pro me dicum fldelemque inter nos legatarium ; et ideo per
orante pro te, in Domino bene valere, feliceraque illum valebis quaecunque, vivae vocis atlestatione,
aevo longiore victurum, ad coronam ccelestis gloriac nobis patefacere. Praecedentium quoque noinina
postea perventurum, Domine insignis, et Pater prae- propinquorum nostrorum, id est, Irmigi, Notbthry,
siantissime. Amen. atque Duliclioe, omnes Deo dicalae virgines, tibi di-
EPISTOLA XIV. reximus, postulantes ul in oblalionibus missarum
EARDULFUS LULLO. et orationuni suffragiis habeatis, quia similia nobis
(Circa annum Domini 756.) ad invicem beneficii rependere parali sumus.
elin ejus ministerio
Reverendissimo nobisque omnium episcoporum 1B Deus te incolumem custodiat,
charissimo Ltillo coepiscopo Jiardulfus Hrofensis pallentem Ionga per temporum spatia custodire dig-
ecclesise antistes, cum sanctee ecclesiaefilio JEard- netur.
vulfo rege Cantioe, sinceram in Christi nomine jEardulfus episc.
salutem. Lullo coepisc.
Veracium igitur sociorum inter alia amicabilis EPISTOLA XV.
memorialisque mos esse dignoscitur, cum sese, MILREDUS LULLO.
ob interjacentium terrarum spatia, seu provincia-
rum exterarum regiones, praesentialiter nequeunt (Circa annum Domini 756.)
invisere ac salutare, cerle per suos fideles nun- Domino amantissimo et in Christo charissinao
tios, sive etiam per litteras ad invicem salu- Lulloeepiscopo Milret servus Deo servientium.
tationis dirigere verba, et de rebus dignis at- Pestquam a tua praesentia et'a conspectu corporali
que utilibus tractare, ne mens, scilicet, sollicita sanctissimi praesulis el beatissimi patris Bonifacii,
quid de statu amici divina dispensalione et judicio nolens, volens, tristis abscedebam, et per varios ca-
agalur, vel taedio diutius afficiatur, vel anxia re- P sus, et multa discrimina rerum, vestris almis oratio-
rmn incertitudine quotidie gemat. Quocirca in nitms, ad terram nostrae pervenimus nativitatis. lbi
primis diligentius salutantes, per hunc gerulum, nec dum integro expleto anni circuli curriculo, nun-
visitantes eminentiam vestram, desiderium quippe tium ad nos perlatura est triste, beatissimum Palreui
habentes audire et nosse eamdem gloriosissimum de ergastulo carnis ad superna migrasse ; si tameu
prosperunique per omnia profectum habere, hoc id triste dicere fas est, cum talera ad ccelipatronuiu
modis omnibns optantes, ut nos ipsos nostrosquc meruimus praemittere regna, cujus nos sacris inter-
charissimos vestrae beatitudini subnixis commende- cessionibus, Deo auxiliante, ubique esse suffultos
mus precibus, ut in vestris sacris ac Deo placitis certa credulitate confidimus. Et quamvis praesentis
orationibus, et suffragio vestrae paternae pictalis vitacamissum solatium multis et amaris luximus la-
undique, auxiliante Deo, muniii, alque nmro pro- crymis, lamen ille qui, suo sanguine fuso, Chrislo
tectionis vestrae circumdati , contra omnes infc- consecratus est martyr, decus et columen omnium
stationes inimici in hac vita, quae tota tentatio est, quos praesens protulit patria, suo beatissimo agone,
defensi, et ad illam quoe morte vacans et fine ca- optimo labore consnmmato, gloriosissimo fine per-
rens, vestris almis inlercessionibus, pervenire me- acto, nostra valde mocsta majore laetilia miligat et
rearaur. Misimusvobis parvaxenia, id est reptem j) demulcet pectora. Nos noslram dolemus vicem in
ruptilem unam, deprecanies obnixe ut amorem valle lacrymarum, et in hac vila, quae tota tenlatio-
miltentis magis quam censum perpendatis, ob speni nuin plena est, manentes; ille, peregrino labore
meliorum, quod celerius flt orantibus vobis, si Do- magno cum sudore expleto, ad gloriosissimam Chri-
miuus vitam et vires concesseril. Memores enim sti martyr pervenit mortem, et pro nostris, ut credo,
sumus verborum omnium quae ex abundantia cordis excessibus, si Domini sinit pietas, fidelis intercessor
vestri prolata nostris auribus sonuerunt adimpleu- in coelesti Jerusalem, cum Christo, beatissima sorte,
da, quoe quantum ames amantes te ex omni parte sanclis conjunctus civibus, superna laelus consistit in
declarabant. Quid enim aliud nobis agendum est, arce. Haecde amantissimo Patre, cujus venerabilem
nisi ut charilatem quoad, Deo disponenle et finem vitam et gloriosum finem, ut mihi in notitiam venire
cunctorum considerante, omnes advixerimus, fide- facias, totis viribus exopto. Aliud ex sodali collegio
liter ad invicem custodiamus. Praeterea nihilominus dicere menti occurrit, tuamque dulcissimam charita-
et deinceps dum aliquis e nobis alterius vitce vias, tem intimis obsecro praecordiis, et tanquam tuis pe-
ut oplo, felices prior ingrediatur, en superveniens dibus praesentialiter proslratus humiliter imploro, ut
sine mora, missis et eleemosynis, itiner illius hinc fraternam dilcctionem, quam inter nos coinniunu
835 S. LvlU MOGUNTINIEPISCOPI &&
Patev bcataerecordationis ct sanctacmcmoriaeBoni- JA.cst roborala oppido patrociniis. Idcirco audaciler
facius, Christi aiinuenle charitalc, sacris conciliavit rogare pracsumimusvcslram beatani ac vere benedi-
vcrbis, ahnis upivit oraculis, non transitoria, sed ctam almitatem, ut nostram, viventes in hac Iacry-
flxa rciordatione tua recondas in cordu, quia mihi marum valle, tum etiam in gloriosissimaproescientia
el tibi valde profuturum , omni ambiguitate poslpo- Dci in Christo pausantes, assiduis ac sacris oratio-
sila, scio, si tam egregii doctoris proeccptaimplcre nibus vestrarum studiis Domino Deo commendare
eonamur, meque omnium fratrum tuoruro minimum digncinini. Ego quoque minimusEcciesioeservus sup-
in meritis, fraterna charilate instruere, sacris mu- plici per Doininum deprecaiione rogito, ul me cuni
nire prseceptis, almis oralionibus fulcire, o amanlis- niea familia, DominoDuocuncla dispensante ac ritu
simeproesul, non piguat, unde fateor et fida prorois- rcgcnte, inter cieteros fidclesvcstros amicos in com-
sione spondeo, vestris sinccrissimis jussionibus, muiic bcniguc suscipiatis, qui proprio dicor iioinine
juxlaqualitatem viriuin, in oinnibuslibcntcr me cssc Aldbertus, diaconatus ofticiofungeiis, licct indignus,
scciilurum, et iirma tlilectionc fidain amicitiani, ut, sancti gradus minislcrium olini acceptum vestris
qiiantliu spirilus hos regit artus , vilalisquc slatus saluberriniis inlerccssionibus incliorandt, de dic in
his niofibunilisiuhabilal membris, tecum servare in- dieui proficiam. Alniilatemvestrain pro nobis oran-
tinia cliurilalc, Deo tustu, profileor, et totis viribus " lein suiimmsarbiter orbis ab alta coelorumarce tueri
medullilus admodum cxopto , ut fiat, Cbristo tri- dignelur. Valete in Doniino.
bucnte, qnod scriptum est : Erunt illis oinniacom- EPISTOLA XVII.
munia. Sed hoecomnia, qiuc broviler a nobis dicta BOTWINUS LULLO.
suift, si Deus omnipolcns prospcrum concedit iter, (Circa annum Domini 756.)
per gernlos islarum Iitterartini plenius ct verbaliter Yencrandocdignitalis Lullo cpisc. Botwinus abb.
tibi indicaru curavi. Misimus prnetcrea parva rou- optabilcm in Cbristo salutem.
nuscula, quacoptamus, ul ea dilcctionc accipialis, Litteroeauctoritatis tuou,quas cum divinaepieiatis
qua a nobis, Dco testc, destinata sunt. sttidio usquead nos diruxislijaelificaverhntmevalde,
Vcstram dileclioncm pro noslris cxcessibus inter- quia lu, iinbrc coelcstisroris illcctus, ullimum mu
cedentcm Cliristus tucri dignutur. scrvuiiculuniservofiiiii Dci cum tam magna fide di-
Librum Pyrpyri nietri idco non misi, quia Guth- vini amoris, saeculariacquedignitalis munere visiiare
bertus episc. atlhuc rcddere distulit. Immanuel. Epi- digiialus fuisti. Gratias ago Deo, petens, cum intimoe
slola Mitredi episc. offerendaLultcvepisc. charilatis desiderio, ut fitlus fautor mihi pcr celsitu-
EPISTOLAXVI. dincmsanctitalis tuaecoram Christo Jesu existas, in
TRECEA LULLO. isloque saeculoscrcna mente amicus, si rector re-
(Circa annum Domini 756.) rum omnium istius vitaein itincrc me longius super
Dominoin Dominovcnerabililer diligcndo et dcle- te sudare dijudical, ploro indcsinenter precans, curo
ctabiliter bonorando Lullo, cpiscopntus inliila fun- omni calcrva quae Christo Domino sub mea condi-
genti, Trecca stipplex vernaculus in Cbristo percn- tionc tlescrvit, diviua: miscricordiocsolatia aniinac
nem salulem. tu;c largiri, ut lu siroili moiloecclesiarura tuarura
Tcmporcnupcr transacto, vcstroealmitatis liltora- subsidia niilii praestarc digncris. llocequoque modica
turam usque ad nostraemediocritalispraescntianifn!o miinuscula , idcst, III lacernas almitati tuae milto
gesfante gerulo delatam, cxsullanlihus peclorum optans ul accepla sinl.
pra:cordiis, cl laelisoculorumorbibus coiilcmplantes EPISTOLAXVIII.
salis libunl''i' suscipimus, et maximc in vestra san- VVIf.HF.iiTUS
LUI.I.O.
cla proinissione, quam ordo apicum vcstrorum iniio- (Circa annum Dcminii750.)
liiil, ut voslris assiduis ac sacris oralionibusnoslram Sanclissiniocl a Dco seinper conservato Doroino
fragilitatuui defendcre vellet; ita et nostra impcrfc- Lullo episcopo Wiulieftiis, servus scrvorum Dei,
cta mediocrilas undiquc pcne in omnibus bonis vc- -r. quanqiiam indijnus, aliiias, et vester in omnibus
strain hcalilinlincmoralionibus intimis, Deo ubiquc: (Dciis scit) bcne cupicns et fidclis in vinculocbari-
auxiliante, deprccantlo poscere Deum prompta cst, tatis colligatus.
nocnon cl dilcctioncm fraternitalis erga vestrami Stisccpta veslra alimonia, sancta cuncta congrega-
clcmentiam observare, secundiimvires, velle demon- lio monacbonimnostrorum pro vobis singulospsal-
stramtis, Dominonoslro Jesu Christo docente ac di- tuiios Domino dccanlavcrunt, ct sacerdotcs qii.inas
cente : Hoccst prwceptummettm,ut diticjatisinvicem. missas fecerunt per singulos, ut vobis Dominus pri-
El itcm : In Itoc cognoscentotnnesquia mei estis clis- slinam sanitatom tribncret, el dixi ad illos, vestra
ciputi, si diiectionemhctbuerilisad invicem,ctc. Itcmi voluntate, quomodo nobis mandasiis ut liicpro tcro-
de eatlem beatus Petrus priinus ut princeps aposto- pore dcvuniru jnbebalis. Sctl omnes consona una
loriim scntenl|ahi prqmulgavit, dicens: Esloteitaqtte3 concordia responderunl , qtiod nosira voluntas in
prudentes, et vigilate in orationibus, anlc omnia mu- oinnibtis est, ipsius infirmitati compatescere, el sic-
tuatn in vobistnetipsiscltaritatcm continuamhabentes, , ut proprium fratrem, ita circa Ulum omni charilatc
qttia charitas cooperit.mulliludinempeccatoruin,etc. impeiideru. ScJ vos nio-.'osi vuliis, sic vcnirc polc-
Noslra crgo, ni fallor, paryitas non utcunque vestris5 stis, quomodoin vcstia iifopii;'. c;:s,a, ct nos in oni-
337 EPISTOLÊ. 838
nilms, in quantum possumus, charitate pristina cxi- A Libenter ergo suscipimus fratrem a te atl nos
guutes vestroe volumus compatescere inlirmitati. In usque directum cum dulccdine donorum veslrorum
orationibusluis commendamusnos, sanctissimc Pa- et gratias agentes Deo et vobis, quod nosiri memo-
ter. riam ex tam remotis terrarum finibus facere digne-
SanctissimoDomina Lullo episcopo. mini. El ideo sicut vos velle comperimus mcmores
Wicbertus indignus qbbas. sumus vestri, in quantum, Dominb adjuvante, per-
EPISTOLA XIX. miltimur semper in orationibus nostris, obsecrantes,
DOTOLULLO. ut quod fideli,ac firmissimocoepistisanimo usque ad
(Ctrca annum Domini 756.) finemfirmum retineatis; quanquam roullis tribula-
Dominosanctosanclorum, quiameritis cooequantlo, tionibus tundimini, quas propcmodurnpmnes sancti
ct a nobis cumsumma venerationediligendo, inCbri- soliti sunt asaaculopcrpeti, nec tamen Christo coope-
slo Palre Lullo, coepiscopo, Dotoservus servorum rante, ct confirnianlelllorum constaiitiam , deflcie-
Dei, ctiam et omnes monachi sancti Pelri apostolo- bant. Modici ninnusculi quantulamcimquc parvita-
rtiin principis degentes sub norma sanctoefeguloe, temcbaritatis tanluminodoiiituitu direxifhus,hqccst,
a:tcrnam in Domino nostro Jesu Chrislo ad sancti- de nostro vestitu indumentum, sicut solent protle-
lalum vestram dcstinare curavimus salutem " cessores nostri prodecessoribus luis deslinarc,
quod
Ideo omnipotenti Doinino gratias referimus, ut te pro humilitate*et mansuetudine tua susciperc tli
omnia quaecirca vos sunt prospera non solum habc- giianler, et uti suppliciterprecamur,
liius, sed et hoc indesinenter sedulis precibus Do- Valcre te in Chrislo, et ut vere felicem scmpei
niini misericordiam imploramus, ut vitam vestram optamus.
longoevisfaciat hic gaudere temporibus, et illic in EPISTOLA XXI.
oeterna bealitudine cum sanctis suis faciat pariter . . . LULLO.
cxsultare triumphis. De coctcro quamvis , amantis- (Circa unnum Domini 756).
sime Pater, terrarum longitudiriescpa.ratividemur, Sanclissimo atquc vcnerabili episcopoLuIIo ser-
taroen et terrarum longinquitas non dividit menle, vus servorum Dui visccralem in Domino saluiem.
quos charitas divina conjmixit in corde. Idcirco Rogo tc, o dilectissime frater, sicut oplime in tc
coniperiat sanctitas veslra quia nos omnes per obo- credo, nt non iroincmor sis, sed semper sagacisshna
dientiam almi Palris nostri Dodoni abbatis, et pro mente atl memoriam reducas antiquam aniicitiam
amore vestro et omni sollicitudinc pro vobis, et de- nostram, quara inter nos habuimus in Maldubiaci-
votissima sancta congregatione vestra, a Deovobis/. vitate, quandoEaba abbas in amabili charilate nutri-
commissa, in nostris assiduis precibus Dominimi- vit, ct lioc signum rccordor, qtiod.pro no.miucvoca-
scricordiam exorare non desinemus. Igitur cum savit te Irtcl, idcirco salutat tc Hercca abbas in sa-
lutationis ofHciis,bumili prcce deposcimus, ut istam lutationc sancta, et omnis congregalio quae in sua
faniiliam Christi et sancli Petri in vestra commc- cocnobialivita manct, quia dignos nos in memoriain
moratione scmper habcatis, et ipsi pro omnibus ami- habuisti tecum. Qui autum perseveraverit in pace
cis vestris tam episcopis ct eonim clero, quam abba- usquc in finem, bic salvus erit. Vale, araabilis, feli-
libus 3t eorum monacbis, seu et abhatissis vel Dco citer in acvum; meus dilcctus, Deo electus, quia cha-
dicatis in ista congregatione sancti Petri, oratoros riias prctium non hahet.
vesfros camvivos quam dcfunctos in veslra merccdc Hoc signum ilercca ahbatcm fccit.
commemorarc faciatis, ut in sacris orationibus illo- EPISTOLA XXII.
rum eam assidue memorare debeant, quatenus pcr CUTIIBERTUS LULLO.
illorum suffragia olim optatam adire mereamur pa- (Circa annum Domini 758.)
triam paradisi. Similitcr vos deprecamur, ut mnnium Dcsiderantissimoet suavissimoin Christidileclione
amicorum vestrorum noinina lam vivorum , qiiam amicoLuIIo episcopo, et omnjum antistiium charis-
deftmctorum , per praesenlcm fratreni nostriim Sa. T\ j siuio , Culhbcrlus discipulus Bedae prcsbyteri sa-
ganaldum, per brcve ad nos dirigere faciatis, ul lutein.
ipsos, sicut de aliis fratribus nostris facimus, ita iu Gratanturqiiidemmunusculatuaecharitatis suscepi,
nostris assiduis orationiiius ipsos memorare tlc- ct co gralantius, quo te hacc intimo deyotionis
beamus. Gratia regis coelestis custodiat vos semper. affcclp niittere cognovi, id cst, hplosericam ad
Amen. reliquias beataememorioe Beda m?gistri nostri, ob
Indiculus directusad Lullonum episcopum.Etntna- rccordationem et iilius yeneratipnem destinasti. Et
nttel nobiscumsit. rectum qtiidera mihi videtiirut tota gens Angloriim
EPISTOLA XX. in omnibus provinciis, ubicunque reperti sunt, gra-
CVNEARDUS LULLO. lias Deoreferant, quia tam mirabilem virum, proedi-
(Circa annum Dotnini 756.) tum djversis donis, tamque ad exercenda dona stu-
Domino magnopere diligendo, et nolsis omnium diosum, similiterque in bonis moribus viventem ,
puregrinantium pro Christi amore charissimo,Lullo Deus illis in sua natione donavit, quia per experi-
aniistiti, Cineardus indignus, ut vereor, episcopus mentum, ad pedes ejus nutritus, boc quod iiarro di-
in Christo salutem dici. Similiterque mihimet ipsi coopertorium varia
.39 S. LULLI MOGUNTINIEPISCOPI 840
tum ad tegendum scilicet, propter frigus, meum cor- A eruditionis ac sanctitatis ad nos litteras transi rise-
pus misisti, quod videlicet omnipolentiDeo et beato rat. Quapropter palernam tuae charitatis reveren-
Paulo apostolo ad induendum altare, quod in ejus tiam obsecramus, ut, seniper nostri mernor, sup-
ecclesia Deo consecratum est, cum magno gaudio plices pro nobis domino preces offerre non refrage-
dedi, quia et ego sub ejus protectione in hoc moris. Nostui quoque scias semper existere memores,
nasterio XL et m annos vixi. Nunc vero, quia ro- si quid tam vilium apud dominum valet deprecatio
gasti aliquid de opusculis beati Patris, cum meis servorum. Quantum enim de omni vestro profectu
pueris, juxta vires, quod potui tuoadilectioni proepa- gavisi sumus, quantamque super his quae in pere-
ravi: libellos deViro Dei Cudbercto, metro et prosa grinis locis vobis prospera cesserunt laetiiiam habe-
compositos, tuae voluntati direxi; et si plus potuis- remus Teque nosse volumus, quod hoc perpe-
sem, libenter voluissem, quia praesentia praeteritae tualiter studium charitatis tuis meritis iropetranliuus
liieinis multurn horribiliter insulam nostrae gentis iii observemus, tuamque per omnia desideremusamici-
frigore, et gelu, et ventorum, et imbriuin procellis, tiam mereri, volentes ipsi per oninia tuaejustae vo-
diu lateque depressit, ideoque scriptoris manus, ne luntatis obteraperare decretis, etiara Domino pro-
in plurimorum librorum numerum perveniret, re- curante, qtiando, ingredienle te viam uu.versoe
tardata est; sed et ante sex annos per Hunwini B I terroe, atque ad proemia vitoe aeternae perducto,
meum presbyterum illuc ad vestra loca advenientem, lunc tuum venerabile npmen disponimus scribere
et Romam videre desiderantem, aliqua parva xenia, cum nominibus episcoporum.noslrorum, et cum no-
cultellosvidelicet xx etgunnam de pellibus lutrarum minibus omnium praecedenlium fratrum hujus mo-
faclara tuoe fralernitati misi. Hlc quoque presbyter nasterii.
Hunwini, ad urbem quoe vocatur Beneventuni per- Orantem pro nobis almam paternitatis veslreeco-
veniens, ibi de hac luce migravit. Quapropter neque: ronam ccelestis gralia cuslodiat, dilectissime in
per illum, neque per tuorum aliquem, utrum isla adI Christo antistes Scripta intlict. 11, ix Kal. Ju-
te pervenerint, ulla responsio unquam mihi reddita' nias ad Jul. episi. epis.
est. Duo vero pallia subtilissimi operis, unum albi, EPISTOLA XXIV.
alterum tincti coloris cum libellis, et clocain, qualemi MAGINGOOZ LULLO.
ad manum habui, tuae palernilati mittere curavi- (Circa annum Domini 760.)
mus, precorque ut meam pelitionem et necessitatem1 Venerando sacerdoti Christi, amore prorsus ac
non spernas. Si aliquis homo in tua sit parochia> revurentia pariter a nobis slmlio peculiari contiiendo,
qui vitrea vasa bene possit facere, cum tempus ar-" Lullo episcopoMagingoozservus servorum Dei pe-
'
rideat, mihi mittere iigneris, aut si fortasse ultra1 reunem in Christo salutein.
iines est in potestale cujusdam allerius, sine tua1 In colloquio nuper venerandoe fralernitatis tuoe
parochia, rogo ut fraternilas tua illi suadeat ut adi coroperti sumus quia consilium proximi nostri cu-
nos usque perveniat, quia ejusdem arlis ignari ett jusdam minus caute, seeculi impedimento post-
inopes suuius, et si hoc forlasse contingit ut aliqtiiss posito, viam religionis ingredi cupieniis prudentia
de vilrifactoribus cum tua diligenlia, Deo volente,, vestra praevenireutiliore consulto voluuset, qui, ut
ad nos usque venire perniitlatur, cum benigna inan- arbitror, his verbis velut nomine proprio designa-
sueludine, tita comite, illum suscipio. Deleclat mee tttr. Et revera visum inihi esl non posse aliler cora-
quoque cytharistam habere, qui possit citharisare ina pleri circa illum offlcium debitoefelicitatis el cha -
cilhara, quam nos appellamus rottae, quia cilharamu ritatis, nisi cum pluribus de eadem re necessario
habeo, et artilicem non habeo. Si gravc non sit,, sollicitis conteudatur , ne hunc fortasse in ipso iti-
et istum quoque meae disposiiioni mitte. Obsecro o nere, quo desiderium ducit, incauta praesumptio
ut hanc meam rogationcm ne despicias, ct risioniii supplarilet, sed necessarium existimo ut diligenlitis
non deputes. De opusculis vero beata; rccorda- ^rovideatur quo paclo vel quibus instrumentis pere-
tionis Beda, quae adhuc descripta non habes, pro-- T)gfinalionis illius, quam sicut scilis optimain
mitlo , me , si vixerimus , tuae voluntati adjuva- stabilitas et possibilis, et si fieri potuerit, inexcusa-
turum. bilis , iis cum quibus pr;csens causa agenda est,
Abbas Cuthbertus le te bis terque salutat; omni rationis firmilate comprobetur. Quapropter
Te Deus omnipotens salvum conservet in eevum. i. nostrae parvitali indicare pcr lilteras non gravemini
EPISTOLA XXIII. utrum vobis videatur an communi sermone unius
EA.NVULT LULLO. epistoloe exhortatio mitlalur, an uterque nostrum
(Anno Domini 758.) a se epistolam mittat; quod si profuturum judicetis
Domino desiderabili ac jure venerabili episcopo o ut commune et unum a nobis indiculum dirigalur,
Lullo, Eanvult servus Chrisli Jcsu, una cum con- l- a vestra charitatis industria rogo ut conficiatur. Si
servis qui mecum his in locis suavissimum Evan- :i- non fieri posse putaveritis, ut sine aliqua praesenli,
gelii jiiguui, pro invenienda in ctclis requie, tra-a- sive nostra, sive cacterorum servorum 'Dei, colla-
here gaudent, perpetem in Domino saluteni, tione consullo decenti et iutegra soliditalis valeat
Multo quidem gaudio delectatum est cor nostrum, i, perpetrari. Quid itaque vobis profuturum videa-
inagna exsultatione lingua insonuil, dum tant;e vir ir tur. tit a nobis hac dc re agatur per litteras, hujus
ou EPISTOLJE. 842
epistiunculaeportitori traditas, nobis indicare digne- A j vero quod de libris inquisisti marinis sestibus ter-
inini. ram advectantibus, omnino incognitum est. Caete-
Valere bonitatera vestram, et in Christo proficere rum libri cosmographicorum necdum nobis ad ma-
pronobis intercedenlem, integris desideriisoptamus. num venerunt; nec alia apud nos exemplaria, nisi
Off. Lullo episc. picturis et litteris permolesta. Jam saepius mihi-
EPISTOLA XXV. met perscribere deslinavi, sed nondum potui scri-
CUTHBERTUS LULLO. ptores acquirere. Forte tuis adjutus supplicationi-
(Circa annum Domini 760.) bus
Domino in Domino dilectissimo et fidelissimo Sanctitalem vestram ad protectionem electoeDo-
amico Lullo episcopo Culhbertus abbas salutera. rainae rex salvator conservet in aevum.
Multumgratanter accepi litteras sive etiam niune- Scio, Pater, quod illa, quoecharitatis gratia misi,
ra, hoc est, villosam et sindonem, quae tua fraterni- a te visa non sunt,
las ad me mittere dignata esl; et eo gratantius, quod Vivendofelix Christi laurate triumphis,
ex inlima charilate ea destinata esse non ambigo. Vita tuis, soeclo specimen, charissime ccelo,
Unde recompensalionem beneftcii islius reddens et Justitiaecultor, verus pietalis amator,
ipse tui quotidianis in precibus curam habere non • Defendensvigili sanctas tutamine mandras, .
cesso; simul eliam nomina fratrum quae ad nos Pascua florigeris pandens praedulcia campis,
inisisti cum nominibus hujus monaslerii fralrum Judice centenos portans veniente maniplos.
dormientium in Christo scripta conlinentur, ila ut Offe- i iLutloE- vi-i iclaris-
pro illis nonaginta et eo amplius missas facere prae- rendal Ipiscopo ro j isimo.
ceperim. Insuper etiam librum, quem clarissimus
EcclesiaeDei magisler Beda de Êdificiotempli com- EPISTOLA XXVII.
posuit, ad consolationem tuae peregrinalionis mit- WIGBERTUS LCLLO.
tere curavi, tuam fraternilatem humiliter obse- (Circa annum Domini 760.)
crans, ut olim condictaeinter nos amicitioefcedera Domino vere beato, atque omni oflicio charitatis
usque ad finem firmum custodire digneris, in hoc venerando, Lullee, gratia Dei episcopo, Wigbertus
videlicet maxime, quod cum tuis omnibus, quos libi presbyter vester fidelis servus, optabilera in Christo
divina dispensatiovoluit esse subjeclos.pro infirmita- salutem.
tibus meis apud supernum Judicem sedulus interces- Veslris orationibus meritisque suffragantibus, ut
sor existas. Lullo episc. credimus, et pro certo scimus prospera nobis terrae
Dominus omnipotens fraternitatem tuam in suo C marisque itinera, postquam a vobis ieramus, Dei
semper amore conservet. clementia concessit, amicosque et propinquos sanos
EPISTOLA XXVI. et incolumes invenimus, benigneque suscipientes
CENELULLO. omnia necessaria tam in possessionibus agrorum,
(Circa annum Domini 760.) quam in jumentis et pecoribus, aliisque suppelle-
Doraino beatissimo onmique honore nominando clilibus sponte nobis tribuentes. Quod usque hodie
LuIIaeepiscopoCbena,servus servorum Dei,perpetuae absque ulla contradictione habentes, tuam sanctam
gratiae salutem. fraternitatem, quaenos semper et aojuvare et con-
Acceptis tuae beatitudinis, Pater excellentissime, solari consueverat, rogamus et obsecramus, ut vi-
lilteris, multa sum laelitia delibutus, ita ut totis prae- deas et consideres quid nobis utilius agendum sit.
cordiorum intestinis gaudens Iacrymaverim, beatum Omnia enim tibi nota sttnt; et hoc el illud, quid-
mihi; ac profuturum seslimans tanli Patris perfrui quid tibi bonum videtur, hoc me fateor laetoanimo
amicitia, ideoque omni cordis aviditate tuam desi- fecisse ,et tuum salubre consiliumin nullo sprevisse.
derabilem amplector pietatem, tua inhianter con- Si tibi videtur, ut ad vos perganms, utiles, ut cre-
delector charitate, ea potissimum causa, quia sara- j. viri et, ut aiunt, boni in nostro desiderant
] dimus,
taria dilectionis proecepta divinitatis, indita nobis esse comitatu. Sin autem aliud magis placet, tamen,
rememorans, nec non et aliquandiu fautorem sive cum nostro sermone et consilio, si vobis sic vide-
consiliarium adoptans laboribus nostroe parvitatis, tur, visilare vos tlesiderant. De qua re, quid tibi
quem misericors omnium bonorum largitor noMs, videtur fac sciamus. Sed quid magis moror, cum
in te sua benigna providentia, ut credimus, proeor- litteraetuaeusque ad nos veniunt, quas, ut isti prae-
dinavit. Quapropter, dulcissime frater, in quascun- senti portitori litterarum mearum tribuas, obsecra-
que sanctaepacis ditiones vocabis, lubens, festinus mus. Quidquid in illis jusseris, aut suaseris, Deo
gaudensque totus, pleno corde advenio. Insuper plu- permittente et vita comite, libenler faciemus. Mul-
rimis obsecrationem lacrymis deprecor, ut nostri tum jam vitaenostraefluctuando et negligendo,quasi
quantulamcunquein tuis sanctis orationibus habere extra nos fusi, peregimus, tandem aliquando ut ad
memoriam digneris, semperque bene cceptaepietatis nosmetipsos redeamus, necesse est, scientes scfip-
promissa custodias, quia perseveranti gloriosa re- tum quod qui seminat in lacrymis, xn gaudio metet,
tributionis impenditur corona, mercesque futurae et ideo vitoenostroequod restat, cum vestro consilic
felicitatis in fine cujusque operis spectatur. Illud transcurrere curamus. De coetero autem si in re-
P-TROL.XGVI. 27
845 S. LULLI MOeuKTlNl EPISCOPI 84*
gione gentis nostr», id est Saxo-rium,aliqua jaoua A videlicet beali Patris et prsedecessoristui BonifaciJ
divinae roisericordise aperta sit, remandare nobis id semper inconcussa mansit, et permanet jugiter re-
ipsum curale quam mulli, cum Dei adjulorio, in posila dilectio, ut inter nos quoque et nostros dein-
_©rumauxilium feslinare cupitint. Omnia ista, quae ceps familiaris ac spiritualis amicitia, tam ad ani-
Icmgo sermone peVstrinximus, tu inente pervigili, marum noslrarum remedia in oralionibus et missa-
quid melius agendo sit, pertracta, et litteris inti rum celebrationibus, quam ad hujus vitoe quoeque
mare tua sancta almilas noh pigeat. Vale. competentia fraternaque suffragia, fideliter persis-
Ego Hrolhuin dudum aliquid vobiscum ; nune au- tat. Et ad lfoecquoque quoeproemisimagnopere tua
lem his posilus scribens, legens doccnsque quod perfici dileclione desidero, ut omnes quippe sacer-
legi, multuin vos saluto, obsecrans ut eo animo dotes Dei et familias benedicti ac beali Bonifacii
crga me sitis, quo et cgo circa vos sum positus. martyrisChristidiligenter atque amabililer ex meo
Saluta oranes qui amant Dominuin noslrum Jesum salutes nomine, horterisque pro nobis, quod et pro
Chrisluim ipsis facere non desistimus, omnipotentis Dei cle-
mentiam obnixis exorare precibus. De redditione
EPISTOLA XXVIII.
vero praefatoerei, sive per verba fratris nostri, sive
BREGWINUS LULLO. J etiam per lilteta. tuae fraternae pietatis nos certio-
B
{Circa annum Domini761.) tare jubeto.
ReVefehdissimo et in Christo cliarissimo fratri Omnipotentis Dei pietas sua nos protectione
Lullo episcopoBregwinus, servus servorum Dei, per- iriuniat, et ad ulilitatem plurimorum sanctitatis
vestroe sincerissimam charilatem jugiter in perpe-
petuairi in Christi nomine salutem.
Dies mutti elapsi sunt ex quo sollicitus proeopta- tuum coriservare et custodire dignetur.
bam ut, Deo faventc, landem aliquando prosperum Diem vero depositionis retigiosoeChristi famulsc
iter legatarii noslri pervenicndi ad beatitudinem Buggancelebramus, quoe iiiit honorabilis abbatissa,
vestram invenire poluissent, quia per hos, scilicet cujus etiam dies depositionis fnit vi Ral. Jan. Roga-
vit me obriixe, dum adhuc viveret, ut hoc vestrae
proxhne decurrentes, priores annos, plurimoe ac
diversae inquietudines apud nos in Britanniae, vel beatitudiiii trarisniitterem. Et sicut speravit et cre-
in Galliaeparlibus audicbanlur existere, el hoc vi- didit, ila facere curate, quoniam illius pater alque
delicet nostrum desiderabile propositum saepiusim- patronus fuit in Christo Boiiifaciusepiscopus.
pedivit, et perterrendo valde prohibuit, de nostris EPISTOLA XXIX.
aliquos ad vos dirigere per lam incerlas tamque—/ G LULlCSCEN.E.
crcbris infestalionibus improborum hominum in
provinciis Anglorum, seu Gallise rcgiones. Nunc (Circa annum Domini 762.)
vero pace ac tuitione nobis a principibus indubi- Fratri et consacerdoti etmeritis domino charissimo
tanter undique promissa, misimus ad vestram vene- Coenasummi pontificatus infula procditoLullus, exi-
Tabilem fraternilatem hunc praesentem fratrem guus servus servorum Dei, perennem in Christo sa-
islarum praesentium lilterarum bajulum, Hildeber- lutem.
chlum nomine, reminiscens videlicet qualiter inter Sanctitatis tuae reverentiam liumiliter obsecro, ut
nos in civitate Romana de amicitiae conventione amicitiae inler nos oliro in Christo copulatte, et se-
colloquium habuimus, qnod eliamnos servare omni- mel cceptoe,perpes reminisci digneris, nc veterescat,
modis confltemur. Quapropter et ego nuuc, in IIIGC et oblivioni tradatur, quam coram Deo fidcli spon-
beatiiudinis amicitia confisus, ut secundum quod an- sione pepigimus. Pro nomine eiwroCbristi in contu-
tecessores nostri inter se facere non cessarunt, ilai meliis el tribulationibus gtor.iari et exaltatione Ec-
etiam el nos facere similiter adoptamus, mittentes5 clesioeejus nos oportet, quaequolidie tuuditur, pre-
verba suavissima salutalionis et pacis, ut evangeli- mitur atque fatigatur, quia moderni princip:s novos
cus sermo impleatur in nobis, quod ejus esse disci-)- b mores novasque leges secundum sua desideria con-
.puli mereamur, si dileclionemhabuerimusad invicem. dunt. Idcirco excellentiam tuam jugem precatricem,
Idcirco tibi indicare curavimus nos misisse vestrae e pro animoenostrae salute, subnixa prece flagitamus.
beatifudini parva quaedam munuscula, non parvai Assiduis enim corporis oegritudinibus cum nieiitis
siquidem charitale, id est capsam unam ad officium i anxietate cogorex hac aerumnosa et periculis plenis-
quidem sacerdotale ex ossibus fabricatam, saluta- sima vita cxire, redditurus pio et dfstriclo judici ra-
tionis tantummodo ac benedictionis causa, per Is- tionem. Parva vero munuscula dilectioni tuaedirexi
hardum religiosum presbyterum, ut ea quaenostraa hoc est, pallam holosericam optimi geheris, per ge-
sunt benigne suscipiatis, similiterque et nos a vo- rulum harumlitterarum. Obsecro ut quemlibetho-
bis bona recipere optamus. Insuper eliam, om- i- rum librorum acquiras et nobis mittere digneris,
nium fratrum charissime, pro certo hoc nosse e quos beatae memopiaeBeda presbyter exposuit, ad
luam amabilcm devotionem, Deo teste, desidero, ), consolalionem peregrinalionis nostrre; id est, in
quod tuae sanctitatis dilectionem in eumdem chari-i- primam partem Samuelis usque ad morlem Sautis,
i- libros qualuor : sive in Esdram et Nehemiam li-
tatis locum ct fratcrnoe socictatis consolalium li-
benter suscipio, atque lenaciiis continco, in quo \o bros tres, vcl in EvancjeliumMarci libros qudluor.
545 EPISTOLJE. »4(5
iJravia forle postulo, sed nihil grave verae charitati A _ comite et Deo concedente, quod jubes facere dis-
mjungo. pono.
EPISTOLAXXX. Orantem pro nobis beatitudinem vestram di-
vina misericordia in perpeluum custodire dignetur,
WIGBERTUSLCLLO.
Amen.
(Circa annum Domini 762.) Ego Hrothuin quondam cognatus tuus , saluto
Dominosancto acbeatissimo, mihiqoeomni affectu te, multum rogans ut quidquid reprehensibiliter
semper charissimoLullsegratia Dei episcopo,Wigber- scriptum reperies, iudoctoe imperitiae ignoscas.
tus exiguus familiaeChrisli famulus immarcescibilem Utinam, si fieri potest, et si Dei voluntas sit, ut
sempiternaesospitatis salutem. facie ad faciem videamus nos! Vale et memento
noslri.
Magnoeteuim repletus sum gaudio, valdeque hila- Macarius polaris aulaepantocrator clemens diu vos
rescit animus meus, cognita a nonnullis tua beata
incolumes custodire dignetur.
sospitate. Quamque, Dei gratia concedente, ut sem-
per habeas, optamus,.memoremque nostri esse in EPISTOLA XXXI.
tuis sanctis orationibus, Dei gralia concedente , et LULLUS CUTUBERTO.
"
vestris meritis, ut credimus, suffragantibus, sani et (Circa annum Domini 772.)
incolumes mare transivimus, nostramque patriam Sancto ac venerabili in Christo fralri Cuthberlo
pervenimus , vestraque dona episcopis, abbatibus abbati LuIIusexiguus servus servorum Dei perennem
amicisque veslris, sicut mandastis, obtulimus, et in Christo salutcm.
Charitas quae desinere nescit nunquam veterascit,
juxta modulum nostri ingenii sermones vestros vo-
luntatemque veslram intimare curavimus. Illi autcm interni ardorcm ignis vix in se sola continere valet.
fecerunt sicut erant edocti, humililer, gratanterque Idcirco placuit nostrae mediocritati de tua sospitate
omnia suscipientes, magnas gratias Christo Domino cognoscere, ut tecum in Domino gratularcr, ut sci-
refererites, quodveslra sublimitas eorum parvitatem res, quoe circa fragilitatem meam justo judicio Dei
per dona simulque et litteras visitare dignata est, geruntur. Cogor enim conlinua corporis aegritudine
vestramque communionem et familiac vestroe instan- de hac luce fugitiva, et valle lacrymarum , pio et
tiam orationum semper se habituros esse promitten- dislricto Judici rationem redditurus migrare. Id-
tes; nomenque tuutn, ut charissimorum suorum, in circo suppliciter obsecro, ul pro animoemcoe salule
ecclesiis suis scribentes , memoriamque tui tam vi- enixius Dominum depreceris. Misimus eliam tuoe
ventisquam defunctijugilersefacturosessedicentes, „/ dilectioni parva niuiiuscula, unam pallam holoseri-
epistolasque suas missuros scriptas, ut eis placct, cam. Peiimus etiam ut ad consolalionem non sohwn
promiltentesque omnia quaelongis sermonibus pro- peregrinationis, scd eliam infinuitaiis nostroe, libros
traliimus, iste portitor harnm littcraium melius libi istos a bcataememorioe Beda expositos, mittere di-
verbis inlimare potest, quero vobis prcsbyleruiiu gneris, de Êdificatione templi, vcl in Cantica
transmittere curavimus; credentes et confideutes canticorum, sive cpigrammatuin heroico metro sive
quod utile vas sit in domo Domini, quem ul benigne elcgiaco compositorum , si ficri potest, omnes; sin
et honorifice, si dignus sit, vestra sanctilas accipere autem, de Êdificalione templi libros fres. Fortas-
ethabere, quod noster et amicus et propinquus est, sis diflicilis putitio, sed nihil arbitror esse difficile
dignata sil, obsecramus. Nos igitur, quod celare non veraecharitati.
possumus, amici et propinqui nostri isto anno a se Usque ad decrcpitam valeas actatemcum omnibus
relinquere nolunt, et ideo nuntios meos ad vos direxi, qni tecum Doniino Deo tleserviunt.
obsecrans vos humili supplicatione per Domini mise- Nomina qttoque fratrum et aroicorum noslrorum
ricordiam, ut et vota el sermones, quibus me vobis de liac luce migrantium tuaecharitati commendantes,
constrinxi, vestra clementia dignata sit absolvere et quae sunt..,
per epislolam tuam, per nuntios meos revertentes, JJ D EPISTOLA XXXII.
quid agere debeam insinues. Fateor enim tibi per CYNEWULFUSLULLO.
Deum, quod contra voluntalem tuam nulla dignitas (Circa annum Domini 772.)
soecli,nulla soecularis amicitia, me hic ullo modo re- Domino beatissimo et speciali amore venerando
tinere potest, maxime quod te super omnes homines Lullo episcopo ego Cynewuifus, rex occidenlalium
diligo, Deus testis est. Si aulem libi bonum videtur, Saxonum, una cum episcopis mcis, necnon cum ca-
et tua voluntas sit, ut ad vos cilius redeam, Ecclesiae terva satraparum, aeternam sospitatis in Domino sa-
et ministerio, cui ante deservivi, medimittas, de uno lutem.
rogo et obsecro. Amici mei, et propinqui, et terram, Tibi testiflcamur quod juxta modum nostrae pos-
et haereditatem suam mihi promittunt, et dare dis- sibilitatis, quidquid tua sanctilas desideraverit, sive
ponunt, si hic cum eis permanere-dispono ; sin au- jusserit, libcnter agere parati stimus, ut cum reve-
tem, alienispermittere debent. Etidco, mi domine, rendissimo et sanclissimo viro Dei pra:dec ssore tuo
per prudentiam tuam et cor intclligibile, pertracta et Bonifacio pepigimus, sive in oraiionibns Deo dcvo-
eonsidera quid tibi bonum videtur et rectum, et tis, seu in aliis quibusiibet rcbus, in quibus lmmana
illud, ut dixi, per lilteras intima. Vila etenim fragilitas, Deo disponente, mutuis allerutrum sola-
847 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 848
tiis egere comprobatur; te pariter obsecranles ut A dentur, ut ibidem, solilo more, officium perageret.
pro nostra parvitate, proque pace congregalionisno- Sed dictum nobis ab eotlem presbylero fuit quod
stroc,Dominosupplicarc cum eis qui tecum invocant auctoritalis vestrae magnitudo juberet non ibidem
nomen Doraini Jesu memineris. Istarum vcro litte- eum esseofficiumdivinum celebraturum, quia nesci-
rarum porlitorem a vobis ante destinatum vestroeal- mus si aliqua suggeslio auribus pietatis vestraea
mitali committimus, quia fideliter vobis obedire in Bernario episcopo pervenisset, qnia idem dominus
omnibus curavit. Bernarius episcopus misit ei unum caballum pascere
OmnipotensDeus, qui dispersacongregal, et conde nostro slipendio, unde nos vivere debemus,
gregata cusfodit, ipse vos sua gralia protegat,et nescimus si pro hac causa factum hoc sit. Nunc
vestri laboris fructum in aeterna patria nos vidcre deprecamur ut accepta licentia idem presbyter a vo-
concedat. bis, liceat ei DominoJesu Christo et sanclorum ei-
EPISTOLAXXXIII. dem in loco reliquiis oflicium solito more persolvere,
AMALARDUS ET WIDOLULLO. ne ct domus Dei et rcliquiae illius honor sic rema-
(Circa annum Domitiilli.) neanl sine sacerdole, lumine et oflicio. Nec nos non
Doniiiio, el Patri Riculfo, archiepiscopo, quem habemus illis in partibus sacerdolern qui illud offi-
gralia a:lcrni Regis perpelualiter, ad salutcm mul- B cium ibidem peragere possit, nisi islum. Ideo depre-
torum, et Ecticsiae calholicae defensionem , con- camur vos ut lale praeceptum et licenlia ei a vobis
servarc diguclur , Amalardus et Witlo , omnisqtie tribuatur, ne tam diu, sicut deprecali sumus, do-
congrcgaiio sancti Pctri ex monasterio Ilorbach, in mus Dei et reliquiae iilius honor sic, sicut modo,
DominoDcosalvatore noslro salutem prtcsumpsimus rcmaneant.
niittere. Gratia Domininostri Jesu Chrisli vos in pracsenti
De ca:lcro noluin sitpielativcslracquia inquantiim faciat pollere, elin oelernabealitudinefelicilersecum
Deus nos exaudire dignalur, oratores vestri inccs- regnare.
santer sumus, et alicnfius esse cupimus. Comperiat Oblineaiit, oblineant, quaeso,preces noslraeauri-
siquidcui .... magnitudinis veslrae, quia misimus bus pictatis veslroe,electe Dei, qualenus et alioruro
presbylcrum nostrum, Macharium nomine, ad no- profecta merces vobis magna reddatur aDoiiiinoJesu
slras ecclesias quaein vestra parochia sitoeesse vi- Chrislo.
ANNODOMINIDCCXC.
ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS,

TOLETANUS, URGELLENSIS, UXAMENSISEPISCOPI ,
ET
SA.IVCTUS BEATUS
PRESBYTER.
INOTITIA HISTORICA.
(Ex Anton.,Bibliolh.Vet. Hisp.)
Enatus vero, cum exiret soeculumvm, novus ob C idemque iterum cum Elipando, sive eorum haercsis
ignorantiamgementis sub jugo SaracenorumHispanoe in Francofordiensi damnata fuit.
genlis error de persona Christi Domini nostri, pu- Rem Iuculentiusaliis Jonas Aurelianensis in libris
fiorein Christianitatis aera, quo illitts oetatis fldes advcrsus ClaudiumTaurinensem statim in Mminehis
vivebat infucit. Quoe tamen ansam dcdit aliter ac verbis narrat, nec sine eximia quadam nostroegen-
recte sentienlibus cudeiidi monumenta doctissima, tis laude : « Disertissimos viros, et eloquenlissimos,
scriplisque suis pudendas, si brevi non succurrere- atque catbolicae et aposlolicae fidei invictissimos
tur, futuras maculas cxtergendi. Felix Crgellensis defensores Hispaniam protulisse manifestum est :
atque ElipandusToletanus anlistcs mali fundusocca- quorum imitanda exempla, et documenta sequenda,
sioque. Deceptus enim uterque conlagione forsan quia in promptu habentur, etEcdesiae amplectuntur,
insitlentiumeervicibus aut e proximo blaspheman- ab eis, Christo favenle, non absjure sancta sahibri-
tium Malionielanorum, Jesum Christum adoptivum ter instruitur et fovetur Ecclesia. Sed quoniam sse-
i);i Filium appellarc. ac docerc non erubuerunt. pissime, et hocresiarchas simplicitatem catholicne
O.uorumprirous Felix in toiicaio Raiisponensisemel: lidei perversis dogmatibuscommaculareconantes, et
multifariis superstitionibusauctoritalisanctaeDeiEc- A anno 783 (si recto it calculus lalo, ac nota nuraeri
clesiaecontraeuntes creavit, et hactenus creare non nos non fallit) in quodam codice ms. Toletanoe Ec-
cessat: cunctis valde fidelibusdolendumest. Ut igitur clesioe,in quo, uli et in aliis, conservatur magnum
caiteros omittam, emersit ex eadem Hispaniatempore quoddaroadversus Elipandi httiicerrorem Beali atque
sanctoememoriaeCaroli piissimi atque invictissimi Heterii quibusde statim agemus opus : epistola qtiae-
Augusti quidam Felix nomine, actu infelix, Urgelli- dam legitur ab Elipando Toletano episcopo ad quem-
tanensis civitatis episcopus : qui juncto scelerato dam abbatem Fidelem appellatum, cujus loci igno-
errori Elipando Toletanaeurbis episcopo, secundum ramus, sed in Asluriis manentem, Octobri mense
humanitatemnon esse proprium Filium Dei,sed ado- hujus nuper laudali anni Toleti, ut videtur, scripta :
ptivum praedicareausus est; et hacvirulentadoclrina quo anno (e), Silone rege Asturiarum defuncto,
uterque Hispaniammagna ex parte infecit.» MauregalusAlphonsiCatholici nothus, AphonsoCasto
Narrat inde Felicem propinare Gallis et Germanis ejccto regimmusurpavit. Argumentum hujus epislolae
conatum veneni hujus haustum : Caroli ejusdem apud Ambrosium Moralem (cap. 26) videsis; quae
Magnijussu, et Adriani I papoe auctoritate congre- lanien hactenus in schedis latet (f). Itoc autem pri-
gatam synodum(Ratist_onae,sive Raiginsburgi; nam mum scriplum fuit quoElipandus pro vesana sua sen-
ita vocat Alcuinus [Advers.Elipondum,lib. 1j) cum tentia slylum strinxit, Beatum incusans eum quem
erroris sui auctore Nestorio praesentemconcleuiiiasse. nuper laudavimus, unaque Heterium Oxomensem
Quando hacchabita synodus fuerit, observavitJaco- nuncupalum episcopum, ejus amicum ct asseclam :
bus Sirmondus (a), nempe anno 792. Imo ductus eo quod inconsulto praesule Toletano, imo contra
inde Felix Romam, coram Adriano in basilica sancli gJ senliente, Asturiarum incolaeipsi, quod veluti op-
Petri hocresin confessus, eam abtlicavit, Iibereque probrii loco jacit, quae sibi viderentur, docerenl
redire in urbem suam fuil permissus,uti refert Egin- populos; laudansque Arcarium quemdam episcopum
hardus in Annalibus suis, sub LudovicoPio conscri- prudentiaeet obsequii nomine, qui super utriusque
ptis (b) : quem auctorem,quia ignotus antea fuit lc), Beati atque Helerii doclrina oflicioseeum consuluis-
non ullo nomine Baronius (d) et alii appellant. Qui set. Refcrl inibi se errorem alium circa celebratio-
et scripsisse de crrore suo iibros ad Elipantlum dinem Paschatis, cujusdam Migetii(g), una cum aliis
rectos ail (ad. an. 792). « Orgellis est, inquit, civi- proesulibusHispali serpenlem exstinxisse (h), spera-
las in Pyrenaeimontisjugo siia, cujus cpiscopus no- reque siniililer exstinclurum Beatiunam (sic a Beato
mine Felix, ualione Hispanus, ab Elipando Toleti appellal) in Asturiis lioeresin.Huic sane epistolaere-.
episcopo per litteras consullus, clc, valde incaute posuure ii quos diximus Bealus el Heterius, de quo
ac inconsiderate, et contra antiquam catholicoeEc- paulo post dicemus, verae sententiaeapologema.
clesiaedoctrinam adoplivum non solum pronuntiavit Neque admonilus aut repressus Elipandus Felicis
(ChristumDeiFilium); sed eliam seriptis ad nicmo- pcenilenlia, imo eamdem huiusce erroris causam
ratum episcopum libris pertinacissime pravitatem iterum ipse lueri salagens, ad Carolum Francorum
opinionissuoedefendere curavit. » rcgcin, iroo et ad quosdam dedit episcopos litteras,
Ex quibus verbis natales Ilispanici Felicis adeo «in quaruni (ait ipse Carolus [In epist.dequa infra])
indubitati esse debent, ut frustra sit prosapia eum scrie non satis elucebat, an quasi ex auctoritate ma-
fuisseGallum Joannes Tamaius volens. Ab eo eiiim gislcrii nos veslra docere disposuistis, an ex humili-
interpolata vita fuit Beati, in qua hoc lcgiroiis edila P
r tatis tliscipulalu noslra discere desideratis. > Certe
die 19 Februarii, quanquam aflirmet se eam ex Le- in his quoeCarolo regi sunt directoeab eo petiit ut
gendarioAsturicensidesumpsisse.Dequo itertim cum libclli sui de re conscripli (idem esl cum epistola)
de Beato agemus. Exstant quidem in appendiceOpe- lextus in praesentiaejus legeretur (i). Quod Carolus
rum Alcuini epistolceet confessionesFelicis episcopi exscciilum scse ait, ex omnibus suae ditionis Eccle-
Urgellensiset Elipanti archiepiscopiTolelani ( quam siis vocalisad conciliumepiscopis,coramque iis reci-
confessionemetiam Lalandusedidit in Siipplemento (ata epislola. Hocest concdiumillud Francofurlense,
ConcUiorumGalliaeSirmondi, pag. 89 ). ltem Epi- seu Francofordiense, anni 794 celeberrimum,at non
stola Felicis ad filiam in Chrislo charissimam. Nec oinniex parle beatum : in quo sancle quidem anathe-
non epislola Elipanti ad Felicem nuper conversum. nializala fuit « inipia ac nefanda haeresis Elipandi
DemuroqueElipanli ad Alcuinum,sive Albiuum. Alia Tolctanaesedis episcopi,et Felicis Orgellitanieorum-
responsionescontinensprioris epistolwejusdcm. que sequacium, qui male sentientes in Dei Filio as-
Neque lum recens nalus errorhic; namque ab serebant adoptionem, » ut canon primus loquitur :
(a) In notis ConciliorumGallite, lom. II, pag. 160. slolam, e Toletano quem proediximuscodice vulga-
(b) Editus fuit inter GermanioeScriplores, absque vil primus omnium Florezius eod. I. V, a pag. 558,
nomine, a Justo Reubero, deinde sub Eginhardi a in qua numero 2 hoec leguntur : « Conlra cujus
Duchesnio,tomo II Script. Franciae,pag. 235. (Beati scilicet) vesaniam uos indigni et exigui juxta
(c) Ante edilionem Auctor. coaetan. Gallioe Dtt- tenuitalcm nostri scnsus saccrdotibus vestro regi-
chesnii. mini subditis epistolam rclcgendain atque tractan-
(d) Tom. IX, ad ann. 792. n. 10; Morales,lib. xin, D
' dam, el vestris sacris oblulibus procsentandaindire-
cap. 26. ximus : poscenles vos per eum qui pro tc in cruce
(e) Morales,lib. xm, cap. 25 et 26. manus innoxias extendit, et pro te sanguinem pre-
(/) Edita ex partea CI.Floresioest tom. V, p. 555. liosum effudil, et pro te mortem pertulit et scpul-
Neijueenim exstat nisi ejus fragmentum insertumi cruni, et atl liberandos electos ad infernum dcscen-
Beati et Heterii epistoke, sive Apologetico adversusi dit, et pro le resurgens libi viain ad coelos rever-
Elipandum,quo de nos suo loco. Elipandi autem adI tendi, scilicet ad ccelesleni palriam demonstravit :
Fidelem epislola scripta ibidem a Florezio dicitur ut per te ipsum arbiler rcdeas... casto et salubri
Christi anno 785. judicio dirimas, et absque adolalionis oleo aequo
(g) Meminithujus Adrianus papa in epist. ad om- pondcre sentenliam promas, clc. » Elipandi auleni
nes Hispaniae episcopos conlra Elipandum, quam ad GalliiB,Equitaniw, atque Austriw(sive Austrasioe)
Sirmondusedidit tomo II Concil. Gallioe,pag. 161, episcoposepistola, cujus noster meminit hoc num.
quamque postrema editio Parisiensis omnium con- habetur priina oronium in codem Toletano codice,
ciliorum exhibel. plut. V, n. 16, in cujus fine legilur : « Perscribtus
(/»)Exstat Elipandi adversus Migelium hwrelicum est liber isle Deo auxilianle sub die xix Kalcndas
epistola, seu potius Invectiva, e Toletauo soeculi xi Februarias ocra1108 (Chrisli 1070). Orate pro Yiti-
codice, Plut. v, num. 16, aCl. Florezio primum edila ceiitio presbytero scribtore. Si Chnslum Dominum
Hisp Sacr. tom. V, a pag. 543. habealis protectorera. Amen. i
(i) Hanc eliam Elipandi ad Carolum Magnuraepi-
851 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 85-
tcmcrario auiem ausu catholicum de atloratione A t Hispaniis caput excetra erroris in discipulis, quibus
imaginum, Nicoeuaesecundocsynodi gencralis (a) timc dam Elipandi, quos sesc in Asturiis coguovisse, et
forsan haud satis in Groccofonte intellecturo dogma, quia postlrinam admonitionem adhucctiam in codem
in canone secundo damnatum. crrore permanebant, ut hoereticos devitassc, Jonas
Unde emanavere ad Elipandum, simulque genera- proilit Aurelianensis. Vidcantur tamen ab iis qui
liter ad Hispanioe episcopos, qui non orones tamen Elipandi errorem quodammodo cxcusari vellent,
luto isti hoesisseverosimilius est, refutatoriaeepislohe: Franciscus Suarez, Gabriel Vasquez in Comnienlar.
prima, quocepiscopis duntaxal Italia: eo in concilio llieologicis; cl post cos Joannes Eusubius Niercm-
coeuntibus ascripta, et ad provincias Gallicicv ac bergius in cpistola (It) ail D. Lauruntium Ramire-
Spaniarum directa: sccunda episcoporum Germanioe, ziuni de Pralo scripta,ct cum Luitprandi opcribus ab
Gallioeet Aqiiilani;e prwsttlibiis Hispnnice inscripta : hoc publicata.
tertia vero Caroli ipsius a I Elipainiiiin rcspoiisoria, Nulli antcm fuit infcrius Beati Hispani de noslris
cujus ad euiiideiii et coeterosin parlibus Hispiiniuriim Ecclusiis siiper ea-icm re atquc his ipsis diubus me-
consacerclotesminciipaiioueiii es>c voluit. Qu t: oniiies rittim, cujus, ut Ilcterii (fuit hic Oxoinensis upisco-
in concilii linjus aclus conjecl:c sunt (Edit. Pu- pus) Iiber exslat Adrersits Etipandum. Opposuil suse,
ris. ullimte iom. VII, col. 1022); uli et Adriani papa: I uli jam diximus, novo Elipamli clogmaii Libaiiiensis
alia (Ibid., col. 1014), non jain ad Elipandum sud in Asturiis Bcalus, doctus vir, ac teslimonio Alcuini
contra uum, Galliciis Spiitiiisquc (ita lugitnr) Eccle- tam vita quam iioiniue sanctus; ct quia cum Ilcterio
siis prwsidcnitbus inscripta; et ante concilii jam tlicti silii crat iniiina coiisuetmlo, cjus cliam nomen in-
celebralionem, stalini alque dc missis ad su ab Eii- g' scripsit opuri, quotl sub bac inseripiione olhcii plcna
pantlo lilieris Curolus ipsuni adnionuit, exarata. Lc- in Tolctana: Ecclcsia: coilicc tpiodam nupcr a nobis
guiilur et alioe cjiisilcm poiilificis tcrlio voluminc mumoralo lcgilur : Etnineiitissimo nobis et Deo ama-
collectionis Duchesniaua: Ilislorioc Francoriiiii. bi!i Eiipando Totelnitcvseciis archiepiscopo, lleterius
Strinxit et conlra Elipandnni calanii acium, niul- ct Bec:tnsin Doninio sululem. Tuiiliiin abust ul vuri-
lisque cum eo supcr tloginale isto Alruimis cgit. talis iimanlcs viros iriitavuril superba illa supra a
Alcuinus, inquain, Caroli Magni magislcr, t]iii:ra nobis tlicla Elipan ii atl Fideluin aiibatem, ulriusque
ille hoc ipso teropore propler doctriiia: existinia- horuni opur;c rcprchensoria cpistola.
tionem e Britannia evocavcrat. Lugimtur nain- Piiimis, (|iioil sciam, iu luccin proliilit anliquilalis
que in hujus Operihus Parisicnsis e.iilionis anni hoc nioniimcntiiiii Petrus Stevarlitis in Colleclione
1617, ab Andrea Duclicsnio procuratoe, liini ujus insiguiim aiieloriini, taro Groccorum quani Lalino-
epistola ad Etiptindtim Tolcltintimepiscopum coltorla- runi, de fubus cciilusiaslicis (Ingolstadii, 1616, in-i°),
toria in calliolica ftde; tuni alia Elxpundi acl Alcni- hac scilicul iiiscriplionu : Heterii episcopi Uxamensis
num continens responsionespiioris utleris (b) (dcqua ci Ikuti presbijteri adversus Eitpandum episcopttm
jam supra diximus); itero libelli ituo Alctiini contra Toletnnttm de adoplione Christi Filii Dei libri duo.
epistolum sibi ub Etipundo directcwi, quibiis evucxmt Deinde in Bibliollieea Patrr.in eiilionis quarUc Pari-
pravas illus asserliones. Nuc non iLitlem exstatri con- siciisis tonio IV ct aliis. Ms. exslal in duohus codici-
tra Felicem Urgellitanum libri vn, sub nominc Pau- bus ecclesia: Tolelamu ( Pltttco xxx, num. 15, sttb
lini Aquileiensis, in Bibliolheea vclerum Patruiii vul- nnmine Eterii udv. Elipandutn), quoriim altcriim vi-
gali, quos itlein DiicliusniusAlcuino.asseriiit (c). '
f, dit Morales uti jam dixirous, el Franciscus Pisa
Stint cnim diversa qua: adversus huiic crrorcm *-*(Vide llist. Totei., fol. 157) (i). Mcininil bnjus opcris
Paulinus ejusdem temporis scriptor Caroloque valde atl Carolum scribcns ipsc Elipandus, ul eonslat ex
charus exaravit : nenipu libcllus de.sanctissima Tri- his Caiolin-.t: rcsponsionis vcrids (F.dit. Paris., col.
nitate adverstts Elipandum Totetcnum et Felicem 1051) : « Excnipluro niilii Conslautini inipcratoris
Urgeltitanum untislites, dicttts Sacrosyllabus (haeecst proposuislis, cujus iniliuni bealum Isidorum lau-
epistola superius memorata bujus Paulini alionim- dassc diciiis, ei fiiiuui doluissu, quotl ne niihi acci-
que Italiaecpiscopnrum noiuine ail proviucias Hispa- dal per qucmdam Beatuni (inule bealuni in edilis)
njae desiinata); atquc ilcm libri ires conlra cumdem quem Antiphrasium cogiioininastis, henigne suade-
Felicem Urgetlittmum cpiscopum, cum epislola ctd tis. > Hac Antiphrasii conipullatione quasi irrisoria
Carotf.m Magnum, quos ja:n laudalus Andrcas Du- usus fucrat Elipandus (contradiclorem Laline dixeris),
chesnius ex codice ms. Putcanonim fratrtini cum Reatum sigiiilicaluriis. Inio et in eo conspirans Fe-
Alcuini Operibus emisitinpubliciim. Agohardusetiam lix, qui Alciiino rcscrihcns : «Revcrcnlissiino fratri
Lugdunensis pracsul contra Fcticem (irgcllititnum ad Albino diacono, non Christi ininistro, sctl Anti-
Ludovicum imperatorom directum librmn uinisit. pbrasii Beati focdissimi discipulo (j) » episloloe in-
Tantoe molis fuil rcdivivi apud nos crroris, ut scripsit, uti Joannes Mabilloniusrectissime eroenda-
jactabatur, Nesloriani machiiiatioiics, et falsissimas vit (Prwfatione acl primttm parlem sceculiiv, de Aciis
duorum episcoporum asscrtioncs vcrilalis roallco SS. Rcned., § 1) : qui cl tle hoc ipso Anliphra-
coiifringere. Et lainen post conciliare ac poiitificinni sii noinine duo alia testimonia, epistoise scilicet Eli-
-nathema (laudantiir bac re super celobrala conci- pantli ad Ftiiccni, ct Vil;e Alcuini, produnt Beali.
lium Narbonensc (rf), Rnmanum (e), Urgellcnsc (/'), L* Laudat qnoque idem opns Beati Alvarus Cortlu-
Aquisgranense (g) apud varios) movcbat adhuc in bcnsis, hactcnus iiieditus sequentis saeculi scriplor,
(«) Rem forsan acu tctigit post diversas hac supcr (rf) Anno 778, in Gallia Christiana, tomo I, pag. 368;
dilierentia utriiisqiic conuilii conjecturas Ludovictis Synopsi Labbci, pag. 573.
Maimbourg societaiis Jesu Gallus in Ilistoriac Icouo- (e) Apmleumdcm Labbeum sub LeonelH, anno 799.
claslarum voluro. II, lib. v, ad an. 794, et plura (f) Apud Baluzii append. ad Agobardum.
confert docte aniniatlversa posl Sirmondum ad boc (y) Apud Lalandum, in Supplem. Concil. Galliae,
concilium Francofordicnse notis Joannus Mabillo- pag. 89.
nius in praefatitme ad primam partem souculiquarli (h) ln edit. Opcr. Luilprandi, pag. 518.
de Actis SS. Benedicliiiorimi, § 5. (i) Utrumquc hunc codiccm saipius vidimus aftpie
(b) El hanc Elipantii ad Alcuimim sive Albinum invicem coniulimus; alquc ex anliquiore, qui exeunte
epistolam cx Alcnino ipso edit. Paris. 1617, col. 910, saeculox aut suhscquenlis initia exaralus videbatur,
mutalam inlulit toino V, a pag. 562 Cl. Florezius; cxemplum dcsunipsimus quod nobis nunc ad mauum.
necnon ejusdero aliaro atl Fclicem (Urgellenseni) iiu- est.
per conversumstu resipiscenlem e Ducangio iu pr;e- (j) Totidem alquc ipsissimis verbis inscribitui
fat.Glossar.med. cl inf. Lat. nn. 29 et 31, quoc Elipandi ad Atbinuni sive Alcuinum epislola apu<A
exstat eotl. toro. p. 577. Cl. Florezium, tom. V, pag. 562.
(c) Notat et Phceius I)c Script. pscttd., p. 235.
853 NOTITIA HISTORICA. 854
variis in locis suorum operum, ut ait Morales; ibi- A j uti praeseiilis,cum vcre fial, ufi adversus Elipandum
que eum notare, Beatum impeditiore lingua fuisse scriptoris inibi mentio. El ex eodem Carolo.iiovitnu.
idcircoque ad scribendum quam ad dispuiandum ha- convocatos in hunc eoalumomnes ejus ditiouis, quaa
biliorem et promptiorein. Nos hunc ejus locum non tunc Francorum regi parebat, episcopos; necnon et
vidiinus quo ita de Bealo censet, sed tantum quod in ex Britanniis aliquos, landeinque ex Italia Petrum
epistola 1, ad AureliumFlavium Joannem, inler alia Mediolanensem,Paulinum Aquileiensem,et ex Ger-
sanctorum Patrum testimonia argumcntum ejusd?m mania, Gallia, Aquitania alios, quin adjungat ex
epistolaeprorooventia, Item, ait, ex libro Beuti Hele- Hispania aliquos. Paulinus (f) aulem Aquileiensis
rii conlra Helipandum (legesis Beali et Heterii, nam quod ex Hesperia addit, (g) Liguriaque, dlmilia el
duo sunt, et Ileterium et Helipanium cum nota Austria provinciis,poliusad Italicam quara ad Hispar
aspirationis non incusamus) cum dicit : qui me xni- nicam Hesperiam pertinet. Nam ct ipse sedem suam
sit, mecttm est, etc. Confirmatque emcndationem, Aquileiensem, sive Forojuliensem, quae pars Italioe
euindem laudans slalini : Item superius nominutus vel nunc cst, Hesperiis oris accinctam paulo prius
LivanensisBeatus. Quodsi discutere volueris, etc. Et appellaverat.
in alia ad etimdcm : Sed ui Beutus Libaniensis pre- Ex eadem certe constat Felicem scriptoehujus syno-
sbyter dixil. Ibidemque mox : Pene lemporis nostri dalis Paulini stylo epistolae,hoc e.4 concilii Franco-
Beitli Livaniensispresbijleri. fordiensis teinpore, nondum veie pcenituisse, sive ad
Quiimslocis sive pairiam sive locum commoratio- hoeresin suarn una cuin Elipando tuendam denuo
nis ejtis indicat. Apud Sebastianuro Salinanticensem
sive in Chronico : in- lapsuin fuisse; imo impoenitenlemvita funclum in
episcopum, Alpbonsunircgem,
ter alios terrae tracius (quo immissi i;enuo sunt stib B ] Liigdunoiisirclegatione, Ado Viennensisauctor est.
De Elipando aliter vulgo sentiunl (/;). Profecto, si
Alpbonso Catholico Pelagii genero fidties Hispaniae germana cst Aruharici Bracarensis cpiscopi ad eum
populi, Asturiarum ob
quibusdam angulis Saraceno- epistola,quam Tamaius ex ms. codicese dcsumpsisse
ruin inetum usque ad euni diein restricti), Levunam ait
noniinatam lugimus. « Eo tempore populantur, ait, slolas (Die 19. Feb., pag. 187), revera aulem inter epi-
Primorias, Levana, Transmcra, Supporta, Carranza, Julianuspraesulum quas collegit et nolis illustravit
(omnia oflicin;c Higuerianoemerces) a D.
Burgis, quoc nuiic appellalur Caslella, et pars niari- Ramirezio cdita jam fuerat : certc inibi
tima Galloecioe.» Hodie non ullum ccrluin oppidum, Laurcntio Tolctaiii concilii ab coacti, retractatique
quod sciam, sed pars quoedamAstururo inter Oveti coram Palribus veterisElipando erroris mentionem legimus :
et sanclaeJulianoe sive Suntitlanw, ut vocant, Astu- oninia niore suo aroplificavit pseudo-Luitprandi
rias, tolius provinciae;>llissimact asperrima, novem qua: ariifex, ac pseudo-JuIiani, pluribus in Iocis (i) : de
longa quatuor autem lcucis lata, provincia de Lie- mox aliqua diccnda sunt, postquam adnola-
bana nunciipalur sub ducis Inlantatns tlitionc. In eo quibus
tractu oppidum esl, Vallemcavatum(Vulgo Valca- bimus Beati proeterdictum opus advcrsus Elipandum
notandum.est cnm Joanne Mabillonio[In ob-
vocant in (in quo
vado) juxta Salduna, cujus ccclcsia corpus scrv. prwvia ad Beuli Vitam] acta sancli Andruae,
quoddam sancli vifi, qucm Sctnto-Viecopopulares quae rucuntiora credunlur, laudari), exstare adhuc
corrnpte, ut videtur, pro sanio Beato ;ippellare inedita in Apocalypsin commentaria, sive catenam,
amant, religiose asservatur"; scorsuuiqiie alterum cx ut vulgari similis formoescriberidi verbo utar, ex
ejus brachiis colendum palara oslendi plures aflir- /C sanclis Patribus, quorum aliqui jam non exstanles
niant («). Monachum sttiim Bunedictini (b) Icpcs, ibi laudantur; idcirco operoepretium
Wion el Menardus, inio hypobolimoeusHauberlus iu csset ea in atquc post magnura tam longum silenliura
Chronicoad annum 792. Mabillonius(c) autem ali- . exire (j) : quod publicum
idem Mabilloniusdesiderabat (It).
quando, et alii omnes (d) non cjus instituli, presby-
lerum tantum fuisse aiunt. Setl ntractavit judicium . At hoc esse Beati opus, quanquam desit omnibus
suum Mahilloniuscum ad Beati accessil res gestas in excmplis auctoris nomen, arabiguum haud est
priore parte soeculiquarti, moiiachunict abbatem ex apud nostros. Argumenta sunt, primum Heterio
Alcuini, atque ejusderaraet Buali libris, ostendcns. nuncupaiuiu fuisse quo cum Elipaudo Bealus obstilit,
Ex legendario quodaro Asturiccnsis ecclesioe Beati verbis his quoeindicant vitoeconsuetudinem et ami-
liujus actus seu Vitam, ad Fcbruarii diem 19, quo citiam : « Haecego, sancte Pater Heteri, te petente
vir sanctus colilur, Joan. Taroaius prodnxit. Sed qui ob acdificationemstudii fratrum tibi dicavi,'ut quem
parvam aut nullam fideni huic habent marlyrologo, consortem perfruor ordinis, cohaeredemetiam faciam
non faciunt ei ullara injuriam. Qtio de infra agemus. mei laboris. > Secundum, servaii codicera iu eccle-
Quibus aliter visum fuerit, Beati obitum anno 798 sia Vallis-Cavataemembranaceum, in quo descripta
inde docti assignabunt. sunt ante seplingentos annos commentaria ista, fa-
Quod vero ibi, et apud eumdeniHauberlum anno mamqne ibi perpetuo viguisse ejus ea esse auctoris
792 adnolatum legilur, Heleriuni et Beatum pro ca- cujus est sepultum ibidem ac religiose cullum sancti
tholicis Hispanis missos Francofordicnsi concilio in- viri corpus. Codex hic descriptus fuit aera 1008, hoc
lerfuisse : iisdem supra laudatis Palrum eo vocato- est anno Domini 970, sed hunc se vidisse apud pri-
runi, et Caroli regis praecipue littcris ad HispaniaeD ' vatum quemdam HieronymusRomanus de Ia Higuera
episcoposdircctis, redarguitur (e). Nuila enim Beali, HistorioeToletanoeadhuc ms. lib. xiv, cap. 17, scri-
(a) Morales, lib. xm et XXVH ; Lobera in Histor. (h) Morales, dicto cap. 26; Mariana dicto cap. 8.
Legion., cap. 33; Tamaius in Martyr. Hisp., x Feb. (i) Luiip. ad ann. 795 et 810; Julianus in Chro-
(b) Iepes in Chron. Bened.ad annura 783, lomo III; nico, num. 402, 411.
et ad aniium 557, c. 3, tom. I; Wion in Ligno vilae, (j) VideLudovicumAlcazarin Apocalypsin,pag. 89.
lib. ii, c. 65; Menardus iii Appendice Marlyr. mo- (k) De Beati yvnmqin ApocalypsinJoannis inedilo
nastici litt. B. hactenus commentario, inferius sermo redibit. Arca-
lc) In Actjs SS. Bened. soeculim, parte n. rici aulem sive Archaiici Bracarensis ad Elipandum
(rf) Morales, lib. xm, cap. 26; Mariana, lib. vii, epistola, cujus nosler hoc loco meminit de ejus fide
cap. 8; Tamaius in Martyr. Hisp., die 19 Feb., dubitans, sese ipsa commentitiam herique aut nudius
pag. 184; Bollandus,de Actis Sanctorum eadem die. lertius confictam prodit. a Mirifice(incipit) me dele-
(e) Consenlit Mariana dicto cap. 26, et Tamaius ctaverunt litterae paternitatis veslrae, quibos mihi
ibidem. significatis vos coram Patribus ad conciliumToleta-
(() In Sacrosyllab. seu epist. jam laudata episcop. num congregalis stetisse sententiaeS. M. E. R. et
Italioecontra Eiipandum. jussibus S. D. apostolici Adriani benevolas et faciles
(#) Liguriae, Histriae, Hesperiae,iEmiliaa, vel Hi- aures atlhibuisse, etc. » Risum tenealis? Apud __-
gtriae, Venelioe,Êmiliaevellent alii legere. maium Martyrol. Hisp. T. I, ad diem 19 Februarft.
855 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 850
ptum reliquit (a). Qui auctor ibidem conjectatur A coacti sunt: > ut ejus telo Julianum petam, quo
hunc eumdem esse Bealum cujus mentio lit in Mar- cum Luitprandus, ejus aevi homo, ut fingit, conspirat
tyrologio Romano et Usuardi die 9 Maii « In castro omnino (Ad ann. 772, n. 241, el 286, n. 251), de his
Vindecino depositio sancti Beati confessoris. » Becla, iistlem annis concilio ascriplis loquens.
et ex eo Galesinus, Romw habent. Sed castrum Vin- Postea idem Julianus missos ait ad Carolum Ma-
decinum scu Vindocinum,in Gallia est urbs Vendbme, gnum cum Elipandi legatione et litterisGrumesindum
in qua parcecia cst Beatodicata; et'spclunca ostenditur ejus archidiaconum, ct Lupum Andreoeflculnei: cujus
in qua vixit et sepultus fuit, Augustino Lubino teste Andrcoe, Lupi patris, memoranda ibidem facinora et
in suo Martyrologio illustralo (Tabuta v, pag. 108). originem familioesuoeDe la Higuera (cui ficulnei La-
Dies quoque diversa cst. Similis alins codcx fuit in tinum cognomen convenit), et aliarum Hispanarum
monastcrio sancti lsidori urbis Legioncnsis, tlescri- ejusriem stemmatis, Hieronymus Romanus de la Hi-
ptus et is oera 1085, sivc anno 1047, qui liunc est guera, pseudo-Juliani architectus (ut creditur) con-
penes cxccllenlissiinuin marchionem de Mondexar. glomeravit: de quibus nos alibi (g). Mox , (num.
Exslant ct duo alia hujiis operis exemplaria : prius 406), Heterio episcopo duntaxat, nulla Beati veri au-
satis aniiquum in bibliotheca sanctie ecciesia: Ove- ctoris habita menlione tribuit Apologeticum adversus
tensis, et alterum in monasleiio regio divaeVirginis Elipandum. Iroo Archaricura Bracarensem episcopum
de Gtiadalupe; quos omnes vidit Ambrosius Mora- litleras ad eumdern dedisse et ab eo accepisse super
lcs (b). Fuit ct aliutl in bibliolheca eminentissimi quuistione de adoptione Chrisli, paulo post refert
doniiiii D. Antonii S. R. E. cardinalis de Aragonia (num. 409, 410).
ut noliis relulit Marlinus Vazqucz Siruela, aroicus gj At quia hujus Arcarici, sive Archarici epistolaeduae
noster doctissimus; et aliud adhuc cst in bibliotheca ad Elipandum in eam coilectionem epistoiarum con-
Toletanoc Ecclcsioe, ut cx ejus catalogo, quem ms. jectx siint, qtiits Julianus noster auctor procurasse
scrvamus, liquct (num. 50, 15). ac notis illustratas in schedis reliquisse dicitur, ho-
Diximus niultos essc in excusando Toletano anti- die jam cum Luitprandi operibus a D. Laurentio
stile Elipando, aut auiplificanda ejus poenitentia re- Ramirezio a Prato juris publici faclam : hic sisten-
busque cjus cnarrandis, Toletanoe creationis pseudo- dum paulisper est, ne illaudalus a nobis hic scriptor
hisloriuos , Juliaiium scilicet Ltiitpraiidiiniqiie , ex Hispanus, si vere scriptor fueril, tlimittalur. Epi-
quibus aliqua hic dabimus, ut vanitalem eorum au- stolae quidem ab Archarico quodani praesule ad se
ctoris ostendamus. Archidiaconus Julianus ait (In ! scriptiCsuper Beato et Hetcno Elipandus meminit in
Chronic. num. 395) fuisse Tolclauuin sub Cixilane: ea, quam superius laudavimus, ad Fidelera abbatem
archicpiscopo Elipandum, quo lempore Carolus Ma- data. Mulla tamen suiit quoc novilatem ct supposi-
gnus Toleti fuit, tlesponsavitque Galiaiiam Galafrii tioncm in his epistolis, tle qtiibus nunc agimus, re-
ejus urbis regis filiam: ex qua, ul quitlam auctoress dolent. ln prima eminentissimi lilulus Elipando tri-
aiunt, Ludovicus Pius imperator natus fuit. Haccma- bulus ab Archarico, fastus soecularis eo lempore
gni Juliani erudiiioest, quam slupent nostri homines, potius quam ecclesiaslicaemodestia: proprius; quan-
unum veteres omnes contra niti et credi velle. Niliii[ tumvis Rainirezius laudatus uberi nola hic proeslo
ccrtius est (c) quam Ludovicum Carolo rcgi ex Hil- esse curavcrit. Habemus ciiiro Isiriori aliorumquc,
dcgarde Sucva uxore procrcatum, prope cujus scpul- imo et Alvari Cordubcnsis fere aequalis cpistolas,
crum Melis apud sanctum Arnulphum jacerc dicitur; ; /p qua: socco isto non ambulant.
nihilquc a veritate magis absonum quam Tolcti Ca-- Mctropolitariorum ilem Hispalensis, Emeritensis,
rolum aliquando fuissc, Galianamquo in uxorem du- Tarraconcnsis mentio, quos consuluisse se Archari-
xisse. Hacceniro postcrior una est cx anilibus fabulis5 cus ait. De Tarraconcnsi clenim debellata a Mauris
quae tcmere in aliquot ex noslris bistoriis (rf)proru- ab anno 719, ac firoditus excisa urbe, quod vulgo
pere, jureque priidenliorcs abjudicant (e). scribitur apud Catalonia: auctores (h): oegre id cre-
Tcxit dcindc (nttm. 401 et seqq.) gesta Elipandi,, dimus, durasse Ecclesiara, nedum setleni mclropoli-
aiique eum Tolctanum fuisse civcm, sed ex genere> tanam. Emeritensis vero episcopi post Maximum,
Golhoruni (Gracchoruni corrupte, ut crcdimus, edi- qui florentc adhuc Golhorum imperio conciliis duo-
tum fuit[/'])deccpturoque a Fclice Vincentioque scri- bus Toletanis xv et xvi inlerfuit, nulla ulterior men-
psisse cle adoplione Christi ad Carolum Magnuni sibii tio. Evcisa fuit a Mauris lirbs, ut apud Rasim Arabem
ainicissimum. Vcllem quidcm in epislola Caroli ad1 bistoriographum legilur (In Hisp. descriptione); ea-
eum directa vestigium hujus aniicitioe exstare ali- que sut jugo illoruni passa cst, qu;e in epistola qua-
quod. Sub Elipando rcfert (num. 402) Muzarabes5 dam Lutlovici Francorum regis Pii, Caroli Magni filii,
sub Saracenoruro jugo vehementissime passos fuisse. quocinter Eginharti est epistolas, ad Emeritenscm
Et tamen paulo post (num. 411) (quod in altissimai universitatem data, recensentur (i). De Hispali cer-
quiete ac rebus prosperis Christianorum obtinere ai tum est Joannem sacra rexisse adhue proximo huic
Mauris arduum fuisset) Elipandus in eadem Tole- nono soeculo,magni apud onmes alque cliani Mauros
tana urbe concilium plurium episcoporum habuissei habitum : de quo nos suo loco ob doclrinae ac mo-
dicitur ; atque eo quidem tempore quo (ait idem Ju-- . nuinentorum ejus laudem plura dicemus. Sed quid-
lianus alibi [mtm.402]) : « Muzarabes vehementis-- "' quid de durante in his urbibus episcopali dignilale
sirae passi sunt injuriis Saracenorum provocati, pro- dicendum sit: quod lamen duraret aclhucinter ca-
pter quod multi ad Asturias, alii ad Gallias fugeree ptivitatis ct perpetui belli turbas illa sacroc politioe
(a) Confundere vidclur hoc loco nosler Toletanumn aliis haechabitatio Caroli Toletana cum aliis legitur.
Bcati et Heterii codicem Plut. xiv, n. 23, qui epo- (<?)Morales, lib. xm, cap. 20; Garibayus, lib.
chen ascriptam non habet, cum Elipandi ejusdemw XXXVII,
' bibliothecae cap. 15; Mariana, lib. vi, cap. 10.; Pisa, in
codice Plut. v, num. 16, oera 1108 a Hisloria Toletana, lib. i, cap. 17 ; Barreiros, in Iti-
' Vincenlio
presbytero conscripto, in quo Elipandili nerario, fol. 98 ; Vasaeus, in Chron. ad ann. 757.
epistolas ad Gallioeepiscopos, ad Carolum Magnum (i (/")In cdit. unica Paris. 1628-
et ad Migelium legi paulo ante dicebamus. (g) ln Juliano hypobolimoeo.
(b) Vide eum lib. xm, cap. 27. (It) Icart, Graudezas de Tarragona, cap. 9 et cap.
(c) Eginhartus in Vila Caroli, versus finem; Pauluss 21; Bfcuter, Hist. de Espafia, part. i, cap.28; Poia-
Diaconus in Fragmenlo de Caroli majoribus et libe-- des, Hist. de Catalufia, lib. vi, cap. 148; Zurita,
ris, tomo II Ilist. Francorum, pag. 202; San-Mar- lib. i Annal. de Aragon., c. 28.
thani fratres, Histoire de la Maison de France, t. 1,, (i) Apud Sirraondiim, post notas ad Capitula Ca-
lib. III, cap. 6. roli Calvi, et apud Thomam Tamaium iii Apospas-
(d) Hist. general. Alphonsi regis, Bcuter, et alii exx matio de rebus Emcrit., cum Pauli Diaconi libro de
Turpini fabulosa hisloria, in cujus cap. 1 et 12 ell Vilis PP. Enier. edilo, pag. 151.
S57 NOTITIAHISTORICA. 858
vetus oeconomia, et metropolitanorum inter se tot,A rum inventa pseudo-chronicorum, quibus adhaerebat,
parasangis divisorum comraunicatio; et non potius inserere: tanquam hoecejusdem texturae et auctori-
super religionis capitulis promptius et expeditius tatis essent cum ecclesiaslicis illis quae traditiones
inter vicinos antistites conferretur, vix mihi per- nostroegentis antiquas conservabant veteribus monu-
suadeo. mentis. Cujus sic temerarii ausus securi, Henschenius
Terlio movet, Archaricum dicere se Adriauum in commentario hujus Beali Vitae,alque item Joannes
pontificemconsuluisse ; idque de eo tempore dicere MabilloniusBenedictinusde Actis sanctorum istius or-
qno jam Adrianus ad Hispanioeepiscopos, et Carolus dinis agens priore parte soeculiquarti, acta hoecseu
rex ad Elipandum epistolas, quee vel hodie exstant Vitam, ut germanum historiae scriptum acceptavere.
(de aliis quippe nil scimus) scripsissent. Qua tamen Quo proejudicioductus Henscheuius,credidit Joannero
in epislola Adriani oportuit utique non proetermitti, Marianamex hac Vita a se visa quoedainverba mu-
Arcbaricuni ad eumdemhac super re dedisselitteras. tuasse, cum certius sit confectorem VitoeTamaium
Quod minime factum ostendit Adrianus, qui episto- Marianoeverbis usum fuisse. At inter ea quoesunt
lam suam ita inscripsit: « Consacerdotibus nostris Tamaianae manus omnia haechaberi debere censco
GallicisSpauisque Ecclesiispraesidentibus. » In qui- quoe de proesentia Heterii et Beati in Francofor-
bus dubio procul, et ante plures venit mlelligeiidus diensi consilio, ut jara diximus; et quoede Toletano
Bracarensis. Imo universos, nullo dempto, statim ab altero (ex Luitprando scilicet et Juliano) hic dicun-
initio, « non sinceris sensibus ejus fidei communioni tur; atque ilidem quod Felicemaudimus Gallum pro-
sociatos;»ac tota epistola« temeritatis demenlia de- sapia, qui vero Eginharti testimonio cui debeinus
lusos, querulos, obtrectalores, Deo odibiles, coecos, poiius quam Tamaii credere, Hispanus fuit. Mabil-
sceleslos, immites et incompositos » esse ait; tan- B lonius acutum huc deveniens, ut solet, vidit, Egin-
demque,ni resipuerint, extremum omnium malorum hartum opponens Gallicae hujus Felicis palriae; no-
anathema imponit. Nolim utique injuriosus esse ma- tansque Joanncm Marianaro asserere id non ausum
gno viro et pontifici. Certe apparet magna eum in- (tam a vero abest proiecisse eum a Yita ista, quod
juria Arcaricum Gallaeciaeepiscoporum primatem Henschenioexcidit). Non jure tamen in nos invectus
eflecisse: si ab eo consultus, nulla ejusdem facta quasi omnes Hispani has adoremus fabuias, hisce
mentione, generaliter uuiversis ejus provincioeepi- verbis : «Festivi vero sunt Hispani, qui si quos ha-
scopis eamdem erroris notam impingere non du- bent ncbulones, Francis aut Gallis ascribunt; quos
bitavit. autem insigniores habemus sibi vindicant, ut mullis
Quarlo, has dedit epistolas bibliotheca sanctoe exemplis patet in Martyrologio Hispano. » Meretur
JustoeToletanoe,ut legitur in Juliani nota ad priiuam hocce scripium ut haecet acriora adhuc audiat; sed
epistolam: quae mera est mendaciorum, quaj ficul- non orones Hispaui cum eo consentimus; imo et
neus .Julianus architectatus fuit, oflicina. Quare al- pudet nos quotiescunque id in manus sumimus, eni-
bum calculum adhuc his denego, dum fontes legitimi xeque cupimusMartyrologiumHispaniaeverum huic
desiderantur. Tamaiano, innumeris lictionibus fcedo,,iu quo vera
Persequainur jam quaeJulianus lemerede Elipando falsis inlcrpolata passim legunlur, a viro aliquo
flnxil, quibusque suam ipse fidem evertit. Acium veritatis et boni gentis nostroenominis amante sub-
fuisse ait (num. 411) in Toletano concilioisto, quod rogatum iri. Et nos hanc Galliviri erudilissimi et
nobis nullum fuit, de mutando ollicio Gothico; eo modeslissimi suggillationem, quam expressit ei
quod Patres concilii ltaliae perperam intellexissent, (Q noslra credendi queequefacilitas, chartis his illinere
aut verius imposuissent ea quae de adoptione Christi voluimus : docuraentofore cupientes, quam oporteat
non dixere, sanctissimis Hildefonsoet Juliano Tole- et nostra intersit, ut non ita male audiamus, vin-
tanis Patribus. Cespitavit haec referens planus. Hoec dicare gentem in pristinae sinceritalis ac bonae fidei
enimsuggillatiodoctorumHildefonsietJulianiquorum faroaui, nil parceutes labori et operae,quam debel-
testimouiis peragere rem suam Elipandus atque ejus landis nostroe pseudo-historiae monstris optimus ac
asseclaecontendebant: non in Italiae ea quam dicit, doclus quisque irapendere debet.
sed in Galliaeet Germaniaeepiscoporumad Hispaniae At quanta opera Elipandianae huic pcenitenthe,
episcopos altera epistola leguntur. Neque hi impo- obnoxioque animo erga Carolum regem, ab eodem
suere aliqua Hildefonso et Juliano, sed tantum illa Juliano Fuldensis iroponitur et quasi incollatur in-
eorum testimonia sibi non visa quoepro se adducebat veutio illa et effosio, tot vel Croeso invidendorum
Elipandus, non eo quo sane oportuit loco habuere : thesaurorum, quol intle fuissead se missa volumina
uti habuit CoesarBaronius (Ad ann. 794, n. 8) hac Hieronymus Romanus de la Higuera olim jactavit!
nostra oetate et alii, qui ut has imputatas ab Eli- Eo enim fundainenlo nititur lota machina : Eli-
pando sanctissimis pontificibus maculas ab opinione pandum scilicet officii memorem lunc temporis mi-
homiiium abstergereht religiose ac prudenter elabo- sisse ad Carolum plura Hispanorum hominum omuis
raverunt. geiieris monuroenta , et in his «Chronica Dextri et
Quodergo poenituerit Elipandum in concilio isto, Maximi: fragmenla Braulionis, Helecoe, Taionis et
sic solemniter videntibus et consentientibus Mauris aliorum, » ut ait ille (num. 4l4). Quotl quidem tam
congregato, hic nobis aqua hoeret. Scio in actis seu _ ipse alibi (a), quani Luitprandus ejus gemellus (b)
Vita sancti Beali, quam ex legendario Asturicensis " putide inculcant, ita ut suppositio ac dolus non
Ecclesioeut ait deductam Joannes Tamaius 19 Fe- prorsus obesae naris homiiiibus sese ipsa prodant.
bruarii, atque ex eo Actis sanctorum inseruere viri Obiisse autem Elipandum in pontilicatu fere jam
clarissimi operis magni compilatores, hujus concilii triginta anuorum, id est quod tanuem Julianus sui
Toletani mentionemhaberi. Sed Joannis Tamaii hic adroiratores docuit (num. 401) : in quo non disce-
mos fuit praepostefi quidem judicii et abominandoe dit a Luilprandi calculo (Arfannum 782).
audacioe,actis genuinis legendariorum ac breviario-
(a) In epislola ad Albertum Furnensem Chronici (b) In epislola ad Traclemundum, cui Chronicon
praeliininari. dedicat.
859 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 86C
i» i . ... i i . i....—_»
ELIPANM EPISTOL/E.
*
(Ex Florez,Espanasagrada.)
EPISTOLA PRIMA. A. protinus ulciscatur; ne contra canem ieviter nof

ADa HIGETICM H/ERETICUM. mussitassc videamur; ut. conterrita rabies, quar.
1. Epistolam tuam, modulo libellari aptalam, de contra sanctum divinaeTrinitatis mysterium lalrat,
tuinulo cordis tui horriiico exorlam, de cineroso aiictoritatc vocis illico coniprimatur. Non enim fo-
pecloris tui scpulcro prolatam, non voce iulerro- mento viui el olei tua jam curanda esl aegritudo,
gantis, sed iniperio docenlis scriptara, olim suscepi- scd gladio, ex ulraquc parlc aculo, tua praecidenda
mus relegendam. Vidimus, inquam, vidimus, et ir- est diuturna puticdo. Prius quidem turrem superbiae
risimus fatuam et insipienlem cordis lui amenliam : tua: aricte justitia: elidcre nitimur, ne umbra erro-
Vidimus, et risui dignam reputavimiis scnsus tui ris cjus cxitiahili morbo fidelibus impendatur. Prius
ignaviam. Inibi prospexinros quia ille pur os tuum amculiaetuac fabricam rationis lapide evertere cona-
locutus cst, qui dixit: Ero spiriius mendax in ore lniif, iie d munimentum defunsionis insipicntibus
prophetaruni illius. llii procul dubio vitlinins quia praeberc conctur : in co scilicet quod non interro-
tu es ille de quo Psalinisla ait : Verba oris ejus ini- gantis, sud pritts doccnlis arripueris oflicium, cum
quilas et dolus, noluit intelligerc ut henc agerct: ipse Dominus ct Redcmptor e contrario, humilitatis
iniquilatem mcditalus csl in cubih suO. Et iterum exhibens forinam, non prius in lcinplo docens, sed
de quibus alibi Propheta ait: Docuerunt linguara "B inlei rogans voluil inveiiiri. Undc ct bcatus Gregorius
suam loqui mendacium; uliniquc agercnt laborave- recti itineris callem pcrgcre cupienlibus insinuans,
ruiit. dicit: «Nulla rcs absquc magistro doccri pracsunii-
2. Verumtamen antcquam ad nos scripla vesaniae tur, nisi intcnta piius meditalione discatur. » Et
tuoepeiiala fuissenl: antcqiiam otlor verborum tuo- itcrum alibi : «Quasi enim quoddain nutrimentum
rum, nobis felidissimus, aspirasset, ruiiiore percur- verbi cst ccnsura sileniii: Et recte per crcsccnlcm
rcnte vulgi iusipieiitis, nonnulla de te rccla csse quoque gratiam sermonem doctiinoe accipil, qui
credebainus ; postquam tamen slulliliac nociiiasvidi- ordinatu antu pcr humilitatem tacet. Hiuc enim per
nms, slalim non solura nos, sed ct omnis stalus ca- Salomoneni dicitur : Tempns tacendi, et tempus lo-
tholicacfidci tc el oninem fcloris tui doctrinam cx- quendi. Non enini ail: Tcnipus loquendi, et tempus
horruinitis, et pcipeluo analhcmale fcricndam tacendi; seri prius taccndi pracmisit, et poslmodum
h damnabimus. Revcra quia dignum esl ut uos quos subdidit Ioquendi.» Bealus quoque Efrcn, le et si-
Dei Filius pcr proevcnieiitem gratiam de sepuluris niiles luos praevidens, ita locutus est dicens: « Et-
hoereseorum nullomodo suscitat, discipuli cjus non enim qui venil institui, antequam inslitualur, jam
solum nequaquam eos solvere non pratsumanl, sed alios instilucre cupit, et docere anlequam discat.
etiam profundo anathemaiis sarcofugo usquequatjue * Priusquam erudiatur, promulgare vult legem : et
dimergant, ne ullerius talium verborum felor crum- antequam noscat ordinem syllabarum, philosophari
pat, illos discipuli Christi ita oris giadio feriant, ut incipict. Priusquam subjiciatur pro salute animoe
ulterius non solum resurgere penitus nequuant, ve- suoe, vult habere subjectos : et anlequam scniorum
rum etiam eradicati fundilus pcreanl, qui uuilatem jussis obtcmperct, arripiet jflbenlis officium : et
iidei calholicoeveneuatis asserlionibus discindere nou antequam ° ratione et virlute discretionis instrua-
formidant. Ideoque oslenderc cupientes te erroris tui tur, instruere alios ac moncre usurpat. Ideoque
socios fabricatores mendacii, cl cultores pcrverso- dignum cst utiste talis magisler mendacii existat,
rum dogmatum, sanctarum Scripturarum tcstimo- qui discipulus vcritatis esse recusat, et doctor erroris
niis in solatium nostri adhibitis, proeeunle nobis appareal, qui docentis f imperium, fronte prolerva,
c Filio Dei in columna nubis pcr diem, et in co- assumere non fonnidat.»
lumna. ignis per noctero, armati zelo licleiin occur- 5. Quod autem in principio schedulaetuae fetidis-
siim lui, ut vere contra hoslem Chrisli, cgrederes simoetres personas corporeas in Bivinitate esse pro-
nilimur dicentcs : Increpct Dominus in te Satan, ett teslaris, dicendo : quod Palris persona specialiter
increpet in te, qui clegit Jcrusalem. Tibi dicilur,, j) David esse credatur, eo quod ipse de semetipso dicat,
Migeli, qui cognomiiiaris Satanas, vadc retro. Di- Eructavil cor meum verbumbonum; et iterum de ipso
gnum et justuin est ut tali stiinulo feriatur, quii David credatur esse dictum, Non deretintjues animam
contra regulam calholicac fidci supeii)i;c calcaneum» meam in inferno, neque dabis Sanctum tuum vidcre
elevare conatur, ut hujusceniodi pugiono justitiae! corrupiionem. Et iterum persona Filii Dei asseris
a Ms., Igetium. d Ms., munimento.
l>Ms., damnabitur. e Ms., rutionem et virtutem.
c Ms., Filium. 1 Ms.. imperio.
86* ELIPANDI EPISTOL^. 862
quod ea sit secunda in Trinitate persona, quae as-1A nefas est, et non de Patre genitus est sine initio.
sumpta est de Virgine, aflirmando voce apostolica Cum in sancta Trinitate nihil credalur esse corpo-
dicens: Qui faclus est de setnine David secundum leura, nihil majus aut minus, quomodo formam illam
carnem. Tertia vero persona Spiritus sancti Paulura servilem secundam in Trinitate asseris personam,
apostolum esse dicis, protestando quod de eo Psat- 0 cum ipse Filius Dei secundum eam formam
qua
misla dicat: Spiritus oris ejus omnxsvirlus eorum: minor est Patre, per semetipsum testatur dicens:
et quia Chrislus Dei Filius de eo dicat : Spiritns, Pater major me est. Et tle qua forma vox Patris per
qui a Palre meo procedit, ille vos doeebit omnem ve- Prophetam loquitur dicens : Ecce xntelligit servus
rilatem. Haecomnia supradictus ille spiritus erroris xneus,et exaltabitur, et elevabitur, et coetera. Et post
mendacio plenus, per os tuum mendaciter loculus aliqua '.Tanquam ovis ad occisionem dxtclus est, et
esl. Recte etenim dc te, et » sociis luis idem Paulus sicut agntts coram tondente.
aposlolus locutus cst dicens : Quidam aberrantes con- 5. De tertia vcro pcrsona Spiritus sancti quod
versi sitnt in vaiiiloqtiium,volentesesse tegis doctores, dicis, eo quod Paulus sit, dicendo quod de eo Scri-
nescientes qucc loquuntur, neque de quibus affirmant. ptura dicat : Spirittts oris ejus omnis virtus eorum;
De quibus ctiam beatus Isidorus, doclor egregius, in et ilerum eo quod ipse de semelipso loquatur dicens:
suis dogmatibus ita loquilur dicens : « Scripturas B Non ab Itomine, neque per hominem, sed per Deum
hoeretici sano sensu non scnliunl. hleo eas ad erro- Palrem et per Jesttm Christum, ideo dicis quia Paulus
rem pravae inteHigenlhe perducunt, neque semet- qtiod cst Spiritus sanctus, a Patre Filioque procedit.
ipsos earuin sensilms siibiluiit, scd eas perverse ad Si ita esl accipicndum ut tua insania delirat, ergo
errorero propriuin pertraliunt. i Et ilerum : « H;ere- ipse Paulns est Spirilus sanctus de quo alibi djcit:
tici ingenti sludio nicniacia sua defcndunt, et labore Spirilus Domini ferebatur super uquas. Si Paulus est,
velienicnli, ne ad uiiitatem Ecclesiac venianl dclior- ut asseris, persona Spiritus sancti, quae a PalreFi-
lanlur. » Certe si non csl ila f|iiod proferimus, quo- lioquc procedit, ergo ipse est qui in specie columbae
motlo potesl fieri ut Dci Patris persona David esse supcr bapiizatum Doininum in Jordane descendit:
credalur, co quod dical: Eructavil cor meum verbum iterum, qui in specie ignis super capita discipulorum
bonttm, cum ipse David propric tle scmetipso dicat: apparuit. Ipse ergo Paulus, quem cum Patre ct Filio
lrt iiiiquitulibus conceplus sitm, el in peccutis pepcrit adorandum et glorificandum esse proecipimur, ipse
me mater rnea? et ilcrum : lniquiiatcm metttn ecjo cst ilufum de quo Doininus dixit: Cum abiero, Pa-
agnosco, et peccaiuin mcttm anle fciciem mectm est racletus veniet ud vos. Setl quomodo errori tuo con-
setnpcr. El alibi: Ego sttm qtti peccuvi,ccjoinique cgi. seutieniium est, cum ipse Doniinus de Spiritu sancto
Et ileruiu quod asseris quia de seroctipso dixif Da- L1dicat: Quia spiritus carnent ei ossa non habet. Quis
vid : Non dabis Scinciutn tttum videre corrttptionein; aliquando spiritum corporeum et visibilem esse
si ita cst, ergo de seractipso loculus est dicens : Fo- riixit? Quomodo fatuitali tuoe credendum est, ut de
derunt manus meas et pedes meos, el diniimercivcritnt Paulo ea quae asscris profecta esse credantur, cum
omnia ossa mea. Et iterum : Diviserunt sibi vesti- de co Scripliira dicat: Benjamin lupus rapax mane
menta mea, el sttper veslem meam rniserunt sortctn. comedat prwdam, et ad vesperam dividet spolia?
Et iterum : Ikdeiunl in esca mea fel, el in sili mea Quomodo quod tu asscris verissime accipiendum
potaverunt me accto. Cerle si ipse esl David persona Cst, cum ipse Dominus eidem Paulo dixerit: Saule,
Dei Patris, eoquoddixil, Eructuvit cormeum verbttm Sattle, qttid rnepersequeris? Frustra insanisti contra
bonum, ergo ipse est Pater Filii Dui secundum divini- nomen meum, et lapidasti Slephanutn martyrem
talem, qui dixit ad Filium : Ego hodie genui te. nieum : ego te faciam servum meum. Quod dicis quia
Si ipse David est persona Dei Palris, ergo ipse est Paulus personam dislinguit in se manere Spiritus
qui dixit: Audi, lsrael, Dominus Deus tuus, Deus sancti, cuni ipse dicat: Ego sum mhtimus omnium
inius est. El iterum : Ego sum Detts, el non esl atius aposlolorttm, qui non sum dignus vocari apostolus,
prccter me. Et si ita esl ut asscris, quia de David n quia perseculus sum Ecclesiam Dei. Quomodo ipse
dictura est: Non dabis Sanctum tnum videre corru- Paulus persona Spirilus sancli, cum ipse cum Bar-
plionem, quomodo e contrario Petrus aposloltis naba d Lycaoniam veniens, et ob miraculi admira-
dixil : Quia David, et sepulltts cst, el sepulcruin ejxis lionem unum ex cis vocarent Jovem, alium vero
ett apud nosusque in Itodiernum diem, et caro ejus Mercurium, et eis quasi diis fatui homines vellent
^ridit corruptionem. sacrificare, respondit diccns : Viri, qttid hwc facilie ?
4. De Filii namque persona quod dicis, eo quod et nos mortales sutnus similes vobis homines e . . • .
ea sit secunda in Trinitate persona quoefacta est cx ne sibi inunolarent. Si ipse est Spiritus
semine David secundum carnem, et non ea quoe ge- sanctus, quare tanta in passionibus sustulit? quare
nita est a Patre : si ita ut tua delirat insania, ergo ad ultimum gladio percussus occubuit? Ergo (quod
Filius Dei de matre tanlum b exortus, quod dici dicere quoque scelus est) Spiritus sanctus mortem
* Ms., sociostuos. d 1V.CTi{*flf)lit
b Ms., exordium. e Hiiic in ms. lacuna brevis; quod tamen sensui
c
v Hic loquiturElipandussecundumsuumerrorem non officit.
ae adoptione Filii.
pertulit et sepulcrum. Agnosce, miser, quanta falsa A „ Pater unum sumus. Et iterum : Ego in Patre, et
de ventre tuo loquaris; agnosce, hoeretice, quanta Paler in me est.
mala de ore tuo protuleris canceroso. Agnoscat 8. Spirilus sancti quoque personam non Pauli
plebs illa de massa perditionis eflecta, quae tuis credimus esse, cui datum est ut aliquando de malo
erroribus consentiuns noscitur esse dccepta; agno- eflicerctur bonus, sed eum qui sine immutalione
«cat plebs illa, quoeDei misericordia praeventa tuis sui naturaliler semper est bonus; de quo dicit Scri-
erroribus nequaquam consenliens, dcxtera Domini ptura : Spiritum tuum bonum dedisli eis, Domine, qui
ab hujus haerelicae pravitatis baralhro cernilur esse doceret eos; el alibi : Misisli Spiritum tuum, et crea-
erepta. Nullus in haerelicis lihi ocqualis, nullus tibi buntur, el renovabis faciem terrw. Et iterum : Spi-
sodalis : quanto cunctis novissimus, lanto omnium ritum tuum ne auferas a me. Et alius prophela :
hoereticoruro» vencno referlus : oronium hoerelico- Spirilus Domini sxtperme; propler quod unxit me
rum cceno lelhali inebriatus : apcrle-Aniichrislus prwdicare pacempopulis.
dignosceris esse missus. 9. Ecce tres personas, Patris, etFilii, et Spiritus
6. Dic nobis, omnium haereticorum spurcilia sa- sancli, spiriluales, incorporeas, indivisas, inconfusas,
ginate, quis aliquando de sanctis doctoribus ita, ut coessentiales, consubstantiales, coaeternas in una
lu asseris, Trinitatem sanclam credere docuit? Quod B I divinitate, et polestate, et majestate : sine initio,
concilium fuit ut ita discreliones personarum, ut tu sine finc, semper manentes; de quibus propheta, ter
distinguis, sancloe Ecclcsiae catholicoelenendum in- vocabulo repetilo, trinitatem personarum in una
sliluit ? Nos vero e contrario, sive omues, qui recla deitate d consistentem insinuans dicit: Sanctus, san-
de Deo sentiunt, qui recta sapiunt, secundum tradi- ctus, sanctus, Dominus Sabaolh, pleni sunl ctxli el
tiones Patrum, quorum est non carneus, sed spiri- terra gloria ejus. Quod vero Paulus in exordio sui,
tualis intellectus, et sermo sapientioe sale conditus, Benjamin lupus rapax, in exlremo vas eleclionis sit
ita credimus quod ea sit persona Dei Patris omni- effectus, hoc ipse, ut (quod supra jam fati sumus)
potentis, quae b nulli homini consimilis est, vel testalur dicens : Benjamin Ittpus, mune comedet prw-
aequalis; qui oninem crealuram exsupcrat potentia dum, et ad vesperam dividet spolia. Quibus profecto
suoe majestatis; quae dixit ad Filium : Ego hodie dictis, ut ait bealus Gregorius, Apostolus designatur,
genui te. Et ilerum : Ex utero ante luciferum genui deBenjamin stirpe progenitus, qui mane prsedam
te, id est ex illa intima et ineflabili Divinitalis sub- comedit, quia in primordiis sdis, fideles, quos potuit,
slantia produxi te. El iterum : Eruclavit cor meum rapiens, crudelitati propriae satisfecil; vespere spolia
verbum bonum; de quo alibi Propheta : VerboDo- dividit, quia fidelis postmodum factus fidelibus sacra
mini cwli [acli sunt. El per alium prophetam : Etjre- C ( eloquia e exponenda tribuit.
dieturdeore meojustiiiw verbum; dequo evangelisla: 10. De sacerdotibus vero quod asseris, cur se
In principio crat Verbum,et Verbumerat upudDeum; pronuntient peccatores, si vere sancti sunt? aut si
et qui iterum dicit atl Filium : Ecjo unle te ibo, et certe se peccatores esse fatenlur, quare ad ministe-
gloriosos lerrw humitiubo.Et de quo iterum prophela : rium accedere proesumunt; eo quod ipse Dominus
IIwc dicil Dominus Christo meo Domino, cujus appre- dicat: Eslote sancli, qttia etego sanctus sum Dominus
Itcndi dexierum, ut subjiciam anle faciem ejus genles, Deus vester. Si talia dixerimus erit unusquisque
et aperiam corarn eojanuas,el porlw non clutidenlur. nostrum similis tui mendax. Poleramus siquidero,
El qui ilcrum ad Moysem loquitur dicens : Ecce ego et nos ita proferre, quod absit, si spiritus ille erro-
mitto angelum rneum qui prwcedat et custodiat te in1 ris, qui in te est, inleriora nostra docuisset; sed
via, el est nomen mettm in illo. quia ille nobiscum adest, qui dixit : Cum feceritit
7. Personam vero Filii non cam esse quam lu' ornnia quw prwcepla sunt vobis, dicite quia servi in-
asseris Palri el Spirilui sanclo aequalem esse, quce utiles sutnus; ideo veraciler cum propheta clama-
facta csl cx scinine David secundum carnem in no- mus : Facti sumus immundi omnes nos, quasi pannut
vissimo lempore; c sed eam quocgcnita est aDco Pa- .n menstruatte universw justitxce nostrw. Et iterum:
tre, sine inilio lemporis, quae ante assumptioneiii1 Peccavimus, inique egimus : recedentes a te, en deli-
carnis dixit per Prophelam : Ante colies ego partu- quimus in omnibus. Et cum Apostolo iterum : Si di-
ricbar, adliuc terram non fecerat, quando parabatt xerimus quiu peccalum noh habemus, nos ipsos sedu-
coclosaderam, dum vallaret niari terminum, el legcmi cimus, el verilas in nobis non est. Si vero confiteamur
poueret aquis, ego eram. El iterum : Anle omnemi peccata noslra, ftdelis est, et juslus, ut remiltat nobis
creaturam ego ex ore Allissimi processi; priusquami peccata, el mundel nos ab omni iniquilate. Tu quoque
in planitie proslerneret monles, ego eram apud ipsumi qua lemeritate te sanctum esse pronunlias, cum
componens omnia; ego eram, cui Pater congaudebat. Scriptura dicat: Quis gloriabilur purum se habere
Post assumplionem vero carnis, non eam quam lui cor? aut quis audebit dicere mundum se esse pec-
asseris, secundum carnem, de qua ipse dicit: Paterr cato ? Et iterum : Nemo mundus a sorde, nec unut
major me est; scd cam de qua ipse dicit: Ego ett quidem, eliam si unius fuerit diei vita ejus super ter-
» Ms., venena. d Ms., consistenles.
h Ms., nullo hominis. e Ms., exponendis.
c Hic male dislinguit Elipandus personam Filii.
^g ELIPANDIEPISTOLiE. 866
ram. Quiisest enimhominum sine querela, aut quis Ainfidelium jpolluat mentes fidelium; cum etiam
poterit justus esse qui nalus est ex muliere? Nam Apostolus dicat: Omnia munda mundis ; coinqui-
si nec coelinon sunt mundi in conspectu Domini, natis autem et infidelibus nihil est mundum. Et
quanto magis exsecrabiliset immundus vir ? Et ite- quod cum peccatoribus cibum sumere renuas, te
rum sancti Patres in suis dogmatibus : Nullus san- ipso sahctiorem Domino et Redemptore nostro
ctus et justus caret peccato, nec tamen ex hoc desi- existimans, et jam sine peccati macuia, arrogantiae
nit esse justus, ve! sanclus, cum affectuteneat san- spiritu elevans, cum ipse Dei Filius, medicina cce-
ctitatem. Non enim natura? viribus, sed propositi lestis et vita mortuorum, cum publicanis, et pec-
adjumento per gratiam acquirimus sanctitatem : et catoribus ssepe legitur combibisse: nec tamen
ideo veraciter se omnes sancti pronuntiant peccato- omnes ab errore viae suoe conversos fuisse beato
res, quia in veritate habent quod plangant, et si non Augustino attestante, qui dicit: Ecce omnes ad-
reprehensioneconscientise,certe mobilitate et mu- mirabantur, nec tamen omnes convertebantur :
tabilitate conditionis humanae. Iterum beatus Ful- omnibus quidem erat in verbis Domini admiratio,
gentius Petro » Hierosolymam pergenti, ita praecipit nec tamen omnibus in factis ejus credulitalis in-
dicens: Firmissime tene, et nullatenus dubites etiam erat pleniiudo; nam et ipse Dominusin Evangelio
justos atque sanctos homines, exceptis his qui bapti- " de semetipso dicit : Venit Joannes Baptista neque
zati parvuli sunt, sine peccato hic neminem vivere manducans panero neque bibens vinum, et dicitis,
posse, semperque omni homini, h et peccata sua Dsemoniumhabet; venit Filius hominis manducans,
usque in finem vitae praesentis eleemosynis diluere, et bibens et dicitis : Ecce homo devorator, et bi-
et remissionemhumiliter a Deo veraciter postulare. hens vinum, amicus publicanorum et peccatorum.
Beatus igitur Joannes Chrysostomus ita confltetur Sed ut adhuc omnem dubitationem a fidelibus au-
dicens : Nullusest nostrum a peccato alienus, sicut ferret Apostolus, sic alibi dicit: Si quis vocat
nullus potest esse inter mortuos liber. Ut autem vos infidelium, et vultis ire, omne quod vobis
adhuc amplius aliquid dicam : nos quoque ipsi, apponitur manducate, nihfl interrogantes propter
qui in Ecclesiarum munere tenere videmur apicem conscientiam. Non enim in Christianis qualitas
dignititis, et sacris sedibus illustramur : nos, in- cibi, sed superfluitas damnatur, neque ab omnia,
quam, ipsi principes sacerdotum, et magistri po- d sed anima oportet abstinere; quia juxta Apostoli
pulorum, atque doctores, variis errorum circum- vocem, non est regnum Dei esca et potus; sed
damur agminibus, vitiis frequenler subdimur. Non- juslitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto :
nunquam etiam delicalorum labe maculamur; scd .„ Esca enim ventri, et venter escis; Deus autem
tamen misericordis Domini clementiam intuemur, et hunc et hsec destruet. Beatus Hieronymus
de cujus bonitale minime dubitamus. Tanta enim namque in Exposito Epistolaead Romanos sic Io-
ejus erga homines est liberalilas, ut ubi abundaverit quitur dicens: Neque enim cibi, quos Deus crea-
peccatum, illic major gratia exabundel. Tu quoque vit, aut ignoranter aut simpliciter sumpti, commu-
ipse,qui de sanctitale gloriaris, et te alienum a peccato nem facere poterunt hominem aut immundum.
esse dicis, aperte datur intelligiquia si tempore illo Beatus iterum Gregorius in Exposito Ezechielis
prsesentaliter adfuisses quo Dominuset Redemplor, ita conlirmat dicens : Magna enim est virtus abs-
digito in terra scribens, de niuliere illa in adulterio tinentiae, sed si quis ita ab alimentis abstineat ut
deprehensaJudoeisdicerel: Si quis vestrum est sine caeteros in cibo dijudicet, alimenta eadem, quoe
peccato mittat lapidem super eam, poteras tu ipse Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum ac-
bomicidii crimen prius incurrere, qui te jam a pec- tione, fidclibus etiam damnet, quid huic virtus
cato extraneum dicis esse. Cui ergo tesimilem dixe- abstinentioe facta est, nisi laqueus culpae?
rimus, nisi qui dixit : Ponam sedem meam ab Aqui- 12. Quod vero asseris quia in sola Roma sit
lone, el ero similisAltissimo? Cui ergo tu similis polestas Dei, e in qua Christus habitat, contra-
es nisi Pharisoeo illi qui apud semetipsum agebat | ) rius Prophetae oraculo, qui dicit: Dominabitur a
dicens : Domine, non sum ego sicut caeterihomines, mari usque ad mare, et a iluminibus usque ad ter-
raptores, adulteri, et caetera? Cur non recordaris, minos orbis terrae ; et quia ipsa sit tantum Eccle-
infelix, quid bcatus Gregorius de talibus memoret sia catholica, ubi omnes sancti sint, absque\ma-
dicens : Apostatae angelo similis efficitur, quando culu ct ruga; et quia de ea sola dicatur : Tu es
homo homini similis esse dedignatur. Petrus, et super hanc petram mdificaboEcclesiam
11. Quod autem de escis et stercore ventris dis- meam : Et ouia non intrabit in ea aliquid coin-
pulare conaris, conlra sententiam Domini, qui quinatum, et faciens abominationem et menda-
dixit : Nihil coinquinat quod in ore ingreditur, cium : et quia ipsa est Jerusalem nova, quam vidit
« excepta hominis carne, sed illud coinquinat no- Joannes descendentemde ccelo. Haecomnia amens
minem quod de bre egreditur. Tu e contrario de ilie spiritus, et imprudentiae tuoeintellectus le ista
cordis tui sanguineo intellectu asseris quod cibus intelligere docuit. Nos vero e contrario non de sola
» Ms., Hierosolymw. d Deest aliquid inter ista male Latina.
h Deest oportetvel convenxt. - Ms., in quam.
c Ms., exceplohominiscaro.
P67 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. >
Roma Dominum Petro dixisse credimus : Tu es Pe- A j. pistici preliosus toto pene fragrat in mundo, -owja
trus, scilicel firraitas fidei, et super Itanc pelram redolet cordi, c pcctoris arcano; cujus ut sospitai
mdiftcabo Ecclesiam meam; « scd de universali divina protegente dexlera pro salvatione totius Ec-
Ecclesia catholica per universum orbem lerra- clesiae catholicocdiutino conservetur per aevumaccli-
rnm in pace diffusa ; de qua ipse Dominus tenes prostrati huraopreces offerimus regi sempiterno.
statur dicens : Venienl ab orienle et ab occidente, 2. Ilis proediclis, ad notionem servorum tuorum
et recvmbent cum Abraham , Isattc, et Jacob, in pervenit co quod Anlifrasii Beali fetidi nidoris scripto
regno cwlorum. Nam quod assens quia hisa est quoruuidain saccrdotum parvipendentiuin corda suo
Ectiesia sinc macula et ruga, ct quia non in- polluerit vcncno; in co quod Dorainum Dei Filium
trabit in ea aliquid coinquinatum, et facicns abo- sine tcmpore unigenilum, et sine adoptione, nunc in
miuationem et mendaciuni : si ita est, quare Li- fine temporis pro humani generis salvatione alque
berius, ejusdcm Ecclesioe pontifux, inter hoercticos redemplione plcnum et perfeclum honiinein, proeter
damuatus est? b Cur bcatus Gregorius tot scelera- dclictic conlagiuni, humano generi consimilem,con-
tos homines in Roma fuisse protestatur ? sed sorfcm, atque conformem, et cohaercyem, secuiidum
quia in omni Ecclesia mali cum bonis, et rcprobi patriarcharum, prophetarum, apostf |num, evange-
cum elcclis habilant, ipsc Dominus lestalur diccns : B ] listarum atque doctorum fldem, dcfe"",J)USDoroinus
Miltel Fitius hominis angelos suos, el colligent de locutus est : Vosestis lux rnundi, et voJj?Js sul terrw,
me audit, et qui voS spernit, me
regno ejus omnia scandutu ; neque enim in illo rc- et qui vos attdit,
nefandus presby tcr et pseudo-propheta
gno superno, ubi pax sunima cst, scandaluni in- spernil
veniri potest, sed dc procsenti Ecclesia diclum est, asseveralDei Filiura in foiina scrvi deitalc exinanita,
uiri, sicut prscdiximus , veluti in arca Noc, non nequaquam ex utero Virginis carnis assumpsisse ad-
solum homines, sed cl bestiac ftiissc noscunlur, ita oplionem. Contra cujus vesaniamnosindigiiietexigui
intra sinum matris Ecclcsioc mali ctim bouis ha- juxta tenuiiatem nostri sensus saccrdotibus vestro
bilare non est duhium, doncc iu fine socculi liiti- regimini subdilis cpistolam rclegendara atque tra-
cum rccondatur in horrcum Domini, zizaniac ctandam, et vestris sacris obtutibus pracsentandam
vero fasciculoS comburanlur igne inexstingtiibili. direxinius, posccntes vos per eum qui pro te in cru-
13. Quod vcro Romam ipsam dicis esse Jeru- cem manus innoxias extendit, et pro te sanguinem
salem novam descendcntem dc coelo, cui polius pretiosum effudit, et pro le mortem pertulit et sepul-
crcdendiim est. libi an Pctro apostolo ? Nara Pc- crum et ad d liberandos electos ad infernum descen-
trus eam Babylonem appellat, scribens quihusdam : dit, et pro te resurgens libi viam ad ccelos rever-
Satuiat vos quw esl in Babxjlonc Ecclesia. Unde' C tendi, scilicel ad cceleslem patriam, demonstravit,
nullo pacto lapides ejusdem urbis, aut mceniai ut pcr le ipsum arbiter redeas, et inter Fclicero epi-
civilatis ipsius, juxta quod tua delirat vcsauiai scopuro, quem novimus ab ineunte aetate in Dei ser-
capitis, de coelo dcscemlissc crcdendum cst, quodl vitio proxiroum parlis nostrae defensorem, et eos qui
si fortasse adhuc dc sanclis dictum esse existi- sacrilcgum et carnis flagilio saginaium, jani diutum
mas, neque hoc accipiendum est, quia sancti asccn- Antifrasiura Beatuin defeiidiint, casto et salubri judi-
dunt polius quam desccndunt: scd quia Jerusalewii cio dirimas, el absque u adulationis oleo, oequopon-
visio pacis inierpretalur, quid esl aliud pacis visio» dere sentcntiam promas. lta DominusDei Filius colla
noviter quodauiraodo dcscendissc de coclo, nisii genlium barbarorum, et omnium libi superborum,
sanctoe Trinitatis litlei oninibus geiilibus ad vitami iinperio potestatis f veslrae subjicial, et dcnles eorum
procdestinalis aperla cognitio, illustrans crcden- acrius conlcrat, et gloriam eorum qui tibi contradi-
tiuiii animas suo sanclae fldei saci'aroento, et puri- cunt in pulvereni redigat. Equidum eranl adhuc ali-
ficans eos rcgeneralionis lavacro. qua nccessaria quae culroini vestro Deo pr^csule su-
EPISTOLA II. blimato, stylo percurrcnte vobis insinuarerous, sed
ADFIDELEM ADBATEM. leraporis angusiia praepedili, quod verbo explicare
(Vide infraad epislolam Hcierii et Beali adversuss - nequivimus, epistolae geruio vobis insinuandum in
Elipandum, lib. i.) ore posuimus. Itcrum nimio dolore contriti senten-
EPISTOLA III. tiam Domini tibi nequaquam incognitam ad memo-
ADCAItOLUJI MAGNUM. riain reducimus, quia dicit: Discite a me quia mitis
Domino inclylo atqueglorioso diversarum gentiumo. sum et humilis corde, et invcnieiis requiem animabus
principi nv in Domino Patre, el Domino Jesu Chri- vestris. Et illud quod mulierem in adulterio depre-
eto Filio ejus, ct Spiritu sancto aeternara salulem. hensam, el de lapidibus Judaeorum liberavit, et ne
Amen. 6delictuni ileraret admonuit.
1. Celebre ac solemne nomen illud gloriflcare fau- 5. Idcirco vcluli prostrati coram tuis oblutibus
tore Deo, veluli jubar oethercum prac cunctis regibuss cum Iacrymis poscimus iilfamulum tuum Felicem in
terrau, cujus opinio quasi odor ncctareus et nardili proprio Iionore rustaures, et pastorcm gregi a iupis
Vidc liuui. 7. e Ms., (tdolaiioxiis:
h Vidc eumdein num. 7. 1 Ms., polestuli.
c Ms., contagio. s Ms., deiiquium.
d Ms., liberandis electis.
869 ELIPANDI EPTSTOL&. 8ffl
rapacibus disperso reformes. Reminiscens et illud A. EPISTOLAIV.
quod omnipotens Deus a vobis longe efliciat dc Con- ADALBIiXUM.
slanlino imperatore, qui dum esset idololatrioecnitor, 1. Reverentissimo fratri Albinodiacono non Christi
per beatum Sylvestrium Tactus est Ghristianus, minislro, sed Antiphrasi Beati fetidissimi discipulo,
£
postea per serpentem sororem suam sanctorum tre- teropore gloriosi principisin finibus Anslriae exorto,
centorum decem et octo sentenUam refulans in BOVO Ario, sanctorum venerabihum Patram, Ambro-
Ariano dograate conversus, et ad infernum flenda sii, Augustini, Isidori, Hieronynii, doctrinis contra-
rttina dimersus, diem clausit extremum a. De quo rio, si convcrtcrit ab errorc viae suoc,a Dorainoseler-
beatus Isidorus dicit : Eu proh dolor! bono usus nara salulcni; et si nolutril, aciernam daninalioneni.
principio, et fine malo! Liide itidcm petimus ut feti- Epistolara luani a rccla: lidei tramile deviam, ni-
.dissimi Anlifrasii Beafi doclrinain, qui Dei Filium lore sulfureo horrilic;vro, superstitioso sermone scri-
veram de Virgine, praeter bpeccatuin, caraem nostrse ptam, cxcunte Julio, accepiinus B relegciwlam. Vidi-
siniileni assumpsisse dencgat, de regno tuo aboleas, nius, inquam, vidimus, quia non spiritus ille, qui
et calholicam fidem enucleato sermone, populo tibi super capila discipuloiuni post ascensioiiem Domini
subdito tenendam proecipias. b ut loipiercntur maguaiia Dui, per te locutus cst: scd
4. Sed et illud pavendum est piissime et nobis B ille qui dixit, Ero spirilus xtienclax.niorcprophelaiiim
cvernule Domine,ne fortasse ubi Deo praesule inerito ejus. Ipsc lamen Dci Filius, qui arifert sfillas piuvi;c,
vestro visibitis gentilium non est ingressa potestas, et efftmdit imbres adinstar gurgitiim, qui fovtcs scili-
hostis antiqui, quod absit, invisibiliter domineiur cet ad praemiumvocat, et cOrinn vice debilcs ad ccr-
exsecranda calamitas, quaeet mullarum aniroariim lamina roboral: qui illos suscipicndo rciniinerat, ct
perdifionem per Antifrasium saepe dictum Bealum istislaboium \ires, quibussubsistere valeant, submi-
carnis lascivisededitum, sibi acquirat, et ad infernum nistrat, del in ore meo verbum veriiatis, et bene so-
ignis aeterni incendio extirenda secum perducat. Per- iiantem, ct responsum inedioemeaenmlccat audiium
tractet et ruroinet illud sacri pectoris vcstri arcanum Ecclesioecalholicoein Chrisli iiomine consiitula:.
quod vere Deo sit placitum, ct in conspectu ejus re- 2. Quod vero asseris nuHam carnis adopiiouctu
doleat operis vestri incensum, et thymiamatis flagret in Filio Dei secundum fo'rmain servi de gioriosa Dci
boni odoris holocaustum. d Reminiscatur el illud Virginc sus^cpisse, non vera pers,eqneris, sud mcn-
charitas vestra quod Pctrus princcps apostolorum dacio picrius esse oslentteris, sicut ct tnagibter tuiis
cum in gentihus circumcisionem fieri ordinaret a Aniiphrasius Beatas Anlichristi discipulus, carnis
juniore Paulo, non absconse, sed publice reprehen- ^, immunditia fetidus, ct ab altario Dci cxlraneus,
sus esse dignoseitur, dicens : Si tu, cum sis Judwus, psettdo Christus et psuudo propheta. De illo enim
genliliter et non Judaice vivis, quomodo gentes cogis dfcitdoctor egregius beatns Gregorius : Pcrdidit au-
judaizare? Cujus sententiam pracdictus apostoloruin cloritatem docendi cujus sermo opere deslruitur. Tu
.princeps, rationi concordans et veritatis aniicus, non vero, cliarissime frater, vide ne, quod absit, de te
contempsit, sed illico acquievit, recolcns quod scri- sit scriptum : De radice colubri egressus est regulus,
ptum est : Si juniori revelalum fueril, senior luceal: et cle forumine aspidis cgressus esl busiliscus, id est,
el, Pro„«w„s ille Deo esl qtti scil raliorte tacere. Nam Albinus, nigredine leterrimus. Vide ne fortasse non
et omnipotens Deus aliquando senlentiam suam mu- sis particeps levitoe Slephano, qui se dicit cCelos
iat, consilium vero nunquam. Sicut de Ezechia fa- apcrtos vidcre, et Jesum stantem a dextris Dei Pa-
etum est. Gur ista dixerim, porro tloctus intelliget. tris : sed cum Nicolao, cujus facta idem Dei Filius
Sed et illud, consilium multorum ne contempseris se odisse lcstator. Et iterum, vide Oe non sis similis
unus. Scilicet tantorum veuerabilium Patrum de levitce Vincentio, sed siroilis Datiano, qui eumdem
adoplione carnis Christi sentenlias ne reprobes solus. levitani consccravit martyrio.
Nam diciluT quod terrore polcslatis multos, nou ju- 3. Et iterum, vide ne tu sis siniilis Riifino, qui
stilia, econvincas.Doleat pietali vestrae idera fetidus D beatum Felicem martyrem ferinis actibus cullor ido-
Beatus post conversionero iterum atque iterum ad lolatrise exstiiit, sicut et tu persequeris alium Feli-
thorum scorti reversus se gioriclur, et in universas cem confessorera, qucm novimus ab incunte oetate
partes scribat, et gloriosum principera per suam do- charitatc summum, pudicum et moribus ornalum,
clrinam horribilem, et ab errore conversum, et in queni lu persequefis in mohtibus et in speluncis, et
fide catholica confirmatum. Sed et opinio inulilis in in cavernis terrae latilantem. Vide ne lu sis, de quo
gentibus divulgata esl, quod crcdi nefas est, eo quod Prophela dicit: Futuus fatua loquiiur, et cor ejus
more gentilium Christum negaveris Dei Patris esse vana intelliget. Et iterum : Docxierunt linguam suam
Filium. His explosispetimus utclam nosreciprocatus loqui menducium, ut ititque ugerent, laboraverunt. Et
•sermovester illustret, qni nos laetificet,et oratio ser- Apostolus : Animalis homo non percipit quw sunt spi-
Torum tuorum imporii vestri culmen exaltet. Araen. ritus Dei. Psalmista quoque ait : Destrue inimicum et
a Vide imm. 4. e Ms., convicuris.
b Ms., pcccv.lo. { Ausiria dicebatur pars.orientalis Francise.
c Ms., vernulo: inteliige dominium regis in parli- s Eiiit., relegentem.
bus Ilispauiac. h De.sl descendil.
d Ms., reminiscal.
871 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS J_T S. BEATUS. 872
defensorem.Inimicus et defensor esse dignosceris, A Athanasii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, Isidori, quod
quia dum deitatemFilii Dei vindicare oslenderis ante nulla adoptio carnis nec vera humanitas in Filio Dei
siecula ex Patre geniti, humanitatem ejus de utero fuerit, consentiamerroribus tuis. Nam sicutmagister
Virginis susceplam in fine temporis negare videris, tuus fetidus et horribilis maculavit Libanam, ita tu
oblitus sententiam Domini, qua heesitantibusdisci- regnum regnorum Austriam. Sed desine incassum
pulis dicit : 0 stulti et tardi corde ad credendumin pendere labia, quse contra Dei mysterium latrant. Vi-
omnibus quw scripta sunt in lege et prophetis! Nonne de ne tu sis, quod absit, Beemoth ille, cui montes in
sic oportuit pati Chrislum, et ita intrare in gloriam alimento deferunt herbas, et cum quo dormis in
suam? Et Apostolus : 0 stulli Galatw! quisvos fasci- secreto calami, in locis humectibus. Vide ne tu sis
navit verilali non obedire? alter Arius, qui Constantinum imperatorem per bear
i. Quod dicis in scripto tuo quia ipse solus cum tum Sylvestrum Christianum factum, per Arium et
paucis in ea credulitate, quam omnis Hispania retinet, mulierem factum haereticum, de quo beatus Isidorus
memento Dominum dixisse : Lata et spatiosa via est! dicit,Heuprohdolor!principiobono,finemaio. Cujus
quw ducit ad mortem, et muiti sunt qui intrant per pravilas non solum Gothiam, sed Libyam, et Orien-
eam. Quam arela et angusta via est quw ducit ad vitem et Occidentem usque ad tempora divaememoriae
tam, et pauci sunt qxiixnveniunteam. Memento Do-- "« Recaredi regis suo maculavit veneno. Vide ne tu sis
minum dixisse quod Lazarus pauper ulceribus plenus> alter Nabuzardan, princeps coquorum,qui destruxit
jacebat ad januam divitis, cupiens saturari de micis> muros Jerusalem. Vide ne tu ipsum facias de glorioso
quaecadebant de divitis mensa, et nemo illi dabat; I principe Carolo, sicut Arius fecit de Constantino, et
sed canes veniebant, et lingebant ulcera ejus. Conti- lugeat se in sseculasaeculorum.
git autem ut uterque uno die moreretur. Lazaruss 7. Erant et alia multa tibi scribenda. sed oppres-
deportalus est ab augelis in sinu Abrahoe.Divesvero> sione gentis afflicti, non possumus tibi reseribere
6epultus est in inferno, quaerens de digito Lazari gut-- cuncta. Tu tamen si nolueris audire Moysen, audies
tam, qui non dederat micam. Pharaonem. Ipse tamen Moyses dixit, Prophetam
5. Vide ne tu sis ex illis qui viginti millia servorum(l suscitabil Dominus Deus de fratribus vestris; ipsum
habere dignosceris, et ideo divitiis inflatus sapienliaa audietis tanquam me. Ecce Moyses adoptivus Filius
tua, quae non est desursum descendens, sed terrena,i, Dei, dicit sibi similem esse carne, non genere et
animalis, diabolica. MementoDominuindixisse : Ubi '( adoptione, et tu negas DeiFilium de slirpe Abraham,
fuerint duo vel tres in nominemeo congregati, el ego o Jesse, et gloriosam Dei Virginem de Joachim de
in medtoeorum,sicut est Felix confessoret socii ejus.• Q . adoptivo fllio adoptivamflliam genitam, carnem non
Mementoquid Scriplura dicat: Nonne Deus pauperes s suscepisse, ut esset adoptivus filius ? Sic enimnefan-
elegitin mundo, divitesin fide, et hwredes regni? Me- '- dum
presbylerum de doctrina nefandi Beali audivi
mento quod Psalmista dicat: Diviteseguerunl, et esu- '- auribus meis dicentem : Christus Jesus in maternis
rieruttt : inquirentes autem Dominum non defvcient tt visceribus carnem assumens, non de maternis visce-
omni bono. Et iterum : Divitiw si fluant, nolite cor "' ribus trahens, sed carnem sibi novam efficiens.
apponere. Et iterum : Thesaurizat, et ignorat cur con- '- 8. Incipiunt testimonia sanctorum venerabilium
greget ea. Sed et illud huic operi connectendum esse >e Patrum de adoptione in Filio Dei secundum humani-
putavi, quod Deus Pater servo suo David locutus est 3t tatem, e>non secundum divinitatem. Hi sunt de qui-
dicens : Cum dormieris cum Patribus luis, suscitabo 'o bus DominusJesus Christus locutus est dicens : Vos
de lumbis luis qui sedeat super thronurn lsrael. Ego 10 estis Ittx mundi, el vosestissal terrw : quwcunquealli-
er.oei in Patrem, et ipse erit mihi in filium. El iteruni:• gaverxtisstiper lerram, tigata erxtnt, et qttw solveritis
Radix Jesse qui stat in sxgnum populorum, ipsum m solula erttnt. Beatus Ambrosius in suis dogmatibus
gentesdeprecabunlur,eteril sepulcrumejus gloriosum. •i- dicit: Nostro usu adoplivus Filius, et verus Filius.
Ecce ipse Filius Dci secundum formam servi quam m Beatus Hieronynms iterum dicit: Hic Filius hominis
assumpsit ex Virgine, in qua minor est Patre, et non m D per DeiFilitim in DeiFilio esse promerelur, nec adop-
est genere, scd adoptione, adoptivus Dei primogeni- ii- tio a natura separatur, setl nalura cum adoptione
tus in mullis fralribus secundum Aposlolum.Quare re conjungitur. Iterum in exposiloApocaiyps. Gemma
non dicatur adoplivus qui ita totus est in nostris sic- c- alba adoptio est in Filium Dei. Beatus quoque Au-
ut tolus est in suis, praeter delictum? Ecce Joachim, n, gustinus secundum divinitatem dicit, Dei Filius ante
cujus fllia gloriosa Dei virgo Maria esse dignosci- i- saecula ex Patre genitus non est adoptione, sed ge-
tur, adoptiva esse creditur. Quare'non dicatur adopti- ti- nere, neque gratia , sed natura, secundumhumani-
vus DominusJesus Christus de eadem generatus? tatem dicitur homo adoptatus, cujusgloriamquoesivit
6. Memento Dominum dixisse discipulis suiss : qui est ab illo unicus natus. Beatus quoque Leo pa-
Qui vos audit me audit, et qui vos spemit mc spernit. it. pa in suis dogmalibus dicit: Totus in suis, totus
De his etenim sanctis doctoribus, quorum nonnttlla Ila in noslris, et secundum divinitatem coruscavit mira-
testimonia protulimus, propheta dicit: Liga tesiimo- o- culis, et secundumhumanitatem carnis subjacuit in-
nium, signa legem in discipulis meis. His praedictis, is, juriis. Ecce si ita esl totus in suis, procul dubio to
*>si non recipis tantorum venerabilium sanctorum im tus est et in nostris, proeter peccatum, quod non fe-
Patrum testimonium, da mihi testimonium beati ati cit. Ipse Dominus et Redemptor secundum divinita-
873 EUPANM EPISTOL-E 874
lem dicil: Ego et Pater unum sumus; secundum A J ne adoptivus ? Ad ipsum Dei Filium vox Patris dicit,
humanitalem dicit, Pater major me est. Pete a me, et dabo tibi gentes hwredilalem luam; el
9. Beatus quoque Isidorus, jubar Ecclesise, sidus possessionemtuam, terminos terrw. Regeseos in virya
Hesperise,doctor Hispanise, in libro Elymologiarum ferrea, et tanquam vas figuli confringeseos. Et de ip-
dicit: Unigenitus autem vocatur secundum divini- so vox Patris dicit, Ecce ego ante te ibo, et glorio-
tatis excellentiam, quia sine fratribus. Primogenitus sos terrw humiliabo. Et iterum, Ecce egc ante le am-
autem secundum susceptionem hominis, in qua per bulabo, et montes planos faciam, et seras ferreas con-
adoptionem gratisc fratres habere dignatus est, qui- fringam, et dabo tibi Ihesauros occultos, ut scias quo-
bus esset primogenitus. Et post aliqua dieit'; Post- niam DominusDeustuus egosum. Ecce cui dicit Pater,
quam venit plenitudo temporis propter salutem no- Deus tuus ego sum, non ei, id est, Verbo qui anle
stram, formam servi accepit, et factus est hominis ssecula ex Patre genitus, sed illi qui in fine tempo-
filius. Inde quaedamde illo in Scripturis secundum ris de Maria Virgine homo factus est, dicit; de quo
formam Dei, quaedam secundum formam servi se- Apostolusait, Factus de muliere, factus sub lege, ul
quuntur. Quorum (exempli gratia) duo quaedam eos qui sub lege erant redimeret. Ipse Deus Dei Filius
commemorantur, ut singula ad singula referantur. secundum divinitatem, in qua ipse et Pater unum
Secundum formamDei de se ipso dixil, Ego et Pater B ' sunt dicit: Gloriam meam alteri non dabo. Petere et
unum sumus; secundum formam servi, Pater ma- dare non est aequale : dare domini, petere servi. De
jor me est. Homines autem minus intelligentes quid quo beatus Isidorus dicit, luformaserviservus, in for-
pro quid dicatur, ea quaepropter formam servi dicta ma DominiDominusservi. Nam et Apostolusdicit: Qui
sunt, volunt transferre ad formam Dei; et rursus ea cttmin forma Dei essel, non rapinam arbilratus est esse
quae dicta sunt ut ad se invicem personoereferantur, se wqualemDeo,sed semelipsumexinunivitformam ser-
volunt nomina esse naturae atque substanliae, et fa- vi axcipiens. Humiliavit se usque ad mortem, mortem
ciunt errorem in fide. Sic autem Dei Filio conjuncta autem crucis.[Dcipso in Evangeliodicitur, Fili David,
est humana natura, ut ex duabus substantiis fieret misereremei. Et iterum, Dabit tibi Dominus Deus se-
una persona. Solus enim homo perlulit crucem, sed dem David patris sui. Ecce si secundum humanitalem
propter unilatem personoeet Deus dicitur pertulisse. filius est David, sine dubio de adoptivo et servo Dei
Hinc est quod scribitur : Si enim cognovissent,nun- Palris, et ipsius Filii et Spiritus sancti adoptivus se-
quam Dominum gloriw crucifixissent. Filium ergo cundum humanitatem, et servus esse creditur. Ad-
Dei cruciflxum fatemur, non ex virtule divinitatis, optivum dicimus in sola forma servitutis humanae,
sed ex infirmitate humanitatis; non ex SUOB naturse *_ non in gloria vel substantia divinaenaturae. Proximus
permansione, sed ex noslra susceptione. Nam et Pro- ille Deo est, qui scit ratione tacere. Tu vero, frater
pheta dicit: Miserere,Domine,plebistuw, super quam Albine, vide ne siuiilis sis levitis illis quos in Vetere
ihvocalumest nomen tuum, el Israel quem cowquasti Testamento memorat dicens: Qui ojferentes ignem
primogenilotuo. Êqualitas ista non est in divinitate, alienurn, divina ultione percussi interierunt. Sicut
sed in sola humanitate, el in carnis adoplione, quam et tu intromittis doctrinam diabolicam, desuem, illum
accepit de virgine, ipse unus idemque Deus et homo Antiphrasium Bealum exortum. Eioquia tua extenus
iu duabus naturis et una persona salva divinilate videnlur esse melliflua, et interius absinthio et felle
exitium suslulit mortis. amariora. Opera justificas, et credulitate condemnas.
10. Ipse secundum deitatem suam dicit: Potesta- Oleum luum murcatum non impinguet caput no-
lem habeoponendianimam, el potestalemhabeo iterum strum
sumendteam. Ipse secundum huroanitatem dicit, Pa- 11. Iterum teslimonia sanclorum Patrum venera-
ter mi, in manus luas commendospiritum meum. Ipse bilium Tolclo deservienlium in missarum oraculis
Deus Dei Filius secundum huraanilatem dicit, Deus edita sic dicunt. In missa de Coena Domini : Qui per
Deus meus, quare me dereliquisti ? Et, Transeat a adoptivi hominis passionem, dum suo non indulget
me calix iste, non sicut ego volo, sed sicut lu vis. De Q 1 corpori, nostro demuin, id est iterum, non pepercit.
ipso Dei Filio vox Patris de coelo discipulis illapsa Ilem in missa de tertia feria Paschae : Respice, Do-
est, dicens : Hic est Filius rneus dilectus, in quo mihi mine, tuorum lidelium multitudinem, quam per
bene comptacui,ipsum audite. De ipso iterum vox Pa- adoptionisgratiam Filio tuo facere dignatus es cohae-
tris, Ecce intelliget servus meus, etc. Et iterum, Ec- redem. Item in missa de quinta feria Paschoe: Prae-
ce servus meus, suscipiameum; electusmeus, compta- cessit quidem in adoptione donum, sed adhuc restat
cuit sibi in illo anima mea. Dedi spiritum meum sxtper in conversalione judicium. Itemibi, Dignum etju-
eum, illum videlicet septiformigralia plenum, de quo stum est, salutare nobis atque conveniens, gratias
propheta dicit, Spirilum sapienliwet virtutis, spiritum agere, laudes impendere, intelligere munera, vola
consilii et fortiludinis, spiritum scienliwet pietalis. Et deferre tibi omnipotens Paler, et Jesu Chrislo Filio
replevit eum spiritus timoris Domini. Ecce Deus Pa- tuo Doniiuonostro, qui pietati luae per adoptivi ho-
ter complacet in Filio, complacet in servo, et displi- minis passionem quasi quasdam in praesentis populi
cere polerit in adoptivo? De ipso Dei Filio Psalmista acquisitione manubias, cum non exierit e ccelo, ex-
dicit, Ascenditin altum, captivam duxil captivitatem. hibueril e triumpho. Item in missa de Ascensione
Ecce captivus dicitur esse, et quare nou dicatur ear- Domini, Hodie Salvator noslcr per
adoptionem car-
PATBOL.XGVI. 28
875 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 87C
nis sedem repetiit dcitatis; hodic hominem suum A men insontis occisio redcmptio fuerit mundi. Acce-
intulit Patri, quem obtulit passioni, hunc exaltans perunt jusli, non dedcrunt coronas: et de fortitu-
in ccelis quem bumiliavcrat in infernis ; is visurus dine fldelium exempla sunt palientiae, non dor.a
gloriam, qui viderat sepulturam. Itcm in missa san- justitiae. Singulares quippe in singulis mortes fue-
cti Sperati, Ingeniti Palris Unigenite, Filius Dci Spi- runt, nec allerius quisquam debiti sui fincm pracbuit,
ritu sancto coaeternus et consulistaulialis, qui ab cum inler alios hominum unus solus Dominus noster
arce scdis aethereaehujus mundi infiina petens, atl- Jcsus Chrislus, qui vcre erat Agnus immaculalus,
oplivi hominis non horruisli vestimenlum sumure exstitcrit, in quo onincs crucifixi, orones mortui,
carnis, et ad iibcrationem fidclium non es tledigna- onines supulti, omncs sunt etiain suscitali ? De qni-
tus informaservi, salva divinitate, in siatcra appcn- bus ipse dicehat: Cuiu exutlctlusfuero a terra, omnia
dere crucis, cl perferre exitiuiu sustulit mortis. ltcm traham ad me ipsum. Fides ctcnira vura jusliflcans
in missa defunctorum, Domine Jesu Cbriste, qui impios, ct creans justos, ad humanitalis suae tracta
vera es vita credenliimi, tibi pro defunctis fidelilius participium, iu illoacquiril salulem, in eo solo hoino
sacridciiim istuil offcrimus, obsecranles, ut rcgunu- se invenit innoccntcm, libcruni habuns pur gratiam
rationis fontc purgalos, ct lonlationihus inundi ux- Dei, du ejus potcntia gloriari. ,Qui coutr.i bostum bu-
emptos, beatorum numcro digneris insererc, clquos B - roaiii generis in carnis noslracliumilitate congressus,
fecisti adoplionis participus, jubuas haercdiiatis luae his victoriam suam tribuil in quorum corpore trium-
essc consortus. Nam el ipsi canimus in vigiliaPaschac pbavit.
beato Isidoro dicuntu, Induit carnem, scd non exuit •13.Licet crgo in uuo Domino noslro Jesu Christo
majestatem : nostr.un substantiam expetcns, sed pro- vcio Dco atquu hoininis fdio Verbi et carnis una
priam non rclinqucns. pursona sif, qnoe inscparabilitcr atque indivise om-
12. Epistola Lconis ad LeonemAugustum, Quod in ncs habeal actioncs, intelligendae tamen sunt ipso-
una Domini Jcsu Cbristi persona gemina sit dcilatis rum opcru.m qualilatcs ; el sincene fitlci contempla-
et humanitatis asserenda natura. Quicunquc crgo liono cerncnduin cst, ad quaj provehatur bumilitas
illi sunt ita obcaecati, et a lumine vcritatis alicni, ut carnis, ct ad qua: inciinctur altitudo dcitalis: quil
verbo Dci a lempore incarnationis humanae carnis; sit quoJ caro sinc Vcrbo non agit, et quid sil quod
denegcnl veritatem, ostendant in quo sibi Christia- Verbum sine carne non cflicit. Sine enim Vcrbi po-
num nomen usurpent, ct cnm Evangulio veritatis> lentia nec contiperet virgo, nec pareret; et sine ve-
qua rationc concortlent, si beatoeVirginis partu auth. ritate carnis obvolula paiuiis infantia non jaceret.
caro sine deitatc, aut deitas cst orla sine carne. Sic- Sine Vcrbi potentia non adorarent Magi pueruna
ut eniin negari non potcst, evangelista dicenle, quodi stella indicc duclaratum, et sine veritate carnis non
Verbum curo factum est, et Itabiluvxlin nobis, ila ne- juberetur transferri in iEgyptum puer, et ab Hero-
gari non potcst, hcalo Paulo Apostolo pracdicanle,, dis pcrsecutione subdtici. Sine Vcrbi polentia non
quod Deus erut in Chrislo rnundum reconciliunssibi. tliccret vox Patiis missa de coelo: Hic est Filius
Quoe autein rcconciliatio potest esse, qua humaiio) rneus dileclus, in quo mihi bene complucui, ipsum au-
generi repropitiarclur Deus, nisi omnium causa uie- dite. Sinc veritatc carnis non protuslaretur Joannes:
diator Dci ct hominuin carncm susciperet ? Qua vcro) Iicce AgnusDci, cccequi loltit pecculummundi. Sine
ralione verilalem mcdialoris iropleret, nisi qui ini Vcrbi potuntia non fiurul redinlegratio debiliura et
forma Dci oequalis est Patri, in forroa servi parti- vivificalio niorttiorum ; el sine veritate carnis nec
-
ceps esset et nostri ? Ut n.ortis vinculum, unius pra:- cibus jcjuiio, ncc somnus csset neccssarius fatigato.
vaiicatione contractuni, unius morlc, qui solus niortii Postreino sinu Verbi poteniia non se Dominus Patri
nihil debuil, solveretur ? Elfusio cnim pro ministriss prolileretur tequalem , ut sine veritate carnis non
sanguinis Christi tara fuit dives ad prelium, ut sii idein diccrct Patiero se esse majorem : cum calho-
universitas caplivoruni in Rcdemptorcm suum cre- lica fides utrumque suscipiat, utrumque defcndat,
derel, nulla diaboli vincuia rcmanerent: quoniam,, JJ quoe secundiim confessionom bcali Petri aposioli,
sicut Apostolus ait, Ubi ubundavit peccalutn , sitper- unum Chrislum Dei vivi Filium et hominem credit et
abundavit gralia ; cl cum sub peccati praejudicionatii Verbuni. Qtiamvis itaquc ab illo initio, quo in utcro
-
potestatem acceperint ad justitiam renascondi, vali- Viiginis Vcrbum caro factum cst, nihil iinquaiu intur
dius faclum est donuiu libcrlatis condebito scrvitutis. uiramque forroara aliquid divisionis exstiterit, el pcr
Quam itaque sibi in hujus sacramenti proesitlio,spemi oiniiia incrcmenla corporea unius personoe fucrint
relinquunt, qui in Salvatore nostro negant huiiiaiiii tolius tcmporis actioncs, ca ipsa namque alibi ta-
corporis veiilatem? Dicant quo sacrifiuioreconciliati,, men quoeinseparabiliter facta sunt, nulla commis-
dicanl quo sanguiiie sint redeinpti, quia ct Apostolus s lione confundimus, sed qui cujus formoesit ex ho-
ait , Qui Iradidit seinelipsumpro nobis obttttionemett ruin qualitaic scntinius. Dicant crgo isti hypocritas,
hostiam Deo in odorem suuviialis. Atit quoil unquam n qui crecis mentilius lumcn nolunt recipere veritalis,
sacrificiiun sacralius fuit, quain quod verus teternuss in qua forina crucis ligno Doroinus majestalis Chri-
Ponlifex altari crucis pcr immolalionem suoecarniss stusallixus sit, quis jacuit iu sepulcro, el revoluto
imposuit ? Quamvis eniin multorum sanctorum inn monuinenti lapide quae tertio die earo surrexit, et iu
conspectu Domini pretiosa mors fuerit, nullius ta- i- qua post resurreclionem suam non credeutes quos
877 ELIPANDIEPISTOLyE. 878
dam discipulos arguebat, et hsesitationem cunctan-,A duin formam autem servi non venit facere volun-
ctiuro confutabat eum diceret, Patpate et videte, quo- tatera suam, sed voluntatem ejus qui misit eum.
rtitttnspirilus carnemel ossa non habent, sicut mevi- Secundum formam Dei, sicut Pater habet vitam in
detis habere.Et aposlolo Thomoe,Infer manuttttuam semetipso ; secundum formam servi tristis cst ani-
in latus meum, et videtnanus meas, et pedes: et noli ma ejus usque ad mortem. Et idem ipse est, sicut
esse incredulus, sed fldelis; quantaque manifestatione Apostolus praedicat, et dives et pauper. Dives quo-
corporis sui jam hsereticorum mendacia destruebat, niam, evangelista dicente: In principio erat Ver-
et visa Ecclesia Christi imbuenda doctrinis hoc non bum, el Verbumerat upud Deum, et Deus erut Ver-
sibi dubitaret credendum quod apostoli susceperant bum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia per
proedicandum? Ac si in tanta luce veritatis tenebras xpsumfacta sunt, et sine ipso factum est nihil. Pau-
suas haerelica obduralio non relinquit, ostendant per vero, quia propter nos Verbumcaro factum , et
unde sibi spem vitse polliceantur aeternoe, ad quam Itabitavilin nobis. Quoe autem est ejus exinanilio,
nisi per MediatoremDeiet hominum, hominemChri- quoeve paupertas nisi formae servilis acceptio, per
stum Jesum non potest perveniri. Sicut enim ait quam Verbi majestate velut redemptionis humanse
beatus Petrus apostolus : Non estaliud nomendatum dispensatio impleta est ? Nam quia captivitatis no-
hominibussub ccelo,in quo oporteatnos saivos fieri. B stroe resolvi originalia vincula non poterant, nisi
Nec est redeniptio captivilatis humanaein sanguine existeret homo nostri guneris nostraeque naturse,
ejus qui dedit semetipsum redemptionem pro homi- qui peccati proejudicionon teneretur, et qui imma-
nibus. Et sicut praedicat beatus apostolus Paulus : culato sanguine suo chirographum lethale dilueret,
Cttm in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est sicut ab initio erat divinitus prseordinatum: ita est.
esse se wqualem Deo, sed semelipsumexinanivit for- in plenitudine proefiniti lemporis factum ut multis
mam servi accipiens, in simililudinem hominum fa- modis significata promissio in diu exspectatum ve-
ctus, et habitu inventus ut homo. Ilumiliavit semet- niret efiectun), nec possct esse ambiguura quod con-
ipsum , faclus obediens usque ad mortem , mortem tinuis lestificationibusseraper fuerat nuntialum.
aulem crucis. Propter quod et Deusexaltavit illumet 15. In magno autem sacrilegio se versari hsere-
donavit illi nomenquod est super ornne nomen: ut in ticorum manifestat impietas, cum sub specie deita-
nomine Jesu omne genu flectatur, cwlestium, ter- tis honorandse, humanae carnis in Christo negant
reslrium et infernorum , et omnis lingua confitea- veritatem, et religiose existimant credendum, si
tur, quia DominusJesus Chrislusin gloria estDci Pa- dicatur in Salvatore nostro verum non esse quod
tris. salvat. Cum ita secundum proraissionemomnia sse-
"
14. Cum ergo unus sit Dominus Jesus Christus, cula percurrentem, mundus sit reconciliatus in
et verae deitatis verseque humanitatis in ipso una Chrislo, ut si non Verbum dignaretur caro (ieri,
prorsus eademque persona sit,, exaltalione tamen nulla posset et caro salvari. Omneenim sacramen-
qua illum sicut doctor genlium dicit exaltavit Deus, tumfideiChristianaemagno, ut hsereticivolunt, deco-
et donavit illi nomen quod est super omne nomen, loratur obscuro, si lux veritatis sub mendacio pu-
excellit eadem, intelligimus pertinere formam quae tatur latuisse phantasmatis. Non ergo quisquam
ditanda erat tanlaeglorificationis augmento. In for- sibi erubescendum existimct Cbristianus de poslri
ma quippe Dei aequaliserat Filius Patris, et inter in Christo corporis veritate, quia omnes apostoli
Gcnitorem atque Unigenitum nulla erat in essentia apostolorumque discipuli et proeclari Ecclcsiarum
discrelio, nulla in majestate diversifas, nec per in- quique doctores, qui ad marlyrii coronam vel con-
carnationis ministerium aliquid decesserat Vcrbo fessionis meruerunt gloriam pervenire, in hujus
quod Dei Patris munere redderetur. Forma autera fidcilumine splenduerunt, consonis ubique sentew-
servi, per quam impassibilis deilas sacramentum tiis intonantes, quod in Domino Jesu Chrisio deita-
magnae pietatis implevit, humana humilitas' est, tis et carnis una sit confitenda persona. Qua auteiu
quae in gloria divinae potestatis evecta esl, in tan- -rvrationis simililudine, qua divinorum voluminum
tam unitatcm ab ipso conceptu Virginis deitate et portione hoeretica impielas se existimat adjuvari,
unitate confectam, ut nec sine homine divina, nec quoeveritatcm negat corporis Christi ? Cum hanc
sine Deo agerentur humana. Propter quod sicut non lex testificari, non propheta praecinere, non
Dominus majestatis dicitur crucifixus, ita quia ex Evangeliadocere, non ipse destitcrit Cbristus oslen-
sempiternitate aequalis est Deo, dicitur exaltatus : dere: quacrant per omnem seriem Scripturarum
quia inseparabiliter manente unilate personoe,unus quo tenebras suas fugiant, non quo verum lumen
atque idem est et totus hominis filius propter car- obscurent, et per omnia saeculaila veritalem inve-
nem, et totus Dei Filius propter unam cum Patre nient coruscantem, ut magnum hoc et mirabile
deitatem. Quidquidenim in corpore accepit Jesus, sacramentum ab initio videant creditum, quod est
secundumhominem accepii, cuique nonhabuit con- in flne completum: de quo cum sanctarum Litte-
ferentem. Omnia quae habet Pater, etiam Filius rarum nulla pars sileat, sufflcil quaedam consona
habet, et quse in forma servi a Patre accepit, eam- verilatis signa patuisse, quibus djligentia fidei jn
dem formam Dei etiam ipse donavit. Secundum splendidissimam latitudinem diligatur, et sincera
formani enim Dei inse et Pater unum sunt; secun- intelligentiae luce prospiciat quod in Filio Dei, qui
S79 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 880
se incessabiliter filiuin boiniiiis et hominem profl- A lialiter Deum, de quo ipse Dci Filius : Ego et
telur, non sit Christianis erubescendum, sed con- Pater unum sumus. Reminiscere debes quid Scri-
stantissime gloriandura. plura dicat : Teslis falsus non erit impunitus; et
16. Ut autem pietas tua cum venerabilium Pa- illud : Maledictus homo qui in corde suo fabricat
trum proedicationibus nos concordarc cognoscat, muium, et de his labiis suis flcte loquilur pucifica :
aliquantas erroris sententias huic credidi subjicicn- SedDeus, qui videt omnia, reddet illi secundum opera
das esse sernioni, in quibus si dignaveris rccensitis sua. Ego quidem non Deum Dei Filium ante sac-
non aliud nos prsedicare reperies quod sancti Pa- cula ex Patre genituni, pcr quem facta sunt visi-
tres nos in toto orbe docuerunt, nequaquam ab bilia et invisibilia, spiritalia atque corporea, qucm
illis nisi solos impios haereticos discrcparc. Scd et credo adopiione non essc, sed genere, nequc gralia,
illud huic operi insercndum putavi quod Scriptura sed natura Deuro esse negavi.
dicat: Revelabunt cmti iniquitatem ejus, et terra 18. Sed juxta beati Isidori sententiam, qui di-
consurget adversum eum. Qui sunt isli caii, nisi cit quia sunt nonnulli qui dc Filio Dci prava scn-
illi qui cum Christo ad judicium venttni sunl : tle tiunt, et quod de illo secundum humanitatem dictum
quibus est Ambrosius, Augustinus, Hicronyinus ct est, transferunt ad divinitatem ; el quod de divini-
caeteri quos tu, Albine, refutas, et haereticosjutlicas? B
I tate, mulant ad humanilatem. Nosier tamen Julia-
De quibus Psahnista ait : Coeiienarrant gloriam Dei. nus dicit, Homo Dominicus et humanatus Dcus.
Item beatus Auguslinus in epislola sua ad Evodium1 19. Multa quidem adhuc erant huic operi inse-
direcla, ubi de Trinitale et Columba, vel de ad- . renda, sed sermo divinus uos prohibet, dicuns:
optione Filii Dei disseruit, post plura superius' Linguam tuam adltwrere faciam palato tuo, et eris
cdita sic dicil: Sicul Pater in voce qua sonuit: mutus, ne quasi vir objurgans, quia domus exaspe-
Tu es Filius meus, et filius in homine adoptivus, rans esl. Idcirco vae libi, Austria, vaetibi Alexan-
quem suscepit ex Virgine, et Spiritus sanctus in1 tlria, quse novum Ariiun, id est Albinum, genuisti
c.olumboespecie corporali. Item post aliqua, Atque tempore gloriosi principis, ad evertendam et obscu-
ita el filius Dei simul cum homine adoptivus dici- randam ftdem catholicam. Ad ullimum audi bea-
tur, et filius hominis adoptivus simul cum Verbo» tuni Cyprianura cuidam haeretico scribenti ita di-
dicitur. Ilem post aliqua : Unde filius Dei incom- eentem : Habes tu lilteras raeas, et ego tuas,
mulabilis est atque coaeternus Patri, sed in Verbo1 utraeque recitabuntur in conspectu Domini. Me-
solo; et passus est Filius Dei, sed in homine ad- niento iterum evangelistam dixisse : Multi ex disci-
optivo solo; et scpultus est Filius Dei, sed in carne _ pulis ejus abierunt retro. Et ubi abierunl ? Respon-
adoptiva sola. Proinde quae de Filio Dei verba di- deat libi beatus Gregorius dicens : Post Satanam.
cuntur videndum est secundum quid dicantur. Nomi Et iterum cuidam, cum Domino diceret : Magister,
enkn homine assumpto, vel adoptivo, personarumi sequar te quocunque ieris : Ille rcspondit : Vulpes
numerus auctus est, sed eadem Trinitas mansit. foveas habent, et volucres cwli nidos : filius autem
Nam sicut in homine quolibet praeter unum illumi Itominis non habet ubi cuput reclinet, et sicut et in
qui singulariter susceptus est, anima et corpus; te, si isla tibi parva non sufficiunt, nec multa pro-
una persona est, ita in Chrislo Verbum et homoi derunt.
adoptivus una persona esl. Ilem post aliqua: Itai Proximus itle Deo est, qui sctl rulione tacere.
Christus Dei Filius Dominus gloriae, el si quidI Quod duro sermone tibi interdum scripsiniiis, Do-
hujusmodi secundum Verbutn dicitur, et tameni minojubente per Moysem hoc fecimus, qui dicit :
recte dicitur Dominus gloriae crucifixus, cura hoc; Non coques hwdumin lacle malris suw.
eum secunduni carnem adoplivara passum esse,, 20. Suggerendum esl ilerum glorioso prineipi, ut
non secundum illud quod Dominus gloriae est. Ett mitescal indignatio ejus servo suo Felici, et non
post pauca, Spiritus sanctus dicilur corporali spe- requirat Dominus sanguinem ejus de manu illius.
cie tanquam columba descendisse et mausisse super: < u Nam pro certo sciat quia si proedicalionem illius
eum. Sic enim et Petra Christus, quia signitica- spreverit, et Albini conlirmaverit, cum Conslantino
bat Christum adoptivum. Item post aliqua: Ilacc; imperatore habebit partem, quod Deus non permit-
tibi de duabus quaeslionibus tuis, hoc cst de Tri- tat. Quem bealus Isidorus deflet dicens : Heu! proh
nitate et Columba, in qua Spiritus sanctus non suai dolor! principio bono, flne malo.
natura et signiflcativa specie deroonstratus est, sic- EPISTOLA V.
ut et Filius Dei non sua nativitate de Patre dicit:: ADFELICEM NliPEItCONVERSUM.
Ego ex utero anle luciferum genui te, sed in homineB 1. DominoFelice : sciente vos reddo, quia exeunte
adoptivo ex utero Virginis natus a Judaeis cruci- Julio vestro scripto accepi, et exeunte Auguslo vobis
lixus est. item scripsi. Sed eveniente occasione ad isto proe-
17. His saepe dictis cum epistolam tuam iterumii sente igne consumptum est, et rediens ad me pene
atque iterum sacrilegam lethali veneno corruptam,, ad quadraginta dies denuo assumpsi laborem, et
atque ignoranliae caligine tenebrosam relcgissem,, scripsi ad ipso hoereticopiceo Albino, quantum potui
reperi ibidem quod nos Dominum Dei Fiiium cxx pro sua confusione scribere. Tu vero exempla illud,
Virgine natum negaremus nequaquara esse essen-- et sic illud dirige. Modo tamcn egressus est de mele
881 CONFESSIO FIDEI FELICIS. 8S2
Junio Kalendarum Novemhrium direxi vohis scri- tA Bealo tlirexi relegenda. Tu vcro diiige scriptuni
ptum parvum de fratre Militane, qui recta de Deo illud pro tuo fidele glorioso principali, anlequam ve-
serttit. Nam et quatuor mihi quaterniones direxerat, niat ad ipso filiomortis Albino, qui non credit carnis
quos direxi contra ipso Pseudopropheta fetidissimo adoptionem in Filio Dei, quem sancti Palres et nos
in Beato. Certiflca me qui est positus in Roma. Epi- ipsi credimus in sola forma serviiutis huroanae, non
slolam vestram ccelitus quemadroodummihi illapsam in gloria vel substantia divineenaturoe. De illo fratre
exeunle Julio accepi, et Deo meo ulnis extensis im- nostro qui defunctus est audivi quod aliquid nobis
mensas graiias egi, qui me fecit tuis eloquiis con- mandarat dirigere, el ideo quaeso ul mandetis ad
laetari inter ipsa quotidiana dispendia mundi, quibus ipso famulo vestro Ermedeo, ut quoerat de Judaeis
duramus, potius quam vivimus. qui habent illic uxores et filios, qui fatigium det, et
2. Sed epistolam felidissimam de filio gehennae nobis quantum Deus inspiraverit dirigat: ita tamen
ignis Albino, novo Ario in finibus Austriae tempore ul alii Judoeinon sentiant qui apud nos habitant, aut
gloriosi principis exorto, non Christi discipulo, sed si possibile est, ut quemlibet de humiles vestros
illius qui dixil, Ponum sedem meam ab Aquilone, et nobiscum mercaturios qui veniunt dirigatis, et quid
ero similis Altissimo.De quo scriptum est : Ex nobis egeritis de vestra intentione nobis certificate, et
prodierunt, sed non erunt ex nobis. Nam si fuissent B maxime per libros duos epistolarum beali Hiero-
ex nobis,permansissenttttique nobrtcum.Contra quem nymi, et opusculorum beati Isidori, quos habet Er-
prout volui rescriptum reddidi, et sanctorum orlho- medeo, quos direxeram ad ipso tfalri qui defunctus
doxorum atque catholicorum sententiis astipulavi. est: unde et mihi demandaverat quos alios similes
Tua vero a-iictitas viriUer agat, et confortetur cor repererat. Idcirco tamen applicale ipse Ermedeo ad
tuum reminiscens quid ipse Dominus dicai : Beati vos, et instruite illum vestris eloquiis, et veram fidei
qui persecutionempatiuntur propter justitiam, quo- doctrinam, sicut ego illi notui.
niam ipsorum est regnum cwtorum. Et iterum : Ecce k. Me tamen cognoscite senectute jam decrepita
ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Estole octu-gusfmo secuiido anno a die octavo Kalend. Aug.
ergo prudentes sicul serpenles, et simplxcessxcutco- ingressus fuisse, et oi-ate pro nobis sicut et nos fa-
lutnba. Cavete ergo ab hominibus. Tradent enim vos cimus pro vos assidue, ut nos Deus in regione vivo-
in conciliis, ct synagogis suis flagellubunt vos, et ad rum pariter jungat. Sed omnibus fratribus deman-
prwsideset reges ducemini propter me in tesiimonium davimus ut pro vos sacriflcium Deo offerant. Me-
illis et gentibus. reat quantocius de vestro rescripto Icelus existere.
3. Ego vero direxi epistolam tuam ad Cordobam Istum prsesentem vobis commendo, et presbyterum
fratribus qui de Deo rccta sentiunt, et mihi multa *" nostrum Venerium, si datum fuerit ut perveniat ad
scripserunt quse in tuo adjutorio debueram dirigere. vos. ,
Sed ad ipso haeresiarchamAlbini magistro AntifrasioI
COrSFESSIO FIDEI FELICIS

ORGELLITANiE SEDIS EPISCOPl,
Quam ipse post spretum errorem suum in conspectu concilii edidit, et eis qui in ipso erroTS
ei dudum consentienles fuerant, direxit.
[Ex Mansi,ampl.Conc.Collect.]
MONITUM. D INCIPIT
Felix Urgellitanus a Leidrado aliisque prsesulibus CONFESSIO FIDEI FELICIS.

Urgello congregatis damnatus, ab eis accepit libe- In Dei nomine Felix olim indignus episcopus,
rum commeatum ut in episcoporum ccetu , praesente domnis in Christo fratribus Emani presbytero, Ilde-
rege, causam suam ageret. Quod mox factum est sindo presbytero, atque Exsuperio, Gundefredo, Si-
in Aquisgranensi concilio. Alcuinusnarrat Carolum
Magnura regem, ut Felicianam hoeresim expugnaret, donio necnon et Ermegildo, seu caeteris presbyteris,
magnam synodum episcoporum in Aquisgrani pala- simililer Vitlildo, diacono et Witirico, seu caeteris
tio congregasse, in eaque se et Felicem, regis jussu,
diebus aliquot conflixisse.Viclum se denique Felicem clericis in parochia Orgellitanae ecclesiaedegentibus,
voce fletuque testatus est. Itaque coram sacerdotibus seu caeterislidelibus ecclesiaein superdicto commisso
Deiet imperiioptimatibus rationabiliteraudituset ve- commorantibus, in Domino Deo Patre et Jesu Chri-
raciter convictus, atque Deo dans gloriam veramque
fidem confessus, in pacem catholicse unanimitatis sto vero Filio ejus, Domino ac Redemptore nostro, et
reversus est cum suis discipulis qui ibi tunc tempo- in Spiritu sanclo, aeternam salutem.
ris erant praesentes, anno Christi 799. EDITORES. De caeteroad agnitionem vestram reducimus, quia
883 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. gft
sit ex substantia matris ; setl quia, ut dictum est, in
postquaro ad prrcsentiam domini nostri ac piissimi A
vulva sanctae Virginis ab ipso conceptu ab eo
gloriosiqueCaroli regis perduclus sum, et ejus con- ipsa
divinitatoin verus et proprius Dei Fi-
spectui pracsenlalus, licentiam ab eo, secundum quod qui secundum
et vencrabilis donuius Laidradus cpiscopus nobis in Iiusexistit, in singularitate personocsuaesusceptus
Orgcllo pollicitus est, accepimus, qualiter in cjus csi, atque conccptus, verus et proprius Dei Filius ,
procsentiam in conspectu episcoporum, quos ad se ex eadem sancla Virginc natus est. Non alius Dei
ordinatio gloriod principis nostri convenire fecerat, Filius, et iilius boniinis filius : sed Deus et horao,
sentcntias noslras , quas ex libris sanctorura hahere uniciis Dei Palris vcrus ac proprius Filius, non
nos de adoptione carnis in Filio Dei, seu nuncupa- adoptione, non appellatione, [seuj liiincupationu,sed
tione in buinanitale ejus, credebamus , repraesenla- iu titraque natura, ut diclum est, unus Dei Patris,
i rcmus : qualitcr non in violentia, sed ratione veri- secundum Apostolum, verus ac proprius Dei Filius
>latis, noslra assertio rala jutlicarclur, si ab illis per crcdatur.
: mctoritatem sanctorum Palrtim niinime repudia- Haecest confessio fidei nostroe,quaui, Deo juvante,
rctur. Quod ita factum est : nam prolatas a nobis a sanctis Patrihus per eorum scripta cognovimus, ef
sententias tle superdicla contentione, boc est de ad- ab universali Ecclesia post pristinum errorem no-
1»
jplione carnis atque inincupatione, ila illi ex aucto- struro acccpimus et tenemus. Quod et vos omne!;
ritalc dc libris saiictoiuui Patruni, id est, Cyrilli credere et confiteri, per euradem Dominum nostrum
cpiscopi, ct beali Grcgorii papoe urbis Romoe, scu exhorlamur, nil dimiintentes aut atldenles ex sensu
bcali Lcouis, sivu et aliorum sanctorum Patrum, vestro, sed hoc quod vobis innotescimus , cum uni-
qui nobis prius incogniti erant, seu per auclorilalcm versali Ecclesia indubitanter relinentes : et ut pro
synodi quoemiper in Roma hac intentione, praeci- me misero, per quem usque nunc in Ecclesia De
piunle gloriosissimo ac piissimo doniino nostro Ca- contentio versa est, ex totis proecordiisvcstris Do-
rolo, advcrsus cpislolain mcam , quam tludum vcnc- miui misericordiam implorare non dedignetis : qua-
rabili viro Albino abhati Turonensis Ecclesiae scri- liter propter vestram emendationem et nrationeiD
pseram , congregala est. ln qua synodo praesenlc calholicoruro sacerdotum , qui in simili praevarica-
Leone aposlolico, ei cum eo costcri cpiscopi num. tione, ut ego, nequaquam obnoxii sunt, Doniini mi-
LVIIrcsidentes, et plerique presbyteri ac diaconi cum sericordiam, priusquain de hoc mortali corpore egre-
cis in domo beatissimi Petri apostoli, per quorum diar , consequi valeam. Quod per hoe me magis
omnium auctoritatem islas jam dicias seiitcnlias consequi a Domino confido, si scandalum seu erroi
nostras, non qualibel, ut dicttim est, violentia, sed r, in fide, qui per me in usque nunc inter utrasquf
ratione vcritatis, utoporluit, excluserunt. Quorum partes duravit, per me ilerum omnia correcta atquc-
auctoritate veritatis , et lotius Ecclesiaeuniversalis; sedata fuerint, alque omnia Ecclesioe membra in
consensu, convicti,aduniversalcm Ecclesiam,Deofa- unitate fldei et concordia charitatis velut in umim
venle, ex toto corde nostro reversi sumus : non qua- corpus compaginata, ita nemo ex nobis in Ecclesia
libet simulatione, scu velamine falsitatis, sicut du- Deiultra scandalumvclquodlibetschisma intromiitere
dum, quod Deus »cit; sed, ut dixi, vcra cortiis> audeat, sed omnes hos ctim universali Eccle»ia, qua?
credulitate et oris professione. Quod etiam in con- in toto mundo dilatata noscitur, similiter senlieules,
spectu roultorum sacerdotura et monacliorura pro- et ea quse dudum orta intentio est, id est, adoplio-
fussisunius, poenitudinenigcrentes de prislino errorei nem carnis seu nuncupationem in humanitatem Fi-
et sacraniculo, quam pro hac intentione olim prtc- lii Dci analhematizantes, pacem, ut dixi, et unitatem
varicatus sum : profttcntes nos deinceps adoplioncmi fidei cum omnibus fidelibus Ecclesiac,absque ulla si
carnis in Filio Dei, sive nuncupationem in humani- mulatione , incoiivulsa fitle retineamus : ne cum
tale, nullo moclocrcdcre vcl proedicare; sed secun- Neslorii impietatc concordantus, qui purum homi-
cuniluin quod doginalibus sanctorum Patrum infor- ncm Chrisluro Dominum credidit, alicubi deinceps
manitir, cumdcm Doroinumnostrum Jesum Christumi JJ , labamur, qui dixit : « Oportet vero et de Dei tlis-
in utraque natura, tleitatis videlicet et humanitatis,, pcnsationo qnam pro noslra salute in dispensatione
propriiim ac veruro Filium profltentes, Unigenilum J Doniini Chiisli Dominus Deus perfecit, scire quo-
videlicet Patris-, unicum Filium ejus : salvas tamcnJ niam Deus Verbum horoinem perfectum assumpsit
utriusque nalurx proprietatcs , ita duntaxat ut necc ex semine Abraliaeel David secundum pronuntia-
divinilas Verbi Dei in natuia [naturam| credaturr tionem divinarum Scriplurarum : hoc constitutum
humana [humanara] conversa, vel humana a Vcrbo o natura , quott eranl illi, ex quorum erat semine,
assumpta invidia [in divinara] mutata : sed utraque,:, hominem perfectum natura, ex anima intellectuali
id est divina atque liumana, ab ipso conceptu inn et carne humana coiistantem , perfectum hominem
:t conslilutuin secundum nos per naturam, Spiritus
utero Virginis, ita in singularitate personae sibiroet
connexoeatque conjunctoe sunt, ut unicus Filius is sancti virtute in Virginis vulva formatum, factum
Patri, el verus Deus ex ipso utero gloriosaeVirginis is er. nmliere, el factum sub lege, ut omnes nos a
absque ulla corruptione edilus prodiretur. Non ita a servilulis lege redimerel, ante jam praedestinatam
horoo assumptus a Verbo de subslantia Patris, sicut it adop iouem atcipicntus, inenarraliiliter sibimet ve-
ipsumque Verburo a fidelibusgenitus credatur, cum n nicns, inortuuin quidem curo secundum legem hu-
<** CONFESSIOFlDEI FELICIS. 88(J
manam faciens, suscitansvero ex mortuis, et perdu- A rit, analhema sit. A quo jaculo auathematis ipse
cens in ccelum, et consederefaciens ad dcxteram verus ac proprius Dei Filius, de quo Ioquitur, tam
Dei : unde persoHam constitutos principalus, et po- vos quam nos, et hic et in fuluro liberare dignetur.
testates, et dominationes,et virtutes, et omne quod Cui cum Patre in unitate Spiritus sancti similis et
nominatur nomen, non solum in hoc soeculo,verum coaequalisexstat gloria, ante omnia saecula,et nunc
etiam et in futurum, ab omni creatura accepit ad- etin dies aeternitatis.
oralionem, sicut inseparabilem a divina natura ha- Bcatiis denique Cyrillus in tractatu suo inter alia
bens copulationem,relatioiiemDci, ct intelligentiam ita dicit : « Imo roultum interest ct incoroparabi-
omni crealuroe adoratione exhibenfem. Et neque iibus differentiisgloriocet emineutia: Salvatoris no-
duos filios dicimus, iieqne duos Dominos; quoniam stri munimentis, ea quoe nostra sunt. Nos enim
unus Filius Patris secuiidiim substantiam , Deus famuli sumns : ille voro naturaliterDominus etDeus,
Verbum unigenitus Filius Patris, sicut istccoujun- licet factus sil nobiscum, et in his qusesunt nostra
ctus et partiuups constitulis Filii communicat no- dispensative. Proeterca et beatus Paulus Christura
mine ct honore. Doinintissecundumessentiaro Deus eum noiiiinavitet Deiim, ita dicens : Scitole cogno-
Verburo , cui iste conjniictus honore communicat. scentesqitia omnis fornicalor, utc, non habet hcvre-
Et idco neqtie duos filios hos dicimus, ncque tluos B ditatem in regno Chrisli et Dei (Ephes. v). Solus
homines : quia manifestoconstittito secundum sub- autum Christtis cliain Deusvere, qui Euimanuel est.
stantiam Domino et Filio inseparabilem, lenet ad Eleniin nos pcr gratiam Dei, verunitamen non ita
eum copulationein, qui causa nostroc salutis assum- Deus Filius, sed natiira magis et verilate, licet caro
ptus confcnur noniinc et honore Doroino ct lilio, sit factus. »
hon sicul unusqtiisquc nostrura secnndum seipsum Itein ipse in eodem tractatu post aliqua ita dixit:
constitutus est Filius. Unde et multi secundumbea- « Quomoiloproprius Dei Filius nomiuatus est Chri-
tum Paulum diciniiir filii, sed soltis pnecipuum ha- stus, qui ctiam traditus cst a Dco et Patre, causa
bens hoc quod a;l Dui Verbi copulationem, adoptio- oninium salutis et vitce. Tradilus cst enim propter
nem et dominationcm participans : aufcrs quidcm peecata noslra, et ipsu iniquitates muliorum porta-
omnem suspicionem dualilatis filiorum et doinino- vit in corpore suo, in ligno, sccuiidum prophetse
rtim. Proeslatovero nobis in copulationemad Domini vocem (Isa. LIH; I Pet. n). Palara ergo est quia uni-
Verbum, bonam haberct ipsitisfidein, et inlelligen- tatis res assunipta necessarie proprium Filium decla-
tiara, et theoriaro : pro quibus et adorationcm , per ravit Dci, qui ex sancla Virgine est. Corpus enim
relationem Dei ab omnibus coepit creatura. Unum #<erat non alterius ctijuspiara secundum nos, sed
igitur Filium dicimus ct Dominum Chrisfum, pcr magis pioprium ex Patre cxistentis Verbi, natum
quem oninia facta sunt : principalilerquidem Deum ex ea. »
Verbum intclligcntes subslantialiter Filium Dci et Item ipse post paululum contra Nestonum : « Sic-
Dominuni, conspiranles autem assumptuni Nazaret ut eniiii in Adain onines morimur, sic et in Christa)
[Forle , Jesum a Nazarelh. II.] quem unxit Deus oniiiesvivificarour(/ Cor.xv). Si enira non paterctur
spiritu et virtute, sic in Verbi Dci copulationcm httmane pronobis, iiflqueoperareturdivinequsead sa-
adoptionis participanteni et dominalionis, qui cl se- lu;cm sunt. Diciturenini prius quidemmori, ut homo:
cundiis Atlain. > reviviscere auleni postea, eo quod sil naturaliter
Hxc est "sentenlia Nestorii hseretici, qui ptirum Deus. Si igiwr nou ust passus mori carne secundum
hominem absqiie Deo Virginis utero genitum impie Sciipuras, ncquc vivificatur spiritu, hoc est non
astrucbat. In quein hominemex eadem sancta Virgine revixit. Et si hoc cst verum, vana est ftdes nostra,
procreatum et gcnituni, post nalivitatem cjus, Ver- adhuC surous in _eccafis nostris. Baptizati enim
bum Dei, hoc esl divinitateroFilii Dui, descendisse sumus in mortero ujus, secundum beati Pauli vocem
et habitasse praecaeteris sanctis impudenter praeiii- (Rom.vi), et reinissionempeccatorum ha! uimusper
J} sanguincm cjtis. Scd si est Christus neque Filius
cabat. El ob hoc, sicul in Christo duas naturas, ita T,
el duas personas in eo satis improbe vindicarc vere, ncque naluraliter Deus, sed homo purus se-
contendebat.Nos vero ejus impietatem anathemati- cunthsmnos, et diviuilatis organum : salvati quidem
zantes, quaedamlestjmonia ex libris sanclorum Pa- sn::;us non in Deo quodammodo,sed in uno magis
trum, quos Ecclesia venerabiliter recipit, deccrpeu- secundum uos roorientu pro nobis, et virtutibus alie-
les, huic epistolaesubncctimus, per quocnos ad viam nis resuscitato. Quoniodocrgo destiucta est mors
verilatis post pristinum errorem nostrum reversi super Christum? » Et infra. < Colirousautem non ho-
mus, vobis subler ascriptam direximus : pcr quoc et minem purum, absit, sed Deum potius naturaliter,
vos de dicta intentione veritatem fidei plenius agno- non ignorantes ejus gloriam, licet faclus sit secun-
scere poteslis, et ad rectum tramitem fidei reverti. dum nos. »
Contra quas sententias Patrum dissentiens, aliter Item beati Gregorii papoe urbis Romae suaper
quam illas [Forle, qui aliter quam illoe. II.] nos [Forte, supcr. //.] Moralia: « Eratque ille vir ma-
informant crederc aut docere voluerit, et adoptionem gnus inter omncs Orienlales. Oinncs, inquit, qui in
et nuncupalionem in carne Salvatoris [Suppl. qui lmnc Orientemfidepleni consistunt, recte Orientales
vel quisquis. H.\ credere vei proedicare praesumpse- vocantur. Sed quia omnes homines, tantuinroodc
887 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. Afc-
homines, ipse autem onens Deus et homo, recte j>.carnem, et confusam, aut passibilem Domini de'vt_,
dicitur : Erat magnus inter omnes Orientales. Ac tem, aut inadorandam Domini nostri carnem sicot
si aperte diceretur : Omnes qui in fide Deo nascun- hominis, et non adorandam Domini et Dei carnem :
tur superat, quia non ut caeteros adoptio, sed natura hunc anathematizat sancta catholica et aposlolica
illum divinitatis exaltat. > Et rursus alibi idem ipse: Ecclesia. >
i Quia omnis homo tanlummodo homo est, ipse Item sancti Gregorii Nazianzeni episcopi ad Cle-
autem Deus et homo. ln terra ei similis non est, donium : « Si quis introducit duos \ilios, unum
quia etsi adoptivus quisque filius ad percipiendum quidem qui ex Deo Patre; secundum vero, qui ex
clivinitatem proficit, nequaquam tamen ut Deus na- matre, et non unum eumdemque, et adoptionoexcedat
turaliter esset, accepit. » gratia qusc promissa est iis qui credunt : alienum
Item in libro beati Job : < Mediatori vero nostro eum a nostro consortio judicamus. Naturae vero duoe
in legislatoribus similis nullus est, quia isli gratuitu Deus et homo : nam et anima, et corpus: Filii vero
vocati ex peccatis ad innocentiam redeunt. Redem- duo, neque dii[Leg nequeduo.nequeduo dii. //.],
ptor aulem noster sine peccato est, Filius sine ad- neqne duo homines. t
oplione, nec perpetravit unquam quod redarguit. " Ilem beatus Leo papa urbis Romae ita dicit :
Quas quidem sententias prius non recte intelligeba- i Exsultet rectarum mentium fides, et verum unum-
mus. » que Dei Filium non solum secundum deitatem, qua
Item beati Athanasii Alexandrini episcopi : « Si a Patre est genitus, sed etiam secundum humanita-
«fuis vero adversus divinas Scripturas docet, alium tem, qua de matre virgine es\ natus, intelligant. >
dicens Filium Dei, ct alium qui ex Maria virgine, Item ipse alibi: « Assumpta est de matre, Do»
hominera secundum gratiam adoplatum, sicut nos : mini nalura, non culpa; creata est forma servi sine
quasi essent duo filii, unus secundum naturam qui conditione servili, quia novus teinperatus est veteri,
cx Deo, et unum secundum graliam qui ex Maria. ut et veritatera susciperet generis, et vilium exclu-
Et si quis Domini nostri carnem desursum dicit, et deret vetustatis. >
non ex virgine Maria, aut mutatam deitatem in
VITA SANCTI BEATI

ABBATISHISPANICI,
AUCTORE ANONYMORECENTIORI.
[Ex Act. ord. S. Benedicti,tom. V.]
MABILLONII OBSERVATIONES VRMVIM.
l.Inter sanctossaeculitertii Benedictini prsetermis- pantur. Verum, ne gratis de Beato id dixisse videar,
sos retuli hunc Beatum; ob eam videlicet causam proferenda sunt argumenta, quibus sine dubio ac-
quod in vulgatis e.jus aclis nulla de ipsius monachatu quiescet Tamaius, et qui cum eo sentiunt. Primum
mentio habealur. Postea vero incidi in quaedamargu- desumo ex Alcuini libro i adversus Felicera, ubi
menta quoe raonasticam ejus vitam probant, atque Beatus abbatis lilulo donatur. Neque enim apud
adeo virum doctrina ac sanctitate insignem Benedi- Vesigothos seu Hispanos alii erant abbales proeter
clinac familiseascribi posse existimo. monachos et regularcs. Alcmni hoec verba sunt.
2. Beati Vitam in litteras retulit anonymus qui- ;« Quod vero quemdam Beatum abbatem, et discipu-
dam scriptor Hispanus, qui recentioris videtur aeta- C G lum ejus Helerium episcopum diciiis huic vestroe
tis. Hanc scriptioncm ex Legendario Asturicnsi sectae primum contraire, laudamus eos, etc. > At
ms. prirous vulgavit Joannes Tamaius Salazar in ne fortasse etiam apud Hispanos oblinuisse abbates
Martyrologio Hispanico, et post eum Joannes Bol- saeciilares reponat aliquis, alterum argumentum af-
landus in Februarii tomo 111,cum proevio commen- fero ex ejusdem Beali lib. n conlra Elipandum.
tario Godefridi Henschenii. Sanctum Beatum colunt « Vere bonum, inquit, et vere .jucundum habitare
Hispani, proecipue Asturicenses, eumque vulgo san- fratres in unum. Unum fratrem dimisimusin soeculo,
ctum Bieco appellant. De eo prseclare agit Joannes ecce quantos invenimus in Monasterio. Frater meus
Mariana in lib. vn de rebus Hispanicis, cap. 8. soccularisnon tantum me amabat, quantum substan-
3. Miratur Tamaius Salazar quo titulo Menardus tiam meam; cseterum fratres spiriluales , qui sua
et Vepez (Wionem addit Henschenius) Beatum pres- ulique negligunt, aliena non quacrunt. > Haecnulla-
byterum monachum dicant : « cum concors apud lenus soecularihomini convenire possunt, sed neces-
scriptores, inquit Tamaius, senlcnlia sit illum solam sarioaptanda monacho, qui cum unum fratrem dimi-
presbyteri commendationem tenuisse. » Sed Tamaii sisset hi swctilo, Iongeplures spiritalesfratres invenit
admiratio procedit ex ignoralione moris antiqui cum in Monasterio.Isti sunt spiritales fralres in qnorum
monachi qnique , qui sacris initiati erant, suscepti gratiam idem Beatus commentarium in Apocalypsim
ordinis vocabulis passim insignirontur , abjecla ple- composuit haclenus ineilitum , in cujus prscfatione
rumque, rarius adjecta monachi appellationc. Sic Ainbrosius Morales sequcntia verba legit. « Hsecego,
Hieronymtis, sic Beda presbytcri; sic Paschasius sancte Pater Heteri, tc pelente , ob oedificationem
Radbertus levita, aliique eumdem in modum nuncu- studii fratrum tibi dedicavi : ut quem consorlem
88» VITA SANCTI BEATI. 890
perfruor ordinis, cohseredemetiam faciam mei labo- i- A
, manu Felicis abbatis, cui omnia supra taxata tradi-
ris. » Haec, inquam, monachi verba sunt ad Hete- :- mus, ita ut semper permaneat in servitio Dei, et
rium tum episcopum Uxamensem,quem olim Beatus is abbas et monaclii Regulam beati Benedicti perenni-
discipulum et consortemordinis in monaslerio ha- i- ter custodiant. » (Idem, ibid., 24.) Accedit quod
buerat. Ista argumenta si legisset Tamaius, mirarii omnia monasteria quae in Catalanise Hispaniselini-
haud dubie desiisset quod auclores nostri Beatum di- tima per ea tempora condebantur, eamdem Regu-
xerint monachum; nec gravate tulisset eum Benedi- lam servahant, ut patet ex veteribus actis relatis in
ctinis sodalibusascribi. AppendiceBaluziana ad Capitularia regum Franco-
4. Opponit Henschenius, etsi constaret de Beati i rum, num. 41, 62, 63, 89, 98, 132,142 et 143. Hsec
monacbatu, nontamenideoordiniBenedictino ascnbii de Beati monachatu.
continuo posse : « cum plura eo tempore fuerint in[i S. Cujus vero coanobiimonachus fuerit, id conje-
Hispaniis monasteria quaeregulam non erant Bene- ctatur Antonius Yepez de monasterio sancti Thuribii
dictinam amplexa; >idque ex eo probat quod Menar- Lievanensi, hoc inductus argumento quod in charta
dus noster in praefalionead ConcordiamRegularum,, ejusloci, dataocra 866, mentio fit« dereligiosopres-
compositama BenedictoAnianaeabbale, refert regu- bytero domno Heterio » et monachis inibi habitan-
lam sancti Isidori episcopi Hispalensis, aliam sanctii tibus. Verum eo tempore si non decesserat Heterius,
Fructuosi episcopiBracarensis, aliam alterius itemi certejam longeante episcopuserat Uxamensis(Osrne),
Frucluosi. Scimus quidem tres Regulas pro mona- et quidem eo teinpore quo is cum Beato in Elipan-
chis saeculo septimo apud Hispanos conditas fuisse,, dum scripsit, ut patet ex ejus confessione relata
unam a sanctolsidoro, aliasduasa Fructuoso primumi gj ante medium libri i : « Primus ero Heterius, Oxo-
monacho et abbate, dein episcopo Bracarensi. Noni maesedis indignus nominatus episcopus, qui ab ar-
enim Menardonostro assentior, Fructuosos cluosdis- chiepiscopo Toletano nuncupor esse hsereticus, pro-
tinguenti. Argumenta huc retrili in saeculo n ad| fero fidemmeamcunctis audientibus. » Erat proinde
ipsius Fructuosi Vitam a : quaeargumenta probavit: episcopus sub annum 790. Ego quidem existimo ex-
Henscheniusin Aprilis toriioII. Deinde has Regulasi stitisse aliquandoVallis-Cavoe apud Aslurias monaste-
in nonnullisHispaniaeccenobiissoeculoseplimo fuisses rium, quod incoluerit rexeritque Beatus. Nam in
observatas nemo jure inficiari potest. Siquidem tami Vita sequente eodem secessisse dicitur, idemque lo-
Isidorusquam Fructuosus ea pollebanlapud Hispanosi cus hactcnus ejus cultu ac reliquiis illustratur.
auctoritate, ut eorum Regulas facile admiserint; 6. lnsignis fuit Beati eruditio et doctrina pro fu-
monachi in ea regione aliquanti. At majoris erat; nesta illa Maurorum tempeslate, uti demonstranl
ponderis apud eos Gregorii Magni auctoritas, qui in libri duo adversus Elipandum, editi tum ab ipso, lum
Dialogorumlibro n Benedictumadeo magnificeproe- ab Heterio ejus discipulo, lametsi eo in opere Beati
dicaverat, ejusque Regulam insignielogio commen- fuere praecipuoe partes. Sane utrumque insectatus est
daverat. Quanto in Gregorium studio affecti essent Elipandus, sedmaximeBcatum. HucspectatElipandi
eo tempore Hispani, illud luculenter declarat quod[ epistola ad Fidelem. « Adolescenliam sane fratris
Chindasuinthus Vesigothorumrex Taionem Caesar- nostri Heterii lacle adhuc alitam, et nondum ad ro-
auguslanum episcopum Romam direxit ad recupe- burperfecioe intelligentioeperductam,vestra fralerni-
randam priorem Gregorii Moralium partem, quae in tas erudiat: quia non cum magistris optimis,sed cum
ea regione desiderabatur. Porro ibideni ea tempe- ^_ ignaris et schismalicis, videlicet Felice et Beato An-
statehotissimi erant Dialogorum libri, quos laudant, "u tiphrasio, aequales in virtute et pares in errore, ha-
Isidorus etPaulusEmeritensis diaconus inproefatione •" buit collationem. » Felix iste videtur fuisse abbas
ad VitamEmeritensium Patrum. Et publicata etiam ille Obonensis, de quo supra, militans sub Regula
tum erat sancti Benedicti Regula apud Hispanos, ut sancti Benedicti: cui proinde Beatumeliam addictum
constat ex iis quaeattuli in Observationibuspraeviis fuisse, ex ejus cum Felice societate intelligilur. Ga-
ad Vilam saucti Fructuosi. Si ergo tanta eral ab eo hriel Vasquez fatetur se non posse non admirari
tempore apud Hispanos Gregorii Magni auctoritas,; • Bealum et Helerium, quod tam calamitoso tempore,
si nolissima Regula tantopere ab ipso commendata; quo dira Maurorum tyrannide Hispania opprimeha-
hanc sine dubio accepere Hispanienses monachi una tur, controversiam adeo obscuram sui ingenii acu-
cum Regulis Isidori et Fructuosi, ut in Gallia prsesti- mine et eruditione illustraverint. Prseter hos libros
tumconslat, ubisseculovndiversas inunis eisdemque contra Elipandura duos, qui exstant in tomo VIIIBi-
coenobiis Regulas cura Benedictina simul receptas bliotheceePatrum, scripsit etiam Beatus commenta-
fuisse conslat. Accedit quod labente saeculo inse- rium in Apocalypsim, hactenus ineditum. Ulinam
quente BenedictusAnianaeabbas, Benedictinaedisci- illum quis e tenebris tandem eruat! quem Morales
plinocinslaurator illustris, cum Hispaniam adiit con- ait se vidisse in ecclesia Valiecavensi, Hispanis Val-
tra Felicianamhoeresimpugnaturus, idem inslitutum cabado, haud procul a Saldana oppido dicecesis Le-
in illis parlibus promovere potuerit. Sane qusecun- gionensis : qui locus, ut dixi, Beati roemoria el cultu
que nobisex calamilosis illis temporibus supersunt celebratur. Hic operse pretium est observare acta
primaria coenobiorum instrumenta (nam pleraque " sancti Andreseapostoli, quoe recentiora esse putant
intercepit Mauroruinprocella) Regulam sancti Bene- D nonnulli, a Beato memorari subfinemlibri i adversus
dicti monachis impositara fuisse conteslantur. Pri- Elipandum, ubi de Christo agens : « Isle est Agnus,
nium invenioFromistaeabbatis, qui una cum sobrino inquil, immaculalus, quiquolidie, ut beatus Andreas
suo Maximopresbytero eera 819, quoeanno Christi ait, in altare crucis sanctificatur: cujus carnes post-
781 respondel, raonasterium sancti Vincentii de eaquam omnis populus credentium manducaverit, et
Ovetocondidit«in honoremsancli, Vincentiimarlyris ejus sanguinem biberit, Agnus qui sacrificatus est,
atque levilae, el accepil Regulam sancti Benedicti. > integer perseverat et vivus. > Quse ipsissima verba
(Yepez,tomo III Script., 18). Alterum sera818 quod - leguntur in vulgatis sancti Andreseactis.
est Adelgastri Silonis regis filii, pro ccenobioObo-
nensi, « ad honorem Dei et beatse matris ejus, et INCIPIT VITA.
sancti Michaelis archangeli, et sancti Joannis evan-
gelistoe,et sancti Antonini martyris, et sancli Bene- 1. Tempore Mauregati Asturicarum regis, fult in
dicti abbatis, cujus ordinem, inquit Adelgaster, in Toleto quidam archiepiscopus, nomine Elipandus,
ipso monasterio constituimus. » Et infra : « Damus qui inter
siquidem et concedimus hujus serie testamenti Deo Agarenorum diras procellas Cixiliano suc-
et beataeMariaeet omniumsanctorumDei, in quorum cesserat decessori, ex eo quod ejus fama doctrinse
honore ecclesiam et monaslerium fundamus, et in et sanclitudinis per totam spargebalur Hispaniam
» PatrologisetomoLXXXVIL
891 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. m
Is erat ex Muzarabibus Gothis oriundus, et nobili- A _ 3. Iste, qui Beauis fuit et, nomine et opere, Hispa-
tate sanguinis clarus. lHumdocucrat ab ejus primis nus fuit, qui ab illis oriundus asperrimis montanis,
litterarum rudimeiitis qnidam Felix, a Gallus prosa- originem ab Asturicanis anliquioribus traxit. Erat
pia, episcopus Urgclitanus, post boereticusNestoria- ordine presbyter « in sacris lilteris edoctus et (idei
nus, qui Christiiiii fuisse filiumPatris adoplivuin, calholicaezclo conspicttus. Hic cum Elipandi erro-
qua parte bonio esl, contra fas, contra auspicia, con- ncam professionemaudivit, protinus per totr.m illani
tra omnes hiimanas ct divinas lillcras ct rcligioncs fcgioncin ei catholicum scininarc dogma, et haere-
pcrdocuit. Foudamhanc doctriiiaropcr sacrilega upi- ticam cvcllerc zizaniam ccepit,quibus obsistcns Eli-
stolaruro monita a b magistro suxcrat Elipandus, qui pando profuctihus, paulatim ejus propalari com-
praeceplorisvesligia temcraria comprehcnsionccon- mcnta cognovit. Adfnit quoque catholico opcri bca-
sectans, advcrsus omnes lIispania:cpiscoposct prus- tus Ileturius, qui post fuit episcopus Uxamunsis, et
byteros, cjus senlcntiam despiuientus.primo scri- (l Beati aniicitia fretus : utcrque adversus Fclicem et
ptis, post analhematc usus, est liispaniam damuabiii Elipandum litleris ct sernionilmspcr populosdiscur-
propositione fcedatus. rentes, catholicam veritatemvirili ct sancla charilate
2. Cum igitur ha:c aggrcderctur, in Livanicnsibus docebant. Istorum etenim cflicacia plurimi qui Eli-
montanis, qiueinter ulrasipie erigimlur Asturicas, cx B * pandi venenum cbiberant, vinum houreticum eru-
forti dulcedinem, cx siivis Davidemextraxit Dcus, ctantes, ad grcmiura matris Ecclcsia:sunt contritio-
ut fortia qmcquc confuntlerel : cl velut altcruin nis pcenitentia revcrsi.
Isaiam loqui uescienlcin, calculo ignito laliia pcrtin- •4. Audierat Elipaiidusopera sanctorum Helerii et
gens, suscitavit in ilispauia prophctain qui adversus Beati, ct advcrsus islum impeiiseiratus, e epislolam
errantes Ecclcsire proccrcs stylo fcrrco invehcrcliir Fideli abbati Asturicensi direxil, quatlc sanclis pres-
strenuiis. Conslruxcrat NahiicliOilouosorstatiiain, byteris conqueritur, ex co quoil ipse astans Tolc-
apparcnlia pulchcrrimam , magniLiiiiineproceraro, tanus episcopus, ipsi, lanquaiu ejus dignitateni etor-
roetallis divilcm, fama oelehrcm et appaialu magni- dinem coiitumuciitcs, nullam ab ipso du adoptionis
ficain: quis illius cxcellcntiam collimavit? miniila doclriuacognilionemedisccrecogiiarcnt.« Quis ergo,
petra e inonie decurrens. Tcnipli vasa Ballhasaris prosequilur, unquam audivitquodhoino Asturicaniis
inscitia profanavit : quis ejus ambiiionem ct mor- ct niontivagiis Tolcianos docere etcorrigere proesti-
tcm dctcxil? duo digiti ct brcvis stylus. Ergo Deus mat ? Nonnc cxcinplnro ab f Archarico episcopo in-
qui in Elipando Goliath, in cjus crrore populum, in suinere poterat, qui, audita veslri Bcati antiphrasi,
ipsius vana gloria Nabucbum, el in illius amhilionc _ ad nosiram occurrcns sedem, quid tenendum humili
Balthasarein conspexeral, cx abjeclione plebis, ct percunelatione poposcit ? Sed, sicut Dei gratia fa-
montanoespeluis Davidem, et plubc ignota bkesum ctum esl quod pcr nos opiscoporumqueHispaniae
Isaiam, ex nionle Beatiiin, cx silvis ejus digitum, consessum, de Magetianiss Spalitanis,qui circa festi
qui biijus archicpiscopi crrores contunderet, sur- Paschatis diem abcrrantes, confusam ordinis nor-
rexit. mam spargebant, obtineretur vicloria, sic in Domino
a Id assercre non ausus est Joanncs Mariana, quod senti, ctnon nobis, sed Fideli abbati mense Octobri,
falsumcsscconstalex EginharriiAnnalihusariannum iu oera823 claiu sub sigillo dircctas : quas ex relalu
792: « Orgollis csl eivitas in Pyrcnociroontis jugo advcnisseaudivimus,sedeas usquc vi Kal. Decembris
sita, cujuscpiscopus, nomineFelix, nalioiiellispaiius, minime vidimus. » Ilaquc epistola hoecanno 78S atl
ab Elipantlo Tolcli episcopo pcr lillcras consultus Fidclcm scriplu est.
quid du biiuianitiitc Siilvatoris Deict Domininostri 1 Ascaricmn liabet Elipandi vulgata ad Fidelem
Jesu Chrisii scntirc dcburei, utruro secundum id cpistola, rtiata in Iib. i Bcati abbalis, in qua haec
quod homn cst, proprius an ailoptivusDui filiiiscrc- vcrba : « Hanc cpislolain domini Ascarici cpiscopi
dentliiscssct ac riicendus,valdt:iiicaule atque incon- ideo fratcrnitati lu;u diruxi, cbarissiine Fidclis, ut
siderale, cl conlr.1 anliquam calholicaeEcclesi;ctlo- cognoscas,qnanta in Cbristiservis rugnethuniililas,
ctrinani, adoptivuin non soliini pronuntiavil, scd quanta in Anticlnisli discipulis rcgnel superhia, cum
etiam scriptis ad roemoratumopiscopumliluis, pur- D I (loriiinus Ascaricus niihi non docentis iniperio, setl
vcrsissiniii1pravilalem opinionis su;e dcfenderecura- interroganlis voloca scrihere voluit, sicntillum vera
vil. » Festivi vuro siml llispani qui, si quos liabcnt humilitas docuit.Isti veromodo et conlraria tlicendo,
nebulones, Francis aut Gallis ascriHiml; quos auium inotloet quasi ignorantem mc, qniil recliim sit no-
saiictosiiisigniorcshahcmus, sibi viiidicanl, ul iiiultis Iuerunl iulerrogare. » Ascaricus crat upiscopusBra-
cxeniplis patet in Marlyrologlo Hispauico.Cum Fe- carensis, quein cinn Elipando suggillat Aiirianus
lice ail Hispaiios rcmiitcndiis cst Claudius Tauri- papa I in epislola 97 Codicis Caroliui ad episcopos
nensis episcopus, queiii genere, non Scoliinn, scd Ilispani.c..
His|)aiium fuisse deinonstravi in tomo I veloriim 6 De hac ilideni victoria gloriatur iriemElipandus
Analuutoruin. in Iaudata atl Fidclem : « Ut quod
'>Falsus ust liinius, qui Elipandum Fulicis pr;c- egoepistolaproxinie
et c;<:t(:rifratrus raci in Hispalitanis tanto tem-
ceplorem appellavit. Ccrlc Dungalus Feliccm Itujus. pore dijiidicavimus,et Deoauxiiiante, tam in festis
erroris magistrumvocat. Paschitliuinquaro in cocteriserroribus,Migetianoruin
c Imo et nionaclius, ut sup"rius probatum est in hsereshncroeiidavimus; nunc illi (Beatns scilicct et
Obsurvalione, iiiini.5. e contrario inveniunt unde nos arguaiil. >
•! Fnit bic cliani Beati discipillus,ut Alciiinusfra- Hcteriiis)
Et infra Migelianosistos in finibus Bwiww viguisse
(iit,•' cujtis vurba in eadein Observalinnc relala simt. ait. Migentiiimejus sectae auctorcni, cjusqiic disci-
Ejus cpistola: mciit.ioucmfacitBcatus initio libri pinitin Egilamarguit Adrianus inepislola nioxcnata.
pfiiiii: « Legimus litleras prudentisetuse, umioprou- Unde hic in textulegenduni Migelianis.
HETERTIET S. BEATl AD ELIPANDUMEPlST. — LIB. I. 894
^g:
iistsresiri* eatianam de Asturicarum montanis exstir- A copi, ex Hispania beatus et Helerius pro catholicis
pare confldimus. Non me latet Heterium prout juve- missi, interfuere legati, error cum auctoribus a
iieiii, deceptum fuisse a Beato, homine silvestri et congregalione concilii damnatus est, quod et Adria-
vaniloquo : quem, si tibi nostra placent, protinus ad nus pontifex fecit.
te advoca, quantumque coram Deo, ejusque Ecclesia 7. Hoc siquidem intellecto Elipandus Toletanus a
et nobis erraverit, indica : et si in obstinataepropo- propositione resilire decernens, episcoporum con-
sitionis theciiis perstiterit, nostra et totius Ecclesiae gregalionem apud Toletum indixit, qua pcenilens
correctione contunde. > coiifessionis Iibellum , ubi Filium Dei unigenituiii
5. Beato, post aliquantulum, visitationis » Ado- Patrique consubslantialem, non adoptivum, sed na-
sindaegratia perveniente, Fidelis abbas Elipandi epi- turalem, humili confessione professus, oblulit. A
stolam demonstravit eidem; qui prout catholicum Patribus lacrymarum professione susceptus, recon-
virum et fidei defensorem decebat, ascito Heterio ciliationis beneficium accepit. Hic beatum et Hele-
opus integrum duobus libris compactum, qui Eli- rium, deposita antiquoedisceptationis malevolenlia,
pandi errores solidis sacroeScripturoe Iocis rationi- benigne suscipiens, illosfidei defensores et catholicoe
busque validis confutabat, scripsit. Cujus cum in veritatis palronos, non absque lacrymis et singulti-
manus Elipandi et aliorum sequacirim pervenisset B bus, compellabat.
codex, illum infestissirais sunt dedecorum ulceribus S.Concilio denique solutoet rebus fidei inHispania
verbo et paginis insecuti, inter qucc Antiphrasii no- bene compositis, sedatoque Felicianoepravitalisjur-
mine macularunt. At Deus, cui omnium viscerum gio, sanclus vir Bealus Adosindoeregis Silonis uxori,
arcana patescunt, Beati innoceittice spirilum a solio quocprOpter Mauregatityrannidem sacram erat ve-
majestatis suaecontuens, et purum fldei zelum pres- stem induta, continuus pro animoesuse remedio ex-
hyteri ab alto longe cognoscens, ab omnibus illum stitit psedagogus: donec apud V-llemcavam secedc-
suorum inimiCorumpericulis liberavit. ret, orationibus, jejuniis et sacroe Scripturse studio
6. Nam Elipandus Toleto profectus, Astures et insistens, super Apocalypsis mystcria librum miro
Gallaecosobivit, iisquein locis mullos prava opinione ordine scriptitavit : demum miracrilis celebris, Do-
infecit peslifero oris afflatu. Felix Vaccoeosin Hi- mino, cui servierat, spiritum placida dormitatione
spania, Septimahios iri Gallia, aliosque in Germania eomriiendavit xi Kal. Martii, anno Domini798. Ejus
inficere salagens, ab omnibus fuit constahti defen- corpus ibidem sepulturojacuil per fres annos, donec
sione depuisus. Sic enim apud b Reginuro Bajoariae ad honoratiorem locum translatum, rescrvato bra-
civitatem primo in conventu episcoporum damnatus, chio pro oegrotoruraad ejus sarcophagum advenien-
'
post coramAdriano pontilice maximosimulato animo ^ tium juvamine, theca marmorea inclusum, debito
resipiscens, demura apud Francofurtum, ubi prae- honoris munere custoditur : proutillud et sanctorum
sente Carolo Francorum rcge conciliumfueral indi- suorum ossa custodire promisit Deus, qrii vivit et re-
cturii, cui Roma Thuophylactus et Stepharius epi- gnat per infmita soeculasseculorum. Amen.
o Adosindaerat Aldefonsiregis filia, nupta Siloni, Postca cum tranquillitate, ne bipertita, sed tantum
cujus regnum MaurCgatus, Aldefonsiex concubina vitlerctur una; luuc colloquentes ad invicem (Beatus
itidem fllius, invasit anno 783. Adosindam se invi- scilicct et Heterius) dixinius, etc. » Hinc arrepta oc-
sisse cinn Heterio tradit Beatus ipse initio libri i casio inuttio consensu scribendi unum idemque opus
coritra Elipandum : « Cumque nos ad fratrero Fide- in Elipanduni. De Ariosindaitem infra, num. 8.
lero, noii litterarum illarum compulsio, sed recens i>« Ductus, inquit Eginhardus, ad palatium regis,
religiosoedominaeAdosindreperduceret riovotio,an- qui tunc apuil Rcgiiiiun Bajoariaecivitatem (alii Ra-
divimtis illum libelluin (Elipantli) adversum nos et tisponahivotant) rusidebat, ubi congrcgato episcopo-
fidemnostrain in cuncta Asluria publice divttlgatum. ruin concilio auditus est, et errasse conviclus , ad
Et cum fides noslra esset indissoluta, coepit inlur proesentiamAdriani pontificis Romam missus, etc. »
scopulos fluctuare navicula, et duae factae erant.
HETERII ET SANCTI BEATI
AD ELIPAIVDUM EPISTOLA.
[Ex Galland.Jiiblioth.vet. Patruin.]
LIBER PRIMUS.
Eminentissimonobis et Deo amabili Elipando To- I. Legimus Iitteras prudentise tuse anno prsesenti,
letaha;sedis archiepiscopo, Heterius et Beatus inDo- et non nobis, sed Fideb' abbati mehse Octobri in
miiiosalutem„
895 ELIPANDUS,FELIl, HETERIUS ET S. BEATUS.
• ;era 8-3 clam sub sigilio diroctas : quas ex retatu A Et cum ab homine interrogarelur : Quemnuy
idvenisse audivimus, sed eas usque sexto Kalendas filium hominis? tunc homo homini respondit, et
Dccembresminime vidimus. Cumque nos ad fratrem Tu es Christus Filius Dei vivi. Ipsum Christum Y!X.
Fidelcm, non lilterarum illarum compulsio, sed re- lium Dei vivi negavit, cum dixil : Non novi liomi-
ccns religiosse dominaeh Adosindaeperduceret devo- nem.
tio, audivimus ipsum libellum adversum nos et fidem III. Sed uhi negavit, Christus ligatus tenebalur :
noslram cuncta Asturia publice divulgatum. Et cum anle praesidemstabat, alapis et colaphis coedebatur,
fides nostra una esset indissoluta, coepit inter sco- conspuebatur. Nox erat, tenebrae erant, frigus erat;
pulos fluctuare navicula; et duaefactaeeranl. Postea in praetorio erat, ancilla osliaria ostium clausumte-
cum tranquillitate, non bipcrlita, sed tanliim vide- nebat. Adhuc Spiritus sanctus plenius Pelro non
retur una, lunc colloquenles ab invicem diximus : fuerat datus, quia adhuc Jesus non fuerat glorifica-
Dormit Jesus in navi, et hinc inde fluctibus quati- lus. Ubi vero confessusest Christum Filium Dei,
mur, ct tcmpestatum molestias sustinemus, quia non erat ligatus Jesus, neque solus : sed multitudo
iinportabilis excilatus est venlus : nulla salus inno- sequebatur eum, quorum mortuos suscilabat, cae-
bis csse videtur, nisi Jesus excitctur : et corde et cos illuminabat, leprosos mundabat, daemoneseffu-
™
voce clamandum est, ut ei dicamus : Domine, salva 1 gabat, et diversas infirmitates curabat. Quoerit ab
nos, perimus. Tunc surrexit Jesus, qui in nostra hominibus qttis habeatur in populis egregius ille?
dormiebat navi, qui cum Petro eramus. Tunc impe- Cum ilii diversas opiniones proferrent, et alii dice-
ravit ventoet mari, et facta est tranquillitas magna. rent: Tu es Elias; alii, Jeremias; alii, Tu es Joan-
Ex lunc, Deo miserante, non turbatur ista, quoePe- nes Baptista; alii, Tu es Propheta; tunc Petrus
trum habet; sed lurbatur illa, quee Judam habet, inter [omnes, sine aliqua dubitalione, dixit :
Quomodoenim turbari poterat, cui praeeral ipse in Tu es Christus Filius Dei vivi. Exclamat Domi-
quo Ecclesiaeflrmamentum est ? nus beatum cui non caro istud et sanguis revelasset,
U. Plerique tamen ex nostris, etiam remigatores sed Pater ejus qui esset in ccelis. Tunc et petra vo-
fortissimi, nimis formidabant, quia longius a terra, catus, postquam angularem petram illum primus
id est a corpore Christi, in alto pelago navicula fln- agnovit. Hoec cst pctra de qua Pater dixerat per
ctuabat; quia dixerat DominusPetro : Duc xnaltum Isaiam prophetam: Ecce, mxltamin fundarnentis Sion
retia, hoc est, in profundum dispulationum, et peta- lapidemprobalum, electum, angularem, pretiosum; et
gus Scripturarum. Quid enim tam allum quam al- tmnis qui crediderit in eo, non confundetur (Isa.
tiludinem divitiarum viderc? Quid etiam tam pro- xxviii, 16). Et ulique in lapidem, in quem credere
fundum, quam c scire Dci Filium, et divinaegene-'^ mandat, Deus est. De qua petra Paulus aposlolus
rationis professionera assuroerc? Quia licet humana dixit : Petra autem erat Chrtstus (I Cor. x, 4). Et
mens non possit plene rationis investigalione com- quia [Forle, quidemj omnes sancti qui in Chrislo
prehendere, fidei tamen plenitudo complectitur. fundati sunt, lapides et petrae scribuntur : sed cum
Nam etsi non licet nobis scire quomodo natus est in sacro eloquio singulari numero petra vel lapis
Dei Filius, scire tamen nobis licet et credere quodl nominatur, solus Christus accipitur. Cum vero pe-
vere natus sit. Fortes eslote, non formidetis : nobis- trse pluraliter appellantur, membra videlicet sancti
cum est ille pro quo hoecintentio vertitur. Ecce ego, viri, qui illius robore solidati sunt, experiuntur fex-
inquit, vobiscumsum omnibus diebus, usque ad con- primuntur]. Quos nimirum Petrus apostolus lapides
summationem swcttli. Neque enim nobis tam durai vocat, dicens : Vos tanquum lapides vivi cowdifica-
intentio esset, nisi Virgo peperisset, et quia Yirgoi mini domus spiritualis (II Petr. n, 5). Qui omnes
peperit, intenlio est: et quia Virgo pepcrit Emma- non a Petro, sed a Chrislo petra, sicut ct Petrus,
nuef, hoc est, Nobiscum Deus, ipsum credimus et; nomen accepcrunt; et quod Petro dixit: Sttper hanc
adoramus, quia nullus alter Oeus est. Denique. ini petram wdificaboEcclesiam meam (Matlh. xvi, 18),
persccutione quid quxritur, nisi ut DeumChristumi ._ non soli Petro, sed nobis omnibus dixit. Non revela-
negemus?Itaque, qui non confitetur Christum Deumi vil tibi istud caro et sanguis, sed Pater meus, qtti in
verum, MarioeVirginis filiuin, natum cx Deo vero,, ccelis esl (Ibid., vers. 17), non solum Petro, sed et
veniam non merebitur. Sed el quicunquespiritus noni nobis, qui sic credimus ut Pelrus et hodie dicil.
confitetur Christumin carne vetiisse,ex Deonon est,, Nam cum nos hodie dicimus corde, et orc coram
et ipse est Anltchrislus. Qui enim hominem negave- omni Ecclesia, Tu es Christus Filius Dei vivi, proti-
rit, Deum negavit: quia Deus homo est, et homo) nus ille respondel: Non revelavit vobis islud caro
Deus est, et Dcuset homo unigenitus Chrislus Filiuss et sangnis, sed Pater meus qui in coelisesl: hoc Ve-
Dei est. Pelrus enim, qui hanc naviculam reget, ho- ritas dixit uni, quod omnibus sufficit. Hoc nos om-
minem negavit. Sic enim ait: Non novi hominem. nes crcdimus, sed ille solus confessusest.
Non enim dixit : Non novi Deum, aut Fiiium Dei;; IV. Cui caro et sanguis revelavit, dicat: Tu es
sed cumhominem negavit, FiliumDei Deum negavit. adoptivus humanitate, et Filius Dei vivi secundum
» Anno 783, nam isli auctores sequuntur oeram (l b Fuit illa regis Silonis vidua.
Hispanicam quae triginta octo annis diflert a Chri- c CognoscereDei Filium, et illum proflteri, alte-
sliana. rum enim ex altero sequi. STEVV.
897 HETERII ET S. BEATI AD ELEPANDUMEPIST. ~ LIB. I. 898
divinitatem, non enim Petro caro et sanguis revela- A, J clariftcet te. Paler ei dicit: Clarificavi, et iterum
verat hoc quod dixit: Tu es ChristusFilius Dei vivi. clarificabo.Pater verilas, quia testificatur
veritatem;
Cujus caro et ?
sanguis Nunquidnam Petri, ut ipsius clamat veritati, de quo est ipse veritas. Respondit
caro obstaret et sanguis ut Chrislus Dei Filius dice- veritas veritati, qui in hunc mundum non sibi, sed
retur ? Non plane, sed ipsius Domini caro et sanguis. nobis misit hanc veritatem. Venit veritas ad menda-
In qua carne et sanguine, dum homo videtur, quod ces: et pulamus quod eam possumus facere, non
assumpserat Deus, non credebatur esse quod erat. credendo, mendacem?
Impossibile enim omnibus videbatur ut Deura cre- VII. Veritas dicit per os carnis suse: Filius Dei
derent quem hominem viderent. Et tantam illam sum. Et, qui negat me, negat eum qui me misit. Et
majestaiem, in qua habilat omnisplenitudo divinitatis praesumet aliquis hoc Evangelium dissolvere? An
corporaliter, quam ipse non capit mundus, in cor- ex parle oportet credere Evangelio, et ex parte non
pusculo despecteeetiam imaginis inclusam ait: Non credere ? Qui non credit Evangelio, non credit Filio,
hoec caro roea et sanguis tibi esse n.e DeiFilium cujus esl Evangelium. Et qui non credit Filio, non
revelaverunt, quia ista me [Forte, mea], id est, caro credil Patri, qui misit illum. Neque enim regera dili-
mea, et sanguis non promittunt Dei Filium credi. gimus, si ejus leges odio habemus. Qui Patri el Filio
Denique et propheta jam dixerat: Et Itomoest, et B ' ista dicenti non credit, mendax est, quia Deum
putat
qttis agnoscil eum (Isa. _m, 3) ? Aperte ergo illi seesse mentitum. Si viri boni dicerent, nefas putare-
cundum oculum judicantes, me aut Eliam aut pro- mus esse non credere. Deus asserit, probat Filius,
phetam, aut unum aliquem de prophetis loquuntur, tremens terra testatur: inferna captivos absolvunt,
quia me hominemomni habitu carnis agnoscunt. Sed maria obediunt, elementa serviunt, petraescinduntur,
tibi revelavilPater meus qui in cwlis est. sol obscuratur, et heereticus, cum esset rationalis,
V. Quando revelavit? Quo tempore Deus cum fllium Virginis non esse Dei Filium causalur?
Petro locutus est ? Revelavittibi, inquit, Pater meus VIII. Quis est Dei Filius, nisi Jesus, quem virgo
qui in cwlisest. Ac si aperte diceret: Operibus cre- peperit Maria? Ipsum nobis.promisit per Prophetam
u_disli,quse me loquuntur Filium Dei. Vidisti me Pater, diceiis: Revelabitur enim vobis Filius meus
mortuos suscitare, csecos illuminare, surdos facere Jesus (Luc. i, 31). Hoc nomen et angelus Virgini
audtre et mutos loqui, super aquas sicco vestigio nuntiavit: Vocabis, inquit, nomen ejus Jesum: hic
ambulare, ventis imperare, inflrmos verbo sanare. erit magnus, et Filius Allissimi vocabitur. Potuerat
His operibus credidisti, quse me Ioquunlur Filium dicere tunc, si verum esset quod dicitis: Vocetur
Dei. Nam et illi me ista facere viderunt, qui me . Jesus adoptivus filiusAltissimi humanitate, et nequa-
ununi ex prophetis nuncupaverunt: quia omnes men- ^4 quam adoptivus divinitate. Potuerat et fllius dicere:
dacium dixerunt, quia de suo dixerunt, non de Patre Sic dilexit Deus mundum, ut Filium suum adoptivum
revelatum habuerunt. Qui enim de suo loquilur, mendaret in mundo, ut omnis qui crediderit xneum, non
dacium loquitur: quia qualem me videt, talem me pereat. Et utique.missio ejus homo est: et nihil aliud
putat esse. Qui enimde Patre audit, veritalem dicit, potuerunt iu eo videre increduli qui eum crucifi-
quia de veritate haurit, et de veritate certificat. xerunt nisi tantum hominem. Et cum hominem cru-
VI. Quid est veritas ? Tu es Chrislus Filius Dei cifixerunt, Filium Dei crucifixerunt, Deum cruciflxe-
vivi. Ipse enim Christus hoc dixit: Ego sum via, verunt. Pro me passus est Deus meus, pro me crucifi-
rilas et vita. Non enim nos interfuimus, cum a Patre xus est Deus meus. Et quid dico pro me ? Pro omni-
Dei Filius diceretur. Solus Pater dixit: Hic est Fi- bus passus est Deus noster. Dicamus ergo : Surge,
lius meus dilectus,in quo mihibenecomplacui: ipsum Deus, judica terram. Cui Deo dicilur, surge, nisi ei
audite omnis anima. Nam cum omnis anima dixit, qui morluus est ? Cui Deo dicitur: Judica terram,
nobis omnibusdixit. Omnis enim anima omnishomo, nisi ei qui a Judseisjudicatus est ? Stirge,Deus, ju-
dicitur, sicut est illud in Genesi: Sepluaginta animw dica terram, qui judicatus es a terra. Unde et in
ingresswsunt in JEgtjplumcumJacob. Per tot homi-, _. psalmoLXXXI dicitur: Deus stetit in synagogadeorum,
nes Pater clamat de ccelonobis in terra hominibus, in medioautemdeos discernit. Et utique qui deos dis-
ut Filium suum audiamus. Credamus ei, et proedice- cernit, Deusest. Et non est Deus inter deos, ut hoere-
mus eum coram hominibus, proprium esse Filium tici asserunt, sed Deus deorum est. Ule qui dixit:
Dei. Quid primo dubitamus ? Si Deo non credimus, Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi, ipse est Deusex-
cui credimus? omnia enim quae credimus, vel visu celsus filius Virginis, de quo Propheta jam dixerat:
credimus, vel auditu. Visus aliquando fallitur, audi- Ecce Deus excelsusin fortitudinesua veniet, et nullus
tus tamen in fide est. Fuerunl tunc qui Christum, ei sxmilis.Qui polerit scrutari vias ejus (Isa. XL,10)?
viderunt, et crediderunt; fuerunt qui viderunt, et; cuncta considerans: et nomen ejus supra terminos
non crediderunt. Sunt nunc qui Evangeliumaudiunt, terrse. Ipse est Dominus dominorum, qui est Deus
ct Christum coramhominibusDei Filium crucifixumi deorum. El sicut non de diis multis est, ita neque de
confitentur; et sunt, qui eum Dei Filium coram om-. dominis multis, sed unus Dominus Deus, Apostolo
nibus nonesse conlendunt.Intonant prophetae,Evan-. attestaute, qui ait: Nullus Deus, nisi unus. Nam
gelmm clainat, et idem Filius per Evangelium suum si sunt qui dicantur dii, sivein cwlo, sive interra,
dicit: Pater, clarifica Filiurn luum, ut Filius tuus; siquidcmsuid dii multi, et dominimulti: nobisautem
ttnus Deus Pater, ex quo omnia, et nos per illum: et A stium,i et terrestrium, et infernorum: et omnis lingua
unus DominusJesus Chrisltts, per quetn omnia, et nos confilealurquia Jesus in gloria esf Dei Patris.
per ipsum. Sed non in omnibusest scienlia. Ipse est X. Nulli enim angelorum dixit Pater: Filius meut
Christus christormn, qui Dominus dominorum, et.. es tu, ego hodie genui te. Pele a me, et dubolibi gen-
De,;s tleorum. tes hwreditulemtuam, et possessionemtuam terntinus
IX. Setl non csl du illis christis, de quibus dictum terrw. Regeseos in virga ferrea, et lunquam vas figuti
cst : Nolitc tangere chrislosmeos(Psal. civ, 15). Sed confringeseos. Ad ungetosqnidem dicit: Adorenlil-
ncquc de illis, de quibus hscretici dicunt: Et ille luin oinnesungcli Dei. Ad Filium aulem dicil: Thro-
Cbristus, ct nos christi. Et quanquaro et sancli nus itius Deus in sccculum swculi: virga wquitatis,
christi sint, et domini sint, et dii sint: sed nulltis virga regni lui. Diiexisli justitiam, et odisti iniquila-
cx illis absolutu dicitur uno sermone Christus Jesus tetn, propterea unxit te Deus, Deus tutts, oleo Iwtitiw
Dcus nostcr. Niillusex illis diclus esl, Chrisltts Dei prw consortibustuis. Et, Txi,Dotnine,initio fttndasli
virlits et Dei sapientia. Nullus ex illis mortuus est terrum ; et operu manuum tuarum sunt cwti. Ipsi per-
pio niuntlo. Solus isie. NuIIusex illis propria volun- xbunt, tu nulem permanes: et omnia sicut veslimen-
tale niorluus,autquaiido voluisset,posuissctaniinaro; tum veleruscent, et sicut opertorium mutabis ea, et
aut qiiantlo voluisscl, rcsunieret; sed solus iste. Sic B mulubuntur: lu uutem idem ipse es, et anni tui non
eniin ait Judacis: Solvitetemplumhoc, el triduo sus- deficienl.Filii servorumiuorttm inhubitabunt,et semen
citabo illttd. Non dixit . Solvile leniplum hoc, qiiem eorum in swculum swculi dirigetur. Hoc Ecclesia de
Patur suscilet, scil, Ego suseitaboilluri. El in psalmo Christo dicit. Et quia in hoc roundominoralus veuit
luflioait: Ego dormiviel exsurrexi. Hoc totnm li- puulo minus ub angelis, et non solum angelis, sed
bera Chrisii polcstas, cjus, qui polestate sua mortims etiani hominibus, quia rainor eral parentihus suis, et
csl, polcstate sua rcsurrcxit. Et qui potcstatcm ha- [Forie, sedj ante passionein, ante morlem, ante re-
bct, Deus cst; ct non quislibel Deus, setl oinnipolens, surrcclioncm. Nam posteaquam rcsurrexit a morluis,
quia omnia potcst. Et nulliis potc:stfacere quod fccit dixit discipulis suis : Duta est tnihi potestas omnis in
el facit omnipotens Duus. Nam quia et Pater eura cwlo el itt lerra. Sicut me xnisit Puter, et ego mitto
suscitavit, dicitin codcm psalmo: Dominussuscilnvit vos. lloc cum dixisset, insuffluvit,et dicit eis : Acci-
mc. Doniinuiii riicit, qucni Patreni habel. Nani si pile Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata,
eum Patreni non habenl, Petrus apostolus de co, remilluntur eis : et quorum relinueritis, retenta sunt.
noii diccret Jud;cis : Dominus Deus putrum noslro- Et quia Spiritus saiiclus de Palre Filioque procedit,'
rum sttsciluvitFilium suum Jesum, quetn vos inter- ipsum Spirilum sanctum insufflansapostolis, ut ma-
emistis. S.TVUSdictus cst Patris, quia semelipsumi * uifestiusostentleretur quodpraeesset[Forte,quod ipse
cxinanivit, itl cst, scnictipsum mundo visibilemI esset] Filius Dei, a quo procedit Spiritus sanclus, et
ostcrolil. Quia fonnam servi accipiens,inquit Aposlo- ipsa cst tcrtia in Trinitate persona : qui donum Pa-
lus, in similitxidinemhoininum faclus est, Itabiluin- tris ct Filii dicilur ; quem tunc dedit, et postea de
ventus ttt homo.El ideo Patris est servus, qni ciroil coelomisit, ul ostendcret dilectionemDei el proximi
Patre est unus Dominus, el unus Deus. Verumlamen i secundum illa proeccpta,in quibus tota lex pendet, et
ipse sibi nuc doroinus, ncc servus est. Solius Patriss prophetw,
eslscivus, quia facil voluntatcroPatris, ut ipsc dee XI. Sumulin tefra dedit Spiritum sanctum propter
semelipso ai!: Non venivolttniiitemmeutn[acere, sedi dileciioneni proximi, et secunrio dudil de coelopro-
votttntuteinejus qui misil me, Pulris. Non hoc loco o ptcr riilcctioneni Dei. Nam curo insufflavit, et illi
ilix.itvoluntaiem Dei facere , sed Patris. Quanivis s accepissent Spiritum sanctuin, tlixit cis : Ite, bup i-
enini Deuro suuro Patrcni dixcril, cuni Deussil etiami zule omnesgentes, in nomine Putris, et Filii, et Spi-
ipsa natura et de illius esscntia, tarocn luillatenus s rilus sancti (Matth. xxvm, 19). Ubi maxinie com-
ignoramus ciuod mancns homo quoquc factus sit,,, mendalur boec Trinitas, dubilare non debemus. lpse
qui sub Dcojuxta debitain lcgeui naluraeliuniaiiitatis_s -. est igitur Spiritus sanctus, qui etiaro de ccelo daius
existurut. Ipsu vcro sibi quomorio vcl Deus polerit it esl dic Peniecosles, post dies deceniquando Dominus
essc, vel Dominus? Ergo solius Patris est servus, i, ascendit in coelum. Quomodonon esl Jesus Christus
non sibi servus, non suus servus. Non sibi dominus, ;, Deus Dei Filius, qui tle Virgine nalus est Deus ve-
non suus domiuus. Sicut solus Patris cst Filius, non n rus, qui dat Spiritum sanclum ? Imo quantus Deus
suus filius, non sibi filius, sicut ipso major el minor.
r. cst, qui tlat Deum! Ncque enim aliquisdiscipuloriiin
El idco in quo major sibi ipsi, sequalisest Palri; inn ejus dedit Spiritum sanclum. Orabant quippe ut
quo miuor sibi ipsi, niiiior est Patre; in quo minor »r vciiirul in cos quibus uianus iroponebant: non ipsi
Patri, Doroinusomni creaturce; in quo servus Patri,i, eum dabant. Quam consuetudinemin episcopisetiam
dominus cceliet lerrae,id est angelorumct horoinum, I, nuiic serval Ecclesia.
t--
Paulo apostolo attestante, qui ait: Humilinvilsetnet-- XII. Denique ct Simon Magus, offerens apostolis
ipsumusquead morlem, morlem autem crucis. Pro- )- pecuniam, non ait: Date et niihi hanc potestatem
pter quod et Deus Pater exaltavit illutn, el donavit nt ut dem Spiritum sanctum, scd, cuicunqueimposuero
ilti nomcnquod esl super omne nomen, ttt in nomine ne munus, accipiut Spirilnm sunclum ( Acl. vm, 19 ).
Jesu, lilii MariacVirginis, omnegenu flectutur cwle- e- Quia neque Scriplura superius dixerat: Vidensau-
901 HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 902
tem Simon quod apostoli darent Spiritum sanctum, A / falsa sit, grandis inventio est: et hoc non in minuta
sed dixerat: Vidensautem Simon quod per imposL piebe, sed inter episcopos est. Una pars episcopo-
tionem manuumuvoslolorumdarelur Spiritus sanctus. rum dicit quod Jesus Christus adoptivus est htimani-
Propter hoc Dominus ipse Jesus Spiritum sanctum tate, et nequaquam adoptivus divinitate. Altera pars
non solum dedit ut Deus, sed et accepit ut homo. dicit: Nisi ex utraque natura unicus est Dei Patris
•'
Propterea dictum est: Plenus gralia. Et manifestius Filius proprius, non adoptivus, in tanlum proprius, ut
de illo scriptum est in Actibus apostolorum quia un- ipse sit Dei Filius Deus verus; et ipse adoretur, et co-
xit eum Deus de Spiritu sancto. Non utique oleo visi- latur, qui subPonlioPilato est crucilixus.Hoecpars nos
bili, sed dono gralise, quod visibili significatur un- sumus, id est Helerius et Beatus, cum coelerisita cre-
guento quo baptizatos ungit Ecclesia. Nec sane tunc deniibus. Credimuscerte non solum in DeumPatrem
unctus eslClirislus Spiritu sancto, quando supereum omnipotentem,sed in JesumChrislumFiliumejus uni-
baptizatum ut columba descendil: tunc enim corpus cumDeumelDominum nostrum,qui natusestde Spi-
suum, id est Ecclesiam suam, praefiguraie dignatus ritu sanclo et Mariavirgine, passus sub Pontio Pilato.
est, in quo praecipue baptizati accipimus Spirilum XIV. Ecce utraque fldes patel: sed nos pro hac
sanctum ; sed ista myslica et invisibili utictioiietunc flde quam vindicamus, non solum exsilium, sed
intelligendus est unctus, quando Verbum Dei caro g] eliam mori parati sumus. Tenipestat mare et flu-
factum esl, id esl, quando humana natura, sine ullis ctuat, sed navicula non mergitur, quia fides non
prsecedentibusbonoruui operum roerilis, Deo Verbo dubitalur. Descendunt hoereticorum pluviae, flant
est in utero Virginis copulata, ita ut cum illo fieret persecutioniim venti, adveniunt flumina, id est
una persona. Ob hoc eum confitemnr nalum de Spi- niinae et terrores hsereticorum : sed domus a funda-
ritu sancto et virgine Maria. Absurdissimumest enim mento non dissolvitur, quoe diu supra firmissimaro
ut credamus eum, cum jam triginta esset annorum petram quadratis lapidibus arliflcis manu construi-
aetatis, et a joanne baptizatus est, accepisse Spiri- tur. Et ticet angelus de cwloveniat, qui nobis vestram
tum sanctum. Sed venit ad baptisma Joarrois sicut iidem peregrinam inserere disponat, anatheina nobis
sine peccato, ita plenus Spiritu sancto. Si enim de maranatha reputabitur. Et quia (ut diximus) jarn
servo suo et praecursore ipsius Joanne scriptum est: venti et fluraina iinminent, ipsa domus radicitus sub-
Spiritu sancto replebiiur adhuc in ulero matris suw, verletur, quee supra arenam fundata esse non dubi-
quia quamvis seminatus a palre, tamen Spiritum tatur. Quid est arena, nisi hoereses? Et cum multi
sanctum in utero formatus accepit, quid de homine hseretici siiit, multa etiam mendacia confingunt, quia
Christo intelligendumest vel credendum, cujus carnis adversus catholicam fidem diversa seiititint, et tamen
ipsa conceptio non carnaiis, sed spiritalis fuit ? (j inter se minime concordare possunl. Ecce campuro
<
XIII. Hoc lotum quare- diximus, nisi ut Jesum Scripturarum, et unum Christum, ct tamen inter
Chrislum qui de Virgine natus est, verum Deum, utrasque parles divisum. Pars, quaerecte credit in
el verum Filium Dei esse proprium flrmaremus : et Christo, sicut ipse ait: Flumina de ventre ejus
Deum inter deos, et adoptivura cum adoplivis, et fluenl aquw vivce. Et cum habuerit Christum, tunc
parvulum cum parvulis, et servum cum servis, ut habebit Iegem et Evangelium. Et pars quse non .ha-
hseretici hlasphemant, aperta fronte negaremus? bu«rit Christum, non poterit illa aqua ex eo fluere,
Ululant ipsi, Scripturam non tractant. Et quia ulu- et in ea flumina non valebit derivare qtiaeSpiritus
lant, lupi sunt, in tenebris ambulant, id est, inter sanctus non dictaverit. Sed procul dubio illa aqua
ignaros preedicant: obscuras et distortuosas dispu- quoe apud Salomonem prava scientia nuncupatur,
tationes proferunt, quibus ignaros decipiunt. Pasto- per mulierem, quaetypum bacreseostenet, et callidis
res Ecclesiarum auferre conantur, ut oves Domini suasionibus blanditur, diceris: Aquw furiivw dulcio-
facilius strangulent. Videte, fratres, non credalis res sunt (Prov. ix, 17). Et non philosophando scri-
eis, expellite eos a vobis, et ftigiie eos, si oves estis, bamus obscuris sermonibus, sed simpliciter, ut om- f
quia non habent voces pastoris. Bonus pastor noster nes qui audierunt alterum interrogare non indi^
nobis dixit : Cavetea pseudoprophelis,qui veniuntad 'rj geant, sed omnes intelligant.
vos in vestimentisovium, intrinsecus autem sunt lupi XV. Et quia pro fide recta est, non ornato polito-
rapaccs. Nonnelupi sunt, qui vobis dicuut: Adopti- que sermone, sed rebus manifestis convincendaesf.
vuro credite Jesuni Christum : et qui ila non credi- Ilauriat unusquisque nostrum aquas de fontibus
derit, exterminetur? Et episcopus metropolilanus, et Salvutoris, id est, de prophetarum et apostolorum
princeps lerrae, pari certamine haerclicorum schis- doctrinis. Non sibi fodiat cisternas novas : de quibus
mata, unus verbi gladio, alter virga regiminis ul- Dominus per prophetam dicit : Me dereliquerunt
ciscens, de terra vestra funditus auferanlur • certe fontemaquw vinw : et effoderunt sibi cisternas dissi-
jam rumor est, jam faina est, et non solum per As- patas, quw non sotent conlinere aquas : quia replela
turiam, sed per totam Hispaniam, el usque ad Fran- est terra scienlia Domini, sicut aqua maris (Jer. u,
ciam divulgatumest, quod duoequx>stiouesin Astu- 13). Cistefnam novam fodisse, est nova verba de
riensi Ecclesia ortoe sunt. Et sicut duse quaestiones, Christo coiifieere, quse in
lege ct Evangelio scripta
ita duo populi et duaeEcclesiae,una pars cum altera non sunt. De qua cisterna in
Evangelio Dominus
pro uno Christo contendunt. Cujus lides vera an commemorat de villico iniquitatis, qui ait : Fodere
non valeo, mendicare erubesco (Luc. xvi, 3). Iste A et < panis est in divinitate fortibus, ct lac in huma-
villicus iniquitatis Saulus erat, qui poslea Paulus nitate i parvulis, quid cui debeatur, aptum cibum mi-
aposlolus factus esl. Quando Saulus erat, elatus nislrare i utrorumque filiis non negemus, ut illud in
crat et superbus, et gloriabalur de lege et sa- nobis ) compleatur quod Dominus in Evangelio dicil:
pienlia Scripturarum : et ad pedes Gamalielis, qui Quis, l putus, est fldeiis servus et prudens, quem con-
eo tempore peritissimus erat in lege, gloriabatur se stituiti Dominus super familiam suam, ut det illit ct-
Iitteras didicisse; et ob hoc persequebaiur apostolos bum i in tempore? Dispensator prudens, pastor Ec-
Christi, dicens nescire eos legem et rusticos esse. iclesiee, unicuique cibum suo tempore dat, cum
Quaraobrem adhuc suspirans minas et homicidia in verbum pnedicalionis sic dispensal singulis, ut liben-
discipulos Domini, accessit ad sacerdoiem et petiit ab ter accipiens aniraa capere et portare possit quod
eo epislolas in Dumascttm ad sgnagogus, ut si quos dedcril: ne (quod absit) mente parvulo dura panis
inveniret qui essertt de huc via viros ac mulieres, vin- durus in os, id est in locutione, quod esl divinitas,
clos perduceret in Jerusatem (Act. ix, 2). Qui cum millilur, sine trituralione dentium, suffocetur. Lacte
coepisset crcdentes ni Christum persequi, ligare, oc- ergo alendi sunt, id est, credant eum esse Filium
cidere, et omncm Dei sui dissipare substantiam, Dei proprium, non adoplivum : Deum verum, quem
correplus a Domino est. Suule, Suule, quid me per- B JmLei crucifixerunt. Ipse est verus Deus, el vita
sequeris? Dxtrutn est tibi conira siimulum catcitrnre. ccterna, Joanne apostolo attestante, qui ait: Scimtts
Dixilque in corde "suo : Quid faciam, qui magister quoniuin Filius Dei venit, et dedit nobis inlelteclum,
fui et villicus, cogor esse discipulus ct operarius? xtt cognoscamus verum Deum, et simus in vero filio
Fodcrc non vuteo. Quid dixit, Fodere non vateo? Ac ejus Christo. Iiic esl verus Deus et vila wterna. Pau-
si aperle diceret : non possiim supra prophetare lus apostolus ad Romanos ail • Si Deus pro nobis,
quani prophclatum est. Non possum novum dogma quis contra nos? Qui eiiam proprio Filio suo non
coniponere, quia ca quae prophetae dixeranl jam om- pepercit: sed pro nobis omnibus trudidil itlum. Quo-
nia in Christo completa erant. Jam cessaverant tex; modo non etiam cum itlo omnia nobis donabit ? Item
el prophelw usque ad Joannem Baptistam. Sed nonL ibid. : Quorum vtilres, ex quibus Christus secundum
erat Joannes prophelarum linis cl lcgis, sed Chri- carnem, qui est super omnia Deus benedictus xn %ce-
stus, sicul ipse Apostolus ait : Finis autern letjisi cultt. Et ipse Dominus in Evangelio eeeco illuminato
Christus, ad justitiam omni credenli. dixit : '/'„ credis in Fitium Det? Et dixit: Quis est,
XVI. Fodere, inquit, non vateo, mendicure eru- Domine, ut credam in eum? Respondit ei Jesus : Et
besco. Ac si diceret : Ut qui doctor fueram Ju- ^, vidisti eum, et qui loquilur tecurn, ipse est. Itein in
daeorum, cogor ab apostolis rusticis et egentibus, etL Evangelio secundum Joannem, quando Lazarum
a discipulo Anania, salutis et fidei mendicarc doctri- suscitalurus venit, dixit Martlta ad Jesttm : Domitie,
nam ! Aperiamus oculos, et videainus Saulum lupuml si fuisses hic, frater meus non fuisset tnorluus. Dixit
Ananiaeovi subniitlere capul. Vidcamus erudilum ini illi Jesus: Resurget frater luus. Dicil ei Marilta :
lege a rusticis accipere doctrinam salulis. Nihil scie- Scio quia resurgel in resurreclione, in novissimodie.
bat Saulus in legc, quam derierat De.us,qui Chrislumi Dicit illi Jesus : Ego sum resurreclio et vita. Qui
peisequebalur, qui dederat ipsam legem. Onuicra l credit in me, et st mortuus fuerit, vivel: et omnis qui
lcgein sciebant apostoli ruslici, qui Chrislum Dcum n vivil et credit in me, non morietur in wternum. Credis
sciebant, qui compleverat jani legem quam dedcrat: : hoc? Et ait illi Marllia : Utique, Domine. Ego cre-
quia nullus hominuin polueral adimplere legem, nisi;i didi quia tu es Christus Filius Dei, qui in littnc
solus Chrislus qui eam dederal, sicul ipse ait: Nonn mundxtmvenisti.
veni legem solvere,sed udimplere. Quod si qusesieris s XVIII. Non debemus ergo dubilare de eo quera
quare vocetur vitlicus iniqttitalis in lege, quee Dei ;i Judtei crucifixerunt, tpiod ipse sit verus Filius Dei
esl, dicamus: rectc credebat in Palrem, villicus crat;,; proprius, non adoplivus : sed unicus Dei Palris Fi-
Filium persequebalur, iniquus crat.' Villicus aiitcm n lius, Dcus vcrus et vita oetcrna. Credamus in eum
dicitur propriae villoe gubernator, unde el a villa la lam parvuli quain senes, tam ruslici quam sapientes,
villicus noinen acccpit. Qui de Satiio clato et superbo
io tam pauperes quam divites, tam viri quaro feminoe:
factus est lmmilis Paulus, vus clectionis Chrisli, udtd tam omnis omninoque sexus moriamur pro eo ut
omne opus bonum purulus : qui non esset discipuii- vivanius in eo. Adoremus eum sine dubilatione,
lus, nisi discipulo rustico submilterel collum. Qui ui quia non est alter Deus preeter eum, prophela Jere-
eliam non valuit cisternam fodere iiovani, id est, ;t, mia testanle, qui ait : Uic Deus nosler, et non esl
legem componere novam; sed illam quse fodita erat, it alius Deus prwler eum : qui udinvenitomnem viam
:ra prudenliw : et dedit eam Jacob puero suo, et Israel
apcruit ct in fluroina derivavit, id esl, illam lcgem
quoc de Christo eral, aperuit ct explanavit : et lo-o- dilecto suo. Post hwc in terris visus est, et cttm homi-
tum •raunduni in gentibus ariduui satiavit, quando do nibus conversalus est (Baruch. m, 36-38).
Christum illis Dei Filium cognoscere fecit. XIX. Non ergo separamus Patrem et Spiritum
XVII. Hsec exempla nos sequi oporlet. Non con- n- sanctum a Filio, cum solum Filium dicimus Deum.
fingamus de noslro, sed illa cxplanemus quae in lege:ge Paler et Filius ambo simul unus Deus. Non Pater
et Evangelio scripla sunt. Et quia Christus noster ler ambo simul sunt, non Filius ambo simul sunt. Solus
905 HETERIl ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 906
in illa summa Trinitale Pater tantum Pater est in sua A A fidem rectam habet. Nibil ergo intelligit qui non
persona, solusFilius in sua persona tantum Filius est, credit, dicente propheta : Nisi credideritis, non in-
solus in sua persona Spiritus sanctus tantum Spiritus telligetis. Ergo in divinis rebus fides tantummodo
sanctus est. Et ideo nec Patrem Filium nominamus, adsit, et nulla quaeslioremanebit. Quod si discutere
necPatrisnomen Filio imponimus,nec Spiritui sancto volueris, etrationemdeDeo ethominefacere praesum-
nomen Patris aut Filii dicimus. Et inde vere Trinitas pseris, continuo in laqueo perditionis immergeris.
natus nec sanctus, sed • XXI. Nos ergo debemus dicere : Illum Dcum ct
est, quia necPater est, Spiritus
solus Filius. Nec Filius genuit, nec Spiritus sanctus, istum homineni unum habemus et adoramus Deum,
sed solus Pater. Neque Pater a duobus processit, aut cura Patre et Spirilu sanclo unura Deum, non ho-
Filius, sed tantum Spiritus sanctus. Ac per hoc solus minem, quartam introducentes personam ; sed cum
Pater Deus a nullo Deo est, sed a se. Filius Deus ipsa carne propria unum adoremus Christum Fi-
est, sicut Pater, sed a Patre est Deus, non a se. lium Dei Deum , juxta Ephesini concilii verse fidei
Spiritus quoque sanctus Deus est, sicut Pater et Filius, documenlum , quae ait: « Cavemus autem de Chri-
sed a Patre et Filio Deus est, non a se. Solus Pater a sto dicere : Propter assumentem veneror assum-
se Deus: hi vero duoab uno sunt Deus, id est a Patre : ™plum, et propter invisibilem adoro visibilem. > Hor-
ac per hoc et Pater Deus, et Filius Deus, et Spiritus B rendum vero super hoc etiam illud dicere : «Is
sanclus Deus : et non tres dii, sed unus Deus, Pater, qui susceptus est cum eo qui suscepit non nun-
et Filius, et Spiritus sanctus. Et ideo cum dicimus cupatur Deus. » Qui enim hsec dicit, dividit iterum
in Scripturis : Solus Christus Filius Dei natus de in duos Christos eum qui unus est : et hominem
Virgine, et ipsum crucifixerunt Judoei, et ipse est . seorsum in partem, et Deum similiter in parlem
verus, et non est alter Deus prseter eum, verum constituens. Evidenter cnim denegat unitatem, sc-
dicimus, quia non est aller Deus prseter eum. cundum quam non alter cum altero coadoratur, attt
Quia Pater Deus est omnipotens et solus sibi suf- conuncupalur. Sedunus intelligilur Christus Jesus,
ficit in sua persona. Et Spiritus sanctus Deus est Filius Dei unigenitus, una servitute cum propria
omnipotens, et solus sibi sufliciens in sua per- carne venerandus. HsecGdesprimi Ephesini concilii
sona. Et hi tres non sunt tres dii omnipotentes, est, quod et textus Symboli probat. Quid ergo pos-
sed unus Deus omnipotens, Pater, et Filius, et sum facere menle parvulis, si ab ista unitale fldei,
Spiritus sanctus. Et ideo solus suflicit Pater Deus, vos audientes, recesserint, et unum Christum et se-
quia separari a Filio et Spirilu sancto non potest. Et cundum divinitatem proprium, et secundum huma-
solus sufficitChristus Filius Dei Deus, quia separari p nitalem adoptivum confessi fuerint? Quid ergo nos
a Patre et Spiritu sancto non potest. Solus etiam faciemus, qui eos apostolicam fidem tenere docui-
sufficit Spiritus sanctus, quia separari a Patre et mus, cum et ipsi a puro lacte matris Ecclesiae,
Filio non potest, quia simul tres unus Deus. legis et Evangelii sugentes ubera, Deo miserante,
XX. Quamobrem non debemus dubitare Christum ad solidum divinae Trinitalis cibum pervenimus ?
Filium Dei, quem Judsei cruciflxerunt, esse verum Surgamus ergo eum ipsis apostolis, et fidei nostrae
Deum , et non esse alterum Deum proeter euin. symbolum, quem tradiderunt nobis, brevi com-
Credamus in eum, et adoremus eum , quia non est pendio recitemus, quicunque unum Dominum,
alter adorandus prseter eum. Ecce panem et lac unam fidem, unum baptisma habemus : et fidem,
protulimus, accipiat quis quantum valet. Et hoc in qua baptizati sumus, in .hac perversitate et du-
Domini est quod dicimus : nam qui dicimus nihil plicilate haereticorum non negemus. Sed sicut corde
sumus, sed de quo dicimus, magnus est, et magna credimus, ore proprio proferamus publice, et di-
virtus ejus : et sapientiwejus non est numerus. Tantus camus :
ac talis est, ut nec de eo possimus dicere, nec de eo XXII. Credo in Deum Patrem omnipotentem. Et
omnino tacere. Sed tamen cum sit inenarrabilis, in Jesum Christum Filium ejus unicttm, Deum et
non debet esse ignorabilis. Dicit enim Scriptura : .n Dominumnostrum, qui natus est de Spiriiu sancto et
Generationem ejus quis enarrabit ? (Isa. LIH, 8.) Maria virgine. Passtts sub Ponlio Pilato. Crucifixus
Non dicil, ignorabit. Et ideo oportet primum ut et sepultus. Descendit ad inferna. Tertia die resur-
credamus in eum, et tunc inlelligere possumus quse rexit vivus a mortuis. Ascendit in cwlos. Sedet ad
scripta de eo legimus. Quid enim pfodesl ul cum dexteram Dei Patris omnipotentis. Inde venturus ju-
periculo quseratur quod sine periculo nescitur ? dicare vivoset mortuos. Credoin Spiritum sanctum,
Ergo melius est non intcllecta credere, quam cre- sanctam Ecclesiam catholicam, remissionemomnium
denda verbis mendacibus perdocere. Multum enim peccatorum, carnis resurrectionemet vilam wternam.
praecedit fides intelleclum. Si enim fides habet me- Amen.
ritum, et per ipsam etiam ruslicis Christus dalurus XXIII. Ecce fidem apostolicam, in qua baptizati
est praemium, preecedit utique intelleclum. Quam- sumus, quam credimus et tenemus. Et qui ad nos
obrem omnis rusticus idiota, qui recte credit in venerit de aliis regionibus, aut certe de nostris
Christum, simpliciter vivet et recedet a malo, su- finibus, et hane fidem et hanc doclrinam apostoli-
perat intellectum. lntellectus tamen, quamvis bona cam adduxerit, recipiamus eum in sancta Ecclesia.
opera videalur habere, prsecedit eum rusticus, si Manducemus et bihamus cum eo , quia' pacem
'
P-TROL. XGVI. "29
907 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 90g
annunliat et flliuscharilatis est. Et quia Deus cha- A _, qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei
ritas est, et quia Christus caput corporis Ecclesiwest, nominemur et simus. Propter hoc mundus non
membrum corporis est. Et qui hanc fidem nobisi novit nos, quia non novit eum. Charissimi, nunc
non adduxerit, et noslram fidem dissolvere cona- filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus.
verit, et fermentum insolitse pravitatis in azyma Seimus quoniaro, cum apparuerit, videbimus eum
niassae Ecclesia; miscere vohierit, et nos scandali- sicuti est. Et omnis qui hatet hanc spem in eo,
zaverit, quid de eo faciamus? Joannem apostolum sanctificat se, sicut et ille sanctus esk Omnis qui
cubicularium regis inlerrogemus, ipsum qui supra facit peccaturo, et iniquitalem facit, et peccatum
pectus Domini recubuit; ipsum qui de sacratissimo est iniquifas. Et scitis quoniam ille apparnit ut pec-
orc intirao Divinilatis archivo hausit. Quem etiami cata lolleret: et peccatum-in eo non est. Omnisqui
primus apostolorum Petrus, quis esset qui Do- in eo manet, non peccat. Omnis qui peccat, aon
minum traderet, intcrrogavit. Dic, sancte Joannes, vkhT eumy nee cognovit eum.
quid laciemus de isto, qui nobis doctrinam ve- XXV. « Filioli, uemo vos seducat. Qai facit ju-
stram turbat ? Respondet nobis, et dicit : « Sii stitiam-, justus est, sicut et ille jtistus est. Qui
quis venit ad vos, ct lianc doctrinam non affert, facit peccatum, ex diabolo est, quoniam af>initio
nolile recipere eum in domum, nec ave ei di.xe- ]B. diabolus !peccut.In hoc apparuil Filius Dei, utdis-
ritis. Qui enim dixerit illi ave, communicat ope- solvat opera diaboli. Omnis qui natus est ex Deo,
ribus illius malignis. Quoniam multi sediictores peccaluni non facit, sed' semen ipsius in eo manet,
exierunt in mundum', qui non conlitentur Jesum et non potest peccare, quoniam-er Deo natus est.
Christum venisse in carnem, hic talis seductor est, Et in hoc manifesli sunt filfi Dei et fllii' diaboli.
ct Antichristus. Videte vosmetipsos ne perdatis Oranis qui non est justus, non est de Deo, et qui
quod operati estis , sed ut mercedem plenam reci- non diligit fratrera suura. Quoniam hsee esl aimun-
piatis. Omnis qui recedit et non manet in doctrina tiatio quam audislis- ah iniiio; ui- diiigamus alter-
Christi, Deum non habet. Qui permanet in do- utrum. Charissimi-, diligamus- nos invicem, quo-
ctrina Christi, hic et Filium et Patr-em habet. niam charitas ex Deo esf. Et oinnis qui diligU fra-
Quod fuit ab initio, qtiod audivimus, quod vidimus Irem suum, ex Deo nalus est, et cognoscit Deum.
oculis nostris, quod perspeximus, el manus noslree Qui autem non diligit fi'atrem suum, non habet
tractaverunt tle Verbo viiae, et vita nianifestata charilatem-, et non novif Deum-, tpioniam Deus
est, et vidimus, et traclavimus, et anmmtiamus charitas est. Ex hoc apparuit cliaritas Dei in nobis,
vobis vitam aeternaro, quse erat apud Patrem, et cum Filium suum unigeuilum misit Deus in mun-
apparuit nobis. Quod vidimus et audivimus, an- G * duun, ul vivamus per eum. Ih hoc est
charitas, non
iumliamns vobis, ut et vos soeietatein habeatis quas-inos dHexerimus Deum, sed- quouiain ipse di-
nobiscum : et socielas veslra. sifccum Patre, et lexit nos , et misit Filium suum propiliatiouein pro
Filio Jesu- Christo. Filioli, novissima hora cst. peccatis nostris. Gharissimi, si Deus dilexit nos,
Et sicut audistis quia Anliehristus- venit, et nunc et nos debemus alterulrum diligere. Deum nemo
Aiilichristi multi facti sunt. Uiide scinius quia vidit unquam. Si diligimus invicem , Deus in nobis
novissima hora esl? quia multi Antichristi sunt, manel, et charitas ejus 111nobis perfccta esl. In hoc
qui nobiscum erant, jam conlra nos sunt, jam foris inlciligimus quoiiiani in eo manemus , et ipse in
surit. Ex nobis exiurunt, setl non erant ex nobis. nobis, quoniam de Spiriiu suo dedit nobis : et
Nani si fuissent ex nobis , pcrmansissent utique no- nos vidimus, et teslilicaniiir, quoniam Pater misit
biscum. Sed ut manifesli sint quia non sunt omnes Filium suum Salvatorem niundi. Oranis qui confes-
ex nobis. Sed vos unctioneni habetis a sancto, et sus f.erit quoniam Jcsus est Filius Dei, Deus in eo
nostis omnia. Non scripsi vobis quasi ignoranti- manet, et ipse in Deo. El nos cognovimus, el credi-
bus veritatem, sed quasi scientibus eani : et diraus charitali quam htihet Deus in nobis. Deus
quoniam omne mendacium ex veritate non cst. . charitas esl; et qui manet in charitate, in Deo
Quis est mendax?- Qui negat quoniam Jesus cst '«wnet, et Deus iu eo est. In hoc perfecta est chari-
Christus. Hic est Antichristus qui negat Patrcm et tas Dei nobiscum, ut fiduciam habeamus in diem
Filium. Omnis qui negat Filium, nec Patrem habet. judicii, quia sicut ille est, et nos sumus in hoc
Qui confltetur Filium, ct Patrem habet. mundo. Timor non est in charitate : sed' perfecta
- XXIV. « Hsec scribo vobis de his qui seducunt charitas foras mittit timorem, quoniam timor poa-
vos. Et vos unclionem quam acccpislis ab eo, manam habet. Qui autem timet, non esl perfectus in
neat in vobis. Et non necesse habetis ut aliquis charitate. Nos ergo diligamus Deum , quoniam Deus
doceat vos : sed sicut unctio ejus docet vos de, prior dilexit nos.
omnibus, et verum est, et non cst mendaciuin. Et XXVI.« Si quisdixeritquoniamdiligoDeum.etfra-
sicut docuit vos, manete in eo. Et nunc, fllioli, tremsuum odit, mcudax est. Qui enimnon diligit fra-
manete in eo, ut cum apparuerit, habeamus fldu- trem suum quem videt, Deum, quera non videt, quo-
ciam, et non confundamur ab eo in advenlu cjus. modo poleritdiligere? Et hoc mandaluro habemusab
Sed si scitis quoniam justus est, scilote quoniami eo ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum.
etomuis qui facit juslitiam ex ipso natus esf. Videte: Omnis qui crcdit quoniam Jcsus esl Christus, ex Deo
'
909 HETERII ET S. BEATI AD ELJPANDUMEPIST. — LIB. I. 910
/ ciain habemus ad Deum: et quidquid petieririms, ac-
naius est. Et omnis qtri diligil etiffliqui geriuitydiligit A
eum qui natus est ex eo. In hoc cognoscimus, quo- cipiemus ab eo, quoniam mandata ejus custodimus,
niam diligimus Filium Dei, cum Deum diligamus et el ea quoe sunt placita coram eo facimus; Et hoc est
niaadata ejus facianrtis. Hsec est enim charitas Dei, mandatrtm' ejus, nt credamus in nomine filii ejus
ut mandata ejus custodiamus r et mandata ejus Jesu Christiy et diligamus atterutrum , sicut dedit
gravhi noh sunt. Quomam omrie quod natum est ex mandatum noliis. Et qui servat mandatum ejus, in
Deo>vincit rnnndum. Et hsec est victoria, quse vin- illo manet, et ipse ineo. Et inhoc scimus quoniam
cil mondum , fidesf nostrav Quis est qui vincit mariet in nobis, de Spiritu quero dedit nobis. Cha-
mundum nisr qui credit quoniam Jesus est Fi- rissimi,; nolite omni spiritui credere, sed probate spi-
lius Dei ? Hic est qjui venit per aquam et sangui- rkns si ex Deo sunt. Quoniam mhlti pseudoprophetse
nem Jesus Ghrisms. Non iri aqua solum, sed in exierunt in hunc mundum, et ex hoc cognoscitur
aquav et sanguine ,•et carne; Et Spiritus est qui te- Spiriltfs Dei. Omnft' spiritus qui confitetur Jesum
stitTcatiiTquoniam Christus est veritas. Quia tres Christum in carne venisse, ex Deo est. Et omnis spi-
sunt quf testimoniuiri dant in terris : aqua, et san- ritus qui solvit Jesum, ex Deo noriest. Et hic esl il-
guis, et caro. Et tria hsec unum sunt. Et tres sunt_ lius Anticlirisli , quem audistis quoniam venit, et
qui testimojuum_.dant in ccelq, Pater, Verbum, et' nuric in mUndo est. Vos ex Deo estis, filioli, et vi-
Spirilus. Et hsec tria uaum sunt in Christo Jesu. Si cistis' eos, quoniam riiajor est quf in nobis est quam
teslimonium homiuum accipimus, testimonium Dei qui in mundo. Ipsi de mundo suhl, ideo de muudo
majus est. Quoniam hoc esl testimonium Dev quod loquuritur, et mundus eos audit. Nos ex Dco sumus.
majus est, qui testificatus est de Filio suo, quem Qui novit Deumy audit nos: qui aulem non est ex
misit Salvatorem super terram. Et Filius testimo- Deo, non audit nos. In hoc cognoscimus spiritum
nium perhibuit inter Scripturas proflciens : et nos verilatis, et spiritum erroris. >
lestimoniura perhibemus quoniam vidimus eum, et XXIX. Hanc epistolam , quam legimus charitat"
annuntiamus vobis,.ut credatis. vestrae, Joannis apbstoli et evaingelistseest, directa
XXVU. Et ideo : « Qui credit in Filium Dei, ad gentes. Et quia nos ex genlibus sumus, nobis di-
habel leslimonium Dei in se. Qui non credit Filio, recta est. Et quia virgo Maria peperit Jesum , de
mendacem-facil eum,, quoniam noii credit in testi- Jesu est; et quia de Jesu inlenlio nostra est, el Ec-
monio quod teslificatus est Deus de Filio suo. Et clesia pro ipso solo in duas partes dfvisa est, requi-
hoc est testiiiioniuni, quoniam viiam seternam dedit ramiis hos duos Christos, et inveniamus per spiri-
nobisDeus. Et htec vita in Filio ejos esl. Qui habet, n tum, Jesus cujus filius est. Islud nomen accepit a
Filium Dei, habel vitam. Qui non-habet Filium Dei, Patre per prophetam, antequam nasceretur ex vir-
vitam non babet. Haecscribo vobis, ut sciatis quo- gine, mundo annuntiatum: Revelubilur, inquit, vobis
nfara vitam habetis aelernam, qui creditis in nomine ftlius meus Jesxis. lstud nomen angelus Gabriel nun-
Filii Dei. Et- hsec est fiducia, quaffl' habemus ad liavit Virgini, dicens : Ecce concipies et paries fi-
eum. Quia quodcunque petierimns secundum volun- lium; et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erlfma-
tatem ejus, audit nos.' Et scimus quoniam auditnos, gnus, et Filius Altissimi vocabitur. Et dabit illi Do-
quidquid petierimus : scimus quoniam habemus po- tninus Deus scdem David patris ejus; et regnabit in
stulationes, quas postulamus ab eo, si credimus in domo Jacob in wlernum : el regni ejus non erit finis.
eo et diligimusfrafrres. Non sic diligamus sicut Cain, Dixit autem Maria ad angelurn : Quotnodo fiet istud,
qui ex maligno erat, et occiriit fratrem suum. Et quoniam virum non cognosco? Et respondensahgclus,
propter quodoccidit eum? Quoniam opera ejusmala dixit ei: Spxritus'sanctus superveniet inle, et virtus
erant, fratris aulem ejus justa. Nolite mirari, fra- Allissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod' nascelur
tres, si odit vos hic mundus. Nos scimus quoniam ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei. Ecce Virgo non
translati sumus de morte in vitam, quoniam diligi- dubilavit de numine, sed quomodo fieret illud , bis
mus fratres. Qui non diligit, manet in morte. D nominavit. Ecce cujus filius est Jesus! Videamus
Omnis qui odit fralrem suum homicida est. Et sci- nunc, si ipse est Dominuscceli et terrse. Et ait Ma-
tis quoniam omnis homicida non habet vitam seler- ria : Ecce ancillam Domini, fiaimihi secundumver-
nam in se manenlem. In hoc cognoscimus charilatem bum tuum (Luc. i, 38). AncHlamse dicil quse mater
Dei, qiioniam ille pro nobis animam suam posuit: eligitur. Non est consuetudo ut malres filios suos
el nos debemus pro fratribus animas ponere. Qui dominos dicant: sed sola Virgoj quaj Dominum coeli
habuerit siibstantiam hujus mundi, et viderit fra- et terrse peperit.
trem suum necessitalem habere, et clauserit viscera XXX. Exsurgens autem Maria indiebus' illxsi abiit
sua ab eo, quomodo charitas Dei manel in eo? in montana cum festinatione in civitatem Juda; et
XXVHL « Filioli mei,nondiligamus verbo tantum intravit in domum Zachariw, et salutavit Elisabeth.
et lingua, sed opere et veritate. In hoc scimus quo- Et factum est, ut audivil salutalionem Mariw Elisa
niam ex veritate sumus, et in conspectn ejus suade- beth, exsultavit infans in utero ejus: et repleta cst
muscordanostra. Si reprehenderit nos cor nostrum,. Spiritusanclo Elisabelh; et exclamavitvoce magna,et
major est Deus corde nostro, et novit oinnia. Cha- dixit: Et unde hoc mihi, xtt veuiat miiler Doxninimei
rissimi, si cor noslrum nos non reprehenderit, fidu- , fld me? Ecce duse testes! Virgo dixit: Ecce ancilla
Domini. Elisabeth dixit: Matrem Domini. Et virgo, A terram nostree carais assumpsit, infirmitatem no-
et mulier, cceli et terrse Dominuro confessse sunt. stram illa jam angelica celsitudo non despicit. Ad
Decursisdecem mensibus, Peperit virgofilium stium pacem nostram angeli redeunt, intentionem prioris
prxmogenitum,el pannis eum involvil,et reclinavit in discordiaepostponunt. Et quos infirmos prius abje-
prwsepio: quia non erat ei locus in diversorio. Ange- ctosque despexerunt,jamsocios venerantur, cum na-
lus autem Dominiapparuit pastoribus dicens: Nolite turam nostram iu sede Dominica immortali fulgen-
timere. Ecce enim evangelizovobisgaudium magnnm, tem gloria perviderunt. Plane illa natura, quae audi-
quod erit omnt populo : quia natus est hodie vobis vit: Terra cs, et in terram ibis. Quoniamnaturae hu-
Salvalor, qui est Christus Dominus,in civilateDavid. manaegratulandum est : eo quod sic assumpta est a
Jesus cnim in lingua Latina, Salvator dicitur, He- Verbo unigenito terra mortalilalis nostrae , ut im-
braice vero Jesus. Et subilo 'facta est cum angelo morlalis constituereturin ccelo,utque ita fieretterra
multitudo miiitiw cwleslis, laudantium Deum et di- sublimis, ut incorruptibilis pulvis rediret ad dexteram
cenlium: Gloria in allissimisDeo, et in terra pax ho- Patris. Et hoc est quod clamaut angeli et omnisEc-
minibus bonwvoluntalis. clesia: Gloria in excelsisDeo, et in terra pax homini-.
XXXI. Requiramus nunc quse est ista terra quam bus bonwvolumalis(Luc. H, 14). Bonoevoluntatis ,
\
pacificavit. Oremus eum, et aperiat nobis os ille qui B id est, qui bene olunt. Qui bene credunt, ut cui»
veritas cst, ut veritatem de eo dicamus; et aperiat angelis socientur: non qui male credunt, ut cum
au.es cordis, ut intelligant onmes qui audierint, quse diabolo damnentur.
dixerimus. Si inlerrogamus omnes : Adam unde fa- XXXIII. El postquamconsummati sunt dies octo ,
clus est? Si unus inter multos loquatur, et dicat quia ut circumciderelurDominus, vocatum est nomen ejus
de lerra factus est; tam in Judseis quam in gentibus, Jesus : quod vocatumestab angelo,priusquaminutero
sivc Christianis, nulla dubilalio est quod vere de conciperetur(Ibid., vers. 21). Si requiramus consue-
tcrra sit; et ipsi m transgressione dictum est a Do- tudinem mulierum, de nulla dictum est, In utero
mino : Terra es, et in terrum ibis. Veniamus per se- concepit, quia extrinsecus a viris acceperunt. Si re-
riem generationis Chrisli usque ad diiuvium, ubi so- quirainus Scripturas , tunc promissa esl isla- con-
lus Noe in illa generalione justus inventus est. Cui ceptio , quando serpenti dictum est in paradiso:
pro suajuslilia donalaesunt seplem animae, quacper Inimicitias ponam inler te et mutierem,et sementuum
eum cvaserunl diiuvium. Sictil solus justus in hoc et semen ejus (Gen. m, 15). Et recte cognoscimus
mundo Jesus Chrislus invenius est, cui donatae sunt quia mulieres semina non hahent, nec sine virili se-
gepiem Ecclesiae,quoeevaserunl secundum ignisdilu- " miue concipere possunt. Semen ergo mulieris, Ver-
viuro. Vcniamus dcNoe usque adAbraham, cuiprima bum carne factum est, qui non de terra, sed de ex-
repromissio facta est, quod in setnineejus , quod est cclsis est, sicut ipse Jesus ail: Ego de supemis sum,
Cliristus Jesus, hwreditarenlur omnes gentes. Venia- vos de inferioribus estis. El Paulus apostolus ait:
mus dc Abraham usquc ad David, cui dicluni esl: De Primus homo, de terra terrenus : secundus homo, de
fruclu venlris tui ponumsuper sedcmluam. Et: Egre- ctelo cwleslis.Et poslquam impleli sunl dies purga-
didur virga de radice Jesse, el flos de radice ejus lionis ejus secundum legem Moysi, tulerunt illum in
ascendet(Isa. xi, 1). Virga de radice Jesse, virgo Jerusalem, ul sisterent eum Domino, sicut scriptum
Maria cst. Flos de virga, Jesus Christus Filius Dei est. est in lege Domini: Quia omne masculinum adape-
Quia ecjo,inquit, flos campi, et lilium convallium. riens vulvam, sanctum Dominovocabilur. Requira-
Ecce Adam de lcrra , Noe de Adam , Abraham de mus quis masculus vulvam matris aperuit. Nam si
Noe, Davidde Abraham, virgo Maria de David, Je- recta tractamus, omnes mulieres quseprimos filios
sus Christus Filius Dei de Maria. Hoc est, Gloria in masculos habuerunt, viri ejus aperiunt vulvam, quae
excelsisDeo, el in terra pax (Luc. n, 14). Ipsa lerra sola in utero concepit.
subliraata est, quando Verbo conjuncla est. Sic est XXXIV. Et cum inducerent puerum Jesum paren-
Verbuin carne factumunus Jesus Christus, una per- D tes ejus in templum,ut facerent secundum consuetu-
sona, Deus et homo , quemadmodum lua anima et dinem legis pro eo, accepit eum Simeon in manus
caro unus est horao. Sic est natus de virgine Jesus suas, et benedixit Deum, et dixil: Nunc dimittis ser-
Christus Fdius Dei Deus homo eo paclo quo cum vum luum, Domine, secundumverbum luum,in pace.
corpore nasci docetur anima. Non quia utriusque Quia videruntoculi mei salulare luutn. Quod prwpa-
esl una subslanlia, sed quia in utroque sit una per- rasti ante faciem omniumpopulorum.Jam supra dixi-
sona. mus quia salutaris nomen Jesus est, id est Salva-
XXXII. Prius quippe quam Redemptor noster per tor. Et ipse datus est lumen ad revelalionemgen-
carnera nascerelur, discordiam cum angelis habui- tium, et gtoriam plebis sumIsrael. El dixit Simeonad
mus, a quorum claritale alque mundilia per primae Mariam matrem ejus : Ecceposilus est hic in ruinam
uulpaemeritum, pcr quotidiana delicta longe dista- et in resurrectionem multorumin Israet. In ruinam
bamus. Quia enim peccando extranei eramus a Deo, positus esl plane non credentibus, et iapis offensio
extraneos nos a suo consortio deputabant angeli, nis, et petra scandali. Resurrectio vero et vita est
cives Dei. Sed quia nos cognovimusregem nostrum, credentibus. Et in cignum , cui contradicelur (Luc
recognoveruntangeli cives suos. Quia eniin ccelirex ii, 34). Videtis quia in signum est,cui contradicelur.
913 HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 914
Quid est hoc signum, cui contradicetur , nisicrux,. A quod VirgoDeumhominempeperit: quia creavit Domi-
nisi passio, sputa, probra, vincula, colaphi, alapse, nus novum super terram : femina circumdabit virum.
clavi, amaritudo fellis, mors, lancea, sepultura? Sic- XXXVH. Cselerumqualiter vivere debeamus, suf-
ut et ipse Dominus signum mortis suae annuntians: ficit nobis illud vulgare proverbium: Quod tibi non
Generatio mala et adultera signum quwrit, et signum vis, alteri ne feceris : et habebis vitam wternam
(Tob.
non dabitur, nisi signum Jonw prophette. Sicut enim iv,
16). Vulgare est, quia hoc vulgus dicere potest.
Jonas fuit in ventre ceti tribus diebus et tribus nocli- Cseterum Dominus in
Evangelio ait: Omnia quw-
bus. Hsec est in signo [Hoc est signum] cui conlradi- cunque vultis ut faciant vobis homines, et vossimililer
cetur. Ista faciunt scandalum incredulis, non solum facite eis. Et hoc est Ecclesia, et Christus. Credit
Jutlaeis,sed et haeretieis: nolunt ista applicare Deo recte rusticus, quia symbolum semper recitat. Orat
Filio Dei. Et proinde dicunt: Homo Christus, qui de recte, quia semper orationem Dominicam recitat,
Virgine nalus est, Jesus Chrislus illi nomen est. Et et dicit: Pater nosler, qui es in cwlis. Et vere Filius
qui hunc negat Filium Dei esse, secundum Joannem Dei est, si ut sibi non vult fieri, alteri ne feccrit.
ipse estAntichristus. Quse et in illa epistola sanctissimi Joannis nihil
XXXV. Hoctolum quare diximus? QuiaJoannes, _. aliud recitavimus quam hoc quod rustico sermone
qui islam doctrinam nobis dedit, ipse nobis dixit: et brevi vobis diximus. Nam si, secundum Aposto-
Ipse vicit mundum, qui credit quia Jesxis est Filius Ium, xmperiti sumus lingua, scientia tamen, Deo mi-
Dei. Ipsud nomen habet proprium Jesus: et ipsud serante, non sumus imperiii : nec de imperitia eru-
personat Evangelium, sicut ait: AccepitJesus panem, bescimus, quod lectione non docemur : nec simpli-
et benedixit, fregit, et dedit discipulis suis, etc. Et cilas inter philosophos a flde vera dubitamus, cum
cum comprehenderunt eum Judoei, interrogavit eos apostolos simplices et rusticos magistros habemus.
quem quaererent. Responderunt: Jesum Nazarenum. Nullus philosophorum potuit dicere primus : Tu es
Tum dixit eis Jesus: Ego sum. Et unus de illudenti- Christus Filius Dei vivi, nisi Petrus piscator, homo
bus dedit alapam Jesu. Et interrogavit Pilutus Je- rusticanus et pauper, qui ab opere callosam habebat
sum. Et Barrabam dimisit: Jesum vero flagellis coe- manum. Isle piscalor el rusticanus de Jerosolyma
sum tradidit eis, ut crucifigerent eum. Etclamavit in perrexit Romam. El rusticanus cepil Romani, quam
cruce vocemagna Jesus. Et mortuus est Jesus. Et Je- eloquentes capere non potuerunt. Nullus sapiens
sus quem quwritis Nazarenus, surrexit a mortuis. Et mundi primus potuit dicere : In principio erat Ver-
venil Jesus januis clausis, et stetit in medio discipulo- bum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Ver-
rum, et dixit eis: Paxvobis. Et elevatis manibus suis, £ bum. Hoc erat in principio apud Deum. Omxiia per
benedixit eos, et recessit ab eis, et ferebatur in cwlum. ipsum facta sunt, et sine xpsofactum est nihil. Et
Et omnis lingua confiteatur quia Jesus in gloria est vidhnus gloriam ejus, gloriam unigeniti a Palre, ple-
Dei Patris, cui cum Patre et Spiritu sancto una et num gratiw et veritalis. Et Verbumcaro factum est,
oequalisest gloria. In cujus fide jam supra confessi et habitavit in nobis, id est, Deus homo factus esl; et
sumus doclrinam quam ab. apostolis accepimus. habitavit in nobis, hoc est, habilavit in carne, quse
XXXVI. Credo in Deum Patrem omnipotentem.Et nos sumus. Nisi Joannes hoc dixit, piscator et rusti-
in Jesum Christum Filium ejus unicum, Deum et Do- cus, cujus epistolam vobis legimus, qualiter in Jesu
minum nostrum, qui natus de Spiritu sancto et Maria Christo Filio Dei credamus, et cum illo una per-
virgine. Quibus tribus sententiis omnium fere hsere- sona simus, si dilectionem Dei et proximi habue-
ticorum deslruuntnr. Quam doctrinam nobis rimus. Hsecest Ecclesia in charitate per charitalem,
Joannes apostolus confirmavit: et qualiter hserelicos qux Deus est; ut maneamus in Deo, et Deus in no-
a nobis expellamus, instigavit, dicens : Si qttis venit bis, si hoc fecerimus proximo quod fleri volumus et
ad vos, et hanc doctrinam non affert, nolite recipere nobis. Nam qui odil frairexn suum, homicida est:
eum in domum, nec ave ei dixerilis. Qui enim dicit et talis homicida non hubet vitam wternam, quod est
ilti ave, communicat operibus itlius malignis. Nemo D Jesus Christus, sicut Apostolus ait: Ut cognoscant
dicat illi ave, id est, nemo dical illi Gaude : aut certe te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Chri-
aliud, quod consuetudo est salulandi. Fidcs vera, quac stum. Hic est verus Deus, et vita wterna. Ecce fidem
ah apostolis tradita esl, in brevi est. Sine philoso- nostram, qualiter credimus et oramus, brevi com-
phia saeculiest, simplex est, etomnibus rusticis ma- pendiolo ruslici homines sapientihus pandimus:
nifesta, etomnibus caplivis, etpercgrinis cognita. Et docete, si nostis amplius. Nam, sicut diximus, fldes
ut plenius dicamus, omni Ecclesiee,quae per univer- in hrevi est. Hoc ipsum Isaias attestatur, qui ait:
sum orbem terrarum est constituta, publice consti- Consummatas quidemet breviatas res audivi, quia ver
tuta est. Et unusquisque qualiter credat, brevi sym- bum breviatum facxetDominus in terra (Isa. x, 23).
bolo complexa est. Et qualiler oret, et ipsa brevis De quo vero idem prophelavit: Ecce verbum Domini
oratio Dominica est, quee septem petitionibus con- factumest illxsin maledictxonem,et nolueruntillud. Qui
stat, quae ah ipso Domino,qualiter omnes creduli desunt qui noltterunl itlud, nisi Judaei et hseretici, qui
beamus orare, tradila est. Quamobremnec extra sym- Verbum abbreviatum, id est, hominem factum, non
bolumhabemusquodcredere,necquodextra Dominicam credunt esse FiliumDei, ipsum, qui pro nobis vulne-
qralionem orare. Nec nihil novum, exceptohoc novo, ratus est, ut vulnera nostra sanarel ?De quo in psalmo
915 ELIPANDUS,FELIX, HETERJUS ET S. BEATUS. 916
r.vi dicit: Misit Verbumsuum, et sannviteos : et eri- A . gloria judicare yiVos et morfjjos. Cujus regni non
pttil eos de intcritu eorum. Et hoc est verbum fidei, erit finjs. Uredimus et ia Spirituin sanctuni Domi-
quod prwdicamttsin brevi: quia parvulus natus est num et yiyjficator.cm,ex Patre et jFiiio proceden-
nobis: filius datus cst nobis. Cujus est istc fllius, tem. CumPatre ef Fiho adoranjdumef.glorificandum.
nisi Filius DeiDeus verus? Nobis natxts cst de Vir- Qui locutus est per propjhejtas.}n unam catholicam
gine, non sibi. Nobis dalns est pro rcdemptione, atque apostolicajn Eccl.esiasa. Confitemur uuum
non sibi. Et factns est prittcipalits ejtis super httmc- baplisma in remissioue p.eccatprum. Exspecta-
ros ejus. Qiriapro nobis pcpendit in cruce, non pro mus rcsurj-eclioncm niorluorum. Vitam futuri sse-
se. El pro nobis est jnriicalus, non pro se. Quia tunc culi, Ajnen. >
vicit principem morlis diabolum, cum judicatus est
Explicit symbolusfidei Ephesinw.
et morti condemnatus, ut per tnortenidestrueretettm,
qtti habebat mortis imperium, prophela attestante INCIPIT SYMBOLUM FIDEI
David : Et vincasdum jndicaris. Et boc est, princi- ELIPANDIANJ;.
palus ejus super humcros ejus. El quia ipse est Deus ' XL. «Ego Elipandus, Toletansesedis archiepisco-
verus, et non est atlor Deus proetcr eum; audite r. pus, cum omnibusmihi consentientibus : Credo Tri-
quori sequitur : Et vocnbilurnomen ejus Admirabilis, nilatem Patris, et Filii, et Spiritus sancti, in una
Consiliarius,Deus, forlis, patcr fiituri swculi,princeps Deitatis essentia atque natura, Iioc est, Deum, et
pacis (Isa. ix, 6). Ecce sex nomina ejus diximus, in Principium, et Spirituni sanctum, in una nalura
quibiis nominibus nulliim esse alterum Deum, proe- Deitatis Trinitatem personarum. Quia sicut homo
ler eum, secundum fidem nostram, quam credimus.
Et si aliquis dicit quod non sunt nomina quocdixi- derelinquendo patrem et matrem, et adhscrendo
uxori, cum sint dnse personse, jam non sunt duce,
mus de Christo, audiat quid sequitur : Muttiplicabi- sed una vocatur
c.aro: et sicut multorum animaein
tur cjns imperium: et pacis ejxisnon erit finis. Super dilectione Dei unum est
cor, et una efftcituranima:
soliumDavid sedebit, et super regnum ejus, ut con- ila Pater, et
Filius, et Spiritus sanctus, opifex
firmet illud, et conroboret in judicio et juslitia', unius totius conditse crealurae , unius
gtomeratio
amodoet usque xn sempiternum. charitatis, unius ambitus dilectionis coseternasnb-
XXXVIII. Protulimus fidem nostram Ecclesiae stantia. Ipse quoque Pater per seipetipsm» descen-
nostrae, proferat nunc dominus Elipandus fidem dit ad turrem quam aedificabantfilii Adam, et dixit
suam Ecclesioe suoe, in qua fide nos redarguit, ut Filio et Spiritui sancto : Venite, desce\\damus,et
auditu credamus, aut, si noluerimus, a dioecesisua n confundamus ibi lingugs eorwm- Per semetipsum
exsules habeamur. Tunc lecta est ipsa epistola, et quoque veniens, de judicip SpdomorumLoth eripuit.
multum fidei noslrse contraria, quae nunc in Veteri Per semetipsum etiam in mente Sina descsndens,
Testamento nec in Novoerant scripta : quam [Fone, Moysi legem dedit. Nam gi iptelJigere vulfjs perso-
quoe] ipsa verba fidci susenobis incognita in unum nas, quomodo sit unus Deus Trinitas, cognoscite
copulavimus: et quo facilius agnos.cerentur, more comparative lapidem et ignem qui in eo est, et fri-
symboli, brevi compendio in pagjna coropegirous. gore in lapide manente, unam esse substantiam.
Et quantum discordaret de fide nostra, synibolum Attendite hujus lapidis comparatienem, indivisam
Ephesini [Leg. polius Niceeni]concilii ei contrariura personarum Trinitatera : et si prsevaletis, conside-
posuimus. rate de ineffabili Divinitate, et videte unius Deitatis
XXXIX. Primus ego Hetherius Oxomee sedis in- invisibilem Trinitatem. Et sicut alia est persona
dignus nominatus episcopus, qui ab archiepiscopo frigpris manentis in lapide, atque alia ignis manen-
Toletano nuncupor esse hsereticus, profero fidem tis in parente: et lamen procedens non desinit esse
meam cunctis audientibus. Quam fulem a sanctis cum generante: ita Filii persona alia est, el non
Patribus accepi, credidi, et omni Ecclesioerecitan- desinit in una substanlia Deilatis esse cum Patre.
dam praedicavi. Et sicut cum omni Ecclesia catho- 0 Et sicut lapis prsccedit ignem illum in se manentem
lica corde retineo, ore patulo dico : « Credimus in in visione, ita Pater praecedit Filium, non tempore
unum Deum Patrem omnipotentem. Factorem cceli sed origine. Ipse quoque Dei Filius, cum sit splen-
et terrse, visibilium omnium et invisibilium condi- dor gloriae,et figura substantioe ejus, Deitatem in-
torem. Et in unum Dominum Jesum, Filium Dei visibilem exinaniens , apparuit subjectse creaturae
unigenitum, ex Palre natum ante omnia saecula. spccie cum Patre et Spirilu sanclo Abrahaein ipso
Deum ex Deo. Lumen ex lumine. Qeum verum ex fervore diei. Quia sicut absentia lucis tenebreesunt,
Deo vero, natum , non factum, hoiiiousionPatri, et absentia tenebreelux esse creditur, tertium inter
hoc est, ejusdem cum Patre subslanlioe. Pcr quem utrosque non obsistit: sic in uno Verho Dei, id est
omnia facta sunt, quae in coclo, et quae in terra. unico Filio ejus, fortitudinem, el honorem, et glo-
Qui propter nos, ct propter nostram salutem descen- riam essc credimus. Et sicut Spiritus pars animae
dit. Et incarnatus est de Spirilu sancto, et Maria est, per quam imagines rerum corporalium impri-
virgine homo factus. Passus sub Pontio Pilato. Se- muntur : sicut mens pars ejusdem animse est per
pultus. Tertia die resurrexit. Ascendit in coelos: quam omnis ratio intelligentiaque percipitur : sicut
sedet ad dexteram Palris. Iterum venlurtis est in memoria, ,qnae meditari memoratur: sic in Verbv
„.* HETEBJI ET S. BEATI AB ELIPANDUM.EWST. — LIB. I. 918
pei pro suis offlciis diversa meruerunt vocabula, Asibi A coaequalem et sine adoptione gennit, euncta
quse nequaquam dividuntur in substantiam. Quem creavit. Et per ipsum Dei simul et hominis filium
sacra Scriplura testatur pro salute humani generis, Verbum carnem factum, adoptivum htimanitate, et
deitate exinanita, hominem factum, circumcisum, nequaquam adoptivnmdivinitate, mundum redemit.
baplizatum, flagellatum, crucifixum, morluum, «e- Videte Spiritum, qui solvit Jesum. Aperite oculos :
pultum, servum, caplivum, peregrinum, leprosum, aperta maleria est. Spirilus erroris hoc dictavit.
despectum, et, quod est deterius, non solum ab an- Illius Antichristi spiritus in hoc inspiravit. Si certe
gelis, sed etiara ab hominibus minoratum, vermem mentio, qui discordant symboli, qui discordant epi-
esse diclum, ex persona Scriptura ejus dicenle: stoloe?Legite epistolam Joannis, hoc non dicit. Sed
Ego sum vermis,et uon homo; opprobriwn hominum, quid dicit? Antichristiisesl qui Jesum solvit. Spiritxis
et abjeclio plebis. Cujus gloriam, secundum divini- erroris est qui negavitJesum in carnevenisse.Aposto-
tatem, stupent ccelestia, et magnitudinem contre- lusclamat aperle, et dicit: Nosvidimusel testificumur
miscunt terrena. Et qui dicit gloriam meam alleri quonium Pater misit Filium suum Salvaloremmundi.
non dabo, homo interior [inter nos] in una eadem- Quisquis confessusfuerit quoniam Jesus est Filius
que Dei et hominis persona agglomeratus, atque car- Dei, Dextsin eo manet, et ipse in Deo. Et adhuc
nis vestimenlo indulus. Quia non per illum qui na- * dubitamus credere?Et adhuc dubitamus confiteri?
tus est de Virgine visibilia condidil, sed per illum Apostolus dicil : Qui negat quod Jesus esl Filiu*
qui non est adoplione, sed genere; neque gratia, 6ed Dei, negat eum in carne venisse; ct ipse est anti-
natura. christus.
XLI. < Et per istura Dei simul et hominis filium, ELIPANDUSDICIT.
adoptivum humanifate, et nequaquamadoptivum di- XLIII.« Qui non fuerit confessusJesum Christum
vinitate, mundumredemit. Qui est Deusinter Deos: adoptivum humanitate, et nequaquam adoptivum
qui utrum comedisset, an bibisset, ei cognitum ma- divinitate, et hoerelicus est, et exterminetur. Au-
net, cui noiinulla actionis suoe mysleria nescire vo- ferte malum de terra vestra. Non me interrogant,
luit [noluit]. Quia si ccnformes sunt omnes sancti sed docere quoeruiit,quia scrvi sunt aiitichristi. Hanc
huic Filio Dei secundum gratiam, profecto et cum epistolara Domini a Ascarici episcopi ideo fraterni-
adoptivoadoptivi, et cum advocato advocati, et cum tati tuse direxi, charissime Fidelis, ut cognoscas
Christo christi, et cum parvulo parvuli, et eum servo quanta in Christi servis regnet humililas, quanla in
servi. Credo eliam inter ipsa sancli Spiritus cha- Antichrisli discipulis regnet superbia.
rismata gratiarum, Spiritum sanctum esse adopti- , Cum dominus Ascaricus mihi non docentis im-
C«
vum, in quo clamamm, Abba Pater : in qtio Spiritu perio, sed interrogantis voto ea scribere voluit,
non nego hominem Chrisluin esse adoptivum. Cre- 6icut iliura vera humilitas doeuit. Isti vero, modo
dimus enim quia in resurrectione similes ei eri- et contraria dicendo, modo, et quasi ignoranlem
mus, non divinitale, sed carnis humanitate, vide- tne, quid rectum sit, noluerunt interrogare, sed do-
licet carnia assnmptiane quam accepit de Vir- cere. Unde Deusnovit quia licet prolerve scripsis-
gine. » -sent: nam si vera dixissent, gratus Obedire debui,
XLII. Ecee duos symbolos nimis inter se contra- reminiscendo quod scriplum est: Si juniori reve--,'
rios, et valde sibi dissimiies. Et hi duo, qui ex his_ latum fuerit, senior tacet. Et iterum : « b Proxi-
divisis, Ecclesiam Christi tractare. Et secundumi mus ille.Deoest qui scit ratione tacere.> Nam nun-
quod Joannes apostolus in sua nos epistola instiga- quam est auditum ut Libanenses Toletanos docttis-
vit, dicens : Charissimi, nolile omni spiritni credere; sent. Notum est plebi universae, hanc sedem sanctis
sed probatetpiritus, si ex Deo sinl. Quoniam multit doctrinis ab ipso exordio fidei elaruisse, et nunquam
pseudoprophetce exierum in hunc mundum. Et ex hocc schismaticum aliquid emanasse. Et nunc una ovis
cognoscilurSptritus Dei. Omnis spiritus qui confite- morbida, doctor nobis appetis esse. Et tamen nolui
tur Jesum in carne veniste, ex Deo est. Et omnis s D ea ad aures caeterorum fratrum nostrorum perdu-
spiritus , qui solvit Jesum, ex Deo non est. Et hic estt eere, antequam illic, ubi exortum est hujuscemodi
itlius Anlichristi, quem audistis quoniam venit, ctt malum, sit radicitus- amputatum. Quia ignominia
nunc jam in mundo mt (I Joan. iv, 3). Quid est sol- erit mihi, si c in tradilione Tolelana hoc malum
vere Jesum, nisi georsum Deum et seorsum(i fuerit auditum ; ut quod ego et cseteri fratres mei
hominem praedicare? Ipse sine dubio solvit Je- in Ispalitanis tanto tempore dijudicavimus, et Deo
sum, qui prsedicat populo, dicens : Nunquid perr auxiliante, tam in festis paschalium quam in ceeteris
illum qui natus est de Virgine, per ipsum visi- erroribus a Migetianorum hseresim emendavimus.
bilia et invisibilia condidit, an per illum qui nonn Nunc illi e contrario inveniuntunde nos arguant.
est adoptione sed genere, nec gratia sed natura,i, Et lamen si tepide fuerit actum,et non fuerit a vo-
cuncta creavit? Et ideo absque dubio per Hlumquem n _is emendatum, tunc iflud ad notionem reducam
« Ascaricusfuit Braccarensis i- c Forte xntraditionem Toletanam.
stola ad Elipandum legitur in episcopus, cujus epi-
MartyrologioHispa- d Dissidebant illi a cseleris circa celebralionem
nico, lom. I, pag. 187. Paschatis. Ideoque damnati a concilio Hispalensi,
•>Est Catonis. cui prsefuit Elipandus Toletanus prsesul.
919 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS.
fratrum, et erit vobis ignominiosum si ab illis in A A singutis. Non utique corporis dolore, sed qua
vobis reprehensura fuerit. misericordise compassione, aut glorise eelebritate.
XLIV. « Adolescentiara sane fratris nostri He- Et conversus statim Petrus in civitatem rediit:
terii lacte adhuc alitam, et nondum ad robur per- comprehensusque a persecutoribus, cruci adjudica-
fectse intelligentise perductam, vestra fraternitas tur. Paulus ipse vas eleclionis discipulis narrat:
erudial: quia non cum magistris optimis, sed cum Quotidiecompleoea quw desunt passioniChristi, in
ignaris et schismaticis, videlicet Felice et Beato carne mea. Et quia duo genera sunt martyrii, id
a Aliphrasio, cequales in virtute, et pares in errore, est passio et compassio, passus est Dominusin Pe-
habuit collalionem. Bonosus et Beatus pari errore tro et Jacobo, compassus est in Joanne. Deque
condemnati sunt. Ille credidit de malre adoptivum, Jacobo et Joanne dixit: Potestis calicem bibere
et non de Patre ante soccula proprie genitum, et quemego bibiturus sum? Responderunt, Possumus.
non de matre temporaliter adoptivum. Cui simi- Dicit eis Jesus : Calicem meum bibetis: et ulique
lem existimabo illum, nisi Fausto Manichseo? Faus- cum calix in Scripturis legitur, passio nominatur.
tus condemnavit patriarchas et prophetas, iste con- Omnis enim servus Dei qui rectam fidero habet,
demnat doctores priscos et modernos. Obsecro ut quia justus ex fide vivit; et omnem hominem, sicut
calore fidei accensi, tanta siiis intentione proeca- B 1 semelipsum diligit, calicem Christi bibit. Non est
lidi, ut errorera proedictum de medio vestri aufe- aperte sanguinis effusio, aut corporis passio, sed
ratis: ut sicut per servos suos Dominusde finibus animi compassio. Quia uterque unus Chrisli bibi-
Boeticoeeradicavit hocresimMigetianam, ita pcr vos tur calix, ut Salomon in Cantico canlicorum ait:
dc finibus Asturicnsium fundilus evellat hacrcsim Fortis est dilectio sicut mors (Cant. vm, €). Sicut
Bealianam.Scd quiaaudivi quod proectirsorAnlichri- enim qui moritur, jam ultra islum non videt mun-
sti in medio vestri apparuit, qui illum jam nalum dum, ita et qui omnem hominera diligit sicut se,
annuntiat, quoesoul perquiras ab eo, ubi, aul quonon potest videre hunc mundum , id est amalores
modo, aut quando natus est spiritus ille mendax mundi. Et iste potest dicere cum Paulo apostolo:
propbctarum, qui in eo loquitur, et nos soliicitos Quis infirmatur, et ego non xnfirmor? Quis scanda-
redde [Florez, reddat]. * lizatur, et ego non uror ? Quia ubicunque tribulatio
XLV. Hsecepistola lua est. Hsccverba tua sunt. aut hacresis surrexit in Ecclesia, confestim tribula-
Hoecfides lua est. Haec doclrina tua est. Hoecsa- batur; statim compatiebatur in singulis, sicut Chri-
pientia lua est. Et ad ipsa nos inclinare jubes. stus, qui patitur in singulis, non utique corporis
Et quia non inclinanius, clamas quia heeretici su- dolore, sed animi compassione. Quaepassio et com-
raus et proecursores Anlichrisli. Et ipse spiritus *• passio una est passio, quia unus est calix qui bibi-
niendax qui in ore Achab prophetarum ingressus cst, tur, et una persona est caput et corpus qui palitur.
ipse loquitur in nobis. Et dicas Fideli tuo : « Per- Qui dicit se recte credere in Christo, et membra
quire ubi est natus, et nos sollicitos redde. > Haec ejus non recipit, quomodo Christum recte credat,
injuria non nostra, sed ipsius quem adoramus. Et non video. Totum enim Christum non diligit, qui
lamen si recte credimus Filium Dei, sicut verita- hominem odit. Etomnis qui odit fratrem suum,
tem sine dubitatione credimus, illius injuria est, Cain est, fratricida est, homicida est. Et talis
cum nostra est. Et cum illius injuria est, nostra homicida non habetChristum, qui estvita selcrna.
est, quia caput et corpus una persona est. Neque Non habet Christum, quia non imitatttr Christum :
cnim cum pes premitur, caput glorificatur. iraitaretur si omnem hominem sicut semetipsum
XLVI. Denique jam Caput ad coelosascenderat, diligeret. Et non solum amicos, sed etiam inimicos.
quando Saulus discipulos Christi trucidabat. Et di- Amicos diligere in Deum, et inimicos propter Deum.
ctnm est ei: Saule, Saule, quid me persequeris? Non enim Christus pro amicis, sed pro inimicis
Non dixit, quid persequeris servos meos, sed, quid morluus est. In tantum dilexit inimicos, ut se morti
me persequeris? Petrus quoque apostolorumprimus, _. traderet pro eis. Quod si non faceret, nullus in-
compatiens discipulis Iacrymantibus, ut eos non veniretur qui eum laudaret. Sed cum inimici esse-
relinqueret, sed abscederet a civitate, sed fugeret mus, pro nobis mortuus est, relinquensnobis exem-
ante Neronem, victus fletibus discipulorum, cessit plum, ut sequumur vestigia ejus. Joannes Apostolus
et promisit ,se Urbem egressurum. h Proxima no- dicit: Omnis, qui odit fratrem suum, homicida est.
cte salutatis fratribus et celebrata oratione, profi- Et scitis quoniam omnis homicida non habet vitam
cisci solus coepit. Ubi ventum est ad portam, videt in se manentem. In ItoccognoscimuscharitatemDei,
sibi Christum occurrere. Et adorans eumdixit: Do- quia pro nobis animam suam posuit: et nosdebemus
mine, quo venis? Dicit ei Christus : Iterum venio pro fralribus animas ponere. Hoc totum quare dixi-
crucifigi. Intellexit de sua dictum passione, quod mus nisi quid esset Ecclesia, firmaremus? Et cum
in eo Christus passurus videretur, qui patitur in Ecclesia cognoscitur, cognoscitur et Christus, qui
a Anliphrasio; quia dicebat Elipandus Bealum non trad.; Hegesip., lib. m, cap. 2; Greg., in
hoc nomine per antiphrasin appellari; ut liquet; psalm. iv poenit.; Baron. , card. ad annum Chri-
eiiam ex epistola Caroli Magni ad Elipandum. STEW. sti 09, Annal. Eccies.
>>Idem refert Ambrosius in Auxent. dc basil.
HETERU ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 922
^
c*Put Ecclesiaeest. Et ubi EcclesiaChristi est, pax A XLIX. Ecce tuam fldemde Christo. Et hanc non
est, quia pax nostra est Christus, qui se et nos recipimus, quia nec talem fidem habemus, nec ta-
fecit utraque unum. lem doctrinam ab apostolis accepimus, nec in lege
XLVII. Proinde dilectionem prsedicamus, et cum et Evangelio tale unquam legimus, sed neque in
nemine scandalum habere volumus, secundum pro- libris doctorura aut manualibus, sed tantum in tuis
phetae dictum : Pax multa diligentibus legemtuam, dogmalibus. Et 'ob hoc a te_Antichristi discipuli
et non est illis scandalum. Tu ergo qui habes scan- nomen habemus. Ecce unde surrexit inter nos
dalum contra nos, dic quare? Hic Dominus in scandalum. Csctera multa dixisti, quse supra in
Evangelio ait: Non desinent, ut veniant scandala: symbolo tuo coroprehendimus: sed modo discu-
vw hominiilli per quem venit (Matth. xvm, 7). Per- tienda non sunt, quia nec valemus: sed si Deus
quiramus principium hujus scandali, unde surrexit: voluerit et vixerimus, discutienda et ahjicienda sunt
et secundum Domini dictum, vwilli erit per quem ab Ecclesia; quod absit, per illa christianum nomei)
venit. Scripsisti novani doctrinam ; et illa, quseper careamus; et jam non Christiani, sed Elipandiani
totum mundum omniuin baptizatorum voce depro- nomen habebimus. Cujus fidem qui seculus fuerit,
mitur, dimisisli. Et nos incogniti de tua doctrina ejus vocabulum sumit: sicut Ariani ab Ario, Sabel-
noluimusea recipere, etilla dimittere quaeper totum " liani a Sabellio, et coeteriex nomine auctorum suo-
mundum tenet Ecclesia. Ecce scandalom unde venit rum. Et ideo unus Christus nobis sufficit filius
in Ecclesia. Vw illi per quem venit. Nam nostra fl- Virginis, qui nomen habet Jesus. Illos tuos, qui
des symbolum esl, et in hoc stat Ecclesia catho- dicis islum et illum, necessenon habemus, quia nec
lica per universum orbem terrarum constituta ; quse nomina illorum a te scripta cognovimus. Istum et
diffusa esse creditur, non divisa. Tu vero novum illum dixisli, Jesum vero nominare non potuisti,
symbolumcomposuisti, qui in Scripluris sacris in- quia nec eum in corde habuisli. Quodsi habuisses,
ventus non est; et direxisti in nostra Ecclesia, ut cum Paulo aposlolo dicere potueras: An experi-
credamus Trinitatem personarum Patris et Filii, in mentumqttwrilis ejus, qui in me loquitur Christus? et
una natura idem. Et hoc Sabellius dixit. Quia verbo aliolocodicit, quodnemopotestdicereDominusJesus,
tantum Palrem et Filium in uiio Deo, el Spiritum nisi in Spiritu sanclo. Siquidem et in suis Epistolis
sanctum dicebat: et tamen confundebat personas, non est ausus tecum dicere, e deitate exinanita,
ut unam eos esse personam diceret. Sicut unus « Et nos arioptivi, et ille adoptivus ; et nos Christi,
homo natura est, ct in eo iraago Trinitatis, id esl, et ille Chrislus ; et nos parvuli, et ille parvulus; >
memoria, intelligentia et voluntas, quse tria in una p et coetera spurcitia, quae tu Jesu Christo Domino
natura sunt, et in una persona sunt, et in uno ho- nostro ausus es dicere, servum cum servis ; sed
mine sunt: et ipsa tria homo non est. Hoc dixi de sua Epistola ad Romanossic habet : Paulus, servus
Trinitate in uno Deo, ut credamus Trinitatem per- Jesu Christi, vocatusapostolus, segregatusin Evan-
sonarum Patris, et Filii, et Spiritus sancli in una gelio Dei, quod ante promiserat per prophetas suos
natura, id est in uno Deo. El quia unus homoimago in Scripturis sanctis de filio suo, qui faetus est ex
Trinitatis in anima est, idem in memoria, intelli- semineDavid secundum carnem, qui prmdestinatus
gentia et voluntate. Et ipsa tria in una persona est Filius Dei in vxrtutesecundumSpirilum sanclifi-
hominis, et ipsa homo non sunt, sed hoc totum calionis ex resurrectione mortuorum Jesu Christi
una persona est: sic nos cogis intelligere et cre- Domini nostri; per quemaccepimusgratiam et apo-
dere ut dicamusPatrem, et Filiura, et Spiritum san- slolalumad obediendumfidei in omnibus genlibus,
ctum in uno Deo, in una natura, et non sint ipsa tria in quibus et estis vos vocati Jesu Chrisli; omnibtis
Deus, sicut nec ilia tria sint homo quse supra dixi- sanctis, qui sunt Romw, dilectisDei, vocalissanctis ;
mus. Quod si verum non dicimus, tractent spiri- gralia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino
tuales viri, et aliud credimus invenire non possunt, Jesu Christo. Primurn quidem gratias ago Deo meo
qui libros de Trinitate legunt. Sed quia grandis n per Jesum Christum pro omnibus vobis: quia fides
materiaest, et sigillatim discutienda sunt, ea pro- vestra annuntiatur in xmiversomundo. Testisenim
ferre debemus unde scandalum orlum est pro quo esl mihi Deus, cui servio in spirilu meo in Evange-
schismatici hserelicia te nomen habemus. lio Filii ejus. Cujus servum se dixit Paulus aposto-
XLVIII.Jam diximus luam Trinitatem, quam nos lus? aut in cujus Filii Evangelio serviebat? Aperite
non recipimus; dicamus et tuum Christum, quem oculos, et videle venenum. Projicite cito foras, ne
talem esse non credimus. Dicitis enim: « Nunquid moriamini ex eo. Legite totas Epislolas Pauli, et
per illum qui natus est de Virgine, per ipsum visi- invenietis servum Jesu Cltrislise nuncupantem, et
bilia et invisibilia condidit; an per illura qui non Filium Dei coram omnibus confitentem. Nam non
est adoptionesed genere, nec gratia sed a nalura, invenietisibi istum et illum, adoptivum humanitate
cunctacreavit ? Et ideo absquedubioperillum quem et nequaquam adoptivum divinitate. Legite seplem
sibi cosequalemet sine adoptione genuit, multa canonicas: Petri aposloli duas, Joannis aposloli
creavil. Et per istum Dei simul et hominis fdium tres, Judoevel Jacobi singulas, hoc non inveuietur
Verbum carnem factum adoptivum humanitate, et scriptum. Legite librum Evangeliorum quatuor, et
nequaquainadoptivumdivinitale,mundumredemit. > Apocalypsim Joannis, atque Actus apostolorum,et
923 ELIPANDUS,FEfclX, HETERIUS ET S. BEATUS.
hoc ibi _on inv«_ietis: sed servus Jesu Christt no- A Et hoc quod videtis, ptus aqua quamYHHT
minautes; ct iiiinu Dei Filium Deum verumconsti- LI. Jam et hoe aliquando factum est tempore'
tuentes. Legile Mbrosomniumdoctorum usque ad 11- remise. Erant pseudoprophetse, hoc esthaeretiei,q__t?
bros manuales, et inveniclis quodnemolaliascripsit, falsa et adulfera verba populo prsedicabant,et dice-
quia nec talia eredidit. Quod sicerta talia invene- irant: Hwc dicit Dominus. Quos Dominusomhino
ritis scripta, qnalia nuper scripta est afeElipando non miserat. Unde et per Isaiam cauponeseos teter-
Tolelansesedis episcopo, tunc eredite ei, quod haere- rimos appellabat, dicens : Caupones tui miscent vi-
tici sumus et Antichristi discipuii, et projiciat nos num aquw (Isa. i, 22), eo quod sapienti et sincero
a terra yestra : et, secundum iliius prseceptum,au- mero, id est verboDei, insipidum et aquatum, id
ferle malum de medio vesiri. Si certe nos diciraus est terrenam et humanam doctrinam, quasi aquam
veritatem, ille mendacium dicit, quia non habemus miscentes vino, populo intimahant. Ideo caupones
unttm fidem~.et fides versa [diversa] non facit cha- aquam vino miscentes audire meruerunt. Et quan-
ritatem unam, et aibhoc divisa est in duas partes quam vinum nominetur hoc loco, tamen bonum est,
Ecclesia. Et jam in Scripturarum proecincti arma quia doclrina prophetarura et apostolorura est. Sed
nnusquisque fldei suse, publice surreximus ad pu- quia mixta est, id est hsereticae pravitatis infecta,
gnam. El quia tres reges conira unum surrexerunt, 8I haec aqua non de vero fonte est, id est non de Chri-
non timeamus. Fortes estote: Plures enim sunt sti doctrina, sed de hoereticorumcoilecta lacuna, et
nobiscumquam cum illis. de mundi opinione falsa scientia. Obscura verha,
L. Nobiscumest David ille manu fortis, qui parvo, qusea paucis intelligantur, qualiter possint, quo pa-
lapide Goliam blasphemum, qui exprobrabat exer- cto vero dogmati mixta sapientia colorari. Quoenos
citum Dei Israel, in fronte percussit et uno ictu pro- Spiritu sancto docente , illum spiritum erroris, qui
stravit. Nobiscumest Moyses, qui Pharaonem cum, sibi isla conflngit, pro quo possit nomen doclis as-
suo exercitu in Rubro mari demersit: et populumi sumi, et suam doctrinam mixta cum Ecclesioedo-
suum sicco pede transire fecit. Nobiscumest Josue, ctrina copulari. Quam aquam Moysesvertit in san-
qui quinque reges in una spelunca conclusit, qui[ guinem : quocest prima plaga -Egypti. Et licet illa
antea Amalec vicit. Nobiscumest paler Abraham, in Êgypto corporaliter gesta sint, spiritualiter tamen
cum treeentis vernaculis, qui qiiinqiie reges supe- nunc geruntur in nobis. Êgyptus namque sseculi
ravit, et spoliis exuit: nam isti tantum tres reges forma est, in cujus prima plaga aquaevertuntur in
sunt. Nobiscum est virorum fortissimus Gedeon, ett sanguinem. Et omnes hoereticiphilosophisunt: quia
trecenti electi cum eo, cum quibus percussit Madiam < rusticus hsereticus dici non potest, ob inde aquse
id est, hsereticorum lubrica et ob-
quasi unum virum. Nobiscum est Samson leone for-. ^gypti erunt,
tior, saxo durior, qui solus sine armis mille prostra- scura philosophantes doclrina. Quse merito in san-
vit armatos. Nobiscumsunt duodecim patriarchse. guinem vertuntur , quia Scripturas sanctas carnali-
Nobiscum sunt sedecim prophelce, apostoliet evan- ter sentiunt. Sed mox ubi crux Christi fuerit, his
gelistoe.Nobiscumsunt omnes martyres et doclores. veritatis lumen ostendit, et eos acrius redarguit, ut
Nobiscumest Jesus fllius Virginis, cum omni Eccle- ex qualitate personarum proprios agnoscant erro-
sia suo proprlo sanguine comparata, et per univer- res. Et tunc probatur, queeest Spiritus Dei, et quse
sum orbem terrarum dilatata. lsta tantum hoslis int erroris.
uno angulo tenetur coarctata. State ergo secundumx LII. De quo Spiritu erroris in Apocalypsidicitur:
vidi ex ore draconis, et ex ore bestiw, et ex ore
Apostolum, succincli lumbos vestrosin veritale: ell Et
induti loricamjustitiw, et calciati pedes in prwpara- pseudoprophetwspiritus tres immundosin modumra-
tiottemEvangelii pacis , in omnibussttmentessculum j narum (Apoc. xvi, 13). Draco quis alius nisi diabo-
fidei, in quo possitis omniateta nequissimiignita ex- lus est ? Bestia a vastando nomen accepit, quia non
et carnem
stinguere, et galeam salutis assumite, et gladium spi- herbas mandit, sed sanguinem effundit,
ritus, quodest verbumDei. Dicamuscum sanctissimo ) D lacerat, unde vivit. Hsecbestia, quid aliudnisi homo
David propheta : Adjutorium nostruma Domino,quii est, qui hominem premit [Forte, perimit]. Pseudo
hsereticus est. Tres spiritus se vi-
fecit cwlumel terram. Donavitcertantibus victoriam, autem propheta
est. Quia, sicut homo
qui cerlandi dedit audaciam.Nonnos hosiium turba, disse testatur, sed unus spiritus
non bellantium revocet forma , non quasi fulgentia _, adhserensDeo fit unus spiritus, feomomahis adhse-
vitrea arma terreant. Hi in curribus, et hi in eqxds; rendo hseretico fit unus spiritus cum diabolo; sicut
nos autemin nomineDei nostri magnificabimur. Non n et ipse diabolus de semelipso ait: Sedeboin monte
timeamus. Non sunt bellatores. Negotiatores steculi li testamenti, et in lateribus aquilonis. Montem testa-
sunt. Suum negotium portant, non nostrum ; suaa raenti diabolus prsesidet,cum corda hsereticorumte-
quaerunt, non quseJesu Christi. Aurum se dicunt ,t net. Latera hujus montis sunt omnes qui eis consen-
et argentum portare; sed mixtum est, adnlteratum n tiunt et eorum defensoresassistunt. Hi spiritus vcrba
est, falsum est. Veniant trapezitae, et videant quiaa ipsorum sunt, quia quod diabolus eis inspirat, hoc
mendaciumest. Nemo ex his accipiat, nemo emat,[, loquuntur : quem spiritus dicit esse quasi ranae.
ne postmodum poeniteat. Vinum nobis porrigunt,t, Rana est loquacissima vanitas. Nihil enim cibo
ncmo accipiat, nemo bibat, mixtum est aqua.i. aptum est animal istud, quoniamimmondumest. Ni-
925 HETEfUI ET S. BEATTAD ELIPANDUMEPIST. _- LIB. I. fM
hil .aliudanimal jstud ulile est, nisi quod sonum vo-- A, vel ad saeeuli eos slrepituia rewaeauigs, *ej ad bse-
cis, improbis et jmportimis clamoribus reddit; nam n reticos errores hae prsesumptionetumidos perto-
i» lactiniis, et coeno, alque collectionibus aquarum n heoteSj *Quodetjam Acham in Jibu»Jesu #* ye fmsa
sordibus volutantur. Sic haeretici, non in aqua iim- 1- perpessum, qui de Jerieho linguam a«ream coscnpj-
pidissima, aqua viva, quaede fontibus Salvatoris, idd scens, pro quo, irasceRte Domifto, smUi pejrjerujjt
est, doctrina apostolorum est, sed in ipso populo 0 manu hosliti ex populo$ atqijepostegtiiie-pi» ftirato
ignaro et lubrico indignis clamoribus, quasi ranse e anathemate al) omni populo Japidari J»e«iit, et »
coeno, voces emittunt: qui inani quadara et inflata a Doroiaoseterna morte damnari. Hoc sgujjjCMJjt,qni
modulatione superbiae, velut ranarum sonis et can-- in Ecclesia hsereticorumjnferrent dogma, vel s»jper-
tibus novis deceptionis fabulas scribunt. stitiosa sseculariumJitteraruin ^fjijdia,Haecest enim
LHI. Sic uuruni et argentum purum simulantes,i, linguq aurea (Josue, vii, 21) ju locuieniosernjoue ep-
nos illudere queerunt in negotio quo et istud eera- - tata. Hanc fraudati sunt Arius, SabeHJns,RoftosiMS,
jjienlo et stannum miscuerunt. Nos tamen eflicia- - Marcio, Basilides, Elipandus Joletanije sedis archi-
mur, secundum praeceptumDomini, probabiles tra-- episcopus. Furati sunf enim jsti regulas «jireas 4l?Je-
pezitse ; quia peritiae disciplina est probare quid sitt richo, id est de sehola sajpulari, et philosophorumse-
aurum purissimum, quod vulgo dicitur obryzum, vel1B i ctam non rectam Ecplesiamconati sunit introdjjcere,
quid sif mirois purgatione ignis terreo, [aereo]vili-- et maculare omnera Eccjesias»Dominiita ul djsper-
que denario, Si pretiosum numisma fulgore auri ful-- derentur multi per eos, Ideoqueabjecti anathemate,
gentis mutetnr, prudentissima discrelione providen- - quasi acervo lapidum, id est,' muJtitudine peccat,p-
dum est ne decipiampr : et non solum consideremus s rum oppressi atque exstincti sunt, sicut Achajp
si aurum pnrum est, sed etiam acute cernentes, cu-- acervo lapidum oppress.usab Israel exstincfus est.
jus imagine sculptum habet, si veri regis, si latronis.. Cujus errore perempto, rex Hay, hocest diabolus, qiji
Nam latro, quia aurum furatur, hoc publice nego-- per illorum impietatem fldeliumquosdam abjecerat,
tiare non prsesumit: sed denuo in conflatoriummit-- iterum superatus devincitur, ptque a popijlo Dej »ijs-
tit, et vultum imperatoris atque imaginem sub falsi- pensus Ijgni crucis virtute occiditur.
tate exprimit. Et hoc debemus sapienter agnoscere;; LV. Prjinum diximus de auro mix.tQ,id est, hee-
et illa quse sit yeri regis moneta, an falsi negoliato-- retjcorum mixta doctrina , et puro auro de Jeri.cho
ris non legitime figurata, prudenlia velociori discer furato, hoc est, hoereticosde mundi philosophia erij-
nere, et dum videriraus quod purum aurum est et• ditos in sacerdotio electos. Nunc secundo sollicite
absque mixtura, et veri regis imaginem habet, ad- nos investigare conveniat, ne auro purissjmo Scrj-
buc dubitandnm est et comparandum non est, nisi. "l pturarum prava inlentio coapata mctalli preliositate
trutinae imponatur. Meforte minus de pondere ha- nos fallat, In quo eliam Domlno Sajvatori astujis-
beat, diligenter inquiratur. simus diabolus, velut horoini purp et simplici jtcnta-
LIV. Q1133 omnia nos quoque spiritualiter obser-• vit imponere, sestimanseum upum esse de fiseteris
xare debere, evangeiicus sermo sub hujus nomine1 sanctis. Et illa quse generaliter sunt super pnjnium
demonstrat exemplo.Primum, ut qujdquid in cordi- jnstorum intelligendapersonis, malevola mterpreta
bus nostfis irrepserit, vel quidquid novaedoctrinse1 tipjie corrumpens, specjaliter DonjjnoJegu CJiristo,
fuerit introinissum , probare debemus , [spiritum] qui angelorum custodia i)on egebat, conatur apt^re,
utrum sit divino illo et ccelesti Spiritus sancti igne; dicens: Quoniam angelis suis mandavif de (e, ut iu
purgatum, an spiritu erroris irreptum, quod de hae- manibus tollant te, ne forte offemfqsad iapidem pe-
retica prayilate veniens, seu de sseculariphilosophiae (fem tuum. Pretiosa scilicet ejoquja Scripturarum
tuitiare descendens,sub nominesanctitatis hypocrisin callida assumptione convertens, et Christum Filhjm
praeferens,in superflcie tanttim ostendat pietatem, unum ex caeterishominibus existimat, quem homi-
diligentissime perscrulari debemus. Quod ita pote- nem videt: et ea quaepro sanclis intelligenda si»nt
rimus implere, si illud apostolicumfecerimus: No- --. ad contrarium. sensum noxiumque d.etorquens, ut
lite omni spirittiieredere : sed probate spiritus, si ex imaginem tyrannici vultqs sub colore auri fallentis
Deosunt. Quo genere illi quoque decepti siint, qui nobis objiciat. NuIIus ergo Chrjsto comparetur,
se Deo servire promiserunt et post professionemmo- quamvis sanctitate prsefulgeat, cum audit quod F'%.
nachi, nitore sermonis, et quibusdam sunt philoso- lius hominis dicitur : nec «il!o sensu diaboJi euijj
phorum dogmatibus illecti: et per hoc ascendentes upum de filiis hominum cestiraet, de quibus seri-
ad primas cathedras, ut publice ab hominibus igna- ptum est: Filii hominumin prqtectione alqruvn tua.-
ris viderentur esse magistii, sacerdotiumsunt adepli. rum sperabunt.
Qui in prima fronte ordinis humilitatem el sanclita- LVI, Sed multi hoerelici in Ecclesi* prodjeniAt
iem simulantes, piis quibusdam hac religio mentis qui mediatoremDei et hominum, hotninem Cltrislum
consone suadentes », velut auri fulgori fallentia, Jesum , purum hominem creatum dicerent, Sid ex
quos semelin superficiesimulationis illexerunt, ve- gratia deiflcatum, tantumque ei sanctitatis tribue-
lut numismatibus sereis falsis et mendacibus dece- rint, quantum de sanctis cacteris, ejus vjdelicet fa--
ptos, nudos ae miseros in perpetuum reddidcrunt, mnli.-, agnovissent. Qund Jjeatjis Job prophetise spi-
« Forte, hortamentis consom suadentcs.
ritu afllatus sentenlhe suaedefinitioneredarguit, di- A quippe ei ab Elisabeth dicitur : Unde hoc rnihi, ut
cens : Non adwquabilur ei topadium de jElhiopia veniat matcr Domini mei ad tne ? Et ipsa virgo con-
(Job. xxviii, 19). Quid Êthiopia ? nisi praesentem cipicns dicit : Ecce ancilla Domini : fiat mihi secun-
mundum accipiemus, quae coloris nigredine designat dum verbum tuutn. Et quamvis ipse aliud ex Patre,
peccatorem populum foeditate meritorum. De quo aliud ex Virgine; non tamen alius ex Patre est,
Propheta dicit: JElhiopiu prwvenietdure munusDei alius ex Virgine: sed ipse est eeternus ex Patre,
(Psul. LXVIII,3). Idest, priusquam Judseacredat sal- >pse temporalis ex matre. Ipse qui fecit, ipse qui
vandam se, offeret omnipotenti Doniinose peccatis faclus est. Ipse speciosus forma prw filiis hominum
nigra gentilitas. Topudium vero pretiosus lapis est. per divinilatem ; et ipse est de quo dictum est: Vi-
(Et quia Groecalingua, pan, omne dicitur, pro eo dimus eum, et non erat aspeclus : et non esl species
quod est omni loco resplendet, topadium, quasi to- ci, nec decor. Per divinitatem ipse ante ssecnla de
pazitim vocatur.) Dum vero in Deum conversa genti- Patre sine matre, ipse in flne sseculorumde matre
litas credidit ex ea, ita multi sunt dono Spiritus lo- sine Patre : ipse conditoris templum, ipse conditor
cupletati, utquia sicut multis coloribus, sic mullis lenipli/Ipse auctor operis, ipse opus auctoris ; ma*
virtutibus luceant. Sed non acceptis quisquam vir- nens unus ex utraque et in utraque natura. Nec na<
tutibus extollatur, a sancto viro nunc dicitttr : Non B lurarum copulalione confusus, nec naturarura di-
adwquabilurei topadium de Mlhiopia. Ac si aperte slinctione geminatus.
dicerelur : Nullus sanctorum, quibuslibet virtutibus LVII. Sed quia non haectraclanda suscepimus, ad
plcnus, tamen de nigredine mundi colleclus, aequari ca quoesupra diximus, exponendiordine redeamus :
potest ei de quo dictum est. Quia ipsa naturaecorru- quod nullus ei hominum, in quo homo est, similis
ptibilis conditione constringimur, ut cum Propheta habeatur. Notandum nobis est quod sanctus Job, ut
dicamus : Ecce enim in iniqttilutibusconceplttssum, loiige distare a Clirislo angelos demonstraret, dixit :
et in delictis peperit me muter meu. Ille aulem solus Non dabitur aurum obryzumpro ea (Job. xxvm, 15),
veraciter sanctus est, qui ut ipsam conditionem na- itl csl, pro ea sapientia quoeChristus est. Quia ut et
turae corruptibilis vinceret, ex commixtione carnalis antiquos etiam Patres sacri eloquii tractatores infe-
copuleeconceplus uon est. Huic se sapientioe quasi; riores Christi oslenderet, adjunxit : Nec appendelur
quoddam topadion de yEthiopia ocquari voluil, cum argenlttm in commutationeejus (Ibid.); et ut philo-
quidam hoeresiarchadixit: a « Christo Deo facio ; si sophorum quoque sapientiam Christo monslraret
volo, et ipse possum fieri. i Et ille se aequarivoluit, longe subesse, intulit dicens : Non conferetur tinctis
qui siinili sensu de eo dixit : « Et ille Christus, et, Indiw coloribus (Ibid. vers. 16). Alque subjunxit:
nos chrisli. El ille adoplivus, et nos adoptivi. Et ille_**Nec lupidi sardonychopretiosissimo,vel sapphiro. Et
parvulus, etnos parvuli. Et ille servus, et nos servi. > ut in illa quoque superna civitate Jerusalera nullum
Qui Jesum Dominum nostrum, non per myslerium pervenire ad aequalitalem Unigeniti demonstraret,
conceptionis, sed per profecturagratioe Deum puta- addidit : Nec adwquabitur ei aurum, vei vitrum
vit; perversa alligatione astruens eum purum homi- (Ibid. vers. 17). Et ut prophetas Christo subesse
nem natum, sed ut Deusesset per meritum profe- ostenderet, adjunxit : Nec commutabunlur pro ea
cisse, atque ab hoc existimans et se et quoslibet illos vasa auri, excelsaeminenlia : nec commemorabuntur
ei posse cooequariqui filiiDei per gratiain fiant; non comparalioneejus. Trahilur enim sapientia de occullit
adhtic intelligens, non attendens, quod non adwqua- (Ibid. vers. 18).
bitur ei topadium de /Ethiopiu. Aliud est enim natos LVIII.Ad extremum vero ut ipsos quoque in Ec-
homincs per graliam adoptionisaccipere, aliud unaw clesia hoereticosincreparet, qui fldem quam perci-
singulariter per divinitatis potentiam Deum ex ipso piunt per superbiam scindunt, addidit: Non adwqua-
conceptumprocessisse. Neque eequari potest gloria bilur ei topaziuxnde JEthiopia (Ibid. vers. 19). Ac si
Unigeniti habita per naturam, aliis accepta per gra- patenter insinuet, dicens : Hi qui in peccatis conce-
tiam. Mediator quippe Dei atque hominum homo n pti, et in peccalis nati, ad conversionew veuiunt,
ChristusJesus. Non, sicut iste hocreticusdecipit, ali- oequarihomiui Deo non possunt, quamvis multis co-
ter in humanitate, aliter in deitate est. Non purus lorum virtulibus resplendere videantur. Quorum ut
homo conceptusatque editus, post merilum, ut Deus superbia refutetur, apte subjungitur : Nec tincturce
esset, accepit: sed nuntiante angelo, et adveniente mundissimwcomponetur(Ibid.). Tincturoeenimmun-
hi qui veraciter sunt humiles et
Spirilu, mox Verbum in utero, raox intra uterum dissimsevocantur
Yerbum caro. Et manente incommutabili essentia, veraciter sancti. Qui sciunlquidem quia ex semet-
qusc ci est cum Patre et Spiritu sancto cooeterna, ipsis virlulum speciem non habent, sed hanc ex dono
assumpsit intra virginea viscera, ubi et impassibilis gratioesupervenienlistenenl. Tincti enim non essent,
pati, ct immorlalis mori, et eeternusante soecula a si sanctitatem naturaliter habuissent. Sed mundis-
lemporalispossel in fine soeculorumostendi. Ut per simsetincturoesunl, quia humiliter custodiunt super-
ineflabile sacramcnlum conceptus, sancto partu in- venientem in se virtutum graliam quam acceperunt.
Violabili,sccunduroveritateni utriusque naturoe, ea- Ilinc estenim quod Sponsi voce de. sancta Ecclesia
dem virgo et ancilla Domini essgt et matcr. Sic dicilur: Quw esiista,quwuscenditdealbata'!(Cant.iy,
» Est Pauli. Samosaleni sententia aientis : i Non a invideo Chrislo Deo facto. >
6.) Quia enim sancta Ecclesia ccelesterovitam natu- A et habet nomen Petrus. Et Christus ex tribus sub-
raliter non habet, sed supervenienle Spiritu pulchri- stantiis, duabus naturis una persona est, et habct
tudine donorura componitur, non alba, sed dealbala nomen Christus. Mortuus est Petrus in sola carne,
memoratur..Et notandum quod superius cum dixis- non anima. Aniraa ascendit ad ccelura,corpus Romse
set: Non conferetur tinctis Indiw cotoribus, eosdern quiescit in turaulo : et tamen Petrus quiescit in tu-
colores non intulit mundos. Hoc vero in loco, ut mulo mortuus, et ipse Petrus in ccelo cum Christo
tincturam veracium virtulum servorum Dei ab illa est vivus. Et sola caro mortua Petrus, et sola anima
heereticorum philosophorum factione segregaret, viva Petrus. Et ex utroque non duo Petri, sed unus
tincturas et mundissimas dicens. Tincturse enim est Petrus. Sic et Christus tres habet substanlias :
recte nominantur mundissimsehi quiprius per prava una seterna, quse cum Patre est illi aequalis, id est,
opera fcedi fuerunl; superveniente Spiritu nitore immortalis, sicut Pater : incommutabiIis,sicutPater;
gratise vesliuntur, ut longe aliud appareant esse invisibilis, sicut Pater; inlocalis, sicut Pater; im-
quam eraut. Unde etiam baplisma tinctio dicilur, id passibilis, sicut Pater. Duas vero substantias habet
est, ipsa nostra in aquam descensio. Tingimur quippe temporales, qtiae de nostro sunt, id est, animam ra-
ut qui prius indecori eramus deformitate vitiorum, tionalem et carnem. De nostro habet seternus, unde
accepta fide reddamur pulchri gratia et ornamento " temporalisest. De nostro habet Deus, unde homo est.
virtutum. De nostro invisibilis, unde visibilis est. De nostro
LIX. Hoc totum quare dicimus? nisi ut nemo se inlocalis, unde localis est. De nostro immortalis, unde
prsesumat Christianorum Christo comparari, ut Eli- mortalis est. Ac pcr hoc agit seternus temporaliler,
pandus facit, qui dicit : « Et ille Chrislus, et nos crescit perpetuus, videtur inlocalis, palilur impassi-
christi: et ille servus, et nos servi. > Quem audit in bilis, moritur immortalis, qui totus absque mendacio
Scripturis eum hominem nominare, qui propter dis- unicus est Dei Patris. Quamobrem et sola caro mor-
pensalionem redemptionis nostrae factus est Deus tua quse in sepulcro jacuit, Christus Filius Dei est.
homo, ex sermone David secundum carnem : nullam Et sola anima quse ad inferna descendit, Chri-
differenliamponit inter Deum hominera, qui est Deus slus Filius Dei esl. Et Verbum Patris, qui semper
essentialis super omnia, et deos nuncupativos non scqualisexstitit Patris, Christus Filius Dei esl. Hsec
essentiales deos super omnia, sed tantum intra omnia. tria non tres Christi filii Dei sunt, sed unus Chrislus
Certe dictus : « Ille homo, et nos homines. Ille Deus, Filius Dei est. Sicul illa duo quse supra diximus, non
et nos dii. Ille fllius, et nos fllii. Ille Christus, et nos duo Petri, sed unus Petrus est, ita hsec tria unus
christi. Ille servus, et nos servi. Ille parvulus, et nos - Christus. Agit persona quseque substanlia totum una
parvnli. i Sed non secundum eamdem rationem unus persona. Naturale est illi venire in hoc mundo solus
ex nobis intelligendus est, quia ille singulariter di- minoralus paulo minus ab angelis. Naturale est illi
ctus, et nos pluraliter. Nam cum ille in Scripturis ubique esse cum Patre. Naturale est illi localis esse
legitur, nos consequenler inlelligimus ipsum esse solus Filius. Naturale est illi invisibilis esse cum Pa-
Deum verum, et solum ex semine David secundum tre. Naturale est illi invisibiliter esse solus Filius.
carnem : qui est super omnia Deus benedictusin sw- Nalurale est illi impassibilis esse cum Patre. Naturale
cxda. Cum vero in Scripturis Deus dicitur, singulari- est illi solus Filius subditus passioni. Naturale est
ter dicitur, non pluraliter, sicut multi dii, aut multi illi immortalis esse cum Patre. Naturale esl illi solus
domini. Quia Deus essentiale nomen est. Sed nos Filius mori. Solum Filium dico mori, quia solus Fi-
cum Deum legimus in Scripturis, consequenter ho- lius se exinanivit. Exinanitio ejus, adventus ejus est.
minem intelligimus ipsum Deum esse natum de Vir- Adventus ejus, humanitas ejus est: quse humanitas
gine, qui sub Pontio Pilato est cruciflxus. Quia Deus caro ejus est et anima, id est, totus homo perfectus
est genitus de ingenito Patre Deo : ac per hoc segre- est. Et ipse homo Filius Dei, Deus est. Et solus Fi-
gamus eum de caeteris multis hominibus, qui dii di- lius esl homo, qui cum Patre et Spiritu sancto unus
cuntur pluraliter, et homines pluraliter. Nam iste ]) est Deus. Non cum Patre et Spiritu Sancto unus est
homo singulariter Deus est. Si nominas hominem, homo, sed cum tota Ecclesia unus est homo, quia
Deus est verus. Quemadmodumsi ponas ante oculos caput et corpus una persona est Christus.
quemlibet hominem, et nominas eum carnem, ipse LXI. Ergo nemo dicat: « Et ille Christus, et nos
tamen et anima est. Si nominas animam, ipse vero et christi. > Etnosunde dicimur christi.nisi a Christo?
caro est: et ex utroque, id est anima et carne qua A Chrislo Christiani, sicut ab Heber Hebraei.Sicut a
conslat homo, una persona est: et unum illi nomen Jacob, qui dictus est Israel, Israelitoe. Sicut a Juda
cst, carnis et animse,ut puta,Petrus. El cum sapien- Judeei.Quia omnis,qui novum nomen accipit, a malo
ler loquilur ipse, caro ejus videtur : sapientia ejus [Forte, a mcliori se] se nomen accipit. Ut puta, Vui-
tantum auditur, non videtur. Et tamen ipsa sapientia tiza rex fuit: sed multi hodie ab ipso nomen sumunt
in anima est, quseper carnem foris attditur. Sic et Vuitizani, etiam pauperes, ut per nomen agnoscatur
Christus : caro ejus videbatur, et divinitas ejus non quod de stirpe regia est, qui et ipse rex potueral esse,
videbatur. Et sapientia ejus, quse per carnem foris si nomen fecisset regem. Sic Christianus non est inde
videbatur, de divinitatisejus erat apparatu. christus unde nomen sibi imponit Christianum. Quod
LX. Homoex duabus substantiis una persona est, si liorocii Christianum fecisset christum, lam boni
m ELtPANDUS, FEtlX, HETERfUS ET S. BEATUS. <M
1
CJvrtetiarti' quatfi'etiam nvarr christi dicereiitiir. Non di Desiderabat eriira coram hominibus sanctus videri,.
est Christiaii-usq-urrfeeie iWm'credit Christum. Non non essc. Non tunc dicebatur heereticus, sed hypo-
est-cMstus, id'cst uhetffs, qui Clifisti rioti accipit crita, quia adhuc intus videbatur in Ecclesia. Cum
SpiVittfnVy «JWi-doiieat-euffl quod' Jesits est Filius Dei. vero cajperit discipulisprsedicaic, et eos ad suam
N<*_«SSt ficefesfet'tibi fforiest ficlesvera'. Justus auiem- perversara fidem inslruere, apparet hsereticus. Tunc
e»;/tdtt-vivit. Efgt* qui fldefflveram rion liabet, timv folium cognoscitur quod diu in terra cordis latue-
vrvifc,- sedimortuus est-: rion poteril; sfa¥e; quia mor- rat in semine. Et quia, uf dicimus, seinper hypocrita
lnus*j>acet. Et qtii mortuifs est, Deo vivtf serVirerion vixit, et laus humana eum pavit; cum a catholicis
pbtest. Nofl;de.illiS' servis est, die qiiibus Pfopheta fuei-itreprehensus, surgit in superbia, despectui ha-
dieit: Ecce ivtthc benedkiie Dominum, omnes servi bet peliisse veniam; requirit laudatores suos plus-
Donfini. Qui statis ih domo Domirti,ih atriis domus quain maxirae ssecuiares, ut cum eis suamvindicef
•
Dei noslri. Ut secundum quod ait Aposfolus Dohec, perversam doctriiiam. Et postquam maximam tur-
iiiquit, vemnvas: ut scias quomodo-disponm domum baffl imperitorum deceperit, dirigit per diversas
Det, cfttteest Ecciesia. proVinciasepistolas suas, ut quos potucrit inopina-
LXll. Ecclesia non parielibus, non lapidibus con- tos primus ad suam iidem inflectere, videatur quasi
sislit, sed;dogmatum veritale. Sed quia el ipsa visi- »! cum omni Ecclesia recta sentire. Qui omnes decepti
bilisdomtfs, qusebasiiicadicitui1,qui» Latirio sermone fllii ejus sunt non legitimi, sed adulterino verbo eos
regis- domus nuncupatur, non sediflcaturnisi l&pidi- geiieravit. Quod si adhltcririum riori fuissef, apOsto-
bus quadratis: et lapis portando lapideffl,in allo erf- Ius Pauius ad CorinlhiOSrion scripsissef : Non enim
gitur,-quousquepferficiatiirdomus : de foris pontiii- sttmus, sicxltplurimi, adutieratitesvervtimDci: sed ex
tur lapides majores dolati, el intus lapilli qualescun- sihceritale : sed sicut ex Deocoram Deo in Christo
que minutSssimi.Quid?significant hi lapides majores loquxmur.Adulter quippe iri carnali coitii non acci-
qufttnus' alterum;portat, nisi hosquiin uha fide se- pit uxorem unde fllids liabeat, sed per diversas fe-
clarunt, efl tiiius alteri' onera portando, crescit in minas adulterandd, non flliossed voluptalein qiioeril:
altum i» charitaue uha domusEcclesise? Et sic per- ila et hacreticuset perversus quisque aquam ecClesiae
iicitiM'lex Cliristi. Lapilli vero minutissinii hi sunt serviens a, recte adulterare verbum Deidicitur, quia
qttfab ipsis foventiir fragiles et: metite parvuli. Hoc per sacrum eloquium non Deo fllios generare, setl
totnm perfidemetcharitatem fit.Nam sinecharitate suam scientiam dCsideratostertdere'. Cum enim li-
fides niliil prodest.-Nam-si prodeSsel, ut sola fides bido gloriae ad loqufendhhitfahit, voluplalt fflagis
sine charilate salvaret, poterant et dsemones salvi .qiiara genefationi operam impendit. Adulterare
esse, quia, secundum Jacobum : Dcemonescreduhi, " namque est verbuffl Dei, aut aliter de illo serilire
et conxremiscuntJ; sed tamen non diligunt. Qui habet quam est, auf non spirituales fructus, sed adulteri-
charitstt<em>et fldem,discipulusest Chrisli. Et qUinon' nos quserere faudis humanoe, quia sinceriter non lo-
habet charitatera et fldem,discipulus est Antichristi, quitur. Ex sinceritale vero loqui, est nihil in elo-
et-pefsequilur Ecclesiam, id est servos Christi. Quia quium quam oporteal, qiieerere, Sed hoc tanlum
undeGhriStunrneseit, inde membra*ejus non cogno- quod a Deo iiistilutum est. Sicul ex Deo autem lo-
scil, et-semper discipulus Anlichristi fuit. Quia qua- quitur, qtii scit rioii se a se habere, sed ex Deoacce-
lilet, mdnifestaifefar,ocCasionettV prsedicationis non pisse, quod dicit'. Coram Deo vero loquitur, qui in
habuit. Quia cattiolici et hseretici in preedicatione offlne quod dicit, non humanos favores appetit, sed
manifestantur. Catholici'semper calholici' sutit, quia' omnipotentisDei procscientiam inleridit; nonsuam,
semper simplicee e\) recti corde sunt; etbonasua sed Auctoris glbriani requirit.
sefflper celare qiioeriint-efcmala publicare, Ut tales LXIV. Qtii auteffl scitquidem ex Deose accepisse
ab liominibusesse credantur intus quales foris viden- quOd dicil, et"tameri dicendo propriam gloriam ac-
tuf. Sed: non manifestantur in pace, nisi postquam quirit, sicut ex Deo loquitur, et non coram Deo (II
suirax^PpugttapeHldise, ut Propheta aif : hv die j.Cor. u, 17), qUia eiim, qiiem cordi suo non pro-
mmfarAt-bomirtUsmieericordxamsUam, et ih nocte ponit cuffl' prsadicat, quasi atisentem putat. Sed
declarabit (PsaV.x-P,9); Dies aliqnando ih!Scripturis saricti viri et'ex licO ldquurilur et cbram Deo, quia
sacrls proiprosperitsite ponilur, nox vero pro tribuet alieo sese sciunt habere quod dicunf, ef ipsura
latione persecutionis. Tunc servi Dei declarantur suis sermoiiibus adesse judicem auctoremque consi-
per fidem,cum hseretici coeperinthseresesprsedicare. deratit. Undefit ul cum se a proximis despici agno-
Et iilde Apostolus ait! : Oportet hwreses,intra Eccle- scurif, suaque Vitoidicta audientium vitae non pro
siam^ esse\ut probatv manifesti fiant. Tunc Calho- desse; abscondunt quantse viftutis sunt, ne si secre-
lici>manifesti1probantur, cum ab eis vera fides de- tura cordis inutiliter sermo probatus aperiat, ad
fendltor.'" inanera gloriam prorumpat'. Ab his nunc detfahitur
BXIU. (Jaidi est' catholicus? Qui' nunquam fuit Ecclesia, quia non cognoscit. De qttibus Dbminus in
haereticus. Hajreticus taraen a parva infantia-nun- Evarigeliodixit: Si me perseculi sunt, et vos perse-
in
quam fuit catholicus_quia nunquam fuit purus : sed queniur. Et alio locO: Siih viridi hoc fiet, quid
sub! nomine sanctitatis^ erat hypocrita religiosuS. arido? Sedquialioc fumus est, nonadhuc ipseignis
« JForte, ac vahmgtoriw serviens.
935 HETERtt ET S. BEATI AD-EhlPANDUMEPIST. — LIB. I. 951
ostenditur. Veniet tempus, quando catholieam Ec- 4A,sicut isti dicunt, sed sietit nos. Et obscuratusesl sol,
cresiamnon solum injustis vocibus, sed etiam crude- el uer de fumo puiei. Sofet aer Ecclesia est, de qua
Iihus plagis persequentur. Ab adversarKs namque dktum est : Elecla ut solr terribilis ul castrorum
sttis duobusmodis Ecclesia persecutionempali-tur,, aciesordinatK-. Obseuratursol de ftroiopuleiv quando
sc_vcetaut verbis aut gladiis. Sed cum verbis pes- hi- qui de Ecclesia, recetkurt, hseretiees delendunt.
secutionemsustinet, ostenditur servorum Dei sapien- Sicut fumus, inquit,,magneefornaeis*FHiirts-enim
tia. Cum vero gladiis, ostenditur eorum patientia, ignem prsei*.Et quid est igm'», ntmiHOMO peccativ
Sed verborumpersecutionesab hsereticisnunc. eliam filiusperdUioniSiAntkhriStttS'?Et qjiid f_BB_8i„isi
quotidie toleramus, cum ipsi haereticinobis-subdola hi miaistfi hserelicii? Qnia anl«q«am igms-appa-
et falsa humilitate blandiuntur. Persecutiones vero reat,, fumus. tcnebrarum ejus> mcates rnfirmonim
gfadiorumjuxta finem mundi secuturaesunt. Grana- hominumcsecat. Sed nunc ex ips* ftttnojasr aperte
coefestibus,horreis recondendatanlo verius a pec- foris aliquid viderans.exire,.eunvdixio; Et «r fumo
Catorum pafeis exuuntur,, quanto arctius affligun- putei exierunt-locmtw in werau Locustscqaid)suntr
tur. Tunc coelestesomnes qui in illa fuerint tribu- nisi niultitudo populi? Ipsi dieuntur locBBtoe, ipsiet
laiione comprehensi,recordabuntur justum tempus lerra. Locustse pro mobifitafifc: tevitsiti. acCipiendse.
jn quo nunc Ecclesia fldei pacem teuet et superba B sunt, tanquam vagoeet salientes aajmes iwhujas sse»-
fiserelicorumcolla calcat, non potenlatu. culminis, culi voluptates. In terram exierunt, qnia lerrena stt^
sed jjugorationis. piunt,,non coclestia. Semper enim haeretfci sseculi»
LXT. Haereticustamen Scripturarum non facit ra- securitatera promittunt-.,,et inde terrena- sapiuot.
tionem, sed cum potentibus seeculi Ecclesiam vin- Ecclesia vcro nuJli securitatem-promilUt,cui-caput
cere quserit. Sed veritas fatigari potest, vinci non viam amariludinis ostendit, qui proeeessit.Proinde
potest. In menlem habebunt servi Dei tunc in illo coclumdicitur,. quia-coelesliasapit,,non qase l«rrena<
igne persecutioiiisAnlichristi, qui nunc in- fumo sunt, secundum Apostolum qui dicit: Si consur^
ipsius ignis, quod. sunt hseretici, in fide Palrum rexistis cum Christo, quw sursum sunt sapite, non
fuerint plantati. De quo fumo et igne in Apocalypsi quw super terram. Morlui enim. estisy et vila veslra
dicitur : Ei quintus angelus tuba cecinit. Et vidi stel- absconditaest cum Christo in-iteo-Non sicut pecca»
tam cwio cecidissein terrum, et duta est ei cluvispu- lori diclum est : Xerraes, et in. lerram ibi». Quod:
tei abyssi. Ei aperuitputeum abtjssi.Et ascendit fu- coelumEcclesia est. Propheta atteslante, qjii ait:
mus de puteo : quasi fttmus magnw fornacis, et In wternum, Domine, pernumet Verhum luttm itv
obscuratusesl sol, et aer de futno ptitei. Et ex fumo cwlo, id est in Ecclesia :.in qua permanet Verbum
putei exierunt iocustce in terram : et dala est eis 'G.Patris, qjiia non perambulat, non. pertransit, sed.
pvtesitts,sictttliabenlpoiestalemscorpii lerrw (Apoc. permanet et habitat. Qui Verbum>caro»factumJesus
nc, l*-3)s.Stella, quam dicit de ccelo cecidisse in Cliristus Filius Dei tinicus, et virginis Mariae est.
terram, proedicatores sunt haeretici qui exeunt de Unde nunc i„tentio est. Et quia ex. utraque sulislan-
Ecclesia'. Ctelumlioc lbco Ecclesia dicitur. Et quia tia unicus Dei Patris est. Et lex. et Ewngelium duo:
nypocritse erunt" ef sanctitatem siraulabunt, stella ej.ustestaraenta suut,- cum legjtur, et ah, omnibus
nmninantur.Et quia inter se in prsedicalione unum penc audilur,. et ab omnibus Christus laudalur, et
sensum habere non possunt, sed omnes contra unam diversa de Christo sentitur. Et. hoc dicunt esse de
Ecclesiam Dei conspirant, una stella dicitur, quse Christo quod Ghrislusnon est. Ipse enim-se sequen-
multsesunt. De quibus stellis per Xob dicitur : Ob- libus dixit : Qui manducaverit carnenv meam,. et
scurenlur stellce caligine ejus. I'd est hserelici, qui biberit sunguinem meum, in me manei,- et ego sit
erunt hypocritoe;et ante humanosoculosquasi bonis xllo.Ei alio loco dicit: Ego sum panis vivus.,,qui de
operihus splendetit, malitia aniiqui hostis obscura cwtodescendi.Siquis ex ipsoinanducaverit„iwit-mo-
preevaleat : et hoc, quod ante humana judicia. ful- rielurin wternum; sed habebit vitam tciernam. Et
gebat, lumen lauriisdeponant'.Caiiginequippe noclis cum dicit ; Nisi granum tritici ceciderit-in terrat,
obscurantur, cum1eorum prava dOctrina aperto er- ipsum solusmmanet, Si autem ipse ceciderit,mullos
rtrre-conftmditur: ut sine dubio tales etiam foris in saivos.f«cirt. Hoa.totum_,id est, caro et sauguis,,eii
aclione appareant, quales apud semetipsos intus di- ganisdc.ccelOiet, giianum tritici; unumest, et unus
Yinoparere judicib non formidanf. panis est. Et hunc panem roanducat Ecclesia. Sed
LXVI. Et data est ei clavis pjuteiabyssi. Abyssum qtiia divcrsi diversa sapiunt,-diversos sapores habeti
dicimus ptiteum, ubi solis lumen non. spargilur. cuin comeditui:.Doroiuusnoster Jesus Christus gra-
Abyssus est- secreta cordis eorum, ut quidquid num tritici in terram contlidit,,et nosmultiplicavit.,
intus laleat minime cognoscatur, nisi per januam Sud islud granumiVumeiiti pinguissimumest-; mev
linguse.manifestetur, ut ab. omnibus-catholicisco- dullam habet, adipem habet, pinguedinemhabet, ha-
gnoscatur. Clavis putei abyssi est ipsa manifestatio. betintusquod quoeras.Medullamquseres,.qusepingui»
Et aperuit puteunvabyssi, id est, manifestavit cor est, etadipefrumenthsatialte. Feiix.est:.qui in fru--
suum, et sine ulia verecundiaconlra Ecclesiam in mento isto adipeminlelligit.meduliamiintuettjr..Le*
superbiam surgit, et proodicationemEcclesiae con- g;tmussanotas Scripturas. Quid est aiiud, nisi' cor-
temnit, et obscurat ita, ut dicatur: Non est sic, pus? Quodlingua legilur,.q_jodsyllabis comprehen-
*
935 ELIPANDUS,FELIX, IIETERIUS ET S. BEATUS. 956
dilur, quod auribus insonat, auditur ab hominibus, A A.cta Trinitas, quse unus est Deus, Novi et Veteris
hoc tolum corpus esl. Hoc totum liber est. Intel- Testamenti a patribus nostris proesciebat offerri
leclus vero hujus leclionis medulla est, pinguedoest, sacrificiis, Jesu Christi Filii sui significabaturgra •
adeps est. Et nisi intellexeris quid sit in littera, tissimum munus, quo pro nobis seipsum solus Dei
adipem frnraenti non manducas. Litteram in super- Filius seeundumcarnem esset misericorditer obla-'
ficielegis, et adipem frumenti non inlelligis. Rodes turus. Ipse enim, secundum Apostoli dictum, obtulit
corticem, et folium, sicul Judseus, mandis. Quid est semelipsumpro nobis oblationemet hosliam Deo iu
hseclittera quamin Evangeliolegisvel in cseterisScri- odoremsuavitatis.Ipse verus Deus et verus pontifex,
pluris sanctis, nisi corpus Chrisli, nisi caro Christi, quipro nobis.non in sanguine taurorum et hircorum,
quoeab omnibusChristianiscomeditur? et tunc come- sed in sanguine suo semel inlroivit in sancta. Quod
ditur, quando legitur, et quando auditur. Et omnes tunc pontifex ille significabat, qui semel Sancta
uno nomine Christiani dicuntur qui Evangelium re- sanctorum per annos singulos introibal. Iste igitur
cipiunt, et uno ore Chrislum laudant, et crucis ejus est qui in se uno totum exhibuit, quod sciebat ne-
signum in fronte portant; et tamen cibo, vel potu, cessarium essead redemplionis nostroeeffectum.Ipse
in sella, lecto, ingressu, regressu, et csetera omnia scilicet sacerdoset sacriflcium. Ipse Deus et tem-
signo crucis muniunt; el se a Christo custodiri, et B phiin. Sacerdos est ipse Christus , per quem sumus
salvari petunt, ct dicunt : Salva nos, Jesu Christe, reconciliati. Deus est ipse Christus, qui nos recon-
Fili Dei. Et ipsi in Ecclesia sacerdotes et levitse,Si cilial sibi et Patri, et Spiritui sancto. Solus tamen
ciiilibet transeunli viam, ingredienti in ecclesiam, sacerdos sacrificium et templura, qui hsec omnia
orationera vel benedictionem dederint, cum com- Deus est secundum formam servi; non autem solus
pleverint orationem , absolvunt et dicunt: In no- Deus, quia hoc cum Patre et Spiritu sancto secun-
mine Domini noslri Jesu Chrisli, eamus cum pace. duin formam Dei.
Et si in domo oraveril, ita dicit, si in via simi- LXVJI.Reconciliatiigitur sumus per solumFilium
liter; si in vespertinis lucernarium ante altare obtu- secundumcarnem, sed non soli Filio secundum di-
lerit, non potest aliter oflerri, nisi dixerit: In no- vinitatem. Neque potest hoc sacrificium offerri per
mine Domini nostri Jesu Christi, lumen cum pace. qucmlibel sacerdotem, nisi per sacerdotem sanctum
Sic etiam coroplelo oflicionon potest egredi sine hac et justum. Neque potest hoc sacrificium quod offer-
solutione, nisi prius dixerit : In nomineDomini no- tur, a quibuscunquecomedereet bibere, nisi tanlum
stri Jesu Chrisli, eamuscum pace. Sic in vesperlinis, ab ipsis pro quibus offertur: ut-et sacerdos qui offert
sic in matutinis, sic omnibus horis, quibus necessa- sine vitio sit, et ut pro vitiosis mundandis possit
ria oflicia, vel canonica in ecclesiaperaguntur. Sic in C offerri. Hoc certe omnes desiderant et cupiunt, qui
missa non solum Dominicisdiebus, sed etiam quipro se offerre sacriflciumDeovolunt. Quis ergo tam
buscunquefestivitatibus,a Gloriain excelsisDeo,et in1 justus et sanctus sacerdos, quam unicus Filius? Non
terra pax homxnibus,conclamamus.Sic cum Evange- qula opus vila, adducunlur. Et quid tam amabiliter
lium a levitasuperaltare levatur,alevita primumdici- et acceptabiliter ab omnibus sumetur quod pro eis
tur: Laustibi, et ab omnibus respoiidetur: Laus tibi,, offertur, quam Christi humana caro? et quid tam
DomineJesu Chrisle,Rex wlernwgloriw.Prsecedcnle i acceptum et aptum immolationi, quam caro Christi
Evangelium cereorum lumine in signo gaudii et lac- mortalis? Et quid tam mundum pro mundandisvitiis
tiliee,eo quod tale nuntium diaconus, id est, Evange- et peccatis mortalium, quam sine ulla contagione
liura Domini nostri Jesu Christi, clara voce ;populo ) carnalis concupiscentisecaro nata in utero ex utero
habet intonare. Tunc silentium omnibus imperat, ett virginali? Et quid tam grate offerriet suscipipossit,
dicit: Lectio sancli Evungelii secundumMatthwum, , quam caro sacrificiinostri, corpus Chrisli perfectum
aut quemlibet ex tribus. Respondetur ab omni po-- sacerdotis nostri?
pulo : Gloria libi, Domine.In illo temporeDomintii * LXVIII.Et quoniamquatuor considerantur in omni
noster Jesus Chislusambulavit, aut dixit, aut fecitil- sacriflcio, id est, cui offeratur, a quo offeratur, quid
ludet illudquodsequitur. Quoperacto,offertur sacri-- 1v offeratur, pro quibus offeratur, hoc totum ipse unus
ficium super altare : quoc totum Jesus Christus Fi- verusque mediator Ghristus per sacrificium pacis
lius Deiest. Ipse cumPatre ct Spiritu sancto creatorr reconcilians nos Deo, et fecit unum cum illo manere
omnium Deus. Ipse solus secundum formam servi j cui offerebat. Unum in se facere, pro quibus offere-
sua, et Patris et Spirilus sancti operatione formatus.
'• bat. Panis hic, qui offertur super altare, ut suprajam
Quod crealor est, comraune habens naturaliterr diximus, corpus Christi de illo grano trilici quod ce-
cum Palre et Spiritu sancto. Quod autem creatuss cidit in terram et morluum est. Et de illo grano
est, solus habens personaliter in seipso cujus et 't multa nata sunt grana, quod est Ecclesia, et nos,
nativitatem futuram secundum carnem, et mortcm, ', Deo miserante, inde sumus : tamen si seminemus
et resurrectiouem, atque in coelos ascensionemlex x spirituales, et renascemur de Deo Patre et Ecclesia
ct prophetae pronuntiare nunquam cessaverunl,> matre : De quibus evangelistadixit: Qui non ex san-
prout ipse prsesciebatet verbis et factis. Nam et inn guinibusnequeex voluptatecarnis, neque ex voluptate
sacriflciis.carnaliumvictimarum, qusesibi ipsa san- '" viri, sedex Deonuti sunt (Joan. i, 13). Illum panem,
» Deusu hujus doxologiseconsule Sacramentarium m sancti Gregorii.
.37 HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LlB. I. 938
quod corpus est Christi, lignum crucis coxit, erimus A d cum comeditur et bibitur, » fit corpus et sangujs
cum eo unus panis. Si et nos ipsa crux coxerit, eri- Verbi. Ita enim Dominus, qui in principio erat Ver-
mus ejus corpus. Qui non manducat hunc panem, bum, et Verbum erat apud Deum, el Deus erat Ver-
'
quod est corpus Chrisli, vivere non potest. Sicut nec bum; propter misericordiam suam : qui non con-
ille vivere potest in carne, qui hunc panem corpora- tempsit quod creavit, in transformationem suara
lem non prandet, sicut ipse ait: Ego sum panis vivus, caro faclus est, et habitavit in nobis; sicut scilis quia
qui de cwlo descendi; si quis ex ipso manducaverit, ipsum Verbum assumpsit hominem, id est, animam
vivet in wternum (Joan. vi, 51). Vinum quod offertur rationalem et carnem hominis, et homo factus est
super altare, sanguis Christi est, de illa vite vera manendo Deus. Propter hoc quia factus est homo
quse dixit: Ego sum vitis vcra, et Pater meus agri- pro nobis, commendavit nobis isto sacramento cor-
cola.' Apostolus dixit: Vos vero palmiles. Palmites pus et sanguinem suum, quod etiam fecit et nos
vero potantur et purgantur, ex ipsis gignuntur acini, ipsos. Et nos corpus ipsius facti sumus per miseri-
id est sancli, qui de doctrina nascunlur apostolorum. cordiam ipsius, quod accepimus, nostrumque corpus
Unusquisque acinus pendens de palmite, unusquisque Christi accipimus, et audi quid dicit: quia ipsum
servus Dei est, tam monachus quam laicus. Grana corpus nos sumus. Et verum est, quia unum triticum
acini virtutes ejus sunt, id est, charitas, caslitas_jB est: et unum semen grani multa grana molita, una
humilitas, veritas, obedientia, jejunium, eleemosyna, farina est. Et una farina conspersa et cocta unus
oratio, vigilia, lingua benevola, mansuetudo, patien- panis est. Recordamini quid fuit creatura ista in
tia, et ceetera quse ad virtutum opera perlinent : et agro. Quomodo eam terra -peperit, pluvia nuti-ivit,
multorum granorum majorem facit acinum, cum ad spicam perduxit, deinde labor humanns ad aream
mulla habuerit in se dona virtutum. portavit, trituravit, ventilavit, et recondidit, porta-
LXIX. Vitis vero, ut diximus, Christus est, et Pa- vit, moluit, et coxit, et vix aliquando ad panem per-
ler agricola. Solus Chrislus vitis est. Solus Pater duxit. Hoc totum vos eslis. Recordamini et vos quia
agricola non est, quia communis est operatio Patris, non fuistis, et creali estis, et aream Dominicam
et Filii, et Spiritus sancti. Christus, in quo sequalis composuislis laboribus boum, id est nuntiantes
cst Patri, agricola est cum Patre. In quo minor Pa- Evangelium triturati, quando catechumeni diceba-
tre, vitis est vera. Et quare dixit vitem verarn? Quia mini, in horreo servabamini, nomina vestra dedistis,
sunt vites silvaticse, sunt vites agrestes, quorum non coepistismolijejuniis et exorcismis. Poslea ad aquam
esl Pater agricola, quos nemo claudet, nemo putat, venistis, conspersi estis, et unus panis facti estis.
iicrao purgat. De quibus ipse Dominus ait : Et Pa- LXXII. Accendentevero favore Spirilus sancti, ia
ter meus purgabit eum, ul plus fruclus afferat. Non una dilectione charitatis, in una flde el in spe coclL
est dc ipsis vitibus, sed illius vilis est quam exspeeta- estis, panis Dominicusfacti estis : sicut et iste panis,
tit, ut faceret uvas, fecit autem labruscas. De qua qui super altare sacratus est, qui corpus Christi est;
propheta dicit: Uva eorum, uva fellis. Et de qua Do- et ex multis granis unus panis, et unus cibus nosler
minus loquilur ad Jerusalem : Ego te plantavi vineam est, et in membris nostris trajicilur : sic et nos cum
verum;quomodomutata es in amaritudinevilis alienw? in una spe, fide et charitate fuerimus, cibus Domini
Amara vilis amarum vinum facit, quse propinat Do- sumus, et in membris ejus transformamur. Ecce
minum nostrum Jesum Christum. Ut impleatur quod Eucharistiam, id est bonam graliam, quam acce-
scriptum est: Et dederunt in escam meam fel: et in pistis, oculis veslris vidislis. Quomodo de multis
sili mea potaveruntme aceto. De quo vino dum gustas- granis factum est unum, sic unum eslote et vos, di-
set, noluit bibere. ligendo, gemendo unam fidem, unam spem, indivi-
LXX. Hoctotura quid est, nisi tunc Judseain lege, sam charitatem : quia illi qui mali sunl non quaerunt
qurc non cognovit Filium Dei per legem, sed negavit nisi divisionem, haereticus non quajrjt nisl separa-
el crucifixit? Nunc in Ecclesia lieerelica pravitas, qui tionem, et hocelaborat ut scindat, et non sarciat;
non cognoscit Filium Dei per Evangelium : sed eum •j. ut rumpat, non jungat. Separat Verbttm a carne, et
hominem similem dicit csse hominibus, et membra seorsum praedicatDeum, et seorsum hominem. Se-
ejus, quod est Ecclesia, non cognoscit, sed quotidie parat caput a corpore, seorsum proedicat caput, et
crucifixit. Sed quia de vite falsa tractanda a vera seorsum corpus; et nescit, infelix, quia Deus et
vitc sentcntiam elongavimus, ad nostrara vilem ve- homo unus est Chrislus, et caput Ecclesise suse, in
ram, et ad nostrum granum tritici, sine quo vivcre quo homo et Christus : et caput Christi Deus est, id
non possumus, redeamus. est, tota divinitas caput est hominis, quem solus
LXXI. Et hunc panem vivum, qui in Christi fran- suscepit Filius. Et homo Filius est caput Ecclesise
gilur mensa, manducemus, et sorbcndo parvuli de- suoc,quse illi capiti conjungitur, et fit totus Christus,
glutiamus, dum ad solidum cibum quandoque venia- id cst, caput et corpus una persona. Non sunt hsere-
mus : ut Patrem, cujus filii per gratiam sumus, ipso tici cibus Domini. Non enim de illis dixit Dominus :
fovente, cognoscere valeamns. Hic panis et vinum, Meus cibusest ut faciam voluntatemejus qui misit me,
n Fit nobis, hoc est, ul habitet xn nobis, qui jam sus cx iis
quse subnectuntur satis liquet. Confcr
per sacerdotis benedictionem factus est sanguis et §75, infra. .__..
corpus, ut subesset symboiispanis ct vini. Hic sen-
PATROL.XGVI,
939 ELIPANDUS, FELIX. HETERIUS ET S. BEATUS. MO
ct perflcxamopus ejus. Opus ejus est ex multis granis Aoratione,
\ ut Patres seripserunt, septem petitiones
umim panem, id est, ei multis animabus unam ani- continentur; sed in tribus primis aeterna poscuntur,
mam in una charitate, in una fide et in una spe «. in sequentibus quatuor temporalia, quse tamen pro-
Nam si animeequas in una fide congregat, cibus Dei pter seterna acquirenda petuntur. Nam cum dici-
non esset, non diceret discipulis suis : Ego cibum mus : Sanclificetur nomen tuum. Fiat voluntas iua,
habeo manducare, quem vos nescitis. Quod tunc com- sicut in cwlo et in lerra. Hic inchoantur, sed -in illa
pletum est, quia multi in eum crediderunt Samari- vita sperantur, ubi sanctificatio Dei, et volunlas, et
lani, et muiieri dicebant : Quia non propter tuum rcgnum in sanctis suis immortaliter permanebit.
loquelam credimus : ipsi enim vidimus, et scimttsquare Jam vcro panis quotidianus, qui vel animaevel carni
hic est vere Salvalor mundi. Sicut cnim panis islc ex tribuitur, in hoc saeculo exposcitur; hic etiam post
multis granis indicat unitatem, sic et vinum ex mul- subsidium cibi, venia de exemplo fralernse indul-
tis acinis, queis eflluxit eodem, et in unum est totum, gcntioeposlulatur. Hic ne in peccati tentationem in-
ct unum eflicit potum, et in sua vita et de uno calice cidamus, exposciinus. Hic post omnia, ut a malis li-
sumitur, sed tamen posl pressuram torcularis. Nam bcremur, Dei auxilium imploramus. In illo autem
ante lorcular, unum dici non polest, nec bibi, quia saeculoniliil istorum est. Hanc itaque orationem Sal-
adhuc divisum videtur in acinis : sicut nec grana, B vator docuit, in qua et spes continetur fldelium ct
nisi exculiantu_..a. paleis. Nam pcrsecutores nostri; confcssio peccatorum. De qua propheta prsedicans
ipsi excutiunt palcam, cum ab ipsis trituramur. Ipsii ait : Et erit, omnis qui invocaveritnoxnenDomini, sal-
foeccm uvoe,cum ab ipsis torquemur. Genu flexode- vus erit. Hse sunt autem septem sacrilicii orationes
bemus pro eis orare a quihus efticimur cibus Dei. commendatoe evangelica doctrina. Cujus nuraeralio
Sicut vinnm post torcular mittitur in calicem, sic ctt instilula videtur, vel propter seplcnariam sanclae
vos post illa jejunia, post laborem, el humilitatem, , Ecclesise universitatem, vel propter septiformem
et contritionem jam in nomine Chrlsti tanquam ini gratise Spiritum, cujus dono ea quae inferuntur san-
calicem Domini venislis. El panis ibi vos estis ini cliflcantur.
mensam, et vinum ibi vos estis in caiicem. Nobis- LXXIV. Symbolum autem, quod tempore sacri-
cum hoc cstis quod sumus. Simul enim hoc sumus3 ficii ab omni populo praedicatur, cccxvni sanctorum
quod cstis. Et unus calix est, in quo sumus, quiat Patrum eollatione apud synodum Nicsenam est edi-
una passio est Christi et una mors, qua omnes re- tum; cujus verse fldei regula tantis doctrinse fidei
dcinpti sumus. Simul bibimus, cum siraul non vi- mysteriis praecellit, et de omni parte fldei loquitur,
viinus. ut nulla pene sit hscresis cujus per singula verba vel
LXXIIL b Ordo autem missoe, vel orationum,^, C senlentias non responderit. Omnes enim errores, im-
quibus oblata Deo sacrificia consecrantur, primo a\ pietatemque iidei, atque blasphemias calcat. El ob
sancto Petro est institulus, cujus celebrationera uno3 hoc in universis Ecclesiis pari confessione populo
eodemque modo universus pcragit orbis. Quse primaa proclainatur. Benedictionem autem dari a sacerdoli-
oratio ejusdem missae admonitionis erga populum t bus populo, antiqua per Moysenbenedictio pandit et
est, ut omnes excilentur ad exorandum Deum. Se- :- comprobat. Quia benedicere populo sub sacramento
cunda invocationis ad Deum est, ut cleraenter susci- i- trinae invocalionis jubctur. Ait enira ad MoysenDo-
piat preces fidelium oblationemque eorum. Tertiaa minus : Sic benedicespopulum meum, et ego benedi-
autem effundilur pro offerentibus, sive pro defunctiss cttmillos. Benedicat te Dominus, et custoaiat te, illu-
fidclibus, ut per ipsum sacrificium veniam conse- :- minet Dominus faciem suam super le, et misereatur
quantur. Quarta post haec infertur pro osculo pacis •s tui, el tollat Doininus faciem suam super te, et det tibi
ct charilatis, ut reconciliati omnes invicera conso- i- pncem.
cicntur digne per sacramcntum corporis et sangui- '.- LXXV. Sacriflcium autem quod a Christianis Deo
nis Christi, quia non recipit dissensionem nec divi- i- offertur, ut supra diximus, primus Christus Dominus
sioiicm alicujus Christi indivisibilc corpus. Quinta ,a _. noster instituit, quando commendavit apostolis cor-
deinde inferfur illatio in sanclificatione oblationis,
s, pus et sanguinem suum priusquam traderetur, sicut
in qua etiam ad Dci laudem lcrrestrium creatura- i- legitur in Evangelio. Accepit Jesus, inquit, panem et
rum viriutumque ccclcstium angelorum universitas is calicem, et benedicensdedit eis. Quod quidem sacra-
provocatur, et Hosanna in excelsis cantatur, quod id luentum Melchisedechrex Salem figuraliter in typum
Saivatorc Filio Dei Domino nostro Jesu Christo de le corporis et sanguink' Christi primus obtulit,primus-
genere David nasccnte, salus rnundi usque ad ex- c- que myslerium lanti sacrificii imaginarie ipse ex-
celsa perveneril. Porro sexta proinde succedit con- i- pressit, praefercns similitudinem Domini et Salva-
firmatio sacramenli, ut oblatio, quae Deo offertur iir loris nostri Jesu Christi, sacerdotis eeterni, ad quem
sanctificata per Spirilum sanctum, Christi corpori iri dicitur : Tu es sacerdos in wternum, secundum ordi-
et sanguini confirmetur. Ultima vcro oratio Domi- i- nem Metchisedech(Psal. cix, 4). Hoc ergo sacrificium
nica est, quam Dominus nosler Jesus Christus disci- :i- Christianis celcbrare praeceptura est, relictis ac fi-
pulos suos orare docuit, dicens : Cum oratis, dicite?:: nilis Judaicis victimis, quoe in servitute veteris
Paler noster, qui es in ccelis(Matth. vi, 9). In quaua populi celebrare imperata sunt. Hoc itaque flt in
<>Videtur deesse facere, aut simile quid. Confcr sanctum Isidorum, iib. de Oflic.eccleg.
6il HETERlI Ef S. BEATIAD ELIPANDUMEPIST. - LIB. I. 942
nobis quod Dominus nobis ipse fecit: quod manere .A nec confldendode justitioeprocsuraptionesuperbicndo
[Forte, more] ab coena in vesperum obtuiit. Sic faciant. Cseterumsi talia fuerint peccata quae quasi
enim Christum oportebat hoc implere circa vesperum mortuum ab altari removeant, prius agenda pceni-
diei, ut hora ipsa sacrificii ostenderet vesperum tentia est ac sic deinde hoc salutiferum medica-
mundi. Proinde'autem non communicaveruntjejunj mentum suscipiendum. Qui enim manducaverit in-
apostoli, quia necesse erat utpascha illud lypicum digne, judicium sibi manducat et bibit. Hoc est enim
ante impleretur et sicdenuo ad verum Paschee sa- indigne accipere, si co tempore quis accipiat quo
cramentum transiret. Hoc enim in mysterio factum, debet agere pcenitentiam. Cseterum si tanta non
quod primum discipulicorpus, et sanguinemDomini sunt peccata ut excommunicandus quisquc judice-
non acceperuntjejuni. Ab universa autem Ecclesia tur, non se debet a medicina Dominici corporis
nunc a jejunis semper accipitur. Sic enim placuit separare, ne dum iorle diu abstinens prohibetur, a
Spirilui sanclo per apostolos,ut in honore tanti sa- Christi corpoceseparetur. »pse enim vivit, qiu cor-
cramenti in os Chrisliani prius Dominicum corpus pus Domim semper comederit. Et manifestum est
intraret quam caeteri cibi. Et ideo per universum enim eos vivere, qui corpus Doroini noslri Jesu
orbem mos iste servatur. Panis enim, quem frangi- Christi atlingunt. Unde timendum est ne, dum satis
tnus, corpus Christiesl: quia dixit: Ego sum panis 1B quisqneseparalur a Christi corpore, alienus.maneat
vivus, qui de ccelodescendi. Yinum autem sanguis a salute, ipso Domino dicente : Nisi comederitis
ejus est. Et hoc est quod scriptum est* Ego sum vi- carnemfilii hominis,el biberilisejus sanguinem, non
tis. Sed panis, quia corpus confirmat, ideo corpus habebilis vitam in vobis (Joan. vi, 54). Qui enim
Christi nuncupatur. Vinum autem, quia sanguinem jam peccare quievit, communicare non desinat.
operatur in carne, ideo ad sanguinem Christi refer- LXXVHI.Conjugatis autem abstinendum est a
tur. Hsecautem dum sunt visibilia saoctificata, ta- coitu plurimis diebus, atque orationi vacare, et sic
men per Spiritum sanctum in sacramentum divini dein ad Cbristi corpus accedere. Relegamus Regno-
corporis transeunt. r«m librum, et inveniemus sacerdolem Abimelech
LXXVI.Proinde autem, ut sanclissimus Cypria- de panibus propositionis noluisse comedere prius
nus ail, calix Dominicus itieo vino mislus aqua Davidet pueros ejus, nisi ante interrogaret utrum
offertnr, quia videmusin aqua populum intelligi. In mundi essent pueri a mulieribus,non ulique ab alie-
vino vero ostendit sanguinem Chrisli. Quandoaiitem na, sed a conjuge. Et nisi eos audisset ab heri et
incalice aqua miscetur, Chrislo populus adunatur; nudiustertius vacasse ab opere conjugali, nunquam
et credentium plebs ei iu quem credidit, copulatur panes, quosprius negaverat, conccssisset.
et jungitur. Quae copulatio et conjunctio aquse et' " LXXIX. Quantum inter propositionis panes et
vini sic miscelur in caliceDomini, ut commislioilla corpus Christi, quanta differentia est inter nmbram
ab invicemnon possit separari, sicut nec Ecclesia et corpus, inter imaginemet veritatem, inter exem-
potest a Christodividi. Sic autem in sacrificando plaria futurorum et ipsa quse exemplari prsefigura-
ealicem Domini, offerri aqua sola non potest, quo- banlur! Quaproptereligendi sunt aliqui de his qui-
modonec vinumsolum. Nam si vinum tantum quis bus prius homo continentius vivat, per quem ad
offerat, sauguis Christi incipit esse sine nobis; si tantum sacramentum dignus accedere possit.
vero aqua sit sola, plebs incipit esse sine Christo. LXXX.Sacrificiumpro defunctorumfidelium re-
Quandoautem utrumque sic miscetur, et adunatione qnie tfferre, vel pro eis orare, ab apostolis tra-
confusa sibi invicem copulatur, tunc sacramentum ditum est. Hoc enira ubique catholica tenet Eccle-
spirituale et coelesteperflcilur. Sic vero non potest sia, per totum orbem terrarum constituta : sicut et
calix Domininostri Jesu Chrisli esse aqua sola aut a sancto Augustino in libro Enchiridii scribitur:
vinum solum, nisi utrumque sibi misceatur; quo- Defunctorumanimas sine dubio pietale suorum vi-
modo nec corpusDomini, nec potest esse vinum so- ventium relevari, cum pro illis sacriflcium offertur
lum, aut aqua sola, nisi ulrumque ad invicem fuerit. Q vel eleemosynsefiunt : si lamen aliquid sibi quisque
copuiatum, et panis hujus compage solidatus : quo meritum proeparavit, dum adhuc in corpore vive-
el ipso sacramento populusnosler ostenditur aduna- ret, ista prosint quoecunqueper illos flunt, nam non
tus; ut quemadmodumgrana multa in unum collecta, omnibus prosunt, nisi propter differentiam vitse
et commolita,et commista,panemunum faciunt, sic quam quisque gessit in corpore. Nam pro valde bo-
in Christum, qui est panis ccelestis, unum sciamus nis gratiarum acliones sunt, pro non valde malis
esse corpus, cui conjunctus sit noster numerus et propitiationes sunt, pro valde malis, etiam si nnlla
adunatus, sunt adjumenta mortuorum, qualescunquevivorum
LXXVH. Dicunt : Semper communicare debet consolationessunt. Quibusautem prosunt, aut ad hoc
Christianus, nisi aliquo intercedente peccato, cor- prosunt ut sit plena remissio, aut certe ut tolerani-
pus Dominiquotidie accipiendum. Hunc enim pa- lior flat lpsa damnatio,
nem dari quotidie nobis,jubente Domino, postula- LXXXI.Hoc lotum quare diximus, nisi quia om-
mus, dicentes : Panem nostrum quotidianum da nes in uno sacrificioMediatoris reconciliamur?Quia
nobis hodie. Quod quidem bene dicunt, si hoc cum ipse est mediator Dei et hominumJ,homo Chrisius
religione, et devotione, et humilitate suscipiant, Jesus. lpse caput corporis Ecclesise, una persona,
Obinde manducamus corpus cjus et sanguinera ejus A lacteus potus, istis tanquam solidus cibtis. Non qul_ -
bibiraus, ut sicut illud in nos invisceratur et trajici- illi carnales aliter in populis cognoveruntChrislum,
lur visibiliter, sic nos in illo transformamur ct invi- et isti alilcr in cubiculis; sed a modo utrique cum
sceramur : quia sacramentum est, mystcrium est. palam Christus nominabatur, et audiebant omnes
Quid mysterium, nisi secretam et reconditam ha- uno modo Christum, sed non omnes uno modo cre-
bens dispositionem? Sed quis sapicns et quis pru- debant; sed.alii crcdebant, alii despectum habe-
dens hsecsine spiritu Dei polest liquido comprchensa bant talem Deum credere, alii irridebanl talcmDeum
tcnere, nisi ipse rerum omnium Dominus mysterio- esse.
Tum suorum illuminalor petenlibus nobis cl quoc- LXXXIII. Sicut et hodie increduli pagani faciunt,
renlibus cuncta revelare voluerit, sicut per Isaiam quia Deus factus est homo. Ipsa est humilitas quoe
prophetam ait: Aperiamthesauros invisoset obscxlros displicet paganis, unde nobis insullant dicenlcs :
(Isa. XLV,3). Et iterum evangelico ore admonet, Qualcm Deum colitis, qui nalus ex muliere est?
dicens: Pelile, et accipielis : pxdsate,ct aperietur vo- Qualcm Dcum colitis, qui ab hominibus comprehen-
bis: qucerite, et invenietis. Quo dicto compellit obli- sus est, et crucifixus est, et mortuus, et sepullus
viscentes, et stimulat longa pigritia torpcntes, ut esl? Hoc facit scandalum paganis, hoc Judeeis. Qtiia
nec pigri sint ad requirendum, nec desperati ad in- B xn sapienlia Dci non cognovit mttndus per sapientiam
veniendum. Nihil cnim, inquit, occultum quod non Dcum, placuit Deo per stullitiam prwdicationis sal-
manifesletur, aut abscondilumqnocl non revcleturaut vos facere cretknles. Quid est sapienlia, nisi Vcrbum
sciutur. Omni enhn petenli dabilur et pulsanli aperie- Patris? nisiDivinitas? nisi Dcus? Quid est stultitia,
tur, el qui quceril, xnvenil.Christus csl panis et lac, nisi caro ipsius Verbi? nisi humanitas ipsius Divini-
ct nos filii, qui ex ipso pascimur. Nam cum dicimus: lalis, nisi homo Christus ab ipsa sapientia susce-
Pater nosler, qui es in cwlis, ncc soli Palri dicimus, ptus? Sed stultilia dicta est, ut pcr ipsam slultitiam
nec soli Filio, nec soli Spiritui sancto, sed toti Trini- veniant ad sapienliam,quod est Divinitas, Deus. Sed
lali, uni Dco. Et cum dicimus : Panem nostrumqtto- credcntcs, quia placuit Deo per stultitiam procdica-
tidianum da nobis Iwdie, pelimus ab uno Patre ut; tionis salvos facere. Qui sunl credentes qui salvi
dct nobis ilium panem, id est, cognoscamus Filiumi fiiKit? Qui credunt quod ipse est verus Dei Filius et
suum Dominum nostrum Jesum Christum, qui dixit: verus Deus, et ipse solus est adorandus, quem Jtt-
Ego sum punis vivus, qui de cwlo desccndi; si quisi daei comprehenderunt, et crucilixerunt, et occide-
ex ipso manducaverit, vivet itt wlcrnum. Et ulique; r«nt, et mortuus est. Quia reconciliati sumus Deo
ipse cum Palrc et Spiritu sancto panis cst fortibus,, pcr mortem Filii ejus, et nunc salvi erimus in vita
"
qui dentes hahent. Filius vero Dominus nosler Jesusi ipsius. Et ideo gloriemur in Deum per Jesum Chri-
Christus, etpanis est cum Patre in divinitalefortibus,, stura, per quem reconcilialioncm accepimus. .Pcr
ct ipse solus lac et in carne parvulis. Et hanc car- mortem Fifii sumus reconciliati, et tainen nihil in
nem manducando parvuli, el hunc sanguincm bibcn- illo aliud poluit mori nisi sola caro. Et hoc solum
do, vcniunt ad solidum cibum, quod est ipsa Trini- in illo viderunt Judaei, quod crucifixerunl, quod
tas unus Dcus. Dc hoc lacle Paulus apostolus ad1 occiderunt, quod mortuum est. Sed cum caro mortua
Corinlhios scribens ait: Non pottti vobisloqui, quasii esl sola, Dei Filius solus morluus est, quia solus in
spirilualibus, sed quasi carnatibns. Quasi parvuliss hoc niundo venit, ct adventus ejus ipsa caro est. Et
in fide lctc vobis potum dedi, non escam. Nondum 'i ipsa caro exanimis jacebat mortua; sed Verbum caro
enim poteratis, sed nec adhuc quidem potcslis, udltuc c faclum non fuerat mortimm, quia cum carne ipsum
cnim eslis carnales. Verbum immorlalc ct inscparabilc erat carni suae
LXXXU. Primum ergo scire dchet Chrislianuss in sepulcro, sicut et Verbum caro factum in utero.
quod ipse Christus crucifixus, quo vclul lactc parvu- Et Palri semper sequalis pcrmansit, cum in sepul-
los aluisse dicit Apostolus; ipsa vero caro ejus, inn cro carne mortuus jacuit, et in anima ad inferna dc-
qua facta esl vcra mors cjus, et vulncra confixi, cl:l j-. scendit. Per carnem venit, ct ipsa via ejus caro est;
sanguis pcrcussi, non eo modoa carnalibus quo a el ipse adventus ejus homo cst, pro quo et labora-
spiritualibus cogitantur. Carnalibus cnim, ut dixi- vit ex iiinere : Deus autem sempiternus, id est, di-
i_ vinitas ipsius hominis, qui creavit terminos lerroe,
mus, lac est, spiritualibus cibus. Quia ctsi spirituali-
bus [Forle, spirituales] non auriiunt amplius quam n non deficiet, ncque lahorabit, nec est invesligalio
[Forle, quani qui] communiter audiunt Chrislum, i, viioe ejus. Attamen tanla unitate personse , ut sine
intelligunt amplius de Christo. Non acqualiter mente ,e dubilatione et homo qui mortuus est, credatur Dei
percipilur eliam quod in fide paritcr ab utrisqtte ie Filius Deus verus, et vcrus Deus, Verbum Patris
percipitur. Ita fit ut praedicatusab aposlolis Christus
is Filius credatur homo verus, qui sub Pontio Pilato
crucifixus,et Judoeis csse [essel] scandalum, et gen-I- crucifixus, hoc ipsum Paulo apostolo attestante, qui
libus stullitiam [stultiiia] : et ipsis vocatis Judaeis
is ail : Si enim cognovissent,nunquam Dominum glorito
ct Groecis,Dci virtus et Dei sapienlia. Sed carnali-i- crucifixissent.Et tamcn hoc quod despectum in eo
bus parvulis id tantum crcdendo perientibus [Forte, e, vidcrunt, cruciflxcrunt, npn hoc quod Dominus glo-
cxperienlibus.], spiritualibus autem capacioribus id rise est. Nam quod homo dicilur Filius Dei verus et
etiara intelligendo videnlibus. Illis cliam lanquam m Deus verus, ipse Dominus de se dicit: Nemoasceih
915 HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIBX 946
dit xn ccelum,nxslqui descenditde cotlo,Filixtshomi- A num. Nam insequalemPatri esseFilium Arii fides est.
nxs,qui est in coelo.Et tamen illum homincm, quem Quem Virgo pepcrit non esse Filium Dei, Elipandi
Deus Verbum solus assurapserat, non eum adhuc fides est. Veritatis carnem non esse veram carnem,
in cceloimposuerat, sicut nec de coelo eurn securo Manichseorumfides est. Sed quia hoc totum nib.ilcst
adduxerat; sicut et de illo lcgitur : Filius hominis bouum, quia hoc non est Christus, in utroque fal-
descenditde cwlo, et Filius Dei cruciftxus est iu luntur,nec dantyeramgloriam Christo, quamvis apud
terra. Sed hoc totum verum est, quia ex utroque eos esse yideatur cum laude bona fama de Christo.
unus Christus Filius Dei est : quia ipse desccndit de LXXXVI. Et omnes plane hteretici, quos comme-
coelo, et ipse est Filius Dei, qui sub Ponlio Pilato morare nimis longum cst, qui de Christo non recte
cruciflxus est in tcrra. Nam ct diabolus , cum eum sentiunt, ideo errant quia eum non laudant ore,
tentaret, dixit: Si Filius Dei es, dic ut lapidcs isli cum de corde vera non senliunt. Sed cum eos ca-
panes fiant. Et alio loco dixit: Scimus quia sis Filius tholicus reprchendcrit, victi se reddere nolunt, sed
Dei, qui venistiante tempus torquere nos. unde convincant, novum dogma excogitant. Sic fe-
LXXXIV. Antiquus itaque hostis Redeinptorem cerunt Arius, vel cseleri qui aliud putaverunt esse
humani generisDeumdebellatorem snum in mundum JJ - quam erat Christus Filius Dei. Nam sicut nos sumus
venisse cognovit; qui tamen priusquam eum passi- fllii eorum, qui sic credimus in Ecclesia catholica
bilem videret, cum [Forte, eum] posse mortalia pati ,ul illi crediderunt Christum, sic nunc sunt filii hae-
quem hominem videbat, omne quod de ejus divini- reticorum, qui negat hominemDeum esse Christum.
tate crcdidit, elatione susesuperbisein dubium vcnit. Nova proferunt, quia sapientes yideri volunt. De
Nihil quippe humile sapiens, nisi tantura quod su- ipsis propheta dicit: Hi sunt filii, sxcutnovellwplan-
perbura erat, dum hominemesse humilem conspicit, talionum in juvenlute sua. Plantatio eorum non est
Deum esse dubitavit. Unde ad tentationum argu- vetus, sed novella est. Non enim de veteri legc, non
menta se convertit, dicens : Si Filitts Dei es, dic ut est de prophetis, non est de aposlolis, sed de novis
lapides isti panes fiant. Quia igilur passibilem vidit, magistris est. Novi snnt, quia nova et seniper de
non Deum natum, sed Dci gralia custoditum credi- Christo excogitant. Semper juvenes sunt. Licet mul-
dit. Quid de hominibusdicere possumus, quanta hu- tee sint hoereses, tamen quotidie mutantur, et nova
militale habuit Filius Dei? cum et ipse diabolus, qui quotidie inveniunt. Noverunt ipssehserescs, licet ve-
oinnes tentabat ad peccandum, et aliquid suum in teres sint, tamen cumquotidie doctrinam suam in-
illis cognoscebat, et in Christo, ubi nihil suuin co- novant, novi sunt. Novi enim veterum sunt magi-
gnovit, cum diceret : Scimus enim quia sis sanctus; r\ strorum errores, sed quotidie ipsi nova inveniunt,
et eum Deum esse dubitavit. Et hoc humilitas facie- quod Ecclesia non facit. Hseretici vero cl haerelicos
bat, id est, humanitas quam assumpserat. Et ipsa [hecreticis] dctrahunt, quorum filii sunt per doctri-
humanitas omnes superbos et elatos scandalizabat, nam et fidem, et ipsorum verba reprehendunt; et
sicut et hodiescandalizat. Nam cum nunc omnes au- tamen in allero sensu ipsa dicunt, quia novis verbis
diunt Christum, non omncs uno raodo capiunt Chri- nihil aliud quam ipsa sunt, et semper mutant, ct
slum. Nam si omnes interroges Christianos et dicas:: multa sunt. Ecclesioctamen verba non sunt multa,
Creditis Christum? omnes uno ore respondebunt,1 et ipsa non routanlur, quia firma sunt; et nova non
tam calholici quam hacrelici, tam boni quam mali,' sunt, quia ipsa tota in Symbolo sunt. Et quidquid
et dicent, Crediinus. Et hoc lantum ore profllentur foras symbolum est, hoereticorumverba sunt.
becretici, sed in cordc aliud suspicantur esse Chri LXXXVII. Nam multi non intelligunt hunc ser-
stum quod non est Christus. Et tamen in toto mundo' monem quare dicatur Symbolum. Symbolum enim
bona fama resonal Christi, quia ubique est Ecclesia1 Groece,quod Laline dicitur indicium et collatio. In-
Christi, quse legit Scripturam de Christo et laudat>• dicium est, quia indical cui credere debcamus, id
Christum. Et cum omnes laudem et boua se putent>• est, uni Deo Palri, et Filio, el Spiritui sanclo. Super
dicere de Chrislo, el lamen falluntur, quia dicunt,>•j) Symbolumquid de Deo quseramus, tam in Veleri
aliquid de Christo quod non est Christus. quam in NovoTestamento scriptum non invenimus.
LXXXV. Non potest verum dicere de Christo des Et collatio dicitur Symbolum, hoc est, quod plures
cujus ore nqn loquitur Spiritus sanctus, sicut ipse: in unum couferunt. Nam hseretici singillatim sibi
Dominusait : Non enim vos eslis qui loquimini,sedI adveniunt, venenum quod melle linitum afferunt,
Spirittts Patris vestri loquxlurin vobis.Deuiilcreduntt ct parvulos occidunt. Hsecper Spiritum sanctum vi-
esseDeum, et bonum est; sed cum Christum horai- dentes apostoli, collatione facta in unum, composue-
nem crucifixumnon credunt esse Deum, malum est: : runt Symbolum, ut per ipsum falsos apostolos con-
et dicunt se Deum laudare et ei gloriam dare, sedI vinceret Ecclesia. Nam dicunt majores nostri quod
non est vera gloria, quia falluntur. Nam et bonuml post ascensionem Domini et Salvatoris nostri Jesu
putant esse quod bonum non est. Et Christum pu-'-' Christi, hoc symbolum, breve sibi prsedicationis in-
tant esse quod Christus non est. UnigenitumFiliumi dicium,conferendoin unura, quod sentiebant compo-
sequalemnon esse Palri, non est bonum. Filium vir- nunt; ne localiter ab invicem discedentes, diversum
ginis Mariaenon esse Dci Filium, non est bonum. aliquid vel dissonum preedicarelur his qui ad fidem
Veritalis carnem non esse veram carnem. non est bo«- Christi iuvitabantur. Et bac fide proflcit Ecdesia, de
qua dictum est per prophetam : Filii tui sicut no- A qui sit hsereticus ? Multa sunt: sed ex multis tria
vellw olivarum in circuilu mensm tuw. Heecmensa proponam, ex quibus deprehendatur a calholicis in
Scriptura sacra est. Panis qui coraeditur, Christicor- Ecclesia. Primum in fide vera. Per fidem enim vitse
pus cst. Et corpus Christi quod manducamus, non largitas ad homines venit. Quod per Prophetam
solum panem [Leg panis] et vinum qui super altare Deusipse testatusest, dicens : Justus autem meus
offertur, corpus Christi est, sed et ipsumEvangelium ex fide vivit. Apostolus Paulus ad Hebrseos (x, 38
corpus Christi est. Et cum Evangelium legimus et seqq.) dicit : t Nos autem, fratres, non sumus sub-
intelligimus,filii incircuitu mensae,in una collatione tractionis in perditionem, sed fldei in acquisitionem
sedemus, et panem ccelestemmanducamus. Nonlon- animse. Estautem fldes sperandarum substanlia re-
ge sunt a mensa Christi qui omni hora dicunt: Pa- rum, argumentum non parentium. Per fidem enim
ntm nostrum quotidianumda nobis hodie. testimonium consecuti sunt scniores. Fide intelligi-
LXXXVUI.Haereticidicuntur fllise, id est molles mus facta esse soeculaVerbo Dei, ut ex invisibilibus
ct in fide vacillantes; de quibus dicitur : Filiw eo- visibilia tierent. Fide plurimam hostiam Abel quam
rum compositwut similitudo tempti(Psal. CXLIH, 13). Cain obtulit Deo, per quam lestimonium conseculus
Compositsedicuntur, quia sermo hsereticorumcom- est esse justus, testimoniumperhibentibus muneri-
positus est, et sensus sordidus. Ornata habent verba " bus ejus; et per illam defunctus adhuc loquitur.
de sapientia ssecnlari. Inde dicuntur filicecircumor- Fide Enoch translatus est ne videret mortem, et nou
dinalw ut similitudo lempli. Similitudo templi, non inveniebalur, quia transtulit illum Deus. Anle trans-
est templnm, similitudincmhabet Ecclesise. Sapien- lationem enim testimonium habebat placuisse Deo,
tes sedicunt esse, quia vix ut rusticus heereticus dici sed tamen per fidem. Sine fide enim impossibileest
potest. Cellaria hsereticorum plena, eructantia ex placere Deo. Credere enim oportet accedentem ad
hoc inillud (lbid., vers. 12), quia sempcr parati sunt Deumquiavere est Deus unus,el inquirentibussere-
ad contendendnm, ut si illos tenueris in uno testimo- muneratorsit, Fide Noe, responsoacceptodehis quse
nio, ad aliud transeunt. Si in Scripturis eos tenueris, adliuc non videbantur, metuens habitavit arcam in
majores proponunt, qtii in diversis provinciis habi- salutem domus suse, per quam damnavit mundum;
tant, el ab ipsis hoc didicisse pronuntiant. Nam cum et justitise, queeper fldem, hseresest institulus. Fide
dicimus illis quia Pater misit Filium, sicut ipse ait : quoque vocatus Abraham obedivit in locuin exire
Pater, qui me misit, major est me, respondent illi quem accepturus erat in haeredilatem. Et exiens,
conlra nos : Deus non mittitur, Deusnon subjicitur, nesciens quo iret, flde moratus est in terra repro-
non servit, sed dispensatio mittitur. Si Deus ubique, f* ^ missionis, tanquam in aliena , in casuUs habitando
cst, omnia in Deo sunt. Quomodo Deus ad aliquid[ cuin Isaac et Jacob, cohaeredibusrepromissionis
mittilur, cum Dei sint omnia? Diflicile invenies. ejusdem. Exspectabat enim fundamenta habentem
hsereticos imperitos. Omnes enim magistri in- civitatem, cujus artifex el conditor Deus. Fide et
Structi sunt scientia seeculi.Nolunt in Scripturarum_ ipsa Sara sterilis virtutem in conceplione seminis
latitudine laborare; setl somniant, el sterlunt in alto> accepit, etiam prseter tempus setatis : quoniam fide-
sopore, et eruclant quod somniaverint et insuper_ lem credidit esse qui promiserat. Propter quod et
cum audacia in libris inscrunt et cum lemeritate de- ab uno orli sunt omnes. Et hoc e mortuo tanquam
fendunt. Et hoc faciunt ut ab auditoribus suis hono- sidera cceli in multitudiuem, et sicut arena quse est
rcntur, et ab eis hon solumlaudis munera, sed etiami ad oram maris innumerahilis. Juxla fidemdefuncli
lcmporale subsidium accipiant unde vivant, dicenles3 sunt omnes isti, non adeplis repromissionilMis,sed
cis : Si nos vobisspiritualia seminamus, dignum estt a longe eas aspicientes, et salutantes, et confitentes
ut veslra carnalia metamus. Obliviscentesillud apo- quia peregrini et hospites sunl super terram. Qui
sloli : Manibus nostris operabamur, ne quemquam i enim hsec dicunt, significant se patriam inquirere
vestrum gravaremus. Multi nescientes beatos taless (et non terrenam patriam, sed ctelestem).Et si qui-
putant. Sed si beati sunt, qui non habcnt cum apo-. D ] dem iliius meminissent regionis de qua exierunt,
stolis callosas ex opefe manus? Qui nou ingrediunturr liabeiiant ulique tempus revertendi. Nunc autem
nudi cum reli mare istius sseculi, et sunt piscatoress meliorem appetunt, id est coelestem {Jerusalem).
hominum? Quindn habent lutosos pedes? Non plane, Ideo non confunditur Deus vocari Deus eorum. Pa-
quia sua quaerunt, non quse Jesu Christi? Et ubi de- ravit enjm illis civitatem (sanctam Jerusalem cwle-
prehenditur in Ecclesia ipse hsereticus qui sancti-- stcm). Fide obtulit Abraham Isaac, cum tentaretur.
tatem ostendere religionis videlur, vitia emcndat,;, Et unigenitum offerebat, qui susceperat repromis-
nonum vult, malum non recipit, eleemosynas facit,i, siones , ad quem diclum est: Quia in Isaac vocabi-
captivos redimit, hospites suscipit, humanitatem ha- i- tur tibi semen, arbitrans quia et a morluis suscitare
bet, nudos veslit, inflrmos et incarceratos visitat,t, potens est Deus. Unde eum et in parabola accepit.
et aliquoties semetipsum in pcenitentia raactal, et :t Fide et de futuris benedixit Isaac Jacob et Esau.
coetera hujusmodi similia, quoc numerare longum n Fide Jacob raoricns, singulos flliosJoseph benedixit,
est, quoevidetur faccre, et lamen hsereticus potest st et adoravit fastigium virgre ejus. Fide Joseph mo-
csse. ficns, de profcctione filiorum Israel mcmoratus est,
LXXXIX. Scd diccs: In quo potcst dcprchendi li ct dc ossibus suis mandavit. Fide Moyscs nalus oc-
949 HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. - LIB. I. 950
cultatus est mensibus tribus a parentibus suis, eo A i voce magna, dicentes : Usquequo, Domxnesanctus
vidissent eleganlem infantem, et uon timuerunt et verus, nonjudicas, et vindicas sanguinem nostrUm
quod habitaht in,terra (Ibid., vers. 10)? Ubi
regis ediclum. Fide Moyses grandis factus uegavit de his qui
seesse filium filise Pharaonis, magis eligens affligi illic adjungitur : Datm sunt illis singulw stolw al-
cum poputo Dei, quam tempdralis peccati habere bce (lbid.). Quse sunt singulse stotmalbm, nisi tan-
tum animee quae adhuc desiderant corpora, ut ad-
jucunditatem, majores clivitias sestimans thesauris
/Egyptiorum improperium Christi : aspiciebat enim huc in terram suam duplicia possideant cum om-
in remuneralionem. Fide reliquit Êgyptum, non ve- nium hominum fuerit resurrectio? Sicul scriptum
ritus aniraosilatem regis. Invisibilem enim tanquam est: Non prima justorum, et secunda peccatorum,
videns sustinuit. Fide celebravit Pascha ex sangui- ut hseretici dejerant, sed una resurrectio omniura
nis effusione : ne qui vastabat primitiva, tangeret et in semel.
eos. Fide transierunt mare Rubrum, lanquam per XCI. Quod ut verius probem, audi quid sequi-
aridam terram. Quod experti _Egyptii, devorati tur : Datw suht illis sihgulw stolm albw, id est,
sunt. Fide muri Jericho corrueruul circuitu dierum lsetitia animarum tantum : et dictum est illis ut
septem. Fide Raab meretrix non periit cum incre- requiescerenttempus adhuc modicum, donec com-
dulis, excipieus exploratores cum pace. Et quid B 1 pleatur numerus conservorum et fratrum eorum.
adhuc dicam? Deficit enim enim tempus narrantem Sed quia non heec tractanda suscepimus, ad pro-
de Gedeon, Baruch, Samson, Jephte, David, Samuel, missum ordinem redeamus , et quid sit vera fl-
et prophetis, qui per fidem vicerunt regna, operati des , tractemus : Quia sine fide nulius piacere Deo
sunt justitiam, adepti sunt repromissiones, oblura- potest. .
verunl ora leonum, exstinxerunt impetum ignis, ef- XCII. Sed quia de Veteri Testamento jam cum
fugerunt aciem gladii, convaluerunt dc infirmitale, Apostolo diximus, et una fides est, et unum Do-
fortes facti.sunt in bello, castra subverterunt extero- minum credimus, ad NovumTeslamentum, ipso Do-
rum, acceperunt mulieres de resurrectione mortuos mino praecedenle,veniamus. Fide ipsa, Virgo angelo
suos. Alii autem distenti sunt, non suscipientes re- credidit, dicens : Ecce ancilla Domini: fiat mihi se-
demptionem, utmelioreminvenirentresurreclionem. curidumverbumtuum. Fide Elisabeth matremDomini
Alii vero ludibria et verbera experli, insuper et vin- praedicavit. Fide Simeon cognovit Dominum. Fide
cula et carceres. Lapidati sunt, secti sunt, tentati Anna Dominura Iaudavit. Fide centurio dixit : Do-
sunt, in occisione gladii mortui sunt. Circuierunt mine, tanlum dic verbo, et sanabilur pucr meus.
in melotis et inpellibus caprinis, egentes, angustiati, EtDominus miratussesequeulibus dixit: Non inveni
afflicti, quibus digiius non erat mundus. lu solilu- < ^ tanlam fideminIsraet. Etaitei: Vade, sicut credidisli
droibuserrantes, et in montibus, et in speluncis, et fixttlibi. Aut quid dicam? Fide apostoli crediderunt.
in cavernis terrec. Et hi omnes tcstiraonio fidei pro- Fide cseciilluminantur. Fide diverssevaletudines cu
bati, non acceperunt repromissionem. Deo pro nohis rantur. Fide mulierflmbriamvestimentitangens, salva
nieliusaliquidprovidente, ne sine nobis consumma- factaest. Ad quamJesus dixit: Confide,filia, fides lua
rentur. i te salvamfecit. Fide mulier Chananseaimportune cla-
XC. Ecce bi Patres, qui adhuc suo umbra fuc- mabat, dicens : Domine, adjuva me. Respondens
runt, qttos Apostolus nominavit, per fidem salvi Jesus ait: Non est bonum sumere panem filiorum et
facti sunt: et pro ipsorum descendit animabus ad millere canibus. Et illa dixii: Domine, nam et ca-
inferna, et eas secum adduxit ad coelos; et adhuc telliedunt de micisquw cadunt de mensa dominorum
hodie illam repromissionem non a acceperunt isli suorum. Tunc respondensJesus, ait illi : 0 mulier,
majores. Et ubi sunt illi qui dicunt quod hi qui cum magna est fides tua, fiat tibi sicut credidisti. Fide
Christo resurrexerunt, cum carne et animabus in genlilis populus credidit. Fide et hodie creditur. Sed
ccelos cum Christo ascenderunt? Non concordant multis modis fides variatur, et fides vera putatur,
Apostolo, qui hoc loco dixit: Non acceperuhtrepro- n quaefldes vera non est. Sicut multis modis Christus
missionem,Deopro nobisaliquid meiius providente,ut unus prsedicatur, et Christus putatur, qui Christus
non sine nobis consummarentur. Quomodosuut cum non est. Sic fldes putatur vera, quse vera non est.
carne in coelo,sih adhuc illorura repromissione sine Fides falsa est, quse sine charitate est. Denique
nobis consummarentur? Aut quomodo pars corporis postquam apostbliDomihocrediderunt, dixit Jesus :
Ecclesioc,quse caput habet in ccelo, pars ascendit, Pacem xneamdo vobis, pacem relinquo vobis.Pacem
ct pars patitur adbuc, etparsjacet sepulla? Et ubi meam, non sicxit mundus habet pacem. Siquidem
erit illud quod Joannes in Apocalypsidicit : Vidi mundi pax nostrum bellum est. Meam pacem do
subter altare animas interemptorum propter Verbum vobis. Bellura habete cum mundo, et meam pacem
Dei, et testimoniumquod habebant (Apoc. vi, 9) ? habebitis. Et in hoc cognoscehiomneshomines, quia
Non propter aliudoccisi sunt, sed propter Verbuni mei discipuli estis, si dileclionemad invicemhabueri-
Dei, propter Verbum incarnatum, pfopter testimo- tis. Tunc illi omnes hoc preeceptum acceperunt a
nium quod habebant Jesu Christi, quem prsedicave- magistro, facta collatione, lanlamhabueruntdilectio-
runt, exspectaverunt et viderunt, cui el clamabant ncm, ut in duodecim illi corpofibus animam face-
a Quoadcorpus scilicct. h Locus mendosus.
951 ELIPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 95*
renl unam, unum cor, et voluntatem unam. Et qua- A manducarent; et parvulis frangerent et darent, id
est,
liter credcret Ecclesia, non unus composuit Symbo- sententias, quas mente parvuli non intelligunt, ipsi
luin fidei, sed oranes singula verba posucrunt. Et ea responderent. Scd quia sibi sapientes videntur, et
quod corde crediderunt dilectione demonstraverunt. pro despectu hoc facere nolunt, ideo magistri erroris
Quod haeretici non faciunt : sed unusquisque. sibi fiunt, quia veritatis discipuli esse noluerunt. Disci-
sapiens esse videtur, et non requirit mcmbra , nec puli quidem fuerunt, sed de disciplina sseculari.
collationem necesse habet; sed ad suara novam do- Et ideo fures et latrones in collatione Ecclesise
clrinam omncs vult inclinare. Et cum catholicus apparuerunt, quia non per ostium, quod est Chri-
noluerit eum audire, excitatur in discordiam. In stus ; sed aliunde primam calhedram ascenderunt.
hoc deprehenditur primum quia non habel fidem Et inde cognoscimus eos non esse veros pastorcs,
rectam. quia vocem illorum, id est eos, oves Dominicoc
Secundo, quia non habet charitalem. fugerunt.
XCUI. Tertio, quia qualis ille, tales et discipuli XCIV. In his tribus plene deprchenduntur in Ec-
ejus. Quia omnis magister in discipulis agnoscitur, clesia hseretici, id est, in fide, et dilectione, et disci-
sicut ct Christus in apostolis. Nam omnis magister plina. Qui enim recte credit et non diligit, d«enion
qui de doctrina Christi est, primum a domesticis co- B est. Daimon credit et non diligil. Nec iste discipulus
gnoscitur qualis sit. Sicut Aposlolus docuit, Domum Christi est. Nam omnis qui diligit, credit. Dilectio
suam bene regentem, filios habere subditos, cum omni enim tanlum in bonis rebus accipitur, amor vero et
castitale. Quia qui domum suam bene non regit, in in bonis et in malis essc polest, quia et mali se
domo Dei diligentiam habere non potest. Nam omnis amant et non diligunt. Quia dilectio a duorum liga-
qui discipulos nutrit, intantumeos instruit in fide tione nomen accepit, quia sic diligit alterum sicut
vera, doncc Christus formelur in illis, secundum scipsum. Et est mensura dilectionis, in quo tota lex
apostolum Pauium, qui dicebat discipulis : Filioti pendel et prophetw. Diligis Deum ex loto corde, et
xnei,quos adhucpariurio, donec Christus formelurin proximum tuum sicut teipsum. Restat ergo ut qui
vobis. Ilem ipse : Imitalores mei estote, sicut et ego diligit recte crcdal quia Symbolum recitat. Pro fide
Chrisli. Potuerat Dominus nostcr Jesus Christus uno tamen solus non contendit, sicut haereticus, sed cum
die docere discipulos suos, si voluisset, quia ipse omni Ecclesia clamat. Hserelicus tamen solus errans
eral Deus, qui illis inspirare potueral una hora quod discurrit per terras, ut novoe suoedoctrinoc consen-
multo tempore inspiravit. Scd pro hoc faclum est, lientcs inveniat. Catholicus autem nihil novum dicit,
utqtii magistri Ecclesiarum esse debcrent, mulfo quia totam suam fldcm in Symbolo comprehendit.
"
tempore perlac crescerent, et cum labore ad solidum Confirnial eam , quia habet dilectionem proximi.
cibtim pervenirent: qui elsi mtillum Iaboraverunt, Tunc habet et spem, cum habuerit fidem et charita-
quia erraverunt etdubitaverunt; sed illorum crralio tem. Fides dicta est, quia fit illutl quod inter utros-
nostra est correptio, illorum dubietas nostra cst que placitum est. Id est, sicut inter homiiiem ct
firmitas. Erravit Petrus quia negavit. DubilavitTho- hominem fiat, ut uemo nemini mentiatur. Jam si
mas de resurrectione quia dixit : Nisi vidcro , non menlitur quis, non cst fldes. Sic inter Deum et
crcdam. Dubitavit Cleophas ct Lucas evangelista, hominem : si non facit homo quse promittit Dco,
quia dixerunt: Nos pulabamus eum, quod ipsc esset jam non est fitles. Jam ct Deus non facit quoepromi-
redemplurtts Israel. Et cum non cognoscerent Chri- sit homini, quia homo primus violavit fidem. Spcs
slum, et inlerrogaverunt abeo quareessent trisles, re- vocata quasi pes ad progrediendum. Qui promiltit
sponderunt ei: Tu solus peregrinus factus es in Jerti- Deo et non pergit ad eum, non habet spem, quia
salem, el non cognovisli, qum facta sunt in illa his non vadit. Nou est ibi pes, sed depes, id est despera-
diebus ? Dixit eisJesus: Qum?Responderunt, dicentes: tio. Charitas autem Groecussermo est, quod Latinc
De Jesu Nazareno, qui fuit propheta major in opere dicitur dilectio. Iloec tria sunt qttoe in religionis
ct scrmone. Vides quia non sestimabant cum Deum ,_ ciilttt ad colcndum Deum in omnibus perquiruntur,
esse, sedprophetam? Dubitavit Philippus, qui dixit: itl cst, fides, spes et charitas. Ilis tribus major cha-
Dotnine, ostende nobis Palrem, et sufficil nobis. Pro- ritas. Quia hic inchoatur, etfinemnonhabet.Proinde
linus audivit: Tanlo tcmpore vobiscumsum, et non Dcus charitasnuncupatur, quifincm non habct. Fidcs
cognovistimc,Philippe? Qui videt me, videl et Patrem tamen et spes flnem habebunt. Quia cum vidcrous
meum. Non credis quia ego in Patre, cl Pater in me Dcum, quem credimus, ultra quod credamus non
est? Hoc lotum quare dico quod aposloli erraverunt ? habemus. Fides dicitur in hoc saeculo,quia veraciter
Propter haereticos, qui discipuli non fucrunt et ma- credimus id quod nequaquam vidcre valemus. Nam
gislri sunt. Quod si in disciplina multo lempore in credere jara non possumus quod videmus. Sic spes
collatione laborassent, ibi audissent quicl diccrent lantum in hoc socculo est. Cum autem videriraus
Ibi reprehenderentur, ut emendarent. Ibi corrigeren- majcstatem Dei, quam nobis promisit videre, ullra
tur, quo errarent, donec Christus firmaretur in eis : quod speremus non habemus, quia quod sperabamus
et sic cum grandi labore, orando et humiliando, jam habemus. Et cum habet h.omo quod sperabat,
quandoque ad solidum cibuni pervenirent. Et cum quod speret non habet.
pcrvenissent, jam deules habenlcs solidum pancm XCV. Charitas vero hic inchoat proximo. Et cum
955 HETERII ET S. BEATI AD ELFPANDUM EPIST. — LIB. I. ogi
viderit Deum, tunc flt majorPQuiahic dilexit proxi-i- A do dicit Jesus: Qui non comederit carnem meam,
mum, minor est. Sed quantum plus dilexit proxi- i- et sanguincm mcum non biberit, licet spirilualiter
mum, tantum et illic plusvidebit majestatem Dei. i. et mysterio possit inlelligi, tamen corporaliter
pa-
Et quantum minus dilexit proximum, tanlum illic
ic nem , quem petimus quotidianum , vere corpus
minus videbit majestatem Dei. Et qui non dilexit,, Christi, et sanguis ejus, serino scripturarum cst.
it Et cum legimus cam, carnein Chrisli manducamus,
licet jejunct, oret, res suas pauperibus eroget, ita ut
nudus pro Christi nomine rcmaneat, virginitalem n et sanguinem ejus bibimus. Et cum oramus, ut
custodiat, die et nocte in lege Domini tneditetur,, intelligamus ca spiritualiter, et cognoscamus Divi-
omnes Scripturas merooriter leneat, omni die com- t- nitatem incarnatam. Et cum cognoscimusquod vero
municet, infirmos et incarceratos visitel, nudos ve-- Filius.Dei sit, ct verus Deus, et non est alter Deus
sliat, hospitibuspedes Iavet, recte credat Christum 11 prseler illuro, qui de Virgine nalus est, ct adora-
Filitim Dei, omnia secreta ejus sciat, et angelorum j mus eum cum angelis, sicuti est unus cum Patre et
lingtiisloquutur,etpro Christinominccruccm ascen-- Spiritu sancto Deus, pancm angelorum manduca-
dat, et pro Christo sanguinem fundat, majestalem n mus. Qui Scripturam frequentat legere, ipsa littera
Dei vidcre non potest. Sinc charitalc Deumhulluss corpus cst. Scd spiritus in littera est. Habet ipsa
catholicorumvidebit unquani. Ipsi dicluri sunt, qui_jB littera spiritum, id est inlellectum. Sed tamcn
isla omnia faciunt, et non diligunt : Domine, in,j ipse intellecluin sine littera, quse corpus cst, nenio
nomine ttto prophetavimus,dwmoncs ejecimus, ctt inleliigere potest. Qui intellectus lilterse non cst
virtutesmultasfecimus.Tunc respondebitittis: Disce- . corpus. Sed cuin coeperitaliquis legcrc, ipsa littera,
dile a me, operarii iniquitatis. Nunquam novi vosin, quoe corpus cst, et eam intelligcre non polerit, oret,
domo Palris tnei. Require nunc quid est in domo , et dicat: Puter nosler, qui es in cwlis: panem no-
Palris. In domo Patris non fuit, id est, Ecclesiee ; strum quolidiunumda nobis hodie; quousquc pctat,
unitatem non tenuit. Fides autem illa vera appel-. quousque intelligat. Et postquam intellexerit, in-
landaest quacest vera, non ficta, quam sanclus cont-. tcrroget scniores, interregct Palres, sicut scriptum
mendat Apostolus, dicens : Finis autem prmceptiest_ est, et ipsi cam nuntient: ct tunc videbit spiriluni,
charitas de corde puro , et conscientiabonu, et fide, si ex Deoest an non. Non se pracsuinat ante praedi-
non ficla. Nam quia idem beatus Aposlolus, grutia: care, nisi prius probavcrit spiritura litteroe,si ex
nos dixit salvos factos csse per fidern : qttam non Deo est. Punsa quantum pcriculosus cst sermodi-
ex nobis,sed Deiusseritdonutrt.Et utique vcra salus vinus quero manducas ; in ipsa comniunionc cogno-
non erit, ubi fldes vera non fuerit. Quaecum divini- *_ sce quam communicas. Si micula cecitlerit in terra
tus infunditur, sine dubio gratuita largitate donatur. de manu sacerdotis, omnes coiitremiscent, et elon-
Et ubipervcramfidemveritasfuerit crcdulilatis, veri- gat se ab ipso loco ubi Eucharistia ceciderit, ct
tas utiquecomitabiluret salutis. Quisquisautcma vera queeritur diligcnter ut in patena rcponattir, quia
flde deviaverit, veraesalutis gratiam non habebit. corpus Christi est ipsa Eticharistia, quae latine di-
XCVI. Proinde torpere non debet fidelis animus citur bona gratia. Sic et Evangelium bona gratia
ad queerendumsi quid in sacramcnto fidei sibi vi- dicitur. Quotl si totum Evangelium quis inlcllexe-
detur ambiguum, maximein mysterio Dominicsein- rit, et miracula crediderit quoe non intelligit,
carnationis, per quam justitia impiis, vita mor- quserat, timeat, contrcmiscat, non habeat de-
tuis , saltts infirmis et veroclibertatis gratia dona- spectui ipsam miculam quaerereet invenire, et iu
ta captivis. Ipse esl punis noster, qtti de cwlo de- patena, id cst in anima fideli, ponere, quia cofpus
scendit, et dat vitammundo. Siquis, inquit, ex ipso Christi est. Et aninioefidclium, si vasa non essent,
xnanducaverit,vivetin wternum.Panemcwlidedit eis, non diceret Prophcta cx voce Domini: Mundumini,
utPropheta ait: Panem angelorummanducavilhomo. qui fertis vasa Domini. Et de Paulo apostolo ipsc
XCVII. Sed forte dicat aliquis : Ubi invenire Dominusdicit: Vas eleclionisrnihiesl. In ipsa vasa
possumushunc panem , qui dc coelo descendit, et j) JJ corpus Christi mittitur, quod est Eucharislia, sivc
manducare? Jam Dominusad ccelosascendit, quo- Verbum Dei. Quod si ipsa micula, quam euchari-
modo manducabo hunc panem, et vivam in setcr- sticam diximus, dc manu sacerdotis ceciderit, et
num? Quia desidero hunc panem manducare. Et eam couculcaverit, conculcat ct omne corpus Chri-
credo quod vila ceterna est ipse panis, id est cor- sti. Tunc non debet corpus Christi tradere, et no-
pus ejus. Et dico : Domine,scmper da nobis panem men Patris habere, sed inter coeterosfiliosaccipere,
hunc. Et in oratione, quam edocuit, oro et pe- qui filii sciunl sanctum essc. Sed si de sacrainento
to : Panem noslrum quolidiunum da nobis hodie. interrogentur, rationem facere nesciunt. Sic ctiam
Quid est ipse panis quem quotidie petimus? Et de Evangelio intelligendum est. Qui pater est et
noster panis est; et tamen eum nisi petierimiis, Evangelium annuntiat ad quem corpus Christi dixi-
non accipimus. Et vere corpus est. Audi ipsum pa- mus, et totum Evangelium bene annuntiaverit,
nero nostrum quotidianum. Pete. Accipe. Mandu- et micula ceciderit ei quam inlellexerit, et male
ca quotidie. Legamus sanctas Scripturas, et inve- intellecta non queesierit, sed conculcaverit, id est,
niemus hunc panem. Ego corpus Jesu Evangelium cum temerilate defenderit, conculcat totum corpus
esse puto, Scripluraspulo doclrinam ejus; ct quan- Chrisli, id est, totum Evangclium. Tuuc non debcl
955 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUSET S. BEATUS. 956
corpus Christi more paterno dare, sed more filio- A aquam de luis vasis, et de tuis puteis (Prov v, 15).
rum accipere, id est, non debet ut doctor procdi- Vult Scriptura carnalem concupiscentiam monere
carc, ut discipulusaccipcre. refrcnandam esse intra jugalem licentiam. Has nc-
XCVIII. Qui enim recte credil de Patre et de Fi- stras allegoriasJudsei non recipiunt. Carnales Chri-
lio, et de Spiritu sancto non recte credit, jam nec de stiani non intelligunt, et inde Chrislum hominein
Patre recle credil. Qui recte credit de Filio et de esse Deumnon confltentur. Denique velavit Moyses
Patre, et Spirilu sancto non recte credit, jam nec faciem suam, et sic est populo locutus. Velata fuit
dc Filio recte creriit. Qui recte credit de Spiritu Moysiusquc ad Christuinbibliolhecaefacies, et in fine
sancto, et de Poilrcet Filio non recte credit, jam hujus bibliolheceerevelataest. Etinde sic incipitur rc-
ncc de Spiritu sanclo recte credit. Qui recte credit velatio Christi, quam dedil illiDeuspalam facereser-
dc tota Trinilate. ct de sola incarnatione Filii Dei vis suis, quw oportetfiericito(Apoc.i, 1). HsecJoanni
lion i-ectecrcdit, jam non recte credit de tota Trini- revelata est: queetota bibliotheca unus liber est, in
tate. Sic et cum totam legem Christi observaverit, capile velatus, in fine manifestus. Qui liber duo Te-
et in unum offenderit, jam totam legem offendit. stamenta dicunlur, Vetus et Novum. Et unum est
Si cognoverislegem, cognosceset Evangclium.Quia " tanquam unus gladius ex utraque parte acutus. Et
Evangclium sic cst de lcge sicut granum tritici de hinc inde, id est in lege et Evangelio acuitur, ut fi-
palca. Et nullum granum potest ad maturitatein ve- deles armet et inleriiciat infideles, sicut idem in
nire, nisi inlra paleam latitavcrit. Hoc est granum Apocalypside ore Dominigladium ex utraque parte
liilici quod in tcrram cecidit el non multiplicavit. aculum egredi testatur, id est verbura ejus. Quseli-
Ipsc cst Christus, ipsc est panis, quem nunc come- bet bibliotheca totus sic est intelligendustanquam
diimis. Sed ct ipsum granum mcdullam habet, pin- unus homo.
guedihem habet, adipem habet unde satiaraur, sc- C. Denique homo perfectus ex tribus constat, id
cundumprophctocdictum : Et adipe frumenti satial
in divinitasin est anima, corpore et spiritu : sicut Apostolus di-
te.Pinguedo grano cst, carne. Granum
in palea est Evangclium in lcge. Est occultatum cit: Deus pacis sanctificelvosadperfectum: et integer
spiritus vester, anima, et corpus, sine querela in ad-
Evangelium in lege, et occultus Chrislus in littera. ventumDomininostri Jesu Christijudiciumque reser-
Est et occultata divinitas in carne. Legunt cama-
altera sit anima in substantia, et
les Judoeilegem, ct non intelligunt Evangelium.Lc- vetur. Non quod
alter spiritus, sicut altera substanlia est ani-
gunt carnales Christiani litteram, ct non intelligunt
Clamant Christiani et non in- ma, et altera caro, sed ipsa anima nnus est idera
spiritum. Christum,
divinitatem. Ac hoc se Ju- _ spiritus. Sed dum exteriorem carnem affligit homo
tclligunt per glorificant secundum Apostolum, xnterior
doci de lege; sed eam non habent, cum Evange- per poenitentiam,
anitna renovaturde die in diemin cognitioneDei. Et
lium non habent, quia pancm non habcnt. Glorifi-
poslquam cognoverit Deum, dicitur spiritus, id est
canl se et carnales lectores dc liltera in Ecclesia,
contemplativus servus Dei, quia Deumcontemplatur.
sed cam non ltabcnt, quando Spirilum non habent.
Per vitam contemplativam videl Deum, non in cor-
Gloriflcant sc Christiani de fitle, sed Christum non
pore, sed mente. Qtieemens sic cst in actione animse
habent, qui divinilatem non habent. Quamobrein sicut
caput in corpore Qui spiritus sic est in actione
niliil habet cx partc, qui tolnm non habet. Namcum nientis sicut oculi in Et sicut homo videt
littera occiclat,spirilus atilemviviftcet,necesseest illa capitc.
per oculos, et discernit lucem a tenebris, et in dic
spiritualium intcriora sermonum, spiritu vivilicante, ambulat aut operalur, quia participat lumen oculo-
pciictrarc.Univcrsam porro Scripturam,tam Veteris rum suorum cum lumine solis, et utrumque unum
Teslamenli quam Novi, ad intcllectum allegoricum lumcn
est, sic ille Spiritus, qui lumen est, participat
csse sumendum. cum Christo, qui sol est, et fit unum lumen utro-
XCIX. Nam ipsa allegoriaquatuor modis in Scri-
rumque, id est unus spiritus; sed non est ipse spi-
pturis divinis est requirenda. Primus cst secundum D ritus, quem dicimus, cum Dei spiritu una natura.
lranslalionem, ut est illud : Iratus cst Dominusel
descendit, et sirailia, quee ad insinuandas causas et CI. Cum dicimus lumen et lumcn, quia aliud est
hominufflmotus transferuntur ad Deum.Alia est sc- lumen illuminans, aliud Iumcn illuminalum; sicut
cuiidum imaginationcm, vcl hypotyposeos, ut est aliud est sol illuroinans, aliutl oculi illuminati. Qui
illud : Homo quidcim descendebat ab Jerusutemin oculi in tenebris non vident, nisi participeiilur lu-
Jericho. Et parabola vinceealque agricolarum. Ordo mini, aut soli, aut lucernis, qui sol Chrislus inlelli-
cnim eorum qusc agebantur a Christo velut imagi- gitur. Lucerneevero Patres sancti, id est, prophetae,
ncm personocct negotii alterius rcfcrlur implcltim. apostoliatquedoclores.Tenebracvero sunt, inquibus
Tcrtia est secundum comparationem, vcl similitudi- homo non participat luci, diabolus et angeli ejus,
ncm, ut est illud : Simile est regnum cmlorumgruno homines mali, et peccata quse facimus, pro quibus
Et tamen
sinapis, et coctcra. Non enim narratio, sicut in su- coecamur,et Deum videre non possumus.
pcriori exemplo contexitur, sed causarum solum- ille semper in lumine est, et nos videt. Et omnes
inodo comparatur effectus. Quartus ust sccundum sancti qui in lumine cum eo sunt : et nos putamus
xrovurbialem itiodum, ut est illud Salomonis: Bibe quod ncmo nos videt, cum malum cogitamusaut fa-
957 HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LlB. I. 958
cimns. Et tuhc non sumus cum Deo, sed Deus nobis-• A j corpore, secundum Apostolumconstare firmavimus.
cum est, qui ubique lumen est, lieet nos in tene- CIV. Quo firmalo, ad bibliolhecam nostram, Deo
bris sumus, qui tunc cum diabolo et hominibus> illuminante,redeamus. Et sicut unum hominem inle-
malis una tenebrae sumus cum operibus illorumi grum ex tribus constare diximus, et a bibliotheca
participamus. Sic turic tion sumus cum Deo, et illes nostra unum librum integrum ex tribus' constare
nobiscum est : sicut csecusnon videt lumen solis, , explanemns, id est, littera, tropologia et mystica in-
et tameri lunien solis tottim corpus ejus illuminat;; telligentia. Littera est sicut corpus hominis. Quse
sed sol se non mutavit1, sed csecus, qui lumen suii littera ipsa est historia. Tropologia sic est sicut
corporis perdidit. Sic Deus se nunquam mutat, sedI anima hominis Mystica intelligentia sic est sicut
nos, qui lumen animeeperdimus per peccatum. spiritus horainis. Corpus ergo sacrse Scripturse, sic-
Cll. Hoc totum quariediximus? Quia unum homi-• iit diximus, littera est. Et aniraa in morali sensu
nem aninia, corpore et spiritu, id exemplo biblio- qui tropicus dicitur; spiritus vero in superiore in-
theCseinsinuare voluimus. Qui homo tantum ex duo- tellectu angelico, qui anagoge appellatur. Corpus
bus substantiis constat, id est corpore et anima. estlitterse, cum dicimus : AmbulabatDominus.Des-
Corpus habet parlem mundi, unde ducit originem. ... cendit Domxnus. Caput Domini, capillos, oculos, au-
Anima vero non habet originem, quia 'spiritus est,, "' res : Juravit Dominusper animamsuam : et tOta hi-
el ad imaginem Dei factus est : quse ex utroquei storia, quse legitur et auditur, et syllabis compre-
unus homo compositus est. Et ipsa anima rationalisi henditur, et lilteris emendatur, et csetera hujusmodi
est, sicut angelus, el intelligit cum angelis : et ipses similia, quse ad exteriorem auditum pertinent, tam
spiritus, quem supra diximus, ipse inlellectus ani-- legentibus quam audientibus communiter, tolum
mse, hoc est superior intellectus, quod Graecedici- cOrpusest lillerse exterioris, sicut corpus est hominis
lur anagoge, id est intelleclus angelicus, per quemi exterioris. Quse si omnia quse
Ieguntur secunrfum
Deum videt. Et cum supra tendit, fit cum Deoel an- litteram, id est, corpus lilterse exterioris, sicut ad
gelis unus spiritus. Et cumad corporalia flectitur, eti aures publicas sonat, sic ea vofuerimus inlelligerc,
nimis pro corpore cogital, flt mundi amalor. tales erimus sicut et ille qui ccelestiaobliviscitur, et
CHI. Et dicitur iste mundus quia Christum odioi terrena lucra sectatur, et tantum corpus suum, nom
liabet. Si fuisset cum Deo erat Deus, non natura, animam diligit. Et tamen utrique comparati sumus
$ed gratia. Sed quia servit mundo, id est corpori, jumentis insipientibus. Unam comparationem habe-
tune non dicilur imago Dei, sed homo. Propheta at- mus, et vita sumus dissimiles, quia ille est saecuk'
testante, qui ait: Et homo in honore cum esset, non, n( ris qui mundum aniat, et ego religiosus, qui littc-
intellexit. Comparatus est jumentis insipientibus, et. ras. Sed ab una comparatione, id est ab una lan-
13). In honore est, cea, occidimur, quia utrique corpora amamus, utri •
similisfactus est illis (Psal. XLVHI,
quandoin superiori intellectucum angelis intelligit; que corpora videmus. Queeet in ipsa historia est ali-
et pro hoc Iaborat, ut ad angelorum sequalitatem, quid, quod sicut audivimus et tenemus, et sic intel-
perveniat : et panem quotidianum in nomine Jesui ligantur sicut audiuntur. Et sic diligimus ea et ob-
Patrem dare sihi postulat, ut in aatemum cum illo servamus. Quod si et illa ad allegoriamreduxerimus,
vivat seternus. Cumvero pro ea laborat quseseterna et volumusea mutare, tale est tanquam si corpus
non sunt, et terrena sunt, el corporaiia sunt, et vi- nostrum omnino occidimus, et non damus ei quse
dentur, perdet imaginem et similitudinem Dei, et necessaria sunt, sine queis corpus vivere non potest,
comparatusest jumentis insipientibus,et similis factus id est, cibo, potu, somno et vestimento. Si iisecfa-
est illis. Qusetotum una anima agit, et ipsa est quse cimus, jam non erit corpus quod currat pro anima.
ccelcstia concupiscitseterna et obliviscitur tempora- Jam non erit anima salva quaecorpus suum occidit
lia. Et ipsa est quee terrena lucra temporalia con- contra naturam.
quirit, et ccelestiaobliviscitur; et non potest ccelum CV. Qusesunt ista qusediximus? Sunt hseretici,
et terram simul lucrari, nisi unum dimiserit. Et t) I nomine Circumcelliones,qui amore mariyrum se-
habet ipsa anima multa nomina per actiones quas metipsos interflciunt. Tales sunt et illi lectores qui
discurrit, cum sit substantia una: quaedum coulem- omnino animam litterse a corpore nudare quaerunt.
platur Deum, spiritus est. Dum sentit, sensus est. Nam sicut corpus stat pro se, et recipit actionis suae
Dum sapit, auimus est. Dum intelligit, mens est. vicem, sic et historia aliquando per se, ut aliud non
Dumdiscernit, ratio est. Dum consentit, voluntas est. intelligatur per signiflcationes,similitudines et figu-
Dum recordatur, memoria est. Dum membra vege- ras, nisi tantum secundum corpus littersesicut audi-
tat, anima est. Et hsec quidem dum multiplici con- tur. Historia est Chrislus Dei Fiiius, natus de virgine
stent appellatione, non tamen ita dividuntur in sub- Maria, crucifixus sub Ponlio Pilalo. Mortuus et se-
stantia sicut in nomine, quia ista omnia una est ani- pultus. Descendit ad infernos. Tertia die resurrexit
ma. Et in parte qua se flexerit ipsius partis nomen vivus a mortuis. Ascendit ad coelos.Sedet ad dexte-
accipit, quia partes ejus sunt ista quae dixi. Hoc to- ram Dei Patris omnipotenlis. Hsecpro se stat sicut
tum pro spiritu ista diximus, ut haereticis calum- auditur. Non est allegoria. Non significavit alterum
niandj assertionem lolleremus. Quia unum horai- Uhristum, sicut patrlarchee et prophetoehuncsignifi-
nem integrum atque perfectum spiritu, anima et caveruut et preedicaverunt esse venturum. Hliprse-.
9.9 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 960
dicavcrunt esse venlurum. llli proedicaverunt nonA A significavitNoe, qui arcam in diluvio erexit. Qnid
se, sed Christum. Christus proedicavitsemetipsum, Abraham, Isaac ct Jacob. Quid Joseph venditus in
niissuin a Palre, dicens : Sic dilexit Deus mtindum, Êgypto. Quid Moyses,qui eduxit populum de terra
ul Filixtmsuttmunigeniltiinclaretin mttndo; ut omnis iEgypli. Quid Josue, qui eis terram repromissionis
f/td creditin euin, tton pereat, sed habeatvitatn ceter- divisit. Quid David, rex et propheta. Quid proplielac
nam. Nos vero cum apostolis et doctoribuspreedica- significavcrunt, nisi hi omnes Christum? Potest ct
mus eum jam vcnisse tiumilcm, ut nos qualiler vive- dicere: Ecce quid significant sol, luna et stellae.
renius doceret. Et sccundo eum cxspectamus in glo- Quid n are et pisces. Quid flumina et fontes. Quid
ria majestatis suoe redire, el rcgulam quam posuit Montes ct collcs. Quid hcrbaeet arbusla,
requirerc, et iinicuique secunduroopera sua reddere. CVII.Et quia pleraquc, sive in bonam partem stvc
Hsechistoria, sicut auditur, ita ab omni Ecclesiacre- in malain, duobus niodis inlelligendasunt, secundum
ditur et tenetur. Sic ctiam dccem proeceptalcgis, Scriptuiras potcst facere rationem. Attamen cum
quocin duas tabulas scripta suiit, sive decimoe,sicut vcaerit, et de animalibus disputare cceperit, quid
audiunlur, ita intelliguntur et tcnentur. IIoc totum significt.ntvolatilia, quid replilia, quid quadrupedia,
corpus lilteroeest tanquam corpus hominis. qxiidanimalia muntla, quid immunda; quid bestia, id
CVL Areniamusad interioris litteraemoralem sen- B * est, Ieones, ursi, iupi, vel vulpeculee, quid greges
sum, qiiem tropiciim dixjmus, qucm etiain in cxem- ovium vel vaccarum, aut columbae,vcl gallinse.Jam
plo animae posuimus, qualitcr de exterioris litterae hic non discernit quid sit lupus, aut quid ovis, cum
corporc ad interiorem intcllectum, tanquam ad inte- fortasse et ipse lupus esl et solus in tenehris ambu-
riorem animam ralionalem, ascendcrc valcamus. lat ululando, et oves quseingressse sunt sub pastore,
Omnisenim Iector qui dc hisloria ad moralcm scicn- defossat et spargit. Nam lupus, aut ursus, aul quae-
liam asccndit, et non pervcnit ad spirituro litlcrae, Stoetbestia qusecarne vescitur, non est sub pastore,
talis est sicut quodlibct animal, tantum conslans ex ncc in domo crcatur, nec in grege ambulant, nec
corpore. Moralis scientia dicitur, itl cst, sccundum rwundasunt, nec cibo hominum apta sunt. Animalia
mores: ut cum nominat Scriptura, ut puta homincm, vero queelibct munda in grege ambulant, et sub pa-
intclligunlnr ejus morcs, quia scnsum habct ct ratio- etore sunt. Includuntur et a bestjis defenduntur, et
nalis est. Cum nominat animal, ut puta bovem, in- atl cibos hominum apta sunt. In hoc cognoscimus
telligitur quia nngulam divitlit, et ruminat, et suh hunc interpretem, si lupus an ovis sit. Nam si ovis
jugo cst. Cum vero noroinat asinum, vet quorilibet est, in grege cst, iri multitudine est, in simplicitate
jumenliim.inlcUigunliireorummores, quia ruminant , est, sub pastorc cst. Includitur in ovile, herbas Scri-
ncc ungulam dividunt. Cum nominatur camelus, in- pturarum manducat, non carnem fratris sui. Cibus
telligitur ruminare, cl ungulas non dividil. Cum no- domini sui est, a quo regitur et custoditur. lllius qui
minatur porcus, intelligittir ungtila dividi, ct non dixit : Meus cibus est ttl fuciam voluntatemejus, qui
ruminarc. Cum nominatur lco, intelligitur omnium misit me, ul perficiam opus ejus. Nam si in grege
forlissiinumesse bestiarum. Sic et ursus, lupus, aut non ambulat ovium, id est in mullitudine monacho-
vulpecula, sccundumsuse naturocactiones, uniiiscu- rum, licet lotam bibliothecam recitet, et secundum
jusque inlelliguntur mores. Sic eliam de coeleiis. mores intcrpretetur, non est ovis, sed lupus solila-
animalibus, reptilibus sive volatilibus, quoe Scri- rius. Bestia est. Foras domum est. OvesDominicas
plura sacra commeinorare solet. Qtiaeomnia mores; invenit. Non interpretatur Scripturas, quotl auditis;
hominum sunt intelligendi, ut per ipsa Icctor agno- sed idulat, quia non tractat. Quid facit? Noneum
scat vitam vcl morcs hominum intra Ecclesiam. Sed videmus aliquid mali facere?Non crcdatis. Hypo-
istos mores non potcstdiscerncre, nisi inlegcr homo, crila est. Pellem ovinam in superficic gestat. Nam
id est spiritus, anima et corpus. Spiritualis horno sub pellc Iupus est, id est, sub littera hoerelicuscst.
omnia judicat: ipse autema nemine judicalur. Nam Homointeger non est. Animatantum et corpus est.
sicut spirilualis noincn trahit a spiritu, sic animalisi _.
, Spirilus non est, ab spiritu separatus est. Omnesita
ab anima. Et animalis homonon percipit ea quw sunt; separare vult, dividere vult, sicut illc divisus est.
spiritus Dei, ut ait Apostolus. Sic etiam carnalis no- Scinderc vult, sicut ille scissus est. Spargere vult,
men trahit a carne, secundum Aposlolidiclura : Cum' sicut ille sparsus est. Et ideo deforis venit, et de
audio rixas inter vos, nonnecarnalcs eslis, el secun- domo vult rapere, quia non est ovis, sed lupus. Nam
dutn hoininem ambulatis? Nihil prodest lcctori, sii cum leguntur in Scripluris animalia sive munda, sive
lotam bibliothecam memoritcr recitet, et moraliler immunda, allegorice mores hominum intelligcndi
inlerpretetur, si non pervenerit ad spiritum. Quare?? sunt, non secundum corpus litterae, ut audiuntur.
Quia non est integer homo, id cst spiritualis, sedI Nam si ovcs non cssent et lupi in Ecclesia, non di-
tanlum animalis et carnalis est. Adhunc spiritumi ceret Dominus discipulis suis : Ecce ego mitto vos
nerao potest venire, nisi ab actione exteriori vacave- sicul oves in medio luporum. Estote ergo prudentes
rit, et vitam conlemplativam tota menlis suoeinten- sicttt serpentes, et simplicessicut columbw (Malth. x,
tione secutus fuerit. Nam quilibet carnalis potestt 16). Praecepitnohis Dominusut babeamus simplici-
omnem bibliolhecamlegcre ct rccilare; potest eliami tatem columbee,et in una ambulemus classe, ne cu-
eam et raoralilcr iuterpretari. et dicere : Ecce quidI jusquam fraudibus machinemus. Habeamuset ser-
961 - HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 9G_
penlis aslutiani, ne alicujus supplantemur insidiis..dA apud sseculum varia scientia clari putantuiyel cum
CVHI. Hoc totum quare diximus? quia unum ho- eorum superstitiosis adinventionibus restitisscm,
mincm integrum, ta,nquam unam bibliolhccam expo- eorumque stultam sapientiam reprehenderem, inveni
nere inchoavimus : el in ipsam bibliolliecara, quae qucm diligit anima mea. In me est enim apostolus
sicut unus homo, ita cst, quo facilius intelligatur, ille qui de talibus dicit : Sapienliam loquimur inter
more hommis exponenda esl. Nam illa integra esf, perfeclos. Sapientiam autem non htijus swculi, neque
et homo sine illa integer non esl. Et nemo ad Cliri- principum smculi, aux destruunlur : sed loquhnur Dei
stum sine illa pervenire potesl, quia ipse liber pcr- sapienliam xn myslerio, qtice abscondita esl, quam
fectus cst. Diximus dc corpore littcrse, tanquam de prwdesiinavit Detts ante swcula in gloriarn rtostram.
corpore hominis. Diximus dc morali scientia, id est Et, quia ipsa sapientia, qusc Chrislus est, apud tales
rationc niorum: dc interioii ratione lilleraj, per quod iion invenilur, quid sequitur audi : Qucirnnemo prin-
cognoscuntur mores hominum. cipttm hujns swcuti cocjnovil.Si htim cognovissenl,
CIX. Dicamus de spirilu litterse, ubi invenitur niinqucim Dominum glorim crucipxissent : sicnt scri-
esl : Qttod nec oculus vidii, nec auris attdivit,
Deus, sicut et dc spiritu hominis diximus, qui videt plum
Deum. Ilsec omnia qusc supra diximus, sive qusc di- . nec hi cor Itominis ascendil, quoa praparavil Deus his
B qui diligunl eum. Et quia, dimissis et expulsis tabu-
ccre habemus, tam Veteris quam Novi Scriptura
invenit anima quem cliligit, audi quid &equilur :
Tcstamenli, ad intellectum allegoricum accipiendum Jis,
admonet nos vel illud quod in Vcteri Teslamento le- Nobis autcm rcvelavit Deus per ipiritura suum. Spi-
ritus enim omnia scrulalur, eliant profunda Dei.
gimus : Aperiam in parabolis os meum : loquar ceni-
Omnis autcm disciplina religionis ex iilo duplici
gmala anliqua (Psal. IAXVII,2). Vel illud quod in
Novo Testamenlo scribitur, cum dieit : Hmc omnxa scienlite ibnte cmanat. Id est, quoe aetha clcontem-
loculus esl Jesus xn parabolis ad lurbas : et sine para- platiya vita dicilur. Activa, in qua morcs suos emen-
bolis non loquebatur eis (Mutlh. XXIY,34). In para- dat. Contcmplativa vero in contemplatione ccelcstium
bolis enim et credentes discipulos doccbat', et incre- et dhinarum Scriplurarum disputatioiie vcrsalur.
dulos adversarios convincebat. Nam sermo divinus, Quac non polesl venirc ad spiritum, nisi per histo-
id est prophetarum ef apostolorum, talem habet con- riam, qu;c est corpus lillcraVtauquam corpus ho-'
suetudinem ut illa quoavilia sunt cl carnalia deforis ininis; deinde a&ccuderitad moralcm scientiam, quaa
ostcndal, ut omnes, tam carnales quam spirituales, sic est in historia lanquam anima hominis in corpore;
qui legerint vel audieiint; in plano habeant. llla vero deinde asccnderil ad spiritum, qui sic est in morali
quse spiritualia sunt et speciosa, intus lateant, ne illa scienlia, ubi Dcus invenitur, sicut spiritus esi In
coelcstiuinarchangelorum dignitas omnibus indiscrete . anima ubi Deus videlur.
pateret, et sanclum canibus, et margaritas porcis cx- CX. Ecce hominem integrum, corpore, anima et
poncret. Et quia extevior liltera,,id cst hisloria, quod spiritu. Ecce et librum integruin, historia, tropologia
est eloquentia, argenli nomen iiiterpretatur, el in- et mystica intelligenlia. Ecce el Christum iutegrum,
lelligenlia spirifuaiis auri nomine intelligitur, et unus Verbum, anima et caro. J5i ex trihus imum subtraxc-
Spiritus sanctus utrasque diclaMl: ul vere adillius ris homini, aut carnem, aut animam, aut spirilum,
columbae deargenlatoe modum, cujus poslcriora spe- homo iuleger non esl. Et cum integer non fucrit,
cie aurei splendentis irradiaut : ita Scriplurse divi- pecus crit, quia in sola anima et earne remansit.
nse quse planse sunt in litlera argento fulgerenl, et Sic et huic libro. Si cx tribus unum subtraxeris, aut
occultiora sub litlera auro rutilarenl. Itecte iiaque hisloriam, aut tiopologiam, aut spiritualem inlelli-
divina dispensatione provi&um est, ut illa eloquio- gentiam, unde vivas non habes, quia Chrislum non
rum argenti caslilas, a promiscuis omnium oculis habcs. IISPCScriptura corpus Chrisli est. Etlpse
absconsa, quasi aliquo velamiue pudicitise, >psa scri- corpus panis noster esl. Hic est liher in orc duleis
plura contegcretur, coelestibus obumbrata mysteriis, el in venfj-eamarus. Quia cum preedicalur est duleis,
sicut secreto suo ipsa dh initas occultabatur. Nara •j) et cum facere ccepcrimus quod ibi scriptura est, sine
tune manifestata esl ilia angelica scientia, quse abs- amaritudine pocnitentiae facerc non possumus. Et
•eonsa latebat sub littera, quarido ipsa Divinitas per cum lianc Scripturam obsei'vainus et recte inlelligi-
carnem est manifestata.Hic enim in interiori littera, mus, et recte toto corde laboramus, cl oramus pancm
id esl spiritu, inveniunlur illa.Domini inleriora lem- nostrum quotidianum, pclimus, accipimus, et man-
pla : hic illa sancta sanctorum, ut jam qui ibi ingrc- ducamus. Tunc et nos integri, et librura integrum
dilur, cum Domino loquatur; sicut in Canticis canti- manducamus; ct corpus noslrum, quod cst co,rpus
coruni cx voce sponssc, quay est anima, dicituv : CJiri&1,icum Christo capile jungimur qui integer et
Surgam, el circuibo civilalein, per vicos ct pluleas perfeclus, et cum illo unapersona sumus. Nain si de
quccram quem diligil anxma mea. Qucesivi illxtin, et tvibus substanfiis Christi unam subtraxeris, id est,
non xnveni(Canl. m, 2). Ac si apcrte dicat: Consi- non eam csse Christum dicis, tolum Christum negas,
deravi omnem gloriam prsesentis sseculi; inspexi con- negas Patrem el Spirilura sanctura. Et cmn in unain
gregationes infldelium, et diversas sectas philosopho- substantiam Clirisli oflendis, offendis in Dco, quia
rum, sed neque illic inveni quem diligit animamea. Deus esl Chrjstus. Et cum in Deo offcndis, amplius
Icl est, cum pertransissem. liujusmodi hc-mmes qui .quodQiTendas non liabcs. Sedtunc oflcndis Deum,
: m _ S^MPÔTOW .. Mi:-
quandd huhcÎibfuih" liori mahducas. OjiOd-sHn!$.A^Jmlius^liber fiihe litteraesti, etntilialittefasinemi[
Eyangeiuv iion bffeWderis.,qiiod cdfptis est ChfistiJ" ' teUectiiiEtlitterainlibfoaperto legitufûl-quod^le-
nec iii Gliristooffendis, quia corpus!eius'manducas";i gitiirciiitelligatur. Et cum intellexefit, jam^gaudetV
'.CXI. Si quahdo audiiiiiis sermohehi Dei, et sermo,", quia quod foris Iegebat intus irivenit.-Et qhf "60001-
Dei, et cafp Ghristi, etsanguis ejusih aufihus ho- - derit ipsuni libfum, pagiham. et tittefam cojicidit-,'
stris ihfundituf. Et nos aliud cogitahtes, in quanthm -: intellectuiri lifterse 'coiiciderchbh' pDtuit.'Et: %nien
peficulum: ihcurrifflus ? et, saprifeiii ilhirii'duicedmis ':: etdittera-extefius et intellecttis interius' iiiihs libef -
et iion sapit sicut est. Ef _ est, et sine iftroque esse nori potest. Tunc si pfoava-
' qiiaiii gustanius perdinius;
actidiie quaTitefit mens nostfa Pcciipata, itt pula in.' les, separa. Sedpiane lioclfacere riori poteris; Si&est'
cibo"lautiore;aui iripotii, aut ih vestihvenio, aut in: Giiristusliber noster exterius •pagina";et-litteraquod
qualibet fe cdipofaji, qiiqd oetefnum est, talem sa- - esthomo,.cdrpus et-anima".Irilus divinitas,tanquam
porera tiobis facit iVpalato' cordis^hostriipse serfflp intellectus in litlera. Queffl iibruiri Judeei:Cpneidere
diyiniis, qui est paiiis noster,' qualis et ipsa aclib est potuerunt, -intejlee.tum tariien,, qhod .e.st4iyihitas
m.entis nostroe. "Sic"enirh traduht Judsei qiioniani"r ejus, neecptieidefe, riecseparare poluerunt, .; .... ---
niatina quanclo comedebant, seeuhaiim volutilatenr CXIII. Septem sigjwcula .hujus jiiri erujit. Pr-i*
uniuscujuSque, sie sapiebat iri 6re.; Verbi c'aJusa.-"Quj;'l ;B nnimr'corporatio_in utero Virginisv Secundum, aia-.
manna cbffledebant, sidesiderabant-poma, sl iivam., - tivitas. -Tertium, passip.Quartuni, mors. .Quintum ,.
si ciicumefes, si cepas, si allia, si"panem, si carhes, ... resurrectio;.:Sexlum, gIpria,.Septiinum, re.gmim,.,Hsec--
secundum qualitatem et volutitatem cpmederitis, ita ergo signacula Ghristus, duin prp .lipmine cuncta
sitpor inmanna erat: sie et iivcafrie Christi, quriest' coihpletj ompia qusejn Scripturis, erant clausa at>,
sefmo doctrinse, liPeest, Scriptufarum sanctarum queîgnata aperu.it atque^4esignavit> Hip ,est jlle.,r
interpretatio, siciil volumus, ita et cibum aecipimus; Libex-intus.ct.fotfs.scnplus%.Hic secfeto.se.t.publicjis..
Si spiritus es, invenies refrigerium, quiaiiianduCas Hic apertus: et, occnifus. -Hjc, superipribus ipaginis
adipefflpingulssinium, quocl est Divinitas, ef-impi.»-.; videndus, interioribus npti vid.endu.s,Epris epmpre-v
gtias temetipsum. Si peccatpr es, aut superbus ,7et; hensibilis_ intus JncompfeherisiMiis.-Êoris/scriptJus/
ceetera, quse non pef tineiit adi spirilum, invenies tof- est, cum propheta dicit: ;¥idimus eum?. et. namerqt^
menta. Hic liber ipse Ghristus estihtus etforissCfi- as;iecfes.. Intusvscriptus. eum ipse: propheia :dicit.;;
ptus, de qup Appcalypsis.Joanriisdicil: Et vidisupir_ Qenerdiionem mtemejus quisenufr.abit?1i?mis',sciir'.
dexterum sedentxsiii thrdno librttm scriptum xntus et ptus est, cum Patef diGit: Fiiiiis rixeus .es tu : egq
foris, signcttiimsigillis septem. Ei yidi angelum for- -., :. /jodjeêreuiieiintusscriptus-est, cuin Pfophetadicit«
tem prmdicantem vocemagna : Quis esl digntts aperire C Speciosus-forma prce:fiMis-hbminum. -Foris scriptus"
librum, el solvere signa ejus? Et netnb poterat, neque est, cumPaterdicit:: Peteame,.ei dabo tibigentes
in cmlb, ncque in ierra, neque subius tbrramy aperire kwreditatem' -tuaih-,. et possessionem tumn,..texminos
iibrum, neque respicere iilxiin. Et e<jfo,'iiiquit, flebam terxcc.Intus scriptus est,: curivPater dicitr: Mructa?
muliutn, qitod nertio dignus xnventus esi aperxre-li- vxtcortneumverburn-.bonum. Eori"s,scfiptas:est,,ciijii
brum, neqtie vtdereAlium.Etunus de senioribus dixifv Filius dicif: Deus Deus meus, qudremedereliquisti ?
miiti: Ne fleveiis, Joahiies:'.'ecce -viciileo de tribil t}Psat. xxi, 2.) Intus scriptus .est^ cuiri-ipse Filius
Juda, radix David, dperire libmni, et sepieni sigilia dicit: Longea sahite meaverba delictormi meorum,
: :' id est, longe a:'diyinitateitijuria humanila.tiSi ;Foris
v,
ejus(Apbc. 2-8). '•:'"
... CXiL Angeius fortis.qui .clamabat, omhis.'Seri- sefiptus est; ciim evangelista axix-Lxber,gerieratio-
nis JesuGhrisli, fliiiDavid,.fitii AiraAto/ii.Iiitusscri-?"
ptura sacra erat. Uhus fle seniqrlbuB., qui-Joanrii,
cum Pater dicit:; Ex sutew anieiucifemm
No# flere, dicebat, totiim cqrpus proplietarum-erat, ' ptus est-,
Fdris scriptusi est, cjfflj propheta dicit:
qui consolabatitur Ecclesiam , •quam Joanhes in sua genui}tel
.persona prsefigurabai, quod solus Christus de tribu JurmAiDominus,'ei ndtipomitebityeum^ -tu-essacerr.
'X
Juda,. radix Dayid, rediiheret eam; Nam nuilus"lilter' dbs in mternum, secuhdxiniordinem Melchisedech.-Iit-
jnveiitus est, tieque angelus in ecelo, neque hbmo yi- tus scfiptus'-,estyCufflevafigelista dipif: ih ftihcvpio
.vens in terra, neque sepultus subtus fierram, qui ppsr efaiêrbum,"ForissGriptus:.:est, cumlsaias ,dicitJ:
.git solyere.hunc librum signatiim -sigillis septem, et .Eccevirjgo uccxpieiin uterOj-.et-pa.met: filitini, eitmca?-
. burit notneii 'ejus Emmdnitei (,/sa. vii:,,.i:ity.. IntiiS
aperire, Scripturas Mbliotliec.se, Ubi est Eilipandus,
.qui.Christum sibi similem flngit et dicit:..n EtChri- etPatr.em scriptus.est, cuih F-ilius dicit y.Qmine/oidef.j videji
. ^stus adoptiyus, et nos ajloplivJ- Et ijie Christus, gt meiini, Fofis^seriptus esf, chm?jfattlia3j.is
sicerat. Gum despon-
,nos Christi.! Et ille. paryulus, et nos paryuli.,.Et ille diGii::GhxistLautem-generatio.
.sata essetmatet:ejusMnria J.osepluIntus scriptus-est.:
servus, et nqs, servi. t Hic.dicit: Nullus est inven-'.. 'Invehta esiinutero. Aabens de-.Spmtusancfo.jQuid
tus, qui dignus sit aperife. librumj et 1
sojvere.septem -.utique^habens^tiisiVefbumDeum?êiûm=.Gavnieiii
signacuia ejus.^ Quo moiio est adoptiyus cum ad.o.ptj- factiim in muliere, fdcium sub lege. . .--.'.-.' •. :
vis, qiii unus liber est? An forte duos libros xredis, , ; -;CfflV.:Foris scriptusjestj cum: apostoli,:iiitJ&nii)-:
unus qui litteras contineat-, alteV';qui inteilectum ?! -gati'.qnis-esse^:-Pominusii"dicerent;;'Prp^/#ajHj 'alit
Sed hic iios ndri poteris eludere_ qiiia ainus [Leg.- .- .-Isaiam, atii Jeremiani,' uliiJ.oannem:BapMstam-,ali'
i_0!i HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 066
autem unum ex prbphetis. Intus scriptus est, cum nAj in quo mihi bene complacui: ipsum audxte.Intus scri-
Petrus exclamat: Tues ChristusFiliusDei vivi. Fc-i- ptus est, cum Filius dicit : Nemo novitFilium nisi
ris scriptus est, cum ad Lazarum lacrymatur et ubiii Pater: neque Patrem quis novit nisi Filius , et cui
posuissent eum interrogat. Intus scriptus est, cum a Filius volueritrevelare.Foris scriptus est, cum lsaias
voce magna clamat: Lazare, veni foras. Foris scri- dicit: Dicite, filiw Sion: Ecce rex tuus venieltibi ju-
ptus est, cum Martha dicit: Domxne, si fuisses hic,', stus, et Salvator, pauper, sedens super asinum indo-
frater meus non fuisset mortuus. Intus scriptus est,, mitum. Intus scriptus est, cum idem propheta di-
cum Dominusdicit: Resurgel frater tuus. Foris scri- cit: Tunc aperientur oculi emcorum,et aures surdo-
ptus est, cum Martha hsec dubitat credere, cum dirum audient. Tunc saliet claudus quasi cervus , et
Cit: Scio quia resurget in resurrectione in novissimo o cluusa erit lingua balborum. Foris scriptusest, cum
die. Intus scriptus est, cum Dominusdicit: Ego sumi ipse per Jeremiam dicit: Prmvaricationeprwvaricata
resurreciio et vita. Qui credit in me, etsi mortuus fue- est xn me domus Jxida; negaverunt me, et dxxerunt:
rit, vivet-Tunc cognovit mulier sapientiam qusela- Non est ipse. Intus scriptus est, cum dicit: 5« cogno-
tebat in libro. Exclamavit ut Petrus, et dixit: Credo,, vissetisme, utique el Patrem meum cognovissetis.Fo-
Domxne,quia tu es Christus Filius Dei, qui in hunc; ris scriptus est, cum per Isaiam dicit: Cognovilbos
mundum venisti. Foris scriptus est, cum csectisI 3 B possessorcmsuum, et asinus prwsepe domini sui: sed
transeuntem clamat, ut videat. Intus scriptus est, , Israel me non cognovit: et populus meus me non intel-
cum stat. Foris scriptus est, curii ex sputo lutum fa- lexit. Intus scriptus est, cum per Salomonem dicit:
eit, et linit oculos ejus. Intus scriptus est, cum la- Ante omnemcreaturam ego ex ore Altissimiprocessi.
vit, et vidit. Foris ocriptus est, cum ipse crecus eumi Foris scriptus est, cum Isaias dicit: Et nos putavi-
prophetam esse dicit. Intus scriptus est, cum eumi mus eum quasi leprosum,et percussum a Deo et hu-
Filium Dei credidit et adoravit. Foris scriptus est, , miliutum.Intus scriptus est, cu'm idem propheta di-
cum Joannes dicit: Ecce Agnus Dei. Intus scriptus5 cit: Oblatus est, quia ipse voluit.Generationem autem
est: Ecce qui tollit peccata mundi. Foris scriptus est. ejus quisenarrabit? Foris scriptus est, cum propheta
Cujus non sum dignus corrigiam calceamenti sotvere. dicit: Radix Jesse , qui stat in signum populorum.
Intus scriptus est: Ego testimoniumperhibeoquia hic; Intus scriptus est, cuni dicit: Ipsum genlesdepreca-
est Filius Dei. Foris scriptus est, cum Jeremias di- buntur. Foris scriptus est, cum Isaias dicit: Egredi-
cit: Quasi agnus mansuetus portatxis ad victimam. tur virga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascen-
Intus scriptus est, cum idem dicit: Hic est Deus no- dit. Intus scriptus est, cum angelus Virgini dicit:
ster, et non wstimabituralius prwter eum. Foris scri- Quod nascetur ex te sanctum vocabitur Filius Dei.
ptus est, cum ipse dicit: Post hmc in lerris visus estXC * Foris scriptus cst, cum idem angelus dicit: Vocabitur
et cum hominibusconversatusest. Intus scriptus est, , nomen ejus Jesus. Intus scriptus est, cum dicit: Fi-
cum ipse dese dicit: Ego sum Alpha, et Omega,prin- lius Altissimivocabilur. Foris scriptus est: Et dabit
cipiumet finis. Foris scriptus est, cum idem dicit: ; illi Dominus Deus sedem David palris ejus. Intus
0 Domine,ego servustuus, et filius ancillwtum. Intus; scriptus est: Et regnabit in domoJacob xn wternum:
scriptus est, cum ipse dicit: Sicut Pater suscxtatmor- el regni ejus non erit finis. Foris scriptus est, cum
tuos et vivificat,sic et Fxlius quos vult vivificat.Forisi Isaias dicit: Parvulus nalus est nobis. Intus scri-
scriptus est, cum Pater dicit: Ecce servus rneus, sus- plus est, cum ipse dicit: Filius datus est nobis.
cipiam eum. Intus scriplus est, cum Filius dicit:. Foris scriptus est, cum dicit: Et faclus est principa-
Ornniaqum habet Patermea sunt. Foris scriptus est, tus ejus super humerum ejus. Intus scriptus Cst, cam
cum Filius ad Patrem dicit: De ventrematris mew idem dicit: _?( vocabitur nomen ejus Admirubilis,
Deus meus es tu. Intus scriptus est, cum per Zacha- Consiliarius,Deus, Fortis. Foris scriptus est, cum pro-
riam ipse de se Filius dicit: Ecce ego mittam manum phetadicit: El requiescetsuper eum Spiritus Domini,
meam super vos, et deprmdabunlurqui deprmdaverunt Spiritussupientiwet intellectus,Spiritus consiliiet for-
vos. Et scietis quia ego sum Dominus Deus otnnipo-_ tiludinis. Spirilus scientiwet pietutis. Et replevit eum
tens. Et qui misil me Dominus omnipotensest. spirxtutimoris Domini.Intus scriptus est, cum Filius
CXV. Foris scriptus est, cum ipse Patri dicit: de ipsoSpiritu sancto dicitadapostolos : AccipiteSpi-
Salva me de ore teonis. Intus scriptus est, cum ipses ri««msanclum. Foris scriptus est, cum ipse Filius
in Evangeliopro discipulis dicit: Pater, volo ut ubi dicit Judseis: Si noh yenissem,et locutus vobis non
sum ego,el ipsi sint mecum. Non disit, Peto. Foris fuissem, peccatum non Ituberetis.Inlus scriptus est:
scriptus est, cum in navi dormit. Intus scriplus est, Qui me odit, odit et Patrem meum. Foris scriptus est,
cum ventis imperat. Foris scriptus est, cumjejunat cum idem dicit Filius: Expedit vobis ut ego vadam
et esurit. Intus scriptus est, cum de paucissimis pa- ad Palrem. Si enim non abiero, Paracletus nonve-
nibus multa millia hominum satiat. Foris scriptus nietad vos.Intus scriptus est cumdicit: Mittam eum
est, cum a Judoeispotator vini dicitur. Intus scriptus ad vos.Foris scriptus est: Ille me clarificabit. Intus
est, cumde aqua vinum facit. Foris scriptus est, scriptus est, cum dicit: Ille de meo accipiet,et an-
cum dicit: Pater major me est. Intus scriptus est, nuntiabit vobis.Foris scriptus est, cum dicit: Pater,
cum dicit: Ego et Pater unum sumus. Foris scriptus venil hora : clarifica Filium tuum, ut Filius tuiis cla-
est, cumPaterdicit: Uxcesl Filius meus dilectus j rificet te : sicut dedisti ei potestatemomnis cqriiis; ut
067 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 96.
omne, auod dedistiei, det eis vitam wternam. Inlus Xpepercit:
J sed pro nobis omnibus tradiditiaum. intus
scriptus esl, cum dicit: Hmc autem vita wterna, ut scriptus est, cum idem apostolus de ipso Filio dicit:
cognoscanl te solum et verum Deum, et quem misisti Quod autem nunc vivoin carne, in fide vivoFilii Dei
Jesum Christum.Foris scriptus est, cum angelis , et qui dilexit me, el semelipsumtradidit pro me. Foris
parentibus minoratur. Intus scriptus est, cum angc- scriptus est, cum Filius de se dicit: Non enim misit
lorum et hominum Dominus invenitur. Foris scri- DettsFilium suum in mundum, ut judicet mundum,
plus est, cuin a diabolotenlaretur. Intus scriptus est, sed ut sulveturmundnsper ipsurn. Intus scriptus est,
cura ei angeli mJnistrant. Foris scripliis est, cum cumPaulus dicit: Gratia vobis, et pax a DeoPetre
eum mater ejus et fratres foris slantes videre quse- hoslro et DominoJesu Chrislo , qui dedit semetipsum
runt. Inlus scriptus est, cum extendens manum super pro peccatis nostris, ut nos eriperetde prwsenliswculo
apostolos dicit: Ecce matermea, et hi fratres mei, nequam, secundum volunlatem Dei et Putris noslri,
qui faciunt voluntatemPatris mei qui in cwlis est. cui est gloria in smculaswculorurn.
CXVI.Foris scriplus cst, cum dicit: De die atitem CXVII. Et quia una volunlas et una potestas est
et hora illa nemoscit, neque angeli cwlorum, neque Patris, et Filii, el Spirilus sancti, et Pater misit Fi-
Filius, nisi solus Pater. Intus scriptus est, cum di- lium, secundum quod minor est : 'et Filius ipse se
cit: Dies ultionis in corde meo. Foris scriptus est, B > misit, secundum quod scqualisest: et Pater tradicMt,
cura filiis Zebcdeeidicil: Sedereautem ad dexteram et deditFilium, secundum quod minor est : et Filius
meam, nonest meum dare vobis, sed quibusparatum tradidit, et dedit semelipsum, secundum quod Patri
est a Patre rneo.Intus scriplus est, cum dicit: Sede- eequalisêst. Sed, ut loquebamur, foris scriptus est
bitis super thronos, judicantes duodecimtribus Israel. liber iste, cum flagellatur et caeditur. Intus scriptus
Foris scriptus est, cum dicit pro discipulis : Paler, est, cura infirmis sanilatem prsestat. Foris scriptus
sanctificaeosxnveritaie.Intus scriplus est, cum dicit: est, cum affligitur cruci. Intus scriptus est, cum
Et egopro eis sanclificomeipsxtm,ut sint el ipsi sancli- paradisum latroni promittit in cruce. Foris scriptus
ficali in verilule.Foris scriptus est, cum dicit: Si quis est, cum spiriturn moriens secundum rationem hu-
sitit, veniatad me, el bibat.Intus scriptus est cum dicit: maneccarnis emittit. Intus scriptus est, cum in pas-
Qui credit xn me, flumina de ventre ejus fluent aqum sione sol fugit, dies ahsconditur, terra concutitur.
vivm.Foris scriplus est, cumdicit: Qui credit in me, Foris scriptus est, cum sepelitur. Inlus scriptus est,
nonin me credit,sedin eumqui misitrne.Intus scriptus cum tertia die sepulcri liminibusremotis erumpit in
est, cum dicit: Ego sum lux mundi. Qui sequiturme, lucem. Foris scriptus est, cum apostolis clavorum
nonambulatxn lenebris,sed habebitlumenvilm.Foris et lanccte vulneribus ostensis, escam etiam postulat.
scriptus cst, cum dicit: Ego non judico quemquam.^1 Inlus scriptus est, cum inter eosdem aposlolos clausis
Estqui qumrat, et judicet, Intus scriptus est, cum osliis apparet, qui intrasevisus non fuisset,
dicit : Neque enim Paler juclicut quemquam: sed CXVIII. Sed miro modo, cum interior Scriptura
omnejudicium dedit Filio, nt omnes honorificetttFi- libri magis obscura sit, amplius hominum mcnles
lium sicut honorificant Patrem. Quxnon Itonorificat turbat exterior. Et videmus illa quse videri pcr ho-
Filium,non honorificat Pulrem qui misitillum. Foris minem non possunt: ila, quaepossunt per hominem
scriptus est, cumdicit: Omnisqui me negaveritcoram videri, nova ratione non vident. Nam et ipsi Mani-
Iwminibus,negaboegoet eumcoram Patre meo qui in chaci in Divinilatem credunt : sequalem Deo Patri
cwlisest. Intus scriptus est, cum dicit: Qui aulem Filium, et eum veram carnem habere non confiten-
meconfessusfuerit coram hominibus, confileborel ego lur; et mira perversitate, quod vident negant, ct
cttrmcoramPatre meo qui est in cwlis.Foris scriptus quod non vident confitenlur.Invisibilemin virtulibus
est, cum Daniel dicit: Aspiciebam,el eccecum nubi- recognoscunt; visibilem in homine, quod plus possi-
bus cwli,quasi Filius hominisveniebat.Intus scriplus bile esse dehuit, non agnoscunt. Sic Elipandus cum
est, cum dicit. Onmispopulus, tribus ac Ungum sua doclrina eequalemDeo Patri Filium confitetur In
ipsi servient. Potestas ejtis polestuswterna, quod non divinilate, et cum DeiFilium negat in humanitate:
u
uuferelur : ei regnutn ejus, quod non corrumpeiur. et sibi eum similem deputat, et insaniendo in lantam
Foris scriptus cst, cnm Isaias dicit: Ecce intelligit prorupit perversilatcm, ut nullam inter se et homi-
servus meus. Inlus scriptus cst, cum David dicit: nem DeiFilium,Deum verum, differentieefaceret dis-
Quis in nubibus wquabilur Domino? aut quis similis tinclionem, cum dicerct: « Et ille Christus, et nos
erit Deoinler filios Dei? Foris scriptus est, cum ipse christi. Et ille adoptivus, et nos adoptivi. Et ille par-
per Saloraonem dicit: Dominuscreavit me in inilio vulus, et nosparvuli.Et ille servus, et nos servi: quia
viarum suarum xn operasua. Intus scriplus est, cum non per illum visibilk et invisibilia facta sunt.»Mira
dicit: Antecollesegoparturiebar. Foris scriptus est, perversitate incrcdulitatis ejus interiorem partem li-
cum apostolus dicit: Ut sit ipseprimogenitusin mul- bri confitetur, et extcriorem partem libri negare non
tis fratribus. Intus scriptus est, cum ipse Filius de se erubescit, cum ex utroque unus sit liber. Et cum ex-
dicit: Sic dilexit Deus mundum, ut Filium suum uni- tcriorem partem libri negat, et interiorem non habet.
genitum daret; ut omnis qui credit in eum, non pe- Quia nullus lector sine libro intellectum interioris
reat, sed habeat vitam wternam. Foris scriplus est, libri invcnire polest. Nam qui dicit: Solum interior
tum Paulus dicit: Quia Deus Fiiiosuo proprio non pars csl liber, exlerior non est; quid iste vult djcere,
989 IIETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. 970
videl negct, cl illa quai non videt confingat, ett A Spiritus sanctus. Solus Patcr respondit Filio : £»
apcrta fronte Ecclcsiam illudat? Sed non polesl noss clarificavi ct clarificabo. Hoc npn respondil Filius,
illudere, quia libri exteriorcm parlem nobis relin- nec Spiritus sanclus. Solus Spiritus sanctus super
quit, et ille vacuus abscedit. Ipsi et inlerioremi Jesum baptizatumapparuit, non Pater, neqiie Filius.
partem libri habemus, qui exteriorem partem tcne- Et hi tres vcre tres, quia unum sunt, nalura sciliccl,
mus, cum beatus Joannes et invisibilem et visibilem i non persona. Et ille Deus, etille Deus, et ille Deus.
librum, intus et foris scriptum, id est, Deum, et ho- Et ille omnipotens, et ille omnipotens. Quomodo
miuem brevi quasi charactere signiflcavcrit. Sic; nunc et ille servus Dei, ct lu servus Dei, et ambo
enim ait: Quod fuit ab initio, fralres, quod audivi- unum Deum habetis? Si ita credis ut dicis, non
mus. Ecce libri.illius intcriorem partero. Aperi nunc: Deum omnipotcntera, sed conservum tuum Jesum
oculos, el vide quid sequitur : Et vidimus oculisno- confileris; aut ccrle le exaltas, ut quartus omni-
stris, et manus nostrw palpaverunt de verbo vilce. potens sis; aut certe cum lmmilias, ut similis
Ecce libri pars exterior, qtise oculis et raanibus; tui sit.
subjecta hominumet vidcri et traclari polest. Hanc: CXX. Sed licet humilis tibi sestimetur, non potest
partem libri cxterioris Elipandus ignorat. IUeapcr- tibi esse similis, quia et ipsa conceptione humana
tus liber est in tantum, ut etiainsi totus mundtis ini B ; multum dissimilis tibi est. Ille conceptus de Spiritu
eo voluisset credere, etsi litteras ignorasset, solum- sancto, non de virili seniine, solus sine peccato.
modoqui cum imitatus fuisset, nullus perirc poterat. Tu vero de virili seraine, de massa perditionis, et
Quod si mendacium dicimus, qui apostoli ruslicii concupiscentia utrorumque parentum. El nalus do
qui in eo crcdiderunt el euin imitati sunt, nullus cx: m.ulicre in peccatis conceptus et in peccatis natus.
cis pcriit, nisi unus fllius perditionis Judas, qui eumi Ille inter homines solus natus de virgine, et solus
non Deum sedhoniinemcredidit? Nam curn Dominus; sine peccato conceplus, et solus sine peccalo natus.
diceret et crimen in numeros mitleret, unus vestrum Ille solus plenus Spiritu sancto : tu fortasse, aut
me tradet, ul quem rcmorderct conscientia, pocni-. ego, aut quilibet, si accepiraus, de ipso accepimus.
lcniiam ageret, omnes tremcfacli dixcrunt : Nun- Quia sic illc accepit, ut nos omnes de illo accipia-
quid ego sum, Dotnine? Et hocPetrus dixit: Nun- mus. Ule ad oleniludinem, nobis vero quantum dare
quid ego sum, Domine? Jacobus dixit: Nunquid ego jubet.
sum,Domine? Joannis dixhv: Nunquid ego sum, CXXI. Sed lu dicis : Ego quod dico, tantura do
Dotnine? Sic et cseteridixerunt. Judas vcro, quantuin homine dico. Et cgo nunc quod dixi, tantum de ho-
crat superbus et elatus, despectum habuit Dominuia mine dixi. Scd neque in quo homo est, nullus an-
noslrum Jesura Christum. Noluit dicere, Domine: C *- gelorum similis ei est; sed neque homo, qui de
seddixit: Nunquidcgo sum,Rubbi? Ntinquidegosutn, muliere natus est. Dictumest de Joanne quod ma-
magisler? Aperte apparet quod non Christus in eo gnus erit coram Domino. Diclum csl tle Christo :
habitabat, sed ille qui dixil: In cwlum ascendain, Hic erit tnagnus, sed non coram Domino, quia ipse
super atlitudinem nubittmponam tltronumineutnnb Jesus csl magnus Dominus noster, et mugna virlus
uquilone,et ero sitnilisAltlssimo.Cur dcspeclura ha- ejus : et sapientiw ejus non est numerus. Quomodo
buit diccrc DominoDco,Domine, sicttt csetcri dixc- poterit csse Jesus Christus cum christis, et adopli-
runl: sed dixil: Nunquidego sutn, mugistcr? Videral vus cum adoplivis, parvulus cum parvulis, ct servus
oculissuis misellusvirlutcs ct mirabilia qusefcccrat cum servis? Tanla conlroversia, interiorem partem
Doininus,et cura Dominumncgat ad facicm. libri unius, quod est incomprehensibilcetinvisibilo
CXIX. Yideat Ecelesia ne forte et Elipandus de comprehendere; et quod cst visibile et coraprehen-
ipsa doclrina sit, qui dcspectum habct bouiiiie__di- sibile non vidcre, sed publice negarc. 0 csccitas!
cercDcum. Si Dcusservus cst, ergo lofius Trinitatis 0 ignoratio vcritatis! 0 nimiam elationem et sui
servus est, quia Trinitas ipse eslDeus. Si Trinitatis damnandampraesumptioncm!Isti sunt qui Deo ipsi
scrvus cst, ubi habct Filium Dci, qui natus est dc se praeferunlsic credendo. Et si isti in carne consti-
"^
Virgine, quem angclus annuntiavit Virgini dicens: luti adliuc exspeclaut rcsurrectionein, et spiriluali-
Ecce concipiesel pariesfilium, et vocabisnotnen ejus tcr sc vivcre profilenlur, qui laritum homines sunt,
Jesum. Hic erit magnus,et Filius Altissimivocabitur. et a Deo facti sunl: ct ista possint habere, post
Ecce Jcsum Filiuni altissiroiPatris, nou Filium Spi- moriem a Deo acceperunt: et Deum se hominem
ritus sancti, non Filiuni Filii, quomodo est tecum facere poluisse non credunt. Minoreniro sine dubio
servus? Tu si servus Dei es, totius Trinitalis scrvus ab islis Deus est, si quod isli possunt ille non potuit.
es, id est uni Dco, quia tota Trinitas unus Deus. Nam si isli possunt in carne constituti alienam
Et Pater Deus est : ct Jesus Filius ejus, qui de Vir- capere naturam, cur ille in carne positus suam
gine natus Deus est, et ipsa tcrlia in Trinitatc per- servare non possel, videlicet, ut semper Deus sit,
sona Spiritus sanclus Deuscst. Ecce Trinitatera ex- nec corrupleleeadmistus carnishumanaeincipiatesse
prcssam, el tres pcrsonas proprie sibi subsistentes. corruptus? Mira disputalio veritatis! dum vultDeum
Jesus Christus, qui de Virgine natus esl, non ipsc honorare, dijudicat. Majoriseuim virtutis est obti-
Pater, nec Spiritus sanctus. Solus ipsc dixit: Pater, nere intcrna substantia dcitatem, quam Deum spi-
clarifica Filium tuum. Hoc non dixit Pater, nequc ritualiicr in dcitatc durarc. Quid ergo mirabor in
PATROL.X.CV.I. 31
5"/i EUPAISDUS, FELIX, HETERIUS ET 5. BEATUS. 97_
Deo, nisi quod cum homo esse dignalus sit, tamen A per vivus, quia cx utroque unus est liber intus et
in homine, quod Deus esset, apparuit ? Hoc est mi- foris scriptns.
rabile, hoc est singulare. Nam hominem tantum CXXIV. Foris scriplus est, cum ipse per David
credere nihil est admirandum, quia omnes homines dicit : Etjo dormivi et quievi. Intus scriptus est,
tantum homines sunt. Et ideo mirabile non cst qifa cum ipse dicit: Et ego resurrexi. Foris scriplus
unus allerum de se intelligit quod tantum homo sit. est, cum ipse dc Palre dicit: Quonium Dominus
Sed hoc est Christianis mirabile quod homo Deus suscituvit me. Quia et Pater eum suscitavit, in quo
verus est Jesus, secundum Prophetoediclum, qui ait : minor est Patre. Et Filius ipse se suscitavit, in quo
Lapidem, qucm reprobaverttnt wdificnnlcs, hic facttis oequalis cst Patri. Sicut et ipse se misit, in quo
est in capul anguli. A Dominofactum esl istud, et est ocqualis est Patri. El Paler eum misit in hunc mun-
mirabile in oculis nostris. Non quod iste destitit esse dum, in quo minoralus vcnil paulo minus ab ange-
quod fuerat: sed quod carnem fecit essc quod Deus lis. Sic et cselera hujusmodi similia debel scruta-
est, et vere homo, qui de Virgine nalus est, ipse est tor sanctarum Scripturarum interpretari leslimonia,
Jesus Dei Filius, qui sub Ponlio Pilato est crucilixus ut ex ulraque substantianunquamdividatpersonam.
et sepultus, ex utraque nalura: non duo, sed unigeni- In Doroino igitur Jesu Chrislo Deo et homine, au-
tusest Dei Filius. Et ipse qui est unigenilus Dei Fi- B 1 ctore ac redemptore noslro, sicut unam absque du-
lius, ipse cst primogeitilusin multis frutribus. Et quia bilatione personam, ita duplicem constat esso
unigenitus et primogenilus duoe naturoo sunt : sed subslanliam : quam scrmo divinus singulariter in
propler susceptorem suum unigenitum Deum, et ipse lege distinguens, ita Ioquitur ad Judoeos, cumritum
liomo unigenitus dicitur, quia in eo esl unigenitus. c:\rnalium sacriliciorum cum myslicis ac spiritua-
CXXH. Denique diversitas diversarum nalurarum libus tradcret sacramenlis : De agno cum capitc et
ir, loculione Evangeliorum ostenditur. Fidei igilur pedibus comedetis, et inteslina ejus vorabitis. Ad
noslroe non convenil ul credamus quotl Jesus men- hoecsi exteriorem lilteroe sonuro interroges aut in-
liatur, quia sine dubio est veritas. Et ex utraque tellig^s, indignum tantoe ma.iestatis proecepto fuii,
natura ipse confitelur, et ab ipsius ore didicirous ul vilissimos edacis populi cibos caput cum pediLus
quod dicimus. Et ulrasque naluras ipse sibi proprio conjungi et intestina purgari SpiriM-s sanctus or-
ore manifestavit. Dicit pro divina : Ego sttm. Dicit dinarel. Etideo nunc intestina ipsa, id est lalentia,
pro humana : Ego sum. Nonnunquam dicit: Ego et interrogemus. Sub Jiltcroe carne mysteria. Agnus
Pater unum sumus; divina est. Cum vero dicit: Ego ille est absque dubio, de quo Joannes Baplisla pro-
sxtmvia. Et, Ego in nominePulris mei veni, et non nuutiat: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata
me recepislis; humana est. Et in illa de se dixil. 'C mundi. In quo agno per capul divinitatem, per pe-
Sic et cum dixit: Qui me misil, mecum cst, nequeme des humanitatem oportel intelligi. Da in symlolo
dereliquil. Et alio loco : Deus, Deus meus, quare de- capitis eminentiam. Crcdo, inquit, in Filium ejut
retiquistime? Et in illadicit: Qui memisil. Et in illa Jesurn Christum Dominum nostrum. Da terrei.am
dicit: Quure me dereliquisti? ln ambas naturas me in pedibus humilitatem. Qui conceptus est de Spi-
ct xne. Nam cum dicit: Me dereliquisti, humana est. ritu sancto. Natus ex Maita vircjine. Passus sub
Quia Deus hominem susceperat, ct ipse bomo mori Pontio Pilulo. Crucifixus et sepuhus.
habebat. Et divinilas, quoe vita erat, exsul erat a CXXV. De quibui; absque dubio pedibus sapien-
morle. Ideo per mortem crucis relinqueudus erat tia Salomonis insinuat: Et figulus, inquit, pedibus
usque ad resurreclionem ipsius. Non quod divinitas vertens rotam (Sap. xv, 7). Et quid est figulus,
relinqucrct carnem suam, sed quod non moritura nisi ille qui nos de terroe plasmator limo esse jus-
erat cum carne sua. Quia sic in sepulcro carnem sil ex nihilo ? Quid pedibus, nisi assumpli hominis.
suara commancndo » deseruit, sicut in utero Virginis disciplinis orbem tolum ad salularia inslituta con-
connascendo formavit. Fidei ergo nostroe sic conve- vertit ? De qua rola in psalmo legimus : Voxto-
nit, ut homo Filius dicat : Quare me dereliquisli? ttilrui tui in rotu, id est per rolam raundi vox Evan»
Et Deus Filius, qui cum Pater aequalis est, dicat: gelii procurrit. De qua humana substantia in sexa-
Qui rm misit, mecumesl: nec me dereiiquit. gesimo septimo psalmo : Ut inlingutur pes tuxtsin
CXXHI, Et cum ex ulroque unus sit Filius, ca- sanguine ; lingua canum tuorum ex inimicisab xpso.
vcndum est rie aliquis dical: Homo morluus, el Ut intingatur , inquit, pes tuus, id est, homo as-
Deus eum excitavit. Hoc illi dicunt qui secundum sumptus in sanguine. Non enim natura coelestis
carnem cum praedicanl adoptivum, et secundura crucis sensit injuriam, sed per conditionis humanoe
divioitatem proprium. Sed ipse Dominus mendacesi in sanguine passionis intinclus est. In iilo enim
eos redarguit, cum Judeis dixit : Solvitc templum patibulo nihil perlulit Deus patienti sensu, sed
hoc, et in triduo suscitabo illud (Joan. xi, 19). Non pertulit compalienlis aflectu. Nibil pertulit pro di-
dixit: Solvite templum quod Patcr suscitet, sedl versilate, sed pro unilate personoe. Nihil Deus pro
Ego suscitabo illud ; quia non est alius qui moritur infirmitate passus est, sed pro dignatione compas-
et alius per quem mortuus resurgit, sed ipse unusi sus est: Qui tibi esurienti alimoniaro porrigens, per
morluus est Christus. Et ipse mortuus et iose sem- Evangelium clamat de ccelo: Esurivi et dedistis mihi
* Videtur deesse negatio non.
HETERII ET S. BEATi AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. I. Tli
tnanducare, sitivi et dedistis milti bibcre. Quia ca- A ceptio, quoe Deum hominem fecit, et liommem
put se in membris suis pasci atque vestiri, pro Deum, et ex utroque unum Chrisfum. In his duo-
personee, ut diximus, unitate pronuntial. lit intin- bus substantiis venturum ad terram Deum Isaias
galur, iuquit, pes tuus in sanguine ; tingv.a cctnum propheta eximius prolestatur : Rorale, cwli, desuper,
Itiorum ex inimicis ab ipso. st ntibes pluant juslum. De homine vero mox sub-
CXXVI. Quando vcl quomodolingua canum Chri- didit: Aperiaiur lerra, et germinel Salvaiorem. Quia
sti tincta est sanguine, scire debemus. Canes ita- ulique in Marioevirginis corpore niundissimam ter-
rara ccelesli germine fecundavit. Beatus quoque
que Judaci sunt, qui contra verilatem blasphema
voce latrabant. Quorum lingua canum tutic absque Job, qui non solum adesse praesentiam Redemplo •
dubio sanguine tiricta est Salvatoris, quando furente ris, sed etiam passionis prscsignavit, ita dicit: Rur-
in se diabolo clamaverunt: Sanguis ejus super nos sum circumdabor pelle mea, et in carne xnea vidcbo
ct super filios nostros. De quo Dci sanguine sub Dominutn (Job xix, 26, 27). Qtiae sententia duplicis
certo Dei hominisque discrimine, in apostolorum intelligentioc luce praifulget, id cst, in Christo et
Actibus legimus : Atlendite vobis et unherso gregi Ecclesia Job proefiguravit Ecclesiam : et in carne
vestro, in quo vos Spiritus sanctus posuit aposlotos sua repromittit resurgere, ct Deum hominem fa-
regere Ecdesiaxn Dei. Et cujus Dei Ecclesiam sub- B ctum in carne sua, qua ipsc erat, cognoscere. Quia
sequens sermo demonstrat, iia dicens : Quam ac- sicut caro Job nullus alter erat nisi Job, ita caro
quisivit sanguine suo. Aperie hic, sub nominc dei- Dei Verbi nullus altcr erat nisi Deus. In carne mea
talis et sanguinis , cocleslia et humana soeiavit. videbo Dominurn, id est, in carne in qua suin, in
Ecce agnum figuralitcr Christuin pronunliat Sori- ea resurrecturus sum. Hoc eiiiin scqiiens scrmfl
ptura sacra. Et in capite agni divinitatcm Cbristi, confirmat, dicens :. Quem videbo ccjo ipse, et txoti
et in pedibus agui humanitatem Christi intelligere utius, el ocuti mei conspecturi sunt. Hoc in sua per-
Spiritus sanctus praeordinavit. Et uniis agnus, qua sona de tota Ecclesia dixit, quod futurum adhus
lemeritate dividitur a (e ? Si sccundum caput est post resurreclionem erit. De Christo vero, quod
altcr agnus, el sccundum pedes aller, quomodo est suam carnem in eo recognoscerct, ct carncm ct
unus Agnus, qui lollat peccuta mundi ? Nam si di- divinitatem unum Cbristum Deum agnosceret, supc-
vidis eum, jam nec duo agni sunt, nec unus. Jam rior inteilectus hoc continct, quod in carne sua,
in hoc agno non poterit illuderc Ecclesiam Dei. id est, in fragilitate couditionis suce, hominem
Aperle lupus apparuisii, quia agnus te superavit. Dettm videret.
Agnus isle vires luas ccnfregit. Agnus iste procdam "• CXXViH. Hanc ergo diversitatem ex hoc quoque
quam tcnebas excussit, et argumentationes philoso- intelligere apertum est. Alia est enim illa nativifas
pbise tuoe siroplicitatis susc innoccnlia omnino dcle- vel natura, in qua, juxla Apostolum, fuctus ex
vit. « Iste est Agnus immaculalus, qui quoiidie, muliere, faclus sub tege; alia, qua in principio
ut beatus Andreas ait, in altare crucis sanctificatur. erat Verbum, Deus apud Deum; alia, qui creatus
Cnjus carnes postcaquara omnis populus credenlium ex Maria humiliatur in terris; alia, in qua sine
manducaverit, et ejus sanguinem biberit, agnus, qui initio manens, creavit ccclum et terram, secun-
sacrificalus est.intcger perseveratetvivus.» Et cum dum quam regulariier inlelligitur Christus, quae
vere sacrificatus sit, et vere carnes ejtis sint man- omnia quidem ipse cst per similitudinem, sed non
_ucatoe a populo, et vere sanguis ejus sit haustus, omnia ipse est per proprietatem. Trahit enim no-
lamen, ut dixi, inleger manei, et immaculatus, et minum species de inferioribus rebus, ut facilius
vivus. Tu vero, supra quara fecisti, non dividas intelligatur. Dicitur enim modo lco, modo agnus,
Agnum. modo panis, modo vitis. Sic et coetcra, id est, flos,
CXXVII. Sed si vis dicere quomodo quolidie oc- via, ostium, petra, mons, lapis angulaiis, lapis
cidilur, aut quomodocaro ejus quotidie comeditur offensionis, fundamentum, ovis, aries, Iiaedus, vi-
et sanguis ejus bibitur, et quotidie vivit occisus, ],. tulus, serpens, vermis, aquifa. Hoec omnia Chri-
assume formarn discipuli, ut possis doceri quod stus secundum simililudinem intelligendus est, non
quxris. Quod si hoc abusive, ut consuetus cs, tu- per proprietatem. Proprietatem, si quoeras a me,
leris, non agmim, sed temetipsum dividis. Nara quid sit Christus ; Dcus et homo est, una persona.
cum Iiimc Agnum Ecclesia in medium protulcrit, et Quia in principio erat Verbttm, et Verbttmerut apud
lu dixeris : Adoptivus esl secundum pedes et nequa- Deutn, et Deus erut Verbum. Eccc suam proprie-
quam secundum caput, jam hic illusio tua non latem.
valebit. Quare? Quia una persona ct unus Agnus CXXIX. Si quoeras a me de ejus incarnatione,
non poterit ex parte esse proprius Filius, ct ex dicimus suam proprietatem. Filius unicus cst de
p;irte adoptivus, id est, ex parte filius et ex parte Patie in scternum ab scterno genilus, oequalis gi-
r.on filius, et cx parle Deus ct ex parte non Dcus. gncnti, per quem facta sunt omnia : cum Patre.
Nun dividas, non rumpas, non scindas. Oronibus incommutabilis ct acccpta forma horoinis non nm-
integer abundat. Omnibus solus sufficit. El tamcn talus. Ex incarnatione filius hominis, et Filius
licet dividere coneris, eum dividere non poteris. Dei. Hoc totum quod dixi, non siinilitudo, sed res
I.iseparabilis unitio est. Talis facta est illa sus- est: id est, pcr proprietalom Christus Dei Filius
est. Nam illa qua: stipra memoravimus, similitudi- A i intentio est. Et porro pauci intelligunt, nec inte.:
ncs Christi sunt, non ipse Christus cst. Per simi- ligenl omnes impii. Porro docti intelligent, quia
litudinem Christus mulla cst qux per proprielalem clausus liber est, et signatus, et publice, et mani-
non est. Si autcm proprielalcs discutias rerum feste apertus. Et nisi se ipse exposuerit, nullus
quas videre consucvisti, nec leo est Christus, quia eum poteril intelligere incredulus. Crcdentibus
fcra non cst. Nec agnus esl, quia pecus non cst. enim aperitur, et non crcdentibus clauditur. Hinc
Ncc panis, quia dc herba natus non esl. Nec vitis, pcr Danielem dicitur: Claude sermonem, el signa
quia arbor non est. Nec flos, quia scmen herbee librum. Per Joannem quoque in Apocalypsi,in pri-
non cst. Nec via, quia animalia bruta per etim ma parte libri dicitur : Signa quw locula sunt se-
IIOIIambulant. Nec ostium, quia non eum fabcr plem lonitrua, et ne eu scripseris. ln fine vero libri
fecit. Nec mons est, quia sylva non est. Ncc petra ait: Ne signaveris verba propheiiwlibri Itujus. Quid
est, quia durus et sine sensu non est. Nec lapis hoc est, nisi quod appropinquanle mundi fine su-
angularis est, quia non ab inslructore composilus perna scientia aperitur, ct proficit, et lalius cum
est. Nec lapis oflensionisest, quia non viam occu- corpore excrescit ?
pavit. Nec ovis est, nec arics, quia pecus cornu- CXXXl. Hinc namque per Danielemdicitur : Per-
tum non est. Nec hoeduscst, quia de capra non est. " transibttnt plurimi, et mulliplex eril scientia. Jam et
Nec vitulus, quia de vacca non est. Nec serpens, sicul supra diximus, Joanni in propria parte revc-
nec vcrmis est, quia reptile non est, Nec aquila est, lationis angelus dicit: Signa, quw loctttasttnt septem
quia volalile non est. Dicilur et pastor per simifi- tonilrua. Cui tamenrevelalionisejusdemfincproecipit
tudinem et liber ; sed paslor non est, quia custos dicens : Ne signaveris verba propheliw libri hujus.
ovium quadrupedum non est. Ncc liber est, quia Ecce librum, et signatum, et clausum et revelatum,
non cx pellibus ovium ab scriptore composilus cst. manifestum atque aperlum, et non signaturo. Pars
Sic et coelerahujusmodi similia, quaepcr ista parva quippe revelalionis in capite libri signari proecipi-
prudens lcctor inleUigerc quxrat [Forte, qucat] tur, finis vero libri signari prohibetur. Quia quid-
quid sit Chrislus pcr proprictatem, aul quid intclli- quid in sancloeEcclesise prsedicationein primordio
gatur per similitudinem. latuit, finis quotidie oslendit. Quia sicut uniuscu-
CXXX. Nam leo dicitur pro rcgno et fortihs- jusque hominis ab infanlia usque ad seiiectuteni
dinc. Agnus proplcr iimoccntiam, quia mansuelus actasdescribitur. Parvula quippe tunc erat, cum a
vcnit. Dicitur cnim panis, quia caro est. Vitis, quia nativitate recens verbum vitse preedicare non polc-
sanguine ipsius redempli sumus. Flos, quia eleclus p ral. Hinc enim de illa dicitur: Soror nostra par-
cst. Via, quia per ipsuin ad Dcum inms. Ostium, vula est, et ubera non Itabet, quia nimirum sanctoe
quia per ipsum ad Deum ingrcdimur. Mons, quia Ecclcsioepriusquam proficeret per incrementa vir-
fortis. Pclra, quia firmitas cst crcdenlium. Lapis tulis, inflrmis quibusque auditoribus proeberinon
»
angularis, vcl quia duos parictes ediocise,id est, poluere ubera prsedicalionis. Adulla vero . Ecclcsia
Judaicum populum ct gcnlilem ad fldem venicnles dicitur, quando Dci Yerbo copulata, repleta san-
in umm fabricam Ecclcsioejungit; vcl quod pacem clo Spiritu, prxdicationis roysterium in flliorum
in se angclis et hominibus facit. Lapis offensionis c.nccptione fetatur, quia quos cxhorlando conci-
dicitur, quia vcnicns hurailis offendcrtint in eusi pit in convcrtendo parit. De hac cjus aetale Doroi-
Judxi, vel increduli homincs, ct factus cst pclra no dicitur : Adolescenlulwditexcrnnt le. Universoe
scundali, sicut dicit Aposlolus: Jitdwis qitidem quippe Ecclesioe, quoe unaro catholicam faciunt,
scattdulum. Fundamentum autem idco vocatur, quia adolescentuloevocantur. Non jam vetustceper cuf-
fides in co firmissima est, vel quia per cum Eccle- para, sed novelloeper gratiam. Non scnio stcriles,
sia catholica constilula est. Ovis, proptcr patien- scd oelateraenlis ad spiritiialem congruoe fecundi-
tiam. Aries, propter principatuin. Haedus,propter latcm. Tunc ergo cura in diebus illis Ecclesia
simililudinem camis peccali. Vilulus, pro eo quod D quasi quodam senio dcbililala, per proedicationen
pro nobis est immolalus. Serpcns, pro mortc ct filios parere non vult, reininiscitur fecunditaiis
sapicntia. Yerniis, quia rcsurrcxit. Aquila, quia antiquoc, dicens illum Job vcrsiculum: Sicul fui
post rcsurrectionem ad astra remcavit. Pastor, in diebus udolescentimnxem, quando secrelo Detts
quia cuslos hominuro. Liber, quia in eo sunt erut in labernaculo meo. Quamvispost eosdemdies
omnes ihesauri sapientiw et scienliw ubsconditi. In1 quibus depriuiitur, jain tamen circa ipsuro finem
sapientia intelligilur omnis plcniluctodivinilatis, idI tcinporum grandi preedicalionis virtutc roboratur.
est, sua ct Patris ct Spiritus sancti. In scienliai Nain susceptis ad plcnura genlibus, omnein Israeli-
inteiligitur omnis pieniiudo humaniiaiis nostrx,i ticum populuni qui lunc inventus fuerit, in fidei
quam ipse solusFilius suscepil ex Virgine, in quo1 sinuin trahit. Scriptum quippe est: Donec plenitudo
habilat omnis pleniludo divinitatiscorporaliter. Naini getiliiiminlraret: et sic omnis Israel salvus fieret
cum plerique lcgunt hunc librum, ct omnes au- (Rom. xi, 25, 20).
diuut, multi multa de eo suspicantur, ct divcrsai CXXXII.Sed ante illa tempora erunt dies in qui-
« Videtur a Stotxew,quod est adtninistro, rego, ordino, dispono,derivassc ESCWXUO-E, et Latinis cha-
racteribus, ediocisr.
bus ab adversariis paululum videtur opprcssa, cum A netralibus hoerelicorum, sed quod ab Orienle usque
et dies adolescentiacreminiscitur, dicens : Sicut fui ad Occidentem fltles cjus, quoeab apostolis tradita
in diebusudolescentimmem, quando secreto Deus erat est, in catholicis Ecclesiis fulgeat.
in tabernaculomeo. Quidin hoc Iocotabernaculum,nisi CXXXHI.Nam et hoc proetermittendum non est,
secretum menlis, nisi quieludo animi, nisi vila con- sed coram omni Ecclesia tam sapientibus quam rus-
tcmplaliva sine persecutione aliqua? Attamen cum . ticis proedicandum,quod secundus adventus Salva-
in fine saeculicceperit Ecclesia persecutionibus flu- loris non in humilitate, ut prius, sed in gloria de-
ctuare,quieludinemmenlis haberenon poierit. Tunc monstrandus sit. Stultum est itaque eum in parvo
reroiniscitur illud quod per semetipsam Veritas in loco vel in abscondito quaerere, qui totius mundi lu-
Evangelio dicit: Surgent pseudochrisli et pseudo- men est. De ipso enim legimus: Deus manifeste ve-
prophetm,et dabunl signa magna et prodigia, ita ut niet, Dextsnosler, et non silebit. Ignis ante ipsum ar-
in errorem mittantur, si fieri potest, etiam electi.Nunc debit, et in circuitu ejus tempestasvalida. Inlclligc et
aulem fideles nostri mira faciunl, cum perversa pa- hic utriusque substanlioe proprietatem; in veritate
tiuntur ; tum autem et perversa patiuntur sancti', et assumpti corporis venturus creditur, et Deus voca-
miracula non faciunt. Tunc vero praedicatores Anti- bitur. Adfuit inflrmitate absconditus, aderit in vir-
chrisli, id est heeretici,etiam cum perversa inferunt, B tute manifestus. Ignis, inquit, anle eum ardebit; et
mira facturi gunt. Proinde nos admonet, dicens: Si inflammabit in circuitu inimicosejus. Cum talis reve-
ergo dixerint vobis: Ecce in deserto esl Christus, no- rentia proesentis erit futura, puta qualis erit forma
lite exire. Ecce in penetralibus, nolite credere, Ac si senlentioe? Ille quidem redditurus est quod promisit,
aperte diceret: Si quis promiserit vobis quod in de- sed exaclurus est quod redemit.
serto gentilium et in philosophorum dogmate Chri- CXXXIV.Et ideo totis per adjutorium suum viri-
stus moretur, aut in hoerelicorumpenetralibus, qui bus enitamur ut quidquid contulit judicatus integrum
Dei pollicentur secreta, nolite exire: nolite credere ; in nobis invenial judicalurus. Et ideo si cum fide,
sive quia persecutionis et angustiarum tempore, sem- cum justitia, cum misericordia, cum charitate et cum
per pseudoprophetoedecipiendi inveniunt locum. Si castitate viventes, in ejus timore manserimus, ma-
quis sub nomine Chrisli se jactare voluerit, non stagnum jam numerum suorum pignus tenemus. Dabit
lim accommodetis fldem. Sicut enim fulgor exiit ab absque dubio regnum suum. Dabit quee sua sunt
Orxente,et paret xtsque in Occidente, ita erit et arf- nobis, qui seipsum dignatus est offerre pro nobis.
ventusFilii hominis. Nolite exire, nolite credere, quod Amen.
Filius hominis, vel in deserlo gentium sit, vel in pe-
LIBER SECUNDUS.
DE CHRISTO ET EJUS CORPORE, QUOD EST ECCLESIA
ET
DE DIABOLOET EJUS CORPORE, QUODEST ANTICHRISTUS.
I. Scripsimus a crimina tua, quibus nos hoereticos C ctorem, novellum arcliiepiscopum, et nos Libanenses
et ignaros fidei atque Anlichrisli discipulos pronun- indoctos et hsereticos alque Antichristi discipulos
liare non cessas, hunc apologeticum; non panegyrico Heterium et Beatum proedicent; et quia ex utraque
more allocutionis mendacii, nec ohscuritatibus fu- parte contentio exorta est et fides diversa profertur,
mosormn eloquentioesermonum, sed puris sensibus, non solum fama, sed etiam ignominia nobis a te ir-
ut omnes qui audierint intelligere possint. Apologe- rogatur. Fama enim tam in bonam quam in malam
ticum est excusatio in quo accusantibus respondetur partem intelligitur. lgnominia vero nunquam nisi
in defensionemsui. Et ideo criminantibus respondi- semper in malam partem vertitur. Ignominiam di-
mus, et nos ab hseresi purgatos, Deo illurainante, ctam, eo quod desinat habere honestatis nomen is
invenimus. Panegyricum, et Iicentiosum et Iascivio- qui in aliquo crimine deprehenditur. Dicta est autem
sum genus dicendi, in laudibus regum, in cujus cora- ignominiaquasi sine nomine, sicut ignarus sine scien-
positione multis mendaciis adulantur. Non enim nos tia, sicut ignobilis sine nobilitate. Hoc quoque infa-
mendacium in apofogeticis noslris in laudem cujus- mia dicitur, quasi sine bona fania. Et ideo ignomi-
libet regis terreni composuimus, sed fidem veram, niam nobis cum mala fama praedicas, ut sme diffe-
quam ab ipsis discipulis Verilatis hausimus. rentia solus tu videaris in Ecclesia habere bonam
H. Sed quia Iibelli tui, in quibus nos hsereticos esse D famam. Certe lua jam et nostra talis est bona fama;
fateris, jam per puhlicura in diversis terrarum vul- et non ab alio, sed a te solo additum est, et infa-
gati sunt partibus, ut omnes qui eos legerint secun- miam, id est, ignominiam, ut qui nomen non habue-
dum fidein tuam, te catholicum Toletanse sedis do- runt, ad meam comparationem, nomen habcre non
a Forte deest ob vel propter.
870 ELIFANDUS,FELIX, HETERIUSET S. B2ATUS. 6aO
possiinl. Huecfama est per publicum, et certe sine A riam qucesivit,quia a semetipso locutus est. Proinda
causa nulla fama potuit esse. Fama autem dicla a Dominusin Evangelioait: Qui loquitur mendacium
fando, id est a loquendo, quia loquendo pervagalur de suo. Et cjtda semetipsoloquitur, propriamgtoriam
per traduces lihguarum perslrepens auribus audien- qucerit. Ego non quccro gloriam meam, sed ejus qui'
lium. Est aulcm nomen et bonarum rerum , ut dixi- me misit. Jam diabolus, qui paler mendacii apparuit,.
mus, et malarum. Cum cl ista sil utraquc fama, sive ex ipso mendacioptimum in paradiso bominem de-
tua, sive nostra, incerta est. Et ideo famac nomen cepit, diccndoconlra proeceptumDomini: Eritis sic-
loctim non habct, quia fortasse mcndax fama cst, ut dii, si comederitis de ligno illicito. Hocmenda-
adjiciens multa, vcl minueiis de veritate. Yeritas cium non ab homine inventum est, sed a diabolo.
enim inter utraque sibi sola suffieit, quia nec addi, Jam homo quod fecit non a se didicit, sed a diabolo
nec niintii potcst. Quoe tandiu fatigatur, quousque instigatus accepit. Jam filius diaboli factus est per
rnmprobetur. Et cum probata fuerit, cessat esse, mendacium, quia ipsum mendacium patrem habet
iit exinde rcs nominetur, non fama. Semper mendax diabolum. Ex hoc mendacium propinalus est genus
c.um mcntlaciodeflcil. Non poteril mcndax csse abs- humanum. Et nunc in Ecclesiaomnes qui sunt men-
que mendacio, quousque finxerit mendacium. Nam _. daces, ex ipso spiritu erroris accipiunt, ut sint men-
ctim dimiserit menducium, desinit essemendax. Men- 15 " daces. Et qui veritatem
proferunt in Ecclesia non a
dacium nihil aliud est nisi abseutia veritatis. Mendax se sunt veridici, sed a Verilate accipiunt unde veri-
vero substantia esl, mendacium autem non est sub- tatem proferant.
stuntia, sed qualilas in subsfantia. Omnis ergo sub- IV. Jam supra diximus quia veritas Pater genuit
stanlia quoea Deo bono creata est, bona est. Vitium Filium veritatem, el hoc quod est substanlia Pater
vcro non est a Deo creatum, sed a diaboloinventum. genuit substantise suse Filium per quem omnia
Nam Deus Paler genuit veiitatem Filium : et natusi condidil. Et ideo non est a semetipso Filitis Deus,
est Verilas de Veritate, itl cst, substantia de substan- sicut Pater a semetipso est Deus: sed hoc quod est
tia. Et anibo simul una substantia, sicut ambo simul| ab alio, id est a Patre, non a se est. Diabolus vero,
una veritas. Diabolus vero substantia est bona crea- cum a Deo bono bonus essct factus, genuit menda-
ta, quia omnia quw fecit Deus bona sunt vaide. Ar- cium, non naturoe suoefilium quod erat substanlia,
bitrio suo factus est diabolus, non Dei couditione. sed qualitatem in substantia, ut ipsa qualitas non
Ipse est auctor mendacii, quia genuit mendacium. possit alibi accedi, nisi in substantia, quod est bo-
Et quia mendacium genuit, pater mendacii est. Non_ num. Ac per hoc, bonum potest esse sine malo,
enim, ut supra diximus, mendacium substantia est,pp_ raalum sine bono esse non potest, quia nullum ma-
sed lanlum qualitas. Solus tamen diabolus substan- lum substantia est, nisi tantum privatio toni. Sicut
tia est, quia p:tter qualitatis est, non substanlioe. tenebrse nulla substantia est, sed tantum absentia
111.Et quid est qualitas?Quia facit unumquemque ; lucis. Sicut mors nulla substantia est, sed tanlum
qualis sit. Etenim in corporibus qualitas et quantitas. absentia vilse. Sicut fames nulla substantia esl, sed
Qualitas est corporis, quse facil eum album aut ni- tantum absentia-cibi. Sicut nuditas nulla substantia
grum. Quantitas vero, longum aut brevcm. Ac perr est, sed tantum absentia vestimenti. Sic superbia
hoc in corporibus est qualitas, quee refertur ad co- nulla substantia est, sed absentia humilitatis. Sic
lorem; quantitas, ad mensuram. In spirilualibus veroa discordia nulla substantia est, sed absenlia charita-
rebus qualitas esl sine quantitate, ut cum dicimus .: tis. Sic iracundia nulla subslantia est, sed absentia
angelus est. El quia angelorumhonorum et malorum n patientise. Sic quoqtte mendacium nulla substanlia
substanlia est, discernimus eum in qualilate, cumQ est, sed absentia veritatis.
dicimus, angelum bonum, et angelum maltim. Ange- >. V. Dicis certe qttodego sum spirilus ille mendax
lus bonus non a se est bonus sicut Deus, sed adhoe- __ erroris. Cum hiec dicis, patule datur intclligi quod
rendo bono Deo flt bonus. Angeltis autem malusnon n te veracem esse profiteris, cum ne mendacem dicis.
a bono Dco, sed a se est malus. Quod substantia est,_ rj ; Dicis enim Fideli tuo, quod puto ille tib>jam notue-
a bono Deo est. Quod autem malus est, a se tantum n rat: « Sed quia audivi quod preecursorAntichristi
malus, non a bono Deo malus. Et unde effectus est _t in medio nostri apparuit, quia illum jam natum an
malus, nisi non adheerendo Deoeflectus est malus ? nuntiat, quaesoutperquiras ab eo ubi, aut quomodo,
sicut e contrario angelus bonus adboerendoDeo est st aut quando natns est spirilus ille mendax propheta-
bonus. Unde ergo non adhoesiiDeo diabolus, ut esset »t rum qui in eo loquitur, nos sollicitos [certos] red-
bonus, nisi quia mendax est ? Ab initio enim men- (_ das.» Mulli enim intelligunt, qui legunt nebulam
dax fuil, secundumDominidictum, et in veritnlenun- n- verborum tuorum quoe sub allegoria scribis, ul fiat
;: qusestio inter interpreles, et te, tanquam novura
quam stetit. Veritas enim Deus esl, ut supra diximus:
in qua veritate slare contempsit. Mendaciumflnxil, l, prophctain, eenigmatice locutum explanent. Quod si
quia quod Deus possidebat per naturam voluit ille le inveneris laudatores tuos qui possint multa opina-
hoc apprehenderc per rapinam, dicens : Ero similis j's tive configereul conligis, et adulanles, more pane-
io gyrico, libi respondeant solum, quia contra nos, uf
Attissimo. Et ideo mendax, quia de suo dixit, de suo
composuit, de suo linxit, a semetipso di.iicit quodjd agis, agant, doclores peritissimi a te comprobentur,
o- licet mendacium loquantur. Et unde hoc scis quoti
dixit. Et quia a semetipsodiiicit, ideo propriam glo-
981 HETERU ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. II. -8-
proecursor Anlichristi suin, qui specialiter a te de- A , Christum Filium Dei publice confitemur. Et qui ita
notor ? Jara dicis: «In medio nostri apparuil. » Et non crediderit ut credimus, ipsum esse Antichristum
quid est medio vestri,aiil quanti estis, in cujus menon dubitamus. Non ipstim per speciem qui venturus
dio sum? Debes nominare et speciem partis tuae, est, sed ipsos quos apostolus Joannes dixit: Ntine
sicut speciem partis Antichrisli. Hoc nomen Anti- in Ecclesia Antichristi multi sunt. Ex nobis exierunt,
christi unum sonat, sed multi sunt, et in Ecclesia sed non eranl ex nobis, id est, in fide nostra noii
fuerunl, et de Ecclesia exierunl. Nihil enim aliud erant. Quod si ftiissenl ex fide nostra, permansissent
est nomen Anlichristi nisi contrarius Christo. Et utique nobiscum. Et ideo antichristi appellantur ab
cuin contrarius invenitur Chrislo, apparet esse Antichristo, id est, contrarii Chrisli vocaiitur, quia
mendax. El cum mendax apparuit, apparet esse contra Christum pugnant. Nam sicttt habuit roeuia-
filius diaboli. Et omnis mendax filius diaboli, lores suos christus David, vel cscteros qui christi
quia diabolus, ut supra diximus, pater est roen- dicebantur et euin prscfigurabant, sic ille filius per-
dacii. ditionis Anticlirislus, qui cum proefigurantet nonien
VI. Requiramus nunc qui est mendax. Joannes habent Antichristi. Antichristus appellatur, quia
apostolus dicat. Sic enim ait: Omnis qui confitetttr contraChristumventurus est. Nonquo roodo siroplices
fjttod Jesus non est Filius Dei, mendax est, el ipse f intelligunt, Antichristura ideo dictum quod ante
est Anlichris.us. Tu dicis quia Jesus non est Filius Christtim venlurus sit, id est, posi. ei;m veniet Chri-
Dei. Et quis est Jesus, nisi homo ille qui de Vrrgine stus. Non sic, sed Antichristus Gru:ce dicitur, quod
natus est? Ecce qui hunc Jesum negat esse Filium est Laline cqntrarius Christo. Anti enim Greece in
Dei, Anticbristus est, et mendacium loquitur, quia Latinura contra significat. Christum se cnim mcn-
oniiies credimus quod Jesus Filius Dei est. Vide lu lietur dum venerit, et conira eiiin dimicabit, ct ad-
nunc quis est pracursor Antichristi qui in medio versabitur sacramentis Cbristi , ut verilatis Evan-
vestri apparuit. Quomodo apparuit qui natus fuit? gelium solvat, et non recipiat, nisi tanturo legein
Antcquam nasceretur, praecursor Antichristi. Post- Mosaicam, et populum ad circurocisioucm pro-
quam vero nalus fuit, jam non est praecursor, sed vocet. Nam el templum Hierosolymis reparare, el
ipse est Anticlirislus. Quid est nalivitas ejus, nisi omnis legis veteris coeremonias res aurare lentabif.
apparitio ejus? Et quid apparilio ejus, nisi mani- VIII. Sed et ille AntichrisUis est qui negat Deum
festalio ejus? Et quid est manifeslatio ejus, nisi prae- esse Jesum Christum. Conlrarium enim, ut dixirous,
dicalio ejus? Antequam praedicaret, praecursor erat Chrisli est. Sed et ille Antichristus est qtii non credil
Antichristi, quia noluit Christum intelligere ut bene Jesum Christuro esse Deum, openbus autem disscn-
ageret; sed iniquitatem meditatus est in cubili suo, el C tit a Christo. Christum credit fide, sed negat opere.
astilil omniviw non bonm. Cum omni viaenon bonae De quibus Apostolus dicit: Confiteniur autem se
aslilit, sine dubio Antichristi prsecursor fuit. Et cum nosse Deutn, faclis auiem ncgant. Nam unusqnisqiie s*
iniquitatem publice praedicat, quam tanlo tempore conditore suo, aut fide secedit, aut opere. Sicul qui
in cubili suo, id est, in secreto cordis sui, medilavit, fide secedit Antichristus est, ita et qui opere secedil
sine dubio Antichristus est, quia Jesura negat quod ab oronipotente Deo aposlata nominatur, etiarasi in
Filius Dei est. Ecclcsia fideni lenere viiicalur. Omnes enim qui
VII. Sed forte dicis : Unde hoc affirmas quod An- exeunt de Ecelesia, et ab unifate fiuei et operis prae-
fichristus est? Unde hoc affirmo? audi, quia mali- ciduntur, sine dubilatione antkhrisli esse crcduntur.
liam non odivit. Propheta hoc dixit, non ego. No- Nos autem, quantum ad rationem fidei nostroe perti-
tuil, inquil, intelligere ut bene ugeret. Iniquitaiem net, ab Ecclesia non exivimus. Quia illa quoe per
meditatus est in cubili suo, astitit omni viwnon bonm, totum mundum ab apostolis tradita universitas cre-
malitiam aulem non odivit. Ista tria in mendacio denlium tenet (iinde nomen habet catholicaj, hanc
sunt, non in verilate. Jam Antichristus habet anti- fidem tenemus. Et ubi essemus non habemus. Quando
christos. Nunquid Aniichristus aliud facturus est, catholicaro fldem diximus, id est universalem. Grsece
cum venerit, nisi hoc tantum quod contra Chrislum enim universitas, sive generalilas catholicon voca-
diniicaturus sit, et Evangelium ejus non recipiat, et tur. Et ideo non potest csse hoereticus qui est catho-
dicat: Ego sum Chrislus? Jam et tti dicis : « Et nos licus. Id est, non poteril exire ab Ecclesia, qui ha-
christi sumus, sicut Christus. > Et Dominus nos ad- bet fidem apostolicam quam generalis per tolum
monet dicens : Exsurgent pseuclochrisliet pseudopro- ntundum tenet Ecclesia. Credere se in Deum Pa-
plteim; et dabunt signa et prodigia, ita ut in errorem trera offlnipotentem, et Jesum Christum Filium ejus
mittuniur, si fteri potest, eliam electi. Jam et hoc ex- unictim Deum et Dominum nostrum, qui natus est
perimento cognovimus, quia ad hanc vestram veri- de Spirilu sanclo et de Maria virgine. Hanc fidem
latis, fidei contrariam » plerique etiam electi, licet cjuam, Deo illuminante, a suis apostolis traditam
ad modicum, turbati sunt. Qui et omnes, cum pri- accepimus, in Ecclesia catholica teneinus.
mitus audivimus, turbati fuimus. Et ideo Antichristi IX. Nam non didicil Ecclesia hanc fidem tuam per
preecursores non sumus. Qtiin etsi cum Petro erra- totum mundum : nec eonsuevit credcre in eum qui
vfrous, jam ciiro eo errata plangimus, et Jcsum esse de viigiiie nalus esl, non per illuiii fucla esse visibi
» Pnedieationeni, velsiroile qttid.
lia ct invisibilia, sed lantum per illum qui non est. A est, non a Dco, sed a diabolo est. Omne enirn quid
idoptione, sed genere. Ncc habct consuetudinemdi- quid est ct malum est, et substantia non est, ex dia
cere: Credo in DexttnPatrem omnipotentem, et in bolocst. Omnis tamen substantia a Deo bono creat»
Filium ejus, qui deilatem stiam exinanivit; apparuit bona est. Et tandiu bona est quousque illa .non ha.
m mundo per subjectoccrealurm speciem cum Patre buerit quod ex diabolo est.
el Spiritu sanclo, Abrahoein ipo fervorediei; qui est X. Nam omnia quae facta sunt a Deo duo sunt
adoptivus humanitate, el nequaquam adoptivus di- tantum, id est, corpus et spiritus. Angelus est spi •
vinilate. Hsec fides tua est. Nam in tolo mundo non ritus, mundus vcro corpus, homo tamen solus ex
est. Quod si verum non dicimus, inlerrogemus om- utraque componilur, id est, corpore et spiritu. Tcr
nem Ecclcsiam calholicam, si gcncraliter per lotum tia est qualitas angeli et hominis; quae nec corpus
mundura talis fldcs est. Requiratur ordo baplismi, est nec spiritus, et tamen est, quia nihil non est.
et Symboluro a duodecim apostolis compositum, Quseet ipsa qualilas non in se,est, scd in substantia
quem habet Ecclesia traditum, pro quo bapiizat est, et substantia esse non potesl: ut bouus et ma-
filios suos, sine quo non poferit csse baplismum. lus. Haec qualilas in substantia. Dicimus angelum
Rcquirant cl symbohtm trcccntorum Patrum adver- bonum, et hominem bonum. Dicimus angelum ma-
sus tuam fidem composilum : c:tsi invcnerintde tuis B lum, et hominem malum. Aliud est qtiod sunt, et
sermonibus, vel unum ibi inscrtum, nos exivimus aliud quod habent. Nam quod sunt, substantia sunl;
ab Ectiesia. Si certe novam habuerint hanc tuam quod vero habent, qualitas eorum est, per quam
doctrinam, sicut el nobis novclfa est, tu existi cum discernunlur qui sunt boni, qui mali. Nam angelus
luis ab Ecclesia catholica, qusegeneraliter pcr lo- bonus dicilur, sed non est ipsa bonitas ipse angelus.
tum niundum est constituta. Nam tua fides sola Nonenim aposlala angelus diabolus factus esset, si
apertc cognoscitur in te esse coarctata, ct in antro tuse per se bonitas esset. Angelus enim, ut si bonus, non
perfidioe tcncri ligata. Et heec hcroesiste facit essc a se, sed a Deo, habet ut sit bonus. Et aliud est quoil
hoerclicum, cum illa non credis quse credit cuncta substanlia est, aliud quod habet bonitatem in se.
Ecclesia pcr universum mundum. Hoeresisenim non Sic el homo bonus , aliud est quod subslantia est,
substantia, scd qualitas est in snbslantia. Et non aliud est bonitas quam habet in se. Deus tamen per
hoercticus facit hoercsim, sed hoercsis facit hoereli- se bonus est, quia ipsa bonilas Deus ipse est. Et non
cum. Sicirt non superbus facit superbiam, sed superest aliud substantia ejus, et aliud bonitas ejus, sicut
bia facil supcrbum. Et cum dimiserit quam habet hominisetangeli, sed ipsa bonitas ejussubstantia esl.
Siirerbiam, dcsinit esse superbus, quia non est spsa Omniaopera quaefecit bonus Deusbona sunt. Et cum
superbia substantia, sed qualitas in substantia. Dcus in hoc sunt in quo facta sunt, semper bona sunt. Bo-
bonus fccit homincm bonam substantiam. Superbia nitasilla quamexDeoacceperunt,si nonperdiderunt,
vero qualilas est in substantia de diabolo nata. Quae facit ut semper bona sint. Et contra angelus malus
dtim in homiiie accesseril, cfficilur filius diaboli, et homomalus indedicuntur quiaperdiderunt honum.
quia tle diabolo nata est supcrbia. Et tuncunusquis- Angelus substanlia est, el homo substantia est. Ma-
que deprchcndilur esse superbus, cum plus unus lum vero non est substantia, sed privalio boni, el a
altcri major vult esse quam quod esl. Et cam diabolo natum, id est inventum, per quod efficiuntur
major se aeslimaverit altcri, pcrdidit ipsum quod filii diaboli qui fuerint mali. Quia non, ut diximus,
cral, ct tunc Deum perdit a quo est. Et cum pcr- malus facit maliliam, sed malitia facit malum, quia
didcril Deuin, cfficit diabolum mcmbruro, cujus ct non est ipsc malitia, sive angclus, sive homo, qul
filius cst, non nafura, sed imitatione. Sic enim au- substanlia sunt, sed eam habent in se qualitatem
ctor suus diabolusboiuis erat a Deo bono creatus. suam per quam videnlur csse mali. Et lam angclus
Et inde exstitit superbus, quia super voluit esse malus quam homo malus, utrique homini faciunt
quam quod crat. Et duiii snpcr voluit esse quam malum. Diabolus semper malus esl, quia sempcr
quod eral, non solum hoc quod erat perdidit, sed n horoini facil roalum. Homo diabolus est cum homini
eliam larlari inferna promcruit. Et qttia caput cst facit malum.
omniuiii superborum, omncs superbos sibi in uno XI. Nam quod homo malus qui homini facit ma-
corpore lanquam capiti copulavit ct secum in gelum, dicalur malus, Dominus dc Juda in Evangclio
licnnamdcmersil. Sicut c coutrario Christus humSis apostolis dicit: Nonne ego vos duodecimelegi? sed
huiiiili Ecclcsiae, quod cst caput ct corpus, secum unus ex vobisdiabolusest. In Scriptura sacra et homo
ad coelcsliatraxil. Nam sicut superbia facit supcr- dicitur diabolus, et diabolus homo. Nam quod dia-
bum, sic haeresis facit hocreticum. Dcsinil csse su- bolus dicitur homo, in Evangelio Doroinus dicit:
perbus, cum diniiserit quara habct iu se supcrbiam. Inimicus homohoc fecit. Gura dormierunt palresfa-
Dcsinil ctiam essc liaereticus, eum diraiscril t[uami milias, inimicus homo diabolus zizania superscmi-
habct in sehaeresim.Scmpcr erit heercticus,qui sem- navit in agro, ubi Dominusbonum semen scminave-
pcr in se habel hacrcsim.Sicut scmper erit superbus, rat. Quec cst ergo causa quaehominemfaciat diabo-
tpii scnipcr habet in sc supcrbiam. Nam hxresis a lum, ct diabolum hominem, nisi quia unum corpus
diabolo invcnla cst, et de diabolo nata est, sicul el siint angelus malus et bomo malus ? quia utrique
t-ivricrbia.Et quia cst, ct substanfia noncst, ct mala homini facit raalum. Corpus diaboli homo. Corporis
985 HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. - LIB. II. 986
capnt diabolus Cst. Non soepe ejus vidcntur dicta.,A sicut diabolus cst substantia, ct homo subslantia ; eJ
membrorum quae capiti congruunt, et ex nomine mala, quoeex diabolo est, id cst, hscrcsis, superbia,
corporis intelligitur caput, et ex nomine capitis elatio, et coetera, quoe sunt inter hominem et dia-
significalur corpus. Sicut e conlrario Christus et bolum media, et tenentes ea, fiunt cum diabolo ca-
Ecclesia est caput et corpus, una persona. Et cum put et corpus una persona. Sic e conlrario Christus
loquitur Scriptura de capile, refertur ad corpus. Et subslantia est, et homo substantia est, et illa quali-
cum loquilur de corpore , refertur ad caput. Sicut las, cum qua Christus in hunc mundum venit, id est,
Isaias ait: Induit me vestimentosalutis, quasi spon- humilitas, patientia, obedientia, et caetera, quae de
sam decoralam corona, et quasi sponsam ornatum ejus excmplo sunt, qui eam tenuerint. Jungit hoec
monilibus stiis. ln una enim persona duplici voca- observalio caput ct corpus, et fit Ecclesia cum ca-
bulo nominata et caput, id est sponsum et Eccle- pite unus Chrislus. Et hoc est in omni Scriplura le-
siam, id est sponsam, manifcstavit. Istoe autem sunt ctoris intellcctus, ut lanlum dtio sint inter se con-
duoe personoe quee in omni Scriplura leguntur in trarii, Christus et diabolus. Et sunt duoecivitatcs :
Ecclesia, id est Christus et corpus ejus, et diabolus una Dei ct altcra diaboli, una terrena, allera coele-
et caput ejus. stis. Cceleslisest Christi, terrena vero Antichristi.
XII. Tertia est qualitas, id cst, unus borras, cl B Habuit Cbristus suos prophctas , qui eum proetlica-
alter malus. Bonus Christus, ct bonum corpus ejus verunt venturuni. Habuit et Antichristus suos pro-
adbserendo bono. Malus diabolus, qui factus fuit bo- phetas, saccrdotcs falsos in lege, qui eum crucifi-
nus, adhscrendo mendacio. Malus homo, qui factus xerunt, dicentes : Non esl ipsc. Habet nunc Christus
ftiit bonus, adhscrendo mcndacio. Haecqualitas intcr discipulos suos in Evangelio , qui dicunt: Ipsc cst,
utrosque jungit utrosque, id est, duas suhslantias, et non alter. Habet el Antichristus proedicatorcs
angelum et hominem, ipsum mendacium facit in se suos in Evangclio, qui dicunt: Non est ipse. Qui di-
unum. Proindc opposuit veritas Christus contra cunt ipse est, et non altcr, corpus capilis cst qui
meiidacium. Humilitas contra supcrbiam. Charilas cognoscit caput, id est, corptis Clirisli csl, quia
contra discordiam. Patienlia contra iracundiam. cognoscit Christum. Et qui dicit: Non est ipse, cor-
Bonitas contra maliliam. De^pectio conlra elatio- pus diaboli est, quia cognoscit caput, qui scparavit
nem. Parcitas contra avaritiam. Abstinentia contra corpus suum a corpore Chrisli, sicul ipse caput se-
a gastrimargiam. Sobrielas contra cbrietatem. Sic paratus est.
egit bonus medicus, ut calida frigidis, ct frigida ca- XIV. Saccrdotcs Judoeorum in lege non cogno-
lidis temperaret infirmis, et ipsis promitteret vitam scentes Chrislum quod ipse esset Deus rcdemptor
qui observarcnl dioelam. Et ipsi citius ad sanitatcm " raundi coput Ecclesioe, occiderunt caput. Nunc sa-
redirent, qui poliones amaras biberent. Nam ct in cerdotes Christianorum in Evangelio non cogno-
medicorum carnalium actibus, prius ipsi medici gu- sciwit corpus, quod sit summi capitis corpus, occi-
stant quid ad sanilatem confccerinl hominum, et sic dunt Christi corpus. Et tam illi sacerdotes in lege
oegrotis bibeudum offcrunt. Sicut ct ipsc miscricors qui occiderunt caput, quam etiam isti in Evangelio
mcdicus fecit, qui corpus et sanguincm suum, medi- sacerdotes qui occidunt capitis corpus, ulrique proe-
cinam nostram, quam pro nobis aplavit, prius ipse dicatores Antichristi sunt, quia utrique de una
aroaritudinis calicem guslavit, et nobis bibendum or- schola sunt, utrique de una doctrina sunt, utriquc
dinavit, et dioetoeobservationes reliquit, quos sede uno spiritu loquuntur. Unus spiritus est caput
cum vivcre proevidit. eorum menclax, cujus et ille corpus cst. Jam supra
XIII. Yideamus nunc qui sunt ipsi. Non omnes diximus quia quod facit caput diabolus, referlur ad
oegroti salvi per curam flunt, nisi tanlum ipsi qui corpus miiiistrorum suorum. Et quod facit corpus
morituri non sunt. Nam morituris dicit medicus : ministrorum diaboli, refcrlur ad caput. El cum pa-
Manducenl et bibanl quotl volunt. quia vivere non titur caput Ecclesiae, refertur ad corpus. Et cum pa-
possttnt. Ipsi sunl qui pecare possunt, et poenitere 'rv titur corpus, quod est Ecclesia, rcferlur ad caput.
non possunt. Quod si dclicati non cssent ad pceni- Ecclesia ccrta est de Christo capite, cujus est cor-
tendum, cilo rcdirent ad sanitalem, si biberent ama- pus, quia mediatorest Christus. Et ideo non dubitat
ritudinis poculum. Et vivercnt sinc dubio, ct essent de Christo, etiamsi neccsse sit sanguinem fundero
sani cura medico, si quantum fucrat in peccando pro Christo' Diabolus vero non est medialor corpori
abruptoe mentis intentio, tantum fuisset in lamenta- suo: qui adhuc non ingrcssus cst hominem illum
lione plena devotio; ct insuper medici observarct damnatum, pro quo sit visibilis mediator ipse filius
diselam illam, qtiam supra ejus proposuiraus exem- perditionis intcr diabolum et genus humanum : sed
plo, id est, cum omnibus discordanlibus pacem, om- habet falsos praedicatorcs Suos hoereticos, qui fin-
nibus superbis humilitalem, omnibus iracundis pa- gunt sub iiomine Christi Christum, qualem sibi in-
lientiara, et coetera, quoesupra memoravimus. Ista spirante diabolo fiuxit, non qualem Veritas dicit.
contraria, quoeex diabolo sunt nala, pro quo possit Est corpus diaboli, et tamen sub nomine falsitalis
diaboli morlem evadcre, et Christi observare dicta, Christum
proedicat, ct Christum se colcre mentilur.
et cum suo mcdico semper vivcrc, qui est vita. Nam Et
quia dc sapicnlia sc glorificat, contra Christiim
a FKiTpitiv/îz,gulositas.
agit, quia corpus Christi detrahit. Et cum detrahit, A tes sunt, id est, una pars ipsa Ecclesia, quseimita-
crucifixit. Et cum crucifixit, non cognoscit. Et cum tur Christum. Coeteroeduae partes sunt quoe contra
non cognoscitcorpus, non cognoscit caput, cujus est ipsam Ecclesiam pugnar.c, id est, hoeretici, et Chri-
corpus. El cum occidit corptis, occidit caput. Non stiani mali. Diabolus eniro, qni draco dicilur, caput
adhuc occidit corporaliter eorptis, sed sp riltialiter. est in iribus p rlibus, id est incredulis et paganis,
Et lunc occidit corpus Chrisli, quando per philoso- ct Chrislianis malis alque baereticis. Nam sicut in-
pliiam suam mentes fideliumconiuriiat et fidei siiae credulus, paganus, sive Judaeus, fide recedit a Chri-
associat. Et hoc maxime mcnte parvnlis qui adhyc sto, sic Christianus malus opere a Cbrislo. Quia sicut
lacte utuntur, i;l est, carne et sanguine Christi pa- ille publice negat Christum esse Deum, sic iste pu-
sciinlur, et nccdum ad soliium cibum lidei perve- blice facit opera mala quae non placent Christo. Et
nerunt. Aufert tunc lac, i I cst, caraem el sangui- cuni una pars fide recedil, altera opere, utraque ab
nem Christi, el proebetsunm lac, id esl, carnem et uno Chrisio separalur. Et quia a Christo separantur,
sanguinem qua:n silii ipsi flnxit. Aufert maminas Ec- uiius corpus capitis diaboli elliciuntur : et cum unura
clesiae, id esl, dno Testamenta legis el Evangelii; ct corpus eflicilur, una bestia dicitur.
praebel mainmas suas, id esl, al flJcrosuam perver- XVII. Tcrlia pars esl de Antichristi corpore, id
sam et legcm ct Evangelium cxponit, et ad ipsam U I est haerelici, t|u;c longe ab illa beslia dislanl in reli-
fldem ipsas Scripturas dirigit in perversitate quam gione. Illi adulleri sunt, isii virginitatem et caslila-
sentil. Et lunc Ecclcsa perversitate preinilur, cum teiii siinulanl. Illi rapaces sunt, isti sua propria lar-
pravis quibusquc praedicatoribus licenlia loculioais giri siniuliint. Illi in coinessaliones et ebrietates
dalur. publ'cevi:am duamt, is i jejuniis et orationibus se-
XV. Qnod longe ante Jeremias intucns ait: Sed melipsos affligunl. llli inlus et foris lnpi sunt, isti
tl lntniw nudaverunt mammam , lactaverunl calulos defoiis agni et i.ntus lupi sunt. Hos habet diabolus
suos. QuiJ namqiie lamius, nisi haereticos appellat? prophetas suos, quos conslituil in Ecclesia de cor-
hnroaiiain quideui fiiciero, setl belluiiiani per iinpie- pore suo ; hos hahet sub nomine Chrisli, qui Chri-
taiera cauJam gestantes. Qui tuiic inainroam nudanl, slum pr.cdicare simulent, et corpus diaboli fiant.
quando errorem suum publice procdicant. Tunc ca- Quia medialorem non habet diabolus, quibus modis
tulos laclanl, quando malc seq:iaci's parvtilorum cle Ecclcsia decipere possil, nisi lanlum istos pro-
aniniic, tlum pirversa insinuaiit, al impietateiii nu- plietas suos falsos, qui Cbristum publice laudant el
trienJo coiifiniiant. Huic sensui Joannes in libro publice pnedieant, et euni sub nomineCliristianita-
Apocalypsiseoiicordat, tlicens : Et vidi aliam beslinm lis Deuro esse negant. Quos Dominus in Evangclio
ascendenlem de lerra , et htibebal coriiua duo agni pseudochrislosel psettdoprophetasappellat. b Pseudo
similia, et loqnebatur quasi draco : et otnnem pote- dicuntur, qnia a se surgunt in doctrina, et praedica-
statem prioris bestiw faciebat in conspecluejus : et; torum sibi nomen assumunt, et ea fingunl de Chri-
facit terram, et eos qui inltabitanl eam, adorare be- sto quae a se diiicerunt, non a Christo. Ipsi se prae-
stiam illam priorem, cujus cttrala esl plagu mortis'• ferunt apostolis Christi, quos non approbavit Eccle-
ejus : et facil signa magna, v.t icjttemfucictlde cmlo 1 sia et elegit in apostolatum, seJ tanttim ipsi se et
descenderein terram in couspeclu Itominum, et scdu- favor lemporalis humanus. Quia cum audiunt se lau-
cil eos qui in terra inhabituiil per Itwcsigntt quw duta' dari a carnalibus hominibus, seslimant se quod eos
sur.t ei, fucere simutucrum bestiw, ut occidantttr. Et< tales habeat inius Deus. Pro quibus Dominus in
facH omnesminimoset magnos, et divitesel pauperes,, Apocalypsi Ecclesiam suam admonel diceiis : Scio
et liberos et servos, ul dent eis nolum super intinum t opera tua et laborem, et putientiam, et quia non potes
earutn dexlerum, uut super frotties eortitn: ut tte quiss portare matos, et tenlasti eos qui se dicunt apuslolos
posset vcndere, uut emere, nisi qtti Itubuerilnotutn,, esse, et non sunl, et invenistieos menduces, el pulien-
aul nonten besliw, aut numerumnotninis ejus (Apoc. tinm habes, el sustinuisti propter nomenmeutn, et non
haereticis , falsis aposlolis,
xni, 11-17). I defecisti. Hoc de ipsis
p.
XVI. Iloc totum quanquam corporaliter Antichri- pseudocltristidictis, dicturo accepimus sine dubio.
sti leniporc facluin erit, lamen in Ecclesia spiritua- Quia ipsi se duclores asseruerunt verilatis, et sunt
lifer hotlie fit. Nam quotl dix.it: Vidi aliam bcsliam i auctores pravi mendacii. Bonos se protestantur, sed
asccndenteinde lerra, dtias insinual beslias esse. Be- ipsi deleriores deemoniiscomprobantur. SeJ menda-
stia eiiiroa » bastando nomen habel. Non enim her- ciura eorum et perversitatem catholica fides invenit,
bis, sed carne pascilur. Aliam bestiam dixit, sedI et per lolerauti.im multa sibimet illata ab ipsis susti-
pro oflicio, pro aclione. Sed tamen una bestia est,,, nuit. Tentusti, inquil, eos. Non tentatnr, nisi qui
quia toturo corpus diaboli unura corpus est. Bestia a intus sttnl in Ecclesia. Qui enim foris sunt, sine ullo
enira omnis omnino poptilus cst, tam pagani quaro n timtamento foris esse manifesti sunt, nec eos lenlare
mali Christiani, qui Christi Ecclesieeailversanliir. opis est. Intus tentatur Ecclesia, quia intus Eccle-
Nam pagani aperta fronte rccedunt a Christo; Chri- i- sia est haerelica pravilas, a qua vastatur Ecclesia,
Stiani vero, sive boni sive mali, una Ecclesia nuncu- i- sicut de ea Diminus in hoc Iibro dicit: Scio ubi ha-
pantur. Scd ipsa quse una videtur Ecclesia, tres par- bitas, ubi sedes est Satanw. Sedes Salanoeipsi pseu-
* Baora?«, porto, fcro. b M'.Odof,niendacium, falsilas.
939 IISTERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. II. 690
doapostoli sunt, in quibus sedet in Ecclesia Christi,i, A si aperte ut draco loqueretur. Nunc agnum se fln-
et Christus per ora illorum proedicalur, et tamen n git, quo agnum securum defoset (sic). Ad Deum lo-
Clnistus de eis nnn loquitur ; et apostolos Christi ti qtiilir, sed mendacium, qtiem sibi fingit, non ea
se dicunt esse, et apostoli non sunl, sed deccp os is ratijne. sicut Scripiura dicit. Ad Deum loquitnr, per
Ecclesisesuni, quia non imitantur ap slolos Chiisti,i, quo 1eum quocrenlesa via veritatis avertat. Hic fa-
quorum sibi nomen falsilatis imposuerunt. cturus esl signa in conspectuhomhium, til et mortui
XVIII. Proinde Apostolus ad Corinthios dicit : videantur stirgere. ld est, per ejus preedicalionem
Timeoautem, ne sicul serpens Evam decepit aslutiaa quasi mulli viJeantur converlere, et a mortis opere
sua, ita corrumpantur sensus veslri, ut cxcidant a:< resurgere : sed ianlum in con-pectu hominum illa
simplicxtateet caslilate qum est in Christo Jesu. Nctmi resurrertio videtur. Nam nulius hacreticorum (iliug
si is qui vettit ad vos, et alium Christum prccdicat, , ad fructum boni operis perducitur, qui eos fuerit
quem non prcvdicavivobis : aul si alium Christum i imilaius. Terrena enim sapientia illorura est, non
cccepistxs, quem non accepxmus: axttalium Evange- cceleslis; et lerrae filios generat, cum semen coeleste
liain, quem nott recepisiis,rectepaleremini. Existimoi Evangclii in sensu carnali lerreno scnsu aspergunt.
enim niltil minus fecisseme in vobis u macjnisapo- Proplerea Domintis adroonet Ecelesiam suam , di-
stolis. Et si xmperitusssrmone, non tamen scientia. B 1 cens : Cavelea pseudopropltclis,qui veniunlad vosin
Item ibi contra ipsos falsos aposlolos dicit : Quodl veslitu ovium, intrinsecus aulem sttnt Ittpi rapaces.
aulem fucio, el facxam, xtt amptitem occasionem i Lupi quid significare videantur, debemus advertere.
eorum qui volunl occasioncm : ut qui giorianlur, Beslioe namque sunt, qui insidiantur ovibus quae
tales invenianixirsicut et nos. Nam ejusmodi psettdo- circa pastorales versantur cauias, habitacula doino-
af.ostoiioperarii subdoli transfigitrantes se in aposto- rum intrare uon audenl. Somnum canum, absenliam
tos Christi; elnonmiror. Ipse enim Sutuntis transfi- aul p griiiaro pastoris explorant. Ovium guttur in-
gurat se in ungeluin lucis. Non est ercjomagnutn si vadunt, ut cio strangulent. Feri, rapaces, >lemque
ministri ejus transfigurentur velul minislri justitim : natura corpiris rigidioris, ul se facile non possint
qttorum finis est secundumoperaipsorum. inflectere , impetu quodam suo fernntur, et ideo se
XiX. Rec;e ergo bi pseudochristi tertia pars cor- palliantur. Tunc prselerea, si quero piiores homi-
p;)ris est Anlicbristi, qiue alia dicilur bestia. Qnoe nem viderinl, vocem tius quailani naturoe vi ferun-
olia non diceretur, si aperte roala fuissent, aut tur eripere. Si auteni homo prius eos videiit, exa-
i-niraEcclesiaui non fuissent, aut sanciilatein reli- gitasse memoratur. Et ideo cavendum ntilii est ne
gionis simulassent. Pioinde.dixit : El vidi aliam be- si in hodiernu tractatu spirilualium niyslcriorum
sitam ascendentemde terra : et habebut cornua duo C gralia r.on potuerit refulgere, lupi me prius vidisse
agni similii : cl loquebaturquasi draco : et omnem credanlur, et solemne vocis exlorsisse auxiliiim.
potestatem prioris besliw faciebai. Id est, prioris
populi et diaboli, quem supra dixiinus quia totum XXI. Nonne lupi eslis isli qui insidiantur ovibus
i;i corpore una bestia est, seJ in aclionis oflicio Chrisii? Fremunl circa caulas nocturno magis tem-
bipartiia. Et illam vidit ascendere de mari : isium pore quani diurno. Nocturno, quia inter ignorantes
verode terra. Sed aliud agit inare, aliud terra. Nam proedicant : quoi per diem facere non possunt,
mare fluctuat, terra vcro quieta est. Mare enim qiiia a sapientibus deprehenduntur. Nux iguo-
iutcllig tur popnlus istius sseculiaperte malus. Terra rantia est, et dies sapientia. Semper enim perfldis
vero rtligio est falsa et hseretica pravitas, qui sub nox est, qui lucem Christi suis nebulosis interpre-
nomine sanc:itatis non videntur in sxculo fluctuare, talioitibus obJuc:re et, quantum in ipsis est, fu-
scJ quasi quietero se agere , pro quo possint Eccle- scare conantur. Versanlur ergo circa caulas, id est
siam simulare. Illam vidit ascendere lestiam de circa septem Ecclesias. Slabula tamen Chrisii in-
niare. Id est, populum nasci de populo, quia sera- trare non audent, id est in Ecclesiam , quoe liix
per fuil malus populus. Et semper nascitur malus, est, inlrare non prtesumunt. Et ideo non sanaraur,
qui semper dicitur bestia. Sic et aliam besliam vidit quia in slabulnm suuro non vult Chrislus eos inJu-
ascendere de terra, no:i descendere de ccelo. Nam cere , in -quo curatus est ille , qui de Jerusalcm de-
Jjrusalem coelestissemper de coelo in terra descen- scendens, incidit in latrones, quem vulneribus alli-
det, quia filii sui semper in humilitale nasciiiilur cjalis infuso oleo et vino imponens in jumenlum
Pseudo vero propheta clelerra ascendel, quia semper suum Satnaritanus ille. id est, Chrislus in corpore
de terreno genere gloiiatur. De lerra quippe ascen suo, duxit in stabulum, et sanandiim stabulario,
dere, est de lerrena gioria elevari et sanciitate ful- id est episcopo sancto , dereliquit. Non accipiunt
ciri. Proinde et bestia est, et duo cornua agni simi- crgo roedicinaro qui medicum non requirunt. Si
lia habet. Id est, duo teslamenta legis et Evangelii, enim requirerent, non aperle detraherent. Explo-
per quoeprophetare se simulat ut inter suos agnum rant pastoris absenliam : et ideo pastores Ecclesia-
se proferat. rum vel occidere , vel in exsilium miitere conien-
XX. Et loquebaturqnasi draco. Heecest illa sedu- dunt, quia proesentibuspastoribus , oves Ciirisii de-
ctio ad Deum. Agnum se profert, quod draconis ve- fosare non possunt. Spoliare ergo gregem Doroini
nena latenter inserat. Agni enim similis non esset, rapto pasfore conatur, qui corporea atque car-
nea, ° quia»non spiritualia roentisintentione , sed A semper intendcns. Nam de ca Dominusdicit : Quo-
duri ac rigidi ncquaquam solent a suo errore de- ties volui congregarefilios luos, sicut gallina putlot
flectere. Et ideo Aposlolus ait : Hwreticumhomi- suos, et notuisti? Ecce relinquetur domus veslra de-
nem post unam correplionem devita, sciens quia serta. Vult Dominushsereticorum filios congregare,
sxibversusest, qui ejusmodi est. Hos Scripturarura si ad unitatem fidei venirent, sed non congregat,
vctus interpres includit, ut inanes suos in vanum quia inter se dissidentes diversa senliendo non con-
effundant impelus et nocere non possint. Quod si cordant. Dc quibus per Psalmistam dicilur : Effusa
quempiam versuta disputationis suoe circumscri- est contentiosuper principeseorum : et reduxit eos in
ptione proevenerint, faciunt obmutescere. Mutus xnvio,et non in via. Ipsi ctenim dum dispensationem
cst enim qui verbum Dei non eadem qua est glo- Domhiiperverse inlerpretari non metuunt, profccto
ria confltetur. Cave ergo ne tibi vocem tollat hae- plcbcs subditas non ea via quoeChristus est, sed in
reticus, si prior eum non ipse deprehenderis. invium trahunt. Super quos recte quoque affusa
•>Scripsit enim dum latet ejus perfidia. Si autem contentio dicitur, quia suis sibi vicissim
allegalioni-
fraudem ejus impietatis agnoveris, jacturam piae bus contradicunt.
vocis timere non poteris. Cave igitur versuta di- XXIII. Arius quippe tres personas in Divinitale
spulationis venena. Animam petunt, guttur inva- B » suscipiens, tres etiam deos credidit. Quem contra
dunt, vilalibus vtilnus infligunt. Graves sunt mor- Sabellius, unum Deum suscipiens, unam credidit
sus haerelicorum. Qui etiam, ipsis bestiis graviores csse personam. Inter quos sancta Ecclesia reclum
et rapaciores, nullum avaritioe finem impielatisque precdicationissuae tramitem indeclinabililer lenens,
noverunt. et unura Deum praedicans,tres personas contra Sa-
XXII. Nec vos movcat quod formam videntur bellium asserit. Et tres personas asserens, uroini
proetenderehumanam. Etsi foris homo videtur, in- Deum contra Arium confltetur.
lus bestia fremit. Ex fruclibus enitn eorum 'cogno- XXIV. Elipandus Tolelanae sedis episcopus, ne-
scetis eos. Si quis ergo specie movctur, fructum scio qua coinmixtionis vertigine, tres personas in
interrOget. Ululat iste Scripluras, non tractal, quia una nalura deitalis confundit; et Christura de Vir-
vocis auctorem negat. Iste est qui cum discipu- gine natum , non Deum , sed tantum hominem
Ius cupiebat csse, et non simpliciter, sed fraudu- credit.
Ienter Doraino ait : Macjisler,sequar le quocunque XXV. Manichaeusautem, qui in sacro eloquio
ieris. Ad quem Dominusdixit : Vulpes foveas ha- virginitatem laudari cognovit, eonjugium dam
benl, et aves cwli nidos, ubi requiescant: nam fi- r navit.
lius hominis non habet xtbi cuput suum reclinet. XXVI. At contra Jovinianus, qui concedi conjugia
Videbat enim menlem ejus more vulpium tortuo- comperit, virginitatis munditiara despexit. Unde fit
sam , et volucres, id est dsemones, in eo demoran- ut semper, heerelicis perversa intelligenlia confusis,
lcs. Sed Dominus non obsequiorum speciem, sed vicissim sibi eorum nequitia et in culpa concordet
piirilatem requirit mentis. Denicpje sic ait, cum et in sentenlia discrepet.
parvulum in medio statuil : Quicunque receperit XXVII. At contra sancta Ecclesia per medias
puerxim xstum in nomine meo, me recipit. Et qui utrarumque partium lites ordinata pace graditur.
me recipit, recipit eum qui me misit. Qui enim Et sicut superiora suscipere, ita noverit etiam et
imitatorem Christi recipit, Chrislum recipit. Et inferiora vcnerari. Qualenus nec summa aequalia
qui imaginem Dei recipit, recipit Deum. Caput ponat inflmis, nec iterum infima despicial cum
ciiim Christi Deus esl, id est, divinitas ejus, qui summa veneratur. Non possunt ergo heeretici in
in lortuosa mente non habitat. Proinde quantum unum copulari, qui raore vulpium inter se dissen-
potest homo sinccram exhibeat fidem, et observan- tientes , diversas sibi fodiunt foveas, qui unam do-
tiam mandatorum religiosa mente cuslodiat, ne di- mum Ecclesiam quam habuerunt perdiderunt. Hoc
catur ei : Vulpes foveamhabenl, et colucres cwli D ] enim animal nec mansuescit aliquando, neque ullo
nidos , filius aulem hominis non habet ubi caput usui aut cibo utile est. Sic hserelici, nec man-
suum reclinel. Vulpecula enim fallax est et insi- suescunt aliquando, nec cibo Domini connectun-
diis scmper intenta , ut rapinam fraudis exerceat : tur. Non enim de his dicit Christus : Meus cibus
nihil lutum , nihil otiosum , nihil patitur esse se- est ut faciam voluntalemPalris mei qui in cmlis
curum, quod inter ipsa hospitia hominum prseda n est. Quas vulpes in Canticis canticorum a fratri-
requirat, et in fovca semper latere dcsiderans. Ita bus suis Dominus ligare mandat, cum dicit: Ca-
sunt hoeretici, qui domum sibi parare non sciunt, pite nobis vulpes parvulas quw demoliunturvineas :
sed circumscriplionibus suis alios dccipere conan- nam vinea nostra floruit. Dicit per parabolam in
lur. Qui simplicitatem habet, semper doraura ha- Evangclio Dominus : Cumcrevissent herbw et fru-
hitat, quia semper in charitate est. Hoerelicusveroi clum fecissent, tunc apparuerunt zizanim, id est,
in fovea est, tanquam fraudulcnta vulpes, quiai proficiente Ecclesia, numerosoeetiam heereses sur-
nunquam est in purilate mentis, et ideo fraudu- rexerunl; sed Ecclesia, in fide permanente, quam
Icnla vulpcs cst, gallinse illi cvangelicse doluroi prava sentirenl investigatoesunt hsereses. Sic ille
0 Forte deest saviunt vel quid siroilc. i>Forle Serpsil vcl Serpit.
093 HETERII ET S. BEATl AD ELIPAISDUMEPIST. — LIB. II. fjb*
Samson, qui inlerpretatur sol, caplis trecentis vul-- A 1 oculus excoecetur. Hsecest illa locutio hseretici, qux
pibus, earum caudis igncm apposuit, ct fructus ini- loquilur quasi draco, et omnetn potestatem prioris
micorum incendit. Semper enim hoeretici in pri- bestimfacit, id est, totius corporis diaboli, hoc est,
mordio conversionis suoe, velut falsa religionc con- i- malorum hominum, quem priorem bestiam dicit,
spiciuntur; in extremis suis cum cceperint prscdi- sicut ait: Et facit terram et eos qui inhabitant in ea
care, tanquam in cauda ignem trahunt, gehennse e adorare bestiamiltam priorem, cujus curuta est plaga
incendio deputati. Et ideo cum Dominus dicit : mortis ejus. Et quia ipsa bestia, quam priorem dixit
Capite nobis vulpes, ac si dicat: Conviucite heere- habere eam capila septem et cornua decem : Unum
ticos, eorumque versuliam sanctarum Scripturaruma ex capitibus ejus vidit quasi occisum in mortem, el
concludite testimoniis. Quas i'u/pes parvulas dicit,., plaga mortis ejus curata est. Ipsum caput besliee
quia nihil magni, secundum rectam fidem intelli- velut occisum ipse est omne corpus hsereticorum,
gendo, omne quod sapiunt minimum est. Demo- qui prsedicant Christum crucifixum et simulant se
liunlur vineas, quia subverlunt plebes, pravis eass ciim tluobus cornibus agnum, sed tamen ut draco lo-
traditionibus corrumpenles. Nam vinea nostra flo- quuntur, quia omnem potestatem prioris bestiae fa-
rttit, id est, Ecclesia catholica indeclinabili augmenloj ciunt. Decem cornua, quod dicitj besliae,decem reges
profecit., ^ esse futuros in fine mundi Scriptura commemorat, in
**
XXVIII. Bene ergo Scriptura sancla hoereticos 3 quos Aniichristus undecimus. tribus regibus occisis,
hominesin uno corpore bestiam dicit, quia hoc quodI cum septem erit regnaturus, quos nunc septem ca-
legendo profert imperitis, quasi ab obtentu ratio- pita nominat. Septimum ergo caput bcsiise quasi oc- '
nis incipil. Setl quia hoc quod legit non intelli- cisum in morle, hmrctici sunt, qtii Christum quasi
git, sempcr tamen ad irralionabilem sensum ten- agnum occisum cum Joanne prsedicant, et eum Fi-
dit; et quasi homo in besliam desinit, dum sensuss lium Dei Deum esse negant, dicentes : Non pcr
ipsius Seripturoe ad intellectum maloe credulitatiss istura agnum facta sunt visibilia et invisibilia;
cxponit. Qtiodbene hoechestia duo cornua agni si- quem Joannes digito ostendit: Ecce AgnusDei! Ecce
niilia habere dicitur, quia simplicitatem agni in exqui tollit peccata mundi! Qui cnim hscc dicit, beslia
teriore demonstrat hoinine, et tluo lestaroenta lcgis3 est iKitimex capilibus besiise, et non occisum, ut
cl Evangelii unum se nobiscum Christum sirau- agnus noster Christus, tanquam occisus de furto imi-
lant preedicare. Sed audi qui de eo Joannes dicat:: tationis Christi, ct loquitur quasi draco, et omnem
Et loqucbaturut draco : et omnem potestalemprio- poteslatem prioris bestise facit. Quia hunc simula-
ris beslim faciebat xn conspcctuejtts : el facit ter- crum diabolus sibi adinvenit, ut sub nomine rcligio-
ram et eos qui in ea habitant adorare bestiami « nis non solum carnalcs, sed etiam religiosos dccipiat.
illarn priorem , cujus curala erat plaga morlis ejtts. ldco hoc caput dicit, quasi occisuxhin morle, et plaga
Draco enim, ut diximus, diabolus dicitur. Sic enimi morlis ejus curata, id est, quasi Christura crucilixum
draco diabolus, Ioquendo et nova falsa promittendo,, scquantur. Simulacrum diaboli ideo dicitur, quia
decepil hominem in paradiso; sic et heereticus,, cum intus sit beslia, foris se agnum esse mcntilur,
qui bestia dicitur, loquitur quasi draco , id est,, ad similitudinem agni, quod est Christus. Nam Ec-
quasi diabolus in paradiso. Nam paradisus nunc; clesia dicit de Chrislo: Vidi Agnumquasi occisum.Et
Ecclesia est. Seducitur autem verbis hujus serpentisi propler septiformem gratioeSpiritum, ex quo septeni
carnalis nostra concupiscentia,ct per illani seduci- Ecclcsisefiunl per dona graliarum, quse uifa Eccfesia
lur Adam, non Christus, scd Christianus. DicitI est, quae intcgrum corpus cst Christi, dicit: Ilaben-
ergo draco ille diabolus ad muliercm : Cur prwcepiti tem cornua septemet oculos septem, qui sunt septem
vobisDominus ut non comederelisex omni ligno pa- spiritus Doi, missi per orbemlerrarum. Quia Ecclesia,
radisi ? Sic lioerelicorum curiosa cupiditas , sic: quae Spiritus sancli acccpit gratiam, per univcrsiira
pravi proedicalores ad diligendam crroris fallaciami orbem terrarum est constituta.
aiiditorum corda succcndunt, quse in lypo mulierisi XXX. De corpore vcro diaboli longe alitcr dicit
porointur, dicenles eis : Quaro fugitis scientiam ha- D Ecclesia. Nec agnum nominat corpus diaboli, nec
bere latentem et absconsam? Novam
superexquirite,, cornua septero, sed dicit: capilu septemet cornua de-
cl boiii el mali scientiam penelrate. cem. Nam Agnus nostcr uiiuro caput habet, quia
XXIX. Unde apud Salomoncmmulier illa hsereti- unus cst Deus. Caput cnim Christi Deus. De diaboli
corum speciem tenens dicit: Aquwfurtivw dulcioresi vero corpore dicit : El vidi uscertdentembcstiutn de
snnl, et panis abscondilussuavis. Subjecit deindcideml mari, habentemcornua decemet capitu septem: et stt-
draco : Quocunquedie comederilis,statim aperienturf per cupituejus decemdiademata: el super cupita ejus
ocuti vestri,et eritis sicutdii, scientesbonumet malutn. nomettblasphemim.El beslia, quam vidi, similiseru
Sic et omnes generahter hxretici loquuntur quasii pardo : ei pedesejus sicut ursi: et os ejxtssicut leonis.
draco, cum Divinitatis meritum profitentur, atque> El dedit et draco virtutem suam et sedemsuam. Ei
scienliee promissione decipiunt, ct reprehenderuntL vidi unum ex capitibusejus, quasi occisum in morte .
eos quos simpliciler credentes invenerunt. Et qifiai et plaga tnortis ejus curutu est, et miruta est omnis
omnino carnalia persuadent, quasi ad carnalium ocu- terra sccutubesliam: el adoraverunt draconem, quo-
lorum adapertionem conantur abducere, ut intcrior rtiam dedit volcstalcm besliw, Et adoraverunt bestiam
993 ELlPANDUS, FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. 9S5
dicentes: Quxssxmxlisbeslxce ? aul quis poterit pugnare A sed dormiente palrefamilias, inimicus homo zizania
cximea? El datum est ei loqui macjnamblaspliemiam. superseminavit. Ad quam eradicandam cum discipuli
Hoc totum figuraliter inleHigenduin est in Ecclesia, ire se proponerent, Dominusnoster proliibuit, sibi
non sictit auditur. Nam agnus et bcstia, sicut invicem , reservans palearum et frumenli stparationem. Hcec
sibi contrarii sunt per naturani, ita allcgorice intel- sunt vasa irm, el vasa mxsericorditv,quoein domo Dci
ligendi sunt per figuram. Hic tantum dtieeparies sunt ab Apostolo praedicantur. Venienl ergo dies quando,
intelligendee,iJ est, Christus et corpus ejus, ct dia- thcsauro Ecclesiaenperlo, pioferet Dominusvas-tirse
bolus et corpus tjus. Qiioetotum cor_.usdiabol', quo suoe, quihus exeuntibus sancti diccnl : Ex nobis
facilius possit spiritua itcr ab Ecclesia deprebendi, exierunt, sed non fuerunt ex nobis. Si enim fuisscnt
omnia membra diaboli in una bestia conclusil. Hwc ex nobis,permitnsissentulique nobiscum,Nemo polest
besita in Daniele terribitis dicilnr essecwteris besliis, Christi vicloriam sibi assumere, nefflo antc judicii
id est, leoni, pardo et urso dissiroilisdicitur : el cu- diem de hominibns judicarc. Si jam mundaia cst
jus nomine besiioenuncupetur, non habet. Sed lan- Ecclesia, quitl Domino reservamus? Est via quw vi-
lum dissimilis coclerisbesiis et terribilis noininatur. detur esse apud Itominesrecta, novissimauulem ejus
Sed vide quantum est foris, terribihs in lerrenis, veniunt in profundum inferni. ln hoc errore jtniicii,
cum dical terra, id est terreni : Quis simiiis bestim,el ">*quoe polest esse cerla sentenlia? Proindc, quia non
quis poterit pugnare cum ea ? Terribilis cwteris besliis est certa sententia, debet charitas una. Scd ea ipsa
dicitur et dissimilis. Sed agnus adveniens adversus charitas non poteiit csse certa, si fidesfuerit incerta.
cam in ccrtaniine surrexil, el moriens proedamex- Proinde communiteromnis Ecclesia perquircre debet
cussit. Excutiiint el bodie agni pretioso sanguine re- fidem veram, et omnibus modis evitare hoereticorum
dcmptiAgni incoiilaminaii et immaculati Clnisti, per venena. Non enim sine latione caput hujiis beslioe
illum Agnum qnem Deussuscilavit a mortuis. Et hic velut occisum scrihitur. Bestia itaque quam dicil in-
agnus ct bcstia contra contrarii sibi sunt in Ecclesia. ter diabolum et Cbristum personam non habet, qnia
estioeautem, quoeconlraria est Agno, non speciale, in solo est vocabulo quod dicunt se adorarc. tihri-
sed generale lioroen cst, et quod multas habeat par- sltim, qui mortuus est et resurrexit. Hoecbestia cum
tes, quaeseptein capitibus distinctis scribilur. Sed in duobus cornibus ipsa cst hsereticornm pars cum om-
narratione pro Iocis inlelligcndum esl qualem partcm nibus sibi consentienlibus, tam fide quam ipere,
bestise dicat, quee scpleni c.ipitibus ex uno corpore Quoecaput dicitur velut occisum, id esl iJClaciler
constat. Aliquandoenim diabolum dicit bcstiam; ali- Christianuni. In quo vocalulo diabolum adorant, qui
quando infidclcs, iJ est, sine baplismo; nliquando _, hoc simulacrum suis adinvenit, ut sub noroineCbri-
Christianos malos, id cst, vulgarem plebcm intra stianitatis maximam parlem ab Ecclesia excludat, et
Ecclesiam, qui lantum noniineChristiani sunt, ope- capili suo diabolo conjungat. Et ille habeat corpus,
rihus vero bestioe sunl; aliquando principes malos; cum quo se et illud ad inferorum tartara tradat. Nos
aliquando ha:rcticos, qui male senliiinl et raale proe- adorainus Agnura, qui occisus est et resurrexit. Illi
dicanl de Christo; aliquando hypocritas, qui simu- adorant bestiam, quaese habet in bujusmodi simiii-
lant sanctilatcm, et ncc dictint de Chrisio, ncc scire tudinem. Tres ilaqtte sunt, id est, diabolus, el popu-
volunl qnid dicaut vel credere debeant. Aliquando lus, etbestia velut occisa, quoeesl mediator, inqui-
cnim schismalicos dicit qui recle credunt et recte bus Christus resonat. Et quia ex paite bestiaro,
prcedicant Cbristum, sed scissi sunt ab unitate Ec- quando mediam bestiam dicit adorari, iu diabolum
clesisc, non corpore, sed animo. Schisnia enim a res eadit, qui suuai et hoereticorumlocum implet,
scissura animartim vocata cst. Eodem cnim cultu, per qtiorum os loquiiur in Ecclesia.
codem ritu credit ut ceeleri religiosi, sed solo con- XXXII. Dicit super decem cornua decem diade-
gregationis delectatur dissidio, ut cuni coeteriscom- mata, hoc est, quod reges suos tam vivos quam mor-
muni nullo fulciatur consilio : el lotum quod sibi tuos Iaudanl, et veluli in ccelumatque inler sanctos
agere videtur, sanctum in suo corde esse putatur. -.'translatos
, esse existimant. Nomenvero blasphemiee,
Fit autem schisma, cum dicunt homines : Jusii su- quod super septem capita vidit, hoc est, quod se Ec-
mus, nos sanclificamus in mundo, et csetera his si- clesiam dicunt et Ecclesiam persequuntur. Draco est
milia. Hoc lotum per singula oflicia unius hcstioe serpeutis operalio. Rufus, carnis habitaculum, qua
describuntur capila. Capita dicuniur, quia unusquis- draco ipse carnis habitatio est. Dtcem comua dra-
que sequitur sueevolunlatis arbitrium. Sola Ecclesia conis, virtus cst legis alienoe.Draco vero, ille inagnus
agit cum consilio, ne pceniteat post faclum. serpens antiqiius, qui vocatur diabolus et Salanas.
XXXI. Qnodut leslimoniis approLcmus,ex mullis SJeo dicitur tlraco, quia lerret. Magnus, quia putens
iinum Panli aposloli proferamus exeroplum. Qui noi videtur, et exaltal in spiritu. Serpens, ouia non c!c-
forle in vacuum curreret aut cucurrissel, priroum prehendilur, sed irrepreliensibiliter serpit ct fallit.
aiosiolorum rcquisivit Petrum. Per hoc exempluin Anlicpiusidco vocatur, quia ct a principio ccepit, el
prolicit Ecclcsia, quaeest suromi capilis memhi-um. veteris hominis acccpit potestatem.
Qu» onrois Cbrislianilas uni vidctur Ecclesia. Et; XXXIII. Diabolus ideo vocalur, quia consilialoi
mulli toto mentis ardore bene se laltorare putant, sibi videtur, et sapit. Et postquanr persnaserit Iiomi-
sed incertum cst utrum Deo placeant. Unus ager csl, nem, tanquam non suae persuasionis, sed nostri po-
997 HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. H. i-AR
tius admissi criminator apparet. Pardus, quia varie-;- A sunt duodecim apostoli in Chrislo, sicut duodecim
tatem et fallaciam deceptiouis ostendit. Ursus, quiaa horaediei in sole. Sol Cbristus intelligitur, secundum
rapinam sensuum et operum malignorum est. Leo 0 Prophetre dictum : Vobisqui timelis Dominum, orie-
vero, quia superbia?atque erroris esl fbrma. Dedit t tur sol justitiw. Et lantiira ipsis Christianis oritur
draco besliwvirtutem suum, el sedemsuam : quia inqui timent Cbristuai, id est, qui credunt in Chri-
tra Ecclesiam sunt haeretici, qui Ecclesia videnturr stum, et imitantui' vesligia cjus. In tanltim ut in isto
esse et Ecclesia non sunt. Et per os diabolus loqui- die possint ambtilare. Et sicut sol fatit duodeci:?
tur, quos in Ecclesia decipere vult. El adoruverunl t horas diei, et non faciunt solem, sic Christus fecit e
bestiamdicentes: Quis similisbestim? aut quis poterit't elegitduodecim apostolos : et duodecim apostoli non
pugnare cum ea? Iili hoc taliter non dicunt. Sed di-i- fecerunl nec elegerunl Chrislum. Sicut ipsc Domi-
cunt: Quis similis Christo? aut quis illum poteritt nus ait : Non vos me elegislis : sed ego
elegi vos.
vinccre? Lingua Chrislum profllentur, sed factiss Nunc vero ipsi sunt filii adoptivi qui electi sunt, non
bestiam sequunlur. Et facit signa magna : ut et:t ille qui elegit. Et tamcn qui elegit et qui electi sunt,
ignem faciat de cwlo descendere in terram in con- :- unus dies est, unum lumen est. Sol llluminalor, et
sn"c'.uhominum. Ignis Spiritus sanctus est, coelum n duodecim horoe illaminalaea sole. Sic Christus illu-
:- B
icclesia est, terra ipsi sunt quos baptizant, et caete- " minator, et duodecim apos:oli illuminati a
Christo
-os ecclesiasticos ordines dicit, quae per ipsos fiunt
it Christus est caput, et duodecim apostoli corpus
/n Ecclesia, per queesacramenta ab illis tenetur Ec-;- Christi, quod est omnis omnino Ecdesia in duode-
clesia captiva. Sacramentum baptismatis non solum n nario numero apostolorum constituta. Ilic ci-t untis
intra in Ecclesiamcatholicam, sed etiam apud haere- dies, id est, una persona Christus et Ecclesia :
qui
ticos, qui in nomine Patris, el Filii, et Spiritus san- in hoc die ambulat, ipse ambulat mtra Ecclesiam.
cti baptizant, esse quidembapiisma possc, sed extrai Hos taniura duodecim apostolos, lanauam duodecira
Ecclesiamcatholicani proriesse non posse. Irao sicutt horas diti per universuni muiidum misit
Christus, ut
inlra Ecclesiam recte credenlibus per sacramentumj oronis muLitudo crcdentium in isto solo ainbularct
baptismi confert salutem, sic extra Ecclesiam bapti- die, id est, in ista sola Ecclesia. SeJ nemo credcn-
zati, si ad Ecclesiam non redierint, eodem b.plis- tiuin ibi poiest ingredi, nisi iiulaius fuerit apostolos
mate cumularunt sibi perniciem et confusionem. Chrisli. Et duro lmitalus fuerit, sit ipse apostolus
Tamum enim valet ecclesiasticaesocietatis unilas aJ1 C.risti, sicul et Paulus apostolus ciicetal discipnlis
saluiein baptismi, ul non salvetur, cui non intrai suis : Imitalores tnei estole, sicut et ecjoCltrisli.
Ecclesiam daiur, ubi oportet ut detur. Iuesse laineni _ XXXIV. Jam nunc episcopi caihedras tenent
homini baptismum eliam extra Ecclesiam baptizato,, duodecim aposlolorurn, si iinitaniur aposlolos in
sed maxiine ad damnaiionem ab Ecclesia separato. lide, et opere, et pra:dicaiione : et ipsi Ecclesia sunt,
Sed quia manifestum est, ubicunque datum fueritt quia in doctrina apostolorum sunt; et baptismata,
hoc baptisma, semel esse dandum, ideo elsi ab hoere- qua:per Eiaiius illorum fiunt, ipsi dicuntur haplizali
ticis in nomme Palris, ct Filii, et Spiritus sancti da- iutra Ecclesiam, quia nemineni baptzant nisi tan-
tum fueril, venerabiliter agnoscenJum, et ab hocc tum eos qui iiomensuum dant. Quos etiam iiislruunl
nullalenus iterandum. Et quia omnis Christianitass in fuie et opere, qualiter credant el qualiter vivant,
Ecclesiee nomen habet; et inlideles qui non suntt ita ut ore proprio proliieantiir apostolicum fidei
bapilzati, extra Ecclesiam dicuntur, putant se cumi symliolum: Credere in Dcuin Patrem otnnipotentem.
auditint extra Ecclesiam dici baptizatos, quod proa Et in Jesum Clirislum Fitium ejus unicum Detttn, et
infldelibusdicatur? Non enim ita intelligendum est, Dominum nostrum : qtti nutus esl de Spiritu sancto
ul tantum duas partes credamus hominum, id est, ex Maria virgine. Et in Spiritum sanctum. In qua
unam parlem baptizatorum, qusesit Ecclesia; et al- fide baplizati sunt: et abrenuniiant diabolo, et ;:n-
teram infidelium,quoesitexlra Ecclesiam : non eniin^ gelis cjus, operibus ejus, ct impcriis cjus.
infideles baptismum habent, qui non credunt Chri-- j) ]) XXXV. Ex ipsis bapiizatis alii traduntur scholoe
stum FiliumDei, sed tantum Christiani habent ba- et offeruntur a parentibus Christo, ut possinl futuri
ptismum. Et ipsa Christianitas quoebaptizata est, esse sacerdotes, et serviant Chrislo. Alii tantum
altera pars est quoeintra Ecclesiamest. Et illa quoe 3 doctrinoe traduntur, ut legant et cognoscant Chri-
foris Ecclesia est, in duas partes divisa est, id esl, slum, et accipiant cum benediclione intra Ecclesiarn
in sacerdotes haereticos, et in laicos aperte malos. uxorcs, ut servianl conjugio, qttia hoc bonuro est
Iila pars quseEcclesia dicitur, sancti et fideles sunt, et inlra Ecclesiam ejus. Sed illud nielius esl quod
qui pro Christo omnia sua reliqtierunl: cui dicturuss sacerdolium esl, quod intra Ecclesiam est, et per se
est in die judicii : Vos qui dimisistisoxnniuvesira, etl Ecclesia est. Sed et is a bona csl, quoenobis marly-
secutiestis tne, in regeneralionecum sederitFitius ho-. res et sacerdotes, virgmes et confessores generat,
minis tn sede majestutis sum, sedebiliset vos super se-. et vivunt conjugati secundum apostolum Paulurn,
des dttodecim, judicuntes duodecim tribus Israel. qui dicit : De viryinibus prwceptum Domini non
Duodecimsedes dicit, quia ornnis oniiiino Ecclesia, habeo, consilium aulem do, tanquam misericordiam
quseest Christi sanguine passionis tincta, in duode- consecutus a Domino ut sim ftdeiis. Existimo enim
nario aposlolorum numero est constructa. Nara sic; . hoc bonumesse propter xiistantemnecessilatem,<luo~
niam bonumcst homini sic esse. Alligatuses uxori ? A mus, quoeexlra Ecclcsiam cst, id est, haerelici et
noli qumreresolutionem. Solutus es ab uxore? noli populus cjus inalus, quae ab eis sacramcnta Eccle-
qumrere uxorem. Si autem acciperes uxorem, non sioeaccipiunt, ct doctriiiam salulis nec ipsi habent,
pcccasli. Et si nupsit virgo, non peccavit. Tribulutio- ncc illis proferunt. Corpora sunt, scd non se invi-
nem autetn carnis habebunt hujusmodi. Ego aulem cem diligunt, quia avcrsionem habent ab iis quorum
vobis parco. Hoc itaque, fralres, tempus breveest. membra sunl. De quibus Paulus aposlolus Thcssa-
Rcliquumesl ut qui Itabenluxoressint tanquum non lonicensibus narrat, cum putarent quod tempore
hubenles. Et qui flent, tanquam non flentes. El qui Pauli esset dies judicii, eo quod eis scripserit : Nos
gaudent, lunquam non gaudentcs. Et qui utunlur hoc quivivimus, qui relinquimurin adventumDomini, non
mundo, tanquam non ulanlur. Prcelerit enim fxgnra prmvettiemuseos qui antea dormierunl (I Thcss. iv,
hujus mundi. Volo aulem vos sine sollicitudine essc 4). Ad hoec illi conturbati, scripsit eis postea, di-
(I Cor. vii, 25-52). Conjugati qui hoc prteccpluro ccns : Rogamus autem vos, fratres, per advcnlumDo-
scrvanl Apostoli, intra Ecclesiam sunt, quia sub mini nostri Jesu Chrisli, et noslrw congregatipnisin
disciplina apostolorum sunt. Si aliquis intcr eos ipsum, ut non cito moveaminia vestro sensu, neque
deliqueril, sicut ab Ecclcsia cxcommunicatur, ita lerreamini, neque per spiritum, nequeper sermonem,
ct ab.eis non recipilur. Decimas suas recte dant nj ncqueper epistolam tanquumper nos missum,quusi
Deo. Hospilibuspcdcs Iavant. Pauperibus minislrant. instel dies Domini, ne quis vos seducat ullo modo.
Sacerdotibus honorem impendunl, el facultatulam Quia nisi veneril pritnum discessio,et revelutusfueril
suam cum ipsis communicanl, quia eos futuros hoe- hotno peccati, filius perdilionis, qui adversalur et
redes habere exspcclant. Conjugibussuis non pro- extoliitur super ornne ciuod.dicitur Deus aut colilur,
pter libidinem, sed proptcr procrcationem filiorum ita ut in templo Dci sedeat, ostendens se tanquam sit
utuntur. Et cum oranibus honiiiiibus in tanta cha- Deus. Meminissedebetisquia ego adhuc cum upud vos
ritatc vivunt, ul monachi esse putentur. Hi in die essem, hmcdicebamvobis, et nuncquid deiineulscitis,
judicii a Dominoaudiluri sunt : Vciiite,benedicliPa- ut reveleturin suo lempore.Nam mysleriumoperalur
tris mei, percipiteregnumquod vobisprmparutumest iniquitatis. Ac si aperte diceret : tunc Anlichrislus
ab originemundi. Esurivi ettim, et dedislistnihi mun- inaiiifestevidebitur. Nam in cordibus iniquorum se-
ducare. Siitvi, el dedislis tnihi bibere. Ilospes eram, creta siia jaro nunc occultus operatur. Ut enini de
ct collegistisme. Nudus, el operuistis xne. Infirmus, apertioribus criminibus taccam, ilfa quoesub specic
et visitastisme. In carcere cram, et venislis ad me. liunt, dicaln : cccc alius frairi tacitus invidet, et si
Quia quod uni de his fratribus rneis minimis fecistis, occasionem invcniat, eum supplantare contendil;
mihi (ecistis. Ili sunt fratrcs Domini,de quibus dicil:: G
( cujus allcrius membrum csl, nisi ejus de quo scri-
Qui facit voluntalemPatris mei qui in cwlis est, ilte' ptum esl : lnvidia diuboii mors intravil in orbemter-
mihi maler, ct frater, et soror est. rurum.
XXXVI. Nain si scire vultis quid est voluntas> XXXVII. Alius se magni meriti esse exislimans,
Patris, nihil aliud invenire possumtts nisi, ut creda- per lumorem cordis cunctis se praefercns, omncs
xnus in eum quem misit ille, id cst, crcdarous Filiuroi sfbi inferiores credit: cujus alterius membrum
est,
cjus Jesuin Christuiu veruin esse Deum. Tiincamus,» nisi ejus de quo scriptum cst : Omne sublitnevidet,
adorerous, imitemur et ameinus, quia ipse cst vcrus5 et ipsc est rcx super omncsfilios superbim? Alius hc-
Dcus ct vita aeterna; sicut ipse in Evangciio dicit:: norem quaerit, ut eoclerisprsesit; non quod aliis
pro-
llmc est autein vita mlernu ut cognoscuntte verum 1 sit, scd quod ipsc altcri subditus non sit. Cujus al-
Dcum, et quem misisti Jesutn Christum.Hic est veruss lcrius membrum cst, nisi cjus de quo scriptuni cst
Deuset vila wlcrnu. Ecce Ecclcsia qucm credil, adI qui dixil : Sedcbo in monte lestamenti in luleribus
cuin tendil; cl quidquid agit, per ecclesiaslicam 1 aquilonis, ascendttmsuper allitudinem nubium, el cfo
doclrinam agit; et quidquid petit, in nomine Jesu1 similisAliissitno? llanc ergo rcgulam diaboltis insli-
pelit, ut cum Jesu eetcrni sint et intra Ecclesiain1 luil membris suis, quod siinulacrum sub nomiiic
baptizenlur , in cujus pace perseverant, per quami " Christianitatis in Ecclesia finxit: quae tamen pars
ct salvi fiunt. Nam qui contra hauc Ecclcsiam agit,> foras Ecclesiam est. Ecclcsia dominari non vult, sed
salvus esse non potest, nisi ad eam redieril ut pcrr servire. Solus quippc Altissimusita dominatur supcr
ipsam salvetur. Omnes iutra eam salvari crcdo;\ omnia, ut alteri sub se [subesse] non possit : quem
extra illam, licet quanta bona quis videatur agcre,'> diabolus imilari pcrverse voluit, cum suum do-
cliamsi pro Christi noroine sanguinem fundat, sal- minuiii [dominium] quocrcns, ei subesse recusavit.
vus esse non poterit, nisi ad Ecclesiam catholicam a Adipiscere voluit oninipolcnliamper rapinam, quam
rcdierit, quoesola recte crcdit Deuro et sola diligitt Dominus habcbat per naluraro.
proximum, sola patitur pro Christo, sola moriturr XXXVIII.Proindc Dominusnoster Jesus Chrisius,
pro eo. Dominarc scmper vult vitiis, non fratribus.>. cum essel in fortna Dei, non rapinam arbilratus est
Quolidie legem Dei adimplet, quia quotidie in cha- i- esse se mqualemDeo : sed semetipsum exinanivit,
ritate est. Et quantuin plus intelligit, tantum plus is formam servi accipiens, in similitudinem liominum
laborat. Cum omnibus patilur, quia cum onmibus is faclus, et habitu ittvenlusut homo. Et ut nobis hunii
trislatur. Haecilla pars non agit, qunm su_>radixi- i- litaiis et charitatis pncberel exemplum, non altcros
.mH HETERII ET S. BEATI AD EUPANDUM EPIST. — LIB. II. 1002
feanuliavit, sed sernetipsum. Nam cum esset unige- A J etiam exaitanaa est, jam nunc caput suum super
mitus secundum divinitatis excellentiam, et sine inimicos exaltatum gaudet in coelis. Cum ergo
iratribus, pro nobis ctiam factus est primogenitus electi quique ad vitam perveniunt, quia membra
secundum-susceptionem hominis : m qua per ad- ejus per eum intrant ad eum, ipse per se inlrat ad
©ptionem gratiae fratres habere dignatus est, qui- se. Ipse enim in membris suis est qui intrat. Ipse
Lus esset primogenitus, de quibus ipse per Pro- caput, ad quod intrantia membra perveniunt.
phelam dicit: Ecce quam bonum et quamjucundum, Accipite ergo, descendit regula, quam tenent mem-
habitare fratres in unum! Fralres hic non corporales bra ejus Ecclesia, quod est in charitate unum corpus
dicit, sed fralres spirituales. Fratres, de quibus summi capitis, a quo accipit Spiritum sanctum,
Idem Dominus Patri dicit : Narrabo nomen luum secundum Psalmistae vocem dicentis : Sicut unguen-
frutribus meis. Fratres, de quibus loquebatur mulie- tum a capite, quod descendit in barbam, barbam
ribus : lle, nuntiate fratribus meis. Vere bonum et Aaron(Psal. cxxxn, 2). Vide ergo quid dicat unguen-
vere jucundum habitare fratres in unum! Unum tum. Unguentumgratia est, benediclioest divinilalis.
fratrem sdimisimusin sseculo,ecce quantos inveni- Sicut benedictio unguenti de capite, hocest de divini-
mus in monasterio! Frater meus ssecularis non tan- tate in Christo. Caput Christi Deus, caput Ecclesioe
tum nre amabat quantum substantiam meam. Csete-B 1 Christus. Descendit unguentum in homine Christo.
Tum -Jratres spirituales, qui sua utique negligunt, Descendit de Christo in oram vestimenti ejus, quod
aliena non quserunt. Sic et in Actibus apostolorum est Ecclesia. Unguentum de capite, quod descendit in
legimus: Quoniam multitudinis credentium erat cor barbam. Barba enim virilitatis indicium est. Caput
imum et anima una. Et erant, inquit, illis omnia ergo divinitatis dicitur, sicut diximus, ex quo de-
€ommunia, quia communemChrislum possidebant. scendit unguentum in' barbam Aaron, id est in
XXXIX.Hanc regulam quam fenet nunc Ecclesia, Christo, qui est caput Ecclesise. Barba vero, ut di-
ab ipso descendit capite, cujus et corpus est secun- simus, virum indicat, in quo perveniamus in virum
dum Apostolum qui dicit: Ex quo toium corpus per perfectum, qui est Christus. Et postquam in illam
nexus et conjunciionessubministralum et construclum barbam descendit, ipsum unguentum in oram vesti-
crescit in augmentum Dei. Corpus illius summi ca- menli ejus; sic benediclio, et ros in Hermon de-
pitis Chrisli, nos omnes fideles ejus sumus. Per ne- scendit in montem Sion. Hermon in lingua noslra
sus vero et conjuncliones corpus ligatur, quia dum interprelalur anathema, quod est Judseorumpopulus.
capiti pectus, dum pectori brachia, dum brachiis Ros ergo, id cst benedictio Domini, ante fuit in po-
manus, dum manibus digiti sunt conjuncti ac mem- pulo Judseorum, qui postea anathematizali sunt.
bra caetera membris inhserent, corpus omne perfici- '" Et benedictio illa, ,quseantea descendebat in populo
tur. Sic sancti apostoli, quia Redemptori nostro anathematizato, postea descendit in monte Sion, hoc
propinqui exstiterunt, quasi pectus capiti inerant. est Ecclesiam, quse corpus est Christi. In quo capite
Quos quia martyres sunt secuti, quasi conjuncta Ecclesise descendit unguentum, ut Psalmista ait de
brachia pectori fuerunt. Quibus dum pastores et eo : Dilexistijustitiam et odisli iniquitalem,propterea
doctores subjuncti sunt per bona opera, manus unxit te Deus, Deus tuus oleo exsultationisprm parti-
brachii iniverunt. Hoc vero omne corpus Redem- cipibus tuis. Participes sunt apostoli Christo, sed
ptoris nostri quotidie per nexus et conjunctiones apostoli ad mensuram acceperunt Spiritum sanctum.
subministratur in coelo, quia cum ad eum illuc In Christo vero omnis plenitudo Spiritus sancti de-
electae animae ducuntur, ei sua membra colligantur. scendit, quia solus sine peccato, et de ipsa plenitu-
De,quo bene dicitur : Subministratum et constructum dine illius acceperunt apostoli.
crescit in augmentum Dei. Quia Deus omnipotens XLI. Audistis quid dixit: Dilexistijustitiam. Sed
Redempto» noster, qui in se quo proflciat non habet, et contrarium videte quid dicat: Et odisti iniquita
adhuc per membra sua quotidie augmentum habet. tem. Pro his virtutibus quid accepit audite : Pro-
Unde rursus scriptum est: Donecoccurramus omnes - pterea, inquit,unxit te,Domine,Deus tuus oleo exsul-
in virum perfectum, in mensuram cstatis plenitudinis tationis prce participibus tuis. Hoc ad Christum dici-
Christi. Hoc totum per passionem carnis et com- tur. JesuChriste, tu unctus es, ut cseteros ungeres
passionem mentis complet Ecclesia. Et cum hic unguento, quod descendit in barbam, in barbam, in-
patitur corpus,patitur caput, cujus est corpus, Paulo quit, Aaron. Quod unguenlum in capite est, descen-
apostolo attestante qui ait: Quotidie adimpleo ea dit in barbam : id est, a vero Deo descendit ad ho-
qua: desunt passionum Chrisli in carne mea, pro minem, quem dignatus est assumere. Et de homine
corpore ejus, quod est Ecclesia. quem assumpsit descendit in oram vestimenti ejus,
XL. Dominus ac Redemptor noster cum sancta quod sumus nos. Et quantum nobis prodest barba
Ecclesia, quam redemit secundum carnem, una ista sancta, et vir iste perfectus, videamus. Et qui
substantia est. Illius capitis corpus Ecclesia est, et sunt illi qui proficiunt, in quos descendit in oram
hujus corporis caput est Chrislus. De quo suo capite vestimenti ejus, qui possunt esse vestimentum Chri-
exsultat corpus, id est sancta Ecclesia, cum per sti. Et cum fuerint vestimentum Christi, tunc et
Psalmistam dicit: Nunc autem exaltavit caput meum ipse Christus verum est illorum veslimentum, et
suver inimicos meos. Quia enim quandoque ipsa jnduunt Christum. Nos, si vcstimentum Christi su-
PATROL.XGVI. 32
lims, nuditalem ejus noslra veslimus flde. Ecce nu-AA scit Christum, quia Christus est i>eusIsrael. Nonest
dus pendet in cruce, scandalum Judaiis, gentibus mundus corde, qui non videt Deum factorcm coeli
slullitia. Et tamen nostra fide, et sermone, et con- et terrse : quinon credit Christum, quia Christusest ;
fessionevestimus nuditatem ejus, et dicimus : Domi- Deus factor coeliet terrae. Et inde non vident Deum,
nus Deus nosler est qui nudus pendet in cruce. Fi- quia mundum non habenl cor. Beati, inquit, mundo
lius Dei verus est qui illusiones et derisiones patilur corde, quoniamipsi Deumvidebunt. *
nudus in cruce, ut nos vestiti simus ejus nuditate. ' XLIII. Restat ergo ut qui non intelligunt, non vi-
XLII. Cum audiunt nos Judaei ista dicere, conti- dent; et qui non vident, in tcnebris ambulant. Unde j
nent aures suas, et derident nos, qui talem Deum et Psalmista dieit : Nescierunt, neque inteltexeruht
habemus qui nudus pependit in cruce. Recedimus quod in tenebris ambulant: Et qiii in tenebris ambu-
ab invicem in lantum, ut nec illi recipiant nos nec lant, in die non ambulant, quod esl Christus et Ec-
nos illos. Unum hostem fugimus Judaeos,et multos clesia, nec dicere possunt illum versiculum psalmi:
hosles inveuimus intra domum, haerelicos pejores Hic est dies quemfecit Dominus; exsullemuset Iwte-
quam Judoeos.Judtei semel negant ct dicunt : Iste mur in eo. Et quia dies et nox una dies dicilur, quia
qu.emdicitis qui nudus pcpendit in eruce* non cst de sole usque ad alterum orientem solem diem et
Deus. Cum nos eis dicimus, quis est? Respondent B " noctem includit, et unus dies dicitur, sic Ecclesiaet
el dicunt, homo esl : nam si Deus esset, non dice- haerelicorum pravitas, Iux et tenebrse est, etuna
rct : Deus, Deus meus, quare me dereliquisti? Et Ecclesia nuncupatur. Utrique unum Evangeliumle-
ideo non debetis tam absurde dicere Deum, sed tan- gunt, sed utrique veslimenlum Christi esse non pos-
tum filium adoptivum, sicut et nos sumus adoptivi, sunt. Cum unus fide tegit nuditatem Christi, aller
quia nec unus Deus est qui nudus pendet in cruce, inlidelitate nudum proedicat Christum, cum dicit :
nec verus filiusDei. Injuriam facitis Deo de tali fide. Homo est, non est Deus, non est ipse qui fecitcoe-
Nam nos honoramus Dcum, qui recte dicimus quod lum et terram. Alter non nudum, sed veste indutura
Deus ad tantam injuriam descendit. Sermo [Servus]| eum prsedicat, quia dicit: Deus est homo, et ipse
est qui patitur. Servus Dei est qui patitur , ipso de; fecit coelum et terram, qui in cruce pendet inter
se dicente : 0 Domine, cgo servus luus: ego scrvus; coelumet terram. Hoctanlum Ecclesia potest dicere
tuus et filius ancillie tuw. Et Dominus ei dicit : Ecce de Christo capile, cujus ipsa est corpus, quia ipsam
servus meus, suscipiam eum. Cum hoc verum dicati suo sanguine prelioso redemit, ut eam sibi copularet
Scriptura, quomodo vos polestis firmare, cum homoi per sanguinem; et Christus indueret eam, et illa
niulus qui pendet in cruce a Deo se deielictum cla-- „_ Christum, sicut Paulus aposlolus de ipso Ioquitur ad
milet et Deus sit. Ecce et istos invenimus similes5 Ephesios : Ut exhiberet sibi gloriosam Ecclesiam,
Judseorum, quia illi nudaverunt Christum, et nudumi non habentem maculam aut rugam. Maculam quippe
eum imposuerunt in crucem et ibi mortuus pependit. et rugam non habet, quia et turpitudine operis et
et ipsa nuditas, crux et mors facit scandalum Ju- duplicitate sermonis caret. Non habentem, inquit,
daeis, et dicunt : Non est Deus. Hoc dicunt et istii maculam aut rugam. Id est, nec per peccatum ha-
hoeretici: Non est Deus. Nudaverunt illi Chrislumi benlem maciilam, nec per duplicitatem rugam.
vestimentis, nudant el isti fide. Illis fecit scandalum i Quiaetper justitiam munda est, et per simplicem
Christi nuditas, lstis facit scandalum Christi humi- intentionem extensa. Quaeergo abluta est ne macu-
litas. Non sunt ergo isti vestimentum Christi, quii lam habeat, extensa est ne habeat rugam. Utique
non vestiunt Christum sua fide, sed eum cum Ju- vestis Christi est. Sicut enim indumenlum Christi
dseisnudant sua infidelitate. Illi Deum Israel lauda- i- lota generaliter Ecclesia dicitur, sic indumentum
baut, et ipsum Deum Israel negabant, quem nudumu sunt Ecclesiaesingulorum animae,quaeab errore con-
cruci affigebant. Et isti Christum laudant : et ipsum n versaeeamdem Ecclesiam credendo, eique fideliter.
Christum, qui nudus pependit in cruce, Deum Israel :1 inhaerendo, circumdant. De quibus eidem Ecclesiae
esse negant : et utrique populum Domini se exisli-.- j) ] per prophetam Dominusdicit : Vivoego, quia omni-
mant esse; et utrique meliores se nobis profitentur ir bushis velutornamenlovestieris.
infide, et utrique dicunt: Nos sumus Israel, qui li XLIV. Ecce quomodo est Ecclesia per fidem d
Deum recte credimus. Nam vos bruta et insensali, i, conversionem, et opera bona vestimentum Christii
qui hominem, qui mortuus est, habetis Deiim. Et ^t Ecce quomodo singulorum animse, quseper prsedi^
quia Israel, videns Deum dicitur, ulrique se Israel el cationem Ecclesiae convertuntur et credunt quoa
profitentur, utrique se filiosDei asserunt. Sed Domi- i- tantum in ea sit remissio peccatorum , et inhaerent
nus eos per Isaiam prophetam redarguit, dicens : eijQdelller,vestimentum sunt ipsius Ecclesiae.Vesti-'
FUios enutrivi et exaltavi, ipsi aulem spreverunt me. e. mentum sunt Ecclesise animse in unum collectae.
Cognovitbos possessoremsuum , et asinus prwsepe oe Veslimentumest Christi tota Ecclesia, et vestimen-
domini sui: Israel autem non me cognovit, populus <ts tum est Christus totius Ecclesise.Rem vobis dico
meus me non intellexit. Et meuin populum dicit, et novam, imo non novam, sed de
Scripturis, quia
me non intellexit neque cognovit. Non ;it vestimcntum Clnisti sunms. Et cum illum nostra
intelligit
Deum, qui non intclligil Christnm, quia Christus JS confcssione et fide vestimus, tunc itcrum nos ipsum
»8tDeus. Non cognoscit Deum Israel qui non cogno- o- Clirislum induimus. Dicit cniin ct Apostolus quod
100S HETERO ET S. BEATI AD PLIPANDUMEPIST. - LIB. H. 1006
vestimentum nOstrum Christus sit : Quicurique, A 1 XLVnl. Deihde considerate quoniam ad extremos
erant et tintinnabula; etnoh
inquit, baplizati estis in Christo, Christum induistis. pedes inter malogranata
Quando enim baptizamur, induimur et vcstimur. ihgrediebatur pontifex in Sancta sanctorum nisi illa
XLV. Hoc totum quaredixi? Ut ostenderem cre- tintinnabula personarent. Et quid Sancta sanetorum
dentes vestimentum esse Christi quod descendit ih ihgredi, nisi ille interior spirilualis intelletitus ubi
oram vestimenti ejus , quod descendit in barbam, ih cum Domino loquilur?
barbam Aaron. Sic enim Aaron sacerdos hunc sacer- XLIX. Etilla tiniinnabula et illa malogranata di-
dotem nostrum prsefiguravit Christum, et octo ejus vcrsilates virtutnm sunt : et sacerdos, id est ponti-
vestimenta omnisomnino Ecclesise. Figura illa vesti- fex, qui omnem Ecclesiam in typo Christi tanquam
mentorum nos sumus secundum Apostolum, inquos vestimentum ih se portat, debet prius diversariim
finis secculorum deciirrit, quia ista illis in figura con- virtutum ejus opera, tanquam tintinnabula, per om-
tingebant qusenobis in veritate completa sunt. Siqui- nem Ecclesiam resonare; et tunc ad ejus omnes con-
dempontifex octo habet, utdiximus, species vesli- gregentur imitationem, et sic in Sancta sanctorum
mentorum. Longom est dicere"de ephod, de tunica, ingredialur , ut quod intus de Domino audierit foris
de zona, de catenulis, de femoralibus, de fimbriis, de populo loquatur, securidum Domini dictnm in Evan-
soccis, de tintinnabulis, quibus virlutibus sacerdos B 3 gelio : Ut videant opera veslra bona, et glorificent Pa-
debeat ingredi templum Domini et in Sancta sancto- trem vestruni, qui in cmlis esl. Et cum haecfuerit,
rum. Et nos ergo si voluerimus de veslimento esse Ecclesia erit, mons Sion erit : quoniam Ulicman-
isto sacerdotali, aut superhumerale sumus, quod davit Dominusbenediclionem.Id cst, unguenlum illud
interpretatur ephod, ut habeamiis bona opera; et quod descendit de capitc Divinitatis, in barbam, in
in humeris nostris Christi mandata porlcmus : aut barbam Aaron ; quod descendit in oram veslimenti
certe tunica debemus esse interior, qua? tuasica ejus, quod est Christus : et pervenit ad monlem Sion
slricta est et adhseret corpori. Non est laxa, non illa benedictio roris quse descenderat in Hcrmon;
fuhditur, sed adhaeret tota ad corpus. Vides ergo hoc est, in populo Judseorum pervenit ad Ecclesiam,
quia quicunque interior est, et interior tunica, vici- quod est mons Sion, quoniam in ea mandavit Do-
aius jungitur corpori. minus hanc benedictionem et vitam u^que in aeler-
XLVI. Longumest dicere de rationalibus et dema- num. Vita Christus est. Qui confitetur Christum,
nifestalionibus. Si quis vero rationale est, quod dici- habebit vitam usque in sseculum sseculi. Nos lamen
tur logion, non est alibi nisi in pectore. Quod ratione si de Ecclesia sumus, Ecclesiam defcndimus, et in
dictum vel factum est, rationale dicitur. Quod vero _ dogmatum veritate stamus, in sedificioChrisli sumus.
sine ratione dictum vel faclum, rationale dici non Eli vero qui non sunt in Ecclesia, adversantur Chri-
potest. Intelliges Scripturse ordinem. Quicunque rasti Ecclesiae. Si ergo sunius in Ecclesia, si habemus
tionabilis est, ephod est, id est, vestimentum super- fidem Ecclesioe, fidem apostolorum, fidem Christi
humerale; et in pectore , quod est prudentia. Cse- dogmatum, veritalis montes, sumus Sion.
terum fieri potest ut aliquis habeat prudenliam, ut L. Dominus noster Jesus Christus mons montium
habeat * augon, hocest logion, quod Laliiie dicitur est, non unus de monlibus, ut hsereticus asserit
rationabilitas, et non habeat b ermonem, hoc est Elipandus. Nam cum singulariter mons dicitur, aut
manifestationem. Quicunque ergo verus sacerdos est, singulariter Dominus, aut singulariter Christus, aut
debet esse rationabilis; debet habere manifestatio- singulariter pontifex, aut singulariter sacerdos; aut
nes; hoc est, quodcunque manifestum proferat et singulariter hostia, aut singulariter agnus, aut sin-
omnes doceat. gulariter lapis, aut singulariter petra, et csetera hu-
XLVH. Et hsecomnia forsitan faciat, si caslitas jusmodi similia, aut certe singulariter servus, ant
cauta et ornata non fuerit, et omnes fluxus carnis singulariterpauper, solus ipse in sua persona intel-
non mortificaverit, ut cingat Iumbos suos et morli- ligendus est: ut in ipsa humilitate, qua a nobis fi-
ficet. Deindefemoralia debet habere, ut quodcunque . guraliter prsedicatur, nullus ei similis proedicetur.
D
in nates ignominiosum est et sordidum, quasi hoc Nam et homines sancti multi sunt qui ei credendo
cingulo mundetur et mortificetur. Deinde dicitur efficiuntur sancti. Ab eo dicuntur dii, ab eo domini,
quoniam debemus habere phodere [poderem], id est ab eo christi, ab eo pontifices, ab eo sacerdotes, ab
vestimentum tunicae usque ad pedes. Phodere quod eo hostise, ab eo agni, ab eo lapides vivi, ab eo for-
ordinet, quasi pedes noslros. Et in ipso phodere di- tes petrse. Propter hoc ille factus est Patris servus,
versi flores sunt. Sunt ibi malogranata, sunt etiam ut nos de multis dominis Iiberaret, id est, de multis
flmbriae. Ego puto quod et illa mulier sanguinem idolis; et ipsum solum haberemus Dominum qui
fluens, ideo sanata est eo quod statim fimbriam teti- propter nos factus est servus; et essemus liberi per
gerit. Hoc totum quare dico ? ut bonum opus quod ipsum qui solus inter mortuos est liber, et nos ad
inchoamus usque ad finem perseveremus : quod hanc ingenuitatem perduxit. Et sine dubio summa
est usque ad pedes, si Christi vestimentum esse ingenuitas creditur, in quo Christi servitus compro-
desideramus. batur. Propter nos factus est pauper, ut nos ejus
a Forte, augen, «ty>iv. b Forte, scnnonem.
paupertale efficeremur divites. Et quid est ejus pau- JA caminimontesincasaetos? (Isa. n, 2, 3; Psal. LXVII,
perlas, nisi ejus humanitas? Et quid sunt nostrae di- 17.) Eum montem in quo beneplacuitDeo habitare in
vitise, nisi ejus humanitas ? Quod infirmum,est Dei, eo ? Sicut ille dicitur mons, sic monlesilli. Sed longe
fortius est hominibus. Ubi ille descendit, illic nos altius mons distat a montibus praeparatus in cacu-
ascendimus. Ubi se ille inclinavit, ibi nos erexit. Ubi mine montium. Montes itaque isti illum montem
ille pccnam perpessus est, ibi nos a poena liberavit. portando gloriosi sunt, ut qui gloriatur, in Domino
Ubi ille mortuus est, ibi nos vivificavit. Ubi ille re- glorietur, non in se. Paulus architectus dicit: Mihi
surrexit, ibi nos suscitavit. Ubiille ascendit, ibi nos absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Chri-
secum levavit. Ubi Pater eum exaltavit, et donavit sti, per quem mihi mundus cruciRxus est et ego
ilfi nomen, et nos cum illo exaltavit, et cum illo nobis mundo.
omnia donavit : quia et ipsum nobis Pater dedit, LIII. Ut quid ergo suspicaminihos montes ? Eum
et nos illi donavit; et illum a parte dexteroe suoe montem in quo placuit Deo-habitarein eo. Non quia
collocavit et nos corpus ejus cum capite sedere in ipsis montibus non habitat Deus. Habitat plane.
fecit. Sed per istum montem habitat in ipsis monlibus
LI. Et cum sit caput et corpus una substantia, ta- Deus. In ipso quippe solo habitat omnis plenitudo
men multum distat inter caput et corpus, cum tan- B ' divinitatis corporaliter. Non habitat umbraliter in
tum unum sensum habeat communem, et coeteros illo divinitas, tanquam in templo a rege Salomone
quatuor solum sibi vindicat caput. Multumergo di- facto, sed corporaliter. Non sicut in coelo, aut in
stat intcr Christum hominem, et omnem omnino terra, aut in angclis, vel caeterissanctis, sed corpo-
sanctorum multitudinem, qui de Adam ducit origi- raliter in eo habilat omnis plenitudo Divinitatis, id
nem, cum omnibus virlutibus soli bomini Christo est, Patris et Spiritus sancti. Qui et ipse Christus
non poterit comparari aut oequari totus ille exerci- per naturam Divinitasest. Et quanquam in angelis
lus. Solus Christus sine illis polerat esse : toti illi et in cseteris sanctis habitet divinitas, tamen nuUus
sine Christo nec vivere possunt nec esse. eorum naturalitcr Divinitas est sicut Christus. Et
Lll. Hoctotum quare diximus ? Quia montem Sion quia Christus, et Pater, et Spiritus sanctus una Di-
figuraliter L-£lesiain nuncupavimus. Possumus sin- vinitas cst, et ipse in Patre est, et Pater in illo est,
gulariter diceYemontemSion unam Ecclesiam, quod et Spiritus sanctus ab utroque procedit, ideo in ipso
est unum corpus Chrisli. Possumus dicere et ipsam habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, id
montcs et Ecclesias. Chrislum vero solum non pos- est, solide atque veraciter, secundum Pauli apostoli
sumus^dicere Christum et christos, montem et mon- dictum, quiait : Quoniam Deuserat in Christo mun-
^ dum reconcilianssibi.
tes, Dominumet dominos , Deum et deos, servum Quod sive de Patre dictum ac-
ct servos, pauperem et pauperes, parvulum et par- cipiamus, quoniam ipse ait: Pater autem in me ma-
vulos, circumcisum et circumcisos, baptizatum et nens ipse facit opera. Et ego in Patre, et Pater in me,
baplizatos, fiagellatum et flagellatos, mortuum et sive ita intelligatur, Deus erat in Christo, id est,
mortuos. Solus ille pro omnibus mortuus. Solus ille Verbum erat in homine, hoc est, Deus crat homo.
pro omnibus ista perpessus. Nullus sanctorum pro Sic erat utique Verbum in carne, ut Verbum caro
altero morluus est. Nam cum Joannes apostolus di- factum solus proprie diceretur, id est, homo Ver-
cat: Sicut Christus pro nobis animam posuil, et nos bum in una Christi persona copularetur. Ut quid
debemuspro fratribus animam ponere. Potest quidemi ergo suspicamini cseteros montes ? Eum montem in
quilibet facere compatiendo, nam nullus potuit hoc! quo placuit Deo habitare in eo ? Longe aliter habi-
facere moriendo et resurgendo, nisi solus Christus, tat illis in montibus pluraliter, aliter in isto singu-
solus sine peccato. Nam omnes sancti possunt dicerei lariter. Quem ergo illorum montium hunc montem
illud Davidicum: Ecce enim in iniquitatibus conce- suspicamini ? Nam quia et illi per adoptionis gra-
plus sum, el in peccatisconcepit me mater mea (Psat. tiam Filii Dei sunt, sed nullus ex illis est unigenitus,
i, 7). Christus hunc versiculum nunquam dixit. Sedl jv cui Pater diceret: Sedeâd dexteram meam. Donec
quid dixit: Venitprincepshujus mundi, et in me ni- ponam inimicostuos sub pedibut luis (Psal. cix, 1).
hUinvenit (Joan. xiv, 30), id est, nihil peccati in me> Nullus eorum abstulit peccata mundi. De nullo eo-
invenit. Et ideo quia solus homo sine peccato est,, rum dictum est: Verbumcaro factum est, et habitavit
nullus ei hominum similis invenitur. Qui solus caputt in nobis. De nullo eorum dictum est: Hic est Filius
est, super omne corpus est. Qui singulariler mons3 meus dilectus, in quo mihi benecomplacui, ipsum au-
est, super omnes montes est, propheta Michoeaatte- dite. De nullo eorum legimus quod sit Dominusma
stante, qui ait: In novissimodierumerit mons do- jestatis ; sed de Chris-to Apostolus dixit: Quia Do-
mus Dominiprceparatusin vertice montium: et subli- minum majestatis cmcifixerunt, quia neque appa-
mis erit super colles, et confluentad eum populi: ett ruit Pater in mundo, sed neque Spiritus sanctus,
properabunt gentes multce,et dicent: Venite, ascen- sed solum Filium crucifixerunt unicum Dei Patris
damus ad montemDomini, et ad domumDei Jacob,, Verbum.
et docebit nosde viis suis; et ibimusin semilis ejuss LIV. Cavendumergo est ne cum Verbum audis,
(Mich. iv). Psalmista quoque de eo monte et de cse- - multa cogites verba. Nam si multa verba cogites Pa
teris montibus in LXVII psalmo dicit: Ut quid suspi-i- tris, jam non unum Filium, sed multos filiosintel-
1009 HETERn ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. II. 1010
liges. Cave ergo ne le sonus capiat vocis humanse A i bilis Deus est. Solus Filius apparuit per substantiam
similitudoque sermonis. Aliud est verhum quod tem- suam hominibus. Non per illam apparuit qua sequa-
pora habet,'quod syllabis colligitur, quod litteris lis est Patri, sed per illam qua missus venit a Patre
colligitur, quod sonat, quod auribus auditur, quod et Spiritu sancto solus Filius, qui semetipsum exi-
tempora habet, et unum verbum sonat, pertransit, nanivit, id est, solus formam servi accepit. Noli igi-
et fit intervaUum silentii, et aliud formatur verbum, tur et tu secundum naturam interpretari quod prse-
et sequitur ut audiatur et intelligatur, quo explicito ter Divinitatis naturam est. Quod si credideris a
tertium sequatur,etunumverbum alterum sequendo, Verbo carnem esse susceptam, et offeras transfigu-
multa verba efficiantur. Non tale Verbum Patris randum corpus Christi altaribus, et non intellexeris
Filius unicus: Non tale Verbum unigenitus Deus. quod offertur aut cui offertur; et non dislinxeris
Incorporeus Deus Pater. Vocem utique incorporeus naturam divinitatis et corporis, statim tibi Dominus
corporalem non habct. Si vox corporalis non est in dicit: Si recte ofleras, et recte non dividas, pecca-
Patre, nec Filius Verbum est corporale. Et ideo non sti. Non dico, personam dividas, sed dico ut nemo in
multa verha, nec muiti filii, sed unum Verhum est precihus vel Patrem pro Filio, vel Filium pro Patre
oequale-Patri, quod et gradum excludit et numerum. nominet. Et cum altario assistitur, semper ad Patrem
Et hoc dico quod lego. Et hoc credo quod profero. B I dirigatur oratio. Et quicunque sibi preces aliunde
Nam quoesit hujus natura Verbi, nescio. Et nescio describit, non eis utatur, nisi prius eas cum instru-
multo hoc melius quam scio. Hoc solum bene scio ctioribus conlulerit fratribus: id est, preces, quas
quando hoc nescio quod scire non possum. Neque suggerit, a catholicis imbuatur.
enim Joannes, quem lego, aliud dicere potuit quam LVII. Solus ergo Filius est homo, qui et ajquaUs
quod audivit: Quod vidimus, inquit, et quod audivi- Patri est, semper in forma Dei, cui cum Patre ho-
mus. Hoc solum bene se scire dixit quod audivit et stiam offerimus, et solus formam servi accipiens sa-
vidit, qui in Christi pcctore.recumbebat., Ergo illi cerdos faclus est. Per quam hosliam vivam Deo pla-
satis est audire, mihi non est satis ; sed quod ille centem offerre possumus. Nec tamen a nobis offerri
audivit, hoc mihi dixit. Et quod audivit a Christo, hostia potuisset, si Christus pro nobis hostia factus
hoc nec ego possum negare verum esse de Christo. non fuisset. In quo ipsa natura nostri generis vera
Ergo quod ille audivit, hoc ego audivi. Quid audi- est hostia salutaris. Ut enim ipse Unigenitus, qui
vit? Verbum. Quia dixit: Quod fuit ab initio, quod verus naturahter Deus est, verus fieret, et sacerdos
aiiUivimus.Deinde dicit: Et vidimus. Hoc totum ve- in persona divinitatis suoe, non accepit hominis per-
rum est, quia quod audivit et vidit. Quid vidit?^ sonam, sed naturam. Si enim naturam hominis cum
Non utique Divinitatem, quse secundum naturam " persona simul accepisset, in iUo incarnationis my-
suam videri non potest. Vidit eum per naturam sterio non esset unus Christus in duabus naturisDeus
meam. Non enim Verbum alterum Filius est, et et homo, sed in duabus personis alter esset Deus,
homo alter, sed ex utroque unicus Filius est. alter homo. Sed ideo unus est Christus, unus Dei et
LV. Sed quia secundumnaluram suam nemo eum hominis Filius, quia Ule unigenitus Dominus qui
videre poterat, suscepit naturam visibilem meam, ut personam propriam semper habuit, in ipsa persona
secundum naturam corporis videretur. Denique et sua veritatem naturse servilis accepit. Proinde Chri-
Spiritus sanctus in specie visus est ut columba, quia stus inseparabilis permanet. Quia cum altera sit in
videri Divinitas in suoeclaritatis veritate non pote- eo natura divinitatis, altera vero natura servilis, in
rat. Quaeutique una invisibilitas Patris, et Filii, et uno tamen eodemque Christo illa persona divinitatis
Spiritus sancti, quia una Divinitas est et unus Deus, erat, ipsa una esl etiam humanitatis assumptae. Pro-
Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Sed quia tres pterea unus atque idem Christus, quem et paulo mi-
sunt personse, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, norem ab angelis ostendit, accepit formam servilcm,
hoc non habent commune quod solus Filius faclus sequalemPatri demonstrat unitas naturalis.
est homo propter homines redimendos, quod solus ,
0 LVIII. In quo sacramento sic offendunt haeretici
Spiritus sanclus super hominem Filiuni descendit in quam maxime Ariani, ut attendestes in eo oDIcium
Specie columbae ut videretur, quod solus Pater sacerdotis, nolint celsitudinem Deitatis suscipere.
clamavit : Tu es Filius meus dilectus, ut audirc- Quoniamergo sunt hseretici qui Filium cum Patre
tur. unius divinitatis esse non credunt.
LVI. Sed illa columba in qua Spiritus sanctus ap- LIX. Item sunt alii qui hominem natum Dei filium
paruit, non dicitur Spiritus sanctus, sicut iste homo non confitentur : qui utrique non Dei, sed hominis
a Verbo susceptus dicilur Filius. Illa columba non asserunt esse Virginem genitricem, quia non per il-
cst Deus. Nam iste homo Deus est. Illa vox Patris, lum, inquit, qui de Virgine natus est, visibilia et
quoc sonuit corporaliter, non est Pater. Nam iste invisibilia facta sunt, sed per illum quem sibi gcnuit
corporalis qui visus est, Filius Dei Palris unicus est. oequalem.
Per subjectam creaturam locutus est Patcr, non per LX. Isti sunt haeretici, ul.Manichsei,qui veritatem
suam substantiam, quia invisibilis Deus est. Per carnis in Dci Filio negare non metuerunt. Hunc lo-
subjeclam creaturam apparuit Spiritus sanclus in cum congrue atque utiliter Patres sanctissimi posue-
specie columboe,non per suam naturam, qua invisi- runt. Nam cum nos ostendimus per seternuin sacer-
dotem Dominum Chrislum in nostris oralionibus A 1 quoe temporaliter videtur, iulura non sperat. Vir-
offerre, veram in eo carncm nostri generis confite- tutem praesentemrequirere, non pars fidei, sed pars
mur, secundum illud quod Apostolus dicit : Omnis incredulitatis est. Dcnique Paulus apostolus Mity-
enim ponifex ex hominibus desumptus,pro hominibus lenem veniens, et plenam irifidclibusinsulam sciens,
constitniturin his qucesunl ad Deum: ut offerat dona palrem Publii dysenteria febribusque vexatum oran-
et sacrificia pro peccatis. Cuni vero dicitnr, Filium ! do salvavit: et sanctx praedicationisadjutorem suum
: summePaler vivit - Timolheum ex infirmitate stomachi
tuum; et adjicimus Qui tecum, , laborantem, non
et regnat in unitate Spiritus sancti, illam ulique uni- verbo curat, sed medicinali arte mederi parat, di-,
latem commcndamus qnam naturaliter habet Pater, cens : Modicovino utere, propter stomachumet fre-
elFilius, et Spiritus sancttis. Quoniamsi quid hujus- quentes luas infirmitales. i
modi, ut supra diximus, in Scripluris logimus, ad LXIH. Qui ergo infirmum infidelemuna prece sal-
unitatem personoerofcrcndum cst. Quia ct ipsc solus vat, qui oegrotum Timotheum prcce non roborat.?
est sacerdos Christus, per quein hostiam oflerimus ; Quia nimirum ille foras per miraculum sanandus
et ulper eum aPatreacceptctur et interpellct Patrem erat, qui intus in anima mortuus erat; ut per hoc
pro nobis, supplicainus orantes. Et ipse est Deus .B quod exterius in corpore potestas ostenderet, hunc
cum Patre cui oflerimus. Et ipse est qui intcrpellat ad vitam interior virtus animarel. Et tamen utrique
Palrem pro nohis, non voce, sed miseratione.Et ipse infiiKriicrant, sed acqualiter infirmi non erant. Ti-
est qui cxaudit cum Patre, qui solus pro noliis in- mothcus corpore crat infirmus ct animo salvus, qui
lerpellat Patrem. Proindc imstra oratio semper per cum magistro Christum vitam in genlibus proedi-
mediatorem dirigatur ad Patrcm. Per ipsamperso- cahat. Et pater Puhlii corpore aegrotabat, sed anima
nain cujus sanguinc sumus rodempti, quem bihimus, mortuus crat, quia per fidem Christi nec dum susci-
ct cujus carncm manducaimis , per quam vivimus. tatus fucrat. Quia ipse dixit: Ego sum resurreclio
Quiasicutanima etcorpus ex divcrsa substanlia unus et vita. Qid creclit in me, etsi mortuus fuerit, vivet.
est liomo, ita Deus et hoino cx divcrsa substantia Quamobrem, qui non credit filium Yirginis natura-
unus est Chrislus. Ac per hoc cum sit unus ex di- litcr csse Filium Dei Deum verum, non vivit, sed
vcrsa subslanlia , ipse quodam modo intcrpcllat pro mortuus est. Morluus est, quia hoc non crcdit. Jam
nobis, ipsc qtiodam modopro nohis cxaudil. vivus csset, si credcret. Et ideo, qui intus vivit, jam
LXI. Dividecrgo quod mcum, divide quod suum. non miracula, scd poenitentiani requirit. Qui intus
Ego enim quod illius erat divinitatis non habeham. in anima vivit, corporis curam in desideriis non
El iile quod mciimcst humanilalis non habehat. Sus- (_ agit. Qui in aninia mortuus est, corporis curam in
eepil quod mcum cst, ut imperliiet quod suum est. desideriis facit. El qui corporis curani agere con-
Suscepit, non ut confunderet, sed ut replerct. Deno- tendit. Christum cognoscere non potcst.
slro hahuil pro nobis, unde mereretur pro nohis et LXIV. Facilius ergo Deus videtur, cum secundum
viveremus in illo. Exemplum rcliquit qualiter morc- Aposlolum, exlerior Iwmo corrumpitur. Et quantum
remur pro illo ; et ubi ille est, de morte transiremus plus corrumpiiur de die in diem, tantum plus in agni-
ad regnum. Ad regnum quippe non potest transire, lione Dei de die in diem renovatur. Et quanlum
iiisi interposila mortc. Et idcirco et conlidcndo quasi minus extcrior homo corrumpitur, tantum minus
dubitamus, et quasi dubitando conlidiinus. Et gau- intorior anima renovatur, et tantum minus Deus
dentes mctuimus, et mctitcntes gaudcmus, qnia sci- agnoscitur. Ipsa debct esse renovata, quae templum
mus quo;l ad bravium quietis tetcrnoepcrvenire non, Dei ab Apostolo dicta. Sic enim ait: Templumenim
possumus, nisi hoc quod inlcrjacet cum lahorc tran- Dei sanclum est, quod estis vos. Ipse interior homo
scenderimus. Sic etiam cum morhos temporales de factus est ad imaginem Dei. Exigamus itaque spi-
corpore repellcre cupimus, trisles quidem amarum ritum mentis nostrae, qui renovaturin agnitione Dei,
purgationis poculum sumimus, certi autem de sub- secundum imaginem ejus qui creavit eum, quia ibi
scquenti salute gaudemus. Sicut enim corporalis'; -rwper fidem in nos bahitat Chrislus. Uhi non est Ju-
morbus sine amara potione non curatnr, ita spiritua- daeusncque Groecus.Ubi non est servus neque liber.
lis morbus animaesine lamento lacrymaruin non dc- Ubi non cst masculusaut femina. Ubi mori non po-
letur. Quomodocrgo poterit ille nobiscumunus esse. terimus, cum solvi corpore coeperimus. Uhi non
ex nobis, qui peccata non sua, sed nostra omnium! senescimus, si eliam in corpore ad decrepitam oeta-
solus ipse delevit ? Et ob hoc pcr latitudincm Scriptu- tem pervenerimus. Cum hoc ita verum sit, et loca
rarum paginis currimus, scd ci similem in quo for- apta requirimus, et invenire non valemus, interiora
main scrvi assumpsit non invenimus. animoe mundemus : et omni inde mala cupiditato
LXII. Restat ergo ut isti qui eum sihi similemi depulsa, in corde nostro locum pacis secretum prse-
pulant, virtules a nobis cum incredulis extorqucant, paremus, et ita scmper agamus ut templum Dei
et dicant: Si vcrum dicitis quodFilius Deios( Jcsus, sanctum simus. Et si volumus in templo orare, in
aut vere vos ejus eslis Ecclcsia, facite in ejus no-. nobismetipsis oremus. lbi enim habitat ille quem
minenobis virtutes. Et cum fccerilis, crcdiiniis vobis5 oramus. lbi enim Christus, cum clamalur, exaudit,
quod vere Deus sit quem crcditis. Hoc restat lioere- - ubi et habitat. Credimus vidcre Deum: non quia
licis quodpaganis. Fides virtules non quserit. Virtus,, vidcmus per oculos corporis, sicut videmus hunc
1015 HETERII ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. II. 1014
solem, vel mentis obtutu, sicut se quisquc interiusi A stra vel requies erit utcuiiqiie similis visioni vel re-
videt viventem, videt volentem, videt quacrentem, quiei illius, sed cequalisnon erit. Nc enim jaceamus
videt scientem. in nobis, ut ita dicam, contemplationis pinna nos
LXV. Quid ergo diximus ? Nunquid hoc est videre! sublevat, utque a nobis ad illum eriguntur intuen-
quod credere ? Plane multum distat inler utraque, dum, raptisque intentione cordis et dulcedine con-
quia praesentia videntur, absentia creduntur. Et; templalionis, aliquo modo a nobis imus in ipsum.
Dominus in Evangelio ait: Beati qui non viderunt, et Etiam hoc ipsum ire nostrum minus est requiescere.
sic crediderunl. Et tainen illi hoc dixit qui viderat, Et tamen sic ire, perfectc quiescere est. Et perfccta
qui cicalrices palpaverat. Quia vidisti me, inquit, et: ergo requies est, quia Deus cernitur; et lamen
credidisti. Beati qui non videruntet crediderunt, Cumi oequandanon est requiei illius, qui non a se in alium
beatum dicat qui vidit et credit Christum, quomodoi transit ut quiescat.
in alio loco ipse Dominus in Evangelio dixit: Deum LXVIl. Est itaque requies, ut ita dicam, similis
nemovidil unquam? Et apostolus Paulus ad Timo-• atque dissimilis. Quia quod illius requies est, hoc
theum dicit: Quemvidit nullus hominum: sed neque: nostra imitalur. Namque ut beati atque ;eterni simus
viderepotest ? Hoc totum de hominihus dictum est, in celernum, imitamur oeternum,et magna nohis est
non de aliis. Non esl dc illis dictum de quihus supra " oeternitas imitatio aeternitalis. Nec exsortes sumus
diximus, in duorum animabus Christus habitat pcr ejus quem imitari possumus. Quia et videntes parti-
lidcm, qui templum sanctum Dei sunt, in quihus; cipamus et participantes imitamur. Quaesine dubio
Deus habitat, Propheta attestantc, qui ait: Dominus visio nunc per fidem inchoalur, sed tunc in. specie
in lemplosanctosuo. Dominusin ccelosedes ejus. Ipsii perficitur, qtiando coselernam Deo sapientiam, quam
el ccelidicuntur, secundum illud xvm psalmi testi- modo per ora prsedicantium, quasi per decurrentia
monium: Cceli enarranl gloriam Dei. Et in quoti-. flumina sumimus, in ipso fonte Christo biberimus,
diana prece dicimus : Paler noster, qui es in ccelis. cujus corpus sumus. Sed grandis hic labor erit, qui
Ac si aperte dicamus: Qui es in sanctis angelis et ad Illa pcrtingere voluerit. Non enim parva corporis
in sanctis animabus. Ccelumipsi sunt, quia non ler- violentia est, cum caro cupit esse quod Deus est.
rena, sed ccclestiasapiunt, secundum Pauli apostoli Deus cnim, ut supra diximus, caput corporis Chri-
diclum : Si consurrexisliscum Christo, quce sursum sti est, Apostolo atlestante, qui ait: Voloautem vos
snnt sapite, ubi Chrislus est in dextera Dei Patris. scire quod omnisviri caput Chrislus est. Caput autem
Qui enim cum Christo resurrosit, et ubi Chrislus in mulicris vir. Caput Christi Deus.
dextera Dei Patris sedet, sapit, jam non homo, sed n( LXVIII. Quid itaquc est caput nostrum, nisi Ci-
Deus Scripturis sacris nuncupatur. Quia et Deus est, vinitas, pcr quam existendi principium, ut creatura
in quo Deus habitat; et sempcr eum videt, quia sem- sinuis, sumimus? Nam vir est capul mulieris: caput
per in ipso est. Nam Deum nullus hominum vidcre viri Christus : et caput Christi Deus. Hoc totum in
potesl. Sicut et ipse Dominusinterrogabat discipulos Christo est, qui mediator Dei et hominum est. Nam
suos dicens: Quem dicunt homines esse filium ho- hoc loco mulierem .dicit plebem intra Ecclesiam,
minis ? Non dixit: Quem me dicunt esse homines, sensu parvulam et carnalem, quse sub regimine pa-
sed filium hominis, ne jactanter de se quacrerevide- slorali est. Vir vero hujus mulieris, doctores eorum
retur. Pulchreaulem ihterrogat: Quemme dicuntesse sunt qui, more apostolico Chrisli vesligia imitantes,
homines filium hominis? Quia qui de filio hominis eam tanta intentione educando regunt, ut non eis
loquuntur, non dii, sed lantum homines sunt. Qui sufficiatin proedicalione et exemplo eam instruere,
vcro divinitatem ejus recte intelligunt, et tu es Chri- sed etiam sui capitis exempla scquenles, moriendo
stns Filius Dei vhi, cum Pelro dicunt, non homines, pro ipsa animam ponere ; qualiter possit illi caput
sed dii appellanlur. esse, et suo capiti Christo, sccundum Apostoli di-
LXVI. Proinde Apostolusdicebat: Quem viditnul- ctum, iuhoerere.
lus hominum,sed nec vvlere polest (I Tim. vi, 16). D ', LXIX. Per hominem cnim Christus hujus viri
Morehominumvocans homines humana sapientes. factus est caput. Cui homiivi Christo a Verbo as-
Quia qui divina sapiunt, sine dubio supra homines sumpto tota Divinitas caput est. Et hoc totum in uno
sunt. Videbimusigitur Deum, si per pcelestem con- Christo est, quia et in eo est omnis plenitudo divi-
versationem supra hominesesse mereamur. Videmus nitatis corporaliter, et ipse est caput lotius Ecclesiae.
etnunc, secundumApostolum,perspeculum in cenig- Ut quemadmodum unus homo conslansex anima et
male,per fidem. Videbimuset tunc facie ad faciem. corpore, et in corpore sunt ista, id est, caro, ossa,
Nec tameu ita videbimus,sicut ipse Seipsum. Longe et caput. Caro regilur per ossa, ossa per caput,
quippe dispariliter videt Creator se quam videt crea- capul per animam. Et carnem dicimus mulierem.
tnra Creatorem. Nam quantum ad immensitatem Et ossa dicimus virum, caput hujus mulieris, carnis.
Dei, quidam nobis modus figitur contemplationis, Et caput dicimus horum ossium ipsum caput hu-
quia eo ipso pondere circumscribimur quo creatura manum. Et mentem dicimus hujus capitis caput. Et
stimus. Sic profecto non ita conspicimus Dcum,sicut hoc totum in uno homine est. Sic dicimus capul
ipse conspicitse..Sicut non ita requiescimusiii Doo, mulieris, id est, minulaeplebis, pastorcs et doclores
quemadmodumipse requiescit in se. Nain visio no- Ecclesiarum, lanquam ossa carnis. Caput viri Chri-
1015 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUS ET S. BEATUS. m(j
stus, lanquam ossis caput. Caput Christi Deus, tan-.A Ncc alter Deus proeter Patrem, et Filium, et Spiri.
quam mens capilis. Et cum omnia m uno homine tum sanctum. Attamen cum tres sint simul unus Deus
sint, et ipsa tota ipse homo sit, tamen inveniuntur ct unum lumen, non tamen una persona est Pater^
ibi differentiae, quibus una alteri possit prsecellere. et Filius, et Spiritus sanctus. Lumen est Pater, quia
Non carni, quaemollis est, prsecelluntossa, qusedura genuit lumen. Lumen est Filius, quia natus est dft
sunt, et sine eis caro stare non potest ? Sicut nec lumine. Lumen est Spkilus sanctus, quia processit
ipsa plebs minuta intra Ecclesiam, quoetanquam caro de lumine ingenito et genito. Et tres simul unum est
mollis est, sine magistro stare potest; qui solidi, lumen.
lanquam ossa sunt. Hsec ossa junguntur capiti, per LXXII. Aut forte calumniaris et dicis: Si ununi
quod vitam habent, quia nisi capiti jungantur, per luincn, ubi Trinitas ? An forte in vocabulosunt tan-
quod vitam habent, vivere non possunt. Sicut matum et Filius et Spiritus sanctus, et non sunt ex-
gistri Ecclesiarumj'unguntur capiti Christo, qui nisi pressoepersonsc? Respondebo.Absit: nisi expressoe
Christo per fidem ct opera jungantur, vivere non personae, et propriaesubsistentes sibi. Nam hoc Sa-
possunt. Jam vero mcns in quantum praecellit ca- belliana perversitas adinvenit, ut cum unum credidit
piti, quse cl altera substantia est spiritualis, in tan- inseparabilelumen, unam crederet etiam personam,
tum caput est, cui proecellit.Sic et divinitas Chri- B 1 ut diceret: ipsum sibi esse Patrem, ipsum sibi csse
sti caput, ct corporis Christi, quoetotum ipse Chri- Filium, ipsum sibi esse Spiritum sanctum.
stus in se hahet, ct omnem plenitudinem divi- LXXIII. Arius vero, e contrario, cum tres ere-
nilatis suoo, ct omnem plenitudinem humanitatis didit proprie sibi subsistentes personas, tria credi-
nostroc. dit et lumina. Et quia unum est lumcn, unus com-
LXX. Sed hoc per qualecunqucvestigium dicimus miscebat personas, alter separabat. Sed utriquc al>
propler hsercticorum insipicntiam atque controver- uno lumine coecati, ab uno lumine confusi, id est,
siam, qui ct Christum hominem non confitentur Dei in uno dum non commixti, ab uno lumine separati
Filium, et cum Patre unum Deum, et non esse al- sunt.
terum Deumproeler eum, ct cum tota Ecclesia unum LXXIY.Unum est, ut diximus, lumen, sed tamen
hominem, " et non esse allera persona Ecclesia, et in gignente, genito, et procedente Trinitas est. Dcni-
allera persona Christus homo; et altera persona que aliud est genuisse, aliud genitum esse, aliud pro-
Verbum Patris, ut tres sint personoe,Verbum, homo, cedere. Et ideo qui genuit non est ipse in persona
et Ecclcsia, sicut trcs sunt personaePater, et Filius, qui genitus est, quia altera persona est quse genuit,
et Spiritus sanctus. Solus Filius factus est homo, id et altera persona est quse genita est. Alius genuit
est, anima rationalis et caro. Ac per hoc, Yerbum, ^ alium, sed non aliud genuit quam quod est. Id est,
anima, et caro, trcs quidem substantise sunt, sed lumen est, et lumen genuit, quod ipse est. Et cum
unus est Christus, unicus est Filius, unus Dominus ipsum sit quod genuit, non tamen ipse est quem ge-
noster Jesus Christus, unigenilus Dei Patris Filius, nuit. Ipsum quidem lumen natura quem genuit, non
qui natus est.de Spirilu sancto, ex Maria virgine, sub tamen ipse est qui genuit genita lumen persona. Ne«
Pontio PUalo est crucifixus ; qui vere et absque ipse est gignens et genitus terlia quoe ab his proces-
mendacio Patrem habet Deum naturaljter, a quo ha- dit persona. Sed alter in persona gignens lumen, al-
betdeilatem, ut sit vcrus Deus, etnonsitaller Deus tcr in persona genitum lumen, alter in persona pro-
prseter euin: et vcrc et absque mendaciomalremhabet cedens lumen. Et lumen, et lumen, et lumen, unum
naturaliter Virginem, Virginem Mariam, et non sic lumen. Et gigncntem, et genitum, et procedenteni
alter homo proeter eum cum tota Ecclesia, quam tres personseet unum lumen. Ac si dicerem : Deum,
redemit sanguine suo, una persona ex tribus sub- et Deum, et Deum, unum Dcum.Et quia Deus genuit
stantiis unus Christus. Quse persona neque Patris Deum, et Deus processit de Deo, in gigncnle, genito
cst, neque Spiritus sancti, sed, ut diximus, Filii. ct procedente, tres sunt subsislentes sibi personae,et
Qui Filius cum Patrc et Spiritu sancto est una sub- _^ natura unus Deus. Solus ergo Filius factus est homo,
stantia, et non una persona, scd tres sunt personae. non in unitate naturoe, sed in unitalc personse, id
Cum tolo homine Adam, quem assumpsit,ipse solus est, lumen sine initio genitus de Patre assumpsit na-
csl una persona, et non una substanlia, sed tres sunt turam nostram. Et secundo lumen et corpus natum
substantiae Verbum, anima et caro, totum unicus est de Yirgine. Et in Patre semper mansit inscpara-
FUius. bile et oequale lumen, sicut angelus Marioedixit:
LXXI. Vide mediatorem. Tanlum ipse soius de- Spirilus sanclus superveniet in te, et virlus Allissimi
scendit, quia nec Pater descendit, nec Spiritus san- obumbrabittibi (Luc. 1, 38). Quia enim umbra non
ctus. Et quia, ut diximus, cum Patre una substantia alilcr exprimitur, nisi per lumcn et corpus, virtus
est, sicut uua subslanlia cst ct unus Deus cst cum ci Allissimi obuinbravit, quia in cjus utero lux in-
Patre et Spiritu sancto, ct altcr Dcus proeler cum corporea corpus sumpsil. Ex qua vidclicel obumbra-
non est, cum quo in una subslanlia est. Quia non tione omnes credentes in Chrislo in se refrigerium
est.alter Deus prscter Patrem, nec alter Deus prseter mentis accipiunt. Umbra enim, ut jam diximus, a
Filium, ncc alter Dcus proclcr Spiritum sanctum. lumine formatur et corpore. Dominus autem per di-
» Locus mcudosus.
1011 HETERn ET S. BEATI AD ELiPANDUMEPIST. — LlB. n. 1018
vinitatem lumen est, qui mediante anima in ejus A divinitate nec anima, sed sola carne. In qua carue
utero fieri dignatus est per humanitatem corpus. redemptio facta est humani generis. Unde et Redem-
Quia ergo lumen incorporeum in ejus erat utero ptorem nostrum Dominum Jesum Christura omnis
comparandum, eique corporeum concepit, ad corpus Ecclesia confitetur.
dicitur : VirtugAltissimiobumbrabitlibi. ld est, cor- LXXYII.Hoc totum quare dixlmus?nisi.ut Verbum
pus humanitatis in te accipit incorporeum lumen di- carnem factum Filium Dei probaremus. Verbumcaro
vinitatis. factum est (Joan. i, 14), sed non est in Carnem con-
LXXV. Unde et in Canlicis canticorum ex voce versum, sicut nec anima hominis convertitur in car-
Sponsi dicitur: Osculeturme oscuto oris sui. Quo- nem. Et cum in carne Christi habitat Verbura, in
niam bona ubera tua sunt super vinum, et odor un- nostra natura habitat, quia ipsa caro nostra est. Illi
guentorumsuper omnia aromata (Cant. i, 2). Audistis carni adjungitur Ecclesia, et fit Christus totus una
epithalamiumcarmen, dileclissimifratres, quod Spi- persona caput et corpus. Et cum in sacris volumini-
ritus sauclus per Salomonem ex voce Sponsi et spon- bus aut homo,"aut caro, aut corpus Christinomina-
sse, id est Christi et Ecclesise,pro coelestiumnuplia- tur, non solum Christus, sed tota Ecclesia intelligi-
rum allegorica decantatione proedixit. Quando Chri- tur. Sed habet consuetudinem sancta Scriptura ut
stus sponsus et anima sponsa oppigneraverunl sibi B de Dominoet ejus corpore, qusede uno aut ad uuum
castam invicemconjugii voluntatem, et facti sunt duo loquitur, atque in una persona modo caput, modo
in carne una. Id est, Deus et homo. Duo hi, id est corpus ostenditur. Sicut Isaias, ut supra diximus, ait:
Verbum et anima, una persona, Sponsus et sponsa Induit mevestimentosalutis, quasi sponsumdecoratum
in una carne. Et illius sponsi thalamus fuit uterus corona,et quasi sponsam ornatam monilibussms.' In
virginis. Quia in illo utero virginali conjuncta duo, una enim persona duplici vocabulonominata ; et ca-
tSponsuset sponsa. Quia scriptum est: Et erunt duo put, id est Sponsum, et Ecclesiam, id est sponsam,
ia carne una. Et Dominus dicit in Evangelio : Igitur manifestavit.
\am non sunt duo, sed una caro. Quia Christus et LXXVIII.Proinde notandum in Scripturis, quando
Ecclesia non sunt duae carnes et duo homines, sed et caput et corpus, aut quando ex utroque transeat
una caro et unus homo. Et Isaias optime meminit ad utrumquc, aut ab altero ad alterum. Sicque quid
unum esse sponsos duos. Loquitur enim ex persona capiti, quid corpori veniat, prudens leclor intelligat.
Christi, et dicit: Sicut sponsoimposuitmihi mitram, Sponsum autem Christum esse et sponsam Ecclesiam,
et sicut sponsamornavit me ornamento. Una persona probat Scriptura divina, dicente Joanne Baptista pro
videtur loqui, et sponsum se fecit et sponsam. Quia Christo in Evangelio : Qui habet sponsam, sponsus
non sunt duo, sed una caro, id est, una natura car- **est. Amicusautem sponsistans et audiens vocemejus,
nis, et una substantia Christi et nostra. Sicut una prcegaudio exhilaratur. Et alius propheta dicit: De-
substantia est Christi et Patris. Quia et cum Patre sponsabote mihi in fideet charitate. Deniquehoc carni
perfectus Deus est, et nobiscum perfectus homo est. in Christo et Ecclesia' esfceprsedictum, praelitulatio
Et Deuset homo ex duabus naturis una persona est ipsa manifestat. Sic enim pronuntiantur Canlicacan-
•Christus. Quia Verbum caro factum est et habitavit ticorum, eo quod supra omnia cantica quae aut Moy-
In nobis, id est, in carne nostra habitavit. Quia in ses aut Maria in Exodo, aut Isaias, aut Abacuc et
nohis habitat, quando in carne nostra habilat. Et caeteri cecinerunt. Hsecmeliora sunt Cantica, quia
iipsa caro nostra, in qua habitat, ipse est qui habi- illi aut pro libcratione proelii, aut pro conversalione
tat. Fecit sibi domum in qua habitat, et ipsa domus populi, aut pro admiratione divinorum operum ac-
Ipse est. censi animo ac menle laudes dixerunt Deo; hic ta-
LXXVI. Denique carpentarius quislibet facit sibi men, quia Dei Ecclesioevox psallentis auditur, pro-
domuniiu qua habitat, sed ipsa domusnon est ipse pter quod divina et humana sibi invicem copulantur,
•quihabitat. Et fortasse cum a persecutore ipsa domus ideo Cantica canticorum, id est meliora meliorum,
dissipatur aut incenditur, habitator surgit ne simul nuncupantur.
ipereat, et relinquit vacuam domum, quia ipsa domus LXXIX.Cum ergo dicit, Osculeturme osculo oris
«quam habitabat non erat ipse. Non sic Deus homo sui. Quoniam meliora sunt ubera tua super vinum,
factus habitavit in nobis, id est, in carne nostra. Noa non de hoc osculo carnali, sed de spiriluali gralia
sic Verbum Patris, ut aller sit habitator et allera loquebalur. Ecclesiseetenim venerandseimmaculalse
<caronostra quam habitat. Ut quia a Judoeiscarne virginis vox est ad Christum Filium Dei tricenarium
occlderetur, fugisset Verbum habitalor. Absit hoc a juvenem, decorum, speciosumforma prce filiis homi-
tfiflecatholica. Sed sic esse Verbum, aniraa et caro num, verba facientis. Quia alia sunt humana, alia di-
tina persijna ChristusFilius Dei,sicut quilibet homo, vina oracula [oscula]. Et ideo cum dicit EcClesia:
anima et caro est una persona. Et cum ipse homo oc- Osculeturme osculo oris sui, vult ipsa Ecclcsia prse-
ciditur,;non anima,sed caro occiditur, et nullus alter sentem Sponsum habere et proesentisvocem audire.
quam iipse homo moritur. Sic Christus Filius Dei In prseterito enim tempore, sermo Dei per prophetas
Deuset lvomotanta est unitate personoe, ut ipse sit ad Synagogamloqui consueverat, et quasi per alie-
Deus qui esthomo. Et cum homo, id est sola caro, num os pacis osculumdabat. Haecergo Ecclesia, quae
occiditur, niillus alter quam Filius Dei morilur. Non vere sponsa est Christi, contenta non est per prophe»
1019 ELIPANDUS, FELIX, HETERHJS ET S. BEATUS. 1.020
tas tantummodo Christi pacem accipere, sed magis A Quod quidem significabat nuptias Christi et Ecclesioe
ore proprio evangelicse traditionis proeccpta susci- id est, quando Verbum Dei animam hominis copula-
piens, a vero Sponso vclut osculum sanctilatis acci- vit, ccssaturum esset vinum, id est, priscoe Iegis et
pit. Et ideo osculetur me osculo oris sui. Quod quam prophelioe, et aliud Evangelium ex baplismatis aqua
vere fnit adimplctum, hinc polest addisci. Nam ex futurum. Unde et credentes musto pleni sunt isto.
eo quod Christus Filius Dei secundum hominem ve- Quid est enim de aqua vinum, nisi anima, quoe retro
nire dignatus est, ct carnem animamque velut spon- fuerat terrena, insipida et aquata, in merum spiritus
sam accipere, lex et prophetae cessaverunt, sicut conversa, praestantior sapore facta est ?
Evangelista ait: Lcx et prophetcc usque ad Joannem LXXXIII.Et odorunguentorum tuorum super omnia
Baptistam (Matth. xi, 13). Et ilerum : Lex per Moy- aromala (Cant. iv, 10). Odor unguenti islius sacro-
semdata est.Ecclesh enim, ut Aposlolus definivit, sancli chrismatis gratiam manifestavit, quoe super
caro Christi csl, qui ait: Et ipse est caput corporis omnia Synagogoeftagrat et redolot. Illa enim habehat
Ecclesice.Cui tunc osculum fide et charitatc impres- unctionem de unguentis factam odoriferis. Christi
sum est, quando duo in una carnc conjuncti sunt, id autcm unguentum ex septiformi sancti Spiritus sua-
est, veriias et pax complexaesunt se. vilale descendit. Unde et subjungit: Unguenlum exi-
LXXX. Veritas, inquil, de lerra orta est, id cst, B ' nanilum nomen tuurn (Cant. i, 3). Quare itaque exi-
caro Cbristi, qui de virgine iiatusest, cujus origo nanitum, breviter indicabo. Priscoe lcgis regcs et sa-
oetcrna est. Pax de cwlo prospexit, id cst, Yerhum cordotcs, qui ex cornu chrismatis ungebantur, christi
Doi, qui dixit: Ego sum pax. Et iterum: Pacem dicehantur in lege, co quod similitudine unclionis
meam do vobis. IIoc est osculum Verbum Patris pro- chrismatis notam ipsam pcrfcctioreni acciperent, et
phetarum ore annuntiatum, quod a soeculis antiquis proinde umbra potius quam veritate christi nomine
longa spe suspcnsa pependit. Quod quideni advenienle utebantur. Sed ubi plenitudo dhinitalis, sccundum
die sponsaliorum est adimpletum, perquod annulum Aposlolum, in Christo completa est, lunc exinanilum
fidei et pronubum nuptiarum coclcstium accepit Ec- est nomen eorum regum qui christi dicebantur, nc
clcsia. Quidenim charius Christo quam Ecclesia, pro ullcrius hoc censerentiir vocabulo. Et verum perma-
qua suum sanguincm fudit ? Aut quid Ecclesioeama- net nonicn Christi, quod cx vero unguento, id est
bilius Christo, cujus sancta et immaculala conjun- sancti Spiritus plenitudiue, cst effusum. Verum quod
ctione magnam filiorum multitudinem per baptismi alihi ait: Unguentum effusum nomen tuum, co quod
regenerationem procreavit ? Cujus folum copiosissi- suavissima veri Chrisli nominis gratia super onmcs
mum sine dolore videmus profusum. Cujus cflicaciam, credentes diffusa est, ct omnem odorem notitiae suse
et ut vcrius dixerim, arlem nascendi vel polius reli lidelihus cunctis effuderit, unguenlum effusum appel-
nascendi sentics magis quam narrcs, inlclligas potius latutn. Unde et orationcs sanctorum in Apocalypsi
quam comprehendas. Nec virtulem ipsam videas, tbymiainse sunt comparatae. Unde et sequitur: intro-
nec artem cognoscas, ct tamen pcrfoctum opus, quod duxit me rcx in cubiculum suum. Hoc Ecclosia loqui-
magistra sapicntioe et opifcx ratio clusmn dcdcrit, tur, qiioeregcm Christum Dei Filium confitotur. Quid
cum debita veneralione laudahis. Quoniam bona est cubiculum, ubi Chrislus rox Ecclesiam regiuain
ubera lua, inquit, super vinum. Habuit quidem prisca introduxit, nisi in coelestis regni secretum ? Quis
lex duo ubera ex duabus tabulis lapideis, qui digito etenim nesciat, illuc Christum Ecclesiam suam, id
Dei impressa, candidum lac disciplinoeparvulo tunc cst carnemsuam,introduxit, unde sine carne descen-
populo proebuerunt: scd nunc ubora Doiuini jam dcrat, id est de abdila coelorum? Carnem autem
non duo, sed qualuor cognovimus. Quatuor enim Christi Ecclesiam esse, Paulo apostolo auclorc didi-
Evangoliorum fontcs dulce lac sapientioe credcnlihus cimus, qui dicit: Caro Christi, quod est Ecclesia. Et
tribuunl. cum per gratiarum dona multa memhra sunt, corptts
LXXXI. Denique Dominus ad Abraham, qui utrius- tamcu unum est. Nam el corpus non est unum mcm-
que populi pator cst, secunduni carnem scilicct, ct brum, ut ait Apostolus, sed multa. Si dixerit pes,
nostor cx fide, cum ei hoereditalem socculifuturi pro- quoniam non sum munus, non sum de corpore ; num
milterel, hoc inler coetcra signum sacrificii postula- ideo non est de corpore ? Et si dixerit auris, quonium
vit, capram trimam et vaccam irimam, ul capra, quoe non sum de corpore, quia non sum oculus ; num ideo
duo ubera habet, Veteris Testamcnli figuram osten- non est de corpore ? Si totum corpus oculus, ubi audi-
derct. Et vacca, quoequatuor, cvangolicocdisciplinoe. tus ? Si lotum auditus, ubi odoralus ? Quod si est otn-
Haecsunt bona ubera Domini, id esl, Evangeliorum nia unum membrum, ubi corpus ? Nunc aulem quidem
fonles aquoe: quoemeliora sunt super vinum prophc- mulla membra, unum vero corpus. Quid ergo sancta
ticae praedicationis, qua lex vinum vetus intelligitur. 'Ecclesia, nisi superni sui capitis corpus est? In qua
Evangelium vinum novum. alius alta videt, oculus; aliusrecta opcrando, manus;
LXXXII. Duo enim genera vini in Scripturis coe- alius adinjunctarecurrcndo, pes; alius prseceptorum
lestibus legimus. Unum quod apud Chanaam Galiloeoe voccm intclligendo, auris; alius malorum fetorem
defecit ad nuplias, aliud quod multo magis de verboi bonorumque fragranliam discernendo, nasus est. Qui
Dei aqua vinum est factum. U;tde et Salvator dicc- corporalium more membrorum, dum vicissim sib:
bat; Vinum novum in utres novos mittere oportet. accepta officia impendunt, unum de semetipsis oiu-
1021 HETERH ET S. BEATI AD ELIPANDUMEPIST. — LIB. II. 1022
nibus corpus reddunt. Et cum diversa in charitate A sentiendum ex semetipso subtile aliquid non assur-
peragunt, divisum esse prohibent ubi continentur. Si git. Iste per fidem elementis imperat, nec tameu
autem unum quid cuncti agerent, corpus utique, quod per sanitatis gratiam infirmitates corporum curat.
£x mullis continetur, non esset. Quia, videlicet, Ule orationis ope morbos sublrahit, nec tamen
multipliciter compactum non existeret si hanc con- verbo pluvias reddit. Iste operatione virtutum ad
£ordiam membrorum diversitas non teneret. Quia prsesentem vitam etiam mortuos revocat, et tamen
ergo sanctis membris Ecclesioevirtulum dona Domi- prophetiae gratiam non habens, quse ventura sunt
nus dividit, ianquam terrse mensuras ponit. Et cum ignorat. Ule ventura quscque velut procsentia atten-
unus alteri gratiam a Dominodatam invidit, et eam dit, et tamen in nulla signorum operatione se ex-
nomini suo ascribere velit, alterius limilem tran- serit. Iste per discretionem spirituum in factis sub-
Scendit. Limes enim a discernendo limitem nomen liliter mentes conspicit. Ille dtversi generis linguas
accepit. Qui gratiae suae mensurselimitem transcen- examinat, sed tamen in rebus similibus dissimilia
dit, cadere vult, quia in prsecipiliopedem ponit. corda non pensat. Aiius in una lingua, quam novit,
LXXXIV. Unumquemque ergo reprimat melus sermonum pondera interpretando prudenter discutit,
diabolicoeruinse, qui dum super voluit esse quam et tamen bonis reliquis quae non habet patienter
quod erat, et ipsum quod erat perdidit, et-de aito B caret.
proecipitatusprofundi inferna promeruit. LXXXYII. Sic itaque creator noster ac disposkor
LXXXV. Unusquisque ergo tanquam membrum -«uncla moderatur, ut qui extolli poterat ex dono
corporis mensuram suam excedere non debet. Unde quod hahet, humilietur ex virtute quara non habet.
iterum idem Paulus dicit: Unicuique sicut Deus di- Sic cuncta moderatur, ut cum impensa gratia
visit mensuramfidei. Ilem ipse dicit: Ex quo lotum unumquemque sublevat, etiam per disparem gra-
corpus compactum et connexumper omnem junctu- tiam alteri alterum subdat, et meliorem quisque
ram subministrationissecundum operationemin men~ dono alio eum qui sibi subjicitur, attendat. Ac lic*et
suram uniuscujusvemembri augmentumcorporis facit reperire [se prseire] ex aliis sential, eidem lanren
in wdificalionemsui in charitate. quem superat se in aliis postponat. Sic cuncta mo-
LXXXVI. Sed cum miro consilio auctor ac dispo- deratur. Et dum singula quoe quaerunt [erant] om-
sitor noster uni illa largitur quaealii denegat, quoe nium, interposita quadam charitatis necessitudise,
jsti largitur, unicuique mensuras ponit : mensuras fiant omnia singulorum. Et unusquisque sic quod
positas egredi nititur, quisquis plus quam acceperit non accepit in altero possideat, ut ipse alteri possi-
major esse conatur; ut fortasse ille cui tantum- dendum quod accepit humiliter impendat. Sic sunt
modo datum est proeceptorum occulla disserendo " diversoegratioe, sicut et diversa, ut diximus, corpo -
aperire, tentet eliam miraculis coruscare. Aut ille rum membra. Et quae putamus igrtobiliora esse
quem supernoe virtutis donum ad sola miracula membrorum corporis, his honorem abundantiorem
roborat, etiam divinselegis aperire occulta conten- circumdamus. Et quaeinhonesta sunt nostra abun-
dat. In prsecipilioenim pedem porrigit, qui mensu- dantiorem honestatem habent. Honesta autem nostra
rarum suarum limitem non atlendit. Et plerumque honestate nullius egent. Sicut iniqui dum increpa-
perdit ,ea quee acceperat, quia audaciter prsesumit tione feriri non possunt, quasi honoris tegmine ve-
ad ea quse pertingere non valet, arripere festinat. lantur. Sed haec de occultis potentum peccatis lo-
Nam et membrorum nostrorum tunc bene mini- quimur. Nam quando et aliis cognoscentibus pec-
sleriis utimur, cum sua eis oflicia distincle serva- cant, aliis etiam cognoscentibus increpandi sunt:
mus. Lucem quippe oculis videmus; vocem vero ne, si praedicator tacet, culpam approbasse videatur;
auribus audimus. Si quis autem, mutato ordine, atque hxc crescens in exemplum veniat, quam pa-
voci oculos, luci aures accommodet, huic utraque storis Iingua non secat.
in casum palent. Si quis autem odores velit ore LXXXVIH.Sancta ergo Ecclesia per praedicatores
discernere, sapores naregustare, utriusque sensus suos, qui dum facta mala sub dispectione increpa-
sibi ministerium, quia pervertit, inlerimit. Dum P lioms increpant, labia quasi parcens movet. Sed
enim prius haec usibus non aptantur, et sua officia tamen parcendo non parcuv, quia ab increpatione
deserunt, et ad extranea non assurgunt. Alii nam- culpoegeneraliler non tacet quae specialiter lacet.
que daiur sermo sapientise. Alii sermo scieutise in LXXXIX. Sancta ergo Ecclesia, quod corpus est
i eodem Spiritu. Alii fides. Alii gratia sanitatum. smmni capitis Christi, in quantum se sublevat ad
Alii operatio virtutum. Alii prophetia. Alii discretio superna, iu tantum amplius laborat ut. membra ca-
spiritus. Alii genera linguarum. Alii interpretalio piti conquirat quse corpus ejus fiant, secundum Apo-
sermonum tribuitur,. Qualiter in uno codemque stolum qui dicit : Vosestis corpus Christi, et mem-
aiiud
spiritu iste verbo sapienlise polleat, nec tamen ser- bra de membro. Aliud est membrum corporis ,
mone scientise, id est doclrinse, fulgeat. Quia sen- membrum membri. Membrum quippe corporis est
tire atque invenire suflicit eliam quod per discendi pars ad totum membrum. Membrum vero membri
sludium non apprehendit. Ule sermone scientioe est parlicula ad partem. Membrum namque membri
fulgeat, nec tamen in verbo sapientiae convalescat. est digitus ad manum, manus ad brachium. Mem-
Quia sufficit explere quantum dicit, et tamen ad brum vero est corporis, tam hoc simul, ad corpus
diversum. Sicut cnim in spirituali Dominico corpore A d
\ ducit, duas formas vitales collocans in duobus, ut
membra de membro dicimus eos qui in ejus Ecclesia primus p Adam habeatur quisquis per vestigia ejus
ab aliis reguntur, ita in illa hsereticorum reproba erroris e incesserit, secundus Adam ille sit qui Domi-
fuerit imilatus. Hi sunt duo Adam, novus et
congregatione, quse totum corpus est diaboli, mem- num n
bra sunt carnium, qui iniquo opere quibusdam ne- \vetus, sicut Apostolus ait : In Christo enim Jesu
quitioribus conjunguntur. «neque circumcisio aliquid valet, neque prceputium,
XC. Duse itaque partes sunt : una quse est cor- sed s nova creatura. Non enim magni est meriti quid
pus Christi, et altera quse est corpus diaboli, quse foris f agatur in corpore hominis, sed pensandum
Antichristus dicitur. Quia dum bipertitus est, vetus est c quid agatur in mente. In mente efficitur nova
et novus, secundum Apostolum qui ait : Primus (j iCrsatura, per quod foris deprehenditur in corpora
Adam de terra terrenns : secundus de cmtocoelestis: iqualiter facta est nova in mente. Ad novum ho-
modo vero in Ecclesia duo Adam sunt, terrenus minem j pertinet prsesentem mundum despicere,
et ccelestis. (Et qualis terrenus, tale» et terreni. transitoria
i non amare, mentem medullitus in hu-
Et qualis ccelestis, tales et ccelestes. Et ipse idem militate
i Deo et proximo slernere, contra illatas
Apostolus dicit : Primus homo de lerra terrems, ™,contumelias patientiam servarc, et custodita pa-
secundus de ccelocceleslis, quoe utraque unum est. tientia dolorcm malitise a corde expellcre, egenis
Quia ubicunque in Scripturis sacris in Veteri Te- ;propria tribucre , aliena non concupiscere,'amicum
stamento legitur homo, in Hebroeo Adam dicitur. in Deo diligcre propter Deum, et eos qui inimici
Nam cum nos dicimus in Latino illud quod in psal- sunt amare, de affiictione proximi lugere, dc mortc
mo octuagesimo primo scriptum est : Vos autemi cjus qui inimicus cst non exsultare. Hic est sccuu-
sicut homines moriemhu , in Hehroeohabet : Vosi dus Adam. Iste est novus homo quem Christus rc-
sicut Adam moriemini. Et in octavo psalmo : QuidI duxit ad ccelos, sicut ipse discipulis suis ait : Nemo
est homo quod memor es ejus ? aut filius hominis,, ascendit in ccclumnisi qui descenditde ccclo, Filius
qnoniam visitas eum ? Homo Adam accipiendus est,, hominis qui est in ccelo. Cui sententioe stalim con-
filius hominis Dominus noster Jesus Christus intel- cordat quod ipsa Yeritas dicit: Pater, volo ut ubi
ligcndus est, qui illius veteris Adami, qui per in- eqo sum, et ipsi sint mecum. Quia sibi ipse Dominus
obcdientiam ceciderat, tunc niemor visitavit quando[i in verbis suis non discrepat, sed ad inquirenda hsec
intra uterum LYirginis Verbum caro factum est,, quasi discordantia studium mentis nostrse inflam-
ut habitaret in nobis. Et cum Dominus dicebat • mat. Omnes enim nos qui in ej"usfide nati sumus,
Filius hominis tradetur in manus peccalorum, ac si;i p ejus sine dubio corpus existimus. Quia igitur mira
diceret : Filius Adam tradetur in manus peccato- dispensatione pietatis membrorum suoftim caput
rum. Modojcum in Scripturis legitur homo, tan- i- Dominus factus est, repulsa reproborum multitudine,
tum dein valct ac si dicat, Adam, prior homo de [e solus est nobiscum. Nemo ascendit in ccelum, nisi
terra terrenus, secundus de cmlo ccelestis. Quarum JI qui descendit de cmlo. Quia dum nos unum cum ;illo
utraque et cum Adam Dominus exprimitur, et cum n jam futuri sumus, unde solus venit in se, illuc solus
homo dicitur, de carne non exit. redit etiam in nobis, et ille qui in ccelo sempcr est,
XCI. Sed forte aliquis specialitatem quserit ut jt ad ccelum quotidie ascendit. Quia qui divinilate
dicit, qualiler dicitur Adam secundus, si Adam homo io super omnia permanet, humanitatis suse compage
inlelligitur, quia ante ipsum et post ipsum mulli ho-
o- sese quotidie ad coelostrahit. Non ergo se desperet
mincs fuerunt? humana fragilitas. Unigenili sanguini confidat. In
XCH. Respondebo. Ante ipsum multi homines es pretium suum conspiciat 'quani magnum est quod
fucrunt, sed omnes [veteres dicuntur, unus Adam m tantum valet. Perpendat sollicite ubi caput prseces-
inlelligitur vetus. Et quanquam patriarchse et pro- o- sit. Et quae ad vivendum proeceptis astringitur, ad
phetse Spiritu sancto repleti Christum exspectabant,!t, sperandum excmplis" roboretur. Confidat, ccelos
et si non habebant culpam suam, tamen pro ipso so D] speret, supernam patriam', angelorum se socium
hominevetere in inferno tenebantur. Quia nullus us sciat, atque in suo capite proelatum se eliam angclis
eorum per se poterat egredi, nisi de ccelo secun- m- gaudeat. Amen.
dus Adam novus pro illis descenderet. Quia tam nn XCIII. Ad veterera quippe Adam pertinet proe-
homines illi quos a poteslate diaboli liberavit, quos
tos sentem mundum quserere, transitoria ex concupi-
secum ad ccelos, unde sine homine descenderat, at, scentia amare, mentem in superbiam erigere,
per novum hominem reduxit, quam eliam et illi palienliam non habere, ex dolore maliiise de
qui post ascensioncm cjus ei jungunlur per fidem, ni i proximi lsesionecogitare, sua indigenlibus non dare,
cura omnibus his novus Adam dicilur, et unus 1Us ad mulliplicanda lucra terrena, aliena quaerere, nul-
homo dicitur. Hoc non est carnaliter intelligcn- cn_ lum praeter se diligere, inimicitias inimicis reddere,
dum. Cum rationem quseris, ratio hic non carnis, us, dc affiliclioneproxitni gaudere, de morte inimici ex-
scd operalionis est inluenda , quam Apostolus non ion sultare. Cuncta hoecvelusta sunt, hominisque vidc-
humanis sensibus explicavit. Dum ct Adamumvete- ;te- licet dc radice trahit corruptionem. lnterest vclus
rem et Dominum nostrum Jesum Cliristum ad pri- m- Adam, qui in Scripturis sacris terrenus dicitur. Istc
mitias rerum malarum bonarumquc rcvocat ae rc- sempcr adversatur Ecclesisc Chrisli. Iste scmoef
1025 HETERII ET S. BEATI AD ELffANDUM EPIST. — LIB. H. 1026
generat ad mortem. Hsec pars quse generat ad A cum verbis corda inficiunt, in opere lnnocentiam
uiortem, nox dicitur. Fiunt et hic baptisma et ostendunt. Neque enim ad se bonos persuasione sua
omnia ecclesiastica sacramenta; sed quia et hse- traherent, si se etinactionibus perversos exhiberent.
~ XCVli. Sed
retici fldem, et subditi eorum, quos regunt, opere quia testes hujus perplexi nervis illi-
a se dividunt Christum, et unum videntur nobiscum gantur, et reclos se oslentantut lateant, et perversa
commune habere altare. Et inde nomen paterni- corripiant ut corrumpant, ipsum sine dubio suum
tatis assumunt, per quam *et sacramenta Ecclesise caput imitantes, qui quasi leo sedet in insidiis, et
usurpare praesumunt. Generant quidem filios, sed ssevit per potentiam terreni culminis, et blanditur
quia Adam vetus est, non ad vilam generant, sed per speciem sanctitatis. Sed Antichrislus utinam
ad mortem : patres ab imperitis vocantur, sed pro tunc solum talia ageret suo tempore, et nuncquo-
eo quod recta non Ioquuntur, canes muti a propheta que ad corrumpendam fidem et fidelium viscera hos
nuncupantur, qui ait : Canes muti, non valentes hsereticos luxurise testiculos non haberet!
lalrare. XCVill. Neque enim malum sola Iectione oris in-
XCIV. Patres vero haereticorum dicimus eos, vi- funditur, sed pejus et a pluribus operis exempla pro-
delicet, quos hseresiarchas vocamus. De quorum pinatur. Quam multi enim Antichristum non vide-
perversa praedicatione, id est locutionis |semine, se- B runt, sed tamen testiculi ejus.sunt, quia corda inno-
quentes sunt populi in errore generati. Sancta vero centium actionis suae exemplo corrumpunt? Quis-
Ecclesia cum canibus gregis, qui sunt hsereticorum quis namque in superbiam extollitur, quisquis ava-
patres, ponere dedigiiatur, quia inventores erro- ritiae desiderio cruciatur, quisquis luxurise VOP
rumjudicando respuit, eosque inler veros Patres luptatibus solvitur, quisquis injustae et immode-
numerare contemnit. Pro eo tamen quod de Domino ratse iroe flagris innititur, quid aliud nisi Antichristi
nostro Jesu Christo non recta sentiunt, eos cum ca- teslis est? qui dum se libenter ejus usibus implicat,
nibus gregis sui non ponet, quia eos cum reclis exemplo suo aliis erroris fetus minislrat. Ille prava
praedicatoribus non ascribit. Liquido enim patet agit, illeprava agentibus adest et adhseret. Et non
quod Arius, Photiuus, Bonosus, Macedonius, Nesto- solum non increpat, sed etiam favet. Quid ergo
rius, Eutychius, Dioscorus, Severus, et hic nostris aliud quam Antichristi servus est, qui perdidit au-
modo lemporibus Elipandus, multique horum simi- ctoritatem promissse Deo fidei testimoniis erroris ?
les, docendo atque suadendo conali sunt Eccle- Quos tamen si quis increpet, mdx se sub quodam
siam illudere et patres videri. Sancta universalis velamine defensionis occultant. Quia videlicet eorum
Ecclesia dislricta veritate dijudicans, eos inler cu- nervi perplexi sunt, etmale impliciti, qui corruptione
stodes gregis sui non numerat, quos ejusdem gregis " solvi nequaquam possint. Et apparet quiddam in eis
unilatem dissipanles damnat. De quibus voce Pauli quod doleat, sed latetquodpungat. Amarisdulcia,
Ephesiis dicitur : Scio quia post discessum meum noxiis blanda pcrmiscent; et potestate quidem ad-
ingredientur ad vos lupi graves non parcentes gregi. . mirandi videri appetunt, sed faUent arte, prsemissa
XCV. Et quia aliquando hseretici quanto magis coUoquiasimiliter substernuntur, et per sermonem
in perfidise errore blandiuntur, tanto magis sancti- de se insinuant quod per exhibitionem negant. Unde
tatem simulant; et quasi tanta amplius in exterioris et recte idem sanctissimus dicit: Ossa ejus, velut fi-
esse operatione, ita ut agere proe cseteris magna vi- stulce ceris (Ibid. vers. 13). Ossa ejus aeris fistulse
dentur. Sancta universalis Ecclesia cuncta eorum comparantur, quia nimirum more oeramentiinsensi-
opera despicit, quia ea ex autoritate rectoe fidei non bilis sonum bene loquendi habent, sed sensum intei-
prodire cognoscit.Per hos Antichristus sibi.filios ge- ligendi non habent. Hoc namque quasi humiliter
nerat, quos in adventu suo foedissimotestes in Ec- asseruntquod elate vivendo contemnunt. Undebene
clesia habeat. per Paulum dicitur : Silinguis hominum loquar et
XCVI.Hi tesliculi Antichristi junt, de quorum se- angelorum,charitatem autem non habeam, factus sum
mine perversa proles gignitur, quaein Antichristi ore —velutmramentumsonans aut cymbalum tinniens.Bona
copulatur. Unde et per Job ex voce Anlichrisli dici- quippe loquens, sed per amorem eadem bona non
tur : Nervi testiculorum ejus perplexi sunt (Job. XL, sequens. Velut ses aut cymbalum sonitum' reddil,
12). Tantos iste Antichristus testes habet, quantos quia ipse nou sentit verba quse ipse dicit.
iniquitatis suseprsedicatores possidet. An ejus testes XCIX. An non Elipandus more cymbali a Toieto
non sunt, qui pravis persuasionibus corda hominum sonitum mittit et insensalus est, quia ipse non sentit
virulentaerroris semina fundendocorrumpunt ? Apte verba nova quae dicit? Ut enim fides firma daretur
. autem dicilur quod testiculorum ejus nervi perplexi Ecclesiae, duodecim apostoli sunt a Christo electi:
sunt, quia videlicet praedicatorum illius argumehta quorum Petrus, cum esset eorum primus, solusnon
dolosis assertionibus innodantur, ut recta esse si- est ausus componere Symbolum, sed duodenario
inulent quae perversa persuadent; ut alligationum - numero apostolorum cum magna est cautela colle-
3
implicatio, quasi nervorum plexibus, ut si videri ctum et credentibus assignatum. Ideoque qui in
possit, solvi non possit. De suo ej'us testiculi per- tali confessione permanserit, a superveniente ira
plexos habent, quia acumine prsedicalorum illius suh timere non poterit. Duodecim fuerunt Christi disci-
argumentis duplicibus latent, Plerumque autem, ' puli praedicatores fidei et doctores gentium. Qui cuw
1027 ELIPANDUS,FELIX, HETERIUSET S. BEATUS. 1028
mnnes unum cssent, unum etiam composuerunt A quidem forma videtur, sed verbis suis ultra homines
communiter Symbolum; qui singuli singula verba elevatur.
dixerunt unius fideiinvicem concordantia sibi, quae Ct. Ecce nunc j'am aperte vidi purum hominem
tantum duodecim sunt verba. Elipandus solum in Elipandum, et tanta elationc superbum, supcr om-
sua fide undecim posuit, quia et denarii unum nu- nem se Ecclesiam elevare, ut omnes tanquam bruta
merum excessit, et ad duplicatum ut tredccini cssct animalia putet esse. Verba etiam fidei suoequae in
non pervenit. Quseverba oequaliterdivisa, undccim suis inseruit epistolis, in tantum sunt fidei apostoli-
et undecim flunl, ut aperte daretur intelligi ipse cx contraria, quantum ct intcr se discordantia.
primus Spanioeproefiguransse Antichrislum. Extulit CII. Quaeverba dupliciter undecim fiunt, ut du-
solus lolam .gratiam habere apostolorum, qui solus pliciter se in tantum elevaret, ut in tota Ecclesia
sine collalione fratrum composuit novoefidci docu- solum super cum descendisso Spiritus sanctus [vi-
menlum. deretur], sicut finxit Monlanus, et duse prophetissae
C. Nimis iste apparet elatione superbus, qui se- ipsius, Prisca et Maximilla, qui adventum Spiritus
metipsum cum Chrislo praedicavit christum. Sic saacti promissum a Dominoin se potius quam in
enim de illo quem prsefiguravitper Paulum dicitur : apostolis fuisse credunt. Ut illi Ecclesiae,quaeadhuc
Ita ul in temploDei sedeat, ostendensse tanquam sit B in lacte est, cum talis surgit in praedicationequalis
Deus. Et rursum per eumdem dicitur': Qui vcrsatur, Elipandus surrexit. Moriunlur infantes, qui adhuc
et exloltilur, et colitur supra omne quod dicitur Deus, per tempus poterant ad solidum pervenire cibum.
aut colitur. Etenim sancli pii dicuntur, scd non co- Sed tunc moriuntur, quando decipiuntur. De boc
luntur. Solus Christus dicitur Deus et colitur : super Dominus praesciusfuturorum, discipulos in Evangc-
quem Aiitichristus se elevavit, cujus mysterium li» admonel,dicens : Vceprcegnantibuset nulrienlibus
nunc videmus. Quia omnes qui contra Ecclcsiam in illis diebus. Et orate ne fiut fuga veslrahieme vel
sunt, in Antichristi corpore sunt, cujus supra una sttfcftafo.Quodexsuperioribusmanifestumcstpendere.
beslia mentionem fecimus. De qua Danicl ^cumi Cum enitn Evangelium Christi cunctisgentibusfuerit
quartam bestiam dicerct decem cornibus fultam, prtedicalum, ct venerit consummatio,viderenl abomi-
prolinus adjunxit, dicens : Considerabamcornua : Et: nalionem desolationis,qucedicla esl a Duniele pro-
eccecornu aliud parvulum orlumestde medioeorum. pheta, stantemin loco sanclo; lunc prcecipiturhis c/ui
Et tria de cornibus primis evulsastmt a facie ejus. Et>, in Judcea sunt, ul fugiant ad montes. Et qui in leclo,
oculi quasi oculi kominiseranl in clrcuilu, cl os lo- mn descenduni lollere aliquid de domo sua. Slatirn-
quens ingentia (Dan. vn, 8, 9). Undecimumquippei */- que conjungitur : Vcepra'gnantibus et nulrientibusin
hujus bestioccornu csse dcscribitur, quia regni ejus; itlisdiebus.ln quibus diebus?Quandoabominatiodeso-
polentia in iniquitale rohoratur. Sive quia inler de- lalionis stctcrit in Ioco sancto.Et quid crit abominalio
cem reges Romanorum ipsc crit undecimus. Omne: dcsolationis, nisi ut integcr ChristusJesus, quodnon
cnim peccatum undenarium cst dictum, quia dumi sit Filius Dei et verus Dcus, illcqui de Virgine natus
diversa agit, prseceptidecalogum transit. El quia int est, quem Judaeicrucifixerunt. Abominatio erit de-
cilicio peccalum plangitur, hinc est quod in laber- solationis, quando apcrte pro Christo suscipitur An-
naculo velut cilicina undccim fliint. Hinc pcr un- tichrislus et adoralur, et Chrislus Deus esse nega-
decimum psalmum dicitur : Salvum me fac,? tur. Jam longe Antichrislus non est, quia jam Chri-
Domine, quoniam defecit Sanctus.: quoniamdi- stus Dousesse negatur. Quodquidem, juxtalilteram,
minnlce sunt verilates a fitiis hominum. Vanai de adveiftu Antichristi nulli dubium est, quam per-
locuti sunt unusquisque ad proximum suum. Labiai sccutionis magnitudo compollitfugere; et grave est
dolosa: in cordeet corde locuti sunt mala. Dispefdatt ferre parvulos, qui lactantes fugam retardant. Licet
Dominusuniversd labia dolosa el linguam magnilo- quidam riti ct Vespasiani adversus Judseoset prseci-
quam. Magniloqua lingua est, cum se super onines; puc Jerusalem obsidionem pugnamque significari
cxtollit, ct sibi magnus videtur. Hinc Petrus, nc ini ij) vclint; hiemem quoque et sabbatum sic interpre-
undcnario numcro remaneret, apostolos metucns,, tantur, ne eo tempore fugere compellanlur, quando
Malhiam duodecimum sorte missa requisivit. LHic ; duritia frigoris in agris et in desertis locis fugienles
nisi enim signari culpam per undenarium videret,, latere non patitur, et ohservatio sabbali, aut prae-
implereapostolorum numerum tota feslinatione duo- varicatores lacit, si fugiunt, aulhostium gladiis sub-
denarium non curaret. Quia ergo per undcnariuml jaccre, si sabbati otium et praecepta observaverint.
numcrumtransgressioexprimitur, hujus bestix cornui Scd non cst tcmpore Yespasiani completum et TitL,
undecimum ipse auclor transgressionis indicatur. scd nunc in adventu Antichristi. Nos autem audien-
Quod videlicel parvulus nascitur, quia purus homo) tcs Dominum Salvatorem, ut qui in Judoeasunt ad
gencratur. Sed immanitcr grandis crescil, quia us- monlana confugiant; id cst, qui confessoressuntad
que ad conjunctam sibi virtutem angclis fortitudiniss fidem ct doctrinam aposlolicam confugiant. Ip*'
profecit. Quod tria cornua quoe ci antc faoicmsuntt quoque oculos levamus atl montes de quibus scri-
evellit, quia ditionis su;e rogna lotidcm, quic sibii jituni est: Levavioculosmeosad monles,unde voiiet
vieina crant, suhjocit. Cujus oculi sunt ut oouli lto- auxilium mild. Et in alio loco : Fundamenta ejus
minis : scd os ingenlia loquitur, quia in illo liuniana
i in moniibussunctis. Lt, monles in circuitu ejus,xt
1029 INSCRIPTIO CODICISCONTTNENTISCANONES, ETC. 1030
Dominus in circuitu populi sui. Et, Non potest chilas A lios procrearent. Nobis quippe prodesse non poterit,
iatere super moniem posita. Et discalceati nospedem si in suse allitudinis erectione persisterent. Moriiin-
litterae, nudis pedibus cum Moyseascendentes mon- tur scmina in partu, qui necdum formati fuerant.in
tem Siua, dicamus : Transiens videbovisionem hanc fide, dum haeretici cceperint haereses praedicare. Ipsi
magnam; ut possumus inlelligere praegnantes ani- hseretici discipulos Pauli occiderant, quia Christum
mas, quae de semine doctrinarum et sermonibus Dei in pectore illorum occiderant. Quos fevocat ad unam
initia fidei conceperunt, et dicunt cum Isaia : A li- fidem, dicens : Fitioli mei, quos adhuc parturio, do-
more tuo, Domine, concepimuset parlurivimus, spiri- riec Christus formelur in vobis. Has ergo aninias ar-
tum salutis tuce faciemus suver lerram. bitror, juxta mysticos intellectus, esse mulieres. De
CIII. Sicut enim semina paulatim formantur in quibiis ipse Apostolus scripsit: Mulier seducta in
uteris, et tandiu non reputantur homicidium donec transgressione fuit, Salvabiiur aulehi per filiorum ge-
elementa confusa suas imagines membraque susci- nerationem, si permanserit in fide, et charitale, et
piant, ita sensus ratione conceptus, nisi in opera sanctitate cum pudicitia. Quoesi de sermone divino
proruperit, adhuc venlre retinetur, et cibo abortio aliquando generarint, necesse est, qusegenerata sunt,
perit, cum videt abominationem desolalionis stan- crescere, et primiim accipere lac infaniioe, donec
tem in Ecclesia, et Satanam transfigurari in ange- B pervcniat ad solidum cibum et ad maturam setatem
lum lucis, id est haerelicum. Et de istiusmodi Pau- plenitudinis Christi. Omnisenim qui lacte alitur, im-
Ius fletibus loquilur : Filioli mei, quos iterum parlu- peritus est, et mente parvulus, in ratione justitioc
rio, donec Christus reformetur in vobis. Vellemautem infantulus est. Hoeigitur animae quse adhuc non pe-
esse apud vos modo, et mutare vocemmeam, quoniam pererunt, sive quoenondum poluerunt ea quae gene-
confundara vobis. Ecce Paulus mutare vult vocem in rata sunt pascere. cum audicrint sermonem haereti-
partu suo, ut praedicationis sermo in rugitum ver- cum stantem in Ecclesia, cilo scandalizantur et per-
tatur doloris. Mutare vult vocem, quia quos jam eunt, et in tempestate atque in persecutionibus per-
prsedicando pepererat, reformando gemens ilerum manere non possunt, procsertim si otium habuerint
parturiebat. Qualem rugitum pariens emittebat, bonorum operum, et non ambulaverint in via quae
quandd eisdem post se redeuntibus exclamare coge- Christusest,
batur, dicens : 0 insensati Galalce! qui vos fasciria- CIV. De hac abominatione hsereticsi perversaque
vit ? Et sic stulli eslis, ut cum spiritu conceperitis, doctrina dicebat Apostolus quod homo iniquitatis et
nunc carne consumamini? vel certe currebalis bene, adversarius elevet se contra omne quod dicitur DeUs
quis vos impedivit verilali non obedire? QuaUsin hu- . et religio, ita ut prcesumat stare in templo Dei et os-
^1
jus partu rugitus fuit, qui multo tempore conceptos tendere quod ipse sitDeus. Cujus adventum secundum
filios cum tantis laboribus peperit, et quandoque operationem Satanoe, et ea quse concepta suutfacil
partos ad malitioeuterum rediisse cognovit? Consi- perire abortione, et ea quse nata sunt, ad pueritiam
deremus quid doloris htibuerit? Quid laboris? Qui et ad peffectahi oetatem pervenire non posse. Quam-
postquam potuit concepla ex utero ederc, iterum obrem orandus est Dominus, ne in exordio fide.i et
coinpulsus est exstincta suscitare. Nisi enim prsedi- crescentis oetatis oriatur hiems frigoris, id est, hse-
catores sancti ab illa immensilate contemplationis reticorum prsedicatio novella. De qua hieme scri-
internse spiritualis conciperent, et ad infirmitatem ptum est ex voce sponsi : Jam hiems transiit, imber
noslram humillima praedicatione, quasi quadam in- abiit el recessit.
curvatione descenderent, nunquam utique in fide fi- Ccetera desiderantur in autographo.
ANNODOMINIDCCLXXX.YHI.
RAGHIO
ARGENTINENSIS EPISCOPUS.
INSCRIPTIO CODICIS
CONTINENTISCANONESCONCILIORUM ET DECRETAPONTIFICUM, QUEM CODICEMSCRIBIJUSSIT
B.ACHIO EPISCOPUSARGENTINENSIS ANNO788.
rEx Grandidier,Hist. de ffiglise de Slrasbourg.]
In nomine sancte et uniqueTrinitatis, inanno788,; D di nasci dignatus est; et in anno 19 regnanle domno
quo Dominusnoster JhesusChristus pro salute mun- nostro gloriosissimo, adque excellentissimo Karolo
a Hoecinscriptio multum redolet ijrnoranliam et tione ad Glossarium latinum de causis corruptse la-
barbariem soeculioctavi,nt videre est per ipsos soloe- tinitatis, qna videre est usquequo Latina lingua a
cismos quibus scalet. Consulatur Cangius, in prsefa- prima puritatc degcneravit sub regibus primse et sc-
1031 ANGELRAMNUSMETENSIS EPISCOPUS. 1032
regeFrancorumadqueLangoDardorum, seomultarum tA,continentem in se doctrinam sanctorum recte viven-
gencium, ac patricius Romanorum. Ego itaque Ra- cium patrum scribere jussi : omnem plenitudinem
chio humilis Christi servus servorum Dei, adqueom- omnium conciliorum secundum constitucionem anti-
nium catholicorum acsi peccator, gracia Dei vocatus corum patrum, qui fuerunt congrecati ad concilium
episcopus Argentoratinxis urbis, in anno V episcopa- in Nizea civitate, hoc sunt 318 episcopi. In quo le-
ti mei, pro salutem anime meae remedium, vel pro gentibus futura sit speculatio presens erudnio a. Ex-
eterne retributione, in amore Dei et sancte Mariae plicitprologusb.
Argentoratensis urbis eclesie hec librom canonum
cundsestirpis. Nec miranda est hsec barbaries, cum risiis in bibliolheca regia, num. 3836. Codicem cano-
slylus correctus innotuerit non nisi initio sseculi nonum abAdriano papa,Carolo regi anno 774 dona-
ni, teste Fontanini,in Vindiciisdiplomalicis,pag.214, tum ex perantiquo oclavi sseculi maiiiiscripto biblio-
215 et 238. rianceruimus ex ipso codicemembrana- thecaeecclesisemelropolitanse Coloniensis evulgavit
ceo octavi saeculiantiquse bibliothecse ecclesise Ar- P. Josephus Hartzheim, Conciliorum Germanise tom.
genlinensis, quem princeps Ludovicus Constantinus, I, pag. 131-234.
cardinalis de Rohan, a republica Bernensi obtinuit, a Hic codex jussu Rachionis scriptus videtur esse,
dum ille ineuntemense Julio 1774in urbe Bernensi ut diximus,, codex canonum, quem ab Adriano papa
versaretur. Plura de hoc codice vide in Hislorioeno- ,J5 accepit Carolus imperator, inde per Galliam et Ger-
slrsc tomo primo, lib. m, pag. 315et316.Codexreve-J maniam receptum; cui codici, qui continebat' conci-
ra est sseculioctavi et ipse autographus. Diligenter lia Grsecioeet Africoe,addidit Rachio concUiaGallia-
illum examinaverat doctissimuset amicissimus hobis ruin et Hispaniaecum decretis centum summorum
D. Sinner de Ballaigne, Bernensis bibliothecoeprsefe- pontilicum. Decreta incipiunt ab epislola Damasi ad
ctus, qui ex litteris majusculis sive uncialibus inln- Paulinum episcopum Antiochenum, etin eo nullae
scriptione exaratis, ex aliis codicis eharacteribus, ex falsserepefiuntur decretales, tuiic jam evulgatsesub
forma litterarum, ex orlhographia adhibitis regulis a nomine Isidori Mercatoris, sive Peccatoris.
et
Mabillone traditis, speciminibus scripturaruin in- b
dubioeoetatisjudicavit in proefationecalalogi codicum fert Formula explicit frequens est in antiquis mss. re-
manuscriptorum bibliolhecse Bernensis, tom. I, pag. absolutus, verbumlatinumexplicitus, id est,Sermo sive libet
23, nullum de ejus oevosuperesse dubium. Hsec ad quo sensuait Martiaiis, lib. XIV, epigr. 1 :
laudcm addenda sunl proeslantissimi viri, cui proe- Versibusexplicitumest omnedaobus opus.
scrtim duos antiquos codices ecclesioeArgentinensis Non rarus erat ejusdem formuloeusus ad notandum
debet cminentissimus princeps episcopus noster de finem} operis tempore sancti Hieronymi qui scribit,
re litteraria inter illustriora regiminis sui facta mul- epist. 138 ad Marcellum : « Solemus nos, completis
tum meritus. Codex Rachionis in multis videtur si- opusculis, ad distinctionem alterius scquentis me-
milis codici Colberlino canonum, qui inilio octavi dium interponere explicit, aut feliciter, aut aliud
soeculifuit Romseconscriptus, et qui hodie exstatPa- G C istiusmodi >.
ANNODOMINIDCCXCI.
ANGELRAMNUS
METENSIS EPISCOPUS.
NOTITIA HISTORICA IN ANGELRAMNUM.

(Ex GalliaCbristiana,tomoXIII.)
Sanguine illustri natus Angelramnus seu Ingel- D primo, cum hac conditione ut pro se suisque succes-
ramnus, quem Chrodegangi anlecessoris fratre natum soribus episcopis Metensibusnec non etiam pro re-
fuisse diximus, educatus esl a pueritia in monasterio gibus Carolo atque Carlomanno et pro stabilitate re-
Gorziensi sub Nargaudo, puerorum magistro. Dein gni Francorum, Domini misericordiam attentius ex-
migravit in coenobiumCellse-Novse,hodie dictum de orarent. Cum Lullo Moguntino, Weomado Trevirensi
sancto Nabore, ubi aliquandiu vitam monasticam archiepiscopis aliisque proesulibus Laureshamensis
profcssus est. Cum Metensis episcopatus duos annos, Ecclesisefecit dedicalionem anno 774, Kal. Septem-
mcnses sex et undeviginti dies vacasset, in prsesulem bris, prsesente Carolo Magno rege, qui invitatus a
est ordinatus 25 Septembris anno 768, archiepiscopi Gundelando abbate cum Hildegarde regina et Pipino
titulo ut antecessor honestatus, atque etiam archica- filio eo accesseral. Compertum habemus ex testa-
pellani Caroli Magniregis honore decoratus. Obtinuit menlo Fulradi abbatis sancti Dionysii in Francia,
ab ipso rege, si jam anle episcopalum non habuerat, condito anno 778, Angilramnum quasdam cum Ulo
abbatiam Senonensem, eamque Ecclesiaesuse ditioni fecisse commutationes de rebus sitis in loco de Salona
subjecit, moleste ferenlibus monachis quod eorum dioecesis Metensis. Quse pacta in synodo Patris-
monaslerium ex regali episcopale evasisset. IUe vero Brunnseanno Caroli nono inita cum prsedicto Angel-
ul monachorum amicitiam sibi reconciliaret, tribuit ramno episcopo, Yilhario Senonensi archiepiscopo
eis corpus sancti Simeonis episcopi Melensis, quod el cum Fulrado abbate, ab ipso principe Carolo con-
illi irali suam in ecclesiam interdiu admilterc recu- firmata sunt anno insequenti, ejus regni decimo. Hoc
sariint. Negotiis tamen nimium distractus, Nargaudo compromisso inter eos convenit ut neque Angei-
Gorziensi monacho suo institutori abbatiam tran- ramnus, neque successores ejus, nec archidiaconus
scripsit. Varengesi villara aliaque dona monachis in ipso ccenobioSalonensi facullatem ullam haberent,
Gorziensibus tradidit anno 770, Carlomanni regis . nisi sl abbas petierit, ordinationes faciendi,chrismate
1053 COLLECTIOCANONUM. «034
Consignandi ct tabulas altaris benedicendi. Practcr A tensem Ecclesiam Chrodegangus inlroducere lenla-
abbatiam Senonensem coenobiumsancti Trudonis verat, longe alienus crat a perfcclione; verum sub
rcxisse creditur; id quodammodoprobat ej'usnomen Angilramniepiscopatu ad magis regularemperductus
iusertum indici abbatum, ab auctore chronici mona- est modulationema cantoribus Romanis, quos ab
slerii ejusdem vulgato. Abbatioesancti Naboris stu- Adriano papa impetratus rox Carolus Magnussectim
diosissimus, lilieras dedit anno 787 ad reprimendam in Franciainabduxil anno 787, e quibus unum Metas,
voxationem Volmari comitis et advocati Ecclesioe alterum Suessionemmisit, qui modtim cantandi do-
Molensisin homines monasterii, tam in exactionibus cerent. Ad Angelramnipreces Paulus Diaconus, co-
quam in rapinis per subadvocaloset ministros suos : gnomentoWarnefridi, Longobardus genere, postca
unde coenobiumillud ad tanlam devenerat inopiam monachus Casinensis, ob eruditionem regi Carolo
alque miseriam, ut vix possent reperiri fratres qui Magno dilectus, episcoporum Metensium hisloriam
Deo et sancto Nabori servire vellent. Cui vexalioni contexuit, et ea honorilicaclausit apostrophe: « Ilic
ut obviaretur, Angelramnus Walonem ahbatem ac jam, patcr sanctissime Angilramne,narrationis serie
fratres induxit ad quasdam villas ex praebendasua vestram bealitudinem locus exspectat: sed.ego mese
comili tradendas; sicque nuliam deinceps a comile lenuitalis non immemor, atlentarc minus idonee
molesliam paterentur. Haud contenlus monaslerio non audeo, quse de vestroe viloecursu laudabili ma-
copiam ac pacem curasse, plurimum auxit posscs- jori stylo promenda sunt. i Diaconcs alter Ecclcsioe
siones -et privilegia, perficiendisque a sancto Sigi- Metensis,nomine Donalus, ei Vilamsancti Trudonis,
baldo coeptis sediliciisoperam navavit. El quidem proepositaoperi epistola, dedicavit. Auclor oeqAalis
cum morte interceptus est, sancti Nahoris tumulum g qui episcoporumiletensium Vitoecpitoniem carmhie
dccorabat, quem a diacono Metensis Ecclesioeabso- scripsit, ila de Aiigelramiioloquilur.:
Iulum fuisse docetAlcuinus epig*ammate 64. Capi-
tulo suo proeposituramde Milleriacoconcessit, impe- Jam mincirirenus pastorqueoctavuslurili
travitque a Carolo Magnodiploina datum Carisiaci AuxiliufuliusIraxitad |iia pascuavitse
anno 776,quonon tantum ecclesia cathedralis, verum Aiigelrurniiusoves: qno leinporemaximusarmis
cl coetersedioecesisMetensisecclesiaeatque monaste- liex ('arolussousu,fofmaque,animoquedecorus,
luliaj accepilCbrislidc.inuneresceptrum,
ria a soecularijurisdictione forent immunia, interdi- QuossimulExcelsi,Slepliauoposceutebeato,
cla regiis et imperialibus administris nihil conlra 1'roiegatalqueregat feiicesdexLraper ae\um.
personas et hona ecclesiaslicamoliendifacultatc.
Oh singulare studium et existimationem qua eum Mortuus est Angclramims post 23 annos episco-
proseeulus esl rex, ad archicapellaiiidignitatem pro- palus, anno 791, clumCarolum regem in expeditione
mottis fuit, simulque ab Adriano Romano pontifice militari contra Hunnos lunc ccepta comitaretur, in
accepit curam apud regem apocrhiarii seu nuntii loco a diversis scriptoribus varie vocato Asnaghum-
apostolicimunus exercendi. Forsan haecmunia, qui- Chunisberg,Asnabrug - Cumeberg,Cummeberg,unde
bus prohibitus est ne in sua dioecesiresidcret, occa- corpus ejus in monasterium de Nova-Cellaseu sancti
sionemdederunt episcopisGallioeeum violationisca- Naboris advcclum, illic sepnllum est. De die ohilus
nonum insimulandi. Quain accusationem ut diluerel, non consenliimt antiqua manuscripta; scd majori
collectionem canonum conscripsit, quam Adriano parti ac Martyrologio calhedralis, quod ipsius nior-
pOntifici tradidit 19 Septembris 785. IIoc in cp re tcrn consigiiat ad vi KalendasNoveinbris,stare satius
aggreditur probare non esselicitnmtemcre episcopos C cst. VacavRsedes viginti soptem annos tresque mcn-
accusarc, nec eorum famam sauciare. Indicat qua ses ex codioc sancti Symphoriani. Ycrunitanien Ma-
cautione quave prudentia rei episcopijudicari de- daurensis cpiscopus,qui inieiponti(iciuii)post Angcl
boant, qua quidem charitate ac circumspcctioneeo- ramni oliitum non admiltit, hujus episoopatum ad
runi vitia contegenda sint. Onines pene hi canones, annos usquo quinquaginta, ejusqitc vitatu ad amium
inaxima ex parto eruti cx falsis decretalihus numcro usque 818 prorogai. Quam sano opinionem cvcilil
octogoni, spectant ad modum procedcndi in causis Alcuinus, ijisejam ab anno 804 mortuus, cpigrani-
ccclosiasticis,quoruinAngelramnusab aliquibusviris mato 164, quo testatur Angelramuum obiisse dum
efudiiis auctor babetur; ccnsent alii deprompios sancli Naboris lumulum exornaret. Colilur intcr
fnisse ex colicctione falsarum decrctallum Isidori sanclos in monaslerio sancli Naboris, ubi cjus so-
Mcrcaloris. pulcrum lapidcum rcpcrium est anno 1609, die 5
Cantus Grcgorianus sive Rotnanus, qitem in Me- Augusti
COJLLECTIO CANONUM
AB ANGELRAMNO METENSI EPISCOPO ADUNATA
ET ADRIANOSUMMOPONTIFICIOBLATA.
<ExMansi,Conciliorum
ampl.Collect.)
Compendiosaj-paditio calionum Orientalium,. sive Africanorum, quosbeatus Adrianus papii

• inuno volumine cum superioribus conctliis ad di.spositionem Oc*cidentalium ecclesiarum
Carolo llo.mae posito dedit regi Francorum et Longobardorum ac patricio Romanorum.
In primis de canonibus apostolorum sub numero 1 capitulorum.
Eccksiaslicat regulm sanctorum Patrum , apostolo-D III. Ne me/ et aliud in sacrificio ofleratur, nisi
rum, prolalceper CtementemBomanum pontiftcem, quod Dominusstitiuit.
quce ex Grcecisexemplaribusin primo ordine po-
nuntur. IV. Novasspicas, uvas, oleum et incensumad al*
I. Episcopus a duobusvel tribus ordinctur. tarelicet offerri ad bened/jeudum.
II. Preshytcr et reliqui clerici ab uno episcopo or- V. Reliqua omnia ad doinum cpiscopi et presby-
dincnlur. -: lori.
PATKOL.XCVI 3.J
1055- ANGELRAMNIMETENSIS EPISCOPl 1033
VI. Ut preshylcr uxorcm suam a guhcriialione sua A lens, excommunicetur. Ilem clerici, si populumnon
non abjicial, sed caste regat. erudierunt, ut legitimo episcopo obediant, si adillos
VII. Ordinali ssecularibus curis dedili dejiciantur. venire noluerint; el bis in anno concilia episcopo-
VIII. Ut Pascha ante seqttiuoctium vernale non rum celebrenlur.
cclebretur. XXXY. Ul episcopnsomnes ecclesiaslicas res dis-
IX. Ut ministri altaris facla oblalione commu- penset, nec indc aliquid stiis parcntibus non paupc-
nieent. rihus subministrari paliatur.
X. Ut et laici ecclesiam ingrcssi communiccnt. XXXYI.Ul presbyteri et diacones procter episco-
XI. Si quis cum excommunicato sallcm in domo ptim niliil agant: sin autem abinvicem scparataercs
oraverit, excommunicetur. ccclcsiaslicseet res episcopiproprioe, quas ille dare
XII. Si quis cum damnato clerico veluti cum cle- possitquibus voluerit, ne, eo morienle, propinquiejus
rico oraverit, damnetur. proscribantur sub obtentu ecclcsise.
XIII.Utnullus proetercommendalitiaslitteras sus- XXXYII.Omnesres ecelesioein polestate sint cpi-
cipiatur. scopi ad dispensationem pauperum. Episcopus, pre-
X#V.Ne episcopi alienam parochiam invadant. shyter, diaconus aleator aut ebriosus, aut desinat,
XV. Ne clerio.i suam ecclesiam relinquant prseler B I aut damnetur; delinquentes clerici, sive laici eadem
cpiscopi liceniiam. facientes, excommqnicenlur.
XVI. Ut episcopus fugitivum alterius episcopi cle- XXXYIII. Episcopus, presbyter, diaconus, usu-
ricum retinens excommunicetur. rarii, aut desinant, aut damnentur „
XVII. Ne bigamus, vel concubinam habcns, ordi- XXXIX. Episcopus, presbyler, diaconus, cum hoe-
netur. reticis tanlum orantes, excommunicentur.
XVIII. Ne corruptarum mariti ordincntur. XL. Si vero eos ad clericale officium horlali fue-
XIX. Ut duabus sororibus, vel filisefratris c.or- rint, damnenlitr.
mp ad clerum non admittatur «. XLI. Episcopus, presbyter, baptisma hserelicorum
XX Chricus fidejussor abjiciatur. non in nomine Trinitalis baptizantium suscipiens,
XXI. Per vim eunuchizatus possit fieri episcopus. damnenlur.
Et qui eunuchizavcrit, non ordinctur. Si clcricus so) XLII. Ejiiscopus,presbyler, qui recte baptizaltim
eunuchizaverit, dcponatur. rcbaplizaverit, vel non recle baptizatum non bapli-
XXII. Laicus semetipsum abscindens tribtis annis5 zaverit, deponatur.
cxcommnnicelur. XLHl. Si laicus uxorem suam pellens, alteram vel
'
XXIII. Episcopus, vel prcsbyter, vcl diaconus int G ab alio diinissam duxerit, excommunicetu
fornicatione, perjurio, vel furto capli, doponantur,, XLIV. Si quis episcopusvel presbyter non bapli-
ron tamen excommunicentur. zaverit iu nomine sanclse Trinitatis, abjiciatur.
XXIV.Simililer reliqui clcrici judicenlur. XLV. Si quis episcopus vcl presbyter non pertri-
XXV. Quod lectoribus tantum liceat malrimonitim i nam mersionem baptizaverit, deponatur
«ontrahere. Quod episcopus, presbyter, diaconus,»
fccantes fidelcsverberare non debeant. BcgutceAncyrani concilii numeroxxiv prtoresquidem
XXVI.Ut damnati pristinum omcium usurpantes sunt Niccenis: sed ideo Nicamis istcepostpanuniur,
do,E'.;olesiapcnilus abscindantur. propler sancti et macjniconciliiauctoritalemNiccece
congregali.
XXVII. Episcopus, presbyler, diaconus pcr pccti-
niam ordinatus, cum ordinatore suo deponalur, etX I. Ut presbyteri qui immolaverunt inviti, et postea
excommunicetur ut Simon Magus a Petro. paganis reluctaii sunt, deposito quidem officio, ho-
XXVIII. Ul episcopus [per] saecularespolestaless norem propriocsedis retineant.
ecclcsiamobtincns dcponatur. II. Ilem de diaconibus fiat, si similiterpeccaverint,
XXIX. Ut presbyter qui contempto episcopo suo 0 sic ut digne pcenitentibus parcere possint.
scorsum conventus fecerit, deponatur. " III. Ut hi qui ad sacrificandum idolis violenter
XXX. Quod clerici ab episcoposuo damnali, abb altracti sunl, a communione non separentur, qui in
aliis non deheant recipi. arbiirio tamen episcoporumordinari possunt
XXXI. Episcopi, presbyteri, diaconi, peregrini perr IV. Ut hi qui paganorum ritus inviti fecerunt, tan-
[Lccj.prseter. Ilard.] commcndatitias litteras susci-i- diu se pceniteant, quandiu se paganizaverunt.
piantur hospilio, non ad communionem. Y. Ut hi qui non tormentis summis sacrificare cc-
XXXII. Ut cpiscopi sine primale suo, primas abs- i- acti sunt, inter audientes usque ad magnum diem
que suis suffraganeis, nil disponant, nec in propriisis CcenseDomini suscipiantur, deinde sex annis pce-
[Leg. nisi in propriis. Hard.] parochiis. niteant.
XXXIII. Ul episcopusqui in aliena parochia cleri- i- VI. Ut hi qui in locis idolorumproprios cibos man-
cos nesciente eorum episcopoordinaverit, dcponatur ir ducaverunl, biennio poeniteant.
ciim his quos ordinavit. VII. Ut qui frequenter coacti sunt sacrificare, se-
XXXIV.Ut episcopuscuram populi suscipere no- > plennio pceniteant.
n Qui duassnroresduxit attt consobriiiain.cloricusts essc non potosl.
UKi TCOLLECTIO CANONUM 1038
VIII. Ut qui et alios sacrificarc compulerunt, de- A talem copulam non ilcraiuram si vita conceda-
cennio poeniteant. tur.
IX. Ul diaconi inconlinenlcs deponantur. IV. Quod multinubi pconilcredebcant
X. Ut sponssea raploribus, licet eliam corruptsc, V. Ut gratioedivinscnon-impulelur, si desiderala
sponsis suis restituantur. libido non perficilur.
XI. Quod erdinandis nonnoceal quod anle baptis- VI. Ut catechumenus cxpcllaiur, si post adinoni-
nmm sacrificaverunt. lioneni peccans jussa proevaricatur.
XII. Ut correpti [chorepiscopi] presbyterum vel VII. Ut gravida catechumena baptizetur.
diaconamnonordinent, necpresbyler aliquid agat VHI.Ne presbyleri nupliis bigami intcrsint, quia
in parochia sine proeceptoepiscopi. bigamiaeget pcenilenlia.
XHI. Ut clerici esum carnium abominantes depo- IX. Ut laicus cujus uxor adulterata cst, non ordi-
nantur. netur. Et clericus cum adultera uxore vivens deji-
XIV. Et ecctesiaereslituatur quidquid presbyteri ciatur.
de rebus ecclesiaslicisabsque episcopovendiderunt. X. Presbyter confessus se ante ordinem crimcn
XV. Ut masculorum et pecorum concubitores, perpetrasse , oblata non consecret, in rcliquis"nia-
nonduin vicennes,post xv annos in pcenilentia ex- B nens officiis. Non confessus autem, si convinci non
aclos, oralionum communioneni,recipiant. Deinde poterit, suo judicio relinquatur.
post quinqoennium«ommunionemaltaris percipiaut. XI. Diaconus simili modo Iapsus deponatur.
Quibus etiam prolixius tempus ad agendampoeniten- XW.Presbyter ante xxx annos non ordinetur.
tiam imponendumcst, si tale scelus frequentaverint. XIII. Ut in segritudine baptizatus preshyter non
Qui autem jam vicennarii et uxorati ita peccaverint, fiat, nisi necessitate.
xxvi annis pcenitentia exaclis tandem in oratione XIV. Ne presbyteri ruris in civitate coram epi-
cemmunicent, deinde posl quinquennium oblationis scopo vel presbyteris urbis offerant, nisi forte liics
sacramenta percipiant. Qui vero quinquagenarii et absentibus advocentur.
uxorati ita peccaverunl, tandcm ad exitum vitae XV. Ut in civilate vn sint diaconi, sicut Actuum
communionemrecipiant. apostolorum liber proecipit.
XVI. Ut masculorumvel pecoruin concubilores, Et subscripserunt, Vitalis Salaminius, Ampliioie,
inter dsemoniacostanlum orent. et reliqui, qui in Csesarea[Leg., Neocscsarea]con-
XVII. Si episcopi ordinati, nec recepti, aliis epi- venerunt xix episcopi.
scopis vim seditionisinferant, abjicianlur. .
C Viginli canones Gangrensis concilii, post Niccvnum
XVUI.Ut virginalis proposiliprsevaricatoresinler conciliumexpositi.
bigamos computentur, et ne virgines habitent cum
aliquibusquasi sorores. I. Si quis conjugiumpro crimine dclestatur, ana-
XIX. Si cujus uxor adullera fuerit, vel si vir adul- thema sit.
lerium commiserit, seplennio poenileat. II. Si quis religiose carnes Cdentcm exsecratur,
XX. Ut feminaequae partus suos ex fornicalione anathcniasit.
necant, decenniopceniteant. III. Si quis servum pro religione dominum suum
XXI. Ut spoulanei homicidsepost jugem poenilen- contcmnere docet, anathema sit.
tiam in exitu vitoecommunionemrecipiant. IV. Si quis spernit presbyterum eo quod Iegitinie
XXU. Ut non spontaneum homicidium septennio conjugalus fuerit, analhemasit.
vel quinquennioemendetur. V. Si quis domum Dei contemptibilcmdocet, ana-
XXIII. Qui divinationes expetunt more genliUum, thcma sit.
quinque annis pcenileant. VI. Si quis ecclesiasticaministeria extra ecclesiam
XXIV. Quidam sponsoesusesororem ingravidavil. lemere usurpaverit, anathema sit.
Deinde sponsa, ab eo in uxorem ducla, soror ejus j) VII. Ut nullus oblationes ecclesioeextra ecclesiam,
corrupta, laqueo se suspendit. Hi qui fuerunt con- precterconscientiam episcopi vel vicarii ejus susci-
scii, decenniopoeniteant. piat.
Et subscripserunt xvm episcopi: Vitalis Anlio- VIII.Ul nullus accipiat vel distnouat oblalioncs
chenus, MarcellusAncyranus, Agricolaus C*sarien- pauperibus, prseter episcopumvel ejus vicarium
sis, et reliqui xv episcopi. IX. Ut nullus pro virginitate exsecrelur nuptias.
Begulcein Neoccesariensistjnodo prolalce Anciranis X. Ut nullus virginitatem custoJiens adversus
quidem vel Ccesarceensibus temporibusposteriores, conjugatossuperbiat.
sed Niccenisanleriores. XI. Ut nullus exercetur agapas. id est convivia
I. Presbyter si uxorem duxerit, deponatur; si pauperihus exhibita.
vero in fonticalione vel adulterio peccaverit, ad XII. UtnuUusvirorum in signum continentiaepal-
aeriorem poenitentiamcompellatur. lioutatur, despicienseos qui solitis veslibus ulun-
II. Ut mulier duobus fratribus nupla, usque ad tur.
mortem abjiciatur. XIII. Ut nulla feminavirilem habitum sumal quasi
III. Verum in exitu suscipiatur, si promiscrit sc pro conlinentia.
1039 ANGELRAMNlMETENSIS EPiSCOPI 1040
XIV. Ul nulla femina virum relinquat pro cxsecra- A tione
i unius conscnserint, huiuj apud alios judicare
tione nuptiarum. non oporlchit.
XV. Ut nullus filios suos negligat per occasionem XV. Desideralur:
continenliae. XVI. Ut episcopus vacantis ecclesise invasor ahji-
XVI. Ne filii parentes occasione Chrislianilalis ciatur.
despiciant. XVII. Si quis susceptum episcopalum adire et gu-
XYU. Ne mulieres quasi pro divino cultu alton- bernare conlempserit, excommunicelur
deantur. XVIII. Si quis susceptum episcopatum non suo sed
XVIII. Ne quis in die Dominica quasi pro conti- aliorum vilio devitaverit, honorem suum relinere de^-
nentia j'ejunet. bebit.
XIX. Ut nullus ecclesiastica jejunia absque neces- XIX. Ut meiropolilanus non nisi cum pluribus epi-
silate dissolvat. scopis ordinet episcopos.
XX. Ut nullus collcctas exsecretur quae sunt in XX. Ut in provincia episcoporum concilia bis in
commemoratione marlyrum. anno fiant.
Et subscripserunt, uElianus, Eusebius, Basilius, XXI. Ut episcopus de sua parochia in allenain
Osius, Gregorius, et reliqui episcopi numero x. B nullo modo transmigret.
XXII. Quod irrita sit ordinalio quam episcopus in
Viginti quinque regulceapud Antiochiam in encceniis aliena parochia in alienis clericis usurpaverit
exposita.'. XXIII. Ul irritum sit, si episcopus sibi successo-
I. Quicunque cum Judocis contra slaluta Nicsenii rem elegerit.
concilii Pascha celcbraverit excommunicetur. Ett XXIV. Ut res ecclesioejudicio episcopi dispcnsen-
danmatus clcricus omni quoque bonore extrinse- lur, separatae quidem ab ejus propriis rebus, quas
cus, quem sancta regula vel sacerdotium promcruit,> ille dare possil quihus voluerit, ne, eo moriente, in-
privclur. vadantur res ejus proprioe cum rebus ecclesLt,.
II. Ut quicunque se a sancta communione pro1 XXV. Quod episcopus ecclesiasticas res sihi et
ûadam intemperantia suspendit, vcl qui excommu- aliis dispensare possit, non tamen ad superfluilatem,
nicalo communicaverit, excommwiicetur. sed ad indigentium necessitatem.
III. Ut clericus qui ad propriam parochiam rcdiree Et subscripserunt xxx : Eusebius Palseslinensis,
contempserit, degradclur. Theodotus Mesopotamiensis, Theodorus Isauriensis,
V. Ut episcopus, presbyler, diaconus damnalus,;»~ et reliqui.
si prislinum oflicium usurpaverit, nunquam reslitua-.G^ Sancta synodus quceapud LaodiceatnPacatice
[Paca-
tur, et omnes ei post dainnationem scienler commu- tiance]Phrygiceconvenit, regulastixexposuit subler
nicantes, excommunicenlur. annexas.
V. Si clericus proprium cpiscopum coiitemncns s I. Si qui sccundo legitime nupserunt, post 'Lcge
seorsim colligit, irrevocabiliter damnetur. Idcm si ;i postque] qui parvo tempore transaclo orationibus va-
ecclesiam turbarc non desinit, per cseleras poleslates;s caverint, ad commuuionem recipiantur.
opprimatur. II. Ut perfecte pcenitentibus communio conceda-
VI. Ut excommunicalus a suo episcopo non reci- i- lur.
piatur. III. Ut noviter baptizati non fiant clerici.
VII. Ut percgrini sine commendatiliis litlerisnonn IV. Ne ordinaliones fiant sub conspectu audiea-
suscipiantur ah alio. tium, id est catechumenorum.
VIII. Presbyteri agrorum non possunt dare cano- 9- V. Ne clerici aliquo modo sint usurarii.
nicas cpislolas, sed cborepiscopi. VI. Ne permanentes in hoeresi permittanlur in-
IX. Ut metropolilanus, licct comprovincialihus is trare domum Dei.
episcopis proelatus, nil tamen proeler illos, nisi in ... VII. Ul Novatiani et Tessarescoedecatitoe, et So-
propria parochia, dispenset. liani [Forle Photiniani] ad Ecclesiam redeuntes post
X. Quod chorepiscopi ordines inferiores usque adid abjurationem hoercsisper unctionem chrismalis re-
subdiaconalum dare non possunt. Et clericus , qui ui concilienlur.
proetcr litteras comprovincialium episcoporum, pro •o VIII. Ul ex hxresi Cataphrygarum conversi ba-
qucrimoniis adierit imperatorem, honore et coinmu- u- ptizentur.
nione privelur. IX. Ul catholici ad hsereticorum cccmeteria ora-
XI. Ut clerici damnati, si impcratorem adierint,
ll> tum eunles excoinmunicentur.
nunquam restituantur. X. Ne calhoiici cum hoereticis indifferenter con-
XII. Ul irritum sit quidquid episcopus non roga-
5a_ jugium ineant.
tus in aliena parochia ordinaverit. XI. Ut illaequae dicuntur presbyteroe, prsesidentes
XIII. Si in damnatione episcopi provinciales epi-
piin ecclesiis non ordinentur.
scopi dissenserinl a metropolitano, vicinis episcopis
pis XII. Ut cpiscopi cumj'udiciomelropolitani etalio-
advocalis, causa lerminctur. runi episcoporumprovehantur.
XIV. Si onines provincialcs cpiscopi in damnala- XIII. Ne judicio multitudiiiis ordinationes fiant.
W41 COLLECTIOCANONUM. 1042
XIV. Ne eulogise,id est oblatoe,ad alias parochias j\ XXXIX. Ne episcopi vocati ad synodum venire
destinentur. contemnant. :
XV. Ut nullus prseterregulares cantores in pulpito XL. Ne quis clericus sine canOnicislitteris, id est
cantet. formalis proficiscalur.
XVI. Ut in sabbato evangelia cum aliis Seripturis XLI. Ne subdiaconivel paululumjanuas ecclesise
legantur. deserant.
XVII.Ne in ecclesia psalmi continuentur, sed per XLII. Ne clerici sine jussione episcopi profici-
singulospsalmes lectionesrecenseantur. scantur.
XVHI.Ut idipsum oflicium precum, et nona et ve- XLIII. Ne feminoeingrediantur ad altare.
spera celebrentur. XLIV. Ut nullus post duas quadragesimsehebdo-
XIX. Ut post praedicationemepiscoporum, fiat ora- madas Daptizetur.
tio super catechumenos: quibus egressis, oratio fiat XLV. Ut baptizandi symbolum discant, quod in
super poenitentes tunc ad manura sacerdotis acce- quinla feria majoris septinianseCpiscopovel presby-
dentes. His discedentibus, consummanlur tres ora- tero reddant.
tiones fidelium. Prima quidem sub silenlio, secunda ( XLYI. Ut in segritudinebaptizati fidem postea ad-
vero et tertia per solitasexclamationes. El pace dala B ' discant.
celcbretur oblatio. Solisautem sacris minislris juxta XLYII. Ut baptizali chrismate coniirmentur.
allare liceat communicare. XLVIU.Ut panis benedictionis in quadragesima
non offeratur, nisi in sabbatovel Dominica.
XX. Ne diaconi coram presbytero sedeant, nisi XLIX. Ut nullus in Ccena Dominijej'uniumqua-
co jubente. Similiter diaconi ab inferioribus hono-
dragesimale solvat.
renlur. L. Ne natalia martyrum in quadragesima cele-
XXI. Ut subdiaconi remoti sint a diaconio, id est brentur, sed eorum commemoratio in sabbalis vel
secretario, nec Dominicavasa contingant. Dominicisfiat.
XXH. Ne subdiaconus orario utatur, nec oslia LI. Ne nuplioevel hominum natalitia celebrentur
rclinauat. in quadragesima.
XXIII. Ne lectores vel cantores cum orariis legant LII. Ne Christiani nuptiis plaudant vel saltent, sed
vel psallant. venerabiliter coenent.
XXIV. Ne clerici, vel conlinentes, vel monachi LIII. Ne clerici ludicris spectaculis intersint in coe-
comedantin tabernis. nis vel nuptiis, sed ante discedant quam thymelici
XXV. Ne subdiaconi panem dent vel calicem be- (C veniant.
cedicant. LIV. Ut nullus ex ... vel comissalionibus [ col-
XXVI. Quodnusquam exorcizare possint hi qui ab latis vel commissaliis, hoc est ex symbolis] convi-
episcopoad hoc non sunt ordinati. via celebret.
XXVII. Ne clerici ad agapen vocati partes eccle- LY. Ne presbyleri ante episcopum intrenl sacra-
siarum accipiant. rium el sedeant, sed cum ipso.
XXVIII. Quod non liceat in ecclesiis agapen fieri, LVI. Ut in villisvel in agris non episcopi, sed vi-
vel manducari, vel accubilus sterni. sitalores constituantur.
XXIX. Ut nullus in sabbato judaizando otielur. LYH. Ut in domibus oblatio non celebretur ab
XXX. Ut viri cum mulieribus non laventur. cpiscopovel presbylero.
XXXI. Ne catholici filios SHOS vel filias hsereticis LVIIl. Ne pleteii psalmi in ecclesia cantentur;
dcnt in conjugium, sed magis accipiant, si tamen nec alii libri, nisi Noviet Veteris Teslamenti tan-
Hlise catholicosfieri promittant. ** tum in ecclesia legantur. Et subscripserunt xxn
XXXII. Ne quis eulogias ab hsereticis suscipiat, Patres.
qnse non benedictionessunt sed maledictiones. ,." Prcefatio canonumSardkensium [Ms., Serdicensium]
XXXIII. Ne quis cum hsereticis vel schismalicis sive Africanorurn
oret. Sunt etiam viginli reguhjequse per Osium Cordur
XXXIV. Quod anathema sint quicunque, ad hoe- bensem episcopumcurrunt, quse litulantur tanqtiam
rcticorum martyres accesserint. » XL episcoporum apud Scrdicam, quse tamen noii
XXXV. Ut anathema sit, quicunque relicta eccle- apud Graecos, sed magis apud Latinos inveniunlur,
sia, angelos colere, vel congregationes facere proe- Sciendumest autem hunc Osium inter cccxvm Pa.-
sumpserit. Ut clerici incantationibusvel phylacteriis tres Nicaeni concilii honorabilem fuisse, atque ab
utentes excommunicentur. apostolica sede cum Victore et Vincentiopresbyteris
XXXVI.Ne quis a Judseis vel ab hserelicis dona destinatum, qui et Hispanus usque ad tempus Con-
feslivitatis eorum suscipiat. stantii principis in corpore legitur permansisse. Hic
XXXVII.Ne quis azyma suscipiat a Judseis. tamen in extremis suis satis pueriliter desipuit, ut
XXXVIII.Nequis cum gentilibus festa celebret. Severus Sulpicius in Chronicis suis testatur, assC'
» Lcge LX, ut infra post hos canones Sardic. HABP.
f(j.45 ANGELRAMNIMETENSIS EPISCOPI «H*
rens quod Constantius imperator numerosissimumA A anathema : quod si quis dicere neglexerit, calhofl-
Arimincnse concilium, ab eo contra catholicam fidem cus non est. Hunc ergo Osium, sieut praedictus Sul-
t
congregatura, Arianaehseresi subscribere compulis- picius refert, in longa synodi disceptatione, quo-
set. Unde eliam placuit ut, missa apostolica lega- niam, ut supra memoratum est, adhuc Constantii
tione, a praedictoOsio perquireretur an Nicaenasyn- temporinus erat in corpore, placuit missa episcopali
odus, cui ille interfuit, Filium Patri O-UVO/AOVO-IOV, legatione debere perquiri, utrum in sancta et vene-
id est consubstantialem, quod catholicorum est, an rabili Nicsenacongregatione, m qua praesens fnerat,
o-uvo/niov, id est, consimilem tantum, quod Ariani omousion, sicut nos catholiei recte confitemur, id
dicunt, decrevissent confitendura. Sed ille, aut pro est unius cum Patre substantiae Filium, an certe,
longa oetate desipiens, aut asscntatione principis sicut Ariani eontendunt, omoeusion, quod est similis
verum dissimulans, respondisse perhibetur, utram- cum Patre subslantiseFilium, quod omousfanccc%\m
que partem recte confiteri, sive o-wofiouo-iov,sive patres nostri confiteri decrevissent. Qui, sive per
cwvofHov. Quod responsum tam a catholicis quam ab longam oetatem desipiens, sive cerle per assenta-
Arianis uno ore irrisum est atque refutatum. Deui- tionem prmcipis hujusmodi rcsponsum dedisse per-
reete intendere, sive
que post hoc responsum, in civilate sua Corduba, in B hibetur, utramque parlem
qua episcopus fuit, nomen inter catholicos episco- omousion, sive omoeusion.Cujus sentenlia quoniam
pos minime recitatum est. stulle prolata est, ab omnibus catholicis, etiam ab
Sunt etiam ecclesiasticseregulae, quse in Afrieanis Arianis- uito ore irrisa alque refutata est. Denique
regionibus frequentissime synodali concilio con- in civitate Corduba, in qua episcopatumtenuit, post
scriptae sunt. Sed in his omnibus iila sequi debe- hanc .consullationem, sive responsum, nomen ejus
mus qusecunque a Nicaeno concilio et a sancla ' inler calholicos episcoposanteeessores, vel decesso-
alque apostolicaEcclesia Romana non discrepare vires ejus, minime recitatur.
demus. Sunt haec regulae, quseper supradiclum Osium et
xx episcopos currunt, salva et incolumi fide catho-
Hanc prccfalionemlatius explicatam e ms. cod. Vati-
cano nnm. 1337 exhibent BaHeriniiin dissert. prcc* lica, quseapud eamdemNicsenamBithynioea cccxvm
lim. ad tom. III Operum sancli Leonis Mugni, Palribus exposita est, et post iterum in urbe Roina
pag. CLXXXVII tt, ex quibus hic datur. (MANSI.) c Silvester papa a Petro trigesimus quarlus, congre-
Proetereasunt alioexiregulsequseper Osiumepisco- galis cum consilio Constanlini Augusti in urbe Roma
pum Cordubensemcurrunt, qusetitulanlur tanquam xx 277 Patribus, post Nicsenamsynodum damnavit item
episcoporumapud Sardicam, quaelamennonapud Grse-/ ." Arium et coeteroshsereticos, et constitutiones ple-
cos, sed apudLatinosmagisInveniuntur. Sed quoniam! rasque Ecclesiaenecessarias ordinare studuit. Siri-
Osii praefatimentio facta esl, necessarie omnibusca- cius, a Pelro quadragesimus scripsit decretalia capi-
tbolicis inlimandum est hunc eumdem apud Nicaeam ! tula 15 propter quasdam necessitates, Omerio Tar-
Bilhynioe inter. sanctissimos cccxvm palres fuisse> raconensi episcopo consulente. Innocensus, a Petro
Lcmorabilem,atque ab aposlolica sede cum Vincen- quadragesimus secundus, scripsit quasdam epistolas
tio et Yictore presbyleris deslinatum, quique ini ad episcopos diversarura provinciarum, in quibus
Hispauiis usque ad tempus Conslanlii principis ini continentur capitula decrelalia 56. Zozimus, a Pelro
corpore mansit. Nam memoralus Constantius (sicutt quadragesimus tertius, scripsit epistolam decrelalem
vir eruditissimus Sulpicius Severus in Chronicis suis3 ad Hesicium Salonitanum episcopum swbtribus ca-
refert, quique diligenti cura complectens nostroe 3 pitulis prsenotatam. Coelestinus,a Petro quadragesi-
memorioedereliquit) apud Ariminum Italiaeuumero- mus quintus, scripsit epistolara ad Yenerium et cse-
sam utriusque orbis synodumepiscopalemcollegit, ett tcros Galliarum episcopos, in qua tenenlur capi-
adversus fidem catholicam, vel cccwm Patrum dif • tula 12. Leo, a Petro quadragesimusseptimus, scripsit
finitionem Arii cupiens venena revolvere, Ecclesiam i quasdam epistolas ad diversarum provinciarum epi-
Dei tyrannica usurpatione turbavit. Denique coactii yj scopos, in quibus continentur capitula 29. Hilarius,.
vel metu principisr vel Tauri prsesentia, cui exsecu- a Petro quadragesinius octavas, prsesentibus episco-
tio taliter fuerat delegata, ut si major pars conciiii
ii pis et presbyteris 45, statuit capitula synodica 6..
in Arianorum perfidiam consenlh-et, ipse consulatus s Felix, a Petro quinquagesimus,prsesentibusepisco-
insignia mereretur, pene omnes qui ibidem fuerunlil pis, et presbyteris 81, capitula canonum consliluit
episcopi subscripserunt. Sed postea iterum, divino o 27 pro rebaplizatis in Africa eplscopis,. presbyteris,
inspirante proesidio,quam plurimi agentes pcenilen- et diaconibus. Gelasius, a Petro 15, capitula 27 de
liam, datis quoque libellis ad sanctam Ecclesiam n inslilutis ecclesiasticis.Anastasins, a Petro 52, capila
catholicam, de qua plus necessitate quam voluntate e decrelalia 8 ailAnaslasium Augnstum pro diversis
discesserant, redierunt. Unde et in seternum ab om- i- Ecclesiae causis. Sy.mmachus,a Petro 53^ una cum
nibus catholicis Ariminensi concilio recte diciturr episcopis, presbyteris et diaconibus statuit capita
a Patrologisetomo LYI, col. 11. EDIT. eo quod pars eorum vulgassel Salmonin traotalm
b At Sulpicius Hist. Eccl. non oninia hsee tradit.;. dis,
de retude des conciles, pag.. mihi 177, pars yer»
c Huc usque dederunt Ballerinii, ex Vaticano cod.I. jam dedissetDaclierius in Spicileg. tom. I, pag. 50f,
indicantes reliqua etiam quse sequunlur in eodem n edit. in fol. Ex utroque ergo hic dantur.
codice continuari, omisissc tamen se ab iis annotan-i-
1045 COLLECTIOCANONUM 1046
synodica quinque. Item ejusdem in dccretali secundo A i Tertiadecima, item Arelalensis, in qua Patres xix
statuerunt canones, quorum auctor maxime Sapa-
capita synodica 7 Ecclesisenecessaria, quoecum epi- pardus Arclatcnsis episcopus cxstitit.
scopis, presbyteris et diaconibus 181 firmata sunt. Quartadeeima,Aiausicensis,inqua Patres xvi sta-
Gregorius doctor, a Petro 66, scripsit capita synodica tucrunt canoncs' quorum auc:or maxime Hilarius
sex cum episcopis 24, temporibus Mauritii Augusti. episcopusexslitit.
Quintadecima, Epaunensis, in qua Patres xxvn
Iiem ejusdem capitula undacim valde necessaria ad statueruntcanonesxL, quorum auclor maxinie Giesa-
Augustinum in Britannia, ipso requirente, scripta. rius episcopus exstitit.
Marlinus, a Pclro 77, constittiit synodum in urbe Sextadecima, Agalhensis, iu qtia Patres xxxiv
statuerunt canoncs, quorumauctor niaxiineCoesarius
Roma cum Palribus 105 contra Cyrum et socios ejus exstitit.
eos naluram et unam episcopus
hsereticos, damnans qui opera- Septimadecima , Aurclianensis , in qua Patros
lionem in Filio Dei asserebant, quam transcribcns LXXIIslattierunt canones, quorum attctor niaxime
misit per orlhodoxos viros in Orientem et Occiden- AurelianusArclatcnsis cpiscopus exslilit, tompori-
bus Clodovoircgis.
tem. Gregorius secundus, a Petro nonagesimus pri- Octavadecima, item Aurclianensis, in qua Patrcs
mus, scripsit capita septemdecim omni Ecclesiseser- xxxi slatiicruiil canones, quorum auctor maximc
vanda, cum Patribus triginla tribus, eaque sub ana- MelaniusRodonensis cpiscopus exstilit.
theinatis vinculo alligavit. g Nonadecima, ilem Aurelianensis, in qua Patrcs
xxv statuerunt cauones quorum auctor maxime san-
A.NNOTATIO OESY.NODIS. ctits Altinus Andegavensiscpiscopus exslilil.
a Annotatio libelli de synodis xxiv quoe anlea Vigesima, Arverneiisis, in qua Patres xv slaluc-
vel infra seu post sex synodos leguntur esse con- runt canones, quoruin auclor maxime llonoraltis
scriptoe. Brevilensiscpiscopus exstilit.
Prima annotatio Ancyranoe, quse anle Nycoenam Yigesima prima, Maliscensis, in qua Paires xxi
fertur fuisse, scd propler. aucloritalem majorem statuerunt canoncs, quorum auctor maxinie Prisctis
postponitur, in qua Patres xvm statuerunt canoncs Lugdunensisepiscopusexstitit.
xxiv, quorum auclor maxime Vilalis Antiocbenus Yigesitna seciinda, ilcm Maliscensis, in qua pa-
cpiscopus exstilit. tres LXIVslaluerimt canones, quorum auctormaxime
Secunda, Neocaesariensis, quoepost Ancyranam ilcm Priscus Lugduncnsis episcopuscxstilil.
et ante Nycsenamlegitur fuisse, in qua Palres xiu Vigesima terlia, Lugduncnsis, in qua Patrcsxiv
statuerunt canones xiv,quorum auctor maxime Vita- slalucrunt canones, quorum auclor niaxime Philippus
lis SaJaininusexstitit. Yiennensis cpiscopuscxstitit.
Tertia, Gangrensis, quoepost Nicoenam legitur Yigesimaquarla, item Lugdunensis, in qua Patrcs
fuisse, in qua Patres xvi statuerunt canones xx xx stattierutit canones, quortim auclor niaxime ilem
propter quasdam necessitates ecclesiaslicas, maxinie Priscus Lugdiincnsis cpiscopus exslitil.
conlra Euslatium, qui dicebat quodnullus inconju-
gali gradu positus, nec ullus fidelis qui non omnibus C . Placet his addere ctlicimpersimilem annolationem,
renuntiarel qu;c possiderel, spem apud Deum hahe- cjuctmexcepi ex ms. coiL Vaticano1542, sivculi, tit
ret, et muita alia venenosa quseenumerare longum titulo. ego tunc judicavi, noni. Sic autcm incipit absque
est.
Quarta, Sardicensis, in qua Palres LXstalucrunt Ancyritana xvm Palrum, cujus auctor fuit Yitalis
canones xxi, quorum auctor maxime Osius Cor- Anliochemis cpiscopus Neocaisariensis, xiv canonos
dubensis episcopus, et sanctae Romanae Ecelesioc a Patrihus xvn statuli sunt. Gangrensis conlra
kgatarius exstiterunt. Eustachium, qui dicebat neminem possc salvari, si
Quinta, Antiochonx in
synodi, qua Patres xxx sta- non renuntiarct oinnihus. Sardiconsis, ulii fuit Osius
tucrunt canones xxv, quorum auctor maxime Eu- Cordubensis episcopus LX Palruin. Antiochena, ou-
sebius Pakestinensis episcopusexstitit. j'us auctor fuil Euschius Paloestinus episcopus, xxx
Sexta, Laodiconsis, quain Palres XXII staluerunt Patrum. Laodicensis xvn Palrum, auclor fuit
canones LVIII,quorum auctor maxime Theodosius1 Theodosiuscpiscopus.Carthagincnsiscujus ccxvm Patrum,
episcopus exstitit. ubi fttit sanclus Auguslinus. .Africana ccxxxiv Pa-
Septima,Carthaginensis, qua in Palres ccxvn sla- trum n. cv slaluta Aurelii episcopi lirmata suntsuh
tueruntxxxin, quorum auctor maxime AureliusCar- Theodosio ininore Auguslo. Aurelianensis I, cui
thaginensis episcopus exstitit, etiam sanctus AJgu- praescdit, Dco mediante, Silvcster papa lempori-
stinus Hipponensis cpiscopus in eadem synodo1 bus Constantini.
legitur fuisse lemporihus Honorii Aiigusti. Alia Arelatensis cujus auctor fuit Caesarius.
Octava, Africanoe sub Theodosiominore Auguslo, I» Arelatensis cpiscopusxvm Patrum. Alia Arelaten-
in qua Patres ccxiv recitaverunl et lirmaverunt casis xix Patrum. Aliaetiam Arelalcnsis xvm Palrtim,
nones cv qui per diversa concilia Africanoe provin- ubi Coesariusproedictus fuit. Arausicana xvu Pa-
cise leinporibus Aurelii Carlhaginensis episcopi le- trum, cuj'us auctol' fuit Hilarius. Alia Arolalensis
guntur esse conscripli. xvn Patrum, cujus auctor fuit Sarpidus Arelalensis
Nona, Arelatensis, in qua Patres DCslatuerunt ca- cpiscopus. Euphanensis xxvu palrum i.x canonum,
nones, quorumauctores maximeSilvester urbis Romoe ubi prscsensCscsarius fuit. Aurclianensis LXxnPa-
episcopus et sanctus Marinus Arelatensis episcopus truin, cujus auctor fuit Aurelianus Arelalensis epi-
exslilerunt, temporibus Constanlini Augusti, sicut scopus. Alia Arelatensis xxn Patrum, cujusauctor
quidam asserunt. fuit Mclanusepiscopus Redonensis. Alia Aurelianen-
Decima, Arelalensis, in qua Patres xix statuerunt sis, cujus auctor sanctus Altinus, Andegavensium
canones, quortim auctor maxime CoesariusArelaten-
sis episcopusexstitit. episcopus fuit. Arvernensis xv Patrum, cujus auctor
Honoralus Treverensis episcopus fuit. Maticcnsis
Undecima, item Arelatensis, in oua Patres xvm i.xxviti Patrum, cujus auctor Prisctis episcopusLug-
slaluerunl canones. dunensis. Lugdunensis xxvm Patrum, cujus fuit
Duodecima, itcm Arelatensis, in qua Patres xi auctor Yiennensis. Alia Lugdunensis xx
statuerunt canones, quorum auctor maxime sanclus Patrum,Philippus cujus auclor idem Piiscus.
CoesariusArelatensis episcopus exstitit.
a Sequenlja ex Spicilegiodaiitur.
10« ANGELRAMNI METENSISEPISCOPJ 104$
CanonesSurdicensis concilii,num. 21. A XXI, Ul episcopi a scde sua expulsi non proIuV
f. Ut episcopuslaica communions privetur, side beantur in aliena civitate.
sua civitate in aliam transmigraverit. Omnis synodus dixit : Universa quae constituta
U. Ut episcopus nec laicam communionem in sunt catholica Ecclesia in toto orbe custodiat.
fine recipiat, si sedem mutaverit per ambilionem. Et subscripseruiitcpiscopi diyersarum provincia-
HI. Ut inler discordes cpiscopos comprovinciales rumnumeroLx.
episcopi audiant. Quod si damnatus appellaverit Ro- Osius a Spania, Cordubensis.
manuin pontificem,. id observandum est quodipse Vincentius de Capua, legatus sanctoe Romanse
censuerit. Erclesioe..
IV. Ul nullus appellanlis cpiscopi sedem USUT- Januarius de Benevcntano, legalus sanctoeRoma-
nocEcclesiae.
pare praesumat.
V. Ut in provincia ubi unus tanttim episcopus Calioodius Ncapolitanus, legalus sanclse Roma-
remanserit, nec comprovincialem sibi episcopum naelicclcsioc.
ordinare voluerit, episcopi alterius provincioe a Alhanasius do A.Icxandria.
presbytcris vocati ordinent episcopum, etiamsi ille Marcellusa Macedonia,de Ancyra.
soltts qui remansit post admonitionemeis cooperari B Protogenes ex Achaia, de Sardica.
noluerit. Gaudentius cx Dacia, de Naiso.
VI. Ne episcopus ordinetur in vicis, v.ei in modi- Similiter et reliqui mulli.
cis civitalibus. CanonesCarthaginensisconcilii.
VII. Quod provincialis synodus per vicarios Ro- Post consulatum Honorii et Theodosii Auguslo-
mani ponlificis retractari possit, si ipse ila decrc- rum, VIIIKalendas Junias, Carthagine, in secrelario
vcrit. basilicoeFausti, cum Aurelius papa una cum lega-
VIII. Ut episcopi ad comitalum non vadant, msi tis RomanseEcclesiaeFauslino episcopoecclesioePo-
ab imperatore vocati, aul ncccssitatibus oppresso- tenlinoeprovincioeItaiioePiceni, et Philippo et Asel-
WKIIsubvenluri. Io prcsbyteris, ncc non cum Augustinus Hippo-
IX. Ut episcopi diaconossuos ad comitatum di- ncnsis cpiscopus, et reliqui ccxvn episcopi conse-
rigant. dissent, primum recitato commonilorio quod Zo-
X. Ut papa diaconos Romam ad comitalum ve- simus papa ad proedictos lcgatos direxit, deindc
nientes, sollicite disculiat, si juslam causam vcnien- etiam xx capitulis Nicoeniconcilu recitatis, ut su-
di haheant. perius descripla inveniuntur c, communi decreto
XI. Ut episcopi episcopos ad comitatum trans- 'C statuerunl capita XXXVII quoe subsequuntur.
euntcs sollicite disculiant, ne pro ambilione va- I. Ut statuta Nicoeniconcilii oninimodis conser-
dant. venlur.
XII. Ut cpiscopi ab aliis instruantur, si nonduin II. Ut sancta Trinitas populo Dei proedicelur.
synodica staluta novernnt. IJI. Ut altaris ministri se omnino contineant juxta
XIII. Ut ex laicis non fiant episcopi, a prcsbytcri, aposlolorum doclrinam.
vcldiaconi, ulpote per inferiores. IV. Uti a propriis uxoribus se abstineant mini-
XIV. Ne cpiscopi ultra tres scptimanas in aliena stri altaris.
civitate morenlur, quoniam laici tanto lempore V. Ut a clericis penitus avaritia vitetur, nec fcnus
conventum ecclcsioe negljgentes sunt excommuiii- dc qualibct rc accipiatur.
candi. VI. Nechrismatis confeclio, vel puellarum eonse-
XV. Ne episcopus a sua ecclesia plus quam duas cratio , vel publica poenilcntium reconciliatio ullo
hcbdomadas absit. medo fiat a praesbytero.
XVI. Ut clericus a suo episcopoexcommunicatus VII. Quodin periculo positi a presbytero possinl
non recipiatur ab alio. rcconciliari, si tamcn proeceperitepiscopus.
" VIII. Quod criminosi nequeanl accusare episco-
XVII. Ut clcrieumsive juste, sive injuste, ab epi- natu.
pos, ncque majores
scopo suo excommunicatum finitimi episcopi au- IX. Ut episcopus, velpresbyter excommunicctur,
diant; si ante cxcommunicationem, nullo modocx- si altcrius
communicent'tam diu morari •>. episcopi excommunicatum in communio-
nem recepit.
XVIII. Ut nullus episcopus alienum clericum. in X. Ut presbyler, si contra episcopum suum in-
parochia sua ordinet. fhilus schisma fecerit, anathema sit.
XIX. Ut ordinatio alieni clerict sine consetisu XI. Ut episcopusabsque synodilempore in crimi
proprii episcopi irrita sit. ne detentus d.
XX. Ul presbyleri extra suamparochiamnon plus XII. Ut episcopus non a patucioribusquam tribus
quam m septimanas demorentur. ordinetur.
a Supplendume Groecicanonis sensu nisi per gra- c Non exslant in hac epitome, hinc videtur mu-
dus presbyleri, elc. lila.
b Locus obscurus. Vide can. 17 in ipso Sardi- 'i Addeex codiceCanon. eccles. Africanoe, a dm-
eensi conciUo. dccimepiscopisaudiutur. HARD.
1049, *m COLLECTIOCANONUM.. 1050
XIII. Si quis contra professionem suam, vel sub- A XXVI. Si quis episcopus res ecclesiae suoe sine
scriptionemvenerit, ipse se a honore episcopus au- consilio finitimorum episcoporum vendiderit, depo-
diatur. natur.
, XIV. Ut apud Tripolim presbyter a quinque au- XXVII. Ut presbyleri, vel diaconi in graviori
diatur episcopis, et diaconus a tribus propter ino- culpa convicti, manus impositionem non suscipiant
piam provincise. lanquam laici, ne rebaptizati clerici fiant
XY. Ut clerici apud ecclesiam incriminali eccle- XXVIII. Ut clerici qui ad Iransmarinos, non ad
siasticumjudicium non abnuant. Et ut judicibus ec- primates suos appellaverint, in communionemnon
clesiasticisnil obsit, si eorum sentcntia solvatur, recipiantur.
cum ab illis ad aljos ecclesiasticos judices majoris XXIX. Si quis clericus excominunicatusante au-
auctoritatis provocalum fuerit, si tamen convinci dientiam communicare proesumpserit, ipse in se
non poterint, qupd aliqua cupiditale depravati ita damnationem protulit.
judicassent. Item ut a j'udicibus consensu parlium XXX. Ut accusalus vel accusator in loco unde est
clectis non provocetur. Item ne filii sacerdotum ille qui accusatus est, si motuit aliquam vim multi-
exhibeaut ssecularia speclacula vel exspectentb, ut tudinis, Iocum sibi eligalproximum.
ubi blasphemiaefiunt, non accedant. " XXXI. Ut clerici, si
episcopis suis volentibus eos
XVI. Ne clerici sint conductores vel procurato- pro ecclcsiarum necessitate ad majorem honorem
rcs, ncc ullo lurpi negotio victum quserant. Item promovere, non obedierint, nec ibi in gradu suo mi-
ut lectores aut cogantur ducere uxores, aut profi- nistrent unde recedere noluerunt.
teantur conlinentiam. ltem ut clericus commodans XXXII. Ut clerici res ecclesioe, quas de rebus
pecuniam tantum recipiat quantum dedit. Item ut conquisierint (ecclesiasticis,) ecclesiocrelinquant
aale vigesimum quintum annum nec diaconi ordi- XXXIII. Ut presbyteri rem ecclesioe suoe non
npntur, nec virgines consecrenlur. vendant, nec episcopus rem tituli matricis ecclesise
XVII. Ut unaquoequeprovincia propter longin- usurpet.
quilatcm primatum [primatein] habeat proprium. Et subscripserunt :
XVIII. Ut clericis ab ordinatoribus suis canones Aurelius cpiscopus huic schedse a nobis relectse
inculccntur. subscripsi.
c XIX. Ul mortuis nec eucharistia nec baptismus Faustinus episcopusecclesioePotentise [Potentinae]
dctur. provinciae Italiae Piceni, legatus EcclesioeRomanoe,
Ut. annuatim concilium celebretur, ad quod r huic schedoesubscripsi.
singularum provinciarum legati diriganlur. Ut nec Philippus et Asellus presbyleri RomanaeEcclesiae
accusatus episcopus, nec accusalor cjus, a commu- legati his gestis subscripsimus per nos relectis et
nione suspendatur, nisi ad causam suam dicendam directis.
electorum judicum die statuta occurrere nolueiit. Augustus [Augustinus] episcopus Hipponis Regii
Ut episcopus non communicans nec in sua ecclesia legatus concilii Numidioshuic chartulse pro me et
communicet. Ut persona accusaloris, si culpabilis eodem concilio subscripsi.
vjnlctur, ad arguendum non admittatur, nisi pro- Et reliqui episeopi ccxm divcrsarumprovinciarum
prias causas, non tamen ecclesiasticas , asserere suhscripserunt, qui in Carthaginensi concilio conve-
voluerit. nerunt.
XX. Ut accusatus presbyter, vcl diaconus, discu-
liantur ab episcopo, adjunctis seplem in presbyteri Canonesdiversorumconciliorum
numero cv.
Africanceprovinciw,
iiomine, et tribus in diaconi nomine, quos ipsi pe-
tierunt. Reliquorum clericorum causas solus episco- I. Quod nihil de Hipponensi concilio primo sit
pus loci cognoscatet finiat. emendandum.
XXI. Ut filii clericorum paganis, hcereticis, vel Q II. Ut clerici filios suos a sua polestate non dimit-
schismalicisin malrimonio non j'ungantur. tant, nisi ea setate qua ad ipsos propria peccata
XXII. Ut clerici in eos qui calholici non sunt, perlineant.
nihil per donaliones rerum suarum conferant. III. Ut clerici non ordinentur priusquam onincs
XXIII. Ut episcopi non transeant mare nisi con- suos fecerinl catholicos.
sullo eorum primate. IV. Ut nihil, nisi panis el vinum aqua mistum, in
XXIV. Ut nlliil in ecclesia legalur sub nomine sacramentis offeratur.
divinarum Scripturarum lestatum d. V. Ne clerici, vcl continentes, aut viduas vel
XXV-Ut subdiaconi,diaconi, presbyteri, episcopi, virgines accedant, nisi jussu vel permissu episco-
ab uxoribus contineant : quod nisi fecerint, depo- porum : ncc tunc soli, sed coram probatis personis
nantur. Cseteros autem clericos ad hoc non cogi, accedant.
nisi maturiori aetate. VI. Ut primse sedis episcopus non vocetur prin-
o Forte, spectent. HAI\D. quos distingui oportuit ut essent capita xxxvn,
b Locus mendosus. HARD.
°.Sub hoc numero xix, continentur tituli quinque. d Locus mcndosus.
1051 ANGELRAMNIMETENSISEPISCOPI 1052
ceps sacerdotum, vel summus sacerdos, sed tanlum /A XXVI. Pctendum ab imperatore ut paganorum
primse sedis episcopus. comitia faciat auferri.
VII. Ne clerici in tabernis edant vel bibanl, nisi XXYII. Petendum ab imperalore ut prohibeat
peregrinatio hoc cogat. spectacula theatrorum in diehus Dominicis etaliis
VIU. Ut sacramenta allaris non nisi a jejunis sanctorum festis.
celebrentur. XXVIII. Petendum ah imperatore ut inlerposila
IX. Ut clerici in ecclesia non conviventur nisi poena damni pecunite statuat, ne quis damnatum
necessitale. clericum defendat.
X. Ut episcopus pcenitenliam pcenitenlibus im- XXIX. Petendum ab imperatore ne permiltat'
ponat juxta differenliam peccatorum, nec presbyler histriones post conversioncm ad pristinum ludum
reconciliet pcenitentes inconsullo episcopo, ut pu- ab aliauo compelli.
blice poenitentibus nianus ante absidam imponat. XXX. Petendum ab imperalore ut manuraissiones
XI. Ne episcopus vel presbyler virgines sacras in ecclesia celebrentur.
passim vagari permittat. XXXI. Ut Equirius damnatus quomodocunqne-
XII. Ut infirmi obmulescentes baptizentur, si te- D expellerelur, ne statum ecclcsiaeinquielaret.
stimonium suaevoluntatis habuerint. Ut scenicis, cl XXXII. Ut cum Donatistis levius » agalur, ut in
histrionibus, et aliis hujusmodipersonis reconcilialio mansuetudine correpti resipiscant a laqueis diaboli.
non negctur. XXXIII. Utjudices saecularescommunemmalrcm
XIII. Liceat legi passiones martyrum cum eorum sanclam Ecclcsiam in hoc
adjuvent, in quo episcopi
anniversarii dies celebrantur. auclorilas conlemnitur.
XIV. Ut ab apostolica sede inquiralur, si possint
ordinari qui apud haercticosin infanlia sunt bapli- XXXIV. Ut clerici Donatistarum in catholicam
zati. recipianlur cum ordine pro tempore et necessitate.
XV. Ne fiant rebaptizaliones, reordinationes, et XXXV. Ut ad Donatistas causa comooneudaepacis
translationes episcoporum. Ut episcopus alieni epi- legatio b... in continenles.
scopatus invasor judiciaria aucloritale excludatur, XXXVI.Ut episcopi,presbyteri, diaconi deponan-
si sacerdotalia monita contempscrit. tur, si vel cum uxoribus inveniantur
XVI. Ut episcopus non a paucioribusquam tribus XXXVH.Ne episcopus diu absit a sua principali
ordinetur. calhedra.
XVII. Ut ordinandus episcopus, si ei conlradici- /_ XXXVIII. Ut infantcs baplizenlur. de quorum
lur, non jara a tribus, sed a pluribus exptirgatus baplismo diibitalur.
orcKnelur. XXXIX. Ut dies Paschae et concilii omnibus de-
XVIII. Ut de ecclcsia Carlhaginensi dies Paschae nuntietur.
Africanis ecclesiisnuntietur episcopiset diseuliatur. XL. Ne intercessor episcopus cathedram defuncti
lnterlocutio Honorali, el Urbani cpiscoporumsit... episcopi diu retineat, sed infra annum eidem cathe-
Mauritaniocle... droeepiscopumprovideat.
XIX. Ut dioecesespropriis episcopis carentes epi- XLI. Ut defensores ecclesiarum ab impcratoribus
scopos non accipiant, nisi ex consensu episcopiqui postulenlur.
illas eatenus non superhe relinuit. Nam si superbe XLII. Ut episcopiad conciliumveniant, nisi aliqua
relimierit, el plebibus incubare affectans coepiscopos gravi necessitate impediantur.
suos despexerit, nou solum a retenlis dioecesibus, XLIIl. Ut episcopus invasor alieni episcopatus
sed a propria ecclesia aucloritate judiciaria propel- damnetur, si vocatus ad synodum venire contem-
leudus est. pserit, aliusque ordinetur.
XX. Ne quis episcopusalienum clericum sibi ven- XLIV. Quod dissidenles populi impedirc non de-
dicet, nisi concedentc ejus episcopo. p beant, quin episcopus eis...
XXI. Quod Carthaginensi episcopoliceat ex quali- XLV. Ut clericus, si post excommunicalionem
bet ecclesia ordinare prsepositos, presbyleros, vel suam infr.i annum causam suam purgare contem-
cpiscopos ad alias ecclesias. pserit, penitus deinceps non audiatur.
XXII. Ut episcopus nullam dioecesimsibi vendicet, XLVI. Si quis episcopus de alio monasterio sus-
nisi ad qtiam ordinatus est. ceptum suse ecclesise proepositum, vel clericum
XXIII. Quod parvuli a Donatislis baptizati, in ca- ordinaverit, excommunicetur, nec ille clericus, vel
iholica ad cleruin ordinari possint. praepositusperseveret.
XXIV. Ut idolorumreliquise, vel lempla destruan- XLVIl. Si quis episcopus haeredes haerelicosvel
tur. paganos ecclesiae proetulerit, vel post mortem ana-
XXV. Pclcndum ab imperatore, ut staluatur, ne> thematizetur, nec nomen ejus inter Dei sacerdotes
clerici de judicii sui cognatione [Forle, cognitione][ recitetur.
cogantur in publico testimonium dicere. XLVIII. Ut altaria ab episcopis evertantur, ubi
» Lege, lenins. HAUD. .
b Lege, lcgatiodirigatur, Deinde in litulo sequente xxxvi : in mcontincntes.HARD.
1053 C0LLECTI0 CANONUM. 1054
nullius sancti corpus, aut reliquise conditoc pro-- A i communicaverit apud transmarinos, a clero dejieia-
bantur. tur.
XLIX. Ut ab episcopo Carthaginensi, cum opuss LXXX. Ut pergentes ad comitatum, causam suam
fuerit, omnium episcoporum nomina dictentur, sub- vel Carthaginensi vel Romano ponlifici insinuent.
scribantur litteris in concilio dictalis. LXXXI. Ut unus episcopus non sibi vindicct co-
ln manuscripto codice desunt numeri, a XLIXusque e gnitionem ab Honorio et Theodosio imperatoribus
ad LX. contra Pelagium, Ccelestium.
LX. Ut episcopi qui posterius ordinati sunt, prio-
ribus se non audeant anteferre. Octo capita quce sequuntur in Carthaginensi concilio
sub anathemate statuta sunt,
LXl. Ne accusato episcopo episcopatusadimatur,
priusquam causa ejus definiatur. LXXXII.Quod Adara non necessitate naturae, sed
LXII. Ut depositoepiscopo libere successor requi- pro peccati merito moreretur.
ratur. LXXXIII. Quod parvuli in remissionem peccato-
LXIII. Ut episcopiqui ordinantur ab ordinatoribuss rum baptizentur.
suis, epistolas accipiant quaediem et consulem prse- LXXXIV. Quod gratia Dei non solum tribuit re-
ferant, ne deinceps deposterioribus, vel anlerioribuss B
* missionempeccatorum, sed etiam proestatadjutorium
altercatio fiat. ne peccetur.
LXIV. Ut quicunque in ecclesia vel semel lege- LXXXV.Quod gratia Christi non solum scicnliam
rit, ab alia ecclesia adclericatum non teneatur. tribuit quid agamus, sed Titiara dilectioncm nobis
LXV. Ut Donatistsein singulis civitatibus ab epi- inspirat, ut quod scimus implere valeamus.
scopis conveniantur utrinque. LXXXVI. Quod sine gratia Dei nihil boni implere
LXYI. Ne [Forte, ut] qusestioquse Donatistas ett possimus.
catholicos ab invicem separavit pacifice tractetur. LXXXVII. Quod sancli cum sancto Joanne non
LXVTI. Ut Donatistse, qui, pacifica proemoni- solum pro humilitale, sed etiam pro veritate...
lione contempta, catholicos infestare non cessanl,' LXXXVIII. Quod in oratione Dominicasancti pro
militari auxilio submoveantur, sicut et apostolus se dicant, Dimitte nobis debita noslra.
factiosorum conspirationem submovit. LXXXIX. Quod veraciter dicatur a sanclis, Di-
LXVIII.Ne episcopi ad transmarina facile profi- tnitte nobisdebita nosira.
ciscantur, si accipiant... XC. Ut calholici et Donalistsein ima dicecesima-
LXIX. Ut universale concilium non fiat nisi pro _ nentes, si adversus [Forte, et ad diversas] cathedras
necessitate communium causarum; ut causae, quse, C pertinentes post conversionem Donatistarum , ad
communesnon sunt, in suis provinciisjudicentur. illara cathedrara simul oertineant, ad quam catholici
LXX. Si provocalum fuerit, eligat qui provocatur. jam ante pertinebant.
contra eum qui provocat judices, a quibus deinceps; XCI. Ut catholici episcopi et ex Donatistis con-
provocarc non licet. versi, dioecesesillas sequaliter dividant, in quibus
LXXI. Ut ab imperatore postuletur advocalorum, tam Donatistse quara catholici >am ante comman-
defensio pro causis Ecclesioe. serant.
LXXII. Ut plebes quoeepiscopumnunquam habue- XCII. Ut nullus episcopus dicecesimrepetat, quam
runt, non accipiant episcopum nisi destinatum ext alius episcopus ab hseresiliberans jam triennio abs-
plenario concilio provinciarum et primatis conseusuj que lite possederat.
episcopiad cujus dicecesimperlinuit. XCIII. Ne episcopi plebes, quas ad se pertinere
LXXIII. Ut plebes a Donalistis conversoe etiam, pulant, inconsultis episcopis a quibus detinentur,
inconsulto concilii episcopumerant [Forte, creent]. irruant.
LXXIV. Quod vocati ad synodum, si venire con- XCIV. Si episcopus sex menses, post admonitio-
«
tcmpserint, damnari possint ut contumaces. JJ nem memor episcoporum, ncglexerit catholicas
j»
LXXV. Placuit ut Romana et Alexandrina eccle- cmcere plebes ad suam cathedram pertinentcs,
sia invicem pacificentur. quamlibet eos obtineat, qui ilias ab hseresi libera-
LXXYI.Utdesertoresuicorum, vel desertrices ma-. verit.
ritorum aut ila permaneant, aut sibi reconcilientur• XCV. Utepiscbpus ajudicibus communiter electis
juxta evangelicamet apostolicam doctrinam. provocassedetectus, coniumaciter eis nolons obtem-
LXXVU.Ut illse tantum preces, proefationes,com- perare, excoinmunicetura priniale usque illis obtem-
mendationes, vel manus impositiones ab omnibus3 Derel.
celebreutur, quas probaverit concilium. XCVI. Ut episcopus suam dicecesimab hscresili-
LXXVIII. Ut qui publicorum judiciorum cogni- berare nolens et negligens, excommunicetiir.
tionem ab imperatore poslulaverit, honore privetur. XCVIL Ut episcopiDonastistassibi communicasse
Nil autem obsit, si quis episcopalejudicium ab im- mentiti deponantur.
peratore petierit. XCVIH. Ut clerici non ad Africana concilia, sed
LXXIX. Si clericus excommunicatus in Africai ad transmarina provocantes ab Africanisin com.mu-
0 Locus mendosus.
nionem non recipiantur, (nisi) necessitas [Forte, ad i^ Aurelius episcopus his geslis stalutorum apud nos
hoc]... coegerit. habilis subscripsi.
XCIX. Quod virgines etiam anle xxv annos velari Augustinus[Faustinus] episcopus ecclesioePoten-
possint, si... aliqua jam non admittant. tioeprovinctseItalisePiceiii legatus EcclesiscRomanoe
C. Ut ex singulis provinciis terni judices scli- his gestis subscripsi.
gantur, ne diutius in concilio omnes episcopi te- Pbilippuset Asellus presbyteri, RomanseEcclesioe
neanlur. legati, hisgestis subscripsimus, quseper nos Romam,
CI. Quod excommunicati ad accusationem non directa sunt.
sunt admittendi. Augustinus episcopus Hipponensis,Iegatusprovin-
CII. Ut nullus servus, vel libertus, vel infamis, ciscNumidise,his geslis subscripsi.
vel hoereticus,vel paganus, vel Judseus,vel illi quos Item et reliqui ccx episcopi subscripseriint.
publicseleges non admillunt, ad accusationem ad- QuodproedictasynodusAfricana ccvn episcoporum
miltantur : quibus tam omnibus iu propriis causis per Faustinura episcopum, et Philippum et Asellum
licentia accusandi non negatur prcshyteros ejusdem concilii statuta Bonifaciopapse
CIII. Ut accusalores clericis plurima crimina obji- confirmanda direxerit, et quod per eumdempapam
"
cientes, si hoc quod primum objecerint probare non sibi exemplaria Nicaeni concilii ex orientalibus epi-
valuerint, ad reliqua ut ad testimonium non admit- scopis mutuari petierit.
tantur. Qui nec accusare permiltuntur vel illi quos Quod sanclus Cyrillus patriarcha Alcxandrinus
acctisator de domo sua produxerit. episcopis Africanse synodi anthentica Nicocni con-
CIV. Nullus ad testimonium exhibeatur inlra cilii exemplaria direxerit.
sextum annum aetatis suoe. Quod et Alticus Constanlinopolitanus episcopus
CV. Ut si episcopus aliquemsibi soli crimen con- Africanis episcopis authentica Nicacniconcilii exem-
fessum fuisse dixerit; ille » negaverit, nonindignetur plaria direxerit.
episcopus, si sibi soli non creditur. Quod cxemplaria Nicoeniconcilii post consulatum
Ut quandiu episcopus aliquem sibi soli crimen Honoriiet TheodosiiAuguslorum vi KalendasDecem-
confessum pro excommunicalo vitaverit, tandiu ci- bris ad Bonifaciumpapam sub xx capitibus pervene-
dem episcopo ab aliis non communicetur episcopis. rinl, sicutper omnia in superioribus sunt.
Et hoc ideo episcopus caveat, ne in quemquamdicat, Quod Africanum concilium missis lilteris Ccelesti-
quod aliis documcntis probare nequeat. ntim papam rogaverit, ut exeommunicatosex Africa
Et subscripserunt: r%fugientesnullatenus in communionemsusciperet.
" Forle, et ille. HARD.
ADRIANI VAVM CAPITULA

Quce ex Grcecis et Latinis canonibus, et synodis Romanis, atque decretis prwsulum ac prin-
cipum Romanorum sparsim collecta sunt, et Ingilramno Mediomalricw urbis episcopo Romce
a beato Adriano papa tradita, sub die xm Kalendas Octobres, indictione9, quandopro sui
negotii causa agebatur.
DE SEQUENTIBUSCAPITULIS J. SIRMONDIMONITUM.
Qui sequuntur Adriani papae canones et decreta, testimonio utuntur, eumdem numerum agnoscunt.
scu scnlentioe(nam et bis quoque nominibus appel- Quare quoniam in exemplaribusquoque noslris con-
lari solent), in postrema editione, quoe Anlonii Au- fusi et sine numerorum notis erant, pristinum nu-
guslini nolis illustrata cst, ita dislinctae atque dis- mcrum, id est octogenarium, ex conjectura reddi-
tributae sunt ut xxxn capitulis comprchendantur. dinms. Singulis etiam canonibus singula regum
Coeterumoctoginla numero fuisse conslat. Hocenim j» nostrorum capitula quse his Adriani senteutiis re-
cl priores editioneslitulo suo testantur, et Gralianus spondent, apponenda curavimus.
aliique canonum collectores, cum horum canonum
I. contra episcopum, vel actoses ecclesise, se proprium
Quod qui episcopum accusat, Dei ordinalionem crediderit habere negotium, prius ad eum recurrat
accusat. cbaritalis studio; ut familiari colloquio commonitus,
(Capitutar. lib. vi, c. 280. — 6, qucest. 1, Sacerdo- ea sanare debeat quse in querimoniam deducuntur.
lcs.) Dei ordinalioncm accusat, in qua consliluuntur, Quam rem si differre [deferre] voluerit, sententiam
qui episcopos accusat vel condemnat, dum minus suscipiat excommunicationis.
spirilaliaquam terrena sectantur. Unde.Propheta ait:
Nolile tangere chrislos meos, et in prophetis meis no- III.
lile malignari (I Paral. xvi). De primalu seais apostolicceet de legitima episcopi
II. vocalione.
Qui ncgoliumItabelcum episcopoprius ad illum
privatim recnrrat. (Addit. iv, cap. 12.) Nullus cpiscopus, nisi cano-
(Lib. vi, cap. 287.)Placuit utquaecunque pcrsona nicc vocalus, ct in lcgiliina synodo suo tcmpore
1057 CAPITULA AB ADRIANOPAPA TRADITA. 1058
apostolica auctoritate couvocata (cui jussione Do-A A judicandus, advenire sponte eicgcrit. Nec omnino
mini, et meritis beati Petri apostoli, singularis con- a quoquam respondere cogatur, anlequam omnia in-
gregandorum conciliorum aucloritas, et sanctorum tegerrime quaeper suggestiones inimicorum suorum
canonum ac venerandorum Patrum decretis multi- amiserat potestati ejus ab honorabili concilio redin-
pliciter privata tradita est poteslas), super quibus- tegrentur, et prsesulprius statui pristino restituatur;
lihet criminibus pulsatus audiatur vel impetatur. Si et ipse dispositis ordinatisque lihcre ac secure suis,
aliter proesumptum a quibuslibet fuerit, in vanum tunc canonice convocatus, ad tcmpus synodo in le-
deducatur quod egerint. Nec inter ecclesiastica ullo gitima et canonica veniat ad causam, el si ila juste
modo reputabitur, nec ullas habebit vircs quidquid videtur, accusantium propositionibus respondcat.
[ei] obviaverit. Quoniam eadem sedes, testante Ve- Nam hoc summopere pTovidendumest, ne antequam
ritalis voce, primatum oblinuit; nec prima dicelur, hsec omnia fiant coactus respondeat, quia contenlio
si aliani super se haberet. Quoeeliam caput est ora- semper vitanda est. Adimi namque episcopoepiscO-
nium Ecciesiaruin, a qua omnes sumpsere originem. patum antequam causoe ejus exitus appareat, nufli
Primatum enim non synodalibus aut aliquibus com- Chrisliano videri j'ure potest. (6, q. 3, Si cegrotus.)
mentis meruit inslitutis, sed Domino largiente, qui Cuod si ocgrotans fueril episcopus, aut aliqua eum
ail: Tu es Petrus, et super hanc Petram cedificabo"* gravis necessitas detinuerit, pro se legatum ad syn-
Ecclesiammeam (Malth. xvi); et reliqua talia et his odummittat; nec a communione suspendatur, cui
sknilia. Quibus si aliquis superbo spirilu obviaverit, crimen intcndilur, nisi ad causam suam dicendam
die statuta littcris evocatus mi-
pnoeeptionibus non exeat impunilus, sed gradus sui electorum judicum
nime occurrcril, hoc est, nisi alia praeoccupaverit
periculo subjacebit.
IV. necessilas, infra duorum vel triuni mcnsium spalium
De discutienda accusatoris persona. el eo amplius, prout causa dictaverit. Quod si ex
(Addit. iv, c. 11.) Placuit ul semper primo in ac- utraque parte ad causam diccndam venerint, qoia
cusatione clericorum fides et vita blaspliemanlium unus absque altcro audiri non debet, quaerendum
perscrutetur. Nam fides omnes actus hominis debet esl in judicio, cujus sint conversalionis et fidei atque
proeccdere, quia dubius in fide infidelis est. Nec eis suspicionis accusatores, aut qua inlentione hoc fa-
omuinoesse credendum, qui veritatis fidem ignorant, ciant : quia ad hoc admilti non debent, nisi bonse
aut non rectoeconversationis vitam ducunt, quoniam conversationis et rectoe fidei viri, et ii qui omni
tales facile et indifferenter Iacerant et criminantur suspicioue careant el bona vila clareant, nequeinfa-
recte et pie viventes et credentes. ldeo suspicio eo- , mes existant. Quodsi accusalorum personoe inj'udicio
rum discutienda est primo et corrigenda. episcoporum culpabilcs apparuerint, ad arguendum
V. non admittantur, nisi proprias habuerinl causas, noh
Qualiter episcopusad synodum convoceluret qualiier tamen criniinales vel ecclesiasticas. Infamis enim
in ea de illo agalur. persona nec procuralor polest esse, nec coghitor.
(Addit. iv, c. 11.) Sancta synodus Romana dixit: : Absente vero adversario non audiatur accusator,
Hoecsunt qusc deinccps proptcr malorum hominumi nec senlcnlia absente parte alia a j'udice dicta ullam
insidias, qui iu Ecclesiam et cccicsiasticos indiffe-- obtinebit firmitaiem. Neque absens per alium accu-
renler soeviuntviros, conservari firmissime volumus' sare aut accusari potest. Nec affinis teslis admitta-
in ssecula.Si quis cpiscopusab illis accusatoribus quii tur. Neminem ergo exhiberi de provincia ad
provin-
recipiendi sunt, fuerit accusatus, poslquam ipse ab1 ciatn vcl ad comitatum oportet, nisi ad relationem
eis charitalive conventus fueril, ut ipsam causam1 judicis, ad quem fucrit appellatttm, id cst ut actor
emendare debeat, et eam corrigere noluerit, non1 semper rei forum sequatur. Si
quis autem judicem
olim scd tunc ad summos primales causa ejus cano- adversum sibi senserit, vocem
appellationisexhibeat,
nice deferatur. Qui congruo in loco, infra ipsam1
quam nulli oportel negari.
provinciam, tempore a canonibus proefixoNicoenis, D . VI.
concilium canonice convocare debebunt, ila ut ab» Ut si quis metropolitanum suspectum habuerit,
apud
omnibus ejusdem provincise episcopis in eo [ea] au- primalem audiatur.
diatur. In quo et ipse canonice convocatus, si eumi (Addit. iv, c. 13.) Si quis autem putaverit se a pro-
aut infirmilas, aul alia gravis necessitas non deti- priometropolitaiiogravari,apudpriniatcmdiceceseos,
nuerit, adesse debebit, quiaultra provincioeterminosi aut apud Constantinopolitanoecivilalis sedem, agat
accusandi ante licentia non e.-t, quam audientia ro- judicium, et rcliqua.
getur. Nam si suis fucrit rebus exspoliatus, aut, VII.
quod absit, quod alienum ab omnibus debet esse fi- De canonicceaccusalionis ordiue.
dolibus, a sede propria ejectus, aut in detenlionei (Lib. vn, c. 13, 358.) Accusationisordinem dudum
aliqua a suis ovihus fueril scquestratus, tunc canoni- canonicis instilutum decretis servari jubemus. Ut si
ce, antequam in pristinum restilualur honorem ett quis clericorum in accusatione pulsatus fuerit, non
sua omnia quaeinsidiis inimicorum suorum ei ablatat slalim rous oestimetur qui accusaii potuit, ne subje-
fuerant, redint^grentur, nec convocari, ncc judicarii clam innocentiam faciamus. Sed quisque [quisquis]
polerit, nisi ipse pro sua neccssilale, miiiime tameni illc' cst qui crimen intendit, in j'udicium veniat, no-.
1059 ANGELRAMNIMETENSIS EPISCOPl 1060
menreiindicet, vinculuminscriptionisarripiat, custo-.A facto dabit. Nec reliquorum aliquis episcoporumsuo-
dioe[custodial]similitudinem,hahita laraen dignitatis rum sacerdotum causas audiat absque prsesentiacle-
sestimatione,patiatur fpotialur]; nec sibi fore noverit ricorum suorum, quia irrita erit senteniia episcopi,
licentiam mentiendi, cum calumniautes ad vindiclam nisi prsesentia clericorum confirmetur
poscat simililudo supplicii. XV.
VIII. Accusanliumpersonam anle omnia disculiendam.
Vt accuscttioclericorum intra provinciamfiat, et ul (Lib. v, c. 139.) Primo semper vita et persona ac-
pulsatis appellare liceat. cusantium ditigenter inquiratur, et postea quse obj"i-
(3, q. 6, Si quis clericus.—Addit. iv, c. 9.) Si quis ciuntur fideliter perlractentur, quia nihil aliier fieri
clericus super quibuslibet criminibus pulsatus fuerit debet, nisi impetitorum prius vita discutialur.
in provincia, in qua consistit ille qui pulsatur, suas XVI.
exerat actiones, nec aestimet eum accusator suus Ut his quorum libertas nescitur, nequaquamaccusent
alibi aut longius pertrahendum ad judiciura. llli vero sacerdotes.
qui pulsalus fuerit, si judicem suspeclum habuerit, (Lib. vi, c. 276-278.) li qui non sunt bonoeconver-
liceat appellarc. sationis, vel quorum fides et vitselibertasnesci:ur,
IX. !B non possunt sacerdoles accusare, nec viles persomc
Salvosedis apostolicceprimatu, rcs provincicecujusque in accusationemeorum admittantur.
synodus provincicedispensel.
XVII.
(Lib. vi, c. 387.) Salvo RomanseEcclesisein omni- Ut criminosus accusandi vocemnon habecu.
bus primatu, manifestura est quod illa quse sunt per
(Lib. vn, c. 65.) Ii qui in aliquibus criminibus ir-
unamquamque provinciam, ipsis provincioesynodus retiti sunt vel
sicut in Nicseno constat decretum esse qui sunl suspiciosi, vocem adversus
dispenset, majores natu non habeanl accusandi, sed ii qui omni
concilio.
X. suspicione careant.
Omnis accusatio intra provinciamaudienda. XVIH [XVI, sec. Ant. Augustinum].
(Ibid.) Ultra provincise terminos accusandi licen- Nullus episcopusalterius varochianum retineat, ordi-
tia non progrediatur. Omnis accusatio intra provin- net, vei judicet.
ciam audialur, et a comprovincialibus lerminetur. (Lib. VIII,c. 229.) Nullus episcopusallerius paro-
XI. chianum procsuniatretinere aut ordinare absque ejus
Qucesasculi leges non admittunt, a clericorumcausis voluntate, vel judicare, quia sicut irrita erit ejus or-
repellenda. dinatio, ita et judicatio rdijudicalio]: quoniam cen-
^1
(Lib. vi i, c. 11.) Accusationeset accusalores, atque semusnullum alterius judicis, nisi sui sententia te-
ea negolia quaesaecularesnon adsciscunt leges, divina neri. Nam qui eum ordinare non potuit, nec judicare
ac synodica funditus a clericis repelli auctoritate ullatenus poterit
censemus, quia indignum est superiores pali ab XIX [XVII].
inferioribus, quoeinferiores ab eis pali despiciunt. De peregrimsjudiciis non recipiendis
XII. (Ibid., c. 230.) Peregrina judicia generali sanctioue
Causceubi ortat sunt finiendm, salva appellatione. prohibemus, quia indignum est ut ab exlernis judi-
(Lib. vi, c. 287.) Prudentissime juslissimeque Ni- cetur, qui provinciales et a se electos debet tiabere
cocna sive Africana decreta definierunt qusccunque j"udices.
negotia in suis locis, ubi orta fuerint, finienda, maxi- XX [XVUI].
mc quia unicuique concessumest, si judicio offensus Ut episcopusextra provinciamad judicium non voce-
fueril cognitorum, ad concilium suse provincisevel tur, eiqueprovocareliceat, si judices suspectosha-
beat.
eliam universale provocare.
XIII. (Lib. vn, c. 234.) Nullus cpiscopus extra suam
provinciam ad judicium devocetur; sed vocato eo
el
Episcopi ejecti spoliati ante accusaiionemredinte-
grandi. p canonice, iu loco omnibus congruo, tempore syn-
Placiiit suis odali ab omnibus comprovincialibuscpiscopisaudia-
(Ibid.) episcopos ejectos atque rebus
exspoliatos ecclesias proprias primo recipere et sua tur; qui concordem super eum canonicamquepro-
omnia eis reddi, et postea si quis eos accusare vellet, ferre debent sententiam. Quia si hoc minoribus tam
clericis quam Iaicis concessum est, quanlo magis de
ocquopericulo facere. Judices esse decernentes epi-
scopos recla sapientes, inecclesiam convenientes,ubi episcopis servari convenit? Nam si ipse metropoli-
testes essent singulorum qui oppressi videbaniur. tanum aul j'udices suspectos habuerit, aut infestos
XIV. senserit, apud primatem dicecesosaut apud Romanoe
Vt metropolitanus episcopi causam sine comprovin- sedis pontificemjudicetur.
ciatibus, et episcopuspresbylericausam sine clericis XXI [XIX].
suis non audiat. Quales personx ad accusationemnon admiltantur.
(Addit. iv, c. 10.) Nullus metropolitanus episcopus (3, q. i, Omnes vero infames. — Lib. vn, c, 76,)
absque caelerorum omniiim comprovincialiumepi- Placuit ut nullus servus, nullus liberlus, nulla infa-
scoporum instantia, aliquorum audiat causas eorum, mis persona sacerdotem accuset. Omnes vcro infa-
quia irrita erunt, imo eliam causam in synodo pro mes esse didicimus, quos leges soeculiinfamesappel-
1061 CAPITULAAB ADRIANOPAPA TRADITA. 7002
lant, et omnes qui culpis exigentibusad sacerdotmm A XXVII [XXV].
non possunt provehi. lndignum est enim ut illi eos De iis qui indiscussospotestate tyrannica damnant :
accusent, qui esse non possunt quod ipsi sunt: quo- Et quod episcopivel presbyterinon debeantab aliis
niam sicut majores a minoribus non judicanlur, ila judicari, nisi et a quibus ordinari.
criminari (Lib. vii, c. 241.) Sunt nonnulli qui indiscussos
.nec possunt.
XXII [XX]. potestate tyrannica non canonica auctorilate dam-
Ul accusatoresprcesentesadsint, et accusatis spalium nant; el sicut nonnullos gratia favoris sublimant, ila
delur ad abluenda crimina. quosdam odio invidiaquepermoli humiliant, et levi
(Lib. vn, c. 150.) Placuit ut nullus episcopus opinionis aura condemnant, quorum crimina non
iquemquamclericorum judicare aut damnare praesu- approbant. Ideoque communi decreto censemus ut
niat, nisi accusatus legilimos accusatorcs praesentes quandocunque aliquis episcoporumcriminatur, con-
habeal, locumque defendendi accipial ad abluenda greguis omnihus ejusdemprovinciaeepiscopis, causa
crimina. ej'usaudialur, ut non occulle judicetur vel condem-
XXIII [XXI]. netur, qui [quia] ab aliis prius judicari non potest,
De episcopis qui ad Bomunumappellant pontificem. nisi ab iis a quibus ordinari potuil. Quod si aliter
(Ibid., c. 235.) Placuit, si episcopusaccusatus ap- o„ factum fuerit, nullas vires habebit.
pellaverit Romanum ponlificem, id statuendum quod XXVIU [XXVI].
ipse censuerit. Ubi judicari debeant qui adversusepiscopumvelme-
XXIV [XXII].
tropolitanumcunsam habent.
Qui ctericumaccusat, si probare non potest, infamice (Ibid., c. 241.) Si clericus vel laicus habuerit
jacluram subeat.
causam adversus episcopumproprium, vel adver-
(Ibid., c. 340.) Si quis episcopus, presbyter aut
sus alterum, aut episcopusadversus quemquam,apud
diaconus, vel quilibet clerici, apud episcopos, quia
alibi non oporlet, a qualibet persona fueriut accusati syribdum provincioe judicetur. Quod si adversus
quicunque fuerit ille, sive sublimis vir honoris, sive ejusdem provincise metropolitanum episcopus vel
ullius alterius dignitalis, qui hoc genus illaudabilis clericus habuerit querelam, petal primatein dicece-
ut aut aoud sedem apo-
inlenlionis arripuerit, noverit docenda probationibus seos, apud ipsum judicetur,
monslranda documentis se debcre inferre. Si quis stolicam.
XXIX [XXVII].
vero circa hujusmodi personas non probanda detu-
Ul episcopusaccusatus ab omnibus comprovincialibus
lerit, auctorilale hujus sanctionis intelligat sejaclu- audiatur.
ram infamise proprise suslinere; ul damno pudoris, p (Ibid., c. 79.) Si quis episcopus super cerlis accu-
exislimalionis dispendio, discat sibi alienoc vere- ^ satur criminibus, ab omnibus audiatur, vel judice-
cundiseimpune insidiari saltem de cseteronon lice- tur, qui sunt in provincia, episcopis.
re, sed qualem fratri paraverat damnationem, talem XXX [XXVIII].
in se suscipiat. De episcopo qui allerius parochianum ordinat vel
XXV [XXIII]. judicat.
De primatum et metropolitanorumdi/ferenlla. Si quis episcopusjudicaverit vel ordinaverit alte-
(Lib. VII, c. 341.) Nullus archiepiscoporum, nisi rius parochianum sine consilioel voluntate episcopi
qui primas sedes tenent, appellelur primas, aut prin- sui, oporlet eum non sine increpatione in communi
ceps sacerdotum, aut summus sacerdos, vel aliquid concilio admitti, ita ut ecclesiasticum ultra non
hujusmodi : sed tantum ille qui in metropoli sedet, solvat canonem.
aul metropolitanus, aut archiepiscopus vocetur, et XXXI [XXIX].
suum in canonibus prsefixum non excedens teneat Ut eorumin accusationevel testimoniovox obstrua-
cum humilitate modum. Et ille qui primam sedem tur, qui divinisvocibusmortui sunt.
retinet, tantummodo primsesedis appelletur episco- q. 7, Placuit eorum. — Lib. vn, c. 242.) Pla-
(2,
pus, salva semper in omnibus auctoritate beati Petri cuit eorum accusandi sacerdotes, et testificandi in
aposloli. **
U
XXVI [XXIV]. eos, vocem ohstruere, quos non humanis , sed divi-
Judici omnia palienter audienda quce proponenlur, nis vocibus mortuos esse scimus , qnia vocem fu-
priusquamsentenliamferat. neslam potius intercidi [ inlerdici ] quam audiri
(Lib. v, c. 246.) Judicanlem oportet cuncta rima- onortet.
ri, ei ordinem rerum plena inquisitioncdisculere, XXXII [XXX]
interrogandi ac proponendi, adj'iciendiquepatienlia De non negandaappcllationeaccusato.
prsebitaab eo, ut ibi actio partium limitata sit ple- (Ibid., c. 243.) Placuit ut accusato, sijudicem su-
niter, nec prius litigantibus sua velit sententia ob- spectum habuerit, liceat appellare, quia non oportet
viare, nisi quando ipsi peractis omnihusjani nihil negare [negari] audientiam roganti.
habuerint in quseslione quod proponanl: et tandiu XXXIII[XXXI].
actio ventiletur, quousque ad rei verilatem perve- reis qui de se confessisunt, super aliot non sit
nialur. Frequenter ergo interrogari oportet, ne ali- Quod
credendum.
quid fortepraetermissumremaneatouodannecli con- (3, q. 11, Non est credendum.—Lib. vu, c. 244.)
veuiat. Non est credendum contra alios eorum confessionj
1063 ANGELRAMNT METENSISEPISCOPI 106*
qui criminibus iinplicantur, nisi se prius probaveiint A \ et
e ut episcopum nulli criminosoiiceat accusare.
innocentcs, quia periculosa est et admitti non debet XLIV [XLl].
rei adversus quemcunque confessio. (
Quod in causa capitali, vel in causa stalus, non per
XXXIV [XXXII]. advocatds,sed per ipsosagendum sit.
Ul quijudices suspectoshabuerinl,vocemappeitationis (2, q. 6, Si quando. — Lib. vn, c. 274.) Si quando
exhibeant. i causa capilali, vel in causa status interpellatum
in
(Lib. vii, c. 170.) Si quis judicem adversum sihi 1fuerit, non per procuratores , sed oer ipsos est
senserit, vocemappellationis exhibeat, ut cum ei con- iagendiim
cessum fuerit, integro negotio apud alium judicem XLV [XLII].
amotis dilationibus possit audiri. i liceat majoresjudices appellare, quoties necessilas
Vt
XXXV [XXXIII]. ihgruerit
omntbus lite non alibi in (Lib. v, c. 250.) Placuit ul a quibuscunque judici-
Quod qui pulsali sunt, ~ quam '
bus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiaslicos, niri
proprw foro jurgandum sit.
] est auctoritas, fuerit provocatum. audicnlia
(11, q. 2, Clericussive. —Lib. vn, c. 251.) Cleri- major
cus,sivelaicus,sicrimineautlilepulsatusfuerit, non non ' negetur.
aliubi quam in foro suo provocatus audiatur. g
B XLVI[XLlII]
XXXVI [XXXIV]. Ut metropolitaniepiscoporumcausas, nisi prcesentes
Ut appellantesnulla arceantur detentione. omnes fuerintepiscopicomprovinciales,audire nori
prcesumant.
(Ibid., c. 252.) Appellantemnon debet afflictioulla,
aut carceris, aut detentionis, injuriare custodia; si li- (Lib. VII,c. 275.) Si quis metropolitanus episco-
suam pertinetpropriam solummodo
ceat [et liceat] appellatoris vitiatam causam appel- pus, nisiquodad
lationis remedio sublevare. parochiam, sine consilioet voûntate omnium com-
rovincialium episcoporum exira aliquid agere len-
XXXVII[XXXV].
eliam in causis criminalibus liceat. -• taverit, gradussuipericulosubjacebil, et quod egerit,
Quod appellare irritum habeatur et vacuum. Sed quidquid de pro-
Liceat eliam in causis criminalibus appellare , nec
in vincialium coepiscoporum causis suarumque Eccle-
appellandi vox denegetur ei quem supplicium sen-
siarum et clcricorum, atque soeculariumnecessitati-
tcntia destinarit.
XXXVIII. bus, agere aut disponere necesse fuerit, boc cum
Iomnium consensu comprovincialium agalur pontifi-
In causis capitalibus absensaccusare non potest, nec
accusalus per alium defendi. cum, non aliquo dominationis fastu, sed bumillima
et concordi omnium administrationc, sicut Dominus
(6, q. 3, In criminalibus. — Lib. vn, c. 271.) In Q G
criminalibus causisnec accusator nisiper se aliquem ait: Non veni minislrari, sed ministrare (Matlh.xx);
accusare potest, necaccusatus per aliam personara se etalibi: Quimajorest veslrum, erit minister-vester
defensare permittitur. (Matlh. xm), et reliqua. Simililer et ipsi compro
XXXIX [XXXVI]. vinciales episcopi cum ejus consilio, nisi quanlum
De constilulionibuscontracanoneset decrela, vel con- ad proprias perlinet parochias, agant, juxla sancto-
tra bonos moresconditis. rum constituta Patrum : ut uiio animo, uno ore con-
(Lib. vii, c. 265.) Conslitutionescontracanoneset corditer sancta glorificetur Trinitas in ssecula.
decrela procsulumRomanorum,vel bonos mores, nul- XLVII [XLIV].
Iius suntmomenli.
XL [XXXVII]. Qumin laicis arguunlur, a ctericis respuantur
Ut non tonstringat clericumsententia non a suojudice (Lib. VII,c. 276.) Quod in laicis reprehenditur, id
dicta. multo magis debet in clericis praedamnari.
(11, q. 5, In clericorum.—Lib. vn, c. 266.) In clo- XLVIII.
ricorum causahujusmodiforma servelur, utne quem- De conlemptoribuscanonum, laicisvel clericis.
qttam eorum sentcntia non asuo [a non suo] judice pQ Ut laici contemptores canonum excommunicenlur,
dicta constringat. clerici vero honore priventur.
XLl [XXXVIII]. XLIX [XLV].
De Itis qui falsa aliis inrogant. Delatores qui sint, el qua pmna multandi.
—
(5, q. 6, Omnis qui fulsa. Lib. vi, c. 277.) Om- (Lib. vn, c. 277.) Delatori aut lingua capuletur,
nis qui (alsa aliis intulerit, pnniatur, et pro falsilate aut conviclo
caput ampuletur. Delatoresautem sunt
feral infamiam.
XLII [XXXIX]. qui invidia produnt alios
De provinciati retractanda per vicarios urbis Bomm, L [XLYI].
episcopi. Deiis qui in alterius famam scripluram,autverba con-
(Lib. vn, c.267.)Ut provincialis synodus ratracle- tumeliosaconfinxerint.
turpervicarios Romani pontificis[urbis Romse], sii (Ibid., c. 278.) Qui in alterius famam in publico
"psedecreverit. scripturam, aut verba contumeliosa confinxerit, et
XLUI [XL]. -epertus scripta non probaverit, flagelletur: ct qui ea
De iis qui majores natu accusanl. priusinvenerit, rumpat, si non vult auctori fscli cau-
Deiisqui in accusalioncm majoris natu veniuni, sam incurrere.
1065 CAPITULAAB ADRIANOPAPA TRADITA. 1066
Ll [XLVH]. J
A LVUI [LIV].
De eo qui iratus crimen objecit, et poslea retractat. Injusta episcoporumdamnalio a synodo retractanda.
(Ibid., c. 281.) Si quis iratuscrimen aliquodcui- (11, q. 3, Irritam esse.) Irritam esse injustam epi-
libet temere objecerit, convicium non est pro accu- scoporum damnalionem , idcirco a synodo retra-
satione habendum; sed permisso tractandi studio,, ctandam.
id quod iratus dixit, per scripturam se probaturumi LIX [LV].
esse fateatur, aut si forte resipiscens post iracun- Quod Ecclesiamsuam relinquere nullus debeat.
diam, quoedixit iterare aut scribere noluerit, nont " (Lib. vii, c. 366.) Ut ne quis, dum in ea durare
ut reus criminis habeatur [teneatur]. poterit, qualibet necessitate suam relinquat Ecclc-
LH [XLVIU]. siam.
LX [LVI].
Qui crimen objicit, probare debet, etutcausa ibi aga- Ante
tur ubi crimen admissum est. judicem non suum pulsatus taceat si velit: el ut
crimen. —Lib. c. 282. ' appellanti inducicedentur.
(3, q. 6, Qui vn, —2, q.Z,'
Omnis igitur qui.) Qui crimen objicit, scribat se pro- sara (Lt&.vn,c.283.) Pulsatus ante suum judicem cau-
baturum revera, et ibi causa agatur ubi crimen ad- dicat; elnonante suumjudicem pulsatus, sivo-
« taceat: et ut pulsat, quoties appellaverint, in-
mittitur: ut qui non prDbaverit quod objecit,poenam J luerit,
ducioedentur.
quam inlulerit ipse patiatur.
LLXI[I,YII].
LIU [XLIX]. De eo qui conlra suam subscriptionemventt.
iVejudices causam absentispersoncesuasententiaprm-
sumant. (Lib.xi, c. 232.) Si quiscontrasuani professionem
vel conscriptionemvenerit, si clericus fuerit, depona-
(Lib. vi, e.279.) Caveant judices Ecclesise,ne, ab-
senteeo cujuscausa ventilatur, sententiamproferant: tur; si Iaicus, anathematizetur.
LXII [LVIII]
quia irrita erit, imo et causam in synodo pro facto]
dabunt. Falsum crimen adversus episcopum,presbyterum, dia-
conem objicienti nec in fine dunda communio.
LIV [L]. aut presbylerum, autdiaconum,
Siquisepiscopum,
Deeo quxfrequenter litigat, ut non suscipiatur absque' falsis criminibus
examine. appetierit, el probare non potuerit,
, ncc in fine dandam esse [nisi in ftne dandam ei non
(Lib. v, c. 245). Ejus qui frequenter litigat, et ad
accusandum est facilis, accusalionem nemo absque esse] communionem.
LXIII [LIX].
gcandi examine recipiat.
C
£ De libellis famosis
LV [LI].
(Lib. vi, c. 243.) Siqui inventi fuerint librosfa-
Quodepiscopi inter se si
corrigere, quid ortum fuerit, mosos
debent. legere velcantare, excomraunicentur.
LXIV [LX].
(Lib. vi, c. 301.) De accusationibus episcoporum
Constantinus imperator inter csetera sic ait: c Ye- Vt diebus Dominiciscausmub episcopononaudiantur.
slrse, inquit [quidem], accusationes tempus habebunti (15, q. 4, Nullus episcopus.— Lib. vi, c. 245.) Ut
proprium, id est, diem magni judicii: judicem vero, nullus episcopus , vel infra posilus, die Dominico
illum, qui tunc futurus est omnibus judicare. Mihi[ causasjudicareprsesumat.
ergohoraini, constituto de huj'usmodi rebus nonlicet; LXV [LXl].
habere auditorium, sacerdolum scilicet accusanliuna[ De potente, si quem exspoliaverit, ut ab episcopoex-
communicetur.
simul et accusalorum. Quos minime convenit tales
debere monstrari, quijudicentur ab aliis, cum ab ipso (Ibid., c. 246.) Utsi quis potontum quemlibet ex-
Domino magis sint ipsi j'udicandi, de quibus aitpro- spoliaverit, et adinonente episcopo non reddiderit,
excommunicetur.
pheta : Deus stelit in synagoga deorum: in medio au-'
tem Deus discernit (Psal. LXXXI).|Nequepossunt hu- LXVI [LXIIJ.
tnano condeumari examine, quos Deus suo reser- j) ^ Vt nullus clericus a suo recedat episcopo.
vavit judicio. » Et reliqua talia, et his similia. (Ibid., c. 247.) Ut nullus clericus ab episcopo suo
recedat, et ad alium se transferat.
.. LVI [LII]. LXVII [LXIH].
Sutnmus prcesul a nemine judicatur. Vt criminibus implicati ad accusationemaut lestimo-
Nequepraesulsummusaquoquam judicabitur,quia nium non admiltanlur.
dicenle Domino, Non est discipulussuper magislnan (Lib. vi, c. 298.) Homicidse,malefici, fures, sacri-
Luc. vi). legi, raplores, venefici, adulteri, et qui raplum fece-
LVU [LHIl. rint, vel falsum testimoniumdixerint, seuqui adsor-
t judex non anle reum condemnet, quam ipse con- tilegos magosque cucurrerint, nullatenus ad accusa-
fitealur, aut per testes revincalur. tionem velad testimonium erunt admittendi.
(Lib. v, c. 156.) Judex criminosum discutiens non LXVHI [LXIV].
nte senlentiam proferal capitalem, quam aut reum Criminosi accusatio periculosa est, et admili non
e ipse confiteatur, aut per innocentes testes con- debet.
incalur/ (6, q.l, Quicrimenintendit.) Qui crimen intendit,
PATROL. XCVI, 34
106* ANGELRAMNlMETENSISEPISCOPi 1063
agnoscendum est si ipse ante non fuit criminosus, A LXXVI [LXX].
quia periculosa estetadmitti non debet rei adversus Ut nullusconlra religionemfaciat.
quemcunque professio. (Lib. v, c. 248.) Non licet imperatori, vel cuipiam
LXIX [LXV]. pietatem custodienti, aliquid conlra mandata divina
Miserorum ruinisqui succurrit, Dei ase removetvin- prsesumere. LXXVII.
diclam.
De apostoliciset canonicisdecretis minimeviolandis.
(Lib. vi, c. 250.) Occurrere quisque fideliumruinis
miserorum debet subsidio quo valet, et ex releva- (Lib. vn, c. 90.) Providendum est ne in aliquoapo-
tione aliensevindictsea se Dei removere vindiclam stolica aut canonicadecreta violentur.
[quo valeat et r. a. v. a. se Dei r. v.]. Libat enim LXXVIII.
Dominoprospera, qui ab afflictispeUit adversa. De infustojudicio principis, metu vel jussu terminato,
cassando.
LXX [LXVl].
(Lib. v, c. 251.) Injustum judicium, et definitio
De periculojudicantium, et providenhaeorum. inj'usta, regio metu veljussu a judicibusordinata,non
(Lib. vn, c. 287.) Majuspericulum est judicantis valeat.
quam ejus qui judicatur: unde unicuique providen- B LXXIX [LXXI].
dum est ne aliquem injuste judicet aut puniat. Quod hi qui contra Patres armantur, Deo existant
odiosi.
LXXl [LXVII].
adversus doctoremsubmovenda. (Lib. vii, c. 287.) Sic odit Deuseos qui adversus
De accusatione Patres armantur, ut Patrum invasores, qui in omiii
(Ibid.,c. 288). Accusationes adversus doctorem mundoinfamia notantur
nemo suscipiat, quia non potest humano condemnari LXXX [LXXII].
cxamine, quem Deus suo judicio reservavit.
Vt nullus regum hujus canoniscensuramin aliqu%w'o-
LXXU[LXVUl] lare prmsumat.
Depresbyteris, diaconibus, et retiquisclericis, ex de- (25. q. 1, Generalidecreto.— Lib. vi, c. 249.) Item
creto sancti Silveslri et LXXXIV episcoporum. generali decreto constituimus ut exsecrandum aaa-
(Lib. i, c. 139). Presbyter non adversus episco- thema [fial], et velut proevaricator catholicoe fidei
pum, non diaconus adversus presbyterum, aut sub- apud Deumreus ekistat, quicunque regurave' pote»-
diaconus adversusdiaconum, non acolythusadversus tum deincepscanonum censuram in quocunque cre-
subdiaconum, non exorcista adversus acolythum, diderit vel permiserit violandam.
non lector adversus exorcistam, non ostiarius adver- ^C NOTAJACOBISIRMONDIS.J.
sus lectorem, det accusationem aliquam. Et non dam-
nisi in LXXII testibus. (Adrianipapce Capilula.) Quanti hsec olim habita
nabitur prsesul, Neque praesul fuerint in Gallia ex eo intelligi.licet, quod omnia in
summus a quoquam judicabitur, quoniam scriplumi libros Capitularium regum transfusa sint. Videntur
est: Non est discipulus super magistrum(Luc. vi). eliam nonnunquam episcopi eadem sibi et ecclesiis
suis pro lcge observanda proposuisse; ut Hincmarus
autem in cardine constitutus, nonnisi LXIVr
Presbyter Laudunensis, cujusin codice sanctoeMarioe Virdunen-
testibus damnabitur. Diaconus cardinarius conslitu- sis, post haecAdriani capitula, istiusmodiexstat pro-
tus urbis Romae, nisi in xxvi non condemnabilur.. fessio: <Hincmarus, Deo miserante, EcclesiseLaudu-
t
sicut nensis episcopus, his sanctorum apostolicaesedis Pa-
Subdiaconus, acolythus, exorcista, lector, nisi, truin decretis obtemperandum subscripsi. Qui quc-
vn lestibus non condemnabitur. Te-*
scriplum est, in que mihi eodem auctore commissisunt, et in his si-
stes autem sine aliqua sint infamia, uxores el filios i militer sentiunt, solliciti servare unitatem spiritus iu
vinculo pacis, hac mecum pace potiantur. Si vero
habcntes, el omnino Christum praedicantes. aliqui secus nolentes fieri socii hujus disciplinse,nec
LXXIIL habeantur participes communionisnostrae. Aclum
Laici testimonium adversus clericum suscipi non^ Laudunovin ldus Julias. » At horum contra aucto-
debet. ritatem, tanquam a sacris canonibus discrepantium,
~ elevareatqueinfringere conaturHincmarusRheraen-
(6, q. 1, c. 6, Testes.) Testimoniumlaici adversus ]u sis adversus nepotemscribens, cap. 24, qui et hanc
clericum nemo suscipiat. ejus subscriptionem vellicat capite 36.
LXXIV. NOTiE ANTONUAUGUSTINl
Clericus in publico examinandusnon esl, sed in ec- ARCHIEPISCOPI TAHRACONENSIS.
clesia.
Ncmo enim clericum quemlibet in publico ,'exami- [. De Adriani papoedecrelis sumptis, ut aiunt, ex GTse-
cis etLalinis canonibuset synodisRomanis, atque
nare praesumat,nisi in ecclesia, et reliqua. decrelis prsesulum ac principum Romanorum, et
LXXV [LXIX]. traditis lugelramno Mediomatricisurbis episcopo
Deepiscopisdamnare volentibuseum a quo sunl con- xni Kalendas Octobris, indiclione9, anno Chrisli
secrati. 785, ut suspicor.
CAP.I. Dei ordinatioriemaccusat, etc. His verbis
(Lib. vii, c. 85.) Episcopipontificia quo consccrati ll ulilur Tclesphorusepistola 1: unde est cap. 8, can. 6,
probantur, prsejudicium inferre nullum possunt. t. qusestiol,apndGratianum,etIvo,partevi, cap.514,
Quod si praesumpluinluerit, viribus carere non du- j_ decreti; etAnselm., lib. m, cap. 13; eisdem utilui
Eusebius epist. 2. Nequedissimilia sunt verba
biuin est, nec posse inter ecclesiasticaulloinodo sta- 1_ Alexandripapa papaeepist. 1 et epist. 2, ex qua sumitui
tuta censeri. cap. 2, dist. 94, licet falsoAntoniusDemocharescdi-
1069 CAPITULA AB ADRIANOPAPA TRADtTA. — NOTÊ. 1070
derit epist. 10, ut etiam Antonius Contius: nec recte A cap. 65 ex Felice, quam apostolica auctorilate. De
Gratianus verba Alexandri de apostolicaesedis legatis eadem re exstat Marcelli papseepislola 1, unde est
inlellexerit, quoe de omnibus episcopis dicta sunt. cap. 15, can. 24, qusest. 1, Anselm. i, 15 et n,
Sic enim ait ad omnes episcoposscribens: « Qui vos qusest. 6, cap. 6, quod plenius est apud Anselmum
persequitur, ipsum cujus legatione fungimini perse- lib. III, cap. 7, item ejusdem Marcelli epist. 2, unde
quitur: quia sicut ipse Filius Dei mediator fuit Dei et sumitur cap. 1, distinct. 17. Sed latius patenl Mar-
hominum, ita et vos ejus vice in Ecclesia estis con- celli verba. Addamus Miltiadisa epist. ad Hispanise
stituti, ut inter Deum et homines legatione funga- episcopos,cujus pars refertur Burchs lib. i, cap.
mini. » His annexa sunt verba a Grat. relata: « Si 2, et Ivone parte v, cap. 49 Decreli. Hsecanteriora
quis aulem legationem vestram impedit, t etc. Ale- sunt ex Nicsenaet synodo , ex posterioribus videatur
xandri verba refert concil.Triburien. cap. 9. Hujus epist. Stephani Africanorum ad Damasum, et Da-
capitis verbis utitur capitulare lib. vi, cap. 280, et masi epist. 3 ad eosdem episcopos, unde est 5,
lib. VII,cap. 167; sed et lib. v, cap. 170, sic ait: « De- qusest. 6, cap. 6, quod mendose editum est a De-
tractio sacerdotum ad Christum perlinet, cujus vice mochare et fcontio. Nam pro illisverbis, quoniam
legalione funguntur inEcclesia. i Eadem verba in- omnes appellare, scribendum est quam omnes appel-
venies lib. vi, cap. 98. Videetiam lib. vn, cap. 462. lare, et referuntur ad sedenmpostolicam. Burchard.
CAP. II. Placuit ut quocunque, elc. Similia ver- lib. i, cap. 179, qua habet, et Ivo parte v, cap. 295,
ba cohcilii Nicoeni fuisse cap. 27, testatur Julius Decreti. Sed ambo omittunt superiora verba oppido
papa cap. 7, in epist. ad orientales, et Athanasius et a necessaria. Ivo Callisli esse ait quoeDamasi sunt.
alii episcopi in Alexandrina synodo congregati, in Anselm. recte lib. n, cap. 67 , mit. hujus capitis
epist. ad Felicem II. Sed multo ante idem ab aposto- verba paucis exceptis refert capilul. lib. vi, cap.
lis traditum esse ait Anaclet. epist. 2, unde sumitur 287, etlib. vn, cap. 150 in ipsius additis plenius.
cap. 15, in fine 2 quaest. 3; Ivo iv, 55, Panorm. et CAP.IV. Placuit ut semper, etc. In vetere lib. An-
5, 238, Decreti. Eadem Alexand. epist. 1 ait a tem- selmi Lucensis lib. in, c. 88,'ab his verbis usque ad
pore apostolorum observari. Ejus aliquot verba ultimum caput omnia dicuntur esse ex decrelis
Grat. cap. 16, qusest. 7; Burchard. lib. i, cap. 132 Adriani papoe. Sed ego nihil Adrianum constiluisse
et cap. 144, quo locout Julii verba referuntur , non existimo, sed collecta tradidisse Mediomatricis epi-
•mnino falso; ut Alexand. verba Ivo. iv, 5, 6, Pa- scopo. Hoc quidem certe caput olim fuit XLVNicseni
norm. ut Julii parte 5, cap.257 Decreti, ul Alexand. concilii, ut apparetex epist. Julii papsead Eusebium,
Anselm. lib. m, cap. 81. De eadem re exstal Ste- Theogenium et alios orientales episcopos, cap. 11;
phani papseepist. 2 ex qua sumitur 2, quoest. 2, cap. sed ante id conciliuni multorum est ponlificum Ro-
3, plenius propter relatum a Burch. lib. i, cap. 142. manorum. Initium sumamus ab Evaristo epist. 2 ,
Item Sixti II, epist. 2, et post Nicoenumconc. epist. unde est 2, quscst. 7, cap. 17, Ivo vn, 7 Panormise.
Felicis II ac Athanas. et Alexandrinam synodumcap. MoxSixtus epislola 1, in fine cuj'us sunt tum alia,
2,-nec non cap. 17 concilii Aurelianensis. Hujus cap. tuni illa verba hic quoque relata: « Dubius in fide
verba refert lib. vi, cap. 287, etc. 21, et lib. vn , infidelis est, » etc, quoehabet Gregorius IX sub ti-
cap. 135 in additis. Vide etiam lib. vn, cap. 350 tul. De hcerel.cap 1, nomine Stephani omnibus epi-
capitul. scopis, et ante eum Bernard. Papien. lib. v, titul. 6,
, CAP.UI. Nullus episcopus, nisi, etc. Hsec sumpta cap. 1, coUect. 1 decretal.; rectius Burchardus lib.
sunt exNicsena synodo,utrefert Julius papa epist. 1 Li i, cap. 144, ex Julii epist. de qua supra. Sic etiam
ex qua sumitur 5, quoest. 4, cap. 1, et aliis verbis Ivo parte v, cap. 2S7, nec hoc Anlon. Cont. mutavit
epist. 2, et Athanasius , ac reliqui in Alexandrina in editione juris pontificii omnium oplima. Tertius
synodo ad Felicem U. Ex qua sunt 9, qusest. 3, cap. accedal Pius papa cpistol. 1, ex qua esl3, qusest. i,
11 et cap. 12 falso Anastasio patriarchae ad Felicem cap. 5. Quartus Callistus epist, 2, ex qua sumitur 2,
papam inscripta, et apud Ivonem parte v, cap. 15, qusest. 7, cap. 18; plenius Burchardus lib. i, cap.
Decreti itidem mendose relata. Idemque Felix ait in 171, etlvo v, 289 Decreti. Quintus Fabianus epist.
epist. ad eosdem Êgyptiosepiscopos cap. 18. Sed 1, cum filiis aposlolicseet universalis Ecclesise, hoe
ante concilium Nicsenum eadem sententia ab apo- est, in synodo Romana. Ex ea est 3, qusest. 4, cap.
stolis est accepta, ut testatur Eleutherius papa epist. 7; plenius Anselmus lib. m, cap. 17. Sextus Sle-
ad Galliarum episcopos, unde sumilur 3, quoest.6, phanus epist. 2, cujus illa verba sunt: « Apostoliet
cap. 7; Ivo iv, titul. 12, Panorm. el vi, 316 Decreti, successoreseorum et reliqui sanctiPalres noluerunt
et Victor papa epistola 1, et Sixtus secundus epistola fieri facilem episcoporum accusationem, i elc. Po-
1 ex qua est3, qusest. 6, cap. 5, sed ex Victoris stremus Marcellussit epistola 2, qui etiam apostolos
epist. Burchard. lib. i, cap. 176, et ex Julii cap. 144, ait et eorum successores suh divina contestatione
ex Decret. Gregor. Sixti Yictoris Ivo lib. iv, tilul. constituisse; non debere fieri persecutiones,etc, quse
12, cap. 2, Panorm. Sed pro Gregorii scribo Julii,xA verba mendoserefert Gratianus distinct. cap. ullima
parte v, cap. 257 Decreti. Testatur idem Victoris et Anselra. vi, 187. Nunc addamus alterius oecu-
successor Zephyrinus,episl. 1 ex qua est 5, qusest. menici concilii caput a Nicolao pontifice relatum
4, cap. 2. Anselmus lib. III , cap. 4, qui diminute D in epist. ad Michaclem imperatorem. Grsece exstat
referunt epistolseverba. Sic enim est in libris conci- caput 6 Conslantinop. synodi apud Gratianum A,
liorum : « Nec antea finiatur , sicut ab apostolis et qu.scst.1, cap. 2; Ivo iv, 7, 10, Panorm. et xiv,
successoribuseorum olim statutum est, qua ejus au- 70, Decreti, nec dissimile est cap. 11 Chalced. syn-
ctoritate fulciatur; t neque hoc a Demochareet Con- odi, unde est cap. 46, apud Gratianum 2, qusest. 7:
lio omitti debuit. Sic etiam 2, quoest. 1, cap. 5, Anselmumlib. xxx, cap. 114 sive 115; addecap.96
quod Felicis nomine inscribitur, et recte Democha- concil. Carthaginens. iv, et cap. 11 concilii Toletani
res nolat eadem verba esse Zephyriniepist. 1, Feli- sexli, unde est cap. 9 Gratiani 3, quaest. 9, falso in-
cis epist, ad Paternum , quoe etiam prima est, sed scriptura ex Toletano septimo, quod' Demochares
verba quseapud Gratianum desiderantur, nolata non recle mulavit. Burchard. lib. xvi, cap. 5, ex decretis
sunt. Contius alium errorem addidil numerorum. Felicis papsecap. 15 edidit. Est sane Felicis secundi
Appellat enim caput quarlum 5Uudquintum, ut aliis epist, 1, cap. 11, mentio hujus Nicsenicapitis. Par-
capitibus falsos numeros addidit. Verba omissa sunt tem denique verborum hujus capitis invenies in Ca-
avostolica freti auctoritate, ante illa aut reum se ipse pitul. Hb, v, cap. 183 et 239, integrum caput lib.
CPn/iteaJttr.JBurchardus i, 154, ex Zephyrino, aposto^ VIJ,cap, 147in additis.
lica fullus auctoritate ex cap, 157, ex Felice, aposto- CAP.V. Sancta synodus Romana dixit: Hcecsunt
lica fretus auctoritate.Ivo Carn, iv, 12,11, Panorm*- etc His verbis decipiuntur qui putant Adrianum hos
•
tanus, quceapostoli fulli fuerint aucioritate, ex. Ze^ canones in synodo Romana conslituisse. Sunt au-
pherino. Sic etiam Anselmuslib. m, cap".66, licet tem verba ejus synodi qusehabita est sub Felice a l^
1071 ANGELRAMNIMETENSIS EPISCOPI 1072
episcopis, ut constat ex epist. 2 Felicis, qui multis •A ] tem ca constit. 10 in mtegro lib. Adde dist. cap.145
soeculisfuit antc Adrianuin, sub Claudio ct Aurcliano in additis capitul.
imperatoribus, Damaso tcste. Eadom verba sunt in Nam si quis fuerit rebus spoliatus, etc. Hsec Fe-
capitul. lib. vn, cap. 145 in addilis. licis vcrba rcfert Gratianus 3, q. 2, c. 8, sed non re-
Si cjuisepiscopusab illis, etc. Hoecverha Felicisrc- cte eumdcm pulat fuisse cap. 7 et 8 scriptorem, cum
fcrt Grog. IX sub tit. De accusatione,cap. 2, sed non illa sint Felicis seeundi epist. 1 , c. 8, hoc primi
rccte ait esse ejusdcm Felicis , cujus est caput : epist. 1. Burch. lib. i, c. 174 , partem horum ver-
namque illud est ox epist. l,cap. 17 Felicis secundi, borum refert et Ivo iv, 6, 3 ef 5, Panorm. et v, 245
hoc ex secunda Felicis primi. Bernard. Papien. lib. et 292, Decreti. Multi hoc ipsum pontilices decreve-
v, til. 1, c. 1 el8,ilidem refert ordine neglecto tem- runt, quorum aliqui apostolorum esse instilutionem
porum. Conlius utrumque caput ejusdem Felicis esse asserunt, aliqui Nicaeno concilio tribuunt. Primum
arbitratur. Burch. lib. i, cap. 169, etc, 174, utrum- laudemus Zephyrinum, epist. 2, cuj'us est c. ultimum
quc Fcliccm appellat, ot Ivo parte v,cap. 271 et 291, 2, q. 2, in quo ante verbum ejectos addendum est
Decreli. Httjus themalis scntentia rcfertur tum ab episcopos,quod non desideratur apud. Ivo. lib. IV, tit.
Athanasio ot Alexandiina synodo, tum ab eodem Fe- 6, c. 2 Panorm. Secundum Fabianum epist. 1 , ex
lico minore, cap. 2 et 3 cpist. 1, ad eumdem Athan. qua est capul 2, Grat. 3, q. 1. Tertius sit Stephanus
qui esl lestis hoc cliam fuisse sumptum ex Nicsena epist. 1, cujus est2, q. 2, caput 3, plenius apud
synodo; sod antc eam synodum eadem fuit senlentia Burch. lih. i, c. 142, et Ivo. parte v, caput 255, De-
tam primi Felicis quam Slephani epist. 2. Postea le- creti. Quartus Caius papa in epistola adFelicem epi-
gcndum est 6 caput GroccumConstantinop.synodi, et •p
i scopum,.cujus est caput 1, apud Grat. 3, q. 1, men-
c. 7 Carthag. m, quod cst Graecisc. 19 concilii Car- dose a Demochare editum. Quintus Marcellus epist.
thag., ox quod suniptum cst c. unic. Grat. 4, q. 5 , 2 ad Maxenlium tyrannum, non episcopum, ut appel-
falso inscriptum exconcil. Carthag. iv, utrccte Domo- lat. Grat. 96 distinct. caput ult. Maxentium tantum
chares notat. Burch. i, 160, hicertiusex Carthag. Anselm. vi, 187. Sexlus Marcelli successor Eusebius
cap. 19. Sod Groccossecutusesse videtur Ivo iv," epistola2,cujussunt apudGrat. 2,qua?st.2, c. 4 el3,
tit. 2, Pauorm. cap. 12 mendose, parl. v, cap. 270, qu. 2, c. 6 eta, qu. 1, c 3el4; el Ivo iv, 6, 4, 8,7,
Decreli, cap. 8, tt in majus ex concitio Carth. iv, Panorm. et v, 249 Decreti, et Anselm. lib. in, c.44
cap. 19, utrumque niendosum est. Anscl. lib. m, et 51, qui caput Hlud 5 et c.4 Grat.3, qu. l,quorum
cap. 35, ul Burch. vide hujus them. verba in additis initium cst redintegranda, latius refert. Seplimus Ju-
cap. lib. vn, cap. 143. lius epistola 2, qui non solum verba refert Nicoeni
Qui congruo in loco, etc. Folicis verba refertprae- concil. cap. 28, quod est Julii 8, sed etiam cap. 35
ter Anselni. m, 88, Burch. i,174,Ivo v,292Decreti: sententiam ejusdem concilii latius persequilur. Hinc
sed in Felicis cpist. non cst, tempore a canonibus cap. 5, Grat. 2, qurcst. 2 desumptum est. De eadem
prcefixoNicccnis, fuit enim Felix multo anliquior, re Athanasius et Alcxandrina synodus ad Felicem U,
sed temporecongruo, id cst, autumnale, vel seslivo : et ipse Felix ad eosdem cap. 5, 4 et 8, ex cap. 3 et
quod conlirmaiur canonc 37 apostolorum et Nicaeno 5, qu. 2, cap. ult. de quo diximus them. 2. Item
5, cx quo csl capul 1, disl. 18, mendose lamcn a AfricanoeprovincioeStephanus, et alii episcopi ad
duohtis Antoniis cditum , niundum jejunium et so- Damasum, ct Damasus ad eosdem epistola 3, refer-
temne tnunus Deo possit o/ferri. Est enim scrihen- p'. tur ab Isidoro in prologo conciliorum : Leonis epist.
dum, tnundum et solemne munus Deo possit offerri: ** ad Chalced. synodum, aliaque permulta ex Eusebii
Groece OSi.TO 8wpovv.«.0apov7rf>o<ryif>v]Tav T<~>
0sfl. histor. de qua Nicol. apud Grat. 35 , quoest. 2, cap.
Quamvis in his verbis il a verha et sotemne non 3, et ex synodo Larissoe sive Lampsaci habita, et ex
agiiust amits, quocin muliis Lalinis editionibus horum aliis synodis atque decretis. Nos Symmachi mentio-
caiioniiin non lcgimus, sint licet in vetcri libro nem faciemus, qui in synodo Romana v totidem ver-
Malfsei,non sunt in Carthag. vi synodo , neque in bis, quot Euseb. epist.2 scripsil; eisdem quoque uli-
Diouysii Exigui inlerpretatione. Coetera a Felice tur Joan. papa epist. 2, ex qua est 3, qu. 1, cap. 3,
scripla conftrmanlur verhis concilii Nicsenirelatis a lalius relatum ab Anselm. m, 44; item 12 , qu. 2,
Jttlio papa in epislola ad Orieulales c. 23, 24, 25 et cap. 7, quod recte Eusebio ascribit Ivo parte v, cap.
26, ct fortassc Nicscnocsynodi c. 63, 66 vcl 67. Ita- 249, itein 3, qu. 2, c 1. Postremo Pelagius II in
que in oa synodo arlu testari videtur Alhanas. ct re- epist. ad episcopos Italioe,ex qua est cap. 2, Grat. 3,
liqui /Egyptii in episl. ad Fclicem 11,cl idem Felix qu. 2, Lalini ab Anselm. lih. ni, cap. 59 relatum.
ad cosdoni /Egyplios c. 5, unde est 5, q. 2 , c. ult. Adde ex additis capilul. d. Iib. vn, cap. 143.
quod non rocto scrihilur, Fetix papa Anaslasio, etc. Adimi natnqueepiscopo,etc. His Felicis verbis uli-
scd scribendum, Felix secundus Athanasius, clc. In tur concilium Africanum cap. 54 , Graeci vero 88
quo eliam Anlonianoeediliones errarunt, quamvis ex sive 87, ejus verba refert Grcg. IX, sub tit. De ju-
addilis a Democharc id mutari potueril. Burch. lib. diciis, cap. 1, cum aliqua varietate. Bern. Papiens,
I, cap. 221, ex Dccrclis Felicis papoec. 4, ct Ivo collcct. l,lib. II, tit. 1, cap. 1, Burch. rectius lib. i,
parte v, c. 535, dccrcti. Ante concil. Nicicnum ex- D cap. 181, ctlvoparle v, cap. 297 , ct capit. d. lib.
slat epist. 1 Zcphyrini papae, de qua diximus c. 3 . vii, cap. 143 in additis.
habere qusedam cum cpisl. 1 Felicis coinmunia , et Quod si wgrotans, etc. Hocc Felicis in Romana
lotidom verbis conscripta , ct male a Gral. rolala. synodo verba refert Grat. 5, quoest. 3, cap. 1, ut ex
Exstat Fabiani papoeepist. 3 , cujus etiam magna ltomana synodo, tempore Adriani papse. Burch. re-
pars lvpcritur aSixto III in epist. ad Oricntales c. 5; ctius i, cap. 51, ex decretis Felicis papoecap. 11, et
ex ca Fabiani episl. simt tria Gratiani capila 5, q. 6, Ivo iv, 2, 7, Panorm. ct v, 161 Decreti. Sed Anselm.
duo Burch. lib. i, c. 147 et 148, duo itidcm Ivonis III, 88, ex decretis Adriani papac de hac eadem re
parle v, c. 260 ct261, Decreli. Denique Steph. episl. Fclix II epist. l,cap. 6.Videndus etcap. d.cap.145.
2 dc cadem re statuit. Addamus cap. 6 Groecum Nec a communionesuspenditur, etc. Nihil anti-
Constant. synodi cecumenicse. Hujus thein. verba
vide dist. cap. 143 in additis lib. vn capitul. quius exstat hac de re can. 74 apostoIorum,cujus
formam servatam legimus in conciliis. Haec quoque
Quia ultra provincimtertninos, etc. Julius epist. 2, verba sunt concilii Carthag. rn cap. 7, quod est Grse-
c. 32, testalus hoc esse in synodo Nicsena stalutum; cis cap. 19 Carthag. concilii. Ex eo est cap. ult. 4,
fuerat olim ab Stephano papa epist. 2 decretum ,' q. 5, de quo supra dictum est. Yidenda est Felicis II
unde est 3, q. 6, c. 4, Ivo XLV,4, Panorm. Anselm. epist. 1, c. 8, et Grat. et Anselm. paulo ante relati,
m, 74, praeler Felicis epist. 1 et 2de quibus supra; ' et capit. d. cap. 143.
vide infra caput 10; videatur etiam Valentiniani et
aliorum constitulio 5, lib. ix.tit. 1 Codicis Theodos. Quod si ex utraque parte, HsecFelicis verba refer»
in cadem verba magna ex parle referuntur. Est au-', Ivo tit. 7, cap. ult. Panormise, et parle v, cap. 248,
1073 CAPITULA AB ADRIANOPAPA TRADITA. — NOTJE. 1074
Decreti. Vide quae diximus cap. 4, et infra cap. 15 , A lib. in, cap. 7, recte Felicis nomen , et aliquot alia
et capit. d. cap. 143. verba refert. Sed male inscripsit Fetix universis epi-
Quod si accusatorum, etc. Refert haccut Felicis scopis, nisi addas Gallim. Videudus Paulus, et Pauli
verba Grat. 3, q. 10, cap. ult. et 4, q. 6, cap. 3, sed interpres Anianus lib. i, tit. 2, sent. et capit. lib. vn,
cap. 4 ejusdem qusestionisut Adriani papse, nec re- cap. 145, in additis.
cte Demochares Felicis verbis addidit ex cap. 13 Absentevero adversario, etc. Hsec recte Felicis pa-
epist. decretal.; suspicor voluisse Felicis II epist. 1, pse2ascripsit Gral. 3, qu. 9, cap. 11, et 18 , Ivoiv,
cap. 13 offerre. Ivo quoque non recte parte vi, cap. 7. 7, Panorm. v, 248 et vi, 351, Decreti. Anselm. m,
418, Decreti, ut Felicis III Decret. 2 ad episcopos Idem in Nicsena synodo cap. 33 et 66, et statutum
Galliseverba refert, et in marg. addita sunt Demo- esse Julius ait epist. 2, cap. 9, 24, sed mullo anti-
charis verba, et excap. 13 epist. decretal. sedparte quior exstat Telesphori epist. ex qua est cap. 1 ,
v, cap. 248. Felix decret. 2 ad episcopos Gallise.Pul- Grat. 3, q. 9, Anselm. m, 13, et Zephyrini epist. 1,
cherrhnus est hac de re canon 6 Grsecus Conslanti- unde est ejusdem Grat. cap. 13, cujus verba distin-
nop. concilii, cujus pauca exstant verba in epist. Ni- gui debuerunt a Grat. verbis. Illa enim , nhi fuerit
colai papse ad Mich. imper., relata apud Gral. 3, q. absens, etc, Gratiani sunt; superiora Zephyrini,quse
4, cap. ult. et 4, qu. l,cap. 2. Ivo iv,7,20 Panorm., Burch. xvi lib., 13 c refert latius : In sacris libris
et xiv, 70, Decreti. Est etiain de eadem re cap. 7 hcecsunt. Non est Romanis consuetudo damnare ali-
concil. Carthag. tertii, Grseci 19, caput Carthag. quem hominem priusquam is qui accusatur praesen-
synodi ex quo caput 1, Grat. 4, q. 6, non ex quarlo tes habeat accusalores, locumque defendendi acci-
Carthag. sumptum, ut est in Antonianis edilionibus. g piat ad abluenda crimina. Act. c. 25, adde cap. d.
Burch. i lib. c 160, ut Grseciex concilio Carthagin. cap. 143.
cap. 19, Ivo parte v, cap. 270, Decreti ex concilio Nec sententia, etc Praeterea suprascripta est Eleu-
Carihagin. cap. 8 non recte, ut supra dictum est, il- therii epist. ex qua est caput 2 Grat. 3, q. 9. Ivo
lud non diximus in extremo cap. Grat. 4, q. 5, edi- parte vi, c. 319, Decreli. Anseltn. lib. m, c. 28..Hu-
tum esse ab utroque Antonio, si se ad diem stalulum jus Felicis epist. 1, ante eum Callisti epist. 2, ex qua
non noluisse, sed non potuisse occurrere probaverit. esl c 3, Grat. c 9. Burch. lib. i, c. 171, Ivo partev,
Ivo inPanorm., si se ad diem constitutum occurrere c. 289,-Decreti, Ansel. m, 34. Addatur Julii epist. 1,
nonvoluisse, sed non potuisseprobaverit. Idem in De- c. 3, et Damasi epist. 3 ex qua est caputS et caput 6,
cret., si se ad diclum constitutum occurrere non vo- Grat. 3,q. 9, Ivo vi, q. 347 Decreti. Item concil.
luisse, etc. Anselm., si se ad diem, occurrere non po- Carthagin. 4, 50, et quod postea inveni. Cornel. papa
tuisse probaverit. At in Lalinis conciliis est, si se ad ideiri statuit epist. 3 ex qua est 3, q. 9, cap. 4, An-
diem occurrere voluisse, sed non potuisse probaverit; selm. III, 37 , et apostoli apud Clementem lib. n ,
ill Graeciseav Suv>?8yj a7roSE~?ai,xazu,vnv TrpoQecrp.iuvc. 55 et 55 constit. apost. Vide ex capilul. c. 204.
ou fiij TeOelrtxivut,aklu fiij SsSuvijo-Sai In Apud Ivonem parle xvi, c 316, Decreli (et consti-
a7ravTi~o-9«i.
veteri Maffoeilibro est, sese ad diem occurrere no- tutio 15 Grat. Aug. et aliorum lib. ix, tit. 1, Cod.
luisse, sed non poluisse probavit, quod non minus Theod. quse apud Anianum est 9 conslitutio, et in
mendosum est. Joan. Zonaree verba sunt: 'Eav yavji, Cod. Justin. constit. 14, lib. ix, tit. 2, sed nimis
p.rtit; ontsiouOel-fip.oi.zos w<m uij Izrrpo- concise relata) vide dist. c. 145. Capitul.
xaflaypovrjirat,
fiso-fioofairavTWat, iXku jxij Suv»i9«vai,suMôu xul pu Neque absens per alium, elc Sententia non dissi-
Sixaiouamou. Si ostenderet, inquit, non ex sua (limilis est c 58 concil. Nicacni apud Julium epist. 2,
bera) voluntate contempsisseut non die constiluta oc- cap. 20, totidem verbis olim Hyginus papa epist. 1
curreret, sed non potuisse ex justa vel excusationem in fine, ex qua est 2, q. 7, c 52, et Lucius papa in
admittente causa. Mihi verba conciliorum Latinorum epistola ad Galliseet Hispaniseepiscopos, aliis verbis
apertiora videnlur, sed in tanta varietate cum ea cum Callistus epist. 7, cujus est 2, q. 8, c. 1, Burch. lib. i,
Graecis confero, quoe suspicor non fuisse Grceceini- c. 171, Ivo v, 289, Decreti. Anselm. m, 54, et Ste-
tio edila, sedmagis e Lalinisconversa,magis ineam phanus papa epistola 2 ex qua est c ult. c. q. 8.
partcm inclino ut Burch. scripturam probem; nec Burch. i, 177, lvo iv, 7, 1 Panorm. et v, 293 et 528
mirum est si verba Latina Africani concilii duriora Decreti. Anselm. m, 55; adde Dionysium papam
sint, cum vix ullus ex veterihus scriptoribus, Cy- epist. 2, Marcellum epist. 2 cujus est caput 5, Grat.
priano cxceplo (quemCoptianum dictum fuisse , non 3, q. 9. Damasus epist. 3 ex qua est 4, q. 4, c. 2.
libenter apud Cyprianum Lactantium legimus) diser- Ivo vi, 537, Decreti et cpist.Ocx qua sumilur 5, q. 2,
tioribus viris placere possit. Habeo Burchardi vete- c 3 et 11, q. 3, c. 76. Denique addaturex Toletano
rem librum, qui cum edito facit. Verba quoquelibri concil. vi. c.ll, exquoest3, q. 9,cap. 9, Iicet men-
Maffsei,quem scio esse vetustissimum, non multum doseGrat. exToletan. vn, ut recte mulat Demochares.
a Burchardo disscntiunt. Addo exstarc apud Feli- Burchar. lib. xvi, cap. 5, ex decretis Felicis papse
cem II epistola 1, capit. 8, similia verba : Quod si cap. 15, quod defendere nondum cogitavi: lotidem
probare poluerit quod non noluerit, sed non poluerit verbis c. 47 concil. Wormatien. exstat. In Toletano
venire, nihil ei nocebit. Apertius dicerelur , quod non concilio additur exceptio, nisi uhi pro cap. regiw ma-
quia noluerit, sed quia non potuerit venire, non vene- " jestatis versalur causa, quod Burch. el Gratian. omi-
ril. Sed hoec hactcnus. Est et aliud Carlhaginense serunt. Postremoutroque praesentejudicandum etiam
concilium vn, cujus cap. 2 non dissimilis senlentia ex apostolorum constitutionibus est Clemente auctore
est. Grsecis est cap. 130, a Gratiano dicitur Cartha- lib. n, cap. 53 et 55. Vide infra cap. 55 et ex capi-
ginense vm capite2, causa 4, q. 6, quod recte a De- tularibus cap. 204 apud Ivonem parte xvi, cap. 516,
mochare animadversum est. Ivo etiam recte parte Decreli. Esl in capitul. 7, cap. 354, et in additis cap.
xvi, cap. 64 Decreli, idera dicitur Africani concilii 105 et 145. Videnda constitutio 15 (ut 52). Adde
capite 96. Hujus them. verba paucis exceptis refert Pauli Iib. v sentent., tit. 5 et tit. 17.
capitul. lib. v, capite 241, etlib. vn, cap. 90 et 119, Nec affinis teslis admittatur, elc. HsecFelicis ver-
et addit. cap. 143. ba refert Grat. 3, q. 9, cap. 12, Ivo parte vi, cap. 351,
Infamis enim persona, etc. Haec Felicis in synodo Decreti; et Ansclm. lib. m, cap. 7. Idem de consan-
Romanaverba refert Grat. ut Romse synodi verba3, guineis ait Callist. cpist. 2, cujus cst cap. 1 et 12.
q. 7, cap. 1, Ivo lib. iv, tit. 7, cap. 24 Panorm. ut Grat. 3, qu. 5. Burch. Iih. ui, c 171, Ivo iv, 8, 3
Stephanus episcopis Gallioein 2 decretali.non recte; Panorm. et v, 289, Decreti. Anselm. lib. m, cap. 54.
sed parte v, cap. 248, et parte vi, cap. 331, Decreti Esse hoc ex Nicoena synodo teslatur Julius papa
optime ut Felicis episcopis Gallise, etmulta alia ver- epist. 2, cap. 32, unde sumptum est cap. 10, Grat. 3,
ba ex eadem epist. affert, quse D. Grat. refert tria qusest. 5. Anselm. lib. m, cap. 21, unde capitul.
sunt, etc., non ex cpist. Felicis sunt, sed Gratiani ex dist. cap. 143 in ipsis addilis.
digestis, ut recte Contius nolat. Sic eliam Anselm. Neminem ergo exhibcri, etc. Exere |)ro exhibcri
1075 ANGELRAMNIMETENSIS EPISCOPI. 1016
habet Grat, 3, q. 6, cap. 16, ex synodo Romana, sed A pertineat. Exstat hoc etiam caputin Capitul. lib. VII,
iit Felicis epist. 2, est apudlvo. v, 248, et vi, 551, cap. 151 in additis.
Decreti. Seo Ansel. III, 88, ut ex Adriani decretis ; CAP.VU. Accusationis ordinem, ctc. Hsec verba
vide capitul. d. cap. 145. Eutychiani papaesunt inalia synodo Roman. epist.
Ut aclor semper rei forum sequatur. Alexand. IU 2. Ex ea est 2, qu. 8, cap. 3; Ivo non recte iv, 7,
Ct Lucius III videndi apud Greg. IX sub tit. De foro 22 Panorm. Sixto adscribit; recte parte vm, cap.
compel., cap. 5 et 8, qusesumpta sunt ex prima col- 332, Decreli Eutychiano Anselm. Lucen. m, 88, ut
lect. lib. n, tit. 1, cap. 7, et ex secunda collectione solel ex decretis Adriani papse. Ego suspicor ex con-
libri n, lit. 1, cap. 2, et post Concil. Lateranen. stit. ult. Honorii et Theodosii lib. ix, tit. 2 codicis
parte vni; cap. 7, pluribus verbis invenies non Justiniani, si tempora patiantur, sumpta hsec esse
utrumque, sed caput quintum tantum. Antiquius est omnia, aut eam constitulionem Eutychiani verbis
Pelagii ad Sergium cancellarium rescriptum, quod conscriptam fuisse. Eadem constit. exstat in cod.
non reperi, sed refertur a Grat. 11, qu. 17. Adde Theodos. lib. ix, tit. 1, constitut. ult. Hujus capitis
novcllam Valentiniani et Marciani, Neminem exhibe- verba sunt in Capitul. 1. vn, cap. 152 in additis, et
ri, etc, ejusque interpretem Anianum, et constitut. in aliis Iib. vn, cap. 436.
Valentiniani et Valenlis 4, lib. n, tit. i, Cod. Theod. Vinculum inscriptionis arripiat, etc Eulychiam
et capitul. Iib. vn, cap. 145 additis. et imperatorum verba sunl, de hac inscriptione
Si quis aulem judicem, elc Hsec etiam ut Felicis ante Eutychianum Fabianus episl. 3 ex qua est 2,
verba refert Ivo parie v, cap. 248, et vi, cap. 331, qu. 5, cap. 5 ; plenius Ivo iv, 7, 21 Panor. et par-
Decreti, ut Adriani,Anselm. lib. m, c 88.Ante Feli- JJ te vi, cap. 324, Decreti, et Ansel. m, 79, omnes ut
cem eisdem verbis utitur Fabianus papa epist. 3 ex ex Fabiani verbis, sed Gratianus De pmnit. dist. 1,
qua est c. 22, Grat. 2, q. 6; aliis verbis Burch. lib. i, cap. 22, sic ait : Hinc etiam in canonibus: Si quis
cap. 148, Ivo iv, 12,1 Panorm. et v, 261, Dccreti. iratus, etc, quod Ant. Demochares recte animad-
Eisdem postea Sixtus UI in epist. ad orienlales epi- vertit. Post Eutychianum Damasus epist. 3 ex qua
scopos cap. 3, Anselm. m, 73. Yide infra c 32, et est.4, illis qu. 4, cap. 2, male Contius Grat. nomen ad-
capitul. dist. cap. 143, adde Cornelii epist. 2. didit verbis : Inscriptio semper fiat ut talionem,
CAP.VI. Si quis autem putaverit, etc HsecAonjam etc, usque ad verbum relineant; esseque illa verba
ex Fclicc in synodo Romana, sed ex Chalcedoncnsi Damasi docet Gralianus 1, qu. 3, cap. 2 ; Burch.
synodo generali cap. 9 sumpta sunt; et mihi non fit lib. xvi, cap. 38 ; lvo. iv, 7, 23, Panorm. et vi,
verisimile hsecita scripsisse Adrianum ut edita sunt, 348, Decreli. Aliis verbis de eadem re idem Dama-
sed adjectis inscriptionibus, unde essent sumpta. Nam sus epist. 6, ex qua est 3, quoest.9, cap. 8 ; Ivo vi,
cur Adrianus diceret Constanlinopoli causas appclla- 348, Decreti. SixtuslIIin epistola ad Oricntis epi-
tionis esse tractandas, non in catholica Ecclesia Ro- scopos, verbaFabiani repetit cap. 3 et 4, ex qua est
mana ? Memini lcgisse in beati Greg. Registro lib. n, 2, qu. 8, cap. 4. Eteniin Gratianus Sixli nomen
cap. 54, epist. 52, ex qua est 11, qu. 1, c 59, et 2, qu. ascripsit, at Burch. Iib. xvi, c 3, ex Conc Arau-
1, cap. 7, quod ex duabus epist. Greg. sumptum est scio cap. 4 ; Ivo iv, 7, 21 Panor. Fabiani nomen
48, 57. Joauni cuidam defensori eunti in Hispaniam retinet, ut antea dictum est. Hujus etiam. inscri-
dedisse indicem quarumdam constitutionum, quorum ptionis menlio fit in concilio Conslanlinop. cap. 6
verba inferuntur, ut iis uti posset cum in provinciam r Grseco. Poslremo ab Innocenlio UI in concilio gene-
veniret. Non dissimilis est hsecnostra collectio, quam rali Lateran. cap. 8, apud Greg. IX, tit. De accusat.
plcniorem suspicor datam; scio missam eliam Me- c 24. Vide cap. 48 hujus collectionis et d. cap.
aiomatricum antisliti, sed ad nos sine inscriptione 151 Capilul.
singulorum capitum pervenisse. Exstat hoc caput Cum calumniantes, etc Haec ctiara sunt Fabiani,
plenius apud Gralianum 11, q. 1, cap. 47, et Ivo Eutychiani, Damasi, et Sixti tertii verba; adde
parte vi, cap. 360, Decreti; minus plene apud Grego- Clementem lib. n, cap. 46, De constitutionibus apost.
rium IX, tit. De foro compet., cap. 1, et in prima col- Vide infra cap. 48.
lectione lib. n, tit. 2, cap. 1, Burch. lib. n, cap. 183, Ivo CAP. VIII. Si quis clericus super quibuslibet, etc.
partevi, cap. 228 Decreti. At Julius papa testatur 21 His verbis principio Eleutherius papa est usus in
caput Nicaeni concilii scriptum esse, ut penes uni- epistola ad ecclesias Gallise, mox Felix in epistola
versalis apostolicoe Ecclesise judicetur Jul. epist. 2, 1. Eadem verba Niceni concilii esse refert Julius
cap. 4. Eisdem verbis Victor usus fuerat, epist. 1 epist. 2, cap. 22; Grat. 3, qu. 6, cap. 17, Sixli
ex qua est 3, qu. 6, cap. 7, et Sixtus XI, epist. 1 ex esse dicit; Ivo parte vi, cap. 318, Decreti Eleutherii,
qua est cap. 15, ejusdcm, quoeest quod Sixto inscri- et cap. 529 Felicis Ansel. III lib. ixvm cap. Eleu-
bilur, Victorilvo iv, 12, 2Panorm. et ejusdemAn- therii, cap. 88 Adriani. Vide infra cap. 35. Viden-
selmi lib. n, cap. 9. Sixto libro eodem cap. 11. dus et Cyprianus in epist. ad Cornelium papam,
Adriano libro m, cap. 88. Scio etiam in Chalced. cujus initium, Legi litleras tuat, fraler charissime,
synodo, contradicentibus legatis Leonis papoe,fuisse pag. 4. Videhtur autem esse Vaecverba sumpta, si
sccundum locumdatum Constanlinopolitano episcopo, _. tempora paterentur (a), ex verbis Aniani interpretis
sed id nunquam Leo probavit; sed GelasiusatqueNi- " novellse Yalentiniani et Marciani : Neminem exhi-
colaus testantur, qui negant eum patriarcham esse, beri, etc. exstant etiam in c. lib. vn, cap. 144 in
sedHeracleaeeum archiepiscopo subditum esse debere. addilis.
Prsestal igitur ut credamusnosAdrianum Nicoensepo- Illi vero qui putsutus est, etc Prseter suprascri-
tius synodi verba quam Chalced. conscripsisse; cujus ptos idem Cornelius ait epist. 2 hoc in Nicaenocon-
etiamChalced. exstat cap. 17 et 18, quibusis lionorde- cilio decrelum esse ; praeter Julium testatur Atha-
ferturCoiistantinopolitano episcopo, et cum antiquiori nasius et Alexandrina synodus in cpist. ad Feli-
Constantinopolitanoconcilio oecumcnicopriusconces- cem II; ipse Felix adeosdem c 19, cujus verba Grat.
siim asserunt. Ex 17 cap. est quocst. 2 cap. 1, Burch. refert, inscriplione oraissa etiam in Antonianis edi-
II, 148, Anselm. v, 26, Ivo n, tit. 1 Panorm. Ple- tionibus 2, q. 6, c 16 ; Ansel. lib. i, cap. 59 Fe-
nius idem Ivo refert parte m, cap. 106 Decreti, cap. lici papse recte ascribit. Sedaddendus erat num. 2.
9.Chalcedon. synodi verba refert Nicol. in epist. ad Yidc infra cap. 30. Hsecquoque Aniani sunt (b), de
Michaelem imperalorem : multus est in ejus inter- quo supra item cap. dist. cap. 144.
pretatione, ex ctijus verbis apud Gratian. Decreti CAP.IX. Salvo Romanm Ecclesim, etc. Hsecver-
cap. 47 scribendum est primatem nou primates, et ba, paucis exceptis, ter Grat. refert 5, q. 6, c 16
Graeceest, T6Vi\a.p-/ov TH;Storxjjo-sws- ; dura vero est ex synodo Rom. 5, q. 4, c. 2, them. 2, ex Adriano,
inlerpreiaiio, ut id ad solum Romanum pontificem et 9, q. 2, c. 9, ex synodo Constant. sunt autem ex
(a) Ei certe patiuntur.MABSI. (b) Recte. Lo."
1777 CAPITULA AB ADRIANOPAPA TRADITA.— NOTJE, 1078
eadem secunda generaa synodo c. 2 Grsecis, Latiuis A bitat leges humanas rationi et honestati non repu-
exceplis iliis verbis, salvo Bomanm Ecciesimin om- gnantes esse amplectendas, prsesertim ubi vel publi-
nibus primatu, quse fortasse Adriani verba sunt. An- cse consulunt utilitati, vel ecclesiasticse dignitatis
sel. lib. III, cap. 88, ex decretis Adriani. Isidorus auctoritatem defendunt, acproadminiculo tuentur?»
in prologo Concil. Collectionis, verba Constantinop. Addamus Eutychianum in synodo Romana epist. 2.
refert capitis, ut ostendat plura fuisse quam decem Post concilium Nicaenumprseter Julium et Damasum
capita Nicseniconcilii, illa tum verba, salvo Romanm, videndusDamaso antiquior Fehx II in ep. ad Athan.
etc, non refert. Suspicor CLPatres ex verbis capit. et Alexandrin. synodum cap. 7, et 9, et 14 ex quo
v. concilli Nicaenihoc deduxisse, ex eo est apud 14 cap. est 3, q. 3, cap. 11, Anselm. m, 62, et toti-
Gratianum 11, q. 5, c. 75, el d. 18, c 3. Sed et ab dem penerverbis cap.2 est concil. Carthag. vii Afri-
eodera Isidoro referuntur Innocentii papoe verba in cani cap. 96 Latinis, GraecisCarthag. cap. 130 sive
epislola ad Yictricium Rothomagensemepiscopum, 129, ex quo pars refertur a Gratiano 4, qu. 1, cap.
quibus hoc ipsum videtur significare, Nicseno con- 1, et, 4, qu. 6, cap. 2, et Ivo iv, 7,19 Panor. et xiv,
cilio statutum fuisse, ut causse et contentiones om- 69,. etxvi, 64, Decreti, et Ansel. m, lib. cap. ult. So-
nes in synodo provincioe terminarentur. Refert In- lus Rabanus in 1. Poeniten. c 1, c 96 concilii Afri-
nocentii verbapraeter Isidorum Grat. q. 1, cap. 17, cani rectius cseteris attulit. Ad extremum afferamus
his tautum verbis ascriptis, Innocentius papa; ideo Symmachum papam in synodo Romana iv et pro eo-
Demochares non addidit certum locum. Sic eliam dem Syinmacho Ennodii libellum, qui hoc Cartha-
Anselmus ljb. u, cap. 53, sed exstat vqlum. 1 con- gin. concilii caput recitat. Hsec denique verba refert
cil. epist. 2, cap, 3. Conlius recte attulit Isidori U Isidorus in prsefalione collectionis conciliorum ; sed,
locum, sed appeUat cap. 25, quod nos 27. Varietas ut veruni fatear, non eisdem verbis quisquam, quod
oritur post cap. 9, nam c. 10 Contio est Gelas. meminerim, quibus Adrianus utitur. Postea reperi
Christianis, etc.,mihil3. Ego addidi numeros no- eadem 1. vn, capitul. c. 507, et initium tantum ca-
vellse,et canonis Carthag., is omisit. Age vero, refe- nonisl08, etin additis ipsis cap. 148.
ramus antiquius decretura utroque concilio Nicseno Quia indignum est superiorespati, etc. Hsecetiam
et Constantinopolitano, aut ea Adriani verba, aut verbarefert. Grat. 3, qu. 5, cap. 7, ex synodo Ro-
ea quse suspicabamur addita, tueamur. Legantur manasub Adriano. Anselmus Hb. m, cap. 88, ex de-
Pii pontificis verba in calce epistolse 2, de cmtero, crelisAdriani;eorum sententia Nicseniconc. esse di-
salva in omnibus apostolica auctoritale, etc Ante citur c. 66, ut refert Julius epist. 2, c. 28, et c 36,
Pium Anacletus, a beato Petro presbyter consecra- sed a Petro dimaiiasse hoc Clemens testalur epist.
tus, in extrema epistola 1 ex qua est 2, q. 6, cap. 1, ex quaest 6, qu. l,c. 5, plenius relatum ab An-
3. Yerba tum illa, coram patricio, mendose esse selm. in, 1. Idem decretum est Zephyrini epist. 1,
suspicor, et pro eis, coram prceside, substituenda ex qua est 2, qu. 7, cap. 11, licet pro majorum in
esse facile credo. Multis enim sseculis post Anacle- conciliis sit summorum, ut eliam habet Anselm. m,
tum palriciorum nomen pro magistratibus usurpa- 58. Adde Sixtum n epist. 2, Felicem epist. l,et
tum, fuit. Postremo hujus capitis verba, illis exce- Julium suprascriptum epist. 1; sed fatebor id quo-
ptis initio hujus capitis notalis, refert Capitul. lib. que, quod ante paulo dixi: Adriani verba me non
vi, c. 287. reperisse ab aliis prius conscripta, sed sententiam
CAP.X. Ultra provincimterminos, etc. De iis ver- « eamdem. Vide infra cap. 19, in fin. Vide infra cap.
bis dictumest cap. 5, them. 2, referuntur a Gratian. ud.c. 307.
post verba superioris capitis 3, q. 6, cap. 16 ex syn- CAP. XII. Prudentisstme, justissimeque Nicmna
odo Romana; nec diffitemur esse ex synodo Ro- sive Africana decreta, etc. Ne hsec quidein verba
mana Felicis episcoporum 70. Sed verba c, 9, quae aliquem usurpasse ante Adrianum legi, senlentia
jungunlur, non sunt ex eadem sumpta, quamvis multis in locis expressa, et ex Nicsena synodo mul-
initium cap. 16 et finis ejus synodi sint. Hujus ta retulimus, quibus confirmalur in provincia esse
capitis verba referuntur dicto lib, vi, cap. 293 a synodo causas retractandas et peragendas; ex
capitul. Africanis decretis cap. 5 eadem confirmantur. Post
Omnis accusatio, etc Capitul. et Gratian. haec hoecscripta, incidi in epist. Africani conciUiad Coe-
verba referunt post superiora 3, q. 6, cap. 16, et lestinum papam, in qua haec verba sunt, paucis
in finepro illis verbis, nisi prmlalus sit, qui accusator, immutatis ; eadem Grsece exstal c. 138 concil. Car-
Demochares recte substituit, nisi ad sedem apostoli- thag. Eadem sunt in Capitul. lib. vi, cap. 287.
cam fuerit avpellatum : quaeverha habel Stephanus Ad concilium suceprovincim vel eliam universale
papa epist. 2, et Grat. 5, q. 6, c.4, nisi tanlum, elc provocare. Hsecverba sunt epist. Africani concil. ad
et Ivo iv, 5, 4 Panor. et Ansel. m, 74. eamdem ex- Cmiestinum ; eadem sententia est Milevitani conc
ccptionem omissis verbis hujus thematis addidit c. 22, Africani 92, Latinis 126, vel 128 Grsecis, ex
concilium Nicoenum,et testatur Julius papa epist. 2, quo est apud Grat. 2, q. 6, c 33, et II, qu. 3, c.
cap. 31. Postillaverba, uitra provincimlerminos,elc, 34, in quibus illa verba: et interea quidquiddefiniant
verbum tantum tollendumest. .. adhibiti ab eis ex consensusuorum episcoporum. Fi-
CAP. XI. Accusationes et accusatores, etc. Hsec D niant pro definiant, est in libris conciliorum, et, pro
verba sunt concilii Nicseni, paucis exceptis, cap. 23, ex consensuepiscopieos. Sed Grseceest: n«i xu ft£Ta§o
ut refert Julius papa epist. 2, c. 5; Ansel. m, 20. TTOU Tav7rE/3aTcio-<i)o-tv
TWV 77a^'auToOv
(sic) V.UTUo-uvai-
Idem Julius epist. 1, sed antiquiores ponlifices eis VEO-JV TWV toiwvaOTOuv (sic) hmaxoimvrtpavkup&uvbp.e-
usi sunt, Telesphorus in epist. ad episcopos; Stepha- voi.In veteri libro est, xui (i£Ta?u,omisso articulo tu,
nus papa epist. 2 ex qua est 3, qu. 5, c. 8 ; lvo parte sed ego eum relineo, LatinacumGroecis conjungens,
vi, c 315 ex Telesphoro, et cap. 317 Decreli ex ut verbum finiant ex Grseco ntpuTwo-aa-iv magis pla-
Slephano. Anselmus Ub. m, cap. 13, ex Telesphoro cet, ex consensu, et cum consensu placet. Sed ex
cap. 18, ex Stephano cap. 88, ex Decretis Adriani, ut quoque retineo, episcopi eos deleo, verbum exhibiti
Gral. 3, q. 5, cap. 7, ex synodo Romana habila sub non est par Grseco verho, quod magis acceplosot
Adrianopapa. Demochares addidit et Damasi epist. electos significat. Sic autem intelligo electos ex vici-
3 ad Stephanum non male, sed ante eum et Nicsenum nis episcopis judicare, cum consensu autem partis
concilium. Eusebius papa ep. 1 refert a tempore apo- utriusque eligi, sive ex consensu episcopi, a quo
stolorumhoc esseservatum. Ex ea sumptumest3,qu. provocatur, eligi a reo, qui provocavit aUquosqui
5, cap. 5.PlenusapudAnselm.lib. m, cap.16. Eadem judicarent. Neque enim omnes judicabant, sed erat
sententia est Clementis Petri discipuli et successoris certus numerus eorum constitutus, ut c. 11 Carth.
epist. l,ex qua est 6 quoest. 1, cap. 5, plenius apud i ex quo est 15, q. 7, c 3, falso ex concilio Aga-
Anselm. lib. III, cap. l,et Callistus papa epist. 2, thensi primo, etiam in Antonianis editionibus in-
cujus rationem addere visum est; « Quis enim du- scripto, et cap. 10 Carth. u ex quo est c. 4 apud
1079 ANGELRAMNI METENSISEPISCOPI 1080
Gratianum ejusdem qusestioms, et 3, q. 8, c ult. A Clementistestimonioutitur cum collegis'suis, quam-
falso inscriptum ex concil. Carthag. in quod recte vis Clementis verba ubi sint ignoremus. Exstat
Democliaresedidit Burch. i, 149, exconcil Carthag. apud Grat. 3, q. 4, c. 2, ct Ivo. iv, 7, 8 Panor.
c. 12, et Ivo v, 262, Decreli, et Anselmus m, 42. SecundusPius ep. 1 ex qua est 6, q. 1, c. 9, Ivo iv,
Adde c. 4 concilii Carthag. ni, ex quo est 15, q. 5, 7 Panor. et 5, 243 Decreli, et 3, q. 4, c. 3. Ter-
7, c 5, falso inscriptum ex Carthagin. iv, Burch. tius Callistus,cujus verbahaecessevidenturab Adria-
n, 205, ex concil. Carlhagin. c. 20, et Ivo vi, 280 no relata epist. 2 ad episcopos Galliae,ex qua est2,
Dccreti, Iicet in margiue scriptum sit, Ex Carthag. q. 7, c 18 ; Burchar. lib. i, c 171, Ivo iv, 7, 5, ex
2, c. 8. credo voluissec 10, de quo supra, referre. Felicis epist. 2 de qua suprac. 5, them. 5; idem
Graeciut Burch. Ivo et Anselm. Carlhag. c. 12, 14 Ivo parte v, c. 289 Decreti. Ex hac epistolaCallisti,
et 20. Sic etiam Triburien. concil. c 10, et Crescon. cujus etiam verba sunt c 96 concil. Carlhag. IV
c. 2*2, quse de ultramarina appellationedicebantur. repetita, non omnia tamen ea quoeapud Grat. ex-
Grat. exceptione addila temperavit 2, q. 6, c. 54, stant. Quartus Pontianus ep. 2 cujus est 3, q. 5,
nisi forte Romanam sedem appellavcrint. Ea ex- c. 4, mendoseeditum, rectius Ansel. lib. m, c 16,
ceplio in Africanis conciliis non est : improbatam rcfert. Quintus Fabianus ep. 1, quam in synodo
fuisseab Innocentio significare videtur c 61 Afri- Romana edidisse videtur, ex qua est 3, q. 4, c 7 ,
cani, scd additur non facile, hoc est, non crebro, multo latius scriptum ab Anselm. Lucen. lib. m,
sed ex magna causa. Tamen haec quaesub Aurelio c. 7; idemFabianus epist. 2, et latius epist. 3, cu-
Carthaginensiscripta sttnt, improbata esse videntur jus verba hsec ipsa sunt ab Adriano relata, paucis
tempore BonifaciiII. Yidenda ejus (o) epist. ad Eu- ag exceptis. Eademque verba repetit SixtusHl in epist.
lalium Alexandrinumepiscopum. Cresconiusc. 282, ad Orientales c. 2, cujus verba refert Anselm.
et non appellentur nisi Africana concilia ex conci- lib. in, cap. 75. Ante Sixlum Stepbanusepist. 2
)io Carthag. tit. 93, de appellatione ad majus con- multa ex iis repetit. Mox Felix II epist. 1, c. 11,
cilium. Exstat c 12 Antiocheni concilii, ex quo est qui testatur esse hoc ex Nicsenoconcilio. Postremus
22, q. 5, c 1, et a Martino Bracar. aliis verbis edi- Pelagius II, epist. 3, cujus est 3, q. 5 c 6, Anselm.
lura c 35, non ex concilio Martini papae,ut edidit lib. III, c. 59. Sed et generalis synodus exstat Con-
Gratianus c 5 ejusdem quaestionis, qui perpetuus stantinopolitana c. 6 Grsece,cujuspars refertur a Ni-
error Gratiani ab aliis notatus est, videndus est colaopapa III, epist. ad Mich.imperat. ex qua est 4,
etiam c. 6Graecustextus Constanlinopolitaniconcilii. q. 1, c. ult. Ivo iv, 7, 20 Panorm. et xiv, 70 Decreti,
CAP.XIII. Placuit cpiscopos ejectos, etc. Hac de Item synodus Chalcedon.c. 21 ex quo est 2, q. 7,
re dictum est c 6, them. 3; verba ipsa sumpta esse c. 49; Anselm.lib. m, cap. 114 sive 115. Postremo
videntur ex epist. 2 Zephirini. ex qua est 2, q. 2, videatur Clemenslib. vn, c 46,47 et 53 constitut.
c. ult. Ivolatius lib. IV, tit. 6, cap. 1 et 2 Panorm. apost.
et ex epist. 3 Damasi, ex qua sumit quaedamBurch. Nec vilespersonm,elc. Hac de re Anaclet. ep. 2
lib. i, c. 153, et Ivo parte v, cap. 265, Decreti. Vox unde est 2, q. 7, c 15, lvo iv, 7, 6 Pan.or. et v,
placuit omittitur : cseterasunt libri vi, c. 287 Capi- 238 Decreti; Ansel. III, 51. Deusdedit cap. 4 non-
tul. et lib. vn, c. 129 in additis. nulla refert. Evaristus quoque ep. 2 ex qua est 2,
CAP.XIV. Nullus metropolitanus,etc. Orieo hu- q. 7, c. 1; Ivo iv, 5, 8 Panor. et plenius parte v,
jus decreti ex apostolorum cap. 34 Grsecis, Latinis f cap. 240 Decreti, et Anselm. lib. m, c 12. Cal-
35 sumilur. Nicseno concilio idem statutum fuisse t» l listus, Fabianus et Sixtus III ubi supra. Ansel.
cap. 51 et 61 testatur Julius papa epist. 2, c. 14 et in, 73.
c. 23. Idem dici videtur cap. 9 concilii Antiocheni, CAP.XVII. Ii qui in aliquibuscriminibus,etc. Hsec
ex quo est 9, q. 3, c 7, et apud Martinum Bracar. Fabiani papoe sunt epist. 3, et Sixti III in epist. ad
c. 4, ex quo est cap. 1 ejusdem qusest. Pontifices; orientales episcopos cap. 2, Anselm. m, 73. De
tjuoque veteres eadem constituisse dicuntur. Hygi- eadem re aliipermulti conscripserunt. Principio Cle-
nius epist. 1 ex qua est 9, q. 3, c 4. Burchar. i, mens ep. 1, qui Petri magistri verba refert, ex qua
65, Ivov, 174, et xiv, 72, Decreti, qui ex epist. Cal-, est 6, q. 1, c 1, Anselm. m, c 1. Clementi proxi-
listi papse. Est autem epist. 2 ad episcopos Gallise, mus Anacletus epist. 2 ex qua est 2, q. 7, cap. 15,
ex qua est 9, q. 5, c. 7, Burchar. i, 66, Ivo iv, 4, 2; et6, q. 1, cap. 1. Tertius Callislus epist. 1 ex qua
Panorm. et v, 100 et 10I,Decreti. Ante Callistum! est 2, q. 7,.cap. 18. Quartus Pontianus epist. 1 et 2.
Anicetus in epistola ad Gallise eliam episcopos, ex Quintus Fabianus epist. 1 ex qua est 6, q. 1, cap. 4,
qua est 9, q. 5, c. 5 et 6, Burchar. i, 63, lvo iv, 4, et epist. 2 ex qua est caput 3 ejusdem quaestionis.
4 Panorm. et v, 54, Decreti. Post hos verba Callisti Sextus Eutychianus epist. 2 in synodo Romana, ex
repelit Lucius papa ad episcoposGalliseet Hispanise, qua Ivoparte vi, cap. 332 et 333, Decreti plura sum-
ct hujus capilis verba fere eadem conscribit. Yide. psit quam Gratianus 2, q. 8, c 3, et 3, q. 4, cap. 11.
infra cap. 43. Exstat hoc etiam caput in cap. lib. Add. Ivo iv, 8, 8 Panorm. Anselmus m, 25. Septi-
vn, cap. 146 ; in additis pars etiam hsec exstat lib. mus Eusebius epist. 3 cum synodo ex qua est 3,
vn, cap. 106. q. 5, c. 9, sed Burchar. lib. xix, c. 4 ex concilio
Nec reliquorumaliquis episcoporum,etc. Confir-. D 1 apud Theodonis villam c. 3, at Ansel. m, 19 ex
matur haec senlentia verbis concilii Carthaginen- Eusebio. OclavusJulius ex epist. 2, c. 35 ex qua est
sis iv, c 23, ex quo est 15, q. 7, c 6, Burch. lib. i,, c. 10 ejusdem qu. Anselm. m, 21: est autem id ex
c. 114, Ivo parte v, c. 214 Decreti. ltem sententia! Nicoenoconciliosumptura, ut Julius affirmat.Nonus
est non dissimilisconcil. Hispalen.n, c 6, ex quoi Felix II in epislola ad Alhanasium et Alexandrinam
sunt c 1, et c ult. 15, q. 7, non recle a Demo- synodumc 14, ex qua est 5, q. 5, c 11, Ansel. m,
chare edita, et a Conlio itidem connivente. Addeex: 62, idem Felix c. 15 ejusdemepist. Postremus Pe-
Nicolai cpist. ad Mich. imper. c. 8, d. 21, in quoi lagius ii epist. 3, cujus verba plenius in conciliorum
prcesiolandumpro postulandum mutari potest, autt libris sunt, quam apud Gratianum 3, q. 5, c 6, sed
ut varia lectio scribit. Vide capilul. d. c 146. Ansel. ni, 59 latius retulit. De eadem re exstat c.
CAP.XV. Primo sempervita, etc Hac de re dictumi 6 concilii Carthaginensis n. Vide infra c 63.
est o. 4. Ha'c verba esse videnlur Slephani papae > CAP.XYIII.Nullus episcopusalterius parochxanum,
epist. 2, et Felicis II epist. 1, c 13. Videndus Cle-. etc Hsecverba sunt Nicaeni(hsec eadem verba sunt
mcns lib. n, c 41 Constit. apostolorum. cap. 14 Magunt.concilii sub Arnulfoet lib. vn, cap.
CAP.XVI.li qui non sunl bonmconversalionis,etc 308 capitul. et in additis cap. 149) concilii cap. 26:
Multorumpontilicum est iis de rebus decretum. Pri-. attestatur Julius papa epist. 2, cap. 6, sed desjde-
mus Anacletus laudandus est epist. 1, qui etiami rantur hsecverba post verbum judicare, salvatum in
omnibusapostolicaauctoritate. Exslat quoque de ea-
(o) Falsaest. MANSI. dem re caput 16Nicaeniconcilii Grseceet Latineêx
1081 CAPITULAAB ADRIANOPAPA TRADITA. — NOTJE. 1082
quo est distinct. 71, cap. 3, Burchar. lib. i, cap. Abis 55,utitur. lib. iv, tit. 14,Cod. Theodos. hujus them.
109, Ivo parte v, cap. 211 Decreli: nec dissimile esl verbis Eadem verba sunt cap. 14 Magunt.
cap. 35 Grsecis, Latinis 36 apostolorum. Callistus subArntilfo, etlib, vn. cap. 308 Capitul.
papa epist. 2 latius, ex qua sunt tria Gratiani capita Nicoeni CAP.XIX. Peregrinajudicia, etc, Hsecetiamverba
9, q. 2, Burchar. lib. n, cap. 39, et Ivo parte vi, cap. concilii sunt cap. 55, ut refert Julius dicta
140, Decreti, ex decretis Adriani papsecap. 15, Ivo epist. 2, cap. 16, sed exslant aliorum pontificum
parte v, cap. 100 et 101, et parte xiv, cap. 72 De- Romanorum de eadem reetconstitutiones , ut Hygini
creti, exCallisti epist. Anselm vi, cap-.118, ex epist. epist. 1, Fabiani epist. 3, totidem verbis Sixti ter-
Sixti oranibus episcopis cap. 119 et cap. 120 ex Cce- tii epist. singularis cap. 3 ex qua est 3, qusest. 6,
lestino. Gregorius IX sub titulo De parochiis, cap. 3, cap. 12, quamvis Sixti papse solum nomen habeat.
Adrianopapaeascripsit, ut Bernard. Papien. 1 collect. Burch. lib. i, cap. 147, ex Fabiani epist. et Ivo.
decretal. lib. III , tit. 25, cap. 3. Quod autem An- parte v, cap. 260 Decreti, sed parte v, cap. 248, et
selm. Lucensis attulit ex Sixto, nos invenimus in vi, cap. 331, ex epist. Felicis I ad episcopos Gallise,
epist. Sixti Minoris 2 ad episcopos Hispaniarum, quoesecunda est synodo Romano conscripta, de qua
cujus magna pars totidem verbis repetita est nomine nibus diximus cap. 5, Anselm. m, 75, ex Sixti epist. ora-
Orientalibus. Hoc idem repetitur decretum ab
Felicis IV ad omnes episcopos. Addamus Siricium
papam in epist. 4, cap. 6, et similem Innocenlii Eusebio papa, epist. 3, quasi ab apostolis et succe-
epist. 2, cap. 7, qui refert hanc fuisse Nicscnicon- soribus constitulum, Burch. i, 165, Ivo v, 275, De-
cilii sententiam. Ex hoc cap. sumpsit Gratianus cap. creti. VidendaValentiniani ct aliorum constitutio 5
2, distinct. 71, Ivom, 5, 73 Panorm. idem multis o sive 10, tit. 1, lib. ix Cod. Theodosiani. Exstautea-
conciliis proditum est, Antiocheno c. 15 et 21 ex dem verba lib. vn, cap. 309 Capitul., et in additis
quibus sunt 9, q. 2, c. 6 et 7. Burch. lib. i, 71 et cap. 145.
108, Ivo parte v, cap. 176 et 210 ex alia versione. CAP.XX. Nullus episcopusextra suam vrovinciam,
Sardicensi cap. 15 Grsecis, Lalinis 18 ct 19 apud etc. Haecsunt conciliiNicoeniverba cap. 54, ut refert
Gralianum d. 71, c. 1. Hujus Sardicensis canonis Julius epist. 2, cap. 17; initio tamen sunt haec
mentio fit c. 5 concil. Carthag. i et concilii Tribu- verba : Salva apostolicceEcclesim auctoritate , sine
riensis. c 28, Aquisgranensis c. 55, Constanlinop. his Burch. verbis lib. i, cap. '170, Ivo parte v, c.
cecumenicoc. 2, Grsecis 2, et 3 Latinis. Ex quibus 280 Decreti ex Julii epist. et Anselm. lib. m, cap.
est 9, q. 2, c. 8 et 9. Chalcedonensi etiam generali 88, ex Adriani decretis. Hac de re multa a nobis su-
c 20 ex quo est distinct. 71, c. 4, et ex Anselmi alia pra scripla sunt. Hujus capitis verba sunt in Capit.
editione lib. vn, c. 97, apud quem non male quod lib. 514.
Grat. ait, Alteriuscivitatisecclesiisordinari, legimus, CAP.XXI. Placuil ut nullus servus, etc. Initium
in alterius civitatis ecclesiastatutos fieri, quod etiam hujus capitis multis pontificum decretis probatur.
est in Triburiensi concilio c. 28. Mij e\elvui ei; SX>.YI;Sed ex Felice minore ad Athanasium cap. 14 videtur
icolea; T«TTso-9at exx\na-iuv,IIOGconstitui appellatur sumptum, qui ex NicoenoconciHomanasse testatur.
21, q. 2, c 1, quod non ex vn synodo est, sed Con- Ex Felice Grat. 3, q, 5, c. 11, et Anselm. lib. m,
stantinopolitana vi, c. 17, apud Grsecos, apud quos cap. 62. Eadem est senientia concilii Carthag. vu
plura verba ejusdem canonisexstant, et pro constituti cap. 2, est cujus pars refertur a Grat. 4, q. 1, cap. 1.
est, EVhepci. TaTTEo-0«t exxlna-ia.Ilaclenus Grseci. Groecis cap. 130 sive 129, Latinis Africani con-
Hispanassynbdos de eadem re laudamus. Yalentini G cilii c 96, Ivo xvi parte, cap. 64, Decreti. Plenius
concilii c. 6 non solum alienum clericum ordinari Rabanus cap. 1 pcenitentium. CoeteraquoeGrat. re-
vetat, sed ut localem futurum se promiitat, jubet. fert sunt ex cap. 1 ejusdem Carthag. concilii vn
Sic enim residentem appellat. Bracaren. i, c. 26, sive Africani, 95 Latinis, Groecisc. 179 sive 178,
idem de ordinibus statuit. Addamus cx aliis provin- Ivo iv. 7, 19 Panorm. et xiv, 69, Decreti.De libertis
ciis Ecleusis c. 6, Arvernensis c 10, Cabilon. c. 13, tantum prohibendis, Toletani iv c. 67 et 75 statutum
Aquisgran. c. 45 quo referuntur verba Nicoenicon- est. De infamibus Clemens papa epist 1 ex qua est
cilii c. 16, Arausicani i cap. 8 et 9, Veneli c. 10, 6, q. 1, c 5, Anselm. m, cap. 1. Item Pontianus
Aurelianensis in cap. 15. Adde hujus colleclionis papa epist. 1 de servis, sive non ingenuis. Fabian.
cap. 28, et quod hujus capitis esse pars videatur. epist. 2 exet apostolorum sive successorum conslitu-
Post hoecscripla invenimus concilii Chalcedonensis tionibus, epist. 3, et totidem verbis Sixtus III
cap. 3 actionis se.vtae,ex quo emanavit cap. 20 ejus- epist. sing. cap. 2, De 2servis libertis, et infamibus.
dem concilii. « Clcricos, inquit, in ecclesia constitu- Stephanus papa epist. ex qua est 3, q. 5, c. 8;
tos non licere alterius civitatis ecclesioe deputari, Anselm. lib. m, cap. 18, idemque epist. 1 lalius de
sed manere illic, in qua ministrare deputati sunt»: infainibus, et coeterisbreviler, ex qua sumpsit Grat.
Tslvpixov;elg sxxXijo-tajtruvTs),o<"vTar pi eêivouei; 51- 6, q. 1, cap. 17; Burch. lib. i, c. 175; Ivo iv, 7,
1y; rtokwrTaTTeo-6ai hu&wo-tav,ukXuarepym ev Y>let- 14 Panorm. et v, 291, Decreti; Anselm. m, 5. De
rovpyeivs? upxvs V??I&)0V?O-KV. Quae verba sunt'cap. infamibus Felix cum 70 episcopisepist. 2, et Euty-
20 Groeci,in quo additur tantum, xudia;nSn uplo-upev,. chianus in synodo epist. 2 ex qua est 3, q. 4, cap.
propter dictum lertium caput. sui sententia D 11; Ivo iv, 88 Panorm. Anselm, m, 25. Addo Euse-
Nullum allerius judicis , nisi teneri, bium epist. 1, etepist. 5, ex qua sumptum est 3, qu.
etc ProeterNicaenicapitis 26 verba, refert Julius ex 5, cap. 9; Anselm. lib. m, cap. 19, Silvestrum in
cadcm synodo cap. 54 ejusdemepist. 2. Item Cal- synodoRomana, ex qua est 2, q. 4, cap. 2 ; Ivo iv,
lislus dicta epist. 2. Sixtus II dict. epist. 2. Ante Cal- 8, 7Panorm. et vi, 534 Decreti. Julius quoque papa
listum Zephyrinus epist. 1. Post Caliistum Fabianus idem de infamibuset aliis in Nicoenasynodo statutum
epist. 3 ex qua est qu. 6, cap. 5. Totidem verbis esse ait epist. 21. 2, cap. 33 ex quo est 3, qu. 5, c. 10
Sixtus III cap. 5 epist. ad Orientis episcopos; et ante Ansel. III, c De eisdem Damasus epist. 5 ex
Sixtum Eusebius epist. 3, ab apostolis et eorum suc- qua sumpsit Grat. 2, q. 7, cap. 39 et 51 ; plenius
cessoribusid esse constitutum ait, cujus verba refert Burch. i, 172; Ivo iv, 8, 4 Panorm. etv, 290 De-
Burch. lib. i, cap. 165, et Ivo parte v, cap. 275 De- creti. Pelagius II epist. 3 ex qua est 3, q. 5, c. 6 ;
creti. Eorum pontificum verba nescio quomodo in plenius Anselm. 1. m, c 59, vide in Capitul. lib. vn,
conslitut. Gratiani et aliorum imperatorum leguntur c. 437.
lib. VII,tit. 48, cap. ult. Codic Justin. quo Zephy- Omnes vero infames, etc Adrianus papa apud
rinus est multis sseculis antiquior (fuit enim Severi Grat. 6, q. 1, cap. 1; Anselm. iu, 88, ex decretis
imperatoris lempore) legibus sseculi ait fuisse con- Adriani papae. Multa hac de re Callistus epist. 1,
stitutum. Eamdemrefert totam aperte Greg. lib. n, Fabianus epist. 1 et2, exquibus sunt 6, qu. 1, cap.
c. 54, epist. 52 registri. Aniani verbis videntur no- 2 et 3. Eusebius epist. 1 et 2, et alii supra re-
5tri delectati, autAnianus nostrorum poirtificumver- lati.
Et omnesqui culpis exigentibus, etc. Hoc Fabia- A maxima ex parte, >etc, incap. sunt provinciarum,
nus ait epist. 2, unde Grat. 2, qu. 7, cap. 38 ; ple- ubi dudum primateslegis sseculierant, etc,qui aa
nius multoAnselm. lib. m, cap. 15 ; item Damasus aulam imperatoris vel regum confugereuon poterant,
epist. 3, ex qua sunt2, qu. 7, cap. 59 et 51, de quietc,patriarchas vel primates esse jusserunt. Reliquae
bus supra. metropolitanaecivitates, quse minores judices habe-
Quoniamsicut majores, etc. Hac de re dictum est bant, licet majores comitibus sive comitatibusessent,
supracap. 11. haberent metropolitanos suos, etc, patriarchas vel
CAP.XXH. Placmt ut nullus episcopus, etc. Hac primates esse jusserunt. Hsec etiam refert Grat.
etiam de re multa seripta sunt cap. 5, thcm. 7. Vi- dist. 99, cap. 1, Anselmuslib. vi, cap. 106, Ivo iv,
dendus Marcellusepist. 2 ex qua est 3, qu. 9, cap. 5, 3,1 Panorm. et v, 55, Decreli. IdemAnacletus, epist.
et Damasus ep. 3 ex qua sunt 3, qu. 9. cap. 6 et 7, 3 tomum se ait hac de re conscripsisse, in quo enu-
cujus verba sunt ex conciliismutanda ; mendosum merat primas civitates quse a sanclis apostolis et a
enim est etiam in Anlonianis editionibus, necextra beato Clemente, siveab ipso primates prsedicatores
palriam fiat provincim,etc, sed scribendum est, nee acceperant. Mox in communi nomine gentium et
extra propriam fiat provinciam. Ivo recte parte vi, Christianorumin his rebus refert. Moxde tribus pri-
cap. 347, Decreti; idem Damasusepist. 6 ex qua est mis sedibus, sive ecclesiis, Romana, Alexandrina, et
cap. 8. Gratianus qu. Ivo vi, 348 Decreti. Verba ipsa Antiochena, notiora conscripsit. In his omnibus quse
Adriani adhuc alibi non inveni, prseter Ansel. m, 88, aut subdititia sunt, aut ita obscura ut nuUamutilila-
sedet Julius epist. 2, c 31, hoc ipsum recitavit, fortem afferant, in ea sententia sum, ut cupiam ex Gra-
tasse ex Nicaenasynodo. 5JJ tiani Decreto tolli, ut alia pleraque, quaemagis lecto-
CAP.XXIII.Si episcopusaccusatusappellaverit,etc res perlurbant quam docent. Multorumenim capitum
Fabiani sunt haec epist. 3, Sixti IU epist. unic. cap. leclione in eo lib. non relevamur, sed oneramur, qui-
5. Idem videtur Nicsenasynodusdecrevisse, cap. 51, bus facile carere potuimus. Sed nos csetera perse-
ut refert Julius papa epist. 2, cap. 10 ; est in Capit. quamur. Ex hac tertia Anacleti epist. Grat. tum alia,
lib. VII,cap. 153 in addilis, et in prioribus lib. vn, tum c 2, sumpsit dist. 22. Latius, qua de re agimus,
cap. 515. Burch. lib. i, cap. 159 et 178, et Ivo parte v, cap.
CAP.XXIV. Si quis episcopus,presbyter, etc. Hsec 269 Decreti. Tertius hac de re constituit Anicetusin
Caii papsesunt epist. 1, ex qua est pars qusedam 2, epist. ad Ecclesias Gallise, ex qua est 99, dist. cap.
qusest. 7, cap. 75, plene refertnr ab Ansel. Lucens. 2, Ivo iv, 4, 1 Panor. et v, 54, Decreti. Quartus Ste-
lib. m, cap. 45. Imperfecte ab Ivone Carnot. lib. phanus epist. 2, hic Lucinus nescio quomodoappella-
iv, tit. 7, cap. 11 Panorm. Sunt eadem verba a Sixtoi tur a Grat. dist. 80, cap. 1. Democharesrecte erro-
in, repetita cap. 3, d. epist. apud Grat. ex synodoi rem notavil. Anselm. lib. vi, cap. 109 Lucium ap-
Romana 2, qusest.7, cap. 50. Mendoseautem editumi pellat. Vide etiam in Capilul. lib. vn, cap. 459.
id est, licet recte Democharesaddidit Sixti III men- Aut princeps sacerdotum, aut summus sacerdos,
tionem, sed non recte omissumest verbum presbyter,, etc Hsecsunt ex concil. Carthag. in c 26, Africani
post verbum episcopus.Contius Democharemest se- c. 6 Latinis, Grseciscap. 59 ex quo est apud Grat.
cutus, ut solet. Hsec postea verba invenimus ini dist. 99, cap. 3. Burch. lib. I, cap. 3; Ivo parte
conslit. 41 Honoriiet Theodosiilib. xvi, tit. 2. Cod. iii, cap. 57, Decreli. Cresconius cap. 253 refertex
Theodos., quomodohsecin pontificias constitutionesi pQ Carthag. tit. 6.
inserla sint ignoramus. Sunt etiam hoecverba in Ca-- CAP.XXVI.Judicantem oportetcuncta rttnari, etc.
pitul. lib, vn, cap. 438. Hsecverba sunt Eleutheri in epist. ad ecclesmsGal-
Si quis vero hujusmodi, etc. Adde proeter supraa liae, ex qua est 30, q. 5, cap. ult. Burch. lib. xvi,
scripta, Stephani papseepist. 1 ex qua est 6, qusest. :. cap. 30, Ivo iv, 9, 3, et iv, 11 12 et 15 Panorm.;
2, cap. 17, de quo dictum est cap. 19. Vide concilii ii idem pleniusparle vi, cap. 316 et 317, Decreti. Toti-
Eliberitani cap. 75, Arelat. i capit. 14, Arelat. ni dem verbisJulius episl. 2, cap. 31. Vide pulchram
cap. 24, in quo refertur magnm synodi decretum,, adinonilionem Clementis lib. n, cap. 41 constit.
hoc est, Nicseni concilii, ex quo est 3, quoest. 10.I. apost. et Evaristum epist. 2, ex qua est 2, q. 1, cap.
cap. 2. Vide Brachar. n cap. 8, ex quo est 2, q.4, , 20 ; Burch. lib. n, cap. IX; Ivo iv Panor. Postea in-
cap. 1. Burch. n 202, Ivo. iv, 8, 13Panorm. et vi,i, vcni hsec esse Constamiiniverba in constit. 1, lib.
276, Decreti. De pmna talionis dictum est supra c 7. n, tit. 1&,Cod. Theodos. ex qua est c. 9, Iib. m,
Vidc cap. 38. tilul. 1, Cod. Justin. eadem exstantin Cap. lib. v,
CAP.XXV. Nullus archiepiscovorum,nisi qui pri-i- cap. 246.
mas, etc. Hsecscntentia est conciliiNicsenicap. 47, uttt CAP. XXVII. Sunt nonnulli qui indiscussos, etc.
refert Julius papa epist. 2, cap. 12, sed et primates !S Exstant hsec 1. vn, cap. 330 capitul. et in concil.
fuisse in eodem conciliodistinctoset enumeratos te- ;- Hispalensi n c. 6 ex quo est 15, q. 7, cap. 1 et
stanturAthanasiuset Alexandrinasynodusinepist. ad d ult.
Felicem II, idemqueFelix ad eosdem cap. 12. Refert rt Quandocunquealiquisepiscoporumcriminatur, elc.
etiam Burch. lib. i, cap. 163 et Ivo parte v, c. 273,!, Hac de re ssepius dictum est atque dicitur, licet non.
Decreti. Exstant hodie cap. 6 et 7 concil. Nicseni,' i, D eisdem verbis: vide cap. 74 aposlolorum; Constantin.
quibus patriarchis videtur honos habitus, Bomano, >, 6 ; Antiochenum 15, ex quo est 6, q. 4, cap. 5;
Alexandrino,Antiocheno,et Hierosolymilano.Ex iis is Martin. Bracaren. c. 13 ; Eleutherium in epist. ad
). ecclesias Gallise; Fabianum epist. 3, ex qua esl 3,
apud Grat. dist. 65, cap. 6 et 7, Anselm.lib. iv, cap.
4, videtur cap. 6 interprelatio in Chalced. synodi ili q. 6, cap. 1, 2, 3 et ult. et lotidem verbis; Sixlum in
actionc 16, sed antiquior mentio exstat inClementis is epist. unic cap. 3, ex quo Ansel. lib. III , cap.
et Anacleti epistolis,quibus mira quaedamreferuntur lr 83 ; Stephanum epist. 2; Marcellumepist. 1; Fc-
mihi valde ignota , fuisse aliquando apud elhnicos os licem II epist. 1; Innocentium cpist. 2, cap. 3,
archiflamines, sive primos flamines, et primos quos- s- ex quo est. 11, qu. 1, cap. 27 de quo alibi diximus
darii legis doctores. Sic enim est in epist. 1 Clemen-
n- cap. 9. Hsec verba exstant in Capitul. dist. cap.
lis ad Jacobum fratrem Domini, et in eisdemurbi- ii- 350.
bus, a Petro apostolo accepisse, ut primates vel pa- %- CAP.XXVIU.Si clericusvellaicus habuerit causam,
triarchm constiluerenlur cpiscoporum. At in quibus us etc Vide c 9 concil. Chalced. ex quo est 11, qu. 1,
alii minoresarchiflaminesessent, iUic archiepiscopos os c. 47 ; Ivo parte vi, c. 560 Decreti latius quam c
o- 228 ; et Burch, lib. n, cap. 183; et Greg. IX tit.
constitui ; in singulis aliis urbibus singulos episco-
pos. HsecGrat. dist. 80, cap. 2, Burchard. lib. i, De foro competenlicap. 1; vide Damasumep. 3; In-
cap. 155, el Anselm. libro vi, cap. 105. Nec minor or nocentiumepist. 2, c. 3 ex quo sunt 11, qu. 1, cap
nascitur admiratioex verbisAnacleli epist. 2: «Pro- o- 27, a Demochare non repertum; et 3, qu. 6, cap.
vinciaemulto ante Christi adventum tempore divisse ise 14 ; Anselm.}. n, cap. 531. Isidorus in prologo con-
1085 CAPITULAAB ADRIANOPAPA TRADITA. — NOTJl. 1086
ciliorum; eadem exstant in Capitul. lib. vn, cap. A plenius eam ep. refert, et religiosusterror, ac corpora
52i: solvuntur habet, sed hi ut conciliorum scriptura pla-
Quod si adversus ejusdem provincimmetrop., elc. cet, ita in verbis Eusebii nescio quid mendi latere
Hac de re dictum est cap. 6; addo Clementem ep. 1 videtur. Vide infra cap. 64. Hujus cap. verba exstant
ex qua est dist. 80, cap. 2; Burch. 1, 155; Anselm. in c. lib. vn, c 324.
vi, 105, et Anicetum in ep. ad Galliseecclesias, ex CAP.XXXIV.Si quisjudicem adversum,etc. Prior
qua sunt 99, cap. 2, et 9, q. 3, cap. 5 et 6; Burch. hujus capitis pars constat Fabiani verbis ep. 3, ex
plenius lib. 1, c. 65, et Ivo iv, 4,1, Panor. et v, 54, qua est 2, qu. 6, eap. 21; Burch. 148; Anselm. 11,
Decreti. Verbiseisdem utitur Cap. lib. vn, 321. 10, paucis immutatis; Ivo iv, 12, 1 Pauor. et part.
CAP.XXIX. Si quis episcopussuper certis, etc' Hoc ix, cap. 261, Decreti, totidem verbis quot Fabianus,
ssepiusrepetitur. Vide supra cap. 25. Hsecverba ex- Sixtus UI ut solet ep. sing. cap. 3; Ansel. 3, 73;
stant in Cap. lib. vn, cap. 104. antiquior Sixto Felix cum. 70 episcopisepist. 2, ut
CAP.XXX. Si quis episcopusjudicaverit, etc. Hsec diximus, cap. 5 them. ult.
eadem verba nondum inveni. Sed vide caput 16, cui CAP.XXXV. Clericus sive laicus, etc Hecc ut
hoc caput jungi debuit. Postea reperi eadem verba Adriani verba refert Grat. 11, cap. 49; Anselm. nj,
cap. 51 concU.Maguntini11,sub Arnulfo imperatore. 88, et liber Veronen. Non dissimilia sunt verbis
CAP.XXXI. Placuit eorum accusandi, etc. Ab iis1 concilii Nicseni,quse refert Jiilius ep. 2, cap. 29, et
verbis in quodam Ansel. lib. et in alio diversorum qusecap. 8 scripsimus. Adde Fabian. epist. 5 ex qua
pontificumVeronensi Adriani decreta sunt. Sed faly est 3, qusest. 6, cap. 2, Sixtum III tolidem verbis
sum est. Adriano ascribit Grat. hoc c 2, q. 7, c. 53, B I cap. 3 epist. sing. Anselm. m, 73. Yidendus etiam
in quo malo intercidi scribi quam interdici. Demo- Damas. cpist. 3 ex qua est 3, qu. 9, cap. 7, de quo
chares notat Stephanum papam ep. 2 id decrevisse, antea dixiraus. Hoc est caput 4 Adriani in lib.
sed certe non eadem verba sunl , licet pars eorum Populeti; exslat hoc eliam c. in capitul. lib. vn,
in epist. sit. Mortuos autem magis criminososquam cap. 332.
. monachos,lit Grat. putat, intelligo. Intercidi quoque CAP.XXXYI. Appellantemnon debet,etc. De car-
habet Anselm. lib. 111,cap. 88 Veronen. liber. Apud cere Damasus ep. 3; sed Fabian. epist. 3, et Six-
Eusebium epist. 3 vocemfuneslam criminosorumin- tus III epist. unic. cap. 3, coeterascribunt. Ex Fa-
tercidi scriptum est, ex ea est 3, q. 5, cap. 9; Burch, biani episl. Grat. 2, q. 6, cap. 1 et 7, et 20, et 21;
ni, 19. Cur aulem mortui dicantur criminosi, expli- sed carceris verbum Damasi est et Adriani, non
cat Meltiadespapa in epist. ad Hispaniseepiseopos. cseterorum. Id non habet Burch. 1, 148, neque Ivo
At Pe.lagiusII utrosque mortuos appellat, et crimi- iv, 12, 1 Panor. et v, 261 Decreli; neque Ansel. 11,
num reos, et monachos epist. 3, ex qua sunt 3, q. 5, 16, qui omnes ex Fabiani ep. idem ex Sixto lib. 111,
cap. 2, et 2, qu. 7, cap. 54. Anselm. plenius lib. m, cap. 75, et c 88, ex decretis Adriani, in quo solo
cap. 59, De serviset familiaribus, in Arcadii et Ho- carcerismentio fit. Quod in finedicitur, de appellatione
iiorii 20 constitut. lib. vi, lit. 1, Codicis Justiniani, ejus qui ad suppliciumducitur, non videtur pontificii
vocemfunestam amputari potius, quam audiri opor- juris esse, sed ex jure civili arreptum, et in supra-
tere; cujus etiam verba refert. Grat. 3, qu. 11, cap. scriptis episl. insertum. Postea incidi in Aniani in-
ult. Sed pro amputari, intercidi scribit. Intercidi fu- terpretationem constitutionumCod. Theodos., et in
nestam vocemscriptum etiam est in epist. 1 Silverii nQ eis hsec fere omnia inveni lib. xi, tit. 8, constit. 1,
papse. Apud Ivonem parte xvi, cap. 332 Decreti ex 2 et 3 Constantini imperatoris, sive 30 lit. constit.
«apitularibus cap. 440, vocemfunestam potius inter- 2 et 15 Conslantini, et 20"Constantiiin integro libro,
cidi quam audiri oportet; eadem verba sunt lib. ix, videnda constit. 12 sub titul. De appel. lib. vn Cod.
tit. 6, constit. 3 CodicisTheodos. in Auiani libro. Justin. Hujus capitis verba leguntur in capit. lib. vn,
Est constitulio 2, tit. 3, et Anian. interpretatur excap. 333, et in aliis verbis eadem sententia lib. n,
stingui. Sed ut beatus Greg. lib. 11,epist. 52, registri cap. 251, et in additis cap. 106.
refert eamdem conslitutionem, et verbo interdici CAP.XXXVIl-XXXVIH.In criminalibus,etc. Grat.
utitur. Sed ego mendososarbitror eorum libros qui Adriano papse ascribit 5, q. 3, cap. 2; Ivo Adriani
ita scribunt. InCapitul. lib. vn, cap. 522, el intercidi, cap. 1, lih. iv, tit. 7; c 4 Panor. Ansel. m, 88, ex de-
et cap. 440. cretisAdriani,utdictum est supra hac de re in calce
CAP.XXXII. Placuit ut accusalus, etc. Hac de re capitis 5. Hoc est cap. 1 AdriaRiin iibro Populeti.
scriplum fuerat cap. 8; exstat in Capitul. lib. vn, CAP.XXXIX. Constitulionescontra canones, etc.
cap. 513, et in additis cap. 317. Hsec verba Grat. Felicis papoe ess.e ait, dist. 10,
CAP.XXXIII. Non est credendumcontra alios, etc cap. 4; at Burch. concil. Triburien. cap. 10, et Ivo
Hsecverba refert Grat. ex decreto Adriani 3, q. 11, parte v, cap. 38, Decreti ex epist. Adriani papaetra-
cap. 5, eadem sententia fuit concilii Nicaenicap. 55, dita Ingilramno Mediomatricis urbis episcopo cap.
ut refert bealus Julius papa ep. 2, cap. 18, ex quo 38, sed parle xvi, cap. 10, ut Burch. licet in marg.
est 15; qu. 5, cap. ult. ubi Grat. miscuit exceptio- sit ex Capitulis Adriani papse. Deusdedit parte 1:
nem, prselerquamde crimine loessemajestatis. Eam -r. Adrianus Agilramo; et alibi: ad Gilrammumepisco-
non habet Ivo iv, 7, 17 Panorm. nec parte v, cap. D v pum; et parte m, Adrianus Agilrammoepiscopo. In
288, Decreti, ubi Dionysii verba referuntur Severo verbis idem etiam differt a coeteris. Sic enim utrobi-
coepiscopo, hoc est epist. 2, pro coepiscopofortasse que est: « Constitutionesconlra sancta decreta Ro-
Cordubmepiscoposcribendum est, ut ex ea apparet; manorum prsesulumnullius sint momenti. > Anselm.
sed hujus capitis verba lalius posuit Stephanus papa 3, 88, ex decretis Adriani, el lib. Veronen. videnda
epist. 2, ex qua est 8, q. 11, cap. 1; Burch. 1, 164; epist. 1 Callisti, ex qua est H, q. 3, c 89, apud
Iyo iv, 7, 15 Panorm. et v, 274 Decreli. Anselm. 3, Grat. et Ans. m, 86, ambo verba omittunt a nobis
71. Yidentur autem esse verha mutata, si tempora referenda : « Nulli imperatori, vel cuiquam pietatem
paterentur(a), ex const. 10 Yalentiniani, et aliorum custodienti, licet aliquid contra mandala divina proe-
imper. lib. ix, tit. 1, Cod. Justin. quem refert. Grat. sumere. J Addit Marcellinus ep. 2 : « nec quiquam
eademqu. cap.2; nominajimperatorumrecte Contius, quod evangelicis,propheticisque et apostolicis regu-
male Democharesedidit. Aniani autem eadem verba lis deviet, agere. Injunctum enim judicium, 1 etc,
sunt lib. ix, tit. 1, const. 7, Codic Theodos. 4, a ut Callistus. His omnibus verbis uliiiir Symmachus
quo integro lib. est constit. 12. Videatur etiam Eu- in synodoRomana sexta, ex qua est dist. 10, cap. 2.
sehii cpist. 1 mendoserelata a Grat. 5, qu. 5, cap. 4, Plenius Burch. lib. xv, cap. 8, ex decretis Adriani
nam pro rigorosustortor, religiosusest, et pro cor- papse cap. 16, sed scribo cap. 36. Ivo 11,12, 4 Pa-
vora solvuntur, corpora subjiciuntur. Ansel. iit, 26, norni. ex 8 synodo Symmaehi et parle iv, cap. 251,
Decreli ex sexta synodo Symmaehi, sed parte xvi,
(a)Mi cerie patiuatur.MANSI. cap. 9 ex concU.Adriani papse cap. 16 vel, ut suspi-
cor, c. 36. Deusdedit d. parle i sancti Dei martyres A drini lib. exstare; quod quamvis verum esset, nihilo-
et Romani pontifices Callistus et Marcellinus, nec minus tamen fuisse; ,olim potuerunt ab haereticis
non Symmachus et Adrianusuno ore sanxerunt idem deleri, ut Julius, et Felix II, et Athanas. cum Alexan-
dicta parte tertia. Verba horum pontificuin in calce drinis testati sunt. Hujus cap. eliam verba exstant in
lmjus colleclionis, licet non omnia, referuntur. Vide Cap. lib. vn, cap. 349, et in additis cap. 138.
c. 70. Adde constit. Valentiniani el Marciani12, sub CAP.XLIII. De iis qui in accusationem, etc. Hac-
titul. De sacros. eccles., lib. i, Cod. Justin. ct epi- de re diximus cap. 15 in fine; ea de re verba sunt in
stolam Damasi ad Aurelium Carlhagin. positam initio additis Capitul. lib. vn, cap. 139.
conciliorum, quae plerisque suspecta est, ut alice CAP.XLIV. Si quando in causa capitali, etc. Grat.
nonnullae antiquiorum Damaso ponlificum. In lib. Adrianum papam his verbis inseripsit 2, qu. 6, cap.
Populeti, hoc est cap. 2, Adriani his verbis : « Con- 39, scribendum autem est per procuratores, non
stilutiones contra decreta sacrosancta Romauorum exploratores, ut in Anlonianis edit. est. Sic enim
proesulumnullius sint momenti. i Et alibi post verba habet exploratoresAnsel. lib. m, cap. 88, ex decretis
cap. 70 : « Nec quidquam quod contra evangelicam, Adriani. Verba ipsa non videntur juris pontificiiesse.
et propheticam, aut apostolicam doctrinam, consti- Dictumest etiam supra de accusatoribus prsesentibus
tutionemque eorum sive sanctorum Patrum actum non serael. Addantur quaedamex concil. Chalcedon.
fuerit, omnimode quassabitur [vel cassabitur]. > actione 1. Postea inveniAnianumhsec scripsisse, cum
Hujus capitis verba exstant in Capit. lih. vn, c. 346, interprctationem addit ad Pan. lib. v, sentent. tit. 37
Adriani Angilramno episcopo: « Constituliones con- . sive 39, De reddendis causis appellationum; eadem
tra sancta decreta Rom. prsesulum nullius sint mo- gj exstant in Capitul. lib. vn, cap. 357, et in additis
menli. » cap. 140.
CAP.XL. In clericorum, etc Haecverba Adrianii CAP. XLV. Placuit ut a quibuscunque,etc Hoec
papocesse referl Grat. 11, qu. 1, cap. 50; Deusdedit; sunt Nicseniconcil. verba cap. 60, ut testalur Julius
part. lii Adriani in registro; Anselm. m, 88, ex cap. 22, d. epist. ad Orientales; refert Grat. 2, q. 6,
decrelis Adriani, et liber Veronen. duobus locis. cap. 9; eadem fere verba sunt concilii Carlhag. m,
Hoecetiam videntur esse sumpta ex Nicsenoconcilio, cap. 10; Groecis capite 15 concil. Carlhag.; refert
ut lestatur Julius epist. 2, cap. 6 et 34, ut diclum estt Ivo iv, 12, 9 Panorm. vi, 363 Decreti Anselm. ut
c. 16. Verba autcm Zephyrini videntur prius fuisse! solct 3, 88, ex decretis Adriani. Non dissimilis sen-
episl. 1, et Eusebii cpist. 3, mox Jttlii dicto cap. 34. tentia exstat apud Cornelium papam epist. 2, non
Exstant in capitul. lib. vn, cap. 347. longe a verbis relatis a Grat. 3, qu. 9, cap. 4; An-
CAP.XLI. Omnis qui falsa , etc. Hoec etiam utt selm. in, 57; sed Lucii papoc eadem hsec verba
Adriani verba refert Grat. 5, qu. 6, cap. 1. Anselm. sunt epist. sing. ad Gallioeet Hispanise episcopos.
III, 88, et liber Veronen. vide cap. 22, tbem. 1. VidendusNicolaus papa epist. ad Michaelemimp. ex
Adde Fabian. epist. 2, ex qua est 5, qu. 1, cap. 6,, qtia plura capita sunl apud Grat. dist. 21, cap. 4, 5,
et 11, qu. 1, cap. 52, Ansel. vn, cap. 159, Deusdeditt 6, 7, 8 el 9, sedverba ad hanc rem apta sunt cap. 8,
cap. 4. Vidcndumaulem quid illud sit, curim trada- licet non plene relata.Yerba hujus capitis, paucis ex-
tur, cui omnibusdiebus vitmsum serviat. Quid enimI> ceplis, rcfert Capit. lib. v, cap. 250, el lib. vn, cap.
Fabiani tempore (qui Maximiniet Gordiani tempore 121, et in addilis cap. 14.
vixit) curia ad pontificcs pertinet ? Auget suspicio-- -, , CAP.XLVI. Si quis metropolitanusepiscopus,etc.
nem alterius esse verba, quod Augustini vcrba in eai** Haec cliam sunl Nicseniconcilii cap. 6, ut testalur
referuntur ex Encbiridio cap. 79, sed poluit August.. Julius, ubi supra capit. 23. Anliquum liac de re ex-
verbis Fabiani uti, lacito ejus nomine. Curia mentioj stat capul 34 Grsecis, 35 Lalinis apostolorum, quod
fit in epist. 2 Stephani, ex qua est 3, qu. 4, c. 8. renovari videtur cap. 9 concilii Anliocheni ex quo
Deusdedit cap. 4 (adde scripta cap. 58), et in epist. 2l est 9, qu. 5, cap. 2, cujus etiam verba Marlinus
Pii papoe,ex qua csl 11, qu. 1, cap. 19; Anselm.vm,, Bracarcn. posuit cap. 4, et apud Grat. e qu. 5, cap. 1,
17. Hoc est caput 3 Adriani in lib. Populcti, verbai ex concilio Martini papoe. Adde Hyginii papaeepist.
liujus cap. invcnics in Capitul. lib vi, cap. 277, ett 1, ex qua est cap. 4, e qu. Burchard. lib. i, c 65,
lihro VII,cap. 548 ct 197. Ivo v, 174 Decreti, ex Callisto episcopis Gallioe.
CAP.XLH. Ut provincialissynodusrelraclelur, etc. Anicetus quidem episcopis Gallioede eadem re aperr
Hoe caput Nicocniconcilii fuisse dicitur cap. 58, utt tius scribit. Ejus verba refert Gratianus e. quoest.
rcfcrt Julius in ca quam ssepecommemoramus,epist. cap. 5 et 6; Burch. lib. i, cap. 65; Ivo iv, 4, 1 Pa-
ad Orienlis episcopos cap. 21; sic etiam cap. 19) norm. et v, 54, Decreti. Lalius Callistus episl. 2, ex
ejusdem concilii apud eumdem Julium cap. 2, cujuss qua est 9, qu. 3, cap. 7, plenius Burch. lib. i, cap.
verba ut Sixti papserefert Grat. 5, quaest.6, cap. 5;; 66; Ivo IV, 42 Panorm. et parte v, cap. 100 et 101,
sunt autem ex epist. 1 Sixti II; Burch. lib. i, cap. Decreti. Totidem verbis pleraque Lucius papa ad
144; ex decrctis Julii cap. 18, idcm cap. 176; exs. episcopos Hispanioeet Gallioe.Yide supra cap. 14,
decretis Victoris papoacap. 1, cujus exstant eadem i nos enim eadem utrobique dicimus, ut ipsi pontifices
verba epist. 1; Ivo iv, 12, n, 2 Panor. ex dictis Sixti,i ssepius. Hujus capitis verba exstant lib. vn, cap. 358,
papaeidem part. v, cap. 257 Decrcli, ut Burch. 144;; D et in additis cap. 142.
eadem sentenlia colligitur ex verbis Marcelli papse e CAP.XLVU. Quod in laicis, etc Hsecverba sunt
epist. 1, ex qua est breve cap. 6, Grat. 2, qu. 6;; concilii Carth. i, cap. 13, et lib. vn, cap. 16 et 359
prseclarum Anselm. Lucen. n, cap. 7. Nec dissimile e capilul. Adrianus papa Ingelramno episcopo.
est quod affert Ennodius pro Symmacho papa inn CAP.XLVIII. Ut taici contemptorescanonum, elc.
synodo Romana, non longe ab iis verbis quoeaffert 't Haecverba sunt tit. cap. 14 concil. Carthag. I. His
Grat. dist. 17, cap. 6, cui capiti Symmachi nomen n verbis constat cap. 5 Adriani in libro Populeti. Non
inscripsit. Antiquius est Sardicense concilium, ex x male hoc esse potest cap. 45 Adriani.
quo sunt Groeciscanones 3, 4, 5 et 6, ex quibus is CAP.XLIX. Delatori aut lingua capuletur, etc
sumpsit Grat. 6, qu. 5, cap. ult. et 2, qu. 6, cap. 3,>, Gratianus 5, qu. 6, cap. 5, ex decreto Adriani. Sic
quo loco Democharesascribit falsum numerum cap. i. eliam Anselm.lib. m, cap. 88, sed non erat Adriani
7. Hos canones Sardicen. concil. Zosimus papa Ni- i- hoc decernere, sed referre quod in codice Theodo-
coeni concilii fuisse teslatur in epist. ad Faustinum n siano scriplum fuerat, vel potius in epitome consti-
ct alios legatos in concil. Carlhag. in quo interfuit it tutionum Constanlini imperatoris lib. x, tit. 1, con-
bealus Aurel. Augustinus; eadem verba rcfert Aure- :- stit. 1, quse in lihro integro est constit. 2, tit. 10.
lius, et alii Afri in cpisl. ad Bonifacium papam. i. Hocest cap. 6 Adriani in libro Populeti, et inCapilul.
Exstat ulraque epist. Gracce et Laiine; negabant it lib. vn, cap. 360 exstat.
Afri in suis libris inveniri canon. eos Nicosnos, sed d CAP.L, Qui in alterius famam, etc. Adrianipapae
neque in Allici Conslantin., ncquc iu Cyrilli Alexan-i- nomen Gratianus ascripsit 5, qu.l, cap. 1,et Anselm.
1089 CAPITULAAB ADRIANOPAPA TRADITA. — WTJE. 1090
III, 88; mihi hoc etiam non esse ex pontificiojure A i cap. 8, et Capitul. lib. v, cap. 163, et lib. \li, cap. 441.
videtur. Vide infra capit. 59. Postea inveni apud lvo- CAP.LYl. Neque prmsul summus, etc Antiqua
nem parte xvi, cap. 255, Decreti mistam hanc sen- synodus exstat adversus Marcellimimpapam, postea
tentiam cum aliis ex Capitularibus sumptis in eo li- martyrem gloriosum. In ea a 300 episcopis dictum
bro, quo scribuntur conslilutiones sive leges regum est: « Nemo unquam judicabit pontificem, nec prot»
Francorum, ut Pippini, Caroli, Ludovici, et aliorum; sul sacerdotem suum, quoniam prima sedes non ju-
> Hoc ipsum narrat Nicolaus
postea in titulos et libros distinctsesunt,in ut in col- dicabitur a 8quoquam.
fectione Iegum Longobardorum,namque Capitula- papa epist. ad Mich. imp. ex qua est distinct. 21,
ribus ordo tantum temporum servabatur, in poste- cap. 7, Ivo iv, 1,6 Panor. et v, 8 Decreti. Moxaltera
rioribus materia distinguebatur. Hoc est cap. 7 synodus tempore Silvestri papse cap. ult. « Nemo ju-
Adriani in lib. Populeti; sed apud Ivonem parteiv, dicabit (sive adjudicet)primam sedem, > etc Ex eo
cap. 49, est cap. 49 Adriani ad Ingelram.; exstat in est 9, qu. 3, cap. 13 Innocentii nomine, et mendose
Capitulaiibus Benedicti Levilse, et Ansegisi librovn. editum utriusque pontificis nomine. Ivo iv, 1, o Pa-
CAP. LI. Si quis iratus crimen, etc Hsecsunt Fa- nor. Silveslri Anselm. i, 19, rectius iv, 59. Deusde-
biani verba epist. 3 ex qua est 2, qu. 3, cap. 5, et dit cap. 5 recte haec Adriani verba Silveslri esse ait
Depmnit. dist. 1, cap. 22, ex canonibus; Ivo iv, 7, in concil. 277 episcoporum, et ex eodem illius ca-
21 Panorm. et vi, 324, Decreti; Anselm. m, 79. To- pitis 3 verba minus mendosa refert. Sunt autem Sil-
tidem verbis Sixtus III ut solet, cap. 3, sing. epist. vestri in Romana synodo. Tertia synodus tempore
Eadem verba invenio, ut interpretationem constit. 3 Sixti tertii, Maximus exconsul dixit : « Non licet
imp. Constantini lib. ix, titul. 1, Cod. Theodos. in g'] adversuspontificemdaresententiam. > Aliodie Sixtus
editione sive collectione Aniani, cujus hsec verba cpiscopus dixit: « Non est servus supra dominum,
sunt; sub Alarico rege Gothorum prius fuerat con- neque discipulus supra magistrum. > Huj'us etiam
slitutio 5; fuit aulem Fabianus Constantino multo rei mentionem facit idem Nicolausubi sup. De eadem
antiquior, ut pote qui sub Maximino et Gordiano re exstat epistola Sixti, in qua dicit se purgasse in
Africano vixit. Sixtus III tempore Valentiani impe- synodo, non quia cogerctur : « et criminationes ad-
ratoris. Exstanthsec eadem verba in Capilul. lib. vn, versus doctorem nemo recipiat. > Ex hac epist. est
cap. 564. 2, qu. 4, cap. 10. Quarla, de Symmacho papa,
CAP.Ln. Qui crimenobjicit,scribat, etc Hsecverba quae est refert Romana quarta synodus, sive actio; ex ea
mendose refert Gratianus 5, qu. 6, cap. ult. ex de- quaedam Gralianus distinct. 17, cap. 6, them.
crelo Adriani papse, nam pro sciat, scribatur opor- 1 Ennodii quoque/defensoris Symmachi, in Romana
recitata. Exstant ejusdem sententiaeetiam
tet, scribat. Sunt autem Fabiani verba d. epist. 5, synodo Grat. ix, quoest.3, cap 14, Symmachi nomine.
ex qua est2, qu. 9, cap. 4, et 5, qu. 6, cap. 1, et apud Ivo iv, 1, 7, Panorm., in synodo v Symmachi et
2, qu. 3, cap. 3, sed hoc cap. 5 dicitur esse ex de- v, cap. 10 Deereli.Antiquior Symmacho Gela-
creto Adriani, illud cap. 1 Fabiani, cap. 4 Sixti papse parte
et verum est etiam verba Sixti UI cap. 4, dist. epist. sius fuit; acerrimus sedis apostolicoedefensor, neque
ut illa tempora patiebantur. Is in epistola
sing. Burch. lib. xvi, cap. 3, ex consilio Arausi- indisertus,
ad Faustum eamdcinsententiam tuetur , cujus verba
cano cap. 4; Ivo IV, 7, 21 Panorm. ex Fahiano. refert Grat. in, qu. 3, cap. 16. Idem, cap. 10,
Vide cap. 7. AddamusHincmari in synodo respon- refert Nicolai ad Mich.
sum, quod in synodo apud sanctum Medardumcon-1f Gelasiiverba laudantur. epist. verba, quibus eadem
In hoc 10 cap. pro Innocen-
scriptum est, ex quo Greg. IX cap. 1. Delibelliobla-\ tius, Bonifacius scribendus est ex conciliorum libris,
tione, et Grat. 2, qu., 1 cap. 9, utrobique non recle1 et ex Ivone iv, 1, 10, Panorm., et v, 19, Decreti Ge-
Hincmarinomen est, et Grat. ait cap. 8, ejus conci- lasii
lii esse; Burch. n, 197, cap. 9; Ivo vi, 269 Decreti1 diversis verba; Anselm., lib. i, cap. 47 et 48, et utex
idem lib. n, cap. 16, cap. 24, elple-
cap. 8; Bernard. Papien. lib. n, tit. 3,>cap.1, collect. nius lib. epistola
xn, cap. 69.
1 Decreti, numerum non addit. Hujus capitis verba1 CAP.LYII. Judex criminosum discutiens, etc Hoec
sunt in Capitul. lib. vn, cap. 365. sententia est Nicoeni concilii, ut testatur Julius in
CAP.LIII.Caveantjudices Ecclesim,etc. Hsecesse1 epistola ssepius relata cap. 26. Fuerant prius Zephy-
verba concilii Nicsenirefert Julius epist. 2, cap. 24. rini verba epist. 1, et Felicis papseepist. 1, ex qua
Fuerunt olim Eleuterii papoeinepist. ecclesiis Gal- est 2, qu 4, cap. 5. Burch. lib. i, cap. 154, ex Ze-
liarum missa, ex qua est 5, qu. 9, cap. 2; Burch. phyrino et Anselmolib. m, cap. 65, ex Felice,
lib. xvi, cap 14, ex decretis Adriani papoecap. 4 ; 66, ex Zephyrino, et cap. 88 ex decretis Adriani; cap.
Ivo parte vi, cap 319, Decretis ex Eleutherio. Item1 idem elicitur ex epistola Slephani et Africanoesyn-
Ansel. lib. m, cap. 28, licet cap. 88, ex decretis1 odi ad Damasum papam. Adde Sixti secundi epist.
Adriani lotidem verbis usus est Felix papa epist. 1, cap. 4. Sunt etiam haecAniani verba lib. ix, tit. 50,
post Niceenum conciliura : exstant eadem verba1 constit. 1 CodicisThodosiani, sive titul. 40 in iutegro
cap. 50, concil. Carthag. iv, et in Capitul. lib. vi, lihro. Mirum aulem est verba Aniam et constitulio-
cap. 279, etlib. vn, cap. 219. nis Constantini imperat. usurpari ab antiquioribus
CAP.LIV. Ejus qui frequenterutigat, etc Felix II[ D pontificibus. Est autem conslit. 16, 1. ix, til. 47,
in epist. ad Athanas. et Alexandrinoscap 14 ex quoi eidemJustin. Haccut constant. verba refert Grat. n,
est apud Grat. 3, q. 5, cap. 11, Ansel. lib. III, cap. qusest. 1, cap. 2; Burch. xvi, 6, ex decretis Adriani
62, ambo Felicipapsehaecascribunt, sed Ansel. c 88; papoe cap. 2 (forte 52); Ivo IV, 11,4, Panorm., ex
Adriano. Adde concil. Carthag. iv cap. 58 , et Cle- Constanlino; Anselm. ui, 77, August. opiscopo.
mentem lib. n unde est3, qu. 5, cap. 4, Ansel. 4, Hoc est caput 9 Adriani in libro Populeti, exstat
16; Julium papam epist. 2, cap. 53, qui idesseex in Capitul. lib. vn, cap. 170, et lib. v, cap. 156.
Nicoena synodotestatur. Ex ea epist. est3,qu. 5, CAP.LYIII. Irritam esseinjustam, etc Hoecetiam
cap. 10; Anselm. m, 21. Hocest c. 8 Adriani in lib. verba sunt Nicoenoesynodi teste Julio, cap. 27, et
Populeti. Carthag. iv, cap. 28. Ex quo est xi, qu. 3, cap. 25;
•
CAP.LV. De accusationibusepiscoporumvonstan- est etiam totidem verbis in epist. 1 Felicis, cujus est
tinus, etc. Hsec partim ex Tripartita Historia sunt, III, qu. 6, cap. 11.
partim ex Rufini verbis lib. x, cap. 2, HistoriseEccle- CAP.LIX. Ut ne quis dum in ea, etc Nondumhsec
siasticse.Epiphanius Scolasticuslib. n, cap. 2 Histo- ipsa verba Iegi, sed Gregoriana epistola exstat ad
rise Tripartitsesumpsit ex Sozomenolib. i, cap. 16, Bonifaciumepiscopum, qua, si pestifer morbus, aut
Hsec eadem fere verba refert ex Historia Ecclesia- mortalilas in ecclesiavel monasteriis irrepserit, quos
sticaDeusdedit cap.3, Grat. breviter 11, q. 1, cap. 5 ini nec dum tetigit, a loco fugere non debere scriptum
fine. Item beatus Gregoriuslib. iv, cap 75 registri, ex est. Ejus magna pars ut Gregorii primi ad Augusti-
quo est H, q. I, cap. 42. AddcParjgien.CQBCJI. lib. ni, num. refertur 'n conciliis, in eisdem ut Gregorii
tertii ad Bonifacium.Exstat eliam Evaristi epist. 2, A sos legere, excommunicentur.» Ansel., lib. m, c 88,
qua dicitur sine inevitabili necessitate ecclesiam ex decretis Adriani papse verba eadem refert quse
non esse dimittendam. Ex ea est 7, qu. 1, cap. 11; edita sunt in conciliis. Veronensis liber post alia
plenius Burch. lib. i, cap. 76. Ivo parte v, cap. 182 qusedamAdriani : « Si qui inventi fuerint libros fa-
et 201, Decreti; Anselm. Iib. vi, cap. 102. Pulcher- mososet ignotos in ecclesia legere, vel cantare, ex-
rima est adversus episcopos,qui mercenariis com- communicentur. > Vide supra cap. 48, hoc est cap.
mittunt oves suas, ut meretrices nutricibus alienis 11, Adriani in libro Populeti: hujus capitis verba re-
filios suos, epistola Damasi 4, el adversus vagoscle- feruntur in Capitul. lib. vn, c. 3, 68.
ricos Valenlini concilii cap. 5, et Magunliniconcilii CAP.LXIV. Ut nullus episcopusvel infra, etc. Hoee
cap. 22, ex Isidoro, ni fallor, sumptum, qui eos verba refert Grat. 15, qu. 4, cap. ult., ut Adriani
hippocentaurosappellal lib. n, cap. 5 Officior., quod papoe. Sententia eadem multis conciliis provinciali-
mendose scriptum est in libris conciliorum. Isidori bus slatuta est. Verba ipsa sunt tituli conciliiTarac i,
menlioncm facit ctiam concil. Triburiense cap. 27. cap. 4, ex quo est cap. 1, e. q. 4, addit Gratianus
Ad extremum addainus synodi Nicoenoecap. 16, ex aliud cap. « ex concilio apud Ephesum prccsenteregc
quo est vn, qu. 1, cap. 23, quod cx Carthag. v esse Henrico, > sed mendosumverbum est Ephesum; sic
ait Gralianus. Burch. recte lih. n, cap. 98, et Ivo enim Burch., lib. xni, c 21, ex concilio Esphesfurt,
partevi, cap. 175, Decreti, et Anselm. vn, 95. Ni- cui interfuit Henricus rex, cap. 2. Ivo, parte iv, cap.
coeni capitis vcrba refert concil. Aquisgr., cap. 45 ; 53, Decreti, ex concilio apud Esphort habilo j'ussu
id Martin. Bracaren., cap. 54, aliis vcrbis edidit. Henrici regis cap. 1; sic afibi Burch., lib. xm, cap.
Adde Tarracon., cap. 11; Hispalen. n, cap. 3; Yer- g 27 et 28, eodemnomineutitur Ersphesfurt, et Iib. xi,
nen., cap. 12 et 13; Nicoen.n, c. 10 (Videinfra cap. cap. 77; et idem Ivo, parle xiv, cap. 125, licet, parte
66); apud Cresconium, cap. 16, hoecverba legimus, iv, c 59, Erphot scribat: nomen ipsum barbarum, ut
Ut clerici proprias ecclesiasnon retinquant, in canon. a Bruch. scriptum est, scribamus. Ejus oppidi mcn-
apost., tit. 15 et 16; concilii Chalced. tit. 2; An- tio fit in epist. 6 Zacharioepapoe. Eadem sententia
tiOchen.til. 3; ex decretis papacLeonis tit. 38; Ge- est Matisconensis secundi, cap. 1, in cujus concilii
lasii tit. 23; concilii Carthag. lit. 21 et 22. Postea calcc exstat de eadem re edictum Guntramni regis :
inveni hujus capilis verba in Capitul. lib. vn, cap. ilem Arelat. IVsub Carolo, cap. 16; Turonen. m sub
566. codem, cap. 40; Maguntinisive Moguntiacisub eo-
CAP.LX. Pulsatus anle suum judicem, etc. Hsec dem, cap. 37; Rhemen. sub eodem, cap. 35. Denique
sunt Fabiani papaeverba, epist. 3, cx qua est m, post concilium sextum oecumenicumin colleclione
qusest. 6, c 3; Burch. xvi, 10, cx decretis Eusebii iuccrti concilii, cap. 8, cx libro Gandavensi, quod
cap. 20 ; Ivo iv, 12, 1, in finc, ex Fabiano, et vi, mihi provinciale videtur non multo supra relatis ve-
323, Dccreti. Totidem verbis Sixtus III, cap. 3, tustius. Hocest cap. 12 Adriani in libro Populeli his
epist. ad oricntales episcopos; Anselm., lib. m, verhis: « Nullus episcopus,vel abbas, vel infra prse-
c. 73. Hac de re socpiusdictum fuerat. Exstant hoec positus, die Dominicocausas ssecularesagere prsesu-
verba in Capilul. lib. vn, cap. 567. niat. »
Et nt puisat, etc De induciis, proelerFabianum et CAP.LXV. Ut si quis potentum quemlibet, etc.
Sixtum, Eleutherius epist. 1, ex qua est m, qu. 3, Sumptum ex tit. cap. 11 concilii Toletani primi : ex
c 3; Ivo iv, 9, 3, Panorm., et vi, 326, Decreti. Caius p quo est xxiv, qu. 3, cap. 1; verba ait et capitul. re-
papa in epist. ad Felicem episcopum, cujus magna " fert Ansel. lib. vn, cap. 16 : non dissimile est caput
pars exslal in Leonis epist. ad Leonem Augustum, 14 concilii Matiscon.n. Hoc est cap. 13 Adriani in
prope ea vcrba quoerefert Grat. m, qu. 1, cap. 1. libro Populeti.
Item Marcellus papa, episi, 2; Felix secundus, CAP.LXVl. Ut nullus ctericus ab episcopo, elc
epist. 1, c 8, et c. 20, ex quibus sunt m, q. 2, c. 7, Hcccverba sumpta ex tituld concilii Tolelani i, cap.
ct c 1 ct2; Burch. lib. 1, cap. 180; Ivo iv, 8, 14, 42; de cadem re apostol., cap. 15, exstat, et simile
et iv, 9, 2; Panorm. ct v, 296, Decreti. Denique Da- esl Antiochenum cap. 3, ex quo est vn, qu. 1, c 24;
masus cpist. 5 videndus, ex qua suntm, q. 1, cap.4, Anselm., lib. vn, c. 195; canonum apostolorum au-
et ni, qu. 9, cap. 6, 7; Ivo iv, 1, Panorm., et v, ctor Clemens, epist. 1, cujus verba qusedam refert
287, et vi, 547, Decreti. Burch. lib. n, c 94, et Ivo parte vi, cap. 151, De-
CAP.LXI. Si quis contra suam professionem,etc. creti; idem Clemensepist. 3, in principio, ex qua est
Hoec verba csse videnlur ex concilio Carthagin. n, xi, qu. 5, c 11; plura verba refert Triburien. con-
cap. ult., in quo de laicis nullam video mentionem, cil., c. 9, et postea ex eadem epist. sumitur xvi, qu.
nec in Grsecis quidem verbis Carthagin., cap. 13, 1, cap. 41; Burch. n , 95; Ivo n, 123, Decreti; Tri-
sed neque in veteri MaffaeiLatino lib. cap. 12. An- buriens. concil., cap. 52. AddePium papam, epist. 2,
selm., lib. iv, cap. 88. Huic sententise addidil ex in fine, ex qua est xi, qu. 1, cap. 19; Ansel. vm, 17.
concil. Carthag., cum priores et posteriores essent Anlerus quoque videndus in epist. ad episcopos Bse-
cum hac inscnptione, ex decrctisAdriani papw. Ex ticsect Toletanaeprovincise,quamvis suspectum no-
hoc cap. 16 Adriani in libro Populeti, Yidc Capitul. mcn est Toletanm provincim, cum illis temporibus
tib. vii, cap. 158. D Toletum oppidumfuerit minus nobile. Sumitur ex ea
CAP.LXH. Si quis episcoporum, etc. Haecverha episl. 11, qu. 3, cap. 14. Denique videalur Agathen-
sunt concilii Eliherlini cap. 75. Vide etiam Arela- sis synodi c. 2, ex quo est distinct. 50; cap. 21, Ivo
ten. i, cap. 14, et Arelat. n, cap. 24, ex quo est III, vi, 366. AddeAnglicani concilii apud Herulfrod. ca-
qu. 10, cap. 2; id falso a Gratiano Arelaten. III dici- put 5 (Vide caput 57 ). Hoc est caput 14 Adriani in
tur. In eo mentio fit magnsesynodi hoc decretum libro Populeti.
esse, quod de NicsenointeUigimus.AddeBracaren. n, CAP.LXYII. Homicidm,malefici, fures, etc. Eu-
cap.8, ex quo esl n,qu.4,c.2. Burch.lib.n, cap.202, sebii papseverba sunt epist. 3, ex qua est m, qu. 5,
et Sixti tertii epist. singulari, cap. 1, quo narrat cap. 9. Burch., lib. xvi, c 4, ex concilioapud Theo-
damnatum esse Bassum Sixti accusatorem, viatico donis villam, cap. 3, sed Anselm.m, 19, ex Eusebio.
non dcnegato morienti ex benignitale. Vide etiam Eadem scribit Eutychianus papa, epist. 2, ex qua est
supra cap. 40, legendus Clemens lib. n, cap. 46 et ii, qu. 8, c 3. Plenius Ivo parte vi, cap. 532.et335
47, Constitut. apost., hoc est cap. 10 Adriani in lib. Decreli. Eadem verba refert FeUx H, epist. 1, cap.
Populeti. 15, et partem eorum Pelagius secundus, epist. 3, an-
CAP.LXBT.Si qui inventifuerint, etc Aliis verbis, tiquior Clementis epist. 1 ad Jacobum Hierosolymi-
sed non multum dissimihbus Elihertini concil cap. tanum, non melropolitanum, ut Grat. ait vi, qu. 1,
52, ex quo est v, qu. 1, cap. ult. Ivo parte IV,cap. c. 5. VidendusAnselm., lib. m, cap. 1. Quodvero de
154, Decreti, ex epist. Adriani papoe tradita Ingil- ea epistola controversia est apud quosdam, incertum
ramno cap. 62 : « Si qui inventi fuerint libros famo- 'jrelinquimus: antiquam esse nobis constat et iaulta^
1093 CAPITULAAB ADRIANOPAPA TRADITA. — tiCrTM. 1094
ex ea ab aliis relata; et interim, dum non reprobatur A cilii Maguntinin, sub Arnulfo. Eisdem utitur paucis
aRomana sede, a nobis non rejicitur. Sunt tamen additis Capitul. lib. i, cap. 139.
qusedam loea in epistdla Clementis, quse videntur ab Et non damnabitur prmsul, nisi in testibus, etc.
aliis esse adjecta ex libris Recognitionumipsius Cle- Refert hsec Gratianus n; qu. 4, c. 2; Burch., i, 151;
mentis, quos libros ab antiquis Patribus non inveni- Ivo iv, 8, 7, Panorm., et v, 264, et vi, 334, Dccreli.
mus relatos atque receptos, quin potius, ut canones Deusdedit, cap. 3. Hoc de omnibus episcopis
Zephy-
apostolorum, et Clementis itinerarium a Gelasio et rmus prius constituerat epistola 1, ex qua est caput
Romana synodo notantur, atque apud Gratianum 154, libro i, Burch. Adversus Marcellinumpapam in
dist. 15, cap. 3. Sed quod ad hoc caput attinet, vi- concilio Sinuesssehabito servatum est; eum nume-
deantur quse supra dicta sunt saepius, praesertim rum testium libram appellabant, fortasse lot
15 in fine. Poslea incidimus in quod
cap. cap. 37 partis x nummis aureis, qui tunc sextulsepondere signaren-
decreti Ivonis, qui haecesse ait ex epistola Adriani tur, constaret libra : sextula autem est sexta uncise
tradita Ingilramno Mediomatricse(scribo Medioma- pars. Eadem verba postea reperi cap. 12 concilii
tricum) urbis episcopo, c 66. Quod si canonis 63i Maguntinisub Arnulfoin Capitul. cap. 159.
scripturam legissem, magis fuissem delectatus; sed[ Neque prmsui summus, etc De iis verbis diximus
quasi ita scriptum sit, accipiamus : est enim veluti cap. 56, et cap. 71. Hsec etiam refert Nicolaus in
quinque pedum proescriptio.Hoc est c 15 Adriani ini epist. ad Michael. imperat. Eadem sunt dist. cap. 12
lib. Populeti : exstat hoc etiam caput in Capitul. Maguntini sub Arnulfo, et in Capitul. capite 139.
Iib. vii, cap. 369. Presbyter aut in cardine, etc. Magnavarietas est in
CAP. LXVIII. Qui crimen intendit, etc. Hsec ut; -o. j numero testium: nonnulla etiam in aliis verbis. Quid
Adriani verba refert Grat. vi, qu. 1. cap. 6, eisquei enim hic in cardine constitutum, alii cardinales, alii
conjungit qusedam Silvestri papse verba, de quibus; utrumque omittunt: item pro diaconus cardinarius,
diximus cap. 68. De hac sententia videndus cap. 6I alii cardinales scribunt, alii omittunt: appellabanlur
Groecusconcilii Constantinopolitani textus, et videi autem eo nomine principes sive prsecipuitolius urbis,
supra cap. 31. vel presbyteri, veldiaconi, etiam extra urbem Ro-
CAP.LXIX. Occurrere quisque fidelium, etc. Hsecj mam. YidendusGratianus dist. cap. 2; Ivo iv, 8, 7,
verba sumpsit Ansel., lib. m, cap. 88, exdecrelis ; Panorm., et vi, 334, Decreti. Addeconcilii Meldensis
Adriani, ut solet: sed Sixti III sunt in epistola adI cap. 34, et vide Leonis IX epist. ad Michael. Con-
episcopos Orientis, cap. 5, ante eum Fabiani epist. stantinop. 312, quo causa addita est cur ita Romani
3, et Toletani concilii v cap. 2, etCapit. lib. vi, cap. appellentur. Hsecetiam verba sunt d. cap. 12 concilii
250, et lib. vn, capite 221. Magunt. sub Arnulfo, et inCapitulari.
Libat enim Domino,etc. Gratianus, dist. 86, cap. Testesautem sine aiiqua, etc Non video cur omi-
3, hanc cum alus sententiis Joannis octavi esse ait, serit et accusatores, quamvis aliqui ea verba non
et Ivo, parte vi, cap. 185, Decreti, Joannis oclavi adI habeant. Gratianus ea referl dist. cap. 2, ut Silvestri
Ludovicum imp., et addidit verba qusedam a Gra- in synodo, et vi, quaest. 1, cap. 6, ut Adriani papae
tiano relata, dist. 10, cap. 10, ex epist. Joan. 7 ad[ post verba capitis 64. Ivo, ubi supra, ut Silvestri.
eumdemLudovieum.Sed idemIvo parte iv, cap. 250, De eadem re vide Felicis II epist. ad Athana-
ut cap. 115. Ab eisdem Gratiano et Joan. reservantur sium et alios, cap. 5. Hsec eadem verba sunt dist.
alia verba, negligerecum possis, etc, quseInnocentii, r( cap. 12, Magunt., et, paucis immutatis, in Capi-
esse refert Gratianus dist. 83, cap. 3, et Deusdedit, ^*- tulari.
cap. 2; sed alibi Anastasii et Damasi esse ait Gratia- CAP. LXXUI. Testimonium laici, etc ,Conj'ungi
nus, xxiii, qu. 3, cap. 8. Damasiquidem exstat epist. eliam poluit accusalio, cum idem Silvester in eadem
3, in cujus calce sunt verba a Grat. relata. Item hsec; synodo constituisset : Nulius laicus crimen cle-
ipsa, libat Domino,etc, Anselmus lib. XIII,cap. 19,, rico audeat inferre : quod Gratianus refert n, q. 7,
ut Grat. distinct. cap. 8; sed et iUa verba : negligere > c. 7, et Ludovicus imp., lib. n, tit. 51, de testibus;
cum possis, etc, Eleutherii papse sunt in calce epi-- c. 12, Longobard. aliis verbis; Burchar., lib. i,
stolsead GalliseEcclesias. Eadem fere repetit Inno-- c. 151; Ivo iv, 8,7, Panorm., et v, 264, Decreti;
centius III concilio generali Lateran., ;cap. ult., adI Anselm., m, 25; conjunxit accusationem cum testi-
hoecipsa verba : Libat enim Domino, etc, esse dictii monio Damasus in Yita Silvestri, ut Gratian. Idem
Toletani conciliioctavi cap. 2, et Capitul. dictis cap. Grat. xi, q. 1, c. 9, hsec verba refert ordine perlur-
250 et 221. bato : Testimoniumclerici adversus laicum nemo re-
CAP.LXX. Majus periculumest, etc. Hsecubi sintt cipiat. Ivo, iv, 8, 6, Panorm., et verba Graliani
ignoramus, prseter Ansel. III, 88, et in libris Conci- de accusation. et hsec ipsa perturbata refert, ut
liorum : tandem reperi in libro vn, cap. 272. Anselm. in concilio Romano, c. 14 : in tri-
CAP. LXXL Accusationesadversus doctorem, etc. bus editionibus, in epilogo sive epitome, notatur
Felix U, in epist. ad Athanasium et Alexandrinami ea varietas, Mihi Grat. scriptura mendosa videtur.
synodum in principio Nicsensesynodi, verba refertt Neque enim in ea synodo ulla cura est de laicis reis,
quse Grat. affert vi, qu. 1, c. 12; eamdem repelitt sed tota versatur in judicio de reis clericis. Bernar-
idem Felix, c. 20 ejusdem epist.; Burch. lib. i, c.. 1DdusPapien., lib. n, titul. 15, de testibus et attesta-
180; Ivo partev, c 296, Decreti. Multis verbis ea- tionibus, c 1 collect. 1 decretalium, ut in conciliis:
dem de re Anacletus. epist. 1, 2, et ex qua 2 est n,, « Testimonium laici adversus clericum nemo susci-
qu. 7, c. 15, et dist. 79, c ult. Ivo iv, 7, 6, Panorm.,, piat, > ex concil. Triburien. Legatur de eadem re
et parte v, c. 238, Decreti; Ansel. m, 32; Deusdedit,, epistola unica Telesphori omnibus episcopis, ex qua
c. 4; idem Anacletus, epist. 3, ex qua est vi, q. 1,, est vi, q. 1, cap. 8; Ivo vi, 514 Decreti; Ansel.,
c. 15, et II, q. 7, c. 12; Ansel., m, 11 et 3;Deua- plenius, lib. m, cap. 13. Fabiani epist. 2 utrumque
dedit, c. 5; Pius, epist. 1, ex qua est vi, q. 1, c. 9;; continetur, laicos solere ab accusatione repellerc
Ivo iv, 5, 7, Panorm., et v, 243, Decreti. Addamus s clericos, etc, exeaestn, q. 7, c. 6; Ivo, iv, 7, 9,
verba Sixti HI, epist. unica c. 1 : criminationesadver-- Panor., etvi, 320, Decr. De eadem re Stephanus
sus doctorem nemo recipial IVide supra c. 56), quse e papa, epist. 2, ex qua est apud Gregor. IX, c. 7, de
verha Callisti sunt, epist. 1; Burch. i, 155; Ivo v,, accusat., quo omissa sunt illa verba, et omneslaici,
234, Decreti: exstat hoc etiam lib.vn,c. 67, Capitul. quseomiserat Bernard. Papien., lib. v, tit. 1, cap. 7
CAP.LXXJI. Presbyternonadversusepiscopum,etc.. collect. 1. Addebat rationem Stephanus : « Nec illi
Hsecsunt verba Silvestri papse in concilio Romano 9 sunl in vestra recipiendi accusatione, qui vos in sua
multorum episcoporum,cap. 5, ex quo est n, qu. 7,, nolunt recipere. > Adde Marcellini epist. 2, ex qua
cap. 10;Burchard.,lib. i, 151; Ivo, partev, cap. 264,, estu, q. 7, c. 3; mendose Marcello inscriptum, ta-
Decreti, et rv, 8, 7, Panorm. Eadem refert Nicolaus s men Marcelli epist. 2 aliis verbis idem statuitur.
papa in epist. longa ad Michaelemimp. et c. 12 con-- Postremo Eusebius Marcelli successor prseclare de.
1095 ANGELRAMNIMETENSISEPISCOPI 1096-
eadem re statuit epist. 1, in principio, ex qua est A j ea non habet Anselm. lib. m, c. 88, nec lib. IY,c.
c. 5, Grat. c. qusest., et plenius Anselm. lib. m, 40, ubi ait esse hoc caput 48, ex decretis Adriani
c. 26. Hujus esse arbitror verba relata a Grat. in papse; idem tamen lib. xvn, de excommunicaiione,
Anacleli c. 14, c. quaest., licet Demochares aliud quia aliis est liber undecimus, c 2, ea verba et epi-
ascripserit in margine ejus capitis. Adversari vide- scoporumhabet, non habet Deusdeditc. 1, ex Adria-
tur iis omnibus c 24 conc. Epaunen., nisi recte ni ad Gilram episcopum c. 48 [ Forte 68 ], nec cap.
inlelligalur : «Laicis contra cujuslibet gradus cleii- 3 et 4 ex Adriano Agilrammo episcopo, neque in
cum, elc, proponendi permittimus potestatem. > lih. Yeron. in quo est Adriano Geliano episcopo.
Et quamvis de accusalione multi, de testimonio Hoc est cap. 18, Adrianiin lib. Populeti. His verbis,
pauci, ex suprascriptis meminerint, regula est ut ad Generali, etc : «Quicunqueregum seu episcoporum,
testimonium non admittatur qui ab accusando re- vel potentiumdeinceps Romanor. pontificum decre-
pcllitur, ut c 4 concil. Carthag. vn, quod idem est torum censuram in quocunque crediderit vel permi-
Afric, c 98 Latinis, Graecis152, sive 151, ex quo serit violandam.s At in Capitul. lib. vi, c. 249, hu-
est cap. 1. Grat. iv, q. 2 et 5, Burch., lib. xvi cap. jus constitutionisformaservetur ut exsecrandum, etc.
20, ex conc. Triburien, c. 5; Ivo iv, 8,1, ex conc Jtem Adr. papa : Generali, etc. Regum seu episco-
Carthag. Nicolauspapa, sed parte vi, c. 364, Decreti, porum, etc
recte. Hsecfinisest collectionisAdriani nomine editee, in
CAP.LXXIV.Nemoemm clericum, etc Ex eadem quo ordo aliquis et methodus desideratur : res ipsoe
synodo Silvestri, cap. 15, Grat. dist. cap. 9, 11, fere omnes procclarsesunl, et ab antiquis Patribus
q. 1; Ivo IV,8, 6, Panorm.; Ansel. v, 23 ; Damasus n, constitutae,ut aliquisessetlitiumetaccusationummo-
in Silvestri, et idemin Julii Vita ; utrique enim hoc dus ac finis.
decretum paucis immutatis ascribit. Sed multo an- OBSERVATIOP. ANTONHPAGI
liquior exstat Alexand. papseepist. 1, ex qua est xi,
15. Ad annum Chrisli 786, n. 3 et 4.
q. 1, c
CAP. LXXV. Episcopi pontifici, a quo, etc Hsec In editione Veneta Conciliorum80 canones Adria-
verba sunt Marcellinipapsein epist. 2. Yidenda syn- ni papsecum hoc titulo reprsesentantur : « E Grsecis
odus adversus Polychronium Hierosolymit. lem- et Latinis canonibus et synodis Romanis, atque de-
pore Silvestri papae, quod etiam narratur a Nicolao cretis prsesulum ac principum Romanorum, haecca-
papa in epistola longa ad Mich. imper. pitula sparsim collecta sunt, et Ingilramno Medioma-
CAP.LXXVI.Non ticet imperalori, etc. Hsecverba tricse urbis episcopo, Romoea beato papa Adriano
sunt Callisti papae, epist. 1, in fine, et Marcellini tradita sub die xni Kalend. Octobr. Indict. xi,
papse,epist. 2, in iine, et Symmachi papse in synodo quando pro sui negotii causa agebatur. > Idem ha-
Romana, actione 6, ex qua est dist. 10, c. 2. Burch. betur in posteriojibus editionibus Conc, nisi quod lo-
lib. xv, c. 8, ex decretis Adriani papse, c 16 ; Ivo, co indict. xi, legitur indict. ix-,quam retinuit Baro-
ii, 12, 4, Panorm., ex vm synodo Symmachi, et nius, qui ideo perperam de iis currenti anno egit;
parte iv, c. 231, Decreti, ex vi synodo Symmachi cum mense Septembri deciina indictio initium sum-
sed parte xvi, c. 9, ex concil. Adriani papse, c 16. pserit.CapitulaistaAdrianopapse sevoHincmariRhe-
Et autem varietas in Adriani verbis relalis a Burch. mensis archiepiscopi jam tribuebantur, ut liquet ex
et Ivone, et his, de quibus agimus quse in conciliis _ opusculoadversus Hincmarum Laudunensem episco-
leguntur. Anselm., lib. m, c 88, ex decretis Adriani'« pum c. 24. Quia lamen vetusti aliqui codices mss.
papse, eadem verba refert quse in conciliis sunt. proedictacapitula non ab Adriano papa, sed ab ipso-
Deusdedit, c. 1, et 3, refert Callisti, Marcellini, met Ingilramno vel Angelramno Metensi episeopo
Symmachi et Adriani verba, quse Burch. et Ivo. collecta, et Adriano papoeoblata tradunt, hinc hodie
Vide c 37. Ex lib. Populeti. Adrianus papa. Non li- aliqui ea Adriano, aliqui Angelramnoascribunt. Sed
cet, elc. contra mandata Divinitatis praesumere,vel quemcunque auctorem nacta sit hoeccapitulorum col-
obviandoagere. Hujus cap. verba exstant in Capitul. lectio, Marca lib. vn, de Concordia cap. 20, vetus-
lib. v, c 218. tiorem illam censet Isidoro, quem iisdem capitulis
CAP.LXXVII. Providendum est ne in aliquo, etc. usum dicit in adornanda Colleclioneepislolarum apo-
Hsec tantum leguntur in Conciliiset apud Anselm., crypharum. Is auctor Ilispanum se prodit hac perio-
lib. iii, c. 88, non sunt in libro Populeti. do : «In principio voluminis hujus, qualiter conci-
CAP.LXXYIIl. Injuslumjudicium et definitio, etc. lium apud nos celebretur, posuimus, ut qui noslrum
Hsec omncs referunt, Callislus, Marcellinus, Sym- ordinem sequi voluerint, sciant. qualiter hoc agere
machus et Burchar. et Ivo parte xvi, cap. 9, Decreti. debeant. > Celebrandi enim conciliitotum ordinem a
Gratianus xi, q. 3, c 89 ex Callisto ; Deusdeditc 1 quarto concilio Toletano desumit, ut patet ex ipsius
el 3; Anselmus lib. in, c. 86 ex Callisto, et c. ordinis titulo, qui primo Conciliorumtom. sic exhibe-
88 ex Adriano : baec sunt in lib. Populeti uf tur : «Ordo celebrandi concilii, descriptus ab Isido-
Adriani papae;exstant etiam in Capit. d. lib. v, c. 251. ro Mercatore ex quarto concilio Toletano c 4, et
CAP.LXXIX.Sic oditDeus eos, qui adversusPatres Garzioe LoaysoeHispanicorum Conciliorum editoris
armantur; elc. Hscc verbasuntAlexandripapaeepist. D diligentia emendatus. > Isidori Mereatoris librum ex
1 et Stephani papoeepist. 2 prOpefinem, et Eusebii Hispaniain Galliasallatum primus Gallorum accepit,
epist. 1 non longe a principio. Sententia eadem est ac publicavit Riculfus,qui Lullo in archiepiscopatum
Nicoeniconcibi c 41, ut refert Julius papa episl. 2 Moguntiacensem anno sequenti postea successit.
c 10. Adde Telesphorum papam in epistola ad om- HincmaroenimLaudunensiepiscopoHincmarus Rhe-
ncs episcopos, ex qua est 6, q. 1, cap. 8. Ivo vi, 514 mensis archiepiscopusopusc. 35, cap. 24, ila rescri-
ct315, Decreti; Anselm. m, 15; Fabianus de eadem bit: «Fortepulasti uemiaemaUumeasdetnsententias
re epist. 2 (Solus Deusdeditc 5, hsecutAdrianiver- (Adriani vel Ingelramni) vel ipsas epistolas (ablsi-
ba refert, et Anselm, m, 88 )• Stephanus quoquedei doro colleclas) prseter te habere, idcirco talia libere
quo supra, epist. 1, ex qua est 7, q. 6, c 17. Burch. le existimasti posse colligere; res mira est, cum de
i, 175; Ivo iv, 7,14, Panor. et v, 291, Decreli. An- . ipsis sententiis plena sit ista terra, sicut et de libro
scl. III, 5. DeniquePelagius U, epist. 1, in fine eis- collectarum epistolarura ab Isidoro, quem in Hispa-
dem fere verbis utitur c 17. « Qui judicis obtinett nia allatum RicuUusMoguntinusepiscopusin hujus- .
prseconem sicut accusator quidquam non debet pro- modi, sicut etin capitulisregiis, studiosius obtinuit,
sequi. > Exstant liaecverba in Capit. lib. vu, cap. et istas regiones ex illo repleri fecit. >
374. Colleclioilla descripta est ex epistolisAnacleli, E-
CAP.LXXX. Item generali decreto constituimus,, varisti et aliorum anliquorum pontificum Romano-
etc. Grat. 75, q. 1, cap. 11, Adrianipapse esse ait,, rum, si fides hac in re adhibenda sit Antonio Augu-
etde suoaddil post verbum Regum et episcoporum; ; stino Dialogoxv de emendatione Gratiani, ubi hoec,
1097 DONATIONESQUJIDAM.
capitula Adjrianoprimo abjudicat, vel, ut existimat A descripta fuerint in regum Francorum capitularibus,
Marca laudatus, excerpta est ex antiquis canonibus ut tam Antonius Augustinus quam Marca communi
ct genuinis pontificum Romanorum epistolis, tum consensu scrihunt. Coeterumpriorum pontificum Ro-
etiam ex legibusCodiceTheodosianocomprehensis,vel manorum epistolassupposititiasesse non tan tum Mar-
potius ex_illarum legumBreviario. In his autem capi- ca et Antonius Augustinus, sed etiam Baronius an-
tulis interdum nonnihil additur antiquis canonibus, no 865 passimque alii viri docli fatenlur. Vide
interdum vero verba aliqua detrahuntur, tantaque quaede iis epistolis diximus annoChristi 100, n. 4,
horum capitulorum dignitas fuit, utetiamfrequenter et seqq.
ANGELRAMNI DONATIONES QILEDAM.
i. lectet pro nobis vel inclyto rege nostro, seu stabili*

Angelramnus Fahohem et Gaudiacum Gorziensimo- tate regni Francorum, ct successoribus nostris, Do-
naslerio donat (anno 770). mini misericordiam altentius exorare, et illum cen-
(Ex D. Calmet,Hist. Lothar.) sum quem usquc nunc ipse Fredelaigus, vel God-
CumChristus unicus Filius Palris, quicumPatre, B fridus ad
partem sancti Stephani, vel nobis dederunt,
et Spiritu sancto cuncta creavit ex nihilo, non de- ad partem ipsiusmonasterii, vel ad ipsosfratres
ipsum
dignatus sit animara pro ovibus suis ponere, et annis singulispersolvant.Etcumipsi de haclucedis-
acquisitas proprio cruore, servo sibi credito tradi- ccsserint, ipsi fratres, ipsas jam fatas villas, cumomni
dit custodiendas, et si cui committanlur, perspice-
absque illius contradictione vel judicis,
re ac solerti studio pervigilare debet ut gregem sibi superposito,
aut pontificumsuccessorumquenostrorum, exspectata
commissum, in quanlum ipse qui tradidit, ei vires traditioneineorum recipiant potestatem. Quoesonam-
tribuere dignabitur, non negligendo necessaria om-
que successores,patresque meos episcopos, et per in-
nia tam spiritualia quam et temporalia impendere
separabilem Trinitatem adj'urare prsesumo, ut facta
studeal, ut talentum sibi creditum cum usuris Do- mea sic in sevum
perdurare permittant, sicut ipsi ha-
ntino suo reproesentet. Ideo ego in Dei nomine An- bent velle ut
gesta eorumpertempora prolixa conser-
gilramnus, gratia Dei Metensisurbis episcopus, pro ventur. Anno ab Incarnatione Domini770. Ego in
divino intuitu, vel animoe noslrse remedio, seu pro Dei nomine
Angilramnus peccator episcopus, hanc
aeterna retributione, una cum consensu cleri vel lai- cessionis a me factam relegi et subscrip-
corum fidelium sancli Stephani protomarlyris pecu- epislolam
si. Signum Agnardus. Ego Optarius, ac si indignus
liarisipatroni nostri, cui Ecclesioe auctore Clnisto ** presbyter. Heboradus abbas. Arthecarius archidiaco-
prseessedignoscimur, donamus ad monasterium G*r- nus. Andreas. Gilo abbas. Sigillum Huvinodo. Ila-
zisa, quodsubjacetipsiecclesise sancti Stephani, quod rimandus notarius. Ego Ynasco intimus diaconus,
proedecessornoster bonserecordationis domnusChro- jussus a Domino et pontifice meo Angilranno, hanc
degangus archiepiscopus, in honore sancti Petri et epistolam cessionis scripsi et subscripsi.
cseterorum sanctorum a novo sedificavit, et lurbam
II.
monachorum sub sancta norma vitam degentes coa-
Angelramnus Warangesi villam donat monasterio
cervavit, vel ubi sanctus Gorgonius, prseclarus vi- Gorziensi(anno 770).
delicet martyr in corpore quiescit, et ubi Theoma- (Ex D. Calmet,ibid.)'
rus abbas sub manu nostra rector esse videtur, hoc In nomine Domini, Angilrannus gralia Dei Me-
est, res illas de ratione sancli Stephani, id est, in iensis urbis episcopus. Pastorale' quidem exercecaus
pago Bedinse, villam nuncupatam Faho, quam »«inc officium,si oves nobis a Deo commissas in quantum
per beneficiumsancti Stephani, vel noslrum, Frede- per vires Omnipotenssuppetit, undique conspicimus,
Jaigus Vassus domini Carolimanni regis per preca- ut alimoniam tam spirilualem quam corporalem
riam nostram tenere videlur, necnon et villam alian habere non desinant; et si de rebus ecclesisequoe
de ratione ipsius sancti Slephani, sitam in pago Wa- D nobis ad regendum vel gubernandum tradita est,
brince, cognominatam Gaudiaco, .quam Godfridus ecclesiis vel monasteriis ad eandem pertinentibus,
similiter homo dominicus , per beneficium sancti vel aspicientibus, pro opportunitate servorum Dei,
Slephani, vel nostrum , per precariam tenere vivel pauperum, aliquid impertimur, nihil contra auc-
detur ; ad ipsum jam fatum monasterium, vel ad il- toritalem canonicam, vel instituta Patrum agere
lam sanctam congregationem inibi vitam degentem, seslimamus. Ideoque pro divino intuitu, vel aninisc
volmnus esse donatum: hoc est, in lerris, domibus, nostrocremedio, una cum consensu clericorum vel
sedificiis, campis, pralis, pascuis, vineis, silvis, laicorum fidelium, ecclesioc sancti Slephani, cui,
cullis et incultis, aquis aquarumve decursibus, mo- auctorc Deo, prseesse videmur, donamus ad monaste-
bilibuset immobilibus, mancipiis, litis, accolabus, rium sancti Petri, inloco qui vocaturGorzia, quod
adjacentiis, appendiciis, cum integris lerminis bonsememorioeantecessor quondam noster domnus
solilisque stratis earum, ad easdem villas j'am fatas Chrodegangusarchiepiscopusa novosedificavit,velad
Faho et Gaudiaco aspicientibus, vel pertinenlibus, illainsanctamcongregationemmonachoruminibi con-
ad partem sancti Petri, vel sancli Gorgonii, seu ad sistentium, ubi inclytusacproeclarusvidelicet martyr
ipsos fratresproficiat in augmentis, uteos melius de- ganctusGorgoniusin corpore requiescit, vel ubi Theut?
PjtxaoL. XGVI.j 35
li>99 ANGELRAMNIMETENSIS EPISCOPI DONATIONESQUyEDAM. 4100
niarus [Theomarus] abbas sub manu nostra prseesse A solidisque statis eorum ad eas res pertinentibus vcl
videlur, donatumque in perpetuum volumus essc, et aspicientibus, ad Ipsum jam fatum moiiaslerium, vel
plena animi devotione confirmamus ; hoc est, in pago ipsos fratres proficianl in augmentis, ut eos melius
Calvomonlense viUam nuncupatam Warangesi villa, delectet pro nobis, vel inclytis Regibus nostris Carolo
cumadjacentiis,veIappendicibus,seuopportunitatibus atque Carlomanno, seu stabilitate regnl Francorum,
suis, tam terris, campis, pratis, pascuis, vineis, syl- et successoribus nostris, Domini misericordiam al-
vis, cullis et incultis, aquis, aquarumve decursibus, tentius exorare. Et quisquis ex istis hominibus supo-
mobilibus et immobilibns, mancipiis, litis (Des La- rius nominatis, vel aliis quibuslibet, de rebus supe-
boureurs), accolabus , pecuniis , pcculiis utriusque rius intimalis, per beneficiumsancti Stephani, vel pcr
sexus, generis vel oetalis, cum integro termino, prccarias ad censum habere videntur, illum censum
solidoque statu, facta omnia et ex omnibus totum et qucm usquo nunc in donum ad opus noslrum dede-
ad integrum, quatumcuraque ad ipsam villam ad- runt, deinceps in antea ipsum censum ad ipsum soe-
spicere vel pertinere videtur, ad ipsummonasterium, pe dictum monasterium, vel ad ipsos fratres persol-
vel ad ipsos fratres volumus esse donatum. Simili vant. Et cum de hac luce decesserint, et dies obitus
modo donamus in ipso pago remillamin Manico-cur- eorum adveherit, post eorum discessum ipsas res
te, quam Haribertus ad partem sancli Stepbani con- B cum omni superposito, absque ullius conlradiclione,
donavit, et modo lenet filius suus, nomine Chrote- vel judicis, vel ponlificum, successorumque noslro-
carius per precariam. Similiter donamus in ipso rum exspectata traditione, ipsi fratres in suam reci-
pago rem illam in Rehensa Coldo-curte, quam Beto piant potestatem ; precorque successores dominosve
adparlemsancti Stephani delegavit, etipse modo per meos, et per sanctam Trinitalem adjurare prsesumo,
precariam tcnet, seu et sortem illam in ipsa villa, ut facla mea sic in sevumperdurare permittant, sicut
quam Vibollagus per beneficium sancti Stephani ipsi habent velle, ut gesla eorum in perpetuum per-
vel nostruin tenere videtur. Simili conditione dona- severent. Actum super fiuvium Mosoe,in loco qui vo-
mus in ipso pago rem illam in villa Acciago, una caturFonlanas, anno ab Incarnatione Domini DCCLXX,
cum iUa ecclesia inibi constructa, cum omnibus ad indictione vm, epacta xix, concurrente vn, anno
ipsam pertinentibus, quam Aglebertus filius Marcelli primo regni Caiiomanni Regis.
per beneficium sancti Stephani vei nostrum visus Ego Angilrannus peccator episcopus, hoc tesla-
est habere. Donamus etiam rem illam in ipso pago menluin a me factum relegi et subscripsi. Ego Gri-
cognominante Nodulfo, quam Ilduinus per bencfi- maldus abbas subscripsi. Ego Helborardus abbas
cium sancti Stephani vel nostrum habcre videtur : _ subs. Ego Goso abbas subs. Ego Sigilbertus abbas
necnon et illam rem in villa Buxarias, quam usque subs. Fredalius peccator coepiscopus subs. Stepha-
nunc Gondolanus pcr beneficium sancti Slephani nus presbyter subs. Andreas subs. Donatus subs.
visus fuil tenere, ad ipsum monasterium sil delegata Ego Rocfridus subs. Sigitlum Widigangi. Haymal-
vel data. Similiter donamus res illas in ipso pago dius subs. Dodonus subs. Hardonino subs. Hildel-
in loco nuncupato Hadulfo-curtem, cl ad Burtsoloni- bodo subs. Adulpho. Ego Ynasco jussus a domino
villam, quas Maurotus per suum les&amenlumad et pontifice meo Angilranno, hoc testamentum scri-
parlcm sancti Stephani condonavit. Simili modo psi et subscripsi.
donamus res illas in ipso pago Calvomontensi, quas IH.
Harberlus cl Warnildis ad partem sancli Stephani Angetramnus prmdia quwdam sita in Alsatia donat
per suum tostamentum delegaverunt, et modo ipsa cmnobiosancli Avoldi (anno 787).
Warnildis per precariam habere videtur in loco (Ex D. Calmet,ibid.)
nuncupante Arcas, seu el Niguiemonte, ad ipsam Ego Engilramus in Dei nomine pontifex Metensi9
casam Deiproficiant in augmenlum. Similiter donamus indignus, omnibus ecclesiis nobis commissis provi-
res illas in ipso pago ad Ilibas, super fluviumCcrno- dere debemus sollicite, et fratribus ibidem Deo de-
ne, quas Haliberlus ad partcm sancti Stephani dele- jv gentibus pacem facere, et a pravis hominibus de-
gavit, et modo filius suus Raboldus per precariam fensare, resque eorum custodire, ut securius Deo
tenet. Similiter donamus res illas super ipsum flu- valeant servire. Ideoque coenobiibeati Naboris quo-
vium Cemone , quas Suitbardus ad sanclum Stepha- udianis calamitatibus et miseriis pie atque miseri-
num dedit. corditer condolentes alque compalientes, quas sub
Simili conditione donamus in pago Suggentinse vil- advocali el minislri comilis Wolmeri nostri advoca-
lam nuncupatam Childufo-vUla, quam nunc Otlo co- ti, tam in exactionibus, quam in rapinis quas nocte
mes per benelicium sancti Stcphani vcl nostrum ha- et die indesinenler inferunt et faciuut hominibus
bere videtur, una cum illa sorte quam Gonthadus ad ejusdem ecclesise, eosque opprimentes et affligentcs
sanctum Slephanum dedit, ct ipse modo per preca- quotidie, ila ut non possent clamores eorum susli-
riam tenet. Hsec omnia superius comprehensa, tam nere; his omnibus coenobiumillud ad tantam devenit
in lerris, domibus, sedificiis, campis, pratis, vineis,; inopiam alque miseriam, quod vix possent repenre
sylvis, cultis et incullis, aquis aquarumve decursihus, fratres qui Deo ibi et sanclo Nabori vellent servire,
mohilibus el immobilibus, mancipiis, litis, accola- quia non habebant unde ibi vivere : tandem rece-
bus, adjaccntiis, appenditiis, cum intcgris terminis pto consilio, eundem comilem convocavimus, et per
iiOl WICBODIQU^STIONES 1N OCTATEUCHUM. —MONITUM. 1102
nostram jusiitiam eum tamen constrinximus, quod A Morspeccastrum in Elisacia, juxta Humburo; Ro-
et ipse ab hac injuria cessavit, subadvocatoset mi- pac villam apud Jugeswile, quatuor mansos juxta
nistros corripuit. Pro hac igilur correctione et emen- Salrab, Cundicicum ecclesia villam juxta Bozonis-
datione praedicticcenobiiWasco abbas, et sui fratres, villam. Ilemque Ostingam viliam et novem mansos
nostro et omnium consilio, et ejusdem comitis, ut apud Altor, juxta Tannse-villam, el unum mansum
firma et rata esset, et ut deinceps eos comes, nec apud Hinkingam-villam.Hoecomnia sicut in prse-
eoruin successores inde inquietarent, quasdam villas senti scripta esse videntur, ita authoritate beato-
quae erant ad praebendamcortim, comiti in perpe- rum Apostolorum Petri et Pauli, et omnium San-
tuum tradiderunt, ul amodo ipse comesnec subadvo- clorum et Sanctarum, et nostra confirmamus atque
cati vel ministri ullam tamqp vel exactionem vel roboramus, ut nuUuscomes vel advocatus, sive ali-
inquietationem eidem ecclesisevel rusticis ejus inqua persona, vel homo, hanc chartam audeat violare,
ferrent seu facerent; si vero rustici eorum rebelles infringere alque mulare, sed firma et stabilis sem-
contraeos existerent, vel ad justitiam venire recu- per usque in hodiernum diem permaneat, omnesque
sarent, proedictuscomes per abbatem vel per fratres qui hanc violare vel contraire tentaverint, iram Dei
commonitus, illuc veniret, et abbas in nocte solven- et maledictionem, et nostram excommunicalionem
do eum cum suis, procuraret in nocle et in die sub- B incurrant. Sign. Botperti advocati. Sig. Sigibaldi.
sequentiderusticisjuslitiam facere, et de justitiis Sig. Liepbridi archidiaconi. Sio.; Manttridi archidia-
abhati duas partes, tertiam comes haberet, et his coni. Sig. Helimanni decani Siy. Bencenis praepo-
contentus esset, coetera vero ecclesisebeneficia et siti. Sig. Ottonis prsepositi. Actum hoc anno 29 a
annalia servitia abbas et fratres in perpetuum pos- regnante Carolo glorioso Rege, sub die lo M.Junii.
siderent, et sine aliqua inquietatione libere et paci- Subsignalum.Ego Allo notarius scripsi et Christo-
fice haberent. Nominavillarum Walo, quoeest juxta phorus Thilman.
a Forle 19, nam annus 29 Caroli Magni incidit in annum Christi 797, quo anno Angilram»us viverc
desieral.
ANNODOMINIDCCXC.
WICBODUS.
NOTITIA HISTORICA IN WIGBODUM.

[Ex Fabricio,Biblioth.med.et inf. Latinitalis.]
Wicbodus, cujus Qusestionesin Octateuchumin G Opus autem ex dictis sanctorum Patrum, Augustini,
codice sancti MaximiTrevirensis invenerunt, in tria Gregorii, Hieronymi, Ambrosii, Hilarii, Isidori,
vcro tantum Geneseoscapita ediderunt Martene et Eucherii, Junilii contextum est, quorum verba reli-
Durand Collect. Ampliss. IX, 293, dubium est quis nuit. Et quia maxima Geneseos pars purum Hiero-
fucrit. Suh inilium codicisexstant hsecverba : Ca- nymi ut Isidori textum fere exprimit, sequenles
rotus rex Francorum et Longobardorumac patricius vero libri unum Isidorum exhibent, plura duumviri
Bomanorum,hunc codicem ad opus suum scribere laudati edere noluerunt. Ipse tamen codex usui esse
jtissit. Anigitur Wigbaldusille sit, Caroli Magni sub potest illis qui fuluro tempore Hieronymi et Isidori
Ilherio et Radone archicancellarius notarius; an Opera denuo recensebunt. Adi Historiam litlerariam
Widbaldus, quem teste Astronomo, idem princeps Gallise,tom. IV, p. 177.
circa an. 778 prsefecit Petragoricis, incertum est.
ITIGBODI
OUÊSTIONES IN OGTATEUCHUM.
Ex pervetusto codice Trevirensis S. Maximinimonasterii.
(Marten.,ampl.Coll.conc.)
OBSERVATIO PRJEVIA.
WigbodiQuoestionesin Oclateuchum exhibeo, de- cius Romanorum,hunc codicemad opus suum scribere
scriptas ex pervetuslocodice Trevirensis sanctiMaxi- jussit. (Qusereligiosi principis summa fuit in res sa-
mini monasterii, cujus in fronte hsec leguntur : Ca- cras propensio.) Auctor illarum Wicbodus, seu
tolus rex Francorum et Longobardorum, ac patri- Wigbaldtts, sivc sit illc Wighaldus Caroli Magi.i
1103 WICBODI 1104
sttb Itberio ct Radonc archicancellariis notarius, sivc \ deberet in pretio, quod jubente tam eximio prin-
Widbaldus, quem, tcste Astronomo, idem princcps cipe ad ejus usum descriptum fucrat, totque atque
circa annum 778 procfecitPelragoricis, sive quispiam tantorum Ecclesiacdoctorum cxpositiones Scriplurse
alius, cx diclis sanclorum Patrum, maxime Augu- rcpraescntabat. Yerum cum illud non indiligenter
stini, Grcgorii, Hieronymi, Ambrosii, Hilarii, lsi- examinassem, animadverti raaximam Geneseospar-
dori, Euchorii, Junilii opus suum contexuit, quo- lem nonnisi purum Hieronymi atque Isidori tex-
rum verba aliquando pura et nuda uno tenorfi tran- tum fere exprimere, sequentes vero libros unum
scribit, nonnuiiquamdispersa variis in locis colligit exhibere Isidorum. Quapropter tanti non existimavi
in unum, aliquolics vero non vcrba, sed mentem integrum hic opus dare. Sed eruditis forte lectori-
illorum exprimit. Ilinc conjicieham conjicienlque bus haud injucundseerunt Qusestiones in prima Gc-
mecum viri erudili omnes, quanto opus illud haberi nesis capila.
CAROLUSREX FRANCORUMET LONGOBARDORUM

AC PATRICIUS ROMANORUM
HUNC CODICEMAD OPUS SUUM SCRIBERE JUSSIT.
LAUS REGIS. B Desectoque feros compescit vertice visus.

ALLOCUTIO AD LIBRUM. Quodmelius cernens csccaloin corporc Tobi,.
Quis digne indoctus mctrorum versibus unquam Quocsecreta videns perscripsit conditoi Ezras,
Rusticus explanet cujus prseconia passim Quidquid post priscam succedens gratia legem
Latus concclcbrat sub ccelicardine mundus, Intonat, atque Novi miracula Testamenti. ,
Cirjus ad imperium meruistis ordo a carere, Iiiiic hominis clamat facies, ait, inde leonis,
Et capere nitidam Iongo post tempore pallam; Etpernixaquila, et fortis certamine taurus.
Cccperisut limen auloe regalis adire, Inde quater terni puris quod menlibus agni
Atque auro rutilo radianlem cernere sedem? Egerunt, loto spargentes semina mundo.
Incipe quamprimum largas persolvere grates, Bis septena pii quod spargit epistola Pauli,
Errorum quod nube cares, correclus haberis. Quod Petrus Jacobusque, quod Judas et ipse
Dein prostratus veniam deposceprecatu, Qui conspecta refert ccelisecreta Joannes,
Lautorisque tui sollers patronus adesto. Quin et veridici quseplurima tractatores
b Exposuere suis mysteria digna libellis,
Asperi aut impressa manus tenuando polivit. Hoectu cuncta tenens animo sitiente bibisti.
En habes in promptu, o rex, quodjusseras olim, C Necsi quid sacrum cecinere prophetee
Suscipe, et o felixmultos ularis [ulare] per annos. Te latet, agncscis leges, et commata servas.
EP1GRAMMA OPEMS SUBSEQUENTIS. Atque aliena tuo commendas carmina cantu.
0 quam magna tuoeclarent prseconialaudis, Quid tolum replicem ? tu sensibus utere doctis,
Et quoenota tibi vel quaepercepta legendo,
Rex Carole, felix et nolus in omnibus arvis.
Ad virtulis opus studio converte regali.
Finibus extremis tua maxiine jussio pollet.
At si de plebe quisquam livore perustus
Quis valet urbane laudes sermone polito
coelisub culmine ? Dixerit, iste quis est velerum qui carmina mutat,
Fari, magne, tuas, claras
Inscribitque levis epigrammata vana libellis1
Quis lua mixta canat mira pietale tropoea, Noverit hoc ipse quod nusquam culpa mutatur,
Divitiasque luas longo quis carmine pandat ?
Cum iion velle valet et major jussio cogil.
Quis saltem poterit seriem cnumerare librorum,
Quos tua de multis copulat sententia terris ? Deniquejussa bona cum promulganlur agcnda,
Saiicloruni renovans Palrum conscripta priorum. Qui complctsapiens, qui vult contemncie demens.
Nam quidquid sacrum divina volumina verbis, Quod si Virgilius, et vatum summus liomcrus,
meruere novam post iala subire,
Eloquio scnsuque docent, quod prsedicalipse ™ Censuram
Quam dat Aristarcus tua, Varrusque, Probusque.
Anliquus mundi replicans exordia vates, ,
Seu illc hislorias texat, seu forte figuras. Cur dedignelur quod j'ussus principc magno
Parvula excerpi Mosaicacarmina hibli
Quod diversa retro multorum tempora regum
Post Ruth succiduo gesserunt ordine magnum, Vuigbodushumilis nucarum mole piavi.
Haectibi rex summe jussu compulsus herili,
Vcl qui posl reprobum Davidica regna Saulem
Tor quinquagenosscripserunt carmine psalmos. Servuius, ut polui, devota mente dicavi.
Pacificus quidquid lata inter sceptra Salomon, Batio vn dierum ordinatur.
Obscurum sensu prscclara proverbia duxit, Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit.
Qtiodquebis octoni post se videre prophctoe, Altcr splendifluisccelumfirmavit in oris.
Quod clausum Job mitis ait cum vulnere aperto. Tertius undivagum mare dat cum germine terrae.
Eslher quid memorem, el castse mendacia Judilh ? Quartus habet phoebumlunamque et sidera coeli.
Ornati cum fraude satraps accendilur oris, Quintus plumigeras volucres piscesque natantes.
Cum manet illudensobseenumfemina lectum, Sextus quadrupedesreptans hominesque sagaces.
R Fortc meruisli sorde. fc Hic est spatium unius versus vacuum m nis.
1105 LIB.'QUÊSTIONUMSUPER LIB. GENESIS. *I06
Septimus csl Dominorequies, his riteperactis. A Solus ubique fovens in se requiescere cogit.
Non quia cunctipolens humano more laboret, Nec datur ulla quies miseris, nisi suscipit ipse.
Actibus aut fessus quoeratquiescere tandem Dicta quoque requies, mundana quod actio prsesens
Qui sempcr requietus agit, faciensque quiescit. . Post sex setates quas mundus in ordine currit,
Sed quod sacra quies typicis est operta figuris, Otia percipiens ajterna pace quiescit.
Multa gerat signis, et pandat myslica nobis. Dicta quoque requies, quocnobis ultima sors est.
DictaDei requies quod rebus jure creandis Nam vitse cursus, mundansc molis ad instar
Ipsa modus fuerit cunctis, et maxima finis. Sex sunt setates hominis, et septima mors est.
Nam nova quoequefiunt, jam tum ordinata proban- Prima tenet orlum generis infantia simplex,
[tur Altera deinde pueritia mollis habetur,
Dicta Dei requies, quo Dominus ac redemptio Chri- Tertia qusesequitur ipsa vocilatur adulta,
[stus Quarta gerit virtutis opem speciosa juventa,
In carne veniens, ac carnis vincla resolvens, Quinta senecta gravis et ultima tempora vergens,
Hocredeunte die felici morte quievit, Sexta venit senium qusevitoeterminat oevum.
Dicta Dei requies, quod nos post mille labores, B Explicit.
1NCIPIT
«(IUISTMUM SUPERIIBRUM GENESIS

EX DICTIS SANCTORUMPATRUM AUGUSTINI, GREGORH, HIERONYMl,AMBROSH,IIILARH ,'
ISIDORI, EUCHERII ET JUNILH.
Discipulus.Primo omnium, proeceptormi, inquiri quoque linguarum, gcstaque omnium patriarcharuin

mihi necesse est, quis hujus libri, qui Genesis apud usque ad ingressionem Israel in Êgyptum.
nos dicitur, scriptor habeatur. JUNILIUS.
Magister.Sicut a majoribus nostris nobis insinua- D. Ilsec Scriptura, qusede ppoesentisscculoloque»s
tum atque traditum est, Moysen hujus operis 'scri- Q significet, nosse cupio.
plorcm fuisse asserunl, id est quinque librorum qui, M. Quinque : aut gencralionem ej"us,id est-crea-
juxta Grsecos, Pentateucum nominantur, cum non tionem, aut gubcrnalionem, aul accidcnlia naluris,
dicat hoc titulus, sed quasi de alio ipse refert: Dixit aut evenientia voluntatibus, aut subsequentes volmn-
Dotninusad Moysen.Cujus exemplum in [Novo Te- tatis eventus.
slamento Joannes sequens apostolus, ubicunque de D. Quibus modis generationem sseculi hsec Scri-
se aliquid referre voluit, nomen suum studiose si- ptura signavit?
luit, aicndo : ConversusPetrus vidit illum discipulum M. Tribus : aut enim sola Dei voluntate faclum
quem diligcbatJesus sequentem,etc. (Joan. xxi, 20.) aliquid scribitur, ut est : In principio creavit Deus
D. Gcnesis unde hoc nomen accepit ? ccelumet terram (Gen. i, 1); aut voluntate simul ct
M. LXXetenim Interpretes, Symmachus et Theo- voce sive procccptiva,ut est fial lux et fiat firmamen-
dotion in principio transtulerunt, et in Hebroeoscri- tum; sive deliberativa , ut est: Faciamus hominem
ptum est Bresith, quod Aquila interprctatur in capi- ad imuginemcl similitudinemnostram. Aut voluntate,
tulo. Et ideo secundum sensum magis quam secun- voce ac difTinilione,ut est : Cresciteet multiplicamini
dum verbi translationem, de Chrislo accipi polest, et replete terratn. Et iterum : Germinetlerra herbam
qui tam in ipso fronte Geneseos, qui caput omnium D virentemet ferentem semen juxta genus suum, et li-
librorum est, quam in principio Joannis evangelistae, gnum fructiferum faciens fructus cujus semen in ipso
cceli et terrae conditor approbatur. Unde et in Psal- sit. Et coetera qute post septimum dicm usquc in
terio de seipso ait : In capite libri scriptum est de finem soeculiper partes operatur, ex illa enim defi-
me (Psal. xxxix, 8). Id est in principio Geneseos. Et nitione proveniunt.
in Evangelio, Omnia per ipsum facta sunt, et sine D. Est in his tribus aliqua differentia?
ipso factum esl niltil (Joan. i, 3). Ideo sciendum M. Est, quia ca quoesola voluntate vel etiam voce
quod libcr hic apud Hebrseos Bresilh vocetur, hanc sunt facta, noviter facla sunt, quoevero diffmitione,
habentes consuotudinemut voluminibus ex principi- illis similia jam quoefacta noviter diximus. Et rursus
bus eorum nomiua imponant. illa quidem in sex primis diebus; boec vero donec
sseculuinstabit.
In tibro prohemiorum.
D. Da ordinem per sex dies factarum rerum?
D. Gcncsisjuxta fidemhistorise quse dcscribil? M. In ipso quidem principio conditionis facta
M. Fabricam describit mundi et hominis conditio- sunt coelum,terra, angcli, aer, aqua.
nem, cataclysmum et divisioncmterroe, confusionem D. Proba angelos ct aquas et acrem facluin.
1107 WICBODI 1108
. Jlf. Facta quidem ex aliis Scripturselocisostendun-1,A minibus sunt, pro quibus etiam facla esse no-
tur, ut est: Qui facit angelos suos spiritus (Psal. scuntur. Ornalum vero etiam invicem prsestant,
cni, 4); et: Laudate eum, omnes angeli ejus (Psal. quippe et ccelum inornatum sine ccelestibus lu-
CXLVin);et: Aqumqumsuper cmlossunt laudent no- minaribus fuit, et luminaria ipsa ne superflue fa-
men Domini, quoniamipse dixit et facta sunt (Ibid., cta essent, videntium oculis indigebant. Et mare
vers. v); et : Quoniam ipsius est mare et ipse fecit inornatum, donec aut locum suum receperil, aut
illud (Psal. xciv, 5). Et aer in Scripturis sanctis coeli animalibus impleretur. Et terra incompositaprseter
nomine solet ostendi, ut est: votucrescmli, cum cer- habitantium vel nascenlium usum, et irrationalia
tum sit aves in aere devolare. Coelumautem osten- animaliasinehominis regimineinepta, herbaeabsente
dimus factum. Quod vero prsecesseruntista cseteras animalium usu superfluse. lta omnia eguerunl invi-
creaturas, in angelis, ut Scriptura demonstrat, dum cem, vel his quoequolidie fiunt. Sed ut jam diximus,
in iaudibuset benedictionibuscreaturis cseterisprse- aliud est esse incompositum, aliud utile; incomposi-
ponuntur, est ratio ; oportuit enim ut terrenas cocle- tum enim aliquid per se utile alteri declaratur.
stis creatura prsecesserit. De aquis vero ipsa Scri- D. In ornamento ipso aliqua est differentia?
ptura dicit, quod Spiritus Dei ferebatur super aquas. M. Est: nam aliqua in sex diebus ornata sunt, ut
D. Sequere ordinem generationis. "* ccelumluminaribus,et terra herbis, et piscibusmare:
M. In principio diei primse lux facta est, secunda quaedamvero donecmundus vivit ornantur, ut mare
vero factum firmamentum, tertia mare et terroe na- navigiis, et terra sedificiiset cseteris quae humano
scenlia, quarta luminaria coeli, quinta natantia et construuntur ingenio, et homo ipse scientia. Qusedam
volatilia, sexta reliqua animalia et homo. vero decorem suum in fiituro recipient, ut corpus
D. Quae est in ipsarum creaturarum operatione incorruptionera, et mortalia immortalitatem, et cce-
distantia? leste regnum habitationem sanctorum. Notandum
M. Quod qusedamex nihilo facta sunt, ut ccelum, autem in ornamentis, quod eorum quse vel ingenio
terra, etc, quse usque ad completum primum diem vel artibus fiunt, in hominibus causa est, reliquorum
diximus facta, qusedamvero ex jam factis primo die. autem in Domino.
D. Da horum probationes. D. Da quartam differentiam.
M. Quoties Scriptura ex aliquo factas res cupit . M. Quod qusedam simul et velut subito creata
ostendere, aut palam significat, ut est producat terra emerserunt, ut herbse, luminaria, natantia et vola-
et producant aqum et similia : aut certe ex subtili tilia, necnon lerrena animaliaet quadrupedia. Quse-
significationeverborum, ut cum dicit, fial firmamen- damvero nonsimul, sed velutcum quadam mora, ut
^
tum, utique significat fuisse aliquid fluidum ac liqui- mare, terra, homo; el ipse enim paulatim faclus scri-
dum, id est aquas, quse ut solidatse ostenderentur, bitur, sicut et cetera.
firmamentum vocatum est, quod fiebat. Et rursus D. Da quintam creaturarum differentiam.
luminaria derivative appellavit, quse quarta die facta M. Quodquaedam eorum ratione celeris praesunl,
fuerunt, ut ex lumine primo die operato, facla mon- ut rationalia; qusedamvero usui habentur, ut coele-
straret. In his autem quoeprimo die facta sunt, neque slia Iuminaria, qusedamnatursenecessitate obsequun-
aperle neque subtili verbo faclum aliquid declaratur tur, ut aves et quadrupedes et his similia.
ex altero. Nihil enim post primum diem oslenditur D. Da sextam differentiam.
ex non exstantibus factum, sola hominis anima; in M. Quod ea quseceteris prsesunt, id est rationalia,
quo el hoc attendendum, quia cum alia aut ex nihilo, voluntate ac ratione moventur; quse vero inrationa-
aut ex jam factis facta sunt, solus homo ex utroque bilia sunt, aut necessitate obsequuntur, aut natura
componitur. moventur.
D. Quas alias creaturis ascribimus differentias? D. Ea quse ex aliquo facta sunt, quod materias
M. Quod ea quoeprimis sex diebusfacta sunt, non habuerunt?
naturaliter, nec ex similitudine provenerunt. Reliqua _. M. Sex, terram, aquas, aerem, ignem, lumen,
vero quae fiunt, naturaliler ex divina diffinilione costam.
nascuntur, exeeptisscilicetmiraculis. D. Da singulis origines suas.
D. Da tertiam differentiam. M. Exterra virentia plantaria, el animalia. Ex
M. Quod creaturarum aliquse, id est rationales aquis firmamentum, mare, natantia , et volatilia.
propter seipsas factsesunt, ut angeliet homines : re- Simul autem ex lerra, aquis, igne et aere omnia quoe
liqua vero non propter se, sed propter prsedictosan- per successiones temporum renovantur. Ex lumine
gelos aut homines facta esse noscuntur: homo veroi luminaria. Ex costa Eva.
principaliter secundum animam propter se intelli- D. Ignis quomodo probatur factus, aut unde, vel
gendus est faclus, nam secundum corpus consequen- quando ?
ter. M. Factum quidem ex generali scriptura possu-
D. Quid enim, prseter angelos et homines alise mus adprobare cum dicitur de Deo: Qui fecit cmlum
crealurse seipsis invicemnon egebant ? et terram, mare et omnia qumin eis sunt (Psat. CXLV,
M. Egebant quidem, non ad utilitalem, sed ad1 6); quia utique etiam ignis in eis est, et ex speciali
ornatum, utilia enim non sibi, sed angclis ct ho- prophetia. Laudate Dominum, dracones et omnes
\m LIB. QUJESTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1110
abyssi; ignis, grando, nix, glacies et spiritus procel- A subitofacerequodnunquam antefeceratpertempora
larum(Psal. CXLVIII, 7). De quibus ante dixerat : seterna? Hisrespondemus.
Qiioniamipse dixit et facta sunt (Psal. CXLVIH.S). Et Deus in principio creavit coelum et terram, non
rursus: Benedicite,omnia opera Domini, Domino; et in principio temporis, sed in Christo , eum verbum
subjunxit: Benedicite,ignis et mslus, Dominum(Dan. esset apud patrem , per quod facta et in quo facta
ni, 57,66). Ulrum vero ex nihilo, sicut et alia factus sunt omnia. Sed si in principio temporis Deum fe-
sit, an ex arliquodubitatur. Plures enim volunt cce- cisse ccelum et terram credamus, debemus utique
lestium luminarium esse particulam, quippe etiam i intelligere, quod ante principium temporis non erat
nunc frequenter vidiraus homines certo modo ignem ( tempus. Deus enim fecit et tempora. Et ideo ante-
ex solis radiis mutuari : Quod si ita est, primo quam faceret tempora, non erant tempora. Non
die factus est. Sed sapientius hoc Scriptura lumen 1enim possumus dicere fuisse aliquod tempus quando
quam ignem vocavit, ut ex meliore usu nomen acci- Deus nondum aliquid fecerat, quomodo enim erat
peret. tempus quod Deus non fecerat, cum omnium tem-
D. Da septimam creaturarum differentiam. porum sit ipse fabricator. Et si tempus cum ccelo
M. Quod omnia quse ex aliquo facla sunt, corpora ~ et terra esse ccepit, non potest inveniri tempus quo
sunt. Incorporea autem neque ipsa ex aliquo, ne- « Deusnondum fecerit ccelum et terram. Cum autem
que ex ipsis facta sunt aliqua. Hsec vero incorpo- i dicitur : Quid ei subito placuit? sic dicitur quasi ali-
rea accipienda sunt, non sicut Deus incorporeus dici- . qua tempora transierint, quibus DeusnihU operatus
tur, ejus enim comparatione nihil corporeum [Leg. est; non enim transire poterat tempus, quod non-
incorporeum] est, sicut nec immortale, nec invisi- dum fecerat Deus , quia non potest esse operator
bile. Alius enim modus est, quo hsec verba solsedivi- temporum , nisi qui est ante tempora. Certe et ipsi
nitati conveniunt, alius quo de crealuris loquimur, " Manichsei legunt apostolum Paulum et laudant el
sicut de animalibus vel angelis. honorant, et ejus epistolas male interpretando mul-
D. QuomodoDeusmundum fecerit possumus quse- tos decipiunt. Dicant ergo nobis quid dixerit aposto-
rere ? lus Paulus : Agnitionem veritatis quw est 'ecundum
M. Hoc teraerarie magis quam caute exquiritur. piotatem Dei in spe vitm mternm, quam promisit non
Nulli enim divinse creaturse modum homini licet mendax Deusante tempora ceterna (Tit. i, 1). iEtema
agnoscerc. Nam si sciret quis quomodo facta sunt ali- enim tempora quid ante se habere potuerartt ? Hoc
qua ex nihilo, creatori utique scientia ac potentia par ergo cogantur exponere, ut intelligant se non intelli-
fuisset. - gere, cum temere volunt reprehenderequod diligen-
AUGUSTINUS. ter quserere debuerunt.
D. Siomniain numero, et mensura, et pondere Si autem non dicunt : Quid placuit Deo subilo
Deus disposuit; ipsum numerum et mensuram et facere ccelum elterram; sed tollunt inde.subito, et
hoc tantum dicunt: Quid placuit Deo facere ccelum
pondus ubi disposuit?
M. Numerus et mensura et pondus ipse est Deus. et terram? Non enim cosevumDeo mundum istum
Ipse est enim numerus sine numero, a quo est omnis dicimus , quia non ejus -oelernitatis est hic mun-
numerus. Ipse est mensura sine mensura, a quo est dus , cujus scternitatis est Deus. Mundum quippe
•mnis mensura. Ipse est pondus sine pondere, a quo Deus fecit, et si cum ipsa creatura , quam fecit
est omne pondus. Non enim creaturam extra se aut Deus tempora esse cocperunt, et ideo dicuntur
alicubi vidit; ut sicut homines, memoria retineret oeterna tempora ; non tamen sic sunt selerna quo-
qusefaceret. Omnis igitur creatura voluntas est crea- modo seternus Deus est, quia Deus est ante tempora,
toris, voluntas itaque creatoris non est extra natu- qui fabricator est temporum, sicut omnia quse fecit
ram creatoris, hoc est ibi voluntas quo natuta. Sic Deus, bona sunt valde, sed non sic bona sunt, quo-
lamen oeterna est natura, sicut oeterna voluntas, uon modo bonus est Deus, qui illa fecit; haecautem fa-
enim acceditDeo aliqua nova cogitatio ad formandam pctasunt; nec ea genuit de seipso , ut hoc essent
creaturam. Proinde omnia in se Trinitas Deus dispc- quod ipse est; sed ea fecit de nihilo, ut non essent
suit, quia in se cuncta habuit quoefecit. Inlelligitur et aequalia, nec ei aquo facta sunt, nec fllio ejus per
aliter, omnia in numero et mensura et pondere dispo- quem facta sunt, justus [Edit., justum] est enim. Si
suit, id est ut omnia quaefecit, numerum et mensu- enim [Edit., ergo] isti dixerint: Quid placuit Deo
ram et pondus haberent. facere ccelum et terram? Respondendum est eis,
ut prius vim discant voluntatis humanse, qui volun-
Augustinus in libro I contra Manichmos ita
exorsus est. tatem Dei nosse desiderant. Causas enim Dei volun-
talis desiderant scire [Edit., scire quserunt],
More Manichseorummulti imperiti et rustici, et cum voluntas Dei omnium quse sunt ipsa sit
ut ita dicamprsesumptuosi, percunctare solent et ob- causa. Si enim habet causam voluntas Dei, est ali-
jiciunt : Si -in principio aliquo temporis fecit Deus quid quod antecedat voluntatem Dei, quod nefas est
ccelumet terram; quid agebat antequam faceret credere. Qui ergo dicit, quare fecit Deus ccelum et
coelumet terram [a vel ubi erat] et quid ei placuit terram ? Respondendum est illi, quia voluit. Volun-
* Uncis inclusa non lego in editis.
1111 WICBODI 1112
tas enim Deicausa est coeli ct terra; et ideo jnajor A temporalium se ad ej'us prsecepta complenda conver-
est voluntas Dei quam ccelum et terra. Qui autem tunt. Quod omnes homines possunt si velint, quia
dicit; quare voluit facere ccelum et terram; [a aut illud lumenomnemilluminat hominem venientera in
ubi crat antequam fierent?] majus aliquid quserit hunc mundum. Ergo tenebrseerant super abyssum
quam est voluntas Dei. Nihil enim majus inveniri antequam lux ista fieret. <*Consequenterde hoc loco
polest. Compescatergo se humana temeritas, et id dicitur:
quod non est non quserat, ne id quod est non inve- Et dixit Deus, fiat lux, quia ubi lux non est, tene-
niat; et si voluntatem Dei nosse quisquam deside- brse sunt, non quia aliquid sunt tenebrse, sed ipsa
rat, fiat amicus Deo. ,Certe si voluntatem hominis lucis absentia tenebrse^dicuntur; sicut silentium non
quis nosse vellet, cujus amicus non esset, omnes aliqua res est, sed ubi sonus non est, silentium dici-
ejus imprudentiam aut stultitiam deriderent. Non tur. Et nuditas non aliqua res est, sed in corpore
enim quisque efficitur amicus Dei, nisi purgatissimis ubi tegumentum non est, nuditas dicitur. Et inanitas
moribus, et illo fine prseceplidequodicit Apostolus: non est aliquid, sed locus ubi corpus non est, inanis
Finis nutemprmceptiest charitas de corde puroetcon- dicitur. Sic tenebroe,<>ut jam diximus, non aliquid
scientia bonaetfide non ficta (I Tim.i, 5), quod isti si sunt; sed ubi lux non est, tenebroe dicuntur. Hsec
haberent, non essent hseretici. I ideo diximus, quia solent dicere : Unde erant ipsae
B
Quod autem sequitur in libro Geneseos : Terra tenebrse super abyssum, antequam Deus faceret lu-
aulem erat invisibiliset incomposita,sic reprehendunt cem? quis illas fecerat, vel genuerat? aut si nemo
Manichsci, ut dicant : Quomodo in principio fecit fecerat vcl genuerat eas.seternse erant tenebrae?
Dcus coelumct terram , si jam terra erat invisibilis quasi aliquid sint tenebrae. Sed, ut dictum est, lucis
ct incomposita? Itaque cum volunt divinas scripluras absentia hoc nomen accepit. Sed quia ipsi fabulis
prius vituperarc quam nosse, etiam res apertissimas suis decepti crediderunt gentem esse tenebrarum,
non inlelligunt. Quid enim manifestius dici potuit, in qua et corpora, et formas, et animas in illis cor-
quam boc dictum est : In principiofecit Deuscmlum poribus fuisse arbitrantur; ideo putanl quod tene-
et terram, terra autem ipsa quam fecit Deus, invisibi broe aliquid sint, et non intelligunt non senliri tene-
lis erat et incomposita. Anlequam Deus omniumre- bras, nisi quando non videmus; sicut f non senti-
rum formaslocis ct sedibussuis ordinata distinctione mus silentium, nisi quando non audimus. Sicut
disponcret, anlequam diceret, Fiat lux , et fiat fir- autem silentium nihil est; sic et tenebraenihUsunt.
mamenlum, et congregenturaquw, ct appareat arida, Sicut autem isti dicunt gentem tenebrarum contra
etc., quoein eo libro per ordinem sic exponuntur, Deilucem pugnasse; sic potest et alius similiter vanus
quemadmodumca parvuli possent capere. Quseom- *—dicere, gentem silentiorum contra Dei vocem pu-
nia continent tam magna mysteria, ut quisquis ea gnasse. Sed illas vanitates modonon suscipimusrefel-
didicorit, omniumhsereticorumvanitatem vel doleat lere atque convincere; nunc enim ea quoereprehen-
quia homincs sunt, vel rideat quia superbi sunt. dunt in veteri testamento statuimus defendere,quan-
Sequitur in illo libro : Et tenebrm erant super tum ut res Dominus pnestare dignetur, et in eis
abyssum(Gen. i, 2), quodManichsei[b vel sectatores ostendere, contra veritatem Dei nihil valere homi-
eoruin] rcprehendunt dicentcs : In tenebris crgo num coecitatem.Sequitur.
Dcus eral antcquam facerct lucem? Vere ipsi sunt in Quod autem scriptum est: Et Spiritus Dei fereba-
tenobris ignorantise, el idco non inlelligunt lucem, tur super aquam (Gen. i, 2), sic solent Manicbseire-
in qua Dcusevat anlequam faceret istam lucem.Non prehendere, ut dicant : Aqua ergo erat habitaculum
enim noverunt isli lucem, nisi quam carneis oculis spirilus Dei, et ipsa continebat spiritum Dei? Totuni
vidcnt, et ideo istum solem quem pariter non solum conantur perversa mente pervertere, et excoecantur
cum bestiis majoribus, verum etiam cum muscis et malitia sua. Cum enim dicimus, sol superfertur
vormiculis cernimus, illi sic colunt, ut particulam super terram, numquirfhoc intelligi volumus,quod
dicant esse lucis illius in qua habitat Deus. Sed nos in terra sol habitet, et terra solem contineat? Et
~ tamen non sic Spiritus Dei « ferebatur
inlelligamus aliam esse lucem in qua Deushabitat: super aquam,
unde est illud lumen de quo in Evangelio dicitur : sicut superfertur sol super terram, sed alio modo
c Erat lux vera qum illuminat omnemhominemve- quem pauci intelligunt. Nonenim per spalia locorum
nientetn in hunc mundum (Joan. I, 9). Nam solis superferfebatur aquae iUi spiritus, sicut terrse 'sol
isiiiis lumcn non illuminat hominem , sed corpus superfertur, sed per potentiam invisibilissublimita-
honiinis, et mortales oculosquibus nos vincunt aqui- lis suae. Dicant autem nobis isti, quomodohis rebus
larum oculi, qui solem istum multo melius quam qusefabricandseerunt, superferatur voluntas fabri.
nos dicunturaspicere. IUud autem lumen noninratio-. Quod si hsec humana et quolidiana non comprehen-
nalium avium oculos pascit; sed pura corda eorumi dunt, timeant Deum, et simplici corde quod non in-
qui Deo credunt, et ab amore visibilium rerum et; telligunt quserant, ne cum volunt verbis sacrilegis
» Uncis inclusa|inedilis non leguntur. « In editis desunt haec verba, ut jam diximus.
fc Uncis inclusa in editis non leguntur. f Editi legunt, non sentitur.
c tn cdilis legitur, Erat lumenverumquod. 8 Cum edilis lege,superferebatursuper aquam.
d In editis, de qua consequenlerhoc ioco dicilur.
1113 LIB. QUESTIONUM SUPER LIB. GENESIS. IlU
concidere veritatem, quam videre non possunt, re- A terra appellata est. Isto genere locutionis etiam Do-
dcat illis securis in crura. Nam illa concidi non minus loquitur, cum dicit :-Jam non dico vos servos,
polest, quseincommutabilismanet; sed qusecunque quia servusnescitquidfaciat dominus ejus. Vosautem
plagse in illam emissse fuerint, reperculiuntur, et dixi amicos,quiaomnia qum audivi a Patre meo, nola
majori ictu redeunt in eos, qui caedere audent quod feci vobis (Joan. xv, 1S). Non quia faclum erat, sed
credere deberent,ut intelligere mererentur. quia certissime futurum erat. Nam post paululum
Deinde quoerunt,et insultando interrogant, unde dicit illis : Adhucmulta habeo dicere vobis, sed non
erat ipsa aqua super quam ferebatur spiritus Dei; ' potestisportare modo (Joan. xvi, 12). Ut quid ergo
numquid enim superius scriptum est, quod Deus dixerat: Omnia qum audivi a Patre meonota feci vo-
aquamfcccril ?Hocsi pie qusererent,invenirent quem- bis, nisi quia sciebal hoc se essefacturum? Sic etiam
admodum intelligendum esset. Non enim aqua sic coelum et lerra potuit dici materia unde nondum
appellata est hoc loco, ut haec a nobis intelligatur, erat factum ccelum et terra, sed tamen non aliunde
quam videre j'am et tangere possumus,quomodo nec faciendumerat. Innumerabiles tales locutioncs in
terra quse invisibiliset incomposita dicta est, talis scripturis divinis inveniur.tur, sicut in consueludine
erat, qualis ista quaejam videri et tractari potest. sermonis nostri, cum id quod certissime futurum
Sed illud quod dictum est: In principio creavit Dens B speramus, dicimus : janvfactumputo.
cmlum et terram (Gen. i, 1), cceliet terrse nomine Hanc autem adhuc informem matcriam etiam tcr-
universa creatura significata est, quam fecit et con- ram invisibilemet incorapositam voluitb appellari;
didit Deus.Ideo autem nominibus visibilium rerum quia inter omnia elemenla mundi, lerra videtur mi-
hsecappellatasunl.propter parvulorura infirmitatem, nus speciosa quam coetera.•Invisibilem aulcm dixit
qui minus idonei sunt invisibilia comprehendere. propler obscuritatem, ct incompositam propter in-
Primo ergo materia facta est confusa et informis, formitatem. Eamdem ipsam materiam eliam aquam
unde omnia fierent quse distincla atque formata appellavit, super quam ferebatur Spiritus Dei, sicut
sunt, quod credo a GrsecisChaosappellari. Sic enim superfertur fabricandis voluntas artilicis; quod etsi
et alio loco legimus dictum in laudibus Dei, Qui fe- paucorum intelligentia potest attingere, humanis
cisti mundum de materia informi, etc., quod aliqui tamenverbis nescio utrum a paucis hominibus possit
cotSceshahent de materia invisa. exponi. Propterea enim non absurde eliam aqua
Et ideoDeus rectissime creditur omnia de nihilo dicta est ista materia, quia omnia quse in terra »a-
t fecisse,quia etiamsi omnia formata de isla materia scuntur, sive animalia, sive herboe, vel arbores, et
facta sunt, hoecipsa tamen maleria de nihilo facta his similia, ab humore incipiunt formari atque nu-
cst. Nonenim debemusesse similes istis, qui omni- triri. Hsecergo nomina omnia, sive ccelumet terra,
potentem Deumnon credunt aliquid de nihilo facere sive lerra invisibilis et incomposita, et abyssus cum
potuisse,cum considerantfabros ct quoslibet opifices tenebris, sive aqua super quam Spiritus ferebatur,
non posse aliquid fabricare, nisi habucrint unde fa- nomina sunt informis materise; ut res ignota notis
bricent. Et ligna enim adjuvant fabrum, et argen- vocabulis insinuaretur imperitioribus; et non uno
tum adjuvat argentarium, et aurum aurificem, et vocabulo, sed multis; ne si unum esset, hoc esse
lcrra figulumadjuvat, ut possit perficere opera sua. pularetur quod consucveranthominesin illovocabulo
Si enim non adjuventur ea materia unde aliquid fa- intelligere. c Dicta est ccelum et terra, quia inde fu-
ciunt, nihil possunt facere, cum materiam ipsam turum erat ccelumet terra. Dicta est terra invisibilis
non ipsi faciunt. Non enim faber facit lignum, sed et incomposila, et tenebrse super abyssum, quia in-
de ligno aliquid facit, sic et ceeteri omnes opifices. formis erat, et nulla specie cerni aut tractari pote-
Omnipotensautem Deus nulla re adjuvandus erat, rat, etiamsi esset homo qui videret atque tractaret.
quam ipse non fecerat, ut quod volebat efficeret; si Dicta est aqua,quia facilis et ductilis subj'acebatope-
enim ad eas res quas facere volebat, adjuvabat eum ranti, ut de illa omnia formarentur : sed sub his
aliqua res quam ipse non fecerat, non erat omnipo- [v omnibus nominibus materia erat invisa et informis
tens; quod sacrilegum est credere. '
dequaDeus condidit mundum.
Informis ergo illa materia quam de nihilo Deus d In principiocreavitDeus cmlumet terram. Istud
fecit, appellata est primo ccelum et terra, non quia capilulum librorum omnium caput est; omnis nam-
hoc jam erat, sed quia hoc esse poterat. Nam et queScriptura divinabipertita est, VetusTestamentum
ccelumpostea scribitur factum. Quemadmodum si et Novum.Alia quippe sunt ubi seterna intimanlur,
semen arboris considerantes, dicamus ibi esse radi- ut est: In principio eral Verbum (Joan. i, 1). Alia
ces et robur, ramos, fructus, et folia; non quia j'am facta narrantur, ut cst: In principio creavit Deus
sunt, sed quia inde futura sunt. Sic diclum est : cmlumet terram (Gen. i, 1). Alia futura pronuntian-
In principiofecit Deus cmlumet terram, quasi semen tur, ut est: Cum venerit filius hominisin majeslalc
coeli et terroe, » cum confusa adhuc esset cceli et sua (Luc. ix, 26). Aliavero sunt quoeagenda prscci-
tcrraemateria. Sed quia certum erat inde futurum piuntur, cum dicilur : Diligesproximum tuutn sicut
esse coelumet terram, j'am et ipsa materia coclumet leipsum,etc. (Matth. xxn, 39).Bipertita'veroest, auia
a Editi legunt, cum in confuso adhuc esset. <=Editi legunt, dictum est ergo cmlum.
h Lcgc cuiii cditis, appellare. a Ex Augustino,deGcnesi ad litteram, Iib. i,cap. 1,
1113 WICBODI 1116
sunt alia qua; secundum figuram dicla sunt, ut cst A 4 tanlum. Sicut homo duas parabolas cognitas simul
Canlica canticorum, et ut est : Audivit Adam vocem non potest enarrare, ita et Dominus fecit, quia hoc
Domini Dei deambtAanlis in paradiso (Gen. m,'8); prius enarravil quod originem habuit, et postea quod
ctalia sunt secundum rerum gcstarum fidem.ut est: exinde factum fuit, quamvis utrumque simul fecisset,
quod populus exiens de Êgypto, per mare pedibus ut quod sola origine prius est in faciendo, prius sit
ambulavit. Alia vero sunt quoe utroque dicta sunt ex tempore enarrando. Ergo dum oporlebat ut scri-
modo, ut est transitus maris Rubri, et miracula illa ptura sancla utrumque enarrasset, tam res gestas
quoe Dominus in Evangelio fecit. quam rcs enarratas, quod exinde factum est propter
In principio creavit Deus cmlumet terram. lardiorcm intellectum, ut capere potuissent, quia
D. Inquirendum summopere est, in quo principio, res corporeoe ex aliquo fiebant; quia nihil interest
ulruin in principio temporis, an in principio, ut hoc intcr creationem cceli et terrse et lucis, nisi hoc tan-
esset initium creaturoe ejus ex quo alia esse ccepe- tum quod est inter verbum et vocem.
runt, non enim coaeterna Deo semper fuerunt. D. Cur non dixit, in principio fecit Deus ccelum
M. Dicamus quia in pririfcipiosibi coaeterno fecit et terram, sed creavit?
Dcus ccelum et terram, in unigenito Filio qui cst M. Propter informitatem materise.
sapientia Patris, de quo dicit Apostolus, Christum B D. Da sensum spiritalem.
Dei virlutem et Dei sapientiam (I Cor. i, 24). Et in M. PrinciDium Christus est, sicut ipse in Evangc-
psalmo dicit : Omnia in sapientia fecisti (Psal. cui, lio ait: Princtpium qui et loquor vobis (Joan. vm, 25).
24); et iterum dicit Apostolus : Quia in ipso conditct^ ln hoc igilui principio fecit Deus ccelum, id est qui
sunt omnia qum in cmlo sunt et aum in terra, visibilia cceleslia mediiantur et quaerunt. In ipso fecit et car-
et invisibitia (Col. i, 16). nales, qui terrenum hominem necdum deposuerunt.
D. Genesis principium est. Si in principio creavit D. Terra autem eral inanis et vacua (Gen. i, 2).
Deus ccelumet terram, angeli postmodum facti sunt^ Cur inanis et vacua ?
Si angeli ante facti sunt, non primo omnium creavit M. Id est quia non erat a mari distincta; vacua,
Deus coelum et terram. inquit, quia littoribus non erat circumdata, vel vici-
M. Quando facta sunt simul sidera, ait Scriptura, bus suis ornata, id est arboribus et animalibus.
iaudaverunt me angeli mei voce magna. Quarta die\ Item spiritaliter: Terra scilicet carnis nostrse inanis
facta sunt sidera, et j'am erant angeli. Neque enim et vacua erat,priusquam doctrinoeacceperit formam.
die tertio, neque secundo facti sunt. In his enim ap- D. Quare tenebrse dicuntur super faciem fuisse <
parct qusc facta sunt. Terlia die scilicet terra al> *- abyssi?
aquis discreta esl; secunda factum est firmamentum \ M. Quia non erat lux quse superfunderelur; quod
ubi sol et luna discurrunt et sidera. Porro primug si esset, utique superesset.
dies ipse est angelica natura,quaeprimo ccelinomine; Item, quia erat spissus aer carens luce diurna.
nuncupata est. Unde evidenter ostenditur primum Aliter. Tenebroe erant super faciem abyssi, quia
diem spiritalem faclum, id est angelicam naturam» deliclorum csecitas et ignorantiae profunda obscuri-
el sic hoc ccelum quod oculis cernimus. Nam quoOi tas corda nostra tegebat.
ait, In principio creavitDeus cmlumel terram (Gen. v, D. Quomodo spiritus Dei ferebatur super aquas,
1), non primo omnium, sicut ais, sed in principio, i<i edissere?
cst in Filio, imo per Filium, fecit Deus omnem HTERONVMUS a.
spirilalem corporalemque creaturam, quse cceli et M. Pro eo quod in nostris codicibus scriptum est,
teiToenomine appellata est. Nam quod ipse sit prin-< ferebalur; in Hebrseo habetur merephet, quod nos
cipium, de se interroganlibus Judseis quis esset, r.e- appellare possumus, incubabat, sive confovebat in
spondit : Principium-qui et loquor vobis (Joan. viny similitudinem volucris ova calore animanlis. Ex quo
25). Primo igitur voluit ccelumet terram velut quam- intelligimus, non de spiritu mundi dici, ut nonnulli
dam spiritalem corporalemque materiam dicere, et j) j aibitiantur, sed de Spiritu sancto, qui et ipse vivi-
sic quemadmodum singillatim facla sunt ordinenr ficator omnium a principio dicitur. Sic autem vivifi-
tenere. Quod enim dixit ccelum, hoc mihi dixissai cator quasi conditor Deus : Emitte, ait, Spiritum
videlur aquarum abyssum tenebrosam, Adse quo-([ tuum, el creabunlur (Psal. cm, 30).
dammodo fluitanlem vilam, nisi convertatur ad crea-'. AUGUSTINUS.
torem, et fiat lux, et contempletur Trinitatem Deumi D. Spiritus Dei ferebatur super aquas : Localiler
esse indivisum. Neque enim ita dicimus, ut ista ma-- ferebatur sicut sol et sidera, an aliter?
tcria prsecedat formara suam, sicut prsecedit lignunxH M. Spiritus sanctus Deus est, qua in re non loco
arcas, et sicut prsecedit vox verbum, neque enimi conliiielur, et distenditur, nec temporum mutationi-
tempore, sed origine. Igitur prima creatura lux, non.i bus subjacet, sed est ubique proesens lolus. Quo-
isla quse quarta die facta est, sed spiritalis, id estt modo sane nominavit creaturam, cui superferri di-
' 1' cerctur
angelica natura. Spiritus sanctus, non localiter, sed potentia-
Hoc tamen inlelligendum quod simul creavit coc- liter. Dominus non ex indigentia fecit opera sua, sed
lu/n et lerram et lucem, quia nihil interesl nisi origoi ex beneficenlia, neque horum indiget quse fecit. In-
B Quoest. Hcbr.
-1117 F.IR. nn^STIONUM SUPER UB. GENESIS. illrt
digus quippe atque egenus amor subjicitur rebuss A 1 dictionem nuncupare. Ut si verbi causa requiramus
quas dUigit. Ideo dictus cst superferri creaturaran quomodofacta est lux , audies, in verbo Dei erat ut
Spiritus sanctus, quia non ex indigentia operatus estit fieret, quomodoet caetera per ordinem. Si requiras
ipsam creaturam. quomodo facta sunt; in, verbo Dei erant ut ficrent.
AMBROSIUS a. Hinc est enim, dixit Deus fiat lux, neque enim cor-
D. QuomodoSpiritus Dei ferebatur super aquas ? poralibus modis loquitur divina nalura, nec quolicns
M. Sicut ait Apostolus : Supereminentem,inquit,, dicitur dixit, totiens verbum formavit, unum enim
scientiam charitatis Dei. Et alibi ait: Superexaltat :t verbum genuit coaeternumet consubstantivum sibi,
autem omnem intelleclum. Ergo inchoatum aliquid d in quo omnia ineffabiliter dixit.
ostendit super quod spiritus Dei ferri diceretur, nona ITEM.
loco, sed omnia superante atque prsecellente poten- D. Dixit quoqueDeus fiat lux. Lux autem hsec est
tia. Duo quippe sunt propter quaeamat Deus creatu- visibilis, an invisibilis?
ram suam; ut sit et ut maneat. Ut sit formata, ett M. lnvisibilis enim dicitur, quia creatio angelica
maneat in prseceptoConditoris. Ut esset ergo, Spiri-- If est,'quam oculi noslri non valent prospicere. Ratio
tus Dei ferebalur superaquam; ut autem maneret,, enim crat, ut die quarto sidera in ccelofabricasset,
vidit Deus quia bonum esl. Quamobrem prius ress ~ * quoeoculi nostri poluissent prospicere.
informatas et postea spiritum sanctum nominavit,, D. Ista creatio angelica est temporalis an inlem-
quia omnis exiguus amor rebus quas diligit subter- poralis ?
ponitur. M. Temporalis erat in angelis, intemporalis autem
ITEMIN HEXAMERON AUGUSTINUS. in Deo. Temporalis erat quod dictum intelligimus ab
D. De informitate jmalerioe ut plenius et uberius5 selerno Deo expressum per verbum cooeternum, in
exponas pasco. creatura spiritali quam jam tunc fecerat cum dictum
M. Verum et manifestum est omne mutabile exc est, in principio creavit Deus cmlumet lerram. Sed
aliqua-informitate formari, simulque et manifestis- ista locutio non tantum sine aliquo sono, sed etiam
sima ratio docet, nullarum naturarum materiam esse3 sine ullo corporali motu creaturae spiritalis, ej'us
potuisse', nisi ex Deo. Et licet dicat Scriptura : Quii menti atque rationi quodammodo infixa per verbum
ifecislimundumex materia informi (Sap, xi, 15), non, patris cooeteruum.Sed multum atque difficillimnHiest
tamen informis materia formatis rebus tempore prior capere quomodo dicitur deo non temporaliter ju-
est, cum sit utrumque simul concrealum, et quod[ benti, neque id lemporaliter audiente creatura, qui
factum est et unde factum est. Sicut vox materiat r_ contemplatione veritatis omnia excedit tempora, seil
verborum est, verba vero formatam vocem indicant. intellectualiter sibimet impressa cum patri coaeterna
Ita creator Deus non priore tempore fecit informem, sapientia tanquam inteliigibilis loculionis , ad ea
materiam, et eam postea per ordinem quarumcum- quoe infra sunt transmittentis, ut fieret temporalis
que naturarum quasi secunda consideratione forma- motus in rebus temporalibus sive formandis sive ad-
vit, sed non potuit non dividere scriptura loquendi1 ministrandis.
temporibus quod Deus faciendi temporibus non divi- Item. Facta est inquit lux, id esl creatio ange-
sit. Et nos cum dicimus materiam et formam, utrum- lica, quia tunc cceperunt agnoscere vel intelligere
que simul intelligimus, nec utrumque simul possu- creatorem suum.
mus enuntiare. Quod si spiritalis lux facta est, cumi D. Quare iterum non repetit, et fecit Deus lucem,
dixit Deusfiat lux, non illa vera patri coseterna in- sicut creaturas cseteras repetit quas creavit, ut in
telligenda est, per quam facta sunt omnia, sed illa[ iiraiamento dicit : Fiat firmamenlum. Et iterum :
de qua dici potuit, prior omnium creata est sapien- Fecit Deus firmamentum?
tia, quia per sapientiam non crealam facta est lux. M. Necesse namque non erat ut dixisset : Fecil
Quo autem modo simul fieri potuerit, et quod illu- Deus lumen, quia inlellectualis creatura crat, id est
minaretur et ipsa illuminatio, ac diverso tempore D I) angeli. Quando autem dicit: Fiat firmamentum, vel
narranda fuerint, paulo ante diximus cum de materia csetera in aliis creaturis, hoc in cognitione angelica
tractaremus. dixit, quia nec mirum est si Deus sanclis angelis
AUGCSTINUS. suis in prima lucis conditione ad se conversis, prius
D. Dixit quoque Deus fiat lux. In die dixit, an voluit ostendere quid erat deinceps facturus. Quando
ante omnem diem? Si in die dixit, temporaliter vero dicit: Et fecit Deus, id est in propria natura
dixit, si temporaliter dixit, per aliquam creaturasa rerum, jam non erat hoc opus de angelis iterum
dixit, igitur non est prima creatura lux. repetere, quia illi tunc, sicut diximus, conversi
M. Nec in die dixit, nec temporaliter dixit, sed fuerant ad cognoscendunr creatorem suum. Cum
ante omnem profecto. creaturam verbum suum ge- enim seterna illa et immutabilis, quse non est facta,
nuit. Dictio ilaque Dei verbum Dei est. Sed divina sed genita sapientia, in spiritalem alque rationalem
Scriptura parvulis congruens, et quodammodo eos creaturam se transfert, sicut in animas sanctas, ut
lactans, ut proficiant, el»cibum spiritalem capiant, inluminati lucere possint, fit in eis qusedamluculenta
voluit semper per onincm creaturae formationem ralionis affectio, quse potcst accipi, facta est Iux,
a Imo Auguslinus, lib. prinio de Genesi ad im, cap. 7.
Iitteram,
1119, WICBODI lm
cum dixerat Deus fiat lux, jam cnim erat spiritalis A facienda cogitando disposuit. Et cum hoc in homi-
creatio, quse ccelinomine significata est, cum scri- ncm cadcre non possit, ut aliquid ignorans faciat,
ptumsit: In .principiocreavitDeus cmlumet terram. quanto magis in Deum, qui omnia a2ternoet stabili
Non ccelicorporei, scd cceliincorporei,in qua natura consilio suo quomodovoluit fecit? Nec aliter, etenim
intelliguntur omnes sancli angeli.' facta et aliter facienda vidit; eo itaque modo vidit
GREGORIUS. facta, quo vidcrat facienda.
Tales namque creati sunt angcli, ut si vellent, in V D. Et vidit Deustucemquod esset bona (Gen.i, 4).
beatitudinis lucc persisterenl; si autem nollent, Quare lucem tantum laudavit, et non noctem?
eliam labi potuissent. Unde et Satancum sequacibus M. Id cst, quia nox adhuc nec dies factse erant,
legionibus cecid.it; sed post ejus lapsum ita confir- scd tantum lux angelica, quia indignum erat Deo
mali sunl angeli qui perstitcrunt, ut caderc omnino rem informcm laudarc, quoeadhuc formata non erat,
non possint. Quod bene in ipso cxordio Geneseos sed rem illam quoc formata erat faudavit, id est
praesentis libri historica descriptione signatum est. lucem angelicam.
Quia creavit Deus ccelum quod postmodum vocavit AUGUSTINUS.
firmamentum. Cceliergo fuerunt, ut diximus, hi qui D. Et divisit Iticema tenebris (Ibid.). Divisit, in-
*
prius bene sunt conditi, sed postmodum firmamen- quit scriplura, Iucema tenebris: omneenim quod di-
tum appellati sunt, quia omnino jam ne caderent viditur, et essc potest. Sicut ergo est essentia lucis,
virtutem incommutabilitalis acceperunt. ita cssentia tenebrarum. Et cur non dicit Scriptura,
ITEMGREGORIUS.'; vidit Deus tenebras quod essent bonoe, sicut de luce
DixitDeus : Fiat lux etfacta est lux (Gen. i, 3), ct dictum est ?
paulo post : Factum est vespere. Nequaquam sic in M. Dcus bona et incommutabilivoluntate creavit
hacvita per exercilationem justitiae peccalum dese- omnes angelos bonos, sed quia ex his quosdam pcr
ritur, ut in eadem justitia inconcusse maneatur. superbiam praesciebatcasuros, per incommutabilita-
Quia etsi jam a cordis habitaculo culpam recliludo tem prsescientisc suse [divisit inter bonos et malos.
eliminat, ipsa tamen cuipa quaerepellitur, cogitalio- Malos igilur appellans tcncbras , bonos appellans
nis nostraeforibus assidcns, ut sibi aperiatur pulsat. lucem, in his dicens quia boni sunt, in illis nufia-
QuodMoysesspiritaliter innuit, cum facta corpora- tenus dicens, ne peccata quse erant tenebrae adpro-
liter temporum momenta narravit : Facla est lux, bare viderctur.
atque paulo post subjiciens , factum est vespere. ITEMALIBI.
Creator quippe omnium humanae culpse praescius, Q . D. DhisU lucema tenebris. Quid est lucem a tene-
tunc expressit in tempore quod nunc vcrsatur in bris dividere?
mente. Lux quippe ad vesperum ducitur, quia nimi- M. Id est, distinctio rei formatacab informi.
rum lumen rectitudinis umbra sequitur tcntationis. D. Appellavitquelucem diem, et tenebras noctem
Scd quia electorum lux tentatione non exstinguitur, (Gen. i, 5). Cur appellavit lucem diem et tenebras
nequaquam nox, sedvespere facta perhibelur, quia noctem? quceadhuc formata non eranl?
nimirum ssepetentatio in corde rectorum lumcn ju- M. Proptcrea enim appellavit lucem diem, quia
stitioe abscondit, scd non interimit, quasi ad pallo- dies circa speciem factoerei appellatus cst; et tene-
rem trepidalionis pertrahit, sed funditus non exstin- bras noctem, quia nox ista quaenobis notissima est,
guit. facit eam esse absentia solis super terram, quia de-
AMBROSIUS. cidente sole, vocamus vesperam, inchoante mane
Dixit quoqueDeus':Fiat lux, idest illuminatiocre- vocamus diem. Nox autem hic privatio operis est,
dulilatis appareat. Prima enim die luccm fidei dedit,, aut nox ipsa possibilitas appellata est, quse inest
quia prima est in conversione fides, unde et ipsumi rebus faclis, unde fieri potest, etiamsi non mu-
primum proecepti mandatum est, Dominus Deuss tentur.
tuus Deusunus est (Deut. iv, 6), propter quam fidemi D D. Faclumqueest vespereet mane dies unus (Ibid.).
ipse Dominus visibiliter in mundo apparere voluit,, Quomodohoc intelligendumest ?
jam tunc Deus juxta prsescientisesuaegratiam divisitt M. Quid per vesperam nisi perfectio singulorum
justos, id est filios Dei et lucis a peccatoribus tan- operum, et mane est inchoatio sequentium?
quam a tenebris, istos vocans diem, illos noctcm, , AUGUSTINUS.
nam quia in lucis nomine justi appellantur, audii D. Primum enim diem astruis spiritalem esse
Apostolum : Fuislis inquit aliquando lenebrm, nunco creaturam, ct quomodohabuit vespere et mane ?
autem lux in Domino(Ephes, v, 8). M. Omnis namque crealura antequam tempore
AUGUSTINUS. suo fieret, in ipso Dei Verbo erat, prius ab angelis
Et vidit Deus lucemquod essetbona (Gen. i, 4). cognoscenda, et sic suo tempore facienda. Quapro-
D. Si subito Deusvidit lucem quod esset bona, ana plcr ipsa creaturae cognitio in scmetipsa vespera
antea nescivit, et visio ei contulit scientiam? crat, in Deo autem mane , quia plus videtur ipsa
Jlf. Omne enim opus procceditvoluntas, nam dum n crcalura in Domino, quam in «eipsa videtur crea-
cogitamusquid operare debcamus, nequc enim igno- i- tura. Plus scilicct videtur in arte qua facla cst,
rans aliquid facit, dum cogilat qualiter fiant quoe e quam in seipsa quae facta cst Proplcrca cnim ail
li-21 LIB. QUÊSTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1122
evangelisla Joannes : Quod factum esl in ipso vita. i A et tres partcs habct, sccundum quod supra diximus,
erat (Joan. i, 5, 4). Omnia igitur quoefacta sunt ett senarius numerus. Nam xxxvi horaequibus Dominus
vitam non habent, in ipso VerboDei vita sunt, inl fuit in inferno, huic simplo et duplo congruunt. xn
scipsis non sunt vita. Ccelum,terra, lapis, vitami igitur fuerunt diurnoe, et xxiv nocturnse, xxiv ad
non hahent, et lamen in Domino vila sunt. Yivuntt duplam mortem nostrara conveniunt, et illcexn horae
igitur in Deo sine initio, atque incommutabiliter? ad mortem Domini simplam. Revera enim et nativi-
omnes rationes creaturarum. Ac per hoc plus vi-. tas ejus senarium numerum habet. XLVIannis sedifi-
donturab angelis sanctis in VerboDei ubi sunt vita,, ficalum esse templum astruunt Judsei in Evangclio,
quam in scipsa, quia scientia angelorum in compa- quod inlelligitur de corpore Domini. XLVIanni pro
ralione Dei quodammodovesperascit. Ergo in cogni- diebus positi sunt. XLVIdiebus dicunt infantem for-
tione firmamenti secundus. In cognitione discrelio-- mari in utero, et subinde usque in diem parluri-
nis terrse ac maris tertius. In cognitione solis ac; tionis augmentari. Quadragies quippe seni fiunt
lunse vel sleUarum,quartus. In cognitione replilium,r CCLXXVI, qui faciunt menscs novem et dies decem.
vel animalium, quintus. In cognitione j'umentorumt Computaergo ab octavo kal. Aprilis, quando passus
et ferarum vel ipsius hominis , sextus. Neque enimi est Dominus, tunc eliam creditur fuisse conceptus
diei unius quem intelligimus spiritalem creaturam,, B • usque in diem vm Kal. Januarii, et reperies dies
id est angelicam, sexies facta cognitio : sexies fecit; CCLXXVI, qtti constat per senarium numerum. Quid
propter senarii numcri perfeclionem. Sed de nu- de illa muliere in Evangelioquam XVIIIannis incur-
moroet de senaiii numeri pcrfeclionealiquid tibi ex: vaverat Satanas. quam sanavil Dominus, dicimus
Scripturis sanctis colligam. Libens adesto, ct te; quia et ipsi anni senarium numerum habent; ter
totucn ad audiendum prsepara. Unus in numeris di- igitursenix etvin. Illa igiturmulier intelligiturgenus
vidi non potest, ab ipso enim surgit omnis numerus; hunianum, quam in sexta oetatesseculia diaboli ca-
ergo duo dividi possunt. Si pars ejus unus est,, ptivitate Iiberavit. Prima setas ab Adam usque ad
igitur divisio duorum in unum , divisio trium ini Noe. Secunda a Noe usque ad Abraham. Tertia ab
imum. Quid aliud hic numerus ostendit nisi Trini- Abraham usque ad David. Quarta a David usque ad
tatem quoeDeus est, quia quamvis tres sint personoe, traiKmigrationemBabylonis.Quintaalransmigratione
in una creduntur unilate naturoe. Quaternarius duas Babylonis usque ad Joannem Baptistam et adventwa
partes habet. Nam quarta ejus unum est, media Domini Salvaloris. Sexta quse nunc agitur, donec
ejus duo.'Unum videlicet ct duo tria sunt. Ecce Excelsus veniat ad judicium. Sexto itaquc sseculo
partes suas, nec ultra excrescit, nec complet, et reformalur genus humanum ad imaginem Dei. Pro-
ideo imperfectus est numerus. Quinarius non habet' - fecto enim anni xvm non solum sex octatcs, scd
nisi unum quod est quinta. Senarius igitur numerus eliam tria tempora evidenter demonstrant. Unur»
perfectus est, quia partibus suis complelur, habet scilicet ante legem, alterum sub lege, lertium sub
enim unum quod est sexta, duo quod est ter- gratia. Igitur et ipse annus senario numero continc-
tia, tria quod est media : unum ergo duo et tria sex ttir , habct enim dies CCCLXV ct quadrans. Sc.xics
faciunt. Ideo propter hujus numeri perfectionem, sex quippe sexageni ccc sexageni, remanent profectodics
diebus operatus est omnem crealuram. Tres hocpar- quinque ct quadrans quinque dies sexti mensis, ct
tes senarii nuroeri demonslrant nobis Trinitatem tamen si illud quadrans pro die ponas, a parte tolum
Deum in trinitate numeri et mcnsuroeet ponderis • scxfaciuut. Ecce, quantum mihiDeusadjuvare digna-
fecisseomnem creaturam. Plurimum valere senarii tus est, de senarii numeri perfectione, et si non quan-
numeri perfectionemin Scripturis sanctis frequenter tum volui, lamen quantum potui, reddidi rationem.
reperimus, procsertim in morte Domini simpla et in INCIPIT DE DIE SECUNDADISPUTATIO.
resurrectione ejus simpla. Mors ilaque Domininostri
Jesu Christi non fuit in anima, sed in came sola. Dixit quoque Deus : Fiat firmamentumin medio
Mors vero nostra non solum in carne, sed eliam in . aquarum et dividat aquas ab aquis (Gen. i, 6).
anima. In anima propter peccatum, in carnc vero AUGUSTINUS a.
propter poenampeccali. Ille vero quia peccatum non D. Ordo elementorum et pondus non sinit ul sit
habuit in anima, non est mortuus nisi tantum in aquarum substantia super ccelos,aqua enim cedit
carne, et hoc propter similitudincm carnis peccati terrse, et aer cedit aquse, et ignis cedit aeri, nullo
quod de Adam traxerat. Igitur simpla ejus mors inodo enim potest esse ut secundum elementum,
fuit,nostra duplex. Est et simplaresurrectio ejus, re- quod est aqua, sit super quarlum quod est ignis;
surrectio nostra duplcx est. Mors carnis ej'us et re- ct quomodo dictum est, fiat firmamentumin medio
surrectio ejus, mors carnis nostroe ct resurrectio aquarum, et dividat aquas ab aquis?
ejus, mors animoe nostrse et resurrectio ejus. Duoe M. Quomodo aut qualeslibet sint aquseillse quas
mortes nostrse et dueeresurrcctiones nostroe, duaeeti Scriptura dicit super coelosesse, esse eas ibidem
duocquatuor sunt. Uni morti Dominiet uni resur-,, niinime dubitemus.Sicutenim istsenubes quoeutique
rectioni ej'us adde et quatuor nostras, sex faciunt. stint feruntur super aerem, ita fieri posse arbitror ut
Igitur simplumDominiet duplum nostrum tres sunt, aquoc tenues atque subtiles ferantur super coelura.
" Lib. ii de Genesi ad litteram, cap. 3 seqq.
1123 WICBODI 1121
Nam ex hoc pondere elementorum mulli philosophi A AMBROSIUSb.
resurrectionem carnis illudentes, non posse fieri De motu etiam cceli nonnulli fratres~ qusestionem
inquiunt, ut homo qui utique ex terra faclus est, sit movent, utram stet, an moveatur; quia si movelur,
in ccelo; sed hos Veritas convincit, qui facit multa inquiunt, quomodo firmamentum? Hincnoverint no-
animalia terrena volare in aere, et ignem quod est men firmamenti non cogere, ut stare ccelum pule-
ulique quartum elemenlum, esse in terra. Ergo Dei tur. Firmamentum enim non propter slationem, scd
potentia qusehsecfacere approbatur, facit ut homo propter firmitatem, aut propter intransgressibilem
et aquse sint super ccelum. Sed talibus adversario- terminum superiorumatque inferiorum aquarum vo-
rum disputationibus quidam cedens, laudabiliter catum intelligere licet. Hoc tamen intelligendum
conatus est demonslrare aquas super coelos, ut ex quod sidera circuunt, ccelum aulem firmum stat, ut
ipsis visibilibus conspieuisquenaturis adsereret scri- poeta.
plursc Udem.Et prius quidem quod faciliimum fuit Nam cceli in aevumsuum incontaminata materies.
ostendit, el hunc aerem coelum appellari : propter Naturam tamen aquarum illic jam non vaporali te-
quod dicimus serenum vel nubilum ceelum,vel 'quod nuilate, sed glaciali soliditate pendere sestimamus
vocanlur volatilia cceli. Cum ergo probasset hunc propler siderum naturas miligandas, ne crealuras
aerom coelum dici, nulla alia causa etiam firma- " Dei subierpositas nimio ardore concrement. Dicimus
mentum appellatum voluit exislimari, nisi quia in- ergo de ipsis aquis quod conglobatseminimse gutlse
tervallum ejus dividit inter vapores aquarum et istas in unum, et faciunt coUectionemunam, et propter
aquas, quse corpulentius in terris fluitant. Ergo ex gravitatem ponderis non eas suffert aer sustinere,
acre qui est inter vapores bumidos, unde superiorai sedejus ponderibus ad imum diffundendodat locum,
nubila congiobantur, ct maria subterfusa, ostendere-, hsec est pluvia.
illevoluit esseccelum inter aquam etaquam, quam- • Ergo aerem, qui est inter vapores humidos, unde
quam possit videri non impedire propria pondora ele- desuper nubila globantur, et maria subterfusa, vo-
mcntorum, quomodo etiam super illud sublime cce- lunt intelligere ccelum esse inter aquam et aquam.
lum possint csse aquse per illas minutias per quasi Secundum vero ccelum, quod per spiritum cerni-
cliam super hoc spatium aeris esse potuerunt. Ipsi1 mus, unde animalibus plenus discus ille ad Petrum
quippe subtilissima ratione persuadent, nullum esses missus in extasi mentis desceiidit. Tertium vero
quamlibct exiguum corpusculum in quo divisioi ccelum quod mente cognoscimus, ita secretuen
fiiiialur. Ac pcr hoc si potest aqua, sicut videmus, atque remotum, vel omnino mundatum, vel cawiis
ad tanlas gutlarum minulias pervenire, ut super p_ sensibus abreptum, ut ea qhoein illocoelosunt, ipsam
islum aercm vaporaliter ferantur, cur non possit ett Dei substantiam Verbum,per quod facta sunt omnia,
super illud coelum levius minulioribus guttis ett in charitate Spiritus sancti ineffabiliter videre va-
levioribus imminere vaporibus ? leant.
ISIDORUS.
Quidam eiiam nostri istos de ipsorum siderusw
Tandem insanire desinant hseretici, atque confusi
qualitatihus et meatibus convincere moliuntur;'
idem namquc asserunt slellam, quam Saturni ap- agnoscant, quia qui cuncta potuit creare ex nihilo,
esse annos xxx potuit et illam aquarum naturam glaciali soliditate
pcllant, frigidissimam, eamque per
slabilire in coelo.Nam cum et ipsi dicant, volvi or-
signiferuin peragere circulum. Quseritur igitur abI
stellis ardentibus refulgentem, nonne divina
cis, unde illa sit frigida, quse tanto ardentior esse bem
dcbcrcl, quanto sublimiore ccelo rapitur. Nam proculj providenlia necessario prospexit, ut intra orbem
dubio cum rolunda moles circulari motu agitur, in- cceli et supra orbem redundaret aqua, quseilla fer-
loriora cjus tardius emit, exteriora celerius. Quse e ventis axis incendia temperaret.
autem celerius, utique ferventius. Proinde me- ITEM.
morata stella magis debuit calida esse quam frigi- c Secunda, inquit, die disposuit Deus firmamen-
da : nimirum ergo eam frigidam facit aquarumii D ' tum, id est solidamentum sanctarum Scripturarum,
super coelum constitutaruin illa vicinitas. Quaeii i firmamentum enim in ecclesia, Scripturse divinsc
etiam solet quae forma ct ligura coeliesse credcnda a inteUigunlur, quia ccelum phcabitur sicut liber.
sit, utrum coelum sicut a spera undique concludat it Discrevitque super hoc firmamento aquas, id est
tcrram in media mundi mole libratam; an eam exx ccelestespopulos angelorum, qui non opus habent
una parte desuper velut discus cooperiat. Sed ali-i- hoc suscipere firmamenlum, ut legentes audiant
quis ait : Quomodonon est contrarium his qui figu- verbum Dei. Vident enim semper eum et diligunt;
ras sperae coelotribuunt, quod scriptum est in litlc-
;- sed superposuit istud iirmamentum legis suse,super
ris nostris : Qui extendit cmlum sicut pellem? Cui li inferiorum populorum infirmitatem, ut ibi suspi-
responderi potest, quod pellis non solum in pla- cientes cognoscant qualiter discernant inter carnalia
riuin, verum etiam in rotundum sinuin extcnditur : et spiritalia, quasi inter aquas superiores et infe-
nam el uler et vesica peUisest. riores. Factumque est vespereel mane dies secunda.
a Ita in vetuslis codicibus solet scribi spera jpro
o h Leg. Auguslinus. ;
tphcera. c Isidorus in Gen., c. 2.
1123 LIB. QUÊSTIOxNUM SUPER LIB. GENESIS. iRG
DE DIE TERTIA ORITUR QU^STIO. . . A tentis, proebendo protectionis umbraculum valido
D. Dixit veroDeus : Congregenturaqum qum sub robore justi judicii. Sequitur:
cmlosunl in iocumunum, et appareat arida (Gen. i, VocavitqueDeusaridam terram, congregalionesque
maria (Genes.i, 10).
9). a Hinc quoque oritur quoestio. Si totam terram aquarum appellavit
aqua tegebat, non erat locus ubi ;aquoe congrega- Hieronymus in libro Qusestionum Hebraicarum.
Notandum quod omnis congregatio aquarum, sive
rentur, dum totam terram tegebat aqua. Et quo-
modo Scriptura dicit: Congregenturaqum qum sub salssesint sive dulces,juxta idioma lingusehebraicse,
sunt in locum et arida ? maria nuncupentur. Frustra igitur Porphyrius evan-
cceip unum, appareat
M. Totam terram tegebat aqua sicut rarissima gelistas ad faciendum ignorantibus miraculum, co
Dominus super mare ambulaverit, pro lacu
r.cbula, qusepostea in unum redacta atque collecta quod
cst, ut possit lerrae species apparere, quanquam et Genesarethmare appellasse calumniatur, cum omnis
lcrra longe lateque subsidens,potuit concavas partes lacus et aquarum congregatio maria nuncupentur.
proebere,quoeconfluentesaquas susciperent, ut arida Sequitur: Et vidit Deus quod esset bonum, et ait: Germinet
appareret.
AMBROSIUS. terra herbam virentem, etc, usque et factum est ita
i, 11).
Breviter admonemus, ut quem Ilorte non movet ~(Gen. Et prolulit terra herbam virentem, et facientem
quoererequando speciesaquarum terrarumque creafa semenjuxta genus suum. « Quid hoc loco per her-
sit; accipiant isto die non esse factum, nisi ut se- bam, nisi bona operalio
cernerentur hoecduo. Nam illud quod dictum est, tione mundi ita historice factum ponitur; licet in condi-
teneamus : terram
ante dierum enumerationem terra erat invisibilis tamen ecclesiam
et incomposita,cum commendaret Scriplura cujus - figurasse non inconvenienteracci-
pimus, quse in eo germinavit herbam virentem, in
modi terram fecerat Deus, quia prsedixeral, prin-In
nihil aliud his quo ad verbum Dei foacunda misericordise opera
cipio creavitDeuscmlum et terram, :
verbis inlelligendum est, quam materise corporalis protulit. Sequitur
Lignumquefaciens fructum juxta genus suum. Et
informitatem insinuare voluisse; si tamentardo in- habens semenlem secundum speciem
tcllectui non subrepat, ut materiam et speciem, quia suam unumquodque d Lignum secundumsuam speciem
verbis Scriptura separat, conetur hoec^duo etiam semen (Gen. i, 11).
producit, cum mens nostra ex se considera-
tenipore separare. tionem in allerum colligit, et recti operis germen
ITEMUBISCPRA.
parit. Hinc quidam sapiens dicit : Quod tibi non vis
D. Congregentur aqum qum sub cmlo sunt in iG fieri, alii ne feceris (Tob. iv, 16). Hinc in Evangelio
locum unum, et appareat arida ? Quid est ergo dicit : Qutecumque vultis ul faciant vobishomines,
quod non ait, fiat arida visibilis vel aqua congre- et voseadem facile illis (Matth. vn, 12); ac si apertc
gata? diceret: Speciem veslram in alterum respicile, atque
M. Quia propinquiora sunt eidem informitati ex vobismelipsiscognoscite quid vos oporleat aliis
quam ccelestiacorpora, aut de his per numeratio- exhibere. Et sicut superius diximus terram signifi-
nem dierum infirma rerum condiuntur, ideo no- care ecclesiam, quseetverbi nos pabulo reficit, el
]uit inferri, ut similiter cum superioribus fieri im- patrocinii umbraculo custodit. Quae et loquendo
peraret. pascit, et opilulandoprotegit, ut non solum herbam
UNDESDPRA. refeclionis proferat, sed etiam cum fructu operis
Spirilaliter. t Tertia, inquit, die collegit in unum arborem prolectionis.
aquas inferiores salsas, hoc est homines infideles, AUGUSTINUS.
qui cupiditalum tempestate et tentalionum carna- > D. Cum dixerit Deus, germinet terra herbam vi-
lium fluctibus quatiuntur, et in seipsis quasi amari- fehtem et adferentem seinen et ligna fructifera; li-
ludo includuntur;' segregavitqueab eis aridam, po- _ gna infrucluosa vel spinas et tribulos quando fecit?
pulum scilicet fontem vilse sitientem. Obfixitque M. Simul omnia Deus fecit, dicente Scriplura:
dehinc superborum limites, et coercuit eos ne tur- Qui vivitin mternvmcreavitomnia simul. Nullatenus
bulentis iniquitatum suarum fluctibus aridam, id igitur dicenda sunt infructuosa ligna, qua; aliquo
est animam silientem Deum conturbent, liceatque modohominihus adferunl adjumenla. Quseet revera
ei germinare bonorum operum fruclus secundum si non invenimus in eis aliquid ad edendum, inve-
genus suum, diligens proximum in subsidiis neces- nimus aliquid ad medicamentum, invenimus ad ad-
sitatum carnalium, habens in se semen secundum jutorium. Nam quantse utilitates sint in eis, ipso
similitudmem,ut ex sua infirmitate compatiatur ad considera. Fruclifera ligna ex fruendo dicla sunt,
subveniendum indigentibus. Producens et lignum si ab omni ligno possumus habere adjutorium; jurc
forti roboTe, et fructiferum, id est beneficium ad nullum lignum dicimus iiifructuosum. Tribulos vero
eripiendum eum qui injuriam patitur de manu po- et spinas quamvis post peccatum hominis nascantur
a Augustinus de Gen. ad litt.; lib. imperf., c Greg., lib. xxix Moral., c. 2.
cap. 10. d Greg., lib. v Moral., cap. 35. ,
b Isidorus in Gen., c. 2.
1127 WICBODl --28
ad laborem, dicente Scriptura : Spinas et tribulos A A longitudinemviloc; partim a sanclis angelis, quod
pariet tibi; tamen non est diccndum lunc ea aboriri ' ipsi ab omnipotente Deo discunt, etiam jussu ejus
ex terra, quia j'am erant utique ad paslus pecorum sibi revelantibus, qui merita humana occultissimse
ac volatilium facta, non ad augendum bominis pce- justitioc sinceritate distribuit. Aliquandoautem iidem
nam producta. nefandl spiritus eliam quae ipsi facturi sunt, velut
VidilqueDeus quod esset bonum,et faclum est ve- divinandoproedicunt.Sequitur:
spere et manedies tertius (Gen. i, 13). • Fecit quoqueDeus duo magna luminaria; luminare
ut
Quotiens tibi hoc verbum occurrerit, memcnto majus ut prceessetdiei, et luminare minus, prmesset
scntcntioe primi diei, quam posuimus ita : Si sic nocli, et stellas, et posuit eas in firmamentocmli, ut
subilo Deusvidit lucem, quod esset bona, etc. lucerent super terram, et prmessentdiei ac nocti, et
INCIPIT DE DIE QUARTA. dividerentlucem ac tenebras (Gen. i, 16).
Dixit etiam Deus: Fiant tuminaria in firmamenlo »D. Quomodo ista secundum sensum intelligenda
cmti,et iltuminent terram (Gen. i, 14). sint, qusesout dicas?
D. Non antea lempora fuerunt? ISIDORUS.
IN HEXAMERON. ft M.b Quarta namque die emicuerunt luminaria
M. Quis non videat quam obscure posilum sit firmamento legis infixa, id est evangelislse, do-
qnarto die coepissetcmpora, quasi superius triduum ctores, c Scripturam sanctam disputando cohseren-
sine tcmpore proeterire potuerit, qui suse tarnen les, et omnibus inferioribus Iumen sapientioe de-
crcationis lempus habuerunt, siderum tamen dis- monstrantes; prodiit etiam simul et cocteramican-
tinctione illud triduum non habuerunt. a Qualis tium siderum turba, id est diversarum virtutum in
cliam luna facta sit, utrum prima, an plena, multi ecclesia numerositas, quaein hujus vitse obscuritate
loquacissime inquirunt. Scd plane dicam, sive pri- tamquam in nocte refulgentes, dividunt in hoc fir-
mam sive plenam luiiam Deus feccrit, fecisseperfe- mamento scripturoe sensibilia et intelligibilia, quasi
ctam. Omnisautcm res quicquid progressu naturali inter lucem perfeclorum, et tenebras parvulorum,
per tempora congrua quodammodo prodit alque et susit in signis virtulum et miraculorum; sunt
explicat, eliam ante continebat occultum, et si non etiam in tempora, et dies, et annos, quia prsedicato-
specie vel mole . corporis, vi tamen et ratione nares propriis temporibus vivunt et transeunt; verbum
turoe; nisi forte arbor quoepcr hiemem pomis vacua autem Doministabit in oelernum.
foliisque nudala cst, tunc impcrfecta dicenda est, D. Cur primo terra germinaverit, deindesint facta
Nonnulli etiam multas stellas vel acqualessoli, vcl r( Itfltninaria?
etiam majores audcnt dicere, sed longius positas M. Quia post opera bona venit illuminatio lucis
parvas videri. Et si ita est, cur istas per signa ad contemplandamspeciemdivinoevirtutis.
circumeuntcs amplius venerantur? cur non cas Et vidit Deus quod essel bonum, et factum est ve-
signoruin dominas csse pcrbibent? Etenim si re- spere et manedies quarlus (Gen. i, 18).
gradaliones illas siderum, vel fortasse tarditales non D. Cur vespera vel mane nominavit, de nocte au-
a sole fieri quisque contendat, sed aliis occullioribus tem nihil indicavit? j
causis, soli tamen isto in suis deliramentis quibus J/. Quid ergo aliud noctem dicamus, nisi absen-
vini falorum a vcrilate dcvii suspicantur, prseci- tiani lucis, quse inter vesperam et mane reslare
puam tribuerc poteslatcin cx libris eorum certe videbatur? An quia prima lux angelicamsignificavit
manifcstum esl. Quia vero terrenis et corporalibus creationem, qui conlemplando creatorem suum,
illa corpora non ad ea quseipsi tractant potentiora cum concordissima carilate, sine csecitate ignoran-
sunt, vel hinc aliquando cognoscant,quia cum multa1 tise creatorem in perpetuum laudare non cessant.
corpora divcrsorum generum, vel animantium, vel1 Sed tamen initio opcris et fine lucide cognoverunt
hcrbarum et arbustorura,uno simul puncto temporis> quod vespera et mane vocalur.
seminenlur, unoque puncto temporis inuunierabilia D INCIPIT DE DIE QUINTA.
multa nascantur, non tantum diversis, sed eliam
Dixit etiam Deus: Producant uqum reptile animm
hisdem lerrarum locis tantce sunt varietates in
in actibus el viventis,et votalilesuper terram sub firmamentocoeli
progressibus, passionibus eorum, ut1
vere isii, sicut dicitur, perdant sidera, si ita consi- (Gen. i, 20).
dcrent. Fatendum ergo est, quando ab his vera di- D. Quid ergo est quod prius' ornavit aquas da»
cuntur, inslinclu quodam occultissimo dici, quem reptilibus, antequam terram de animalibus.
nescientes humauoementes patiuntur. Quod cum ad1 AMBROSIUS INHEXAMERON.
dccipiendos homines fit, spirituum seductorum ope-- M. Ralio namque erat, ut quse prius visibilis
ratio est, quibus quoedam vera de temporalibus s apparuit, prius etiam ornatum suum reciperet. Aut
rcbus nosse permittitur, partim subtilioris sensus5 quia in principio ccelumrecepit ornalum suura, id
acumine, quia corporibus subtilioribus vigent, par- est de angelis quando creati fuerunl. Similiter au-
tim expcrienlia callidiore, propter tam magnam a tem el terra, quando eam de herbis vel de arboribus
" August., lib. li de Genesi ad litt., c. 15. p. c Li
b Isid., Comment.in Genes., cap. 2. editis, Scripturce sanctm.
U29 LIB. QUJSSTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1130
voslivil. Ralio eniiii ci'at, ut aquoe rcciperent orna- A usque ad cj'us lucem. In audilu usque ad liquidiorem
menlum suum dc roptiJibus, vol aer de volatilibus. acrcm. In olfactu transit ad aerem purum, et por-
D. Quid est enim, qtiod sa'pe lcgimus de crcatura venit ad bumidam exhalalionem unde crassior hoco
cccli el terroc ct.maris, similiter quando creati sunt, aura subsislil. In gustu ct hanc transil, et pervenit
vel quomodo, de aere aulom nihil indicavil? usque ad humoreni corpulontiorcm. Quo eliain p^:-
M. a Non enim arbilrandum, ut ullum elementum netralo atque trajccto, cum ad terrenam gravitalem
inhac scriptura proetermisisset, nisi quia consuetudo pervenit, tangendi tiltimum sensum agit. Non ergo
est divinoe Scripturoe, coelumct lerram tolum mun- ignorabat naturas elcmenlorum, qui prius ccclestia
dtim appcllarc, et idco OBSlimandumest aerem ad luminaria, doinde aquarum animanlia, lerrarum
ccelum et terram pertinere. Et quidquid est humi- autem postrema narravit, non quod aerem procler-
dum, vel vaporaliter expansum, boc ad lenamper- miserit, sed quia puriorem partem ej'us coelo, pin-
tinet.: quidquid vero tranquilhim et quielum est, ad guiorem vero terris nuncupat. Quod eiiim et tactu
coeltHn pcrlinere dicilur. Et quod ita sit aer aqtiae aquas venlosque sentimus, hoc est quod terroc soli-
similis, el ex ejus halationibus pinguescere probatur, dum omnibus admiscetur elcmemis. In ccelo ergo
ita ut spiiilum procellse facial, id est nebulam. Aer volant aves, sed islo quod psalmus eliam lerraa
namque ccelo,in quo sunt luminaria, ita vicinus est, B nomine includit. Non ila in firmamento, sed secun-
ut et ipse coeh nomen accipial. Nam cum dicitur in dum firmamentum. Nec ignoro quosdam philosophos
psalmo : Laudate eum, cmli cmlorum (Psal. CXLVIII, sua cuique elemento distribuisse animalij, ut lerrena
4), salis apparcl hunc aerem non solum ccelum, sed esse diccrent non tanlum quae in lerra repunt atque
•etiam ccelos dici, sicut dicuntur et terrse, cum una gradiuntur, sed aves etiam quod et ipsae in terra
«it. Hos etiam aereos ccelos quondam periisse dilu- requiescant volando faligatac; aerea vero animalia
vio, in quadam earum quae canonicae nuncupantur doemones esse, coeleslia deos, quorum quidem nos
epistola legimus, quod nescio quemadmodum possit partim luminaria, partim angelos dicimus. Aquis
inlelligi, nisi in aquarum naturam pinguioris hujus tamen pisces et sui generis belluas tribuunt, ut
aeris qualitatem conversam. Oportebat ergo ut in nullum elemenlum suis animalibus vacet. Distri-
creandis habilaloribtis inferioris hujus mundi par- buuntur enim elemenla ad patienduin duo, humnr
lis, qui soepe terroe nomine tota commcmoratur, et humus; ad faciendum autcm aUa duo, aer el ignis.
prius producerentur ex aquis animalia, postea vero Aer namque a confinio ltuninosi coeli usque ad
de terra, et quod ila, ut jara supra diximus, sit aer aquarum fluida et nuda lcrrarum pervenit. Non la-
aquoe siinilis, ut ex ejus balationibus pinguescere men totum spalium ejus cxhalationes humidoe infu-
probetur. Ac per hoc non scriptum esl: Producant " scant, sed usque atl eum liiiem unde incipil jam terra
aquoe reptilia animarum vivarum, et producat aer nominari, sicut in ]}sa\mo,Laudate Dominumde terra
volalilia volanlia supcr terram; sed utrumqite boc (Psal. CXLVIII, 7). Superior vero pars aeris propter
anknanlium genus ex aquis produclum esse narra- puram tranquillitatem ccclocui coiilimalur, communi
tur. Quidquid ergo aquarum sive lahiliter undosum pace conjungilur, et ejus vocahulo connuncupalur ; in
ct fltiidum est, sive v.aporaliter tenuatum atque sus- qua fortassis parte, si fuerunt antc transgressionem
pensum, ut illud rcplilibus, hoc volalilibus appareat suam transgressores angeli cuin principe suo, nunc
dislributum, ulruinque tamen humidse naturoe de- diabolo lunc archangelo, nonnulli nostri eos putant
putatttr. Et ideo sunt qui subtilissima considerationc ccelestesvel super coeleslcs angclos fuisse : non.
quinque istos corporis scnsus, secundum qualuor mirum si post peccalum in istam sunl detrusi cali-
usitata elementa distinguunt, ut oculos ad ignem, ginem. Ubi lamen et acr sit el bumore tcnui conte-
aures ad aerem, purum dicant pertinere ; olfactum xatur,quicommotusventos et vehemenlius concitatus
autem ad aerem humidum, gustum vero ad corpu- etiam ignes, et contractus nubila, et conspissatus
lentos humores, tactum ad clementum terrenum; pluviam, et congelantibus nubilis nivem, et lurbu-
ac per hoc elementa omnia in omnibus esse, sed _ lentius congelantibus densioribus nubilis grandinem,
unumquodqne eorum ex eo quod amplius hahet acce- ct distentus sereniira facit, occultis imperiis et
pisse vocabulum. Ideo anlcm caloris privalione, opere Dei a summis ad infima universa quoe creavit
cum corpus nimie frigescit, obtundi sensum; quia administrantis. Sed ul jain diximus, aer ex aqua
motus pigrescit qui ex calorc inest corpori, dum fit, in aere enim volatiJia cceli consislunt, unde aves
ignis aerem, el acr humida, el humor terrena coeli nominamus, cl dsemones in aere habitare di-
quoeque aflicit, subtiliorihus scilicet crassiora pe- cunlur, et propterea cos suffert aer sustinere, quia
nelrantibus. Qttanto aulem quidque sublilius est in aercam imaginem utuntur, et exinde impugnanl
natura corporali, tanto est vicinius naturoe spirilali. humanum genus, quia slalim quando creali fuerunt,
Anima tainen cui sentiendi vis inest, cuin corporea de conspectu Dei proj'ecti sunt. Unde Salvator in
non sit, per subtilius corpus agilat vigorem sen- Evangelio ait: Vidi Salanam sicut fulgur cadenlem
tiendi. Habet itaque motum in omnibus sensibus de cmlo. Ubi juste quoeritur quomodo cadere dicitur,
per subiilitatem ignis, scd non in omnihus ad ideni si non sletit. Sed sciendum, quia non perseveravil
pervenit. In visu enim pervenil represso calore in consortio sanctorum angelorum : sed statim quam
a August., lib. III deGenesi adlitt., c. 1 seqq.
PATBOI..XCVI. 3C
1l"i WHJBODI 1132
cilo scipsum aspcxit iu clarilalc Dei, c.rcxil se in /A snper prudcntcs fundati sunt. Vivoeitaquc aquoedi
supcrbiam, ct (lixit : Ascendamin cmlum, et supra cunlur illi, quia sustenlanl cos quos inferiores vel
astra cmli.cxaltabo solium meum, secleboin monte infirmiorcs se esse conspiciunt, quia quantum est
leslamenli in lateribus aquilonis, ascendamsuper al- intcr lunani el sidcra cceli, tantum est inter sanctam
titudinemnubium, similisero Attissimo(Isa.-xix, 14). rusticilatem, ct sanctam simplicitatem. Sequitur :
Et staiiin projcctus est de allitudine cocli in aerem Beiiedixilcjueeis dicens : Crescite et multiplicamini
cum omnibus satellilibus suis, quia non perstclcrunt et repteteaquas maris (Gen. i, 22).
in divino ainorc, siout illi qtti lirmali sunl, ut si D. Quare ista animalia benedictionem accipcre
velinl peccarc, non possint, quia ipsi in principio meruerunt sicut ethomo?
proprium arbitrium habuerunl sicut gcnus hunia- M. Id cst, ut intelligamusistam benedictionem in
num vidotur bahcre. llli autcin dc proprio arbiirio coelerisanimali!us permanere.
lapsi, scntentiani Dci ac.ccpcrunl, ut si volint ropa- Avesquemulliplicentur supcr terram et faclus esl
rari, non possint. vesperecl tnane dies quintus.
D. Ilerum dix.ilDcus, ille ab inilio homicidafuil BNCIPIUNTQUiESTJONESDE DIE SEXTA
et in veritate non stelil Uoan. vni, 44). Cur homi- DixilquoqueDeus,Producat.terra animatn vivenlem
cida? 1 in genere suo, jumenta et repiitia et besliits terrm;
B
M. Quia prinium Adain jugulavit in paradiso, secundumspeciessuas: fuctiimqueest ita (Gen. i, 2i).
quando poma cdere suasit, eldc iinmortalilalc [Forte AMBROSIUS.
iinmortali] factus osi mortalis, et proptcrca hunia- D. Quaircnduin nobis est si ista animalia vene-
ntim gcnususqiic ad adventum S lvatoris jugulavit. nosa in piimipio quando creata sunt. venenumha-
D. Qnomodo in vcrilalc nonslolil? bucr-untsicut mine.
M. Qttia non mcruit accipcre, qiiod ci pro- M. floo procul dubio sciendum qnia sicut tunc
missum fncrat, ut cum crealore siio in perpetuum crcala fueruut, ita penuanent; sed lamenin principio
cum reliquis angclis pcrmansissot; sod piojeclus ucendi non habuerunt potestatem,« sicut probare
cst in lerram cum stiis. Ubi sinc dtibio pcenain pa- possumus de sctpentibus. Qcando vipera invasit
tiunlur , quia in acrc ignis sitlcrcus cis doinimilur, mauum P.tuli , el nihil ci nocuit, quia potestatem
et sibi pro generc suo quasi qtiidam carccr doputa- liahuit invadcndi, nocendi autein non hahtiil potesta-
tus csl, quousque veniat lemptis diei judicii, ut in lein. Similitor de bestiis quando Daniclmissus fuil
ignem millanlur aetcrnum. Scquitur : in laciun leonum, tunc lcones nihil illi nocuerunt.;
CrcuvilqucDetts cete granclia et omnemanimam aul propterea ista animalia venenosa crcata fuerunt
vhentcm alque molabilcm, qnam produxcranl ciquw(C ad tcirendum hominem, qu^m Deus procsciebatpec-
in spccies suas cl omne volntile juxla cjcnussuum caniem, ut iulclligcrct pcenas infernales, rpiia alibi
(Gen. i,21). ixcit : Vermescoruin non moriuntur, el ignis eorum
D. Noscccnpio quando minimi pisces ve! animalia, non exstinguitur (Marc. ix, 44) . quamoijrem besliae
sivc vcrmiculi quos Scripltira non memiiiil, crcai inlor sc semelipsas noccrent, dum de-originalipec-
fucrnnt. Et dum ratio inquircmla esl ab elephanlo calo non hahenl unde eis vindicta trihuatur.
inaximo lisqtie ad vcrmiculuni miniinuni uinle vc- Asinitosius.
iiiant, dum Scriptura hic nihil indicavit. De creatione hominis.
M. liitoUigcniluuicnim cst, quod quando Dcus Et iidil Dcus qnod essel bonum el ait : Faciamus
soparavilaquas ah aquis, lunc miniina animalia qua; hominem ad imaginem et simililudinemnostram. Et
do aquis clliciunlur, in ipsis aquis nalura illoruin fecil Deus liomincmad imaginetnDei (Gen. i, 26).
consislcbat; ol illi vcrmes qui iu corporibus mortuo- D. Hoc primum breviter dicimus non indifferen-
runi sunl, in ipsis corporihus corum habent vigorem tcr accipiciidiun,quod in aliis operibus dicitur, dixil
nascendi, ot piscosdc aquis procreanlur, dum dicit. Dcus, Fiat, hic autcm dixit Deus, Faciamus.
Produciintacjiicereptilcaitimceviventis M. b Ad insinuandum, ul ila dicam, phiralitalein
D. Si aqua tcgcbat terram, an lerra aauam quocso"' pcrsonarum, propler Palrcni et Filium el Spiritum
nt dicas. sanclttm, quam tamen deitatis unitatcm intelligon-
.1/. Aqua tegcbat lcrram; quasi aliqua pars lcrra; dam statim admonuit diocns : Et fecit Deus hotni-
olapsa fucrit super aqtiam, statim ertipta cst aqua, nem uciimaginemsuam. Hic etiam illud non estprae-
ot iu locum suum terra revertitur. lercundum, quia cum dixissct ad imaginemnostram,
D. Quomodoiu psalmo dicil quia ipse supcr maria statim subjunxit, ct habeal poleslalempisciummaris
fundavil eam, et supcrflumina prmparavileum (Psal. cl cmlerorumanimaliumrationis exsperlium.Vtvide-
xxm, 2), si aqua lcrram legcbat ? licet intclligamus hominem in eo ad iiuaginem Dci
M. De altioii terra hoc dicit, ubi montos esse faclum, in quo irralionalibus animalibus anteeessil.
vidculur, aut de insulis illud dictnmesl, ubi terra ld antcm esl ipsa ratio exorla vel mens vel inlelli-
altioi esl quam aqua. Sed magis hoc secundumscn- genlia. Licet cnim subtilissime disseratur ipsam
stiin intelligcndtim cst, quia simplices in Ecclcsia mentem hominis in qua factus est homo ad imagi-
a Iloec.non vidolur diccrc sanclus Ambrosiiislib. M malia ad tcrrendum homines creata esso a Deo.
iii Exameroif, oap. 0, ubi solum ait vencnosa ani- i»Aug., lih. iii de Gon. ad litl., c. 19.
ii-r, LIB. QU-ESTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1134
neni Dci, qyamdani scilicet rationalcm vitam dislrt- A j rando, vci pedem in ambulando, ila ot ilfi debuc-
bni in rcternoecontemplalioiiisverilatem, ct in rcrumi ninl in paradiso fetus procrearc.
tempprallum adininistrationem ; alquo ila fieri quasii D. Si aulem sic dcbuerunt fctus procrcarc, quid
masculuin ct feminam, illa parie consulente, illai est quod in paradiso antequam projccti fuissenlnon
obtemperantc. In hac tamen non recte dicilur imagoi coicruut simul ut filiosprocreassenl?
Dei.-nisi illud quod inlucret contemplandoe incom- M. Quia mox creata mulier trangrcssa est, et de
niuiahili Yeritafi, in cujus rci figura Paulus aposlo- alla immortalitate in ima profimdi prqjecta est.
lus viruin tantum dicit imagincm et gloriam Dei. D. Quomodo ergo corpora illorum mtiiari debue-
ALIBIISIDORUS. runt, si illi iiumor.ialcspermanerent?
Et fecit Deus hominem ad imaginem suam, id est; Jlf. Id intcIUgendum,quia si non peccassent, mori
ad seternitatemel immorlalitatem. Ad similitudinemi oninino non possent, sed corpora illorum sine
vero, ut intellectum mentis habuisset, non utani- moiialitale, postquam numerus ille implclus fuis-
malia, qui nesciunt discernere huer bonum et ma- set, juxta numerum angelorum in melius cominu-
Jlifflil. tari dcbuerunl.
ITEMAUGUSTINUS. AUGUSTINUS.
D. Quid sibi vult intelligi quod legilur in Genesi : - D. Primus bomo moiialis factus cst an lmmorla
Faciamtis hom.netn ad imaginem et similitudinen lis?
nostram. M. Mortalis secundum alia ct immortalis secuiir
M. In mente scilicet, id est in ratione et intelli dum alia. Tale ergo corpus hahebal piimus bouio,
gciilia. Ipsa itaque mens dum cogilat ea quoeoeternaL qualo el nos, sed sinc peccato. i>oncniiu hahcbat le-
sunt, imago Dei dicenda est; cogitando scterna, vir gem in membris suis repugnantcm lcgi mentis suoe,
est, sicut dicil apostolus Paulus : Vir non debet ve- quod utique meruit post procvaiicationciu. Igittir
lare ccipulsuum(I Cor. xi, 7), cum sit imago glorioe , aiiimale curpus habuit Adam, scd ut non sencscerct
nec deficcrot per illius ligni virtutem quo sustenta-
Dei; id cst quantumcunque se extenderit in id quodL
selernum est, tanto magis inde formatur ad imagi- batur, quod in paradiso viloe iiomcn acceperat;
nem Dci; et ideo non est cohibenda,ut se inde con- quapropter si Dei prseceptum servassct, obediciuiie
tineat ac temperet. Quandovero ea agit vel cogilat mciito in illud corpus spirilale, quale sanctis in re-
quoc sunt temporalia, mulier appellatur, tunc «ont surrectione proiiiitlilur, postmodum comuiutandum.
estdiccnda imago Dei, et propterea debet velare ca- Ac per hoc polerat non raori, si Dei piae obedientise
put suum, ne nimium sil ad infcriora progressio, , cohsesisset. Non enim factus fucrat, ut non possit
ne cum licitaagit, illicita concupiscat. mori, sicut el caeteroenaluroe,quoeomnino moii non
D. El creavit DominusDeushominemad imaginem , possunt, Scd ita ut ohcdientia immortalem, inobe
suam , ad imaginemDei creavit illum; masculuin et; dientia moiialem faceret.
feminamcreaviteos (Gen. i, 27). Quid est enim quodI Item.
feminam dicit creare cum masculo, qtioeatSiuc for- D. Si Adam immortalis aut morlalis fuit; et si
mata non erat ? mortalis quomodo immortalis ? et si animalis qno-
M. Quia de Adam processura erat. Sic etexim in modo spiritalis ? atit quare cum cocteris animalibus
semcnte arboris multa occullantur ; primo igitur in in communecibum sumpsit ?
radice figitur, deinde in qualitate arboris, postea ih M. Mortalis erat et immortalis. Mortalis erat
effusioneramorum, et exindein viriditatem foliorum quia potuit mori; immortalis quia potuit non mori:
et coetera.Ita et femina in corpore Adoe latebat, quia si non peccasset, mori omnino non potuisset,
quia dc costa ejus fabricanda fuit. Sequitur. poslquam aulcm peccavit, mortalis factus est.
Et benedi-xiteis dicens: Crescite et multiplicdmini Iterum.
et replete terram, et subjicite eam, et dominamini Mortalis erat el immortalis. Moiialis erat sua
piscibusmaris et votatilibuscwli, et universisaniman- U [ conditione, immortalis Dci beneficio quod ei proesta-
libus qum moventurin terra (Gen. i, 28). batur a ligno vitoe, a quo ligno cum oeccasset, pro-
D. Qitarehomoistam benedictionemaccipere me- jeclus esl ut potuisset mori
ruit ? D. Quid ergo est quod nos, qui per Christum re-
M. Ne inculpari videretur in procreandis filiis, ut nati sumus, ipsam immortalilatem non accepimus,
declararet nullum exinde peccatum habere, si legi- quain Adam habuit ante pecccatum ?
time nuberetitr. M. Nonenim hoc accepimus quod in Adam perdi-
D. Si crgo Adam talis est creatus ut immortalis dimus, id est corpus animale ; sed tanto nielius ac-
permaneret, cur eis dicitur : Cresciteet mullivlica- cepimus, quanto spiritalis corporali prseponilur.
mini? Unde ait Aposlolus : Seminalur corpusanimale, sur-
M. Hoc namque intelligendum quia non secun- git corpus spiritale (I Cor. xv, 44) ; non enim rcce-
diun concupiscentiamcarnis, ncque ulla mala volun- pfmus immortalitatem corporis spiritalis, sed rccc-
fatc dcbueruut filios procreare, nec sicut non in p,inus justitiam , de qua per peccatum lapsus cst
dolorc pariunt filios, sed sicut quisque imperat Adam, de qua eliam dicit Apostolus : Renovamini
membra si;a aliquid exercore, vcl manum in ope- igitnr spiritu mcntis vestrcv, et induitc novum ho-
^135 WICBODI tl3?
minem, qui secundum Deum crealus est in justiiia A , 1NCIPITDE DIE SEPTIMA.
et sanclilate veritatis (Ephes. iv, 23, 24). Renova- IIIERONVMUS b.
bimur igitur a velustale peccati, non in prisiinuni Et complevitDeus die sexta opera sua qumfeeit.
corpus animale, in quo fuit Adam, sed in melius, •Pro die sexta in Hebroeo diem seplimam habet.
id est in corpus spiritale, cum efficimur [Forte, Artavimus igiltir Judseos, qui de otio sabbali glo-i
effieiennir] oequalesangelis Dei ccelesli habitatione. riantur, quod jam tunc in principio sabbatum
" Reiiovabinnweliamspiritu mentis noslrsesccundum dissolutum sit, dimi Dcus operatur in sabbato, com-
nnaginem ejus qtii creavit nos, quam peccando per- plens opera sua in eo et benedicens ipsi diei, quia
didit Adam. Renovabimur etiam carne cum hoc in illo universa compleverit.
corruplibile induerit iincorruplionem, et morlale D. Benedixit, inquit, dieiseptimo et sanctificavitil-
lioc induerit immortaUtalem, ut sit spiritalecorpus, lum (Gen. n, 3). Cur Ler.cdixit diem scplimtim, in
in qiiod nondum mulatus est Adam, scd mulaiidus quo nibil crcavit?
erat, qnia in corpore portamus iinagincm terreni M. Ne forle ind'gens apparere videretur, sicut
hominis, in inontc aulcm iniaginem coelestis. Unde homo post laborem fessus dicit: Dco gralias, perfeei
itoruin ait Aposlolus,: Si esl corpus animale, est opus meum. Non enim Deus ita fecil, sed benedixit
et spiritale, sicut scriptum est: Facttts est primus R diei in quo nihil creavii, ut demonslraret quod ei
homo Adam in anitnam viventem,novissimusAdam millus fuit labor ctincta creare, quia lanluiii dixit
bt spiritum vhificantem; sed non primum quod spi- Deus fiat el facta sunt, et ideo ipse in die septime
r&tale esl, sed quod animale, deinde qnod spirita- requievil, ul nos in ipsos facerct requiescere
le. Primus liouw de lerra lerrenus, secttndushonw AUGUSTINUS.
de cmlo cmlestis.•Qualislerremis tutes et lerreni (I D. Cum requies non sit nisi post laborem, cur
Cor. xv, 44-47). lniluamus el imaginem r-jus qui Deus requiescere dicitur; ^n et ipse opere faligatus
de coclo est. Imaginem autem terreni homiifis ah est, ut requiescere diceretur ?
oxordio hiimani generis indiiinius, imagineni vcro M. Non in aliqua creatura tanquam ejus bono in-
ccelesiis hominis liiinc ex fide poitamus, qtiam ba- digens requievit Deus, sed in seipso. Denique non in
bcre in resurrcctione credimus. aiiquo diertim, scd post sexli diei opera requiescere
D. Quare non benedixit arbores el Iicrbas, scd legitur : unde liquido apparet, nullam creaturani
nominem et aniinalia ? Deum.per indigentiam, sed sola bona voluntate fe-
cisse. Quod si in aliqua creatura requiesceret, ali-
M. Ideo namqtic ista benedixit propter propagan-
aut sexum masculiui et quatn creaturam indigens faceret. Ergo quia nullam
dam prolera, propter fenii-,,C creaturam
aut arhorcs sensum non habcnt scn- indigensfecit, in niilla requievit creatuia.
iiini, quia Nam quod dicit Scriptura requievisse Denm >in die
liendi vel intelligendi. Animalia sentiunt ct non in- ab omnihus suis operibus qusefccit, hoc in-
scntit et ideo ar- septima
lelligunt, homo quidem inlelligit,
telligi posse arbitror, quod non ipso bono indigens,
boribus noii dixit: Crescile-etmultiplicamini.
quo sit beatior, rcquieverit, sed ipsum diem septi-
DixilqueDeus, Ecce dedivobis omnemherbam affe- muni, id est angelicam naturam adduxisse ad re-
r?ntem semen super terram, etc, usque : El factum quiem suam, ut viderent, scilicet in
Detiscuncta el eranl valde Deo, sicut om-
est ila. Viditque quce fecit nem formandam creaturam, ila et illud viderenl,
bona (Geu. i, 29). quod nullam creaturam per iiidigentiamfecisset, sed
D. Cum Dcus omnia bona creaverit, nibilque sit sola bonitate. Hoc enim arbitror
posse intelligi re-
quod non ab illosit condiliim, undemalum? quiem Dei. Intelligitur et aliter requies Dei, id est,
cum nos post bona opera requiescere facit, secundum
AUGUSTINUS. illum modum quem Deus dicil ad Ahraham : Nunc
M.Malumnalura non est, sed privalio boni hoc cognoviquod limeas Deum (Gen. xxn, 12), id est
nomen accepil: denique bonum potest esse sine n cognoscere te feci. Ita et hic intelligitur requies-
malo, malum non potest esse sine bono, nec potest cere Deus, cum sanctis suis requiem proestat.
esse sine malo ubi non fuerit bonum, ac per hoc di- Ilem al.ter.
cimus el angelum bonum -el angelum malum. Sed c Requiescere dicilurDeusa condendis novis crea-
honum quod angelus, malum quod vilium : bonum luris, quia post edilionem sex dierum operuin, nul-
quod homo, malum quod vitiosus. Ideoque quando lam dcinceps condidil creaturam. Nam quod ait:
dicimus bonum, naturam laudamus; quando dicimus Pater meus usque modo operalur el ego operor, non
malum, nonnaturam, sed vitium quod eslbonae natu- novam condens creaturam mtelligiiur, sed quam
rae deprehendimus. condidit administrando.
Factumque est vespere et mane dies sextus JUWLILS.
(Gen.M, 1). Sequitur : Septimo die requievisse dicitur Deus, non a
IgUur perfecli sunt cmli ct terra el omnis ornatus creando, cum quotidie ex ejus dispositione ac pro-
eorum. videnlia oinnis creatura renovetur, ut conslat, Sed
" Aug. lib. vi de Gen. ad lilt., c. 24. c Lib. iv dc Gen. ad litl., c. 12.
i>Quoest.Hebr.
13137 LIB. QUJESTIONUMSUPER . IB. GENE>IS H3&
hoc significalumest, quod post illos sex dies, nul- A . pienliaeet inlellectus, spiritum consilii et fortitudi-
lam mundo incognitam substanlialem speciem aut nis, spiritum scientise et pietatis, et spiritum timo-
naturam.novam inexpertamquecreaverit; dies nam- ris Domini. Dicunt namque pcr spiritum sapientise
que iste primus, ipse estsecundus,. ipse est novis- fecisseDeum coelumet terram. Per spiritum intelli-
simus, quia repetitio est diei septimi. gentise fecisse firmamentum et separasse aquas ab
D. Quarenon benedixitdiem in quo lucera angeli- aquis. Per spiritum consilii segregasse aquas ab
cam creavit vel illum in qpe omnia perfecit: arida, et germinare terram fecisse- Per spiritum
31. Non enim sanctificans [Forte, sanctificavit] fortitudinis posuisse luminaria in firmamenlo cceli,
dicm in quo hoc facere inchoavit, neque eum„ in ut dividerent diem ac noclem. Per spiritum scientise
qno hoc perfecit, ne illis vel faciendis velfactis, ornare aquas de rcplilibus el aerem de volatilibus.
actio ejus gaudium fuisse videretur: sed eum in Per spiritum pietatis vestire lcrram de animalibus,
quo ab ipsis in semetipso requfevlt, et nobis eam et hominem creare el caclera qux sequuntur. Per
per diem seplimumostendit. Ipse tamen illa requie spiriium timoris Domini die scDtimoopus suum san-
nunquam caruif, sedsignificans non percipere re- clificasse.
qtiiem suam, nisi postperfectionem operis ; et ideo lta et nos debemus ista scptem dona Spiritus san-
i"nbac die vespera non successissecognoscitur, quia B"cti in nobis imitaii. Per spiritum namque sapienliae
roqnies noslra per perfeclionem operis sine fihe in ccelumet terram facere, id est ccclestiameditari et
gaudio erit. Sequitur: terrena derelinquere, vel lucem a tenebris separare,
Islm generalionescmliet lerrmquandocreatmsunlin id est opera nostra perfecta a tenebris pravorum
die quo fecitDominnscmiumetterram, el omne virgul- operum.
tum agri, antequamoriretur in terra, omnemqueher- Per spiritum intelligcntise debemus facere firma-
bam regionispriusquamgerminaret (Gen. u, 4)- mentum inter aquas inferiores et superiores, id esfc
D. Inquifenda1est ratio si ista omnia in uno d:.e disciplinam sanctam inter vitia et virtutes, ut non
faetafuerunt, aut per sex dies, sicut Scriptura com- declinemusad vitia.
memorat. Et si persex dies facta fuerunt, quomodo Per spiritum consilii debemus aquas separare ab
ergo sancta Scriptura vera cst quse dicit: Qui vivit arida, id est homines reprobos ab anima sitienti
is mlernumcreavit omnia simul (Eccli. xvm, 1)?' verbumDei-
•V. Ille namque secundum substanliam rerum si-
Per spiritiim fortiludinis debemus ponere lumina-
mul creavit oinnia; nam secundum speciem formse,
ria in firmainento cceli, id est dilectionem Dei et
imn simul creavit omnia; sicut mater infantem nu-
triens in gremio suo, exspeelat ut convalescat, ita C proximi, quia dixit S. Joannes : Qui odil fratrem
suum, in tenebris est (I Joan. n, 1).
Dominustardilatem humaiii ingenii exspectavit. Nam
Per spiritum scientioe debemus aquas ornare de
;n principio apud ipsum cuncta creata fuerunt, sed et cselera, id est de arcano cordis nostri
non statim in speciemvenerunt. Quandovero dixit: reptilibus vocemad ccelummiltere; sicut pisces pennulis suis.
Iri principio' creavit Deus cmlum et terram, tunc
inaltum saltumtribuunt, et volucres coeli in aere
omma sicut diximus apud ipsum facta sunt, quid-
volitant, ita el nos sensum nostrum ad superiora le-
quid [Leg. quseque]de cceloet terraorilura ftieru;.t, vare oporteU
quamvis per sex dies secundura speciem dividere
voluisset, sicut dicit quarto die sidcra in ccelo po- Per spiritum pietaiis debemus facere serpentes ct
id
suisse, lamen primo die apud ipsum in ccelo facla pecora et caelera, est, ut simplicilatem ac prudcn-
sunt, quoedie quarto in speciem venerunt. Quia sic- tiam habeainus discernendi inter bonum et malum;
ut in grano sementis multa occultantur, radix, et fructum bonorum operum agentes, qualiter valea-
cortex , folia, fructus , vef mulla alia quoe de ipsa mus imitari ex^mpla sanctorum , vel ipsam verita-
arbore veniunt, ita apud Deum ista omnia prius oc- tem ad cujus imaginem facti sumus.
Per spiritum timoris Domini debemus requiescere
cultabanlur, quoepostea in speciem venerunt. "
D. Ergo si simul omnia creavit, quomodo verum in requie vilseseternse, quia Initium sapientimlimor
est quod legitur : Pater meus usque modo operatur et Dominiest (Psal. cx, 10).
egooperor (Joan. v, 17). D. Istm generationes cmliel lerrm quando crealm
M. Perspiciat perilia tua T quia quamvis tunc sunt in die quo fecil Dominus Deus cmlumet terram
creasset omnia simul, quotidie tamen gubernat in (Gen. n, 4)-. Superius septera dies numerati sunt,
rigando, in plantando, insedificando, vel in cseteris nunc unus dies dicitur quo fecit Deuscoalumet ter-
r*bus. Nam sicut homo qui agrum excrcet, si illum ram, et omne virgultum agri„et omnem herbam re-
dimillit, incultus reraanet.; ita et mundus a Deo gionis.
creatus sine Dei gubernatione esse non polest, se- M. Hujusdieinomine, secundumprophetiam, omne
cundum apostolum Paulum : Nequequi plantat est tempushujus vitsesignificatur, in quo coelumet terra
aliquid, nequequi rigat; sed Deus qui incrementum faclumest,,idest in quo creaturse visibiles disponun-
Aal (I Cor.m, 7). tur, adminislranlur, alque existunt. Hinc esl quod
Alii enim istos septem dies septem dona gratise Moyseset distincteper diessinguloscondita omnia rc>
Spiritus sancti inlclligcrc volunl, id est, spiriluin sa- tulit,et tanicn simul omnia crcatasuhjunxit dicens
1159 WICliODI IUO
Istce gcneraliones cmliel terrce quando crealce sunt,in A rTEMAI.IBIISIDORUS
die qtto fecit Dominus Deus cmlum et lerratu, et omnc ' Fons asccndcbat dc lerra irrigans imivcrsam fa-
rtrgullum agri antequam orireturin lerra, omnemqne cicm terroc. Terra, matcr Domini virgo Maria re-
Itcrbam regionis. Qî enim diversis diebus creattim ctissime appellatur, de qna scriplum est: Aperiatur
ca;lum el terrain, virgultum hcrbaniquc narraverat, lerra et germinet Satvatorem (Isa. XLV,8). Quara
nunc uno die factum manifestal, ut liquido ostendc- terram rrrigavit Spiiitus sanctus, qui foutis et aquoe
ret quod creatura omnis simul per substantiam exsti- noniine in Evangeliis significatur.
tit condita, quamvis non simul per speciem proces- DE1NSPIRAT10NE HOMINIS.
sit. Sequilur: Formavit icjitur Dominus bominem de timo terrm
Non enim plueral Dominus super terram, et homo (Genes. n, 7).
tion crat qui operaretur terrcim: sed fons ascendebat dt D. Primo enim quod de limo terroe Deus homi-
terra, irrigans unhersam faciem lerrm (Gen. n, 5). nem finsit solel habcre qusestioncm , qualis ille li-
AUCUSTINUS. mus fueiil, vel quoc matcria nomine Iimi significata
D. Si universam terram rigabat,ergo ctmonles ri- sit ? quod quoeso mihi quoque aperias.
M. Solent cnim inimici veterum librorum omnia
gabal, quia montes utitpie lorra suiit; si montcs ri- carnaliter intucnles , el propterea sempor errantes,
gabal, diluvium erat. Et quomodo lerra germinavc- eiiam hoc mordaciter
rat herbam virenlem et facientem semen ? aul qtio- rcprehcnderc , quod de limo
Deus bominem finxit. Dicunt enim : Quarc de limo
modo hoino hahitabal in terra, si univcrsam lcrrain fecit
Deus hominem ? an defuerat ei molior et ccele-
aqua tegebat? stis materia unde homincm facerct, ul de labe terrse
M. Fons posilus est singtilaris pro plurati nu- naturam fragilem
moiialemque formaret ? Non intel-
mero; hoc enim si sollicite requiras, in Sciipturis ligcnles primo quam mullis significationihus vel
sanctis frequcnler reperics. Habes nempe in psalmo . lorra vel
aqua in Scripturis ponatur. Limus euim
Misitin eos muscam caninamet comedit eos, el ranam
aquoe et terroe commislio est. Dicimus enim tabidum
et exterminavit eos (Psal. LXXVH , 46), dum utique ct fragile et moiii deslinatum corpus huinanum post
nec una musca ncc una rana fuorinl. Et alibi: Ve-
peccatum essc ccepisse. Non enim in nostro corpore
nit locusta (Psal. civ, 54), non ait locusla:, setl lo- isli exhorrescunt nisi mortalilateni quam damna-
custa. E;i hahcs singularcm numerum pro plurali, tione meruimus. Quid aulem mirum aut diflicile Deo,
secundum illud quod ail nobilissimus poetarum a: etianisi de limo istius terroe hominem fecit, tale
.....Uteruuique armato milite coinplent. Q lamcn corpus ejus eflicere quod corruplioni non sub-
Porro autem proplcr unitalcm nalurx dietum cst jaceret, si homo procccplum Dci custodiens, peccare
fons, ut in eo omnos fontcs intelligamus qifr snnt in noluisset. Si enim speciem cocli ipsius de nibilo vel
lerra, quia quodaniiiiodo omncs ox tinius ahyssi na- dc informi maleria dicimus factam , quia omnipo-
tttra enianant. Nam qtiod ail: irrigabat unhersam lentem artificcm credimus , quid mirum si corpus,
facicm terrce ; non lotam tcrram rigahat, sed par- quod de limo qualicuuquc factum cst, potuit ab om-
lem. A toto enim partem significat. Qiiemadmodiim nipotcnli artifice talc ficri, ut nulla moleslia, nulla
diciiims, Chiistus niortuus cst, Chiistus rcsurrcxil, indigenfia cruciarct hominein anle peccalura, et
ciini non morfiiiis fuorit, ncc rcsiirgoret nisi sectin- nulla corruplione tabcsceret ? Itaque superfltie quoc-
dum camcni. Aut ut Ambrosius ait: Fons appcllalus rilur imde homini corpus Deus feceril. Si tamen
csl, qui acccpto luimoris adjtilorio, irrigahat nni- nunc de corporis formatione dicilur, sic enim non-
vcrsam siipeiiicicm lcrroc. Aul postquam paradisus nullos liostros intelligcre acccpi, qui dicunt poslea-
planlatus esl, rcstagnala cst illa abrttptio aquarttm, quam dictum cst: Finxit Deus homviem di limo
ct ille fons tlivisus est per rivulos, ad irrigandam terrcv, propterea non additum ad imagincm ct simili-
universam faciem lcrrse, sicut nunc videmus ire tudinem suam, quoniam ntinc de corporis forma-
aquas per alvcos fluniinis, alveosquc rivulorum, el D tionc dicilur. Tunc antem homo inlerior significa-
cx eorum cxcessu viciua perfttndere loca; sic ct batur, quando diclum est. Fecit Deus hominem ad
ituic quasi de uno fOnte multi processerunt. Aut imagincm Dei. Sed etiam si nunc quoque hominem
uiius fons appellatus cst, et in quodam sinu terroe oc- ex corpoie el anima factuni intelligamus, lit rton ali-
cultatur, cl indc omncs fontcs parvi et magnipro- cujus novi operis incboatio, sed superius breviter
grediuntur. insinuati, diiigenter retraclatio isto sermone explice-
D. Quid cst enim quod fons isle manifeste non1 tur. Si ergo, ul dixi, hominem hoc loco ex corpore
invenilur , qui irrigaro vidcalur universam facienai etaiiimafactum intclligamus, non absurde de ipsa
lerroe ? commistionc limi nomen accepit. Sicut enim aqua
et continet, quando
M. Forsitan proplcr peccattim primi hominis pa-- terram colligit et conglutinat
sic anima corporis
rentis nostri Adam isle fons ahslraclus est, ut aufe - cjus commistione limus efficitnr,
a ct laborem cxcrce - matcriam vivificando, in unilatem concordem con-
rat ubertatcm lorra, majoicm
iv.l hunianiiin gentts. format, et r.on permittil labi et rcsolvi.
« ,Enckl. n, '20. i>Isid. in Gcn., cap. 3.
U4-1 UI3. QU.ESTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1142
D. a Qtueii aulem merito polest, causales illie ra- Asomnis,ut fullaei mcmoria quasi rccordarotur so
tioncs quas mundo indidit, cum primum simul om homo fuisse quod non fmt, aut egisse quod non egit,
nia creavit, quomodosint institutoc? utrum ut queni quid niiiuni si quodam Dei justo occulloquejudicio
admodumvidimus, cttncta nascentia et fruticum ei sinuntur dxmones m cordibus eiiam vigilantium tale
aiiinialiuni in suis conformationibusatque incrcmen- aliquid posse.
lis pro diversitatc generum diversa spatia pcrage- Manichoeiautom, qui se Christianos vcl putant vel
rent tomporum? aut quemadmodum credilur faclus putari volunl, in hac opinione tratislationis vcl rc-
Adam sine ullo progressu incremenlorum, virili volutionis animarum eo sunt illis gentium pbiloso-
sctate continuo formarentur, sicut aqua in vinum phis, vcl si qui alii vani homincs boc putant, dele-
conversa, et virga in serpeniem. Sedcur nonutrum- riores et detcslabiiiorcs, quod illi animoenatiirama
que illas credimus habuisse, ut hoc ex cis fulu- Dei natura discernunt. Isti autem, cum aliud nihil
rum esset quod facturo placuissct. Nam imilla se- esso dicant animam qttam ipsam Dei suhstantiam,
cundum infeiiores causas fulura sunt; sod si ita atque id oninino quod Deus csl, non trepidanl cam
sunt, in proescientiaDci vere futura sunt. Si autem tam turpilcr commulabilem dicere, ul nulluni sit
ibi aliter sunt, ita potius futura sunt sicut ibi sunl, hcrboeseu vermiculi geniis, ubi eam non csse com-
"
ubi-quiproescitfallinon potest. Nam futura scnecius mixtam , vol quo revoivi non posse mirabili opincn-
diciturin juvene, sed tamen futura non est, si ante tur insania. Proinde quoniam pars ccrehri anterior,
morilurus est.. unde sensus omnes distiibuuntur, ad froiilcin collo-
M. Hoc aulem ita erit sicut se hahenf alisecausoe, cata esl, atque in facie sunl ipsa quasi organa sen-
sive mundo contextoe,sivc proescienlia rescrvalac. liendi, idco scriplum arbitror, quod in facicm Deus
Nam secundum quasdam futurorum causas morilu- sufflaverilhominis flalum vitoc.Anterior quippe pars
rus erat Ezechias, cui Deus addidit xv annos ad posteriori nierito proeponitur, quia et ista ducit, iUu
vitam (Isa. xxxvm, 5), id utique faciens, quod sequitur, et ah isia sensus, ab illa motus esl, sicui
ante constitutionem mundi se facturum esse proe- consiUumproeccdilaclionenu Et quoniam corporalis
sciebat, et in sua voluntate scrvabat. Ibi cnim erat motus qui sensum scquilur, sine intcrvallis tcm-
non solum ul ita Adam fieri possct, verum cliam ut porum nullus est, agcre aulcm intervalla tcmportim
itaeumfieri necesseesset.TamennonfacitDeus contra sponlaneo motu nisi pcr adjutorium lncmorisc non
causam, quam sine dubio volens prseslituit, quia valemus; ideo trcs lanquam ventriculi ccrchri de-
eontra suam voluntatein non facit. Si autem non monstrantur. Unus antcrior ad faciein , a quo sensus
oinnes causas in crealura primitus condita proe- „ omnis; alter posterior ad verticem, a quo motus
fixit, sed aliquas in sua voluntate servavit, non sunt omnis; tertius intor utrumque, in quo nicinoriani
quidem illsequas in sua voluntale servavit, ex ista- vigere demonslranl; ne cum sensum scquitur mo-
rum quas creavit necessitate pendentes; non tamen tus, non conneclat homo quod faciendum est, si
possunt esseeontrarioequasin sua vokntateservavit, fuerit quod facit obliius. Unde ergo sit ipsa, id cst
quia Deivoluntas nonpotest sibi esse contraria, Istas de qua velul.maleria Deus hunc flatum fecerit quse
crgosic condidit, ut ex illis esseillud cujus causoesunl anima dicilur, dumqu:vritur, nihil corporeum deiiet
possit, sed non necesse sit.Illas atitem sicahscondit, occurrore; sicut enim Deus omnem creaturam, sic
ul ex eis esse necesse sit hoc quod ex istis fecit ut anima omnem crcaturam corpoream naturse digni-
csse possit. Sequitur: tate proecellit; pcr hicem cnim et aerem qnoe in
ITEMAUGUSTINUS ipso quoqtte mundo proecellentia sunt corpora, ma-
D. Et flavit in faciem ejus flalumvitm (Gen. n, gisquc babenl faciendi proestanliam quam paticndi
7). Quomodoistum flatum recipimus, si Deus incor- corpulentiam, sicut hiimor et terra, tanquam per ea
poreus est? quoespiritui similiora sunt corpus adminislrat. Nun-
11/.b Hoc manifcsle sciendtimcst qttia sicut non tiatenim aliquid lux corporea: cui autem nunliat,noii
manibus corporis finxit, ita nec faucibus labiisve r» est hoc quod illa, ct hoecest anima cui ntinlial, non
sufllavit.Crcdendumtamen cst alque inlelligcndum, illa quoenuntiat. Etcum afleclionescorpoiis molebte
neque ullo modo dubitandum, quod recta fidos ha- sentit, actioiiem suam qtta illi regcndoadest, turbato
bet, animam sic esse a Deo , tanquam rcm quam ejus temperamento impediri offenditur, et hoecoffon-
feccrit, non tanquam naturoe cujus ipse esl, sive sio dolor vocatur. Et aer qui nervis infusus est, pa-
genuerit, sive quoquomodoprotulerit..Non dc rcvo- ret voluntati utmembra moveat, non autem ipse
lutionibus autein animarum quomodo se babeat vel voluntas est. Namque aliud esse animam, aiia boec
non habeat philosophorum opinio, catholicse tamcn ejus corporalia ministeria , vel vasa,vel organa, vol
fidcinon convenit credere animas pccorum in homi- si quid aptius dici possunt. Hinc evidenter elticct,
nes aut hominum in pecora transmigrare. Nam illa quod plerumque se vehementi cogitationis intcntione
quae ferunlur accidisse ut quidam quasi recorda- avertit ab omnibus , ut prse oculis patentibus rccte
rentur in quoruin animalium corporibus fueiint, aul valentibus multa posita nesciat. Nam ct oblrvisoi-
falsa narrantur, aut hidificalionibusdoemonuni hoc tur aliquando, ct unde veniat et quo eat, et transit
iu eorum animis faclum est. Si cnim conlingil in imprudens villam quo tcndobat, natura sui corporis
* a Aug. doGen. adlili., cap. 14. i) Aug., lib. vn do Gen, ad litt., cap. II, 17 seqq.
1143 WICBODt U/,i
sana.sedsuainaliud evocata. Omne quippe corpusin A , D. Quid est enim quodanima, quoeinnoccns creala
omne corpus mutari posse credibile esl, quodlibet est, in corpus introivit, quod Deus prsesciebatpec-
autem corpus mutari posse in animam credcre ab- catumni ?
surdum est. Illud vero videamus utrum forsilan ve- M. Absit hoc recipiendum, ut propterea anima
rum esse possit, quod certe humanoe opinioni to- creata fuisset, ut in corpus quod Deus prsesciebat
lerabilius mihi videiur, Deum in illis primis operi- peccaturum inlroisset, et ad hoc reservala esset,
bus, qua; simul omnia creavit, ctiam animam quia si sic esset, Deusauctor peccali fuisset; sed nou
creasse causaliter, sccundum quam lieret cum fa- est ita. Magis autem intelligendum atque recipien-
ciendum esset corpus humaiium. Nam neque illud dum, quod Deo inspirante, ipsa voluntaria introis-
quod dictum est, ad imaginemsuam, nisi in anima; set in corpus adminislrandum ipsum, quia- per ani-
neque illud quod dictum est, masculum et feminam, mam sentitur corpus, quia si anima non est, corpus
nisi in corpore recte inlelligimus. Credalur ergo sf mortuum esl.
nulla Scripturarum aucloritas sou veritas contradi- D. Quid ergo est anima? aut si est aliqua res
cit, horainem ita factum sexto die, ut corporis qui- undc animoefiant, quid ipsa est? quod nomcn ejus?
dem causa in elementis mundi, anima veroj'am ipsa r. quae specics? qttem usum in rebus condilis leqet?
crcaretur. Sicut cum primus conditus est dies , et vivit, an non? Si vivit,
quid confert universilatis af-
creata lateret in opcribus Dei, doncceam suo tem- fectibus?beatamne vitam
ducit, an miseram? Quid
pore sufflando, hoc est inspirando formato ex limo
ergo anima? coelumnon esl, neque terra, ncque aerr
corpori insereret. Quod si ita est. fatebimur non in
neque ignis , non aqua, non Deus, non sidera, non
co rerum genere animam primitus crealam ut esset visus, non auditus, non
guslus, vel coelera, quod
proescia futuri operis sui vel j'usli vel iniqui. Neque enumerare longum esl, quoein coclosunt ct in terra.
enim ex his lantuin Iaudandus est Deus, quibusproe- Unde
ergo cst anima ?
scienliam dedit, cum recle Iaudetur etiam quia pe- M. Aninia ex Dco data est et ex nihilo facla, quia
cora creavit, quibus est nalura humana proestan- homo
qui de lcrra facltis est, in terram revertitur.
lior, eliam in ipsis peccanlihus. Nalura quijipe ho- Similitcr nives et procelloc, qttoe ex aqua fiunt,
minis ex Deo est, non iniquitas qua se ipse invol- et aer sumit de terra, in
aquam revertuntur, et ite-
vit, male utendo Iihero arbitrio, quod tamen si non rum de terra ex qua sumpla sunt in aerem. Anima
habcrcl, in natura rerum minus excelleret. Cogi- vero non hahet ullum elementum ad quod reverla-
landus esl quippe homo juste vivens, etiam non tur, nisi ad creatorem suum postqttam de corpore
proescius futurorum, et ila videndum est, excellen- C . exierit, ut ipso moderante recipiat quod mcrelur.
tia voluntatis bonoequam non impedialur ad recte D. Inquirenda est ergo ratio unde hoinini anima
vivenduiii et qui placendum a, quod ignarus futuri
veniat quando nascitur?
vivit ex fide. Hujusmodi ergo crcaluram quisquis
esse nolit in rebus, contradicit Dei bonitati; quis- M. Alii dicunt quod sicut caro de carne nascitur,
dc anima nascatur; sed hoc Scriptura non
quis autem pcenas eam non vult luere pro peccatis, ila aninra
inimicus csl sequitali. His cnim omnihusdivinseScri- narrat ullo loco, unde anima homini veniat quando»
de ipsa anima mulieris, quomodo
pturoeteslimoniis, quam esseveracem nemo dubitat, natus esl, neque
nisi infidelis et impius; ad illam sementiam ducti ei data fuissct, sicut narrat de carne quomodofacla
sumus, Ut diceremus Deum ab exordio soeculi pri- est.
mumsimulomniacreavisse; quoedamcondilisjam ipsis Alii vero melius sentitint, quod unicuique liominl
naturis, quocdampraecognitiscausis, sicut nonsolum anima a Deo data sit, quando natus est, sicut in Isaia
proesentia, verum etiam futura fccit Omnipotens, ct sciiptum est: Spiritus ex me proccdit, et omnemfla-
ab eis factis requievit, ut eoruin dcinceps admini- tumego feci (Isa. LVH,16), id est omnem animam.
slralione atque regimine crearet otiam ordines tem- Et sicut in psalmo scriptum est: Qui finxit sincjilla-
porum el lemporalium. Nunc tanien de anima quam D tim cordaeorum (Psa/. xxxn, 15). Et alii lemeraric
Deus inspiravit homini sulflandoin ejus facicm, nihil dicunt, quod tunc animoe omnium crealse fuissenl,
conlirmo, nisi quia ex Deosic est, ut non sit sub- quando simul omnia lecit, et in quodam loco occul-
slantia Dei, et sit incorporea; id est, non sit cor- tanlur, donec homo natus sit, et lunc ei data sil ani-
pus, sed spiritus; non de substantia Dei genitus, nec: ma ex Deo. Sed hoc non est in rebus noslns consi-
de subslantia Dei procedens, sed faclus a Deo; nec; derandum quid vcl sinat, vel non sinat, quomndo
ila factus, ut in ejus naluram natura illa corporis velI anima data sit homini : quod Scriplura non narrat
inrationalis animoeverteretur. ullo loco, nos non possumus discernere quod ve-
RELIQUÊ QU/ESTIONES DENATURA ANIMjE. ritas tacuit, etnihil aliud sonat Scriptura de hac re ,
D. Insufflavit in facie ejus spiraculum vitm. Per nisi hoc tantum, quomodo aniina a Deodata sit.
spiraculum vitoequid intelligere debemus? D. Ergo Salvator nosler unde habuit animam?
M. Hoc est animam facere, sicut per Isaiam di- M. Non de Adam, sed unde Adam, id est ex Dco,
cif. Spiritusex me procedit, clOmnem flaltimegofecii quia quamvis de propagine peccati desccnderit, ta-
(Isa. LVI,16). men de propagine peccati non conccpil, quia ncc
a Apnd Augiistinum, lib. vn Ue Genesf acf iilteram, c 26,
legitur, Et Deo placendum.
jfi5 LIB. QU.ESTiONUM SUPEU Llli. GENESIS. 1140
ipsa erat caro peccali, sed similitudo carnis peccati. A quod sequitur : El lignum vitm in medio paradisi
Non enim inde accepit reatum moriendi lignumquescientim boni et mali, diligentius considc-
D. Et anima, quando de hoc corpore migraverit, ran lum esl ne cogalur in allegoriam, ut non ista li-
est corporalis an incorporalis? gna fucrinl, sed aliud aliquid nomine ligni signifi-
M. Incorporalis quidem est. cent. Dictum est enim de sapientia, lignum vitm est
D. Quomodo ergo portatur, si incorporalfs esl ? amplectentibtts eam (Prov. 111, 18). Verumlanifn
M. Incorporca quidem similis corpoiibtts. cum sit Hierusalem aelcrna in ccelis, eliam in terr:i
D. Et ubi portatur? ad tocum corporeum, an in- civitas qna illa significaretur condita est. Et Sar;>
corporeuro ? el Agar quamvis duo Testamenta significarcnt. erant
M. Ad loca incorporea similia corporalibus. tamon etiam qnaeiam duoemulieres. Et cum Christus
D. Quseritur ergo si potest anima absque corpore pcr ligni passioncm flnenlo spiritali nos inigct, erat
inler angelos in perpelua beatiluiine consistere sine tamcn pctra qnoe aquam sitienti populo ligno per-
defectu, quid ergo opus csl ut iterum stirgat oorpus, cussa manavil. Dc qua dicitnr : Pctra atitem eral
ut illam tunc immortalem inJuat, quam nuiic mor- Cltristus (I Cor. x, 4), non sicul ille vitulus saginatus
talem deposuit? qui minore filio rcvcrlente in epulas cocsuscst. (Luc.
M. Inest qtiidem corporis administratio, quo re- B xv, 23). Ihi quippe ipsa narratio figurarum cst, non
tardalur animus ul non in illud suinmum pergat, do- roruin geslarum figurala significatio. Sed illud etiam
nec consurgat corpus, utquoJ nunc ei in sarcina est, in rehus gestis factum csl, hoc autcm tanlum in fi-
timc sit in gioiia. guris pnvdictum. Sic ct sapientia idem ipseChristus,
D. Quid ergo opus cst, ul parvuli qui parcntes lignuin vitoeest in para '.iso spiiitali, qtto misit de
lialicnt Christianos patrem el matrcm, itcrum rena- crucc Iatroncm. Crcatum cst aiUcm quod eam signi-
scantur per aquam haptismatis? ficaret lignum vitoeetiam in paraJiso corporali, ncc
M. Quia unusquisque in originali peccato nasci- sine mysteriis rerum spirilalium corporaliloi' proe-
tur, et nisi renatus sit per aquam baptismatis, non sentatis, voluit homincm Deus in paradiso vivere.
polest introirein regnum Dei. Eratergoei in ligns coelerisalimenlum, i:i illoauicm
DE PLANTATIONE PARADISI. sacramcntum , quid sgnilicaus nisi sapicnliain, de
Hieronymus in libro Quoestionum ita : Et planta- qua sic diclum est: Lignum viheampleclentibuseam ?
vit Dminus Dcus paradisum in Eden conlra orientem. quemadmodum de quo dicerelur: Pelra manans est
Pro paradiso, hortuni habet, id est gan. Porro sitientibus eum. IUud quoque addo quanquam cor-
Eden dclicise interpretantur , pro quo Symmachus psralem cibum, talcm tamen illam arborcm procsli-
transtulit, paradisum florentem. Nec non quod se- lisse, quo corpus hominis sanitate slabili firmarelur,
quitur, contra orientcm, in Hebrseo a mimizra non sicut ex alio ciho, scd nonnulla inspiratione sa-
scrilitur, quod Aquila posuit «.rtbupx*>;et nos, 06 lubrilatis occulta. Profeclo licet usitatus panis ali-
exordio,possuinusdicere.Symmachusverosx npSrrn;, quid tamen amplius habuit, cujus una colliride ho-
Theodotion iv Ttp£>roi;,quod et ipsum non orienlem, rciiniDcus ab indigentia famis dierum XL spatium
sed principiumsignificat. Ex quo manifcste compro- vindicavit. Sequilur :
featur quod priusquam ccelumet terram Deus face- Nunc videamus : de ligno scientioe boiii et mali,
ret, paradisum ante condiderat, sicut legitur in He- cur istud nomen acceperit, quia valde bona omnia
broeo.Piantaverat autem DominusDeus paradisum in Deus crcavit. Id dinosccndum boni et mali quanlum
Eden a principio. fuisset inler obedientioebonum et inobedientiae ma-
iUGUSTINUS IN HEXAMERON. lum, quasi inde transgrcssusesset, malum illiesset;
Et plantavit Deus paradisum in Eden ad orientem si vero servasset procccplaconditoris sui, honum illi
et posuit ibi hominem quem finxit (Gen. IL, 8). b Non fuisset, quoniam si transgrcssus nou fuisset, experi-
ignoro de paradiso multos multa dixisse, ti cs tamen mentum poenoenon didicissot.
de hac re quasi generales suiu senlentioc. Una ei^ r» D. Et fons ascendebal de loco voiuptatis, ad irri-
rum qui tantummodo corporaliter paradisum inlel- gwidum paradisum, qui inde dividitur in qtuiluor ca-
ligi volunt, alia eorum qtii spiritalitor tanlurn, tertia pita^ vel in qualuor partes, quomodo inlelligcndiini
eorum qui utroque modo, et corporaliter el spiritali- est?
ter. Breviter ergo dicam, terliam mihi falcor pta- AUGUSTINUS.
cere senlentiam. Plantaverat ergo Deus paradisum M. N-equis ex hoc movealur quod de his flumini-
in deliciis, hoc est ad orientcm, ct posuit ihi homi- bus dicilifr, aliorum essc fontes notos, aliorum au-
nem quem finxeral, sic ciiim scriptum cst, quia sic tem prorsus incognitos; cum id potius crcdendum
faclum esl, ut quidam sapicns ait, quod in quodam sit, qtioniam locus ipse paradisi a cognitione hon.i-
loco iste paradisus plantalus est, ubi bomo tcrrenus num csl remolissimus, inde quatuor aquarum partes
habitare potuit. Nam paradisus spiritaliter inlelligi- dividi, SPcutfidelissima Scriptura tcstatur. Sed ea
tur, ubi nunc animaesanctorum de corpore exeunles flumina, quorum (ontes noti csse dicunlur, alicuhi
pergunt, in cujus figuram iste paradisus planlatus isse sub terras, et post tractus prolixarum regionmi),
fuit, secundum rerum gestarum fidem. Illud plane locis aliis erupisse, ubi tanquain in suis fonliLus
0 ln c lilis sancti Hieroiiymi lcgitur meccdcm. i Aug., lib. VIIIdc Gcn. ad litt. capp. 1-7.
M47 YYK:;;OI!I IUJ>
noti esse pcrbiberenlur. Nain boc solcrc nonnullas A j RECAPITULATIO.
aquas facere quis ignorat ? Deparadiso, fonteac fluminibus,el ticjnovilm.
ISIDORUS a.
ITEMAUGUSTINUS.
Planlaverat autem Dominus Deus paradisumvolu-
Flumcn autem quod procedcbat ex Eden, id est ptatis a principio. Paradisus Ecclesia est, sic enim
ex deliciis, et voluplate, et epulis, quod flumen a de illa lcgitur in Canticis canlicorum : Hortus con-
prophela signilicalur in psalmo ubi ail : Torrentevo-- clususest soror mea (Cant. iv, 12). A principio aulem
luplalis tum potabis eos (Psal. xxxv, 9), dividitur, in- paradisusplantalur, quia Ecclesiacatholica a Ghristo
quit, iii qualuor parlcs, ct quatuorvirtutes significat^ principio omnium condita esse cognoscitur. Fluvius
prudenliam, forliludinem, lcmpcrantiam, jusliliam. dc paradiso exiens, imaginemportal Christi, de pa-
Dicitur autem Physon ipse ossc Gangcs, Gepn autem tcrno fonle fluenlis, qui inigatEcclesiam suam verbo
Nilus, quod etiain in Jcrcmia prophela animadverti prsedicationis et dono baptismi; de quo bene per
polest, nunc aliis nominibus appellantur, sicut nunc prophetam dicilur : Dominus Deus noster fluvius
Tihcris dicilur lluvius qui prius Alhula diccbatur. gloriosusexsiliensin terram sitientem.Qualuor aulein
Tigris aulcm et Eupbrales eliam niinc eadcm noinina paradisi flumina quatuor sunt Evangelia ad praedica-
tencnl. Quihus tamcn nominihus virlules, utdixi, B tionem in cunctis genlibus raissa. Ligna fructifera
spiritales significaiUur, quod ctiam ipsorum nomi- omtics sancti sunt, fruclus corum opera eorutu. Li-
num inlcrpretatio docct, si quis Ilcbroeam linguam gnum vitoesanctus sanclorum utique Christus, ad
vel Syram considcrct, sicul Ilierusalem, quamvis sit qucm quisque si porrcxcrit manum, vivet in oe-
visihilis et tcrrcniis locus, significat tamcn civila- ternum. Lignumauiem scienliocboni et niali, pro-
tcm pacis spirilalilcr, et Sion quamvis sil nions in prium est voluntatis arbitrium, quod in medio est
terra spcculationcm tamen signilical. Et boc tamen positiim ad dinosccndum bonum el malum, dc quo
in Sciipturarum allegoriis ad spirilalia inlclligcnda qui relicta gratia Dei guslaverit, morte morictur..
saepetransfcrlur. El ille qui dcsccndebal ab Jerusa- Scquilur:
lem in Jericho, sicul dicif; et in via vulneralus, sau- D. Tulit ergo Dominus Deus hominem, et posuit
cius et semivivusreliclus est a latronibus (Luc. x, eum inparadiso voluptalis,.ul operarelur et cuslodirct
50), utique loca ista lcrrarum, quamvis secundum illum (Gen. n, 15). Quid, rogo, operaretur? quid cu-~
historiam in torra inveniaiitur, spiritalitcr cogit in- stodiret? paradisum, an aliud aliquid ?
telligi. M. Isla sententia duplicem intelligenliam parit.
Prudcntia crgo quoc significat ipsam contempla- Sive enim operaretur homo paradisum, id esl in
tionem vcritatis, ab omni ore humano alienam, quia ^1 paradiso aliquid opcrarctur, non necessitate viclus,
est ineffabilis, quam si eloqui velis, parturis eam scd dolectatione operabatur. Adhuc non pcccaverat,.
potius quam paris, quia et ibi audivit Aposlolusiu- nccciterra spinas el tribulos gcrminavcrat, ul in
effabilia verha quoenon Iicet homini loqui. Hoeccrgo sudore faciei suae ederet panem suum. Hoc nempe
prudentia terrani circuit, quaehahet aurum et car- meruit post peccatuin. Anle peccalum igitur, non,
bunculum ct lapidcm prasinum, id est disciplinami indigenlia, non necessitate, sed sola, ut diximus, vo-
vivendi, quae ab omnibus lcrrcnis sordibus quasi[ luntate operabatur paradisum per agriculturam, ct.
decocta enitescit, sicut aurum optimum, et veritatemi cuslodiebat per disciplinam, non contra beslias, ne-
quam nulla falsitas vincit, sicut carbunculi fulgor quc contra aliqua animalia paradisum custodiebat;
nocte non vincitur, cl vitam oeternamquaeviriditate; sed sibi scilicet, ne amitteret peccando, quod custo-
lapidis prasini significatur propter vigorem qui non, dire potuerat obediendo. Sive ipsum hominem po-
arescit. nens Deus in paradisum ut operaretur et custodirct,
Fluvius atitem ille qui circuit tcrram jElhiopiam ut tutus essct; quodlibethorum dicalur, sivc homo
multum calidam atque ferventem, significat fortitu- operaretur paradiSumper agriculturam, et custodirct
dinem calorc actionis alacrcm atque impigram. n pcr disciplinam, sive ipsum hominem Deus operare-
tur ut bonus essct ac tutus ; quodlibet horum intcl-
Terlius aulem Tigris vadit conlra Assyrios, ct si-
resistit libidini multum ligas, rationem habet juxla utrumque intellecluin.
gnificat lcniperantiam, qusc
adversanli consiliis prudenlioe, unde plcrumquc in Soquitur:
adversariorum loco Prwcepilqueei Dominusdicens : ex omni lignopa-
Scripluris, Assyrii ponuntur. radisi comede,de tigno atttem scienlimboni et mali nc
Quartus fluvius11011 est diclum conlra quid vadal, comcdas; in quacunque die comederis cx eo, mortc
aut quam terram circumeal; juslitia cnim ad omnos' morieris (Gen. n, 16).
partes aniinaeperlinct, qttia ipsa ordo cl oequitasani- AUGUSTINUS.
mse cst, qua sibi tria ista concorditcr coputanlur. D. Cum Deus minarclur homini mortem die quo
Prima prudenlia, socitnda fortitudo, lcrtia lcmpc- cihuin velitum teligcril, cur non codcmdie moiiuus
ranlia cl in statuta copulationc atouc ordinationc'' fuorat, sicul Scriptura dicit: In ciuacunaue die ce-
iustilia. mcderis cx eo, morte morieris?
M. Qttatuor cssc mortcs sancta Scriptura manifo-
" Ii; Gcn. cap. 3. "v • .,
1H9 LIB. QUÊSTIONUMSUPER LIB. GENESIS. Il.'i0
stissime ostendil. Prima niors est animoequoe suum A j scnt, non eis possint transiationc non morte succc-
desciit creatorem, cum cnim descruerit peccat. Sine, dentibus cedere. Quoccttm ita sint,eur non crcdamus
inquit Dominusin Evangelio, mortuos sepclire tnor- eos ante peccatum ita genitalibus membris ad pro-
luos suos (Matth. vm, 22). Ecce habes sccumlum creandos filios imperare potuisse, sicut cacteris qnse
animam sepelientes mortuos, et quos sepeliuiU se- in quolibet opere anima sine ulla moleslia el quasi
cimdumcarnem mortuos. Hoccitaque sonlcnlia duas pruritu voluptatis movet, ut eo nulu imperarent
mortes manifestissime ostendit, unam animarum , membris, quibus fetus exoritur, quo pedibus cum
alleram corporum. Tertia solius est animoc, quam ambulatur, ut neqne cum ardore seminarelur, nequo
duhi ex corpore exierit patitur, secundum illud quod cum dolore pareretur. Nunc vero transgrediendo
in Evangelio de lllo divite lcginms : Pater Abrctham, proeccptum, motum lcgis illius, quse repugnat legi
inquit dives, mitte milti Lazarum, nt dicjitosuo refri- mentis in membris, conceptse moiiis habere nierue-
crucior in hac ' runt. El quid hac pcenajustius,
cjeret iingtlam meam, quia flamma quam ut non ad oni-
(Luc. xvi, 24). Quarta aulem rnors, cum aniina re- ncm nutum serviat corpus, id est smis famulus
cepcrit corpus, ttt in ignem mittatur oeternum, se- animoe, sicut Domino SHOdetrectavit ipsa servire.
cundum illud quod Dominus in Evangelio de futuro| Formatis icjitur Dominus Detts de httmo cttnctis
judicio-dicit: lte in ignem wlcrnum, et reliqua. Die B animanlibus terrm et unhersis volatitibttscmli, addu-
itaque quo peccavit Adam, in anima moriuus est; xit ea ad Adam [Gen. n, 19). Et reliqua.
sicul enim corpus vivit ex anima, ita anima, ut beatei D. Nunquidnam sic adduxil Deus ad Adam cuncta
vivat, ex Deo. Ergo defuncta anima Adoejure dicilur animalia et univcrsa volatilia ceeli, qttomodo addtt-
niortua, ex qua tres poslea seciitae sunt mortes. Ut cnnt auciipanles aul venanlcs ad rctia ? An forsilan
eniin hse subsequereiilur prima praecessil, quia eoi vox de nube facta jussionis, q"am intelligeront lan-
die quo peccavit Adam, in aniina mortuus est. quam ralionalcs animoc, et ea auditn, nihiloininus
D. Quomodopotcrat mortem timcve Adam, quami ohedierunt.
nullalenus sciebat ? M. Non hoc accepcruirt animalia aut volaiilia, ut
M. Sicut enim nos scimus resurrectioncm, qtiami siiit ralione capaces, per quam obedire possint Crea-
nunquam expcrti sumus, nec vidimus, ita cl ille; tori suo ; in suo tamcn genere oblcmperant Deo, non
sciehat moiiem. Scicnles igitur qttod exicns animai rationabili voluplatis arliitrio, sed sicut movet ille
a corpore faciat moiiem, et dum rcversa fuciit ini omnia lempoiibus opporlunis, non ipse temporaliter
corpus suum faciat resurrectionem ; ecce scimus re- inotus. Movet ilaque seipsum sine tcmpore et loco,
surrectionein, quam nunquam experli fuimus. Sic: movit creatum spiritum sine loco temporaliler. Proe-
et ille sciebat utique niorlem non adhuc per expe- *' cedit igitur substanlia quoe tantum temporaliter mo-
rieutiaiii, sed per scicnliam. Seicbat quippe quid cs- vclur. Proecedil itaque substanlia quoenec lempora-
sct vivcic, et per privationein vil;e scicbal iitiqitci liter nec localiter movetur, illam quoe lemporaliler
moiicm. Sic sciuntur tcnehroepcr privationein lucis,, movetur; idem spirilus conditus movet seipstim per
et scitur silentium per privationem vocis: ita scicball tcmpus sine loco, movetur corpus per lcmptts et lo-
Adam mortem per pnvalioncm vilaj. Sequitur: cum. Spiritus vero creator movet seipsum sine tem-
AUGUSTIXUS. pore et loco. Igitur spiritus ralionalis, qui cst in ho-
D. Dixit quoque Dominus: Non est bonttmesse lio- minihus, seu irrationalis, ctiam et jussis movelur.
mincm solum,faciamus ei adjutorinm simile sui (Gen. Sed rationalis habcl inleUigontiamper quam judicare
n, 18). Quoroodohoc inlelligendum ? possil utrum jussis conscntiat, an non consentiat:
M. a Ccrte si a me quocrattir ad quam rcm fierii animalia vero aut volalilia non acceperunl hoc judi-
oporluerit hoc adjutorium, nihil aliud probabil terr cium ; pro suo tamen genere atque natura j'ussu ali-
occurrit, quam propter filios procreandos, sicut ad- quo tacta propelluntur. Unde angelica natura, jussa
jutorium semini est in tcrra,ut virgultum cx utraque3 Dei perficiens, movct jussis omne genus animantium,
nascatur. Nee video quid prohihere potuerit, ull ducens quo illa ncsciunt. Si homines possunt non-
essent eis cliam in paradiso honorabiles nuptiae, utt nulla animalium genera mansucta facere, ita ul quas-
sine ullo inqtiieto ardore libidinis, sine ullo lahore acz dam volunlatcs hominum facere videantur, quanlo
dolore paricndi, fetus cx corum semine gignerelur. magis hoc angeli possunt ?
Non ut moricnlihus parenlibus filii succcdcrcnt, sed1 D. Quoe causa facit ut Deus, qucm astruis ino-
ut illis qui genuissent, in aliquo formsestatu manen- veri, non movealur in lemporc, aut spitilus croatus
tibus, ex liguo vitoe quod ihi plantatum erat, corpo- qui movotur in temporo, non moveatur ct loco ?
ralom vigorem sumeiitibus, et illi qui gignercnlur ad1 M. Deus qui instilnit lempora, el esl antc tem-
eumdem perducerentur slalum, doncc ccrto nuincro> pora, nihil in eo esl procterilum aut futurum, nullum
implelo, si juste omnes obedienlerque viverent, fie- consilium uovum, nullaque cogilatio nova, quasi sci-
ret in aeternam vitam commulalio, sicut conside- licct sit nova ct accedens. Nam si accedil Dooali-
rari potest el de Enoch , qui filiis geniiis Deo pla- quid, j'am non immutabilis; igitur immutabilis Detis
ccns, non mortuus, sed translatus cst. Cur crgo ct1 ost, nihil illi aooedil, nttlli nova cogitalio, nullum
Adain ot Eva, si justc viventos caslc filios procrcas- novum consiiiutu. Idco non movotur in tompotc ,
« Aug. dc Gcn. ad litt., lib. ix, cap. 5.
ItSf. WICBODI. 1PJ2
corpora vero-sua in lbcum movcndum desccndunt A lc^tas Crcatoiis liabet apud se posSe dc his oninihus
de coelo etascendunt in ccelum. Spiritus itaque ho- facore aliud quam eorura quasi seminales rationes
muium inovetur in tcmpore reminiscendo prseterita,. babent. Horum el tatium modorum rationes non tan-
fttlura exspectando , aliqua nova discendo. Neqne luui in Deo sunl, sed ab illo etiam rebus creatis in-
onini.cum recordor aliquam lectionem aut aliquam dita; atque concrclse. Ut autem lignum de lerraex-
civitatcm, sic commotus est spirilus meus cogitando, cisum, aridum, perpolitum sine ulla radice, sine terra
ut ha;c recordaretur cx temporc, ita motus. est et et aqua repente floreat et fructum gignal, dedil qui-
loco. Quod si in loco movetur, an in ceelo, an in dem naturis quas creavit, ut ex eis et haccfieri pos-
lerra movetur ? quia sine ccelo et terra nullus est sint-Verumlamen et alio modo dedit ul non hsec ha-
locus. Ubi enim fuit ipse spirilus, in coelo an in ter- berent in niolu nalurali, sed in eo quo ita creata es-
ra,.ut videret ipsam leclionem vel ipsam civitatem ?-- senl, ut eorum natura suse voluntati amplius subja-
Ergo si in nullo loco vidit,. ut recordaretur,. in se- ceret. Habet ergo>Deus in seipso absconditas quo-
ipso vidit. Et quia initium habct, cogitalio est omnc rumdam factorum causas, quas rebus condilis noti
quod inilium el tempus habet..lgilur secundum su- inseruil. Ibi est et gratia per quam salvi fiunt pecca-
pradictam ralionem spiritus creatus per terapus mo- tores..Nam quod attinet ad naturam iniquam, sua^
veri potest, non per locum.. Spirilus vero crealor — B volunlale depravaianvrecursum per semetipsam non.
sine tempore ct loco ,. corpus autem et tcmpore et. habet, sed per Dei gratiam. Propter quod mysteiium<
loco. Scquitur:. graliao ejus Apostolus (Epltes, m, 9) abscondilum.
Immisil ergo Dominus soporem in Adam, et tulU dixit, non in mundo, sed in Deo, qui universa crea-
unam de coslis ejus, usquc hmcvocabitur virago, quia vit. Quamobrem omnia etiam quse ad hanc gratiam.
ex viro suo sumpta est (Gen. n, 21). significandam non naluralLmolu rerum, sed mirahi-
IIIERONYMUS °. liter facta sunt, eorum etiam causae in Dco abscon-
Et misit Dominus Deus exslasim super Adam; pro-i. dttaefuerunt. Quorum si unumerat, qttod ita niulier
easstasi,id est mentis excessu, in Hebrseo habet tar- facta est de latere viri, et hoc dormientis, non baluiit
dema, quod Aquila xuTayopuv,Symmachus xupov,idl hoc prima rerum conditio, quando scxta die diclum
est gravem et profundum soporem interpretati sunt. est: Masculum et feminam fecit eos, ut feniina om-
Denique sequitur, et dormhil, idipsum verbum el ini nino sic fieret, sed lantum hoc habuit, ûia et sic
Jonse sterlentis somno positum est (Jon. i)..Sequitur: : fieri possit. Nec contra causas quas voluntale insli-
IIoc nunc os ex ossibus meis.el caro de carne mea, tuit, mulabili voluntate aliquid facerct: quid aiitcnt-
hac vocabitur muiier, quoniam ex viro sumpta estl p.ficrel ut aliud omnino fulurum non esset, abscoiidi-
(Gen. n, 25). Non videtur in Grsecoet in Latino re- tum erat in Deo qui universa creavit
sonare [Edit., sonare] cur mulier appeUetur,quia.ex ITEMAUGUSTINUS.-
viro sumpta sit; sed elymologia in Hebrseosermone De anitna mulierh.
servatur, vir quippe is, mulier issa. Recte igitur ab)
d Quoniam de carnc mulieris quemadiiioduni facla».
is appellata est mulier issa. Unde et Symmachus,
etiam in Grsecovoluit ->. sit Scriplura narravit, tacuit aulem de anima, niiilLo
custodire-
pulchre etymologiam
dicens: Hmc vocabitur, uvSpl;o« ix TOV magis nos fecil inteiitos ut de hoc mundo e refelli
avSpi; eWyfl».
sive non possint, qtti credunt animam de ani-
Quod nos Latine possumus dicere : Hmc vocabitur vi- possint
ma hominis,siciit de carne carnein, fieri a parentibus
rago, quia ex viro sumpla est. Porro Theodotion aliamj
iransfusis seminibus. Hine
elymologiam suspicalus est dicens : Hmc vocabituri- in filios utriusqiie rei
assumplio, quia ex viro assumpta est. Potest quippe» enim primilus ad" hoc nioventur,. ul dicant,. quoJ
issa secundum varietalem accentus ct assumptio in- unani animani Deus fecerit.quam sufflavit in faciem.
telligi. hominis,.quem de pulvere finxerat; el ut cx illa jam
b Quod si quseritur de facta post muliere, quomodoj coeteroecreenturanimoe hominum, sicut ex illius car-
se habeal causalis illa condilio, utrum jam. id habeat, _. ne oninis eliam caro hoiniuum. Huic suspicioni facile
ut secundum eam necesse esset ex virili latere femi- occurritur. Si enim propteres pulant animam mulio-
nara fieri, an hoc tantum babebat ut fieri possct; utt ris ex anima viri factam, quia non scriptum est quod
autem ita fieri necesse esset, non ibi jam condituin, iu mulieris facicm sulflaverit Deus, cur credunl ex
sed in Deo erat abscondilum. Dicam quid mihi vi- viro aiiimatam quoque fominam, quando nec id qui-
deatur. c Omnes isloe naturoe usitalissimos cursuss dem scriptum esl.
habent, quasdam nalurales logos suas. Ex his vcltitt Ac prinuim illud firmissime leneamus, animoena-
primordiis rerum, oiimia quoegignuntur suo quoquee turam non in naturam corporis converti, ut quaejam
lempore exortus processusque sumunt, finesque et,t fuit anima, fiat corpus : nec in naturam animse ir-
decessiones sui cujusque generis. Unde lit ul de granoo rationalis, ut quas fuit anima hominis, fial pecoris :
tritici non nascatur faba, vel dc homine pecus. Superr ncc in naturam Dei, ul quse fuit anima, fiat quod
hunc autem motum cursumque rerum naluralem po-i- Deus est.
n Quaest. Hebr. habet quasdam nalnra.cs icges suas.
' Aug. de Gen. ad lilt., lib. ix, c. 17. d Lib. x de Gen. ad lilt., cap. 1-15.
c In cditis, Omnis istc naturtv usila:issimus cursus
:s '" Apnd Aiigusiinum, quonttm modo.
1153 LIB. QUESTTONUMSUPER LIB. GENESIS. IISI
Ulud etiam non minus cerlum esse debel, animam A i reclionis : scd nccesso cssc ul cum membris lerrems
ncn esse nisi creaturam -Dei. a:que moiialibus, maximcque de peccati carne pro-
Nunc ifaque et illud consideremus, ulrum neutram pagalis miro modo coaptcntur, ut ea piimitus vivifi-
conrirmetsenteniiam.sedulriquepossilaccommodari, care, post etiam setatisaccessus regere possint, tan-
quod scriptum est. Per unum hominem pcccalumin- quam nblivione procgraveiUur,quoesi csset quodam-
troivilin mundum, cl per peccatummors; et ila in om- modo.indigeslabilis., cieatori h liibuitur. Cum vcro
nes homincsmors pertransiil, in ,quo omnes peccave- paulatim ab hujus oblivionis tcmpore amma resi-
runi (Bom. v, 12). Ex his enim verbis Apostoli qui .piseit, quid ci obest illam vclul somno paulutum
dcfendunt animarum.propaginem, seutenliam suam iinmergi, unde paulalim evigilans in lucem inlelli-
'sic astruere nioliunlur. Si secundum solam carnem, genlioeemergat ? Scd anlequam per oetalem possit
inqtiiunt, polcst intelligi.peccatum vel pcccalor-,non secundum spirilum vivcrc , necesse habet mediatoris
cogimur in Iris-vcrbisex parenlibus anitnam crodere. sacramenlo, ut quod per ejus c sacramentum el fi-
Si autem, quaravisper illecebram caiuiis, non tamen dem nondum potesl, per eorum qui diligunt fiat.
peccat msi animav quomodo accipiendum est quod .Quidergn, aliquis ait, si hoc non curaverint sui vel
dictum csl : in quo omnes peccaverunt, si non ex .infidelitale, vel negligentia, an forte nihil oberit ?
Adam etiam anima sicul caro.propagata est ? Yeris-J'" quid ergo prodest ei cui subvenitur ? Hi pro causa
sime quidem ac veraeissinie scripium cst: Caro con- sua quid respondere possint, qui secundumScripturas
cupiscit advemts spiritum, et spiritus adversuscarnem sanctas, vel quod apud cas inveniatur, vel quod eis
(Gal. v, 17); sed tamen carnem sine anima concu- non adversetur conanlur asserere, animas novas non
piscere nihilputo, quod oniriisdoctus alque indoctus de parenlibus traclas corporibus dari, nondum me
non dubitet. Ac per hoc concupiscentiseipsius carna- audisse vel alicubi legisse confiteor; sed eliam si vin-
lis causa non est in aniroa sola, sed muito minus est cant, non cerlando, sed probando, qui aniraarum tra-
in carne sola, ex ulraque eniin lit; ex aninia scilicet, ducem affirmant, non erit tamen consequens, ul
quod sine flla delectatio nulla scntilur, ex carne au - eliam Christi anima ex iUius prsevaricaloris traduce
tem, quod sine illa carnis delectatio non sentitur. venisse credenda sit. Nam corpus Christi, quamvis
Carnem itaque concupisccnteiii adversus sjjiritum ex carne feminoesumptum sit, quoede illa carnis pec-
dicil Ajioslolus, carnalcm procul dubio delectatio- «Kilipropagine concepta fuerat; tamen quia sic ex
nem (juam de carne el cum car;.e spiiitus babot, ad- ea conceptus est, quomodo fuerat illa concejila, nec
vcrsus dcleclationom quam solus habet. Nam cum ipsa erat caro peccati, sed similitudo carnis pcccati.
spiritus niembiis corporis imperal, ut buic desiderio Denique si a me quoeratur, undc acceperit animam
J
serviant, quo solus acccnditur, vciut cum adsumitur Chrislus Jesug., maltin quidera hinc audire meliores,
codex, cum aliquid scribilur, legilur, disputalur, au- alque docliorcs, sed tatneii pro meo captu libenlius
ditur, cum denique pauis frangitur esurienti, obe- responderim, non de Adam, sed unde Adani, id est
uioiiliain caro exhibet, non concupiscenliam movet. ex Deo. Est in Epistola quoe sciihitur ad Hebraeos,
His atque hujusmodi desideriis, quibus sola anima locus qtiidam diligenti consideratione dignissimus.
concupiscit, cum adversatur aliquid, quod eamdcm Cum enim per Melcbiscdech, in quo hujus rei figura
animam secundum carnem delcctcl, lunc dicitur ca- proecesseral, disccrncrelur sacerdotiura Christi a sa-
ro concupiscere adversus spiritum, quod contra pec- cerdolio Lcvi: Videte ergo, inquit, quatis hic est,
catum militant sub gralia conslituti, non ut non sil in cui et decimampartem Abraham dedit de primUiispa-
eorum corpore quandiu ila niortale csl, ut moiiuutn triarcha (Hebr. vn, 4), non autem et ille ibi decima-
jure dicatur, sed ul non regnet. Non aulem regnat, tus est, cujus caro indc nosi fervorcm vulneris, sed
cum desideriis ejus non obcdilur, secundum hanc matciiam medicaminis traxit. Nam cum ipsa deci-
sententiam, nec rem absurdissiinam dicimus, quod matio ad proefigurandammedicinam pertinuerit, illud
caro sine anima concupiscal, nec Manicliaeisconsen- in Abrahse carne decimabatur quod curabatur, non
timus, qui cum viderent camem non posse sine ani- ,U illud unde curabatur. Eadem namque caro non Abra-
ma concupiscere, aliam quamtlain animain suam ex hae tantum, sed ipsius primi terrenique hominis si-
alia natura Deocontraria camem habere putaverunt. mul hahebat et vulnus praevaricationiset medicamen-
D. Nec alicui animsenon esse necessariain Christi tum vulneris, in eo quod inde sine opere concupiscen-
gratiam dicere cogimur, cum dicilur nobis, quidme- di de Virgtne assuniptuin est, propler raorlis sine ini-
ruit anima infantis, unde illi perniciosum sil non quitate consoriium, et sine faUilale resurreclionis
percepto baptismo exire de corpore ? exemplum. Hic forle dicem, sicul potuit ibi esse se-
M. Quibus respondetur, animas quidem corpori- cundum carnem et IIOJIdecimari, cur non eliam se-
bus hominum Deum novas singillatim dare, ad' hoc cundum animam sine deciuiaiione potuerit? quia in
a ut de carne peccali, de originali peccato venien- corpoiis semine potesl esse vis invisibilis, quse incor-
te, recte vivendo, carnalesque concupiscentias sub poraliler numeros agit, non oculis, sed intellectu
Dei gratia subigendo, meritum comparent, quo cum discernenda ab ca corpulentia quse visu tactuque
ipso corpore in melius transferantur tempore rcsur- sentilur. Sed quid laborem in re, quoe persuaderi
» Editi, ut in carne peccali. c Dcsidoralur in edilis sacramenlum.
b Editi, tribiteretiir.
HbS WICBODI 113«
verbis noniini forsilan potesl, nisi laninm ac talc A formam-scrvi i;i qita <Iinoscil.urapparuissr, jiirc di-
ijigenium sit, quod sil logeniis prsevolare coualtim, citur Patrcm reliquisso. Sed reliquil ct matrcm,
nec tamen lotum exspectarc a sermone. synagogamscilicct, vclcii tcstaiiiciilocarnalilcrinhoe-
Breviter crgo colligam si potuit ct de anima id fie- renlem, et adha;siluxori suoe,id cst Ecclesisc,ul paca
ri, quod cum de carne diceremus, lorsilan intolle- novi testamenti, essent duo in carnc una. Sequilur:
ctuni sil, ita est de traduce anima Christi, ul non se- ITEMAUGUSTISUS L:
cum lahem prsevaricalionisadtraxerit. Si autem sine Et erant nudi Adam et uxor ejus, et non pudebat
isto rcatu potuit indeesse,non est indc. Jamde coetera- illis (Gen. n, 25). Verum osl omnino,nudacrant cor-
rum animarum adventu, utrum cx parcnlibus an pora duoruni hominum in paradiso conversantium,
dcsuper sit, vincant qui potuerint: crgo ad-hucinter noc pttdcbat eos. Quid cnim puderct, quando nullam
utrosque ambigo, et moveor aliquando sic, aliquando legem senserant in mcmbris suis rcpugnanlem legi
autein sic, salvo eo duntaxat, ul vel corpus esse ani- nicnlis suse? quoe illos pconapcccati post perpetra-
mam, vel aliquam corporcam qnalilalem sive coapta- tionem proevaricationissccul.a cst, usurpanle inobe-
lioncm, si ita dicenda est, quam Graeciharmoniami dicntia prohibilum, el justitia punicnte commissum.
vocanl, nec quolibet ista garrienle, me crediturumi Quod antequam fieret nudi crant, ul dictuin cst, et
cssc confidam, adjuvantc Domino mentem meani,, I- non confundebanlur. Nullus crat motus in corpore,
moneo sane quantuni valeo, si quos ista proeoccupa- cui verecundia deberetur; niliil putabant velaiidum,
vit opinio, ut animas crcdant cx pa:enlibus propaga- quia nihil senserant refrenandtim. Quemadmodum
ri, quantum possunt se ipsos considerent, et inlerimi propagaluri essent filios, jam antea disputalum est:
sapiant corpora non esse animas suas, nulla cnimt non tamen eo niodo credendum est, quo propagave-
propior natura est, qua possit Deus incorporaliter co- runt posteaquam crimen admissum proedicla ultio
gilari, quain ca quse ad ipsius imaginem facta cst,, consecuta est, cum priusquam morerentur, j'am in
et nihil est vicinius, quam ut a crcdeutc quod animai corpore inobcdienlium hominum juslissimo rccipro-
corptis sit, eliam Dcus corpus esse credatur. catu inobedientiummembrorum lumullum morscon-
D. Nunquld quia opus eral Adsc ut ei conjux: cepla versaret.
fiorct, aliter non poleral fteri, nisi ut donnicnti co- Serpens autem erat callidior cunctis animantibus
stam dotraheret, cx qua conjux a;dilicarelur ? qum erctnt super terrum, qumfecerat DominusDeus:
M. Polerat et aliter fieri, sed ideo congruentiuss qui dixit ad mulierem, Cur pratcepit vobis Deus ne
judicavit ut sic fieret, unde aliquid signilicarelur. cotnederelis de omni ligno paradisi, usque ad id,
Sicut enim dormienti Adoecosta dclrahilur el con- Aperientur oculi vestri, et erilis sicut dii, scienles
jux eflicitur, ita et Christo morienti de Iatere sanguiss ' bonumet malum (Gen. m, 1).
effunditur, ut Ecclesia conslruatur. Communicatione e AUGUSTINUS.
namqne corporis et sanguinis Christi, efficitur Ec- D. Quomodoserpens loqui polerat in paradiso,
clesia conjux Christi. Sequitur : cum aliquibus pareat irralionabile csse auimal?
D. Quid sibi vult quod dicit Adam : Quamobrem n. M. Serpens per se loqui non poterat, nec quia
retinquet homo patrem et malrem suam, et adltmrebit 't hoc a creatorenon acceperat assumpsit, nisi nimirum
uxori suce, et erunt duo in carne una (Gen. n, 24). Et,t illum diabolus utens, el velut organum per quod arli-
bealus Paulus apostolus hoc capilulumponens expo- culatum sontim emitterct. Per illum nempe verba
suit dicens: Sacramentum magnum hoc est, egoautem n faciebal, et tamen hoc etiam ille ncsciebat. Natura
clicoin Chrisloet in Ecctesia (Ephes.v, 31). Sed quo- i- igitur rationis expers subditur naluroe rationali, sed
modo reliquerit Patrcm, cum una substantia sit Pa- tamen non totum quod vult ex ea vcl in ea facit,
tri? Aut ubi esse poterit Paler sinc Filio, cum dee sed quantum a Deoaccepcrit.
ipso Filio qui est sapienlia dicitur : Qui atlingit a D. Et si non intelligimt serpenles, quomodo au-
fine usque ad finemfortiter, et disponit omnia suuvi- i- diunt verba Marsorum, ut ad incaiitationcs eorum
ter (Sap. vm, 1)? T de speluncis exeant suis?
M. Ergo si ibi est Filius ubi est Pater, non poiest;t M. Licet intclleclutn non habcant, tamcn sensu
essePaler sine Filio, nec Filitts sine Patrc, quiaa coiporis nullatenus carent. Habent cnim visum, au-
scilicol sicut inseparabiles sunl in nalura, ita et se-;- ditum, guslum, odoratum. Et ideo quamvis audiant
parabiles in personis. Sic cnim ipse Filius dicit inn verba Marsorum, nequaquam tamen inlelligunl; non
Evangelio : -Quime miiit mecumest. Quomodoigitur ir enim obediunt intelligendo, sed ut de antris ad verba
derelinquit Patrem, et adhoeret uxori suoe,id esl sl Marsorumexeaiil,permittcnle Dco,coguntur a diaho-
Ecclesisc,nisi eo modo quo dicilAposlolus : Qui cnm m lo, unde datur testimonium de illo primo facto, quia
in forma Dei esset, non rapinam arbilratus esl esse >e piimum hominem por serpentem deccpil m paradiso.
se wqualemDeo; sed semetipsumexinanivit formatn 'K AMDROSlUS.
servi accipiens.Igitur ipsa forma est servilis acccptio,
)r D. Cur per istud animal permisit eum lentari?
et exinanilio, et ipsa exinanitio quanquain non sit il M. Non mirum cst si per sciponlein lculalur, per
divinitalis abolilio aut naturseamissio, tamen proptcrî' quem diabolus i>i';eflguratur; quia ipsc antiqutis bo-
» Editi, a sermon:. )• Li'.<.?;i dc Gon. ad lil!., cap. 1-14
1157 XIB. QU.KSTiONUMSuPEIt LKJ. GENESIS. HTiS
slis iniquissimam habet voluntatem, et oequissimamA enim paganus, quis Judoeiis,quis ha^rolions non in
polcslatem, quia sempcr habel voluntatcm malofa- donio sua quotidio probcl, ox quo opero diviiui; pro-
cicudi, nihil habet poteslalis nocendi sinc Dci per- vidciuiio in cos vcnial imponcnda; eomiiiotio disoi-
missu. jilimc. Magna opera Uomiiti, cxquisila in omnes ro-
D. Qnare permisit tentarl, quem consensurum luntates ejus (Psal. ix, 2). Prseviditbonos futuros et
prsesciebat? croat, pncvidit malos fuluros et ereat. Soipsum ad
M. Dicam quantum vel donat sapcre vcl sinit di- •fruoiuluinprocbcns bonis, mtilta munerum suorimi
cere, non mihi videtur magnx laudis fuissehoniinem, largiens ct malis, nihil sibi consulens, ncc dc opcri-
si propler a possit bene vivere, quia ncmo male bus bonorum et bonis consulens ctiam de pa;nis
vivere suaderet, cum ct in natura posse, ct in pole- malorum.
state habeat velle non consenlire suadenli. Cur ita- Iterum,
que tenlari non sinertt, quem consensurum esse Si quoeriiur cur sorpentem diabolus lentare per-
procsciebat,cum id faclurus csset proptia volunlate roissus sil, non sit niirum, cum dscmonia in porcos
per culpam, ct ordinandus esset illius ocquitate per intrare Chrislus ipse permiserit (Mctllh. vm, 51 ).
pcenam. Sic autem quidam movcntur de hac prinii Magis de ipsa natura diaboli scrupulositts quoeriso-
hominis tcntatione, quod eam fieri pormiscrit Dcus, ~ I let, quam lolam lucretici qitidam offensi molestia
quasi nunc non videant universum genus huraanum maloevoluntatis ejus, alienare conantur a creatura
diaboli insidiis sine cessalione lentari. Cur ct hoc summi et vcri Doi, et alterum ei darc piincipium ,
permitlitDeus? an quia probaturetcxercelur virtus, quod sit contra Deum. Non cnim valent intcUigcre
et est palma gloriosior non conscnsissc tcntalum, omne quodesl, in quanlum aliqua «ubstantia est, ct
ouam non potuisse tentari? bonumesse, ct nisi ab illo Deovivoauuoomnebonuni
Rursum qui snpra. est, esse non posse. b Malumvero voluntale inordi-
Talem inquiunt faceret homlnemqui nollet onvrino nate moveri, bona inferiora superioribus procponendo.
peccare. Ecce nos concedimus mcliorem esse iiattt- Aique ila factum est ut rationalis creaturoe spirilus
rain, quoeomnino peccare nollet, concedant et ipsi sua potestate proplcr exccllentiam delcclatus, tumc-
non esse malam naturam, quoesic facta cst ut possit sccrel suporbia, per quam caderet a beatitudine spi-
non pcccare si nollel. IUa quippe cst in sanclis ange- ritalis paradisi, et invidcntia conlabesceret. In qtto
lis, hsecin sanctk hominibus. Qui aulcm sibi partes tamen bonum cst hoc ipsum quod vivit et vivillcal
iniquitatis clcgerunt, lau-dabilemquenaturam culpa- corpus sive aercum, sicut ipsiiis diaboli vci damio-
bili voluntate a dcpravalam, non quia prscsciti sunt, num spiiitus., sive hominis aninia cujusvis etiam
ideo creari minime debuerunl.Nam Deusnec justilia inaligni cl pcnersj. Nonnullienim diciinl ipsum dia-
cujusquam recti honiinis cgcl, quaiito minus iniqui- bolo fuissc casum a supcrnis sedibus, quod mviderit
tate perversi. Cum cnim ratio certa dcmonstrat duo homini facto ad imaginem Dci. Porro aulem invidia
quoedamnon oequaliabona, sed unum supcrius, alte- scquitur superbiani, non proccedit; non enini causa
rum infcrius, non inlelligunt tardi cordo cum dicunt supcrbiendi est invidia; sed causa invidendi superbia.
utrumque lalc csse, nihil aliud sc diccre <]uamsolum Cum igitur superbia sit amor cxcellentise proprioe,
illud cssc. Ac sic cum oequarevolunt gencra bono- invidia vcro sit odium fclicilatis alientc , quid indc
rum, numerum minuunt. Quis autcm islos audirct si nascatur salis in promptu csl. Amandoenim quisque
diocrent, quoniam excellcntior sensus est vidcndi cxcellentiam suam, vcl paribus invidet, quod ei co-
quam audicndi, ut quatuor oculi csscnl cl aurcs non oequenlur; vcl siipcrioiibus, quod eis non coocquelur.
cssenl. At cnim si Deus vellet, etiam isti boni essent: Superbiendoigifur invidus, non invidendo quisque
quanlo inelius hoc Dcus voluit, ut quod vellent es- supeibus cst. Iniliuin autem figmenti Dominia pro-
scnt; scd boni infructuose, mali aiitcm impune non pheia diclus esl, quod fecit ut illudatur ab angelis
cssont. Scd prsesciebat qttod eoruin fttissct voluntas cjus. Non quia ipsum piimitus condidit, sed quia
mala. Proesciebatsane, et quia falli non potcst cjus irj cum sciret oum ad lioc propria volunlale futuruni,
procscienlia,ideo non ipsius, sed eorum cst voluntas ut bonis nocoret, creavit eum ad hoc, ut dc illo bonis
mala. ipse prodessct, boc est enim ut illttdatur ab angelis
D. Cur eos crcavit, quos tales futuros csse proe- ejus. Qttoniamsic illuditur, cum sanctis prosunt ten-
sciebat? '.ationesquibus cos dcpravare conalur, ct idco ini-
M. Quia sicut proeviditquid mali csscnt facturi.sic lium figmenli ad illudendum. Per serpentem vero
etiam proevidil de malis factis eorum quid honi ipse locutumfuisse diabolum,ipseusus quotidianusdocel;
esset faclurus. Sic enim eos fecit, ut esscnt aliis nam serpenlcs, sicut supcrius dictura est, niagis mo-
exercitationis adminuciilum el liinoris cxemplum. vcntur carminibus hominum, quam ullum gcnus
Ergo inquiunt est aliquid in operibus Dci quod alle- aliud aniniantittm, qttia haecnon parva tcstalio esl
rius malo indigeat quo proficiat ad bonum. Itane naluram primilushumanam, scrpcnlisseductam csse
sic obduraverunt ct exccecati sunt honiines ncscio colloquio.Hocautcm permitluntur clsemoncs ad priiiii
t;uo studio conlentionis, ut non audiant vcl vidcant, facli memoriam commcndandam, quod sit eis qux-
quibusdam punitis, quamplurinii corrigantur? Quis dam cuni humano gcncre familiaritas.
a Logc depraviirunt,ut apud Augiisiinuni. b Anud Augiislinum, malam vero voluniawm.
1159 WTCBODI . H60
D. Poluit eos ista tentalio de paradiso ejicere au ,A quos simplicit.T credentes invenerunt. Et quia om-
nan? nino carnalia persuadent, qua»i ad earnaliuin oculo-
M. Id intelligeiidum quod non potuit, si non se rum apeiiioncin conantur adduccre, ul interior ocu-
olevasscrUin vanain gloriam, quando eis contrarius lus ohscurotur. Sequitur:
hoslis promisit dicens : Si comederitisex eo, aperien- ismonus.
lur ocuti vcstri, et eritis sicut dii. Sic namque scri- Vidit igitur mulier quod bontim esset lignum, etc,
plum est: Anle ruinam exallabitur cor. tulitque de fructu ejus el comedit (Gen. m, 6).
RECAPITULATIO. Mulier comedit antea, noii vir, ideo quia carnaies
ISIDOKUS i. facilius persuadentur ad peccalum, nec lam velociter
Scrpcns aulem dle sapienlior omnium bestiarum spiritales decipiuntur. Sequilur:
indicat diabolum, qui inde serpens dicitur, quod Deditque viro suo et comedit. Utique quia post de-
voliibili vcrsetur astutia. Sed quid est quod ipse per lcctationem carnalis concupiseentioc nostrse, etiam
mulicrem decepit cl non per virum? quia non potest ralio nostra subjicitur ad peccandum.
ralio nostra scduci ad peccandum, nisi proecedente Cumque cognovissenlse esse nudos, consuerunt foiia
delcclatioiie in carnati infirmitalis affectu, qui magis ficus, et coillegerunl se (Gen. m, 7).
"
debet obtemperare ralioni tanquam viro dominanti, 1SIDORUS.
hoc cnim in unoquoque homine geritur, in occullo Qui saeculumasperum araplectuntur, qui prurigine
quodam secretoque conjugio. Suggestionem quippe voluplatis carnalis urunlur, quique decepti hoeretica
scrpentem accipiamus. Mulicrem vero animalem pravilate, et gralia Dei nudati sunl, tegroenla mcn-
corpo'rissciisum,ralioiicmautemvirum. Ergo quando daciorura tanquam folia fici colligunt, facientes sibi
occurrit mala suggeslio, quasi serpens loquitur, sed succiuctoria pravilalis, cum de Domino vel Ecclesia
sola cogilatio oblectatur illius suggcstionis, ut re- raeiiliuutur. El ut ait Gregorius : Adam namque post
frcnanle ralione conscnsus explendi operis non suc- peccatum inobedienlioemox pudenda contexil, quia
codat, sola mulior vidctur comcdisse illicilum. Quod contumeliam carnis invcnit, et qui auctori suo esse
si ipsum poccatiini eliam et niens perpelrandum de- subditus noluit, jura carnis suhditae quam rcgebat
ccrnat, jam vir dcceiitus cst, j'am mulier cihum dc- ainisil, ut in scipso videlicet inobedientisesuae con-
disse viro videtur. Inleecbri cnini coiisentirc, de ligno fusio redundaret, et supcratus disceret quid elatus
proliibilo niandiicarc cst. Tunc quippe jtire a vita aniisil. Sequilur:
beala lanquam a paradiso expellilur honio, pccca- AUGUSTINUS.
tuinque ei iinpulatur, etiamsi non sequalur clfoctus, D. Adduxit Deus ad Adam cuncta animalia el vo-
quia elsi non cst in faclis culpa, in consensu tamen lalilia, vidensque ea, imposuit nomina.... ct de mu-
retiiietur conscicntia. Haec secundum anagogen. Coe- liere paulo post dicitur : Vidit igitur tnulier quod bo-
lcrum juxta mctaphorain,potcril callidus ille scrpcns num essel tignum ad vescendum. Ecce Scriplura ma-
luerclicorum versutiam designare. Nonnulli cnim 1*- nifeslissime oslendil amborum oculos apertos fuisse.
quacius alque subtilius proniitlunl illicila curiositate Nec cst enim fas dicere primos homines coccosfa-
secrctoruni adapeiiioncm atquc scienliam honi et ctos. Et cur post paululum, post ligni vetiii tactuia
mali, et in ipso honiinc lanquam in arborcquae plan- cadem Scriptura dicil : Averti sunt oculi umbo-
tata est in medio paradisi eam dinoscentiain dc- rutn ?
nionslrare. Conlra hunc serpcntem clamal Aposlolus M. b Nisi oculos aperlcs haberent, ncc ille anima-
cum dicit: Metuo ne sicul serpens Evam seduxil ver- libus nomina imponeret, nec illa videret ligni pulclni-
sutia sua, sic sensus veslri corrttmpantttr (II Cor. tudinem. Hoc quippe verum est, quia oculos apcrtos
xi, 3). Scducitur verbis hujus serpenlis carnalis no- habebant, et tamen nisi ad aliquid ossent clausi, nul-
stra concupiscentia, et per illa decipitur Chrislianus latenus Scriptura diceret: Aperti sunt oculi amborum.
Adam non Chrislus. Dicit ergo iste ad mulicrem : Aperti scilicet, non ad aliud nisi ad inviccm cogno-
Cur prmcepitvobis Deus, ut non comederelisex omni Q scendum, ut essel Iex in membris rcpugnans Iogi
ligno paradisi? sic ct hoereticorumcuiiosa cupiditas, menlis, ul etiam in ipsis membris esset non volun-
sic praedicalores pravi, ad diligendam erroris falla- larius molus, jusla scilicet vindicta Dei, ut homo qui
ciani, audilorum carnalium corda succendunt, diccn- noluit Deo esse subjeclus, non haberet subdilum
les : Quare fugilis scienliam habere lalentem (Prov. corpus. Ergo in id aperti stu:t oculi amborura ut
IX, 19)? nova scmper exquirite, boni malique scien- moverentur concupiscenlialitermembr.i. Sequilur.
tiam penetrate. Unde ilta in Salomone mulier haere- 4UGUSTINUS.
ticorunf speciem tenens dicit : Aqum furtivm dulcio- Et cum audissent vocem DominiDei deambulun.h
res sunt, et panis absconditus suavis(Prov. IX, 17). in paradiso ud aurum post meridiem, ubsconderttul
Subjecit deinde idem serpens. Quacunque die come- se Adam el Eva uxor ejus a facie Domini in med.o
derilis ex eo, slatim aperienlur oculi veslri, el erilis nt licjniparadisi (Gen. m, 8).
dii, scientes bonum et malum. Sicet omnes generali- D. Rogo cigo edisscre quid sil illa Dei deamhul.i-
ter hscrctici divinitatis meritum profilenlur, atque tio?
scicnlix pollicilalione decipiunt cl rcprelicndunt eos, M. Absil cnitn til Dous qui esl Trinilas, cx hoc
11Comniont. in Gcn., cap. 4, 5. i>Aug., lib. xi tlc Gcn. adlilt., cap. 31.
U61 LIB. QU.ESTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1162
quod ejus dicitur deambulatio, corporeus aut localis IA ad spcm redcant, quia et ipsi impii ad spem indul-
esse credatur. Omne locale corpus est utique, et gentiseprovocantur.
omne corpus locale est. Deus vero incorporea res Qui ait: Audivivocemtuam in paradiso, et timui
est, nec corporaliter movetui',neque loco continetur, eo quod nudus essem, et abscondi me. Qui dixit:
neque de loco ad locum transfertur. Est nempe ejus Quis entmindicavit tibi quod nudus esses, nisi quod
deambulatio intelligenda per aliquam creaturam fa- ex ligno de quo tibi prmceperamne comederes,eome-
cta, quam creaturam hominem ex ipsius circum- disli? Dixilque Adam: Mulier quam dedisli mihi so-
stantia Scripturse intellectum a majoribus recolo. ciam, dedit mihi de ligno et comedi.
.: ITEMGKEGOBlUS a. GREGOMUS *>.
Cum audissetAdam vocemDominideambulantis in Sciendum summopere est quod quatuor modis pcc-
paradiso ad auram post meridiem, abscondit se inter calum perpetratur in corde, qualuor consummatur
ligna paradisi. Nonnunquam per angelos verbis siin opere. In corde namque suggestione, delcctalione,
mul et rebus loquitur Deus, cum quibusdam motibus consensuet defensionisaudacia perpetratur. Fit enim
insinuat hoc quod sermonibus narrat. Neque enim suggestio per adversarium, delectatio per carnem,
Adam post culpam in divinitate videre Deum poluit, consensus per spiritum, defensionis audacia per ela-
sed increpationis verba per angelum audivit. J tionem. Culpa enim quse terrere mentem debuit, ex-
B
D. Sed quserendumnobis est, quid sit quod post toUit, et dejiciendo elevat, sed gravius .elevando
peccatum hominis Dominusin paradiso jam non stat, supplantat. Unde et iliam primi hominis reclitudincni
sed ambulat? antiquus hoslis his quatuor ictibus fregit. Nam, ut
M. Hoc patenter datur intelligi, quod, irruenle supra diximus, serpens suasit, Eva deleclata est,
culpa, se a corde hominis motum demonstrat. Quid Adam conscnsit, qui etiam requisitus confiteri cul-
est quod ad auram post meridiem, nisi quod lux pam per audaciam noluit. Hoc vero in humano ge-
fervenlior veritatis abscesserat, et peccatricem ani- nerc quolidie agitur, quod actum in primo parento
mam culpse suoe frigora constringebant. Ad auram nostri generis 'non ignoratur. Serpens suasil, quia
uamque post mcridiem primus homo post culpam occultus hoslis mala cordibus hominum Ialenter
absconsus invenilur, quia enim meridianum calorem suggerit. Eva deleclata cst, quia carnalis scnsus ad
charitatis perdiderat, jam sub peccati umbra quasi vcrba serpentis mox se delectatione subslcrnit. As-
sub frigore aurse torpebat, sicut de eodem peccante sensum vero Adam mulieri prsepositusprsebuit, quia
homine-scriptumest, quia secutus est umbram. Cha- dum caro in delectalionem rapitur, etiam a sua rc-
ritatis enim calorem perdiderat, et verum solem ctitudine spiritus infirmatus inclinatur. Et rcquisilus
homo deseruit, et sub umbra se interni frigoris abs- " Adam confiteri culpam noluit, quia videlicet spirilus
condit. Undeet voce ejusdemVeritatis dicitur : Abun- quo peccando a Yeritale disjungitur, eo ruinse suse
dabit iniquitas, refrigescetcharitas multorum (Mattlt. audaeia ncquius obduratur. Per timorem quippe
xxiv, 12). Increpavitergo Adam deambulans, ut csecis Adam semetipsum ahsconsurus.fugcrat, sed tamen
mentibus nequitiamsuam non solum sermonibus, sed requisitus innotuit quantum etiam timcns tumcbat.
etiam rebus aperiret; quatenus peccator homo et per Cum enim ex peccato praesens poena metuitur, et
verba quod fecerat audiret, et per deambulationem amissa Dei facies non amatur, timor iste ex tumorc
amisso oeternitatisstalu notabilitatis suoe inconstan- cst, non ex humilitate. Hisdemetiam qualuor modis
tiam cerneret, et, per auram fervore charitatis ex- peccatum consummatur in opere. Primo namque
pulso, torporem suum animadverteret, ct per decli- latens culpa agitur, postmodum vero etiam ante ocu-
nationem solis cognosceret quod ad tenebras propin- los hominum sine confusionerealus aperitur, dchinc
uaret. et in consuetudinem ducitur, ad extremum quoque
Qui supra. vel falssespei seductionibus, vel obstinatione miseroe
D. Vocavitautem DominusAdam, et dixit: Ubi es ? desperationis enutritur. Sequitur:
Gen. in, 1.) Quodestquod Dominus post lapsum re- D Et dixit Dominus ad mulierem: Quare hoc fecisli?
uirit Adam, Ubies? Nunquid divina polentia nescie- qum respondit: Serpens decepit me (Gen. ni, 13).
at ad quse post culpam servus latibula fugerat, cui GREGOIUUS 0.
ihil latet? > • Adhoc quippe requisiti fuerant, ut peccatum quod
M. Hoc procul dubio credendura, quia omnia nuda transgrediendo commiserant, confitendo dclorcnt.
t aperta sunt oculis ejus. Sed quia vidit culpa Unde et serpcns ille persuasor, qui non erat rcvo-
ipsum, etiam sub peccato velut ab oculis Yeritatis candus ad vcniam, non de cutpa est rcquisitus. In-
bsconditum,quia tenebras erroris ejus non appro- terrogalus itaque homo est ubi esset, ut post perpc-
at, quasi ubi sit peccator ignorat, eumque et vocat tratam culpam resipisceret, et confitendo agnosccrct
requirit dicens : Adam, ubi es? Per hoc quod vo- quam longe a conditoris sui facie abscessil; scd
t, signum dat quia ad poenitentiam revocat, per adhibere sibimet utrique defensionis solatia, quara,
c quod requirit aperte insinuat quia peccatores confessionis elegerunt. Cumque excusare peccatum
re damnandos ignorat. Hoc namque loco desperati voluilvir permulierem, mulier per serpentem, auxc-
a Lib. xxm Moral., cap. 3,10. c Lib. xxn Moral., cap. 15.
bLib. ivMoral.,cap. 27. .......... '
PATROL.XCVI. 37
4163 WICfiODI 1164
ruiit culpam quam tueri conati sunt: oblique Adam A A hpni operis, quo perversse suggestioni resislitur. Ipsa
Dominum tangens, quod ipse peccati eorum auclor caput iUius conteret, si eum mens in ipso initio
cxsti.terit qui mulierem fecit; JExn culpam ad Domi- malae suggestionis excludit. IUe insidiatur calcaneo
num referens, qui serpenlem in paradiso posuisset. ejus, quia mentem quam prima suggestione non
Qui enim ore diaboli fallentis audierant, Eritis ut dii, decepit, decipere in finem tenît. Quidam autem hoc
quia Deo esse similes in divinitale non quiverant, ad quod dictum est : Inimicitias ponam inter te et mu-
erroris sui cumulumDeum sibi similemfacere in culpa lierem, de Virgine, de qua Dominus natus est, in-
conali sunt. Sic ergo reatum suum dum defendere tellexerunt, eo .quod illo tempore. ex ea Dominus
motiuntur, addiderunt, ut culpa eorum atrocior dis- nasciturus ad inimicum devincendum, et ad mortem,
cussa fieret, quam fuerat perpetrata. Unde nunc cujus ihe auctor erat, destruendam, promiltebatur;
quoque humani generis rami ex hac adhuc radice nam illud quod subjunclum est: Ipse conteret caput
amaritudinem trahunt. Et cum de vitio suo quisque luum, et tu insidiaberis calcaneo ejus, hoc de fructu
arguitur, sub defensionum verbis, quasi sub quadam ventris Marise,qui est Christus, inteUigunt. Id est, Tu
arbore foliis abscondit, et velut qusedam excusatio- eum supplantabis ut moriatur, ille autem victor re-
nis susc opaca secreta, faciem condiloris fugit, dum surget, et caput luum conleret, quod est mors. Sicut
non vult cognosci quod fecit, Jn qua yidelicet occul- 'iB et David dixerat ex persona Patris ad EiJium : Su-
lalione noii se Domino, sed Dominum abscondit sibi. per aspidem et basiliscum ambulabis, et conctdcabis
Agit quippe ne omnia vjdentem videat, non autem leonem et draconem.(Psal. xcix). Aspidem dixit mor-
ne ipse videatur, quia unicuique peccatori exordium lem, basiliscum peccatum, leonem antichristum,
illuminationis est bumilitas confessionis. draconem diabolum.
Dixit Dominus ad serpenlem : Quia (ecisli hoc, ma- HIERONKMUS IN EODEU LIBROe.
lediclus es inter omnia animanlia et bestias lerrm. Multiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitus
Supcr pectus luum gradieris et lerram comedescunctis luos (Genes.m, 16). Pro tristilia et gemitu inflebrseo
diebus vitm tum. Inimicitias ponam inter te et mulie- dolores et conceptus habetur, et ad virum conversio
rem et semen tuum et semenillius. Ipsa conleret ca- iua. Pro conversione Aquila societatem, Symmacbus
put tuum, et tuinsidiaberis calcaneo ejus (Gcn. iu,14). appetitum vel impetum transtulerunt.
HIERONYMUS IN HEBR.QUAST. AIIBIISIDORCS f.
In Hebrseoita habet: Super pectus tuum gradieris, De poena autem mulieris quid significet quod ei
id csl ut " callidilates et yersutias cogitationum dicitur, in dolore paries filios, nisi quia 8 voluplas
ejus aperiret, quod b omnis gressus ipsius nequi- carnalis cum aliquam malam consuetudinem vult
liic essct et fraudis. Sed et id quod sequitur : Ter-'-" viicere, patitur in exordio dolores, alque ita per
ratn manducabis : pro terra aphar scriptum est, meliorem consuetudinem parit bonum opus quasi
quod nos faviUampossumus et pulvcrem dicere. Ipse filios. Quod vero adjecit : Et conversio tua ad virun
servabit caput tuum, ct tu servabis calcaneum ejus; tuum, el ipse tui dominabilur, hoc significat, quo
melius babe.t in Hebrseo : Ipse conleret caput tuum, Ula voluptas carnalis, quam cum dolore reluctave
c et lu insidiaberis ejus calcaneo, quia et nostri gres- rat, ut faceret consuetudinem bonam, jam ipsis eru
sus proepediuntur a colubro, et Domiaus conteret dita doloribus, cautior sit, et ne corruat, obtempera
Salan sub pedibus nostris velociter. rationi, et libenter servit quasi virojubenti, voca
ITEMnECAPITULATIO. lurque dehinc mater vivorum, id est recte factorum
Dicitur postea serpenli: Maledictuseris inter om- quibus conlraria sunt peccata quse nomine mortuo
nio animanlia, super peclus tuum et ventrem gradie- ran significantur.
ris. Nomine ete.nim pectoris significatur superhia Aim vero dixit : Quia audisti vocem uxoris lu
meiitis, nomine autem ventris, ut LXX translulere, plus quam me, maledicta terra in opere tuo; in labo
significanlur desideria carnis; bis enim duabus rebus ribus comedeseam cunctis diebus vitm tum, spinas
serpit diabolus ad eos quos vult decipere, id est ,^tribulos germinabit tibi, et comedesherbas terrm.
aut terrena cupiditalc et luxuria, aut superbise insa- reliqua usque Terra es etintcrr&m ibis (Gen. m, 17
na ruina. flIER.ONYMCS k.
Et terram manducabis. Id est ad te pertinebunt Maledicta terra in operibus tuis. Opera hic no
quos terrena cupidilale decepcris. -ruris colendi, ut plerique putant, sed peccata sign
Omnibus diebus vjtm tux. Id est omni tempore Jlcant, ut in Hebrseo habetur, et Aquila non disco
quo agis hanc polestatem, ante iUam ullimam poe- dat dicens, Maledicta humus propter te, et Theod
nam judicii. tion, Maledicta Adama in transgressione tua,
Inimicitias ponam inter te et fnulierem, et semen' GREGORIUS.
tuum et semenitiius (Gen.m, 15). d Semen diabolii D. Maledicta terra in opere tuo. Cttmmaledictio
perversa suggeslio .est, semen mulieris fructus estt jaculum divina vox gravi astruat ultione plectendu
a Edili, calliditatem et versutias, e Qusest. Hebr.
b Editi, omnesgres.susejusnequilimessentet fraudes,, '" * Ibid.
c Editi, el tu conlerescalcaneum eius. s Edit., hic et infra, voluntas.
d Isid., coniment. in Gcn., cap. 5. * Qusest. Ilebr.^
H65 LIB. QUÊSTIONUMSUPER LIB. GENESIS. 1166
ita ut regni quoque ccelestis aditum claudat, quid A vcl cruciatum pcenitentioe,per quam yita recupcratur
est quod nunc, peccante homine in terrae maledi- seterna. Sequilur.
ctione, divina voce hoc quod homo facere prohibe- GREGORIUS c.
tur, infertur? Terra es et in terram ibis (Gen. m, 19), priiniis
M. a Sciendum est quod Scriptura sacra duobus namque homo ita conditus fuit ut manente illo dece-
modis maledictum memorat. Aliud videlicet quod dercnt lempora, nec cum temporibus ipse transiret.
approbat, aliud quod damnat. Aliter enim maledi- Stabat ergo in momentis decurrentibus, quia nequa-
ctum profertur judicio justitice, aliter livore vindi- quam ad vitoeterminum per dierum incrementa ten-
ctoe. Maledictum quippe judicio justitiae ipso homini debat. Stabat tanto robustius, quanto semper slantf
peccanti prolatum est cum audivit: Maledicta terra ardentius inhaerebat; at ubi vetitum contigit, mox
in opere tuo (Gen. m, 17). Maledictum j'ustilisejudi- offcnso Creatore ccepit ire cum temporc, unde ei
cio profertur, cum ad Abraham dicitur : Maledicam dictum est: Terra es et in terram ibis, slatu videlicct
maledicenlibus tibi (Gen. xu, 3). Rursum quia ma- immortalitatis amisso, cursus eum mortalitatis ab-
ledictum non judicio j'ustitioe, sed livore vindictoe sorbuit, et dum a juventute ad senium, a senio tra-
promitur, voce Pauli proedicantis ammonemur, qui g heretur ad mortem, transeundo didicit quid stando
ail : Benedicile et nolite maledicere (Bom. xn, 14). fuit. Cujus nos quia de propagine nascimur, ratiicis
Et rursum : Neque maledici regnum Dei possidebunt amaritudinem quasi in virgulto retinemus. Jam quia
(l Cor. vi, 10). Deus ergo maledicere dicitur, et la- ex illo originem ducimus, ejus cursum nascendo sor-
men maledicere homo prohibetur, quia quod homo timur, ut eo ipso quotidiano momento quo vivimus
agit malitia vindictse, Deus non facit nisi examine Mncessanter a vila transearaus. Et vivendi nobis spa-
et virtute justitise. Nam et sancti viri cum maledictio- lium unde crescere creditur inde decrescat. Quia dum
nis sententiam proferunt, non ad hanc ex voto uUio- infantia ad pueriliam, pueritia ad adolescentiara,
nis, sed ex justitioe examine erumpunt. Intus enim adolescentia ad juventutem, juventus ad seueclutem,
subtileJDeijudicium aspiciunt, et mala foras exsur- senectus transit ad mortem; cursus vitoe proesenlis
gentia quia malediclo debeant feriri se cognoscunt, ipsis augmentis ad detrimenta impellitur, et innlc
et eo in malediclo non peccant, quo ab interno judi- semper deficit, unde se proficere in spatium vitoe
cio non discordant. Hinc est quod Petrus in offeren- credit. Fixum eteniro. statum hic habere non pos-
tem sibi pecunias Simoneni, sententiam maledictip- suaius, ubi transiluri yenimus. Atque hoc ipsum
nis intorsit dicens : Pecunia tuatecum sit in perdi- noslrum vivere quotidie a vita transire est. Quem
tionem (Act. xm, 20). Qui enim non ait esl, sed sit, Q videlicet Iapsum primus homo ante culpam habcre
non indicativo sed optativo modo se hoec dixisse non potuil, quia tempora eo stante transibant, sed
signavit. Hinc Helias duobus quinquagenariis ad se postquam deliquit, in quodain se quasi lubrico mu-
venientibus dixit: Si homo Dei sum, veniat ignis de tabilitatis posuit; et quia cibum comedit vetiluni,
cmioetconsumat vos (IVBeg. i, 10). Quorum utrum- status sui prolinus invenit defectum.
que sententia quanta veritatis ratione convaluit, ter-
minus caussemonstravit. Nam et Simon seterna per- HIERONVMUS.
dilione interiit, et duos quinquagenarios desuper |; Et vocavit Adam nomen uxoris sum JEva, eo
veniens flamma consumpsit. Yirtus enim subsequens quod mater sit omniumviventium (Gen. m, 20). Êva
testificatur qua niente malediclicnis sententia pro- quippe vita interpretatur, sive calamitas, de quo
mitur. Cum enim et maledictionis innocentia per- poeta [Prudentius] ita cecinit:
manct, et tamen eum qui maledicitur usquc ad /Eva columbafuit, tunc candida,nigra deinde.
interitum maledictio absorbet, ex utriusque partis Facta per anguriummalesuadafraade venenum.
fine coUigitur,quia ab uno et inlimo judice in reum Tinxit et innocuummaculissordenlibusAdam.
Dat nudisficulladracomoxtegminavictor.
sententia sumpta jaculatur.
ISIDORUSb. D Fecit quoque Dominus Deus Adam et uxori ejus
Jam vero per sententiam, quse in virum infcrlur, tunicas pelliceas, et induit eos, et ait: Ecce Adam
ratio nostra arguitur, quse et super peccati concupi- quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et ma-
scenlia seducta, aparadisobeatitudinis remota, habet lum. Nunc ergo videte, ne forte mitlat manum suam
maledictiones terrense operationis, habet et dolores ei sumat etiam de ligno vitm et comedat, et vivat in
lemporalium curarum, quasi spinas et tribulos. Sic mternum (Gen. ui, 21).
lamen dimittilur a paradiso beatitudinis, ut operare- AUGUSTINUS.
tur terram, id est ut in corpore isto laboret, et col-
locet sibi meritum redeundi ad vitam beatam, quse D. Cum Deus unus sit, dicente Scriptura : Audi,
paradisi nomine significatur; possitque aliquando lsrael, DominusDeus tuus Deus unus est: quomodo
manum porrigere ad arborem vitseet vivere in seter- hic dicit: Ecce Adam quasi unus ex nobis factus
num. Manusautem porrectio bene significat crucem est ? nobis enim pluralitaleni insinuat.
* Greg., lib.iv Moral., cap. 3. 0 Lib. xxv Moral., cap. 3.
b Comm. in Gcn., cap. S.
t\C,1 AhRIAKI PAt>/F I ilIRa
M. " Dcusenim quamvis imus sit, tamcn Trini- A HlERONfMCS b.
tas est, Pater scilicct, ct Filius, ct Spirilus sanctus. Non <"- ut alii putanl quod ipsum Adam quem
Unus cx nobis dictum est, propter pluralitatem pcr- ejeccrat, Deus Iiabitare fecerit contra paradisum
sonarum, scicns bonum et malum : ac si diceret, voluptatis. Sod quod, illo ejecto, ante fores paradi-
Sicut nos sciraus intcr bonum obedientiaeet malum si cherubim et flammcum gladium posuerit ad cu-
inobedicntiae, ita nunc Adam intelligit quia non so- stodiendum paradisi vestibulum, ne quis possit in-
lum non fuit factus qualis fieri debuit, sed nec quod trare.
factus fuerat conservavit. Accepit cliam tunicam pel- Ismonus d.
liciamdivino nutu, quo indumento corporis morta- Per flammeam frameam, id est per temporalcs
lilas significari solet in historia. In allegoria autem tribulationes peccata sua agnoscendo et gemendo,
a carnalibus sensibus abstractoe voluptates, quae et per cherubim, id est plenitudinem scientise, qua;
carnaliter viventem divina lege consequunlur et est charitas, perveniet ad arborem vitse Christum,
contegunt, quasi aliquando ad Deum converteret, et vivet in aeternum. Cherubim namque plenitudo
possitque aliquando manum porrigere ad arborem scientise intcrpretatur, framea vero versatilis posita
vitse, id est ad Christum, et vivere in setcrnum. ad custodiendam viam ligni, vitse temporales, ut
Ejecilqtte Adam Dominus Deus de paradiso, ut B diximus, pcensc inlclliguntur. Nemo enim potest
operarelur lerram de qua sumplus est, collocavitque pervenire ad arborem vitae, nisi per has duas res,
ante paradisum voluptatis Cherubim, flammeumgla- toleranliam videlicet niolesliarum et plenitudinem
dittm altjiieversalilem, ad cuslodiendam viam ligni scientia;, id cst per charitatem Dei et proximi,
vitce (Gen. 111,24). plenitudo cnimlegis charitas.
° Aug. deGen. ad litt., lib. xi, 59. c In edilis desiderantur hoccvcrba, ut alii pulant.
b Qusest. Hebraic. cap.
d Isid., commcnl. in Gen., cap. 5.
ANNO"DOMINIDCCXCVII.
ADRIANUS PAPA I.
ADRIANI PAP.E I VITA.
[Ex Manslampl.Conc.Cotlect.]
Adrianus , nalione Romanus, ex patre Theodoro, C ( editus, elegans et nimis persona decorabilis, con-
dc regione Yia Lata, sedit anno 23, mcnses 10, dies stans, etiam atque fortissimus orthodoxoe fidei, ac
17. Yir valdc proeclarus el nobilissimi gcneris pro- patriac suae et plebis sibi commissoc,defensor. Vi-
sapia orlus, atque potentissimis Romanis parcntibus riliter cum Dei virlute inimicis sanctocDei Ecclesioe
a Adrianus. Anno Redemptoris nostri 772, mensis secrarentur, atque ita seditione inter Gallos mota
Fcbruarii die nono , summa omnium concordia , ex ipse interea tolam Italiain Longobardorum regn
cardinali tliacono, proul constitutum crat, Adrianus subjugarct. Sed cum Paulus cubicularius de ncc
civisRomanus, nobili progenic natus, qui pielali a tc- Sergii accusalus, Leone archiepiscopo procurante
ncris assucvissel, idcoqtic a Paulo in numeruin cleri, conlra mandalum ct voluntatem Adriani papoe, pe
a Stcphano in numeruni cardinalium ascitus fuisset, sentenliam judicis interfectus esset, adeoque de ac
oninium consensu in pontificom electus fuit. Initio ccssu ad rogem niliil pontifici innotuisset, Desideriu
poiUificalusrelegatos ab cxsilio, incarceratos e vinculis ipse suos misit Romam legatos, qui intenlione regi
el carceribus liberavii.DesideiioregiLongobaidorum cadein qua supra, papam ad se perducerent. Po
per lcgatos amicitiam cl pacis confccderationem,quam tifex ista legalione invitatus respondit se venturu
pciebal, piincipio nogavil, ulpolc qui his perjurus ad regem post direptas et injuste invasas urbes E
faclus inita pacis ac concordiocfoedcra rupisset; sed clcsia;Romanaereslitulas. Addit legationemsuam qu
cum legati suain quoqtic fidcmjuralo interponerent, suo el tolius Ecclesioenomineurbes et jura occupa
pclilioni illorumdelulil,concedendo id quod instantcr )> ] recipcrct. Sed cum rex sacrilegus, ad sui totiusqi
expetebant. Scd legatis vix ab urbe dimissis, nuntia- regni Longobardorum internecionempergens, oblata
tum est quod Desidcrius ducatum Ferrariensem et conditionem non modo non acceptaret, verum etia
Ravcnnatem exarchatum, aliasquc urbes a Francorum: urbis Romoeobsidionem minaretur, pontifex sancti
regibus setli aposlolicaadonatas invasisset, quodque; simus, urbe interim munita, legalionem maritima
urbis Ravennoeobsidionem pararct. Quare misso ad[ misit ad Carolum regem Francorum, ut exemplop
illum Paulo cubiculario, munitiones quas invascrat, , tris Pippini contra Longobardorum infestatione
sibi reddi postulat; ille vcro non aliter id futurumt Romanam Ecclesiam defendat. Subvenisset utiq
rcspondit, quam st ipse ponlifex ad se vcniret, scilicett pcriclitanli Ecclesioerex piissimus, si non illum fra
ul hac occasione filii Carolomanni, reges Gallioccon- dulenta Dcsiderii per legatos de restitutis Roma
"
1169 VITA. «70
ac reipublicoeimpugnatoribus resislcns, pauperum, A lictus, studiose a palre Theodato [Theodulo] dudum
eliam omniumque indigentium miscricordiosissimus consule et duce, postmodum vero primicerio sanctse
ac copiosus consolator, ecclesiasticse quoque tradi- nostroa Ecclesiaj, post tantse [sanclse] dictoe suoe
tionis et sanctorum Patrum institutionum observator. genitricis obitum nutritus atque educatus est. Nam
Hic namque beatissimus vir, defuncto ejus geni- a primoe aelatis suoepueritia, dum adhuc laicus exi-
tore, alque parvulus nobilissimse suse genitrici re- sleret, spiritalibus studiis charitatis modestioeque
Ecclesise juribus enarratio fefellisset. Interim Desi- locum suum anno 800 , quando ab eodem iraperator
derius Longobardorum urget accessum pontificis ; Occidentalis imperii est creatus. Si verum est quod
cumque ille priori responso inhsereret, ad urbem Sigebertus ait, non quater, sedquinquiesRomam ve-
obsidendam cum exercitu rex propius accessit; sed nisset Carolus. Eidem Sigeberto repugnant constitu-
accidit, quod auditu mirum est, ut anathematis ful- tiones Capitul. Francorum, in quibus libro primo,
mine percussus retrocesserit. Cumquerex Francorum cap. 84, inquit: « Sacrorum canonum non ignari, as-
Carolus juxta iteratam petilionem pontificis ad sub- sensum ordini ecclesiastico prsebuimus , ut scilicet
veniendum EcclesiseItaliam ingressus, regem injus- episcopi per electionem clericorum etpopuli, secun-
tura ter quaterve ad restitutionein frustra monuisset, dum statuta canonum depropria dioecesiremota per-
una nocte divinilus talis horror hostem invasit, ut sonarum et munerum acceptione, ob vitse meritum
omnes metu perculsiterga darent, dissipatique omnes .n et sapientisedonum eligantur, ut exemplo et verbo
alii Carolinis sese conjungerent, alii vero se in pa- sibi subjectis usquequaque prodesse valeant. > Ergo
triam referrent. Interim populus universus se Ilo- non aliter clericos, episcopos ac pontifices eligitatque
mano pontifici sponte submittil; civilates Longoliar- ordinari expetebat quam secundum praescriptum sa-
dorum complures occuparit, easque legitimo posses- crorum canonum. Fortasse dices, oblatum privile-
sori reddidit. Ticinum, quo Desiderius confugerat, gium recusavit. lllud pro hujus loci interpretatione
obsideri jussit. Interea ille cum uxore, quam Papiam afferri posset, si aliqua auctoritate probalum foret,
vcnire mandarat, una cum filiis Caroloinanni fratris quod Sigeberlus suo ingenio excogitatum primus an-
dcfuncti Romam profeclus est ad liinina sanclorum nis ab hinc trecentis et quadraginla duobus in vul-
apostolorum. Advenienlem magna cum lselitia et gum emisit. In eleclioneAdriani II, Gratianus distin-
acclamatione populi pontifex excepit; persolutis votis ctione 69, capite 29, contigisse refert, quod cum ille
suis, quorum causa Romam venerat, confirmatisque consensu totius cleri electus fuisset, legatique Ludo-
donationibus quas Pippinus sedi apostolicseconlule- vici imperatoris tuncRomoeprsescntesmoleste fcrrent
rat, ipse cum Adriano ad obsidioncra Ticini rediit. se ad spectandam prsesulis electionem invitalos non
Capta paulo post urbe, Desiderium Longobardorum fuisse, pontifex eleclus responderit, « quod non causa
regem atque cunctosquicum eo erant comprehendit, contemptus Augusti, sed futuri temporis prospectu
ct suse potestati totum Longobardorum regnuin omissuin hoc fuerit, ne videlicet legalos principum
subjugavit, regem ejusque conjugem secum in Fran- in electionc Romanorum prsesulum exspeclandi mos
ciam .deportavit : atque ita Romana Ecclesia per per hujusmodi fomitem invalesceret. i Unde evidcn-
Carolum in integrum restituta, de Longobardorum ter conslat quod non lantum leges et constilutiones
perfidia triumphavit. Hsec cum Adrianus pontifex C Carolinsc ipsumque nomen investitursc, sed eliam
sanctissimus coram ipse contemplatus fuisset, ad praxis ecclesise ctlegesaliorumsucccssorum impera-
debitas gratias Deo persolvendas , acceptsequeviclo- toruin commentitio privilegio repugnent. Si dicas id
rise trophseumerigcndum, confessionemsancli Petri, quod a Sigcberlo affirmatum est, Gratianumsuo lihro
quo defensore et patrono usus fuerat, plurimum Decretorum distinclione 65, can. 22, inseruisse, rc-
cxornavit, novisque ecclesiis dolandis et crigcndis, spondeo ipsum Gratianum nullo praevio diligcntiorc
quas ad longum describit Anastasius, animum adji- examine de impostura habito, pro more suo niinis
ccre ccepit. Hujus temporibus Carolus rex Saxones eredulum fuisse, quodque Sigebertus monachus liono-
s:cpe rebellaiites ssepiussubjugavit. Sigcbertus, qtti ris appelens, mendacissime ad aucupandam gratiam
anno Redemptoris 1112 vivebat, et scribebat in gra- imperatoris schisniatici scripseral, nimis improvidc
tiam Henrici imperaloris schismatici, omnium ccclc- totidem pene verbis exscripsisse; ita ut nemini mi-
siarum investituras sibi illicile vindicantis, nulla aurum videri debeat, quod historiam decrelo suo in-
ctoritate antiquioris scriptoris, de Carolo Magno, ait serucrit quam veluti fabellam et impostoris commen-
ann. 774 in chron. ipsum post dovictam Papiam, et tura rej'ecisse debebat. Simili imprudeniia dist. 63,
regem Longobardorum subactum, Romam rediisse, • can. in synodo intcxuit, commentilium illud decrc-
ibique synodum 53 episcoporum convocalam esse: tum, quo asserilur Leonem octavum in synodo Rom.
i In qua Adrianus papa, inquit, cum universali syn- eadem concessisse Othoni, quse Adrianus papa Ca-
odo dedit ei (Carolo regi) jus eligcndi pontificem et rolo regi jam olim concesserat. Quoeoinnia com-
ordinandiaposlolicam sedem, dignitatem quoqueprin- mcnlitia esse nulloque unquam lempore gesta fuisse
cipatus. Insuper archiepiscopos cl episcoposper sin- D ostendam infra in notisadVitamLeonisVHI, ejusque
gulas provincias ab eoinvestiluram acciperedefinivit, pseudosynodum Romanam anno 964 celehralam.
ct ut nisi a rege laudetur el investialur cpiscopus, a Paulus diaconus Aquileiensis, Desiderii regis quon-
nemine consecretur; omsesque huic decrelo rebelles dam secrelarius, de insidiis quas Carolo ob amorcm
anathematizavit, et nisi resipiscerent, bona eorum sui domini pararat, accusatus, in exsilium relegatus
publicari. i Hsec in gratiam Henrici imperatoris est: de quo hoc memorabile refertur apud Leoncni
sehismalici Sigebertus. Sed mendacium esse, coin- Osticnsem inChron. Iib. i, cap.17, quod rcx cum ita
mcntum et imposturam, quse scrihit, quis non vidct? succensus jussisset illi manus amputari, proceres
Nam praeterquam quod ista anno abhinc 342 sine vero eidem, ne quid contra regem scriheret, oculos
ulla alterius scriptoris auctoritatc asserucrat, etiam eruendosesse dixissent, ipse rex interloculus fucril.
optimis quibusque et fide dignissimis Carolinaevitse « Et si ei manus abscindimus, ubi tam elegantcm
sciiplorihus, imo ipsius Caroli conslitutionibus pu- scriploremreperirepoterimus? Eluhinam vel quando
gnantia scripsit. Eginhardus, qui Caroli Magni la- talem reperiemushistoricum? B Quashistoriasquosve
teri inhserebat, Vitamque cjus accuratissimc scrihc- libros in exsilio scripscrit, vidcre cst apud Leonem
hat, cxpresse affirniat, ipsumCarolumiioiinisiqualer proed. colo. — Anno quarto pontificatus Adriani,
se Romam conlulisse: primuni contra Longobardos ConstantinusCoprpnymusex plaga cruribus illius di-
anno 773, ut supra visumest; secundo Roniamvenit vinitus inflicta, feuriquc validissinia moritur clamans
voli causaanno 780; tcrtio advcrsus duceni Bonovcn- aodicens: « Yivcns adhuc igni sum inexstinguibili
tanum anno 786; quarto ad rcslitucndum Lconcm in traditus, saiictamqucYirgincmet Dci gcnitriccm IEU-
1171 ADRIANIPAPyE I H7£
vehemcnlius insistebat, sedule perseverans in ec- A mancipali ac retrusi erant, absolvi fecit', et ita om-
clesia sancti Marci, quae vicina domui suseesse vi- nibus pariter cum eo exsultantibus pontificalem
detur. Illic crebras Dco nostro rcferebat die noctu- Deo auspice suscepit consecrationem. Itaqtte in ipso
que laudes, indutusque cilicio jejuniis corptts suum exordio consecrationis ejus direxit ad ejus beati-
macerahat, et eleemosynam cnucleanter cgenis tudinem suos missos Desiderius Longobardorum
et inopibus juxta possibilitatis sua. vires libcnter rex, id est, Theodocium [Theodoricum] ducem Spo-
tribuebat. Ejusque bonoeactionis merita in omnium letinum, TunnonCm[Tunnorum] ducemEburoeregioe,
Romanorum aures frequenter resonabant, ita ut ex et Prandulum vestiarium stium , suasionis per eos
hoc nobllitatis ac pudicitioeipsius fama longelateque mittens verba : sese quasi cum co ih vinculo chari-
divulgaretur. Cujus pioeconversationis vitam spiri- tatisvelle colligandum. Quihus ita ipse beatissinrus
tualem, operationem, ac proccipuos mores conspi- ponlifex respondit dicens : Ego quidem cum omni-
ciens sanctoe recordationis domnus Paulus papa, bus Christianis pacem cupio hahcre, otiam et cum
oum clericari jussit, quem notarium regionarium in eodem Desiderio rege vestro, in oa fcederis pace
Ecclesia constituens, postmodum eum subdiaconum quse inter Romanos, Francos et Longobardos con-
fecit. Dum vero post decessum domni Pauli papoe firmata est, studcbo pcrmanere. Sed quomodo pos-
ad pontificalus culmen provectus fuisset domnus B sum credero eidcm rcgi vestro, in eo quod subli-
Stcphanus secundus [Bar. tcrtius] junior papa, et lius mihi sanctce recordalionis proedecessor mcus
ipse cernens ejtisdem bealissimi Adriani spirilualitim domnus Stephanus papa de fraudulenta cjus fido
convcrsationum merita, in diaconii ordincm eum retulit? inquiens quod omnia illi mentitus fuisset,
provexit. Et extunc mulliplicitcr spiriluatibus pol- quoe ei in corpus beati Petri jurejurando promisit,
lens studiis, maximam tam ad cvangelizandum po- pro justitiis sanctocDeiEcclcsioefaciendis, ettantum-
pulo solertcr ac clare divina atque evangclica vcrba modo per suum inimicum [iniquum] argumenlum
quamque ad exercendam ecclesiasticam traditionem erui fecit oculos Christophori primicerii et Sergii
gessit curam. Et ita Spiritus sancti gratia in ejus secundicerii filii ejus, suamquc voluntatem de ijisis
cordc rcfulsit , ut in omnibus efficax idoneusque duobus proceribus Ecclcsioeexplevit, unde damnum
comprobaretur; Sicque factum cst ut dum de hac magis et detrimenlum nobis dctulit [intulit]. Nam
vita niigraret antefatus donmus Stephanus papa , nullumprofectumincausis apostolicis impertivit, scd
Mlico(dum ferventissimo affectu a populo Romano et hoc isdem meus proedecessorpro dilectione qua
diligeretur) idem proecipuusacsanctissimus vir ct.Dei erga me suum pusillum habuit, mihi retulit, quia
cultor Adrianus ad sacrum pontificalus electus [ere- dum ad eum postmodum suos missos direxisset,
ctus] cstculmen. Hicnamque in ipsa electionissuoedie C videlicet Anastasium primum defensorem et Gem-
confestim eadem hora qua electus cst, rcverti fecit mulum subdiaconum, adhortans eum ut ca qua;
judices illos hujus Romanseurbis tam de clero quam proesentialiter beato Pelro pollicitus est adimpleret,
de militia, qui in exsilium ad transitum [a transitu] taliter ei per eosdein missos direxit in responsis:
domni Stephani papse missi fuerant a Paulo cubicu- Sufficit apostolico Stephano quia tuli Christophorum
lario cognomento Afiarta et aliis consentaneis impiis et Sergium de medio, qui illi dominabantur, et non
satcllitibus. Scd et reliquos ut qui in arcta custodia illi sit necesse justitias requirendas. Nain certe, si
dari cxposcens, cum sine fcedercej'us fuerim inimi- Septembris, indictione quarta, Jrene piissima cum
cus. » Ilsec Theophanes de Copronymo. De eodcm filiosuo Constantino gloriose imperium divinitus ac-
illud memorabile referunt Grseciscriptorcs omnes, ccpil. » Atque ita per i.niperatiicem feminamet vi-
quod cum infantulus a sancto Gcrmano Conslantino- duam, perque Constantinum ejus filium puerum et
politano episcopobaptizarctur, sacrosanctum lava- orphanum , Deus, quod est roirabile , excitatam im-
crum stercore suo conspurcarit et defoedaveiit, ideo- pietatem, et adversus cunctas ecclesiasmotam impu-
que nomen Copronymiacceperit, et quod magicis ar- gnationem compescuit.—His temporibus inHispania
tibus, dsemonuminvocationibusâc sacrificiis, per- revixit hoeresisNestoriana per Elipandum archiepi-
secutionibus sanctarum ecclesiarum, rcctae ct imma- scopum Tolelanum, qui doccbat Christum filiumDei
culatse fidei, luxuriis et caballinis stcrcoribus atque _T quoad humanitatein esse filium Dei adoptivum, non
lotio delectatus, nomineCaballini aguominatus fucrit. "l autem proprium et naturalem: quae doctrina ctim
« Tantopere enim,J inquitTheoslerictusscriptor hu- duas personas in Christo constitueret, Nestorianis-
jus temporis in Niceta, «'sordiam el impurissimse mum inducebat. Anno pontificatus Adriani 13, Pau-
cujusque rei odore malo delectabalur, ut animalium lus Patriarcha Constantinopolilanus abdicato episco-
brutorum stercoribus se illinirel, et eos qui cum illo patu, deplorata catholicoettdei diuturniore simula-
erant, id facere juberet quos amabat ob idque be- tione, publice edixit: « Nisi synodus universalis fiat,
nigne accipiebat, quod rebus maleolentibus semper et error qui est in mediovcslri corrigatur, salutero.
dclectaretur. » Videant novatores Iconoclastse,,quo non habebitis. » Tunc de imaginibuspublica dispu-
antesignano glorientur, quoque duce sanctas imagi- tandi facultas est concessa. Tarasius stemmate cla-
nes impugncnt; agnoscanl idem suppliciumapud in- rissimus se in locum Pauli subrogari non prius con-
fcros se manere, cujusjudicii prsejudiciumantesigna- cessit quam de celebrando in causa imaginum cecu-
nus eorum proxime moriturus persensit. — In hae- menico conciliopromissionem accepisset. Theopha-
resi, impietate et sacrilegiopatri Leo filius successit, nes. Has res Romano ponlifici nunfiautes imperato-
quartoque anno imperii e vtta decessit, passus infc- res Augusti, cecumenicam synodum auctoritate apo-
rorum carbunculos,qiiipropter nimiuni arnoroincar- stolica convocari petiverunt et impctrarunt: quse
bunculorum lapidum , coronam beatocVirginis car- nielius cognosces , lector , ex iis quse infra nota-
bunculis preliosis refertam sacrilege capiti nefarioi bimusin concilio Nicseno n, verbo Concitium. SEV.
imposuisset. « Tunc, inquit Theophancs, sexto Idus> _ BIN.
1173 VITA. , M7i
A
ego ipsum aposlolicum non adjuvero, magna perdi- rio antefatus sanctissimus pontifex depr.eeando,ad-
tio super eum eveniet. Quoniam Carolomannus rex monendo, et conjurando direxisset, ita illi remisit
Francorum amicus existens prsedictorum Christo- in responsis, quod nisi prius se cum eo ipse almifi-
phori et Sergii, paratus est cum suis exercitibus ad cus prsesul conjungeret ad pariter loquendum, mini-
vindicandum eorum mortem Romam properandum, me easdem redderet civitates. In ipsis vero diebus
ipsumque capiendum ponlificem. Ecce qualis est fides contigituxorem et filios quondam CarolomanniFran-
Desiderii regis vestri, et cum qua fiducia illi fcede- eorum ad eumdero regem Longobardorum fugani
rari possimus. Hoecvero eadem beatissimo Adriano arripuisse cum Autchario, et nilebatur ipsc Desidc-
prcesule prosequente eisdem missis Desiderii regis, rius atque inhianter decertabat qualenus ipsi filii
iiliniagis" conflrmabantsub vinculosacramenti, quod ejusdem Carolomanniregnum Francorum assumpsis-
eorum rex omnes justilias, quas antefato domno sent [assumerent]. Et ob hoc ipsum sanclissimum
Stephano papaenon fecerat, eidem praecipuo ponti- prsesulem ad se properandum se ducere conabalur,
fici et summopastori perficeret, et in vinculo chari- ut ipsos antefati Carolomannifilios reges ungerel, cu-
tatis insolubiliconnexionecumeo fore permansurum. piens divisionemin regno Francorum immittere, ip-
Quorumjuramentis credens ejusbeatitudodirexit ad " sumque beatissimum pontificem a cliariiate et dile-
eumdem Desiderium regem missos suos pro his om- ctione excellentissimiCaroli rcgis Francorum et pa-
iiibus perficiendis, scilicet Stephanum notarium re- tricii Romanorum separare, et Romanam urbem
Italiam sui regni Longobardorum pole-
gionarium et sacellariumatque Paulum cubicularium, cunctamque
etcoetera superMsla. Quibusegredientibusab hac Ro- stati subjugare. Sed,favente Dco, hocnullo modo po-
manaurbeetPerusiamconjungentibus [Forte, conten- tuit impetrare , quoniam, sicut lapis adamas , ita
dentibus]conjunxit mandatum c quod jam fatus Desi- firmus Adrianus exstitit pontifex. Prsenominalus
derius abstulisset civitatem Faventiam et ducatum siquidem Paulus super isla adhuc apud eumdem
Ferrariae seu Comachium de exarchatu Ravennate , Besideriumexistens, firmiter ei promittebat se ipsum
quas sanctsememoriaePippinus rexetejusfiliiCarolus beatissimum papam ad eum deducere dicens : Quod
et Carolomannusexcellentissimi reges Francorum et si etiam in ejuspedibus funem me adhibere convene-
patricii Romanorum beato Petro concedentes obtu- rit, eum qualiter potuero ad tuam deducam prsesen-
lerunt. NeCenim duo menses proeterierunt quod ipse tiam; sicque factum est, ul eodemPaulo in eodem
sanetissimus vir pontificatus culmen adeptus est. itinere existente, palam omnibus fieret, quaUter ne-
Ita idem atrocissimus Desiderius easdem abstulit ei- care fecisset Sergium secundicerium qui csecus in
vitates, conslringens exomnipartecivitatem Raven- ** cellario erat. Et metuensidem sanctissiinus proesul,
natium et casales, ac omnia proesidia[proedia]Ra- ne ejusmodi nuntium ad aures ipsius personuissct
vennatia occupans, cunctaque victualia , familias Pauli, et aut ad eumdem regem reverteretur , aut
etiam seu peculia ipsorum, vel quocquein ipsis proc- etiam in fines Longobardorum ab ipso itinere decli-
sidiis habere videbautur, abslulit. Et dum nuUa re- naret, et aliquam malitiam amplius cum eodem
mansisset spes vivendi neque Leoni archiepiscopo, Desiderio in finibus Romanorum atque exarchatu
neque praefatis Ravennatibus in magna angustia et Ravennatium perpetraret (dum uimis dilectusilli ac
famis inopia positis, direxerunt huc Romam suos fidelis existehat), ob hoc direxit antefatus sanctissi-
missos, scilicet Julianum, Petrum, et Vitalianumtri- mus papa clam nimisque secrete Leoni archiepisco-
bunos [tribunum], deprecantes cum magno fletueuin- po Ravennatium civitatis per Julianum tribununi, ut
dem sanctissimum ponliftcem ut qualiter potuisset dum reverterelur ipse Paulus a Desiderio, eum sive
eis subveniret, ipsasque decertaret ad recolligendas in Ravenna, sive in Arimino detinuisset [detineret],
civitates, asserentes quia, si ipsaecivitates non fue- quod et factum est. Reverlente enim eo ex eodem
rintrestilutoe, vivere nullo modopotuissent [possent]. itinere in Arimino comprehensus atque in custodia
Tunc ipse almificus pontifex, dum adhuc praenomi- est detentus. Tunc isdem bealissimus pontifex ccepit
nati ejus missi essent Romae,per Stephanum sacel- I» curiose antefati Sergii secundicerii moTteminquire-
larium et Paulum cubicularium super ista ut ad re, convocansque cunctos cellarios, subtilius eos
proenominatum pergerent regem, direxit eidem perscrulatur quomodoipse Sergius ab eodemeeUa-
regi suas deprecatorias litteras ut easdem red- rio abstractus fuisset. Qui respondentes dixerunt:
deret civitates, increpans eura fortiter per sua quia prima noclis hora veniens Calventinus d cubi-
°
scripta, cur de promissione illaquamper suosmissos cularius cum Tunissone presbytero et Leonalio tri-
pollicendo direxerat, mulatus fuisset, etiam quja buno habitatoribus civitalis Anagninae, ipse eum-
juslitias beati Petri juxla quod repromiserat, non dem Sergium abstulit, vivenledomno Stephano papa
reddidit. Insuper et civitates illas quas anteces- ante oclo dies quam de hac luce migrasset, et prse-
fores ejus beatissimi pontifices domnus Slepha- fatis Campanis illum tradidit. Coofesthnque dedu-
nus, Paulus, et isdem Stephanus detinuerunt, abs- ctus est ad medium idcm cubicularius, et inquisitus
tulisset. Dum vero talia eidem protervo Deside- qui illi prsecepisset eumdem Sergium a prsefatoabs-
a Cod. Luc, magis, ac magis. 4 Cod. Luc, Calvenzulus.
J>Cod. Luc, tuncsuper. e Cod. Luc, cum Lunissone et sic ubique.
= Id cst nuntium.
1175 ADRIANIPAPiE I 1176
A
trahi cellario et prsenominatis Campanistradendum, A.sepeliri. Gesta vero examinationis qualiter proprii
rcspondit a Paulo cubiculario cognomento Afiarta, reatus noxam confessi sunt jam dictus Calvuluscu-
ct Gregorio defensore regionario et Joanne duce bicularius et proenominatiCampani, direxil antcfatus
germano domini Stephani papse, atque a Calvulo alraificus pontifex Ravennam, uteidem Paulo omnia
[Calventino] cubiculario, sibi hoc fuisseprseceptum, per ordinem relegerentur. Suscipiens vero Lco ar-
tradi eisdem Campanis. chiepiscopus Ravennatium cadem gesla, confcstim
Dirigensque idem sanctissimus prsesul suos missos sine auctoritate apostolica tradidit eumdem Paulum
in Campaniam in civitatem Anagninam, adduci fecit consulari Ravennatium urbis. Examinatusque coram
procdiclos Tunissonem [Lavissonem] et Leonatium. omnibus Ravennalibus, eadem acta illi relecta sunt,
Qui proesentatiapostolicis obtutibus fortiterque con- sicque se reum manifestans tanti piaculi, confessus
stricti, confessi sunt dicentes, quod a prsenominato est se perpetrasse noxam, Ita vero idem Paulus exa-
Paulo cubiculario, et Gregorio defensore regionario, minalus est, quin etiam nec scientia exinde data est
seu Joanne germano prsefati domni Stephani papse,, praefatosanctissimo pontifici, neque ab archiepiscopo,
ct Calvuloitem cubiculario, et Maligno consentaneo, neque a quibusdam Ravinianis, sed per alios hoc
ct soepefati Pauli illius prseceptum fuisset, prseno- ejus sanctitas agnovit. Dum vero hoc agerelur, cu-
minatum Sergium abstollendum ac interficiendum., B - piens ipse prsecipuuspastor et egregius pontifex sal-
Protinus direxit ipse sanclissimus pontifex cum prse- vare animam j'am dicti Pauli, ne in oeternumperiret,
nominatis Campanis suos fidelissimosministros, utt ascribi fecit suggestionem suamConstantino et Lconi
demonslrarent locum ubi ipsum Sergium interfece- Augustis magnisque imperatoribus significans de
runt atque sepelierunt, et properantes venerunt usques ipsius Sergii cseci impia morte, atque deprecans eo-
in Merolanamad arcum depictum quem secusviam a,, rum imperialem clementiam ut ad emendationem
quse ducit ad ecclesiam.sanctse Dei Genitricis adl .tanti reatus ipsum Paulum suscipi et in ipsis Groecioe
Prsesepe, ibique juxta eumdem arcum aperientes> partibus in exsilio mancipatum retineri prsecepissent
unam sepulturam demonstraverunt corpus illius Ser- [prseciperent].
gii repositum, funequeejus guttur constrictum, atque; Direxitque eamdein suggestionem ejus ter beato
ictibus totum corpus ejus vulneratum. Unde noni Leoni archiepiscopo, ut ipsum Paulum Constantino-
dubie est suffocatumac semivivumfuisse terra obru- polim in exsilio, sive per Venetias, sive aliunde qua-
lum. Quod cernentes universi primates Ecclesise, ac; liter potuisset, dirigeret cum prsefata apostolica sug-
judices militioe, ascendentes unanimiter cum uni-- gestione. Ipse vero archiepiscopus insidians vehe-
verso populo in Lateranense patriarchium, prostratii menter eidem Paulo, adhibuit impiam occasionem,
apostolicis vestigiis obnixe eumdem almificum pon- ** * dirigens eidem
prsecipuo ponlifici in responsis :
tificcm deprecati sunt ut vindictam atque emenda- Expedibile non esse eumdem Paulum illuc dirigere,
tionem fieri prsecepisset de tanlo inaudito piaculo , in eo quod Desiderius Longobardorum rex filium
in eo quod prsesumpsissentsecum b hominem ssepius 3 Mauricii ducis Venetiarum apud se captum deline-
tormenlis concrematum crudeliter interficere, quod1 ret, ne ipse Mauricius filium suum cupiens ab eodem
factum nunquam legitur; asserentes, quia si talis3 rege recipere, eumdem Paulum illi vicarium trade-
flagilii reatus non expiarelur, nimis ipsa impia teme- ret. Ecce qualem occasionem ipse archiepiscopus
iilatis praesumptio in hac Romana urbe pullularet, , ecclesise Ravennatium callide adhibuit, ut ipsum
assumentes ex hoc audaciam perversi homines, utt Paulum extinguere valeret. Sicque remisit ad apo-
tentarent pejora perpetrare. Tunc praefalus sanctis-. stolicam sedem suggestionem illam. Post hsecvero
simus prsesul precibus ° judicum universique populii cum ipse sanctissimus prsesul direxisset Gregorium
Romani jussit contradere anlefatum Calvulum cubi- sacellarium suum ad Desiderium Longobardorum re-
cularium et prsenominatosCampanosprsefectourbis,, gem deprecationis atque hortationis causa pro resli-
ut more homicidarum eos coram universo popul»» tuendis prsefatis ab eo ablatis civitatibus , prsecepit
cxaminaret. Deductique elephanto [e patriarchio prse-- -_. ei ut firmiter contestaretur Leonem archiepiscopum
fato] in carcerem publicum , illic coram universo> quatenus eum conservare studeret Paulum, et cum
populo examinati sunt. reverteretur a Ticino, secum eum huc Romam redu-
Sicque ipsi Campani sicut prius, ita et in eademi ceret. Dumque prsefatus Gregorius saceltarius in
' cxaminatione confessisunt. Calvulus
vero, obduranss Ravennalium properasset urbem, constanter ac fir-
cor suum, vix confessus est ita omnia esse, qui ta- miter protestatus est antefatum archiepiscopum et
men in eodem carcere crudeli morte amisit [emisit]] j'udices Ravinianos ex prseceptione apostolica in
spiritum. Pro vero amputandis tam intolerabilibuss prsesentia Anualdichartularii tunc ibi existentis civis
flagitii reatibus, missi sunt ipsi Campani Constan- Romani, qui ibidem missus erat ab apostolica sede,
tinopolim in exsilium. salvum atque incolumem ipsum Paulum reservan-
Posl hsecjussit anlefatus beatissimus papa abstollii dum, donec a Ticino reverteretur, assercns sibi fuisse
corpora Christophori et pracnominati Scrgii ejuss prseccptum ab apostolica potcstate eum secum Ro-
lilii, caque cum honorc in ecclesia beati Petri fecitt mam deportandum et apostolicis salvum prsesentan-
« Cod. Luc, qui est secus viam. <=Cod. Luc , inclinalus precibus.
h Cod. Luc, cmcum. ; .
H77 VITA. 1173
dum obtutibus. Hoccvero ipsum protcstans archi- A i ad eum properanlibus, ut ipsi Dei famuli retulerunt,
episcopum, cceplum Ticinum profectus est iter, et ejus pedibus provoluti coram judicibus Longobardo-
continuo praenominatusarchiepiscopusaccersito con- rum cum lacrymis ex pcrsona antefati vicarii beali
sulare Ravennatium civitalis, praecepitei ipsum in- Petri eum deprecati sunt, ut a tanlis malis resipi-
terficiendum Paulum. Et dumreversus fuisset sacpe- sceret et proefatasquas abstulit civitates beato Petro
fatus sacellarius, Ravennamqueconj'ungeret, inve- redderet. Sed nequaquam ejus lapidcum cor de-
nit praenominatumPaulum jam interfectum, pro quo flectere valuerunt. Sicque infructuosi ipsi Dei fahrali
nimis increpavit archiepiscopumeumdem, cur prse- reversi sunt. Dirigens suos e missosDesiderius idem
sumpsisset contra apostolicumprseceptumtaliter de ad anlefatum beatissimum ponlificem, jd est An-
eodem Paulo agere. Post aliquantos itaque dies pro- dream referendarium et Stabilem ducem, ut cum co
pria conscientia idem archiepiscopus tertio a direxit pariter ad loquendum deberet conjungi, quos sus-
prsenominato sanctissimopapseper Julianum tribu- cipiens isdem almificuspastor ita eis respondit, in-
num suum missum, deprecans apostolicas sibi dirigi quiens : Sic regi vestro ex mea persona satisfacite,
litteras ac consolationis monila , quasi nulla illius me vobis firmiter coram Deo omnipotente promit-
putaretur culpa ejusdem b Pauli morlc, in eo quod lente, quia si pracdictas civilates bcati Pctri quas
sanguis innoconlisultus fuisset. Sed nullomodo po- ~ J tempore mco abstulit mihi reddiderit, conlinuo sive
tuit ipsum sanclissimum papan*c pontificem dcclt- Ticini, sive Ravennae,sive Perusioe,sive hic Romoe,
nare [inclinare], ita illi dirigens in responsis : Quod vel etiam ubi illi placitum fuerit, ad ejus properabo
ipse vidcat, quid in codemPaulo operatus est. Nam proesenliam,et cum eo paritcr me conjungendum
certe ego animam ejus salvare cupiens , pcenitentise atque colloquendum quse ad salutem populi Dci
cum submitti decreveram. Ideo mcum sacellarium utrarumque partium respiciunt. Et si forsitan dc hoc
direxi huc Romam eum deferendum. Siquidem dubitationem habet, me cum eo minime debere con-
nominatus Desiderius Longobardorumrex superbise j'ungi, postquam ipsas civitates reddiderit, si me cum
et jactantise fastu levatus, qua hora prsefatas civita- ipso nonconjunxero loquendum,licenliambabeateas
tcs Exarchatus Ravennatium ahstulit, confestim di- denuo occupandi. Nam si prius ipsas civitatcs non
rexit multitudinem exercitus, et occupare fecit fines reddideritet justitiamnobis minime fecerit, sciat quod
civilatum, id est Senogalliensis, Monteferreli, Ur- pro certo meam nequaquam videbit faciem. Undc
bini, Eugubii, et cseterarumcivitatum Romanorum, ecce sequipedesvestros dirigere studebo meos missos
ptura homicidia, et deprsedationes,atque incendia ad eumdem vestrum regem, qui easdem recipiant, si
in ipsis finibus perpelrantes. Nam in civitatem Ble- , reddere voluerit, civitates, et de proesentiqua hora»
ranam dirigensgeneralemexercitumpartiumTuscise, mei missi receptis eisdcm civitalibus ad me hoc
dum ipsi Blerani in fiducia pacis ad recoUigendas ipsum nuntiantes revcrsi fuerint, conlinuo ad ejus
proprias segetes gcneraliter cum mulieribus et fi- ubi voluerit, ut dictum est, properabo prscsenliani
liis atque famulis d egrederentur, irruerunt repente ad simul cum eo loquendum. Ipsisque Longobardo-
super eos ipsi Longobardi, et cunctos primates rum missis properantibus atque ad suum revertenli-
quanti utiliter [qui utiles] in eademcivilate eranl in- bus regem, direxit ejus ter beatitudo continuo ad
terfecerunt, et prsedam multam tam de hominibus eumdemDesiderium regem suos missos ad easdcm
quam de peculiis abstulerunt, ferro et igne cuncta recipiendas civitates, scilicct Pardum, religiosum
in circuitu devastantes. Sed in finibus Romanse egumenum[hegumenum, id est] prsefectum f mo-
urbis seu et cseterarum civitatum multa mala ac de- nasterio beali Sabse, et Anastasiura primum defen-
proedationcsidem Desideriusperpetrarejussit, etiam sorem. Praesentaliqueejus obtutibus et ipsi pedibus
ct castrum Utriculum occupare fecit. ejus corruentes lacrymis profusis eum deprecantes,
t Unde ssepiusatque ssepiusipse beatissimus proesul utanledictas redderet civitates, promittentes ei per
tam per obsecrationis litteras quamque per missos apostolicam aucjoritatem sub jurejurando, quia, s
eidemDesideriodirexit, deprecans eum ut a tantis ~. 1 eas reddidisset, statim pramominatus almificus'pon-
malis resipisceret, et eas quas abstulerat civitates lifex ad eum properaret proficiscendum ac collo-
redderel'I lie vero non solum easdem quas occupa- quendum pariter, sed per nullam rationem cjus fer-
vcrat c','i ites minime reddere est inclinatus, sed reum pectus ct -durissimammentem mollire potuc-
nec ab e,t.;Bmmalitia recedere voluit, non cessans runt, nihilque recipientes sine effectu reversi sunt.
crudeliter multa atque intolerabilia mala finibus Ro- Tamen non desistebat antedictus pontifex suos mis-
manorum, ut dictum est, ingerere. sos ad eum per hoc ipsum dirigendum [pro lioc ipsQ
Tuiic proefatussanctissimus pontifcx accersiri fa- ad eum dirigere] tam de sacerdotibus quamquc de
ciensprscfatumreligiosum abbatcm monasterii San- singulis religiosi habitus ordinibus, sed nihil apud
ctocDei Genitricis siti in territorio Sabiniensi cum cum impetrare valuerunt. Potius. permanens in sua
'
viginti seniorihusDei servis nionachis, direxit cos iniquitate, ntullis civitatibus ac finibiis Romaiiorum
ad cumdemDesiderium dcprecationiscausa. Qtiibus inforre faciebat cx omni parte mala, et magnas com-
a Cod. Luc, territus. a Cod. Luc , alquefamiliis.
b Cod. Luc, illi reputaretur u
° In cod. Luc pupamdeest. culpa de ejusdem. „..• f Cod. Luc, scepiussuos.
In cod. Luc, vrwfeclumdccst.
1179 ADRIANI PAPiE I H80
minationes dirigens eidem proecipuo pontifici, se lA ipsas confringeret januas. Dumque hsecomnia dispo-
cum nniversis Longobardorum exercitibus propera- suisset, extemplo facto in scriptis anathematis verbo
lurum ad Romanam civitatem constringendam. Pro direxit eidem Desiderio regi tres episcopos,, id est,
quo in nimio fletu ipse sanctissimus pontifex cum suo Eustratium Albanensem, Andream Prsenestinum, et
populo posilus, portas civitatis Romanaeclaudi j'us- Theodosium Tiburtinse civilatis, protestans eum
sit, et alias ex eis fabricari fecit [niuro scilicet in eodem obligalionis exhortationisque verbo, ct
claudi]. Et dum in magna angustia ac tribulatione adjurans per omnia divina mysteria, ut nullo modo
consisteret, necessitate compulsus, direxit suos mis- in finibus Romanorum sine ejus absolutione ingredi
sos marino itinere cum apostolicis litteris ad exccl- aut conculcari prsesumpsisset [praesumeret], neque
lentissimum Carolum a Deo protectum regem Fran- ipse , neque quispiam Longobardorum , sed nec
corum et patricium Romanorum; deprecans ejus Autcharius Francus. Susceptoque eodem obligationis
cxcellentiam, ut sicut suus pater sanctoe memorioe vcrhoper antefatos episcoposipseLongobardorumrcx
Pippinus, et ipse succurreret alque subveniret san- illico cum magna reverentia a civitate Viterbiense con-
cloe Dei Ecclesioeet afBictseRomanorum seu exar- fusus adpropria reversus cst. Post haecconjunxerunt
chatus Ravennatium provincise.atqueplenarias beati ad sedem apostolicam missi soopiusdicti Caroli excel-
Petri j'ustilias, et abslultas [ablatas] civitales ab " lentissimi regis Francorum et patricii Romanorum,
codem Desiderio rege exigeret. At vero dum per id est Gcorgius sanctissimus episcopus, Gulfardus rc-
nullam occasionis versutiam poluisset idem malignus ligiosus abbas et consiliarius, seu Albinus dclicio-
Dcsiderius persuadere antefaium sanctissimum pon- sus ipsius rex b abslultas [sublatas] civitates ct
tificem ad se eum deducendum ut antefati Caroli omnes juslitias beali Pctri reddidissct, sicut false
Magni filios reges unxisset, et ipsum almificum pon- in Franciam dirigebat, asserens se omnia reddi-
lificem a charitate et dilectione saepefatichristianis- disse.
simi Caroli Magni regis separare voluisset. Tunc Et satisfacti sunt prsesentialiter nihil ab eo reddi-
pertinacia ct audacia egressus a suo palatio cum lum fuisse. Quibus referens idem praecipuus ponlifex
Adalgiso proprio filio et exercitu Longobardorum, cuncta quse gesta erant, eos in Franciara absolvit
dcferens secum et uxorem et filios ssepedicti quon- remeandos, dirigens cum eo suos missos ad prsefa-
dam Carolomanni, nec non et Auclharium , qui ad tum excellentissimum Francorum regem cum apo-
cum, ut dictumest, fugam arripuerant, hic vero stolicis admonitionum syllabis, adj'urans eum forti-
Romam properare nitebatur, sine scientia antedicti ter, ut ea quse beato Petro cum suo genitore sanctse
ponlificis, dirigens suos missos scilicet prsenomina- {, . memoriae Pippino rege pollicitus est, adimpleret, et
tum Andream referendarium et alios duos ex suis redemptionem sanctse Dei Ecclesise perficeret, seu
judicibus ejus adventum denuntiantes. Quibus Ro- universa quae abstulla sunt a perfido Longobardo-
mam conjungentibus prsesentatisque apostolicis obtu- rum rege, tam civitates quam reliquas juslitias sine
tibus, tale eis reddidit responsum : Quod nisi ut [suo] certamine reddere beato Petro principi apo-
jam illc promisit, reddiderit beato Petro civilates stolorum fecisset [facerct]. Ipsi ilaque Francorum
illas quas sub meo tempore abstulit, et plenariam missi properantes cum apostolicse sedis missis de-
partinostrae fecerit justitiam, nuUo modo sitilli ne- clinaverunt ad proenominatum Desiderium. Qui et
ccsse fatigationcm sumendi, quia minime fieri po- constanter eum deprecantcs adhortati sunt, sicut
lcst me prius cum illo praesentari. illis a suo rege prseceptum exstitit, ut antefatas
Suscipiens vero idem Desiderius hoc responsum, quas abstulerat civitales pacifice beato Petro red-
nequaquam exinde repedavit, sed cceptum Romam deret, et justitias parti Romanorum fecisset [fa-
carpebat iter. Cujus jam adventum appropinquantera ccret]. Sed minime quidpiam horum apud eum
cognoscens sanclissimus ipse prsecipuus pastor, ag- obtinere valuerunt, asserentem se minime quid-
grcgans universum populum Tusciae, Campanise, et piam redditurum. Accepto itaque responso hoc, rc-
ducatus Perusini, et aliquantos de civitatibus Pen- U versi sunt ipsi antefati missi Francorum in regionem
tapolcos, munivit hanc civitatem Romanam, omnes- suam.
que armati parati erant, ut si ipse rex adveniret, ei Properantes simul et apostolicse sedis missi, qui
fortitcr cum Dei auxilio et beati Petri, fulti oralio- subtilius cuncta referentes, et de maligno proposito
nibus prsedicli sanctissimi proesulis, illi resistere prsenominali Desiderii annuntiantes antefalo excel-
[Fors. resislerent]. Nam ecclesias beati Petri et lentissimo et a Deo protecto Carolo magno regi, con-
Pauli exornare [id est, nudare ornatu] fecit cjus festim idem mitissimus et revera Christianissimus
sanclitas, ct cuncta eorum cimelia et ornatus in Carolus Francorum rex direxit eidem Desiderio
hanc civitalcm Romanam introduxit, claudi faoiens suos missos, id est deprecans ut easdem quas abstu-
omncs januas ecclesise beali Petri, et deintus ler- lerat pacifice redderet civitates, et plenarias parti
ris a supponi ac muniri jussit, ut si ipse protervus Romanorum faceret justitias. Promittens insuper ei
rcx sine licentia et permisso pontificis advenisset, tribui quatuordecim millia auri solidorum, quanti-
minime aditura in eamdem ecclesiam introeundi ha-• tatem in auro et argento. Sed neque deprecationi-
berct, nisi brachio forti ad suae animse interitum i bus, neque muneribus ejus ferocissimum cor flectcre
a Cod. Luc, serris. b Cod. Luc, Atboinusdeliciosus ipsius regis.
1181 VITA. H82
valuit. Nihil enim obtinentes, ipsi missi Francorum A sanclissimi pontificis j'urantes more Romanorum
ad praefatum suum christianissimum regressi sunt tonsurati sunt. Et j'am et reliqui b omnes ex eodem
regem. Tunc aggregansipse a Deoprotectus Carolus ducatu Spolelino inhianter desiderabant se traden-
Magnusrex universam regni sui Francorum exer- dum [tradcre] in servitio beati Petri sanctoequeRo-
cituum multitudinem, atque ad occupandas clusas manse Ecclcsioe.Sed metuentes suum regem nequa-
ex eodem suo exercitu dirigens, ipse quoque cum quam ausi sunt perpetrare, unde dum a clusis fugam
plurimis fortissimis bellatoribus Francis per mon- arripuissent, omnesque exinde de diversis civitati-
tem Cinisium a ad easdem appropinquavit clusas, et btts ducatus Spoletini reversi essent, confestimgenc-
remotus in finibusFrancorum cum suis exercitibus' lialiterad procfalumalmificumpontificemconfluentes
resedit. Jam dictus vero Desideriuset universa Lon- advcncrunt, ejusque provoluli pedibus obnixe san-
gobardorum exercituum multitudo ad resislendum ctam ipsius ter bcatitudinem deprecati sunt.ut eosin
fortiter in ipsis clusis assistebant, quas fabrici|= et servitio beali Petri sanctscqucejus RomanoeEcclesise
diversis maceriis curiose munire nisi sunt. At vero susciperet ct more Romanortim tonsurari faceret.
qua hora prsenominatusChristianissimusFrancorum Quossuscipiensprofectus est cum eis in ecclcsiam
rex ad easdem approximavit clusas, illico denuo n beati Pelfi, et omnes unanimiter a magnousque ad
suos missos ad prsefatumdirexit Desiderium, dcpre- parvum sub indiculo [vinculo] sacramcnli jureju-
cans, sicut pridem, ut quanlitatempraedictorumsoli- rando promiserunt cideni Dei apostolo in servitio
dorum susciperet rex et easdem pacifice redderet ejus atque antedicti vicarii ipsius sanctissimi Adriani
civitates. Sed nequaquam penitus acquiescere ma- papoealque omnium successorum ej'uspontificum fi-
luit, et dum in tanta duritia protervus ipsc perma- deliter permansuros cum filiiset cuncla eorum gcne-
neret rex Desiderius, cupiens antedictusChristianis- ratione. Tuncposl praeslitum sacramentum omnes
«imus Francorum rex pacifice j'ustitias beati Petri more Romanorum tonsurati sunt. Et confeslim ipso
recipere [restituere], direxit eidem Longobardorum ter beatissimus bonus pastor etpater cum omnibus
regi ut solummudotres obsides Longobardorumju- exsultans.constituit eis ducem quem ipsi propria vo-
dicum filios illi tradidisset pro ipsis restituendis Iuntatc sibi clegerunt, scilicet Hildeprandum nobilis-
civitatibus, et continuo sine ulla inferta malilia [in- simum, qui prius cum reliquis ad apostolicam sedem
serta militia] aut comraisso prselio ad propria cum refugium fecerat.
suis Francorum exercitibus reverteretur. Sed neque Et ita Deo arinuente proedictum ducalum Spoleti-
sic valuit ejus malignammentemflectere.Undeomni- hum generaliter suo certamine idcm praecipuuspon-
potens Deus conspiciens ipsius maligni Desiderii |i tifex sub jure et polestate beati Petri subjugavit. Scd
iniquam perfidiam atque intolerabilem proterviam, el omncs hahitatores tam ducalus Firmani, Auxi
dum vellent Franci alio die ad propria reverti, misit mani, et Anconitani, simulque ct de CasiclloFelici-
terrorem et validam trepidalionem in cor ej'us, vel tatis [Fulginatis], et ipsis dum a clusis Longobardo-
filii ipsius Adalgisiscilicet et universorum Longo- runi fugientcs rcversi sunt ad procfatum sanclissi-
bardorum, et eadem nocte, dimissis propriis tcnto- inum pontificemconcurrcntes ejus se tcr beatitudini
riis atque omnisupellectile,fugamomnesgcncraliter, tradiderunt. Pr:estitoque sacramcnto in fidc et ser-
nemine eos persequente, arripuerunt. Quod cerncn- vitio beati Petri atque ejus vicarii antefati almifici
tes exercitus Francorum persecuti sunt eos, et plu- Adriani papocsucccssorumqueejus pontificum fideli-
res ex eis inlerfecerunt. Ipse vero Desiderius quan- ter permansuros, morc Romanorumtonsurati sunt.
tocius cum suis judicibus velociori cursu fugiens, At vero soepefalusChristianissimusCarolus Fran-
atque Papiam conjungens, ibidem se cum ipsis suis corum rex movens cum suis generalibus exercitibus,
judicibus et multitudine populi Longobardorumre- atque Papiam conjungens civitatem, eam ex omni
cludi studuit. Et muniens muros ipsius civitatis ad parte circumdans vallavit, dirigensque conlinuo in
resistendum Francorum exercitibus, et propriam Franciam ibidem apud se Papiam adduci fecit suam
defendendam civitatem cum suis Longobardis se D conjugemexcellenlissimamHildegardamreginam ct
prseparavit; Adalgisus[Aldegisus] vero ejus filius nobilissimosfilios. Et dum agnovisset fugam arri-
assumenssecum Autcharium Francum et uxorem, puisse in Veronam prsenominatuinAdalgisum, relin-
atque filios ssepedictiCarolomanni,in civitatem quse quens plurimam partem ex suis exercitibus Papise,
Verona nuncupatur, pro eo quod fortissima prae ipse quoque cum aliquantis fortissimis Francis in
omnibus civitatibus Longobardorumesse vidcretur, eamdemVeronam properavit civitalem.Et dum illue
ingressus est. conjunxisset, prolinus Autcharius, et uxor, atque fi-
Porro Longobardi reliqui dispersi in proprias re- lii soepius nominali Carolomanni, propria voluntate
versi sunt civitates. Nam Spoletini et Reatini ali- eidcm bciiignissimoCarolo regi se tradiderunt. Eos-
quanti eorum utiles personse, antequam Desiderius que recipiens ejus excellentia donuo repedavit Pa-
seu Longobardorumejus exercitus ad clusas perge- piam. Qui confestim dirigens cuneos exercituum
rent, 1111ad beatum Petrum confugium facientes bellatoiTimcomprehendit diversas civitatcs Longo-
prsedicto saiictissimo Adriano papoe tradiderunt, et bardorum ultra Padum constitutas, suseque rcdegit
in fide ipsius principis apostolorum atque praedicti potestati. Et dum per sex mensium spalium ipse
a Cod. Luc, Sinisem. b Cod. Luc, utetiam et reliqui.
1183 ADRIANIPAP.E I 1184
Francorum rex Papioe demoraretur in obscssione A victoriam. Expleta vero eadem oratione, obnixe de-
ipsius civitatis , magnum desiderium habcns ad li- precatus cst idem Francorum rex antedictum almifi-
mina apostolorum properandi, considerans quod et cum pontificcm, illi licentiam tribui Romam ingre-
sacratissima paschalis festivitas appropinquasset, diendi ad sua orationum vota per diversas Dei eecle-
tunc abslollens secum diversos episcopos, abbates siaspersolvenda. Etdescendentcs pariterad corpus
etiam et judices, duccs ncmpe ct graphioncs cum beati Petri tam ipse sanclissimus papa quamque an-
plurimis exercitibus, hic Romam pcr Tusciae partes tefatus exccllcntissimus Francorum rex cum judici-
properavit, ita festinantcr adveniens, ut in ipso sab- busRomanorum et Fraricorum, seque mutuo per sa-
balo sancto se liminibus proesentaret apostolicis. Cu- cramentum munientes , ingressus est Romam con-
jus adventum audiens autedictus beatissimus Adria- tinuo cum eodem pontifice ipse Francorum rex cum
nus papa, quod sic rcpente ipse Francorum advenis- suis judicibus et populo in eodem sabbato sancto.
sel rex, in magno slupore et exstasi deduclus, direxit Et in basilica Salvatoris juxta Lateranis [Late-
inejus occursum univcrsos judices ad fere triginta ranum] pariter ingressi ibidem ipse excellentissimus
millia ab hac Romana urbe in locum, qui vocatur rex cum omnibus suis quoque b sancli baplismalis
Novas, ubi eum cum bandora a susceperunt. sacramentum antedictus ter beatissimus pontifex ce-
Et dum appropinquasset fere uno milliario a Ro- B —lebravit. Et ita postmodum ad beatum Petrum
ipsc
mana urbe, direxit universas scholas militioe una beatissimus repedavit rex.
cuin patronis, simulque ct pucris qui ad discendas Alio vero die illucesccnte Dominico sanclo , in
liltcras pergebant, dcportanies omnes ramos palma- ipsa sacratissima paschali festivitate direxil diluculo
rura alque olivarum; laudesque omnescanentes cuin ipse sanctissimus prsesul cunctos judices ct universa
acclamationum earumdem laudum vocibus ipsum obsequia militise adeumdem regem, et cum magno
Francorum susceperunt regem. Obviam illi ejus san- honore eum suscipientes in ecclesia Sanctse Dei Ge-
ctitas dirigens venerandas cruces, id est signa, sicut, nitricis ad Proesepe,properavit cum omnibus qui cum
mos est ad exarcbum, aut patricium suscipiendum, eo advenerant Francis. Et post missarum solemnia
eum cum ingenli honore suscipi fecit. Ipse vero a celebrata perrexit cum proenominato poutifice Latc-
Deo insti.tutus benignissimus Carolus magnus Fran- ranense patriarchium, illicque ad niensam apostoli-
corum rex ct patricius Romanorum qua hora eas- cam pariter epulati sunt. Alio vero die secunda feria
dem sacratissimas cruces ac signa sibi obviam adve- simili modo in ecclesia beati Pctri more solito ipse
nisse conspexit, descendens de equo quo sedebat, conspicuuspatcr et egregius ponlifex missarum so-
ita cum suis judicibus ad beatum Petrum pcdestris; lemnia celebrans, Deo omnipotenli et preefatoCarolo
^
properare studuit. Quod quidem alfimicusantedictus; excellentissimoregi Francorum ct patricio Romano-
ponlifex diluculo surgcns in codcm sabbato sancloi rum laudes reddere fccit. Terlia vero die <=, juxta ut
cum universo clero ct populo Romano ad beatunii mos est, in ecclesia beati Pauli apostoli missas ei-
Pclrum properavit ad suscipiendum eumdem Fran- dem regi fecit. At vero quarla feria egressus praeno-
corum regcm, in gradibus ipsius apostolicoeauloc ett minatus pontifex cum suis j'udicibus tamcleri quam-
cuin cum clcro suo proestolatusest. quemilitioc inecdesiabeatiPetri apostoli pariterque
Conjungeiite vero eodem excellentissimo acbeni- cum eodem regc se ad loquendum conjungens, con-
gnissimo Carolo rege, omnes gradus sigillatim ejus-- stantereum deprecatus est, atque admonuit, et pa-
dcm sacralissimse beali Petri Ecclesioc deosculatus3 terno affectu adhorlari studuit, ut promissionem
cst, et ita usquc ad proenominatum pervenit pontifi- quam ej'us sanctaememorise genitor Pippinus rex et
ccm, ubi in alrio supcr gradus juxta fores ecclesise ; ipse prsecelientissimus Carolus cum suo germano
assistebat. Eoque suscepto mutuo se amplectentes,, Carolomanno atque omnibus j'udicibus Francis fece-
tenuit isdein Christianissimus Carolus rex dexteram) rant beato Petro et ejus vicario sanctse memorise
manum anledicti pontificis. Et ita in eamdem ve- domno Stephano juniori papse, quando in Franciam
nerandam aulain bcati Pctri principis aposlolorumi T» r perrexit pro concedendis diversis civilatibus ac ter-
ingrcssi sunt, laudem Deo ct ejus excellentioedecan- ritoriis istius Ilalisc provinciae,ct contradendis beato
tantos, univcrsus clcrus ct cuncti religiosi Dei famulL
i Petro ejusquc omnibus vicariis in perpctuumpossi-
extcnsa vocc acclamanlcs : Bencdictus qui venit ini dendis, adimpleret in omnibus; cumque ipsam pro-
nomine Domini, etc. Sicque cum eodem pontifice e missionem, quaein Francia in Ioco qtti vocatur Ca-
ipse Francorum rex, simulque et omncs episcopi,, risiacus facta est, sibi relegi fecisset, comjilacuerunt
ahbates, et judiccs, ct universi Franci qui cum coo illi et ejus j'udicihusomnia quaeibidem erant adnexa,
advenerant ad confessionem beati Pclri appropin- et propria voluntate, bono ac libenti animo aliam
quantes, sesequc proni ibidem proslerncntcs, Deo o donationis promissionem ad instar anterioris, ipse
nostro omnipolcnli et cidem apostolorum principili antedictus praccellentissimuset revera Christianissi-
propria reddiderunt vota, glorificanlcs divinam n mus Carolus Francorum rex ascribi jussit pcr Ethe-
potonliam in eo quod talem per inlerveiilioncmsuf- t- rium religiosum ac prudentissimum capellanum et
fragia ejusdem principis apostolorum conccdere jussitit notarium suum, ubi concessit easdem civitates et
a Bandora cst mililaro signum. i c Cod. Luc, Tertia fcria vero die.
h Cod. Lttc, quousque.
im VITA. im
lerritoria bcato Pctro, easque procfatopontifici con-i- A dalis fecit vela numcro sexaginta quinque. Denique
tradi spopondit, per designationem confinium, sicutt cjus beatitudo fecit et pharum majorem in eadem
in eadem donationc contincre monslralur, id est aa beali Petri ecclesia in typum crucis, qui pendet ante
Lunis cum insula Corsica, deinde in Suriano, deindee presbyterium habentem candelas mille trecentas ct
in monteBardone, id est,in [inde in] Verceto, deinde5 septuaginta <=.Et constituit ut quatuor vicibus in
in Parma, deinde in Regio, et exinde in Mantua, at-- anno ipsum pharum accendatur, id est in Nativilate
que monte [ponte] Silicis, simulque et universumi Domini, in Pascha, in natali apostolorum, et in na-
cxarchatum Ravennatium sicut antiquitus erat, at- tali pontificis. Itemque prsefatus sanctissimus prsesii
que provincias Venetiarura, et Histriam, nec non ett fecit inea basilica calicem fundatum argenteum pen-
cunctum ducatum Spoletinum et Beneventanum. santem libras quinque, quem et posuit in presbyte-
Factaque eadem donatione, et propria sua manui rio pro eo qui perierat temporibus domni Pauli pa-
ipse Cliristianissimus Francorum rex eam corrobo- pse. Nam et in ecclesia beati Andrea; apostoli sila
rans, universos episcopos, abbates, duces, etiani ett j"uxta eamdera beati Petri apostoli ecclesiam, cibo-
graphiones in ea ascribi [eam subscribere] fecit. rium noviter cx argento mundissimo ipse ter bca-
Quam prius super altare beati Petri, et postmodum tissimus pontifex fecit, qui pensat libras centum
intus in sancta ejus confessione ponentes tam ipse B triginta quinque. Itaque et in ecclesia beati Pauli
Francorum rex quamque ej'us j'udices beato Petro et apostoli inveslivit corpus ejusdem doctoris mundi cx
ejus vicario sanctissimo Adriano papae, sub terribili laminis argenteis pensantibus libras triginta.
sacramento sese omnia conservaturos quse in eadem Quas addidit idem sanctissimus prsesul, quoniam
donatione continenlur promitlentes tradiderunt. Ap- argentum illud quod primitus erat nimis confraclum
parem [id est cxcmplar] ipsius tt donationis per eum- existebal. Item fecit in eadem basilica beati Pauli
dem Etherium ascribi faciens ipse Christianissimus apostoli corlinam maj'orem juxtaj'anuas principales
rex Francorum, intus super corpus beati Petri sub- ex palliis quatlrapolis ad instar cortinse quam in cc-
tus evangelia quaeibidem osculantur, pro firmissima clesia beati Petri fecit. Sed et aliam cortinam ma-
cautela et seterna nominis sui ac regni Francorum jorem fecit ex palliis quadrapolis, quse pendet sub
memoria, propriis suis manibus posuit. Aliaque arcu majore juxta altare; etiam ct per diversos ar-
ejusdem donationis exempla per scriniarium hujus cus ipsius ecclcsioeex palliis quadrapolis fecit vcla
sanctse nostrae ecclesioe descripta ej'us excellentia numero septuaginta. Atrium vero ipsius bcali Pauli
secum deportavit. Reversusque cum suis exercitibus ecclesioe, quod antea d desolalum existebat, ubi ho-
Ticinum, ipse excellentissimus Francorum rex for- ,, ves atque caballi ingrediebantur ad pabulandum
titerque -debellans atque obsidens civitatem Papiam, propter herbam quoe ibidem nascebatur, inspiratus a
dum ira Dei super omnes Longobardos qui in eadem Deo isdem sanctissimus pohtifex ex marmoribus
civitate erant grassaretur atque saevirct, et plures de pulchris sternere fecit. In ccclesia Dei genitricis ad
languoribus seu mortalitatis clade defecissent, ila Praesepe fecit vestes duas super altare majore, unam
Dei nutu eamdem civitatem, simulque et Desiderium ex auro purissimo atquc gemmis habentem assum-
Longobardorum regem, atque cunctos qui cum eo ptionem sanclse Dei genitricis, et alia de slauracin
erant, ipse exceUenlissiinus Francorum rex compre- [stauracio] ornala in circuitu blattin [blattis]. Fecit
hendit, et susepotestati cunctum regnum Longobar- in ea ecclcsia et cortinas majores ex palliis qua-
dorum subjugavit. Prsefatum vcro Desiderium Lon- drapolis«[quadraptis vel quadruplis] ad similitudincm
gobardorum regem et ejus conjugem secum in Fran- quam in ecclesia sancti Petri fecit.
ciam deportavil. Sedet per diversos arcus ejusdem basilicoesanclse
Erat enim saepefalusbeatissimus pontifex amalor Dei genitricis siniili modo ex palliisquadrapolis fecit
ecclesiarum b. Hic enim coangelicus vir fecit in ec- vela numcro quadraginta duo f. In basilica vero
clesia beati Petri apostoli vestem mirse pulchritudi- salvatoris Doraini nostri Jesu Christi juxta Latcra-
nis ex auroet gemmis habentem prsefiguratam bislo- jp num similiter fecit vestem de stauracin seu cortinam
riam, qualiter beatus Petrus a vinculis per angclum majorem cx palliis quadrapolis, sed et per divcrsos
ereptus csl. Ilem in eadem basilica ab introitu de i\ arcus vela serica numero quinquagiata septcm, om-
Rugas usque ad confessionem pavimentum veslivit v nia ex palliis quadrapulis seu stauracin. Fecit in ec-
de argento purissimo , quod pensat libras centum ii clesia beali Laurentii marlyris foris muros, scilicet
quinquaginla. Fecit etiam in eadem ipsa basilica #,,. ubi sanctum ejus corpus requiescit, vestem de stau-
beati Pelri juxta januas majores argenteas cortinas .1 racin, et in ecclesia majore aliam siiniliter fecit vc-
miroemagniludinis de palliis stauracin seu quadra- !' stem. Nam et tectum ejusdem beati Laurentii basi-
et trabes
polis. Nam et per universos arcus ejusdem aposto- - licse marlyris quod jam distectum erat s,
lorum principis basilicse de palliis Tyriis atque fun- ejus confractse, noviter fecit. In basilica autcm
» Cod. Luc, Ad partem ipsius. «^ e Cod. Luc.: juxtajanuas majores ex palteii qua-
b Cod. Luc, Ecciesiarum Dei, magnam indesinen-' drapolis.
ler gerens .curalionempro cura otnni eamtndcm cccle- i Cod. Luc, LXII.
siarum Dei. Ilic enim coatigelicus,etc. s Cod. Luc: basiiicmmajoris quod jam disleclum
« Cod. Luc, MCCCLXV. rat, clc
<• Cod. Luc add., nimis.
1187 ADRIANIPAP;E I 1188
bcati Valcntini siniili modo fecit vestem de staura- A quc et laudunas [laudanas] duas ex argento pensan-
ciu. In basilica beati Pancratii aliam simili modo tia libras octo, quas posuitsuper rugas depresbyterio
do stauracin fecit vestem. In ecclesia vero beati ubi arcus de argento exislitf. Fecit eliam et vestes
Marci, cujus tectumjam vetustale positum vicinum duas de slauracin, unam super altare beati Adriani,
ruinse existebat, depositis vetustissimis trabibus, ct et aliam supcraltarc sanctoeMartinoc,sed ct vcla de
aliis impositis novitera ipsum teslum, alque porticus palliis quadrapolis numero quindecim in cadem cc-
in circuilu fecit, eamdcmque ecclcsiamrestauravitb. clesia fecit. Tectum denique tiluli beatae Priscoc,
Arcus vero tres c, qui vetustissimi erant, addens quod jam casurum crat et in ruinis posilum, noviter
idembcatissimusponlifexargentilibrarum duodecim, fecit, ubi et veslem de stauracin fecit. In ccclc-
noviter focit. Fecit etiam in eadem ccclesia super sia vero beatorum Cosmoeet Damiani in Tribus Fa-
altari majore vestem de stauracin , sed et per diver- tis vestem de stauracin fecit, simulque et cortinam
sos arcusejusdem ecclesiseex palliis quadrapolis fccit ante absidam ex palliis quadrapolis fecit, nec non
numero vcla viginti seplem, simulque et coronam et vela ex eisdCniquadrapolis fecit numero viginti ct
ex eisdem"palliis quadrapolis,queependet subtrabe, lintea viginti. Nam et per diversos titulos, seu alias
fecit. ecclesias, atque cunctas diaconias, et monasteria
Tcctum vero basilicoabeati Laurentii . . . . ad B quantacunque infra murum hujus Romanae6urbis
Taurellum e, dum nimis vetustissimum inerat, om- existunt, divina inspiratione ignitus ipse sanctissi-
nes ejus trabes novas ibidem posuit, illudque restau- mus pontifox ex palliis, id est stauracin, seu Tyriis
ravit. Simulque et vestemdc quadrapulo super altare vestes fecit atquc obtulit. Et sicut bonus pastor om-
ejusdem ecclcsise fecit atque obtulit. Basilicavero nes Dei ecclesias tam extra muros hujus Romanoe
beali Felicis posita in princis, quoe in ruina erat et urbis quamque infra muros ad laudem Dei restau-
tcctum ejus disteclum existebat, facto eodem tecto ravit atque decoravit, verum etiam et muros atque
noviter ipsam ecclesiam renovavit, et vestcm super turres hujus Romanaeurbis, quaedirutse erant et us-
allare cjusdemecclesise de quadrapolis faciens obtu- que ad fundamenta deslructae, renovavit, atque uti-
lit. Renovavit eliam el tectum basilicsesancti Lau- liter omnia in circuitu restauravit, ubi et multa sli
rentii quam Damasi vocant, ubi et vcstem super pendia tribuit tam in mercedes eorum qui ipsum
cjus altare de slauracin, simulque et aliam vestem murum fabricaverunt quamque in ipsorum alimen-
depost allare fecit, ubi requiescit corpus sancti Da- lis, simulque et in calce atque diversis utilitalibus
masi. Basilicoeitaque apostolorum in via Lala porli- usque ad centum auri libras expendit. Hic beatissi-
cus in circuitu renovavit, quas antea initiaveral ejus mus praesuldivina inspiratione ignitus constituit in
procdecessordomnus Paulus papa et non expleverat, C monasterio sancti Stephani catabarbara patricia si-
omnia Deo propitio procfatusbeatissimus pontifex re- tum ad beatum apostolorunib congregationem mona-
paravit, simulque cl tectum majus restauravit. Nam chorum, ibi et abbatem et idoneam personam ordi-
absidam ipsius ecclesioecernens idem beatissimuspon- nans. Statuit ut sedulas laudes i in ecclesia beali
tifex jamruinse vicinam existentem, cancalis [Forte, Petri persolvant sicut et csetera monasteria, ut duo
cancclliis] ferreis eamdemabsidam confirmari fecit, monachi pro latere ipsius eeclesiseDeo nostro ca-
et ita eam renovavit. Fecit vestem in eademecclesia nant laudes, quoniam ipsum monasterium in magna
super altari majori de stauracin. desidia et neglectu incuriaque positum erat, et
Ccemeteriumitem beatorum Petri et Marcellini via nullum divinum offtciumcultu ibidem i exhibebatur.
Lavicana juxta basilicam beatse Helencerenovavit, et Hic beatissimus prsesul fecit atque constituit noviter
tecluin ejus, id est sancti Tiburtii, et eorumdem san- domos cullas quatuor. k Unam quidem quae vocatur
ctorum Petri et Marccllini noviter fecit, et gradus Capreorum [Capracorum]posita in territorio Yigcn-
ejus qui descendunt ad eorum sacratissima corpora lano milliario ab urbe Roma plus minus quintode-
novitcr fecit, quoniam nullus erat jam descensus ad cimo, ex qua primilus fundum ipsum Capracormu
ex hsere-
ipsa sancta corpora. Fecit in basilica beali Adriani cum aliis pluribus fundis ei cohoerentibus
cerostala argenlea pensantia libras duodecim, simul- ** ditaria parentum suorum successione .tenere vide-
a Cod. Luc.; ct aliis fortissimis impositis novk- i Cod. Luc.: Abbateidoneam personam ordinalas
ter, ctc. statuis, ut sedulas laudes, etc
b ln cod. Luc.: eamdemque ecclesiam restauravit i Cod. Luc, divino cultu ibidem.
deest. k Cod. Luc : noviterdomumcuttam in Capricorum
° Prima manus in cod. Luc ferebat: arcoria vero> milliario ab urbe Roma xv cum aiiis plurimis fundis
tria qumet vetustissima. Sed altera manus non adeo> ei cohmrentibusex hmreditateparentum suorum; sed
anliqua reformavit, ut in editis. et alias tres a novo fundavit dotnocultas,et staluitobli-
per
d Cod. Luc, et corlinam et eisdem, etc. apostolicumprhilegium sub magnis anathematis
e Cod. Luc: Laurentii quod prius ad Tauril- gationibus «t i« usum fratrum noslrorumChrislipau-
lum, etc perum perenniterpermaneant, et omnesfruges, vinum,
f Cod. Luc : laudimus duas posuit super rugas? et oleumdiligenter in horreosparacellariossanctmno-
de presbylerioubi areum de arcjentoexistil.Fecit, etc strmecciesimdeferatur. Magnametiamsolticiludinem,
s Cod. Luc: infra hanc chitatem Romanam seui curatn et mnoris affectumin sanctam ac venerandam
certum est habuisse, elc Reliqua
foris omnia reslauravit et vesleset dona obtulit, ve-- patriarchii domumdesunt.
rum etiam et muros alque lurres hujus Romanm, etc intermedia omnia ,
h Cod. Luc: Pelrumapostotum.
1189 VITA. 1190
baiur. Ejus proprii olim existentes, ubi et alios A sianum, et aliam Galeriam, slatuit ejus ter beatitudo
plures fundos, seu casales et massas data j'usta re- per apostolicum privilegium sub validis anathematis
compensatione ad vicem a diversis personis emere, obligationibus, ut in usu et propria utilitate sanctse
et eidem domui cultse addere visus est. Quam vide- nostrse ecclesioeperenniter permaneanl.
licet domocultam Capracorum cum massis, fundis, At vero cum omnibus spiritalibus studiis, qtioe
casalibus, vineis, olivetis, aqusemolis[aquimolis], et idem ter beatissimus, atque almificus pontifex tam
omnibusei pertinenlibus, statuit per apostolicum pri- per augmentum et utilitatehi profectibus sanctocRo-
vilegium sub magnis anathematis obligationibus, ut maiiseEcclesiseperficiendis quamque pro restaura-
in usum fralyum nostrorum perenniter permaneat, tionibus ecclesiarum Dei, et divini cultus meliora-
et triticum, et hordeum, quod annue in locis ejus- tione gerere videbatur, magnam etiam solicitudinis
dem domocultsenatum fuerit, diligenter in horreo curam et amoris affeclumin sanctam ac venerandam
sanctse nostrse ecclesioedeferatur et sequestratim patriarchii domum certum est habuisse. Unde cx
rcponatur. Vinum vero seu diversa legumina quoe nimia fervoris dilectione pro honore beati Petri apo-
in prsediis ac locis ipsius antefatae domocultseannue stolorum principis, et ornatu ipsius sancli patriarchii
nata fuerunt, simili modo curiosein paracellarioprse- conslruxit atque sedificavit ibidem noviter turrem
nominataesanctoenostrse ecclesisededucantur et se- B I! miroe pulchritudinis decoratam cohserenti porticu
paralim reponantur. quoedescendit ad balneum. Ubi et deambulalorium,
Sed et porcos qui annue in casalibus soepiusdiclse scilicet solarium sumn cum cancellissereis nimis pul-
doinocultaeinglandati fuerint, capita centum exinde cherrime construi fecit; sed et porticum ipsam quoe
occidantur, et in eodem paracellario reponantur. vetustate diruta inerat, nimis utiliter renovavit. Ef.
Decernens ejus ter beatitudo atque promulgans sub picturis atque marmoribus eamdem turremet cuncta
validissimis obligalionibus, interdiclionibus, ut omni sediflciaab eo noviter conslructa decoravit. Itaque
die centum fratres nostri Christi pauperum etiam si idem ter beatissimus, et revera prsecipuuspater, a4.-
plures fuerint, aggregentur in Lateranensi patriar- que bonus pastor, egregiusqueproesul tanto amoris
chio, et constituantur in porticu quse est juxta sca- alfeclu fervens erga nutritorem suum bcatum Petrum
lam quse ascendit in patriarchio, ubi et ipsi paupe- principem apostolorum, dum cunctum ornatum ejus-
res depicti sunt et quinquaginta panes pensanles per dem apostolicse aulse tam in prseclaris ex auro et
unum quemquepanem libras duas, simulque et de- gemmis, vestibus, seu diversis palliis, et aliis orna-
cimatas vini duas pensanles per unamquamque deci- mentis ex auro et argento in eadem apostolica aula
inatani libras sexaginta, et caldaria plena de pul- fecit atque obluUt. Etiam et omhes ejus gradus ma-
mento erogentur omni die per manus unius fidelis-. G ( jores qui ascendunt in atrium, simulque et ex dua-
simi paraceUarii eisdem pauperibus, accipiens unus- bus porticibus quse ascendunt in eamdem ecclesiam
quisqueeorum portionem panis, atque portionem, ex utriusque lateribus renovavit, sed et cunctum
vini, id est, cuppamcapientem calices duos, nec non! pavimentum ipsius ecclesiseubi marmora confracta
et carnem de pulmento: ita videlicet statuens ej'us, erant, adliibitis aliis pulcherrimis melioribus marmo-
almifica beatitudo promulgavit una cum sacerdotalii xibus, renovavit. Porticus vero ex utriusque lateribus
collegio, ut in nullis aliis utilitatibus ex frugum re- suprascriptse eeclesiaein quibus confractsetrabes in-
dilibus vel diversis peculiis antefatse domocultseero- erant, et tectum ruinsevicinum positum erat, positis
getur aut expendatur, nisi tantummodo in propriis; novis trabibus ipsum tectum noviter faciens restau-
subsidiis, et quotidianis alimentis prsedictorum fra- ravit. Fecit etiam ler beatitudo ejus imagines sex cx
trum nostrorum Christi pauperum cuncta proficiant; laminis argenteis investitas. Ex quibus tres posuit
atque perenniter erogentur. Alias vero tres domos- super rugas, quoesunt in introitu ecclesisea presby-
cultas, videlicet Galeriam positam via Aurelia mil- terii, ubi et regularem ex argento inveslito fecit, et
liario ab urbe Roma plus minus decimo ad sanctami posuit super .eumdem regularem prsefatas tres ima-
Rufinam cum fundis, et casalibus, vineis, olivetis,, gines, inmedio quidemunam existentem, habentcm
atque molis, vel omnibus ei pertinentibus. Reliquas3 D ; depictum vultum Salvaloris, et ex utriusque lateri -
vero duas, id est, aliam Galeriam positam via Por- bus imagines habentes depictas effigies,.unain bcati
tuensi milliario ab urbe Roma plus minus duode- Michaelis el aliam beati Gabrielis angelorum. In su-
cimo cum fundis, et casalibus, vineis, aquimolis, seui periori vero ruga b, id est in medio presbyterii, fa-
monasterium beati Laurentii positum in insula por- ciens aliam regularem ex argento investito, consli-
tus Romanicum vineis ei pertinentibus, simulque ett tuit super eam reliquas tres imagines in medio qui-
Leclicariam, quaevocatur Asprula. Verum etiam ett dem habentem prsefiguratum vultum sanctse Dei ge-
aliam domumcultam quaevocatur Calvisianum cumn nitricis, et ex duobus lateribus unam habenlem vul-
fundis, et casalibus, vineis, olivelis, aquimolis, ett tum depiclum sancti Andrese apostoli, et aliam
oinnibus ei pertinentibus, posita via Ardeatina mil- sancti Joannis evangelisfee, utrasque vero sex ima-
liario ab urbe Romaplus minus quinlodecimo. Quass gines, ut dictumest, de laminis argenteis nimis pul-
videlicet tres domoscultas, scilicet Galeriam, Calvi- cherrime factas deauravit, in quibus imaginibus po-
8 In cod. Luc. ecclesimdeest. b Cod. Luc, In secunda vero ruga, etc.
1191 ADRIANIPAPÊ I .. 1192
suit argenti libras centum. At vero jam pcr evoluta A , genteoe existunt, quoe pcnsant libras quinquaginta.
viginti a annorum spatia forma quse vocatur Sabba- Nam et per diversas diaconias fecit simili modo vela
tina nimis confracla existens, per quam decurrebat stauracia seu Tyria pro unaquaque diaconia numevo
aqua per centenarium in atrio ecclcsi» bcati Pctri sex, quse fiunt simul vcla numcro nonaginta sex.
apostoli, simulque et in balneo juxta eamdem eccle- Item idem sanctissimus prsesul, formam quse Jobia
siam sito, ubi fratres nostri Christi pauperes, qui ad [Jovia] vocatur, quoe per evoluta viginti annorum
accipiendam eleemosynam in paschalem festivitatem spatia nimis confracta jacebat, a fundamentis restau-
annue occurrere et lavari solebant, el ex qua diver- rare fecit. Simili modo fecit t"et in basilica beati
ssemolsein Genuculo machinabantur [macinabant] Pancratii martyris c, quae est foris muros huj'us ci-
aqua ex eadem forma neque in atrium beati Petri, vitatis Romanoe,vela de stauracin seu Tyria numero
ncquc infra civitatem decurrebant, dum ipsa forma, triginta octo et linea triginta octo d, et in basilica
ut dictum est, diruta exstitit, ob centum arcus ipsius beati Stephani protomartyris in Coeliomonte fecit
formsemagnseb altitudinis constructos, et a funda- vela de stauracin seu Tyria numero viginti et linea
mentis demolitos atque destructos, ut jam nulla spes viginti. Sed et in basilica beali Apollinaris simili
videretur esse eosdem arcus vel fractam formam re- modo vela de octaplo numero £decem el linca de-
sedificandi atque restaurandi, ipse beatissimus ac B • cem. Item in basilica beati Valentini maiiyris, quac
sanctissimus prsesul aggregans multitudinem populi sita est foris muros hujus civitatis Romanocsimfii-
per semetipsum ad fabricandum atque restaurandum ter fecit vela de stauracin seu octapli numero
camdemformamprseparavit,ettantam curam ac sol- viginti duo, et linea viginti duo.
licitudinem in ejusdem formsefabrica exhibuit, quod Dum vero forma quoeClaudia vocatur per anno-
cliam noviter a fundamenlo eam renovavit atquc rcrum spalia demolita esse videbatur, unde et in bal-
slauravit, et confestim centcnarium illud, quod ex neis Lateranensibus de ipsa aqua lavari solebat, ct
cadcm forma in atrio ccclesisebeati Petri decurrcbat, in baptislerio ecclesiseSalvatoris Domini nostri Jcsu
dum nimiamnegtectus incuriamplumbum ipsius cen- Christi, in plures ecclesias in die sancto Paschoc
tcnarii furlim jam plurima ex parte exinde ablalum decurrere solcbat, et dum modica aqua de procno-
fuisset,reliquumplumbum conquassatum, prolinus minala forma intus civitatem decurrebat, prospi-
idem prsecipuus pastor addita multitudine plumbi ciens proecipuus et coangelicus proesul, aggregans
ipsura centenarium noviter fecit, etDeo auspicc aqua multitudinem populi ex partibus Campaniaeper se-
in atrio beati Petri, simulque et in proefatobalneo, metipsum ad fabricandum atque restaurandum cam-
verum eliam et intus civitatem, id est in Genuculo, dem formam totis viribus properavit, ut tantam cu-
ubi moloemachinabantur, sicut antiquitus abundan-'C ram ac sollicitudinemin ejusdem formse fabrica cx-
tcr decurrere fecit. Simulque idem beatissimus pon- hibuit, qui etiam noviter eam renovavit atque restau-
tifox fecit in basilica beati Pauli apostoli ex laminis ravit, et confestim ex eadem forma aquse in prscfata
argenteis imagines tres quseponuntur superrugas in balnea etiam et intus civitatem sicut antiquilus
introitu presbyterii. Unam quidem habentem vul- abundanter decurrere fecit. Hujus temporibus dc-
tum depictum Salvatoris Domininostri Jcsu Christi, functus Leoninus consul et dux, postmodum vcro
ct ex utrisque lateribus imagines depictas habentes monachus, ob veniam suorum delictorum tres un-
cffigies angelorum, qui pensant libras viginli qua- cias massse Aralianoe [Aricinoe],qua ex haereditate
tuor. Fecit ct in basilica apostolorum in via Lata parentum suorum fruebatur, sitas ab hac Romana
vcla dc palliis sericis numero viginti ct linea vi- urbe milliario sexlodecimo via Ardeatina, in quo et
ginti. In ecclesia vero beali Laurenlii martyris ecclesiam beati Edistii esse dignoscitur, quam ipse
atque lcvitse foris muros hujus civitatis Romanse beatissimus papa magnae constructionis fabricis de-
fccit vcla ex palliis sericis numero viginti et linea coravit, ampliavitque in easdem tres uncias supra-
viginti. scriptse massse Aratianse alias sex uncias a Pclro
Nam et in ecclesia bealse Dei Genitricis ad Mar- comite, atque Agnete relicta Agathonis scriniarii
u ° rcliclse quondam Dominici perfecturii
tyrcs simili modo fecit vela de palliis sericis numero Theodatse
viginti et linea viginli. ltem idem sanctissimus pon- [prsefeclorii]. Fines etiam ex omni parte conquisi-
tifox fecit pcr diversos titulos vela de stauracin seu vit. Data enim digna compensalione nemini vim in-
Tyria per unumquemque titulum numero viginti et ferens, sed magis, iit condecet palri, cuncla secus
linea viginli: fiunt simul vela serica numero qua- eumdem locum amica pactione cmit prsedia. Et do-
tuor centum ct quadraginta. mumcultam bealo Petro eumdem Iocum jure per-
Ipsc vero prsecipuus pontifex fecit imagines ex la- petuo statuit pcrmanendum. Quem et domumcul-
minis argentcis deauratis habentes efiigiemSalvalo- tam sancti Edistii vocant usque in hodiernum
ris Domini nostri Jesu Christi, quseposita est super diem.
introitu basilicocbcati Pctri apostoli, ubi portoe ar- Pariter eliam et massa quae vocatur Acatiana f,
a Cod. Luc, per abolita viginti. ";;*2r_ d Cod. Luc, XLVIII. . " .,
b. Cod. Luc, quam et carcoras ipsius formm ma- e Cod. Luc, et Theodatm,
gnce, etc f Cod. Luc, Acutiana.
" Cod. Luc, martyris atque levitmqum, Clc.
U9S VlTA. 1194
quae-juxta eamdem domumcultani esse videtur, ab ,A sanctissimusprsesul, in basilica vasis clectionis beaii
eodera Leonino beato Petro concessa est. Item ipse Pauli aposloli cernens existentes trabes per prisca
ter bcatissimus proesulin basilica majori, quseappel- tempora velustas ad modicumqueruituras, fccit sicul
latur SanclscDei Genilricis, qui aderat juxta basi- superius in basilica beati Petri principis aposlolo-
licam beati Laurenlii marlyris atque levitoe,ubi ejus rum, cuncta disponens per Januarium fidelissimum
sanctum corpusrequiescit foris muros Imjus civita- vestariarun][F.vesliarium]suunicummultitudiiiepc-
lis Romse,obtuUlvela dc slauracin, seu ouadrapolis puli. Sedetipse terbcatisiinuspastorpcrsemotipsum
numero quindeoim et linea quindecim. frequcutans lotam noviter restauravit, el mulavit
Tectum vero tiluli beati Clemeiitis quod etiam trabes majores numero triginta quinque, et per circui-
casurum erat et in ruinis" positum regionis terliac tumcjusdem ecclesisenoviterrcslauravitc. Hicaulcm
noviter restauravit, nec non et basilicam beati Sil- ler beatissimus et apostolicus vir dum diligeniissima
vestri confessoris atque ponlificis sitam in Orfea, exquisitione sua reperissel monasterium Houorii
quaejam in ruinis posita erat et tectum ejus dirutum papae in nimiam desolalionemper quamdam negli-
existebat, facto eodem lecto, noviier ipsam eccle- gentiam venire, divina inspiratione motus novitcr
siam renovavit. Simili modo et in famosissimatoto- aedificavitatque dilavit, et abbatem cum caeteris
que orbe terrarum praeclara venepanda basilica beati:B monacbis regulariter ibidem yilam degenies ordina-
Petri apostolorum principis, dum per olitana teni- vit, et conslituit eos ut in basilica Saivatoris, quoe
pora vetusfissimas trabes, quse ibidero cxislebant, el Constantiniana dicla esi juxta Laterancnsc pa-
cerneret idem prsecipuus pontifex, mittens Janua- triaixjhiumposita, oflicia celebrarent, hoc est maiu-
rium vestararium a suum cognoscens eum idoneam tinam horam, primam, tertiam, sextam, sed et no-
personam, cum mulliludine populi mulavit ibidem nam etiam el vespeiiinain ab uno choro quidcm, qui
trabes numero quatuordeeim, alque totum ejusdem tludum singulariter in utroque psallcbant nionacbi
basiiicoetectum et porticus noviter rcstauravit. llic ex monasleiio sancli Pancratii ibidem posito,
idem almificus praesul diVina inspiralione replelus et ab allero choro, monachi jam fali monasterii
alque misericordia motus formsc, quae Yirginis ap- sancti Andrese,et Bartholomsei,Honorii papse,qua-
pellatur, dum per annorum spatia demolifa atque a tenus piis laudibus, pariter psallenles hyiiiniferis
ruinis plena exislebat, vix modica aqua in urbem choris lsetiresonent cantus reddentes Dunino glo-
Romam ingrediente, prospiciens sicut benignissimus riosos melos, perssepius niemorantes venerandi pon-
et pius pastor novilcr eam restauravit, et tantam lificis nomen, scilicet in sseeulamemoriale tjus pan-
abundantiam aquoeeffudit ut pene totam civitatem geules carminibus.
satiarit. (
C Hic idcm saiiclissimus prasul iu domocultaquam
Tectum denique basilicaebeati Januarii marlyris Capracorum vocaul, quaui cx jurc proprio suo ob-
gitse ad porlara beali Laurentii martyris alque le- tulit pro alimoniis pauperum beato Pefro aposlolo-
vitoe noviter reslauravit. lteui in coemelerio bea- rum piiricipi nulritori suo, a solo fundavil atque
tortini martyrum Abdon et Sennen, foris portam oedificavitccclesiam, simulquc speciose ornavit, ct
Portuenscm, vestem de stauracin fccit atque ob- in nomine ejusdem Deo factori suo dedicavil d',re-
tulit. condens in ea reliquias cx vestimentis « Salvatoris
Ilic enim coangelicusvir dirina inspiratione igui- Doroininostri Jesu Christi, et ejusdem Dei gcniliicis
lus constituit diaconias tres-foris portam beatorum sewperque virginis Marisc, atque duodecim aposto-
apostolorum prineiyis, id est, unam quidein sanctse lorum, et aliorum venerabilium marlyruro, in quam
ct gloriosoe semper virginis Dei genitricis Marioc sacratissimaro. ecclesiam cum cuucto clero suo se-
dominse nostroe, quoe sita esl in Atriano b [atrio], naiuque Romano pergens cum nimia gloria seu ex-
aliam vero suprascriptoeet inlemeralae dominoeno- sultatione pariter oyantes, et in pauperes Christi
strse, quaesila est foris portam beati Pelri aposloli in ibidem magnam consuelam eleemosynam faciens
caput porticus, nec non et aliam diaconiam quoe translatavit, atque introduxil in eain corpora san-
appellatur sancii Silvestrijuxta hospitale sancti Grc- clorum martyrum simutque poniificuin, videiicet
gorii. Quas suprascriplas diaconias hic almificus vir corpus.sancti Cornelii maiiyris et ponlificis, suc-
in abdilis sine misericordiajfructu reperiens noviter cessorisque ejus sancli Lucii martyris atque ponti-
rcstauravit. Ubi et dona plurima mobilia atque im- ficis, et corpus sancti Fclicis simili modo martyris
mobilia pro remedio animoesuoe obtulit, et consti- seu pontilicis, pariterque corpus sancli Innocentii
tuit, ut per unainquamquehebdomadamquinlaeferioe confessoris atquc pontilicis, quos ut patronos in Do-
die cum psallentio [id est cantu psalmorum] a diaco- mino almus saeer pontifex ob amorem f sanctoese-
niausque ab balneum pergerenl, et ibidem dispen- dis aposlolicae,in qua et praesederunl, sicut decuit,
satione per ordinem pauperibus consolari atque honoravit. Nec non et lectum tituli beatae Susannse
eleemosynamiieri. Imo hic ipse sxpius nominalus martyris inter duas domossilum juxta sanctum Qui-
» Cod. Luc, vestiarium. dicavit,etc.

b God.Luc, in Adriano. e In cod. Luc, ex vestimemisdeest
c Cod. Luc, portica omnia restauravit, f Cod. Luc, et patronos in Domino almus sacer
d Cod. Luc, ejusdem Dei apostoli fantoris stti de-
fruens ob amorem, etc.
P*TItOL. xr.vi 38
11'JS ADIUANIPAP.E i \m
riacum, qtiotljam casurum crat ol in ruinis posilum, A tenipoiiims niarcescentes in ruinis mole defeccrant,
novilcr reslauravit. Simili modo ct tilulum beali quas proecipuus antistes fcrvens in amore Spiritus
Cyriaci maiiyris, Ecclesiam sancti Laurentii ad For- sancti in omnibus una cum porticibus earum a novo
mosam pariter a novo restauravit. nimio docore renovavii. Yerum eliam tituli sancti
Imo et basilicam Salvatoris, quac el Constanti- Sixti el hasilicoe sancti Adriani a novo simili modo
niana vocatur, juxta Latcrancnse patriarchium in renovavii sedes,ct basilicam beati Pancratii marty-
ruinis positam, una cum quadriporlicis suis atriis- ris nimia vetustate dirnlani atqtie ruinis pracventaui
que, et fonlcs noviter, sicul ccclosiasbeatortim piin- isdem alinifious in intcgrum a novo nimio decore
cipum Pclri [el] Pauli, rcnovavit, in qua et mulavit una cum monasuuio sancti Yictoris ibidem sito re-
trabesmajores numero quindccim. Itemhicidcm almi- stauravit. Ileni proecipuus proesul basilicam sanctar
ficus pransul monaslciiuiii sancli Laurentii quod in Dei Genitricis ad Procsepe,quoea priscis lcmporibus
Palatinis a in desorlis rcperit noviter roslaurans tota marcucrat, ultro cilioque rcslauravit, et in sar-
alque in omnibus ditans, conjunxil cum alio mona- ta lecta ejusdem ecciesioeposuil trabcs majores vi-
sterio juxta ipsum posito, scilicet sancli Stcphani, giuti.
quod cognominalur Baganda b, ct ordinavil mona- Simili modo et basilicam sancti Eusebii undiqttf
c 1 renovavit. Cameram, vcro beali Petri apostolorum
chos, et constiluit ut in litulo bcati Marci pontili- B
cis alquc confcssoris oflicio fungcrentur, id est ma- principis in omnibus desiructam atque dirutam
tutina liora, prima, terlia ct sexla, atque nona, seu Cxemploolitano exsculpcns diversis coloribus a novo
vcspertina , psallcrcnt pro requie animoe suoc Sed fecit. Porlicurn vero quae dttcit ad beatum Paulum
et in proedicta basilica bcati Marci fecit alios arcus apostolum a porta una cum ecclcsia sancti Eupli
argenleos numero sex, pensantes simul libras quin- usque ad prsediclam basilicam sancti Pauli a novo
quagiiita quinque, parilerque ct calices roinisteriales rcstauravit. Imo ct porticum quse ducit ad sanctum
a caiholica d procedentes ex purissimo e reparavit, Laurentium foris mtirum a porta usque in eamdem
pcnsantcs libras novem et scmis. basilicam a novo cnnslruxil. Hic idem almificuspa-
Hicquippc pr;csagus vir considcrans pluiimi popu- ter eamdem basilicam sanoli Laurentii martyiis,
li salutcm, super ripam fluniinis porticum, quae ubi sanctumcorptis cjus requicscit, annexam basilica?
ducit «klbeatum Pctrum aposlolum arctam et angu- majori, quam dudum idcnr procsulconstruxerat, ultro
stamexistcntem,per quam viam transeuntes ad eum- citroquc a novo restauravit.
tlein beatum aposlolorumprincipcm Petrum pcrve- Jmo etccclesiam sancli Stophani juxta eas sitam,
niebant, plusquam duodccim millia tufos in liltore ^ ubi corpus sancti Leonis cpiseopi et martyris quic-
alvei fluminisin fundamcnlisponens a solo usque ad ^* scit, similitcr undique renovavil, una cum ccemelerio
summum tcctum miroc magniltidinis porticutn repa- bealoe Cyriacocseu ascensum ejus. Yerum etiam ct
ravit, et usque ad gradus boati Pctri reslauravit. basilicam Jerusalem, quaein Scssoriano sila est, et
Diaconiam vero saneloeDei gcnilricis scraperque vir- olitanas ejus quae marcucranl trabes, mirifice ipsas
ginis Marioeschokc Groccoef, quacappellatur Cosme- rautans in omiii restauravit patie.
din, dudiim brevcm iu sedificiisexistentem sub rui- Pariter et templum aposlolorum quod appellalur
nis positam reslauiavil : nam niaximuninionuroen- Eudoxioead Yincula, totam cjus a novo restauravit
tum de Tiburlino lufo super eam dependcns, per ecclesiam. Imo et basilicam sanctoeRufina;ct Secun-
anni circulum pluiiinain mulliludiiicm populi con doe,quse ponitur in episcopio Silvae Candidoe,qt:ae
grcgans, multorumque lignorum struem incendens; olitana vetustate marcucrat, una cum baplislerio
dcmolilus cst, sinmlque collectionem rudcrum niun- summo sludio renovavit, videlicet et basilicam beali
dans, a fundanicntis ocdificans, proediclamqnehasi- Petri apostolisitam via Appia in Silice ultra sancluin
licam ultro cilroqtic spatiose largans, tresque absi- Thoniam apostoluin noii procul a liicesimo, desola-
das in ea constilucns, proer.ipuus antistcs, verami tione ruinisquc procvenlam a novo una cum baptisle-
Cosmedin amplissimam a novo reparavit. Pariicrques n rio rcstauran.s mole hiagnitudinis decoravit.
ct lilulum beati Laurenlii maiiyrts quam Lucinoedi- Pariter et hasilicaro sanetorum Cosmoeel Damiani
cunt, seuecclesiam beaii Martini sitamjuxta tilulumi sitam in Tribus Fatis, quia nimia vetustale similiter
sancli Silvcstri, simulquc ct basilicam beati Agapitii trabcs ejus marcescenles defecerant, a novo totam
maiiyris foris miiros juxta saiiclum Laurentium po- restauravit. Et ecclesiam beati Joannis Baptistae si-
sitam rcparavil, B[qux prscfatocecclesisea priscis> laro juxla porlam Latinam ruinis praevenlam in om-
<>Cod. Luc, quod a Palulinis. culana , et donaria ibi obtu'it mulla et vela dhersa.,
b Co.l. Luc, Vayanda. Hic idemeximiuspapa altare beali Pauti aposioli una
«-'Cod. Luc, ttt in territorio beati Marci. cum ejusdem confessionis foribus ex auro mundo tn
d Cod. Luc, incaiholicti. sacris designat,historiismirificenrnavitpens. lib.cxxx.
e Cod. Luc, auro purissimo. Fecij_in ipsa ccclesia palenam ex auro puro cum ca-
f In cod. Luc, scholccGrmcmdecst.. licesiii pens. simullib. xx. Bestauravit omnes iitulos
sDosunt in codice Luccnsi quoeuncis iricludun- et ttnhersa cmmeteria,eldona oblulit, qticedinumerari
lur : his vcro paucissimis coarctatur narraiio : Eecitt non possunt. Fecil autem bttsilicam monasterii beati
lutem ipse ponlifcx a novo ecclesiamsancli Aciriani i Anttstasri, ctc.
H Laurenlii, qum diruta erat in crypta cmnuculastc-
1197 VlTA- im
uibus a novoj-enovavit. Verum eliarii et Ccclesiam1A sancti Satuiiiini in pTocdfcta\ia Salaiia positam una
re-
apostolorum foris porlam Appiam milliario tertiO cum coemeterio sanctorum Chrysanthi et Darioc
in loeo qui appellalur Catacumbas, ubi corpus beali novavit -, atqife ccemelerium sanctaeHilarias innova-
Sebastiahi martyris cum aliis quiescit, in ruinis vit. Imo et coehieterium Jortianxu-Um, videliccl san-
proeventama novo restauravit. Imo el tituluni Pu- Ctorum Aiexandri, et Vitalis, et Martialis martyrmn,
denlis, id est ecclesiam sanctoe Potentianoe in rui- Seu sancfariim sepiem virginum a riovo restaurarit.
nis positam noviter reparavit; sedet basilicam sancti Pariler in eadem via Salarla coemeterium sancti
Tbeodori silam intra velum juxla domum cultam Silvestri confessoris atque pontificis, aliorumque
Siilpilianam , nec non et basilicam sancli Petri po- sanctorum mullorum , in ruinjs posilum renovavit,
gitam in Massa Merutana, per olifana dirutas lem- nec non et ecclesiam sancti Felicis posilam foris
pora a solo renovavit. Huj'us denique temporibns poiiam Porluensem a novo reslauravit. Simulque
defuncttis Mastalus primicerius. reliquit pro anima et basilicam sanclorum Alidon et Sennen, alque'
stia in potestate proedictiponlificispauperibusChrisli beatx Candidse,una cum ctcleris sanclorum ccemele-'
de sua propria hsereditale erogari : quare uno con- riis in idipsum pariler renovavit. ldcm egregius
sensu hocredes'prsedrcli Mastali dederunt alque ve- prsesulpraefatus basilicam scilicct beati Adriani mar-
nundaverant eidem magnoprsesuli cum fundis atque 61 tyris, et sanctorum Cosmseet Damiani, a novo re-
casalibus ecclesite sancti Leucii portionem eis com- stauravit, diaconias conslituit, in quibus et mulla
petentem positam via Flaminia milliariis ab urbe bona fecit per suam sempitcrriam memoriam, conce-
Roma plus minus quinque, et in auro solidos man- dens eis agros, vineas, oliveta, servos, ancillas, ct
cusos numero ducentoS'.Quorum et provinciam jam peculia diversa atque rcs mobiles, ut de redilu eo-
fati Mastali hoeredes Christo dederunt. Poiiio yero rum crebris exactionibhs diaconioeproficienles pau-
Gregorii secundicerii quam in suprascriptis casalibus peres Christi reficerentur.
sancti LeuCiihabere dignoscebatur, pro secundicerii In praefata vero diaconia sancti Adriani obtulit in'
honore eidem almo proesuli ab eodem Gregorio con- argenteo canistra duodecim» amam unam, scyphum
cessa est, et dum ipsa sancti Leucii ecclesia in ruinis unum, patenam unam, calicem unum, amulam of-
Bximiis atque vepribus drcumvallala perisset, a novo fertoriam unam, pensantes libras sexaginta et
eam restaurans miroe magnitudinis domocultam ibi- septem. Item per uiinis solertem curam atque in-
dem beato Petro nulritori suo sedificavit, et in per- duslriam aquoediictus Sabbatinoc a novo formatoea
peluum concessit, et ea in fines ampliavit tam Cx fundaroento sedificans, faulori suo beato Pclro apo-
hsereditate Paschalis quamque ex commutatione * stolo fluentem aquam perduxit, tam in fontem basi-
hieredibus qnondam Lucise seu Joannis primicerii licoequi per vchicula implebatur quam in aliium
vcl diversorum locorum facta. Hic fecit in basilica ejusdcro basilicoeel simul in balneum utilitatem pe-
beatse Petronillse ad beatum Petrum apostolum arcus rcgrinorum ibidem servientium procurans. Imo et
argenteos sex pcnsantes libras quinquaginta. Titu- basilicam sancli Secundini positam in urbe Prxne-
lum vero sanctse Praxedis ex parte ruentem in in- slina, ubi coipus cjus quicscit, in ruinis positam a
tegrum renovavit. Jmo et basilicam sanctsc Eugeniae novo resiauravit.
tam intus quamque foris a novo restauravit. Tariter eliam et in basilica beali primi marlyris
Simili modo el basilicam sancti Gordiani atque Slephani sita in Cocliomontei quaeper olilana teni-
Epimachi, seu coemeterium ej'usdem ecclesise Sim- poraniarcuerant, maximas in ea trabes vasla molc,
plicii alqne sancti JEmiliani, atque Quarli et Quinti quin etiam porticus mirifice intrinsecus el extrinsc-
inartyrum , et bealse Sophia;, una cum ccemeterio cus a novo renovavit. Porro et in basiiica bealoeEu
sancli Tertulliani foris portam Latinam a novo re- genisequam jam dudum ejus renovaverat alraitas,
novavit, nec non et ecctesiam beati Tiburtii et Vale- solertem in ea gerens curam, monasterium puella-
riani, atque Maxitni, seu basilicam sancti Zenonis, rum noviler ibidein a fundanieutis oedificans consli-
una cum cojmeterio sanctorum Urbani ponlificis, jj i tuit, Utjugiler illic Dco canercnt laudes, videlict
Felicissimi el Agapiti, atque Januarii et Cyrini hora primat teiiia, nona, vespera, matutina. In qua
martyrum foris portam Appiam uno cohoeientestoco, elplura obtulit dona, ideslagros, vineas, domos»
qtiseex priscis marcuerant temporibus a novo rcstau- servOs et ancillas, divcrsisque peculiis, et coeteris
ravit. Itemque tiluluro sanctoe Dei genilricis sem- mobilibus rcbtts dotavit. Sed in titulo Pamachii,
perque virginis Marioe, qu:c vocatur Callisli trans sanctonim Joannis et Pauli, qii;c pcr elapsos mar-
Tiberim, a novo in inlegrum ex omni restauravit cuerant annos, omnia saiia tecta cjusdem tituli reno-
parte; simili modo et titultim sahcti Marcelli Yia vavil.
Lata situm a novo restauravit. Jit basilicaro ccemC- Hic vero egrcgius sacordos ob nimium amorero
terii sanclorum martyrum Hermetis , Proli et Hya- confessionembeati Petri totam iiitus QXauro ptnis-
cinthi atque basilicam miroemagnitudinis innovavit. simo in laminis diversisque historiis compte ornavit,
CtEmeteriumvero sanctaeFelicitatis via Salaria imai pondera trocentariim Hbrarum ponens, et in postera
cum ecclesiis sancti Silvani marlyris et sancti Boni- superius ejusdem sacroe confessionis aiiri mundis-
facii confessorisatquepontiGcis uno cohferenles solo simi libras tredecim, pari modo et in ipsius apostolf
inirse restauravit magnimdinis. Sed et basilicam confessionis liminari infeiiori libras vigintrquinqtie
\m ADKIANlPAP/li I 1200
AspecUimvero allaiis super eanidora coiifcssioncmA docim. In occiesia vero Salvatoris, quaevocatur Con-
atque dc.vlra hcvaque parte juxta gradus jam dictse stanliniana, fecit ante veslibulum altaris aureas tres
confessionis, addens in ea argcnti lihras centum tri- gabatas pensantes libras decem. Sed et in basilica
ginta sex curiosc [cariosum] renovavit, ejttsque hi- beaue Dei Genitricis ad Prxsepe fecit delphinos ar-
storiasex auro ptuissimo libris decem.et octo niti- genleos perdiversas coronas pensantes libras viginti
dissime deauravil. Siraulque et canlharas in eadem quatuor. Proestanlissirausidem eximius antistes fecit
Dei ecclosia aposloli numero decem renovavjt, adin ecclesia beali Petri aposloli ad corpus imagiqem,
dens in cis argenti libras centum ; ante janmis vero quaedudum ex argento ineral Salvatoris, sanctaeDei
argenteas, fccit canistros argenteos duodecim pen- gcnitricis, sanclorhm aposlolorum Petri ac Pauli,
santes libras, tiiginla sex. Siinili niodo cl in turre ca- atquc Andreoede auro purissimo mirse magnitudinis
nisiros argenteos duodccim pensantes inibi libras, pensantem libras ducentas.
quadraginla quinque. In eadem quippe beali Petri Hio elegantissimusprocsul atque fortissimus rectae
ecolesia per diversas coronas fccit dolphinos ex ar- fidei prsedicator direxit missos suos, videticet pres-
genlo lihrarum ceiitum. Et in ecclesia beali Patili bylerum Petrum sanctae Romanoe ecclesioe,et Pe-
apostoti instar eorum quos posuerat in ecclesia san- trum religiosum abbalcm venerabilem monaslerii
cti Potri delphinosposuit argenteos librarum centtim B l sancti Sabae,quoeappellatui CellaNova , ad impera-
ocloginta ; pariter ct in ecclesia Salvatoris , quoe lorem Coustantinum et malrem ejuslrenem, adhor-
appellatur Conslanliuiana, fecit delphinos argenteos; tans eos atque fideliter prsedicans per suas aposto-
libraruin triginta. Fecit et in ecclesia beali Pelri per licas lilteras pro sacris iroaginibus erectionem,
diversa oratoria canistra argentca numero duodecim qualiler per teslimonia Scriplurarum, seu traditio-
pensantia simul libras quadraginta. Et rugas in pres- ncm probabilium Patrum a priscis temporibus usque
byterio a parte virorum ct mulicruro ex argento pu- bactenus orthodoxe venerantur in sancla calholica et
rissimo pensantes libras centum triginta, nec non et apostolica Romana Ecctesia,quodproefatiimperatores
alias rugas in caput presbyteru ante confessionemex camdem venerantes atque amplectentes apostolicain
argontco pensantes simul cenlum ct qualuor. Et in epistolam, concilium in Nicsea congregari fecerunt
ecclesia sanctoc Dci geniliicis Marisetrans Tiberiini trecenlorum quinquaginla episcoporum , qui secim-
fecitcanistra argcntea quinque pensanlia simul libras; dum doctrinam procdicationis aposlolicoe epistoloe
quindecim. Euimvcro in basitica sanctoeDei Geni- nimirum crediderunt. Hi proinulgantes censueiTini
tricis, quoeest ad Prxsepe, in allari ipsius pncsepii et per synodum universalem definierunt unanimi as-
fecit laminas cx auro purissimo hisloriis depiclis>_ serlione pro lionorandis imaginibus creclionem.
pensanles siinul libras quindecim. Ecclesiam veroi Quam synodum jam dicli missi in GroccoSernione
hcalse Agnelis marlyris, seu basilicain 1eaUc Erae- sccuin detulere una cum imperialiiius sacris manibus
rentianoe,p..iiter etiam et ecclesiambeati Nicomedis > propriis subscriplam , eamque proedictusegrcgius
sitam for's poiiam Ntimenlanam, simul et ccemete- aulislos in Latinam linguam Iranslalaii jussit, ct iu
rimn hcati Hippolyli inartyris juxta sanctum Lau- sacra bibliothcca paritcr recondi, dignam iLi oiiho-
rentium, qun»a priscis marcuerant tempoiibus, ai doxoc fidei merooriam oeternam faciens. Hic idciu
novo renovavit. Pari modo ct ecclesiam beati Cliri- exiniius papa allare beati Tauli apostoli una cuiu
sti marlyris Stcphaiii sitam juxta proediclutiicceroc- ojusdem confcssionis forihus auro niiindo sacris dc-
leiitim sanoti HypDoIylisimilitei'restauravit. Fecitt corans bistoriis niirifice ornavil pensantes libras
vero ct in confessionc beali Pauli apostoli ex auro) ccnlum triginta, scd ol sarla lecla tiluli sanclorum
puiissimo iniaginero in moduni evangeliorum, inliisi Qttatuor Coronalorum , quoe in ruinis existebant,
supcr ejusdem sacralissimum corpus pensantem li- trabes ibidem plures iinponens, omnia a novo reslau-
hras viginti. Llemvcro omnitim bonorum proccipuus 3 ravit. Ilem fecil paleuam et caliccm in basilica.
proesula novodedicavit atque coiistituilmoiiasleiitira i beati Pelri aposloli pro quofidianis ministcriis ex
saiiclorum Adiiani alque Laurenlii, quod in ruiuis3 .j.' atuo purissiino, pensantes siniul libras viginti qua-
marcescehat a priscis tempoiibus, et tanquam cryplai tuor. Ilem beatissimus vir focit in ecclesia saiiclse
a saicularibiisinhalitahatiir. Ipse vero egrcgius an- DoiGenilricis Maria;ad Procsopepalenam ct calicem
tistcsa novo id rcstauravit in proediclorum sancto- sanctum ex auro obrizo pensanies lihras viginti.
ruro, videlioclAdriaui ct Laurcnlii iiomine, in quo ett ltcui in litulo Eudoxio, videlicel l.eali Petri aposloli
mutta donavit lain iu auro quamque et in argenlo,, ad Vincula,fecil canistra duodcciin pensantia libras
seu in agris, atqiie in familiis diversisque peculiis,, sox et triginla , el delphinos per diversas coronas
simulqite et ex mobilihus. Et co.islitnil in basilica i triginla qtiinque pcnsantes libras octo, parilerque et
SancUeDei Geuitricis semperque virginis Marioeadd ecclesiara beatoe Sabinoesilam in torrilorio Feren-
Pracsepecl in cetcris monaslciiis ibidem consliuuis,;, tinelto a novo reparavit. Hic ipse almificus pra;sul
Deo die nocttiquccanenles solilas dicere laudes. Fe- fecit in basilica beali Petri apostolipatenam ex auro
cit ibidcm prsefatttsantistes iu confcssionebeati Lau» obrizo cum calice sanclo , pensantes simul libras
lentii marlyris foris muium imaginem ex auroo viginii.
putissiino iu lnodum evaiigeliorumejusdembeatiLau- i- Siniiliter ct in ecclesia beati Laurenlii mariyris
rentii elligies continentem, quoe pcnsat libras quin- i- foris niunini fecit ex auro purissimo patenam cuiu
1201 \ITA. 1202
calice sanclo pensanles simul Iibras quiudeciro. Ilcm A . ad arcuni qui vocatur Trcs faccioelas d cam de-
diaconiam sanctorum Sergii el Bacchi ejusdem dia- duxitjinlerea et mttros in aliquibus Iranscciidil loois,
couise dispcnsator propter inetum lempli, quod siliun atque ultra basilicam sancti Marci evertens porli-
e
super eas videbaliir, everlens super eamdcm eccle- cuiii quoe vocalur Palalina, ct pcr plateas se ex •
siam a fundamentis ipsam basilicam exlerminavil, tendcns usque ad pontcm Antonini, ipsumque evcr
quam restaurare minime valens misericordia motus lens murum, egressus in suo se iterum univil alveo,
ab eorum martyrum amore hic prsesagus antisles a ita ut via Lata amplius quam duas staluras ejusdem
fundamentis in ampllorem reslauravit decore nimi- fluminis aqua excrevisset, atque ad portam bcati
rum slatum.] Basilica veromonasterii beati Anastasii Petri usque ad ponlem Milvium f aquoe descendc-
Christi martyris una cum baptisterio a, et hegume- rant, juxta remissam vim ipsius fluminis reddidil.
narchio, cselerisque aedificiis per incuriam mona- Domos ilaque evertit, agTOsdesertavit, evellens et
chorum nocturno silentio exustam a fundamenlis eradicans arbusta et segetes. Nam nec serere pars
usque ad summum tectum cum audivit misericor- maxima Romanorum valuil ipso lempore, et per hoc
tXssimus prsesul, valde diluculo velociter currens imminebat tribulatio magna. Quo audilo ipse proe-
reperit eam adhuc ardenlem, et solummodo arcam cipuus prsesul hoc , quoniam per triduum ipsuin
ejusdem martyris erutam in media corte jacenlem; " fluinen quasi per alveum per civitatem currebat, sc
csetera vero sanctuaria, seu ministeria tam in cccle- nimis m lamenlalionibus dedit, et humi in oralionem
sia quam in vestiario ab ipso igne conflagrata sunt. prostratus persistens, misertus Dominus ejus oralio-
Qui nimio moerore cum suis ministerialibus certa- nibus posl triduum cessavit. Sed per plurcs dies aqua
lim exstinguens igncm, confestim viribus tolis a Romam delinuit invasam; qui ipse proecipuusantiste.i
flan-nifcris ruinis erutam a novo in meliorem statum divina permotus inspiratione per naviculas B moran-
prsedictam ecclesiam, cum vestiario et hegumenar- tibus via Lata ciboadvenitb, ut non fame necaren-
rhio, cseteraque ccdificiarenovavit atque restauravit. tur, eo quod minime suis domiciliis exire nequi-
Et amplius in ea sanciuaria atque ministeria, et or- bant » prse nimia altitudine aquarum. Postniodum
namenta majora quam quse ibidem combusta sunt , vero arcfacta aqua omnes ex ipsa regione via Lata
contulit. Ipse vero Deo, ut dicitur, protectus praesul in domo consolatus est. Idem vero sacialissinins
conspiciens muroshnjuscivitatisRomanse per olitana prsesul porlas aereas maj"ores mirse magniludinis de-
tempora in ruinis positos, et per loca plures turres ctratas studiose a civitate Perusina deducens in La-
usque ad teiTam eversas, per suum solerlissimum silicam beati Petri apostoli ad Turrem comple
studium tqtas civilates lam Tuscise quamque Cam- _ erexit i. Sed el in litulo Leati Marci nutritori suo
panise congregans una cum populo Romano, ejusque fecit patenam ct calicem sanclum»de auro purissimo,.
suburbanis, nec non et toto ecclesiaslico patrimonio pensantes libras undecim. Imo et calices argenleos-
omnibus prsedicans et dividens ex sumptibus dapi- quatuor pensantes libras duodecim.
busque aposlolicis, toiam urbem in circuitu restau- Prseterea in basilica beatorum Cosmse et Damiani
rans universa renovavit atque decoravit. Proesertim stonililer patenam et calicem ex auro obrizo pensan-
et in allari majori ecclesisebeati Petri aposloli fecit tes libras paritcr undecim obtulit. Verum eliam ol
ex auro purissimo diversas hislorias pensantes libras in diaconia sancti Adriani patenam et calicem k ex
quingentas nonaginta septem b,et intus in confessio- auro mundo conlulit pensantes simul libras uiidc-
ne imaginem in modum evangelioruiii ex auro obrizo cim. Fecit autem et in diaconia sancti Adriani mar-
pensanles libras viginti simul, et cancellos ante tyris arcus de argento duos pensantes libras viginti.
eamdem confessionem ex auro purissimo pensantes Et in basilica sanctse Martinse arcus de argenia
libras quinquaginta sex; qui fecit simul in altari tres pensantes tibras triginta. Imo et hi ecclesia
intus in sacra ultro citroque confessione imaginem semper virgiuis Marise, quae ad Martyres vocatur,
in modum evangeliorum, nec non et in postibus in- renovavit cyburium [ciborium1 de argento, quod ex
ferioribus et superioribusatque cancellis, simul eliam r\i vetustate consumptum erat, et addidit in co argenti
el circa corpus ex auro obrizo libras mille trecentas libras sexaginta, et in pristinum eum. erexit noviler
viginti oclo c. In vigesimo enim prsefati eximii pon- locum. Sed et arcum in cadem venerabili ecclesia
tificis anno, mense Decembri, decima quinla in- fecil de argento pensantem libras duodecim. Hic
dictione fluvius Tiberis a suo egressus alveo intu- bealissimus pontifex omnia uliliter noviterque fecit
mescens sese per campestria dedit, quse etiam proe tam in eleemosynis pauperum quamque in orna-
nimia inundatione portam quoe dicitur Flaminia in- mentis sanctarum ecclesiarum proficiens. Verum
gressus, ipsam a fundamentis evellens portam usque etiam cursum consummans atquc fidem orthodoxam
a Cod. Luc, vestiario. f Cod. Luc, olvium.
b Cod. Luc, libras cxcn e Cod. Luc, per sandala.
e Cod. Luc, simul tam in altare quam intus in sa- 1' Cod. Luc, alebat.
era ultro citroque confessione,seu imagine in modum Cod. Luc, quibant.
m
evangeliorum inferioribus, atque cancello simtd i Cod. Luc, conterexit.
etiam et circa corpus ex auro qbrizo MCCCCXXVHI, elc. k Cod. Luc, sancti Adriani inslar paicncv-caihetn
d Cod. Luc, tres catcicla.
* Cod. Luc, rcgttmmasper porlkum. cx, etc
1205 ADRIANIPAP/E I 1204
iotcriissime scrvans , Dei vocalionc vitam finiensad A loca numero ceiitum ocloginta qumque, et sepultus
oetcrnam migravit requieni. Qui fccit ordinaliones est in basilica beali Pctri apostoliseptimoa Kalendas
duas per mensem Martium, prcsbyteros viginti Januarias, indictione quarla. b Fuit autem tempo-
quatuor , diacones scplem , episcopos per diversa ribus. Caroli magni regis.
» Cod. Luc, sexto. b Hic codex Luc desinil.
ADRIANI PAPiE I EPISTOLJ:.

EPISTOLA PRIMA. Lcone archiepiscopo, qui jam ad proefatumdomi-
AD PIPPINUM REGLM. num rcgom properavit.
Item cx.emplar epistoloeCotistantini papa; neophyti Domno excellentissimo, etc Reiiqua vide intci
ad doronum Pippinum rcgem directoi;, in qua oon- Opera B. Caroli Magni, tomout supra,col. 286.,
linetiir quod a populo Romano per violoiiliam EPISTOLAVII.
etectiis el in sede aposlolica introniissus fuil, i>os-
tulans ul in gratia domni rcgis Pippini permanere B E ADCAROLUM REGEM.
possit, sicut antecessores stti fueruut. Et inde de Item excmplar cpistolse ejusdem papoe ad domnum
epistola Theodori patriarchoe Jerosolymiiani, ot de Caroluinregem directa; pcr Gausfridum abbatem,
aliis epistoiis Alexandrini ct Anliocheni patriar- in qua conlinettir de victoria ipsius prsedicti regis,
cliarum. Et in embolo de Georgio, Maiino et et de episcopis Pisano et Lucano, ut ad proprias
Pelro.. , sedes alque ecclesias pro sua pietate remeare con-
Doinno exceUeiUissiino, clc Reliqua vide inler cederel.
Opera B. Carqli Magni, Palrologimtomo XCVIII, Donino excollenlissimo, etc Beliqua vide intet
cot. 255. Qpera B, Caroli Magni, tomout supra, col. 280.
EPISTOLA II.
EPISTOLA VIII.
ADPIPPIMJM REGEM, ADCAROLUM REGEM.
Exempiar cpislolse ejusdem Constantmi papae neo-
ad domnum Item cxemplar cpistoloe ejusdem papoe ad domniim
phyti Pippiminircgem dircctse,in qua Carotum rogem directse, in qua continetur de fide
conlinentur gratiarum aeliones, et de ohitu domni vel constautia ipsius apostoiici erga prsedictum
Patili papse,cl postulat ul in gratia domiii Pippini
i'Ogis pcrmanere ppssit, siculi antocessores sui rcgcm.
fucrunt. Domno excellentissimo, etc Reliqua vide intez
Doinno excellentissimo, etc Beliqua vicle inter pQ Opera B. Caroli Magni, tomout supra, col. 3-40.
Opera B. Caroli Magni, lomo u! supra, col. 233, EPISTOLA IX.
EPISTOLA IIL. ADCAHOLLM REGEM.
AD.CAROLUM REGESS. Item exemplar cpisloloccjusdera papoe ad domnum
Itcni cxemplar cpistoloeejusdem papoe ad domnuiii Carolum regem directse, in qua continetur de Mau-
Caroluin rogem directoo,in qua conlinetur tle fide rieio episcopo,quod Histrienses ei oculoseruissent.
'
et
ol constantia ipsius, Anaslasio misso ipsittsapo- Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inlet
stolici, qui in Francia denioralus fuerat. Opera B. Caroli Magni tomo utsvpra, col. 520.
Dorono exceUentissimo, etc. Beliqua vicle inte> EPISTOLAX.
ul
Opera B. Caroli Magni, lomo snpra, col. 511. \D CAROLLM RF.GEM.
EPISTOLA IV. Itom exemptar cpistoloeojusdem papoe ad domntint
ADCAnOLll» RtGEM. [Lamb. acid. Carolum] rogom diroctoe,in qua con-
Ileui cxemplar cpistolse ejtisdempapoe ad itoinmm linetur tle transitu Constantini imperatoris et de
Carolum rogem dirertx, in qtia conlinontiii'gra- Reginaldo duce Clusinse, proefatflspapa postulans
tiarutn actiones pro exaltalionosanclocI>t;iE.cclc- ul ipsum [ducatiim] actum domnus rcx ei habere
sioe,et tle missisdomini rcgis,qui aultimm icm; o.e non permittorot, eo quod mulla inala iii Castello
Eloinainvenire debuerunt. ., Ftiicitatis inilesincnler agere non desistebat....
Donino excellentissimo, etc. Beliqtta viile inter Donino excellentissimo, etc Beliqna vide inler
Opera B. Garoli Magni, tomottt supra, cot. 291. Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 295.
EPISTOLA V. EPISTOLA XI,
At>CAROLUM RF.GEM. ADCAROLUM REGEM.
hf-m exemptar cpislolocejusdem papae ad ilomnum Jtein
Carolum regem directae,in qua conlinenliii'uber- exemplar epistoloe ejnsdem papoe ad doninum
Carolum rogcm directse, in qua continetur de ca-
rimae henediotioncs pro exaltationc sanciic Doi merado, vci trabilms, seu iignamine, quod necesse
Ecclcsioe, ct de epislola Joauuis palriarchtc Gra- crat ad ipsam ecolesiamsancti Petri faciendam et
densis. de corpare sanclo , quod Fulgalus [Fulradus |
Donmo cxcellcntissimo, ctc. ReV.quavide inter petiit.
Opera B. Caroli Mucjni,lomout supra, co!. 288. Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter
EPISTOLAVI, Opcra B. Caroli Magni, lomo ut supra, col. 224.
ADCAROI.IM Itr.GEM.
EPISTOLA XII.
Lem exemplar cpisloloe cjusdcm papa1 ail tlomnunii ADCAROLUM REGEM.
Carolum regero direcise por Androamot Anasta-
siiini, pio justilia sancUe Dei Ecclcsitc, ct dc; Itcin cxcmplar epislobc cjusicm papocad domnum
t2fl5 EPISTOL.E. I2u6
Carolura regein direct;e pro exallalione sanclse A i Opera B. Caroti Magni tomo ut supra, col. 554.
Ecclesioe ct de orationibus ipsius apostolioi. EPISTOLA XX.
Donuio excellenlissimo , etc Reliqua vide intei ADCAROLUM REGEM.
Opera B. Caroli Magni, tomout supra, col. 315. Indicat quomodo contentionem moiiachorum ad se
EPISTOLA XIII. missorum composuerit. Et quod Polho abbas
ADCAROLUM REGEM. cum decem monachis atl Caroltim regem proficisci
voluerit, ut ibidem quoque de objeclis criminibus
Itero exemptar cpistoloe ejusdcm papse atl doronum se purgaret.
Carolum regem direclae, in qtia conlinetur quod
cum civitatem Terracinenscro Dorono excellentissimo, etc. Reliqua vide intcr
Neapolilani G.rsecis
invasissent. Opera B. Caroli Magni, lomo ul supra, col. 5(30.
Dorono excellentissimo, etc Retiqua vide inter EPISTOLA XXI.
OperaB. Caroti Magni, lo?nout supra, col. 32!. ADCAROLUM REGEM
EPISTOLA XIV. Paulus presbyler, Venerandus presbyter, Foroaldus,
AD CAROLUM REGEM. Adalbertus , Gaudiosus, Benedictus diaconus, Jo-
sue diaconus, Hermcnfridus, Raginherttis, Autsca-
llem exemplar epistotoe ejusdem popoe ad domnum rius [Lamb., Atitcarius], Gregorius, Agomodus,
Carolum regem directoe, in qua continetur de ve- David, Gaidualdus, Aiiolfus, Stephaniis, Garibal-
iiundatione mancipiorum geuli paganoe Saraccno- B j dus, Gregorius, Savinus, Aldosinto, Rothbertus,
rum faclte, et proedictiis papa excusans Romanos Rattus, Haribertus, Lco, Maiiiniaiuis, Allo, Majo,
nunquam tale scelus perpetrasse, sed a Langobar- Beaptulfus [Lamb., Scaptulfus], Cunuaidus, Le-
dis el Groeciseos traditos esse dicit. roinosus, Magnus, Urstts, Aulhaldtts, Aldefusus,
Domno excellentissimo, etc Beliqua vide inter Pelrus Ansualdus, Allo, Pelrus, Gratiosus Faroal-
Opera B. Caroti Magni, tomo ttt sitpra, col. 317. dus, Ursus, Adualdus.
Destinavit nobis, etc Betiqua vide inter Opera
EPISTOLA XV.
ADCAROLUM REGEM. Caroli B. Magni, tomo utsupra, col. 508.
Item exemplar epistoloe ejusdem papoe ad domnum EPISTOLA XXII.
Carolum regem directse, in qua continetur de tra- ADCAROLUM REGEM.
bibus maj"oribus ad ecclesias restaurandas, quas Item
domnus rex ei dare pracceperat : et ipsos actorcs exemplar ".pistolocejusde:n papoc ad domnum
nihil Carolum regem di.rectse,in qua continelur de mo-
negtigehtes exinde, sicut eis a dicto rege nasterio sancti Hilarii confessoris in Calligata.
injunclum fuerat, fecisse dicit, et de stanno ad Orat ne ipsum seu hospitales, qui per Alpes collium
ipsam ecclesiam sancti Petri rccooperiendaro. siti sunt in susceptione peregrinorum, ut a iiulla
Dorono excellentissinio, etc Beliqtta vide inter magna parvaque persona invadi sineret; ut Gun-
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 594. dibrando duci Florenlino mandet, ut quoe eidem
EPISTOLA XVI. <f, monasterio abslulil reddat.
Dtmno excellenlissimo, ctc Beliqua vide inter
ADCAROLUM REGEM. B. Caroli Magni, lotno ut sttpra, col. 509.
Item exemplar epistolse ejusdem papse ad domnum Opexa
Carolum regem directoe, in qua continetur de mo- EPISTOLA XXIII.
sivo [musivo] atque marmore palatii Ravennata; ADCAROLUMREGEM.
[Ravennalis] civitalis. Prsedictus papa domni re- Item excmplar epistolse ejusdein papse ad domnum
gis ditioni, vel quidquid exinde facere voluisset, Carolum regem directse, in qua continetur de fide
libenli animo se tribuere dicit. vel dilectione quam erga beatum apostolorum
Domno excellentissirao, etc Reliqua vide intcr principem Petrum habere pollicilus est, ut incon-
Opera B. Caroli Magni, lomo ut supra, col. 371. cussa et indissolubilis permaneat, et nulla callida
versutia ab apostolico amore ejus anirous disjungi
EPISTOLA XVII. possit.
AD CAROLUM REGEM. Dorano excellentissimo, elc Betiqua vide inter
llcin cxemplar epistoloe ejusdem papse ad domnuin
Carolum regem directse, in qua conlinelur <leter- Opertt,B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 356.
ritorio Savinense, qttaliter Itherius et Maginarius EPISTOLA XXIV.
missi donini regis ipsum lerritorium in integro AD CAROLUM REGEM.
partihus sancti Petri reddere voluerunt, sed pro-
pter iniquos homines minime potuerunt. 'D Item exemplar epistolse ejusdem papae ad domnum
Domno excellentissimo, etc. Beliqua vide inter Carolum regem direeloe, in qua continetur de sa-
cratione Petri episcopi, seu et de terrilorio Savi-
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 331. nensi-
EPISTOLA XVIII. Doinno excellcntissinio, etc Reliqua vide inter
AD CAROLUMREGEM. Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 348.
Item exemplar epislolse ejusdem papoe ad domnum EPISTOLA XXV.
Carolum regem direclse, in qua continenlur gra-
tiarum acliones pro exallatione sanctse Dei Eccte- ADCAROLUM REGEM.
sise, et de terrilorio Savinense, quemadmodum De cpiscopis vel presbyteris,ut non miFitarem indue-
prsedictus rex s mcto Petro pollicilus fuerat, quod rent armaturam, sed spiritalem, id esljejuniis et
in integro coutradere juberet. oralionibus vacarent, scu dc venalitate, vel capti-
Domno excellenlissimo , elc Reliqua vide inter vatione hominum, vel aliis illicitis causis, qua;
a pravis hominibus perpetrata erant, seu de vi-
Opera B. Caroli Magni, lomo ut supra, col. 528. sione Joannis monachi, quaefalsa vel inanis esse
EPISTOLA XIX. videbatur.
ADCAROLUMREGEM. Domno excellentissimo', elc Reliqua vide intcr
Domno cscellentissimo, clc Rcliqua tide inter Opcra B. Caroli Magni, tomo ut supra, cot. 565.
1207 AblUANI PAPÊ I l208
EPISTOLAXXVI. A EPISTOLA XXXII.
AD CAROLUM REGEM. AD CAROLUM REGEM.
Item epistola ad domnura Carolum regem dirccta, hem esemplar epistolse ejusdem papae ad domnum
in qua continentur gratiarum actiones pro exalla- Carolum regem direetse,in qua continentur gratia-
tione sancUeDei Ecclesise, et de lerritorio Savi- rum actiones, et de Rosellis, et Populonio, et
nense, qualiter Machinarius [Maginarius]fidelissi- de civilatibus Beneventanis, vel de insidiis Grse-
mus ejusdem praecelsi regis, ipsum lerritorium corum.
cum inlegritale partihus sancli Petri contradere Doranoexcellentissimo, etc. Reliqua videinter B:
voluit, sed propter iuiquos alque perversos homi-
nes minime potuit. Caroli Magni Qpera, lomo ut supxa, col. 411
Domno excellentissimo, ctc. Reliqua victe inter EPISTOLAXXXIII.
Opera B. Caroli Magni, tome ul supra, col. 532. ADCAROLUM REGEM.
Itcm exemplar epistolse ejusdem papoe ad domnum
EPISTOLA XXVII. Carolum regem directae, in qua continetur de
AD CAROLUM REGEM. missis Offaeregis Angtorum, qu"isimul cum missis
Ilera exemptarepistolseejusdem ad domnumCarohim proefatiregis Caroli Roma [Lamb., Roraam] pro-
regcni directa;, in qua continetur de abbale vene- pcrarent, et qualiter praedictus papa ipsos missos
rabitis roonasterii sancli Vinccntii, qui apud dom- Anglorum honorabiliter suscepisset, qaemadmo-
nuro regcro insonsaccusatus ftierat,et inde ablatus, B dum ei proedictus rex Carolus per suos legalos
ut eum venusto cuttu ac vibranlissimo aniino cle- mandaveral, seu et de aliis capitulis.
meiitissiroe susciperet, quia falsa crimina ei obji- Domno excellentissimo, ete. Reliqua vide inter
ciebanlur.
B. Cttroti Magni, tomo ut sttpra, col. 420.
Domno exceUcniissimo, etc Reliqua vide inler Opera
Opera B. Caroli Magni, tomo ul supra, col. 559. EPISTOLA XXXIV.
ADCAROLUM REGEM.
EPISTOLA XXVIII. Itcm cxemplar epistolae ejusdem papoe ad domnuro
ADCAROLUM REGEM. Caroluro regem directoe, hi qua continelur de
Ilem cxcmplar epislolse ejusdem papse ad domnum pneda Persarum in finibusGrsecorum facta, et de
Carolum regem directsc, in qua continentur gralia- discordia quseinler ipsos crat.
rmn acliones, scu benedictiones pro cruce quam Domno excellenlissimo, etc Reliqua vide intet
ei miseral, el de territorio Populoniensi sou Ro-
scllensi, ut domnus rex suos idoneosmissos diri- Opera B. Caroli Magni, lomout supra, col. 555.
gerel, qul sub iutegritate ipsas civitatcs cum EPISTOLAXXXV.
suburbaiia rsuburbanis] earum ei contradere de- AD CAROLUM REGEM.
huisscnt. ftom exemplarepistolaeejusdem papoe ad domnum
Dmntvo excellentissiroo, elc. Reliqua vide inter Carolum regem direcloe, in qua continetur do
Opera B. Curoli Magni, tomo utsupra, col. 596. 2 dioecesisvcl parochiis episcoporumpaiiibus Ilalioe
atque Tuscioe, quas allerutrum invadentes, et de
EPISTOLA XXIX. voste monachica, quam contra sanctos canones
AD CAROLUM REGEM. relinquentes, iterum soecularibus veslibus indue-
Item exemplar episloloeejusdem papoe ad domnum bantur, et sibi illicilo malrimonio sociabanl.
Carolum regem directoe,in.mia conlinentur gra- Dorono excellenlissimo, etc. Reliqua vide inler
tiarura actiones seu benedictiones pro exaltalione
sanclse Dei Ecclesia;, el de sacrameniario exposito Opera B. Caroli Magni, tomout supra, col. 424.
a sancto Gregorio immistum, quatenus eum dom- EPISTOLA XXXVI.
nus rex poposcerat per Joannem monachum atque AD EGILAM EPISCOPUM.
abbatem civitatis Ravennalium miserat. Item exemplar epistoloe Adriani papoc ad Egilam
Donmo excellentissimo, etc Beliqua vide inter cpiscopum in partibus Spanioemissoepro lide or-
Opera B. Caroli Magni, tomo ul supra, col. 454. llio.ioxa tenenda, et pro jejunio sexta feria, et
sahbato colebrando.
EPiSTOLA XXX.
AD CASOLUM REGEM. Atlrianus episcopus, olc Retiqtia vide inter Opcra,
Item excmplar epistoloeejusdem papse ad domnum B. Caroti Magni, tomoul supra, coi. 555.
Carolum regem direclse,in qua conlinetur de Con- EPISTOLA XXXVII.
stantino et Paulo ducibtis ipsius apostolici, qui AD EGILAM EriSCOPUM.
apud praefatumregem a perversis hominibus gratis Item exemplar epistoloeAdriani papoead Egilamepi-
accusali fuerant, postulans, ut unum ex ipsis,
scilicct Paulum, quem ejus obtutibus proesen- scopum , seu Joannem presbyterutn de eorum
landuro miserat, ut benigne eum suscipcre digna- sacratioue vel conslantia in partibus Spanise pr;e-
retur. dicandum, et de paschali festivitate, et de proede-
slinatione hominis, sive ad bonum sive ad malttm,
Domno excellentissimo„ etc Reliqua cide inter et de coinquinatione eorum tam in escis quamqtic
Opera B. Caroli Magni, lomo ul supra, col. 418. in potu, seu et de diversis erroribus et de eorum
p:seudosacerdotibus, qui vivente viro sorliuntttr
EHSTOLA XXXI. uxores, et de libertate arbitrii, vel mullis aliis
ADCAROLUM REGEM.
capitulis in partibus illis contra fldero caihoUcam
Item exemplar epistolse ejusdem papse ad domnum orlis.
Carolum regem directse, in qua continetur de Ve- Atlrianus cpiscopus, etc Reliqua tide inter Opera
neciis [Lamb., Yeneticis], ut de Ravenna, seu
Pentapoli expellerentur, nec non et de Garamanno B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 336.
duce, qui possessianes Ravennatis ecclesisevio- EPISTOLA XXXYIII.
lenter invasisset vel exspoliasset. ADEPISCOPOS SPANl.B.
Domno exccllentissimo, etc. Reiiqua vide inter Item exemplar epistolocAdriani papoe direcloeoroiii-
Overa B. Caroli Magni, tomo ut supra, cot. 586. bus episcopis per univeisam Spaniani conimoran-
1209 EPISTOLÊ. I2J0
tibus, maxime tamen Etiphando vel Aschaiico cum A illis mdici poenilentia deheat, si redire itcrum ad
eorum consentaneis, pro haeresivel blasphemia, Ecclesiam velint.
quod Filium Dei adoptivum nominant, cum multis Domno exceUentissimo, etc. Reliqua vide inter
capitulis sanctorum Patrum eosreprehendens. Nec
non et de paschali festivitate, seu et de sanguine Opera B. Caroli Magni, tomout supra, col. 390.
pecudum el suillo, et sanguine suffocalo, quem in EPISTQLAXLY.
errorem prsedicantes dicunt, ut qui ea non ederit
rudis et ineruditus est, quos sub anachemaiis vin- AD CAROLUM REGEM.
. culo obligatoset ab Ecclesia extraneos dicit. Sirai- Prsemissismutuse benevolentiseargumenlis, respon
liter et de proedeslinatione Dei, quod si quis ad det se adniti ne Longobardorum episcopi alter
bonum prsedestinatus esset, contra malum resi- allerius dieecesesinvadant; et de consecrationibus
sterenecesse illi non erat; si vero ad malum notus episcoporum, per Italiara et Tusciam, sedulo ca-
[Lamfr.,natus], bonuro illi exercere nihil proderit. vere ut secundum canones fiant. Suadet denique
Pro quo capitulo apostolicis adhortationibus eos ut.qui ullro citroque ad regem vel ad pontificem
castigans, nec non et de hoc, quia communem vi-
lam cum Judseis,et non bapiizatis paganis, tam in comraeant, sine regis et pontificis epistolis non
eant.
escis quam in potu, seu et in diversis erroribus
nihil pollui se inquiunt, nec non et de filiabiis Damno exceUentissimo, etc. Reliqua vide intei
eorum.quaspopulo gentili tradunt; veldesacralio- Opera B. Caroli Magni, tomout supra, col. 427.
nibus eorum, seu et de mulieribus, quse vivente B EPISTOLAXLVL
vira sibi marilum sortiuntur, simulque el de liber-
tate irbilrii, vel aliis mullis, quse enumerare lon- ADCAROLUM REGISM.
guni est, eos castigans cum sanctorum Patrum Gratulatur Carolo de Saxonibus subactis
traditionibus. atque ad
Adrianus papa, etc. Reliqua vide inter Opera B. Chrlsti cultum et baptisma perduclis; triduanas-
que litanias, ut Carolus optat, eo nomine in-
Caroli Magni tomout supra, col. 374. dicit.
EPISTOLA XXXIX Domno excellentissimo, etc Beliqua vide intet
ADCAROLUM REGEM. Opera B. Baroli Magni, tomout supra, col. 387.
Regem orat, primum ut ejus filium lunc natum in EPISTOLA XLVII.
baptismo suscipiat; deinde ul Ecclesiam ipse Con- ADCAROLUM REGEM.
stanlini exemplo exaltare pergat, lum promissa
largiendo, tum a Longobardiserepta diversis locis Pallii usum concedit Ermemberlo archiepiscopo Bi-
patrimonia restituendo. turicensi.
Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inter Domnp exceilentissimo, etc. Reliqua vide inter
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 504. Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 392.
EPISTOLA XL. C EPISTOLAXLVHT.
ADCAROLUM REGEM. AD CAROLUM REGEM.
Petit ut Leonem archiepiscopum Ravennatem coer-
ceat, qui jura EcclesiseRomanse in Exarchatu et Respondet de Ravennatum episcoporumelectionibiis,
Pentapoli sibi arrogabat. quod sine regiorum missorum interventu, a clero
Domno excellenlissimo, etc Reliqua vide inter et plebe, suscepta pontificis Romani admonitionc,
tomo col. 283. secundum canones fieri solilse sint.
Opera B. Caroli Magni, utsupra, Domno excellenlissimo, etc Beliqua vide inter
EPISTOLAXLI.
Opera B. Caroli Magni, tomo utsupra, col. 410.
ADCAROLUM REGEM.
a EPISTOLA XLIX.
se
Queritur despectum Possessore episcopo et Ra-
bigaudo abbate, missis Caroli; orat ut moerorem AD CAROLUM REGEM.
suum consoletur, et ducatum Spoletinum, quem lndicat missos Caroli Beneventofuaere eoactos esse,
sancto Pelro obtulit, reipsa cilo tradi jubeat. propterea quod Arichisi ducis relicta, ei Beneven--
Domno excellentissimo, etc Reliqua vide inier lani, cum Groecisadversus Carolum et Ecclesiam
Romanam conspirarint.
Opera B. Caroli Magni, tomout supra, col. 297. Domno excellentissimo, etc. Reliqua vide inler
EPISTOLAXLU.
n Opera B. Caroli Magni, tomout supra, cot. 402.
ADCAROLUM REGEM.
EPISTOLA L.
Petit auxilium adversus quatuor duces Italiae, qui
inter se et cum Graecis conspirant contra Eccle- ADCAROLUM REGF.M.
siam Romanam, et Carolum. Beneventanam conspirationem ab Arichiso duce ini-
Domno excellenlissimo, etc, Retiqua vide inter tam altius repetit, copiosius exponit, sicut a Gre-
gorio Capuanopresbytero acceperat
Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 300. Domno excellentissirao, etc Beliqua vide inter
EPISTOLA XLIII. Opera B. Caroli Magni, tomo ut supra, col. 407.
AD CAROLUM REGEH. EPISTOLA LI.
Gratulatur sibi de eo quod ex Caroli mlssis cognorat, REGEM.
ADCAKOLUM
ipsum brevi Romam esse venturum. ut
Domno exceltentissimo, etc Reliqua vide inler Adalgisum in Calabriam venisse confirmal: orat
copias contra illum miltat, et ut promissas in du-
Opera B. Caroli Magni, lomout supra, col. 502. catu Beneventano Ecclesia; civitates per missos
EPISTOLAXLIV. suos tradi jubeat.
ADCAROLL>M REGEM. Domno excellentissimo, elc Reliqna vide inler
De Saxnnibusad paganismum reversis, docet quic Opera B. Caroli Magni, tomo ui supra, col. 398.
_2il ADIUANlPAP/E I 1212"
EPISTOLALIL A emendanda et corrigenda sunt, cum consensu ab-
ADCAROLUM RRGEM. batis sui canonica institulione el secundum ordinem
Refelluntur objeclionescontra scptimam synoduro. cuncta peragat. Si vero quoelibetdiscordia inter vi-
Domno excellentissirao, etc. Reliqua vide inter cinos episcopos, seu episcopumprsedicti monastcrii,
Opcra B. Caroli Magni, tomout sttpra, col. 1247. qnod non optamus, orta fucrit, nullus audeat, abbate
EPISTOLALIH, minimc annuente, socpius nominati monasterii epi-
Qua concediturprhilegium monusteriosancti Diony- scopum distringere vel in qualibet judicare parle.
sii in Parisiaco, ul propriumei liceal habere episco- Quod si abbas ejusdera monaslerii ullo modo volue-
pum. rit inter eos declamari, nostris apostolicis eveniant
Adrianus episcopusservus servorum Dei, Magina- obtutibus concordia
rcformandi. Statuenlcs aposlo-
rio religioso abbati vcnerahilis monastciii sancti lica ccnsura sub divini
Chrisli martyris Dionysii, siti in Parisiaco, ubi vc- thematis judicii obtestalione, et ana-
nerabite sancti corpus quiescit, el per eum eidem rum successorum iiilerposilionibus, ut nullus unquam noslro-
vcncrabili monaslerio in perpetuum. ponlilicum, aut qualibet dignitalis
vel alia quacunque magna par-
Tum summoeapostolicoedignitatis apex in hoc di- prsedilus polestale,
vini prospectus nitore dignoscitur prsofulgere, cum nB vaque persona, proesuraat contra hoc nostrum apo-
stolici :
in exercendis Dei laudibus sui impensius sludcbit firmumprivilegii prscceptum agere potius autem
laborisexhiberecertamen. Ob lioc dehitanos ejusdem atque stabile nostris temporibus illud de-
ccrnimus permanendum. Si quis autem quolibet
aposlolicaepastoralis compulit sollicitudinis cura,
ad stabililatem tcmpore, quod nullo modo credimus, bujus decretum
quoeque pioruin pertiuere dignoscitur privilegii
apostolica aucloritate firmatum, in totum
locorum, uberlim proraulgari, alquc olitanam con- vel in
sucludinem eisdem venerabilibus locis apostolicse parte temerare tentaverit, suamquepraesum-
institutionis censura confirmaii. Igitur quia poslu- ptionem digna emendalioneminus correxerit, sciat
se auctoritate domini bcali apostolorum principis
a
lastis nobis, quatenus privilegium, quod proedeces- Petri anathoraatis
vinculoesse innodatuin, et a regno
soris noslii sanctoe recordalionis domni Stephani Dei
in monastcrio vestro alienum, atque cum diaboloet ejus atrocissimis
juniorispapoe procdicto aposto- poropis aeterni incendii
lioa cjus sanxit auctorilas, dcmumconfirmareinus: supplicio deputaturo et por-
petuoe condemnationi summissura. Al vero qui O'J-
idcirco vestris annuentcs votis, praclatiprocdeccssors servator et cuslos
nostri instiluiionis decretum prorsus aposlolicis in- hujus nostri apostolici privilegii
benediclionis gratiam vilamque oeternam
fulis sancimus, simulque eadcm roboramus aposto- exstilerit, a misericordissimoDomino Deonostro consequi nie-
lica in oevoserie. Quapropter auctorilate beati Pelri fj ~ realur. Scriptum per manum Chiistophori notarii et
apostolorumprincipis fulti, in j'am dicto vcnerabiti scriniariisedisnoslrse, ia niense Juuio, indictioneix.
nionaslerio slaluentespromulgamus, ut pcnitus liceal Bencvaletc. DaturoKalendisJuliis
ibidem habere episcopum, sicut a piiscis tcmporihus stasiii per manum Ana-
et usque hactenus fuit, per cujus proedicationempo- Jesu primicerii, regnante DominoDeo et salvatore
a Christo, cum Deo Palre omnipolente,et Spiritu
pulus qui diversis rcgionibus devota mente quoli- sancto, infinita saecula.Anno, Deo prqpitio, pon-
die ad sancta ejusdem maiiyris Chrisli nionasleiii1 tificatnsper doinini nostri in apostolica sacralissima
liinina conveneril, remedium consequi mercatur ani-
beati Pelri sedexv, indictione ix.
niarum: El quando opiscopus proefati sancti loci de'
EPISTOLA LIV.
hoc socculomigraveril, ct alius ab abbate ct mona-
ADTILPI-NUM ARCIUEPISCOPUM RHEME.NSEM.
cliis digniis eleclus fucrit, sine qualibet controversia' novo prhilegio antiqua jura ecclesimBhe-
Confirmat
pro longitudineilineris, a vicinisepiscopis,sicut mos> mensis, et de Lulto episcopoMoguntinoinvestigari
exslitii, consecretur. Quodsi pro qualibet occasione; et ad se referri jubel.
aut invidia ordinandi se dislulerint, tunc licentiam! Adrianus cpiscopus servus servorum Dei, revc-
tribuimusut ad sedem apostolicam,cum testimonioi rendissitno et sanctissimo confratri nostro Tilpino,
abbalis ct monachorum, propriis eorum manibus5D I ccclesiaeRheroensi archiopiscopo.
siinut decrelum subscriptum ferens, consecrationis 5 Quia ad pelilionem spiritalis filiinostri et gloriosi
causa adveniat ct consccrationem accipial, quia no-. regis Francorum Caroli, proebcntelibi bonum testi-
lumus ut lumen quod ibidem hactenustanto tempore a nionium de sanctitate ct doctrina Fulrado amabilis-
pcr episcoporumproedicationemclaruit, nostris tem- siino abhale, Francioc archipresbytera, pallium se-
poribus exslinguatur. El nemoepiscoporumparochia- i_ cuntlum consuetudinem tibi transmisisse nos, euin
nis in prsefato monasterio, in cellis, ecclesiis, vel 1 privilegio, ut melropolis ecclesia Rhemensis in suo
titulis, seu oraculis, sub ditione ipsius constituliss statu maneret, bcne memoramus. Tua vero frater-
ordinationes faccre, sive pro chrismate conficiendo, i nilas nobis retulit, quia faciente discordia inler
ut quacunque exquisila re, agere, aut dislringcre,t Fraucos, archiepiscopus Rhemensis, nomine Rigo-
vel ad se presbyteros convocare prsesuinat. Sed per:r bertus, a sede contra canones dejectus et expulsiis
hanc aucloritatcni apostoliciprivilegiinostri, episco- i- fuit, sine ullo crimine el sine ullo apostolicsesedis
ptts ox ipso vencrabili raonasterio canonice curam ii consensu vel intcrrogatione, sed solummodo quod
pasloralcm sollkitudinis ministerii sui, in prselalis is anlca non consensilin parte illius qui postoa partom
[ Uard. pi;cfalis] adjaoontibuslocis liabcal cl quoequcic illam dc regno in sua polcslate accepil, in qua paiie
1213 EPISTOL.E, 1214
Rhemensis civitas est; et donatus atque magis. A saeculoevocatloncm. Neque aliquis tuas parochias,
usurpatus contra Deumet ejus auctorilalem fuit ille aut ecclesias, vel civitates subtrahere, neque dioece-
episcopatus simul cum alio episcopatu et aliis ecclesim Rhemensem ullo unquam tempore dividere, sed
siis a ssecularibus potestatibus, Miloni cuidam sola integra maneat sicut antiquitus fuit, et sacri canones
tonsura clerico, nihil sapienti de ordine ecclesiaet praedecessorumnostrorum firmavit et nostra fir-
stico; et alii episcopatus de ipsa dicecesiRhemensis mat auctoritas. Et te aut futuris temporibus Rhe-/
diverso modo essent divisi, et aliqui ex magna parte mensem episcopumet primatem illius dioecesisnon
sine episcopis consistentes, et ad alios metropolita- prsesumatneque valeat unquam aliquis de episcopatu
nos episcopi et clerici ordinationes aliquando acci- dejicere sine canonico judicio, et neque ullo judi-
pientes erant el refugia indebita habebant, et a suis cio sine consensu Romani pontificis, si ad hanc san-
episcopis judicari et distringi non sustinebant, et clam sedem Romanam, quoecaput esse dignoscitur
clerici, et sacerdotes, et monachi, et sanctimoniales, orbis terroe, appellaverit in ipso judicio. Sed in sola
siiie lege ecclesiastica pro voluntate el licentia vive- suhjectioneRomani pontificis permanens, dicecesim
bant. Deinde sanclsememoriseBonifacius archiepi- el parochiam Rhemensem, adjuvante Domino, et
scopus, et legatus sanctoeRomatiseEcclesise,et prse- nostra alque beati Petri fultus in ista sancta sede
falus amabilissimusFulradus Francioe archipreshy- ~ auctoritate, secundumsanctos canones et hujus san-
ter, tempore antecessorum nostrorura Zacharioe et ctoesedis prseceptiones, tibi subjectas ila cerles et
Stephani successoris illius, multum laboraverunt, studeas gubernare, ut illara desiderabilem vocem
ut bonsememoriseprsedecessornoster domnusZacha- Domini nostri Jesu Chrisli valeas cum eleclis ejus
rias pallium archiepiscopo Rhemensi, Abel nomine, audire : Euge, serve bone et fidelis : quia in pauca
per deprecationem suprascripti Bonifacii transmilte- fuisti fidelis, supra mutta te constituam, inlra in
ret. Qui ab illo constitutus fuit, sed ibi permanere gaudium Dotnini tui (Matth. xxv), Et quod ad no-
permissus non fuit, sed magis contra Deum ejectus stram notitiam perduxisti, quia ad alios episcopos
est, ct Rhemensis ecclesia per multa lempora et per de ipsa dicecesi Rhemensi quidam accipiebant
multos annos sine episcopo fuit, et res ecclesioede ordinationes, et habebant indebita refugia, et hpc
illo episcopatu sunt ablatse et perlaicos divisoesunt, per emnia prohibemus; sed sicut sacra docet
sicut et de aliis episcopatibus, maxime autem de auctoritas, et in synodis comprovincialibus convo-
Rhemensi metropolitana civiiate. Et tua fraternitas candis el faciendis, et in ordinationibus ac dijudi-
jam ex magna parte res ipsas apud gloriosum filium cationibus, Rhemensis ecclesia et archiepiseopus
nostrum Carolum, et ante ad Carolomannum glorio- qui in ea conslitutus fuerit talem habeat auctorita-
sissimum fratrem ejus, impetratas habes, et ordi- ** tem, sicut sacri canones et hujus sanctoe ecclesise
nem ex aliqua parte et in episcopis et in aliis se- constitutiones docent. Et nulliis pcr ullum unquam
cundum canonicam ei sanctK sedis Romanoc aucto- tempus tibi, vel Rhemensi ecclesioe,de rcbus ad il-
rilatem direclum habes. Proplerea petisti a nobis lam debite perlinentibus divisionem vel violenliam,
tibi et ecclesioetuse fieri privilegiuin ex auctoritate sicut anlea faclum fuit, facere proesumat. Nam si,
heati Petri principis apostolorum, et sancise sedis quod non credimus, si quis ille fuerit qui contra
Romanse, ac nostra, ut quod perfectum habes hanc nostram prsecepliouem temerario ausu venire
inante valeat permanere, et quod adhuc perfectum tentaverit, nisi se cito et maxime post commonitio-
pon habes, per nostram auctoritatem possis auxi- ncm correxerit, sciat se seterno Dei judicio anathe-
liante Deo et beato Petro apostolo ad perfectionem matis viuculo esse innodatum. Si quis vero aposto-
perducere. Pro quo et nos ardenti animo, et divino lica servaverit proecepta, et normam rectaeet ortho.
juvamine aposlolicaque fulti auctorilate, non solum doxoe fidei fuerit asseculus, benediclionis gratiam
vetera secundum sacros canones et apostolicsehujus consequatm'. Haeca nobis definita per hujus nostroe
sanctsesedis decreta statuimus, sed et nova tibi pro confirmationis paginam in tua ecclesia perpetuis
tuo bono studio concedimus, atque auctoritate beali r. temporibus pro. sui confirmationeconservanda esse
Petri principis apostoloruni, cui data est a Deo et mandamus. Injungimus eliam fraternitali tuae, ut
salvatore nostro Jesu Christo ligandi solvendique quia de ordinatione episcopi nomine Lulli, sanctoe
potestas peccata hominum in ccelo et in terra, con- Mogunlinoeecclesioe, ad nos quacdam pervenerunt,,
tirmaraus atque solidamus, Rhemensem ecciesiam assumptis tecum Viomago [ Hard. al. Wiomado,,
sicut et antiquitus fuit metropolim permansuram, episcopoTreverensi]et Possessore episcopis et missis
Ct primam susedjceceseos sedem esse, et te, qui in gloriosi ac spiritalis filii nostri Caroli Francorum
radem sede cooperante Deo ordinatus es, primatem regis, diligenter inquiras omnia de illius ordinalione,
ipsius dicecesisesse, cum omnibus civitatibus quse et fidem ac doctrinam illius, atque conversationem,
ab antiquo tempore Rhemensi metropoli ecclesise et mores ac vitam investiges : ut si aptus fuerit et
subjectsefuerunt, atque etiam perpetuis temporibus dignus ad episcopalem cathedram gubernandam,
tibi et successoribus tuis sit contirmalum. Et hoc exj,ositam et conscriptam, ct manu sua propria sub-
interdicentes ut millus audeat, juxta sanctorum ca- scriptam, catholicam et orthodoxamfidemper missos
noiium traditionem, ex alio episcopalu ibidem trans- suos cum lilteris ac testiinonio tuo. seu aliorum epi-
latare, aut conslituere episcopum post luani de hoc scoporum quos tccum csse mandavimus, ad nos di-
1213 ADRIANIPAPJi 1216
rigat, ut palUum ilii secundum consucliidiiiero trans- A lates sibi subdilas, quas boatus Leo et alii prsede-
mittamus, et ordinationera illius firmam jitdiccinus, cessores ac successores ipsius post Chalcedonen-
et in eadem sancta ecclesia Moguiitina archiepisco- sem synodum singulis metropolilis distinxerunl. Nec
pum conslitutum esse faciamus. Bene valc. propterea ulla melropolis proejtidicium patialur, si
a EPISTOLA LV. alicui suffragancoruin, aut nos aut prsedecessor
ADBERTnERIUM VIENNENSEM EPISCOPUM METROPOLI-nosler, roganlibus piis Francorum ducibus, pallium
TANUM. largili sumus. Nec dehet Ecctesia utlum damnum
De ecclesiarum statu, ac honore tum episcoporum, sui ordinis inde sustinere, si per 60 aut 80 el co
tum Metropolitanorum,pridem in Galliis neglecto.
amplius annos, incuria quorumque proesulum et va-
Adrianus servus servorum Dei, Bertherio Vien- statione barbarorutn, dignilatem antiquam et Ro-
nensi episcopo salutem. manorum anlistitum firmitate roboralam perdidit ct
Dilectus et illuslris ac religiosus filius noster Ca- amisit, quando innumeris pene annis illa, Spirilu
rolus rex, patricius Romanorum, Romam venit, Dei disponente, usa fuerit. Auctoritate igitur beali
et Pascha Domini apud sanctum Petrum nobiscum Petri principis apostolorum, singulis melropolilis
egil, ubi inter alia eum monuirous de metropolila- antiquo more poteslalera suaro reddidinius, ct filium
norum honore, ct de civitatibus quoe laicis honii- B nostrum gloriosum et inclylum regem Carolum ante
nibus traditoe erant, et quia episcopalis dignitas corpus beali Petri inde rogaviriius ul antiquam di-
fere per 80 annos esset conculcata. Cum bacc et gnitatem omiiis metropolis haberet. Idco hanc epi-
alia similia gloriosus rcx audisset, promisil ante stolam auclorilatis noslrse omnibus misimus, quam
corpus beati Petri aposloli, quod omnia ad emon- ct tu ut haberes voluimus, el ut tti nosceres eccle-
dationem noslram venirent. Unde placuit nobis ut sise Uiseprivilegium, quod a tempore bcali papse
omnibus archiepiscopis et episcopis auctorilalem Lconis habuil, esse inlegre reformatum. Dalum Iva-
nostrarum litlerarum mitleremus, ut sicutnnliquis lendis Januarii, imperante piissimo Augusto Cou-
privilegiis singulsemetropolilanscurbes fundalse sunt, slanlino, annuente Deo coronato piissimo rege Ca- .
ita maneant; ut habeat unaquxque niclropolis civi- rolo, anno primo patriciatus ejus.
EPISTOLA LVI.
AD CONSTANTINUM ET IRENEM (*).
Epp-nvsiuypuupuTMV 'Pw/iatzwv'A5/>tavou TOOuyiaTU- IC Adrianus episcopus scrvus servorum Dei dominis
TOUTTunari); izpeaSvTBpu;'Poiptn;. piissimis et serenissimis [In Grmco add. vicloiibus]
bto-noTui;e\ios?eo-TUTOt; xui yukr.voTUToi;, VIXTITUI;,imperatoribus ac triumphaloribus, filiis diligendis iu
tportutovyoi;, TIXVOI;r)yuitrtp.ivoi;[iv] TW 0£W xul De» ct Domino nostro Jesu Christo , Constanlino et
Kucio>iaoiv 'Imo-oO XfiOTw,Ktuvo-TavTtvw xui Eiprivri Ircnsc Augustis.
Auyouo-TOt? 'A5ftavoj Soulo; TWVSou/.wvTOO 0EOO
"O0i6f « 6 Etnwvix O-ZOTOUS' <j>u;luixîui, o ÛTOM- Deus, qui dixit de tenebris lucem splendescere,qiti
vufievo;r)p.u;Tn; ityuaiu; TOUo-y.0TOur » Stu ir); aap- eripuit nos de polestate tenebrarum (II Cor. iv) per
xiiatoi; TOOYtoOauToOTOUa).v)>3ivo0 ywTOf,< sv w incarnalionem Filii sui veri luminis, in quo compla-
iuSoxuas rsv.vTO Tti.ripotpuTr); OsoTJjTOf y.UTOixrirui, cuit omnem pleniludinem deilalis Itabilare, et per cum
xui 5i'a'JTo0 IXUVTU uvuxuivicu;, xui iv aurw zlpn- renovare omnia , et in ipso pacificans per sangninem
v-uo-ac5ta TOUatftaTO? TOOO-TCU/>O0 auToOra iv crucis ejus she qum in cmlis, sive qum in terris sunt
TW 0'Jpa.vaxul TK iv Tri yo OVTU, » Sia TO iz),f$o; (Coioss.i), per mulliptices divitas bonitatis suoe, in
TOU7T).OUTOU TO; uyuOoTriTo;auToO, iis-Jji.tyu; si; faciem Ecclcsioe suoe respiciens, vestrani pracscitam
11Fides hujus cpistoloererumque in ea descripta- aliquod inter patriciatum Caroli Martelli, Pippini
rum asseritur ex epistolis tum Zozimi, Bonifacii, regis, ejusque filiorum vivenle patre, et patriciatum
Leonis, Hilarii el Syniniachi, Ronianorum pontifi- Caroli Magni post mortem quoque fratris, in eo
ciim, pro metropolitis provinciarum Yienncnsis, Are- quod pontilices Romani, merum nudumque patricii
latensis, Ebredunensis, atque Naiiioiicnsium diiaruro " nomen, et honoris causa lantum, absque ulla j'uris-
dislinguendis, tum eliam ex aliis Gregorii Magni dictione in senatum populumque Romanum, illis
papoe ad Syagrium Eduensem et Desiderium Aulis- concesserint, in Carolum autem solum, omnimodam
sindorensem episcopos, pro paltii conccssione. Rur- illam jurisdictionem, praedicto duntaxat anno causa
sus de neglectu ecclesiarum seu episcopirum vel donationis mutuae contulerunt. Unde illi nusquam
molropolitarum contcmptu, vidend;e sunt epistolae hoc patriciorum titulo in suis epistolis usi sunt, con-
Bonlfacii archicpiscopi Mogunlini, quihus respondot tra vero Caroltts magnus rex, hunc patriciatus li-
papa Zacharias in tom. I Concil. Gallia;. Coeterum tiilum nunquam omisit in quibuscunque dictis et fa-
«bscrvanda est ocra patiicialus Caroli Magni, cui ctis, donec imperatoris dignitatem fuerit adeptus,
hanc revcra dignitatem at(|uc tunc tililcni conces- imo junxit frequenter hujus notam ctim regni leni-
serunt, anno 774. Adrianus pontifex et synodus Ro- porc. Tandem honor isle patricialus Carolo Magno
mana, ut legere est in Decreto dist. 05, can. 22, irrefragabiliter ab Adriano papa conservatur, qui-
ac in Vita ejusdem Caroli. Qualis autem fuerit ha;c que plus eliam et amplius honorilice ab ipsomet
dignitas, Adrianus ipse denioiistrai ex illius usu in honoralur (scilicel praealiis), ut loquitur idemAdria-
epigraphe ac subscriplione epistolarum, simtilque nus ad eunidem Carolum Magnum. Porro episco-
illarum contextu. Quanti vero Carolus fecerit, is pus ille Viennensis, cui scribit Adrianus papa, vo
quoque denolat in epistola sua Leoni 111novo papae catur ab Adone ctiam Yiennensi metropolila iu
congralulatoria. Praclerea notanduro csl disciiinen Chronico Bertericus. PETRUSDELALANDE
C\ Itic uuo cl altero veiho moncrcsafiiciuiGracum a Lalinoscrmoneip cpisl, scqq. aliquantulumdiscrepare. EWT.
1247 EPISTOLÊ. 1218
et prsedestinatam sercnissimam el imperialem cle- A , TO jrpocMrcovTr); 'Exxlnaiu; auTou, Trjv ipLtriwt
inenliam ad fidei nunc iiitegiitatem vocare dignatus evaiSttuvxui itpouptap.ivnvyukriVOTtiTU. TV; iittetxeiu;
est, ila ut omni falsitatis nubilo procul exploso per ti; Tijv Tzi.-.iOTtiTU Tr); rsiaTtv; y.Aiaui fyuaikixr,;
vos victricem faciat veritatem. Quantum relationibus xaTij?twtrsvtv« TTao-avTIJV . yau),6TijTaTOU^SUSOUJ
[Gr. relat. litlerarum] vestrocpiissirasctranquillitatis St'uf*wvxa).0-£ij, xat fuvspiian, Tijv «Arifletav.Ma-
ad nos venientium didicimus, eliam ipso auditu ni- OovTt;yup TU itupu Tn; \ip.tTkpu;yairjvoTijTOf xat
mis noster exsultans relevalus est animus, et lanlum tvaeSeix; xuTuistpyQkvTU nuiv ypuuu«TU, Atav »u-
jucunditatis gaudium in cor nostrum ascendit, ut ypuvQrtrj xupZiu rjftwv, xui toauvTn; ayaHiuana;
lingua humana explicare nullus sufiiciat sermo : quia xui yapa; kveis\riaOr,fiLiv, oo-»jvuvOpmisivn ylaaax
•
nimirum magis nobis loetitiade vestris jussibnibus eiistiv ovx sujTOpEt TOtauTijyup yypu ny.iv uve-r
nunc orta est quam dudum pro schismaticorura hoe- TSt).sSta Tr); vueTtpu; xe\evae(a;, otav rsepi TWV
resi mceror affecerit. De his quippein ipsis veneran- TTJOWIJV ayiapaTojv tr); uxplam; itlrfciv elyipev.
dis jussionibus vestris referebatur, quaepridem facta tlepi Ss TWVEVTn tvaeSei uttwv xs),suo-stey.-<,ecO'
sunt in vestra regali civitate propter venerabiles ftsvwvTWVTtprWnv yevouiwv iv TJI vpeTspa.J?aor).i'5t
imagines, qualiter qui ante vos regnaverunt, eas itoket evexsv TG5VasSuauioiv sixo^wv, T6 oitoi; O\
destruxerinlet in inhonestaleatqueinjuria posiierint. ~ itpoSsSuatlevxoTe;uu.SsvxuTiaTpeûv,xui iv UTIUW
Utinam non illis impuletur : melius enim illis fuisset xui vSpei xuTeBnxxviavtoj; xat UVTU;.Et9s pn
non mitlere manus eor.um in Ecclesiam; et quia om- \oytaOsin UVTOI;r) apupTiu ixeivq-JtfEtTTOV yup rjv
nis popultisqui est in orientalibus partibus errave- auTOtf pn iuSu),eiv yjipa; auTwv ti; Tnv 'Exx/\ri-
runt, et pro sua voluntate usi sunt illis, usquequo o-iav OTI rxu; 6 ),aor 6 wv sv TOF?avaTo).txoFf
Deuserexit vos regnarc, qui in veritate quseritisglo- pipiaiv £jrAavvj9uo-av, xai iv TJ5t'5iz j3ouArjo-si, wf
riam ejus, el quoetradita sunt a sanctorum aposlolorum £Oo;svixuaTa, lypnauvTOauTat;, to>; ou 6 0s6f
el omnium simul sanctorum magisterio tenere. Quas nytipev \>uu; fiuatlfieiv, TO\I;iv alnOeix?j]ToOvTaf
reseranles, et veuerabfles imagines ad vestrum piis- TW 56?av auToO, xai TU TsupaSoOcv.u rtupu. TWV
simum imperium laudabililer exaratas reperientes, aytwv aTroo"To).wv xat 7ravT&>v StSao^xa^.wv xpaTsfv,
atque haereticorumabjicientes vesaniam, seu in di- xui Ttpuv T«; aeSuauia; ctxova?,TU; SI« TVJJ avoiu;
vinocexaminationis judicio principum , qui manus TWVatfSTtxwv xuTtveyfidau;. 'A/STtwf5s Sia Tijf
miserunt in Ecclesiam, j'aculum dcputantes, veslram suo-sooOfvuZv xeltJaeot; tipivTt; TO 6e).nuuvpoiv
a Dcopromotam in triumpbis imperialem potentiam iv TOTJTOI;, TWiravToSuvauw6sw u7TE^sufaftsvot U7TEO
insontem esse ab eorum soevitia prorsus credimus. (- TOU0^tSTs'pouxpuTov;,5o?av xui eiyupiaTtuv uvt-
Unde omnipotcntis Dei clementiam exorantes , re- —iutyausv. TOOTO SS EV —\npoyapiuxxl isuan fie-
ferimus grates sine fine; lenentesque ea quoevestra §uii>aei EVTW stSuta JJ&ZOTSpoS\nTo; uftwvj3ao-t).stK,
sanxit et coepitscrenitas perficere, constantes estote. OTITO uiyu tpyov TOUTO , 6 S7rsjmjO;ricaTS, st zs-
Quod si perseverantes permanseritis in ea quaro coe- ),stw9/j5ta Tr); ueatTtiu; uttwv, xat a7roxaTao-T«>5ii
pistis, oiihJdoxa fide, et per vos in partibus illis in >j upyuiu op6oSo%iu £v TOtfpiptaiv uiiToi;,xui ara-
pristino fialu erecloe fuerint sacroe ac venerandse flwctv at atSuauiat tixivt; ev in upyuxu auTwv
imagines, sicut pisememorisedominumConstantinum uisoxzTuaTuaet,pctToyoiytvnaeaOt TOUEVBeiu TJJ
imperalorcra et beataro Helenam, qui fidem orthod»- ivi^st 7ra)at fiuaikiu; xupou KwvoravTtvou , xui T7,;
xam promulgaverunt atque sanctam catholicam et xupaf [L., puxupia;] 'E).ivn;,TWV TJJV6f965o?ov irio-Ttv
aposlolicam spiritualem matrem vestram Roroanam Tf,avwo-avTWV xat /SsSatwo-avTwv, xat iisi TT/SOV Tr)v
Ecclesiam exaltaverunt, et cum cseleris orthodoxis ityiuv unTepx Oftwv zaSoXtxijvxat 'Pwf*aixj;vxat
imperaloribus, ltpote caput omnium ecclesiarum ve- TrvsuftaTt/.ijv 'ExxXrjfftavui|(waavTWV, xai ÊT'sxstvouf
ncrati sunt, ila vestrum a Deo protectum clementis- 7ra)tv TWVopGoSolw?TrpoSsSao-^.suxOTWV uftwv xat
simum nomen novum Constantinumet novam Hele- xpaTJio-avTwv [L., xat TJJVuyiav xa9o).txijv xui tasoaTo•
nam habentes, per quos in primordiis sancta catho- J) ] )tx»jv, TrvEUfiaTtxijV OftwvftijTSfia, Pwrjta^xrlvExzta-
lica etapostolica Ecclesia robur fidei sumpsit, et ad atav uifiwcavTwv xal f*£TaTWV XOOTWV 6f5>3o5d?wv p«-
qnorum instar vibranlissima ac in toto orbe terra- at)s'wv,ota Trao-wvTWVExx).rjo-twv xsy«).riv,osSaca-
rum vestra opinalissima in triumphis imperialis ftsvwv]-x«t OUTWJ avaSst^9rjo-STai xat TO OftETSfi&v
faroa laudabiliter divulgalur. Magis autem si ortho- evaeSkaTXTov xui ©COSW/OIJTOV ovoft«vsou KWVCTKV-
doxsefideisequcnies traditiones Ecclesioebeati Petri TIVOU xai vku; 'EHVYI;,ev rsxan Tn oixoufxsvij Errat-
apostolorumpriiicipis amplexi fueritis censuram, et VETwjStayrjftt?6ftsvov , 5t' wv rj uyiu xxOohxnxui
sicut anliquitus vestri praedecessores sancti impera- UTSoaToXixr) 'Exz).rj7taavzxaîÊTat.Kat puliaTU ixv
tores egerunt, ita ct vos eara honorifice venerantes, .Tij isapxZoaei Tr); 6fv9o5i?ou irio-TEwfTn;'Exx),rjo-ta?
ejus vicarium ex inlimo dilexeritis corde, potiusque TOVaytou IlE'Tf!ouZKtIIau).ou TWVxo/Juyatiwv arro-
vestrum a Deo concessum imperium eorum secutum CTOIWV zat svayxa),to-rjTat
S5«zo),ou9rjo-rj, T6Vftxaptov
fuerit orthodoxam , secundum sanctam Romanam KOTWV, zaflw?xat ot eS, upyr); r.ponynai.uivoijSao-i-
noslram Ecclesiam,fidem. Ipse princeps apostolorum )sFf xat hiunauv TOVfiizupiovauTwv,xat nyuisnaav
cui a Domino Deo ligandi solvendiquc peccata in i% oln; TV; xupSiu; auTwv,Ttp.nan Si TOOftsTS/>ov
ccelo et in lerra poteslas data est, erebro vobis pro- 0:o5wf)»TOv xpi.To;T6V'PwttaixvivaytwT«Ti;v'Exxin»
1219 ADRIANIPAP/EI l-HO
orav TWVxopuyaiwv aTroo-TcDwv , ol; sS69u lljouo-iaA & tector existcns, omnesque barharas naliones sub ve-
Ttup'uvtov TOO0soOKbyov).vnvTt xat Sso-ftsFv afiap- slris proslernens pcdibus, ubique vos victores osten-
Tt«f EVTW oupavw x«i £v TU yj). KaEyap KUTOJdat. Etenim ejus insignia dignitatis sacra pandat
u7rspao-7rto"Tai yEvriVovrat TOUvp.STspovxpuTOv;,zat auctoritas, quantaque veneratio ejus summse sedi
KXVTU TU fSapSapas"9vuTOtfft£V£0"tvufiwv u7TOTa- exhibenda sit a fidelibus cunctis per orbem. Doini-
yuVsTat'zat O7rouKV7ropEu9uTE, vtxuTaf uftaf «vanus enim eumdem clavigerum regtli coelorum cun-
Sstôuo-tv. AOtotyup ot aytot ZKIxbpuaaFotTWVulto' ctispiseposuitprincipemj et hoc ab ipso honoratur
0"T6)WV, ot Tijvxa9o/\ixijvxai 6p96So£ovTTIOTIV hup- privilegio quo ei clavcs collatoe sunt regni coelorum;
%xp.evoi,eyypxtfoiiiOsauoOsTnaxvTUV«UTWV TrtuTtv Iste itaque tam praecelsopralalus honore promciuit
xpuTtivituVTu;TOv;psT auwuf Stu5by_ov; USIXOVTU; confiteri fidera supra quam fundatur Ecclesia Cbri-
yiveaOxtTWVOpovwvKUTWV , sv auTUoiuy.ivetvgwf sth Beatam confessionem beatitudo secuta est pra>
tuf o-uvTs)staf.Kat ouTWfxpxTtin npsrspx 'E-/.z),r)o-/«,miorura, cujus praidicatione sancta universalis illu-
xat Ttfta TOUfaytouf yupuxinpa; auiwv. 09.v xat strata cst Ecclesia, et ex ea caiteraeDei ecclesioefidei
ewf Trjf aripepbveiai Ttsptxf/.oaunuivxi. xxi ZEZ«),/\W-documenta sumpserunt. Nam ipse princeps apostolo-
isiapivai ai 'Ezz)uo-t«irjftwv EKTWXaeSuauirav ei- rum beatus Petrus» qui aposlolicsesediprimitus pra>
xovwvKUTWV, x«9wf x«2 6 u.az«ptwT«Tbf xat uytoi- ~' sedit, sui apostolatus principatum ac pasloralis curas
TUTO;7r«7r«f 1'O.SsaTpospapTvpzi iv apyn ruf successoribus suis, qui in ejus sacralissima sede pe-
6fv9oSo;i«f upfiv TWVXpto-Ttavwv,6'TE6 EV9sr.>:TU renniter sessuri sunt, dereliquit, quibus et auctorita-
).ij?si 7ra)«t KwvcrravTFvof 6 |3«o"t)sufstf TUVisiaTiv tis potestalcm , quemadmodum a Salvatore nostro
irsiaTpeîtv. 'lluipu; yup rsape\Oovan;, z«t vuxrof Domino Deo ei concessa est, et ipse quoque suis con-
»l5u yEVoftsvuf,eisiTpeîeO-IWTTIJV yeviaOui.Kai zot- tulit ac tradidit divino jussu successoribus pontifi-
fiwptsvou «UTOu, tSou isupiaTnaxv «UTWot «ytot a7:6- cibus, quorum tradilione Christi sacram eifigiem
ITTO)OI, o TS Itsrpof zai n«u),of XiyovTsf • 'ETrstSu sanctajque ejus Genilricis, apostolorumque vel om-
E7rSTpsiJ/«f [Ex., ouz £7T£'o-TpEi/<ac,sivei\pfy.;\ (3«OI).E0nium sanclorum veneramur imagines. Ex eo enim
vuvrtwva'ftaTSZûo-t«vysvso-^KtTrspt TOOvoouftarof quo Christi Dei nOslriEcclesi* quietis et pacis apertos
ou iyjit, iSov uTseaxul.nuivisapu Xptorou SoOvai sunl fores, haclenusque depictasecclesiaeimaginibus
oot trwTijstav."Azouo-ovyoOv TUf vou9iotaf nyoiv, sunt ornatsc, beato atque sanctissimo papa Silveslro
xat rsoinaovTSJ.VTX bax ivTsllbusOaaot. KK£rsip-â; testante. In ipsis enirn exordiis Cbristianorura, cum
u.sTuxukeaov 2i),SsO"Tpov TOVErrio-zorrov, TOVsxyvyovta ad fidcm converleretur pius imperator Constanlinus,
EZcoO St« TOVStwyfiovov 1'^stf, x«t anuepovbviu sic legilur. Transacia die, nocturno rcgi facto silen-
iv TW Opil Swf.KZT£t ZV0"7Tu).«tOtf 7TE- " tio, somni tempus advenit, et ecceadsunt sancti
XlXpVUpAvOV apo-
Tpr7)V ptTU TOOx).r)ptlV KUTOO. AuTOfOOt7r«p«0"ZEU«0"£t sloli Pelrus et Paulus dicentes: Quoniam flagitiis
zo/\uf*§ij9pavsvaeSiw.;, iv n JSKTTTIO--: ae, z«t y£vu- tuis posuisli terminum, et effusionem iniioceiitum
ffETKt iv coi iWtf Tuf "kitspx;z«t TravTwv TWVVOCU- sanguinis horruisti, missi sumus a Christo Jesu Do-
parovJ. K«t TOUTOU TOUt/.yaOovyevnpivovei; ai , mino dare tibi sanitatis recuperandai consiliura.
svOioi;sisirptôv XO.TU r.v.v-.h;TOTSOV TWVTw.v.atoiv Audi ergo monita nostra, ct fac omnia quiecunque
Ezz).uo-t«favazatvto-O/jvat.Sv 5E E«'.TOV xa&aotcrov, indica!imus tibi. Silvcstcr cpiscopus civitatis Ro-
«7ro9iftsvof7r«aav TUVTWVE!'5W),WV ),«TpEt'«v,ZKt manx ad monlem Soractcm p'erseculiones tuas fa-
0JM ftovw TW «),u9tvw irpoaxvj-.iaov,xaX Z«T«TO giens in cavernis pctrarum cum suisclcricis lalebras
Oi).n\j.x UVTOV rsopevov.» imyepOsi; 5s EZ TOUu7rvou fovet. ilunc cum ad te adduxeris, ipse libi piscinam
TTCpuyjiyu avvnie isi.vTu;ToOf T<0 7r«),«Tiou«UTOU, ostendet, in quam dum lertio merseril, omnis te va-
zat TOVczorrovTOOIvuTrvtouKUTOU i%r,ynauT0uv- letudo deseret leproe. Quod dum factum fuerit, hanc
TOtf,z«t su9iwf «rrs'o"T£i).£v EVTW6'pStSwp«ZTEl,E'V i vicissitudinem salvatori luo compensaut omnes jussu
w rjv 6 «ywf SO.Sso-Tpof xszpuftftivofftSTa TOOzXrj- tuo per orbem tolum Romanum ecclesiae restauren-
pou auTou, ay_o).u'Cwv sv uvxyvwast|3iS)wv.K«i iSwv i , tur. Tu autem in hac parte purifica te, ut reliclaomni
...
zux).w7Sv ,, / r „^, ,_J
arpxTOviistaTuvTU,etiss TW z/rjpw KUTOU"superstitione idolorum, Deum unum , qui verus et
t V.ovvCv xuipb; SVTSpbaSEZTOf, tSou vOv nuspa cw- solus est, adores et excolas, el ad ejus voluntatem
Tupi«f. ' Kat l?E)96vTt iopiOnUVTM isapu TWV oTpaTtw- attingas. Exsurgcns ilaque a somno statim convocat
, TTEptou CuTEtTatxEy«),atou • zat E),9MV
TWV 7rp6f eos qui observabant palatium, et secundum.enorem
TOV(iuatkia p.STUTptwv ispsaSvTipuvxal Suo 5ta- somni sui misit ad monlem Soraclem , ubi sanctus
xovwv,zat towv «UTOV Et7TEv'« Etpvjvr)cot, w fjv.ai- Silvester in cujusdam Christiani agro pcrsecutionis
l.tv, ix TOUoupavou«VW9EV, z«t vizvj.»'O ouv jSarjt- causa cum suis clericis reccplus, lectionibuset ora-
)suf t),apw opuuTt zat ais).ri Tij zapSta os?«p.rvof tionibus insislebat. At nhi a mililihus se convenlura
Toif )6youf «uT0u,7ravTabau ursexujXvfOnauv «UTW,, vidit, credidit se ad marlyrii coronam evocari; et
E?uyvjO"aTO TW«yiw St/VSicrTpw. MSTKyouv TIJVe^vj- conversus ad clerum omnem qui cum eo erat, dixit:
yucnvupwTuaEV KUTOV 6 puailsv; \iyoiV' t Oif EIÔV v Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies saiulis.
lleTpovxat n«u/\ov, TTOIOI Osoieiatv ; » 'O Si aytw- - Profectus itaque, ut dictum est, pervenit ad regem,
TKTOf2i),Si0"Tp0f a7TOZpt9£tf EITTIV auTw' ' OuTOtflEV v cui nuntiatus cum tribus presbyteris et duobus dia-
C-E',itiux E^Tl,5oO).ot5E Z«t p.«9uTKtTuyâvourt TOU J conis inlroivit. Ingrossus riixit: Paxjibi ct victoria?
1-221 EPISTOL/E. 1222
de coeiominislrcntur. Qiiemcum rex alacrianimo et A Kuptourjtiwv'iuCOU XplCToG , OUf £?s).E?KTO Elf TO
vultu placidissimo suscepisset, omnia illi quoc fa- STrio"Tps'-^«t TtavTuTU-eOvn7rto-Ts0siv ti; UVTOV. » €0Si
cta, quoedicla sunt, quseeliam relevata sunt, secun- «xouo"«fraOr« , 7t«)tv upwTuosvaurov, st apa tiai
dum textum superius comprehensum exposuit. Post TrouTTOTS ai icroptat aurwv. Tors 6.«ytOfSiXSscrpof
finemvero narrationis sua; perCunctabatur, qui es- «7roo"Tsi).af Staxovov,ETrsrps^sv . aurw svsyxatraf TW»
sent isli dii Petrus et Paulus, qui illum visitarent ob aytwva7roo"To)wv stzovaf u; tSwv6 {$uat).ev;ptyiXu;
causam salulis suaj, et ejus latebras detexissent. Sil- lxpauy«TEV"OUTOIEtctv oSf EtSovEVbpupuTt, xul
vester respondil: Hi quidcm dii non sunt, sed idonei oOzirt Suc.TrtcTw" ysvEO"9w xo),uft6u9paruf owruptaj
servi Christi, et apostoli electi ab eo, et raissi ad in- ptou, xai yevouivn; xokvu6r)0pu;,iSuTSTtaOn, xai ira-
vilationeragentiumj ut credentes salutem consequan- paypnyu iuOn,Kai avaftvnc9sifTOO«y«9ou,ou EVK^SV,
tur. Cumque hoec et his similiter Augusto diceiet ct7ri)p?«T0 xazsFvCfTrotsFv'Exz)r,ci«j, avacru)wv E'V
papa, inlerrogare coepitAuguslus, ulrumnam istos auraFf Taf auraf aeSuauiu; eixbvu;, ei; aiSx; xui
apostolos haberel aliqua iraago expressos, ut ex pi- uvuuvnatVTOOivuv6pwsr,&uyTo; Kupiourjftwy,Iucou
ctura discerct hos esse quos revelatiodocuerat. Tunc XptcroO,xat TravrwvTWV ayiwv WCTE TOV
E7rto"Tps'i|/«t
sanclus Silvcster misso diacone imaginem apostolo- Xptartavicuov stf yoif [L. stf TOVypiaTtuv.xat tis
rum sibi exhiberi praecipit: quam imperator aspi- B ywf, etc. lat.],. xat a).rj9stavzat T:69OV TOO9stzoO
ciens, ingenti clamore coepit dicere, ipsos esse quos CTs6«o"ptKTOf , X«t arf«).),«yrjv«t7ravr«f E'Xruf TWV
viderat, nec debere jam differeper Spiritum sanctum. E9VWV st5w)'/),aTp£iasx«t Satftvuwv7r),«vufza9wf o
factam ostensionem piscinocquam istos promisisse aytof rprjyoptof 6 StaSoôf TWVa7roo"T6),wv exnpvct,.
suaesaluti memorabat. Ecce, ut pramissum est, san- TOGTr«VT«f av6pw7roOf aypaftftaTtcTiufxxi ur) SUVK-
ctorum figurai ab ipsis sanctis fidei nostrse riidimen- pivov; avayvwvai,OeoipeivTU; svuyysktxu;icropiaj,
tis apud omnes fuerunt Cliristianos atque in ecctesiis x«t 5t'aurwv avayso"9«t7rp6f Soâv xat .uvi.uvnacii
sanctorumsacraefiguraeexpressoeatque depiclaehacte- Tr); ivaapxov oixovoptix;ftsv Kupiou x«t AEO"7roTOt)
nus fuerunt, quatenus genlilitas paganorum, conspe- npoiv 'iucoO Xpto-roO ' x«l 7ravTSfot
6p565o?otzai
cla divina?Scripluraedcpicta historia, ab idolorum XptcTtavtzwraTOt j3«o"t).sF? abv isuat TOi; iepevatxul
ealtura dajmonumsimulacris ad verum Christianita- Evrtftots-«v5p«0"t ToFf 9spa7rsuolio"t TOV0S6V uputn
tis tumen atque amoris Dei culturam verti deberet, isavTiTW^ptoTtavtzwTaTw )«w, XUTUTUVupyjtitxv
sicut el prsecipuus pater atquc idoueus praedicator TtapaSoo-tvTWV«ytwv n«Tspwv x«t iSsâvro, x«i
beatusGregoriiishujusapostoIicaesedisprsesul ait, ut Exparucav,x«i sjôuct raf auraf aeSuauiu; tixovui
hi qui lilteras nesciunt, saltem in parietibus vi- ei; avu/jLvnatv zat XKTavuHtv xup?Au;,xat pkypt TOU
dendo legant quaalegcre in codicibusnon valent. Ob u 7rap6vrof aiSavTUi UVTU; , xxi iv TOI; ptipeat 5i
hoc quippe sancti probatissimi Patrcs ipsas Imagi- auroFf swf TOOTspotsuTt—ov vuoiv 6p9oS6|wfkatSu.
nes atque picturas divinoeScripluroeet gesta sanclo- aOnauv.'A),).'aurof 6 TTpbnaitTso; uftwv i\ vrsoSoin;
rum in ecclesiis depingi statuerunt, et cuncti orlho- TtvwvualSwv xaTrjVEyzsv sv ToFfauTo9t raf iepui
doxi alque Christianissimi iraperatores, et omnes tixbvu;• xat SXTOTE 7r).avnptyukn iv ToFf aurotf
sacerdotes ac religiosi Dei faniuli, atque universus uepeat ruf Tputxia; r,u?uv9rj,x«i piyu axuvSukoi)
Christianorumcoelus, sicut a primordio traditionero iv o).wTW zooftwyiyovs. AAX' ouai Izstvotf, St' ouf
a sanclisPatribus susceperunt, casdcm imagines at- Ta 0"z«vSa),astf TOVzorftov eianXOt,,xa9wfaurri rj
que picturas obmemoriam pise compunctionis vene- 'A),rj9£t«uupTVpst.'OOEViv usyukn 9)ti|/st ysyovao-t
rantes observaverunt, et in parlibus illis usque ad Tpuyiptof xat Tpnybpio; o' ft«x«ptwr«rot upytepei;
tempora proavi serenitatis vcstroe orthodoxe colue- TOOx«9'rjptaf 'PwftKtxoO 9p6vou,otrtvsf EVTotf x«t-
runt. Sed ipse vester proavus, per quorumdam im- poFf szstvotf UO"KV, XKITro).).axtfT6VitpoTtaiSTsav Tvjf
piorum immissiones, easdein deposuit sacras imagi- vueTepa;evaeSov;ya).ijvufESuo"W7ruo"av, tv« at auT«i
nes, et ex hoc error magnus in ipsius Gnecia; par- aeSuapttut eixbvz; iv TV)tSta aTuaet ursaxuTuaTa,-
libus accrevit, et ingens scandalum in universum Bwatv.'A)XouSaptwfstc Taf aurwv cwTijptwSstf Ssrj-
munduro devenit.Sed v;e illi per quem scandala in •* 0"Etf\'iX atVijo-stf ] sxii9rj. Kat ftsra TKUra6 xuptof
univcrsum mundum venerunl! sicutipsa Veritas te- Zuyapiu;, xai Srspavof, xat n«0),Of,x«* ETspofXTE-
statur. Unde magno dolore conslricti domiuus Gre-r yavof, oi isponynaxp.tvotrjftwvaytwT«Toio.pyitpti;,
gorius atque item Gregorius beatissimi pontifices qui T6V7ra7r7rov xat •cbvituTipu tn; vptTtpu; tvatSovg
illo temppre existebant, eumdemveslrse tranquillis Pact).staf irspt Trjf a7rozaTacTacswfTWVaurwvtspwv
simoepielalis proavum suis apostolicis exaralionum EtZOVWV E'5UCW7TUC«V, Oftoiwf5i XKt V)UflSTs'pK SU-
apicibus deprecati sunt, ul ab eadem novoe proesum- Ts)sta utTX fj.eyu\n; TUistivcfpoavvn;Trjv uptSTspav
ptionis teraeritate resipisceret, easdemque imagines fiuati.eiuvSUCWTTEF, tv«-xa9wfEXTWVaytwTKTWV TWV
in prislino slatu reslitueret. Sed nullo modo eorum TS oonynauukvoivrjftwv xzt SoztfiwTarwvupyttpioiv
saluberrimis deprecatioilibus inclinatus cst. Et post- ihûueOu,sv raFf Exz)uoiaif 5ta fivvjftuvraf tcro-
niodum dominus Zacharias, et Stephanus,atque Pau- piaf «v«CTu)wcwf/.sv, zai rvjv ispxvstzoVaTOUKupiou
lus, et item Stephanus, prasdecessores nostri sancti rjftwv'lucoO XptcroO XUTU TUVcapzwciv TUf auroO
ponlifices, ssepiusavum et genitorem vestraeserenis- av6pwTroftop;ptaf E'VTUau),yrou 6sou zaracTucwptEv,
sim.netranquillitalis pro slatuendis ipsis imaginibus Kftotz«i ruf aytKf KUTOO ftrjrpof, zai TWV«yiwvz«i
1225 ADIUANIPAP.E I im
ftptzapiwvaTrocToXiuv, TrpOtpuTwv Ts "zai uaprupwv, A sacris deprecati sunt, simtilque et nostra pusillitas
z«i 6ao).oyurwv, x«i 5ttxTOVTT69OV atSiiusOu. Kontov cum magna humilitate vestram studuit clemenlissi-
ouv z«t u uftETspaETTISIX£CT«TU l3act)sia Suvacrstav mam imperiaterapotentiam constanter postulare. Et
sv ToFfpipeai Trjf aurvjf rpatztaf rrotucat zs),sucu, demum subnixius qua:sumus, ut sicut a sanctis pa-
x«t Tijv 6p965o?ovTricrtvs^tcwcu" tva, xa9wfysypu- tribus et proedecessoribusnostris probatissimis pon-
TTTat,« TsvUTat ftia Troiptvu xat stf vrotftuVi ersstSnev tificibus suscepimus, divinae historioe Scripturam in
olw TW xocftw, oisov scriv 6 XptoTtavicftOf,at ecclesiis pro memoria piaeoperationis et doclrina
aurai csSacfttat £tx6vsf 7rapa TravrwvTwvTrtCTOTa*imperitorum depingimus , et sacram iinaginero Do-
TWVTtftwvTaf ojrWfSt« TOOoparoOyapaxrnpo; ei; mini Dei et salvatoris nostri Jesu Cliristi secundum
TUVubpufov 9s6ruTa Tuf fj.syaXstOTUTOf aurou u ota- incarnatam ejus humaiiam formam in aula Dei con-
vot« rjfnojvapTsuynrsvtvuuTixpra?st xara TUV capxa, stiluimus, simulque et sancloeejus Genilricis, atque
ijv 6 libt TOG0soG 5t« TUVvjttSTspavcwrupi'/v Ss- bcatorura apostolorum, proithelarum, martyruni, et
?ac9at ' xaruijtwoE.K«t riv /Wpwrijv rjpwv TOVE'V confessorum,ob eorum amorem designaiites venc-
ToFf oupavoFfvTsupyovru7rpoczuvwptsv , x«i iv TW ramur, ita et veslra clementissima imperialis po-
jrvsuptaTt 5o?«?ovTSf a:vwftevort Xa9wfyeypaitTui,« 0 lenlia partibus ejusdem Graeciai faciat veslraaorllio-
©s6f TrvsOfit« ECTl-> zai xaTa TOOTO 5o£a?ovTSf 7rvsu-B doxsefidei coap.quari,ul sicut scriplum esl: Fiat untts
fiKTtzwfirpocxuVbuftsv TVjvauroO SsioVura.'ETrstptvj grex et unum ovile (Joani x); quia in universo niun-
ysvoiTO Vjpttv,tva Ttif «UT«<sixovaf,x«9wf yXuapoOci do, ubi Christianitas est, ipsoe sacraa imagines per-
nvsf, 9so7rotiicwftsv6 y«p p.oy6o; xat 6 7r66ofrjftwv, manentes, ab omnibus fidelibus honoranlur, ut pcr
bv e'yJO'J.ev,ei; T6V7r69ovTOUGsou zat TWVctytwv visibilem vultum ad invisibilem divinitatis majesla-
auroG scrt. K«tz«9wfrj OsiuTpufi) rjptwveyjt, r«f lem mens nostra rapiatur spirituali aflectu per con-
KUT«fElZOVKf Stf ftvuttocuvovTOOcsfiacftaTOfuitwv lemplalionem. figuratae imaginis seeundum carnem
iyauev, yuXarovTSf TUVxa9«p6ruTaTijf TricTSwf uptwv. quam Filius Dei pro nostra salule suscipcre dignalus
'ETTEI 6 iskuaTn;xui SupttoupyOf ufiftv RuptOf6 8s6f, esl. Eumdem redemptorem nostrum qui in coelisesl,
i xara Trjv iSiuv eixova x«t 6v.ot6ruTaix ruf u).uf adoremus et in spiritu glorificantes cotlaudemus,
Trjf yuf jrXacaf T6Vav9pw7rov,zai ©wrib-KfauTov, quoniam juxta ut scripluin est, Deus spiritus cst
aOrsôuctovXKTSCTUCSV auTov. Kat aurof 6 rspSiTo; (Joan. IV), et ob hoc spirilualiler divinilatem ejus
av9pw7rofauTsiouctOfUTrap^wv,9si« ETTIVSUCSI TSUVTUadoramus. Nam absit a nobis ut ipsas imagincs, sic-
tu eu-fyvyxxui ra TTETSIVK TOOoupxvou,xai TTKvra ut quidam garriunt, deificeinus; sed aiTeclumel di-
Ta XTUVU ruf yuf tStotf ovoftactvsz«)scsv. 'O 5i 'ASs) leclionem nostram, quaro in Dei aniorem el sancto-
sx TWVTrporoToxwv Tuf 7rotavuf«UTOU 5wp« rspoan-C rum ejus habemus, omni modo pneferimus [profcri-
yaytv ioix fiovknatt Kupiw TW8SM. Ilsfit ou «vayt- mus]. Et sicut [Gr., secundum] divinoe Scripturoe li-
vwcxoftsv,ort «'ETTESXSII/E KuptofS7rt"A6s/\xai STTI roif bros (Cen. n) ipsas imagines ob memoriam vcne-
Swpotfaurou. J Etra xai 6 Nws ftsTKTOV zaraz).ucft6v rationishabemus, noslrae fidei puritatcm scrvantes.
iSia 6ou),ucsi xaracxsuacaf 9uctacTuptovh.Tiae , Nam creator noster Dominus Deus . duin ad imagi-
xat sx jravTwv TWVXTUVWV z«t TTETEIVWV z«9apa ncm el similitudinem suam de limo tcrroc plasmas-
Swpa ETrtTO KUTO9uctacTijptovTS 8SW7rpocu- set horoinem, sagacilatis industria illustrans, in pro-
•/ay£V.'Oftoiwf zat 'A6paaft, xa9tif yiypursTUt,tSta prio consideralionis arbitrio eum conslituit. Et ipse
(Sou).ucstOuctacTuptovSZTICE Trpof Ttptijvxai S6:av primus homo ex proprio arbitrio divina inspiralione
rou 8so0, xaSwf £V£tpavtc9u. Kai 6 'laxw6 5s yuywv cuncta animanlia, et universa volatilia CORU, et om-
sx irpocwTrou TOUuoekfov uvtov, sv visvoi; rouf «y- nes bestias terraj propriis nominibus appellavit, et in
yi).ouf TOU0soO stSsv avxSuivoVTu; xat zaraSatvov- ipsa appellalione permisit animanlia permanere.
raf 5t« z).iftaxof,xat ETC' auruf TOVKuptov),a)ouvra Etiam et Abel divino ignitus Spiritu, de primogeni-
7rp6f«OTOV z«i «vacrctf, iSia |3ou)vjc£t EitupETOV )£6OV tis gregis sui munera ex proprio considerationisarbi-
OVST^S TrpofTUV z£<pa).uv auToG-xxi crrjcKf aurov, xai trio Dominooblulit. Pro quo legimus, quod respexit
Ex^sy.fiXatov«TravuauroO, E'X«).£CS TOV TOTTOV Bat96X," Deus ad Abel et ad munera ejus (Gen. iv). Porro
).s'ywv€Ouz SCTIV iTtpbvrt, st ttij otzof0soO,xat 7ru),rj et Noe post diluvii inundalionem et ipse superna in-
oupavoO.» IlEpiou oOSaftwf6 0s6f wpyt'c9/j aurw, Stort spiralione suo arbitrio propria; adinventionis consi-
TOVXiCovECTUCSV t'S'!apou).ucst. Ato (^sra utv.pbvTt deratione altare Domino ocdificavit,et de cunctis
TUftcTopiaf EITTEV 'Ey6istftt 0s6f BKI9U), OUeypiau;
pecoribus et volucribus mundis holocausta super
x at
TOVXi9ov, uu^w ftot su/u'v. K«t yap, yulnvoTUTU eodem altare Dominoobtulil. Simili rnodo
Abraham,
Tsxva,fts-/a).otupynyoi xui 6p965o!;ot 7T«VTK
f3aci),Etf, sicut scriptum est, suo arbitrio altare aodificavitad
6c« stf T«Vav9pwTriv/,v xaravouctv 7rp6f S6?av 0soG
«vuxovTastctv, apsCTKyivovratTW8EW.K«t 7r«).tv6 honorem et gloriam Dei qui apparuit ci. Sic Jacob
«UTOf 'laxw6 ETrtTOazpov rvjf p'«S5ouauroO rtpoae- fugiens Esau fratrem suum, dum in somnis angelos
xuvucE,7ricTEtruf «yarrucEwfTOOTO Trotucaf, 7TEpi Dei ascendentes in coelumet descendentes per sca-
« xai 6 puxupto; UuQ.o; 6 «7ro'cTo).of EVTU 7rp6f lam, atque innixum ipsi scalae loquentem sibi Doroi-
KSpxiav; iistatoln fnatv, 6rt Ou TUV paSSov,«),).« num aspiceret, surgens protinus suo arbitrio luUt
.•6vxpu.T.vvTX «uru-v, Ev5si?tvxyuTsnaev; isovciaa;, lapidem qnem supposueral capili suo, erexilque in
4»9K EPISTOLJE. 1226
titulum.fundens oleum desuper, appellavitquelocum A TrpOCSZUVUCSV. OuTWTS XKt rjfietf X«TCt7r69oVX«l
illum Bethel, dicens : Non est hic aliud nisi domus uyaisnaivvjvTrpofTOV Kuptovxat rouf etytoufiyopttv,
Dei, el porta ceeli(Gen.xxvm). Pro quo nequaquam Touf /ap«ZTrjp«fsv stxoctv tcTOpoOf/.sv, ouzEVcavtSt
omnipotensDeusiratus est, quodlapidemillum erexit z«i yoiipuai Tijv TtftrjviypvTs;, «XX" sv «uroFf, wv
in titulum suo arbitrio el consideratione. Unde posi TIJVbvouuaiav «t sizovsf fipovat. IlaXtvSs avays-
paululum in hisloria Geneseos fertur dictum illi viiaxouevrspbaTuyuuTWM»cst yeviaOutrsupu Kupiou
fuisse : Ego sumDeus Bethel, ubi unxisti lapidem, Xs'yovrof* « IIotijcEtf iXacTijptovsx ^puciou xa9apoO
et votum vovislimiki. Ecce, serenissimi domini filii Suo rsnyjoiv |L. 5. 7T.xat vjfticEwf]TO ftvjzof, xui
magni principes, omiiia quse humana consideralione fttaf upticswf vnyjot; TOTrXarof.Kat Suo ytpovSip.
ad laudem Dei paranlur, non sunt prohibenda, po- ypvau ikuTU,t% upfOTipavTWVptepwvopwvTa"> xat
tius autem omninocreatori noslro Domino constat ftsra fttzpov' « 'ETTt9ijcEtf TOptapruptov;'o Swcw coi,
esse placabilia. Nam idem ipse Jacob proprio de- 7rpof TOza).ui^«t TUVxtSwroV xat XaXvicw cot avw-
mum arbitrio summitatem virgoefilii sui Joseph de- 6ev TOOiXacTuptou,i TOUTSCTI ftscov TWV"spovSiiy.
osculatus est, fidei dileclione hoc agens, sicut TWVSuo, TWV6'VTWV STravwTUf xtSwroOTOUptap-
beatus Paulus in epistola ad Hebroeos testalur rupiou. 'A).Xazat ev |3uXotf,xat ev TWoxSTracftKTi
(Hebr. xi) : non virgoc, sed tenenti eam honoris " TOUcxuvwftarofTWVj£Spou6tu.,epyovuepavTOv e'x3ia-
ac dileclionis exliibuit affectum. Sic et nos pro fbpoiv ypupxToiv ytviaOxt -poaiTu\e. KaTavoncai
amorc et dilecîonequam apud Doininum et san- Ss ecrt, yaXuvoraTotSSCTTOTKI zat Tsxva, tteyaXoi
ctos ejus babemus, honorabileseorum efiigies ima- upynyoi, 0Tt7t£p6 7ravToSuvaftof Kuptofzat 6s6f rjttwv
ginibus depingentes, non labuiis et coloribus ho- ptscovTWVyjpovSip.yjiporsotnToiv TvyyuvbvTav, vtsip
norem exhibemus, sed illis pro quorum honore. cwrupiaf TOOXaoOXKXUCKI xarusiwce. AtoaSicTa-
consistunt. Rursumque legimus prseceptum fuisse. XTOV ecTt, jravra Ta ev T«?f 'ExzXuciatr roG 6eo0
Moysia DominoDeo noslro, cum dicitur : Facies et> 7rp6feVatvovzai euTrpirretav TOOotzou KUTOG cucTa-
propiliatorium de auro mundissimo, duorum cubilo- 6s'vra, xai «yta zat asSuapta etvat ytviiaxeaOut.
rum el dimidiierit longitudoejus, semis el cubili la- Upoa6sivuiSs ECTIxai TOGTO, yaXuvoraTOt SscTroTa»,
titudo. Duos quoque cherubimaureos et productiles ; 7rp6fTUVTWVarrtcTwv r.Xupoyopiav,xat Siop8wciv
facies ex utraque parte oraculi (Exod. xxxvn , 25); TWVTrsTrXavuftivwv, orrEp6 0»6f TWOepursovTt UVTOV
et post paululum, ad cooperiendamarcam, in quaI MwceF7rpoc£r«?e,xa9wf s'v TU (3t6).wTWVuptOpdv
pones teslimonium, quod dabo libi: inde prmcipiam l etvaytvwcxsTai, Sia TOVXotptovTOVEjrsX96vTa aurotf,
et eloquar ad te (Exod. XL), super propitialoriuml nr kiyoiv'« notucovoytv, xat 6sf KUTOV stf cu.ttsFoV xai
scilicel ac medios cherubim, qui erant super arcamI ocrif xpouc9^,zai tSvj KUTOV frjcETat.'EÔIUCEV ouv
teslimonii. Sed et in cortinis atque opertorio taber- Mwcrjf oytv âXxoOv,x«t 69ETOaurov eif cuftstoV
naculi cherubim textrino opere diversis coloribus S xat 7ravTEf ot xpouoptevot x«i 6swpo0vTEf aurov,twvro.)
fieri prseceptum est. Considcrandum quippe est, *Q TUf aVOtafTWVfpVXTTOuivoiV XXTUTUf 7TtCTIWf
tranquillissiroi domini filii magni principes, quod ij xai 6puczst«f TWVXpicrtavwv"ort avvetOlaOnauv ptij
omnipotens Dominus noster inter eosdem cheru- l_ aiSeaOui TX; aeSxapiov; eixbvu;, sv atf tcroptat
him manu factos existentes, ob salutem populi sui[j eiai roG Swrupof rip.wvt xat Trjf yevvnrpix; auroO,
loquidignatus est. Pro quo dubium non est,quodom- x«i TTKVTWV TWVctyiwv, wv rj Suvapttf cuvtcra xxt
hia quoein ecclesiisDei ad laudem et decorem ipsiusS cwfst TO av6pw7rivov ysvof. *Eavyap TOV 'IcpauXiruv
constituta sunt, sancla ac veneranda esse noscantur. Xaov7rtCTSuwptsv 5ta Tiif cpacswf TOOyu).y.av6'yswf
Etiam hoc, serenissimi filii, addendumest ad incre- cw?sc6at,ftri yivotrouptFv5ICT«CKI,ptuSea7rocTuvat
dulorum satisfactionem et direclionem errantium,l, ez rijf 7rapaS6c£wfTWV «yiwv Ilarepwv, ftuSi ix T«f
quod Deus famulo suo Moysi praecepit dicens (in U StSajfijf «urwv ixzXFvat.Kai SoXoftwv Se 6 j3aci).suf
libro enim Numerorum ita legitur contra pestem II EVTWvaw oi EZTtceTW0sw, yjpovSip. ti; Sojav
quae in eos irrueral) : Fac serpenlem, et pone eum nD ] @tov iisoinat, y.uiix Stayopwv^pwftarwv X«TSCXSU«-
pro signo : qui percussusaspexerit eum, vivet.Fecit it cev [L. £).. xarEZo'cft»C£v] aurov. Aot7r6vSs xai rjftsFf
ergo Moysesserpentem ceneum,et posuit pro signo;; xct 7T«VTSf ot bp6b$o%ai Tijv bpokoyiavTUf 7TtcT.swf
quem cum percussi aspicerent, sanabanlur (Num.i. uftwv, xai TUVoSpatOTUTa TOUotxou TOG6soG EX
xxi). 0 insania freraentium contra fidemet religio- )- Stayopoiv^pwfietTwvxat xocptvicEwf {wypaûvjroit/G-
nem Christianam, ut asserant non colere aul vene- i- ptev.'E7rstxxi 'Hcataf 6 7rpofrjTii! « 'EvTIJnp-ipa
stTrev"
rari imagines, in quibus figuratae sunl Satvatoris is sxstvijEcrat 6uc£«CTriptov TW8SWev ptscw tns yuf
effigies, et ejus genitricis, vel sanctorum, quorum n Atyu7TTou, xat CTUXU iybutvu TWVopiwv«uruf" xat
virtute subsistit orbis, atque potitur humanum ge- i- eaTui ei; anusiov xai sif ftapruptovKupiwTW©SW
nus salute! jEnei serpenlis inspectione credimus IS EVyp-AtyuTTOu. BouoouctSs TtpOfKupsov ctTrojrpocw-
Israelilicum populum a calamitate injecta liberari,i, jrou 9).t66vTwv, xai airocTeXstauroFf cwrupa Jtai
ct Chrisli Domini nostri et sanctorum effigies aspi-i- viseppayov TOVXurpoJftsvovauTOUf. ) Kai o •âlftî-
cientes alque veneranlcs dubitamus salvari ? Absit it S6f Ss A«6iSOftvsFXsywv «'E|oftoX6yucif xat wpatoTu?
tali nefariae teraeritati cedere assensum. Patrum 11 SVWTTIOV auroG. » K«ir.uhv 6 aurof • « Kupts,uyajvuca
priscas sequamur traditiones, et ab eorum doetrina 13 ev7rp£7rstzv o:zou cou, xai TOTTOV cxuvwp.«TOf S6?w.f
PATIlOt. XCVI. 39
J227 ADRIANIPAP/E I 1223
cou. » K«t rraXtvTIJVs^Xsuctvz«i rvjvcetpzwctvTOO\A nulla deeliixjmusralionc. Atvero et Salomoncmre-
TtOUTOO©SOOXKi SWTVJpOff UfiWV EUKyyeXtJoftSVOff 6 geni in teniplo quod aedifieavil,clierubim ad gloriam
aurof, ptsyaXwf TOispbataisovauroO XKTCC TUVivaxp- Dei fecisse legirous, et diversis coloribus idem ador-
xov «uroO oixovofttavrspoaxvveiaOxi ivovOiTnas, ki- navit templuin (I Reg. vi). Ob hoc quippe nos et
' ce TO rspbaumbvp.;v, TOjrpocw- omnes orthodoxi ob confessionemfidei nostrae, et
ywv « 'E?E?I)TUCS
irov cou, KuptE,ÛTUCW.J Kai TTKXIV' « To ispbaontbv pulchritudinem dorausDci varietate colorum atque
cou Xtravsucouctvot 7rXouctotTOOXaoO.»Kat TTKXIV • ornamentis picturam exhibemus, quemadmodura
«'Ecuit£iw9u sy'ijft«f TOf>wfTOG7rpocw7tou cou, Kupts.s Isaias propheta vaticinatus ait: In die itta erit allare
"Ofisv6 «ytof AuyoucTFvof 6 ftiyaf StSacxaXofsv raFf Dominiin medio terrm Aigypli, et titulus juxta ter-
vou9«ctatfauToGecpu* Tt ECTIV sizwvGsoO,st ftijispba- minum ejus Domini a, eritque in.signum etlntesti-
W7IOV 0SOU,EVW ECUftSlw9lj 6 X«6f TGU0EOU ', Ev TW monium Domino exercituumin terra AZgypti. Cla-
psrx%v6 «ytofTpuyoptof6 Nuccn; sTricxoTrof jrspi TOO mabunt etenimad Dominuma facie tribulunlis, et mit- •
'A.Spxuy. Xoyov cuvscrucaro,XiywVEtSovTrXetcTaztf TUV tet eis salvatorem et pr&pugnalorem,qui liberet eos
eVtypayuvTOG Tt«9ouj,xat oux ctSaxpuTtttupnkOov ipyov (Isai. xix). Sicut eximius prophetarum beatus Dayid
con-
Ttyvn; ei; rspbaansavispaauyOeviaxopiu;, vjui TX cecinit dicens : Confessio et puichriiudo in
Xowraix Tijf ipunveia; auroO TUf iit Ta "Acft«T«B ~ spectu ejus (Ps'd. xcv); et idem ipse : Domine,dilexi
TW»KC/Ltarwv, x«9wfrj ytypupuivn StSayh Xsyst' "xXu decorem domustuceel locumtabernaculi gtorim tum
Ttf e'crt jravTsXwfsv Stayopotff fiufui; «VKJrXupouca(Psal. xxv). El iterum adventum redemptoris nostri
TijvTijf 'fyvyn; [L. TOGspu|/uj/ou]fjiunatv.*0 yi/.a atque incarnationem ipsius Filii Dei annuntians ,
vultum ejus sccundum humanitalis ipsius
rspb; Tijv sixova 6swpwvTUVix TUf rs^vuf Sia ypoi- magnopere
ftarwv «vKTrXupouftivuv cetvtSa, ouz ez Tuf j3a<f>vjff dispensalionem adorari praemonuit, inqroens : Vul-
Tijv oftotoTura yspst, ukku rcpb; Tijv 9swpiav TOO tum tuum, Domine, requham (Psal. xxvi). Et post:
7rpaTOTU7rou «v«y£T«t.'ETTEI sv T>iSTTtcToXvi Tou«yiou Vullum tuum deprecabuntur omnes dhites plebh
B«ctXstouTJj jrpof 'louXtavovTOV7rap«6«TUV Eptys'- (Psal. XLIV).Et rursus : Signatum est super nos lu-
pSTUCHa6wfEzXupOVOftlJCaftEV sx TOO©SOO TUVUftS- men vullus tui, Domine (Psal. iv). Hinc el beatus
et optimus doclor in
TspuvaftspjrTOvTricrtvTWVXpttrrtavwv,buoloy-ji,xui Augustinus prsecipuus paler
eisoyut, r.ui JUCTSUW Etf eva ©sov rtuvToxpuTOpa, suis admonitionuin sermonibus ait : Quid est imago
0sov T6VHarepa, 0s6v TOVTfiov,0E6VTOIIvsOft« , Dei, nisi vultus Dei, in quo signatus est populus
TO
• et
«ytov sva ©sov Taura ra Tpta jrpoczuvwxxi 5o- Dei? Interea beatus Gregoriiis Nyssenns episco-
5«?W 'OptoXoyw Ss x«i TVJV TOOTtoO ivaapxov oixo- pus inter plura quac in serraone quem de Abraham
vouiav' etra xai TUVctytav M«pi«v TUVXKTCC t C histituit, ita dixit : Vidi multolies conscriptioiiero
aupxu
TEZOOCKV aurov , ©EOTOZOV OftoXoyw. Aij/OftatSi Touf r imaginis passionis, et non sine taciymis visionem
TtpofnTx;TS xat ftaprupaf, Touf - proeterii,opere artis ad faciem alfeientis historiam,
aytou; aTrocToXouf,
-
jrpof TOV8iov XiT«vsuovT«f,ort Sta TUf ftsctTsiaf ei caeterade inteiprelatione ejus in Canlica cantico-
aurwv tXswf ftot yivsrat 6 ytX«v6pwTrof 0«6f, z«ti rum, sicut conscript.i doctrina dicil : Materia qua;-
TUVZftatv TWVaftapTtwvSwpstrat' Sto xat TU;tcro- dam est omnino in diversis tincturis, qua; complet
pt«f TWVstxovwvaurwv Ttftw xai jrpocxuvwyavs- animantis imilalionein. Qui enim ad iroaginem con-
p5t;' TOOTO yap 7rapeS66usx TWVayiwv ctTrocroXwv,spicit ex eadera arle per colores completam tabulam,
xai ou xwXureov'aXX'ev 7racatf ratf exxXuciatf j non lincturis praifcrt conlemplatiouem, sed ad visio-
rjftwvTUVKUTWV «vaCTuXoOftsv tcroptav. IlaXtvSe ixx nem [Gr. prototypi] depictam conspicit tanlummodo
TOOauToO ctytou,ex TOOXoyouTOOeif rouf aytouf f quam per colores magister demonstravit. In epislola
* x beati Basiliiad Julianum transgressorem missa re-
Tsccapaxovra ftaprupaf 'E7rsi xai 7roXiftwvTpt)7rata
xat vixaf xai Xoyoypayot 7ro).Xaztf,xat ?wyp«'f>ot >t ferlur : Secundum id quod a Deo hoeredilale pos-
StacuftatvouctVot ptlv TWXoywxocftoOvrsf,oi Ss rotff sidemus nostram immaculalam fidem Clirisliano-
jrtva|tv iyâpaTTOVref.Kai jroXXouf Trpofav5pay«6iav :v rum, coufiteor, sequor, ct credo in unum DeumPa-
StijystpavexKTSpbt. *Ayap 6 XoyOfruf tcropiaf urre- i- trem oranipotentem, Deum Filium, Deum Spiritum
ypai^s,TUVTO. ypxfh ato>is£>au :. sanctura; unum Deum hoec tria adoro et glorifico.
Sti fttftvjcewfSetxvuci.
IlaXtv5e ex TOOXoyouTOGctytou 'iwawou sTrtczo- Confiteoraulem el Filii incarnatam dispensationcm,
7TOU KWVCTaVTlVOUTToXswff TOUXpUCOCTOftOU , TOGetfif et Deigeuitricem quoesectindumcarnem eum gemiil,
TUV7rapa6o).ijvTOOcjropou' "EvSujta(3actXtzvveuv tv sanclam Mariam. Suscipio vero el sanctos aposlolos,
uoptcuf, ouî TOVevSuoptevov aurov u6pi?etf; Oux ix prophetas et martyres, qui ad Deum deprecationem,
otSaf, ort ocrtf TIJVetxova TUVSX?U).OU xai %pw-
>- faciunt, quia per eorum intervenlioncm propitius
(t«TwvXotSopsF, ouj^ wf jrpoff u-fyvypvTo\y:hau;v.pi- i- milii eflicitur miseiicordissimus Dominus, et re-
vtrut, «XX«zara TOU f3«ct).swf; Atccwf y«p Tw w ini»sioncmmihi facinorum aonat; pro quo et figuras
j3«ciXsFrspoafiptt TUV06ptv [ouzot5«f, OTEocrtf TU ji imaginum eorum lionoro, et adoro, et veneror spe-
eixovt TOOfSKctXetuf uSptvrspoauyu,ispb; aurov TOV iv cialiter: hoc enim traJitum cst a sanctis apostolis,
f?actXia, rjyouv T6 7rpwTOTU7rov xat TUVu%iuvUVTOV JV nec est prohibendum, ac ideo in omnibus ecclesiis
trttyipu TUVu6ptv]. Kat 7r«).tvex TOOXoyou TOO )0 nostris eorum designaiiius bistoriam. Itero ejusdem
a In Grocca versiohe, Isai. xxxi, 59, rw Kupiw,Domino. HAKD.
1229 . EPISTOL/E. y 1230
de sermonein sanctos quadraginta martyrcs : Nam (l A
/ auToOIlarpof , TOGsif TUV«yt«v rssur.TnvTijffIla-
et belloiTim triumphos ac victorias el sermonum I ayjdix;' HKVTK eyivovroti; S6|av 0soG,sif yphatv
conscriploresmultotieset pictores signiflcanl,quidam ri 5s uptSTs'p«v' vij>u.7fp6f TUVToOOSTOG Staxoviav,u
quidem verbo adornantes, quidam vero tabulis proe- :- yvjit.pb; xapisoyopiuvisXhOov; , Oukaaau TWVjr/.eov-
signantes, et multos uirique ad virilitalem excitave-- TWV aôvof, JTKVTK SouXsuouct ©sw [L. TWav9pw7rw],
runt. Quoeenim.sermo hisloriae per auditum depin- .- . pt«XXov5i TTJeixovtTOU0soO. OuSi yap 6're fiuat-
xit, haecConsciipta silens admonitio per imitationem II Xt;oi yupuxThpt; xai stxovSfev Tui; isokeatv tiafi-
demonstrat. Item beati Joannis archiepiscopi Con- povTKt, xat «TTKVTWCIV upyjVTSSxai X«oi fteTKe7r«t-
stantinopolitani, qui et Chrysostomus, de parabolaa vwv, TUVcaviSa rtftwctv, u TVJV vnpbyyTovypaopijv,
seminis: Indumentum imperiale si contumeliis af- aXXaTUViafopiuv Tvjvf3aci).txu'v. OUTWxoi rj xrtctff
feceris, nonne ei qui induitur contumelias irrogas 9? ou To E7rtysioveT5ofTtfta, aXXaTUVavpuvtovicro-
Nescis quia si quis imagini imperatoris ihjuriama pixv euX«6sFT«t.'O/jtotwf5e xai TOGptaxapiouKu-
infert, ad ipsum imperatorem , id est, ad ipsum pDlov ix TUf stf TOXUTO. M«T9«FOV «ytev Euayys-
Xtove'pftvjveiotf
rspofipop.evXsyovrsf[ ta. Xiyovrof].
principalem et ad ejus dignitatem refcrt injuriam ?
Nescis quod si quis imagini quoe ex ligno et co- Zaiypufsi yup vj jrtcTtf Tov ev /topyij TOO©eoOu7rao-
loribus est maledicit, non judicatur veluti si con-<.B I yjvTU Xoyov,wf x«t >) Tuff ?wuff uawv Xurpwctf
tra inanimatum quiddam proDSiimpluose se gesserit, jrpocuvej^n TW 6sw, Tijv z«6' vjftctffbuoioiatv vtto-
sed tanquam is qui contra imperatorera egerit f? 50f, x«i ysvoftevoff uvOptiiiso;.K«i JTKXIV 6 «UTJ?ftsfa
Dupliciter enim imperatori conlunicliain infert. Et, fttzpov'EtV.ovwv vjftFv«7ro7r),upo0ctypeh.v ui jrapaô-
iterum de sermone ejusdem Patris habito in quinlaa Xai. TWVcuftatvo^ttsvwv Tijv Suvafttv o'ovst7rwff x«t
feria Paschee: Omnia facta sunt propler gloriam o^âXftwv rtupuOiaet, xxi affi ytipa; u7ro6«XXoucat,
Dei et usum nostrum : nubesad imbrium ministe- z«i T« ev iayvui; hvoixt; «yavwffiyovfx TUV9ew-
rium, terra ad fructuum abundantiam, mare navi- piuv. rta/.tv TOOctyiou'A9avaciou £7rtcxo'rrou 'A).s-
ganlibus absque invidiaest: omnia famulantur ho- |«vSpsi«f 7rept Tijff EVKv9pwTrijcswff TOOKuptou,ou u
mini, magis autem imagini Dei; neque eiiim quando upyjh' "ixavwffftiv sx TTOXXWV oXtyaXa66vTsfiyp«-
imperiales vultus et imagines in civitates introdu- iiup.tv. ETrEtTa" Kat «UTa TX iv r;uXotffypxfbusvx,
cuiitur, ct obviant judices et plebes cum laudibus, p-Opfh;TtupelOovan; iv. TOUeô>fvisov, rsid.tvuv,y-
labulam lionorant, vel supereffusam cera scriptu- xuiovTOVaurov «v«X«6ic9«tz«i iiwcat |?c. av«V£w-
Tam, sed figuraai imperatoris. Sic et creatura non aat J, ourtvofficrtv u uopfh, TOO«v«z«;vtcat Su-
terrenam speciem honorat, sed caleslem ipsam vriOhvxteixbvxev rij «urrj uXu xui aTitysi;i. Atu
hguram reverelur. Similiter et beati Cyrilli ex C ~ T'f Tuv «OroGpopfhv xai u uXu,OTTOU zai ypifetai,
inierprelalione sanctiEvangelii secundumMatthoeum ou xaTa6a)isTat, «)).' s'v auTij truvtcTopsFrat.Kai
serroonem proferimus : Depingit enim fides quod. l.epov 7TKX:V TOOuxxupiov 'Ap.Spooiovrspb; TpuTiu-
in fonna Dei exislit verbum, sicut et noslraevitoe vbv TOVf?«ct),E«, e'z T)G rptrou j3t6Xiou,xefikxiov
reJeroptio oblata est Deo , secundura nos carne% evva.Tov'Tt yap; ftvj7rors z«t Tijv 9s6rura z«i TUV
indutus et faclus homo. Et idem ipse poslpauca.:. avpxu UVTOV TtpoaxvvovvTs; , uspi%auevTOV Xptcriv,
Iinaginuro nobis explent opus parabolse, significantes5 U OTSe'v «UTKI TVJV6ei«v etzova z«i TOVaxxvabv
virtutem, ac si oculorum adhibilione et palpatuj jrpoczuvoGptev, fispt£oftev«UTOV ; Mvjysvotro! IlaXtvTOU
manus suggerant etiam ea quoe in exilibus cogi- ttytou'ETTtyaviouKwvcravrtafrvjf Ku7rpou"Mij y«p
tationlbus invisibiliterhabent conlemplationem. Item, et |3«ciXsufe'/st stzova,5uo stci j3«ci),et'f;Ouftsvouv
sancli Alhanasii cpiscopi Alexandrioe de humana- 6 |3affiXsufstf ECTIxat ft£T« rijf tixbvo;. \lx).tvTOU
lione Domini, cujus initium est: Sufficienler qiii- ctyiouSTSfKvouE7rtcx67rou •'
Bo'cT.pwvOtrtvsffSrj 7rspt
dem de multis pauca sumentes, inlimavimus; ctl rwv stzovwvTWVKyiwvOftoXoyoOftsv, 6'rt TTKV spyov
post : Et ipsa quoe scribunlur in lignis, abolitaj TOytvoftsvov '
E'VovoftKrtTOG0SOU , uyuObvian xxi
forraa per exteriores sordes, ilerum idipsum ne- ayiov al).o yup scrtv E'Xwv, xxi «).Xo uyukuu,
cesse est in omnibus rcsumere et unire, cujus estj. V TourscTt£wStov. Ore yctp 6 0s6f TOV*A5aftsVrXacs,
forma, renovari possit imago in eadem maleria et[ TOUTECTtv iSufttoupyucsv,1'Xsye-« notiicwftsvuvOpunsav
elemento. Per [Gr. Propter] eamdem enim formamj zar'etzova z«i oftotwctvrjftwv.» KaieTroiucsv«v9pw-
et materia, ubi ct conscribitur, non dejicitur, sedi rsoviv stzovt 0EOU.Ti yap; 6rt stzwv0sou sVrtv
in ea ipsa configuratur, ct coetera. Item beali: xvOpwtto;,ayx).ud iort, TOUTS'CTIV EtSwXoXarpsta x«t
Ambrosii ad Gratianum imperatorem ex libro tertio, «cs6sta; Mu5aftwfysvbtro! Et 6'A5«ft stzwv5atp.6vc.v
capite nono : Nunquidnani quando et deilatem et( uv, izSsSXuftsvoff uv zai a7rp6c5szroff.'AXX'ort st-
carnem adoraraus, dividimusChrislum ? aut quandoj xwvSsoOe'cTt,TSTtuiva;ecrt zaf EUTrpocSEzrof. IlacK
in ipso et Dei imaginera et crucem adoramus, yup stxwvsv ovoptaTtKupiou,u rwv «yysXwv, rj jrpo-
dividimus eum ? Absit! Item sancti Epiphanii Con- fUTwv,'ij«7TOCT6XWV , u f*'/pTupwv, vj Stzaiwvytvoptivi?,
stantiae Cypri: Nunquid enim et imperator pro eoD «yia icrtv. Ou yip ,TOÛXOV TrpocxuvstTat,aXX'«uro
quod habet imaginem, duo sunt imperatores ? Noni . TOEVTW5u).wÊwpouftsvov'z«i uvnuovevbysvov Ttfta
sane; sed imperator unus est eliam cum imagine.:. TKI. IlavrEf yap vjftsff'7rpocxuv.o0ftsv TouffupyovTu;,
Item sancti episcopi Stephani Bostron de imagine £ xxi v.trrutbusOa,si xzi uyup-uloi sici. At« ri XotTrf
1251 ADRIANIPAP/E I 1254
oux ctfStXoftsv jrpoczuvucairouf cVyiou;TOG0eoOSou- A sanctorum : De imaginibus vero sanctorum confl-
Xouf,r.ui etf ftvupocuvovauTwvcucruVat xai iysiput temur quoniam omne opus quod fit in Dei nomine
TUS eizovaf aurwv, t»z uh Xu9apyu9wotv;'AXXct Xi- bonum est et sanctum : aliud enim est imago et
yut, ort auroff6 ©s6f jrpoczuvsFc9at ;£Eipo7roiuTa arru- atiud simulacrum, id est, slatunculus. Quando enim
yootucev. EtTci,w 'IOUS«FE, TI eVrt TOezravwruf yuff Deus Adam plasmavit, id est, condidit, dicebat:
ttvjou )jctpo7roiuTOV ftera TO 7r0tu9uv«turro TOO 8SO0; Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem
Ti Tmtrrov;'ll xt6wr6f TOG0SOGu ex Tuf u).uf Se- noslram (Gen. i). Et fecit hommem ad imaginem
Otiji xTtcBrtca x«t xaT«cxsuac9stc«, ouz scrt yjt- Dei. Nunquid enim quia imago Dei est homo, ideo
poTrowTOT; Kai TO 9uctacTijptov, x«i TO iXaCTuptov, simulacrum, id est, idolorum cultura est et im-
X«l TJ CTKftVOf OTTOU IJVTO ptCCVVK, XKt 1J TpttTSS*U,pietas ? NequaqHam fiat. Si enim Adam imago
xat »i Xuy^vta,xai TO czuvwita TO svSorspov xai TO djemonum esset, abjectus ulique et inacceptabilis
«^wTipov , oux eiciv i% spywv yjtpoiv av9pw7rwv, esset. Sed quia imago Dei est, honorabilis et ac-
ctjrtp loXoptwveVoiucE; K«i tva ri ccyta TWVuyiorv ccptabilis cst. Omnis enim imago in nomine Doraini,
xaXoOvTKt, urrapxovTa yeipoisoinTot;Ti y«p; T« ye- aut angelorum, aut prophetarum, aut apostolorum,
pouStft, x«t E?«Trrs'puyaxuxXraTOG9uct«7Tuptououz aut juslorum facla, sancta est. Non enim lignum
utrav £wa xat eixovsf TWVayysXwv,epya yjtpoiv B adoralur, sed id quod in ligno conspicitur et me-
ivSpwTrwv;xai 7rwf oux ex6s'6XuTat;ort Sta itpoa- moratur, honorificalur. Omnes enim nos adoramus
T«yfi«TOf6so0 tixovif iysvovro TWV«yyiXwv,«yt«i principes et salutamus, licet peccatores sint. Cur
etct, xal TOGT«t&x ucav. K«! yctp ra EtSwXaTWV crgo non debemus adorare sanctos Dei servos, et
sUvwv,OTI eixovsf Satftovwvvjcav, 6 0s6f zaTs'6a).s in meraoriam eorura constituere imagines eorum,
xat xarizprvrv «UT«.'HftsF? 3E Trpof ftvuitocuvovTWV > ne oblivioni tradanlur? Sed dicis quia ipse Deus
aytwv lixovaf jrotoOttsv, uyouv 'A6pa«ft, Mwciwf, interdicit adorare manufacta. Dic itaque, o Judoee,
'llXtou,'llcatou, ~Zuyupi.ov, x«£ TWVXOITTWV irpojurwv, quid est super terram quod non sit manufactura,
ArrocToXw* x«I papxvpwvotytwvTWVSta TOVKuptov i cum a Deo sit factum ? Nunquid arca Dei, quae
cuvTpt6evrwv,ha Jrctf 6 9swpwv auToOf iv etxovt t ex tignis Settiim fabricala atque conslructa fuit,
fttftvricxuTataurwv, xat So5«?vjT6VKuptov TOVSO- manufacta non est? Et altare, et propiliatorium,
JacavTa aurouf. IIpeTrsiyctp auroFfTtftvjv.ui tspoaxv- et urna in qua erat manna, et mensa, et cande-
vuctf, xai i.vuTiOeaOut T« uftmpa TrpofavTouf xarac labrum, et tabernaculum inlerius ct exterius, non
Trjv Sixatocuvuv auTwv' tva 7r«vTEfo! Bswp-jOvTEf : fuerunl ex hominum operibus manuum, quae Sa-
Hurouf cjreucwct zai aurot ftitiuTai ysvec9«t Tvjf r Jpmon fecit ? Et cur sancta sanclorum vocanlur,
•-
jrpa-jcwf aurwv. Iloia yap ecrtv u T.uf jrpoczuvncswf ihanufacta existentia ? Nunquid cherubim et sena-
Tiftrj, ei ptu ptovov xaOwf x«t rjftsif ot ctftaprwXot t rum alarum animalia, quse in circuilu allaris erant,
«pocxuvoGftsvxai «C7raj6fte9a aXXvjXouf K non fuerunt imagines angelorum, opus manuum
x«ra Ttftrjv
xai ayaiructv; OUTWyap TOVKuptovijftwv oux aXXwf f Jiominum ? et quomodo non abjiciuntur ? quia vero
So?a?ovTSffts'vT0txat Tpsftoftev • etxoVv
» l>erpraeceptum Dei imagines factae sunt angelorum,
jrpocxuvoOftev,
ot ecTtv oftotwcswfaiiToO,6rt e'vauTii eypayu. Ace- sancta; sunt; et hsec animalia erant. Elenim idola
6eFf Se ot TO ay«B6vptrj jrpctTTOVTSf, fture TWVaytwv n gentium, quia imagines fuerunt doemonnm, Deus
uvuttovsuovTSf , ftii xwXuiTwcavTouf xaXoTrotoGvTKf, , deposuit et condemnavit ea. Nos autem ad memo-
p-u5e cxavSct)a'tTwcav rouf TtftwvTaf rouf uyiov;f riam sanclorum imagines facimus, Abraboevideli-
xat SouXouffTOO 6soG, zat ftvuftoveuovTKf «urwv. cet, Moysi, Elias, lsaioe, Zacharioe, et reliquorum
MtcSovyap etya96vTuff xaXijf ispu\to>; XIQÔVTM' ott prophetarum, apostolorum, et martyrum sanctoruna,
3e «ctfittf, x«9wf SteXoyicavTO, l?ouct TUVXKT«XU-qui propter Dominum interempti sunt-, ut omnes
ctv Tuf aTtftiaf, x«9wf TOGStzatou uftelucav, ctTro- qui vident eos in imagine, memorentur eorum, et
CTavTEfarro TOU6COG.Ati Se TO ftvuftocuvovTWV v glorificent Dominum qui glorificavit eos. Decet enim
«yiuv ttxovsf ypayovTKt,x«t Ttptwvrat,xat jrpoczu- - TV
, eos honor et adoratio, et comraendatio nostra se-
viGvTai, tif SouXwvTOO0eoO, xai UTtipuftwv Tijv v cundum justitiam eorum, ut omnes qui vident eos,
9S6TUT«XiraveuovTwv xat SUCWTTOUVTWV. "AÎOV5Se festinent et ipsi imitatores eflici actionis eorum.
tCTt ttvijftovivttvTwv rjyoupttvwvrjftwv, x«t ivyapt-i- Qualis enim est adorationis hohoratio, nisi tantum
crtaf Ttpoafipttv TW ©SW.'EX TOOXoyouTOGpt«- :• quemadmodum et nos peccatores adoramus et sa-
xapiou ltpwvuptourtptaSvfipav 'ispocoXuftwv'Kai yapp lutamus alterutrum per honorem et dilectionem ?
oif cuvt^wpucev 6 6s6f jrpoczuvetvjrav t?vof raK Ita et imaginem Domini nostri non aliter adoramus
^ttpoTroiura, IsuSaiotf Se Tctf trXaxaf txeivaf eu56- i- et glorificamus et contremiscimus, quia imago esl
xucev, «tf iXaropuceve Mwuciif, x«i ra Suo •v;spou6ift ft simililudinis ejus, et in ea ipse depictus est. « Ergo
T5t ypvau' OUTW xai lQfttvroFf XptcrtavoFf tSwpvj- i- quicunque pii sunt, el bonum quidem agunt, el
caro TOVCTaupivxai TWV aya9wv cpywv Ttif etzovaf tf sanclorum memores sunt, nec prohibent benefa-
ypxtpttvxat vrpocxuvtiv, xai 5st|«t TO epyov vjftwv. v. cicnles, ncc scandatizant eos qui honorant sancto.5
Aiirtbv TCtuTafaOr«f, ejci6ecTaT0t xai yaXijvoTaTOt ot et servos Dei, quin polius memorantur eorum,
» Ia Grocco,Impii vero, qui bonumnon agunt, neque i« necscandaliicnt eos quihonorant sanctosel servosDei,e>
sanclQtum memoressunt, ne prohibeant benefacientes, i, mem!ncrunleornm.Namliimercedembonam,eic.iiAR»
1235 EPISTOL.«. 1251
mercedem bonam ex bona operalione percipient. A SECTTOTKI xai rizva, r«f rspaeipnukvx;yphatts r&v
Impii vero secundum quod cogitaverunt, habebuut «ytwv n«repwv 7teptviX9oftev fipayiot;. 'AXXaxai Tfjf
desolatiouem inhonorationis, pro eo quod illud quod Beia; Tpxfh; TuffHaXataf x«t Nia? AiaOrtxn;i icTo-
eral justum negtexerint et a Deo recesserint. pta uupnvpti Trspt Tnt rrapayuXaxvjfTOG6eiou ct-
Propter memoriam enim sanctorum imagines pin- GuauUTo;, OTt TCIjrpoff STTKIVOV TOU©EOU. tv Tatf
gnntur, adorantur et honorantur, sicul servorum ezxXuctatfeif ftvuftoVuvov Tvjf euctSouf ipyuaiu; rij
Dei et pro nobis divinitatera deprecantium. Dignum TOO0eoOerrtvsucstza9tCT«ftsv«,stct xara TUV-upi-
enim est commemorari proepositorum noslrorum , Soctv TWVaytwv Ilarspwv jrspi cvcT«cewf TWV ttpwv
et gratias referre Deo. De sermone beati Hieronymi ttxovwv, xttt rfjf 9ei«f [©. jrEpi TvjfCUCTWC. T. t. tt
presbyteri Jerosotymitani : Etcnim sicut permisit xat 7r«p« ruf 9tt«f] râyuff iv twypayta ujr«o;£Ou-
Deus adorare omnem gentem manufacta, J.udaeos cur, za9wffev aurvj rij ajrocToXczyj avaffopa TVJ. ©ts-
autem (Gr. add. voluit) tabulas, quas dolavit Moyses, zvptwTwyaXvjvvj rvjf uftEripaff5uvacTei«f ftST«TTacuf
et duos cherubim aureos, sic et nobis Christianis TKJrsivwcswfxat stXtzptvoOjxapSiaf eireTuStucafttv
donavit crucem et bonarum oporationura imagines avayaysFv.*06sv xai T«f ex Siayopwv *ai euSoxtftw-
pingere et adorare, venerari, et demonstrare opus Tarwv irarepwv XsTrTottspwf papTvpiu;, TWVraf au-
nostrum. Itaque hoec ipsa, piissiml ac tranquillis- T«f tepaf eixovaf CUCTUCOVTWV, TijpvjreovtcTt, za9wf
simi domini et filii, prsedicta test.imonia sanclorum EVTaFf f3t6XotfauTwv tupicxoptsv, xa* TVJ.vfttf ipa.
Patrum trahsivimus breviter; sed et divinoe Scri- EfrtstzscraTij(3act).EiaeTrsTuSsucajtsv avayayttv- Suc-
pturoe Novi Veterisque Testamenti teslatur historia W7TW Se uera f/.eyaXoujr69ouxapSi-/f Tijv ufttTtpav
de divini cultus observatione, quod ad laudem Dei jrpaorura, z«t wf irapwv yovuTrsrwv,xai Totf upte-
in ecclesiis in memoriam pioe operationis Dei nutu Tipotfft^vsct xuXivSouftsvof ixersuw, xat evwirtovTOG
constituta sunt secundum traditionem sanctorum ©EOO jr«p«x«Xwx«i 6pzt?w, T«ffauraf tepif tizovaf
Palrum; sed ct de statu sacrarum imaginum etiam ev avrij rvj ©soyuXaz.Tw xai |3aTtXiSijroXtt, xa< iv
a divinoe Scripluroe historia salis promulgata sunt, ToFffuufOTspoi;pispsct TuffTputxixs, ti; TU»upyaiav
quemadmodum in hujus apostolicoesuggestionis se- (iuaiv avaThaxi xat CTUpi?atxsXsucaTS, yuXetTTOVTSff fhv
rie a Deo corroboratoe serenitati vestrae potcntiae jrapaSoctvrauTUfTuffvjfterepafttpuraT/jffxai ctytwT«Tr>f
cum omni humititate et sinceritate cordis studui- 'EzzXuctaff,XK£a7ropp'iTrTovr£ff z«i |3SeXuco6ftevot TW»
mus inlimare. Unde et quod in diversis et proba- acs6wvatpSTtxwvTuv Sstvorura,tva rauruv TUV ufterepecv
bilibus Palrum teslimoniis qui ipsas sacras imagines ctytav xa9o).txuvxui umaT.oktv.hv'Pojftaixijv'ExxXuojtav
statnerunt, subliliter videri polest, sicut in eorum TUV azaT«Xu7CTOV [L. avsirO.uTrTOVjsvayx«Xicrjc6s [L. tv«
libris reperimus, vestroe clementissimoe potenlia; " uptaf aurou rj uftsripa ctyia xuOak.xat arrocT. 'Pw^taiwd
lbre studuimus inlimandum, deprecantes cum niagna 'ExzXuciah «vs7r£Xu7rTQff ivayxKXucuTcu}.
cordis dileclione mansuetissimam vestram clemen-
tiam, et tanquam proesentialiter humo proslratus,
et vestris Deo direclis vesligiis provolulus, quoeso et coram Deo deposco et adjuro.ut casdem sacra.-
lissimas imagines in ipsa a Deo conservata regia urbe et cseteris Groccisepartibus in pristinum statura
restituere et confirmare jubealis, observantes tradilionem hujus sacrosanctoe nostroe RomaiiacEcclesiae,
abjicientes ac respuenles iniquorum atquc haereticorum callidilales, ut in luijus nostroe sanclae calholicac
ct apostolicaeac irreprehensibilis Romanaj Ecclesiae ulnis suscipiamini..
EPISTOLA LYIL.
A» TARASIUM PATMARCnAM.
'EjrtCToXuASptavoOTOVaytwTarou jr«7raTuf jrpece»-
Tspaf 'Pwftuf, epunvevOeiauix Tnf TWV . 'Pwfiatwv
StaXsxrousif Tijv'EXX«5aywvijv.
Dilecto fratri Tarasio patriarchoe Adrianus cpi- D Tw uya7rnfts'vw «SsXywTapaciw rsufptupyp, "ASpta-
scopus servus servorum Dei. vof SoOXoff TWV SouXwv TOG©EOG.
Pastoralibus curis quibus convenit nos pascere po- notftKVTtzctFff ypovrictv, sv uT; «ppto?etjtotftaivstv
pulum Dei, et sublilissimis cogitalionibus perpen- TOVXaovTOO0soO, xai XsjiTOTaTw XoytcjtwxaTa,-
dentes quemadinodum proedicationis vox sana a proe- vooOvTEff, 6v TpoTrovrj TOGxnpuyftaTOff wvij uytrjff
cone in omni lempore debeat prsedicari, et qualis in uiro xhpvv.o;ev iravrt zatpw bftikei xupuTTSc6at,x«l
conversatione debeat esse ut omnibus proximus oTrotoff o 7rotftuvev avprsuOsiu.xui oTrotofsv «vacTpo^j
compassione fiat et cunctis conyersatione insignis, oistXet Etv«i, tv« ToFffjract jrXuctovTUavu—uOeiuyi-
quatenus et per piam miseralionem ad se omnium vurat, xat ToFf oXotf TU ctvacTpoyijirsianp-ot' xcti
infirmitales transferat, ct ipse per summum respe- ciTrwff«v 7rpi6ffEVUTOV. Sta Tuf euce6o0f ivaTtkxyyyiut
ctum sui ad divina transcendat, consiJeravimus ve- TOtf TWVaTravTwvapp'wcriaf ftSTSVsyzrj, & xai Sta
strae ditectoesanctitali sacra affari concordia et suli - TUf uipuXoTKTUf EVVTOU
s'Trt6Xil>Ji£Wf KtTOUfteVOf etf
tiliter verbum manifestare. In synodicis confessio- ra 9eFa TravTaf ueTuSiSuari[L. eaUTOueiri TX 6eta
nis vcstroe fidei, quoeaposlolic.iesedi nostroedirecta 5ta6aivu]- isepi TOUTWV iravrwvcuvetSoftsvTUvutTtpjt
sunt per Lco::em reverendissimum prcstiytcrum ve- vyairuftivu aytwcuvu xKt tsparjxu Oftovotz7rpoery9t^,-
1235 ADRIANIPAP/E I mti
\\ua6ai, z«i Xs7TT0«£pwff TOV loyovf Uvtpuaui. Ev Toi;A A strum, invenimus in cis in initio primx paginoe,rc-
c.voStzoFfTU»oftoXoytaf rijff jricTSWfvrtwv, ToFfTW verentiam vestram ex laico ordine et imperatoria
«TrocToXtzw vjpwv9p6vwcra/.sFct Sta Asovrof TOG administralione ad sacrati gradus sublimatam esse
SOXK6SCT«TOU ispiaSvTipovuftwv,eupoftsv sv auroFf fastigium. Et vehementer in his anima nostra mi-
s'v Tij xpyjh TOOitpisfov ceXtSiou,TVJV uftsrspKVsu- rata est. Et nisi vestram sinceram ct orthsdoxam
kuStiKVix Xatzijf fuiem; zai (SaotXtzuff vrtnptaiu; fidemin proedictissynodicis sacri syinboli secundum
(i; rbv lepo.Ttv.bv fcuOpbv«VU"|/W9EFC«V. Kai Xiav ev- ritum sanctarum sex universalium synodorum, et de
Touro/f u uftsrspK ij/u^v) uyao9u. Kat et ftvj Tijv veiierabilibus imaginibus bene se invenissemus ha^
uftErspavstXtzptvvj xrj.i 6p96So?ov jrtcTtv etffT« Trpoet- bere, nullatenus auderemus hujuscemocli obaudire
puttiva'>cuvoStzaTOGtepou cu/t66Xouz«Ta TOV9S- synodica. Sed quanlum cor nostrum tristabatur de
erttiv TWVaytwv e? otzouftevtxwv cuvo'Swv,xai 7rspi inepta veteri ex nobis distantia, tanto confessionem
TWVCSTTTWV etzovwveupoptsvzaXwffiyavaxv, ou5a- et rectam fidem vestram anima nostra inveniens lae-
y.ojffav EToXftucaftsv TWVTOIOUTWV v7razoOcatcuvo- tala est. Inveniraus autera in proedicta synodica epi-
Stzwv. MXX' 6VOV VJxapSta rjftwveXu7reFrojrept Tuff stola sanctitatis vestroe, post plenitudinein fidei et
ttvapftocTOU [L. «9efttTOU uftwv jjetpoTOv!«f, xat TUff confessionem sacri symboli et omnium sanclarum
CtVKpftOCTOV, x. T. X.] TT«X«taf i\ vjttwvStKCTKCEWJ, * sex synodorum, et de sacris ac venerabilibus cha-
B
TOCOOTOV evpoOoa TUVuftETSpavbuo-koyiav v.xi TVJV racteribus miraculum laude ac veneratione dignissk
bpOhvitiaTiv nifpivOn vj vjttETjpKû^vj. Evpottsv5s mum conlineri : Quia et easdem sanctas sex syno-
iv TU JrpostpuftivucuvoStzijETrtCToXjj TUJ uftsripaf dos suscipio , cum omnibus regulis quoe jure ac
«ytwcuvur, ftSTKTO 7r).vjpwft« TUf jrtCTEwjZKITijff divinitus ab ip«ispromulgatoesunt. Inter quas con-
OftoXoytajTOOtspoOcup.66X-ju, z«i ir«cwv TWV cty!wv tinetur : Irt qnibusdam venerabilium imaginum pi-
e1; cuvoSwv,zat jrspi TWVtepwv xai csirrwv yapu- cturis agnus digilo proecursoris exaralus ostenditur
zTvjpwv -6uvp.uaiviasoi; v.ai 7rspt7rTu?swff itepti- [ilemonslralus cxaratur], qui in figuram pvoeteriit
l/.%tov,
yav, OTt TK UTTO Tijff«uTuf «ytKf fzTUffcuvoSou [Gr. assumptus esl] gratiae, verum nobis per logem
SijÔftatftsra 7T«VTWV TWVsv9icftwf z?t 6EtwS'7)f sz- proeostendensagnum Chrislum Dominum nostrum.
fwvu9e'vTwv jr«p' «urijf [xai T«J KUTOJ ctytaj e%avvb- Ergo veteres figuras et uinbras, ut veritatis indicia
Souf Siyqput ft£r« TTKVTWV TWVzavovwv TWVEV9. et proesagiaEcclesioetraditns araplectentes, gratjam
zat 6stw-ezy. Trap'avrwv] xavovwv.*Ev otf iufipsTux : proferimus et veritateni, hanc ut plenitudinem legis
*EvTtct TWVCSTTTWV etxovwvypxfxi; auvb; SaxrvXw i suscipientes. Ut ergo perfectio etiam per colorura
TSO jrpoSpoftov SstzvuftsvofEy^«p«TTST«t,of stj operationes in cunctorum vultibus depingalur agni
TVrrov Tr«psXijrp6u TUf yupvta;, TOV«Xu6tv6vrjftFv i Christi Dei noslri qui tulit pcccatum mundi, secun-
Sti TOOvqftou jrpoujroyaivwvctftvovXptcrov T6V i dum bumanitatem, characterem et imaginem homi-
©EOV rjtswv.Touj ouv 7r«Xato0fTUTTOUJ x«i T«f axtx;,, nis, pro vcteri agno depingi defmimus, per ipsum
wf Tvjf a),u9si«ffcuftSoXaTS xat TspoyupayuaTX riji Dei Verbi humilitatis celsitudmem considerantcs
'EzxXucia jr«p«5s5o!ts'v« [aX. jrapaSeSoftivouf]x«Ta- (Joan. i), et ad memoriam in carne conversationis,
cjrKôtisvot,TUVyy.pivitpoTtp.oip.sv v.xiTrjvaXvj9st«v, lam scilicet passionem ejus quam salutarem mor-
w; 7r).upwft«vo.ttouTKUTUV uTroSs^ctftsvot. 'iiff av ouv t tem atque redemptionem quae hinc est mundo effe-
T-J TSO.EIOV , xzi Iv raFf ypaiuuTOvpyiut;,ev raFfr cla, manu quodamraodoreduccnles. Hoc testimonio
«Travrwvoêciv urroypayurKt, TOVTOUutpovfo; rrjv, orthodoxoefidei malignorum curiositatcm et haereli-
auupTi'j.vTOVv.bauoyctftvoGXptc:oG TOU0-OGvjftwv j corum garrulitatcm vestrum repulit fraternum sa-
zaTz T6Vav9pw7rtvqv yupuxThpa.zat.sv ratf stxoVtv „ cerdotium, queraadmodum ct eorum maligna sollici-
&7r6TOOvOv«v.TtTOO7raX«toO «ftvt,0 «v«cTuXoGc9«t , tudo non est a nobis neque a gratia divina recepta,
opijottsv, St'auroO TO Trjff TarretvwcsoJfuiioff TOO •j , sed instabilis in hujusmodi repulala, siquidem nobis
6ioO Aoyou xaTKVooOvTSff, xai jrpoff ftvuftuvTijff e'v v succinctis lumbos mentis noslroe confitetur etiani
capxi 7rp)tTSi«j, TOGTS7r«9vvjauroG xai TOGCW- . -. nostra catholica et apostolica RomanaEcclesia, con-
Tuptov 6KVKTQU ystpxyoj-jovptvot , xai TUJ £VTS06CV ^ sonans et concordans adversus haereticoium amcn-
yevopkvntTWxocfttj)«TroXuTpwcswff. Tauru rij ftxp- liam, a quibus eliam impugnata taliter disposuisse
Tupia. Tur 6p9oS6?oujricrswj TIJVTWV7rovupwv jre- oslenditur. Qaia crgo sanclas imagines Chrisli Dei
secundum nos et pro nobis et propter
p.'.epyi«vxac «5oXec/£avTWV«'psrtzwv ayopijouca, nostri, qui
.
«jrwcarq u uftSTSpaKSsXtptxu tepwcuvu, ZK9WJZKIU nos incarnatus est juxta humanura characterem,
eturwvjrovupacjrouSij 7rap'rjftwv ouz iSi^9u , ouSs atque sanctae inlemeratae et revera Dei genitricis,
U7r6 TC);Oiiu; yuptxa;, uiX uSsSuio; £Xoyio9usv nec non et sanctorum ejus, veslra dilecta sanetitas
TOtffTOtouTotj* colere alque adorare pollicita [sollicila] est, idcircq
jrspteijwcftevn yup TIJVocyuv TijjSiK-
votaf uftwv oftoXoysF zai u upsrspa za9oXtzijz«i uiso- ejus oitliodoxum propositum, si quemadraodumcoe^
cToXtXvj 'PwftKtzijEzzXucia,OftovooOoa ZK!cuftywvouca pit, perseveraverit, modis omnibus collaudamus, et
ti evavriaj TUJTWVKtpsTtzwv«vvotKf,uy' wv jroXs- ut pasloralis curoesollicitudinemhabentes consilium
ftouftsvrjxat cuvrt9sftEvrj jreyavipwTat."O9EVsTrsiTeif damus, ut orthodoxam fidem quam semel confessa
fSTrraj stzovftj, TOVTE zari TOVav5pw7rtvov yuou- est immutabilem servet proedicando pariter et do-
liTvjpaXpscrqu rov ©;oO rjp.wv,rou z«9"VJUK; tl cendo. Fundamenlum cnim aliitd potestponere nema
y.od
1237 EPISTOL.-E. 1238
prmter id quod positum est, quod est Dominus Jesus A 5t' ijftctffzat vTrip ijftwvcapx«i9evTOf,nul fh; ayius
(I Cor. vn). Ergo quisquis dilectionis Dei et proximi uypuvTOVxui uknOw;©eoyevvuTopof,XotTrovSe x«!
ac fidei quae in ipso est firmamentum tenet, eum- TWVayiwv auroO, rj vpenpa vjyaTruftsvu«ytwcuvrj
dem Jesum Christum Dei et hominis Filium apud se CE'6EIV z«i Trpocxuvetvcuvi9sT0,TUVauruff 6p665or,ov
posuitfundamentum. Confitendumest enim quia, ubi Ttpouipeatv,iuv v.uOit;uishps\xzo,itapupHivn,isuvTtla;
Christus fundamentum est, bonornm etiam operum eTtatvoOftsv, xat wj 7rotftavTtxvi uepiuvn ypovri?ovTEf
sequalurxdificium.Ipsa vero per seYerilasdicit: Qni cuft6ou).Euoftsv, tva TUV6p96So?ov jricTtv, ijvjrsp uisa\
non intrat per ostium in ovile ovitim, sed intrat aliunde, wptoXoyucsv, «ftSTK9srov StKTupijVu xvjpuTTOuca xai 5t-
ille fur est et lalro : qui aulem intral per oslium, pa- SKCZOUCK. « 0S(jtiXtovyap ctXXov ou5stj Suvarat 6sFvat
stor esl ovium (Joan. x). Unde rursum idem Salva- jrapa TOV XEipsvov , 6f Ecrtv 'lucouj Xptcroj. » Tif
lor ait,: Ego sum oslium (Ibidem) : ille ergo ad ovile ouv rijff ctyaTtucswfTOGXptcroG zai TOOjrXuciov,
intrat per ostium, qui intrat pcr Christum. Ipse au- TUffEVXptCTW0'JCUJ,TO CTljptyft«xp«TWV TOV«U-
tem per Chrislum inlrat, qui de eodem conditore et TOV'iucoOvXptcrov TOVTOO©eoOxai «v9pwTrou Ttov
liberatore humani generis veritatem intelligens proe- jr«p' eVvrw ovx E"9STO 9Efte).tov.'OftoXoyovftevov yip
'
djcat el custodit, culmen regiminis ad oflicium por- ecrtv, ore oisov 6 Xptcroj 6eftsXtOff ecrt, TOJV«ya6wv
tandi oneris suscipit, non adappelitum gloriae transi- B I EpywvECjaz»Xou6£t u otzoSoftrj.AOTUyoGv St' Eaurijff
torii honoris, curoe quoque suscepti ovilis solerler h 'AXij9siaXeyef « *0 ftvjttcsp;_6ftEVOf Sta rvjff 6up«f
invigilat, ne ovcs Deiaut perversi homines prava lo- eif TO jrotftviov, aXX'eicepxoftevof aXXo6-v,exuvoj
quciites diianienl, aut maligni spiritus oblectamenta xXe7rrufecTt xai XucTvjf6 Ss tiatp-ybusvo; Siu.TUJ
viiiorum suadentes devastent. Certe bealum Jacob, 9upaf, jrotftuv eVrt TWVjrpoSaTwv.» Ka6wj 6 aurof
qui pro uxoribus diu servieiat, dixisse raerainimus : XwTvip eyu Xeywv* «'Eyweiftt u 6upa. » 'ExsFv^fovv sij
a Viginti annis fui tecum; oves tum et caprm steriles TOitoiuiiov sicepêTat, 6 Sta Tuf Ovpa; eiaepyoue-
non fuerunt; arieles gregis tui non comedi, nec ca- voff. Kai 6 eiaepybptvo; Sta TUf 8up«f, 5t« Xptcrou
ptum a beslia ostendi tibi. Ego damnum omne redde- eiaipyjTut, oVrtf iv. TOG[L. 7repi TOG]aufoO .Su-
bam; quidquid furto perieral, a me exigebas; die no- fttoupyaO xai Xurpwrou TOOav9pwjrivovyivouf TUV
cluque mstuurebar et gelu ; fugiebal somnus ab oculis a).u9etav cvvtstff, StKyvXarrecxai rupet TOV(3«9pi6v
uteis (Gen. xxxi). Si igitur sic Iaboral et vigitat qui TUf TrotftavTtzijfa.iaf, xui j3acra?stv TO jSapof ave-
pascil oves Laban , quanlo labori quantisque vigiliis yjTut, ou 7rp6f TUVS6:;KVx«i TVJV TtftlJVTUVitaptp-
debet intcndere qui pascit oves Dei ! Sed in his om- youivnv ursof:).iTso>\i, aXX'wffavaSsJzpsvofTOjrotftvtov,
nibus ipse vos instruat, qui propter nos hoino factus ETrtftsXwf uypvitvei, iv« ftrj rd jrp66ara TOG0;oO
est, ct qui dignatus est fieri quod fecit, ipse et cha- Q ' e''rs Sta StecTpafiftsvwvav9pw7rwvz«i cxoXtct X«-
ritatcm sancli Spiritus sui ac amorem infundal in XOUVTWV, stTE zaxw 7rvsvp«Tt7ret66ftsvK itupufOapoi-
vos, et ab omni cura conservct, ct oculos vestrse ctv. 'AXu9wff5e xai 6 ttaxKptor I«zw6, ocTtf Sta
inenlis apcriat, ut per cursum el agonem alqiie sol- yuvaFzaf jro)X« eru SouXeucaf A«6av TW ittvOspn>
liciludiucm vestrae dileclionis, apostolicam nostram «UTOO f-xivSTKt Xiywv'« Etzoctveru iyi> sipi fiiTU aov'
imilantis priscaeorthodoxoefidei traditionem, in par- TU itpbSuTu xai ul atyiff cou ouz VJTEXVW&JCKV
libus pioruni imperatorum noslrorum sacrae ac ve- ["AX.uTezvwcav], zptcuf TWVispoSufoivaov ov xa-
ncrabiles iconaesecundum anliquum ordinem sistant, TStpayov,6uot«XwTov ouz evijvov«cot. 'Eyw «TreTivvuov
quatcnus veslrum per hoc slabile permaneat sacer- ait CftaUTOu Ta xkeuv.uta nuspu;, xa< xkepuuTuvv-
dolium. Porro post confessionem lidei vestrae nolum, xrof eysvoptuvTUffriuipu; avyxutousvo;TWxauttc.Tt,
factum est nobis quod vcslra venerabilis sanclilas xai TWTrayeTW TVJS vvzTOf,XKtufiaTUTO b vitvot «TTO
postulaverit ab orthodoxis ac zelatoribus et propu- TWV 6y9«Xftt5vftov. » 'Eav OUTW JTOIEF [Al. z«ftvst] x«t
gnatoribus veritalis, piissimis videlteet imperatori- ecypvjrvst6 irotft«ivwv T« itpoSuTUAaSxv, jrocovj
bus nostris, qui ad gloriam Dei facti sunt, quo fieret. xKftctTovff, 7ro'caffaypvitviu; bftikst vrroyipscvo 7rot-
universalis synodus ; et repromiserint corain omnij ftatvwv Tct itpbSxrx TOGXpicroO; 'AX).* SV jract TOV-
Chiisliano populo suo supplicationi veslras pie an-_ D TOtf avroff vftotff crupt?u v.ui StSaû, 6f St' ijftKf
nuenles, synodumque in regia urbe lieri definientes. . «v6pw7rofEys'vETO, x«TKi;twcKff ysvsc6at o iitoinasv.
Nos aulem, quemadmodum el in ipsorum diva con- UVTO;Tijv ayawuv ToO ayiov avroO IlvsuftKTOff v.ui
tinebatur jussione, dilectos nobis et approbatos atque TOVisbOoviv.yin ti; vp.u; v.ai ex isuan; ftsaftvuf
prudenles sacerdotes pro statu sacrarum imaginum, SeaTupvjcu , xai TOU?6y6a),ftovffTUJ Stavotaj vftwv
ut prisco illis in partibus ordine constituantur, cum «vot?u, tva 5t« TOGpbypov xai TOUaywvoj TU»
magno desiderio et maximo gaudio destinavimus. VftETspafuyi.isn;, xat TOGSpoftou, Tijv uftETspav.
Sed veslra sanctitas eisdem piissimis imperaloribus pttftoupivuff«TrocToXczijv TUff7fa)o« 6p9o565ou 7ricTSWff.
et triumphaloribus alacriter suggerat, ut in priinis 7rapa5octv,s'v roFf pipcat TOtffTWVeucsSwv paert-
ille sine
XE'WV rjftwv «t iepai x«i ceTTTateizovsf xara TUV
pseudosyllogus qui aposlolica sede iiiordi- SVTOUTW TOuftSTSpOV
UpyXVUV TK?IVCT«9wClV, OTTWff
nate et insyllogistice[asyllogistice] factus esl adver-
CT«9up6v. Staptetvu iepxTtiav. Msra y«p Tviv OftoXo^
aus venerabilium patrum traditionem contra divinasS yi«V TU?TttCTSOJff UU.WV OTtU UftSTSpli.
£'_vd!5"9u UU.Fv,
» Ex Yulgatacditionc, sed lo:ige aliler balict Graica vcrsio. H\RD.
1239 ADRIANIPAP,E I , 1240
atisfh octoiuf »j.twce rouf Eucs6ecr«Toufzai 6p6o-A imagines, anathematizetur praesenlibus apocrisariig
5o.oT«TOVf xat iJuXwraff,TOvffysvoftivoufttj So.av nostris, et omne zizanium eradicetur ab Ecclesia, ct
©sou jTicrouf (3actXsFfUftwv,Touf vittpuuyov; ruff Domini nostri Jesu Christi sermo compleatur: Quia
«XuSeiaff,jrspi TOGytviaOai cuvoSov otzouptevtxuv, portm inferi non prmvalebuntadversus eam ; et rur-
xai tfvve'9svT# svwirtovjravrof TOUftXo5_picTOV ausus: Tu es Petrus, et super hanc petram mdificabo
TWVXaou, TU ufttrspa txscia eucsSwj sirtveuc«VTS?, Ecclesiam meam; et tibi dabo claves regni cmiorum.
xal TvivcuvoSovtuptcav sv TVJj3«ctXiStaurwv TroXst Et qumcunquefigaveris super terram, erunt ligata et
ysvtc6at. 'Up.ei;Ss avv fteyecXw jr69w, xa8wj ivtfi- in cmlis; et qucceunquesolveris super terram , erunt
ptro iv Tij aurwv 6st« xsXsucst, yvuciouf xai So- solula et in cmlis (Malth. xvi). Cujus sedes in oranem
xtftovf xai ypovtftoufispsi; jrspi TUJCUCTKCSWJ TWV terrarum orbem primatum tenens refulget, et caput
ttpwv eixovwv,cva ev fh apyuiu T«.EEEVTOFJpts- omniumEcclesiarum Dei consistit. Unde idem beatus
pectv sxeivotf x«TacT«6wct, ftera ptsyicruf yapu; Petrus apostolus Dominipraeceptopascens Ecclesiam,
iitiyûutv. ^XX'VJufttTepa octoruff TOtffauroFffeu- nihil dissolutum dimisit, sed tenuit semper et retinet
ce6scT«T0tffxai Tpojratouj_otffj3«ccXs0ciitpaOvp.o>; principatum. Cui si adhserere cupit vestra sanctitas,
avayayot, "tvu tv jrpwroif 6 i^tuSocuXXoyof ezsFvof, et nostras apostolicaesedis, quae est caput omnium
o yevoptevofyoipi; TOOartocroXczoO 9p6vovaTctzrwf" Ecclesiarum Dei, sacram et orthodoxam formam in-
x«t acuXXoytCTWff s. ivavTiaj TUJ TWVcSTTTOTaTwv corrupte ac incontaminate ex profundo cordis et sin-
iraTepwvjr«p«S6cewfxara TWV9stwv etxovwv,ctva- ceritate mentis custodire studet, ut revera orthodoxa
6eft«Ttc9u jrapovTwvTWVKjrozptciaptwvuptwv"zat et Dei cultrix consistens, hoc primum omnipotenti
—uv _i.aviov txpt,w9u «TTOTijf ExzXuciKf,zai TOO Deoofferat sacrificium, ut ex persona nostra praedi-
Kupiou vjftwvTucou XptcroO 6 XoyoffjrXupw9ij'"Ore ctorum piissimorum et Deo coronatorum magnorum
« jruXataSov ou x«Ttcj_ucouctvauTuf.» Kai jrKXtv • imperatorum nostrorum sublimia vestigia obsecret,
« Sv el IltTpof, xai ejri TOVTU rij jrsTpa oixoSoftijVw et ut in conspeclu Dei per terribile illos adjuret judi-
ftou TUV'ExxXucistVxai cot Swcw TCC?zXetf Tik cium, ut sacras imagines in ipsa Deo conservanda
fSactXeiafTWVoupavwv.Kat 6ca av Srjcuffeiti rrjff et rcgia urbe et in omni loco in antiquum statum
yijff, e*CT«tSsSeftenaEVTOtf oupavoFf xai bax uv restituere et siabilire jubeant, conservantes traditio-
Xucvjff iiti Tu'f yvjf,tcras XsXuptiva ev ToFff ovpuvoi;.i nem hujus sacraj ac sanctissimae noslrae Romanae
Ou 6 6povof t''f jracav Tijv oixouptivuvjrpwreuwv Ecclesiae, et persequentes ac abominantcs maligno-
StaXa/tTfSt,xat xeâXu jracwv TWV'ExxXuctwvTOO rum et haerelicorumerrorem per certamen vestrum
©tou vitupyet. "06sv 6 aurof ttaxapioff nirpoff 6 r et fidelem sollicitudinem. Si autem sacras ac vene-
titJTSCToXoff TW TOUKupiou —pooTuyuuTijrotftaivwv rabiles imagines illis in parlibus non restituerint,
TUV'ExzXuctav,ouSsv jrapaXiXotTrtv ["AX.7rapaXeXetft-consecrationem vestram recipere non audemus, et
ptivovetacev], aXX'expaTUCsjrccvroTS xac xparsFTUV maxime si sectatus fueris eos qui non eredunt veri-
apyhv. At'oujrep ectv jrpocxoXXu6^ n uptSTEpaocto- tati. Quapropter cum summo labore ac amore fidei
Tiiff TWrjfieTsVwaTrocToXtxw 6povw, ocrif ecri xe- atque agone, in his omnibusindubitanter vestram ve-
«oaXijjracwv TWV 'EzxXuciwvTOO©eoO,x«i TOV auTUf nerabilissimam sanctitatem convenit sacras lmagines
ttpov x«t 6p665o.ovTVJTOV ItfOupTta;zai «ftoXvvrwf Domini el salvatoris nostri Jesu Christi, et sancloo
ex (3a6ovffxapStaf z«i eiXtzptvoOfSta-voiafyvXa.«t ipsius genitricis semperque virginis Mariae,seu san-
errtTuStvcu, wf «Xu6wff6p665o.ofxai ©socs6uffrvy- ctorum apostolorum et omnium sanctorum prophe-
âvovca, T«UT-UV jrpwTUV 6uctavTW7r«vToSuvaftw Kuptw larum atque marlyrum, simulet confessorum, illis
7rpocotc8i* xaiwf ix Trpocwrrou rjftiJv,TWV evce£ecT«Twv in partibus in antiquo erigere statu, quatenus uno
zai ©EOCTS7TTWV peycsXwv iSaciXewv vjftwvvisspiyavatv consensu digne propbeticum canamus canticura, di-
t^vsct xstftevuSucwrrucst,x«i svw7rtov TOG©sou' z«i centes: Domine,salvos fac piissimos reges, el exaudi
Trjf foSepu;xpicEwfaurovf xaT«xptft«Ttcet, tv« raf ts- nos in die qua invocaverimuste (Psal. xix); quia di-
paf EtzovafEV avru TVJ ©eoyvXxxT-w v.ui|3actXt5tjroXet,xat j) lexerunt decoremdomus tum, et locum tabernaculi
tv 7tavrt T07rw,etf Tijv«pj_«i«vCT«ctvxaracTucat xai glorim tum (Psal. xxxv). Dilectos autera nostros,
xnpv.at xeXevcwct, yvXaTTOVTef TUV 7r«p«5octvravruff Petrum scilicet archipresbyterum sanctaenostrasRo-
Trjf itpaf xai «ytwTaruffvjftwv'Pwttaizijff'EzxXuciaf manae Ecclesise, et Petrum monachum et presbyle-
a7ro5tw.wctSe j35eXvcc6ft»vot TUVTWVTrovupwvz«i rum atque abhatem, qui missi sunt a nobis ad ve-
aipeTtxwvjtXavuvSta TOOvutTipov aywvoffxai jrt- sligia tranquitlissimorum et piorum imperatorum,
CTOTOTSU fto^Sou. Ei Se Taff iepctffxai csirT«f eixo- rogamus propter amorem sancti Petri apostolorum
vaf ev Totf ftepsct TWVKUT66C OVxaTacrijcwct Tvjv principis, et propter nos, omni benigna susceptione
vftSTtpavystpotoviuv zara jravT« Tpbitavav TOXJXW-ac humanitate dignos apud vos judicandos pariter et
•
fttv Ss.«c8at xal (taXtCTaEOV£TrazoXou8u'cuff roif habendos, quatenus et in hoc magnas referre gratias
ccjrctSoGctTU «Xu8et5t.TOUTOU EVEXEV ftsra ctzporct- valeamus. Deus omnipotens dilectionemvestram, si
TOUptoxôu xai jr69ou TUf 7rtcT£wfxai aywvoffiv stabiliterpermanserit, conservare annuat, etfructum,
TOUTotfjractv aSwJTaxTwf TUVuft6TepavceirTOTKTUV i qui tibi creditus est super mcnsuram abundantiae
• Lege zara TUJ,ex Lalino. H\np.

1241 EfisiuLA iir.iriR,A. J_J42
faciat abundare, atque m sempiterna transire gaudia «ytwcuvuvUpuoZeiTU; Itpus x«l cijrT«ff etxovafTOV
jubeat. Deusteincoluraem servet, dilectissimefraier. Kupiou xai cwTvjpofuftwv 'lucou XptCToO,xai Trjf
«yt«f auroOyevvurpiafx«i «etir«p9evou Maptaff,xai T«5V
«yiwvctrrocToXwv, xat TTOVTWV TWV«ytwv TrpoyuTwv T«
XKIptaprupwv,afta SptoXoyuTwv, tv roFffftepect rwvaur69iiv TUupyuiu T«.et avacTvjcat,oirwffsv oftovoiaa.iwf TVJV
jrpoyurtxuvctvuftvucwpsvwSijv,Xeyovreff- Kupte, cwcovTOU?eucs6scTaToujf3actXetjrjftwv,« xat ejrctxovcovrjftwve*v
<!av nuspx nsixuktao>utVuae • » OTC nyxrsnauv« TUV TOVotxovcou, XKIT07rov
EVTrpsTrstKV cxuvwuaroff56_uffcou. »
Touj 5s a7TOCT«XE'vT«f jrap' ujtwv nirpov TOVijya7ruftivovrjftwv jrpwTOTrpsc6uTCpov Tuf aytaf 'Pwuaixvlff
'ExzXuciaf, v.ai nsrpov TOVuSSuv, rtpeaSvTspovxai hyovuevov, jrpof TCC "yvn TWVy«XuvOT«T«v xai tu-
ce6wy ^KctXewv,SucwiroGftEv, IVK5t« TOVTT69OV TOO«ytou nirpou TOO xopu_>«iou TWVKTTOCTOXWV, xat tV
Uftaff ey isuan «VTiAiji|<Etxui euftsvstot av8pwTrtvsjStaystv xKTa.twcwc«., orrwffx«t ev TOVTOI ftcy«Xaff
tcj_ucwftev evyuptaTix; jrpocaystv. '0 TravToSuvaftoff 0s6ff TU uptSTSpa«yairu, iav CTaSupwff StKfieivu,eirt-
vsucot, zai cuveXSotu,«Fv, z«i Sta_>uXa,ot,x«t TOVEyxKTarrtcTEuÊVTK cot xupitbv ujrep uErpov jrXso-
vacptoO jrXsovacot, xai etf TUV«twviav yxpuv ptETSvsyzsFv xsXsvcot.'0 ©EO; vyt« ce StayvXa.ot, uyec-
jruptevsuSskfi.
ADRIANI EPISTOLA METRICA

AD CAROLUMREGEM,
Quoe in antiquis exemplaribus codici canonum Adriani praponitur.
o Divina fulgens doctrina sceplra prrccellit regni
© Origo regum felix, semper genitura beata,
S Molemperspicimus legis gratiam laudis habere.
— Justo gignilur rege Ecclesise almae defensor,
^ Nunquam enim vinci potest disciplina ccelestis,
© Olim jam suniens paterni triumphans regni
K Exemplum; quo devota fides vicloria gaudet
© Christo juvante, ac beato clavigero Petro;
© Cunctas adversas gentes regalibus subdit plantis.
w En radix beala instar contulit prole,
r-1Lacla Deum colere, legem semper amare divinam,
f" Laudabilem servare fidem , sanctamquc defenderc vitam,
^ Fautorem prorsus habens janitorem in triumphis cceli,
- Ipsius freta virtute victrice persistit semper.
f" Lumen sequens doctrinae fidei apostolicaesedis,
>— In hanc sanctam sedem rex Carolus splendct.
© Omnibus per eum dilala magnus
bonis triumphat ubique,
© Coclestesemper in his habere meruit regnum.
•""Arma sumens divina gentes calcavit superbas.
ss Reddidit prisca dona Ecclesiacniatri suoe,
© Urbesque magnas, fines simul et castra diversa.
r Langobardam ac Erulam virtute divina prostravit gentem,-
© Ovans ampleclilur fidem, quam suscepit ab avis.
SSMagna prosapia haccin toto rutilat mundo :
> Allus, nobilis, nitens, regit diversa rcgna.
© Gaudens celer ad limina venit apostoloium sospes.
Z Nimis laudibus liyninisque populo celebratur ab omni.
© Obnixe pro se summum orare antistitem poscit,
55 Redimi silii noxas a juventute commissas.
P3Exutus suffragiis almis spondcbat lingua magistro
© Genium servare sanctae Ecclesianin aevoRomanae,
— Justilias almi Pctri sui protcctoris tueri
53 Ilabilem ut superdonans in ejus confessionc libavit.
**"Ad liaecAdrianus praesulCbiisli praedixit triumphos,
O Dextera protegi diu divina Petro comitante Pauloque.
r3 Romphaeamvictoriac'donantes, atque pro te dimicantes,
—Illaesuscum tuis victor manebis, nempe per ipsos
•"*Aditum petunt urbis Papiac te ingredi victorem.
2 Ncfa perfidi rcgis calcabis Desiderii colla,
G Vires.ejus prosternens merges liaralhro profundi.
<x>Septus Langobardorum rcgno, niunus reddes tuum.
*s Pollicita sacra dona clavigeri aulae Petri,
> Amplius donans tibi victoriam, simulque honorem.
*3 Per ssecla regnare cum tuis hic, in fuluroque soboli
> A lege nunquam discede, haec observans staluta «.
» Hactenus Adriani epistola, ut ex corruptis exem- anno nimirum 774 cum Papiam obsideret, anno Ite-
plaribus clici potuit. Quod vero ad tempus attinet, rum 781 cum ejus filii Pippinus Italise, Ludovicus
cumCaroIus ter in lirbem Adriano superstite vcnerit, Aquilaniae regcs ab Adiiano inuncti sunt, anno deni-
1243 BULLA ADRIANI. 1244
BULLA ADRIANI -
Qua confirmat partitionem Argentinensis diwcesis in septem archidiaconatus, divisionem rc-

dituum episcopi a rediiibus capituli, et alia jura canonicorum ejusdem ecclcsice, data die 4
ApriUs 784.
(Ex Grandidier,Ilist. de VEglisedeStrasbourg.)
Adrianus cpiscopus a servus servorum Dei. Con- A ac electione fratrum, Deo ibi famulanlium; eis ali-
venit apostolico nioderamini, pia religione pollenli- quem ex suis concanonicis preponere, qui die noclu-
tibus benivola compassione succurrere, ac poscen- que sollicitus res eorumsciret utititer administrare,
tiuin juri alacri devolione imperliri assensum. Igitur ac qui nutlum fratrem sine justa causa vellel distur-
omnibus sancte Dei Ecclesie tidelibus, prescntibus bare, ac tali cum dcbita obedientia maximus honor
scilicel ac fuluris, uolum esse volumus, quia vcnera- ac reverenlia postepiscopum ab omnibus exhiberen-
bilis frater ac coepiscopus noster Argentoratensis tur, ac cnncta beneficiaclaustri, preter preposituras,
Etho nomine, coram dilectissimofilio noslro, Carolo sua dispepsationefratribus, prout quisque opus ha-
rcge Francorum, nostro suggessit apostulatui, quali- heret, distribuerentur. Nullum tamen episcopo quasi
ter ipse pro alleviando sui regiminis opere, consilio ex debito de hac fralrum preposilura facere deberet
ac consensu sapientiorum tocius sue dioceseos, epi- servicium, hisi quod sibi esset votuntarium, preter
scopatum Argentoratensem in septem archidiaco- sentenlias canonicas, quas in sinodoad causas daret
natus consliluerit, atque hiis singulis singulos archi- singulas. Pro supra dicti quoque Ethonis rogatu et
diaconcs bone vilc ac bone conversacionis in vice dilectione dilectissimus filius noster Carolus de rc-
sua preposuerit, ut singuli cura suis archipresbiteris bus episcopalibus,scilicet de monela, thelonco, ac
verbo ac exemploprecedendo, subdilos in legc Dei B aliis officiisad se pertinenlibus hoc constituit, ut
utiliter instruerent, ac cpiscopalem curam , pretcr quotienscunque hec ministeria mularentur, pro salu-
penitentium recouciliationein, omnimodis gererent, tis sue augmento septem libre, tres preposito, qua-
altaria concedendo, ecclesias judiciali ordine cum tuor canonicis, in commune traderentur. Hanc ergo
sigillo episcopi claudendo, clericos ab olficioidivino tamregis, quam fratris ac coepiscopi nostri dispen-
suspendendo, ac quecunqueipsi corrigere persenon satoriam constilulionem propler humilem eorum pe-
valerent, ad presentiam nominati Ethonis vel suo- titioiieni, ratam esse confirmamus; ae ne presens
rum successorum emendanda deferre deberent; nec episcopus, vel aliquis successorum suorum, nec ali-
in alicujus episcopiforet poteslate aliquem de prcdi- qua persona potens vel impotens, manum dein-
ctis fratribus de tali rcraovcre dignitate, nisi forle , ccps audcat adroittere, ac quicquam de supradiclis
quod absit, talibus facinoribus innodarentur, quod infringere, vel fratribus subtrahcre, aucloritate Dei
jure canonico ab omni episcopali vicaria meritode- ac bealorum aposlolorum Petri et Pauli, ac noslri
pnnerentur. Preterea idem anlistes nobis innatuit, sub anathemate inhibemus. Scriptuin pcr manum
q.ialiter omnes res episcopales a canonicorum prc- Zacharie sancte Romane sedis bibliothecarii. Actum
benda sequestratas haberet, in quibus nulli episco- Rome, in feria secunda Pasche, anno incarnationis
porum quicquam liceret facere, nisi cum voluntate < C Domini b 773, coram mullis piincipibus, felicilcr.
que 787 cum inde Capuam quoque ac Beneventum Papebrockius, in suo Propytaeoad Acla Sanclorum
adversus Grimoaldumducem profectus est, nos, ta- Maii, pag. 298, asserit se nullam legisse sinceram
inelsi res incerta est, codicem Adriani ad postremam hullamquaehaberel annosincarnalionis anle Leoiieni
potius profectionem refercndum duximus, quam nonum; cui consentil Mabitlon.,de Re diplomatica ,
(quoii aliis placuil) ad primam, cui multa, quae in pag. 185. Revera aera Dionysiana in pontificiis re-
cjus epistola legunlur, convenire vix possint. SIRM. scriplis nonnisi initio sasculiundccimi constanter in-
a Papae octavosa?.culonullo alio titulo usi sunt, valuit. Sed non inde falsaedici possunt bullas anle-
quam servi servorura Dei, illum a sancto Gregorio riores, in quibus inseritur illa epocha , quae octavo
usurpanles : « Primus omnium Gregorius, inquit saeculoRonuejara fuit celebris etcognila. Huic scn-
Joannes Diaconus, se in principio epislolarum sua- tcntise favent auclores Gallici Novx Diplomaticac,
rum servum servorum Dei scribi satis hurailiter de- tom. V, pag. 224. Practerea annum incarnationis,
fuiivit. » qucm hic liabet Adriani butla, adjiccre poluit Henri-
b Adriaims papa a die 9 Februarii 772 ad 25 De- cus episcopusArgentinensis, qui iljam in sua charta
ccmbris 79S, qua obiit, sedem ponlificalem obtinuit. anni 1205 dcscripsit.
1243 IN ISIDORUMPACENSEMNOTITIA HISTORICA., 124G
—f««»B»llllll |.tl_fl_____M_Mt___eMa___>lMt.lMMW>>J>MMMWW>a>M>l
OCTAYISÊCULI
AUCTORES ANNI INCERTI.
ISIDORUS PACENSIS.
NOTITIA HISTORICA IN ISIDORUM PACENSEM.

(Ex Anlonio,Bibliolli.VetusHispana.)
Si quid aliud in rebns nostris et inter auctores no- JB noque Salmanlicensi, alio ejusdem commatis hislo-
slros inipHcalumelobscuruincst,idquodadIsidorum rico, juniorem facit. Nec mirum, cum revera is Isi-
Pacenseiii cpiscopum attinet haberi debet. Fuit qui- dori hocce Clironicon quod Sandovalius publicavit
dem inier alios cognomincs(septem non minus scri- ejus nomine inscriplum nusquam viderit. Attribuit
ptores sic appellatos (recte ne?) Pellizerius consti- quippe hujusoperis seu epitomesquaedamSebastiano
luii). Isidorus vulgodictus Pacensis a Pace Lusitaniae nuper Iaudato Salmanticensi: quod qui altente ob-
urbe (Beja hodie vocant), ctii ailhuc Mauris sulije- servabunt non semel deprehendent.
ctae (a) antistes praefuit: cujus nomen praesefertin Alias ea qu& in Chronico leguutur Sebasliani, pro
codicibusmss. Complulensiet Oxomensisic appella- lsidorianislaudat. Saepissimevero Roderici Tolelani,
tinn Chronicon quoddam, barbarum quid sonans ab aut Lucae Tudensis, aut Rhasis Arabis aliorumve
inscriptione ipsa, nempe Epitoma imperatorum vet testimonio utitur, ca referens quae in Chronico seu
Arabum ephemeridisuna cum Hispanim Chronico. epilome Isidori mmcliabemus : quod utique non levi
Ita in edilione unica, quam babemus , hujus Clno- culpie eifuissct, si antiquioreetaequali scriptore pra>
nici a Prudentio Sandovalio Pampilonensi episcopo, tennisso, quatuor fere saeculis juniores historicos
una cum Idalii, Sebasliani, Sampiri, et Pelagii, Hi- dicendoteslimonio sislerct. Taiideni aliqua, Isidorum
spaniae episcoporum, ali s Clironicis, procurala. laudans, memorat, quae ab ejus hac epilome dispa-
H-.ecbistoria (quae veluti conlinualio esl Isidori ruere (6). Joannes Vasaeus vidit certe Clironicon
HispalensisprsesulisChronici, ut recle observavit hocce, alqne passim ex eo, qusequidem edila habe-
Putrus de Marcavir doclissimuslib. n ltist. Benear- mus, refert (c); desinilque eo uii uhi id absolvilur.
niae cap. 1) incipil ab acra648 (sic ciucndandumcst .p^1 Decerpsit quoque inde qmedam liagmenta ad Gallia-
pro mra 549), sivc anno 610, quo exslinclo Phoca rum res perline.itia Andreas Quercetanus, et primo
Heraclius iinperium suscepit; pertingitque usqne ad volumine Galli:w Hisloricorum edidit, pag. 785,
a;ram 792, sivc annum Cliristianura 754, Conslanliai nempe ex Sainiovalii ediiione. Rodericus certe To-
Copionymiimperii, non 10, uli ediluin est, sed 14. Ietanus pracsuladeo usus fuit Isidori hac hisloria, ut
Alia; epocliaeannorum Arabicorum et mundi, eadem inlegra passira exscribat inde capila (d): cujus cum
in editione, non huic aimo, sed superiori conveuiunt Isidoiianis vcrbis collalio haud parum sanandis
655 : neiiipe annus mundi Etisebianus 5954, et Chronici bujus vulneribus conducere poteril. Nec
Arabum, seu Hegyrai, 136. Quod cbronologicisre- solum in Hi.^-paniae, sed ct in Arabum hisloriam hu-
linquimus. jus verba transtulit, compulo cjus adlucrens , quod
lloc vero tempore scriptam fuisse hanc, ut auctor apud Isidorum, demplis scriplurse erroribus , exa-
vocat, Epitomam, ex his iilius verbis patet: Fiunt ctissimuiii cst, utPetrus Marca jam laudatus obser-
igilur (versus finem ait) ab exordio mundi usque in vavit (e). Exsiant quidcrn in Hispania hujus hislO'
wram cceptamseptingentesimamnonagcsimamsecun- riae, seu cpilomcs Isidoriaiuealiquot rass. exempla.
dam, etc. Prius autem eoJem sensu, qtiamvis ol.scu- Sandovalio,ulidixiini.s,pi'aeslofuerecodicesdiio(f),
riore aliquantutumproptcr incorrectam leclionem ac allcr Oxomensis ccclesiic, absque auctoris nomine ,
stribiligiiiemstyli, sententia, JEra 782 complela,at- alter Complutensis: quorum posterioris, atque ilem
queincipientejam terlia (dicere vull 783) Romanorum lertii jussu Francisci cardinalis Ximenii descripli
sexagesimusoctavus(imperalor) ConstantinusLeonis ope, D. Josephus Pellizerius regius chronograplius,
filius post patrem imperio coronatttr , regnans annis. vir diiigcntissimus, exempluiii quoddam suum se
Tot (corrige, regnaits annis tot; neque cnim poluil D coirexisbe alicubi ait (g). Quartum vidit Petrus de
alitcr, quot regnaturus essel annis vivus adhuc prin- Marcain bibliolbeca Parisiensis Navarraecollegii, ut
Cepscuin auclor haccscribcret significare; ideoque ipse refert Benearniensis llist. lib. n , cap. 1. For-.
ibi reliclam ab eo fuisse Iacunam ciedimus, aut ejus lasse et in Lusilaniam penetrarunt alii; cum An-
loco adverbium illud tot, quasi numerum postea su- dn as Resendius in AnliquitatibusLusitanis (Lib.IV),
brogaluro) peractis a vrincipiomundi usque in anno Isidori Pacensis opuscula t horrido, parumque cullo
Constantini10 (jam diximus 14 corrigendum) pera- scrmone, eaque imperfecta,ct mendis senticosissimis
gente 5954 annum peragentem: hoc est , qui tunc scatenlia circimiferri, > de Pace urbe Ioquensadno-
Curreliat, opposuit annis peractis , barbaro , nempe taveri.1. Vercque ita est; cum auctorem hunc non
suo, more. At quae minus altendit vir eaetera indu- mimis propria et innata, quam ab exscriploribus
strius, si quis alius inter historicos noslros, Ambro- inflictavulnera miscrrirae debililaverinl.
sius Morales, quem honoris causa semper liomina- Cui- crgo accuratiorein aliam et luculcnlioremhu-
mus, dum ad inferiqrcm aetatcm, hoc est ad Garsia^ jits operis edilionem invident nobis ii qui olio et in-
regis temporaqui anno nongentesimoduodccimoLe- dustria inter nostros valent, habentquead*manus
gione regnare ccepitIsidorum hiuicrefert:.Sebastia unde in publicum prosint, inutilia alia, aut quidem
(a) Morales, lib. xn, cap. 40, (e) Lib. n Hist. Beiicarniaa,c. 1.
(b) Morales,lib. xn-xv, passim. (/') MeininitSandovaliusin epigraphe cditionis.
(c) In Chron. Hispan. ad an. 612-747. (g) ln Annal. Hisp post Maurorumirruplionem, et
(d) Lib. ii; cap. 17, 19, 20, 22; lib. m, cqi. 12-15 iii Bibliolli.Peilizciiana, fol. 146.
e,taliis, ct in Hisl. Aiab. t'ap. 11el aliis.
1247 SÊC. VIII AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORUS PACENSIS. m$
non sic ntilia , praelermittenles. Exspectari quidemi A de judicibus , sive et de regibus in Israel; et inde
hoc posset a laudato Pellizerio, amico nostro , quii de Romanis regibus, sive impcratoribus, et de Wan •
potiori labore collalionis et correctionis jam se esse3 dalis, etAlanis, sive et Suevis Hispaniaeregibus,
funclum ait (sed liicjain fato cessit cum haecin in- sicut a majoribus et praedecessoribus suis inquisivit
cudem revocamus); aul a D. Gaspare Ivafiez de Se- et audivit plenissime scripsit. »
govia marchione Acropolilano (et nunc Mondexa- Quibus verbis non tantum generale sancto lsidoro
rensi); aut a D.Joanne Luca Cortesio cive meo, cuml Hispalensi altribulum ab exordio rerum Chronicon,
haec scribimus uno ex judicibus qui in regia Matri- sed et Wandalorum, Alanorum et Suevorum histo-
tensi curia criminibus vindicandis invigilant: quii riae eidem sanctissimo Hispalis praesuli ascriptae, Pa-
cum de liarum antiquaruro litterarum et Hispanaeto- censi episcopo, seu juniori Isidoro; adjudicantur.
tius historiae sit callentissimus, optimosque codiccsi Quinimo cum particularis hujus, de qua nunc agimus,
mss. sive penes se, sive in amplissima et horum in- Pacensis epitomes, tot inter chronographos, ex qui-
structissima excellentissimi comilis de Villa-Um- bus systema suuni hisloricum se confecisse Pelagius
brosa Castellae magni senatus praesidis (nunc jami Ovetensis prodidit, nusquam meminerit; simile verot
cxcellentissimas comitissae ejus viduae) bibliolhecaad[ est quamdam parlem generalis Chronici jam laudati
manum habeat: sipernegotia publica ei liceat, debe- fuisse ab eo hanc epitomem existimatam. Profecto
bit utique, ut genio suo obscquatur, baecet alia ve- quidem nec oculos nec mentem habent qui ab eodem
tnstatis monumenta in publicnm industria sua , hoc peclore atque eodem calarao generale illud mundiale,
est, quam potest, integra et a mendis purgata, deut ita dixerim, Chronicon, e nullo sermonis dehone-
promere (a). g] stamento turpe, sed bene Latinum, simulque barba-
Et quidem Isidorianum hoc si quod aliud e nostris rum hocce aliud, vix semi-Latinum, Pacensis Isidori
Chronicon, opera ista indiget, utpropriis tantum suis nomine publicatum, derivare potuisse, sive aliorum
styli plagis fcedum, quod erit sibi ipsi constarc, in sive suis oculis credunt.
conspectuin hominum iterum veniat. Propriis tantura Huic errori proximus error est vulgaris typis factae
suis styli plagis diximus; cum ambigi nequeat tale Roderici Tolctani historiae. Haec enim line libri u
e manu auctoris exiisse, « porlenlum potius quam cum beato Isidoro, hoc est Hispalensi, Gothorum ori-
Chronicon (ait Joannes Vasacus[b]), adeo prodigiose ginis usque ad qiiintiim annum Svintliike regis histo-
scribit, et Gothice potius quam Laline. » Quocum riam ascripsissct; et sancto Hildefonsa eorumdcm
convenit, uti audivimus, Resendius, qui tamen bar- Gothorum,. Alanorum , Wandalorum et Suevorum,
baro auctoris sermoni superaddita ac foris venienlia a quinto. Sviiilhilae anno usque ad octavum decimum
' Reccesvinthi rerum gestarum continuationem : sub-
agnoscit menda.
Sed quod de Isidori aetate diximus, verbis hujus junxisse creditur : « Et lsidorus junior, qui a prin-
ejusdein operis confirraatura, praeter Moralis jam lau- cipio mundi incipit Chronica, usque ad octavum dc-
dati opinionem, in controversiam forte venire faciunt ciiMiiuiRecesvinthi aimum fideliter prosecutus, et ad
codices, qui Isidoro Juniori hanc epitomen ascriptam destructionem Hispanjae per Arabes ipse scripsit. »
habenl: quo ipso Jnnioris litulo appellatur atias Ita enim concludilur hic liber Roderici secundus in
Isidorus Chronici alterius univcrsalis ab iiiilio mundi editionibus. Quod quidem glossema est, furcillisque-
scriptor, qnem Hispalensem astruximus loco suo hinc ejiciendum, idquc a mss. libris abest: qiiod in
praesulem exstitisse. Unde non tamhunc quam Pacen- *Q ora Francofurlensis luqtis historiae editionis in His-
sem (quem respectu Isidori Hispalensis eo senioris paniae illustratae annotalur systemate; cum praesertim
Juniorem dictum existimabant) utriusque historia?, Hispalensem scripsisse Clironicon al) initio rcrum,,
tam universalis quam particularis, auclorem fuisse non ulique Gothorum tantum temporis, jani cum de
sibi persuasere ii quibus Isidorus Cordubensis epi- eo egimus liquido ostensum fuerit; Isidcri vero liujus
scopus Hispalcnsi anliqiiior, atque idcirco dictus §e- Pacensis operuin nullo, ad quaeipse refert se,. nedum
nior, minus fuil notus. Quem incurrisse errorem eos in hac epitome, qua de agimus, significctur ab illo.
qui generalem Historiam jussu Alphonsi regis X, co- usque primordio rerum historiam eum pertexuisse..
gnomento Sapientis, composuere (c); atque ilem Legerem plane libcns Roderici testiraonium istud
Joannem /Egidium Zamorensem Franciseanum sac- invcrso parinn ordine, ut constet sibi, et sustineri
culi xiv scriptorem (d), qui Historiam istam genera- possit: « Et Isidorus junior, quod a principio mundi
lem ducem erroris habuit, minus mirandum est, incipit Chronicon,usque ad deciraum oclavuni Reces-
quam hoc eodem haesissevado Pelagium Ovetensem vinthi annum fideliter prosecutum (ab Hildefonsoscl-
episcopum, duodecimi saeculi historicum ; siquidem licet), ct ad destructioncm HispaniaBper Arabcs ipse
hic auclor est ejus operis sive Chronici, ex variis scripsit. « Quod verum est (f).
chronicis coagmentati et usque ad :etatem suam con- /Eque, sed alia quidem via, deerrasse mihi viden-
tinuati. Qui sane auclor in praefalione ila scribit: tur, qui tot Isidoros quot ferme opera
« Charissimi fratres, si Chronicam hanc qnam aspi- hujus nomine sciilnt multiplicant,inscripta. ln quorum numero
citis, bono (non dono, ut excusum est [e]) animo cam liabco D. Joscphum Pellizerium chronograplium re-
tegeritis, invenietis quomodo junior Isidorus Pacensis ^ gium, mihiquc, sinc praejudiciotamen vcritatis, ami-
Ecclesiae episcopus, sicut in Veteri Teslamento et "^ cissimum(dum viveret)capul. Qui in observaiionibns
Novolegit, et per Spiritum sanctum intellcxit: ila ab ad Chronicon, quod superioribus annis primus edidit,
Adam usque ad Noe ; et usque ad Abraham, et Da- existimabatque Dulcidii esse Salraanticensis episcopi
vid; et usquc ad adventum nostri Redemptoris; ct (Fol. 16), septem non minus aguosciu Primum Isi-
(a) Isidori Paccnsis Chronicon utcunque melius dcscripsisset Gotliorum origincm usque ad quinlum
habilum vulgavit Matriti Franciscus Berganza Benc- annuin regis Suynthilc. Sanctus Ildefonsus dcscripsit
diclinus. 1729, etpostcumcl. Florezius cum non- tcmpora Gothorum. Alanorum. Vandalorum.. et Sue-
nullis vetuslis codicibus collatura, t. VIII, a pag.274. uorum a quinto anno ! Suvnlhilc usque ad octauum
(b) Cbron. Hisp. cap. 4, niim. 11. dccimum Recensuyndi. Et Vsidorus iunioiv qui. a.
(c) Part. i!: cap. 50, pag. 242. piincipio mundi inccpit Cronica ! usque ad oclaiuim
(d) Tract. 6 Adversariorum, qui est de pbilosopho- riccimum Recensuynili aiiiumi! fideliter prosecutus
rura et Hispaniae doctorum perspicacilale. etiam usque ad destructionein Hispanie per Arabes.!
(«?)APellizerio inObscrvalion. ad Chron. Dulcidii ipse scripsit: » Quo loco verba sallem illa usque ad
Salmant., fol. 15. Barcinonc, 1665. octavum decimum Recensugndi annum oliose repetun-
(f) Sistinius Roderici verba quibus secundus de tur, neque Juniori seu Paccnsi Isidoro quadrant;
Rebus Hispaniae liber clauditur, qualia in regiae bi- uti nec praecedenlia qui a principio mundi incepit
blioihecae Matritensis codice c.irca aniiiim 800 exa- Crouica.
ralo lcguntur, nimirum : « Et cuin beatus Iskloius
dorum Cordubensem circa annum 400 ad libros qua- £A falionemesse diximus illam anlca , uti Chronici ab
tuor Regum commentarii, et utriusque Testamenti hocdivcrsi principium, laudalam. Saltem hoc ulti-
allegoriarum auclorem. Hunc Pseudo-Dexlerin duos mum, duos ncmpe Isidoros ejusdem Pacis-Juliaeepi-
divisit (a), Cordubensem utrumque episcopum, qui scopos fuisse, alterum epitomesimperaiorum et Ara-
forte nutlus usquam unquamve fuit, uti de quinli soe- bum, qua utiraur , auctorem : junioremque alterum
cflli scriptoribus loquenles suspicari nos diximus: qui hanc continuaverit, quaque nos caremus, ex in-
Pellizeriusque Hispalensiest injurius, qui Allegoria- dicio tantum Moralis nolum, ut admitlamus persua-
rura librum ei abjudicat. det bona fides candidi hujus historici; et quod is
Secundus ejusdem Isidorus est Hispalensis nuper Arabum islum chronograplium Isidorum non vidit,
laudatus, Etymologiarumscriplor. Terlius vero alius posteriorem vero in manibus semper habuit. Ncc
ejusdem sedis episcopus, eo junior, idemque Cocsar- prior ille vivcns et scribens aera793 sub Constaiilino
augustanus antistes. Et huic quidem non lantum Leonis lilio imperalore Orientis pertingefe vita aut
Chronicon Isidori nomine inscriptum, et ab exordio commentariis potuit ad Garsiam Legionisregem at-
rerum usque ad Wambanis primum annum continua- que aeram940 sive annum902. Si ergo Pseudo-Dex-
tum; sed et historiam Alanorum, Wandalorum atque tro ac Pellizerio aures dabimus, lsidori duo Cordu-
Suevorum Isidoro Hispalensi aeque tribui solilam, benses, duo Hispalenses, duo deniquePacenses erunt,
adjudicat. In quo inflictam Hispalensi magno Isidoro scriptores omnes, ultra illum Saetabilanum. Sed ego
alleram a Pellizerio injuriam dcpulsavimus, dum de cras forle, ut in proverbio est, hodie nihil credain.
hujusviri sanctissimi rebus et libris commentaremur. Multiplicalioneista nunc alflicta , duplicique Isi-
Eoque magis quod non aliura nisi hunc Isidorum g doro, llispalensi altero, Pacensi altero, junioreque
Ecclesia Hispalensis, nullumque Caesarauguslanain islo respectu illius senioris conlenti (c), ad alia eju.s-
catalogis suorum episcoporum adnotalum habeant. dem Pacensis opera nos conferamus. Meminil ipse
Remittit quidem hujus dicti sui probaliones ad ordi- unius, duorumve, abhacEpilomediversorum,nempe
nem Golhorum Pellizcrius : de quo nihil scripsit, atterius Epilomm, sive epitommtemporalis,ut ex his
neque eo loci, neque alibi; saltem Chronicon, de ejus verbis patel, cum de Orientalium Arabuni duce
quo loquitur, id esse ait quod, tanquam si Isidori Pa- Belgi, et Occidentalium duclore HumeiaAbdelmelici
censis esset, Pelagius Ovelensis episcopus centoni filio, inler se prseliis ageret. « Sed quia nequaquam,
suo paulo anle laudato intexuit; ac Lucas Tudensis, ait (</),eam ignorat omnis Hispania : idep illa minime
tanquam si magni Isidori esset, continuavit, hoc initio recensere tam ystraica (e) (sic editum est) belta ista
conspicuum : Brevem lemporum seriem per genera- decrevit hisloria ; quia jam in alia epitoma, qualiler
liones et regna primus ex noslris Julius Africanus , cuncta exstiterunt gesta, palenler et paginaliter ma-
etc.; quaequidem praefatio est ad Chronicon, non nenl nostro stylo conscripta. » Et postea (f): t Quis-
ipsum Chronici initium. quis eigo hujus rei gesta cupit scire, ad singula ad
QuartusPellizeriilsidorus ille est, qui Peccatorem Epiloma temporalia, quod dudum collegimus, cuncla
sese appellans, collectionemepislolarum Decretalium reperiet enOdata: ubi et praclia Maurorum adversus
et Conciliorumedidit. Sed neque hunc fuisse usquam culium (Christianum scilicel) dimicantium, cuncta
fdrsan apud nos revera hujus operis auctorem, in reperiet scripta, el Hispaniaebelta eo tempore immi-
Isidorianis quoque rebus adnotatum relinquimus. nentia releget adnotata. > Ex quibus videtur in hac
Quintus ejusdem Isidorus est Saelabitanus episco-• p** eum hisloria prolixe et specialiter de Maurorumcum
pus (6),cujus csse inquil librum De significationeno- Golhis, et inter seipsos proeliis, tractasse.
minum. Sed estne hic idemcum Allegoriarumlibro, Aliud ab hoc opus, Verbadierum smculi nuncupa-
quera De nominibus legis et Evangeiiorum Braulioi tum, significari ab eodem de Arabum adhuc muluis
appellat; an glossarium quod Isidori seu Isidoriana- caedibusagenle his verbis videiur : « Reliqua vero
rum glossarum adnotatur titulo ? Ampliamusinterimi gesla eorum, qualiler pugnando; et nonne haccscri-
ab aliquo qui ejus schedis utatur, docendi. Sane au- pta sunt in libro Verborum dierum smculi, quem
ctor hujus Saetabitani episcopi Luitprandus est adi Chronicis prseteritis ad singula addere procuravi-
ammm 681, cui tamen ille coltectionemConciliorumi mus? i>Dicas paraleipomena, seu prsetermissa quoe-
attribuit. Mirorque Pellizerium in hoc homine condam in superiorum aetaluinChronicis hoc libro con-
stituendo, quod alias minime solet, Luitprando de- tineri. At habuerene ex duobus his aliquem, aut Mo-
tulisse. rales qui toties Pacensi ea tribuil quoa in ejus edita
Sextus illi Isidorus Pacensis, de quo nunc sermo,i Epilome non leguntur; aut Joannes Mariana, qui ex
qui scripsitChronicon Arabum anno 754, quod ve- Isidoro eodem Pacensi constare ail (Lib. vi, c. 1) re-
rissimum est. Seplimus landem Isidorus alter de Bejai ges nostros a Reccaredo descendere, ac (Lib. vi,
episcopus (cur non Pacensemet hunc dixerit ignoro,, c. 21) postremum regum Gothorum Rodericum ex-
cumPax sive Pax-Julia Beja sil), quem semper hoc: structum a Witiza parente ejus prope Cordubamur-
dignitatis nomine Ambrosius Morales passiin hujus> bem palatium amplificasse? quaeduo etiam ki Epi-
historiam laudans appellarc solet. Cujus esse ait Pel- tome frustra quaesieris.Nil aliud respondebo, quara,
lizerius Chronicon quod sic incipit : Sex diebus reut rem acu langer.epossis, exempla llla, quibus uter-
rum omniumcreaturam formavit Deus : quasi haec: D que auclor olim fuit.usus, consuli oportere. Haec au-
non essent ex initio illius Chroniciverba, cujus prae- tem de Isidoro Pacensi habuimus dicere.
(a) Ad annum 584, n. 8; 423, n. 5; 430. bensi sive Seniore, qui ad annum 420 sub Honorio
(e>jUter autem fueril inter cognomines? Nam binosi vixisse, el nonnulla scripsisse credilur, quae tamen
per haectempora SaelabilanosepisooposIsidoros To- non exstant; de Juniore sive Hispalensi, ac de Pa-
ietanis synodis inlerfuisse reperi: priorem nimirumi censi (qui itidem nomiullis Junior respeclu priorum
qui duodecimaeanno Chrisli 681 celebratae decimo> audil) Chronici quo de agimus auctore. Exstat apud
quinto loco subscribit: cui successit Aslurius, ex-• Florezium t. VIII, p. 267.
statque ejus subscriplio trigesima quarla ordine iui (d) &r& 780, pag. 21 editionis Sandovalis.
synodo terlia decima anno Christi 683 cetebrata : ini (e) Isirayca bella, pro tragica. In velusto Etymo-
sequenti autem seu quarta decima Sactabitana sedes' logiarum lsidori Toletano codice, quem olim cum
vaeat; et posteriorem, qui duabus quae consecutae : recentiore alio, et cum Grialii edito contulimus, ex-
sunt synodis decimaequintse et sextae decimae annis> stant in membrana vacua Musarumnominaet oflQcia,
688 el 693 habitis iiileifuit, et priori quidem quin- in quibus, legitur:
quagesimus quintus, posteriori aulem quadragesimus Teriia UelpomeneIraicosfert flendoboalns,
secundus subscripsit. Neutrius autem liorum inler
s'criptores meminere Julianus, Felix, Honorius, etc. pro tragicos. ln Florezii edilo t. VIII, pag. 508, nuic.
(<:)Alibi protulimus e cl. FlorezioJoannis Marianses 05, tam tracfica bella.
de tribus Isidoris testimonium: nimiruni de Cordu- (f) ilira 781, pag. 22.
1251 S.EC. VIII AUCTOIIESANNl INCERTI. — ISIDOR! PACENSIS 12S2
ISIDORI PACENSIS CHRONICON.

(Ex Florez,EspafiaSagrada.)
DE HOG CHROiNICO MARIAN/E TESTIMONIUM.
1. Tres Isidoros inllispania fuisse nobilescum pri- A mensi corlice praocipuaeauctoritatis descriptum, quoc
mis coimnuni vulgi, sed eruditorum opinionc rece- multis Chronicis erat prxQxa, in qua Isidori Pacen-
vixisse Trithemius ait sis Chronicon ab exordio mundi inchoare, et de Jlu-
ptum est, Cordubensem, queman*420
sub Honorio, Girciler salulis ; Hispalensem, daicis regibus, Romanis imperatoribus, Vandalis,
Gregorii Magni aequalem; afque Pacensem, qui quo Alanis, Hispanis regibus agere affirmatur.. Quaesi
tempore vixit dubitatur. Cordubensis Senior cogno- vera sunt, Chroniconlsidori Pacensis mullum ah hoc
mento vocalur. Junioris appellalio duobus posterio- nostro discrepat: lamctsi hoc uiagna! auctorilaiis et
ribus antiquioris comparalione vulgo datur: Hispa- fulei haberi debel, quocunque tandem auclore, pra>
lensi frequentius. Cordubensis nihil scripsit, quod sertim Arabicis regibus explieandis; qtiam ob can-
exstct; tametsi quoedamilli Trilhemius altribuit: Hi- sam Rodericus Toletanus prsesul in tlisloria Ara-
spalensis multa, aiqiie inler alia ab exordio mundi bum totum ferme cxpressit atque transtulit in suum
nsque ad quintum annum SuinthiloeGothorum regis opus; ciijus diligentia adjuti sunius plerisque lnijns
summa breviiate Chronicon. Chronici locis, qui vix iutelligi poteranl Lalinc ex-
2. Isidorus Pacensis Chronicon alterum confecit, plicandis.
quod subjicimus; siquidcm Vasaeisentenlia est per- 4. Illud prudens Iector considerabit, IsidorumPa-
tinens usque ad aeram 792, nempe primis caplivitalis censem, seu qiiicunque aJius hujus Chronici auclor
annis confectum, eoqtie rudiori stylo, ulnoii Latine, exslilit, Arabum annis compulandis dupliciler aber-
sed alia polius lingua loqui videalur; quas res nos rasse: primum, quoniam inilium ejus conipuiationis
compulit nonnullis locis voces aliquas immulare, ac ab anno Christi 618, nempe Heraclii jmperii anno
Latine reddere: quid non faceres, si aut arabice, g scplimo, siimpsit: quod illi cuni mullis aliis scripto*
aul vernacula Hispanorum lingua loqueretur? neque rious commune vitium esl, aul ipse potius alios in
enim magis intelligatur: usque adeo inversa plera- errorem misit. Deinde, quod ex priori errarc naluni
que et implicata sunt. est, annos sequenlcs Arabum non satis exacte cum
3. In plerisque sane anliquis exemplaribus sine nostris comparavit. Et nescio tameu quo pacto idem
aucioris noniiue circumferlur, et Ambrosius Morales ab <x'ra718 veram seculus ratioiiem aniiorum nsque
aliudGhronicon Isidori Pacensis nomine mullis locis ad fuiemIibri citm nostra consentientem, atque adeo
aftert ab hoc longe diversum, perlinens ad nongente- vcrissimam, perduxit; ceriissimo argumento nos
simum amplius salutis aunum: unde id nactus di- comparandis Arabuin ctChristi annis inler se liaud
cere non habeo. Vidi eliain praefationem ex Uxa- quaquam aberrasse.
DE EODEM CHRONICO TESTIMONIUM ALTEUUM.

(D. Marca,HistoriaBenearncnsis,Paris., 1610.)
1. Parmi les aulcurs d'Espane il n'y en a qu'un petite Chrnnique, ct recucilli Ie sens ingenu de cel
seul, qui est Isidorus Pacensis, ou bien Isidore evcs- auteur: qtie Roderic en son histoire des Arabes,
que de Badajos. Ce bon personage vivoit au mesine a suivi il y a pies de cinq cens ans, mais pourtant
temps que les Mores lirent leur entree en Espague, avcc quelques faules pour n'avoir enlendu son hm-
et dressa une Chronique de choses plus meniorables gage, qui esl incorrect, et un peu barbare, el sans
de son temps, laquelle il adiousta comme un appen- lui avoir rendu cc qu'il devoit, ayant dissimule son
dice et caiu-kvHaliona celle dTsidore de Seville, et la nom.
tcrmina en 1'annee 754 de lTncarnation, qu'ilapparie D 3. La suppiilation des temps est fort exacte, dans
avec 1ere 792 et 1'annee 5954-ou 5950 du monde, cette Chronique, quoique certaines erreurs aisees a
suivanl les diverses suppulations. On ne peut donc corriger s'y soienl gliss es par la faule des copisles.
avoirdesiiislructionsplusasseurees deTcstat duChri- Elle csl distinguee par Ercs, par les anneesdesem-
slianismesouslesSarasinsenvahissansrEspagne, que pereursdeConstantinople, parles anneesarabesques,
de celui qui estoit evesque de profession, el tesmoin et par celles des califes de Damas. II prend le com-
oculairedeccquisepassoil. SandovalevesquedePam- mencement des annees arabesqucs ou de 1'Egire de
pelonea publie cet auleur l'an 1615, avec Sebastien Mahoinct en l'ere 646, raimce scpliesmc de l'em-
de Salamanque, Sampirus cl Pelagius, ayani adverti pereur Heraclius, en la quelle il escrit que Mahoniet
les lecteurs qu"on trouve forl peu d'exeinplaires en ayanlvaincu 1'eslile des forces romaines conimandees
Espagns de ees vieux historiens, et quc ceux qui par Theodore, frere dTIeraelius, se rendit maistre de
restenl sont tellement gasles, delfeclueux, etcorrom- 1'Arabie, Syrie, et Mesopotamie, el qu'il eslahlit le
pus, qu'a peine en peut-on recucillir un sens tolerable siege du royaume des Arabes en la ville de Damas
sans dcviner. c.ipilalc de Syrie. Neanlmoins il n'est pas d'accord
2. Cetle corruplion paroisl plus grande en I'im- OIIce point de 1'Egire, avcc Estienne malhematicien
pression dTsidorc de Badajos, que i'ai conferee avec d'Alexandrie. Car celuici la met en ramice douzies-
iin exeinplairemanuscrit, qui est en Ia bihliothcquc me de 1'einpereur Heraclius, c'est a dire, cn Tannee
du College deNavarre a Paris, relid en mesme vo- 622, selon le rapport deCoiistantinPorphyrogennete
lume avec le livre ms. de Uoderic de Tolede. Par einpereur; qui est le calcul ordinaire.ncnt suivi par
cette conference i\ii corrige une bonne panie decette les anciens historiens.
1253 CHRONICON. 1254
INCIPIT EPITOME
IMPERATORUM ,
VEL ARABUMEPHEMERIDES, ATQUE IIISPANI/E CHRONOGRAPHIASUB UNO VOLUMINE
COLLECTA. ?
1. jEra 649 a, Romanorum 57, Heraclius imperio A dens auxilio, super cum descendens, uno hostem
coronatus reg. an. 30 ! peraclis a principio mundi perimit jaculo : sicque Persarum irrupto diffugio,
annis 5838 °. Hic ob amorem Flavise nobilissimse usque ad Susam urbcm, quaecaput ct culmen eorum
virginis illi apud Africam ante sumptum imperium esl, pervenit feriendo. At tunc Cosdroa; regno de-
desponsatae, etjussu Phocae principis exLibyoc fini- structo, et imperiali dominalui tradito, populus non
bus Conslanlinopolim deporlatx1, rebellionem adver- Deo, scd ipsi Hcraclio honorcm rcddcndo, ct"illc hoc
sus Phocam cum Nichita magistro mililiae moliens, aucie » reccplando, Romam pervenit repedando.
conti'a rempublicamconsilio delinito Heraclius acquo- Denique exercilu dignc remunerato, Ihronum asce::-
reo, Nichila terreslri exercitu adunato lali itivicem ditgloriose triumphando. Tunc in sornnis de rc.hu-
definiunt pacto, ut quisquis eorum prinius Conslan- jusmodi mulla ei venire i fcrunt ex inonitb : et ut k
linopolim adventaret, in loco coronatus dignc frue- a muribus crcmi immisericorditer vaslareliir, cl pcr
retur imperio. Sed Heraclius abAfrica navali ascen- siellarum cursum astrologico praemoncretur ihclicio.
dens collegio, ad Regiam usqueocius pervenit navi- Hic Hcraclius, ul pracfati sunius, Persas rebellanles
gando. Quem aliquanlulum obsistenlem inbelloPho- edomuit: imperiales patrias belligerandp reformavit.
cam Byzantii caplum flammigero feriunt gladio. Qui Scductus a laudibus populi, non Deo, sed sibi, ut
mox ut eum perspicit jugulatum, illieo imperio subli- B ferunl, honorem victoriac exaggerando, increpatio-
malur. Nichitavcroercmi deserta penctrando, Êgy- nem per visum non modicam gravitcr pracsagando
ptum, Syriam, Arabiam, Judaeam, et MesopoUmiam crebro expavit.
aggressus est, Pcrsas acriter insequendo, et supra- 3. Hujus temporibus in ocra 653, anno imperii
nominalas provincias imperiali dominatui restau- ejus quarlo, Sclavi Graeciam occupanl. Saraceni iu
rando. Sed Persse suis a sedibus prosilientes, conli- aera 656, anno imperii Heraclii septimo, Syriam,
dentes ex virtute et numero ileritm sibi vicinas pro- Arabiam el Mesopotaniiam furiim magis quani vir-
vincias stimulant, reformando: filiusque Cosdrocc tute, Mahomet l eorum duclore rcbcllia adhortanlc,
regis Persarum, patrem d lumultualiter effugiendo, sibi vindicanlm: alquc non lantuiu publicis irruptio-
principi sededilRomano, spondens omnem Persidem nibus, quantum clanculis incursationibus persevc-
vivide e tradere jam diclo Augttsto : sed Heraclius rando vicinas provincias n vaslant: sicque ep inodo,
cxercitu adunalo cum omni manu ferrea Pcrsidem arte fraudeque, non virtule, cunctas adjaccnles iinpe-
proficiscilur insequendo. Tunc f Cosdroostali certio- rii civilates slimulant: ciposlmoduinjugum a cervice
ralus niinlio, cum cuncto Persarum collegio obvius excuticntes, aperte rebellant. Qui cl in sera 656,
exstilil rcsistendo. Denique ubi Heraclius cum Cos- anno imperii Heraclii 7, regnum invadunl, quoil
droa g, utrique fremenles, uno se applicant pago; C crcbro ct vario eventu belligerantes fprlilcr vindi-
hoc pari definiunt verbo, ul ad singulare cerlamen canl: sicque inultis pracliis dimicante coiitra cos
electi ex ulroqueexercilubelligeri deveniant duo, ut Thcodoro Heraclii Augusti germano, iiioiiiui fralris
in ipsis experiantur praesagando quidquid in ejus pracsagationem murium reminiscenlis,..ad multipli-
pugnae evenlu prospexerint de toto bello secernendo: candas et colligendas in bellum genles discedit a
sic sub divo definiunt: quorum belligcruin animo prselio :,sed quolidie eorum incrasaulc jugulo °, ita
vel consilio statuunt proprio, ut quidquid, ut dixi- in Roinanis legionibus irruit limor, ut apud Gaba-
mus, provcntus fortunoe per eorum oslenderit gla- Iham oppidttm commisso belligero, cxercitus fmuii-
dios, hoc rcdundct in socios: qualiter ex ipsorum tus laesus, el Theodorus necalus migraret e sseculo.
omnino lcncretur auspicio , ul regalia sinc cun- Tunc Saraceni de tanta nobilium Roinanorum slrage
clalione victori illico mittercnt vicissim colla sub firmiler certi, melu excuso, apudDamascum, splendi-
jugo. dissimam Syriac urbem conscendunt in regno.
2. Sed Cosdrons morc Philislinorum superbiens h i. Expleto vero Mahomet decimo anjio, Abuba-
;
spurium quemdam tanqttam alterum Goliam educit car P de ejus tribu succedit in solio, non modicas cl
in praelio. Terrili omnes Heraclii bellalores pedem ipse irrupliones in Romanorum lines, et Persarum
' sublrahunl retro. Tunc Heraclius de Domini confi- ®
molitus. Igitur, ut jam fati simus, in_aera653, anuo
> Ms. Complutense, 648. ' M., snperbe; Sand., auclore.
b Al., 29. i C, mulli ei evenisse.
« Ms. Compl., 5838; al., 5828 ; sed retinen- k M., fore ut.
dum 5837. i M., Mahmct; Sand., Mammeiducatore.
d Ms. Marianse, parlem adversam. m C., radicanl.
« Id., veridice. " Ed. Berg. addit vocem proprias, quse decst apud
f Id., Cosdro. C. et Sand.
B Id., et Cosdro. ° M., forluna crcsretile.
•' Ed. Bcrg., auctior; ms. Compl. adior. v C, Abucar.
I23S SJEC VIII AUCTORES ANNTINCERTl. - ISIDORl PACENSIS 1ssr,
imperii HeraclH quarto, Arabes tyrannizant: ct inI A gnantc in eis Omar, aiino pene expleto, per tyranni-
sera 656, Theodorum Augusti germanum aggressi,i, dem rcgnOGothorum invaso, quinquennio regali lo-
pene per decem annos praeliisfaligatum, poslremo inn catus cst solio : qui anno rcgni sui tertio sexagics
bellordiffusum exsuperant; sicque resistentem acri- sexies Toleli, Gallioeet Hispanioeepiscopis aggregalis
ter necant: regnumque apud Damascum prophctaa cum absentium vicariis, vel palatii senioribus in
eorom Mahomet innitente, excusso jam Romani no- ecclesiasancloeLeocadiaevirginis et marlyrisChrisli;
minis metu, publice collocant. Post cujus Mahomet :t posl priorem Reccaredum Golhorum rcgem, eon-
deccm regni expletos annos in aera 666, anno im- slante adhuc Hispalcnsi Isidoro episcopo vcl in lnullis
perii Heraclii 17,jam dictum Abubacar de tribu ipsaa jam libris fulgenle mirifice, de diversis causis conci-
in loco prioris subrogant, Persidemque sub imperioo lium celebravit. Huic sanclae synodo inler cocleros
Romauo derelictam Arabes gladio feriunt a : sicque e Braulio Csesarauguslaiiusepiscopus interfuit «, cujtis
triennio pene belligerantes potentialiter regnant. eloqueniiam Romam, ttrbium matcr et domina, post-
5. Hujus Heraclii lemporibus, in aera 669, annoa moduin per epislolare cloquium salis est niirata.
imperii sui 20, Arabum incipiente 14, vitae termino,., 10. Hujus Heraclii lemporibus Chintila J in sera
expleto triennio, Abubacar dato, Amer b dereliquitt 674, anno imperii ejus 25, Arabum 18 c, regnanlc in
in solio. Sicque Amer gubernacula prioris suscipienss B* eis Omar, aimo quiiilo jam plene f cxplcto, atquc in-
omnia, populo decem per annos rigidus mansit inii cipiente jam sexlo, Goihis pra;ficitur, reg. ann. i *.
regno. Hic Alexandriam antiquissimam ac florentis- Hic concilium Toletanum viginti qualuor episco-
simam civilalem metropolim Êgypti jugo subjecit. t porum habiluin agilat : ubi non solum de rebus
censuario. Qui cum de omnibus partibus, Orientiss mundanis, verum cliam de divinis, mulla ignaris
scilicct et Occidentis, triumphum victorioedeportarett menlibus infundendo illuminal. Quanta vero sanclo-
lam in lerrestri quam in aequoreoprselio, a quodam(i rum congregalio a vicariis cpiscoporum conscdenii-
servo orationi instans verberalus est gladio. Tuncc bus, vel a scnioribus palalii, qui intcrcsse digni habiti
vitoe tcrminum dedit, explclo, ut diximus, decimoa fuerimt concilium pcrlustrantibus aggregata in cc-
anno. clesia sanctx Leocadiaevirginis el martyris Christi,
6. Hujus Heraclii temporibus Sisebutus in acra a exslilil, liberCauonuin indicat. In hac synodo Braulio
650, anno imperii supradicti secundo, Saraceniss Csesaraiiguslanus episcopus prje coeteris cpiscopis
adliuc consistentibus sub Romanorum tributo, Hibe- excellit, atque piam doctrinam Chrislianis incnlibus
riam ul vir sapicns et nimium lilteralurae dcdiluss decenter infuudit, cujus ct opuscula nunc usquc Ec-
relcmptat annos per octo. Hic per Hispaniam urbess r clesia rclegil.
Romanas subjugat: Judaeosad Christi lidem vi con-. ** II. Hujus Heraclii temporibus. in oera 688, anno
vocat. Venerabilcm Helladium Toletanae sedis urbis5 imperii ejus 29, Arabuni 23, rcgnante in eis Omar
regioe mctropolitanum episcopum sanctilatis proeco- anno 10, Tulgqs bon;e indolis el radicis Gothoruin,
nio praefulgenlemEcclesia clamitat. Isidorum Hispa- regno susceplo principatur ann. 2.
lensem melropoliianum pontificem, clarum doctorem, 12. jEra 679, Romanoruin 58, Coiislantinus He-
Hispania cclebrat: qui anno seplimo suprafali prin- raclii filius impcrio coronatur, regnans annis 6, per-
cipis Sisebuti contra Acaephalorum hoeresim magnaj actis a principio miindi annis 5843. Hujus lempoii-
auctoritate Hispali in secretario sanclaeIlierusalemt bus in oera 680, anno imperii cjus primo, Arabum
conciliiim agital: atque per veridica doctorum tesli- 25, Olhoinam su;e genlis adiiiinislralioiiem susce|iit
monia Syrum quemdam Acacphalorum episcopum, ann. 12, qui jam sccundi anni gubernacula proro-
suprafatam hseresim vindicantem exsuperat, et vera, gans Libyam, Marnioricham ct Pcutapolim, Gaza-
concilii asserta confirniaus, ejus cloquentia damnat, niam quoque, veljElyopiam quse supra/Egyplum iu
atque a pristino errore procfalum pontilicem diu in- crenii adjaccnt plagis, Saracenoruni sociavit rcgi-
sequendo perpelualit«j liberat. niini, ct dilioni subjecil: pliiriinasque civitaies Pcr-
7. Reccaredo denique huic Sisebulo succedcnte in, _ sarum tributarias fucil : poslrcmo lumullu suorum
solio, dum per tres mcnses solummodorcgnat, liujus5 "occiditur, regiians ann. 12.
viloe brevitas nihil dignum praenotat. 13. IIujus lemporibus, in oera 680, anno imperii
8. HujtiSHeraclii lemporibus Suintila in oera 659, Constanlini primo, Arabum 25, regnante in eis Otho-
anno imperii cjus decimo, Arabum quarlo regnante. mam anno secundo, Chindasvinthus per lyrannidetn
in eis Mahomet, digne gubcrnacula in regno Gotho- rcgnum Gothorum invasum Hiberioetriumphabiliter
rum suscepit sceplra, decem annis regnans. Hic cce- principalurh, dcmoliens Gothos, sexque per annos
ptum bellum cum Romanis pcregit, celerique victoriai regnat. Hic in Toleiana urbe synodalc decretum 50
totlus Hispanioemonarchiam obtinuit. episcoporum cum omni clero vel vicariis eorum epi-
9. Hujus Heraclii tcmporibus, Sisenandus in oerai scoporum quos languor vcl inopia proescnles fore
669, annoimperii ejus vigcsimo, Arabum 14, re- non fecit, atque palatinum collegium, qui eleclione
- C, 667. « Sic B., C 19.
1»B., Omar. f B., pene.
c Sic M. B., claruit. 6 Sic conlinuator Biclar.; Berg., 6.
* Exemplares, SinthUa. 1"B., triumphaliter princivat.
collegii interesse meruerunt, mirifice aiino regni sui A i ligium, et auclum rcdderct longissimum desiderium.
quinto indicit celebrandum, discurrentibus tantum Tunc inlerrogatus si tandem in illa sancta multitu-
notariis quos ad recitandum vel ad excipiendum ordo dineadesset sapicnsAugustinus, eo,'quodita libros cjus
requirit. Hic Tajonem Csesaraugustanum episcopum, sicut et ipsius sancti Gregorii semper ab ipsis cuna-
ordinis litteraturoe satis imbutum, et amicum Scri- bulis c amasset lcgerc satis peravidus : hoc solum-
plurarum, Romam ad suam.petitionem pro residuis modo respondisse fertur :'Vir ille clarissimus et
Iibris Moralium navaliter porrigit destinatum. Qui omnittm cxspeclatione gratissimus Augustinus quem
cum a papa Romensi de die in diem differrctur in quoeris, allior a nobis cum continet locus. Certc ubi
longum, quasi in armario Romanse Ecclesioe prsc ad eorum pedes ccepit proruere : citius ab oculis
niultiludine quaesilum, facile ncquaquam reperirent ejus, ostiariis et ipsis terrilis, simul cum Iucc eva-
libcllum, Dominum, pernoctans, et ejus misericor- nuit vir ille sanctissimus. Unde ab eo die cunclis in
diam ad vesligia beati Petri apostolorum principis cadem apostolorum sede venerabilis Tajo exslitil
dcposcens, ei scrinium in quo tegebatur, ab angelo gloriosus, qui ante despicabatur ut ignavus.
manu est oslensum. Quo mox ut se papa praevidit 14. jEra 684, Romanorum quinquagesimus nonus
reprehensum, cum nimia veneratione ei adjutoria Constans Conslantini filius imperio coronatur, re-
tribuit ad conscribendum, et Hispanis per eum B ' gnaus ann. 27, peraelis a principio rnundi annis
transmittit ad relegendum; quia tunc ex beati Job 5870. Hic cum Arabibus navali proelioacritcr dimi-
libris expositum retemptabjint solum quod per bea- cavit: qui poslmodum apud Syracusam, Sicilioe in-
tum Leandrum Hispalensem episcopum fuerat adve- clytam urbem, conjuralione percmptus es(, peracljs
ctum, et olim honorifice deportatum. Requisitus vero 27 imperii sui annis. Hujus imperio sole medio die
et conjuralus Tajo episcopus a papa Romano, quo- obscurato ccelum stellas prodit.
modo ei tam veridice fuisset librorum illorum locus 15. Hujus temporibus, in sera 686, anno regni Sa-
ostensus, hoc illi post nimiam deprecationem cum racenorum 30, regnanlc in eis Othomanv f anno 7,
nimia alacritate est fassus, quod quadam nocte se Chindasvinthus Rccesvinthum, licet flagitiosum, ta-
ab ostiariis ecclesisebeati Pclri apostoll.expetiit esse men benc monitum s, filium suum regno Gotborum
excubium : atque ubi hoc reperit impetratum, subito proponit, regnans annis 24. Hic crebra concilia egit,
ad noclis medium, cum se nimis lamentis ante beali clarenle Eugenio urbis regiaemetropolitano episcopo
Petri apostoli loctilum deprecando faceret cernuum : Toleto pio, 46 episcoporum cum infinito clero vel
luce ccelitus emissa, ita ab iuenarrabili lumine tota vicariis desislentium, atque olficiuin dignissimum
ccclesia exstitit perlustrata, ut nec modicum reluce- palalinum in unum in basilica praeloriensi sanctorum
rent ecclesiaecandelabra : simulque cum ipso lumine' ** Petri et Pauli apostolorum excellenter recolligit, et
una cum vocibus psallentium et lampadibus relam- non solum de mundanis actibus, verum ctiam de
pantium introiere sanctorum agmina. Denique ubi sanctaeTrinilatismysterioignorantes animas instruit.
horrore a nimio exstitit territus, oratione ab eis Hujus temporibus eclipsis solis, stellas in meridie
completa, pauialim ex illa sanctorum curia duo de- visenlibus omnibus, Hispaniam territat : alque
albati senes gressum in eam partem qua episcopus incursalionem Vasconum non cum modico exerci-
in oralione degebat, cceperunt dare proependulum. tus damno prospectat.
Atubieum repererunt penejam mortuum, dulciler 16. Hujus temporibus in sera 690, anno Arabum
salutatum reduxerunt ad proprium sensum. Cumque 35, Moabia proedecessoris sorlitus est sedem, re-
ab eis interrogaretur, quam ob causam tam grande gnans in ea annis 25 ; sed quinque ex eis annis cum
exstaret fatigium b vel cur ab Occidente properans suis bella civilia gessit, viginti vero omni plelie
tam longum peteret navigerium c: hoc ct hoc ab co Ismaelilarum obediente, summa cum felicitate pcr-
quasi inscii relatum auscultabant operse prctium. egit. Adversus quem Constans Augustus mille et
Tum ille multis eloquiis consolato, ei opportunum amplius lembos aggregans, infeliciter decertavit, et
ubi ipsi libri latebant ostenderunt loculum. Igitur ,j. vix cum paucis sequorabiliter aufugiens, lapsus eva-
sancti illi requisiti quoeessel sanctorum illa caterva, sit. Per ducem quoque nominc Abdalla, qui dudum
eos tam claro cum lumine comitantium, responde- in peracto certamine ducalum tcnebal, in Occidente
runt dicenles, Petrum csse Chrisli apostolum, si- prospera multa peracla sunt, Tripolim vcnit: Ci-
mulque ct Paulum, invicem se manu tenentes cum damum quoque et Elemplim bellando aggressus csl:
omnibus successoribus ecclesise in illo locorcquie- cl post multas desolationcs effectas, vel divcrsas pa-
Bcenlibus. Porro ubi et ipsi requisiti fuerunt, qui trias victas, atque provincias vastas edomitas, sive
«lomini essent qui cum eo tam mirabile habebant plurimas catervas in fide acceptas, adhuc sangui-
colloquium, unus ex illis respondit, se esse Grego- nem sitiens, Africam adventavit cum omnibus proe-
rium, cujus et ipse desiderabat cernere librum, ct liatorum phalangibus. Praeparato igitur cerlaminc
ideo advenire d ut ejus remuneraret tam vastum fa- illico in fugam Maurorum est acies versa, ct omnis
» B., timore. in singulari numero positis, non in plurali, ut in B.
>>Sic B. el Ms. Tolet.; alii, fasligium. e B., incunabilis.
c Deest in B. peterel. Alii ponunt navigitm ioco t Al., Athuman ct Athoman. ,
vavigerium. 6 B., boni molum; M., tamen bonte indolis,
d B., adveneret. Ms. Tolet.,
advenire, aliis verbis
PATHOL. XCVI. 4Q
1259 SiEC. VlTIAUCTORES ANNI INCERTI. — 1SID0RI PACENSIS igoo
dccor a Africaecum Gregorio comitc usque ad inter A rii ejtts primo, Arabum 57, Moabieregpi £5, Wamba
nccionem deleta est. Abdalla quoque onustus bene- Gothis prsefectus regnat annis 8. Qui jam in supra-
licio largo cum omnibus suis cohortibus remeando fata oera anni lertii sceplra regia meditans civitatcm
jEgyptum pervenit, Moabia peragente decimum re- Toleti mire et eleganti labore renovat, quam et opere
gni sui annum. Qui Moabiacentum millia virorum sculptorio versificando pertitulans, haecin porlarum
ad obsequendum, vel Conslantinopolimpergendum, aditu epigrammata stylo ferreo in nitido lucidoque
filio tradidit. Quam cum per omne vernut» tempus marmore exarat:
obsidione cingerent b, et famis ac pestilentieelabo- Erexit factoreDeorex inclytusurbem
rem non tolerarent, relicta urbe, plurima oppida Wambasu* celebremprotendensgentis honorem.
capientes, onusti preeda Daniascum ad c rcgem a In memoriis qttoque martyrum, quas super easdem
quo direcli fuerant salutifere post biennium revise- portarum turriculas titulavit, hoecsimiliter exaravit.
runt. Expletis ergo Moabia principatus sui annis 20 VossancliDomini,quorumhic praesentiafulget,
ct quos civiliter vixit 5, humanoe naturoe debitum Haneurbem et plebemsolitoservate 6 favore.
solvit. 22. Hic anno regni sui qttarto, in aera 713, in To-
17. jEra 711, Romanorum sexagesimus Constanti- letana urbe in beatse matris Domini Marise virgiuis
nus Constantis filius imperio coronatur, reg. an. 15, B sedis atrio in secrelario posl transactos octo et decem
peractis a principio mundi 5885. Hic apud Syra- perturbationum el diversarum cladium annos, ad
cusam audiens seditione suorum occisum patrem, inslar mulieris illius in Evangclio curvoe concilium
cum classe qua potuit Palalium petit, et throniHn salulis parat, atque omncs HispanioeGalhteque epi-
gloriae triumpbando conscendit. scopos synodaliter aggregat, cum quibus et tempora
18. Hujus temporibus in sera 716, anno imperii absque conciliis k prsetereuntia satis deplorat. In hoc
ejus quinto, Arabum 61, Yzit natus Moabieeoblinuit vero consolationem cum tanlimodis viris receptat,
regiminis locum annis jocundissimus tribus, et re- (quod) praenitente tunc sanctissimo Hildefonso, mel-
gni ejus cunctis suoepatrioj subditis nationibus vir liflue ore aureo in libris diversis eloquente, atque do
uimium gratissime habitus : qui nullam unquam (ut virginitate nostroedominaeMariSesemper virginis ni-
hominibus moris est) sibi regalis fastigii causa glo- tido politoque eloquio, ordine synonyme perflorenle,
riam appetivit, sed communiter cum omnibus civi- ut ancbora fidei ejus tempore in omni sua Ecclesia
liter vixit. Hic impleto triennio Moabiam prolem insidente, libellisab eo editis et per Iberiam discur-
successorem reliquit, paternis moribus similem : qui satis, ut vere a magnis conciliisfidelium lectitanlium
ut ad fastigium regni pervenit tertiam tributi omni- recreatae sunt menles, atque a rivulis doctrinarum
Ims condonavit: qui Moabia dimidium anni in regno C eo in tempore magnopere consolati sunt pusillanimes.
manens ab hacluce discessit. 23. Hujus in tempove in oera 718, anno imperii
19. Hujus temporibus in oera 716, anno imperii ejtts seplimo, Arabum 62, bifarie Abdalla et Moroan
ejus incipiente sexto, Arabum 62, Moabia juniore pro regno incipientibus praeliari, Gothortim Ervigius
mortuo, cnnctorum Arabum exercitus pene per qua- consecratus in regno regnat ann. 7. Cujus in tempore
luor annos in duos principes bifarie cst divisus : fames valida Hispaniam depopulatur. Uic anno primo
quorum lantus mauet conflictus, ut innumerabiles concilium duodecimum Toletanum in aera 719 tri-
catervas utrorumque devoraverit gladius. Tunc impe- ginta quinque episcoporum cum inoestimabili clero
ratori per novem annos ab uno ex illis nomine Mo- vcl Christianorum collegio splendidissimecolligit. In
roan d, ut ei adjutoria militum opitularetur, aut nc cujus tempore'Julianus episcopus ex traduce Judoeo-
impcdirelur, pro unoquoque die probati auri inte- riim, ul flores rosarum de inter vepres spinarum pro-
gri ponderis mille solidorumest numents exsolutus, ductus, omnibus mttndi parlibus in doctrina Chrisli
etmula Arabica cum lcctiscrica vestiaria singulis manel proeclarus,qui eliam a parcntibus Christianis
diebus causa pacis, ne proepediretur, simul cum progenitus splendide in omni prudenlia Toleto manel
polla ° decora, cunctasupra nominala sunt attributa, edoctus, ubi el poslmodum iu episcopatu exstitit de-
atque omnis retroactorum lemporum exslilit capli- coratus.
vitas relaxata, qusecunque olim fueral captivata. 24. jEra 726, Romanorum 61Justinianus imperio
20. Hujus temporibus in oera 720, anno impcrii coronatur. Regnavil anle dejectionem annis 10, per-
ejus decimo, Arabum sexagesimo sexto, Abdamelic aclis a principio mtindi annis 5895. Hujus tempori-
apice regni assumplo rcgnat ann. 20. Hic oemulum bus in oera 720, anno imperii ejus primo, Arabum 70,
palris persequens apud Maccam, Abrahacut ipsi au- Abdamelic ' apicem fastigii quatuor per annos jam
lumant domuminterUr Chaldoeorumcl Carrhas Me- regnando retemplat.
sopolamiae per ducem missum interfecit, et sapien- 25. Hujus tempore in oera726, anno imperii ejus
tissimo more civiliabella prseliando recomprimit. primo, Arabum 70, regnante Abdamelicanno quinlo,
21. Hujus temporibus, in aera 712 f, anno impe- Egica ad tutelam regni Gothorum primum et sum-
a B., decoritas. polla; Contin. Biclar., puella.
b M., urgerent. f Sand., 721; B., 712.
< Sic "Contin. Biclar.; alii, et. e M., salvate.
d Al., Maroan. h B., concilio.
u M., jialla: B. palla habet ad maraincm. in textu 1 Sic B.; Sand. et M., Abdemelic,
1261 CIIRONlCOiN. 1262
mum obtinet principatum : regnat annos 15. Hic A pristino iste reducebat in gaudio; et quos ille a prc-
Golhos 'acerva morte persequitur : plaga insuper in- prio abdicaverat solo, iste pie e reformans reparabat
guinalis hujus tempore immisericorditer illabitur. ex dono : sicque convocatis cunctis, postremo cau-
Concilium anno ejus primo in oera 726 apud urbem tiones quas parens more subtraxerat subdolo f, ista
Toletanam in ecclesia praetoriensi sanciornm aposlo- in conspectu omnium digno cremavit incendio : et
lorum Petri et Pauli omnibus Hispanioe et Galliae non solum innoxios s reddidit, si vellent, ab insolu-
pontificibusaggregatis, beatae memorioeJuliano. do- bili vinculo, verum etiam rebus propriis redditis, et
ctore clarente, sub sexagenario episcoporumnumero, olim jam fisco mancipatis, palatino restaurat officio.
vel multiplici Christianorum collegio, clero, atque Per idem tempus Felix urbis regiaeToletanaesedis
omni vulgali a in circuitu fervenlium populo, cele- episcoptts, gravitatis et prudentia? excellentia nimia
brat. In quo pro diversis causis, vel pro absolulione pollet, et concilia satis prseclara etiam adhuc cum
juramenti. quod prsefatoprincipi Ervigio noxiabiliter ambobus principibus agit.
reddiderat, synodum ut exsolveretur cxpostulat. 30. MTA838, Romanorum 63 Apsimarus imperio
26. Ejus in tempore librum de tribus subslantiis, coronatur, regnans annis septem, peractis a princi-
quem dudum Romam sanctissimus Julianus urbis pio mundi annis 5905. Hujus lemporibus in oera738,
"anno imperii ejus primo, Arabum 72, simulque et
regioe metropolitanus episcopus miserat, et minus
caute tractando papa Romanus arcendum indixerat, tertio ccepto, rcgnante Abdamelic ann. 17 h, Witiza
ob id quod voluntas genuit. voluntatem, ante bicn- dccrepito jam patre pariter regnat: qui in sera 739
iiium tandem scripserat veridicis testimoniis, in hoc suprafateecladis non ferenles exitium, per Hispaniam
concilio ad exactionem praefati principis Julianus e palatio vagitant, qua de causa propria morte de-
cesso jam patre, florenlissime suprafatos per annos
episcopus per oracula majorum ea quoe Romam
transmiserat vera esse confirmans apologelicum regnum retemptat, atque omnis Hispania gaudio ni-
mio freta alacriler lsetatur. Per idem tempus Gunde-
facit; et Romam per suos legatos ccclesiaslicos viros
ricus urbisregioe Toletanoesedis metropolitanus epi-
presbyterum, diaconem, et subdiaconem cruditissi-
sanclimonise dono illustris habetur, et in
mos, b in omnibus et per omnia divinis Scripturis scopus
mullis mirabilibus auctor celebratur.
imbutos, iterum cum versibus acclamaloriis secun-
31. JETH745, Romanorum 64, qui et 61, Justinia-
dum quod et olim transmiserat de laude imperatoris
nus copia et virlute Gazarum auxiliatus imperio
miltit: quod Roma digne ct pic recipit, et cunctis
restauratur, regnans iterum annis decem, peractis
legendum indicit: atque summo Snperatori satis ac- _ a
clamando : Laus tua, Deus, in fmes terrw, cognitum principio mundi annis 5915.
32. Hujus temporibus in oera supra dicta, anno
facit. Qui et rescriplum domno Juliano per supra-
falos legatos salis cum gratiarum aclione honorifice imperii ejus primo, Arabuni 89, apud Arabes Ulit
In Hispaniis vero quinto decimo
remittit, et omnia. qusecunque scripsit justa et pia regnum relemptat.
esse depromit. anno Witiza perscverat in regno.
33. Hujus temporibus, in oera 748, anno imperii
27. jEra 736, Romanorum 62 per tyrannidem Justiniani tertio, Arabum
Leo imperio coronatur, regnans tumultuose annis 91, Ulit sceptra regni Sa-
a mundi annis 5898. Hic racenorum, secundum quod exposuerat paler ejus,
iribus, peraclis principio qualuor per annos belligerando gentes jam regno
Humultualiter Justiniano dejecto, ejus se sublimat
aucto ' multis honoribus praeditustriumphat per an-
impcrio. nos novem. Vir totius prudentioc in exponendis
28. Hujus tcmporibus, in sera septingentesima tri- exercitibus, tantum ut cum divino expers favore
gesima sexta, septima et octava, anno imperii ejus esset, pene omnium gentium sibimet proximarum
primo, secundo, cl tertio, Arabum 79, 80 et 81, Ab- virtutem i confregerit: Romaniamque inter omnia
damclic regnans peregit tertium decimum, quarlum assidua vastatione debilem fecit: insulas quoque
decimumet decimum quintum annum. 1 prope ad consumptionem adduxit: Indiae fines vas-
D
29. Hiijus temporibus, in asra 736, anno imperii tando edomuit: civitates ad irritam inopiam ad-
Leonis primo, Arabum 80, Abdamelic 13 c, Egica in duxit: Caslella obsessione afflixit : in Libyoe an-
consortio rcgni Wilizanem lilium sibi haeredem fa- fraclibus omnem Mauritaniam subjugavit. In occi-
ciens Gothorum regnum retemplat. Hic patris succe- duis quoque partibus regnum Gothorum anliqua so-
dens in solio quanquam pelulanter, clementissimus lidilate pene per trecentos quinquaginta annos ab
lamen quindecim per annos exstat in regno : qui non Êra quadriugentesima ab exordio et principio sui
solum eos quos pater damnaverat, ad graliam recipit firmatum ; apud Hispanias vero a Liuvigildo pene
tentos exsilio, verum etiam clientulos d manet in per centum quadraginla annos pacifice usque in
restaurando : nam quos ille gravi oppresserat jugo, oeram 750 porrectum, per ducem sui exercitus no-
a B., vulgari. f Al., sub dolo.
b C, M. et Sand., in omnia Dei servos, et. B B., quia innoxios.
c Al. 16. i>C, 15.
d M.et Sand., clientulus; D. Rodr., quasi clientulos. i B., mirabiliter auctior.
e B., pu>reparabat. i B., virtute.
12G3 SiEC. VIH AUCTORESANNIINCERTI. — ISIDORI PACENSIS ifcci
minc Muza a aggrcssum cdomtiit, ct rcgno ablalo) A tates, quce residutc erant, jam coactoeproclamitant,
vectigalc fccit. atquc suadendo et irridendo astu quodam fallit: nec
: 34. Hujus temporibus in ajra 749, anno impcriii mora, petita condonanl: scd ubi impetrala pace,
cjus qttarto, Arabum 92, Ulit sceptra regni quin- territi metu recalcitrant, ad montana lempli ite-
tum per annum retinentc, Rtidericus tumultuose» rum effugientcs, fame ct diversa morte periclitan-
regnum,hortante senatu, invadit. Regnat anno uno : tur : *atque in eadem infelici Hispania Cordoboein
nam aggregata copia cxercitus advcrsus Arabes unai scde dudum patricia, quoesemper cxstitit proecaHc-
cum Mauris a Muza niissis, id est Taric, Abuzara,, ris adjaccnlibus civitatibus opulentissima, et regno
et caeteris diu sibi provinciam creditam incursanti- Wisegothorum primitivas inferebat delicias, regnum
bus, simulquc et plures b civitates devaslanlibus» effcrum collocant.
anno imperii Jusliniani quinto, Arabum 93, Ulitt 37. Quis enim narrare queat tanta pericula? Quis
sexlo, in sera 750 transduclis c promontoriis scses dinumerare tam importuna naufragia? Nam si omnia
cum eis confligendo reccpit: eoque prselio, fugatoi membra verlerenlur in linguas, omnino nequaquam
omni Golhorum excrcittt, qui cum eo aemulanter Hispanioeruinas, vel ejus tot tantaque mala dicere
fraudulenterque ob ambilionem regni advenerant, polerit humana nalura. Sed ut in brevi cuncta lc-
cccidit. Sicque regnum simul cum palria male cum B ' gcnti renotem flagclla s, relictis sseculi innumera-
:cmulorumintemecione amisit, peragente Ulit an. 6. bilibus ab Adam usque nunc cladibus quas per infi-
35. Pcr idcm tempus divinse memorioeSinderc- nitas regiones et civitates crudclis intulit mundo -
dus urbis regioemetropolitanus episcopus sanclimo- hoslis immundus; quidquid historialiler capta Troja
niaesludio claret: atque Iongaevoset merito hono- pertulit, quidquid Hierosolymaproedictaper prophe-
rabilcs viros, quos in suprafata sibi commissa larum eloquia bajulavit, quidqttid Babylonia per
Ecclesia repctit, non secundum scienliam zelo san- Scriplurarum eloquia sustulit, quidquid postremo
clilalis stimulat, alque instinctu jam dicli Witizoe Roma apostolorum nobilitale decorata martyrialiter
principis eos sub ejus tempore convexarc non ces- confecit, omnia et lot Hispania quondam dcliciosa,
sat: qui et post modicumincursus Arabum expaves- ct.nttnc misera effecta, tam in honore quam eliam in
cens, non ut paslor, sed ut mercenarius Christi dedecore experta fuit.
oves contra decrela majorum descrens, Romanoe 38. Nam in oera 750, anno imperii ejus 6, Ara-
patrioesese adventat d. bum 94, Muza expletis quindecim mcnsibus, a prin-
36. Hujus lemporibus in aera 749, anno impcrii cipis jussu proemonilus,Abdallaziz > filium linquens
ejus quarto, Arabum 92, Ulit 5, dum per suprano- in locum suum, lectis Hispanioesenioribus qui eva-
rainatos missos e Hispauia vastaretur, et nimium *^ ** scrant
gladium, cum auro argentove, trapecitarum-
non solnm hostili, vcrum ctiam intestino furore studio comprobato, vel insignium ornamentorum
confligcrctur, Mttza et ipse ut miserrimam adiens atquc preliosorum lapidum, margarilarum et unio-
genlem per Gaditanum frctum columnas Hcrculis num (quo ardere solct ambitio matronarum) con-
pertendcntes, et quasi fumi indicio portus aditus gcrie, simulque Hispanieccunctis spoliis i, quod lon-
demonstrantes, vel claves in manu transitum His- gum cst scribcre, adunalis, Ulit regis repalriando
paniocpra:saganles,vel rcserantfis,jam olim malc di- scse prsescnlat oblulibus anno regni cjus cxtremo :
replam, et omnino impie aggressam pcrditans pe- quem el Dei ntttu iralum reperit repedando et malc
nelral: atquc Toletum nrbem regiam usquc irrum- dc conspcctu principis ccrvicc tenus ejicilur pompi-
pendo, adjacentes regiones pace fraudilica male di- sando k.... nominc Thcudimer, qui in Hispanioepar-
vcrberans, nonnullos seniores nobilcs viros qtti ut- tibus non modicas Arabuin intulcral neccs, et diu
cunque rcmanserant pcr Oppani filium Egicocregis cxagitatis pacem cum cis fccdcrat habendam. Scd
a Toleto fugam arripicnlein, gladio palibuli jugulat, cliam sub Egica et Wiliza Gothorum regibus, in Groe-
et perejus occasionem cunclos ense detruncat. Sic- cos qui oequorco ' navalique descendcrant, sua in
que non solum ulleriorem Hispaniam, sed etiam citc- j»U patria de palma vicloriae triumphaverat. Nam Ct
riorem usque ultra Cscsaraugustam,anliquissimamac multa ei dignitas et honor rcfertur, nec non ct a
florentissimam civitalcm, dudum jamjudicioDci pa- Christianis Oricntalibus perquisilus laudatur, cuiu
lenter apertam, gladio, fame el captivilate depopula- tanta in co inventa csset veroe fidei constanlia, ut
tur: *f civitates decoras igne concreinandoprxcipitat, omnes Deo laudcs referrcnt non modicas : fuit enim
scniores et potentes sacculicruci adjudicat, juvenes Scripturarum amalor, eloquentia mirificus, in proe-
atque lactcntes pugionibus trucidat; sicque dum liis cxpeditus , qui ct apud Almiralmuminim m pru-
luli terrorc cunctos slimulal, pacem nonnullsecivi- denlior inler cseteros invenlus, ulilitcr est honoratus,
°M., ctSand., Muze. i M., Abdelladiz; C, Abdilazis.

l>Al., plerasque. i SicM. B., cuncta supcrficie,quod. M., qum.
« B., traductivis. k Quoeliic videntur deesse supplct abbas de Lon-
d B., in Romaniampatriam se adventat. addens, At quidam.
« Al., supranominulismissis. guerue
i B. addit intra parcnthesim, charactere .Italico,
1 Quoeasteriscis includuntur desunt apud Marcam.
' B., enotem pagella; alii ul in textu. agmine. M..ct Mar., in Grmcis.
» Sand. et Mar.*,Amir Atmuminin. . -
t Sic M. B., intulitmundus itte.
et pactttm quod dudtim ab Abdallaziz accepcrat, fir- A Hispali divitiis et honorum fascibus cum rcgina
miter ab eo reparalur. Sicque hactenus pcrmanct Hispanioein conjugio copulata, filias rcgum acprincl-
stabilitus, ut nullalenus a successoribus Arabum pum pellicatas, et imprudenter distractas oestuaret,
tantsc vis proligationis a solvatur, et sic ad Hispaniam • seditione suorum facta, orationi instans, consilio
remcat gaudibundus. Ajub occiditur: atque eo Hispaniam retinente, mense
39. Athanaildus post mortem ipsius multi honoris impleto, Alahor in regno Hesperise per principalia
et magnitudinis habetur. Erat enim in omnibus opu- jussa succedit, cui dcmorte Abdallazizila edicitur, ut
lentissimus dominus, et in ipsis rtimium pecunise dis- quasi consilio Egilonis regiae conjugis quondam Ru-
pcnsator : sed post modicum Alhoozzam rex Hispa- dcrici regis, quam sibi sociaverat, jugum Arabicum
niam aggrediens, nescio quo furorc arreptus, non a sua cervice conaretur averterc g, et regnum inva-
modicas injurias in eum attulit, et in ter novies mil- sum Hiberioesibimet retemptare.
lia solidorumdamnavit. Quoaudito exercitusquicum 43. MTA754, Romanorum 64 Philippicus imperio
duce Belgi advenerant, sub spatio fere trium dierum coronatur regnans civiliter quadrans cum anno, per-
omnia parant, et citius ad Alhoozzam, cognomento actis a mundi annis 5916. Hujus tempore
b principio
Abulchatar, graliam revoeant, divcrsisque munili- _ in oera suprafata, anno Philippici primo, Arabum 98,
calionibus remunerando sublimant. I
Zulemam Saracenorum regno retempto regnat annis
40. Supradictus Ulit Amiralmuminin (quod idioma tribus. Arabes Roinaniam acriter populanlur. Per-
in
regni lingua corum resonat omnia prospcre gerens) gamum antiquissimam ac florentissimam Asiaecivi-
prasvisis c copiis universarum gentium, nec non et latem- ultrici incendio concremant i».Hujus temporc
muncra Hispanisecum puellarum decoritate sibi ex- Alahor
per Hispaniam lacerlos judicum millit, atquc
hibita, et in oculis ejus prsevalida fama parvipensa, dcbellando et pacificando pene per tres annos Gal-
dum eum tormentis plectendum morli adjudicat, im- liam Narbonensem
pelit, et paulalim Hispaniam
petralu pro eo prsesulum vel optimatum quibus ulteriorem
multa ex illis affluentissimis divitiis bona oblulerat, yectigalia censendo componens, ad Hibe-
riam citeriorem sc subrigit ', regnans annos supra-
millemillia etdecies centenamillia solidorum numero
scriptos.
damnans, Ulit vitoeterminum dando e soeculomigrat. 44. Mm 756, Romanorum 65 Anastasius impe-
Quod ille consilio nobilissimi viri Urbani, Africanoe,
rio coronatur , regn.ans civiliter dodrans cum anno,
regionis sub dogmate calholicsefidei exorli, qui cum
eo cunctas Hispaniae adventaverat patrias, accepto, peractis a principio mundi annis 5918. Ifejas tem-
Zulemam Arabum regnum tenens filium pa-
complendum pro nihilo exoptat, atquc pro multa ' poribus
trui Omar nomine, vel fratrem ejus Izit sibi succes-
opulcntia parum impositum onus existimat: sicque, Q sores
fidejussores dando per suos libertos congeriem num- regni adciscit. In Hispania vero Alahor jam
morum dinumerat, atque mira velocitate impositum{ dictus patriciam i Cordobamobseditans Saracenorurn
successoris fisco
, disponendo regnum retemptat k, atque res ablatas l
pondus exactat d, sicquc tempore
assignat. pacificas Christianis ob vcctigalia thesauris pttblicis
41. * ° Hujus tcmporibus in oera 752, * anno im- infercnda inslaurat. Mauris dudum Hispanias com-
pcrii ejus oclavo, Arabum 96, Ulit morluo Zulemam! racanlibus pcenaspro thesauris absconsis irrogat:m
sanguinc fraler honorifice sccundum exposilum fra- alquc in cilicio el cincre, vcrmibus vcl pediculis
tris succedit in regno. Regnat ann. 3. Hic infeslus5 scaturicnlibus alligatos in carcere et catcnis onustos
Romanise, fratrem non de simili matre progenitumi rctemptat; et quoestionando, vcl diversas poenas in-
Muzzilima nomine, cum centum millibus armatorumi fcrendo, flagellat.
ad delendam Romaniam mill.it. Hic Pergamum anti- 45. Peridem tempus incipiente aera 757, anno Ara-
quissimam et florentissimam Asim civitatembello im- bum 100, in Hispania deliquium solis ab hora diei
petitam gladio simul cum igne finivit seductionedece- scptima usque in horam nonam licri, stellis visis a
ptam f. Deinde Constantinopolim properans, duma n nonnullis fuisse dignoscitur ; a plerisquc non nisi
periclitari se diversis necessitalibus Muzzilima pro-'- temporc Zamoe successoris hoc apparuisse convin-
spicit, alterius principis jussu non nimium feUciterr cilur.
repedavit. 46. MTA 757, Romanorum 66 Arthcmius, qui et
42. Per idem tempus, in oera 753, anno imperiiii Theodosius, imperio coronatur, regnans annis duo-
ejus 9, Arabum 97, Abdallaziz omnem Hispaniamn bus, peractis a principio mundi annis 5920. Hujus
pcr trcs annos sub censuario jugo pacificans, cumfi temporibus tutelam ob sanclimoniam lcgis suoeOmar
a Sic M. Marc, profligationis.Ji., lanta; vim perr BM. et Sand., everlere.
Ayationis. b Vide num. 41.
b B., Abuliatar gratia. 1 Sic Mar. et Sand., B., Iberiam ciicriorem sc
c Sand., pramissis. subfigit.
d Sic Sand. B., exoptat. M., congerit. i M., patriam.
e Asteriscis inclusa desunt apud M. ct Sand. k Sic Mar. B. nott habet regnum, ct loco obseditam
f B., Hic Asiam bello impedilam,gladio simul cum n ponit obsidione. M., praisidio.
igne finivit, deceptam. Deest in C deceptam. Contin.i. ' Sic B. Alii, atque resculas. M., resiulas.
Biclar. ut in textu, rectius certe; non enim Asia, sedd jn B., pedunculis.
supradicta civitas Pergamum, dcleta fuit.
1267 S/EC. VIII AUCTORES ANNIINCERTI. — ISIDORIPACENSIS 126»
fratri suolzit gerenti gubernacula regni ei adciscita. Aannis
j 5944. Hic Leo militaris disciplinoeexpertua
Qui Omar vacante omni praelio tantse benignitatis et fuit. Saraceni sub Omar, qui fratri regnum decrevc-
patientiae in regno exstitit, ut hactenus tantus ei rat, ad modicum degentes, nihil prosperum captant:
honor lausque referatur, ut non solum a suis, sed sub Izit vero prselia multa exegerunt: quibus et
etiam ab externis prae cunctis retroaclis principibus post modicum sub Hiscam suo rege urbem rcgiam
beatificetur. Tanta autem sanctimonia ei ascribilur, properantibus expugnandam , reipublicae accla-
quanta nulli unquam ex Arabum gente. Sed in reg- mante omni senatu Leo imperii, ut diximus, suscepit
num non diu gubernacula prorogata sunt b. sceptra.
47. Igitur lzit(gubernaculis regni Saracenorum de- 51. Hujus temporibus Izit rex Saracenorum in
cedente fratre per successionem plene acceptis,exer- oera suprafata regni primaeva obtinet gubernacula :
citus generis sui qui apud Persas tutelam gerebant, talis enim inter Arabes tenelur perpetim norma, ut
rebellionem molrti civilia proeparant bella: sicque non nisi per cunctas regum successiones praero-
fratrem dudum supra nominatum, Muzilimanomine, galive a principe percipiant nomina,: ut eo de-
cum infinito exercitu nvttens, in campis Babylonicis cedente absque scandalo adeant regiminis guber-
supra Tigrim fluvium pugna commissa, slaiim acies nacula.
tyrannizantium mira dilabitur fuga, atque ducem B 52. Per idem tempus in oera 759, anno imperii
sceleris nomine Izit comprehensum venia concessa Leonis secundo, Arabum 103, Ambiza semis cuiu
reservant ad vitam. quatuor annis principatum Hispanioeapte retemptat,
48. Tunc in Occidentis partibus multa illi proe- qui et ipse cum gente e Francorum pugnas medi-
liando proveniunt prospera, atque per ducem Zama tando, et per dircctossatrapasinsequendo, infelicitei'
nomine tres minus paululum annos in Ilispania du- certat. "Furtivisvero obreptionibus per lacertorum cu-
catum habentem, ulleriorem vel citeriorem Hibe- neosnonnullascivitates vel castella demutilandoslimir
riam proprio stylo ad vectigalia inferenda describit. lat: sicque vecligalia Christianis duplicata exagitans,
Praedia c et manualia, vel quidquid illud est quod fascibus honorum apud Hispanias valde triumphat.
olim praedabiliter indivisum retemptabat in Hispania 53. [{ Hujus et tempore Judsei tentali, sicuti jam
gens omnis Arabica, sorte sociis dividendo (partem in Theodosiiminoris fuerant, a quodam Judeeosunt
reliquit militibus dividendam), partem ex omni re seducti, qui et per antiphrasim nomen accipiens
mobili et immobili fisco associat. Postremo Narbo- Serenus, nubilio errore eos invasit, Messiamquc se
nensem GaUiam suam facit, gentemque Francorum prsedicans, illos ad terram reproinissionis volari
frequentibus bellis stimulat, et electos milites Sara- enunlial, atque omnia quoepossidebant ut amiftc-
cenorum in praedictum Narbonense oppidumad prec- rent imperat: quo facto inanes et vacui remausc-
sidia tuenda deccnter collocat: atque in concurrcnti runt. Sed ubi hoc ad Ambizam pervenit, omnia quoe
virtute jam dictus-dux Tolosam usque prteliando amiserant fisco associat. Serenum ad se convocans
pervenit, eamque obsidione cingens, fundis et diver- virum si Messias esse quoe Dei facere cogitaret.] Qui
sis generum machinis expugnare conatus est: sic- dum postremo suprafatus Ambiza per se expeditio-
que Francorum gentes tali de nuntio certse, apud nem Francorum ingeminat, cum omni manu pu-
ducem ipsius gentis Eudonem nomine congregantur: blica incursionem illorum illico medilatul'. Qui dum
uM dum apud Tolosam ulriusque exercitus acies rabidus pervolat, morte propria vitoeterminum pa
gravi dimicatione confligunt, Zama duceni exercitus rat : atque Hodera consulem palria: sibi com-
Saracenorum cum parte multiludinis congregatse misssevel principem exercitus repcdantis, vel quasi
occidunt: reliquum exercitum per fugam elapsum refrenantis in extremo vitaeposifus ordinat.
sequuntur. Quorum Abderramam suscepit principa- 54. Cui statim in oera 763, anno suprafati impe-
tum unum per mensem, donec ad principalia jussa ratoris pene jam sexto, Arabum 107, Saracenus
veniret Ambiza d eoruru rcctor. lahia nomiue monitu principum succedens terribilis
49. Per idem lempus Fredoarius Accilaneesedis potestator fere triennio crudelis exsestuat, alque acri
j>
episcopus, Urbanus Toletanoe sedis urbis regise ca- ingenio Hispanise Saracenos et Mauros pro pacificis
thedralis veteranus melodicus, alque ejusdem sedis rebus olim ablatis exagitat, alque Christianis plura
Evantius archidiaconus, nimium doctrina, et sapien- restaurat.
tia, sanctitate quoque, et in omni secundum Scriptu- 55. Hujus temporibus Izit quarto expleto anno
ras spe, fide et charitate ad confortandam Ecclesiam ab hac luce migravit, fratri regnum relinqucns III—
Deiclari habentur. scam nomine, et post fratrem natum proprii semi-
50. iEra 758, Romanorttm 67 Leo imperio coronis adciscens nomine Alulit. Qui Hiscam primordio
natur, regnat annis 24, peractis a principio mundi suoepolestatis in aera 761, anno imperii Leonis jam
a M., Hujus temporibus ob sanclimoniamlegis suai c Sic B. M., pradam.
Otnar fratrem suum Iziz ad gubernacula regni d Al., fJmbiza.
sibi socium adsciscit. D. Rodrig., cum in lutelam eB., contra yentes.
regni adscivit. f Uncis inclusa periocha deest in edit. Reperitur
h Sic'M. B.,1gubernacula . . .
pleneaccepil. Exer- autem in ms. Complutensi, ct, ut refert D. Marca,
cilu generis sui apud Persas tutelam gerebat: rebel- in codice Parisiensi.
Ihnem molitus.
1269 «HRONICON. 1270
dicti pene jam quinto, Arabum 106, satis sc mo- A sem Mammet adiit, turbidus Abderraman 'cum nec-
destum ostendens nonnulla prospera per duces exer- dum fuisset repertus f, slatim Alhaytam a Mammei
citus a se missos in Romania terra cl pclago gessit. rigidc exstat comprehensus. Quem dutu in carcere
|" In occiduis quoque partibus prope nihil clarum nequaquam impunitum sufferret posilum, sine mora
peregit.] Deinde cupiditate preereplus est, et tanta forliter flagellalum, turpiter adjudicatum, capite
collectio pecuniarum per duces in Orientem et 6c- docalvatum,asino pompizantem post terga facie per
cidentem ab ipso missosb est facta, quanla nullo plateas detrahunt, manibus post tergum vinclum,
unquam tempore a regibus c qui ante eum fuerunt vcl catenis fcrreis alligatum : atque non post multos
exstitit congregata. Uude non modicoe populorum dies duci Africano 8 qui hoc ut ferunt clam iter or-
catervaecernentes in eo improbam manere cupidita- dinando, Alhaytam reddiderat monitum, sub custo-
tem, ab ejus ditione suas dividunt mcntes, ubi non dia retemptalum dirigit prscsenlanduin. Denique
modica strage per trcs fere et qualuor annos civi- dum quid de eo fieret a regalibus sedibus regis ex-
litcr facta, vix sueepotestati provincias perditas re- spcclaretur, stylus multis sermocinalionibus invol-
formavit. vitur, et diversis judiciis impetitur h. Sed cum nihil
56. Hujus lempore, in oera 766, anno imperii ei inferrent, de die in. diem evanescendo, per longum
ejusdem 10, Arabum 111, Hiscam 6, Oddifa vir B " evanuit tempus, el quia cum Africanis f adventaret
Icvitale plenus, auctoritate a duce Africano ac- • partibus MammetAlarcila ejus vice in loco exstiterat
cepta, qui sorte Hispanioepotestatem sempcr a mo- positus mense completo.
iiittt principis sibi gaudet fore collatam, pcr sex 58. Abderraman vir belliger in aera 769, anno im-
nienscs absque ulla gravitate retemptans, prse perii ejusdem duodecimo semissario, Arabum 113,
paucitatc regni nihil dignum adversumque inge- Hiscam 9, in poteslate properat laetabundus, cunclis
luinat. per triennium valde preelatus. Cumque nimium esset
57. Per idem tempus ad regendam Hispaniam in animositate efgloria proeditus, unus ex Maurorum
oera 767, anno imperii ejusdem 11, Arabum 112, gente nomine Munniz i, audiens per Libyoefines Ju-
Hiscam 7, Antuman ab Africanis partibus tacilusj dicuni saeva temeritate opprimi suos, pacem, neG
properat. d Hic quinquc mensibus Hispanias gu- mora agens cum Francis, tyrannidem illico prsepa-
bernavit : post quos vitam finivit, et missus est rat adversus Hispanioe Saracenos, et quia erat lor-
alius Autuman nomine. Hic quatuor per menses. titer in preelio expeditus, omnes hoc cognoscentes
rexit terram : post quem Hiscam substituit aliumi divisi sunt k, et palatii conturbatur stalus : sed non
nomine Alhaytam. Hic ad Hispaniam regendam stre-• A * Post multos dies expeditionem preelii agilans Abder-
nue sigillum vel auctoritatem principalem a supra-. ramam supramemoratus l rebellem immisericordi-
fatis partibus missani patenter demonstrat, atque. ter insequitur conturbatus m. Nempe ubi in Cerri-
dum decem pcr menses turbidus regnat, nescio quo» tanensi oppido rcperitur vallalus, obsidione op-
astu nonuullos Arabas se velle regno dejicere illico> pressus, et aliquandiu infra muralus, judicio Dei
invcstigat: unde et eos comprehensos aliquandiui statim in fugam prosiliens cedit exaucloratus : ct
diversas rebellionis occasioncs flagellis extorquet,, quia a sanguine Christianorum, quem ibidem inno-
el ut clam jussus ab scmulis transmarinis fuerat,, centem fuderat, nimium erat crapulalus, et Anabadi
poenasinferendo, postremo capite truncat. Inter quoss illustris episcopi et decore juvenlulis proceritatem,
Zat Saracenum e genere, plentim facundia, clarum,, quam igne cremaverat n, valde exhaustus , atque
atque diversarum rerum opulentissimum dominum,, adeo ob hoc jam salis damnalus, civitatis pcenitudine
pcena extortum vel flagris illusum, atque colaphiss olitn abundantia aquarttm affluentis siti proeventus,
ceesum, gladio verberat. Qui non posl multos diess dum quo aufugeret non reperit, moriturus statim
ad petitionem gentis eorum quorum sanguinem fttde- excrcitu insequenle in diversis anfractibus manet
rat, a Libyoepartibus principaliter monitus Mammett elapsus. Et quia filiam suam dux Francorum nominc
mittitur Saraccnus cum relatione atictoritalis abs-- j»
] Eudo causa fcederis ei in conjugio copulandam ob
consa, ut Abderraman in ejus loco absque cmicla- persecutionem Arabum differendamjam oUm tradi-
tione maneat prorogatus. Sed ubi sedem Corduben- derat ad suos libitus inclinandam, dum eam tardi-
a Uncis inclusa desunt in B. f Sic M. B., extempta nec dum repertus.

b B., ab Oriente et Occidenteipsi missa. z B. add. eum.
c Sic M. B. et Sand., in reges. b Sic B. M., stylus multis vane sermocinantibus
d Sic M., qui proseqttitur : « Post quem Iscar so- involutus fuit, et diversis judiciis impelitur. Sed cum
lila, qui dum qttatiior per menses gravitate aliumn nihil ei inferret. B., nihil inferenles.
sustentando, honoribus infulat, Aleatan nomine. Hicc 4 M., interim quia ex Africanis.
ad Hispaniam regendam strenue sigillum, etc. t i Sic B. Alii, Muzuu.
B. post verba, tacitus properat, legit, qui dum qua- k Sic M. B., omnibus hoc agnoscentibus, palatii.
tuor per menses alium sustentando, honoribus infidat\t Solus M. addit divisi sunt.
ad Hispaniam regendamstrenue, sigillum, etc.:. t B., supranumeratus.
' Aieitan,
Verba, post quem Hiscam subslituit alium nomineAl- m C, conlurbatum.
haytam, leguntur apud D. Rodr., c. 12 Hist. Arab.i. n Sic M. B., decoraiproceritatis, quem igne crema-
e M., Saracenorum. terat. Sajid., decore... concremaveiat.
1271 SiEC. VIII AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORIPACENSIS 1272
lat de manu perscquentium liberandam, suam morti A lores repletam, ut diceres augustale essc malogra-
debitam prseparat animam a : sicque dum eum pu- natum; tantam in eam pene per quatuor annos
blica manus insequitur, sese in scissuris petrarum irrogat petulantiam, ut paulatim labefactata a diver-
ab alto pinnaculo jam vulneratus cavillando preeci- sis ambagibus maneat exsiccata f : judicesque ejus
pitat, atque ne vivus comprehenderetur animam procrepticupiditate ita blandiendo in eam lrrogant
exhalat : cujus caput statim ubi eum jacentem rc- maculam, ut non solum ex eo tempore dcclinando
pererunt, trucidant, et regi una cum filia Eudonis exstet ut mortua, verumetiam a cunctis optimis
memorati ducis prsesentant: quam ille maria trans- maneat usquequaque privata, atque ad recuperan-
vectans sublimi principi procurat honorifice desti- dam spem 6 omnimode desolata. Qui et ob hoc mo-
nandam. 2 nitus proedictusAbdilmelic a principali jussu, quara
59. Tunc Abderraman multitudine sui exercitus nihil ei in terra Francorum prosperum eveniret, ad
repletam prospiciens terram, montana Vaccoeorum pugnoevictoriam statim e Corduba exsiliens cum
dissecans, ct fretosa ut b plana percalcans, terras omni manu publica subvertere nititur Pyrenaica
Francorum inlus cxperditat, atque adeo. eas pene- inhabitantium juga, et expeditionem-per loca diri-
trando gladio verberat, ut proelio ab Eudone ultra gens angusta, nihil prosperum gessit. Convictus d«
fluviosnomine Garonnam vel Dornomiam proepara- B " Dei polenlia a
quo Christiani tandem perpauci mon-
to, et in fugam dilapso, solus Deus numerum mo- tium pinnacula retinentes proestolabant misericor-
rientium vel pereuntium recognoscat. Tunc Abder- diam, et devia amplius hinc inde cum manu valida
ramam suprafatum Eudonem dueem insequens, dum appetens loca, multis suis bellatoribus perditis scso
Turonensem Ecclesiam palatia diruendo et ecclesias recipit in plana, repatriando 'per devia,
ustulando depraedaridesiderat, cum consule Francise 61. Cui et mox post modicum iu oera 775, anno
interioris Austrise nomine Carolo, viro ab ineuntc Leonis imp. 17, Arabuni 119, Hiscam 15, succcssor
sclalc belligero, et rei militaris experto', ab Eudone venit nomine Aucupa, qui dum potestate proecelsa
preemonito sese infrontat. Ubi dum pene pcr septem genealogiam et legis suoe custodiam cuncta tre-
dies utrique de pugnoe conflictu excruciant, sese meret Hispania, proccessorem vinculo alligans, ju-
postremo in aciem parant, atque dum acriter dimi- dices ab eo proepositosfortiter damnat. Certe dum
cant gentcs scptentrionales in ictu oculi ut paries cseremonias legis exaggerat, descriptionem populi
iinmobiles permanentes, sicut et zona rigoris glacia- facere imperat, atque exactionem tributi ardue agi-
liter manent astrictoe, Arabes gladio enecant. Sed tat : perversos Hispanise, vel diversis vitiis implica-
v.bi gens Austrioe mole membrorum proevalida, . tos, ratibus appositis, per maria transvolat. Fiscum
er ferrea manu per ardua pectorabiliter ferientes " ex diversis occasionibuspromptissime ditat: abste-
regcm inventum cxanimant. Statim nocte proelium mius ex omni occulta datione b perseverat: nemi-
dirimente, despicabiliter gladios elevant, atque in nem nisi per justiliam proprioe legis damnat : expe-
alio dic videntes castra Arabum innumerabilia ad ditionem Francorum cum mullitudine exercitus ad-
pugnam scse reservant, et exsurgentes de vagina tcmptat: deinde ad Csesaraugustanam civitatem pro-
sua diluculo prospiciunt Europenses Arabum tento- grediens, sese cum infinita classe apte reccptat. Sed
ria ordina'ta, et labernacula ubi fuerant castra loca- ubi rebellionem Maurorum per cpistolas ab Africa
ta, nescicntes cuncla esse pervacua, et putantes ab missas subito Iectitat, sine mora quanta potuit vc-
intimo esse Saracenorum phalanges ad praelium locitate Cordubam repedat, transductivis* promonto-
praeparatas, mittentes exploratorum officia, cun- riis sese receptat. Arabes sine effectu ad propugna-
cta rcpererunt Ismaelitarum agmina effugata, om- cula Maurorum mitlens, navibus prsestolabiliter ad-
ncsque tacitc pernoctando cuneos diffugisse c re- ventatis maria transnatat. Si quos ex eis contra-
palriando. Europenses vero, solliciti ne per se- dictores vel bifarios, seu male i machinatores, atque
mitas delitescentes aliquas facerent simulanter ce- haereticos (quosilli auguresk vocant) reperit, gla-
latas, undique stupefacti in circuitu sese frustra j_ dio jugulat. Sicque euncla optime disponendo, et
recaptant, et qui ad persequentes gentes memo- Tinacrios l portus pervigilando proprioesedi clemen-
ralas nullo modo vigilant, spoliis tantum et mater se restituit: qui et post paululum pcracto quin-
nubiis decenter divisis in suas se laeti recipiunt pa- quennio AbdilmeUc prsefato regnum restaurans,
trias. infirmitate correptus, mox languore ad vitalia re-
i 60. Tunc in aera 772, anno imperii ejusdem 14, deunte e saeculomigrat.
Arabum 116, Hiscam 12, Abdilmelic d ex nobili fa- 62. Per idem tempusviri'doctorcs, cl sanctimo-
milia super Hispaniam dux mittitur ad principalia nisestudio satis pollentes Urbanus ct Evanlius Iscli
jussa.Quidum cam post tottantaque praelia e reperit ad Dominumpergentes quiescunt in pace.
omnibus bonis opimam, et ila floride post tantos do- 63. Abdilmelicvero consensu omnium in sera 780,
a B., suum..'. debitum... animum. B B., a recuperanda spe.
b B., et. b B., occuttatione.
c Sic M. B., quique cuneo stricto » Sand., transductie.
d B., Abdelmclic.Sand., Abdilmelec.diffughint.
i B., mali.
0 B., pericula. k SicM. et Sand. B., asures. C, arueres.
f M. et Sand., ambaginibus... exsecula. i Sand., trimacrios, B., Tinacrios. M..valrios.'
1273 ... CHRONICON. 1274
anno imperii Leon:s 22, Arabum 124, Hiscam20, eli- A piunt, Abdilmelic prostrato et regno ejus assumpto,
gilur in regno Arabum. Igitur Hiscam proeventusfu- transmarinis sodalibus proebere ad transitum navi-
rore iniquo, et cupiditatisrelaxato sine termino freno gerium: atque in tres turmas divisi, unam ad Tole-
[a ccepit. in suos plus solito debacchari: unde] in tum preevalidsecivitatis murum destinant feriendum :
oelloorones illico suse potestatis gentes prosiliunt in- aliam ad AbdilmelicCorduba in sede dirigunt gjugu-
teslino. Nam et cunctailla vasta solitudo, unde landum: tertiam ad Septitanum b portum porrigunt
ipsa oritur Arabica multitudo, impietatem judicum ob prseventussuprafatorum, qui deprselio evaserant,
non ferentes, cuncta conturbant in dolo, atque occi- jugulandum ». Sed Abdilmelic ulriusque lacertorum
dentalis plaga, cuiplus proecoelerisdediti suntMauri, brachia mittens, unam turmam per filium Hemely i
et ea quse ad Meridianam se subrigit zonam, uno obsidionem Toleto per viginti septem dies protcn-
consilio efferantes, cervices publice excutiunt ab dentem gladio, duodecimo ab urbe milliario forli-
Arabicojugo. Sed ubi ad Hiscam auditum pervenit ter dissecat: aliamper Almuzaor Arabem, licetcum
lyrannizantiummultitudo, centum millia armatorum sua vel exereitus internicione refrenando reverberat,
clecta auxilia valida illico ministrat duci Africano.- et in aliam partem declinat: tertiam quse Messu-
Cultum fratrem exercitui Orientis scil. et Occidentis lam civitatem ad comprehendendos eos qui tute-
prsefectumbello ducem designat: exercitu b consti- *B lam navigii gerebant, adventarat, per Belgi cui du-
tuto per turmas et phalanges dinumerato, Africano dum transitum denegaverat, navibus praeparatis ob-
se suscipiunt solo: sicque consilio definiunt proprio, truncat.
ut patrias Maurorum discursando et gladio feriendo, 65. Tunc Abdilmelicexterritis caoterissuo in loco
ad Tingitanum usque properent pelagus. Sed Mau- sese receptat, admonens per epistolare alloquium
rorum hoc recognoscens multitudo in pugnam nudi, Belgi, ut pristina in insula sesc recipiat: sed Belgi
prxpendiculis tantummodo ante pudenda proecincti, dum tantas famis injurias, quas ei tandem intulerat,
c montanis locis prosiliunt illico. Sed ubi frater anxius et male dolosus rememorat praelia per Ab-
fluvium Mafanumpervenisset, acriter utrique confli- derramam: et objecta diujobsistentem, Cordubampe-
gunt in prselio: Mauri tetrum colorem equis pul- netrat, atque Abdilmelicreperiens a filiis suis, vcl
chrioribus 'demonstrando, et albis dentibus confri- a manu publica desolatum, vel arundineis sudibus
cando, hostes lerrent, unde equites yEgyptii statim excruciatum, atque mortis quatiamine per corpus
resiliuni' fugiendo. Sed illi dum amplius impressio- graviter expolilum, postremo gladio trucidat. Tan-
nem faciunt desperando equites iterum Arabici et tus vero inter Orientales k cum duce Belgi, et Occi-
jEgyptii sine mora ob cutis colorem dissiliendo, terga . dentales cum filio Humeya collectus est exercitus,
cum sua et ascensorum internicione verlunt expave- completa sera suprafata , anno imperii Leonis supra
scendo : atque dum per fretosa et devia cursitant cKcto, Arabumjam preescripto, Hiscam Amiralmu-
transfretando absque aliquo retinaculo, vel virium minin jam notato, et tanta fuerunt proelia ab utris-
reparatione, multitudo illa deperit vastam per cre- que patrata, quantum humana vix narrare proevaleat
nulm; sicque omnis illa colleclio Orientis videlicet lingua. Sed quia nequaquam ea ignorat omnis Hi-
el Occidenlis per fugam dilapsa contabuit ullo abs- spania, ideo illa minime recenseri tam tragica l
que remedio. Duxqueipsius exercitus, Cultumc no- bella ista decrevit historia- quia jam in aliaEpitome,
mine, contritis d sociis jugulatur, atque non sponte qualiler cuncta exstiterunt gesla, palenter et pagina-
in tres turmas cuncta caterva dividitur: sicque pars liter manct nostro stylo conscripta.
una gladio, vel manu victorum tenetur , alia vaga- 66. Hujus in tempore, in sera 771, anno imperii
bunde per viam quavenerataufugiens repatriare am- Leonis 25, Arabum 125, Alulit pulcher Amiralmumi-
biens trucidatur e: tcrtia pars in amentiam versa nin debito in loco a cunctis sublimatur in solio : cui
nescio quo properavit. Belgi frater se ducem pra;- sine mora ab Iziz regno dempto permanet dodrans
bens his , vir genere plenus , et armis mititari- cum anno. Tunc intestino furore omnis conturbatur
bus expertus, heu, proh dolor! Hispaniam adven- JJ ] Hispania.
tavit. 67. In sera 782, anno imperii Leonis expleto 2.4,
64. Eo tempore, ut supra diximus, in aera780, anno Alulitprimo, Albucatar missus ad principaliajussa >»
imperii Leonis 22, Hiscam 20, Abdilmelic Hispanis omnia suprafata sedat scandala. Tunc Abulcatar no-
proeerat. CumqueBelgicum prsefatatertia parte in- mine Alhozan n sollicite sibi commissam curat ge
telligit pervenire ad portum, naves retemptando cjus rere patriam : atque exercitu ex transmarinis parti
impedit f transitum. Sed ubi HispanioeMauri hoc bus sine mora superbos Hispanise domando sub
ita cognoverunt factum, in prselio congregati, cu- nomine prselii miltit in Africam, et quia cunctus
a Uncis inclusa leguntur in M., desunt in aliis * Pellicer., Ann., p. 101, Cordubam ensediriqunt
codd. b Sic ms. C, M. etSand.; B., septimanum.
b B., atqueZultan super Orienlisscilicetet Occiden- 1 B., vigilandum.
tis exercitu. i SicB.; M., Humeiam; Sand., Humoia.
<•B., Zultan. k Sic M.; B., Orientalia.
d B., conterritis. 1 Sic M.; B., strayica'.
e Sic M.; B. repatriare ambitur, m C, a
f B., eisdenegat. principalijussu.
n Sic mss. C et M. cted. Sand. B., Alutit.
1275 SÊC. VIII AUCTORES ANNI INCERTI. — ISIDORI PACENSIS 1276
Oriens seductus mancbat, inaudita in prselia surrexe-, A Romanorum 68 Constantinus Leonis filius post pa-
runt audientes Aluljt occisum. trem imperio coronatur, regnans 35 annis d, peractis
Et slatim. a principio mundi usque in annum Constantini 10
68. In aera 782, anno 24 imperii Leonis complelo, annis 5954.
Arabuin 120, incipiente cum 6 atque Iziz Alulit pene 72. Hic paterno coronatus imperio, mox parens
annum in regno manente, cum Abulcalar tumultuose diem clausit exlremum; filius ab Ardabasto sibi co-
imperaret, cogitare omnes incipiunt, ut eum regno gnatione juncto, prseripi suum cognoscit imperium.
dejiciant, alque per Zumahel a virum gentis suae au- Sed ubi Ardabastus tacite paulatim causa prselii in
ctoritate preecinctum, ei tyrannizantem, a civitate alias gentes ut belliger abit, Constantini omnes pa-
Corduba, tunc sede regia, abstrahere in pugnam latii asseclas bellatoresquc sibi sociat: mox ut cum
communiler machinanlur. Denique ubi hoc diversas perspicit desolatum, et ab omni senatu forc perva-
occasiones machinando illico impetrant, consilio de- cuum, cum sociis, quos secum adunaverat, properans,
finito simulanter Zumahel fugam meditatur. Tunc Constantinum ex palatio exterritat jugulandum. At
Abulcatar cum classe palatii nulla intercurrente mora ubi Constantinus Ardabastum venire intelligit cum
praeceps insequitur. Et quia plerique qui cum eo turbido armatorum cuneo, a sede cum suis exsilicns,
rebellem persequuntur, una cum hoste scntiebant, B . confiuitimarum auxilia expetit gentium. Deniquc ubi
consilio ad deslinatas insidias cum memorato rege se a multitudine prospicrt constipatum, properans,
alacres properant. Mox invicem juncti proelium agi- ut sedem pristinam appetat, Ardabaslum ut palalhitn
tant. gladio vindice, nonnulli comites regis a proelio relinquat, rcddit praemonitum : sed mox Ardabastus
se disjungunt, statimque eum ut solum exsuperant. ne properantibus portas aperiant civilatis, populum
Sicque occisis propriis, et una cum tribus conjunclis reddit instruetum. Denique ubi Constanlinus oppi-
fugientem persequuntur. dum reperit procmunitum, obsidionem prsetendens
69. [b Hujus tempore vir sanctissimus, et ab ipsis cum copiis multarum in circuitu gentium, lirmissi-
cunabulis in Dei persistcns servitio Cixila in sede mum prxparat bellum; nempe ubi penc per tricn-
manet Tolelana. Et quia ab ingressione Arabum in nium fame civilatis populum reddidit fatigatum, pace
suprafata Ecclesia esset, metropolitanus est ordina- cum civibus per internunlios acta, illi Ardabaslum
tus : fuit enim sanctimoniis eruditus, ecclesiarum vinculis alligatum Constantino prsesentant ferri pon-
restaurator, etscptu (sic) spe, fide etcharitatefirmis- dere satis depressum. Tunc tanti causa facinoris nec-
simus, meritis ejus innotescant cunctis. Quodam dum interrogatum, oculis excoecatum, exsilio mittit
die homo boeresi Sabelliana seduclus voluit accedere diu excruciatum.
core [Forte, coram], pcrquisilus est ab co ut cura " 73. Hujus tempore Izit Alulit propria morle fun-
lali realu esset concio, illeque abncgans tali scelere : clum suoc omnes patrise ocius recognoscunt, alque
qui statim ila a doemoneest arreptus, ut omnis con- Abrahim fralrem in sera incipiente 785, anno Con-
ventus ecclesioein stupore reverteretur: sicque san- stanlini primo, Arabum percurrente 127, subslituunt,
ctus ut orationi se dedit, et sanctoe ecclesise sanum quem a fratre constabat relictum esse vicarium. Scd
reddidit et illsesum. Qui et novem per annos vicem Moroan unus ex Arabibus palatium adiens c perilu-
apostolicatus peragens in ea charitate quam coavat rum occidil, et imperium in diversa dislractum va-
vilas hujus terminum dedit. cans arripit per tyrannidem ferociter appetens bel-
70. Tunc] atque Toabam, qui valida adjuloria Ium.
Zimaeli proebuerat, in regni solio sublimant. Tunc 74. In oera 784, anno imperii Constantini 2, Ara-
ille ad reparauda certamina, se inter suos occultat : bum 128, belligerans suprafatus Moroan cttm sociis,
atque postmodum infeliciter diversa prselia cum sua Abrahim f reperiens cum modieis, eum statim pala-
suorumque inlernicione exagitans, dira morte se tium appetens gladio percutit: sicque intestino ob
cum multitudine ei consenliente perdit. Quisquis hanc rem furore proevenlus, quinquennio tumultuose
vero hujus rei gesla cupit scire, singula in Epitome -. , vivens, et diversa proelia exercens, Azali B patruum
temporum legat quam dudum collegimus, in qua de Abdella, quem sibi quamplurima Ismaelitarum
cuncta reperiet enodata; ubi et prselia Maurorum ad- multiludo elegcrat principem, a Damasco usque in
versus Cultum c dimicantium cuncta reperiet scripta, campos Babylonicos persecutus Nilo transacto reja-
et Hispanise beUa eo tempore imminentia releget cet decollatus.
adnotata. 75. Hujus tempore in sera suprafata 784, anno
71. MTSL 782 completa, atque incipiente jam tertia, imperii Constantini 2, Arabum 128, Moroan 2,
a Sic ms. B..; M., Zunahel; D. Rodr., Zimael. gendum: regnans annis... haud expresso annorum
h Uncis inclusa desunt in B., M. et Sand.; le- numero ;lquod auctorper tot significat, alii relinquens
guntur in C curam ponendi notam numersdem : scribens enim
c Sic M., Sand. et D. Rodrig.; B., Zultam. D. Nic. anno Constantini regni decimo, quot anuis adhuc iUe
Anton., lib. vt, n. 66, adversus cultum (Chrislianum superstes futurus esset omnino nesciebat.
scilicet), mauifesto errore, Culto enimnomen est pro- e M., audiens.
prium honiinis Mahomclani. f Sic B.; M. et Sand., Ybrain,
d Sic M. Deest in B. regnans 35; hujus edit. textus e Sand., a Zali.
sic se habet: coronatur, annis TOTperactis, etc. Lc-
1277 CHRONICON. ms
Thoaba in Hispaniis(regno Abulcatar cum a adjutore A J sternentes, vix in tertio exsuperato et interfecto Mo-
Zimahel ablato) a cunctis ut vir belliger et genere roan vaginis gladios remitterent, semetipsos sedan-
plenus proelicitur, regnans unum per annum b : sic- tes. [Tunc capita magnatorum ad Abdellam dirigen-
que eo propria morte perfuncto, Juzif ab omni senatu tes, quasi spolia pretiosa, bellatores de praedarum
palatii Hispanise,rector eligitur in sera 785, anno manubiis remunerant 1] atque cunclos pristinos ter-
imperii Conslantini 3, Arabum 129 completo, vel niinos digne pacificant. Reliqua vero gesta eorum,
incipiente 30, Moroan 3, mirifice ut seuior et lon- qualiter pugnando ulrseque partes conflicteesunt, vel
gaevus patrise acclamatur in regno. Cui non post qualiter Hispanisebclla sub principibus Belgi, Thoaba
multos dies diversa rebeHia Arabes per Hispaniam et Humeya concreta sunt vel per Abulcatar- exempta
molientes, suas sine effectu manentes usque ad infe- •, sunt, atque sub principio Iucif, quo ordine oemttli
ros animas fuerunt tradentes. Iste descriptionem ad ejus deleti sunt; nonne hsec scripta sunt in libro
suggestionem residui populi faccre imperat: alque verborum dierum sxculi, quem Chronicis praeteritis
jubet ut eos qttos ex Christianis vectigalibus per tan- ad singula addere procuravimus?
tas eorum strages gladius jugulaveral, a publico 79. Fiunt igitur ab exordio mundi usque in D3ram
codice scrinarii demerent: qui licet petulando solli-
cceptam seplingentesimam nonagesimam secundam,
cite imperat. "] anno
imperii Constantini 10, AbdellaAlascemi Ami-
76. Hujus regni in anno 6, in sera 788, Nonis ralmuminin
4, Hispaniae Iuzif patricioe 7, Arabura
Aprilis die Dominico, hora 1, 2 et fere 3, cunctis 136, anni 5954, a quibus quatuor si secundum
Cordubae civibus prospicientibus, tres soles miro dam quos-
historiographos demerc volucris, qui precise ad
modo lustrantes et quasi pallentes cum falce ignea
cxpletuni 56 Oclaviani regni annum i, annos sa>
vel smaragdinea prsecedente, fucrunt visi, eoque culi afflrmant: et anno proefali
5210,
orlu fame intolerabili omnes partes Hispanioenutu Octaviani 42supputando Christum natum secundum Historiam
Dei habitatores angelic ordinati fuerunt vastantes. ccclesiasticam
d 77. Per idem tempus Pelrtis Toletanae sedis domini Eusebii Coesariensisepiscopi,
in lib. i, setate vi k, vel nunc secundum Chronicam
diaconus pulcher apud Hispaniam habebatur melodi- domini Isidori
asseverant; quod.et utique ita omnes
cus, atque in omnibus scripturis sapientissimus: (ad) denunliant; detractis ab annis Octaviani
habitatores in Hispali propter paschas erroneas qttse 56 scripturee
quatuordecim, remanent 42 in tempore nativita-
ab eis sunt cclebratselibellttm Patrum atque diversis tis Chrisli : et
quia completo 5 anno Julii Csesaris
auctoritatibus e pulchre compositum conscripsit. fiunt anni soeculi5154, additis 42 Octaviani fiunt ab
78. Hujus tempore in sera 788, anno imperii ejus _ Adam
Arabum Alascemi ut I usque in nativitatem Chrisli 5196, sublractis
6, 133, Abdella 1, Moroan, diximus ab anno sseculi5201
quatuor quos superius
diximus, a manu publica insectatus et tumultu gcn- quosdam sublrahere, memora-
lium exercitus cum thesauris a fu- quibus5196 superius
publicis palalio tis, si addantur l anni incamalionis Domini 754
giens, et Libyam ob reparationem pugneepenetrare qui in eera792 m veridice computantur,
reperientur
desiderans, Abdella niljam pavens, instinctu senio- anni sseculi5950 obitis n 4
rum sedem appetit regiam. Qui statim post eum Zali diminutisque effectis.
patruum dirigens cum praeliatorum infinito exercitu 80. Sed quia ad tantam Iiquiditatem anni seeculi
Arabum et Persarum hactenus solem excolentium, etiam nec a majoribus computantur, ut ttno stylo
puffataque doemonia,Moroan a civilate in civitatem, oequaliter digeranlur, vel una proenotationeab om-
diffugiendo, et nullum receplaculum ob mala quse nibus historiographis sequiparentur, licet in hac
fecerat, et mortes diversas quas in Saracenis gessc- annorum devolutionenon mullum ab invicem discre-
rat f, reperiendo, Nilum vEgypti fluvium trans- pent; ideo et nos secundum plerosque qui Christum
meando, eum vehementer insequuntur s. Sed ubi in 5200 annos natum deliberant, hos quatuor annos
in locum qui lingua eorum vocatur Azimun b per- interpolamus, ne a lantorum virorum ° semitis, ubi
venissent, se invicem applicant, el tam valide utri- tales tantique nulaverunl viri, longius evagemus :
que se jaculant, ut binos per dies immisericorditer D ] quia in lanta congerie temporum quatuor anni si
cum multorum ex utraque parte occisione se pro- addantur vel dclrahantur, nequaquam toti summoe
a Deest cumin M., et Sand. non habet quoelegun- rum, ut in textu, qui tunc sic se habet, bellatores
tur inter duas quas hic numerus exhibet temporum deprmdarunl, manubiis remunerant. C suos pul-
notas. chre ferunt... de prwdarum manubia remunerantes.
bMaz., proificiturpro uno anno. Pagi, an. 747, n. Sand.,... suo spulore (id est, suos pulchre) fuerunt,
14. etc.
c D. Rodrig. ponit Angli Ioco angcli cap. 17 Hist. i Sic M.; B. et Sand. : qui acrivose.. . 56 Ocla-
Arab. viani regno, etc.
d Deest hic num. 77 apud Sand. et in M.; illum k Sic M.; B. et Sand., aira.
exhibent mss. C. et Maz., apud Pagi, an. 746, n. 9, 1 Is est numerus quem expressit in principio hu-
ex quo in edit. B. recusum est. jus paragraphi. Sand., 798 ; B., 799.
e Maz., auctoribus. mSic ms., C. (5950); alii, 5955. Retinendum
1 B., ingesserat. 5950 ; ex duobus enim numeris 754 et 5196nume-
* Sic M.; alii, insequitant. rus iHe conslat.
b Ms. C, Azimumum. n M., Ob'li'iis. ...
1 Uncis inelusa dcsunt in B., legunlur in M. et C, 0 M.addit virorum, et omittit ubi lales tantique
.scd nonnihU discrcpanlia; M.rexcepta voce prwda- nulaverant viri, quoehabcut Sand. et B.
1279 ABEDOCET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI. 1280
prsejudicare a videntttr : cum ctiam a diversis Chro- A noslri in 5200 annis annumeratur, ut cl plcnitudo
nicorum libris longius anni ct tanti gradentur t> tcmporis pcr gcncrationes et rcgna deducta plenius
in summa quam diximus, et rctrogradcntur c, quia dcmonstretur, ct perfectum ac decoris d plenissi-
a toto pa.rtem, et a parte totum, aut in principio mum numcrum ab omnibus recolendum dies ille
aut in finc cujuslibet iinperii annum coepltim vel simul cum pcrfecta annorum 5200 serie apertius
consummatum pro uno si illum annumcrcs, non fa- etiam parvipendentibtts insinuelur. Sic enim conde-
cile proejudicaveris : quia, ut diximus, pleriquc anno cet ut sancta nativitas ejus apcrtius declaretur, nec
42 Octaviani Christum natum confirmant; nonnulli in divcrsam plus minusvc congeriem annorum nu-
41 gcnitum csse demonstrant: sic cnim sanctissi- mcrus distrahatur. Denique sanctissimus et valdo
mus Julianus Toletanus episcopus in libro quem con- in hoc operoeprelium doclissimus Julianus sic iu
tra Judoeosde sex aetatibus seeculi scripsit, dicens : libello inquil, quem suprafati sumus'(Conlra iud.}
« Octavianus Coesar regnat ann. 56. Hujus41 anno, tib. m). « Etenim si qttoeramus annos a principio
secundum quod Tertullianus Hieronymusque testan- mundi usque ad nativitalem Christi secundum codi-
tur, Christus Dei Filius de Maria virginc nascitur. i ces Sepluaginta Translatorum, subsequentibus cliam
Nunquid hic in aliqtto procjudicatur, quia secundum quibusclam historiis gentium, reperiuntur ab Adam
aliquos 42, secundum quosdam 41 annus rcperiatur ? B usque ad Chrislum anni 5200 et quidquid aliifd su-
Absit. Scd.ideo amajoribusinter utrasquc editiones percst secundum quosdam historicos, qui annoruiu
quoe nunc renotari Iongse sunt, nativitas Salvatoris mundi seriem conscripserunt. »
a B., nequaquam prmdamnare. dicto numero additis aut detractis.
h C, et anlegradentur. d B., decoreitalis.
c M., in summa aberretur, pluribus annis prm-
ABEDOC ET ETHELVOLFUS
ABBATES HIBERNI.
NOTITIA HISTORICA IN ABEDOC
(Ex FabricioBibliolh.mediseet inf. Latinilalis.)
Abedoc c.erici vetus canonum Colleclio scripta, Haelhucaro abbate Hiberno dispensante, ms. in bi-
bliolhcca sancli Germani de Pralis cod. 572, teste Cangio. Ex Hibcrna hac veleri canonum Collectionc,
quoe soeculooclavo libris LXVdigesta fttil, capitula selecta vulgavit Lucas Dacheritts tom. IX Spicilegii
Palrum, p. 252 (Edil. uovm lom. I, pag. 492). Nonnulla a Dachcrio, uso dtiobus codicibus mss. Sanger-
manensi et Corbeiensi, ornissa supplcvit cx ms. Bigotiano Edmundus Martene, tom. IV Thesauri anecdo-
torum sub inilium.
NOTITIA HISTORICA IN ETHELVOLFUM.

(Ex Fabricio, ibid.)
Ethelulfus, sive Elhelvolphus, vel Athulphus, sive Athelulphus, Egberti Magni filius, rex Anglioeab anno
836-857. Hujus Leyes pro denario sancli Petri persolvendo, et Epistolam hmrcditariam, sive Testamentum
memoranl BaloeusII, 20, el Pilseus, pag. 165. Leges illas pro dcnario sancti Petri nihil esse aliud censeo,
quam tabttlas donationis decimoe regni sui patris in proventum Anglicanse Eccicsioe; quas tabulas ab ipso
Ethelulpho diclatas ct subscriplas in conspectum producit Wilkinsius Concil. Britan. lomo I, pag. 183.
MONITUM
IN SEQUENTIA CAPITULA.
Canones Hibemenses qui sequuntur antc sseculum C 2. At cnim cum spernenda minime sit ista Collec-
VIIIconfecti sunt, et a nobis ex magna ac velusta tio, ut pote continuata serie locis sanctoe Scripturoe,
canonum Collectione ms. delecli. Et hoec quidem conciliorum ct sanctorum Patrum scite admodum ac
Collectio constans 65 libris, in plura capitula distri- prudeuter insertis adornata, quoeresfortean, lector,
butis, docet et conslituit quoe spectant ad ordina- cur integram in lucem haud emiserimus. Dusepree-
tiones sacras, ad ministrorum Ecclesise diversa mu- scrtim nos ad hoc causcc impulerunt. Animo cum
nia, ad administrandorum sacranicntorum modum, rcvolvcrcmus lot cttam variashtijuscemodi canonum
ad ecclesiasticam disciplinam probe observandam, et collecliones tum cdilas, lum ineditas cadem prope
ad laicos Chrislianis moribus rcligiose iinbuendos: de- rcpetcntcs, illam qtta de agilur persuasum habuimus
nique rcmedia adhibcnda , poenilculiasvc lapsis im- ingralam forc viris cruditis, in quorum gratiam po-
oonendas proescribit. tissimum instiUiimus Snicilegium, siquae cominunia
1281 CANONESSELECTI EX ANTIQUACOLLECT. 1283
et obvia sunt eis offerremus. Deinde, ut ingenue fa- A„ provincialibus synodis referunt, aliquando verba
lear, summum refugi labo.rem,qui corrigendis nse- ipsissima.
vis ferme innumeris erat 'necessario impendendus. 4. Porro duobus usi sumus codicibus scriptis, al-
Adverti enim eam Collectionem passim respersam tero Corbeiensi, ex quo omnia illa canonum capitula
solcecismis, ut potc oscitanter atque imperitc ab decerpsimus ; altero hujusee bibliothecoeSangerma-
homine linguaj Latinoeignaro scriptam; et verba nensis, qui aliam diversorum canonum collectio-
non solum invcrsa et barbara, sed ullimam sylla- nem continebat. Sed hsercbamus , an canones stib
bam cum sequenti idenlidem conjunctam ; litteram, hac vaga epigraphe Synodus dicit, aliis adjungere-
aliquando etiam verbum alterius loco suppositum; mus Hibernensibus: verum codicem posteriorem per-
incomplelas denique complures seutentias ; adeo ut scrutanles, pluribus in locis reperimus verbum Hi-
vix ac nc vix quidem sensum conjicere, nedum intel- bernensis adjeelum: unde stalim evanuit scrupulus
ligere liceret.Itaque seligereoperoepreliumduximus iste noster.
duntaxat insigniora, nostra quidem sententia et an- 5. De auctoris autem nomine, certi quod statua-
tiquiora, qusequepotissimum in synodis Hibernensi- mus nunc nihil occurrit, prseter conjectiunculam
bus decreta sunt. Prsefalioni colleclionis a.nobis Et huic
\ 3. Obscuranon diffitemurmulta occurrere, vel quod conjectiunculae Warseus favere subjectam.
videtur in adnotatio-
ab homine ignaro descripta sint, vel quod maxime nibus ad Patricii synodum, agens de quodam ca-
Hibernensibus obscuritas sit velut innata, uti opus- none: « Canon 25, inquit, de toro fratris defuncli
cula ct canones sancti Palricii, quosdamque aliosin- habetur cliam in excerptis mss. e Jure sacerdotali
ter Concilia Britannioelegenli patebil. Nonnullanos g Ecgberti archiepiscopi Eborac. per Hucarium levi-
ope Conciliorum Britannisea Spelmanno, et opuscu- lam sub titulo, etc. J His enim verbis indicatur
lorum sancti Patricii a Waroco editorum, atque Hucarius ipse in Canonum studio versatus, et sub-
scripti codicis Sangermanensls emendavimus; quse- obscure licet, excerptor sive collector. Idemne vero
dam nolatiunculis utcunque elucidavimus. Sunt in sit Haelucarabbas, quo dispensante,etc, Arbedoccle-
Iiis eapitulis sclecti canones non pauci sanctorum Pa- ricus codicemcollectionum se conscripsisse asserit,
tridi et Gildse, qui hactenus tenebris fuerunt obsiti, ac Hucarius diaconus, non facile nobis esi judicare ;
quique Spelmanno et Waroeolatuere. Non sumus nisi forte dicamus Hael additum esscffwcar sive
nescii tamen csse canones sive capitula, qusesensum Hucario. Ast Hael quid denolet cerle nobis latet.
eumdem atque in aliis tum generalibus lum etiam
CAPITULA SELECTA
EX ANTIQUA CANONUM COLLECTIONE

FACTA IN HIBERNIA SJECULO CIRCITER VIII.
(Ex Dacherii Spicilegio.)
PROLOGUSCOLLECTORISa. < senlia ordinelur episcopus (Ex can. i conc. Carth.)'

C
Synodorum exemplariorum innumerositatem con- CAP.VH.— De eo qui ordinandus est.
6piciens, ac plurimorum ex ipsis obscuritate rudibus Synodus dicit: Qui episcopus ordinandus est, anle
tninus utilcm providens, ncc non coelcrorum diver-
sitatcm inconsonam, destruentem magis quain oedifi- examinclur, si natura prudcns, si docilts, si moribus
canlem prospiciens, brevcm planamque ac consonam temperalus, si sobrius, si castus, sHiumilibus affa-
de ingenti Silva scriptorum in unius voluminis tcx- bilis, si misericors, si litteraius, si in lege Domini
tum expositionem digessi; plura addcns, plura si sensibus cautus.
minuens, plura eodem tramite degens b, plura sensu inslructus, Scripturarum
ad sensum neglecto vcrborum tramitc asserens. Hoc CAP.VIH.—Demoribus episcoporum.
crgo solum in omnibus contendens, ne meo judicio Synodus dicit: Episcopus non invadat alienam pa-
quoevidcbatitur vclut commcndalitia describcrenlur, rochiam; nonordinet alium clericum alicujus Eccle-
singulorum nomina, singulis tcstimoniis prsescripta
posui; ne velut incertum quis, quodque dicat, mi- sioe; non procsumatpretium ordinationis; non proe-
nus luceat: sed hoc lcclorem non fallat, ut cum sumat dona iniquorum, quoe reprobat Altissimus;
ad generales titulos quos necessario procposuimus non ambulet sine
recurrat, numeros diligenter observel: e quibtts presbytero.
obscrvatis, qusestionemquam voluerit sinc ulla cun- CAP.IX.—De mlatibus quibusprovehitur quis ad ,
ctatione reperict. episcopalum.
Finit Prologus. D Synodus : Puer vero ab infantia ecclesiasticis mi-
CAPITULAEX LIBRO PRIMO. nisteriis deditus usque ad vigesimum selatis suoean-
DEEPISCOPO. num lector sive exorcista stet: osliarius et subdiaco-
CAP.v.—De eo quod non unus unum ordinet. nus quatuor annis : diaconus, quinque : prcsbytcr
Synodus ait: Cum consensu clericorum et laico- trigesimo : episcopus vel trigesimo, vel quadragesi-
rum et totius provineisc episcoporum, maximeque mo, vel quinquagesimo: sacerdos-c efficiatur, quia
metropolitani, vel epistola, vel auctorilate, vel prse- in ea setate Christus prsedicare orsus est.
a Collectorisvero illius nomen haud obscure in- decreta qum sancti Patres et synodi in diversis gen-
dicare videtur amanuensis in fine codicis, ad hunc libus vet linguis construxerunt.
modum. Ardeboc clericus ipse has Collectionescon- b Acherius legere jubet, digerens.
c invcrsum esse perspicue patet; riec
scripsi laciniosw conscriplionis, Haelhucar abbate cnimHic quiddam accidit ut vulgo existimaretur, Chri->
dispensante, qum de sanctis Scripturis, vel divinis slum unquam anno selalis vel trigesimo, vel quadragesimo,
fontibus hic in hoc codice qlomeratcesunt: siveeliam
1283 ABEDOCET ETHELVOLFUSABBATES HIBERNt. ^gjj,
Secundo de unius uxoris yiro juvene. — Synodus A principis sive famuli; et sedatium commune de sul>>
eadem : Qui vero accessu adolescenlieeusque ad tri- stantia omnis mortui dandum.
gesimum annum setatis suseprobabiliter vixerit, una CAP.xv. — De sedationecommuni.
tantum uxore virgine sumpta contentus, quinque
annis subdiaconus, et quinque annis diaconus, qua- Synodus Kartaginiensis ait: Sedatium commune,
si modicum fuerit, respui non debet; si magimm,
dragcsimo anno oresbyter, quinquagesimo episco- vaccoe. Hoc sedatium
accipiendum usque pretium
pus stet. et
Tertio de grandmvo laico. — Synodus eadem : Si aufugit regem, et episcopum qui monachus cst,
fratres. Synodus Hibernensis in hoc sedatium ovem,
vero grandis oetatissit laicus, ct necesse sit ut epi-
aut pretium ejus statuta demensionecensuit.
scopus fiat; biennio sit lector, quinque subdiaconus ; CAP.XVI.— De communione.
post duodecim annos presbyter sive episcopus subro-
Synodus eadem : Communionis nomen hoc est,
getur. vialicum habet, id est, visecustodiam; custodit enim
—
CAP.XVI. De eo quod nultns debetjudicare
episcopos. animam usquedum steteril ante tribunal, cui refert
a Gildas ait: Habent quippe sacerdotes et episco- sua prout gesserit propria. Nec archangelus potest
ducere ad vitam, usquedum judicaver.it eam Deus :
pi lerribilem judicem, cui perlinet et non nobis de o
jllis utroque sseculo judicare. Item, coepiscopos, et nec Zabulus ad pcenam traducere, nisi Dominusdam-
coabbates, necnon consubjeclos non judicare me- naverit eam.—
lius est. CAP.xx. De superfluissacerdolumad ecclesias
CAP.XVII.—De eo quod debel eleclio bonorum post dandis.
obitum observari, el exitus vitm decessoris epi- Synodus decrevit ut sacerdos omne quod super-
scopi. .fluum habet det in ecclesia, et ut quantum ecclesioe
b Synodus ait: Nullus episcopus successorem in
dhoaiserit,tantum ecclesia demat de superfluis ejus.
vita sua faciat, sed post obitum cjus boni bonum cli- CAP.XXH.—Desacerdotibusut nan accipiantmunera
gant. Item synodus definivit episcopum ordinare iniquorum.
fcuceessoremin exitu vitoeconsensu synodi, et regio- Synodus definivit ut sacerdos non accipiat munera
»rs ipsius sententia, ne irritum fiat. ejas cujus conscientiam non noverit: quantum cnim
CAP. xxti. — De episcopo excommunicandoqui iUI hostja non prodest, lantum huic dona iniqtti
aliena rapit. nocent.
Synodus : Episcopus qui alterius episcopi paro- CAP. xxv. — De tempore quo debent sacerdotes ab
chiam rapit excommunicandusesl (nisi legitimo or- ecclesia dcesse, et de pamitenlia eorum si ultra
dine pcenileat) a pace, et missa, et mensa (Ex con- C defuerint.
cil. Arvern., c. 9 et 2; syn. Palricii, c. 4). Synodus Hibernensis decrevit ut sacerdosuna tan-
tum die ab ecclesia defuerit. Si duobtts, pcenileat
EX LIBROII.
septem diebus cum pane et aqua. Si vero mortuus
DEritF.SBYTERO VELSACEBDOTE. ad ecclesiam allatus luerit, et ille absens; pceniteri
CAP.IX.— De modis quibus nunc Ecclesia immolat. debet, quia posnoereus jllius est. Ilem, si uno Domi-
Synodus : Nunc Ecclesia multis modis offert Do- nico ab ecclesia defuerit, agat pcenilentiam xx die-
mino : primo pro seipsa, secundo pro commemora- rum cum pane et aqua: si vero duobus aut tribus,
tione Jesu Christi qui dixit: Hoc facile in meam submovendus honore gradus sui.
iommemoralionem (I Cor. xi, 24) ; tertio pro ani- CAP.XXVI. — Deeo quod non debelsacerdosexislimare
mabus defunctorum. dona oblala, sua esse, sed ecclesiw.
CAP.XIV.— De eoquoddonanda pars substantimomnis Synodus dicit: Sacerdotes quibus ab aliis aliquid
mortuisacerdotibns. sive cum ecclesia sive sequestratim donalur, quia
Synodus Hibernensis decrevit, ut unoquoque mor- hoc ille qui donat pro redemptione aniinse, non pro
tuo, de substantia ejus pars delur sacerdolibus, quia commodo sacerdotis, probatur offerre, non quasi
Aaron sumebat partem uniuscujusque oblalionis, sive D suum proprium, sed quasi dimissum ecclesioccom-
veletiam quinquagesimoprsedicareorsumesse. Quam- cum canone 23 concilii Antiocheni. Posterior vero

obrem ita mihi primitus videtur scriptum : Presby- mendo non caret, sicque restitui polest ex ipsomet
ler trigesimoefficialur,quia in ea mtate Ch. pr. ors. e. canone: « Servetur autem ritus ecclesiasticus, qui
Episcopus vet....quinquagesimo, sacerdos. continet non aliter debere fieri quam synodo et judi-
a Nempe in libro caiionum quem Usserius in bi- cio episcoporum, qui post defuncli dormitionem po-
bliotheca Cottoniana se vidisse testalur Britann. An- testatem habent dignum provehcndi.» Hoec autem
tiquit. pag. 557. Hujusce libri canonum auctorem emendatio, an aliis placeat, nescio ; mihi,ut ingenue
Gildam vulgo Sapientem sive Badonicum appellatum fatear, non placet. Nam hoc capite duo conferri ca-
censent scriptores eruditiores. Ulos porro canones nones videntur a se inviccm ita discrepantes, ut ali-
edidisse videtur Gildas ab Americo rege rogatus ul qua tamen ratione conciliari queant; ac priori qui-
Ecclesiastictimordinem in suo regno (Hibernise)redem, qui generalior est, episcopis successoremsibi
stauraret, sicut in ejus Vita refertur n. 11, inter Acta eligere, interdicitur, altero veropermittitur cum con-
sahctorum ord. sancti Benedicti primi soeculi, pag. sensu synodL.hoe est episcoporum ejusdem provin-
142 et alitii. An plures exstiterint Gildse,quod volunt cise, et ex regionis ipsius, hoc est plcbis sententia
nonnulli, non est hic disculiendi locus. eligere; ita ut non ipse solus eligere videatur, sed
b Htijus capitis. ait Acherius, pars prima concinit cum iis omnibus qui potestatem eligendi habent.
1233 CANONES SELECTI E£ ANTIQUA COLLECT- 1286
pulabunt: quia justum est, ut sicut sacerdos habet A CAP.-XIV.—Desolvendojejunio.
ecclesioediiuissum , ita ecclesia habeat quod sacer- Synodus dicit: Humanitatis causa melius est ad-
doti relinquitur. venienlibus fratribus, dilectionis offerre virtutem, et
EX LIBRO III. abstinentioe districtionem et quotidiani proposili ri-
DEDIACONO. gorcm dissolvere : etenim tunc Domino gratum jcju-
CAP.III.—De ordinatione diaconi. nium est, cum hoc fruclibus charitatis fuerit con-
Synodus: Cum diaconus ordinatur, solus episcopus sumptum.
qui eum benedicit manum supcr caput ejus ponat, Eadem dicit: De abstinentia iusolubili a cibis sla-
quianonad sacerdotium, sed ad ministerium conse-.. luunl Romani, utChristi adventus sponsi nullas no-
cratur (Ex can. 4 concil. Carthag. iv). stri c jejunii leges inveniat. Quid est inter Christia-
CAP.VII.—De subjeclione diaconi. num et Novatianuin * ? nisi quia Novalianus * inde-
Synodus: a Diaconi ita se presbyteri minislrum, sinenter abstineat, Christianus vero per lempora
ut episcopi presbyteros honorent. jejunat, ut locus, el tempus, et persona per omnia
CAP.VIII.—.0«distribulione eucharistiw a diacono. observetur.
Synodtis : Dlaconus prsestante presbytero euchari- EXLIBROXIII.
stiam popttlo, si necessitas cogit eroget. B DEELEEMOSYNA.
CAP.IX.—De prmdicatione diaconi coram presbyleris. CAP.VII.— De eleemosyna, de furto aut rapina.
Synodus : Diaconus in conspeclu presbyterorum Synodus : Eleemosynaea spoiiis aut a pretio men-
interrogatus loquatur. dacii non tam prosunt quam si non essent; sed tunc
CAP.XIII.—De ordinalione subdiaconi. melius cst dari quam inter propria his uti, ne ct
Synodus: Subdiaconus cum ordinatur, quia ma-
propria illicita.
nus impositionem non accipit, patenam de manu epi- EX LIBRO XV.
Bcopiaccipiat vacuam et calicem vacuum; de manu DECURAPROMORTUIS.
vero archidiaconi accipiat urceolum cum aqua-maui-
le, id est, scyphum cum aqua, et manu tergium CAP.H. — De his pro quibus offerri debet.
(Lib. Sacram. S. Gregor. ab Hug. Menard. edit., Synodus ait: Quatuor modis offert Ecclesia pro
pag. 234). animabus dcfunctorum. Pro valde bonis gratiarum
EX LIBRO XI. actiones stint, in quibus liihil oblatio habet quod
DEPECCANTIBUS SUBGRADtl. deleat: pro valde malis, consolationcs vivorum : pro
CAP.III.—De consultu synodi de lapsis gradibus. non valde bonis ut plena rcmissio fiat : pro non
Synodus Hibernensis decrevit: b Ut in peregrina-1C valde malis ut tolerabilior fiat damnalio ista.
lionem exierint, et ibi ministrare sub manu abbatis. EX LIBRO XVI.
Humanius vero Hibernenses interpretantur causa DE TESTIMONIO.
paucitalis sacerdotum, ut post pcenilentiam conse- .CAP.III. — De his qui ad testimonium non admit
crentur per manus imposifionem, et in silenlio mini- ; tendi sunt.
Strent sub signo pcenitentise usque ad mortem, nihil Synodus Hibernensis: Testimonium peccaforis non
sua volunlate facientes. recipitur, qui quotidie super se teslimonium teste-
EX LD3R0 XH. tur; si non impleverit quoe in baptismo confessus
DE1EJ0NI0. est, quomodo aliis testis verus habebitur ? Quomodo
CAP.v.—Dejejunio inutili sine charitate. mundialis mundum istum contendentis erga mundia-
Gildas ait: Abstinentia corporalium ciborum sine les res lestimonium credibile erit, qui se mortuum
cbaritate inutilis est. Meliores ergo sunt qui non mundo non effecerit ? Testimonium feminse non ac-
magnopere jejunant, nec supra modum a creatura cipitur, sicut apostoli testimouium feminarum non
Dei se abstinent, cor inlrinsecus nitidum coram Do- acceperunt de resurrectione Christi.
mino sollicite servantes, a quo sciunt exitum vilee; _ CAP. IV. — De eo quod conspiciendm sunt personw
D testanlium.
quam illi qui carnem non cdunt, nec prandiis saecula-
ribus delectantur, neque vehiculis et equis vehuntur, Synodus ait: Quserendum est cujus sit conversa-
pro his quasi superiores cseteris se putantes; quibus tionis is qui accusat, et is qui accusatur : vir namque
mors intravit per fenestras elationis (Tom.,I Concil. sanctus valde exeellentior est horum jurauiento (Ex
Angl., p. 55). concil. Carthag. iv, cap. 96).
a Caput hoc sic restitui oportere censet Acherius 10; Carthagin. iv, c. 68; Toletanum i, cap. 4-13, et
ex cap. 17 concilii Carthaginensis quarti: Diaconus alia. Forte synodus illa Hibernensis id indulget ser-
ita se presbyteri, ul episcopiministrum noverit: verum vandi alicujus discriminis causa pcenitentes inler et
emendatio hujusmodi longius accersita esse videtur, cseteros qui promovebuntur, statuens ut post pmni-
nec satis iis quse legunttir convenire. Idem Acherius tenlidm consecrentur per manus imposilionem, et in
niouet ad capita duo proxime sequenlia iCgendum silentio ministrent.
csse idem concilium Carthaginense tv, capp. 38 et 40. c An nutlas novi.... inveniant? Acherius monet
b Acherius cum videret locum hunc corruptum Novatjani loco legendum esse Talianus, quia Augu-
lib. de Hseres., cap. 25, Tatianos sive Eu-
esse, restitui sic posse conjecit, ul qui in peregrina- stinus aitcarnibus
tionem exierinl , isti.... abbalis ieneantur. 'Adjecit- craticos vesci non licere, imo esse ahoini
• ,; ; '''-'•'
«ue : Parti alteri adversantur concilium Nicsenunrc. nabiles asseruisse.
!2<j/ ABEDOCET EtHELVOtFUS ABBATESHIBERNI. 1288
•C\P, vi. — De catholicis tetneretestantibus. , namentum lecti sui: nec quidquam horum redditur
A
Syhodus Hibernensjs : Si vero cseleri jurare ausi in alia debita ; quia corpori cjus tanquam vernacula
fueriut quod ignorant, et quod dubitatur a mullis, debentur.
ulrum sit verum an non, sequentes eos qui mundia- CAP.VII. — De morluo retinendo.
les sunt; pceniteant jejunium eorum qui perjurium Synodus eadem : Quicunqtte discesserit de sua cc-
jurant, qui audacitcr animas suas in manus rcpro- clcsia, ct.in alia ecclesia scpultus fuerit, cujuspro-
borum tradiderunt. pinquus venicns corpus mortui mutare volens, dabit
C.vr.IX.— De testimonio timendo eliam a pluribus. pretium sepulcri prioris ; hoc est vaccam , et vesli-
Synodus : Timendum est etiam teslimonium plu- mentum ejus commune ; et rogabit principem loci,
riinorum, si amici, aut audaces, atit prctio proeve- ut basilicam ejus foderit. Si vero eadem familia mi-
niantur. Inde dicitur : Munera excmcanl oculos sa- serationem animseejus in die vn fecerit, reddet ami-
pienlum : hinc et testes resurrectionis pretio corru- cus pretium cjus, et sedatium commune. Si saccr-
pti, falsum lestimonium dixerunt. dos postulaverit, sic crit etsi monachus fuerit; si
CAP.XIII.— De duobus viris contradicentibus. • vero peregrinus, vestimentum dimitlet. In Vita mo-
Synodus : Qui falso accusant fratres, usque ad nachorum : Quidam clericus in aliena ecclesia mo-
exitum vitoenon communicent. B riens illic sepultus est, propinquis vero ejus corpus
EX LIBRO XVII. petentibus non est dimissum, sed obnixe retcntum
DE OBLATIONIBUS. est. Inde ad.Oviumepiscopum eunlibus dixit: nec re-
C.IP.III- —. De his tribus causis qui retrahunt san- tinendus, ncc dimittendus vacuus.
ctificata Deo. EX LIBRO XX.
Synodus: Qui sublrahit hostias catholicas sancti- DEPROVINCU.
ficalas, excommunicetur. Ilem : Quodcunque datum CAP.v. — De alienis provinciis adeundis «rfj judi-
fuerit in Ecclesia Dei, quocunquemodo non patimur candum.
ab Ecclcsia alienari. Patricius ait: Si quocstiones in nac insula orian-
CAP.v. — De Ecclesia humanius agente cum his qui t«r, ad sedem apostolicam referantur (Inter Opuscul.
relrahunt obtationes. Patricii, can. 6).
Synodus : Omnis qui audet oblationes Deosau- EX LIBROXXI.
ctificatas auferre, confirmet Domino quod retraxit, DEJUDICIO.
aut satisfactioncm per pcenitentiam recipiat. CAP.XII.— De judicibus Ecclesiwquales fieri
EX LIBROXVIII. debent.
DEJURESEFULTUR.E. n Patricius ait (Proverbia S. Patricii, inter Opuscul.,
CAP.H. — De eo quod in seputcro patemo sepetien- p. 49): Non oportet judices Ecclesisehaberc timorcm
dum est. hominum, sed timorem Dei, quia timor Dei princi-
Synodus decrevit: Vir sive mulier in suo paterno pium sapienliwest (Prov. i, 7). Non oportet judices
sepulcro sepelialur. Dicitur enim: Matedictusomnis EcclesiseDei habere sapienliam mundi: quia sapien-
homb Ijui non sepelitur in sepulcro patrum suorum tia mundi stultilia est apud Deum (I Cor. III, 19),
(Deut. ix, 6). sed sapientiam Dei habere. Non oportet judices Ec-
CAP.III. — De eo quod debelhomosepeliri in ecclesia clesisemunera suscipere, quia munera excmcantocu-
cui monachusest. los sapienlium et mutant vcrba juslorum (Deut. xix,
Synodus statuit: Si quis in ecclesia conjunctus 6). Non oportet judices Ecclesioehabere personam in
fucrit, in ea sepelietur. judicio, quia non est acceptiopersonarum apud Deum
Synodus Hibernensis : Monachuscum in vita sua (Ephes. vi, 9). Non oportet judices Ecclcsisecaute-
libertalem propler jussionem abbatis non habuerit, lam ssecularem habere, sed exempla divina, quo-
quanto magis in morle ? niam non oportetservumDei caulum esse, velastutum.
CAP.VI.—De sepultura ejus qui se duobus abbatibus Non oportet Judices Ecclesisetam veloces esse in ju-
conjunxit. ._ dicio, donecsciant quod probum fiat; quia scriptum
Synodus Hibernensis: Si quis commendaverit ani- est: Noli judex essecito (Eccli. vn, 6). Non oportct
mam suam et corpus, et omnia quoehabct Dco, ct Judices Ecclesisevolubiles esse. Non oportct judices
principi, idest abbati sancto : ct si postea cxierit Ecclesisemendacium dicere, quia magnum crimcn
ad altcrum abbatem, et commendaverit illi animam cst mendacii; sed oportet judices Ecclesise rectum
suam, ct omnia qusepossidet; cujus erunt heecom- judicium judicare : quia in quocunque judicio judi-
nia ? prioris utique abbatis omuia sua, si tamen vo- caverint, judicabitur de eis.
ttim ejus illo vivente non tacuit. Novissimovero ab- CAP.XXVI.— De judicio clericorum, utrum
fiat apud
bati relinquitur et corpus ejus, et veslimentum, et iniquos.aut apud fideles.
equus, et vacca : vel si tanli honoris fuerit, duo equi Patricius ait (Inter Opusc. Patricii, can. 1): Om-
cum curru, et ornamentum sui lcctuli et vas de quo nis mundialis sapiens, si sapiens sit, non judicct ju-
bibcrat: lamen prior abbas offcrre pro anima mo- dicia Ecdesise.
nachi sui discedentis ab eo dcbet. Synodus dicit: Clericus qui causam suam sivc
| Eadem synodus: Omne corpus sepultum habct in justam sive injuslam ad judicium allerius fidc»judj-
jurc suo Vaccam, ct equum, ct vestimcutum, ct or- cis provocat, excommunicelur. v
CANONESSELECTI EX ANTIQUACOLLECT. »290
CAP.XXVH. — De eo quod licct clerico appctere \i EX LIBRO XXV.
causam suam sine lite. DE SORTE.
Synodus : Ne quisquam procsumat clericum CAP.v. — Deeo quod inler dubia sors milli debel.
apud saacularemjudicem episcopo non permittente Synodus Hibernensis : Sors aut inter duo dubia,
pulsare: sed sipulsatus fuerit, non respondcal: non aut inter duo oequalia, aut inter duo concatholica
proponat, nec adeat criminale negotium in judicio initti debet.
sseculari. EX LIBRO XXVII.
EX LIBROXXII. DECIVITATIBUS .REFUCII.
DF.VERITATE. CAP.XI. — De diversa pmnitenliahomicidarumsponte
CAP.I. — De veritatejudicanda quocunqueore occidemium.
prolata sit. Hibernensis synodus dicil: Omnes homicidoe si
Gildas: Veritas sapienti nitet, cujuscunque ore toto corde conversi fuerint, vn annorum poenitentiam
prolala fucriu •districte sub regula monasterii pceniteant.
EX LIBROXXIV. Patricius (Synod. Patricii, lom. I Concil. Ang.,
DEREGNO. p. 52): Qui occiderit, aul fornicalioncm feccrit, aut
CAP.III. — De eo quod malorum regrm opera B more gentilium aruspicem interrogal; per singula
deslruant. crimina aiinum pcenitentiseagat: et illo impleto, cum
Patricius (/» lib. de Abusionibus swculi) : Nonus lestibus postea resolvetur a sacerdote.
abusionis gradus est rex iniquus. Cum reclor csse EX LIBRO XXVIII.
vult in semetipso, nominis sui dignitalem non custo- DEFURTO.
ut
tiit: nomen enim regis hoc retinet, subjectis omni- a CAP.VI.— De furto in ecclesiaperacto.
bus rcctoris officium procuret : sed qualiler alios Patricius ait: b Qui furatus fuerit pecmiiain aut
corrigere poterit, qui proprios mores, ne iniqui sint, in sancta ecdcsia, atil in civitale inttis ubi martyrcs
non corrigil ? Terrarum fructus demit, servitia po- et corpora sanclorum donuiunt, sors mittatur super
puli impedit, carorum mortes praeparat, hostium in- tribus, aut illius manus, vel pes circumcidatar, aut
cursus in provincias concitat, undique beslias quadrtt- in carcerem millatur, jejunans lempus quod judica-
pedum dilaceralione inquietat potestales aerias su- verini seniores, el reddat integrum quod absiulil;
scilat, terrarum fecunditatem marisqtte ministeria aut in peregrinationem cjicialur, et resliluat duplum,
proh&et, fulmiua succendit, arborum exurit florcs, et jurabit quod non rcvertclur donec impleverit poe-
fructus immaturos dejicit; non solum proesentis im- nitentiam, et
ct I post pccnitentiam erit monachus.
perii facicm suffuscal, sed etiam lilios nepotcs,
obscurat. Pro- CAP.VII.— De pmniteulia furanlis, si non de
ne regni hsereditalein obtineaiit, ecclesia
pter piacula regum, Saul et Jeroboam, Achab et
Patricius (Synod. Patricii, tom. I Concil. Angl.
cocteroruin, semina eorum ne regnarent exslinxit
Deus. p. 52): Qui furlum fecerit, dimidium annum pccni-
CAP.III. — De eo quod bonorum regum opera leat, xx diebus cum pane ct aqua vivat, et rapta
mdificent. restiluat, si lieri potest, et sic in Ecclesia recipiatur.
Patricius (Ibid.) : Juslilia vero regis justi hsccest. Vinniavus dicit: Clericus si furtum fecerit, qua-
el annum inlegrum pceniteat.
Neminem injuste judicare, advenis et viduis, et pu- druplum reddat,
pillis defensorem esse, furta cohibere, adulleria pu- EX LIBRO XXIX.
nire, impudicos et hislriones non nutrire: iniquos DECOMMENDATIS.
iion exaltare, impios de terra perdere, parricidas ct CAP. v. — De commendatis ad ecclesiam non
perjurantes vivere non sinere, defendere paupercs, reddendis.
eleemosynis alere, justos super regni negotia con- Synodus Hibernensis : Omne depositum reddatur,
slituere, senes sapicnles el sobrios consiliarios ha- nisi depositum ccclcsise matris omnium baptizato-
bere, magorum el pythonissarum et auguriorum u rimi: sicut enim omnis mater vicem depositi pcrditi
superstilionibus non intendere, patriam fortiler et filio suo non reddit; ita omnis ecelesia filiorum suo-
piste conlra advcrsarios defendere, per oiunia in rum deposita, quamvis sint perdita, reddere non
Deo confidere. debet.
CAP.VII.— De rege non habente uxores plurimas. Item eadcm synodus : Si quis custodicrit clavim
Synodus : Quantam dignitalem acceperit rex, domus, et fur suffoderit eam, et furalus fuerit de-
tantum timorem habere debet; multseenim mulieres positum alicujus, non rcddet is qui accepit, sed jnra-
animam ejus dcpravant, et animus ejus multitudine bit omnis domus illius: quanlo magis, si cum pecunia
uxorura divisus maxime in peccalum labilur. sua furalum cst'1
o De hoc capite nonnihil reperies tomo I Conc. recipiat quod de terrenis rebus videtttr amiltcrc, ei
Angl., p. 54. lucra de vanis quxrat. »Et tomol Concil. Angl., ubi
h Duplex hoec restitutio, ait Acherius, videlur canon iste refertur, ne verbum quidem de ipsa rcsti-
ahena a sentenlia Gregorii Magni in Responsis ad tutione.
interrog. Augtistini: « Absit ut Ecclesia augmenlo
PATIIOL. XCVI. 41
1291 ABEDOCET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI. > ,
EX I.ltiivO XXX. A scpulcri. Ihureditas vero dividii.tr i.uer
ni: r.vruinus F.Tin.ns. regn»m «
ccclesiam, el lioeredes. Si vcro non habtierit regniim,
CAP.xv. — l)e eo qnod non negligendi sunl parenles tcrtia pars minislrorum crit; si aulem non habue-
etiam cultus dirini cjratia. rit b, divident propinqui el ministri.
Synorius: Quictinque filii a parenlibus causa divini CAC.XXIII.— De ditobus coluvredibus duontm mov-
cullus abscedunt, nec debilum rcverentioe depcndunt, luorum patruin contradicenlibns.
anathema sint (Can. 5 conc. Gang.). Syuodus': Cohocrcdes duorum patrum contradi-
Item : Qui palrcm el matrem in neccssitate relin- ccntes, ubi invenitur oelas ct prudcnlia, ac dignilas
quit, eum excommunicanduin esse censuimus. morum, et hona coiiscienlia, eligatur et crcdalur
CAP.xix. —-De his qni despiciunl jilios suos causa quod dicat; aut fortc, quotl discernil omnem diibic-
reiigionis. latem, a jndicibus idoneisinterpretcntur. Iiem : Ha--
Synodus sancla dicit : Si quis lilios reliqucrit, et redcs morluoruin sic judiceiiiur : Si alter hahucr t
oos iion enutrieril, ct non facit quod pertinet eis testes, adhibcat; si non habuerit, aclas vidcnda, ot
cniisa divini cuUus, sine conleniione analhcina sit nohililas, cl nrdinalio, ct ratio : si vero tiluhave-
(Can. Qejusdemconcil.). rint, a sortc anl veritatc qu;e superat omuia, aulju-
Item : Quicunquc lilios procrcaverit causa posle-
1%dicibus veris in allcram parlem non declinanliUis
ritatis, nutrire tleLel, P:Csu:e carnis hoiuicida sive iiilerprelciitiir.
dispersor existat; dicit enim Scriptura : Carnem EX LIBRO XXXII.
luam ne despcxeris (Isui. LVIII,7). DF.DEBITISET PIGNORIBUS ET USURIS.
CAP.xx. — De eo quod prceponendns Deus sit filiis. CAP.VI.—De mercede mercenariorum cito reddenda.
Synodus: Deliuimus tiloninis pcenitens non omnia Syiiodus : Considerandum est opus incrcenario-
sua reliqucrit (iliis suis, et libcr exspectet Chrislum, riiin, ct lunc merccs reddenda est.
qui omiiia daliil nccessaria. ltem : Omnis mercenarius opus suum cito consu-
EX LIBRO XXXI. mit, ul cito accipial.
1)F.PARF.NT1CUS ET EORLMH.EUEIIIBUS ET FILIIS. Item : Omnis mercenaritts ad oculum scrvit, ideo
CAP.x. — De hwreditate servanda filiis legitimis. exactor pra-.ponendusei.
Synodus dicit : Non debct fraudare puler filinm Ilcni: Mercenarius deserit ovcs in quantum mer-
fra-
suura, sed largiri dona, et hcereditatcm dare debel. cenarius, el non congregat dispersum, et quod
CAP. XIV.— De eo quod debel Ecclesia purtcm suam ctum non fovet (Joan. x, 12).
dare cognaiis defuncli. CAP.IX. — De quanlilate pignoris et ralione ejus.
Synodus dcfinivit : Cum quis morilur, omn.a qnse Synodus Hibernensis slatuit quintam partem de-
habet comuiendet Deo, ct parlcrn Coesari tribuat, ct *-*bili in pignus tribui, ut in lege dicilur : Heddel quin-
Deus pcr manus hoininum tribuat liliis cjus aut pro- tam parlem; et si non solverit pigmts suum, usque ad
pinquis. certum tempus, non solvct in oelernuin; et rcddct
CAP.xx. — De his qui addunl auclores Ecclesiw in totum debitum nisi miserearis illius.
feminis hmredibus. EX LIBRO XXXIII.
Synodtis Hibcrnensis: Auctores Ecclesisehic inulia DEFIDEJISSORIBIS ET RATISET STIPILATQR1BUS.
afidunt ut fcminoehocredes denl ratas et stipulalio- Cvp. ii. — De co auod non debet clerictts esse fide-
nes; ne transferatur vcra hoeredilas ad alienos : Do- jussor.
minus eliam : Transibit hmreditas earum fralribus Synodus : Cierictts fidejussoribus serviens depona-
patris sui, inde propinquis (Num. xxvn, 10). Scicn- tur (Can. 20 apost.)
dum ulrum dabunt partem Domino: si tacuerint Patricius (Synod. Patricii, tom. I Concil. Angl.
propinqui earum, Domini erit quod dabunt : si non p. 52) : Clericus si pro genlili hoiniiie lidejttssor fue-
vero, irritum erit. Sciendum est qttid dabunt in lc- rit in quacunque quanlitale, si contigerit (quod mi-
stamcntum, hoc est, vaccas, vcstes el vasa. Scien- rum non est) ut per astutiam aliquam gentilis ille
dum est quid dabunt niinistris, hoc est, parlem de fallat, de rebus suis solvat debitum; nam si annis
ovibus et lanam. Si vcro de propinquis fuerint mi- D compugnaverit, conipuletur extra Ecclesiam.
nistri, dabunt cis aliquid de hsereditate; et si Eccle- CAP.III. — De personis indignis ad fidejussionem.
sioe a habueriut palcrnam, dabunt ei de sua heere- Synodus Hibcrncnsis : Non cst dignus fidejussor
ditate; ct si gcnuerint lilios, viris suoe cogitationis fieri nec percgrinus, nec robustus, nec monachtis
dabunt hoercdilalem. nisi imperante abhalc, nec iilius nisi iniperaiile pa-
CAP. XXII.— De testamcnio infirmi. tre, nec feniina nisi domina, virgo el sancta.
Synodus Hibernensis: Teslamentum infirmi ul suo CAP.IV. — De lemporc quo debet ra a solvere.
ministro de mobili partem substantiac, ct aliam par- Synodus Hiberncnsis dicit, ut rata reddat debila
tem hoeredibus, aliamque ecclesioetribuat in pretium pro quibus fixerat manus, ita ut prima vicc 15 die-
a Fortc habuerint partem, ait Acherius; mihi longe Canuti regis, cap. 20. Damnant quoque Gregoriu?
aliter videtur, nam hoc loco lego, et si Ecclcsiam ha- Magnus, lib. vn, epist. 55, ind. 2; concil. Meldense,
buerint palernam. can. 63; Trihuriease, can. 16; Claromontanum su.b
b Hoc loco non rednndat, ut Acherius monct. Idem Urbano II, can. 8: Romatmm sub Alcxandro III,
addit : Quod hic de pretio srpulcri staluitur, dam- can. 7; ilem Latcrancnsc sulj IiiiioccntioIII. can. 66-
lianl concil. Ociihamensc, can. 12, et Legcs Eccles.
1293 CANONESSELECTI EX ANTIQUACOLLECT. 121)4
lius exspeclet debitor; secttnda vicc20 diehus; tertia A CAP.vm.— De eo qnod observandmsunt legesjubitei
vice 50 diebus; quarta vicc 40 dicbus. Postea sinc eliam in c Novo.
reputatione reddal dehilum. Synodus ait: J)e vciidcnlis, assuctis licct, vcrum
Item alii aliter dicunt : ut si pro vivo, prima viee iiunquain vcteratur : observandoe sunt tamen legcs
10 diebus cxspectet; secunda vice 5. Si vero pro jubilei, id est anni quinquagesimi, ut non afllrmentur
incerta tempore velcralo; el ideo omnis negotialio
inortuo, 50 diebus.
CAP.v. — Demodo quo reddel debitor a salutem ratm. subscriptione afflrmanda est.
In defiuilionc ejusdem synodi, debilor rcddat CAP.x. — De hiis quos non conchtdit jubiteus.
quantum rala solvit el quantum fatigatus fuerit; si Synodus Hibernensis : Aliis libi opponenlibus jubi-
vero humanus fuerit, ratee non quseret usuram, nisi leum, respondebis : Annus jubileus de rebus vendilis
et commutatis ex cobsereilibus propriis ad homincs
quod tanium solvii, el quanlum faligatus fuerit; si
vero inhumahus fucrit, uno anno crescet usura, et Catholicos est. Non de antiquis commendatio ; non
«rone debilum reddat, et quinlam parlem debiti in de bis qttoeper vim raplse sunl; non de his qtiocsine
omni mense. prelio fiunt; non de his qusevendunlur ex alienis hoe-
CAP.VI.—Dc eo quod aliquis non debet emere aut reditatlbus; non de his quoeinter regem et Ecclesiam
venderesine ratis et slipulationibus. I fiunt: quia rex proprium Ecclesioe quanto tempore
B
Synodus sancta decrevit ut omnis vendilio tribus non subtrahet, ita Ecclesia jus regis non subtrahet:
conftrmetur; id est ralis, et stipulalionibus et testi- non de his quoe fiunt inter fratres, quia fratcr fra-
l>us,et scriptione in qua fiunt. trem fraudat (Inter Opusc. S. Patricii, in Notis ad
CAP.VII.— De ralione stipulalionum et leslium. synod., p. 118).
Synodus Hibernensis : Si una slipulatio fuerit, EX LIBRO XXXVI.
sortientur b creditor et debitor, et jurabit alter su- DEPRINCIPATU.
per alterum. Si vcio alter duos vel tres menses ha- CAP.III. — De bonis principious.
buerit, attt pluribus erit juramenlum, et debilor Synodus Hibernensis (In annot. ad Can. Patricii,
recldeL Si vero slipulationes inter se dissenliant, p. 120): Oporlet omnem d principcm, ul lerra sit ad
sortieutur, nisi fuevint testes; et si mendax sit altera sustinendum, gubernator sit ad corrigendum, ancho-
pars, atil, solvet debitum, aut pcenitebit quantuin ra sit ad sustenlandum, malleus sil ad perculiendtim,
valet debilum. forceps silad tenendum, sol sit ad illuminandum, ros
CAP.VIII.— De debitore resisiente. sit ad madefaciendum , pugillarius ad scribendum ,
Eadem synodus : Omnis debitor qui rcsistit lesti- liber sit ad lcgendum, speculum sit ad conspicien-
bus, et stipulationibus, ejiciatur, donec secundimi C * dum, lerror sit ad tcrrer.dum, imago sit in oinitibus
jutiices pcenilcat. bonis, ut sit omnia in omnibus (Coloss. m, II).
Palricius dicit: Nam si armis compugnaverit, ex- CAP.v. — De eo quod princtpes non culpandi sunt
tra Ecclesiam ejiciatur. parvo crunine.
Gildas: e Aaron in culpando Moyse propter uxo-
EX LIBRO XXXIV. rem ^thiopissam Iepra Maria damnatur: quod nobis
DEJURAMENTO.
CAP.v. — De juramento solvendo. timendum, qui nobis principibus detrahimus propler
mediocres culpas.
Synodus : Dcfinitio incauta solvenda, nec procva- CAP.vit. —• De eo quod non pelilur principatus, nLi
ricalio sed temeritatis emendatio. In Regum libro> quis prius subjectus.
Saul juravit Jonalhan occidere nec occisus est; ncc' Synodus : Oporlet cum qui vult principari, prius
in hoc juramcnto culpalur, quia juxta volunlalem' monachum esse : et eum qui vult hsereditare,
prius
suam non Dei voluntatcin juravit. pium essc; qui vult docere, prius discipulum esse.
Synodus Hibernensis : JuramenUtm filii aut lilias- CAP.xiv. — De eo quod debet princeps habere tni-
nesciente patre, juramentum monachi nesciente ab- nistrum.
liate, juramentum pueri, irrita sunl. ]
j) Synodus : Oportet principem oronia pensare per
manus ministrorum in usus parochise, et suhjectorum
EX LIBRO XXXV.
et pauperum.
DEJUBILEO. CAP.xv. — De eo quod non debet princeps nisi parva
CAP.VII. — De tempore quo neglecla cadunt in jus, donare sine consiiio subjectorum.
anliquum. Synodus dicit: Non debet facere quidquam sine
Synodus Hibernensis : Quidquid per 50 annos re- consilio subjectorum, nisi pauca in liberationem vin-
manserit, hoc cst annum jubileum, in unius jurej ciorum, et in consolationem pauperum et viduarum;
Iransgrediens, sine murmuralione, aut excommuni- et si clerici absentes sint, tunc faciet (Ex concil.
catione in perpetuo non revertetur. Carth. iv, c. 52).
a Acherius conjicit legi oportere solutionem. constitui, vel aliud quiddam ejusmodi: verum longe
Vox addila. aliter sentio; non enim ea mens est synodi Hiber-
e Scil. Testamento. Statim ubi de vendentislegitur,, nensis principem aliquem esse oportcrc, sed si sit
Acherius vult legi de venditis; mihi videtur quiddam,i aliqnis, eum oportere esse e,jusmodi,ut, etc.
alterius generis latere. e Nonnibil deesse hoc loco quis non videt ? Lego,
i Si quidcm Acherio credas, hic addcndum estt <jf!iinostris principibus.
4m ABEDOCET ETHELVOLFUS ABBATES HIBEBNl ,,296
CAP.xx. — De consensu populi cum principe in or- A EX LIBRO XXXV».
dinando successore. DE DOCTORIBUS.
Synodus dicit: Delinimus omnes principem non CAP.xvi. — De emendatione doclorum, quod ab ipsi
ordinandum, nisi vocatis clericis ct parochia in unuin hwresis orta est.
consenlientibus. Synodus : Notandum quod a sapienlibus hoeresi ,
*CAP.XXIII.— De aliis desiderantibus principatum per mundum delata est.
indigne, hoc est incipienlibus, aut nuper a muiuto EX LIBRO XXXVIII.
conversis. DEMONACHIS.
Synodus : Decernimus ut discat quod doccat, re- CAP.I. — De nomine monachorum.
formetur quod teneat, et sicut lucerna super candela- Synodus Ilibernensis : Monachus Groecc, Lafcinc
brum posita luceat, ut adversa vis venlorum irruens ttnalis, sive- quod solus in eremo vitam solitaria .;
ccmceptam eruditionis Ilammara non exsliugual, sed ducit; sive quod sine inip^dimenlo mundiali miiii-
augeat. dum habitet; sivc qttod in hac vita solus, clsi int, i
CAP.xxva. — De pwnitentia blasphemanlisprincipem niultos habitct, versclur.
bonum. •C.vp.tv. — De eo quod non oportet monuchum.fieri
Patricuis ait (Inter Opttsc. Patricii, p. 46): Qui r> sine abbale.
murmurat verba blasphcniioe conlra principem bo- Synodus: Non oportet monachos ficn sine guocr-
nuin per odium, vel invidiam , cum pane et aqua nalionc, nisi tanlttm una hora, ne vcnlus discordia!
pcenitcat 7 diebus, exemplo Marioe contra Moysen et dissensionis disperdal Ecclesiam.
murmurantis. CAP.v. — De eo quod non oportel monaclium habcre
CAP.XXIX.— De eo quod incipientes prwesse non proprium.
debent. Gildas dicit: Quidquid nionacho de rebus sa?cula-
Synodus lotius mundi, et Patricius aecrevit (Ibid., ribus superabundaveril, ad luxurias et divitias dehct
p. 41): Qui iucipicns est, nullo tnodo processe referri : et quod neccssilate non voluntate habcrc
liceat, sed sub manu abbatis catholici opus suum cpmpellitur, ut non penuria cadat, non illi ad malum
exerceat reptitabitur.
CAP.XXXI.—De manendo in omni vocatione. CAP.VI.— De monacho non relinendo ab abbale suo.
Gildas : Unusquisque in quo vocatus est in eo Gildas dicit: Abbas reinissus non relineat niona-
chum siiuni ad drslricliora se lendentem
pernianeal, ut nec.primarius nisi voluntate mutetur CAP.VII. — De monachis vel
subjeclorum, nec suhjectus nisi senioris consilio lo- . fugientibus susceptts;
C non susceplis.
cum prioris obtineat. Gildas ait: Qui veniunt ad vos de viliore loco ad
. CAP.XXXIII.— De pessimisprincipibus ejiciendis. perfectionem, quorum abhas ila dcgeneravit ab opere
Superbus angelus dc coelo cjcctus csl, Adaro posl Dci ul mercatur ad niensam non rccipi sanclorum,
pcccatum de paradiso in terra ejectus est, Hicroboam ct fornicationis crimine non suspecliouis, sed inale
rex iniquus a decem tribubus deseritur. Omnes hae- videutis onerari, suscipiie cliain sine ullo scrupulo
rclici quamvis magnarum urbium principes sint, monachos tales ad vos de flamma inferni confugien-
denudala eorum hairesi, a calhedris suis conscnsu tes, ncquaquam illorum consulto abbate : illos vcro
synodi cjecti sinl. qiiorum -abbatcm de mensa sanctorum propter infa-
CAP. xxxv. — De eo quod non dispersa esse debet iniain non arcemus, non debemus illo nolciitc susci-
Ecclesia per cmitumuciam, sed conyreyunda esl ut pere; quanlo magis veiiientcs de sanctis abbalibtis
oves in ovile. cl nullo alio inodo suspectis, nisi qtiod hahet pecora
Synodus Hibcrnensis: Si qua contumacia inter ct vchicula, vel pro consuctudine patrioe, vel sua
principem et nomen ejus per discordiam aliquam iiifirmitate, qtt;e minus hedunt habentes, si cum
orta sil: non rejiciat pastor gregcm suum in disper- bumililate et palientia, quam aratra trahentes et so-
«ioneni, nec ovcs pastorem fugiant, sed invicem pa- D ' fosoria figeiiles tcrra: cuin prxsumplione et stipcrbia.
cificentur, dicentes: Introibo ad attarc Dei mei (Psal. Item, navi fracta qui potcst natare natet.
1 XLH,i). Grcgorius Nazianzenus traclat hoc dicens : CAP.VIII.— De eo qnod debe.tmonachusdare abbati
Ab altario non quislibel poteslatcm habet mc repel- acquisua.
lere. Nccfraudetis unquam ovile vestrum : non in- Synodus dicit: Monachus qui pcr conlumaciam
descrla loca vagari coepcril ut habcre aliquid prae-
surganl pedes adversum caput, neque caput a se per
esse alienos dcpulet pcdes (/» notis ad Can. Palricii, sumpserit proprium, omnia quoe acquisiverit abbali
dcfcranlur secundmn roonasterii regulam : ipse vero
p. 120).
— De eo quod non debet nrinceps putare tanquam — iugax sub custoJia rcvocctur.
CAP.XXXVII. C.vt'. x. De eo quod ambo excommunicandi sunt
proprium quod sibi deponitur, sea Ecctesiw. monucltus fugitivus cl susceplor illius.
Synodus: Pontifices vero quibus aut cum Ec- Palricius (Synod. Patricii,- tom. 1 Concil. Angl ,
clesia aut sequestralim donatur aliquid, hoc non p. 52): Quicunque cxcominunicatus fuerit a quolibcl
quasi proprium, sed intcr facultates Eccleshe com- clericus, ct ab alio susccpttis fucril, co;pquali pceni-
pulabunt. lcntia corripiantur.
J29T CANONESSELECTI EX ANTIQUACOLLECT. 120»
CAP.XI.— De vagomonachoexcommunicando. X Item : Quicunque clericusiri bello aut in rixa mor-
Patricius ait: Monachus inconsullo abbate vagus taliuro et gentium ludis mortuus fuerit, neque obla-
ambulans in plebe, debet excommunicari. tione, neque oratione postuletur pro eo, sed in
CAP.xv.—De eo quod non oportet monachos a con- manus incidat judicis; sepultura lamen non prive-
gregatione secedere. tur.
Synodus Agathensis (Cap. 58): Monachisad soli- EX LIBROXL.
tarias cellulas non liceat a congregatione secedere, DECOMMENDATIONIBUS MORTUORCM.
nisi forte probatis post meritos labores ab abbatibus CAP.II. — DepHncipe aut episcoposua propria com-
permiltatur ita tamen, ut intra eadem monasterii mendante-
septa manenles, separatas habeant cellulas. Synodus : Omnis princeps-potest commendare sua
CAP.XVI.— De eo quod non oportetmonacho cellam propriapost mortem.
construere sine abbatis permissu. CAP.III. —De eo quod. non ticeat principi commen-
Synodus Aurelianensis (Cap. 722) : Nullus mona- dare res ecclesiw.
chus ambitionis et vanitatis impulsu cellam sine ab- Synodus : Omnis princeps Chrislianus ul invene-
batis sui permissione construere prsesumat. rit ecclesiam, sic derelinquat, nisi consensu clerico-
EX LIBROXXXIX. n rum nihil in morte commendet, ne maledictionibus
DEEXCOMMUNICATIONE. post mortemgravetur.
CAP.I. — De ordinationeexcommunicationis. CAP.IV.— De eo quod polestprinceps commendare
Synodus Hibernensis vi modos dicit, a celebra-. aliqua de rebus ecclesim.
tione, a communicatione missse, a cohabitatione, a Synodus Ilibernensis: Princeps in sua morte etiam
benediclione, a colloquio pacifico, a cominealu (In de rebus Ecclesisecommendare potest, lioc est pre-
nolis ad Can. Palricii, pag. 126).- tium ancillae, sive de mobili substantia, sive deagro
CAP.IV.— De eo quod non cito quis excommunican- (In notis ad Can. Palricii, p. 120).
dus sit. Item : Testamentum episcopi sive principis est x>
Gildas ait (Vide tom. I Concil. Angl., pag. 55) : scripluli sacerdolidanti sibi sacrificium, sagurapau-
Non NoeCham filium suum magicaearlis scribam ab peri, vialicum cibi viduoe, commune veslimentum
area, aut mensse communioncvoluit arcere. Non mihistro; et hsectamen firmentur a clericis.
Abraham Aner et Heschol in dcbellationev regum. CAP. VIII. — De degentesub censu nihil commen*
exhorruit. NonLoth Sodomorumconviviaexsecratus dante.
est. Non Isaac participationem mensseAbimelech, ct Synodus Hibernensis: Sicut sme permissu abbaiis-
Ochaz,et Phicol ducis milrtum negat; sed post ci- _ monachus nihil commendare audebit; ita degens
bum el potum juraverunt sibi muluo. Non Jacob sub censu poteslatem non habebitdonarealiquid in.
extimuit communicare filiis, quos novit venerari morte sua, nisi jubente dominosuo.
idola. Non JosephrenuitPharaonis mensoeetscypho CAP.IX. — De degentesub censu sua commendante.
parlicipari. Non Aaron sacerdotis idolorum Madian Synodus Hibernensis : Si quis fuerit sub censu re-
mensam repulit. Necnon Moysessimul cum Jclhro gali, abbate et commendaverit-aliquid; si audierit
hospitium et convivium pacificum inivii. Non Chri- et tacuerit dominus diebus, non potest retrahere;
slus conviviapaganorum devitabat; ut omnes pecca- sin vero irritura erit.
tores et meretrices salvaret. CAP. x. — De commendationemulieris degentis in
CAP.VII.— De eo quod suscipiendanon- sit eleemo- conjugio.
syna excommunicati. Synodus Hibernensis : Si vir ejus tacuerit diebus,
Patricius (Synod. Patricii, tom. I Concit. Angl., non retrahet quodcunque dedit; si vero non tacue-
p. 52): Quicunque Clericus excommunicatus fuerit, rit, icrilum erit ejus testamentum praeler corporis
nec ejus eleemosyna in Ecclesia recipiatur. sui ralionem, et sagum et vaccamcum corpore suo sl
GAP.vin.—Deeo quod non debel excommunicalus habuerit: ecclesise,cui servierit, quandiu cum viro
offerre, vel baptizare, sed solum orare. n suo fuerit, ex consensuviri terliam partem-substan-
Patricius : Si quis excommunicatus fuerit, solus liaesuoedabit, sed vir ejus distribuet» :.csetera verct
ex eadem hora orationem faciat, nec offerre, nec ba- viri sui et filiorum ejus erunt.
ptizare liceal ei, donec se faciat emendatum. EXLIBROXLI.
CAP.XI.—Deeoquod nontamesca et potus, quam
cogitatioet opus pruvumhominemmaculant. DEECCLESIA ETMUNDO.
—
Synodus : Non tam esca et potus nocent, quam CAP. III. De Ecclesia non denudanda a mundo.
mala cogitatio et opus pravum hominem macu- Synodus : Fures et latrones et raptores de Eccle-
lant: sine alio enim potes esse, sinevero teipso nun- sia ejiciendi sunt.
quam. Item : Si fraudaveris amicum, furtum est; Eccle-
CAP.XIV.— De eo quod meliusest secederea malis, siam vero fraudare sacrilegium.
ne simut quis cumillis pereat. CAP.VI.— De Ecclesia, ut lolumnon rapial.
Synodus : Omnis clericus qui ludum spectare Synodus : Nullumoportel fraudare filios, aut ira-
desiderat, degradetur. tres, aut propinquos.
» In codice sancti Germani addilur : et aliam partcn>tpalri et malri tanlum dabit.
f2!K) ABEDOCET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI.
« Iiem : Ecclesia nonnisi partcm Dei accipiat : cumlAveritin plebe, suo jure, sine permissione
abbatis*
eniin hsercs mttndi venerit, relrahet ea quoe mundii meruit excommunicari.
sunt. C.VP.xxtv. — De colleclura pecuniw non vituperanda
CAP.VII. — De duabus ecclesiisconlendentibusagrum, necessitale cogente.
unum. Palricius: Si quis acceperit permissionem pon-
Synodus : Ager inquiralur in scriplione duarumi tificis, et coUectum sit pretium caplivi, non plus
ecclcsiarum; si in scriplione non invcniatur, re- exigens quam necessitas poscit, si quiil supra re-
quiratur a senioribus et propinquis quanlum lem- manserit, ponat super altare, et indigcntibus detur
poris fuit cum altera, et si sub jubileo cerlo manet captivis
sit, sinc vituperatione ntaneat in oeternura.Si vero Item : Si quis colligit pecuniam sub nomine nii-
senes non inventi fuerint, inter se dividanl; ct altera sericordise, non audcat spoliare Ecclesiaro Dei, sed
cui propinquior det pretium qiiaiilum judices jutlica- i-eges et plebes, quibus inebus est dare quam re-
verinl. conderc.
CAP. VIII.— Ue jure ecclesiw non pereunle, iicel CAP.xxv. — De Ecclesia ligatum solvente.
multa tempora trunsieriut. Synodus Hibernensis : Si Ecclesia solverit vin-
Synodus : Si cpiscopus humauilaiis ohtcntu vil- B clum de vinculo, det viucula pretii pcenitenlioesuper
lulas clericis vcl monachis pncslilerit cxcolendas, cuiu : si vero ille uon iiuplcverit pcenitentiam, ct fe-
vel pro tempore lenendas, eliaiu si longa lemporum ccrit aliquod inalum, non veniet maledictttm supcr
spatia transire comprobantiir, ad ecclesiam rever- Ecclesiaro Dei : Ecclcsia eniro habet potcstalcm li -
tentur. gaiidi et solvcndi, ct lihcra est, cl uuusquisquc in
CAP.xv. — De Ecclesta non retinente aliqucm per cam debitor est^
vim. CVP.xxvt. — De Ecclesia degenlesub censu non sol-
Synodus : Si quis sua voluntale discesserit, note- ventevinclttm.
tur coram leslibus, et rclinqualur Deo. Eadem synodus : Si Ecclesia sub cciisu regis de-
CAP. XIX. — De eo quod melior divisio quatn ats- gucrit, et mundialibus quibusdam funibus constricta
cordia. sit, non est digna solvcre vinctum; nani si solveril,
Synodus : Melius cst dividerc, quam semper dis- rcddct debita dclictorum ejus.
cordarc : divisio cnim pra-slalpaccm, discordia vero C.vi>.xxvn. — De liberlule Ecclesim catholicw non
destruil. reddenledebita tnulorum.
CAP.xxi. — De quauto tntilo merentur projectores Eadein synodus : Non reddel Ecclcsia in tribu-
infantum in ecclesiaDei. P latione delicta uliorum. Sicut non vcnient dclicta
Synodus Hiberncnsis : Quicunque infantcs in cc- d;eiiionum super Dcum aut augelos ejus; sic non
clesia Dci projicinnt ignorante abbate; si in ca epi- venieut delicta membrorum diaboli super membra
scopi sunt sepulti, aut proescntes sint, 111annis et Chrisli, id cst supersanclos, nccinonachoriun fugien-
dimidiopcenitcaiit. Si verohomicidiumin ea fccerinl, tium ab Ecclesia; ncqtie peregriiiorum pessiinorum,.
VII annis pcenilcant. Unde hoc sumpttnn est, quod neque eoruin qui jaciuntur super Ecclesia, id est
episcopus vn gradus habct, et Ecclesiii septiformis collcctorum malorum, nec cognationum mundia-
cst : si vero non habuerint episcopos, scd parva sit lium; sed mundialcs delicta aliorum mundialium,
ecclesia, anno et dimidio pcenitcanl. qua; cominLserunt in Ecclesia, Ecclesioe reddcnt :
CAP.XXII.— De infanlibus in ecclesia projectis. similiter mali fratris delictum non maculabit fralrem
Eadem ait: Filius allatus servus est cjusdcm, ni- rebgiosum sive spiritualiter, sive mundialiter in de-
si depretiatur, nec noxa cjus maculabit ecclesiain si licto ejus reddendo.
protervus sit, si lamen inquantum valet corripuerit CAP.xxvin. — De ordine delicti fratris peccantis*
filius allalus ecclesioe: si intra c dies ab ea discesse- Eadem synodus : Pritnuin deliclum uniuscujusquc
rit, nttllam potestatem habebit, sed ad nutrientium roaUhoininis vcniet super substanliam suam et pe-
jus pertinebit: si ecclesia pecuuiam sumpserit a pa- 1p cora sua: sccuiidum si non babuerit substanliam
rentibus inquantumcumque nutrienlium inore pa- aut pecora veniet supcr rcgiones suas; si non ba-
renlum erit filius: si iufans morlutis fuerit per ne- buerit regioncm, veniet super regem suum : si non
gligenliam, vn annis pceniteant, quia Cliristuin ue- babuerit rcgcm, venict super euni qui arma dedit,
caverunt. Hinc alii judicant, ittvn annis pceniteant et vestimenta illius qui delictum fecil; sin vero, po-
qui infantesprojiciunt; ut quantum inalttm infixcrint stremo venicl super illum qui cibavit illum, et le-
in Ecclesia Dei, lanlum accipiant. ctiim dcdit. Si vero nihil de his oninibus inveniatur,
CAP.XXIII.— De qumrentibus pecunias viluperandis. et dclinqual in ecclesia, quoeratur a rege maxiiuo
Synodus : Qui facultates ecclesiasticas subsidio provinci;e in qua esl ecclesia ista.
vilae congregant sub nomine roiscricordia;, lollat ab Cvi'. xxix. — De culpa peccatorum non veniente
eis aucloritas, si nemincm caplivorum redemisse super Ecclesium, eliamsi pascat eos.
comperiuntur: et quod acquisierinl, in redeniptio- Synodus eadcro : Si Ecclesia dederit cibum illi qui
nem caplivorum distribuatur; el alieni a Uirislianis dclictum fecerit, non veniel delictum inali hominis
fiant, donec pccnitenliam trium annorum agant. snper Ecclesiam propler cibum datum ab Ecclesia
Patricius : Si quis icdeniptioneiu captivi inquisi- roalo homini, quia columba vera est; coluinba autein
ipii suis lanftim ptillis miiiistral, sed oranibus avibus Alocierunt;
j el quidquid ipse laboranlibus iropende-
tpcrientibus os suum : ila omnibus servit Ecclesia, rit de stibstanlia loci non reddet, exceptis rebus ma-
Domino dicenle: Estote perfecli sicut paler resler ximis etpropriis, id est specialibus ecclesi;e vasis.
cmleslisperfeclus est : qui solemsuum oriri facit su- Aliis vero placuil , quod in primo anno sparsit,
ner bonoset nutlos, super justos et injustos (MattU.. in separatione non reddct, quia cgenus fuit.
v, 45). CAP.XI. — Dc termino sancti loci ignoto, terminalo-
CAP.xxx. — De mundialibus nou jurantibus super qtte Iribtts personis
discessorem Ecclesiw. Synodns Hiberncnsis : Terminus sancli ioci habeat
Synodus eadem : Dcfendit se Ecclesia eliom post signa circa se.
obituni priucipum suorum, et non juralur super Synodus dicit : Ubicunque liiveneritis signum
illam, id est super discessores, quia viva sunt verba crucis Christi, ne keserifis.
illorum. Hoc exemplo sancloe Scriptune : Et pntres Itein : tres personse consecrant terminuin loci
nostri narraverunl nobis; non sunt occultata a filiis- sancti; rex, episcopus, populus.
zorutn (Psal. LXXVII, 4). Et illa jurat super morluos CAP.XII.— De numcro terminorum sancti loci.
mundiales, et ideo non juralur super illam, quia eadeni quatuor terminos circa locum san-
libera est, et nou ergaslulum. Synodus
ctum posuit: prinium in quem laici et mulieres in-
EX LIBRO XLII.
DEI.OCIS. trant, alterum in quem clerici lantum veniunt. Pri-
liius vocatur sanclus, secundus sanclior, tertius san-
CAP.I. — De ccclesia ab infidelibus nou (undanda. ctissirous. Nota nomen
: Si fucrit locum, non ab quarto dcfecissc.
Synodtts quis ingressus •— De decreto Hibernensium in violandis
infidelibus attt a laicis, sed ab Ecclesia fundatur CAP.xv.
ecclesia. reliquiis.
CAP. III. — De fundamento ecclesimab inftdelibus Synodus Hibernensis : Quieunque reliqttias cpi-
accepto. scoporum vel marlyrum homicidlo violavcril,vit :iii-
Synodttsait : Qaicunque oedificatccclcsiam, si ab nis peregrinus pceniteat : si vcro furlo,ui annis.
infidelibus accipiat ftmdameiiluiii, convocet episco- Si atttem in tcrmino loci sattcti occiderit in quo
pum et seniores, et lirmetur episcopo, et (irmet cpi- laici hospiianlur, anno uno : iiiilulgcniiisvero posle-
scopus in oblationem Deo et advcuis.. riora tempora L dies; quia non locus sanctus dieeit-
CAP.IV.—Deconversationeadvenmaccipientislocum. dus esl in queni homicida; cum spoliis, furcs cum
Synodus Patricii dicit (Inter Opusc. Patricii, furtis, adulteri et pcrjuri, el pr;ccoiies, cl. magi in-
vctg.45 et 124.) : Si quis advena ingrcssus fuciTl (Q tranl. Et non solum omnis locus sanclus dcbel iultis
in plebem, non ante baptizel, nec otferat,nec con- inundari, scd et ejus lermini qui consecrali sunt,
secret, nec ocdificet ecclesiam, dosicc pcrmissioueui mundi esse dehcnl.
accipit ab episcopo illius provincise; quod exemplum CAP.XVI.— De tan'o graviore potlulione sancti loci
bumilitatis est : nam qui sperat ab infidelibus, a quanlo plures in eo sancli.
laicis et nou ab episcopo perinissioncm aceipit, Palricius ait : Quicunquc diis, hoc cst roariyribus
alienus est. detrabii, Deo dctrabit; quatiti enim cunupie mar-
—
CAP.v. De advena non valentetenere locumsuum. tyres in eo humati sunt loco, tantuin Deodelrahit.
Synodus Ilibernensis ail : Placttil ut advena acci- CAP. xxv. — De profanatione, cur carior sancltts
piat locum inler monasteria; cum vero dalum ei sunguis quam sanctus locus?.
locum obtinere non potuerit, ad suum monasterium : — Sangnis marlyrum consecrat locum,
revertetur unde venerat. Si ab infidelibus accipit, et Synodus
ab here- non locus sanguinem. Si aliquis dixeril: mea est
non potuit obtinere, accipiat pretium ejus
aliis vero vendi non Si in eo ecclesia, dices ci quod in Cantico legilur : Una est
dibus; poterit. planta- columba
verit reliquias sanctoruin, polesl dare aliis clericis, tnea, et unus est ditectusmcus (Cant. vi, 8).
Et tlices illi : aptum est filiuin occidi in sinu malris
scd lantum perfcctis. *' et nutricis suee; lamen scias nulricem lantum
pol-
CAP.VI.— De eo qui dat locum aticui, si separati lutam, et pro hac pollulione consecratur, filiumvcro
fuerinl,hoc modo separabuntur.
Hibernensis synodus : Oporlet ut princeps qin ntortuum cssc.
Item Ouvius episcopus dicit: Reliquias nemo po-
seipsum non dedit, aut sua, sed tanlum servabit ec- test
clesise, si ejectus fucrit, aut voluerit abscedere, di- mundialia polluere, quorttm animoe visione Dei salial;u
mittat dimidium seminis in pecoribus ecclesiee,.et oblivioni tradunt; animaevero marlyrum
datum nisi necessi- sub ara Dei clamant dicentes, Vindica sanguinem
quodei rclinquat intactum, quod
lasloci illius exegerit ab eo, et quod secum intulit noslrum, etc. (Apoc. vi, 10).
tollat. Si ipse dominatricem aut ministros conduxit, CAP.XXVI.De nomine basilicwet ejus scissura.
in sua parte erunt: si vero causa loci conduxit, cum Synodus Hibernensis : BasilionGrsece,rexLatiue:
parte loci exibunt : et omnes oblationes alienorum hinc et basilica, regalis, quia in primis temporibus
inter principem et ecclesiam dividentur in separa- reges tantum sepeliebantur in ea, nornen sortita est:
tione : sed si princeps sacerdos calholicus sit, oranes nain coeteri homiues sive igni. sive acervo lapiduiu
hos laborcs quos illc fecit, et omnia loci ornamenta, condili sunt
«305 ABEDOCET ETHELVOLFUSABBATESHIBERNi. ;,„
a 'OV*
Itcm : Nemo alienus fuerit in libertatem scin- A gcm alicujus corrumpil, et superseminaverii
seihe,,
dendi basilicam sine principis permissione habet; ttt prrcgnans sit mulier, filius ille erit <>
corporis a
et si hoc ausus fuerit, reddct secundum dignilalem quo genitus est : sed tamen pretium filii dabit
quan-
ejusdem loci. lum judices jttdicaverint. Si vero adulterium super-
EX LIBRO XLIII. seminaverit, nihil reddct corniptor; ncc adulter da-
I)E QU/ESTIONIBUS MULIERUM. bit aliquid adultcro, nisi forte confcsso lilio pretittm
CAP.II. — De eo qttod cavenda sit elatio in conti- educandi
nentia. CAP.XXXII. — De omni xdultcro excotnmunicando.
Synodus : Si quis ex his qui virgmitatem propter Synodus Hibcrnensis : Omnis adulter sive a con-
Doiniintni scrvant extollitur adversus conjugatos,
celcbratione, sive a cominunicalione mensoe, sive a
anathcma sit (Conc.Gang. can. 9).
cohabitalionc, sive a benedictione, sive a colloquio,
Item : Unusquisque pii virginitatem citstodit, pro- sivc a
commcalione, donec pcenileat excluden-
pler Dominumfaciat, non propter execrationemcon- tlus cst.
jugii; qui enim virum fidclem et rehgiosam feroi- CVP.xxxui. — De recipienda adultera post pwniten-
nam detestatur, aut culpabilcs a;slimat, analberoa tiam : et dc quantitate pwnitenliw.
sit (Idem, can. x). 3 Synodus : Ut mulier juncta alii viro causa adul-
CAP.VII.— De veris vidttis. terii, excommunicala fiat definimus, donec pceniten-
Synodus : Viduoequse ecclesi;e stipcmUo susten- liaro agat; ctpostpcenitentiam rcconcilietur viro suo.
tantur, tam assidtte in opere Dci esse debcnt, ut Palricius (Opttsc. S. Palricii, pag. 40) : Si alicu-
oraiionibus et meritis ecclesiaro adjuvent (Conc. jtts uxor fornicata fuerit cum alio viro, non ducat
Carth. iv, can. 105). aliam uxorem quandiu viva fuerit uxor prima. Si
C.vr. VIII.— De eo quod debel ecclesia viduns suas forte conversa fuerit, el agat pcenitenliam; ct susci-
debilcsalere. pict eam, et serviet ei quandiu viva fuerit in vicem
Synodus dieit : Vidttoeadolesccntes quse corpore ancilloc, et annum integrum in pane et aqua per
dcbi-es sunt, siimptu ecclesioecu'us vidtioe sunt, su- inensuram pcenitcat, nec in uno Iccto permaneant.
stentcntur. Synodus : Septcm annis pceniteat; tribus quidcn»
CAP.x. — De palliatarum nomine. dsslricle, qttaluor vero remisse. Similiter de viro
Synodus Hibcinensis : Pallium a palliditate di- iniclligcnda, si ct ipse adulteraverit.
ctitm : hinc ct palliata sive Pallas dea, quse et C.VP.xxxvn. — De desponsalis vuellis et ab aliis
Mincrva, eiijus teroplum palliduin est, cujiis sacer- corruplis.
dotcs virgines erant palliatac, hoc est vclaloe: hinc Synodus : Desponsalaspuellas, el post ab aliis cor-
in Novoiransfertur ad pallialas, hoc est velatas. ruptas, placuit erui,cl aliis reddi quibus antcfuerant
CAP.XI. — De wlate qua debent virgincs velari. desponsaloc.
— De eo quod non potcst mulier accu-
Synodus : Sanclimoniales, b queelibel,vita earum Cvr. xxxix. sare virum suum de incerto adulterio.
ct mores probati sint, ante anntim a:tatissu;c duode-
ciinum non velcnlur. Synodtts ait : Latente commisso virorum non ia-
EX LIBRO XLIV. ;ile aliquis ex suspicionibus separandus, qui utique
DE RATIONE MATRIMONII. suhroovebitursi ejus flagilium detegatur.
CAP.XI.— De temporibusin qnibus conlinere se de- EX LIBBO XLV.
bent conjugati. DEPOENITENTIA.
in u.lim»
Synodus Hibernensis : c In tribus Quadragesimis CAP.XI. —De pwnitentia agenda etiam
anni, et in Dominicadie, et in feriis quarlis, et in spiritu.
sextis feriis conjuges conlinere se debent Patricius (Opusc. S. Pairicii, pag. 41) : Si quis
etiam ex necessitate,
Itcm : In omnibus solemnitatibus, et in illis dic- infirroatur, agat pcenitentiam,
Deus.
bus quibus uxor proegnans, hoc est, a die quo quia misericors cst —
CAP. XIII. Deloco pwnilenliw.
lilius in utero ejus niotttm fcccrit, usque ad oartus
\) Synodus dicit : Corrigcndi et pcenitendi locus con-
sui dicm.
sidcrandus cst.
Itcm : A parlu per 56 dies si masculus, si vcro EX LIBRO XLVI.
filia 40 (iies.
Itcm : Habilantibus illis in habilu religiosocopu- nF.lir.r.toMiirsCENSLS.
lari non pcrmiltitiir. CAP. I. — De divisinneregioniscensus in tres partes.
CAP.XXXI.— Deeditis filiis de vivorttm virorum Synodus : Omnis hsereditas sub censu regis et
nxoribus adullerantibus. Ecclesise illigala, in trcs parles dividalur. Prima
Synodus Hibernensis : Si quis legitimam conjtt- pars hsercdibus sine sorle datur. Sccunda regibus.
" Acherius ltunc locum sic emcndari oporlere del csse rcponendum.
cnujucit : Nemoaustts fueril, ncclibertatem pcr- c Hic, ait Acherius, intelliguntur qiiadraginta
missione habeat. dics ante Cbristi nativilatem, item 40 anle Pascha,
' Baluzius rectc monuit Iegendum, quamlibetvila. et 40 post Pentecosten : quarum qttidem Quadrage
Acherius boc eliam obscrvavit, canonem hunc esse simarum trium nicminit Capilulare Caroli Mag. 184,
xtv concilii Agathensis, in quo pro duodecimum, lib. vi.
lrgiutr qwtilragesimmn,quoil quidcm ralio ipsa sua- '' Achcrius cmcndat corruptoris.
Christus enim dicit : Pro me et te (Mallh. xvn, 27), A j\ EX LIBROLIl
Pctro. Tcrlia vero Deo, ut Dominiesl terra el pleni- IIF.CARNIBUS.
ludo ejus, ctc. Tertiam partem Deo dant; terliam CAP.x. — De esu ferarum muximecervorumlicito
partem regi qui regit et fulcit Ecclesiam cum Deo Hibernenses dicunt: Caro ferarum, ut multi pu-
ct horainibus. Et tres ordines coluranarum in lemplo tant, ad esumillicila : quia magisaeruginemvitalium,
lcguntur, priraus lignorum sine tegmine, hoc est quam saturilatem gignit. Quidam eam similemcarni
suhjecti : secundus cum argenlo, significansreges : reliquae dicunt; quia salurilatem veniris, ut alia
tertius cum auro, significansprincipes catholicos. caro, praestat: tamen Ecclesia ° has III carnes esui
CAP.v. — Dceo quod regis et episcopiwqualis sit consecravit.
census. CAP.XII.— De suibus manducantibushomines.
t Synodus tlroernensis ait: Omnis qui ausus fuerit Theodorus ait : Porci qui sanguinem gustantes
<ea qua; sunt regis aut episcopi furari, aut rapere, letigerint, manducentur; sed si cadavera mortuo-
aut aliquid in eos commitlere, parvipendens displi- rum lacerantes manducent, carnes eorum non licet
cere, vn ancillarum pretium reddat, aut vn annos comedi usquequo macerentur.
poenilealcuro episcopis. Itcm: Si porcus sanguinembiberit, licet, si tantum
EX LIBRO L. I gustaverit, nihil est.
B
DETONSCRA. CAP.XIV.—. De morticinis suibus, et de animalibus
CAP.VI.— De tonsura Britonum. sanguinem humanum sumentibus, et de carnibus
comestisa lupis, de piscibus el strangulatis anima-
:
Gildas ait Brilones lolo mundo contrarii, mori- libus, de comestisab accipitre, et de equo.
bus Romanis inimici, non solumin missa, sed etiam Theodorus episcopus dicil: Groecicarnem morli-
in tonsura cum Judseisumbraefuturorum servienles, cinam non dant
a quoe veritati, Romani dicunt, qttorum tonsura rum ad porcis suis. Pelles vero morticino-
calciamcnlaet lanam et cornua licent accipi;
aure ad aurem lantum conlingebat, pro excellentia sed non in sanctum
aliquid ; taraen si casu porci
ipsa magorum tonsura, qua sola frons anlerior tegi comedant carnem morticinorum, aut
sanguinemho-
solebal, priorum. Auctorem vero hujus tonsuroe in minis, non abjiciendos credimus : nec gallinas
Hibernia subulcum regis Loigairi filii, illis exstilisse modo. Animalia quse a lupis, sive canibus
Patricii scrmo teslatur, ex quo Hibernenses pene oequali
consumuntur, non comedenda, nisi porcis proji-
omnes hanc lonsuram sumpserunt. cianlur et canibus : nec cervus, nec aper, si mortui
CAP.VII.—De excommunicandisclericis qui non lon- inventi fuerint. Pisces autem
dentur tonsura Romana. licent, quia alterius
Patricius : Si quis clericus, cujus capilli non sunt iC naturee sunt. Aves et animalia csetera, si in retibus
tonsi Romano more, debet cxcommunicari. strangulenlur, non sunt comedenda. Paulus enim
ait: Abstinelevosa tuffocalo sanguine, et ab idolola-
EX LIBRO Ll. tria (Act. xxi, 25). Similiter ab accipilre mortua.
DEBESTIIS MITIBUS. non prohibent: tamen consuetudo non est
— Equum
CAP.v. De canibus. comedere.
:
Hibernenses dicunt Canis catenalus quiaquid EX LIBROLVI.
mali feceril in nocte, non reddetura doroino su» : DESUBSTANTHS HOMINUM.
si vero in die violaverit aliquem, reddet dominus CAP.III. — De tribus liberis a peccatoalieno.
ejus. Canis vero pecorum quidquid mali fecerit in Synodus Hibernensis.Tria sunt qtisepeccataaliena
bovello, aut in pascuis suorum pecorum, non redde- non sustinent. Largus homo, si domum suam cum
tur a domino suo : si vero exlra fines cxierit, red- omnibus communem
habet; pecora, quorum fructus
detur pro eo quidquid mali fecerit. et labor communia sunt omnium, nihil quscrentia
CAP.VIII.— De pilacibus. nisi victum, et victus quo vivunt non hominis, scd
h
Hibernenses dicunt : Pilax si quid mali fecerit
Dei; servus domino suo fideliter serviens. Inde Hie-
nocte, non reddet dominus ejus; in dic vero nocens ronymus dicit. Peccatum domini in servum non ca-
reddet. det: peccatum vero servi transit in dominum. Inde
CAP.IX. — De gallinis. Balaam occisioni paratus fuil, nisi per asinamemen-
Hlbernenses dicunt : Gallinee si devastaverint datus esset, et asina libera ftiit.
messem, aut vineam, aut hortulum in civitate sepe CAP. IV.— De pecorenon sumendo ob alicujuspec-
circumdatum, quaealtitudinem habet usque ad men- catum nisi suum.
lum viri, et coronam spinarum habuerit, reddet do- Synodus Ilibernensis dicit: Ut nihil aliud pecus
minus earum; sin vero, non reddet. Si vero forasi damnetur nisi in suum peccatum, sive homincmoc-
cxierint ultra « siccatorium, dominusreddet si ali- cidendo, sive infirmando, sive aliud pecus occidendo,
nuid mali fecerinl, sive fcenum, sive messem devaslando.
« An, potius quam veritatt, ut placuil Acherio? lni dem non ita videtur, sed siccaloriutn accipio pro
hoc caput vide synodum sancti Palricii, el Bedami curfc.
lib. ni Histor. Angl., cap. 25, ac lib. v, cap. 22. d Quae sint tria carniuin genera didiccral Ache-
t Pilacem Achcrius accipit pro fele. rius cx capp. 8et 9,qu;c idcircoomittercnon debuit
' An Gallinarium, ut conjicit Acherius? Mihiqui- Ea sunt pisciumr-aviiim ac feraruni.
«337 ADEBOGET ETHELVOLFUSABBATES IIIBERM: ._,
EX LIBROLYIL A EX LIBRO LXIV.
DEDLCATU BARBAUOttUSI. DE VAHHS CAUSIS..
CAP.II. — De poenitenliaducentiumbarbaros. CAP.v..— Dem petilionibusPalricit.
Hibernenses dicunt: Tres pelitionesPatricii sunt:
Synodus Hibernensis ail: Qui procbet ducatum
barbaris xiv annis pceniteal. Barbartts, id est, alie- quarum prima est, ut bipartilse, vel tripartilse re-
uus : quis est alienus, nisi. qui inore crudeli et iin- gionis pars Ecclesioepropinquorum detur ei. Secun-
da, ut non per juranientiim ab aliquo firmetur super
niani cunctos prosternit Ecclesiaminlirmam. Tertia, ut clericus similis quoe-
CAP.III. — Dejure quojudicant senaloresxiv annos' ratur a laico.
pwnitenliwductorum. CAP.VIII. —Delds qui se putantesse justos, etnon
Synodus Hihernensis ait : xiv annos hac de causai sunt..
nancti sunt senatores, si basilicas episcoporum in- Gildas in epistolis suis : Hi dum pane in mensura
cenderinl, vcl si hoininctn religiosum sive sancli- vescunlur; pro hoc ipso sinemenswragloriantur: dum..
monialem occidcrint, vcl prostraverint,. sive inno- aqua utuntur, simul odiipoculopolantur: dum sanclis
centes de ecclesia subtraxerint: ductor vi annos suii ferculis vescuntur, detractionibus utuiilur: duro vigi-
causa, vn annos alios causa ductorum pcenileal. R liisexpendunt,.aliquossoinnopressosvituperaiil.J('ju-
CAP.IV. — De ductore qui non implet animi effe- nium charilati, vigilias justitise, propriam adinven-
elitm. tionem concordiae,claustilam Ecclesioe, severitatem
Synodtis : Judas rcaltnn fritim aceepit, qui dolum hiimilitati, postremo hominem Deo anleponunt. Hi
elcgit, et inthixit alienos, el prelium doli assumpsit. jejunant, quod nisi per aliqttas virtules asseratur,
Psalmus dicit: Yiri sanguiuum et dolosinon dimidia- nihil prodest. Qui vero charilatem perficiunt, cum
bunt dies suos (Psal. LIV,24). cithara Spiritus sancti dicunt: Quasi pannus tnen-
EX LIBROLXL. siruatm, omnesjustititv nostrm (Isai. LXIV,6).
DE ARTIFICIO CAP.XVII.— Dc eo quod moneremcliusest
ARTIFICUM,
Patricitis dicil (Synod. Patricii, lotn. I Concil.
CAP. I. — HibeiTiensesdicunt : Si quis artifex
Angl., p. 52) : Satius est nobis ncgligenlespramo-
epus inerlis faciat, et ferramenta usque ad dimi- nere ne delicta abundent, quam culpare quoe sunt
diumquoesiverit,dimidiumpreciumhabebit; sinvero, facta, Salomonedicenle : Melius est
tertiam partem oedificiisui accipict, ul sit tertia pars irasci argucre, quam.
lertia cibo et (Eccli. xx, 1).
operariis, ferramciuis unde judices EX LIBRO LXV
habcbunt, hoc est judex ab artificibus, ct judex a . DBCONTRARllS.
Q
proesideutibusecclesioe,vel castuli, et quantumcun- Cvp. n. — De tarditate conduclionumel ejus bre-
que voluerit pro operatione judicabunt, non secun- vilale.
diun utiUtatem : postea arlifex habebil pretium bc- Patricius (Opusc. S. Palricii, p. 49) : Non oportct:
nediclionis. Sic jtulicabunlur ct alia dona. Qui vero judiccstam veloces cssein judicio; donccscianlquod
nolueril seciindum hoc eonciliumfaccre, Dalcxcom- probum fiat; quia dicturo est: Noli judex essc cito
inunicatus, et nemo eum accipiat, el in morle care- (Eccli. vir, 6). lsaias c contra • Vm mihi qui tactti
bit communioiie, (Isa. vi, 5).
a ADNOTATIO DE SYNODIS
Ex uniiqua collectioneante annos 800 exarata in ms. cod. llemigiano.
Adnotalio libelli de synodis xxiv quoeantea vel O Tertia Gangrensis, quoe post Nicaroam legitur
infra scu posl sex synodosleguniur esse conscriptoe. fuisse, in qua Patres xvi statuerunt canones xx ,
Prima adnotalio Ancyrana;, quoeante Nicoenam propler quasdam necessitatcsecclesiasticas.maxime
fcrtur ftiisse, sed propter aucloritatem majorem contra Eustasiuin, qui dicebat quod nullus in conju-
poslponilur : in qua Patres xvm statuerunt canones gali gradu posilus, nec ullus fidclis qui non omnibus
xxiv, quorum auctor maxime Vitalis b Anliochenus reironliaret quocpossiderct, spemopudDeumhaberet;
episcopus exislit. et multa alia venenosa, quseenumerare longum est.
Secunda Neocoesariensis,qusepost Ancyranam et Quarta Sardicensis, in qua Palres LX staluerunt
anlc Nicoenam legilur fuisse, in qua ° Patres xiu canones xxi, quorum auctor maxime Osius Cordu-
staluerunt canones xiv, quorum auctor niaxime Vi- bensis episcopus, et sanctse RomanoeEcclcsix lega.-
talis Salaminus exstitit. tariuscxsliterunl.
Opusculuinhoc Slephanus Baluziusconliilitcum ut sit idem qui Neoccesariensis synodi proxime so
ins. codice ecclesuc Pictaviensis, qui in biblinlheca quentis maxima pars fuit. In codiceregio non xxiv
regia nunc asservatur, et cum altero codice biblio- scdc xxin canones dicunlur slatuti essc Ancyroe.
tlietsc Tliuaiiefle. Codex Tbuancus, Putres xvi.
t> In cocliccTlitiancodicitui Salamimts cpiscopus,
1509 CANONESMBERNENSES.— MONITUM. 1510
Quinta Antiochena;synoji, in qua Patres xxx sla- Ai slatuerunt canones, quorum auctor maxime Hilarius
ttierunt canones xxv, quoruiu auctor maxiine Euse- episcopus exstitil.
bi.is Palsestinensisepiscopus exstilit. Quinta decima Epaunensis, in qua Patres xxvu
Sexta Laodiccnsis, in qua Patres xxn siatueruut statuerunt canones XL,qttorum auctor maxime Cee-
canones LVIII,quorum attctor maximj Thcodosius sarius cpiscopus exslitit.
episcopus exstitit. Sexta decima Agathensis,in qua Patres xxxtv sta-
Septima Carthaginensis, in qua Patrcs ccxvn statuerunt canones, quorum auctor maxime Coesarius
tucrunt canones xxxm, quorum auctormaxime Au- cpiscopusexstitit.
relius Carthaginensis episcopus exslitil, eiiam san- Seplima deciraa Aurclianensis,in qua Patres I.XXH
ctus AtigustinusHipponensisepiscopus in cadem sy- statuerunt canones, quorura auctor maxime Aurelia-
nodo Iegitur fttisse temporibus Honorii Augusti. nus Arelatensis episcopus » exstitit, temporibus
OctavaAfricanoesub Theodosiominore Augusto, Clilodovei regis.
in qua Patres ccxiv recitaverunt et firmaverunt ca- Octava decima item Aurelianensis, in qua Palres
nones cv, qui per diversa conciliaAfricanoeprovin- xxxi statuerunt canones, quoruin auclor maxime
ci:e lemporibus Aurelii Carthaginensis episcopi le- MelaniusRedonensis episcopusexstitit.
guntur esse conscripti. E Nona decima item Aurelianensis,in quaPatres xxv
Nona Arelatensis, in qua Partes DCstatuerunl ca- statuerunt canones, quorum auctor maxime sanctus
nones, quortim auctores maxirae Sdvester urbis AlbinusAndegavensisepiscopus exslitit
Romoe episcopus, et sanctus Marinus Arelatensis VigesimaArvernensis, in qua Patresxv statueruit
auctor maxime Honoralus b Brevi-
episcopus exstilerunt temporibus Constantini Au- canones, quorum
tensis episcopusexsiitit.
gttsli, sicut qtiidam asscrunt.
Deciinaitcm Arelatensis,in qua Patres xix statue- Vigesimaprima Matiscensis, in qua Patres xxi
rtinl canones, quorum auctor maximeCsesariusxVre- statuerunt canones, quorum attclor maxime Priscus
Iatensis episcopus cxstitit. Lugdunensis episcopus exstitit. t
Undecimaitem Arelatensis , in qua Partcs XVIII c Vigesimasecunda itera Matiscensis, in qua Pa-
statucrunt canones. tres LXIVstatuerunt canones, quorttmauctor inaxitnc
Duodecimaitero Arelalensis, in qua Partes xi sta- item Priscus Lugdunensis episcopus exstitit.
tuerunt canones, quorum auctor maxime sanctusi Vigesima tcrtia Lugdunensis, in qua Patres xiv
Cxsarius Arelatensis episcopusexstitit. statuerunl canones, quorum auclor maxiine Philip-
Tertia decima item Arelatensis, in qua Palres xix pus Viennensisepiscopus exstitit.
staluerunt canones, quorum atictor maxiine Sapar-. C Vigesima quarta item Lugdunensis, in qtta Patres
dus Arelatensis episcopus cxstitit. xx statueruni canones, quorum auclor maxime ilem
Quarta decima Arausiccnsis , in qua Patres xvii Priscus Lugdunensisepiscopus exstitit.
» Quod seqnilur de tempore ([tio habita est syno- c Deerat in priori editione, et adjecta est e codd.
dus Aurelianensis, ascriptum est e codd. Reg. cti Regio et Thuaneo. Monel Baluzius Adnotationem
Thuan. hane fragmentum essc majoriscujusdainoperis,quod
b Acherius monet legi oporlere Biluricensu; sedI a se descriptum est e laudalis codicibus
in laudatis codd. Icgitur Brevidensis.
ADMONITIO IN SEQUENTES CANONES.

Antiquam canonum Colleclionem,libris 65 in gra- D hendere, qui vel Acherii fugerant oculos, vel, >quod
tiam Hibernensittm saeculooclavo composilam, cum probabilius est, in ipsius codicibus desiderabantur.
reperisset noster Acherius in duobus vetustissimis Quapropter alicujus operse pretium existimavi, si
codicihus, Corheiensi uno et Parisicnsi sancli Ger- aliquem in hoc nostro AnecdotorumThesauro locum
mani altero, necommunia passim obviaviris eruditis eis tribuereni.Posl prsefatamcanonumHibernensiuin
regereret, atque etiam ut proprio labori parceret, compilalionem, in eodem codice Bigotiano exstant
ex ea tantum canones sclegit illos qui in Hibernia Fragmenlum synodi Hibernensis, Gildoepraefatiode
proesertimcondili ftterant, nec publicarolucem adhue poenitentia,synodusAquilonalisBritannioe,altera s.y-
vidcrant: quos antiquitatis etdisciplinoeecclesiaslica; nodus Luci Victorioe,excerpta qusedamex libro Da-
sludiosis haudquaquara ingralos in reipublicoe litle- vidis, synodus dicla Sapienlia, excerpta de libris
rariaecommodum et utilitatem Spicilegii sni tomo Romanorum el Francorttro, canones Adomnani, ca-
vulgari curavil. Ego vero cum Rolhomagi exislens, nones synodi Hihernioe, cum brevi libello de rcme-
bibliolhecoe Bigolianoemanuscriptos codices evol- cliis peccatorum, octo constante capitulis, ex scri-
verem, hos inter elcgantcm unum ante annos seplin- plis Tlrodori quscnecdum in lucem prodierunt, ma-
gentos exaralum, proedictamcolleclionem continen- xima ex parte compacto; quibus in omnibus ctsi
tem reperi, qui Fiscamnensisolim nionasterii fuisse siibobscurumnonnihil rcperias, qtiod Hibcrneusibus
vi.-lctur. Faclaipie ipsius cum editis collatione, ani- innatum ftiisse videttir, ea lanieu ab eruditis viris
tuadverli plures ncc conlemnendoscanones compre- miuiine spcruenda speramus.
1311 ADEBOCET ETHELVOLFUSABBATESHIBERM. 1515F
CANONES HIBERNENSES
ADDENDIEDITIS SPICILEGII.
[Ex Martfen.,Tliesaurusanecd.,lom. IV.]
LIBROI, POSTCAPUT XXII, ADDE : A rore, neple tantum vivant, de quibus omnibus ncfas
non exeat ad aliam parochiam, et cst aliquid quam natura conslituit suspicari.
Episcopus
suam relinquat, nisi multorum episcoporumjjidiciOj. Clericus maledictus , maxime in sacerdotibus ,-
el maxime supplicationeperficiat cogatur ad postulandam veniam: si noluerit,.de-
LIBROII, POSTCAPUT XXn, ADDE : gradetur
Clericus inter lentationcs ab officio suo declinans
Synodus Fervensis. Donainiquorum , quocrepro-
banlur a Deo, reprobantur a sanctis vel negligentius agens ab oflicio suo rcraovendus.
Item synodus. Eorum qui pauperes premunt dona est
a sacerdote refutanda sunt. Clericusjurans excommunicandus est.
Clericus non comam nutriat, nec barbam, sed.
POSTCAPITULA LIBRlTERTIIADDE,KXLIBROIX-
radat.
De mullimodiscausis ctericorum. Clericuspropriam ecclesiamnon relinquat
Clericus professionem suam eliam habitu et ac- Clericususuras non accipiat, et lurpiloquia non-
cessu probet, ncc calcibus nec calceamentisdecorem sectetur. Si quis inventus fuerit aliquid lalc excogi-
quoeral. tans, abjiciatur a clero.
Clericus cum extraneis mulieribus non habitet. B Clcricus qui convenerit per discordiam aliquaro,.
•Clericus per plateas et « andronas , cerla et ma- vel approbatum fuerit uni ex his vocasse hostem ad
xima sine officiisui necessitate non ambulet. ihlerficiendum,vel injttriam faciendam, homicidam.
Clericus vietuin et vestimentum sibi artificio sive roagis congruum nuncupari, quam clericum; et ab
agricultura absqtte ofitcii sui duntaxat detrimento omnibus reclis habeatur alienus.
proeparet. Clericusnon oportet usuras accipere , quia man->
Clericus qui non pro cmendo aliquid in nundinis sionem ccelestemnon possidebil qui oecuniam suani
vel in foro deambulat, ab officiosuo degradctur. dedit ad usuram. T
Clericus invidens fratrura profectibus, donec in LIBRO XVI,POSTCAPUT :
XIII, ADDE
hoc vitio est, degradetur. CAP.XIV.— De testimoniovivi supcr mortuutn.
Clcricus scurrilis ct verbis lurpibus jocularis de- Sancta synodus ait: Quod teslificavcrint vivi su-
gradetur. per mortuum, ab hxredibus detur, ne in peccalum.
Clericus inter tentationes officio suo incumnens fiat mortuo.
gradibus sublimandus. CAP.XIX.— Deeo quod cum pluribusjuramentum «7.
Clcricus inter epulas cantans , fidcmnon sedifi--
sed auribus Synodus Consulensisait: De his qui contentio-
cans, tanlum pruriens, excommunissit. nem faciunt
Clericus qui indictum jejunium rumpil absque uno aut quacunque ex causa, si alter cum teste
pluribus teslibus, et alter sine teste, ju*
inevitabili necessilate, vilior habendus est. ramentum cura pluribus esse debet.
Clericus hoereticorumet schismaticorumtam con-
vivia quam solemnilateseequaliter vitet. LIBRO XVII,POSTCAP.V, ADDE -.
Clericus, quamvis eruditus verbo Dei, victum sibi CAP.VI.—Dehis qui submutant rum.
oblationemdefuncto-
ex artificio suo quserat.
Clericus, qui episcopi districlionem circa se inju- Synodus Vaiensis ait : Qui oblaliones defuncto-
stam putat, recurrat ad synodum. rum fidelium delinent, aut tardius reddunt, ut in-
Clericus non conceditur niorlcm alicujus poscere, fidelesab ecclesia abjiciendi sunt. Tales enim qtiasi
ct concessas a Deo potcstales ad vindictam malo- egentium mortuorum necatores, nec crcdentes judi-
cium Dei habendi sunt, una patrum sententia in
rum, eliam post baplismalis n. debemus reprehen- hoc
dere, ne Domini aut disciplinam avertcre, aut con- congruente, quoeait: ab amico quippiam tra-
tra auctoritatcin Dominivenire videamur. His antem here furtum est, Ecclesiam Dei fraudare sacrile-
omnia in ralione reddenda serva- gium est.
poteslalibus gesla LIBRO XXIADDE
buntur. Dum autem legum in improbos auctorilas D
dictor mortis eorum erit imrounis. CAP.x. — De eo quod una senlenlia habenda.
exercelur,
Clerici energumeni degradentur. Synodus dicit: Si quis autem audet scindere nni-
Clerici frequentandi extraneas muliercs non ha- talem, quia nemohominum solvere vcl reprehendere
beant potestatem, sedctim matre, vcl thia filia, so- potest, analhema sit.
a Androna cs( compilum , scu locus ubi viri inviccm confabulantiir. Vidc Cangii Glossarium.
T515 CANONES HIBERNENSES. . 131'i
CAP.XIII.—Dequutuor principalibus modis reprehen- A slruin principem suum, cui assislat ac ministrat,
dendi judiciutn. tiineat.
Synodus dicit: Quatuor modis judicium humaniim CAP.— xvin. De contradicente principi ordinanti
pervertilur; timore, cupiditate, odio, et amore. hwredem.
Timore autem, cum metu cujusdam potestatis veri- Synodus : Qui contradixerit decreto principis in
•tatemloqui pavescimus. Cupiditate, duin proemio hseredero ordinando, non esl Christianus, sed hsere-
muneris alicujus corrumpimur. Ssepe enim dives ticus.
cito muneribus corrumpit judicem : pauper autera LIBROXLI, POSTCAP.VIII, ADDE
— Deeo quod liqtteat Ecclesimsumere danda
dum non habet quod offerat, uon soluin audiri con- CAP.x. hostittmomnia.
teinnitur, sed conlra veritatem opprimitur. Odio,
dum contra quemlibet adversaria molimur. Amore, CAP.XVI.— Synodus : Non Ecclesia quoerere, et data respuere.
De eo quod non comedendumneaue dor-
dum amico vel propinquis beneficium proestare con- miendumin ecclesia.
•tenli sumus. His autem quatuor causis saepesequi- Synodus: Non oportet intra domum Dei cibum
tas violatur, et ssepe innocentia loeditur. Addunt carnalem comedere, nec accubitos ad dormitationem
quidam alium modum, adulationem.— Augustinus : sternere. Inde Chrislus vendentes et cmenles exlor-
melius est pro veritate supplicium, quam pro adula-' {» quebat dicens : Domus mea domus orationis voca-
tione beneficium. bitur.
CAP. xx. — De judicio bonorum judicum non mo- LIBROL, ADDECAP.VI.
vendo.
CAP.VI. — De excommunicandisclerictsaui non ton-
Synodus Laudatise : Judicibus autem quos cora- surantur Romano tttore
rounis consensus elegerit, non liceat aliquem irri- Patricius ait: Quicunque clericus ab hosliario
tum provocasse, nullus ei episcoporum communicet. usque ad sacerdolem sine tunica fcmorali visus fue-
donec obtemperct judicibus. rit, quoeturpitudinem ventrisnon tegat et nudilatem;
CAP.XXXI.— De synodo Brenensi. et si non more Romano tonsus fuerit, et uxor si
Nemini clericorum auferri debet locus quem annii non velato capite ambulaverit, parilercondemnabun-
«irculo inhabitaverit, super quem ecclesiam, id do- lur, et ab Ecclesia seoarabuntur (Synodus S. Patri-
mum suam sedificaverat. Sed ut possessio Ievitica1 cii, art. 6).
dedica sibi procttl dubio habeatur sempiterna. ( Caputvero vi est in codice noslro vn, et vn est VIII.)
In hac synodojudicatum est : In quocunque loco» LIBROLXIV,CAP.V, ITALEGITUR:
sacerdos oedificaverit ecclesiam suam, id domumi CAP.v. — De quatuor petitionibus Patricii.
suani in uno anno hoereditas ejus erit sempiternum.• C < Hibernenses dicunl: Sed Deotuo gratulare nunc,
LIRRO XXVIII,CAPUT VIITAINCIPIT: quia ttue dataesunt tibi quatuor peiitiones quas pe-
CAP.VI. -^- De furto in ecclesia peracto. tisti. Priina petilio est, ut in Ardmachi ordinatio luoe
fial gratioe. Secunda petilio est, ut quicunque hym-
"Synodus Hibernensis decrevit: primum furtuni in,
•ecclesia peractum vice tanlum reddi et pceniterij num qui tibi composilus est, in die exilus dc cor-
ad judicium sacerdolis. Et hocpro indulgentia Ec- pore cantaverit, tu ejus pccnilenliam judicaveris.
clesia facit. Et si secundo factum fuerit, duplo3 Tcrtia petitio est, ut nepotes Dicuin,qui te benigne
vel quadruplo reddi. Quod si mundialis homiuis pc- siisceperunt, inisericordiam consequentur hic et in
cunia ablata sit ab ecclesia, et ecclesia sit catholicaj fuluro, et non pcreant. Quarla pelilio est, ut Hiber-
•et ab otnni censu libcra, damnum domino reslituo- nenses onuies in die judicii a te judicentur, sicut
tur, et usura cjus cril ccclesioe. Si vero ecclesia a dicitur ad aposlolos el vos sedentes judicubitis duo-
sub ccnsu fuerit regali, damnum idcm domini rcs-i_ dccim tribus Israel; ut eos, quibus aposlolus fuisti,
tituetur, et usura regi et ccclesioeerit. judiccs.
LIBRO XXXI,CAP.XXIIIADDE • FRAGMENTUMSYNODI HIBERNENSIS.
Synodus Ancoritana dcfinivit: Si duo in ahsentiaa n Synodus Hibernensisdecrevit.
morluorum contradixerint, qtiatuor judiceut, atit il Sanguis episcopi vel excelsi principis vel scriboe
sorte quse discernit omne invisum, aut dividant quod id qui ad lerram cfiiuidiiur, si collyrio indiguerit, euir
eontendunt, aut alter abscedat pretio, aut sacerdo- i- qui cffuderit sapienles crucifigi jiuUcant, vel vn an-
tihus dent. cillas reddat. Si in specie, lertiara partem de ai'gen>
LIBROXXXIV,DEJURAMENTO, ADDE : to, et comparem verticis de auro, latiludinem nec-
CAP.XIII, — De eo quod sit iuramentum cum non et similem oculi dc gemma pretiosa magnitudi •
pluribus. nem reddat. Etpro ejus livorisvel vulnerisadmiratione
' iiin conventu, vel in qualibet multitudine usque ad
Synodus Consulensis : Hi qui contendunt quacun-
que ex causa, si alter cum teste uno, aut cum plu- i- tcrlium aniitim, aut eo amplius, si non indulgeat,
rUVjs, et alius sine teste : juramentum cum pluribus JS prciium ancillse is qui commisit reddat. Si vero
erit. sanguis episcopi ad lerram non perveniat, nec col-
LIBROXXXVI, POSTCAP.V,ADDE : lyrio indigeal, manus percutientis abscindatur, aui
CAP.VI.— De subjectione populiprincipi. dimidium vii ancillarum reddat, si de industria •
Palricius: Minislri vos cslis, et unusquisque vc- e- si aulem non de industria, prclium ancillsctribuat
1515 ABEDOCET ETIIELVOLFUS ABBATES HIBERNI. 1316
Qui vero episcopumsine effusionesangutnis percus- A V. Monachusfuratus vestem vel aliqtiam rem n
serit, vel commolavcrit, dimidium vn anciilarum annis, ut supra, pceniteat, sijunior esl ; si senior,
pretium reddat. Si autem aliquid de capillis cjus aimo integro. Si vero monachus non fueril, oeque
carptuin fiierit, sedatium uniuscujusque capilli, id anno cl maxime in quadragesimis
est xii discipuiiusque xx de utroque reddattir. Licet VI. Si monachus exundante ventrc evomuerit sa
enim majus evulsum fuerit, quasi proprium reddi crificium in die, coenam suam non prsesumat. Et
non dicitur. Sanguis presbyteri qui ad terram effun- si non infirmilatis causa, vn superpositionibus : si
dilur donec coltyrium suffert, manus interfectoris infirroilalis el non voracitalis causa, im superposi
abscindatur, vel dimidium vn ancillarum reddat, si lionibus deleal culpam. Si atitem non sacrificium,
de industria : si autem non de industria, ancilke diei superposilione et multa increpatione plectatur.
pretio sanetur. Si ad terram non perveniat, percus- Si casu negligens quis sacrificium aliquod perdat,
sor ancillam reddat; si in specie ejus, tertiam par- per III quadragesiinas pceniteat, relinquens illud fo
tem de argenlo retribuat. Percussio ejus anciiioe ris et alitibus devorandum a.
pretio restituatur, molalio ejus, ut proediximus, VII. Si quis autem ebrielalis causa psallere non
sanelur. polest stupens elinguis, ccenaprivatur.
PATRICIUS DICIT. B VIII. Peccans cum pecodc, anno; si ipse solus, in
Omnis qui ausus fuerit ea quse sunt regis, vel quadragesimas diluat culpam.
episcopi, aut scriboefurari, aut rapere, aul aliquid IX. Qui communicaverit a suo abbate excomniu-
in eos committere, parvipendens despicere, vn an- nicato, XL
cillarum pretium reddat, attt vn annis pceniicai X. Manducans morlicinam inscius, XL. Sciendum
cum episcopovel scriba. tamen est quod quanlo quis tempore moratur in pec-
INCIPITPR.4EFATIOGILD.E DE POENTTENTIA. cato, lanto ei augenda pcenilentia est.
I. Prcsbyter aut diaconus faciens furnicalioncm XI. Si cui imponitur opus aliqttod, et contemplus
illud non fecerit, coena careat. Si vero obli-
naturalem, sive sodomitaro, prolato ante nionachi gratia
dimidium quotidiani victus. Si autem sumat
voto, III anuis pccniteat, veniam omiii hora rogct, vione,
allerius opus, illud notum faciat abbali cum vere
superpositionem faciat in unaquaque hcbdomada,
cundia, excepto eo nullo audiente; et sic peragat, si
excepiis L diebusposl passionem : pane sine iiie;;-
sura, et ferculo aliquatenus btityro iropinguatociie jubetur.
Dominicf): coatcrisverodiebtts paximati panis nien- XII. Nam qui iram corde multo lempore retinet,
snra, et roisocloparvuni impingualo. Horti olerilais, < C in morte est.
ovis paucis, Brilannico forniello ulalur, IJeniina XIII. Si autem confitelur peccatum, XLjejunet. Et
Roroana laclis pro fragilitate coiporis isiius scvi. si ultra in peccato persistat, duas XL.Et si idera fe-
Tenuchc vero vel Ballhuloelactis sextario Roniano. ccrit, abscidalur a corpore sicut membrum putri-
Sitis gralia et aqnoe lalimpulo, si operarius est. diim, quia furor homicidiumnutrit.
Leclum non mullo fcenoinstructum halieat. Pcr III XIV. Offensusquis ab aliquo, debet hoc indicare
quadragesimas superaddat aliquid prout virlus a<l-
abbali, non tamen accusanlis, sed medentis affeclu,
miserit, semper ex inlimocordcdefleatciilpani suain. et abbas dccernat.
Obedienliam pro omnibtislil.entissiine excipiat. Pu.st
XV. Qui non occurrerit ad consuminalionem,ca-
annum et dimidium Eucharistiam sumal, et ad pa- b post
nat vni in ordine psalmos. Si excitalus veniat
cein veniat, psalmos cum fratribus canat, ne peni-
tus anima tanlo tempore ccelestismedicinse inte- missani; quidquid cantaverunt, replicet ex ordine,
reat. fratres. Si vero ad secundam venerit, ccenacarcai.
II. Si quis inferiore gradu positus monachus, nt Si quis errans commolaverit aliquid de verbis sacris
annis pceniteat: sed mensura gravetur panis. Si ubi periculum adnotalur, triduanum aut ni superpo-
sextarium de lacteRoniamtm, cl alium ' siliones faciat. Si sacrum terratenus negligendoceci-
D
operarius,
dc teitucla, et aquam qitaiilum sullieiat pro siiis derit; ccena careat. Qui voluntale obsceno liquore
ardore stiniat. maculatus fuerit dormiendo; si cervisa ct carne
III. Si vero s'ne monachivoto prcshyter atil diaco- ahundat; ccenubium est. in noclis horis slando vigi-
nus peccaverit : sicut raouachussiue gradti sic pa;- let, si sanoe virtulis est. Si vero pauperem victum
nilcat. Si aulcmpeccalum voluerilmonachusfacere ; habet, XXVIII aut xxx psalmos canet stando supplex,
aniinet dimidio. Hahct tamen abbas liujus rci ino;!c- cum opere extraordinario pendat.
randoe facultatem, si obedienlia ejus placita fuerit XVI. Pro bonis regibus sacra dehemus offerre,
Deo et abbali suo. pro malis iiequaquam.
IV. Anliqui Palres xn presbytero, et vn diacono XVII. Prcsbyteri vero pro episcopisnon prohiben-
pcenitcntioestatuerunt. tur offcrre.
Hic videtur esseverborum transpositio ita resli- h Id est post oralionem. Missaenim olim dicta est
tttenda : Si casu negligensquis sacrificium aliqttod oratio, eo quod ad Deum miliatur, vel posl miuam, id
perdal, reiinquens illtid feris et alilibus devorandum, cst post dimissionemab officiodivino.
ver iii au-.idraqesim-.ts
panileat.
'1317 CANONESHiBERNENSES. loI8
XVIH. Qni arguilur pro aliquo dclicto, et qttasi A rit anihiali, n annis el dimidio. Qui facit scelus virile
inconsullans refrenatur, ccena careat. , ut sodohiiloo,im annis. Qui verein femoribus, 111au-
XIX. Qui sarculum perfrangit ct ante fractitram nis. Mahuautem sive allerius, sive sua, n annis. To-
non habuit, aut illud extraordinario opere resliluat, tum hoc quod diximus, si post volum perfectionis
aul superponat. fccerit homo; si autem anle votum, annus diminuilur
XX. Qui viderit aliquem ex fratribus abbatis trans- de omnibus his tribtis : de reliquis vero, ut debet,
gredi prsecepta, debel abbatem non celare : sed ante niinuili"*''um non vovit.
admoneat peccantem, ut solus guod male agit con- INCIPIUNTEXCERPTA QU.ÊDAM DE LIBRO
fitealur abbali, non tam delator, quam veritalis re-
DAVIDIS.
guloe exsecutor inveniatur.
I. Sacerdotes in templo Dci minislraturi gulsegra-
IIUCITSQUECILIIAS. tia vinum et siceram per negligentiam et non pcr
INCIPIT NUNC SVNODUS AQUILONALIS ignorantiam bibentes, mi dicbus pcenileant. Si ati-
BRlTANNIyE. tem per contemptum arguentium, XL.Inebriali au-
I. Cum muliere vel cttra viro peccans qnis, expel- lem per ignorantiam, xv diebus; si per negligcntiara,
si per contemptura, tribus quadragesimis. Qui
-lalur, ut alterius patrise coenubiovivat, et pceniteat TJXL;
1
confessus 111annis clausus. Et [lostea frater illius al- cogit aliquem humanitatis gratia ut inebrietur, si-
•tari suljectus. Anno uno diaconiis, ni presbyter, militer ut ebrius pceniteat. Qui vero effcctu odii scu
wi episcopus, et abbas suo quisque ordine privatus liixurise, ul turpitcr confundat, vel irndeat, ad
doctoris judicio pcenitcat. ebrieiatem alios cogit, si non satis pcenitueril, sic
'II. Qui seipsum coinqtiinaverit, annum clausus pceniteat ut homicida animarum.
II. Cum muliere desponsala Christo maritove, sive
pceniteat: puer xn annorum XLaut III quadragesi-
mis, i diaconusanno clausus, et cuni fratribus pceni- cum jumento vel cum niasculo fornicantes, de reli-
teat demedio. Sacerdos uno anno clausus, ef cum quo mortui mundo Deo vivanl. Qul autem-cum vir-
fralribus altero. gine vel vidua necdum desponsata peccaverit, dotem
III. Monachusconsecrata furatus exsilioanno uno, det parentibus ejus, et anno uno pceniteat. Si non
'et altero cum fralribus pceniteat. Si autem intraverit habuerit doiem, III annis neeniteat.
III. Episcopus homicidium voluntate faciens, vel
IForle, iteraverit], exsilium patietur. Furatus ci-
bum, quadragesima ; si iterato, trcs quadragesimas; quamlibet iornicationem, dolumve, xiu annis poeni-
-si tertio, anno; «i quarto, jugi exsilio sub alio ab- teat. Presbyter aulein vn, cum pane et aqtta, el fcr-
bate pceniteat. ^. culo in die Dominicovel sabbati. Diaconus vi, sine
<
IV. Dilatuset dilalor consimilipersona judicentur. gradu. Monachusim, nisi infirmitas impediat lllos.
Si dilatus negaverit, anno simili pcenileat, in septi- IV. Qui in somnis cum voluntate pollutus est, sur-
mana n diebus pane aquaque, et biduano in fine cu- gat, canatque vn psalinos, et in die illo in pane et
jusque mensis omnibus fratribus subponentibus; et aqua vivat. Sin autem, xxx psalmos canat. Volens
Deum eis judicem contestantibus. Permanentes au- autem in somnis peccare, sed non potuit, xv psal-
tem in obstinatione, anno emenso, allerius commu- mos. Si autem peccaverit, sed non pollutusest,xxiin;
nioni sub judice flamma sociantur, et Deijudicio resi sine voluntate pollutus, xv.
V. Antiqui decrcvere sancti ut episcopuspro capi-
linquantur. Si quando alter fuerit confessusquanlum
laboris alteri intulerit, lantum sibi mulliplicetur. talibus peccalis xxim annis pceniteat, presbyter xn,
diaconus vn : sic virgo, lectorque el religiosus. Ebi-
INCIPIT ALTERASYNODUSLUCI VICTOBIvE. balus autem im. Nunc autem
presbyleri ruentis pce-
Faciens furlum semel, anno uno; si plura, duo- nitenlia est, diaconique et subuiaconi, virginisque, et
hus annis. Qui occidit fratrem suum non ex odii cujuslibet hominis, hominem ad mortem tradenlis, el
meditalione; si iracundia subila, triennio pceniteat. cum pecodibus, vel cum sua sorore, vel cum mariti
Adulter quoque et ipse triennio. Qui prabent duca- D ] uxore fornicanlis, et venenis hominem occidere vo-
tutn barbaris, xiiu annis; tamen si non acciderit lentis, triennium. Primo anno super terram, secundo
slragis Christianorum, et sanguinis effusio, et dira Iapidi caput imponendum, tertio super o.xemjaceat,
captivitas. Si autem evenerit; agant residuo vitse soloque pane et aqua et sale et leguminis talimpulo
pcenitentiam, relictis armis. Si autem voluerit, et vescatur. Cseterique malint xxx triduanos vel cum
non ad vota sibi barbaros ad Christianos educere, superpositionibus, cum cibo Iectoque supradiclo, an-
residuo vitse Susepoeniteat. Qui perjurium jurat, mi nona ad nonam uaque ad alteram. Alia est pceniteu-
annis. Qui deducit alium in perjurium ignorantem, tia III annis, sed himina de cervisia vel lacte cum
VIIannis. Qui deductus cst ignorans, et postea scit, pane saleque : altera e duabus noctibus cum prandii
anno uno. Qui vero suspicalur quod in perjuriumi ralione, et ordine xn horis noclium dierumque Dcum
deducitur, tamen jurat, pro consensu n annis. Qui supplicare debent. Hinc aulem presbytero offerre sa-
a mcechatur matris est, III annis cum peregrinalione crificiura, vel diacono tenere calicem non licel, aut
perenni. Qui cum cane vel cum quocunque peccave- in sublimiorem gradum ascendere.
8 Id est, mwchator; nara veteres litteram u pro o frequenter tisurpabaiit.
4319 ABEDOCET ETHELVOLFUS ABBATESHIBERNL 1320
VI. Usuramaccipiens perdat ea quoeaccipit. Proeda A HL Item, decimoenon solum per animantia sunt,
vel fraude vescit, semiannus. Virgini osculum in se- per mortalia fiunt. Ita et primitKe, id est primus
creto prsebens,triduanum pcenilcat. In ecclesia men- fructus omnis rei, et animal quod primum nascitur
daciumjurans.quadruplum pro quo juraverat reddat. in anno. Similia quoesunt ut primiliva, primogenita
ITEMTHEODORUS (Capit. cap. 15). autem animalium tanlum; non solum hominum, sed
animaliuroquselicita sunt immolari.
Animalia quse a lupis seu canibus coraessa, nisi
nec vel IV. Item, decimaein pecoribus, primitioein fructi-
porcis et canibus, nec cervus, cerva, caproe
comedendi. bus. Primitioe sunt quidquid de pecoribus nascitur
si mortui inventi fuerint, non
antequam nascerenlur alia in hoc anno. Sciendum
ITEMADOMPNANUS. quantum cst pondus primitiarum, hoc est gomor, ut
Medullas ossium cervorum non licet manducari alii, id est viui panes, vel xn panes. Deinde panes
quos lupi comederunt. Similiter et cervos quorum propositionismateria VIIII panium vel xn panium.
sanguinemquamvisparvulum fluxissecernimus. Per- De oleribus vero quantum pugnus capere potest.
fracta in pedicis crura vetat manducari, morticina Hoe res in initio oestalis reddi debent, et semel in
esse confirmanscarnem eo quod non fluxerit sanguis anno ad sacerdotes Jerusalem offerebanlur. In Novo
superior, qui custos et sedes animoeerat, sed coagtt- Q aulem unusquisque ad monasterium cui monachus
latus cst intra carnem, quamlibet extremitas sangui- fucrit. Et praHerea charilas abundat cuin iisdem, et
nis'effusa sit per extremum quodlibet membrura, primogenita in masculis tantura, nunquam in fetni-
sanguis tamen crassior et solidiorin quo anima sede- nis fiunt.
rat intra carnem coagulalus manet. Itaque quod si V. Item, ut alii si minus decimo substantiam lta-
non causa vulneris inlisi sedem animseturbaverit, btierit, non reddet decimas.
non est sanguinis effusio, sed extremoe paj-lisolfcn- VI. Ilem, ut alii quo modo convenit offerre deci-
sio. Itaque et qui eam carnem comederit, sciat car- mas aliquis Domino?Si non habuerit nisi unam vac-
nem cum sauguine comedisse. Cum enim prohibutt, cam vel bovem, dividat pretium vaccoein x, ct det
non carnis coclio deerat, sed sanguinis effusio. Et decimam partcm Domino, sic et reliqua.
hoc praedictumintelligi debet et de pecoribus, quoe VII. Item, victiinam volunlariam Dominus proeci-
post abscissam, vel tamen scissam aurem, in extrema pit: ideo dicit : nemotollat animam a me et reliqua-
infirmitate mortua sunt, adipem tamen et pellcs in De eo quod non vindicat Deus , neque homines dc-
usus varios habebimus. bent vindicari : et in his qui cilo convertunt de culpa
ITEMTIIEODORUS. ad pcenitentiamin Exodo (cap. xxxu, 27 seq.) legitur
Pisccs aulein licent, quia alterius naturoe sunt, si pro adoralionc vituli. Et stans Moysesin porta ca-
morlui inveniantur vel in retibus strangulati. Aves strorum ait, si qttis Deo, jungatur mihi; et congre-
et animaliaetiamsi in retibus strangulentur, nou sunt gati sunt ad eumomnesfilii Levi quibus ait : hwcdi-
comedenda.Paulus enim ait : Abstinetevos a suffo- cit Dominus Deus Israel : ponat vir gladium super
catu, sanguinect ab idololatria. Simililer ab accipitrc femur suum, ef reliqua usque dicit : occidit untis-
morlificanda sunt. quisque proximum et fralrcm et amicum. Et paulo
Apes si occidant hominem, festinanter occidendi post ait Moyses: consecrastismanus veslras hodie
sunl. Mel lamen manducctur. Dominonnusquisquein filio et in fratre suo, ut delttr
Animaliacoitu honiinum pollula occidantur, car- vobisbenediclio.Finil, amen. Populus Israel debue-
nesque canibus projicienlur. Sed quod gcneranlur, rat constringui x mandatis legis, dum causa ipsorum
ubi autcm dubiuro cst, non occidcnlur. percussil Deus Êgypturox plagis, ideo decem man-
ITEM SYNODUS* SAPIENTIASIC DE DECISXS data sunt, ubi sunl in lege proeceptaquae Deusnon
DISPUTAT praccipit, sed dixit Jetro socer Moysi eligcre LXX
I. Dicunt auclorcs dcciniassemei pecorum offercn- principes, qui judicarent populum cum Moysi. Et
das, et oh i:l sanclum sonctorum crit. Id cst non dc- hoc judicium est, quod si inveniremus judicia gen-
betur iterum offerri de illis decimam. Sed alii sana tiuro bona, qusc natura illis docet, et Deo non displi-
iide afliruiant, ut onini anno dcciinas dc vitalibus et cet, scrvabimus.
roorlaliliusDeo dcinus, cum oinui aiino ipsius muncra INCIPIUNTEXCERPTA
hahcamus. DELIBRIS ROMANORUM ET FRANCORUM.
II. Itein, omnia prtcler fruges lcrrae quibus dcciina I. Si quis homicidiuinex contentione commiserit,
semel offjrelur Domiuo,ut dicilur : Quidqnid conse- ancillas III, scrvos m, reddat, securus (iat.
crafuin fucrit seincl Deo , saiiclum sanctoriim crit II. Si quis invidia homicidiurofeccrit, ancillas nu
Domino. Non iteruro dcbet de illis offerri deciinam, lotidemque servos reddal, et iuse securitatem ha-
ut Colummanusdoctor docuit. Frugum vcro tcrra; in bcbit.
unoquoque anno decima pars oflerri debet, quia in III. Si quis fuerit homicida in judicio compulsus,
unoquoque anno nascuntur. et prajslandi rationes diras noluerit, et inficialus
« Quoenamfuerit synodus ista utcunque colligimus Sapicntia et Hiberniensisunicam constituere viden-
cx fragroenlo synotli Hiberniensis, uhi percussoreui lur, celehralam lcmpore sancli Patricii, cujus sen-
cpiscopi, Sapientescrttcifigijttdkttnt. ltaquc syno.lus tentia dc fttrto facto cpiscoposubjicilur.
mi -' '
CANONESIHBERNENSES. 1522
fuerit, ancilias v, servos totidem, reddi praecipimus.A fuerit consignatum : si auctorem aut fidejussorcm
Manuum et quamlibet membrorum debilitatem fa- non habuerit, de furto senoverit componendum.
ciens, accipiet in judicio. XX. Si quis de Gallis vel de Saxonibus vel de
IV. Si quis homicidii causa siispicatus, et non est qualibet gente capallum comparaverit in quamlibet
ei titulus comprobandi[Id est, revelandi], XLVIH ho- speciem, testibus comprobet; si autcm consignatnm
mines nominatos congregabit, e quibus xxmi in ec- fuerit; et invicem testes adeequaverint; si ita, oequali
clesiajurent eum csse veracem. Sic sine culpa excc- dividant. Si tesles non habuerit, et mendacium co-
dat; si non juraverit, ancillas v et vn servos reddet, natur inquirere, triplum se noverit reslituturum qui
ct securus fiat. conatur.
V. Si quis servus ingenuumocciderit, etplagain- . XXI. Si quis animalia vicini sui in herba comnri-
genuus aut de fusle, aut de securi a bidubioque, aut serit inlacta, et manserint in ea; propter animalia n
cultello interfectus fuerit, homicida parentibus tra- unum scripulum reddat. Si in fastigium herboe fue-
ditur, et habent liberlatem faciendi quod voluerint. rint capta, propter animalia im scripulum unum
VI. Si aulem dominus servo arma commiseril reddat. Si in messe quantum juraverit dominus, de
portare, et ingenuum hominem occiderit, ipsum ct mcsse cum alio idoneo quidquid damni pertulerit,
alium servum se noverit redditurum. " skie dubio reslauralur.
B
VII. Si quis ingenuus servum alterius sine culpaj XXII. Si porcus per annonam noctuam manserit,
Occiderit, servos duos domino restituat. Si pro quaj per majorem noclis partem quatuor sextaria. Si
culpa servi fecerit, servus pro servo. vero per minorem noctis partem, scxtarium reddat.
VIII. Si quis in rixa manum vel oculum pcdemque, XXIH. Si quis causa fornicalionis approbatur; si
hominis maculavcrit, ancillam sive servum redditu- nonjuraverit, ancillam reddat.
rum cognoscat. XXIV. Si quis sustulerit de homine equum, aut
IX. Si quis pollicem manus exciderit, mediumj vaccam, vel quamlibet pccodem, et qttodcunque eum
damni poni preecipimus. repetierit; debitor reddat cum nutriinine suo.
X. Si quis hominem lancea gladiove ferierit, et in-„ Quodcunque probatum fuerit, recipiendum proeci-
teriora inspiciat, argenti libras m exsolvat. pimus.
XI. Si quis caput alterius percusserit usque adj XXV. Si porci in glande ingressi, quoties capti,
cerebri pampas [Id est, squamas], libras argenti III porcator reddat. Si ipse minaverit eos sponte, por-
rcddat. cum majorem reddat.
XII. Si quis alapam alteri impegerit, nec sanguisg / XXVI. Parvulus usque ad annum xn pro delicto
" nihil nisi disciplinam accipiat. Post vcro hancoeta-
nec livido appareat, v solidos argenti exsolvat.
XIII. Si quis alterius in faciem alapam percusserit, tem, quidquid dclinquat vel furatur, retribuat.
ut sanguis aut livido appareat, se ancillam noveritt XXVU. Si quis ingenuus fttrlum fecerit, et caplus
redditurum. fuerit, ipse morietur, nullus ab eis accipiat quoestio-
XIV. Si quis lancea, aut in brachio, aut in surraa nem; hoc usque ovem vel porcum; quodsi minus,
alterius foramen fecerit, tamen membro nonnoceat,t triplum restituat. Fur per noctem occidi licel, per
argenti libras n coguoscat reddere. diem non licet, qui occiderit in nocle nullam causam
XV. Si quis homicidiura fecerit ct fugam petierit,t, habet.
parentes ipsius jura reddant intra dies paucos : XXVIII. Si quis causa furti suspicionemhabuerir,
postea parentes patrise restituuntur aut ipsi de patria& et non ei titulus rei ipsius inter dies xx consignelur,
vadant, vel preliura dimidium reddant, et sic securi fi usqucquo veritas prabetur.
in sedibus sedeant. Post hsecsi reus venire voluerit, l' XXIX. Si quis ad judicium compeditus venire no-
reddal quod restat pretii; vivat securus. Si interim n luerit, hoc ut in tcstibus
a cognatis occisi occisus fuerit, maucipia, ancillse, probetur, argenti libram
3> unam cogatur exsolvere; et quidquid ad cum fuerit
velservi, quseacceperant debitores, parcntibus resli- 1_D
repelitum, sine dilatione restituat.
tuanlur.
XVI.Si quis lanceam miserit, et homo illoesuserit, XXX. Si quis tributum non opportune, et ad ju-
dicem a tributario compulsus fuerit, si mense ante
rgenti libram unam exsolvat; si plaga fuerit, legi-
us se uoverit redditurum. proedicto neglexerit, pignus det. Et si neglexeril
XVII.Si quis fornicatus fuerit cum alterius uxore, mense secundo, duplum restituet.
ut sorore, aut filia, mortcinoriatur. Qui autem oc- c- XXXI. Si quis ancillam aut servum pcrdiderit ct
ideiit, nullam causam timeat habere. suspicionem habuerit, xxmi viri nominalim congrc-
XVfll. Si quis caballum, aut bovem, aut quam- n- gentur ex quibus duodecimjurent si non reddat qui
etpecodemfurli ligatum, vel quod occisum fuerit, it, approbatur.
ivenerit in villam, detis juramento JII idoneos quod
3d XXXU. Si quis capallum invocandis viris, vmi
ihil habeant damni; si quis non juraverit, solvat.it. jurent, nihil sequitur.
XIK. Si quis servum servamque vel quamlibet pe- e- XXXIII. Si quis servus servum occiderit, vivuS
dem , vel rem aliquam comparavcrit, et cum ipso so communis dominorum cxistat.
a Bidubium est ierramentt genus quod lalcastrum vocant, quod sn lal.cissjnuutudme curvum S*V
PATROL.XGVI. (*2
1323 EDEBOCET ETIIELYOLFUS ABBATESHIBERNI. v,n
XXXIV. Si bos vel vacca alium occiderit, vivus a( A transierit, quidquid in mancipio vitii videtur, rmllani
mortuus in commune dominorum existant. habeat rejiciendi causam.
XXXV. Si taurus vel vaccam vel bovem occide- XLIX. Si quis caballum comparaverit, et usquc
rit, culpa prima non causam habeat : altera causam ad mensem vitium non habuerit, nullo motlo rcji-
componat. ciatur.
XXXVI. Si quis jurandi causa fuerit judicio ad- L. Si quis alterum ferierit, ct sanguinem effutle-
ductus a judice vel majoribus natu, et nihil prodesse rit, vaccam reddat; et si majorem plagam fccerit,
cognoscal se, si voluerit devitare, hoc proecipimus secundum judicium componi pracipimus.
jttre permanere. LI. Si quis cabaUuma latrone abstulerit, si value-
XXXVII. Si quis conimissodelicto sponte ad con- rit argenti libram, accipiat unciam; sin autem
fessionem venerit sacerdoti; a nullo condemnari minus, dimidiura uncioe accipiat.
prsecipiinus, si quod aliis abslulerit reddat. Si ab LII. Si quis ancillam alterius apprebenderit fu-
alio fucrit comprobatus, et rebcllis fuerit; pretium gientero, eta domino suo poluerit evadcre, stagnum
rci abslractoe rcddal; ct triplum se noverit compo- ferrum merito accipiat.
ncndum. Quod si laicus repelicrit clericum causa, LIII. Si quis caballum alterius non indicavcrit, et
episcopi judicant inlcr illos in judicium. Si clericus ipse potuerit capere, unciam dare debuit. Nullus
laicum compctil, ad judicis astantiam debeant pcr- alterius silvam, a lessam, ct algani devorat. Quod
vcnirc. graviter fecerit, et ipse effeclionem reddere prseci-
XXXVIII.Si quis in morte hsereditatem dimiserit, pirous.
quidquid coram lestibus commendaverit, omnia LIV. Si quis caballum alterius lulerit, et in pe-
permancre proecipimus,nisi sint iniqua. dicam ruerit, ad suum proprium reddere proeci-
XXXIX. Si quis servum, vcl ancillam, vel verna- pimus.
ctiluni sua Yolunlate et libertate donaverit , nullus LV. Si quis villam vendere capitalem vicino mi-
repefere permittalur. nanli aut sponte voluerif; sive domum, sivehorlum,
XL. Si quis sponte sua quamlibet rem alteri dona- potestalem habeat, et sepes ciuoegignunt mcsses ct
vcrit, hoc private prsccipiniuspossidere. hcrbam.
XLI. Si craacausa ante judicata , a nullo periuit- LYI. Si quis clericus laicttm ferierit, seclplagam
tamus dijudicari. laici oriline sinc dubio reddat.
XLII. Si qua contentio circa finem territorii fue- LVII. Si laicus clcricum pcrcusserit; el«dictis lc-
rit exorta , testibus requiratur, et finis qul prius , gibtts niaiiumsuam redimat; ct pocnitcnliam agat.
fucrat ipse perroaneat. LVIIL Si quis inlcrcidendo litein plagalus fuerit,
XLILI.Clericus vero si qua causa compctitus fue- et mendax eum percusscrit, secuiiclumplagam se
rit, et nullaro jam infaniiam autea portaverat, in novcrit redditurum; quod si aut vcraci, dimidium
ipsiusjuramento causa finialur. Quod si antea inia- vcrax , et dimidium mendax, jubemus rocdietatem
,»iiiainportavit, indictis juraloribus, sed causam laici solvere simili roodo; ct de roorte sic sanxirous.
ordine libret. LIX. Si quis legiiimoe lcgis voluntato patmm
XLIV. Si quis fidejussorem invocaverit cl con- nuptaro filiojunxcrit, et juxta hoc concubinam an-
tempseril, judicii conditione damnettir. cillam sibi baberc proesumpserit, ipse ab Ecclesia
XLV. Si quis agrum aut villara comparaverit, ct Dei et onroi Christianorum mensa sil extraneus, nisi
ipse capitale furtum fecerit, morle morictur. Tcrra ad pccnitcnliam rcvocetur.
qiiam emerat fisco revertatur. Quod si filius aul fra- LX. Si quis ancillam suam sibi in matrimonio
ter cx donofurlum pariter et fugam fecerit, aiieillam habcrc voluerit, et dc rebus suis habet potcslatcm :
ct servum fisco reddat, et ex agro exsul possidcat. si volucrit postea venumdare eam , non conccdilur.
Quod si innocens permanserit, ha;res hoercditati re- Quod si eam venumdare volucrit, eum damnari ju-
Jinqualur. D bemus, el ancillam illam in saccrdotis ponimus po-
XLYI. Si quis ad ccclesiamarma portavcril, ct li- lcslalem.
tcro commiserit, argenti Ubram unam ecclcsioeco- LXL Si quis catholicus capillos promiserit more
gatur exsolvere : et hoc egentibus in eleemosynatn barbarorura, ab Ecclesia Dei alienus habcatur, et
mcretur, vel sinatur. ab omni Christianorura mcnsa donec delictum
XLYII. Si quis filiammarito tradiderit, legitimam emendat.
dotcra accipial. Quod si casu mortis illum emiserit, LXII. Si canis quidllbet manducet, prima culpa
Ct ipsa alteri viro nubere volueril; filii dotcm ac- nihil reddatur pro illo, nisi semclipse. Quod si ite-
cipiant. Quod si hos nonhabuerit, patri dari ju- rUhi peccaverit, domirtus canis quod comcderit ill
betur. reddat.
XLYIU.Si quis anciUam aut servum emerit, et
antc inipletum annum vitium in co apparuerit, pro- INCIPIUNTCANONESADOMNAM.
prio domino suo reddi jubemus. Quod si annus 1. Marina animalia ad liltora delata, quorum mer
a Lessa apud Anglos est terra seu tenemcnlum locatione acceplum. Alga vcro est herba nasccns i
aquis.
ISSo CANONESHIBERNENSES. 1526
tes riescimus, sumendasunt sana fide , nisi putrida.. A quisquam. Clericus autem pecuniam dare non de-
II. Pecora de rupe cadentia , si sanguis eorum ef- bet, aut illi, aut ille. Igitur pceniteat supplicatione
ittsus sit, reci_>iehda.Sin yero, sed fracta sunt ossa3. neccssaria.
eorum, et sanguis foras non fluxit, refutanda sunt. VII. Qui coriversus iiigemuit et cum Deo pactum
III. Ut morticina sunt in aquis exstincta , quorumi inivit, in illo die non commemorabuntur ejus delicta
sanguis intrinsecus lalet, a bestiis capta animaiia ett quoegessit iri soeculo.
semiviva, beslialibus hominibus sumenda stiht. VIII. Si quis clericus, vcl si qua mulier malefica ,
IV. Aniroal semivivum subita morte prseparatum a si aliquem maleficio suo deceperint, vn annis, tribus
abscissa aure vel alia parte, morticinum est. de his cttni pane et aqua , et in coetcris abstincat se
V. Carnes suillee si morticinum comedent, crassaa a vino et a carnibus.
vel pinguis ut morticinum quo pinguescurit siies re- IX. Si autem rion deceperit aliquem, sed pro ille-
fundendeesunt. Cum vero decreverint et ad pristi- celiroso amore dederat alicui, anhuhi inlegruiil cuin
riam maciem reversse sunt. pane et aqua pceniteat.
VI. Si vero una vice vel in morticinum manduca- X. Si aliqua mulier maleficiosuo partum
aiicujus
verint; post hujus excessum de ventre eorum sana, feminse perdiderit, dimidium ahni pcenileat fcum
fide-sumendsesunt. " paue et
aqua, et duobus abstineat se a vino ct a 'car-
VII. Sues carnem vel sanguinem hominis gustantess nibus, el tres quadragesimas jejuhet in pane et
illiciti sunt semper. In lege enim animal cornupe- :- aqua. Si mulier autem genuerit filium , m, ut dixi-
ttim, si hominem occiderit, illicitum est. mus de clerico, annos pceniteat.
VIII. Equus aut pecus si percusscrit hominem intt CANONES SYNODIHIBERNLE.
agro civitatis suee, dimidium uncioe reddet pro eoo Arreum anni tridui dies et hoctes sine sede 'et
honiini cujus sanguis cffusus est. Si percusseritt somno, nisi paulisper; vel CL psalinis cum x cahti-
homo animal in agro suo, non redditur pro eo. cis stando et orando in omni hora, xh quoqiie fle-
INCIPIUNTJUDICIA COMPENDIA ctiones genuum flectuntur in omni hora orandi, et
DE LIBROIII. palmoesupernoe ad orationem.
De duobus fratribus et duabus sororibus. Arreum anni triduum cum moriuo sancto iri uuo
I. Vir si nupserit duabus sororibus, vel mulierr sepulcro, sine cibo potuque ac sine dormitalionc
duobus fratribus, abjiciantur a communione usquee proecinctus veslimento suo et curil cantico psalmo-
ad- inortem; verum tamen in exitu vitse proptcrr rum, et cum adoratione horarum post confessionem
misericordiam , si incolumes permiserint hujus con-_ (_ „ saserdoti et post votum.
juhctionis viriculadissolvere,pcenitentiam sequautur. Arreum anni triduum in ecclesia sine dormitatione
Quod si defecerint, in talibus nuptiis, diflicilisestt cum vestimento circa se sine sede, et Canticoni
pcenitentia permanentibus. psalmorum cum canticis sine intermissione, et missa
II. Si quis rixam fecerit de clericis aut ministriss uhiuscujusque horoc, et xn inflcxiones uniuscujusque
Dei, liebdomadam dierum pceniteat cum paie ctt horoe per confessionem peccalorum coram sacer-
aqua per mensuram , et pelat a Deo veniam ett dote et plcbe et post votum.
proximo suo plena confessionc et humilitate, sic_ Arreum anni xn triduanas. Arreum anni xn clies
petens ab Deo recoriciliari et proximo suo. et noctes super xn buccellas mensuroe de tribus pa-
UI. Si quis ad scandalum surrexerit et depOsuitin^ nibus.
corde suo proximum suum percutere aut occidere ; Arreum anni niensis in dolore magno, sed de quo
si clericus fuerit, dimidium anni cum pane et aqua^ non moritur quis ileratapostmodum vila ad judicium
secundum mensuram pcenitcat, et annum totumx sacerdotis.
abstineat se a vino et carnibus, et sic altario recon- Arreum anni XLdies et noctes in pane et aqua ,
ciliabitur. et duoe superpositiones unicuiqhe hebdoriiadoeXL
IV. Si autem Iaicus fuerit, hebdomadam dierumi j) psalmi, et XLinflectiones in unaquaque hora orandi.
pceniteat, quia homo sseculi btijus est, et culpa! Arreum anni L clies et noctes in pane et aqua in
ejus levior in hoc mundo, et prsemium minus in fu-. mensura LX psalmi et LXinflectionesin unaquaque
turo. hora orandi.
Y. Si autem clericus fuerit, et percusserit fratremi Arreum anni dies c in pane et aqua missa in omni
suum aul proximum, ct sanguinem ejus effudcrit,, hbra orandi pcenitentia illorum per longum quorum
unum est peccalum ut occiderit, sed non eadema arreum in his preediclis emittitur, sine carne et vino
pcenitentia. Annum integrum pceniteat cum pane ett et butyro et Iacte dulci agatur.
aqua, et sine ministerio clericalus. Et orare se debett Qui ciim cane vel Cumauo animali peccaverit, tt
cum fletu et Iacrymis , et misericordiam conseque- annis et dimidium.
tur a Deo; quia dicil Scriptura, qui odit fratremi Qui facit scelus virile, ut sodomitoe,im annis poe-
Huum homicidaest (I Joan. m, 13): quanto magiss niteat; qui vero inferioribus III annis poeniteal in
qui percusserit ? pane et aqua totum si post votum perfectionis :
VI. Si laicus fuerit XLdies pceniteat, et det pecu- si autem ante, annus diminuilur de omnibus his
niam qtiahdo arbitralus ftterit sacerdos, aut justuss tribus
13-27 EBEDOCET ETHELVOLFUSABBATES IIIBERM. 1596
* " ' m- ii _ i - ii—_—>-_
iiii ,|| , , ,,«. i. m i ,1...— i. i i f*«——-_——^
ETHELVOLFI MONACHI GARMEN

DE ABBATIBUSET VIRIS PIIS COENOBUSANCTI PETIU IN 1NSULALINDISFARNENSI.
1 ,- (Ex Mabillonio,Actaord. sanctiBenedicli.)
OBSERVATIONES VRJEVIM.
1. Apud veteres qui dc Ethelvolfomonacho hujus>A sem in honorem sancti Petri dedicaverat, cx Mona-
auctore scripserit, invenio neminera ante; slico Anglicano pag. 39 ; Eandmundi vero ecclcsia
arpsfeldium et Pitseum, qtiorum ille Ethclvolfumi itidem patronum habebat sanctum Petrum, ex se-
Soematis
Lindisfarnenscm, hiccccnobii sanctiPctri apud Ber- quentibus capitibus 4 ct 6 , eique adjunctum crat
nicios monachum appellat. Ethelvolfussutitn de ab- oratoriuro beatse Marioe, ex cap. 14. Hos nodossol-
batibus monastcrii sui poema nunciipavit Egbertoi vat qui potesl: mihi vero eos proposuisse satis fue-
Lindisfarnensi episcopo, Higbaldiscilicct successori, rit. Quanquam fortasse dici potest, duo in Lindis-
qui ab anno DCCCII in octodccimannos Lindisfarnensii farne insula fuisse monasleria, quorum alterum Ai-
Ecclesioeprasfuit, tcstatite Turgolo monacho inlib. n danum, alterttm Eandinundum aucfores habuerit.
De Ecclesia Dunelmcnsi cap. 5. Proclcr hoc carmen Tametsi in continenti fuisse videtur Eandmundi
scripsit auctor nonnulla de historia Anglorum, ut ccenobium, exquo adLindisfarnense trajecerit Eand-
patet exsequenti cap. 16. Accessit vero in monaste- mundus, ut Egfridum episcopuminviseret, ex cap. 5.
rium sancti Petri cum Wolfsigopost abbatc, ex cap. Dcnique aut iu insula Lindisfarne situm, aut certe
18, atque adeo Golfridum (Eadfridum appellat Pit- juxta positum erat Eandmundi coenobium,ut Lindis-
seus) primum, deinde Iglacum prseceptores habuit farneiise ab Ethelvollo dici potuerit; nisi ita dictum
cx capite 22. Elhelvolfus porro iclalcm suain diserte putcs, quod ex Lindisfarnensi monastcrio insliluli
indicat non solum in nuncupationc poemalis sui sui procceptoremacceperit Eandmundus qua ratione
Egberto facta, sed eliam in capitibus 17 ct 18, tuin Corbeia nova aptid Saxoncs a veteri Gallicanaappel-
in capite ultinto subscribit Lupus Clarus, quoe cst lationem desumpsit. Subierat mihialiquando ininen-
EthelvolfiseuEdilvoIfinominisintcrpretalio. Soquen- jj lcm Farne insula Lindisfarnoead Evrum obversa: ai
tem librum, qui unus est, in tres dividit Pitseus, urbs ibi nttlla, sedtantum exiguoecasaeasancto Cuth-
atque Egbertum, cui nuncupatum est hoc carmen, bcrto pro uno aut altero solitario instructoe.
esse Eboracensem archiepiscopum falso existimavit. 5. Quidq.uidsit de hac difficultate, certum estmul-
2. Cujus monasterii nionacbus fucrit Ethelvolfus, tos in cccnobioEandmundi floruisse monachos pie-
atque adeo cujus loci abbates hoc loco roemoret, non tate insignes, preeter abbates numero sex superiut
facile definicrim. EumLindisfarnensis Ecclesioento- memoratos, qualis fuit Ultanus egregius scriptor,
nachuro probat carminis inscriplio ct clausula, imo laudatus in cap. 8, cujus corpus paulo post ejus obi-
ipsa etiam ejusdcm Ethelvolfi inscriplio, quam Eg- tum e lumtilo elatum est veneralionis causa: quales.
berto episcopo vovet EdilvotfusLindisfarnensiseccle- fuerc etiam Fridegilsus sacerdos, Cuicuinus fcrra-
sim monachus. At quo minus crcdani hanc Eccle- rius, Merchdofus, Iglacusprcsbyter ct leclor, et Win-
siam esse cam, quam sanclus Aidanus cpiscopus fridus presbyter, quorum gesta abEthelvolfo strictim
Scollus aliique ejusdem gcnlis monachi incoluerc, hic rcferuntur.
niulla vetant. Prinnim quod Aidanus Lindisfarncnse i. Ultanum scriptorem in capite 8 laudatum alium
monasterium conslruxit longc anlc Eandmundum du- cssc tum ab Ullano sancti Fursei abbatis fralre, turo
cera, queniEtheivolfus monasleriisui parcntcmdicit. ab Ultano qui de sancla; Brigidoevirginis Ilibernicoe
Deinde quod Eandmimdus jam inchoalo monastcrio rcbus gcslis scripsit, pro comperlo cxislimare licct:
suo, acccssitLindisfarnam ad Ecfridum episcopum, nam dtio isti soeculoseplimo, Lindisfarnensis soeculo
cx capile 5, ul ab eo de rcbus monasticis infonnarc- vin floruit. Ultanum veroVitaasanctoeBrigidoescri-
lur acciperetquc doctorcmsitissedibus aptum. Asscn- "*_ plorem ah alio oequalidiversum esse indc colligitur,
sit Ecfridus, alque Eandmumlo couccssil monastcrii quod Ultanus Fursei frater Peronoein Gallia abba?
sui prcsbylerum, qui statucret monaslka juru, novos- fuit, ibidcmqttcexcessit c vivis : alter Ardbrecancn-
que in ccllo Eaudinuudi monachosinstilueret. Tertio sis in Mcdia [Mealh] llibcrnioercgione episcopus : u
aiii oinnino fuerunl abbalcs Lindisfarnensis, alii cx vclcri scriptoro tradit Joanncs Colganus. De ho
Eandmundi ccenobii. Lindisfarna; ahhatis jure pra> agit Chilicnus nionacluisin Yita metrica sanctsc Bri
fuit Eata Mailroscnsis abbas lcmpore sancli Culh- gidoecdila apud Bollandum in Fcbruarii tomo I, ub
lierti. Ei forsan sttcccssil Cuthfridus venerabilis prologus deest, qiicm cx ms. codice Beroigiaiiiapu
Christi famuliis et prcsbytcr, ahbas Lindisfarna;, Rhcmosccenobiihuc refcrre juv.it.. Hic codcx, qu
lledoe lattdattts in llislorioclib. v, cap. 1. Tilhcdsaj- Ebonis lUicnieiisis cpiscopiponlificatu cxaralus proe
culi vin alibas mcmoratur ctiain in Monaslico Antjli- iiotatur, compleclifur quosdam sancti Auguslini Scr
cano pag. 59. At posl Eaiidmuiidumpncfucrunt cjus inoncs in Psalmos, Enchiridion, ct librum De quan
inonastcrioEorpuinus, Aldwinus, Sigbaldus, Sigvri- lilate anima;, curo nonmillis versibus tcmcre ascri
lius et Wolfsigus, omncssoeculooctavo. Quarlo, in plis: qttos intcr jirologus Vitoe melricoe jara dict
loco nbi Eandmundi situm erat rooiiastcriuin, cxsta- ahsquc iillo titulo rcperitur permistus cum aliis. Si
baieo lcmporcurbs cum clcro, cxcapile20, quod autcm sc habct:
vercor ul dici possit de Lindisfarncnsi nionaslerio,
quod tum solitarium fttisse cxislimo. Quinlo situm Adforedigiicrisprecibus,pia Virgo,benignis,
c;cclesi;csuoe describil Elhclvolfus capitc G, qualis ISrigita,supplicihusprosperapossetuis.
Lindisfarnoc tribui vix potcst. Postremo dcniquc Si niiliivita coincsfuerit, Ufficceria tenebis,
auctores onmcs, qui de Lindisfarnensi inonaslcrio fjr. Laudumte cumuliscnituissemeis.
dcdila opcra cgcrunt, ntillani tlc Eandmundo aliisvc NonminusIJIuinonostra;praeconialaudis
abbatibus ct monachis hicmcmoralis faciunt raentio- 1'r.Tstabuutpopulis,o sacraVirgo,piis.
Ille fuit prajsulniiignus,virtutihusaplas :
ncm, ut ex
palel Turgoto ctcx Monaslico Anglicano. Huncsequaret vincam,si mihiccdisopem.
Verurolanienuterque locus habebal ccclesiain sancto Sic Ailcrauplurauxcerpsitqui gestatuorum,
Petro sacram. Et quideniTlicodorus Lindisfarncn- At(]ucoperumlloresscripsitopimatomis.
mi ETIIELVOLFI CARMEN DE ABBATIBUS, ETC. 1330
Nonpraetermittam,si forte praeteritille , A: Nonquod sim dignus peccator talia fari:
Quanquamprsesuleosscanderitipse gradus. Sed precor indignus,dignus ut esse queam.
Namcogilosusitem, si jus le judicecedat, Ex his porro versibus, qui Ebonis oetatc scripli
lit nostristudiifundiliisimparerit. sunt, inlciligimus, poetam (sive is Chilienus sit, seu
Sedcur tam magnosproecellam munere Patres? alius quivis) vixisse ante socculum ix, ac proincie
Quodsolus paiidamgesta beata trium. Comitissw vocabulum, quo usus est, ante id tempus
Et qtjodpraecipuiPatres profamineprosse
Ediderant, versu nunc modulaborego. receplum fuisse. Scd hsecparergasunt. Nunc exhi-
Jam cceptanicomitare viam,famulumquetueri bentlum est Ethelvolfi carmen, quod ex ms. codico
Digneris, superis apta puella^choris. Cantabrigiehsi mihi submisit Thomas Gaelus, vir
Et qui principium facti concederejussit, doclrimeet humanitatissingularis, euijammulta alia
PerfeclumfaciatChristushabere linem me dcbere profiteor.
INCIPIT CARMEN.
PR/EFATIO ETHELVOLFI Adversum est quidquid moneo tolerare modcstc,

LINDISFARNENSIS ECCLESM3 MONACM, ADEGBERTUM LIN- J5 Nec querula in quoquam corde movere tua.
DISFARNENSEM EPISCOPUM, DEADBATIBUS EIUSDEM EC- Mens requiem capiat semper sinc fine benigne '
CLESI/E. In Domino Christo prospcritatc pia.
Amicorum prsestantissimo atquedilcctissimosacer-
doti magno Egbcrto presbylcroa, meritis exiguus CAPUT II.
Ethclvolfus Lindisfarnensis Ecclesiee monachus in- De ed qaod Horret regnum indeptus , multos perse-
timoecharitatis salutem. quitur.
Sume, Pater, placidos modulatis vota poetse, Ecgfridus infesto Pictorum dum cadi' cnse,
Quatenus seterno capias cum rege quietem, En nothus Anglorum germanus regmina sumpsit
Atquepetas superas merilis splendentibus arces. Alfridus b, et natum genuit, qui nomine c clarus,
Nunc memorare libens semper, lcctissime prasul, Gentibus enituit Saxorum regmiua servans,
Sancta supernorum conscendens sceptra polorum, Gestis et verbis et omni strenuus actu.
Mercedemque tuam quamvis sit redderc calvus, Exslitit a primis sed non moderatus in annis,
Nocle dieque simul cuncta per tcmpora vitse, Indocilisjuvcnis, nescit setisusque petulcos
Tequetuosque simulclementia protegat alta. Subcttrvare anirao, contemnensjura Tonantis,
Quo dccus immcnsum radians per soeculacuncta |Q Armipotens nimium, propriisin virihus audax.
Omnibus in sanctis clarescit lumine miro. Non procercs vcneratus crat; non denique Christum,
Corpore, mente, manu, cunctiset sensibus una Ut decuit, coluit; vacuis sed subdidit omnc
Jam dominum colitans celsum sine fide, valeto. Aclibus, heti! vitam, mansil dum corpore vita.
CAPUT PRIMUM. Iiule fuil pra;sens parvo quod tempore sxclum
Salutalio vatis ad episcopum de propinquis et mona- Manserat, alquediu potuit non ducere vitam.
chis cellw ejus. Hic igilur multos miscranda morte pcremit.
Cum te sancta manus procstanle reddidit Anglis, Ast alios cogit summo scrvire parcnli,
Nunc tibi complacuit rustica dona dare. lnquc monastcrii attonsos consistcre sicplis.
Rustica sed stolidis sudent si pectora dictis,
CAFUT III.
Nec stolidum carmen rustica plectra dabunt.
Nam tibi dum proceres proprio de sanguine signant Quod crat Eandmund dux nobilis natu el moribus.
Jara Domino placidos, gaudia magna capis. Ex bis ergo fuit venerandus nomine pastor
Suscipe, docte Pater, dilecti munus amici, Eandmund, ille pius Clu-isti sociatus araicis
Et grates Christo semper ubique cane, Actibus e soccli, promissa ad prsemia tendit,
Quod tua tam electi meruerunt stirpe creari D Quecsancti in ccelis Domino donante capessunt.
Pastores, Domino qui placuere suo. Nobilis et nimium proceri dc sanguinis ortu
Nec minus et monachos primorum munere claros Exstitit, in populis sumnio cclebrattts honore:
Sic mirare libens scandere lucis iter. Nobilior Domino sunimse pro culmine menlis
Si quid in his castis, te dignum reddere grates, Dux vcnerandus erat, fecit cui candida corda
Invenias Domino, maxime nunc moneo. Omnipotens genitor, plasmat qui corpara cuncta,
Sin alias, vati veniam dignare canenti Ac menles bominum spinis promundat ademptis.
Jam tribuere pius, quodnotuit cecinit. Mililiam sterilem magno devotus amorc
Hanc tuo nam cupio requiem prastare labori, Descruit, famulans cunctse per tempora vitoe
Carmina quse Domino sacrificata sonant. Reclori magno, modcrat qui soeculacuncla.
a Vidcs hoc loco presbyteri nomcn adjici vocabulo c Horrel appellattir in Ieramatc : Osredum vocat
summi sacerdotis/nove ; an legendum episcopo ? Willclmus Malroesburiensis in Hb. i De Regibus An-
h Aldfridum hunc vocat Beila, distinguendum ab glorum cap. 3, < qui annis xi regnum inumbrans,
Alchfrido fratre, ut probavi in Elogio sancti Cuth- turpemqtie vitam sanctimonialium strupris exagitans,
liurgea ad annum 721. Aldfridus obiit amio DCCV. tandcm coguatorum insidiis cscsus cst. »
1531 EBEDOCET ETIIELVQLEUS ABBATESHIBERNI. .359
CAPUT
..... t IV. A Presbyter ille fuit, statuens monastiea jura,
ad servitium Domini attonsus, proprio mo1 Instituitque'novos veterum munimenta revolvens
Quotf hic, Hic monachos, ccelo tulerat quos spiritus auctor.
naslerioibat.
Anglorum proceres nimium trucidante tyranno a, CAPUT VI.
Servitium Dominimiles preefatusinibat, Quod veredarium mittal ad Chrislimonachum.
Caudebatque suo capiti porlare coronam Heecinter famulus Christi tlum moribus almum
Vertice quam Christus quondam portabat opimo, Pontificemdiscit Scottorum finibus esse
Dum passus mundo dempsit spineta malorum,
Ecgberlura d, famulum cui fidum miltere curat,
Alque suos vitam fecit visitare beatos. Poscens ut monachos formaret rite ljbellis,
Nec solusmemitparmam captasse supernam. sibi venerandoealtare tabellse,
Sanctificetque
Quin plures lecti Patrem comilantur eumdem, Atque memor voti monstret sint quaaloca digna,
Inque monasterio Dominose subdere tentant. Quis possint sisti sacraria sancta Tonanti.
Eandmundus Christo indemplijs qusedederat almo, Paret et
obsequitur prsesul venerandus, euntem
Atque Pefro pariter servit, qui exaniina cuncta Confirmat dictis, quin sacro munere ditat.
Actibus aethereisfacerent quoepeclora casta, n Mensa sacrata Deo magno sub nomine Petri,
Florigerjsque nitent per tempora cuncta maniplis. Advolat, et nigro cellam confirmat ab hoste.
Cumque Pater famulos cellam congessit in almam, Insuper et prcesulposcenti talia dicta
Quamplures cunctos sacris sermonibus ornat; Mittit. t Inoffensis pedibus tua tempora, frater,
Ulque suo saltim cupiant servire parenti Pectore quin vitam casto servare memento,
Admonuit pastor, meritumque a numine posccns,
Quatenus exhauslo instantis certamine belli,
Quatenus e coeloveniens cum gaudio sanctus
Perpeluam cceli capias sine fine quietem.
Angelus, hos famulos dignetur reddere tutos : Cernere me fateor carnali lumine nunquam
Ut lupus iUeferus subjectos dcnte rapaci Fundos quos Dominus magno tibi munere donat.
Morsibus infectos laniat non pectore moesto, Ast noster ut visus potuit perlendere cortlis,
Sed potius Domino dignis virtutibus auctos, Collis non magnus declivo tramite flexus,
Uhdique percomptos transmigret lucis in oras. Quo sol eonsurgens trutinanlis tempora libroe
Talibus instituens docuit cum ductor ovile,
Pervolat, hunc spineespissa cum fronde coronant.
Quam nitidas Chrjsto meruit conferre bidentes, Calcibushas scissas toto cum germine frater
Agnos atque pios permiti conlulit Agno, .Equoris et dorso prsedicti auferre memento:
Qui veniens sontis peccatum tollere mundi, Inque loco pulcbrum Domino sic conde sacellum,
Insontem mundum fecit de sanguinc fuso. (_
Credula quo possint Cbristo persolvere corda
CAPUT Y. Nocte dieque simul preco de pectore vota. »
Quod pontificemadiens, doctorem vilm regularis Nunlius his diclis trusit per coerulapuppiin,
acquisivit. Atque suo properat dilecti fcrre loquclas
Pontificalis apex, meritorum munere clarus Pontificis Palri: manifestat dicta prophelse.
Ecgfridus b enituit, sanctorum regmina servans. Perficit inde pius perpulchri culmina templi,
Unde quo glaucis cupiunt crispare fluentis Exterius tabulas perfundens tegmine plumbi,
Littora, quin refluis satagunt nudare meantes Viribus el totis percomptam reddere curat.
Cursibus, et terram preccingunt coerulasanclam c, Hanc ocdemDomini, medio sub aggere mcnsam
Atque itiner cupidum pandunl, cum littora nudant. Dixiinus, ut dudum Petro qusegignit odores
Hunc Domini servtts veniens visitare sategit, Procmites, statuit coeleslisgratia tcrris,
Poscebatque sibi superaade germine messis Quam rutilis flagrans passim, dum templa parenti
Pabula jam tribui; cui prompta mente sacerdos Jam cceliac tcrrse surgunt per rara vetusta.
Pectore de gnaro pandit salularia dicta, Hsecdum gcsla suo instiluit mandare magistro
Imbribus atque piis sitientis corpora potat. D Nuntius ad patrem patris perferre loquelas
Auribus illisis hausit, quoe ructat ab alto Venerat, atque pio magistro lalia fatur.
Pectore, subque sui sumpsit penetralia cordis i Ecgbercht te Dominifamulus sua voce salutat,
Mystica verba pii persensu discit acuto. Alque tuos pariter monachos, quos gratia Christi
lnsuper arripiens memori narranda relalu, Ecclesiamvocilans mitis congessit in unam.
Sensibus in cordis complectit cuncta rimatus. Nocle dieque simul non cesso reddere grates
Addidit crgo suis doctorem sedibus aptum. Rectori summo, firmat qui vota suoruin.
a Hinc fafctum est ut sseculares viri et feminee bis renudatis litloribus contigua terroe redditur, t
complures monasteria construerent, atque in ea re- inquit Beda in libro de Vita sancti Cuthberli cap. 17.
ciperent sese, non'sine infamia soecularis ac pro- & Hinc patet Egbertum hunc, cujus Elogjuin rc-
brosse vitoe,ut testatur Beda in epistola ad Egbertum tuli ad annum 729, fuisse episcopum, tamelsi nulli
episcopum Eboracensem. Ecclesioe(quod sciam) addiclum : qua de re olim du-
h Fuit is Lindisfarnensis episcopus post Eadber- bitaveram. Manebatlum in monasterio quod lingua
lum Cuthberti successorem, mortutts anno nccxxi. Scoltorum Rathmelsig-i appellatur, anno DCCXXIII
c Id est insulam sanctam seu Lindisfarnensem, translatus adlliiense, uhi mortuus cst annoDCCXxix.
qua; « bis quotidie accedente oestuOceani fit insula ,
1533 ETHELVOLFI CARMEN DE ABBATIBUS, ETC. 1334
Namque ego confiteor nullura me dicere mendum, A Hac arle huic nullus potuit se oequare modcrnus
Sapiusque advolilat spinisque immiscuit istis Scriptorum : nec mirum Domini si talia possit
Turba nefanda feris, semper confisa sub armis, Cultor, ei digitos sanctus cum Spiritus auctor
Undique confluilans veluti cum culmina nota Rexil, et acccndit sacratam ad sidera mentem.
Accurrens properat spinis immergier istis; Hic igitur ccllam Patris visitabat amati,
Gaudet et adversis semper cumulata sub armis Ccelibus ingrediens almis se immiscuit almus,
Insidias multas disponit facto..: frendens, Moribus et sanclis monachos formabat acutus.
Perque itiner durum non cessat ferre malignos, Sensibus et verbis, et carne, et pectore castus.
Quo labor eeternus requiem non proeslat eunti. Instituit fratrcs rapiant ut lumina celsa,
Sed Doroino grates, melius quod tempore nostro Atque Dco studeant cunclis servire diebus,
Hoecloca per Dominum meruerunt gaudia tanla Corpore quo possint proesentemcarpere vitam.
Sumere, pro priscisque novos mutare colonos. Cumque Deo clectus perfecto lempore plenus
Hinc moneo cunctos celso cumulare Tonanti Annos quamplures celebraret talia frater,
Magniftcaslaudes, manibusque ad sidera tensis Tandem confcclus senid sua lempora scriptor
Dent Domino grates, mittit qui ad vota piorum In melius mutat non mutans gaudia vitoe.
"
Aligeras volucres, jungcntque ad septa sacelli Cumque diu corpus mordebant viscera terroe,
Innumeris prccibus sumptis ad sidera tranant E tumulo placuit cineres relevare fraternos.
AnteDeum, quoe fuerantpendentes, quas tamen ipsc Ossibus hinc lotis, portabant lintea munda
Pandat, si nullus poterit cognoscere certe. Solis in aspectu exuvias, cum luce repcnte
Omnia quid memorem ? veniunt cum luce ministri Adveniunt volucres gcminoe,quse lintea plantis
E ccelo superi, portantque ad sidera sanctas Contingunt: pariter yario pcrmixta colorc
Inde animas, Dominum laudantque in lucemicantes, Terga verenda nitent, modulantes carmina rostris,
Florigerasque levant capiti sine fine coronas. » Concinunt pulchrse miranda ad gaudia cunclis,
CAPUT VII. Insuper atque aliis sanctum calvaria velant.
Quod nuntius adveniens pastoris et fratrum gaudia Sicque diem totam non cessant ossibus ipsse
. cumulat. Oilicium proestare piis, et cantibus odas
Talia dum memorans vatis jam nuntius infit, Fundere perpulchris; donec absterserat omnem
Gaudia magna Pater gaudenti in pectore gaudet Lux solis lympham, exuviasque exsiccat ab undis.
Eandmund, atque Deo grates ad sidera rcddit, Tum frater quidam, media cum mortis in umbra,
Perfectisque suos studuit formarc loquelis, _ Tempore nonnullo jacuit, sua corpora morbus
Quatenus ad vitam cupiant properare beatam, Sorbuil, et nullum potuit commovere membrum,
In ccelis nunquam poterit quee sumere finem. Excepto linguse plectro, quoeverba sonare
Talibus aucta bonis monachorum corda virescunt, Vix potuit, puero languens hinc talia falur:
Incipiunlque pii sese proecurrereChristo, t Curi-e, rogoque Patris memorare afferre lacertum,
Actibus et verbis et cunctis sensibus almi. Pingere quo Domini meruit jam myslica verba,
Quidain nam cupiens insomnem ducere noctem, Quo signante queam proesens vitare periclum,
Sanetas'in precibus non cessat tendere palmas. Vel saltem merilis sancti mea crimina Chrislus
Ast alius genibus lundcndo marmora templi, Solvere dignetur, si addictus funera morlis
Ndctibus in gclidis tolerat dum frigora, durat Ingrediarquc viam merear conscendere vitse. i
Ignibus in mediis, ingentia frigora vitat. Paruit ille puerque ad lintea sancta cucurrit.
Divitias alius cupiens partire caducas, Aufert inde pium munusque apportat in ulnis.
Noctibus in furvis tempus sapienter et horas Os capiti admotum morienlis funera solvit,
Cleplat, et in ccelis dispensa talenta recondit. Atque medens eegrum curat virtute superna.
Ast alius miseris tribuens solamina panis, Conlinuo exsurgens firmatus robore tanto,
Esuriem patiens perferre jejunia sanctam. JJ* Ut medicum possit medicans portare medentem,
Talibus exoruata bonis, in vestUras albis Loetus et inde volans rectorem ad lintea toUit,
Inclyta, sed vario compti permixla colore Atque Deo grates reddit pro munere tahlo.
A dextris Yirgo et Genitrix astare videtur, At cuneus fratrum numerum contractus in unum,
Rectoris ccelosterras quse et numiuc portat. Ossa sancta pii portat sub culmine templi.
CAPUT VIII. Tum volucres modulseimmiscent se nubibus allis,
Quod facta mira Patris Ullan paucis memorantur. Aspectusque hominum per tola tempora vitant.
Fama citat plures perfectam ducere vitam, Cantibus interea cineres conduntur ih almis
Quam Pater Eandmund proecultis moribus ornat: Visceribus thecoe : gaudens sed spiritus alta
E qulbus est Ultan a prseclaro nomine dictus. Jam super astra manet, Dominumper soeculalaudans.
Presbyter iste fuit Scottorum gente beatus, CAPUT IX.
Comptis qui potuit notis ornare libellos, De Fridegilso sacerdote Chrisli.
Alque apicum speciem vitam sic reddit amcenam. Alter erat frater, Fridegils cogBomine dictus,
. a Ultanus hic alius cst ab Ullano sancti Fursei in Soeculo ii, inscriptus Martyrologio Bcnedictino 8
fratre, itidem Hiberno, cx dictis : cle quo actum est Augusii. Unde constat hseedies?
1335 EBEDOC ET ETHELVOLFUS ABBATES HIBERNI. .536
Presbyler atque Deo pura cum mente saccrdos A Ac timor immensus quatiens vultusque minaces
Munera mira parat: fumant altaria donis, *?er tenebras animam terrebant agmine spisso,
Magnificisque virum exaltant super astra beatum. Diversisque modis agitabant turbida flabra.
Hic doctrina simul factisque per omnia mirus, Cumque diu trepidus per tristes ire phalanges
Enituit magna meritorum gratia comptus. Cogitur, in subilo nitidis quse vultibus olli
Talibus aucta viris monachorum gaudia pollent, Apparuere viri, tenero quos corpore natos
Pastorisque boni vernantia vota virescunt. Jam morbus quondam vitee detrusitab oris
CAPUT X. Instantis linctos nuper, sed vita beata
De fralre Cuicuino ferrario. Albis indutos gremium protraxit in altum.
Mirificis fratrem liceat memorarc loquelis, His igitur visis, animo constantior esse
Fcrrea qui domitans potuit formare metalla, Cceperat, et leetus pariter comitatus eosdem,
Diversisque modis sapiens incude subactum Ibat adjudicium, prsetor quod maximus omni
Malleus in ferrum pedilat stridente camino. Egredienti animoediscernit sedibus allis.
Cuicuinus bic fuerat genitoris cura vocatus. Huiic genibus flexis rogitat pietate modcsta,
Hunc hominem vita meritorum gratia donat, Ut sibi non digno veniam donaret. At ille
**Scdibus e summis respondens talia falur.
Atque suos claram magno redimivit honorc.
Oimina cuncta pius casto de corpore pellit, « Cum tu transgrediens proeponas verba marilse',
' Non
Yiribus et totis Christi proecepta sategit pactoequefidem thalamo servando fugasses,
Corpore, mente, manu, ct cunctis cum sensibus"una Cur tibi nunc veniam gehdoe sub tempora morlis,
Nocte dicque simul servare : ad gaudia vera Hic tribui poscis, venioe quo tempora non sunt? i
.Estuat, atque suum quoestum conquirere palmis Ast pueri flexis genibus pielate vicissim
Jam cupidus tribuit miseris largitus egenis. Ad veniam patris procerem vocitare parabant.
Quin totos semper perfert jejunia soles, Ille sed immitis dominam visitare jubebat.
Sanctorum Domini veluti solemnia tricent, Judicioque suo vcniam vel sumere pcenam
Nocturnos fratres sacris concentibus hymnos Conjugis. Ast pueri pavido comitante marilo
Dum celcbrant, rursusquc suas visitarc quictas Jam trepidi nimium properant ad lecta maritse,
Incipiunt fratres, memoratus septa sacelli Candida quam multum celsis ad sidera muris
Incoluitque, suis non parcit tundcre membris Montis in arce pioe monstrant coenacula nuptee.
Marmora, seque Deo diligenter mandat ad astra. Ingrcdilur genitor natis comitantibus altis,
Et rursus fratres veniunt cum lumine Phcebi, p Corruit et mulier, natosdum cernit occllis,
Se prccibus cupiunt Domino mandarc profusis. Eque domu mandat pellacem vertere gressus.
Ccelibus hic sanctis conjunctus diccre psalmos In faciem sanctam ruitantcs tempora natoe,
Dulce babuit, sese Domino commcndat, et omnis Fletibus immadidant, iram gemuere paventes,
Hinc matulinis completis quam bene psalmis Obsecrant: <mater, nobis miserere, precamur,
Conlinuo insonuit percussis cudo metallis Conjunctique tui meritis sine crimine solve. 1
Malletts, et vacuas volitans cum vcrberat auras. Scdibus e summis radianti lumine vibrans.
Jaiu ccenam fratrcm peditans caldor eos ornat. Veslibus aurigeris in toto corpore plena,
Talia dum sanctus quam multis gcsserat annis, Semina corripiens, despexit fata marili.
Tandem promerttit, cunclo cessante labore. « Cur tu stulte fidem corruptus corpore, mcntc,
Ad rcquicm felix frater transire bcatam. Irritavota gerens, copulam conjungerc nalis
Nam vircs validum vcxant dum corpore morbi, Ausus eras thalamis, maculans lua membra secundis,
Jam chorus e ccelo veniens cum luce coruscus, Fcedcra cum manibus Domini per nomina summi
Pastoris cellam properat visitare beati, Ante diem morlis formando gessit uterque
Atque animamcasto castam decorporesumunt, Postmortera alterius raaneal quod criminisexpers? •
Splenduit hic nimium superansjam Iumina solis, j) Obslruso tacuit non Iseti pectoris ore
Cumque choro volitans superas pcnctravit in arces. Vir, pavidusque ruens confeslim lingerc tcrram
iEthuinus hoecmonachus dtim cernit, dicere gratcs Incipit, et faciem perfundit flelibus omncm
lncipit, alque aniniam Domino commendat in astra, 111.1sctl ingeminans, connexum carceris umbras
Ergo ubi transcclsi conscendunt liraina solis, Jussit adire virum, donec jam crimina cuncta
Angclici cunci modulantes carmina, ccelum Flammis obsorptus nimium persolvit in atris.
Claudilur extcmplo : rcquiem caplare pcrennem Planlis at strati ruitabant pignora malris,
Ilinc anima ingredilur, castis immixta maniplis. Perque Dei nomcn, rogitant, « misererc, precamar,
CAPUT XI. Vel sallim liceat corpus visitare marito,
Defratre qui de carne ductus iterum reviviscebat. Solverc sicque sua mereatur crimina vivens,»
Frater crat quidam sancloe sub regmine celloe, Mentibus luxatis genetrix consenlit amata
Ad soeculumillustris, dictus cognomine Merchdof, Pignora quoepalrera possint adducere corpus
Tempore cui quodam languor dum corpora vcxat Catttius, huicqtie suam monuit percernere vitam,
Egredicns mundo passus componit in oris Nc rursum advcniens pro culpis pnccipitetur
Non notis pavido : fcrvcnt penctralia corclis, In tencbris, quo stridor crit Iletusque percnnis,'
1537 ETHELVOLFI CARMENDE ABBATIBUS, ETC. 1338
Hinc iterum adductus natis comitantibus albis A Incolitans servat vasti sub culmine cceli.
Pervenit ad corpus, cunctis miranlibus illum Cui compacta nitet perpulchris mensa tabellis,
Vivere post mortem : mortis sed versus ab oris Porticus in medio, sancti quam fronde coronant,
Vivere jam Christo sensu perdiscit acuto, Dum buxis claudunt pretiosee munera vitoe.
Et cautus monstrat cunctis se cernere vita Occidua nilidi splendent in parte ministri,
Pcenas horrificas, carnis si lingua taceret. Qui modulis culmen cceli concentibus ornant.
Cumque suis medicans frater cataplasma salutis Omnes ast sancti medii pavimenta sacelli,
Vulneribus fecit, purgatus corpore linquit, Servantes colitant per tempora cuncta, maniplis
Atque suoe comptus sponssepenetralia comptse Innumeris jungunt, vocitati ad vota piorum
Creditur ut leetus meruisset visere compta. Quod meritis capiunt semper defendere sanctis,
CAPUT XII. Si vitoe ad palmam certant properare fidelcs.
De obitu patris Eandmundi. Coetera pcr templum numeret quis lumina cuncta,
Cumquc diu cellam memoratus pastor haberet Quae temploque polo rutilant per gaudia vera.
Nobilis eloquio, et cunctis venerandus in actis, Presbyter iste Deo concessit plurima dona,
Tempore tum plenus linquit consortia carnis, Aureus iste calix gemmis splendescit opertus.
sui felix Christi. B Argentique nitens constat fabricatus in a.tis °,
Ingrediturque adgaudia
Tum fraterna cohors venerandi membra parentis Quem deditille pius magnse genitricis ad aulam.
Culmine sub templi digno posuere sepulcro, Plumbea sarta tegunt casoccum culmina summoc.
Atque animam Domino immensis cumjfletibus alto Nec minus ex cipro sonitant ad gaudia fratrum
Jara precibus fusis commendant membra sacratis. .Enea vasa cavis crepitant quis pendula sistris.
CAPUT XIII. Hoc templum ingrediens dum pura mente sacerdos
De Eorpuino successore Eandmundi, et fratre ejus Jam missas celebrans Sigbald visitare parabat,
Aldwino. Fontibus e calidis salsoe decurrere guttoe
hunc commissi Incipiunt, Chrisli magnus quas excitat ardor
Eorpuinus sequitur pastor ovilis,
Pectore de puro ; trepidant nec guttura canlu.
Presbyter egregius, vita; studiosus amator. Sanctam cumque diem celebravit, virgo Maria
Sensibus et prudens, et cuncto strenuus actu
Divitias tribuit laxato mentis opimo Quo volitans ccelos meruit penetrare per altos,
Vel qua proesenli generata reddidit orbi,
Jam gremio monachis, quos lurida inedia prcssit,
Vel qua perpulchroe susceptat gaudia vitoo,
Inque modum mirum dispersoe ad prsemia certa Vel qua celsithronum meruit generare Tonantem,
Divitioecrescunt: cumulat reverenlia Christi
Vel quacunque die lempli [sacra] festa coruscant;
Munera sparsa sibi per cunctoe tempora vitoe.
Omnibus his loetusnimium per gaudia sancta
Largus erat miseris, nimium sibi parcus in omni Aurea dulcisonoerestaurat munera mentis :
Yictu : namque escis pascebat corpora siccis :
Ac fratres precibus mulcet, solemnia festa
Triverat hic soles, nullamque assumpserat escam
volitanti Ad Ioetoscelebrare pioe genitricis honores.
Jcjunium referens lumine pectus.
Ncc ririrum excellens faciat si talia princeps, Presbyter hic doctus dum longo temporc felix
Talia per cellam meruit jam facta novarc,
Dum majora boni paterent hi seque minores,
Clausit iter sseclitransductus ad atria vitoe.
Atque dies multas certant jejunia Christo
Reddere, ne mentes fallax eluderet astu CAPCT XV.
Incautas hoslis subitse virlutis honore.
De Sigwino abbale, fratre et successore Sigbaldi.
Ssepius ipse fugit sacreeformidine plebis,
Bella nefanda sinunt populo certare fideli, Postquam germanus permitis regmina cellse,
Auxilium preestans Christus concertat ab arcc. Sigvvinus alterius sumpsil cognomine dictus,
Unde Deo lecti celsum rapuere triumphum, Dapsilis hic nimium minimis magnisque pcr omnem
Proecipitesque fugam nigree censere phalanges D Exstiterat vitam, miseris Iargitus egenis
Paslor et iste pius complevit in ordine tempus. Divitias tribuit, Dominus quas auxerat altus.
Germano meruit condigno linquere sedem. Yiderat hunc quidam tetrse sub tempora noctis
Alduinus hic fuerat carnali nomine dictus, Vcstibus insolitis indutum tradere dona
Moribus hic verus ct verbis omnibus exstat, Pauperibus miseris, nimium qui frigida niembra.
Signifer est clarus, subjectos vocibus hortans, Exclusi porlis calefacta in rudere ponunt.
Ut sua vola pii trans eethera principc signent. Cumque pius tribuit radianlis membra metalli,
CAPUT XIV. Proecipit obsecrans summi per regna Tonantis,
De Sigbaldo abbate, quomodo multis donariis et di- Quatenus heecnulli cunctoeper tempora viloe
vitiis Lindisfarnensem Ecclesiam ditavit. Dicant. Ast miser.i testantur dicere nunquam,
Ouartus adest pastor praiclaro nominc Sigbald Ex quo prsesentis maneat sub tempora vitoe.
Prcsbyter : hic cellam multis donariis atixit, Hoc cernens frater, tenebris cumulantibus arva
Alque Dcodignara studiosus condidit aulam. Delituit, fugicnsque semel non talia putat
lloec est illa domus, quam mater numinis alti Esse, semel poterat quemquam jam cernere vistis.
a Id est in putcna, ut infra cap. 20, vers. 53.
1330 EBEDOCET ETHELVOLFUS ABBATESHIBERNI. _3ig
Ctimqtiesuis largus semper tribuisset amatis, A Cogitur Ecclesioeprccibtis pia regere' castra.
Divitioecrcscunt diversa in parte locorum, Abnuit in primis mcestus humilisque sacerdos,
Ac segetcs spisso cumulantur germine cultoe: Se fore non tlignum contcstans pondera tanta
Ac pccus omnigenumpastores munere deinptum Sumere : sed fratrem precibus se vincere tandem
In numero damnum gregibus desumere nescit. Gattdet, et Ecclesisegaudentis regmina sumpsit.
Dum veneranda Dei sanctorum festa redirent Yir fuit hic humilis, verbis fortisque, modestus,
Classibttsin geminis subter testudine templi Ssepius in precibus Dominopia membra tetendit.
Fratribus immixtus psalmorum concinat odas, Huic ego, dum primum prossentis mceniacelke
Dulcisonaantiphonoemodulantur carmina fusse. Jam puer ingrediens visitando, sempcr adhsesi,
Ast lector melosvoce articulata resultans, Unius atque donros requiem captavimus ambo,
Prsedoctus biblis ad gaudia magna refundit. Bis lcrno annorttm donec jam tempore fluxo,
Cumque die cluctomissarum cantica complent, Pastor ovilebonus sumpsit pietate modesla.
Fratres concordi comitantur carmiiie Patrem Noctibus in furvis, fratrum pausante caterva,
Ad mensara. Poterat tum nullus dicere dignc Hymnos ac psalmos crebris concentibus odat,
Quem studiosc epulis cupial solemnia sancta, Tempore quo Phoebusceelum perlabitur imum,
Cum celebrare suis loetetur clerus in urbe, B-Moribushic solitis vigilans, e peclorc caslo
Atque domum gratulans clamoso carmine coraplent. Psalterium canlans percurrit in ordine totum :
CAPUT XVI. Sicque die rursum, psalmos complevit eosdem,
De Iglaco presbytero et lectore. Ut vicibus geminis lyricas consumeret escas,
Hinc itcfum surgens horam dum preedicat alcs
Tcmpore quo lector prosclarus gaudia digni Gutture de rtibro solilis complebat in hymnis.
Accumulat Patris, lglacus nominc dictus,
Cumque die media fratres jam qua;rere pastura
De quo jamdudum perstrinxi pauca relatu, lncipiunt, escoeparcus sc subtrahit omni,
Anglorum de gente pios dum carmine quosdam Ac genibus flcxis tundit pavimenta sacelli.
Jam cecini indoclus, vilisque per omnia scriplor, Ac bene percomptus divinis cantibus Iris,
Quoesi quis cupiat cum gnaro nosccre corde, Offert qui mundum solvit de morte maligna.
Currat, et hsec sitiens se ulgosis mergat in undis
Jamque diem nullum voluit dimittere, prseter
Littora quo cloctinon docte carmina Palris
; Munere quo sese assistens non ornat opimo.
Pompat, et aggreditur, poterit quam tlicere digne.
mihi chartula 'Cumqtie cpula cupiens monuit conquirere corpus,
Hos taitlum versus prasens signal, Cum mensura sibitotum quod sufficit ambit.
Quod mensam digitis Dominus circumdcdit almam,
PIus juslo quidquam conlemnens sumere victus.
luquc caput sancti peditat benedictio larga, IKs forroata bonis monacborum gaudia crescunt,
Nec oculis cernens cernit de pectore gnaro, sui citpiunt votis cumulare parentis.
occllis. Scque
Spiritus atquc pios carnis fraudatiis Talia dum paucis perfcctus, proh dolor ! annis
Nec non atque nigros mentis prospcxit occllis, Pastor patrabat, vitam perductus ad almam
Hunc ilerum manibus proecelsum cingere rcgem
animam lumine solis Corpora descruil, nitidis comitatus ubi ipse
Yiderat, atque fulgenlein Alitibus lcstalus eral, pia castra beorurn
Menlisin cxcessu quithm confessor in Anglis.
Ingredilur felix, Letatus sorte superna.
Qnte si quis ctipiat 3'genter scire per orbcni.
Proedictasquaerensj?m nunc se mergal in undas. CAPUT XIX.
CAPUTXVII. De Winfrido presbylero.
De fratribus cellw, vel obilu pasloris. Huic fralcr quidam subjectus, corpore, mente
Presbyteros raonachos, fralrum reliquamque co- Mirificus servit, dictus qui nomine Winfrid :
[hortem, Prcsbytcr enituit proeclaris actibus almus.
Quos me non dignum parvis concessit in annis jj Hunc Pater cx toto complectcns pectore fidem
Omnipotens genitorper cellsemeeniasanctoe Credidit, et fratrum proefecitvcstibus illum.
Cerncre, quos miris coramirans actibus ipse Isquc Deodeditus, cum tota mente fidelis
Innotuisse suo confirmo tempore certe, Officiumservat rigido munimine fultus.
Quos in peccatis faraulis iraitare ncgarit Nec si tcrrestris dispenset pondera curee,
Vatis adhuc modulans, tandcm jam credo futurum Grandia dona ferens ccssabal redclereCbristo.
Illorum precibus capiam quod dona salutis. Ast moricns Domino prsescnscum lincraerc socclum
Tcmpore cotnplctoproedictuscorpora pastor Cogitur, c munclofrater sua eorda sequestrat:
Liquerat, et requiem roeritis factisque paratam Atque Deo soli cupiens se subdere felix,
Ingrcditur cuncus nimia cumulante caterva, Ecclesioemcmbris supplex pavimenta tutundit,
Ad crucis excelsseprinceps quam condidit ipse, Nocte dieque simul prccibus comracndat ad astra,
Apponunt signum sacratoemembra quicli. Seque suiqtie animam doraini geniloris amati.
UAPUT XVIII. Temporc qui longo gessit dum talia Irater,
De Wulfsigo sacerdole el abbate. Hausit itcr co;Ium, non claudens gaudia v.itse,
Prcsbyter huic funclo, dicius cognomiiieWulfsig, Optalam sumpsitscmpcr sine finc quictcm.
1541 ETHELVOLFl CARMENDE ABBATIBUS,ETC. 13.2
CAPUT XX. A Aureus ille calix tetigi quem carmine duduffi.-t
De donis palrum ct votis monachorum. Ac lata argcnto pulchre fabricala patena,
Hanc cellam Dominus fratrum decoravit honore, Coelalasfacicm proetendunt apte figuras,
Maximade ccelis capiant nunc gaudia cuncli, Talia dumsanctse cumulant penetralia casoe
Atque,I)eo studeapt condignam condere laudem. Munera, quoenostroe seryant medicamina vilaV,
Quod sine nos meritis tribuit non hostibus unquam Jure saccr fratrum cuneus permcenia celloe
Imperio procerura ssecli, nec subdidit imos. Gaudet, et oeternisdonantem laudibus ornat.
Sint Dqminogrates semper sine fine superno. CAPUT XXI.
Jam proceres meruere pii, justique beifigni De canticis spiritualibus in aposlolorum oralorio
Optima siderei spargebant semina doni auditis.
Cordibus in fratrum, segetes neclimina cellse Te quoque sancta domus., cecini quam carminc
Quam leete surgunt superi dulcedine roris. [quondam c,
Ilfius auxilio hobis quod lucere tales Quse sacrata Deo fulges sub noniine Petri,
Jam campus ridet, florcnt ad gaudia Cbrisli, Nunc iterum liccat paucis memorare beatam
Per cellam monachi, la;tatur clerus in ttrbe, Yersibus. Hanc dudum nigrse sub tempora noctis
Quem lex una tenet gaudenti in cordo voluntas. B Moribusex solitis post hymnos visere certant
Jungit ad astrafides numeros, turmasque frequenlcs Fratres, atque suoecomplent solemnia raentis.
Congregat, atque Deo solitis se mandat in horis. Ocius indc suos cupiunt accurrere Iectos.
Cum nox fusca venit, cum abscondenl sidera lu- Ast ego post omnes conclusis postibus aulam
[ cem, Disseruique alium fralrem comitalus adiri,
E stratis properant sonitatum accurrere signum, Qui tum forte foras spectando sidera cernit.
Et reciprOcasuo modulantur carmina regi, Ecce repcnte venit miris cum cantibus agmen
Psalmis atque liymnis laudanles rite Tonantem, Immensum, Domino modulans pia carmina ructat,
Cantibus in crebris comunt et voce saccllum, Proemiroquelocum cinerum jani lumine complet,
Quod Deuset proceres servantes mceniacelloe Intrant siderea candentem luce delubrum
Muneribus multisque bonis ornare parabant. Spiritus, ac geminis distinctis classibus hymnos
Ilsec est illa domus, porrectis edita muris, Tales concinnunt : quatilans ad culmina cantus
Quam sol purpureas illustrans canditlushoras Ascendit cceli, insonuit laquearibus altis.
Limpida per nitida diffundit lumina templi. Et si non structam tamen merilis micat almis,
Pluriraa cum sancti sunt ornamenta delubri, Ad cclsos montes superant qui sidera cceli,
Hic tamen hoecpaucis liceat memorarc canendo. . Auxiliuiu credo a Domino qui fecerat auctor,
Ut ccelumrutilat stellis fulgentibus, omnes Omnia qusecoeli,quoe terrse et flumina cingunt.
Sic tremulas vibrant subler tcstudine templi Hocccum dicta diu geminis in classibus aulaj
Ordinibus variis funalia pendula flammas. Culmincsub sancti sonuerunt postibus, ipse
Mentibus hoecplacidis quoedaincum tcmpore prisco Atque alius frater pariter properamus uterque,
Attribuere Deo quondam proceresque modcrni. Auribus atque oculis mirandum noscere visum.
Jam superaucta piis curabant reddcre donis. Continuoque polum canlus cum luminc pulsat
Nam plures multi cupiebant pendere cancos a, Ulterius nobis licuit ncc talia visa
Limpida qui tribuant quadrato lumina tcmplo. Ccrnere, quin trepidi cupimus visilare quictcm.
Ast alii rutilo condunt vcxilla metallo, Nec scmel aslrigeris sonuerunt agmina dictis.
Quseveneranda pii promunt miracula Chrisli, Quin potius cuneus mira cum luce coruscans
Qui crucis in ligno mundtim de morte redcmit. Yocibus aurigeris cincres vitare safegit
Qtiidam proscipiuntsacratos scribere libros, Soepiusin telroe noclis cum tempore strata
QuoproccelsaDei monstrant jam dicta tonantis, Mansisscnt fratres, constat quod munere Chrisli
Qui sonitans mundum dudum perfutleral omnem, jjPatratum saiictis, cujus jam gratia semper
Atque hos conspicuipervelat ductilis auri Omnibus in terris secundo lumine flagrat.
Lamina, sic sancti comunt allaria templi. CAPUT XXII.
Ast quidam dominoemensam quoenobilis ortu Somnium qnod vidit die Dominka.
Gemmarumflammiset fulvovcslit iii auro, Tcmpus erat noctis, luccm cum proedicat ales,
Argenti has nitidse distinguit rile tabelloe Algidapost hymnos laxassent membra quieti,
Impressas polerit digitis quis cernerc formas, Furtivus advcniens soronus subrcpsit ocellis.
Sanctorum splendent animoecum sedibus altis. Candidusen subito videbalur ductor adesse.
Hic tamen hsecplacuit rerum commenta novare Hunc ego perpavidus nilidis cum vcstibus album
Mirificissunt facta modis quas laudibus ornet Vultibus ac pulchris radiantem gressibus ultro
Vcrsificus poterit, qui digne hsec dicere doctus , Callibusignotis peditans comitatus adivj.
a Id est paleras. Sic Egwinus rex, testc Beda in caucos »
Historiw lib. n, cap. 10, «in locis ubi fontes lu- suspcndi jubcrct.
'>Vide stipra cap. ii.
cidos juxta publicos viarum transitus conspcxil, ibi < Vidc supra cap -'t et G.
ob refrigeriuni viantium, crcctis slipilibus, sercos
1345 EBEDOCET ETHELVOLFUSABBATES IIIBERNI. — ETHEL. CARM.DE ABB., ETC. 1344!
Campus erat latus, pulchris qui floribus offcrt A Ad cujus dorsum nitidi radiante raclallo
Olfactumdulcem miranda ad gaudia cunctis, Sederat in scamno doctor lectorque a beatus
Qui meritis digni possunt hoeccernere visa. Higlac, indutus nimium qui vestibus albis
Hancque rosse rulilant per totam et lilia fragrant, Fulscrat: hic manibus mcmct bcnedixit opimis.
Permultisque olerum flores quos dicere [certe Godfridus hinc gradiens per vasti mcenia templi,
Mens indocta fttgit, talis jam germinis expers, Porticibus magnis minimis induxit apertis.
Cumque viam pariter currentes carpsimus ambo, Omnibus his rutilo capiteUisundique cinctum
Candcntem subito nimiuin conspeximus urbera, Thuribulum pendet fabricatum cominus auro :
Rorifluas muri cernuntur lamberc nubes. De quibus altithrono spirabant thura Tonanti,
Ostia laxato patuerunt cardine clausa. £ Cerea flammigeris venerans altaria donis.
Candidus interius pavido comitante ministro Porticibus cunctis ardebat Ittmineclaro.
Ingreditur ductor : patuerunt septa sacelli, Occiduastandem partes properamus euntes.
Quoecrucis in speciem pulchre fabricata mancbant. Porticus ille nitens magno splendebat honore.
Ast domus interior nimio candore coruscans, Hac rutilans auro flammescit gratia mira,
Jamque rotunda suis formabat mceniasaxis. Ara sacrata Deo mittit qusemunera summo :
Sed domus exterius magnis minimisque per omne Sappbirus hic solium beriloque annexus in ante,
Porticibus spatittm muri suffulta manebat. Fecerat eximiumDominuscui insederat almus
E quibus in plagis bis binse quatuor orbis Wttlfsig, qttem prisci cupiunt vocitarc parentes.
Aspiciunt sursum spatiantes edita muri: Intremui gaudens sttbito quam pronior almo.
Inter quas modicoevariantur in ordine celloe, Ille levata manu dictis sacravit euntem.
Frontibus hse nitidis cingentes undique templum, Hinc cgo me sensim prisco comitante magistro
Marmora permirara monstrans spcctanlibus aulam. Converti ad culmen celloequoerespicit arcton,
Ast pavimenta domus medii sub culmine templi Plurima queemiris micuerunl vascula gemmis.
Aurea mirificseportabant munera mensoe. Ast alio ex auro variato luminc vibrant
Crux veneranda nitens proecelsostipitc surgit Ornaluque suo mundi superare metallo
Yertice de mensse,nimium candente smaragdo. Omniajampoterantpretiosa germine facta.
Aurea cum gemmis flavescitlamina fttlvis. ILec inter dapibus diversis mensa refecta
Talia dum cernens stupido de corde rimarem, Omnigenisqueepulis escarum inunera profert,
Ecce repentc meus ductor me Iiquerat, alque Sumpserat hinc caliccmvitrei de vena metalli:
Degretlieiistemplo vacuis sc condidit arvis. «. Hauseral et manibus venerandi dona liquoris,
Ast ego pertrepidus faeieni cum pronior arvis Sacriflcansquepiis precibus potumque ministrat.
lnserui, rogitans Christum, « Misererc prccamur, Ast ubi perccperam mirandi vina saporis, *
Hoslibus advcrsis pavidum terrere mcmento. » In ccelosDomino laudes gratesque rependi.
Hinc oculos vertens partcm quam dextera mon- Presbyter interea venerandus talia dixit:
[strat, Hsecdomusest meritis animarum condita sanctis,
Aurigeris solium splendescere rite taoellis, Quas Deus omnipotens istic pictatc locabat,
Quo senior quidam venerandus mcmbra locabat Esuriem pcenasquesilim per soeculanullus
Ante suam faciem fulvis redimita coronis Sentict in Domino, surount sccl gaudia longa
Ara dicata Deomittcbat munere summo, Laudantes Dominumcoeliper ssecula cuncta,
Quoeexcelsa crucis porrexit vertice sigiuun. Qui rcquiem lectis tribuet sinc fine beatam.
Hoecrutilo ex auro gemmisque nitescit opimis His diclis vigilans visum jam scriberc ccepi.
Ex oriente micans de bysso culmina titrboe
CAPUT XXIIL
Vcstis contexit, cujus quoe ncscio sancti
Mcmbra dicata sui tenuil sub viscere venlris. Salutatio ct precaiio vatis ad sunctoset ad Dominum.
Talibus liunc rogitans studebam quoererediclis. D Hoecltipiis, alle Pater, stolidode pectore clarus
Dic, qua partc manet quondam meus ille magisterr Carmina composuit, corpore mente rogans,
Higlac. Confcsttm rcspondens talia fatur. Quatenus indigno sancti sua muncra proestenl,
i Sedibus c summis oculos conferre memcnlo. » Et poscant veniam cum pavido precibus.
Inlereaque vidcns plaustrum quo labitur axem, Omnipolens meritis semper quos attgeat istic,
lloec cum detinr.it conversis vultibus anguem, Ut puram capiant corpore, mente fidera,
Aspiciens faciem dudum de Hibernia notam Hic locus ut Christo semper memora'libus almo
Noscere proraerui: carnali a nomine dictus Exsistat meritis, accumulent monachi.
Godfridusille fuit primis mihi doctor in annis. Sit Deus omnipotensper soeculacuncta beatis.
Prcsbyter exstitcrat, capiii qui pronior orans Servator mitis, dum meliora velhu.
Incurvus turobam Culbcrli, corpore, mcnte Cum quilms hoeccantans cupicns sua miscero vota
Ofliciovencrare pio, sic cernitur almam. Non ccssat, famulans quandoque non vitiis.
a Sic monastcriortim proeceptoresappellabant; sicc eique tribuit librum unum de Vita
Sigwini abbatis.
Colcu leclor vocatur ab Aicuino in cpislola 18 infer :r Iglalii uomcn habettir iu Martyrologio Ucncdictino
Hibernicas. Iglacum lattdat Pitsous ad aimum DCCXL, ., 23 Julii, ex incro arbilrio.
1345 MARCUSIDRONTINUSEPISCOPUS. - HYMNUSIN MAGNOSABBATO. 1346
vati
Tu, Paler, heecrecilans nostros non sperne labores, A Quatinus hic trepido dimittat crimina
Quin magis hoeccernens gaudia digna tene. ., Omnipotens genitor, nec pietate vacet.*
Quod tuo tam clari meruerunt sanguine palres Cui decus, imperium, virtus, sapientia perpes,
Esse, Deo grates reddere te moneo. Laus et honor sentper permaneat, vigeat.
Mc quoque nunc precibus Dominomandare profusis Te pater omnitenens servet per ssecula mitis
Jam dignare precor, corpore, corde rogans : Inferni vinclis verberibusque privans.
Explicit liber Elhelvolfi-LindisfarnensisEcclcsim monachi, de abbatibuset miraculis ejusdem Ecclesim.
ITIARCUS
IDRONTINUS EPISCOPUS.
MARCl IDRONTINI HYMNUS 1N MAGNO SABBATO.

'AxpooTux"..greeca xae <rYip.epovSi
ET HODIEAUTEM.
(Ex BibliotnecaPatrum.)
Unda maris contegente olim persecutorem tyran- B ] pofentiambone, versatus his quiin inferno sunt, lan-
num sub terra'contexerunt servatorum filii, sed nos quam omnipotens.
veluti juvenculse Domino canamus, gloriose enim Septimam hodie sanctificasti, quam benedixisti
giorificatus cst. prius cessatione operum, profers enim universa
Domine Deus meus, funebrem hymnum et sepul- et novittcas, sabbatissans, salvator meus et recu-
cralem cantum tibi canam. Sepultura lua mihi in- perans.
gressus adaperienti et morte mortem, et infcrnum . Fortitudine prsestantioris devincente te a carne
mortificatori. Superius te in sede, et inferius in annua tua divisa est, lacerant enim ambo vincula
sepulcro super mundana, et sub terrena intelligentia morlis et inferni verbum fortiludine lua.
salyator meus vibrabantur mortificatione tua supra Infernus verbum occurrens libi, amarus factus
mehtem, visus es enim mortuus vitoeauctor. est mortalem videns deificatum , maculosutn vibi-
Ut tua gloria omnia repleas descendisli in ima cibus, et omnipolentificem horribili formeeautem
terroe, abs leenim non absconsa est subsistenlia mca discordavit.
in Adam, et sepultus corruptum me novificashu- Dciparentia tua, Chrisle, erga nos compatientem
manse. facla, Isaias lumine viso sine vespere, de nocte
Te qui in aquis suspendisli omncm terram incon- C vigilans clamavit, resurgcnt morlui, et suscitabun-
tentibiliter creatio conspicata in Calvaria suspensum tur qui in sepulcris sunt, et omnes in terra exsul-
stupide continebatur, non est sanctus procter te, Do- tabunt.
mine, clamans. Novificasterrigenas, creator pulvereus existens,
Signa sepulturse tuse ostendisti visus mullipli- et sindon et sepulcrum subostendunt coexistens
cans, num autem secreta tua divinitus manifestasli tibi Vcrbum mysterium, decorus enim conful.tor te
et his qui in inferno sunt, Domine, non est sanctus gignentis consUiumvaticinatur in te magnifice, novi-
proeter te, Domine, clamant. ficantis me.
Explicasli palmas ct unisti quseprius divisa erant, Per mortem, mortale per sepulcrum, corruptibile
correptione autem salvator in sindone et monumen- transmulas, incorruptibile facis enim dividecentissi-
to, devinctos soIvisti,*nonest sanctus praeler le, Do- me, immortalificans assumptum, caro enim tua cor-
mine, clamamus ruplionem non novit, Domine , neque anima tua in
Monumento et sigillis non capiendus, conlenlus inferno mirabiliter reUcta est.
es voluntate, etenim vim tuam actionibus notificasli -i'. Ex incorrupta profectus, et vulnerans costam crea-
divifice cantantibus, non est sanctus prseter te, Do- ii tor meus, ex ipsa effecistireformationemEvee Adam
niine, humane. factus, sopilus admirabiliter somno vivificante, et
In cruce tuam divinam cvacuationem prsevidens vitam suscitans e somno et corruptione tanquam
Abbacum, stupidus clamabat, tu potentum scidisti omnipotens.
l&4'i PETRI ARCHlDtACONI 1318
PETKUS AKCHIDIACOMJS.
OUiESTIONESIN DANIELEM PROPHETAM A PETRO ARCHIDIACONO

ENODATiE.
(Ex Marten., tmpl. Collect.)
OBSERVATIO PR.EVIA. A 2. Quoeritur si Danibel ct Ananias et Misaliclet

Inter varias Caroli Magni curas, spectanda est in Azarias fucrunt cunuchi, an non?
prirais summa ejus in restaurandis sacrarum littera- Eunucbi vidcntur, juxta illud qnod lcgimus : Ait
rum studiis diligentia. Ratus cnim tunc proescrlim rex euiinchoritm suoruin, ut in-
Asphanez
imperia florcscere, cttm viri in cis virtute ac doctrina troduceret de prwposito
proestantesclaruerint, nihil proefcrmisitomnino, quo- fiiiis Israel et de semine reyio et tyran-
minus eruditos undequaque viros accerseret quorum norum pueros in quibus nulla esset macula (Dan.
ope liberales in suis regnis artes, disciplinas scien- i, 5), etjuxta id quodEsaias dixerat Ezechisc: Et de
tiasque omnes rcsuscitaret. Ncrvos vcro omnes con- semine tollent et
lcndit, ut pene cinortuum sacrarum Scripturarum facienl eunuchos in domo regis (Isa.
sludium apud sttos cxcitaret. Iil qtiidero ipse testa- xxxix, 7). Sed cuni occurrit illud : In quibus nulla
tur in prsefalioncatl Uomiliarium Pattli diaconi Casi- essetmacula, non cos fuissc cunuchos inveninius.
nensis monachi cjus jussti elaboratum. «Quia,inquit,
cureenobis est ut Ecclcsiarum noslrarum ad meliora 3. Si sapicnliaiu ct doctrinam Babyloniorum pcc-
scmper proficiat status, oblitteratam pcne majoruin catum est disccre, cur Danihel didicit quod non li-
nostrorum dcsidia repararevigilanti studio litterarum cebat?
salagimus oflicinaro, ct ad pcrnosccuda sacrorum
Iibrorura sludia, nostro etiam quo possumus invi- Si Danihel sciret sapientiam Chaldeeorum csse
lamus exemplo. Inter quse jam pridem univcrsos B peccalum,
Veteris ac Novi Testaroenti libros, librariorum in- nunquam acquicscerel disccre quod non
curia depravalos, Dco nos in omnibus adjuvante, licebat, sicut nolcbat comedere de roensa regis, ne-.
examussiui correximus. » Quapropler haudquaquam que bibere de vino ejus nc pollueretur (Dan. i, 8).
mirum videri tleliet, si sequentes in Danielcm Quoc- Nam et Moyses omnem
stiones, quas hic cx pcrvetusto cotlice Stabulensis dicerat. sapicntiam .Egypliorum di-
roonasterii profcrimus, ex authcntico Petri archi-
diaconi trauscribi curaverit rcligiosissirousprinceps. i. Quoeritur si Danihel c.um tribus pueris ean»
Quis autem cxstiterit Petrus illc archidiaconus, ncc-
duin divinarc poluimiis, nisi fortc sit ille Pelrus sapientiam didicit quam Groecorumerudilurpollicc-
diaconus, quo iuterlocutore sanctus Grcgorius suos tur, annon?
Dialogorum libros composuit. Eruditorum hac dc rc
judicium cxspectamus. Non, sed doctrinam gentis barbaroc, qua usque
hodie Chaldociphilosophantur.
INCIPIT LIBER 5. Quid est quod lcgitur in anno sccnndo regni
Nabochodonosor, vidit Nabochodonosor somnium
DE DIVERSIS QUyESTIUNCCLlS (Dun. n, 1). Si post trcs annos pucri ingrcssi sunt
CUllIIESPO.NSIOMBUS SUIS. in conspcctu ejus, ut ipse proeceperat, quoniodo
G
S.UEMJUSSIT DOMNUSREX CAROLLSTRANSCRI- secundo anno regni stti somnium vidisse narratur?
BERE EX AUTIIENTICO PETUI AIICIIIDIACOM. Secundum hic ammm dicit regni cjus omnitini
1. Quoc_sunt illa regna qu;c in visione sua vidit gentium barbararum, non Judoeorumtanium cl Cbal«
Nabochodonosorrex (Dan. n, 31) ? docorum,sed Assyrioruni , el yEgyptiorum, et Moa-
In capilc slatuse rcgnutn Babylloniuradesignalur, bitarum, et reliquarura iialionuin quas Dorainocon-
ct post illud Medorunl atque Persarum, quod ar- cedcntc superaverat. Unde et Josephus ait: post an-
num secundum /Egyplise vastitatis, rex Nabochodo-
gcnti habct simiiitudincm, ct regnuni tertiuni Alexan-
drum significat regnum Macedonumsuccessorumque nosor vidit mirabilc somnium.
Alexandri, quod xris habet siinililudincm. Regnum 0. Quid est quod Nabochodonosor tanti mystcrii
quartum perspicue perlinet ad Roinanos ; ferreum mcruerit cernere somnium? Nunquid crcderc possu-
est, quod comminuit el domal oninia. Sedpedes cjus rous hominis pessimi hoc meritum obtinuisse?
cl digiti ex partc fcrrei, ex parte sunt ficliles, quod Non lnerito vidit; sed ut interprctante sancto
hoc tempore manifestissime comprobatur. Sicut quod viderat, Dcus glorificarctur. Sic nec Pha-
eniui in principio nihil Romano imperio fortius rao vidcrc meruit, scd ut Joscph cunctis csset prce-
cl durius fuit, ita in line rcriiin iiihil iinbccillius. positus.
154-9 QU-ESTIONES IN DANIELEM. 1550
7. « Arioli, id est incantatorcs, iiicantalores sunt A homines inslar brutorum animantium in agris vivere
qui rcin vcrbis peragunt; magi, qui de singolispbi- locisque silvestribus? Quid mirum si ad ostendendam
losophantur; malefici, qui sanguine utuntur. Dei potcnliam et humiliandam regum superbiam hoc
8. Quid cst quod dixit Nabochodonosor; vidi Dci judicium sit paralum ? Nam et multo incredibi-
somnium et menle confusus ignoro quid viderim liora et Graiceeet Ro"manoehistorioe accidisse horoi-
(Dan. 11,3), duro postea refcrenle Danihclcea se vi- nibus prodiderunl. Scyllam quoque, et chimeram,
disse testatus cst quoedixcrat Danihcl? hydram, adque centauros aves et feras facta ex ho->
Umbra queedam, et, ut ita dicam, aura somnii mine narrant fabulee.
atqiie vestigium remansit in corde regis, Utrefercn- 14. Quare Danihel, quem Dei cultorem legimus,
tibus aliis posset reminisci eorum quoeviderat, ut scribilur princeps ariolorum omniura, sicut scriptum
ncquaquam eum deciperent menlientes. Huc usque est Bpldasar, inquit, princeps ariolorum, quem ego .
quoc lecta sunt sermone narrantur Hebroeo;ab hoc scio quod spirilum deorutn sanctorum habeas iti te
loco usque ad visionem anni terlii rcgis Baltasar, (Dan. iv, 6).
quam Danihel vidit in Susis Hebraicis quidem litte- Non mirum, si princeps ariolorum omnium con-
ris, sed lingua scribuntur Chaldaica, quam hic Sy- stitutus sit, qui ad proeceptumregis sapientiam di-
riacain vocat. B dicerat Chaldoeorum,et decuplum omnibus saplen-
9. Quid esl quod legimus : Et prxco clamabat va- tior fuerat inventus.
lcnter: Vobisdicitur populis, tribubus el linguis, in 15. Si proedixit Danihel sententiam Dei quse non
hora qua audierilis sonilum tubm, et fistolw, et ci- potest immutari (Dan. iv, 24) quomodo hortatur ad
tharm; sambucwel psallerii et simphonim,et universi eleemosyuas et misericordiam pauperum, ut Dci
qeneris musicorum,cadcntesadoralc staluam auream, sententia commutetur?
quam erexit Naboclwdonosorrcx. Si quis autem non facile solvitur Ezechise regis exemplo, quem
cecideritet adoraverit, eadem liora tniltetitr in for- Esaias dixcrat essc moriturum (lsa. xxxvm, 1) et
nacemignis ardentetn (Dan.m,4). Nunquidpotuerunt Nenivitarum; adhuc tres dies et Nenive subverlctur
omnes populi universarum nationttm in campo Du- (Jon. III, 4); et tamen ad preces Ezechieeet Nenivi-
ram congregari loco modico? quein lociiinTheodosio tarum Dci scntentia commutata est, uon vanitate
pro Dura Deira, SimmachusDoraum,LXXPeriboaon judicii, sed eorum conversione.
translulerunt, et interpretatur vivarium vel con- 16. Quis ille Baldasar de quo scriptum esl: Bal
clusus locus. dasar rex fecit grande conviviutn optimatibus suis
Non quod omnes populi in campo Duram potue- rmtle (Dan. v, 1) ?
rint congregari et adorare aurearo slaluam, sed G Sciendum est non huiic filium Nabochodonosor
quod in principibus cunctarum gcnlium omne. gentes ut multi lcgentes arbitranlur; sed juxta h Abhero-
ct populi aclorassecrcdantur. sum, qui Caldseam scripsil historiam, et Josephum,
10. Quid per statuam auream intelligcndum est, quiBerosum sequitur, postNabochodonosorquiregna-
fecit ? vit annis XLIIIsuccessit in regno ejus Evilmerodach,
quam Nabochodonosorrex (Dan. m, 1) in
Pcr regem illum et per statuam inlellegimus ora- qui primo anno rcgni sui levavit caput Joachim
Juda de carccre. Post mortem vero Evilmcro-
ncs hoerelicos, qui fulgore eloquenlia; ssccularisfal- regis
dach in rcgno patris successit filius ejus Neglisar
suro dogmacoroponunt.
post quem rursum filius ejus Laborsordoc, quo
11. Quid esl naphla (Dan. m, 46)? mortuo Baldasar filius ejus regnum tenuit, qui a
Ossa olivarum quoeprojiciuntur, amurca arefacla, Dario
rege Medorum interfectus est, qui Darius
ct naplba Grscce dicitur pyrni ab eo quocl ignem Cyri regis Persarum avunculus fuit.
nutriat. 17. Cur ergo patrem Baldasaris Nabochodohosor
12. Quas provincias tenuit Nabuchodonosorrex? vocat (Dan. v, 2) ?
Orientis, Asiam, Eurupam et Libiara. Non faciat errorem scientibus sanctoe Scriptura;
13. Quomodo homini sine mcnte per seplem an- D consueludinem, qua patres omnes proavi et majores
nos imperium rcscrvatum sit, regntimque poteh- vocantur.
lissiraum absquc rege tanio tempore fuerit (Dan. 18. Queeritur cur legatur, purpura vcstietur cf
iv, 30) ? aut si alius illi successit in regno, CUJHSve- lorquem auream habebit in coUo?cur torquem fcmi
cordise sestimantltimsit ut cederet imperio, quod nino genere trauslator protulerit?
tanto tempore possidebat; proeserlim cum historioe Exeinplo doctus fecit. Nam Cicero in Mario tor-
Chaldeeorum uihil tale contineant, nec poluisse quera genere feminino posuit, sed Tilus Libius mas»
fieri ut qui de ttihioribus scripserunt, majora reti- culino dixit.
cuissent. 19. Quoefuit iUa regina quse ingressa est ad Bal-
Quidam, dum hoc in hisloriis hon inveniuht, per dasar, audito quod viderat (Dan. v, 10) ?
Nabochodonosor diabolum intelligere volunt, quod HancJosephus aviam Baldasaris scribitc, Origenc..
itoh est recipicndum: quis cnim nesciat amentcs matrem.
a Hic deest una interrogatio, forte : Quid c Hanc quidem Baltasaris aviam fuisse scribil Jo-
twil arioli, tnagi el malefici? diffe-
h Orosiumsuprainms. antiquamanu, fortceadem. sephus lib. x Antiquitatum Judaicarum cap. i 0. At
vero Origcnis opus nullum in Danielcm habemus.
1351 PETRI ARCHIDIACONI .352
20. Cur articuli scribentis manus contra candela- A magnsequatuor regna, inquit angclus, ascendent de
brum apparuisse scribuntur (Dan. v, 5)? terra.
Ut .longius non apparerent. 26. Et quid est quod legimus : Prima quasi lewna
21. Interfecto Baldasar, obsessaque Babylone a et alas habebat aquitw. Aspiciebamdonecevulsmsunl
Medis et Persis, Dario videlicct ct Cyro, cur Darius alw ejus, et sublala est de terra, et super pedes quasi
solus successit in regnum, et non cum eo Cyrus, qui homo stetit, et cor ejus datum est ei (Dan. vn. 4)?
pariter cum eo regnum ccepit Babylonium (Dan. Regnum Babylonium propter soevitiamet crudcli-
v, 30) ? tatem, sive propter luxuriam et vitam libidini scr-
vientem, non leo sed lesena appellatur.
Ordo oetatiset propinquitatis et regni est. Darius
enini 6exaginta duorum annorum erat, et majus f. 27. Et quare non Ieonis specie sed leeenoeregnum
visum sitpotentissimum ?
regnum Medorum quam Persarum legimus, et avun-
eulus qui prior erat jurc naturali, successor regni Quia dicunt hi qui bestiarum scripsere naturam,
debuit numerari. Sciendum est quaefuerit illa scrip- leoenas esse ferociores, maxime si calulos nutriant,
tura quam scripserunt articuli, Mane, Thecel, Pha- et semper gestire ad coitum.
res. Mane numeravit Deus regnum tuum et complevitB 28. Et quid est quod alas aquilse habere scribitur?
illud; Thecel, appensum est in stalera el inventumest Superbiam significatregni polentissimi, cujus prin-
minus habens; Phares, divisumest regnum tuum, et ceps loquitur per Isaiam: Super sidera cmli ponam
datum est Medis et Persis (Dan. v, 25). thronum meum, ero similis Altissimo (Isai. xiv, 13).
22. Quid est quod legitur : porro rex cogitabat 29. Et quare alas aquilse et non allerius avis ha-
conslituereDanihelemsuper omne regnum, unde prin- bere dicatur?
cipes el sadrappw quwrebant occasionem, ut inveni- Quia aquila multo vivit tempore, et regnum Assy-
rent Daniheliex latere regis (Dan.i\, 5). Quid est, ut riorum multis fuit oetatibus dominatum.
invenirent Daniheli ex Iatere regis? 50. Quid intelligendum est per id quod dicitur:
Latus regis regina est, vel concubinse ejus, coete- Evulsw sunt alm ejus ?
Csetera regna significatquibus prius imperabat, et
roeque uxores quoe a latere dormiunt; quserebant
volitabat in mundo.
crgo occasionemin rebus hujuscemodi; si in sermone,
taclu, nutu, possent accusare Danihclem, sed nullam 31. Quid est quod dicitur : Et super pedes quasi
causam et suspicionem reperire potuerunt, quia eu- homo stetit, et cor ejtts datum est ei (Dan. vn, 4) ?
nuchus erat. C Nabochodonosor potest intelligi, qui postquam
et ablata est, rursum in
23. Quid est quod legimus, tribus temporibus in perdidit regnum, gloria ejus
sua Danihel jtristino gradu restitutus sit, et non leeenamsed ho-
die flectebat genua ?
(Dctn.vi, 10) Quee minem se esse
sunt tempora quoehic ostendit? didicerit, et cor receperit quod ami-
serat. Polest et aliler intelligi de regno Chaldeeorum,
Tria autem tempora quibus Deo flectenda sunt ge- quod interfecto Baldasar, MedisPersisque in imperio
nua, tertiam horam et sextam et nonam ecclesiastica succedentibus, Babylonii homines humilis fragilisque
traditio intelligit. Denique terlia hora descendit su- naturee se esse intellexerint (Dan. iv, 31).
per apostolos Spiritus sauctus, sexta volens Petrus 32. Quid est quod legitur: Et ecce bestia alia si-
comedere ascendit ccenaculum,nona Petrus et Johan- miHsurso in parle stetit, et tres ordines erant in ore
nes pergebaiit ad templum. ejus, et in dentibusejus, et sic dicebant ei: surye, co-
24. Quid cst quod legimus: Fuit Danihet usque ad mede carnes plurimas (Dan. vn, 5) ?
annum primum Cyri regis (Dan. i, 21), cum alibi scri- Bestia secunda urso similis, ipsa est de qua in vi-
et de ar-
ptum sit, anno tertio Cyri rcgis Persarum verbum sione statua; legimus, pectus ejus brachia
revelalum esl Daniheli cognomento Baldasar (Dun. gento, ob duriliam et ferocitalem urso coinparatur :
JD in parte vero una stetit, quia sic dicunt Hebreei, ni-
x, 1)?
hil eos adversum Israel crudele gessisse, unde ct in
Hoc significatur quod usque ad primum annum
Zacharia cqui albi appellantur (Zach. vi, 3).
Cyri regis qui Chaldseorum deslruxit imperium, Da-
nihel potens fucrit in Chaldtca, postea vero a Dario 33. 34. Quid per tres ordines qui erant in orc cjus
ct in dentibus ?
in Medos translatus sit.
Quidam sic interpretatus cst, u.t regnum Persarum
25. Quid est quod dicit Danihcl: Videbamin viin tres
principes diceret fuisse divisum, sicut legimus
sionemea nocte, et ecce quatuor venli cmii pugnabant de tribus
principibus, qui cxx sadrapis proeerant:
in mari magno , et quatuor besliw grandes ascendc- sed tres ordines in ore regis Persarum et in dentibus
banl de mari diversw inter se (Dan. vn, 2) f
ejus, tria regna debemus accipere. Babyloniorum,
Quatuor venti cceliqualuor sunt angeliceepotesta- Mcdorum, atque Pcrsarum, quse in unum redacla
tes, quibus principalia regna commissa sunt; marc sunt.
autem mundum istum soeculumquesignificat, falsis 35. Undc diclum est ei surge, comedecarnes plu-
amarisque fluctibus ralundautem; quatuor bcslioe rimas ?
i3iJ3 QU/ESTIONES IN DANIELEM. i3&
IHud tempus significat, quando sub Assuero quem,A dsemonem,sed unum ae homimbus, m quo totus Sa-
LXX Artaxerxen vocant, ad suggestionem Aman una tanas habitaturus est; et os toquens ingentia, ita ut
die omnes Judecijussi sunt trucidari. in templo Dei sedere audeat, facieus se quasi Deum.
36. Quid est quod legitur: Post hoc aspiciebam, 43. Quid est quod dicit: Aspiciebam donec throni
ct ecce alia quasi pardus, et alas habebat quatuor su- posili sunt, el antiquus dierum sedit (Ibid. 9) ?
per se, et quatuor capita eranl in beslia, et potestas Throni quos vidit Danihel, hii mihi videntur esse
data est ei (Dan. vn, 6) ? quos Johannes xxiv thronos nuncupat. Velustus au-
Tertium regnum Macedonum, de quo et in statua tem dierum ille est, qui apud Johannem solus in
legimus venter et femora ejus ex mre (Dan. n, 32), throno sedet; Filius quoque hominis qui venit ad
pardo, bestieevelocissiinse,comparatur, quseproeceps vetuslum dierum, ipse est qui apud Johannem leo
fertur ad sanguinem et saltu in mortem ruit. Per dicitur de tribu Juda radix David (Apoc. v, 5).
quatuor alas victoria signatur Alexandri, qua nihil . 4'4. Quid est judicium sedit et libri aperti sunt
velocius fuit: qui ab Illyrico et Adriatico mari usque (Dan. vn, 10) ?
ad Indicum oceanum et Gangem fluvium, non tam - Conscientiseet opera singulorum in ulractue parte
proeliisquam victoriis percucurrit, et sex annis Eu- , vel bona vel mala omnia revelantur. Bonus liber ille
ropsepartem et omnem sibi Asiam subjugavit. **est, quem soepelegimus, liber vivenlium; malus li-
37. Quid per qualuor capita ? ber, qualis est qui in accusatoris tenetur manu, qui
Eosdem dicit duces ejus, qui postea successores est inimicus et vindex de quo et in Apocalypsi legi-
regni exstiterunt, Ptolomeum, Seleucum, Philippum, mus : Accusator fratrum nostrorum (Apoc.xn, 10),
Antigonum. Uber iste terrenus est.
38. Quid Et potestas qum data est ei ? 45. Quid est: Et vidi quoniam interfecta esset be-
Ostenditur non Alexandri fortitudinis, sed Domini stia, et perisset corpus ejus, et traditum esset ad com-
voluntatis fuisse. burendum igni, aliarum quoque besliarum ablata esset
39. Quid est quod dicit: Post hmc aspiciebam in potestas, et lempora vitw constituta essent eis usque
tisione noctis, et ecce beslia quarta terribilis atque ad tempus et tempora(Dan. vii, 11) ?
wirabilis, et fortis nimis, dentes ferreos habebat ma- In uno Romano imperio propter Antichristum blas-
gnos, comedens atque comminuens, et reliqua pedibus phemantem, omnia simul regna deleta sttnt, et nequa-
tuis conculcans (Dan. vn, 7) ? qiiam lerrenum imperium erit, sed sanctorum con-
Quarta imperium Romanorum est, de quo in statua versatio et adventus filii Dei triumphantis.
dicitur, tibim ejus ferrem (Ibid. n, 33). 46. Quid est quod dicit: Et tradentur in manns
40. Quid est quod superius tria regna bestiis com- ejus usque ad tempus et tempora et dimidium temporis
paravit, id est leoensc, urso et pardo ; Romanorum (Dan. VII, 25) ?
regnum nulli beslise comparavit ? ln his temponous sancli potestati Antichristi per-
Quia ut formidolosam faceret bestiam, vocabulum mittendi sunt, ut condemnentur Judaei, qui non cre-
'
tacuit, ut quicquid formidolosius cogitaveramus in dentes veritati susceperunt mendacium. De his tem-
bestiis, hoc Romanos intelligamus; sed Hebrseiquod poribus Dominusin Evangelio loquitur: Nisi abbre-
tacitum hic est, in Psalmo dictum putant: Vastavit viati essent dies illi, nequaquam salva esset ulla caro
eam aper de silva et singularis ferus depaslus est eam (Matth. xxiv, 22).
(Psal. LXXIX, 41). Ego Danihel multum cogitationibus meis conturba-
41. Quid est quod dicitur comedens atque commi- bar et facies mea immutata est in me, verbum autem
nuens, et reliqua pedibus suis conculcans ? in corde meo conservavi(Dan. vn, 28).
Significat omnes nationes, vel interfectas ab eis, Hactenus liber Danihelis Chaldaico sermone con-
vel tributo et servitute subjugatas. scriptus est : coetera quse secunlur usque ad finem
42. Quid est quod dicit: Et habebat cornua decem voluminis, hebraice legimus.
(Dan. VII, 7) ? •n 47. Susis autem metropolis est regionis Elamita-
Quia alii ponunt quatuor successores Alexandri, et rum. Si castrum, quomodo metropolis (Dan. vm, 2)?
deinde usque ad Antiochum cognomentoEpiphanem, Non quod castrum sit urbs metropolis, sed quod
decem reges enumerant, qui fuerant soevissimi.Sed tanta firmitate sedificatasit, ut castrum esse videatur.
melius credendum est, quod omnes magistri eccle- 48. Quid est quod legitur: Vidi autem in visione
siastici tradiderunt. In consummatione mundi quandoi esse me super portam Ulai: quid est Ulai (Ibid.)l
rcgnum destruendum est Romanorum, decem fuluros; Sciendum est autem Ulai esse nomen loci sive por-
reges qui orbem Romanorum inter se dividant, et; toe,ut in Troia Scoeaporta, et apud Romanos Car-
undecimum surrecturum esse parvulum regem, quii mentalis dicitur, habentes singuloeex propriis causis
tres reges de decem regibus superaturus sit, id est1 origines nominum.
gyptiorum regem, et Africse et .Elhiopioe; quibusi 49. Quid est quod dicit: Et ecce aries unus sta-
'nterfectis, etiam septem alii reges victori collasub- bat ante paludem, sive ante portam, habens cornua
ittent. IUud autem dicit: Oculi quasi oculi hominisi excelsa, et unum excelsius allero atque succrescens
rant in cornu islo (JDan.vn, 8), ne eum putemus,, (Ibid. 3)?
uxta quorumdam opinionem, vel diabolum esse velI Arietem Darium vocat, avunculum Cyri, qui pogt
PATROI.. XCVI. 43
.555 PETRI ARCHIDIACONI 4555
Astyagen avum maternum, cuin swunculo Daric A versa vastasse, reverswmque anno tel$o, in teinplo
quem Groeci Cyaxaren vocant, Medis impcravit el posuisse statuam Jovis ; ab hoc tempore usque ad
Persis. Judam Machaboeum,per annos vastitatis Hierusalem
50. Quid est quod dicit: Postea vidi arietem cor- et contaminationis templi, sex duo miUia, treceulos
nibus veniUantemcontra orientem et contra aquilonem dies et tres menses esse completos, post quos tem-
et tonlra meridiem (Dan. vni, 4) ? plum purgatum est.
Non ipsum arietem Cyrum videKcet vel Darium, 54. Quid est quod dicit: Et eccestetil in conspectu
sed ejusdem regni arietem, id est Darium alterum, meo quasi species viri (Ibid. 15)?
Non enim viri sunt angeli, sed iu specie virorum
qui ultimus potentioePersicse rex fuit, et quem supe-
ravit Alexander Philippi filiusrex Macedonum. Quod videntur, sicut Abraham ad quercum Mambre trcs
autem Darius iste rex potentissimus et ditissimus visi suntviri,quiutiquc viri 11011 eranl, e quibusunus
fuerit, tam Grsecsequam Latinse narrant historioe. adoratur ut Dominus , unde et Salvator loquitur
51. Ecce autem hircus caprurum veniebat ab occi- in Evangelio : Abraham vidit diem tneum, et Imtatus
dente super faciem lolius terrm; et non tangebat est (Joan. vm, 56)
terram. Porro hircus habebat cornu insigne inter ocu- 55. Quid est quod dicit: Et audivi vocemviri inter
los suos, et venit usque ad arietem illum cornutum, B Ulai, et clamavit,et ail: Gabrihet, fac intelligere islam
quem videram stanlem ante portam; et cttcurrit ad visionem (Dan. vm, 16)? quis ille est qui Gabrieli
eum impetu fortitudinis suw. Cumque appropinquas- prsecepit, ut Danielem faciat inlelligere visionem?
set propc arietem, comminuit duo cornua ejus, et non Judoei Michaelem autttmant.i
in
polcrat aries resistere ei. Cumque eutn misisset 56. Et cur vocatur Gabrihel, ut intelligere faciat,
lerratn, conculcaviteum, et nemo quibat liberare eum et non alius Yocalur angelus?
de manu ejus. Hircus autem caprarum magnus fac- Quia cum visio de proeliis erat, rcgumque cer-
ius est nimis , cumque crevisset, faclum est cornu taminibus, immo regnorum succcssionibus, dignuni
magnum, et orta sunt cornua qualuor subter illud erat ut Gabrihel, qui proeposilus est prseliis , huic
per quatuor ventos cceli.De uno autem ex eis or- .ofliciomanciparetur.
tum est cornu unum modicum et factum est grande 57. Quare tempore quo erat Dominus nasciturus,
(Ibid. 5). ad Zachariam et ad MariamGabnhel missus est, et
Hircus caprarum qui veniebat ab occidente , et non alius angelus?
propter nimiam velocitatem terram tangere non Qttia, ut dictum esl, proeliisest prscpositus, indic-
videbatur, Alexander est rex Gracorum, qui subver- turus bellum dsemonibus, et triumptiaturus dc mimdo
sis Thebis in Persis, arma corripuit, Darii duces " venit.
superavit, et ad extremum ipsurn percussit arielem, 58. IUud quod ait Danihel: Et ego Danihel tangui
et duo ejus confregit cornua, Medos atque Persas, et mgrotavi per dies (Dan. VIII,27).
misitque eum sub pedibus suis, et utrumque cornu Hoc est illud quod in Genesi de Abraham Iegi-
suo sul jugavit imperio. Cornu aulein grande , ipse mus, quod postquam Deum audiverit loquentem
est rex primus Alexander ; quo tricesimo secundo sibi, terram et cinerem essese dixerit (Gen. xvm ,27).
anno oetatis suoeinortuo in Babylone, surrexerunt 59. Quid est quod dicit : Et stupebam ad visio-
pro eo quatuor duces cjus , qui sibi imperium divi- nem, et non erat qui interpretaretur (Dan. vm, 27).
serunt. .Egyptum Ptolomeus Lagi filius tenuit; Si non eratqui interpretarctur, quomodo supra inter-
MacedoniamPhilippus quiet Arideusfrater Alexandri; pretattts est angelus?
Syriam et Babylonem et omnia regna Orientis Se- Sed quod dicit, hoc est reges audierat, et corum
leucus Nicanor ; Asioe regnavit Antigonus. nomina nesciebat; futura cognoverat, et quo tem-
52. Quid est quod dicit: Et usque ad principem porc futura essent dubius fluctuabat.
fortitttdinis magnificatusest (Ibid. 11). 60. /11 anno primo Darii filii Assueri de scmine
Iloc dictum est de Epiphaue filio Seleuci, qui et Medorum, qui imperavit super regnum Chaldmorum
Philopaler appellalus est, quia erectus sit contra (Dan. IX, 1).
Beum, et sanctos illius persecutus, et tulerit juge sa- Hic esl Darius, qui cum Cyro Chaldseos Baby-
crificium, el peccatum desolationis quoefacta est, et loniosque superavit. Ne putemus illum Darium,
sancluarium et fortitudo conculcabitur. Unus ange- cujus secundo anno templum oedificatum est :
lus interrogat alterum angelum, usque ad quod lemquod Porphyrius suspicalus , ut annos Danihclis
pus Dei judicio sub Antiocho rege Syria; tcinplum extcndat; vel eum qui ab Alexandro Macedonum
fulurum sit desolatum, et simulacrum Jovis statu- rege superatus est. Addit ergo nomen patris, ad-
riim in templo Dei. Posuit enim Anliochus statuam ditque victoriam qua primus de scmine Medorum
JOvis in templo Dei. subverterit regnum Chaldoeorum,ut aufcrat propter
53. Et dixit usque ad vesperam et mane, dies duo similitudinem nominis leclionis errorcm.
millia trecenti, el mundabilur sancluarium (Ibid. 14). 61. Quid est quod cxx annos Dominus in Genesi
Centesimo quadragesimo lertio anno a Seleuco, hominibus posuit?
qui primus regnavit in Syria post Alcxandrum, in- Quia qui tanto tempore , hoc est centum annis
gressum legimus Antiochum Hierosolymam et uni- nolunt agere pcenitentiam, nequaquam expectat ut
1357 QU^STJQNES IN DANIELEM. 1358
xx alii compleantur. Se.d infert ante quod postca A madibus separat, denique et Judsei ui Evangfclio cx
fuerat comminalus. hac opinatione loquunUir ad Dominum : xi et sex
62. Quid est quod dicit Danihel, Statediclio et • annis mdificalum est templum, et tu tribus diebut
delcslaljo venit super nos, quw scripta esl in libro suscilabis illud (Joan. n, 20). Tot cnim sunt anni a
Moisi servi Dei (Dun. ix, 11)? in quo libro Moisi? primo anno Cyri regis, qui libertatem dedit volenti-
In Deuteronomio maledictioncs et benedictiones bus Judoeisreverli in patriam, usque ad sextum an-
Dei legimus, quoe postea dictavit in monte Gari- num Darii regis, sub quo templi opus omne cora-
zim et Hebal super justos et peccatores (Deut. pletum est. Pprro Josephus et alios tres annps acV-
xxvn, 14). didit, in quibus peribulos templi et quoeda,raalia qpse.
63. Quid est quod in Psalmo legimus : Surrexit remanserant,perfecta sunt, qui additi XLVIannis fa-
tanquam dormiens Dominus, tanquatn potens et cra- ciunt annos XLIX,id est septem annorum hebdoma-
pulatus a vino(Psal. LXXVII,65)? das: reliquas autem LXduas hebdomadas ab ejusdem
Malilia nostra inebriat Deum, quoe, quando in no- Darii seplimo anno enumerant; qup tempore Jesus
bis corripitur, evigilare dicitur, et de sua ebrietate filius Josedec el Zorobabel jam raajoris aHatis po-
consurgere, ut nos peccato ebrios evigilare faciat pulo praeerant, sub quibus prophetaverunt Aggoeus
justitiae. Quando propter peccata corripimur, vigilat B et Zacharias. Post quos Esdras et Nehemias de Ba-
super nos Deus, et visitat nos. Quando vero a Deo bylone venientes, muros iirbis exstruxerunt, tenente
deserimur, et non judicamur, indigni sumus cor- pontificatum Joachim filio Jesu cognomento Jose-
reptione Domini, tunc dicitur dormire. dec; post qucm successit in sacerdotio Elia sub, ac
64. Quid est quod dicit angelus Daniheli : Tu ergoi deinde Joiade, et postea Johannes, post quem Jadus;
animadverte sermonem, et intellige visionem. Septua- cujus oetate Alexander rex Macedpnum condidit
ginta hebdomades abbreviatw sunt super populumi Alexandriam, ut Josephus loquitur, venitque Hie-
iuum, et super urbem sanctam tuam, sciesque et in-- rosolymam, et in templo victimas immolavit. Mor-
teltiges ab exitu sermonis, ut respondeatur et wdifi- tuo autem Alexandro, centesima terlia decima Olym-
cetur Hierusalem usque ad Christum ducetn; hebdo- piade, anno ducentesimo trigesimo sexto jegni Persa-
inades septem, et hebdomadessexaginta duw (Dan.. .• rum, quod cceperatprimo anno Olympiadis; quo tera-
jx, 23 cf seq.)1 pore Cyrus rex Persarum Babylonios Chaldoepsque
Hoecet non frustra et absque mspiratione Deii superavit, et post mortem Jadus sacerdotis, qui sub.
angelum respondisse manifeslum est : quoe obser- Alexandro templo prsefuit, suscepit pontifipatum
vatio cautam atque sollicitam videtur expetere ra- Onias, quo tempore Seleucus, subjugata Babylone,
lionem, ut lector diligenter atlendat, et causas di-- V diadema totius Asioecapiti suo imposuit.
visionis inquirat, in eo quod angelus ait : Ab exitui Anno duodecimomortis Alexandri, in quod tempus
sermonis ut respondealur et mdificetur Hierusalemi supputantur omnes anni a Cyri imperio, cc quadragin ta
VLsque ad Christum ducem (Ibid. 25). octo, ex qua oetate Scriptura Machabseorumregnum
Non aUos arbitramur quam principes, qui postt Grsecorumenumerat. Post Oniam proefuitJudoeisppn-
lianc prophetiam et reversionem de Babylpne, Ju- lifex Eleazarus, quotempore LXXinterpretes Scriplu-
daico populo proefuerunt. Hoc est pontifices, quoss ras sanctas Alexandrioe in Groecum dicunt verlisse
christos ab eo quod unctos Scriptura cognominat,;, sermonem. Post quem alter, Qnias, cui succcssit Si-
quorum princeps fuit Jesus filius Josedec sacerdoss monjquoregentepopulum, Jesus filiusSirach scripsit
Hiagnus, et qui fueruut usque ad adventum Domini ii librura qui Grsece Panareth appcllatur. Cui successit
Salvatoris, hosque significat vaticiuium prophetoe e in pontificatum alius Onias; quo tempore Antiochus
dicens : Ab,exitu sermonis ut respondeatur et mdifi- i- Judeeosdiis gentium immolare cogcbat. Quo mortuo,
cetur Hierusalem usque ad Chrislum ducem, hebdo- i- • Judas Machabseuspurgavit templum, et idolorum
mades vu et hebdomadesLXet dum; id est ut vnii simulacra contrivit. Cui successit frater Jonathas, e(
foebdomades et postea LXII quoe faciunt annos is _ post eum rexit populum Simon fraler utriusque. In.
CCCCLXXXUI a Cyro numerenlur : ac ne videamur ir cujus morte CCLXXVII regni Syrioeimpletus et annus,
procacem tantum ferre senlentiam, et non probare •e et usque ad hoc tempus, Machabeeorumprimus liber
quod dicimus, numeremus eos qui post Jesum filium m hisloriam continet, supputanturque a primo anno
Josedec usque ad adventum Salvatoris populo proe- ;- Cyri regis Persarum usque ad finem primi Macha-
fuerint Christi, id est uncti in pontificatu. Primusis bseorum voluminis, et mortem Simonis pontificis
igitur, ut ante jam diximus, post Danihelis prophe- 2- anni ccccxxv. Post quem Johannes tenuit pontifica-
tiam queefacta est sub Cyro rege, postquam de Baby- y- lum annis xxix. Quo mortuo, Arisloholus uno anno
lone reversus est populus, Jesus filius Josedec fuitiit proefuit populo : qui primus reversus de Babylone,
sacerdos magnus et Zorobabel filius Salatbiel, qui ui diadema insigne regisepotestatis cum honore ponti-
templi fundamenta jecerunt, impeditoque opere a ficalus adsumpsit. Hujus successor fuit Alexander
Samaritis et aliis in circuitu nationibus, septem m rex pariter et pontifex, qui rexit populum annis,
jiebd,omadarum anni completi sunt, id est quadra- a- xxvn, et hactenus a primo anno regis Cyri et capti-
ginta npvem quibus imperfectum opus templi fuit, it, vorum reditu, qui in Judeeamvenire voluerunt, sub-
et c_uasprophetjiaa reliqup sexaginta duobus hebdo-
o- putantur anni CCCCLXXXIH, quos vn el LXduse hebdor
.359 PETRI ARCHIDIACONI 1360
aiades, id est LXIXsimul efliciunt, et hoc omni tem- A care conali sunt prohibentibus in circuitu nationibus
pore pontifices rexerunt populum Judseorum ; quos ne impleretur opus, quasi hoc rex non jussisset.
ego nunc arbitror vocari christos duces. Mortuo au- Mansit itaque imperfectum opus usque ad Nehe-
tem novissimo eorum Alexandro, htic atque illuc in miam, et vicesimum annum regis Artaxerxis: quo
varias partes absque ullo duce gens Jud;«orum se- tempore regni Persarum centum et xv anni fuerant
ditionibus vexabatur in tantum, ut Alexandra quoeet obvoluti, captivitalis aulem Hierusalem CLXXX et v
Salina vocabatur, ejusdem Alexandri'uxor, obtineret annus erat, et tunc primum Artaxerxes jussit muros
imperium, et pontificatum quidem Iltrcano filio rc- extrui Hierusalem : cui operi proefuit Neemias, ct
servaret, Aristobolo autem alteri filio regnum tra- sedificataest platea, et muri circumdali; et ex illo
deret, quod obtinuit annis x. Pugnantibus autem in- tempore si numerare velis LXXannorum hebdomadas
ter se intestina seditione germanis, et gentem Judeeo- usque ad Christum, poteris invenire ; quod si ha -
rum studia trahentibus, supervenit Gneus Pompeius rum principium ab illo tempore voluerimus sumere,
dux Romani exercilus, captamque Hierosolymam et tempora non concurrent, et mulla reperiemus
usquead adytatempli ingressus est, quee vocabantur contraria. Nam si a Cyro et prima ejus indulgentia,
Sancta Sanctorum, vinctumque Aristobolum Romam qua Judoeorumest laxata captivitas, LXXnumerentur
misit, servans triumpho suo, et pontificatum Hir- " hebdomades, centumet eo amplius inveniemus annos,
cano tradidit fratri ejus. Tunc primum gens Judoeo- qui statutum hebdomadarum excedunt numerum et
rum Romanis facta est tributaria. Post quem Hero- multo plus, si ex qua die Daniheli locutus est ange-
des filius Antipatri, inlerfeclo Hircano, regnum lus, addeturque amplior numerus, si captivitatis ex-
Judoeorumscnatusconsulto accepit, et primus alie- ordium volueris hebdomadarum habere principium.
nigena Judeeis preefuit. Hoecut nos poluimus expo- Permansit cnim regnum Persarum usque ad initium
suimus. Ponit et aliam Eusebius cxplanationem, Macedonum annis ducentis triginta, et ipsi Macedo-
quam si voluerimus in Lalinum sermonem yertere, nes regnaverunt annis ccc atque exinde usque ad
extendeinus libri magniludinem. Hsec cst ergo in- annum xv Tiberii Csesaris, quando passus est Chri-
terpretalionis ejus sententia. stus, numerantur anni LX, qui simul faciunt annos
A sexto anno Darii, qui post Cyrum et Gambisem DXC,ita ut centum supersint anni. A vicesimo aulem
filium ejus regnavit in Persis, quando templi opera anno Artaxerxis regis, usque ad Christum, com-
consummata sunt, usque ad Herodem et Coesarem plentur hebdomades LXX juxta lunarem Hebroeo-
Augustum, nuraerat hebdomadas septem et LXduas, rttm subputationem, qui menses non juxta solis, sed
quoe faciunt annos CCCCLXXXIII, quando christus, id juxta lunec cursum numeranl. Nam a centesimo et
est Hircanus novissimus ponlifcx de genere Macha- " quinto decimo anno regni Persarum, quando Ar-
bseorum ab Hcrode jugulatus csl, et cessavit juxta taxerxes ejusdem imperii vicesimum regni sui habe-
legem pontificum Dei successio. Africanus in quiulo bat annum, et erat octuagesimse et tertise Olympia
temportun volumine de LXXhebdomadibus hsec locu- dis annus quartus, usque ad ducentesimam secun-
tus est : « Capitulum quod in Danihele de LXX dam Olympiadem, et secundum ejusdem Olympiadis
hebdomadibus legimus mulia et admirabilia con- annum Tiberiique Csesaris annum quintum decimum
tinet, el quoe nunc longum est dicere. Ergo quod colliguntur anni CCCCLXXV, qui faciunt annos Hebrai-
ad proesensopus perlinet, de temporibus disseren- cos ccccxc, juxta lunares, ut diximus, menses, qui
dum est; nullique dubium quin de adventu Christi sccundum illorum supputationem possunt facere per
proedicatio sit, qui post LXXhebdomadas mundo ap- singulos menses dies xxix semis, ita ut solis cir-
paruit, post quem consummata sunt delicta, et finem culus per annos ccccxc plus habeat dies CCCLXV et
accepit peccatum, et delcta est iniquitas, et annun- quartam diei partem, et per duodecim menses sin-
tiala justitia sempiterna, quse legis juslitiam vince- gulorum annorum xt dies, et quarta diei pars amplius
ret et implela est visio et prophelia, quia Iex et pro- reperiantur, unde Groeci et Judaei pro octo annis
phetse usque ad Johannem Baptistam. n trium mensium embolismis faciunt. Si enira octies
t Dicit autem ipse angelus LXXannorum hebdoma- undecim et quartam partem volueris supputare, xc
das, id est annos ccccxc ab exitu sermonis, ut re- dies, hocest tres menses eflicies, et in CCCCLXXV annis
spondeatur et ut sedificelurJerusalem vicesimum Ar- octonarii reperientur anni LIX et menses tres, qu»
taxerxis regis Persarum annum habere principium. simul faciunt plus minusve annos xv, qui si CCCCLXXV
Neemias quippe hujus pincerna; sicut in Esdrse Iibro annis volueris addere LXX,annomm facies hebdoma-
legimus, rogavit rcgem, accepitque responsum ut das, hoc est simul annos ccccxc. » Hsec AfTricanus
sedilicaretur Hierusalem; et iste egressus est sermo, iisdem verbis quoeexpressimus locutus est.
qui extruendse urbis et circumdandoe muris daret 65. Quid est quod dicit: Confirmavitaulem pactum
licentiam, quseusque ad illud tempus vicinarum gen- multis hebdomadas una, et in dimidio hebdomadis
tium patebal incursibus. Siquidem ad Cyri regis ira- deficiethostia et sacrificium (Dan. ix, 27)?
perium, qui volentibus reverti Hierosolymam dede- Sic interpretatur Eusebius, quod, Herode regnante
rat potestatem, Jesus ponlifcx et Zorobabel et postca apud Judecos, et Augusto apud Romanos, Christus
Esdras sacerdos et coeteri, qui cum eis proficisci natus sit, qui tribus annis et sex mensibus juxta
voluerant, templum cl urbem et uiuros ejus oedifi- evangclislam Johannem, Evangelium prsedicavit, e)
1361 QU.ESTIONES IN DANIELEM. 1362
confirmavit Dei cullum : multis haud dubium, qui A , i67. Quid est quod ait: Anno tertio Cyri regis Per-
in apostolis et credentibus quando post passionem sarum, verbum revelatum est Daniheli cognomento
Domini in dimidia rursum hebdomade defecit hostia Ballasar (Dan. x, 1), cum in fine primoevisionis le-
et sacrificium. Plerique unam hebdomadem annorum gamus : Fuit autem Danihel usque ad annum primum
in LXXannos extendunt, ut ait Eusebius, et per sin- * Cyri regis (Dan. 1,21), usque ad primum ejus annum
gulos hebdomadis annos decennio supputato et vo- fuit?
liint a passione Chrisli usque ad Neronis imperium Fuisse ergo eum apud Chaldseos pristina digni-
annos esse xxxv quando contra Judseos Romana tate,
purpura, byssoque vestitum usque ad primum
primum arma commota sunt, et hanc esse dimidiam annum Cyri regis intelligimus, quando subvertit
hebdomadem annorum LXX.Postea vero a Vespasiano Chaldseos, et
postea ccepit esse cum Dario filio As-
et Tito et deinceps quando Hierosolyma templumque sueri cle semine Medorum,
qui imperavit super
succensum est, usque ad Trajanum, alios esse annos regnum Chaldeeorum. Aut cerle jam Dario mortuo,
xxxv et hanc esse hebdomadem, de qua angelus cujus anno primo septuaginta hebdomadarum sacra-
loqttitur Daniheli. menta cognoverat, nunc tertio anno regis Cyri hoec
i 66. Quid est quod dicit : Intellige et conjice a vidisse narratur.
prophetalione sermonis respondere me tibi ? j_
68. Quid est quod dicit : Et ego ab anno pritno
a
Hoc et primo anno Darii dcbemus computare, Darii Medi stabam, ut confortarelur et roboraretur
quando hanc vidit visionem Danihel. Videamus anni (Dan. xi, 1)?
quomodo impleantur usque ad adventum Christi.
Darius regnavit annis xix, Artaxerxes XL, Ochus qni Slabam, inquit, in conspectu Dei, et rogabam ejus
et Cyrus annis xiv, Argus anno i, alius Darius qui clementiam, pro eo qui me diligebat, ut confortare-
vel regnum ejus, et roboraretur, qui ob
etMelas annis xx, Alexander Macedoannis x. Post tur vel ipse
eum regnavit in Alexandria Soler annis xxxv, oui custodiam meam etiam lacum leonum suo signavit
successit Philadelphus regnans annis xxxvni. Post annulo, ne me adversarii interficerent. Alexander
hunc Eulplech annis xxv. Deinde Philopater annis autem condita Alexandria, cum triginta et duos seta-
XVII. Post hunc Epiphanes annis xxiv. Item alius tis haberet -annos, et duodecimum annum imperii in
veneno periit.
Eupselet annisxxvn, Sotcr annis xxxvm, Ptolomeus Babylone,
annis xxxvn. Cleopatra annis xx, mensibus v. Itera, 69. Quid cst quod dicunt", et post ahnos illius
Cleopatra regnavit cum Augusto annis xm. Post commisccntur, Filiaque regis Austri veniet ad regem
Cleopatram Augustus aliis annis XLIII,nam omnes Aquilonis facere amicitiam, et non obtinebit fortitu-
anni imperii Augusti fuerunt LVI. In quadragesimo C dines brachii, nec slabit setnen ejus, et tradetur ipsa,
enim et primo anno imperii Augusti qui post mortem et qui adduxerunt eam juvenes ejus, et qui conforta-
Cleopatroc imperavit, nascitur Christus, et super- bant eam in temporibus (Ibid. 6) ?
vixit idem Augustus ex quo natus est Christus, annis Hoc est quod nunc dicitur : per multos annos
xv. Et erunt reliqua lempora annorum in diem nati- Ptolomeus Philadelplros et Antiochus qui vocabatur
vitalis Christi, in annum quadragesimum primum Theos, id est Deus, facicnt amicilias, ct filia regis
Augusti, anni ccccxxxvn menses v. Unde adimplen- Auslri, hoc est Ptolomei, veniet ad regera Aquilonis,
tur LXIIhebdomades et dimidia, quoe efliciunt annos id est Anliochum, ut inler patrem ac virum jungat
ccccxxxvn menses sex; et manifestata est justitia amicitias, ct non poterit, inquil, oblinere, nec sc-
scteriia, et unctus est sancttts sanctorum, id est men iliius slare in regno Syrise, sed et ipsa Bcrenice
Christus. Quidam autem, qui dicunt signari visum et qui eam adduxerint interficientur. Rex quoque
[Forle, Jesum] et propheliam, quoniam omnes pro- Antiochus, qui confortaLftt eum, id est per quem
phetse nuntiabant de ipso, quod esset venturus et poterat prsevalere, vencno uxoris occisus est. Lau-
pati haberet, igitur quoniara adimpleta est prophe- diccn enim prior illius uxor eum per ministros ve-
tia per adventum ejus, propterea signari jussionem neno interfecit,
j. quia dicebat rex Berenicen consor-
et prophetiam dicebat, quoniam ipse est signaculum tem
regni, et hanc concubinam.
omnium prophetarum, adimplens omnia quoe retro
; . Expticit.'
le eo prophetse nuntiarunt-.
1365 CATULFI 15C4
CATULFUS.
INSTRUCTIO EPISTOLARIS CATULFI

AD BEATUM CAROLUM REGEM.
(Ex Duchesu.,Hist.Franc. Script,)
Domino regi piissimo, gratia Dei celsissimo , Ca- A stitisti, ct hoc impletum est de te quod in Psalmis
rolo vere charissimo, regno Christi rectissimo, ulti- legitur, quanquamde Chrisloet de David maxime in-
nius namque Catulfus, tamen vester servulus intimo telligilur: Persequarinimicos, ct comprehendamillos,
corde puro in Spiritu salutem sancto. et reliqua. Item ex persona Dei Patris : Et inimicos
Doniine mi rex, igitur precor te, ut illius semper ejtts in fttgum convertam. Et iterum : Et ego primo-
rccorderis, sicut credo , qui de nihilo te creavit, genitum ponam iilum, etreliqtta. Et item in Moyse :
ctiam ex minimo fccit maximum. Nam terreni nihil Deus pugnat pro nobis. Item sanclus Paulus : Si Deus
est parenlis, nisi tantum ttt buinorem corporis, in pro nobis, quis contra nos est? Sic de Josue, de Da-
qua est nascendi, cura scnsu voluptatis materiam vid, de Ezechia, de Juda Machabeo,et reliqua.Nunc
emiltat vel recipiat, et tra * tunc a Deo est, in quan- igitur, domine mi rex, pro his modis beatitudinum ,
tum quod peccatum non est: coetcra namque a Deo nocle et die cum omnibus exercilibus tuis da gloriam
sunt omnia. Conceptus scilicet ipse , et corporis in- Deo rcgi regnorum, ef gratiarum actiones, cumomni
formalio, et inspiratio animoe,et partus incolumis, regno tuo, quod ipse te exaltavit in honorem gloriae
et quoecunque deinceps ad hominem conservatum regni Europae, et adhuc etiam majora proestat tibi
volentis Dei est, et illius munus est quod vivimus, horum namque proedictorum, si illura exaltas cum
quod spiramus, juxta illud: Flatus hominis inmanu JJ suis hoc modo. Memor esto ergo semper, rex mi,
Dei est. Item, Manus tum fecerunt me, et reliqua. Et Dei regis tui cum timore el amore , quod tu es in
hsec sunt communia omnibus hominibus. Propriis vice illius super omnia membra ejus custodire, et
etiam beatitudinibus et specialibus,o o rex mi, ho- regere, et rationem reddere iii die judicii, etiam per
noravit te rex tuus super alteros coeetaneos tuos, et le; et episcopus est in secundo loco, in vice Christi
super antecessores tuos corona glorioe beavit te. tantum est. Ergo considerate inter vos diligenter, Ie-
Prima, de regis dignitate, reginaque, sed etinsuper. gem Dei constituere super populum Dei, quod Deus
Illorum namque precum specialiter Deum precan- luus dixit tibi, cujus vicem tenes , in Psalmo : Et
tium, maxime matris, sicul Deo placuit, inde, con- nunc, reges, intelligite, et reliqua. Item : Servite Do-
ceptus et natus, imo a Dco, rex mi, et hoc verbum mino in timore, et reliqua. Item : Apprehenditedi-
diligenter considera. Secunda, quodprimogenitus es, sciptinam, ne quando irascatur Dominus, el reliqua.
et benedictionem illius, sicut scriptum est, accipies Exempla perplurima sunt, ut legem exaltetis. Pri-
juxta illud: Omne primogenitumquod aperit vulvam mum, pauca vobis scribo, sicut canones promunt, et
sanclum Dotnino vocabitur. lerlia, ut de fratris tui toliusChrislianitatis lex continet per Dei mandatum.
insidiis in omnibus Deus le conservavit, ut de Jacob Post fidem Dei, et amorem et timorem, ut soepius
etEsauIegitur. Quarta , quod sortisti regnum cum Q hatieas Enchiridon, quod estLibrum manualem, Ie-r
fratre tuo Francorum. Quinta non minimum estbea- gem Dei tui scriptam in manibus tuis, ut legas illam
titudinis signum, quod Deus transtulitillumde regno omnibus diebus vitoetuoe, ut tu sis in sapientia di-
lerreno, et exaltavit te super omne hoc regnum sine vina et soccularibuslitteris itnbutus , sicut David et
sanguinis effusione mira pietas et magna cle- Salomon , et cseteri reges fuerunt. Item dixit Deus
mentia Dei in illa die cumexercittt Francorum. Stul- ad Moysen de regibus : Cum sederit in solio regni
tus sapiens gratia egens, vel. Sexta, quod Lan- ' sui, nunquum recedet Liber Legisde manibus suis;
gobardorum exercilus ante faciem tuam sine publico' non uxores plures habeat, non superbum super cow-
bello in fugam conversus. Septima, Alpes intrasti tuneossuos, non elatum , non invidiosum, et reliqua
inimicis fugientibus, opulentissimam quoque civita- (Deut. xvn). Sed judicare inter pauperem et
tem etiam Papiam cum rege sine cruoris effusione potenlem, et pauperem eripere de manu potenlls.
cum omnibus thesauris ejus apprehendisti. Octava, et Christianum vendere nunquam in paganam gen-
quod auream et imperialem Romam intrasti, et Ita- tem dimittere, voe,vse, Chrisli membrura conjun-
liorum regna cum omnibus pretiosis a rege rcgno- gcrc mcmbro diaboli, animam pcrdere, redditor pre-
lum suaviter accepisli. Quantis etiam modis ante fa- tii cjus ante thronum Christi. Sponsam Christi ve-
ciem tuam jnlmicis in fugam convcrsis ct viclor ex- D stire cum ornamentis super omnia, id cst ccclesia-
1365 INSTRUCTIOAD B. CAROLUMREGEM. 1366
rum privilegia constituere maxima, monachorum vi- A 4 ut sepulcra Chrislianorum pacem habeant. Sin aliter,
lam et canonicprufnciini episcopis luis, simul vir- ' puniaritur per iegem. Maleficps,veneficos, tempesta-
ginum monasteriorum, regere, et non per laicos, rios, sirigas, pithonyssas, fures, horhicidas, maxime
quod scelus sed per spiritales pastores emen- in Ecclesiis Dei trias, adulteros, rapaces, fal-
dare. Superomnia Deuni timentes, sicut scriplum est sidicos iri publico, vel qui rapiunt Christianos in gen-
in lege, episcopos, presbyteros, diaconos, et reli- lilitatem, perjuratores maxime in Ecclesia Dei, et
quos comites, centenarios, quinquageharios, deca- falsa inorieta..,.. non reddentes, Ecclesiarum spo-
nos, et reliquos, munera non accipientes, ut lex Dei liatores, velraptores viduarum, pttpiUarum, et orpha-
destruatur pecunioe, sed tecum omnia dispo-, . norum..... injuriam facientes, ef raptores vidua-
neiites ih tinioreDei, secundumlejfem. Qtiianpn sunt rum , vel virgihum , et .sanctimotiialium
omnes episcopi qui dicuntur episcopi. Sic comites, et' oriinia incesta. Harc et his similia corrigere
sic et reliqui. 0, o, vse, voe! Paucas fifmiter colum- vel damnare, pro vindictoe legis Ad-
nas, ut timeo castra Dei, tecum habes suslentare. ministcr Dei es in his omnibus et vindex, et
Sunt autem octo columnoeregis justi proprioe. In his rel et illum exalla in his omnibus prsedictis
atlende diligenter. Prima est, veritas in rebus rega- inlaude, quod ipse te lionorifice super omnes ante-
libus. Secunda, patientia in onroi negotio. Tertia, B cessores tuos gentis tuseexaltans, juxta illud : Exul-
largitas in muneribus. Quarta, persuasibilitasinver- tate Dominum Deum noslrum, et reliqua. Item : Ju-
bis. Quinta, malorum correptio et constrictio. Sexta, bilate Deo omnis terra. llem : Omnis terra adorel le.
bonorum elevatio et exaltatio. Seplima, levilas tri- Item : Confiteantur tibi, Domine, otnnes reges terrw ,
buliin populo. Octava,.oequitasjudicii intcr divitem et cuntent in canticis Domino, et reliqua. Ergo, mi
et pauperem. Has ergo octo columnas si obnixe ser- rex, si vobis placeal hoc consilium pro his omnibus,
vas, eris tunc rex, quod rex dicilur a regendo, sicut pro te et pro exercitu Christianorum, ul unum diem
regnum a regibus, et regnum tuum erit benedictum post jejunium in atinp ih honorc sancloe Trinitalis, ct
cum diebus tuis, eum uxore et filiis. Et tunc erit unitatis, et Angelorum, et omnium sanclorum, cele-
aeris et tempestatum tranquillitas, terrse, maris, brem constituas super regnum tuum, cum consilip
cum omnibus in eis nascentibus fecunditas, et do- synodi Francorum, et missam sancti Michaelis, et
minaberis eliam multis feliciter gentibus, et inimici sancti Petri passionem in publico celebrare regno
tui ante faciem tuam cadent, et reliqua. E contra, luo constitues. Hoecet his similia tibi faciente, tunc
sicut dixit sanctus Patricius, pro regis injuslitia, sui certe cum magna felicitate et beatitudine, tu et
ipsiusinfelicitaserit, uxoris, filiorum quoque , dis- membra Chrisli tecum, hic et in fuluro regnabitis
sensio populorum, fames , pestilenlia , infecuoditas 'C cum angelis et archangelis sine fine, et cttm omnibii»
terroe,maris quoque, tempestatibus fructus lerrarum sanctis manebitis in gaudio in ssecula seeculorum,
diversis percussi, et ab inimicis suis superatus ct amen. Hoecvero pauca, domne rexmi, de multisex-
expulsus de regno. Et sicut habes exempla sufft- cerpsi, quoead niemoriam venerunt. Placuit mihi ru-
cienter ih his diebus, et patrum tuorum , sicut de stico verbo quamvis, sicut sumignarus, lamenvobis
YVaepero,et de Desiderio, filioque ejus, regnisque scribere in vestram pietatem, confidens ut mea;
illorum, et reliqua. Sicut Roboam, Achaz, Achab ct slullilise venia dctur, et vestra merces apud Deuin
reliqui reges Judaeorum, qui fecerunt malum in con- copiosior fiat. Valete apud Deum. Vive feliciler sem-
spectuDomini, et non ambulaverunt inmandalis Dei. per in eevum.
Tu ergo, rex mi, hoecomnia Iege, et diligenter con-
sidera, ne honorem tuum hic et in fulurum perdas. Cantemus regi regum berie semper honorem.
Sed bonum consilium cum sapientibus tuis ini; Nam Christo laudes sanctoque Petro sine fine
pone consilium maxime cum timenlibus Deum, et ex Triplice concentu Carlus mi rex populorura
illis elegCrisper civitates, et monasteria, et per omne Laudemus sanclam Trinitatem, sed Deum unum.
regnum tuum leges renovare,et injustadestruere. Et Quid tibi nam regnum sine bello fortiter augens?
legem scientibus, munera non accipientibus, sed rc- D 1 Hic Dciis adjutor valide tibi semper adinslat
cla disponentibus, id esl cum episcopis et comitibus Impia qui tulit tibi semper bella per orbem,
• Obruit infortes simul, et humiles honoravil.
probatis, et reliqua, ut spinas et tribulos et scandala
viliorum possis de regno tuo exstirpare, etexercitum Nominenam dignusquoquequo Deusalme vocatur.
Christianorum membra Christi pie regere. In pri- Gloria sit semper Trinitati, sed simul unum.
mis ergo pastoribus preedictis canones namque man-
0, o dies prope sunt. Qui nunc tenet leneat, do-
tlant, etlextotitis mundi prima Romana, imo Deus", nec dimidium fiat. Lege, et intjeUigediligenter.
CONSTANS SACERDOS.
CONSTANTIS SACERDOTIS
TP.AdTATUS M PASSME 6. EIMBRAHJDT MARTIRIS.
(ExPez, AnecdotorumBibliotheca.)
Cum sacrosanctse religionis virtus, jam inde ab Arunt. llli quondam oestimatione hominum miseri,
origine sui per dilectionem operata, exercitatis per quorum causa judicata est ut impii, gaudiis nunc
eam sensibus in sanclis ac Deo complacitis viris conjuncti seternis, similes facti sunt Angelis Dei.
pacatissimos semper justitice fructus propagaret: In quo excellentissimo genere vincendi beatus
pracipue tamenbeatorum martyrum Christi est cele- martyr Emmerammus, cujus hodie passionis, vel na-
brata agonibus, et gloriosis magnificata triumphis. talis dies cum loetabunda solemnitate illuxit, quam
Sed utriusque dilectionis fervore per omnium fide- gloriosa polleat dignitate, si parum est terrenis pro-
lium corda flagrantius rutilante, cum multiplicium vectibus credere, ccelestiumvirtutum astructionibus
gemina propagationum vigoris sui rectitudine in- approbetur. Quoetanto uberius fideli cuique elucent,
eluctabiliter connixa dilataret: tum superni regis quanto fidem qusein ejus pectore flagrabat, ex ani-
tirocinio militantium, et contemptu mundi glorian- mo conceperit et opere comprobaverit.
tium mentes divinoecharitatis ardor longeinconipa- Hic enim per oranium merita graduun, ponlifi-
rabiliter ignivit; et in ejus desiderium prse cseteris catus honore promotus, et legum Domini perdius
•mnibus singulariter inflammavit. IUienim Domioo, pernoxque scrutator, eodemque ferventissimo, quo
arooris affectu, propinquius coheeserunt,qui ei simil- diximus, divinitatis igne succensus, marlyrii palmaic
limi facli sunt acerbitate passionis. Necesseest eniuuB tolo mentis desiderio suspirabat, Salomonesuadente,
ut charitatis vinculo se fortius illi colligaverint pro in semulationem adductus, carnes suas pro amore
quo sibi neque ad effusionemsanguinis pepercerint. Christi expendere ; ut qui ad magnam sederat men-
Hujus inluitu sordent terrestria, affectantur ccelestia; sam, ipse quoque talia meminerif ptseparare. Evan-
vile est omne quod transit, pretiosum quod manet. gelica etiam voce admonitus, Majorem charitatem
Cujus adipiscendi gratia in fine carnifex rogatur, ut nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro
laniet; lortor, ne parcat; spiculator, ut leriat. Hoc amicis suis : hoc beneficium Redemptori, quantum
solo contenti, corpus et animam cxpendere sunt pa- in se fuit, rependere volens, anxio fluctu anhni,
rali. Cujus charitatis igne Apostolus flagrans, cor- nec sine magnarum rerum molitione in hoc urgc-
repto certaminis campo, tripudiabiliter exsultavit, batur.
dicens: Ego non solum alligari, sed et mori paratus Natali denique solo patiendi materiam sibi dene-
sumpro nomineDominiJesu. Nec facio animammeam gante, collectis viribus hostem idoloiatram eultor
pretiosioremquam me. Cui etiam vivereChristus erat verilalis queesiturus egreditur, anliqui patriarchse
et mori lucrum. per hoc imitatus exemplum, cui divino prseceptum
Hi ergo promptissimipassionum Christi sectatores, _ est oraculo: Exi de terra tua, et de cognalionetua:
et usque ad mortera amatores ; hi, inquam, forlissi- et veni in terram quam monstraverotibi. Hoc curri-
mi alhletee, bellorum coeleslium prsesules, sancti culo divini prsclii preepotens beUator intentus, sic
Petri apostoli senlentia informati, dicentis : Charis- ccclcsti moderamino coercitus, necessario desedit,
simi, Christus passus est pro nobis, vobis rclinquens quo minime decrevit: nec ergo progreditur, quo co-
*
exemplum, ut sequamini vestigia ejus, spiritualibus ronse cupido nitebatur. Dissimilicausa parilem qui-
armis prscmuniti, omni mundana cupiditatc cxpediti, dem marlyrii, quem sitiebat, adeptus cst honorem.
militari disciplina callentes, ante bellum et in bello Nacla vero occasione illud Salomonis diclum im-
cuncta experti, stadium saevientismundi occupantes, plendi: Eripe eos qui ducuntur ad mortem, cum aut
ad buccinam evangelicoeproeceptionisintenti hoslem illud mandatum exsequerelur, aut reus in peccatis
provocabant; perduellionum audaciam incitabant: morerctur: totus in viscera compassionis effusus,
excitos terruerunt, pulsatos obtriverunt. Ad extre- ft et in hoc vere Dominisui imitator effeclus,qui aliena
mum ipsi victoriarum gloria ducti, mole vincendi peccata transtulit in corpore suo super lignum, mi-
oppetierunt; et ad Regem suum, quo spectatore et serorum supplicia, quae pavcbant, ipse sustinuit: et
adjutore pugnarunt, perenni gloria donati pervenej crucem Domini per fcedicriminis opprobrium, quod
fiARNF.RHABBATISLEGATIOAD REGEM AISTULPHUM. 1370
in stuprum prolapsi admiserant, venerabilis sacerdos A est. In ipso etiam sexu, scilicet artubus in iUo non
ferre non recusavit. pudendis, inconsiderataferocitasperversa, proh dolort
Quid fratres mei ? quod factum huic simile un- exercuit judicia.
quam vidisti ? Quam gloriam huic martyri et sacer- Sic, Christe, tibi militantium virtus, gregis tui
doti sequiparandam putatis ? Elias et Joannes adul- sacerdos et hostia, clypeo sufferentise procmunitus,
teria regum conjugum castigantes, ambo levantur te astante et omnia vulnera ejus, tuee causa dile-
in ccelum; ille per currum, iste per martyrium. Sed ctioflis inflicta numerante, centense martyr coronsc
hos Himirum levior condilio, minor necessitas ur- angelica pompa subvectus, triumphorum gloria exal-
gebat. Nam nec inter stultos quidem desunt, qui talus, ccelestem aulam ascendit; completo in eo
multo honestiorem putent causam increpiti, quam quod Salomon admonet: Non verearis usque ad mor-
admissi incestus. Uterque illorum pro veritate a litem justificari; quia mercesDei manet in wternum.
bidinosis tantum appetebatur : hic autem violatoribus Et Psalmista: Qui confiduntin Domino, sicut mons
dans facultatem, in se transferendi facinoris, uno Sion, non commovebunturin mternum. Itemque apo-
solum presbytero innocentise suse inter mortales stolus Jacobus: Beatus vir qui suffert tentationem:
teste relicto, elegit suam potius vitam profana ad quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam vitm.
tempus suspicione commaculari, a Deo autem secre- B Sit igitur Roma celebris Laurentio, Hierusalem
torum conscio, quo ipse vellet ordine, purgandam: Stephanoinclyta, Carthago nobilis Cypriano, Smyrna
quam noxiorum vitam per diversa tormentorum ge- Polycarpo, Hispania illustris Cucuphate magno : no-
iicyafiniri. stra autem Ratispona mirifice in sacerdote et mar-
Recolens enim Dominum dicentem : Nolo mortemi tyre suo gaudeat Emmerammo; non minus gratise
peccaloris, sed ut convertalur et vivat, peccantes sibii beneficium ab hoc sperans patrono quam et earum
confessosad correctionem reservavit: et se ipsumi quselibeta suo indulgentissimo parente.
pro eorum mortibus gratissimam Deo hostiam im- Referimus ergo tibi grates in honorem Divinitatis,
molari permisit. Irruit super eum funestus lictor,, o terque quaterque felix et beatissime proesul, ccelo
Satanseferali percitus rabie ; sanctumque Dei anti- terreeque honorabilis: cujus inter omnes martyres
stitem, innocui comitatus fuga desertum abstrahit,, causa exstitit singularis, omni poenamolestior, omni
juxta quod scriptum est: Percutiam pastorem, ett exquisita torlione crudelior. Non enim poena mar-
dispergenturoves gregis. tyrem facit, sed causa. Hsectibi nec Stephani san-
Hic ad libitum crudelis beUuee,sacralissimeeDeo) guinem, nec Laurentii flammas, neque rogum Poly-
hostioearies electus toto corpore laniatur. carpi, non Thebeoelegionis triumphum, non denique
Ora, mamtsqueambas,populataquetemporaraptis .* " omniumathletarum Christicertamina prsetulit. Toties
Auribus,et truncasmiserandovuluerenares :. enim a Rege tuo es coronatus in ccelis, quoties in
Cerebrum quoque lumine sapientiee semper irra- tuo sanctissimo corpore membrorum mutilatus es
diatum oculorum Iuce privarunt; cum illi interiorr truncatione. Cujus in humilitate sublatum est judi-
acies animi etiam mundano sole vibranlior, indefec- - cium, qui ssevientem tyrannum placidae ovis instar
tiva status sui claritate luceret. Linguam quoque e pertulisti; carnificum iras quietissima patientia tole-
coelestisoraculi ministram, ex invisibili fontis arcano,i, rasti. Tibi ergo, sanctissime preesul,
assistentes, et
juxta quod ratio censuerat, nova proferentem et ;t in hac die sacratissimae passionis tuoeutcunque lau-
vetera, de sancti oris camera pestifer chirurgus ra- dum vota humili servitio persolventes, ccelestis dono
dicitus evellit. Insanus furor, nusquam pertractans,s, benedictionis invisere
digneris; tuorum peccata ex-
quia labia sacerdotis custodiuntscienliam ; et legem n cusans, et vitoenostroemoderamen apud ipsum mise-
requirentex ore ejus, quia AngelusDominiexercituum i» ricordiae fontem assidua intercessione disponens.
GARNERIUS ARBAS.
a
LEGATIO AD REGEM AISTULPHUM.
(Morin, Histoire de Corigineet des progres de la souverainetitemporeiledes papes.)
Le pape Etienne III, presse plus vivement que D troubles, au roi Pepin et a ses enfants, pour les
jaroais par Ie roi des Lombards, n'avait plus d'espe- avertir de la pertidie d'Aistulphe, leur exposer lcs
rance qu'en la valeur et en la pieie des Francais. outrages qu'il faisait tous.les jours aux Romains, et
II (Scrivit donc, au commencement de ces nouveaux pour les supplier principalemenl de lc contraindre
a MorinusGallicanamversionem tantum nobis ser-
tionem fecit. Illara igitur in idiomate eodem ac Mo-
vavit orationisGarnerii abbatis ad regem Aislulphum, rinus recudendam putavimus.
nec de fonle ex quo hanc orationem exceperat men-
1371 GARNERHABBATISLEGATIOAD REGEMAlSf ULPHUM. 1372
La stabilite accom-
par leur autorite a execuler la donation qu'ils avaient,A mais aussi ce qu'ellepeut perdre.
faite au saint-siege, de laquelle il n'avait accompli pagne seulement la felicile de Dieu ; quant aux
aucun articlc. Pepin sur ces plainles envoya un abbe hommes il ne leur en donne autre part en cette vie,
de grandc autorite appeleGarnier, pour etre informe il a
de la verife, et pour convier Ies Lombards a tenir que la pensee el le desir. Mais, Sire, n'y point
leur promesse. Garnierva trouver Aistulphe pour d'entreprises ni d'actions sur lesquelles 1'incerti-
essayer de dissuader le siege de Rome, etaupour lui tude domine davantage que sur celles de la guerre.
conseiller de donner quelque contentement pape; La est comme les des: quand ils sont une fois
oblenu audience, il lui parla en cette sorle : guerre
ayant
jetes, 1'evenementn'esl plus en notre puissance, il
^ Sire, le roi de France mon maitre m'a envoye faut.subir le sort quela fortune donnera. Une bataille
vers Votre Majeste\ pour la prier de ne molester perdue est suflisante pour perdre les conquetes de
plus le pape et les Romains, et d'accompUrsa pro- plusieurs siecles. Les hisloires et la memoire des
messe, en remettant 1'exarchat de Ravenne entre les hommessont pleines de tels exemples. U n'est pas
mains de Sa Saintete, sous les conditions convenues necessaire que Votre Majeste aille bien loin pour
avec elle et Votre Majeste. Le roi mon maitre desire s'en informer. Je prendrai la hardiesse de la sup-
grandement 1'honneur de votre amitie, et vivre en plier tres-humblement de jeter les yeux sur ce qui
bonne inlelligence avec vous et avec lous les princes B lui est arrive. Combienpromptement et contre toules
chretiens. II croit qu'une bonne paix est preferable apparences est-ce que le roi mon maitre a passe les
a 1'esperance d'une victoire, et que ce lui est une Alpes, conlraint vos capitaines d'abandonner Ia cam-
action chretienne et plus glorieuse de transiger tous pague, et est aUemettrc lc siege devant Ia ville ca-
ses differendspar Ia raison que par le sort d'une pitale de votre royaume ! Cest cette victoire jointe a
bataille. Toulefois, Sire, j'ai commandement de sa tant d'autres qui le rend tardif a entreprendre une
parl, si ses prieres nc sont assez puissantes pour nouvclle guerre, et qui lui a conseille de m'envoyer
vous persuader de rendre 1'exarchal au pape, de vous vers Volre Majeste, pour la prier et la sommer d'ac
declarer qu'il passera derechef les monts pour vous complir les conditions du traite fait avec le saint-
y contraindre par la force ; efqtfil n'y a ni difficulte, siege. Car la 'continuation de son bonheur modere
ni danger, ni puissance qui le puisse empecher de les bouillants desirs de son courage, et lui fait d'au-
hasarder sa vie et son Etat pour restituer au saint- lant plus considerer rinstabilite des affaires hu-
siege son honneur et sa liberte. Toute 1'Europe sait maines, qu'il en semble plus eloigne. Que Votre
que vous etes plein de courage et de valeur ; mais Majeste, Sire, ne commctte donc pas a rinfidelite
aussi vous avez eprouve la benediction de Dieu sur d'un jour tant de gloire et de puissance qu'elle pos-
les armes de mon maitre. Vous savez les grandes ^* 1 sede; et que 1'execution de sa promesse lui soil cn
victoires qu'il a remportees sur les rebelles de son plus grande recommandationque 1'esperancc de rcte-
Etat, sur les Sarrasins, sur les Bavarois, sur les Al- nir une pelite province. La justice et non l'eiendue
lemands, sur les Saxons ; comme toute sa vie s'est des provincesest la vraie grandeur dcs rois, et rendre
passee dans les armes et les combals, sans gouter a un chacun ce qui lui apparlient, le fondemenl ine-
les deiices des viUes; comme des sa naissance il a croulable de leurs Elats. Tout ce qu'ils unissent a
ete eleve sous les lauriers de son pere, et depuis sa leurs cmpires par une autre voie, est semblable aux
raort il n'a cesse de vaincre. Cest pourquoi ma pro- pieds de la statue de Nabuchodonosor, qui etaicnt
fession, qui ne peut compatir avec 1'effusiondu sang, de fer et d'argile, Non adhwrebunt sibi, dit 1'esprit
et qui ni'oblige en mon particulier de procurer la de Dieu, siculi ferrum misceri non potcst testw. Cclle
paix entre les chretiens, me donne la hardiesse de alliance attire la malediction du ciel sur toul le corps
prier Yotre Majestede considerer religieusemenlen de la statue, qui est un saint hieroglyphique dcs
yous-meme.cpmbien les evenements repondent peu empires du monde : car une pierre desceudant de
souvent a nos esperauces, qu'il n'y a rien de plus la montagne reduisit cn potuire le fer, 1'argile,
infidele que la prosperile, ni de plus hasardeux que 1'airain, 1'argent et l'or dont clle etait composee.
de mettre en compromisIe bien present sur Pap- "- Donnezdohc, Sire, contentement au pape: la soumis-
parence d'un futur. Le cceur des plus sages s'affiige sion quc les princes rendcnt ii 1'Egliseleur esl lou-
et se dessecheen la pensee de 1'avenir, et apres mille jours glorieuse : autrement cette pierre desccndra
cuisants soucis, il prcvoit lout, excepte ce qui lui cncore une fois comrae un torrent des montagncs,
doit arriver. Que Votre Majeste, Sire, ne considcre et eclatera comme un foudre dans les portcs dc
pas aaulement ce qu'elle peut acqucrir par la gucrre, Pavie.
ANONYMI SiECULI VlIL
INGERTI AD PIPPINUM R.EGEM EPISTOLA.
»ExDuclieso.,Hist. Franc. Script.)
Domino clementissimo et a Deo electo et subli-. |_ lare coram cunctis principibus, idem ipse clemen-
mato, Pippino regi quam magnificentissimo, ille tissimus rex rnihi famulo suo dignatus cst clementei
humilis servus, et clientulus vester, oratorque per narrare, quod, et hoec omnia, prsefatus ille vestris
omnia sedulus, per hanc epistolam vestram magni- in auribus prudentius potest referre. Habere autem
tudinem in Domino doniinorum opto et mitto sem- illum unum ex veris amicis, et fidelem servulum,
piternam salutem. non dubitetis,quia in quanlum mens illius preevakiit,
Gratias itaque ago omnipolenti Deo, summa cum de profectu veslro in gloriam coram domino nostro
prosperitate in servitio domini mei perveni, rece- virililer certare studuit ille noster, quem uti ankna
ptusque ab eo solita benignitate illius in prsesentia mea in veslra diligebam amore, non erubuit nece
gratiosus consisto. Multa namque ab eodem piissimo mea suas examinare sagittas: et sallim de parte mea
rege melliflua verba de vestris partibus inquisitus in regis proesenlia verba non vera jactare. Sed ille
fui, sed in cunctis exquisitionibus quibusque liben- qui iniqui Achitophelis ad nihilum redegit consiliom,
ter audiri merui. Talibus omnipotens mihi ministra- yoluit et ejus subito conterere nequitiam, et gralia
vit responsis, quee animum illius velul suavissima Dominl potius ut dignus essem mihi benignus con-
melodia, ac sacroe jucunditatis gaudio irrigarunt. cessit. Habeo enim ego servulus vester disposilum,
Et ideo ineffabilis illius clementia erga excellentiam B ut missum meum citius cum potuero in vestro diri-
vestram, sicut dignum est, optimam habet volunta- gam servitio. Sed nunc de proesente pro benedictio-
tem. Quoniam vero omnia quse dicta sunt iUe ser- nis causa per illum dirigo vobis munuscula parva,
vulus vester viva voce vobis potest narrare, fuerunt non tamen parvo voluntalis affectu, id est cusinos
quidam expares, quos et amicos habere pulabam, 11 eos vultu serenissimo respicere digne-
pectore venenoso currentes, antequam venissem, ris. Commendo me, omnesque rex sancti il. ac no-
meam conali sunt aceusare miseriam. Sed ille qui stras, et cunctis parentibus nostris servulis veslris
cunctorum novit occulta, misertus est famulo suo, sub defensione aliarum vestrarum niultis feliciler
eorumque machinamenta magis juvare cceperunt annis quseso Deu serenitali vestroe. Confeslim
quam aliquem dolum inurerent. Cuncta vero quse lacum bunc recensitum habueritis indiculum, igni ad,
tenter nientiendo ad aures prseclaras nisi sunt accu- (_ devoraiidum trademini. *
II.
EPISTOLA MONACHI AD ABBATEM.
Charus charissimo, dilectus dilectissimo, filius in re, easque festinanter deinde Domino auxiliante se-
Christo Patri, il. ille humilis illi abbati in Domino qui volumus : ea videlicet ratione, ut xviu Kalend.
sempiternam salutem. Septembris ad Magantiam esse possimus. Nam si
Duo enim simul nostro versantur in anirao, ad- vobis placuerit, sicut dispositum habetis, ut per
miratio videlicet et tristitia. Quare ? quia postquam nos veniatis, lunc secundum voluntatem vestram
a vestra dilectione corpore, non mente, separati iter nostrum disponere habeamus. Nulla enim causa
suinus, neque per raissum, neque per mellifluos est, exceptis his quse per nullum ingenium mutare
apices veslros, de desiderabili prosperitate vestra, possumus, quse voluntatem veslram, in quantum
qtiam Deo teste semper audire et videre desidera- Christo auspice valemus, nobis dimittere faciat.
mus, cerli eflici meruimus. Notum igitur sit sapien- pFuimus namque ad Ioeellum vestrum in loco qui
tise vestree, quoniam v Kalend. Augustas saumas dicitur iL, ipsum mansum
consideravimus, ibique
nostras partibus palatii dimittere dispositum habe- nostrum repastum ex nostro adducere
prsecepimus,
mus, et postea propter opu$ Ecclesia. tres dies sta- et una cum nostris vestrisque fidelibus in amore
1575 ANONYMISJECULI VHI. 1376
vestro illic lsetati sumus. Inde navigio pisces ca- A exinde merces accrescat. De plumbo autem et mate-
piendo, ad villam pervenimus. Tassilo vero, riamine similiter demandate, qualiter navigio juxta
ut speramus, fidelis vester, de his quse ab eo quoe- voluntatem vestram de sanclo illo usque ad locum
sivimus prudenter nobis in omnibus responsum de- ubi Signa confluitin mare, nos ita adducere possi-
dit. Et pulamus, si eum probaveritis, et secundum mus, quatenus Dominummeum sanctura illum ama-
scientiam vel doctrinam vestram aliquod servitium torem vestrum una cum omnibus sanctis, quorum
ei injunxeritis, quod vobis exinde placere curabit. reliquias in monasterio habemus, intercessores exin-
Precamur denique, ut illo proepositovestro proeci- de habeatis. Deus omnipotens ejus temporibus in
piatis, ut de illo manso quod vestra charitas nobis prsesenti soeculovos sanum et incolumem custodiat,
beneficiavit, bonum certamen secundum promissio- et in fuluro cum sanctis angelis loetabundumefflciat.
nem vestram facere studeat, qualiter nobis vobisque Amen,
III.
COMMONITORIUM CUJUSQUE EPISCOPI

AD SACERDOTESSUBDITOSSIBI C.ETEROSQUE MINISTROSCUJUSCUNQUEORDINIS ECCLE
SIASTICI.
(Ex Marlen.,AmplissimaCollectio.)
Fratres sacerdotes Domini cooperatores nostri B I fra]. Nullus in ligneo aut vitreo calice audeat mis-
ordinis estis, et nos quidem, quamvis indigni, locum sam celebrare.
Aaron tenemus, vos locum Eleazari et Itamari. VII. Nulla femina ad altare accedat, nec calicem
Nos vice duodecim apostolorum fungimur, vos se- Domini tangat.
ptuaginta duorum discipulorum. Nos pastores vestri VIII. Corporale mundissimum sit. Altare sit co-
sumus, vos plebis vobis commissoe. Nos de vobis •pertum de mundis linteis. Super altare nihil pona-
rationem reddituri sunius summo pastori Domino lur nisi capsoeet reliquioeet [Al., aut forte] quatuor
nostro Jesu Christo, vos de plebe vobis commissa. Evangelia et pyxis cum corpore Domini ad vialicum
Ideoque, charissimi, vestrum videte periculum. Ad- infirmis, cselera in nitido loco recondantur.
monemus itaque et obsecramus fraternitatem ve- IX. Missale,a Plenarium, Lectionarium, Anlipho-
slram, ut quoe vobis suggerimus, memorioe com- narium, b utrumque librum XLhomiliarum unus-
mendetis, et opere exercere studeatis. quisque habeat.
I. In primis admonemus ut vita et conversatio X. Locus in secretario vel juxta altare sit prsepa-
vestra irreprehensibilis sit, scilicet ut cella vestra ratus, ubi aqua effundatur quando sacra vasa abluun-
sit juxta ecclesiam, et in domo vestra feminas non tur, ibique vas nitidum cum aqua pendeat, ubi sa-
habeatis. ' cerdos manus lavet post communionera.
C
XI. Ecclesiê sint bene coopertee et cameratoe,
II. Omni nocte ad vigilias surgite; cursum ve-
atrium ecclesiseundique muratum c.
strum horis cerlis decanlate.
XII. Nullusextra ecclesiamper domos, vel in locis
III. Missarum solemnitates celebrationesque reli- non consecratis, missam cantet, nec solus cantetd.
giose peragite; corpus et sanguinem Domini cum XDI. Quisquepresbyter clericum habeat qui epi-
timore et reverentia sumite; vasa sacra propriis stolam vel lectionem Iegat, eique ad missam respon
manibus abluite et extergite. deat et cum quo psalmos canlet.
IV. Nullus cantet nisi jejunus; nullus cantet qui XIV. Infirmos visitate, eosque Deo reconciliate,
non communicet. oleo sancto ungite, et propria manu communicate.
V. Nullus cantet sine amictu, alba, stola, fanone, Nullus proesumat tradere communionem laico vel
casula. Et heecvestimenta nitida sint, et ad nullos feminoead fercndum infirmo.
alios usus sint. XV. * Nullus sacrum chrisma vendat, nullus pro
VI. Nullus cum alba, qua in suos usus utitur, baptizandis, vel pro corpore Domini, vel pro recou-
proesumat missam celebrare [Al., cantare, hic et in- ciliatione, vel pro sepultura, vel pro consecrandis
]
D
* Plenarium aliqui cum Missale confundunt; ali- h In Victorino codice desideratur utrumque librum
qui ita distinguunt, ut Missale sit liber ecclesiasti- XLhomiliarum.
cus conlinens oflicium missarum, Plenarium liber c Yiclor., Sepi munitum.
complectens Epistolas et Evangelia. Crediderira ta- d In Yictor. deest nec solus canle..
men Missale plenarium esse librum, in quo non o In codice Viclorino hic articulus sic legitur:
modo canon, orationes et prcefationescontinentur, Nullt^s vestrum pro baplizandis infantibus, aut infir-
sed etiam Epistolse ct EvangeUa, omnia denique mis retonciliandis, aut mortuis sepeliendis\,prwmium
auae in choro cantantur. vel munus exigat. Omissis reliquis.
1377 COMMONITORIUM EPISCOPALE. 1378
ecclesiis pretium quserat, vcl ccclesias aliquorum A XXX. Unusquisque fontes habeat, si non potest
data pecunia subripiat. habere lapideos, habeat aliud vas ad hoc tanlum-
XVI. Videte ne per negligentiamvestram ullus in- modo prseparatum t.
fans sine baptistno moriatur. XXXI. Omnibus parochianis vestris symbolum et
XVII. Nullus vestrum sit ebriosus, liligiosus, orationem Dominicam insinuate.
a nullus arma in seditione ferat, b nullus canum XXXII. Jejunium quatuor temporum, rogationes,
vel aviumjocis inserviat, nullus in tabernis bibat. litaniam majorem eis indicite l.
XVUI. Unusquisquevestrum, quantum sapit, plebi XXXUI. Feria iv ante Quadragesimameos ad con-
suse c deEvangelio, de Epistola, vel aliqua divina fessionem invitate, eisque juxta qualitatem delicti
Scriptura Dominico die vel feslis diebus annuntiel. pcenitentiam injungite, non ex corde vestro, sed
XIX. Curam pauperum, peregrinorum, orphano- sicut in poenitentiali scriptum est.
rum habeat, eosque ad prandium invilet, <*ut in bis XXXIV. Tribus vicibus in aimo, scilicet in Na-
et aliis hujusmodi a vobis alii exemplum capiant. tale Domini, Pascha, Pentecosten, m omnes fideles
XX. Omni die Dominico ante missam aquam communicen'
benedictam' facite, unde populus et loca fidelium XXXV. Certis temporibus conjugati ab uxoribus
aspergantur e. "•**abslineant n.
XXI. Sacra vasa vel vestimenta sacerdotalia non XXXVI. Eulogias post missas in diebus festis ac-
dentur in vadimonium f negotialori vel alicui sse- cipiant.
culari. XXXVII. ° Nullus presbyter in itinere sine stola
XXII. NuUttsvestrum minus digne pcenitentem incedat; nullus induatur vestimentis laicalibus; nul-
cujuscunque rei gratia ad reconcilialionem adducat, lus rem aut possessionem aut mancipium ecelesioe
et ei reconciliationistestimonium ferat. vendal, aut commutet, vel quocunque ingenio
XXIII. Nullus vestrum usuras exigat, et condu- alienet.
ctor sui senioris B existat. Res et facultates quas XXXYUI. Dominicum diem aliasque festivitates
post diem ordinalionis vestree acquiritis, ad eccle- a vespera usque ad vesperam celebret unusquisque v.
siam cui deservitis pertinere sciatis. _; XXXIX. Cantus et choros mulierum in atrio om-
_.-
XXIV. Nullus sine scientia et consensu nostro nino prohibete.
ecclesiam acquirat. h Nullus per potestatem ssecu- XL. Carmina diabolica quae super mortuos no-
larium ecclesiam obtineat; nuUus ecclesiam ad cturnis horis vulgus cantare solet, et cachinnos quos
quam titulatus est dimittat et ad aliam causa quoe-rQ exercent, sub contestatione omnipotentis Dei pro-
slus migret. hibete.
XXV. Nullus plures teneat ecclesias sine aliorumi XLI. i ExcommuniCatis missam ne cantetis, et
auxilio presbyterorum, nullatenus una ecclesia in- plebi vobis commisssene hoc faciat interdicatis om-
ter plures dividatur. nino
XXVI. Nullus alterius parochianum, nisi in iti- , XLII. Nullus presbyter ad nuptias eat.
nere, aut si sibi placitum fuerit, ad missam reci- - XLIII. r Nullus uxorem, nisi publice celebratis
piat. Nullus in alterius parochia ; sine licentia iUius, Raptum nullus faciat. Nullus pro-
canlet. nuptiis, accipiat.
ximam suam accipiat. Nullus sponsam alterius ducat.
XXVII. Nullus decimam ad alium pertinentem
,; XLIV. Unusquisqueporcarios et alios servos suos
recipiat. missam venire fa-
XXVITLNullus pcenitentem invitet carnem man- Dominicisdiebus vel festivis ad
ducaTevel vinum bibere, nisi pro eo ad proesens 5 ciat.
eleemosynam dederit. XLV. Patrini suos spirituales filios symbolum et
XXIX. i Nullus preesumat baptizare, nisi in vigi- orationem Dominicam vel doceant, vel docere fa-
lia Paschse et Pentecosten, nisi pro periculo mortis.. D ] ciant.
« Codex Victorinus addit, quia servum Domini i ' i Vict., absque proprii presbyteri voluntale vel ro-
non oportet litigare. gatu.
h Addit Victorinus, quia arma nostra debent esse e t j Hic articulus desideratur in Yictorino.
spirilualia. .._. k Vict. addit, in quo nihil aliud fiat.
° Victorinuscodex : De Evangelio velApostolodiee f' l Yict., plebibus vestris omnimodis observandum
Dominicovel feslis diebus annuntiet. Verbum Dei 'i insinuate.
debetisprwdicare. , m Vict., omnesfideles ad communionemcorporis el
4 Codex Victorinus totum hunc articulum in se-'- sanguinis accedereammonete.
n
cunda persona enuntiat; lum hoec subdit : Estotee '• n Vict., abstinere exhorlamini.
hospilales, ut a vobis alii exemplumbonum sumant. t. * ° In codice Vict. deest, nullus presbyterin itinere
• Vict., Aspergalur, omisso, et loca fidelium, ad-.l-. v sine stola incedat.
dilque :Et ad hocsolum vashabete. f": P Yict., absque opere servili celebrare docele.
1 Victor., Nolile in vadium dare[negoliatori
' auttt ':* 1 Yict., cum excommunicatisnolite communicare,
tabernario. . _.v nultus prmsumat illis missamcantare, sed et plebibut
* Vict., Novi fenoris. »^f vobis commissishoc annunliate.
t CodexVict. addit: Nutlus per pecuniam alterius ',$. ^ r Codex Vict., omnibus nuntiate, ut mllus, etc,
ecclesiamsupplantet.
1379 ANONYMIS/ECULt VIII. _S80
XLVI. Chrisma semper sit in sera * propterquos- A ad baptismum consecrandum, et preces
super mas-
dam infideles. culum et feminam singulariter et pluraliter distine-
XLVII. h Quisque presbyter expositionem Symbo- te proferre sciat, et ordinem baptizandi ad succur-
li vel Dominicoeorationis habeat scriptam juxta tra- rendum infirmis, et ordinem reconciliandisecundum
ditionem orlhodoxorum Patrum, et eam pleniterin- auctoritatem canonum, etordinem ungendiinfirmos,
lelligat, et inde pradicandopopulumsibicommissum el ordinem in exsequiis defunctorum, exorcismos
assidiie ore instruat. Orationes missarum, preefatio- quoque et preces super salem et aquam, cantum
nera canonis, eumdem canonem pleniter intelligat, noclurnum et diurnum, compotum si non majorem,
ut memoriter ac distincte proferre valeat. Epistoloe saltem minorem, id est, epactas, concurrentes, re-
et Evangelii sensum saltem juxta iitteram sciat. Psal- gularesque terminos, Martyrologium,PcenitenliaIem
morum verba et distinctiones memoriter teneat. Ex- unusquisque habeat.
orcismos et orationes ad cateehumenumfacjendum,
a Vict. addit, aut sub sigitlo. studeatis
h Quoesequuntur desunt in codice Victorino, quo- stro Jcsu operibus adimplere, proestante Pomino no-
ChristO, qui cum Patre et S"piriiusancio
rttm loco hscc leguntur : c Volumus autem, fratres vivit et regnat Deus, peromnia seecuiasoeculortim.
charissimi, quatenus quae nostra percepistis tradi- Amen. »
lione, quantum humana patitur infirmitas, bouis B
IV.
a
TRACTATUS
Vtrum anmm de humanis corporibus exeuntes mox deducantur ad gloriam vel adpcenam, an
exspectent diem judicii sine gloria et paena.
(Ex Maio,Script. vett. NovaCollectio.)
Serpens ille veternosus, qui dudum contra catho- mus, nop Alexandrinus Cyrillus, non. ita docuit
licam fidemhsereticorum Hnguasexacuit, nunc quo- Gregorius papa Romanus. Horum cerle plura ego
h i 'C jn sanctis fractatibus
que cujusdam Arseniotis labia erroris sui veneno legi, sed in his huic simile
infecta, post illorum perenne silentium, ad rertivivasi nusquam inveni.' Quis autem non videat quantse sit
blasphemias aperire satagit. Insibilans ehim per temeritatis, quantoeque dementiee, quemlibet unum
eumdem submurmurat virum, si tamen res ita ses mendacem homunculumconlra tot yeracissiroos in-
habet ut de illo famavulgavit,quodantenovissimumi signisque virlutis testes, sine teste. congredi veUe?
examinis diemnullus electus regna ccelorum, nullus; Sed necesse est ut hpc quod yeritatis defensipne nu-
reprobus loca penetret inferorum. Quod nimirumi dis verbis asserimus, veslitis sententiis plenius inda-
'
pravse hoereseosdogma si vel ad momentum reci- gemus.
piatur, magnum fidelibus detrimentum afferre pro- Yeritatis igitur scripturam sequentes, ostendamus
batur : facitenim eos et ad vitee gaudia quserendai primo, si placet, ante adyentum Mediatorisin carnem
pigerrimos, et ad gehenna. supplicia vitancja nimis> omnes reprobos omnesque electos ad infernum de-
incautos. Contra quem utique facilis est mihi conscendisse, quanquam inter hosetiUos diversa merita
gressus, quia omnes rectoe fidei assertores mecumt magnum firmaverint chasma; ac deinde post ejusdem
destruunt ejus conatus; nullus namque ei patriar- sacralissimam morfem, et electos ad regna ccelestia,
charum', nullus prophetarum, nullus conseritit apo- et repiobos ad loca pervenisse pcenalia. Quod enim
stolorum :non scilicet Moyses,non David, non Salo-" ante incarnatam Dei sapientiam peccatores ad infer-
mon, non Isaias propheta, non ullus post Isaiam na descenderint, Mosaica testatur auctoritas, quoe
alius propheta, uon Petrus apostolus, non Paulus, Dathan et Abiron eorumque spcios, terra sorbenle,
non Joannes, non Mattboeus, non Judas, non Jaco- ait, descenderunt in infernum viventes. Et hsec qui-
bus, non Lucas, non Marcus : sed nec ullus omninoi demillaspecialiterdequibusdam; generalitervero de
catholicaefidei tractat,or post istos hujt^serroreiri at- cunctis Davidicapromitur sequesententia, qua dicitur:
lentasse aliquando fuit inventus. Et utegregios com- Sicut ovesin inferno positi sunt, et mors pascet eos
memoremde multis, non Gregorius Nazianzenus, (Psal. XLVIII,15). In libro quoque, q;ui Salomonis
non Joannes Constantfnopolitanus, non Pictaviensisi Sapientia prsenotatur, enarratis multis reprobprum
Hilarius, non MediolanensisAmbrosius, non Hippo- miseriis, ips.a Sapientia ita concludit dicens: Talia
niregius Augustinus, non Bethlehemiticus Hierony- dixerunt in inferno hi qui peccaverunl(Snp, v, 14).
o Tractatum hunc ex antiquissimo codice Rom. h Arsenu cujusdam,quem alterum Jeremiam vo-
Casanatensi, anno 812 scripto, sumpsisse se adnola- cat, meminitPaschasiusRatb.Decorp.elsahg:Dom.,
vit Laur. Zacagnius, qui prelo commissurus erat, in prologo. ZACAGNIUS. "•
pisi morte fuisset interceptus.
.581 DE REMUNERATIONEMERITORUMNON DILATA. 438-
Quod autem etiam electi, et si forte non omnimoda, A paratus, in requie cum Lazarp est, et ne ad se in-
quoedamtamen iriferorum adierint loca, idera hoc de yicem transire possent, inter electos ac reprobos
se ipsis attestantur. Jacob enim patriarcha beatus, magnum chasma firmatum ?
unius sublati filii mcerore conlractus, nullaquc cocte- An forte prsedictum chasma inter bonos et malos
rorum consolatione delinitus ait: Descendam ad fi- objectum non locorum spatia, sed actorum dirimit
lium meum lugens in infernum (Gen. xxxvn, 35). Job merita ? Mirum autem et valde mirum, si tenes ita.
quoque super omnesjustos suis lemporibus ore Do- Nam et Job, cui similis in terra non erat, ad pcena-
niini collaudatus, de semetipso loquitur dicens : lia loca iturum se esse clamabat, cum diceret: Plan-
In profundissimum infernum descendent omnia mea gam dolorem meum antequam vadam, et non revertar,
(Job xvn, 16). Et rursum: Si sustinuero, inquit, infer- ad terram lenebrosam et operlam mortis caligine, ter-
nus domus mea est (Ibid., vers. 13). Rursumque ram miserim et tenebrarum (Job, x,
20-22). Absit
Deuiu expostulans dicit: Quis mihi tribuat ut in in- autem utillieAbrarram et Job loca
disjungerent, quos
ferno protegas me, et abscondas me, donec pertranseat hic fides et opera inseparabiliter conjunxerant; at-
furor tuus ? (Job xiv, 13.) David eliam secundum que horum illuc unus ad requiem, alter destinaretur
carnem Christi paler electus, de se ac de cunctis vi- admisenam; horumque unus in lumine, alter ibi
venlibus sciendo interrogat diccns : Quis est homo **sederet in mortis caligine. Videamus ilaque utrumne
qui vivit, et non videbit tnortem? aut quis eruel ani- etiam Job preefatus ad terram lenebrosam et opcrtam
mam suam de manu inferi ? (Psal. LXXXVIH, 49.) Ac mortis caligine, ad terram quoque miserise et tene-
si aperte dicat, quaulum ad preesens attinet tempus, brarum perdttctus in Abrahoefuerit requie collocatus.
nullus omnino. Idem denique, cum lacrymosius hoc quod supra pro-
Ad electorum igitur animas de inferno liberandas tulimus, diceret, in profundissimum infernum de-
Chrislus erat exspectandus, quem videlicet Joannes scendent omnia meay continuo prsesumptiva dubita-
Baptista in carcere positus, missis discipulis rogavit tione subjecil, et ait: Putasne saliem ibi requies erit
dicens : Tu es qui venturus es, an alium exspectamus? tnihi ? (Job, xxvn, 16.) Nos autemista dicentes,nequa-
(Luc. vn, 19.) In quibus utique verbis aperte notan- craamtemere aflirmamus nonfuisse apud inferos locadi-
dum, quia spiritus propheticee visionis, qui eumdera visa interelectoset reprobos, cura tamen potuissetfieri
Joannem de prseterito jam docuerat, adhuc de fttturo ut sicinterhosetillos solameritadividerent, sicutinter
certum non fecerat; alque ideo quem jam venisse pro regis Babylonioeministros, et Danielis sociosjuslitia
certo sciebat, adhuc venturum ambigebat: quia enini sola distinxit, nam una eademque fornacis tlanmia
mundi Redemptor nascendo in raundum advenerat, (_ et illos consumpsit et istos servavit. Sic denique
beatus hoc idem Baptista jam liquido noverat, se- aqua maris Rubri, et Israelitis ad manna vescendum
cundum illud quod proecurrens de eo clamaverat: iter prsebuit, et .Egyptiis ad mortis supplicium fo-
Ego vidi et testimonium perhibui quoniam hic est veam ministravit. Hoc itaque cum magna dicimus
Filius Dei (Joan. I, 34). Et ad discipulos: Ecce, in- auctoritate loca fuisse pcenalia, quee Christus propter
quit, Agnus Dei (Ibid., vers. 36). Sed si moriendo suorum ereptionem per semelipsum jud.icavit esse
ad inferos per semetipsum esset venturus, omnino litetranda, Pelro attestante, qui de iilo ait: Quem
necdum agnoverat; el inde est illud proemissum, Deus suscitavil a mortuis, solutis doloribus inferni,
quo requirebat, Tu es qui venturus es, an alium ex- juxta quod impossibile erat leneri illum ab eo (Act.
speciamus? Ac si ei diceret,ad ergastula tuorum mox n, 24). In quibus profecto verbis solerter notandum,
descensuro patenter iusinua, quem illis liberatorem quoniam ncmo apudinferos Iiber a dolorum vinculis,
venlurum esse denuntiem, tc quem jam venisse mun- proeter eum qui solus veraciter dixit: Factus sum sic-
do nuntiavi, an alium quem pro te mittendum hacle- ut homo sine adjutorio, inter mortuos liber (Psal.
nus ignoravi? Tu nos inde extrahes per sanguinem LXXXVII, 5). Atque ideo solus non potuit tartarea ma-
sacralissimse passionis, an alius ignotse legationis ? nu vinctus teneri, quia solus non habuit peccatum
Quia vero non per quemlibet alium, sed per semet- Dquod dolorum ejus nexibus posset arctari. Indequc
ipsum id fecit, preedicto Joanni ex obliquo manda- solus ab inferni doloribus alios liberare valuit, undc
vit. Sed manifestius illud Zacharias aperuit, qui hoc ipse eosdem dolores non sensit.
quod certissime fulurum esse proevidit, jam quasi Scio autem quemdam inter magnos tractatores hsec
factum narravit. Sic enim ad eum qui inferos capli- verba ita sensisse, ut non in patrjarchis alque pro-
vavit prsesentialiter ait: Tu quoquein sunguine testa- phetis, sed in aUislonge ab istorum scdibus positis,
menti tui emisisti vinctos tuos de lacu, ubi non est proefatos dolores solverit Christus; et tamen non est
aqua (Zach. ix, 11). Et qui sunt isti vincti nisi, ut ausus dicere, eos quos iisdem dolorum ncxibus sol-
Hieronymus docet, justi antiqui ? Unde autem vin- vit, non fiiisse electos; quod utique si diceret, men-
cti, nisi ex prsevaricatlone reatus primi? Et quis iste dax profecto appareret. Concedamus itaque qtôdnon
lacus in quo tenebantur caplivi, nisi loca sunt inferi fuerint patriarchse atque prophetae, sed alu, et ta-
ubi non est, ut dicitur, aqua, videlicet requies ulla? men elecli, qui minus de perlecta justitia itabenles,
Inde est etiam illud quod dives ibidem inflammalus, inferni doloribus fuerint obligati. Sed si plena ibi
gutlam aquse ad liugua. refrigerium quoerit, et non patriarcharum ac prophetarum quies, plenacme erat
jnvenit. Quod si ita est, quomodo Abraham ab eo se , consolatio, quse illis necessaria Cliristi exspectatio ?
'
4385 ANONYMlS/ECULI Ylfl. 1384
An non erat Joannes propheta et plus quam prophe- Afefellit,
j talem hinc sententiam firmavit, ut diceret,
ta, qui ex sua aliorumque prophetarum persona, ut a diebus Joannis Baptista. Regnum cmlorumvim pa-
supra meminimus, Redemptorem mundi requirebat titur, et violenli diripiunt iilud (Matth. xi, 12). 0 lu
dicens : Tu es qui venlurus es, an alium exspeclamtts? doctor novi erroris, nunquid tantum in die judicii
(Luc. VII, 19.) Certe exspectabant eum isti vincti in regnum ccelorumviolenti diripiunt ? ut diabolus per
lacu, ubi non est aqua; et mirum si aliis vinculis os tuum construxit, et non potius a diebus Joan-
astricti, nisi his qusePetrus per Christum soluta nar- nis ?
ravit. Coarctat nos rursum hsec quoeslio,ut dicamus Hic deest foliumunum.
quomodo ibi Lazarus in sinu Abraheeconsolabatur, . . . illa si placet, de multis sufliciant ista; si vero
si dolorum vinculis astrictus tenebatur ? Sed facia- propter exiguitatis meaepersonam in dubium veniunt
mus distinctionem inter doloremet dolorem, et hanc, et ista, necessarium reor generali catholicorum sen-
ut arbitror, facilius absolvimusqusestionem.Crucia- tentia, verum me in his qua. dixi testem approbare.
bantur itaque apud inferos iniqui simul et justi, sed In ecclesiaslicorum etenim dogmate b, quod dislin-
non pari modo isli et illi, quia illi omnimoda ignis ctis senlentiis uno volumine comprehenditur, quod-
gehenna, isli sola mentis tristitia; illi quia foris ar- que per universum orbem a cunctis recipitur, ab
debant, isti quia intus mcerebant; illi consolari non "' omnibus dcfenditur, summaque laude celebratur,
poterant, quia in tormentis refrigerium nullum habe- titulo quadragesimo quinto ita scribitur : «Ante pas-
bant, isti quamvis tristarentur, quia diu a ccelesti sionem Domini omnes animse sanctorum in inferno
pairia exsulabant, tamen consolabantur, quia exte- sub debito proevaricationis Adse tenebanlur, donec
rior illos reproborum ambuslio non vexabat. auctoritate Domini per indebilam ejus mortem de
Ergo quod de lacu dicitur, quia non est in eo aqua, servili condilione liberarentur. i In sequenti quoque
non ad electorum mentis dolorem, sed ad reproboruin litulo, hoc est quadragesimo sexlo, talis aucloritas
pertinet exteriorem ignis ardorem; in quo videlicet, continetur, ut dicatur : i Post ascensionem Domini
quia ultrix est flamma, nec una saltem ad refrige- ad ccelos,omnes sanctorum animoecum Christo sunt,
rium aquoesuppetit gutta, quam nisi ex fluenlis ele- et exeunles de corpore ad Christum vadunt, exspe-
ctorum hauriri posse cognosceret, dives ad Abraham ctantes resurrectionem corporis sui, ut ad inlegram
minime diceret: Mitte Lazarum, ut intingal extre- et perfectam beatitudinem cum ipso pariler imrou-
mum digiti sui in aqua, et refrigeret linguam meam, tentur. Sicut et peccatorura animsein inferno sub
quia crucior in hac flamma (Luc. xvi, 24). Ita plane timore positse, exspectant resurreclionem sui corpo-
non esse contrarium dicimus apud inferos dolorum Q . ris, ut cum ipso ad pcenam convertantur seternam.>
vinculis rcligalos fuisse justos anliquos. Sed quid ? Hoec omnium praecedentium ac subsequentium et
Sive certam, sive dubiam de inferno in hac parte una et singularis et generalis est Palrum senlentia :
protulerimus sententiam a; hoc tamen veracissime cui merilo concordans beatus Gregorius papa Ro-
dicimus, quia Dei Filius indebitam pro nobis mortem manus proesulapostolicoe sedis, tractatorum quidem
exsolvens, quoquo pacto in quibuslibet fuerit factum, ultimus, sed pene omnium egregius, in quarto Dia-
solutis doloribus inferni, suos inde tanlum reduxit; logorum libro ad inquisilionem collocutoris sui ita
sicut ipse per Osee longe ante preedixil: Ero mors respondit dicens : i Constat quia perfectorum justo-
tua, omors; ero morsus tuus, inferne (Ose., xm, 14). rum animoe, mox ut hujus carnis claustro exeunt, in
In quibus profecto verbis solerter pensandum est, ccelestibus sedibus recipiuntur. Quod et ipsa per se
quia Redemptor noster mortem quidem funditus oc- Yeritas attestatur dicens: Ubicunque fuerit corpits,
cidit, sed nimirum in parte quam ipse glutivit; coe- illuc congregabunturet aquilm (Luc. xxvn, 37); quia
terum mors in parte quoe remansit, permansit. Di- ubi ipse Rederoptor noster est corpore, illuc colli-
catur igitur, ero mors tua, o mors, ac si diccretur, in guntur et animoejuslorum. Et Paulus dissolvidesi-
prscda, quam capio, te fundilus interimo. Ero mor- derat, el cum Christo esse. Qui ergo Christum in
sus tuus, inferne, hoc est, non te totum deglutio,] D ccelo esse non dubilat, nec Pauli animam in ccelo
sed partem ex te mordens consumo. Neque enim, esse negabit : qui eliam de corporis sui dissolutione
ut catholica fides prsefixit, alios inde quam suos in- atque habitatione patrioe coelestisdicit: Scimus quo-
terventu beatissimse passionis ad superos reduxit. ..'. niam si lerrestris domus non habens habitatorem di-
Sed jam ordo preemissusdeposcit, ut post ereptio- . labilur, quod mdificalionemhabemusex Deo, domum
nem ab inferis veterum justorum, ostendamus quo non manu factam, sed mternamin cmlis.» (// Cor.
isto nunc tempore recipianlur animseperfectorum. < xv, 1.)
Ccelorum etenim Magisler, qui nullum aliquando •j> Hsec iUe de justis atque perfectis. Quid vero de
i
Nempe quod attinet, vel ad patiendi modum, vel ;. appendicelegitur inter alia Gennadius de ecclesiasti-
ad stationem inferam justis injustisque communem. cis Dogmatibus sub nomine sancli Auguslini : unde
b Hic est Gennadius de ecclesiasticis Dogmatibus, cur hic auctor anonymus, et Carolo
colligi potest
Inter sancti Augustini Opera, cui perperam tribui- Magnocosevus, aflirmel hunc Gennadii librum per
iur, editus. Exstat adhuc in Vaticanse bibliothecse orbem universum ab omnibus recipi, quia nimirum
codice 5845 DionysiiExigui colleclio canonum, cum in collectionibuscanonum, qua; tunc temporis poli*"
appendice antiqua usque ad lempora Caroli Magni, simum vigebant, insertus fuerit. ZACAGNIUS.
cujus sevoscriptus ctiam est ille codex : in ea aulem
*383 QUD siT CEROMA. 1386
imqms? « Quia csse, inquiens ad procdictumcollo- A Ihalamumm columboespccie perducta. Idem quod
cutorein suuin, sanctorum animas in ccelosacri clo- vencrabilis Romuloead perennem vilam ccelcslibus
quii salisfaclione credidisli, oportet ut per omnia exsequiis assumpta. Idcm quoque dixit quod spiritus
esse credas el iniquorum animas in inferno; quia cx Gordiamc amitsc ejus gehennoeir.cendiis fuerit inan-
retributione inlerna. justitise, ex qua justi giorian- cipatus. Quod Hilliricianus monachus ad inferorura
tur, necesse est per omnia ut et injusli crucientur. loca deJuctus, hujus soeculipotcntes ac divites in
Nam sicut eleclos beatitudo lselificat, ita credi ne- inedio flammarum viderit suspensos. Sufficit, satis
cesse est quod a die exitus sui ignis reprobos exu- cst. Quis fidclium de bac re ultra dubitare polest?
rat. t Cuoc niniirum cuncta idem veracissimus do- Multuin idoneus et iste teslis esl, contra cujus sen-
ctor non solum verborum sententiis, verum etiam lcntias ire nefas est. Quaproptcr admonitos vos esse
rerum ostcndit exemplis. Idem certe ih prsefatolibro volo, quoscunque imperitissimus ille mendaciorum
narravit, quod aniina Germani episcopi in sphscra anfractibus a ccelesti sapientia deviare conatus est,
ignea ab angelis fucrit in ccslumsublata. Idem quod ut ad procinctum fidei tendcnles non quasso ranun-
sancti Benedicti per viam palliis slratam ad super- culi stridore a cccpto itinere devieniini, scd claris.
nam regionem perducta. Idcro quod servuli hospi- sime resonitntero supernoecivitatis luboeclangorem
talis paralytici ab internis ccelorum laudibus su- B sequaroini. Hoec est mea pro vobis ad Deum de-
scepta, ac super altissimos eorum cardines evecta. precatio, hoeceliam ad vos mea salutatio. Amen.
Idem quod sacroe virginis Scholasticsead selhereum
V.
fcPISTOLA GUJUSDAM.
QUID SIT CEROMA.
(Ex libro iv Miscellaneorum
Baluzii.)
Quoestiuncuiammihi datam a vestra reverenlia beri a mortalibus, ut sub obtentu pielatis et religio»
his diebus attulit familiaris noster Fredilo, in qua 'C nis miserorum animas in suum jus transfunderet.
requirebatur quid proprie viri non incelcbres intelie- Ergo principalis ludus, quem gymnicum diximus
xerint esse ceroma. Id verbum fertur in auctoribus fuisse, veloc;tatis ac viriuro gloria constabat. Is locus
ingenuarum artium disciplinoesumroopereproeditis, ubi excrCebantur, gymnasium, et hi qui exercebant,
necnon et apud nostros qui palmaro Romaui cloquii alhlctoevocabantur. Genera autem gyranici ludi ex-
suo soeculomeruerunt. Quamvisigitur pueros et im- stitisse traduntur, cursus, sallus, jactus, virlus, et
becilles nos judicent illi qui nervos et medullas ip- luctatio. Sed quia priore leropore cincti athletoe
sumque, ut dicitur, sanguinem ex libris anliquorum exercebantur, nec nudarentur quousque quidain re-
eliciunt, senteiitiarum polius altitudinem quam ver- misso cingulo prostratus exanimatusque in Iudo
borum humilitatem persequentes, nobis tamcn com- apparuit, inde nata dicitur consuetudo ut deinceps
petens magis videtur a primis ad secunda conscen- juYenes nudi exercerentur capistribus in parte ce-
dere quam, primis negleclis, temere ad secunda pro- landa corporis succincti. Alhletee autem Graecaap-
ripere. Cumenim virtus eloquenlioeverborum splen- pellatione a laterum coraplexu el coramissione di-
dore et sententiarum gravitate formctur, verborum cuntur, qui cominus decertantes adnixi persistunt,
decor primum esl appetendus, tum demum senlen- ne alter alterum quocunque casu falleret aut aslu
tiarum robur et lux intima est requirenda. Quam- D impediret, peruncto corpore olei liquamine; exerci-
obrem lumen et sensus dilectus verborum semper a tatio quoe agebatur proprie ceroma vocalur. Locus
sludiosis est habendus, ne violata magislrorum re- autem destinatus luctationi paloestravocabatur; qui
gula confusaetinordinata commentia qusctradil proinde trahit etymologiara, vel a luctatione, vel a motu
rumpat. Hsecquidemgeneraliter prolata inconsullam urnoe, id est, sorlis, eo quod ad palaeslram sortito
extraordinariamque prscsumptionemconfutant. Nunc digerentur. Est ergo sensus proverbii: Oleum et
specialemhujus verbi habeamus considcrationeni. Et impensas perdit qui mittit boves ad ceroma; quod
ul evidentior via se ad hoc aslrueudum aperiat, altius sicul stolidura ct brutum animal, quanquam robu-
quiddam censeo repelendum. stum el vegetum, tamen exquisitse arti esl inutilis,
Ludi qui diebus festis causa rcligionis ad dele- quoenon lantum viribus, scd etiam subtililate et in-
clandum populum a juvenibus agebantur, et quorum genio propter lacertorum complicationem mullifor-
causa spectacula vario genere populo permitteban- mein agitur. Quippe cttm sint eadem animalia vasti
tur, aut gymnici, aul gladiatorii, aut circenses, aut corporis, ac propterea nequaquam sesenicismotibus
scaenici nominahantur; quos tamen sibi diabolus idonea, eliamsi more athletarum eis perfricatio ad-
stib invocalione deorum, imo daemonumvoluit exhi- deretur, ita illi inerles judicanlur qui a primis pue-
PATBOL.XCVI. 44
1587 ANONYMIS.ECULI VIII. _sgg
rilioc temporibus IuJis scholaribus deptitaii, varia- A Quadam igitur inflexionc nomhiis addueli sunt
rum sludia doclriiiaruro nequaquam in se adroit- qui hoc senserunt esse ceroraa, _t verbi gratia
tunt, sed inexercitali et invalidi, vcluti stolidact in- sicut homo ab humo, ita ceroma a Cera originem
scnsata animalia, a profunda et multiplici rcruni ducere existimelur. Sed hoc non salis pruden-
indaginc rejiciuntur; de quibus merito supradictum ter intcllcclum, etiam ipse scnsus manifestal.
proverhiuin cantatur. Et quoniam propriis Iiuic arti Quamolirem superior exposiiio, quoeet securior a!-
cibis ipsi athletoe vescebantur, sicut erant coliphia, que secretior antiquiorque judicatur, vobis crcdo
unde scilicet et vircs augerentur et corporis habili- salisfaciet, nugasque varie commentanlium apud
tas industriaqiie non pcriclitaretur, idcirco subse- vestram prudentiam exslinguet. Hoc de parva re
qiiilur in eoderoproverbio quod cliara impcnsa. per- sir.e fraude apud judicium prudcns veslrum dispo-
dantur quoe indebite ncgligentibus ct ininiroe aplis sui, charissime virorum; oroque.vestram ingenuam
ingcruntur. Nonnulli ceroma intcllcxerunt esse arli- prudenliam ut faslidiosorum supcrcilia declinantes,
ficitim quoddam juxta morcm aiiliquum pingcndi, apud vos conlineatis qme fidelisanimus et amici non
cui, ne facies et pulchritudo pictursc vettistale tem- frivola charitas Iransmisil. Coelcrum placeat me
poris aboleretur,'ceroe mixtura appincbatur, modico salva st ibilitate aniiciliaeboc quod elcgeritis, sicut
igni huic temperamento adjecto, ut a_qua mcnsura oostulo, veslris scriplis edoceatis. Nnlo enim ncc
colorum cersequeconcordante, nec venustas et gralia " "arrulitalis improbitatem incurrere, nec rursus ta-
coloribus nec ceroe perspicuilas deesset. IIoc genus citurnitatis nota in his quoeefferendasunt juste daro-
pingendi etiam a Boelio viro doclissimo conimemo- nari.
ralum adhuc suo lempore viguisse dubium non cst.
171.
APPARITIO SANCTI MICHAELIS ARCHANGELI
m PARTIBUS OCCIDUIS ,
HOC EST IN MONTE TUMBA IN GALLIA.
Scripla ab auctore anonymo anle sozculum x.
(I_xMabillonio,Acla Sanct.ord. sancfiJJenedicti.)
OBSERVATIONESPR/EVLE.
Non ab re fueril paultim digredi exlra mclas, ut C baculuma saccrdote, ut moris est, acciperet, in:!eiln-
Jocum demus celebri sancli Michaelis apparitioni, rus iiudis pcdibus ad montem beali Michaelisin moiiie
qtue rebus ordinis nostri nan partim atlulit splcndo- Tuiuba : quidictus
saccrdos exponal ilii.lem populo cau-
Colimissic vadil in niontcm bcaii
ris. Hoccquippeoccasionem proebuilexstrucndo persam, quare
in tnonte Tumba, Michaclis,et quod sit ci ex parte nostra iiijuiictiim
insigni monaslerio sancli MichaelisRichardus
seu in periculo tnaris dicto, quod priinus in pcenam dicli publici incestus,» inquit Guillelmiis
Norlmaniiortimdux monachis Benediclinisconccssit, ip>e in libro dc Gcstis suis, cap. 19, loino X Spicile-
cxclusis ob vitam soluliorem clericis, qui montcm gii Achcriani.
ante a monachis occupatum incolebant. Auxil loci 2. Tempus factoe apparitionis revocanl loci vetn-
famam et frequeniiam religio monachortim, qui in res charloc ad annum 708; ecclesia; vero a sancto
angusta moiitis abrupti crepidine magnificam con- Autbcrio construcUc dedicalionem ad annuiii inse-
didere basilicam, ducentorum et Iriginla octo pcJum quonlem, cum Chil lebertus lertius Francis inipcra-
longitudine, altitudine cenlum supra triginla quin bal. Ro.lulfusGlaber in Vila Roberli rcgis ecclesiaro
qtte; regulares auteni oedespaulo infra circum basi- beali Mlchaelislaudat, « quoe,inqttit, consliluia in
licam, quibus acccssit in declivimontis laterc aqui- quoJauipronioiitorioIitlorisOceani maris, tolo orbe
lonari oppidum, palroni sui praesidioet situ loci fir- niinciisqueliabeiiir vcnerabilis. > Sane « Edelredus
inissimum adversus Gallioe hosles munimcnluin. Angliic i rex, teste Willelmo Gemeticensi monacho,
Isluc voti causa frequcnles ex universa fere Esiropa in lib. v, cap. ., « satrapis suis regio moreproeccpit,
eoncurrunt peregrini: qtios inter Gailia. regcs non ut eunlcs totam Nortiiianniam rapinis et incemliis
pauci, ncmpe Ludovicus VII et sahctus Ludovicus, JJ c .terminarent, soluniinodo archangcli Michaelis
Philippus III, Carolus VI, Ludovietis XI, adeoque monli parccrent. . Quinetiam Anglise pracsules in
Hcnricus II Angliserex, snam loco proesentiamexhi- Oxonicnsiconciiio statuerunt, anno 1222, « ut dcdi-
bere dignati sunt. Islic LudovicusXI jam dictus san- calio sancti Michaelisin nionte Turoba a recloribus
cti Michaelisequeslrem ordineni iiislituit, cujus ge- ecclesiarum devotissime cclebrarctur : » quod in
ncralia comitia quotannis eoJcm convocaridiu mo- lota ]>rovincia Lugdunensi secunda et plcrisqiie
iis fuit. Guillelmus Major Andecavoruin episcopns aliis Gallicani regni ccclesiis olim observatimi.
elcctus anno 1291, Colinum quemdam removit ab 5. Qui subjectam apparitionis et dciiicalionis hi-
incesta consuetiidiiie, ca pcenaimposita, « qtiod ipse storiara descripsit auctor anonymus, vixit paulo
in die Pcnlecostes publice in ecclesia sua pcrain ci post iJ lcmporis qito rcs coiitigit, ccrte antequain
.589 APPARITIOS. MlCHAELISIN MONTETUMBA. 1580
istuc inducerentur monachi, hoc csl ante annum A , plenitudinem, cum appropinquaret tcmpus desolatic-
960. Et quidem codex noster Sancti Germanensis nis civilatiset lempli quam Salvator sacro venturum
quo usi sumus, scriptus fuit jusstt Adraldi, anno cum Hetu humanitatis, Ecclc-
1060 abbatis ccenobiisancli Germani de Pralis, uti proenuntiaveraleloquio
faciunt fidem hi versus ab Ingelardo monacho ex- sia apud Hierosolymam monitu Divinilatis per cun-
scriptore exarati: ctum orbem gentibus evangelizatura diffundilur.
Abbatisdomninuta probitatedecori Cumque congregatus undique cx omnibus locis po-
Adraldi,monacuusquiilam prior arte modestuS, pulus Paschalis festivitatis praestolaretur diem, sa
Libris iutenlus,horutnreparatoramoenus cerdotibus solitas excubias o!;servantibus , voces
Sigvvinus,scribilibrumpraeceperalislum.
Quemsi quis tulerit, malertciusDneperihit. subilas vigiles audivit dicentes : Migreraus ex
Hniiclngelardusctecoravitscriptorhonestus. his sedibus. Voces vero subito per angelos cmis-
Proeter hanc anonymi lucubrationera, est et aha sae, quoe enunliaverunt beatorum spiriluum de-
ejusdem argumenti scriptio in bibliotheca ccenobii migralionem , angelicum ministerium insinuarunt
sancti Jlichaelis, quibusdam locis interpolata.
ad Ecclesiam gentium transferendum. Ex quibtis pa-
INCIPIT tenter insinualur quod beatus Michael archangelus
DE APPARITIONE S. MICHAELIS. minislerium quod excrcuerat in Dei quondam popu-
CAPUT PRIMUM. B lum, eumdem sortilus sit apud genlium cleclionem,
Hoecita csse devotio credit fidelium propter osten-
Regnattte Childebertorege apparet sanctus Michaelm
sionem signorum. Notumenim se fieri voluit morta-
Gallia, Synagogm quondam, nunc Ecctesiw pa-
tronus. libus ;etatis noslrse lemporibus, qtio se humanura
Postquam gens Francorura Chrisli gratia insignila genus in eleclorum spirituum societate cognosccrct
longe lateque undique per provincias superborum devocatum. Denique adverlenduro est quo mvsterio
colla perdomuisset, Childeberto rege monarchiam locum morlalibus pra_vidcrit in parlibus occiduis ,
totius occiduoeet septentrionis. necnon et mcridiei ubi ex omni orbe confluit veneranter angelitumim-
partis slrenue gubernante, quia omnipotens Deus precatura subsidium religiosa multiludo fidelium.
non solum in oronibus gentibus, verum etiam in CAPUT II.
omnibus mundi quem ipse fecit subjectorum spiri- De silu loci.
tuum partibus prihcipatur; beatus archangelus unus Hic igiiur locttsb Tumba vocitatur ab incolis, ideo
en septem in conspcclu Domini semper assistentibus, quod in morem tumuli quasi ab arenis emergens in
qui etiam et paradisi prxpositus salvatorum animas altum, in spatio ducentorum cubitorum porrigitur,
in pacis regione collocalurus legitur, post eam mani- Oceano undique mari cinclus locus, angustum admi-
'
festationem qua se in a mOnleGargano ad adoran- rabilis insulceproebet spalium inter ostia situs, ubi
dum ac glorificandum quomodo et qualiter voluit, immergunt se mari flumina Scgia [Ah, Sei; vulgo
sicut in scriptis habetur, ostendit; bis, ut compre- Seej, necnOnel Senuna (Setune); prcebens quoque
hensum est, per beatum archangelum patratis, illu- habitanlibus hinc inde non breve nimium spatium.
rrrinatisChristi gralia cunctis gentibus, in crientali- Longitudine vero ac laliludine a radice qua prominet
bus Romaniee parlibus accipe quibus scse indiciis non multum distat (ut conjicitur) ab eo opere quo
manifestare idembeatissimusprincepscivium super- salvalum, imo servatum esl humani generis incre-
norum voluerit proesulemoccidenlalium populorum : tr.entum(Id est; arcaNoemi). QuiabAbrincatensi urbe
nt qui qttondam benedicto in patriarchis populo Is- (A.ranc>.i.s)sexdislansmillibus,occa6umprospeclans,
raelitico defensionis altribuerat opem, ipse cuslos Abrincatensem pagum dirimit a Britannia. Nulla ibi
extsteret e,cproevius vocatis liliis per adoptionem. exerceri valel actio mundalis; his solis congruus ex-
Namque legiiur in visione Danielis prophetocdiccnle stat locusj qui Christum sedule venerari disponunt:
eidcm angelo : Nemo est adjulor meus in omnibus et hos suscipit, quos ad eethera ardens virtutum
his, nisi Michaelarchangelusprinceps vester (Dan. x, amor evehit. Copia tanla piscium ibidem reperitur,
21). Princeps, inquitj vester, populi videlicet Judaso- j. quoeplerumque fluminum marisque infusione conge-
rumuChristo vero Dominoin propria venicnli) atque ritur. Procul vero cernentibus nihil aliud fore quara
a suis non recepto, quin potius prodito, ipso ad Pa- spatiosa qucedam,imo speciosa turrisvidelunSed et
trem remeante, dum aboletur obscrvatio priscoele- niare recessusuo devotis populisbisinde desideratum
gis, conslabilitur annuntialionis evangelicseadniira- iterproebetbeatipeteniibuslimina archangeliMichae-
bile sacramentum, dum exeunte per omnem terram lis, qui primumlocus, sicut a veracibus cognoscerepo-
sono apostolorum, cseremoniaetransferuntur sacro- tuinros narratoribus, opacissima silva claudebalur
rum per minisleria angclorum. Aiunt etenim histo- longe c ab Oceani (ut oestiraatur)eeslu millibus di-
rise ecclesiasticoequodpostpassionemetascensionem stans sex, altissima prsebens latibula ferarura. Et
Dominiad ccelos, post diu exspectatam Israelitarum quia secretiora cceli per contemplalionem subtilita-
» Mons Garganus sexto milliari distat a Siponto
quidam, ob duas videlicet montis crepidines, de qtii-
novo seu Manfredonia, Apulioeurbe maritima, Gela- bus infra. Hic mirari subit audaciam
sio I summo ponlilice sancti Michaelis archangeli logi sub nomine et larva Lucii Dextri,pseudo-chrono-'
qui hoec om-
apparilione el cultu consecratus. ad Hispaniam detorquel, ad annum Christi S26.
b Montem ad duas Tumbas appellant Odo abbas niac Codex Chesnianus habet: «6 Oceano(ut wslima'
Glannafolicnsis in epistola "ad Aiielmoclum,et alii tur) octo mUlibusdistantibus, etc.
1391 ANONVMIS.ECULI VIII. m%
tis rimari volentibus gratissima esse solent remo- A ditus et religatus. Cuniquc tlc loci requirercl ampli-
tiora cremi loca, inibi olim inbabitasse comperi- tudinc vel quantitate, cisdcm cognovit responsis
mus monachos, ubi ciiam usque nunc cluoeexstant oedificationieum dcbere statuere moduro, quem vi-
ecclesioea priscorum manu constructoe. Nam ipsi derel juvencum in circuitu prolrivisse. Post haecjus-
monacbi ibidem Domino servientes dispensationc sum cst ut suo prsercplus domino restitueretur
cuncta regenlis Dei sustentabantur, presbylero quo- taurus. Venerabilisergo episcopus, de visione cer-
dara de villa quoe dicitur Asteriacus (Beauvoir) ta- tissimus, cum hymnis et laudibus prsedictum IOCIMII
liter eis ferente auxilio. Nam ut illis sine quo hu- ingressus, cxercere imperatum opus aggressus est:
mana non potest exigi vila, deerat victus, futno si- congregataque rusticorum maxima multitudine lo-
guifero discurrcnte altaque cceli petenle, onerabat cum purgavit, atque in spatium complanavit: in cu-
asellum dapibus dilectione vera farcitis : sicque jus medio duac prseeminebant rupes, quas operan-
duce invisibilipraevio,per loca ibat invia, ac redibat lium mul.orum movere non poterant manus, nec a
ferens Domini jussa illisque necessaria. Sed quia suo divellere statu. Qui cum diu haererent, nec om-
hic locusDeinulufuturo parabatur roiraculo sanctique nino quid facerent invenirent, nocte insecuta visio
sui archangeli venerationi, mare quod longe dista- apparuit cuidam homini nomine Baino in villa quse
bat paulatim assurgens, omnem silveemagnitudinem B dicitur Icius (Huynes),qui duodecim filiis ampliatus
sua virtute complanavit, et in arenee suse formam magnam inler suos tenebat dignilatis gloriam. Ilic
ctincta redegit, proebensiter populo terroeul enarren- ergo per visum monitus ut cum laborantibus et ipsc
lur mirabilia Dei. Jam vero ad illud veniendum est, labori insisteret, festinusad locum cum filiis venit,
qualiter idcm bealorum princeps spirituum angelica impleturus quod fuerat jussus. Quo cum pervenissct,
revclalione dedicaveril procdictum locum. fretiis auxilio sancti Michaelisarchangeli, quod hu-
CAPUT III. mana non poterat virtus, mirum in modum tam fa-
De constructioneloci per angelicam revelationem. cile molem tantse magnitudinis removit <*,ul nullum
Quodam tempore ctim religiosissimuset Deoama- pondus inibi esse videretur. At omnes in commune
bilis proefatseurbis b anlistes AulLerlus nomine so- laudanles Deum sanctumque archangelum Michac-
pori sese dedisset, admonitus est angclica revcla- lem, cceptoattentius insistebant operi. Cumquejam
tione, ut in jam dicti summitate loci sancti con- dictus episcopus de magnitudine construendse fa-
strueret in honore archangeli sedcm : ut cujus cele- bricee adhuc dubius cogitaret, nocte media, siculi
brabalur veneranda commemoratio in monle Gar- quondain Gedeoni in signum victorioe, ros jacuit
gano, non rainori tripudio celebraretur in pelago. At super verticem montis; ubi autem fundamenta lo-
sacerdos dum revolvit illud apostoli, Probate spiritus " canda erant, siccitas fuit, dictumque est episcopo :
si ex Deo sunt (I Joan. IV, 1), itcrata est admonitus Yade, et sicut signatum videris, fundamenla jacc.
visione, quo perficeret quod jubebatur. Et quia spi- Qui statim omnipotenti Deo gratias agens, sancti-
ritus prophetarum non semper est prophelis subje- que implorans archangeli Michaelis auxiiium, ex-
clus, distulit adhuc proesulconstructionem, sed ad- surgens gaudens et laetusopus illud aggressus est.
hibuit iutercessionem, quatenus isliusmodi negoiium Exslruxit itaque fabricam non culmine sublimita-
Domini nostri Jesu Chrisli simulque beatissimi arlis celsaro, sed in modum cryptee rotundam, centum
changeli aguoscere valeret deliberalionem. Contigit (ut ocstiniatur) hominum capacem, illius in monte
per idcm lempus ut taurum cujusdam, quero furtiro Gargani volens exeequare formam, in modum proc-
([uidaroinstinctu pravitalis subtraxerat, in ejusdera rupti silicis angelico apparatu facla terrigenis ad
deponerel saxi cacumen, ut dum is qui amiserat ju- laudem et gloriam Dei habitalione : manifeste do-
vencuro, reperiendi amitteret spem, turpe latruncu- cens seroper in ccelestibus divini muneris opem esse
lu>-lucrum efliceret ex eodem. Inlerea lertia aduio- posceiidam,alloqueconteniplationisintuilu penelrare
nilionc veuerandus pulsalur episcopusausterius c, ut oetherisastra, non terrenis limosisquepaludibus ro-
qui non acquieveral bis admonilus, locum adircl ce- n tantia hominum ponere corJa. Quod cum post non
ferius, a quo tamen se sciret egrediendum nullatciius, multuni tempus esset opcm ferente Deo sedificatum,
priusquam perficeret quod fuerat jussus. Ad cujus viro Dei Autberto episcopo maneiite anxio, proinde
lidei confirmalionem inonslralur etiain ibidcm us- quia cernebat sibi decsse sancli archangeli pignora,
qtte in proesenspetra quasi digito liominis inscripta, bealus eumdera sacerdotem Michael admonuit, uli
supei' quam memoratus episcopus resecUt,quousquc fralres cclerrimc usque ad locum quo meraoria ve-
opus ad finem adduxit. Percunclanli igitur episcopo nerabiliter colitur sanctissiini archangeli, dirigeret
qui sedificalionicongruusposset vidcri locus, ange- in Gargano, el eain quam angelo patrocinante refer-
lica in luiiic modum est responsionc diclalum, ut rent benedictionem (Id est, munus), cuni summa
loco eo oedificaretura;des, quo inerat taurus abscon- exciperet gratulatiune.
« Nempeuna in bonorem sancti Stephani proto- c Hic ccrtc locus erat agendi de impressione illa,
marlyris, alia in honorem sancti Symphoriani, quoe qua MichaelAutberti cunctabundi capul ad penetra-
aroplius non exstant. tioncin usque p;:reussisscdicitur.
b Non Camaraci, ut pulavil Baronius, coguominis <iNimirum Bainus cum duodecim filiis. Et tamen
Autberti longe ante Caroaraccnsis cpiscopi vocabulo vulgi traditio fcrt, infanlem unuin impulsti pedis id
deceptus. pr:csljtissc.
1593 APPARITIOS. MlClIAELISIN MONTETCMBA. «50t
CAPUT IV. / mutatam. Sed et usque bodie pcr summuin mini-
A
Qualiter a Gargano sit sanclumdelalum pignus. strum suum hoeccadem Domiiiusquotidie ad laudcin
Interea missi nuntiiadeunllocum: quibenignissime ct gloriam nomiiiis sui in eo loco operari non de-
ab abbate loci illius suscepti vestibusque inulati, ac sinit.
tanli itineris faligatione sublevati, cuncta quae suse Igilur eo die, quod est xvn Kalend. Novembris,
conligerant regioni, simulque ad quod venerant pan- veneranda completalempli dedicatione c, vir Doniini
dunt. Quse verba cum ipsius loci a abbas suo relu- Aulbertus postquam sagaciter omnia sub ordine dis-
lisset antistili, ubcrrimas omnipotenti Deo laudes posuit, ofliciaquoque servienliuni clcricorum d con-
uterque retulit, qui pro lapsis naturee fragililate ler- slituit, deputans hos inibi sub numero consistere
rigenis assislentium sibi ministrorum dignalur proc- duodecim, qui Iegilimis observationibus perpetuali-
bere suffragium. Hinc cum qua decebat veneratione ler in beatissimi Michaelis archangcli persisterent
sumptisaloco pignoribus, quo beatus archangelus sui famulalu, quamvis non ejusdem numeri in eodehi
memoriam fitlelibuscomraendaverat, partem scilicet locoa successoribusbeati viri sinl clcrici constituli.
rubei pallioli quod ipse lnemorandns arcliangclus Simulcliam de episcopio suo cidem loco a servien-
in monle Gargano sttpra altare quod ipse manu sua tibus villas conlradidit, videlicet jam diclam villain
construxeral, posuit, et partcm scilicet marmoris Icium (Iluyne) el Gcnitium (Genet).
supra quod sletil, cujtis ibidem usque nunc super- CAPUT VI.
exstant in eodem vestigia, jam dictis fratribus usque B
De obtenla aqua per angelicam revelalioncm.
ad sacrum lociim referenda conlradidit, conditione Interea idem procsul cuncta pervidens congruo
mterposita, videlicet ut quos una angelicoerevelatio- patrata ordinc, hoe unum quod potcrat valde videri
nis sociaverat causa, una quoque oeternaliternecte- diflicile, a sancto censuil expelendum archangelo,
rct connexiocharitatis. aqusescilicet elemenlum, sine quo constare nequit
CAPUT V. vita mortalium. Super hoc ergo Domini nostri Jesu
De adventu rdiquiarum [ AI., De exceptioneange- Christi
lici pairocinii. ] simulque sancli archaugeli dum expetit si-
ut
Summi interea nuntii repedantes, post mulla itine- inul cum grege sibi commissoauxilium, qui quon-
ris spatia, ad locum quo digressi fuerant, ipso die dam produxerat silienli populode petra poculttm,
a servis suis amovere dignaretur aquocpenu-
quo fabrica completa est in monte jam dicto iu oc- ipse
ciduis pariibus, quasi novum ingressi sunt orbem, riam; tandem angelica ostensionelocum didicit, ubi
in prseruptosilice dum concavumforamen exciditur,
quem primum veprium densitate reliquerant ple- mirum in modum aquarum mox abundantia repeii-
num. Quo dum appropinquant, sacerdos Domini
Aulbcrtus occurrens cum multis laudibus, cura cantur, quse possit habilaiiiibus compelentemproeberc
licis spiritalibus, cum ineffabili gaudio omnium in n< usum. Eadem vero aqua profluens quod sit hauslu
sacro monte angelica mortalibus devebit profutura salubris, mullis est ostensnm modis. Celerem nani-
Dici vero non que fert febricitantibus opem, quoties desiderium
praesidia. potest quaulum in adventu
sumendic.
(ut ita dicam) angeli circumjacentes provincioega- provenerit
visoesunt laelitiaet gaudio : quippe quia sibi divi- CAPUTVII.
nitus providebant inoeslimabilesupernum tribui do- De miracutisin eodemloco patralts:
num, in hoc quod beatum Michaelem archangelum Apud beati vero basilicam archangeli, ipso opitti-
ccelestismililioe principem merebantur obtinere si- lante virlutesefliciunlurinnumeroc:illtiminanturnam-
gniferum; cognoscentes eliam signa et mirabilia que ibidem coeci,gressum recipiunt claudi, merentui'
quae Dominusper minislrum suum operatur morla- auditumsurdi, fuganlurex obsessiscorporibusspiritus
libus, ita ut per hujus itineris spatia duodecimeseci immundi, DominoDeo nostro precbenteauxilium per
illuminati, pluresque diversis infirmitatibus acti pri- ministerium angelorum. Autbertus autem praesul
stinoesuntredditi sanitati.Etquodhisaddenduni est, venerabilis quia memoratum locum sub honore san-
mulier qusedamorbata luminibus, de villa quoe dici- ctissimi dedicaverat archangeli Michaelis: alias vero
tur Asteriacus, dum prosequitur pretiosissima mu- quae nunc videntur in undenarium crevisse nume-
nera summi archangeli Michaelis, mox ut attigit "' rum, crescente devotione et amore, fidelium ex-
planiliem arense maris b divinitus factum recepit struxit manus,ubi divina preestanturbeneficia, adju-
visum, admirans se de tenebris subito in lucem vante Dominonostro Jesu Christo.
« Nunclocum occupant sexdecim canonici ssecula- d Odo abbas Glannafoliensisin epistola ad Agel-
res, quos Garganicos vocant. modumCenomannicumepiscopumde invenlionevitee
b Nunc locus a lumine feminoerestiluto vocatur sancti Mauri, meminit c cujusdam clerici qui Petrus
Beauvoir, olim AsleriaCus. vocabatur, qui llomam ex pago Afcrincatinode loco
c Nihil qui
hic de ritu dedicationis ab ipso Chrislo sancti Michaelisqui ad duas vocatur Tumbas per
Servalore, (ut ferunt) celebrato; imo Autbertus ipse rexerat. »
locum dedicassedicilur infra cap. 7. e Hactenus codex noster.
139S ANONYMISxECULIVIII. 4596
VII.
GESTA DOMNI DAGOBERTI

REGIS FRANCORUM,FILII CLOTARIIn.
*
Scripta, a monacho cmnobii sancti Dionysii, anonymo quidem, sed contemporaneo.
(Ex Duchesn.,Hist.Franc. Script.)
CAP. PRIMGM. — De Clotario palre Dagoberti. mum memoraloeurbis episcopum beatissimuin Dio-
Quarttis ab Clodoveo, qui primus regum Franco- nysium, cumque eo Rusticumet Eleutherium , quo-
rum ad cultum Dei, docente beato Remigio Bhemen- rum alter presbyter, alter diaconus erat, pro Chrisli
**
si episcopo, conversus est,Clotarius,filius Chilperici, nomine in prospectu ipsius civitatis interemptos
regnum sortilus est. Qui elaborata a majoribus di- qusedam materfamilias vocabulo Catulla, a qua et
gnitate politus, cum ct plurima strenue gesserit, vico deductum noroen dicunt, quia palam non aude-
tutn preecipueillud roemorabile suoepotentiaeposte- bat, clam sepultursemandavit. Signavit tamen locu-
ris reliquit indicium, quo rebellanlibus adversum se lum, ut rei gestse junioribus constaret notitia. Sio
Saxonibus, ita eos armis perdomuit, ut omnes viri- incomparabilis thesaurus diu latuit, nec prseter fa-
lis sexus ejusdem lerree incolas, qui gladii quem mam locus ille quidquam habebat conspicuum. Et°
tum forte gerebat longiludinem excesserinl, pere- quamvis quoedam inibi ab anterioribus regibus
roerit- Quippeut junioribus tumoris ausum reeorda- propter assidua quaeibidem agebantur miracula col-
tjo illius vilalis seu mortiferi gladii amputaret. Tanla lata fuisscnt, tamen quia locus ipse eo tempore suh
lum Francorum potentia, tanta regum animositas potestate Parisiaci antistitis conslitutus erat, et cui
erat. Quomodoaulem aut qualiter hoc peregerit, in vellet clericorum eum jjurebeneficii tradebat: ille-^
subsequenlibus suo ordine plenius inlimabitur. Fuit que cui concedebatur non honestatem loci, sed ter-
nerope idem rex Clotarius patienlioededitus, litleris renum lucrum , quemadmo.Jum in quibusdam locis
erudiius, limens Deum , ccclesiarum el sacerdotttm p hodieque cernitur, sibi inde in proprios usus accu-
magnus ditalor, pauperibus eleemosynam tribuens, mulari videbatur : ob hoc, ut diximus, locus ille
bcnignum se omnibus et pietate plenum ostendens, nkiiium negligebatur. Yilis quippe tantum a?dicula_
belligerator insignis, venalionibus ferarum nimittm quam, ut ferebalur, beala Genovefa super sanclos
assidue utens. martyres devote construxerat, tanlorum marlyruni
CAP.II. — De infanlia Dagoberti. corpora non ambiebat, quoad, sicut in processu ex-
Huic fuit fi.Iiusnoniine Dagobertus, quem ex Ber- pediam, profuturum orbi eorum nomen eniluit; et
tedrude regina susceperat, qtti palri succederet et procurante Deo, ad singularem excellentiam locus,
industria dignus , et viribus. Hic denique in annis qui tam magnis, tam certis, tam denique antiquis
puerillbus positus, tradilus est a genitore venerabili itlustrabatur, quamvis occulte, patronis, provectus
ac sanclissiino Arnulfo Metensium urbis episcopo, esl,
ut eum secundum suam sapientiara enulrirel, eique CAP.IV. — De cervo, qui inscqttenteDagobertoin
tramitem Christianse religionis ostenderet, atque ei mdemmurlyrum fecil confugium.
custos et bajulus essct. Cum autem adolcsceulioe Sed ut ad 'propositum redeam, cervus diu huc il-
cclalem, ul genii Francorum moris est, vcnationibus lucque per vicum oberrans, oedembeatorum marty-
cxerceret, agere cervum quadam die instituil. Qui D rum ingreditur, seque ibi componit. Instabant ca-
facile repertus, oblatrantibus atque certalim insc- nes, el licet idem cis quod et cervopateret ostium,
quentibtis cauum agmiuibus, ea pernicitate qua illud et qui eos abigeret nemo visibilium custodum ades-
animal fertur, silvas montesque, et si qua occurre- set, altamen saiicti martyres suum domicilium non
re flumina, transcurrens, canuin induslriam cffugcre patiebantur imraundorum violari ingressu. Videres
conabatur. Tandem ergo victus ad vicum qui Catul- hinc cervum tutum reperisse perfugium, inde canes
liacus dicitur, se contul.il. Hic ab urbc quee Lutelia ejus proesentiam latratibus indicare, seque ab in-
sive Parisius vocatur, quinque ferine millibus abest. troitu oedisdivina virtute arceri. Dagobertuscitato
Siquldcm in ea urbe rcges Francorum niaxime cursu pervenit, rem spectaculodignam admiratur :
sceptra tractare consuevcrant. stupel, amplecliUir. Finitiraos tum rumor iste vulgo
CAP.ni. — De beatoDiomjsiomarlyre, ct sociis ejus, sollicitat, et cura maxime Dagobertum, tum etiam
et ecclesia quam beata Genovefasuper ipsos con- eos ad amorem et venerationero sanctorum instigat.
struxerat. El ut vcre fatear, ul ex gestis postmodum claruit,
ln eo sane vico temporibus Domitiani, qui secun- nullus Dagobcrto locus aut dulcior, aut jucundior
dus ab Ncrone in Christianos arma corripuit, pri- fuit.
1397 GESTA DOMNlDAGOBERTI. fr>98
CAr. V. —De morte malris Dayoberli. l ncc fas ncc possihile erat, in co se illi obnili possc
A
Igilur anno 36 regni Clotarii, Bcrtedrudis rcgina juste credidil, si in a;dcm precfalambealorum marly-
mater Dagoberli moritur, quam unico amore CIo- rum iram patris inclinans concederet. Iniit 'laque
tarius dilexerat, et oinncs ducesbonilaiem ejus pro- tutissimara ftigam, et quo se insequente cervtim vi-
bantes vehemenler amaveranl. Post cujus obitum derat, ipse quoque palre persequente se cohfert. Per-
Clotarius rex aliam accepit uxorem nomine Sichil- suasumsibi hoc facto demonstrans, ut qui canes ab
dem, de qua habuit filiumnomine Hairbertum. ingressu suee oedis rcmoverant, se quoque a regis
CAP.VI. — De Sadregiselodttce, quomodoeum Dago- insectalione protegcre possenl. Nec spem eventus
berlus dehonestaverit. elusit.
Ilaqtie Dagobertus sic probitale ut oelatc in dies CAP.VIII. — Qttomodo Clolarius missos, qui eum
crescebat, spemque futuri regis optimam subinde inde abslraherent, miserit.
indiciis operum ingerebat. Et pater Clotarius quem- Quippe Clotarius, ul cum sanctorum tutelatii ex-
dam, ul pulabat, speclatoefidei Sadregisilum rebus pelisse audivit, adhuc in majorem tolliiur irara,
sub se traclandis preefecerat, Aquitanioeducatu spe- miltitque satellites qui inde eum abduclum sibi
cialiter ei commisso. Hic tanto dignitatis faslu ela- ocissime proesentarent. Maturabant illi quod fuerat
tus, regis filium Dagobertumparliih collatocpotesta- B ] jussum implere. Cumque ad sanctum locum lenden-
tis superbia, partim spe regni laborans, non a_quo tes non plus uno milliario abessent, ullra aspirare
animo prosperius agere ferebal. Ncc quid moliretur viam tendentes divino nutu prohibeniur. Redeunt
simulato saltem amore obtegere diu valuit. Sed quia ad dorainum, et qtiid passi fuerant pandunt. Quorum
metu patris manifestus non poterat, occullum se ei fidei dcrogans, quippe qui suo impcrio amorem filii
inimicura crebro eontemplu aperuil. Excusatio sane proetulissent, delegit alios qui quod hi neglexerant
juvenilis erat oetatis, ne rudis adhucanimus lumo- sagaciter implercnt. Rursum illi similia patiuntur,
rem ex subjectione principum contraheret, ne domi- et regressi eamdemrem iterato ingeminant. Sed nec
natione immalure adepta fastigia impubem ab cxer- sic animositas regis deferbuit, ct quod per ministros
citationis studio revocarent. Fit igitur adDagoberlum nequiverat, per se implere conlendit.
tam invidiosarelatio. Et qttamvis sua ipse induslria CAP.IX. — Quomodo Dagoberloin somnis martyres
id jam deprehendisset, aliorum senteniia in rem apparuerttnt.
Interea dum hoec aguntur, Dagobertum martyri-
plenius inducitur. Verum, quiaeumin ordinem redi-
bus humili corde prostratum somnus repcnte corri-
gere non sufliceret, duxit latius opportunitatem oppe-
ila conjacenti astant tres viri, et
riri,quaetcausameflicacius explorarel, et in eemulum pit. Eique prono
quod meruisset tentaret. Clolarius igitur quadam die Q < corporum lineamentis, et veslium nitore conspicui.
venatum iit, longiusque forte recessit. Conligit au- Cumque in eos stupefactus intenderet, unus corum,
tem et Dagobertum, et memoratum ducem domi qui socios praestare veneranda canicie et auctoritate
resedisse. Tum Dagobertusexoplabilem oblatam sibi videbatur, sic eum affatus est: Scias, o juvenis, nos
nactus occasionem, ducemad se evocat, jubetque esse, quos pro Cbrislo passos fama asseverante
secum prandere. Ille nihil minus quam quod futu- audisti, Dionysium , Rusticum et Eleutherium, et
rum erat cogitans, remissius habere, et futuro, inio nostra hic corpora tegi. Sed quia famaro nostram
et domus lrojus vilitas obscu-
jam domino, debitum honorem non exhibere; terque sepultune quam vides
si memoriam nostri te ornatum ire.promitlis,
abeoporrecta sibi pocula, dignus in quem prioris ravit:
contumacieevindicta recideret, non sicut a domino, hac te possumus quam pateris liberare angustia, et
sed velut a socio infauste oblata preesumit. Deinde in cunclis auxiliante Deo pracstare suffragium. Et ne
Dagoberlus, ut patri infidelis, ul sibi semulus, utque putes somnii te illusum pbantasia, accipe signum
sociis invisus forel, orsus est exponere; non opor- veritate subnixum. Egesta lromo, qua monumenla
tere serviles quidem molestias diu differri, et ne in nostra leguntur, quem quod sepulerum contineat,
immensum tumorem tanli fastus procederent, suas litleroein singulis expresseedocebunt. HUcoexper-
D ex mar-
.njurias non ulcisci. Flagellis ergo eum affici impe- gefactus nomina quoeaudierat describit, et
rat. Post vero barbse rasione (ea enim tum proecipua tyrum alloquioingenti exsultatione tripudians, voto
erat injuria) deturpat. Sic ex improviso, qui secun- se, quodpostea slndiosissime reddidit, obligat.
darura rerura successu futuruin se regem auspica- CAP.X. — QuomodoClotarius per semelipsumexinde
abslrahere voluerit, et tninimepoluerit.
balur, quam longe ab illa dignilate abesset adnio- Post hoecClotarius filium, ut proeluli, a sanctorum
nitus intellexit. memoria per se avellere cupicns, comitantibus plu-
CAP. VII. — QuomodoSadregiselus dehoneslalusClo-
Sed quia non minus in rcges
tario se oblulit, et quomodo Dagoberlusin mdetn rimis appropinquabat.
prmdictam martyrum confugiumfecit. quam in alios homines divina quod vult exercet po-
Revertenli igitur Clotario his contumeliis deho- tentia, qui inertes alios arguerat, fit ipse iners; ut
nestatus Sadregiselus se offert, et quid proelerea, manifeste intelligeret, quamvis ipse esset poteng,
quaepalam erat passus,vel a quo fuerat, illacrymans polentioribus concedendum. Quippe martyres fugi-
indicat. Rex itaque ducis sui motus injuriis, filioque tivum tucbantur, et e contra hosles longe a suis pe-
multa furibunde interminans, accersiri eum a se netralibus arcebant.
ubct. Quo proccognito, Dagobertus, quia rcsistcrc
1399 ANONYNIS.ECLLI VIII. ,,ft0
CAP. XI. — Quomodo Ctolarius filio culpam ignove- s- A tro stans collegit eam. At ille loDsmncernens exer-
rit, el eumdcmlocum venerabiliter honoraverit. citum suum, dixit ad ipsum juvenem : Perge velo-
Victus crgo Clotarius, et rei magnitudine slupefa- J" citer festinus defercns
crines capilis mei; nuntia
clus, ponit furorem, filioquc redit in patrem : igno- *"
scii culpam, de securitate pollicetur. Ita deroum patrimeo,'qualemis veniens succurrat nobis ante-
u quam cunctus corruat
abeundi copia concessa, oedi beatorum martyrum™ exercitus. Qui stalim cursum
arripiens Rhenum transiit, atque in Ardennam sil-
succedit, eosque patronos humili prece asciscit,' vam, eo
raanifcstum quod rex Clotarius eo tempore inihi mora-
tjiiorum expertus fuerat virtutis indi-
|" retur, Longolarium usque pervenit. Cumque nun-
cium. Utque quam probata sibi eorum merita es- '" tiasset ea
auri quoecontigerant, et deferens regi abscisam
sentagnovit, plurimum et argenti ad exoniao- particulam de capite filii adproesenlasset, rex nimio
das eorum memorias obtulit, et ad exaltandam loci'_1 dolore commotus cum strepitu tubarum et exercitu
magnificenliam numerosa et oplima praedia dedit. Francorum iltico de nocte" consurgens, velociter
CAP.XII. — Quomodo Chtarius Dagobertttm consor- Rhenum
tem regni fecerit. transiit.-atque in auxilium filii suicelerrime
Anno vero 31>regni sui Clotarius Dagobertum pervenit. Cumque simul conjuncti in unum hilari
corde manibus jucundissime plauderent, supra Wi-
filium stium consortem regni facit, eumque super i**
sera fluvium tendentes fixere tentoria. Bertoaldus
Austrasios regem staluit, retinens sibi quod Arden-
vero dux Saxonum ex alia parte ripoc fluminis stans,
na et Vosagus versus Neuslriam et Burgundiam
excludebant. paratus ut ad pugnam procederet, audiens tumultum
Francorum interrogabat quid hoc essel. At illi re-
CAP.XIII. — Quomodo D.tgobertus Gomatrudem in1 sponderunt, dicentes : Dominus Clotarius rex adve-
conjugium acceperit, et qual.ter intev ipsum el pa- nil, et ob hoc Ioetantur Franci.
Irem orla eontentio fuerit. Quibus respondit cum
Igilur anno 42 regni Clolarii Dagoberlus cultu_ cachinno dicens : Formidantes vos nimium, menli-.
mini detirantes. Ctotarium enim, quem vobisevnn
regio ex jussu patris honeste cum ducibus, Ctippiaco,
nos mortuum esse auditum habemus.
procul [prope] Parisius venit. Ihique germanam_ habere dicitis,
Sichildis reginae nomine Gomalrudem in conjugiumt Rex autem stipcr ripam fluminis stans, galea induto
cum canicie variata obvolutos ha-
aceepil. Transactis itaque nuptiis, die tertia inler capile, crinesque
Clolarium et filium ejus Dagobertum gravis orta fuit bens, el hoec audiens, galeam celerrime a sqo capite
intentio. Petebatque Dagobertus ut cuncta quae ad dcposuit. Cum nudalum a galeaapparuisset caput re-
Austrasiorum suoeditioni reci- gis, agnovit euni Bertoatdus regem esse, et irridens
rcgnum pertinebant
Clotarius vehemenler eidem p ait : Tu hic eras, bale jumentum?Rex vero haecau-
peret. Sed denegabat, C
ex hoc nihil volens concedere. Electis igitur ab his diens, valde indignatus, et hoc convicium graviler
duobus rcgibus duodecim Francis, ut eorum disce- fcrens, Wisera fluvium impatienter ingressus, cum
velocissimo transnatavit, atque ferus ut erat
platione hxe finiretur intentio, inter quos et domnus cquo
Arnulfus pontifex Mstensis cum reliquis episcopis corde | Bertoaldtim persequebatur , Francorumque
sua erat exercitus sequentes regcm, natando vix fluvium cum
cligilur, ut benignissime, sicul sanctitas,
inter patrem et filium pro pacis loqueretur concor- Dagoberto transibant per gurgites immensos. Rex
dia : tandem a pontificibus vel sapienlissimis viris itaque Ctotarius persecutus Bertoafdum, certabat
valde cum eo. Dixitque ei Bertoaldus: 0 rex, reccde
proceribus pater pacificatur eum filio. Reddensque a
ci soiidatum, quod aspiciebat ad regnum Auslrasio- me, ne forle interficiam te. Qui si prsevalueris ad-
hoc tantum exinde cilra vel vcrsum me, ita omnes homines dicent, quod servum
rum, quod Ligerim
Provinciae parlibus situm erat, suse ditioni retinuit. luum Bertoaldum gentilem interemeris; si aulem
ego interfecero te, tunc rumor magnus in cunctis gen-
CAP.XIV. — Quomodo Dagobertusa patre in Anslria tibus audietur, quod fbrlissimus rcx Francorum a
directus conlra Berloaldum pugnaverit, el qualiter
Cletarius ei in auxilium veniensipsum Bertoatduin servo sit interfectus. Rex vero nequaquam acquicvit
interfecerit. j) diclis ejus, sed fremens ira, magis magisque insur-
D
Dagobertus itaque pulcherrimus juvenis , eflicax gebatsupereum. Equiles itaquealonge sequentes re-
atque slrenuus, inomnibussolertcir ingeniis probatis- gem, clamabant diccntes : Confortare contra adver-
simus, cum Pippino duce in Hoste [Leg. vid. Austria] sarium tuum, domine rex. Erantque manus regis
regnaturus a patre dirigitur. Austrasii vero Franci valde graves. Erat enim rex loricatus, et aqua sinum
superiores congregali in unum, Dagobertum superse ejus dum transnataret ftuvium replens indumenta
rcgem statuunt. In illis quoque diebus , Saxones ni- omnia nimium aggravaverat. Sed diu multumque
inium rebelles cura Bertoaldo duce commoverunt decertantes, tandem insurgens rex super Bertoal-
exercitum gentium plurimarum contra Dagobertum dum, interfecit eum. Tollensque caput ejus in conto,
regem Austrasiorum. Dagobertus vero et ipse colle- reversus est ad Francos. IUiquelugentes (ncsciebant
cto hoste plurimo Rhenum transit, contra Saxoncs enim quid regi contigissel) viso eo gavisi sunt gaudio
ad pugnamexire non dubital. Illisque valde pugnan- magno. Rex vero totam terrara Saxonum devastans,
tibus, Dagobertus super galea capitis sui pcrcussus et omnem populum interficiens, non ibidem majorem
est, atque abscissa particula de capite cum capillis hominem viventem reliquit, quam longitudo gladii
ad terram decidit. Adtira autem armiger ejtis a re- sui, quem spatam vocant, habere videbatur. Hoe
tm GESTA DOMNIDAGOBERTI. 1.02
ut A
_ meraorias auro puro et purissimis gemmis cxorna-
itaque signum in regionem illam statuit, scilicet
vit. Et quamvis ecclesiam, quam ipse a fundamine
posleri discerent quanta Saxonum perfidia exstiterit,
et quanta Francorum polleret polentia, quantaque construxerat, intrinsecus miro decore fabricaverit,
foris quoque desuper absidiam illam, intra quam
regum provocala preevaleret animositas.
CAP.XV. — De morte Clotarii regis, et qualiter ei veneranda martyrum corpora tumutaverat, ut plenius
Dagobertus in rcgnum successit. devoti animi expleret desiderium, cx argento puris-
Anno igitur 45 regni sui Clotarius magnus rex simo mirifice cooperuit.
moritur, et suburbano Parisius in Ecclesia sancti CAP.—XVIII.Quomodode leloneoex Massilia cen-
Vincentii sepelitur. Dagoberlus ergo audiens genitum solidosin luminaribus ipsius ecclesiwannuatim
torem suum defunctum, universis principibus quibus coneesserit.
in Austria, jubet exercitum promovere, Nam et de proprio teloneo, quod ei annis singulis
imperabat ex Massilia solvebatur, centum solidos in luminarir-
missosque in Burgundiam et Neustriam dirigit, ut
bus ejusdem ecclesieeeo tenore coucessit, ut oleum
regni ei regimen indubitanter deberent statuerc. exinde actores
Cumque Rhemis pervenisset, suggestio peraccedens, regii, secundum quod ordo cataboli
omnes pontifices et duces de regno Burgundiseinibi esset, quasi ad opus regis studiose emerent, et sic
se tradidisse noscuntur. Sed et Neustrasii pontifices g deriiummissis ipsius loci annuatim traderent. Proe-
et proceres, plurimaque pars regni, Dagobertumnisi ceplumque exinde laliter firmare studuit, ut lam
sunt expetisse. in ipsa Massilia, quam Valencia, Fossas et Lugdu-
et num, vel quocunque per reliqua loca transitus erat,
CAP.XVI.—Dellairbertofratre Dagoberti, qualiter orone teloneumde sex
ei Dagoberlus partem regni concesseril. plaustris, quibus hoc videba-
Hairbertus autem .frater ejus nitebalur si posset tur deferri, usquequo ad ipsam basilicam peracce-.
derent, omnimodisesset indultum.
regnum assumere. Sed illius volunlas pro simplici- CAP.XIX. — De
tate parum sortitur effectum. Brunulfus vero, qui gazophylacioquod ante cornua at-
taris ipsius ecclesimfieri jussit, et annualim inibi
fraler fuerat Sichildis reginoe,volens nepotem suum cenlum solidossolvi prmcepit.
Hairbertum stabilire in regnum, adversus Dagober- Gazopbylaciumquoqueante cornu allaris ejusdem
tum muscipularecceperat. Sed hujus rei vicissitudi- ecclesieeexargento ficri jussit, ut introducta ab of-
nem postea probavit eventus. Cumqueregnum Clo- fcrentibus alimonia pcr manum sacerdotis ipsa
pau-
tarii, tam Neptricum quam Burgundia, a Dagoberto peribus erogarelur subslantia, qualenus juxta iltud
fuisset occupatum, captis thesauris et sueeditioni evangelicumhujuscemodi
eleemosyna fierel abscon-
redaelis, tandemmisericordia et pietate motus, condita; et omnipotens Dominus, qui occulta omnia
silio sapienli usus, citra Ligerim et limitero quod conspicit, ccnluplicata in oeterna retributione uni-
tenditur partibus Wasconioe, seu ct montes Py- reslitueret. In quo etiam ccnlum solidosan-
cuique
renseos, pagos et civitates, quod fratri suo Hair- nua illatione idem rex pro eeterna
recorapensatione
berto ad trans agendum , et ad instar privato intromitli de Katendisin Kalendas
Septembris desli-
habitu convivendum posset sufficere, placuit con- navit,
indeque lale prceceptumedidit, ut deinceps
ccssisse. Pagum scilicel Tolosanum, Caturcinum , tam
ipse quam filii sui, vet qui postmodum reges
Agennensem, Petrogoricum, et Sanctouicum, vel Francorum succederent, recurso anni circulo proe-
quod ab his versus Pyrenaeosmontes excluditur, hoc finitum solidorum numerum ex oerariopublico inibi
tantum Hairberto fratri suo regendum concessit: inferre
et vinculum ut lempore intibato non obmilterent. Ipsi au-
quod per pactionis firmavit, amplius tem ceutuni solidi non alibi, nisi in omnibus distri-
Hairbertus nullo lempore adversus Dagobertuin de buerentur
Hairberlus pauperibus,nullusquehoc prsesumeret abs-
regno patris rcpetere prscsuraeret. vcro, trahere, sed
quandiu regnum consisteret a regibus
sedem Tolosanameligens, regnabat in parlibus pro-
suo tempore in proedictogazophylacio
vincioeAquilanise.Qui post annos tres cutn regnare succedentibus
inferrentur, ut de ipsa collatione, et quod Dominus
coepisset, totam Wasconiam cum exercitu superans ab aliis hominibus ibidem voluisset adhuc
sueeditioni redegit,etaliquantulum regni sui spalium D augeri,
fecit. pauperes et peregrini exindevalereut per inconvulsa
largiorem
— tempora rccreari.
CAP.XYII. Quomodo Dagobertus rex sanctorum CAP.XX. — De cruce aurea quam idem rex inibi fieri
martyrum Dionys» sociorumqueejus corpora re- jussit.
quisierit, atque ecclesiam ornaverit, et de absida Crucem etiam magnam, quoe retro altare aureum
infra quam requiescunt, quatiter eam desuper ex
argentocoopevuerit. poneretur, ex auro puro et pretiosissimis gemmis
Dagobertus denique Deo annuente regnum pater- insigni opere ac muhJlissima arlis subtilitate fabri-
num retinens, inter alia queelaudabiliter gessit, me- cari jussil, quam beatus Eligius, eo quod illoin tem-
mor voti jam dicti, accessit ad supra memoratum lo- pore summus aurifex ipse in regno haberetur, cum
cum; et sicut in somnis proemonitus fuerat, sanctoet alia quoead ipsius basilicoeornatum pertinebant,
rum martyrum Dionysii,Rusticiet Eleutherii corpora strenue prsepararet, eleganti subtilitatis ingenio,
requirens, digesta eorum in sarcophagis nomina re- sanclilate opitulante mirifiee exornavit. Nempe
perit, quoeet in alium ejusdem vici locum summa moderniores aurifices asseverare solent quod ad proe-
cum venerationcx Kal. Maias transtulit, eorumque sens vix aliquis sit rclictus qui, quamvis pcritissi-
1403 ANONYMlS/ECULI VIII. 1404
musinaliis exstet operibus, hujuscemodi tamen gcm- A ., rorum et Sclavorum consisttint, eum promplc expc-
marji et inclusoris subtilitate valeal per multa an- tercnt, ut ille post tergum eorum iret fcliciter, in
norum curricula, eo quod de usu recesserit, ad li- tantum ul Avari et Sclavi, caeterarumque genlium
quidum experienliam consequi. Nam et per totam naliones manu publica ipsius ditioni se subjiciendas
ecclesiamauro textas vestes, margaritarum varieta- fiducialiter sponderenl. Post discessum vero beati
tibus multipliciter exornatas, in parietibus et co- Arnulfi, adhuc consilio Pipini majoris domus, et
lumnis atque arcubus suspendi devolissin.e jussit: Chuniberti pontificis urbis Colonioeulens, et ab ip-
quatenus aliarum ccclesiarum ornamentis prgecellere sis forliter admonitus, prosperitatis ct justitiae amo-
videretur, et omnimodis incomparabili nitore ver- rem complexus universarum sibi genlium subdita-
nans, omni terrena jmlchriludine compta atque rum, usque dum Parisii, ut supra memini, pervenis-
ineeslimabili decore irradiata splendesceret. Utquei set urbem, adeo favoribus extoliebatur, ut nullus
divina laus perpetuo a Dei cultoribus ibidem agere- de prscceJcntibus Francorum regibus illius laudibus
tur, plurima et ingentia preediaaddidit. fuisset preecellentior.Veniensque ad veneranda se-
CAP. XXI. — De ingressu ipsius in Burgundiam et: pulcra beatorum marlyrum Dionysii sociorumque
titnore procerum et gaudio pauperum, seu mortei ejus, Dominum precabalur ut ea quoecoeperat ipsis
Brunulfi. # ]B martyribus inlercedentibus in eo vota perficeret. Ut
Igiturcumjam anno 7 inmaximara partem paterni autem eosdem martyres sibi plenius conciliaret,
rcgni, ut supra memini, regnaret, plurimorum co- Stirpiniacum villam in pago Wilcassino preesentali-
mitatu vallatus Burgundiasingreditur. Tantum aulem ter per firmitalis suse preeceptum eorum basilic;e
limorem pontificibus et proccribus in regno Bur- tradidit.
gundise consistentibus, seu et caeteris ducibus, ad- CAP.XXIII. — Qualis idetn rex Dagobertus fuerit.
ventus ipsius incusserat, ut cunctis esset admiran- Erat siquidem ipse proecellenlissimus princeps
dus. Pauperibus namque justiliam quEcrenlibusgau- atque rex Dagobertus salis admodum cautus, et in-
dium vehementer irrogaverat. Cumque Lingonis genio astutus, circa benevolos et sibi fideles mau-
civitatera venissct, tantam universis sibi subditis, suetus, rebellantibus vero seu perfidis nimium vide-
tam sublimibus quam pauperibus, judicabat justi- batur in regno lerribilis. Qui oplime regalia sceptra
liam, ut crederctur omnino fuisse Deo placabilis. gubernans, et piis semetipsum benignissimum exhi-
Apud quem nuUuni intercedebat procmium,nec per- , bens, ut leo tamen fervidus rebellium colla dcpri-
sonarum acceplio , sed sola dominabatttr justitia mens, exterarum gentium feritatem vallante forli-
quam diligebat Altissimus. Deinde Divionna, imoque tudine animi ssepissime triumphabat. Ecclesiaruva
Latona residens aliquanlis diebus, tantam inlentioncm C* vero et sacerdotum, atquepauperum seu peregriao-
cum universo regni sui populo justitioe judicandoe rum, ditator supra modum largissimus exsliterat.
postterat, ut hujus benignitalis desiderio plenus, nec Exercitiis viritim et venationibus assidue utens, in
somnum caperet, nec cibo satiaretur : intenlissime omni agililate corporea strenuus atque ineompara-
cogilans, ut omnes cum justitia recepta de conspeclu bilis erat. Nempe etsi aliqua more humano repre-
suo remearent. Eodem autem die quo ab Latona hensibilia circa religionem, gravatus regni pondere,
Caballonnumdeliberareproperat, priusquain lucesce- ac juvenilis inlectus celatis roobililale, minus caute
ret balneum ingreditur, ibique Brunulfum avuncu- secus quain oportebat exegit, quia nemo in omnibus
lum fratris sui Hairberti propter infidelitalem suam perfectus esse potest; credendum est tainen quod
jnlerfici jussit. Qui ab Amalgario et Arneberto du- lanlarum erogatio clcemosynarum,atque sanctorum
cibus et Willibado patricio interfectus est. oratio, quorum memorias ornare et basilicas ditare,
ob redemptionem suse animse, supra omnes anterio-
CAP. XXII. — Quomodo Gomatrttdem reliquerit et
Nunthildem in conjugium duxerit. res reges incessanter studebat, apud misericordissi-
Caballonnum amore nium Dominum,ut hoc ei clementer indulgeret, fa-
Cumque justitioe quoe ccepe- cillime
rat perficienda ipsa intentione pergeret, post per D i impetrari posse.
CAP. XXIV. — Quomodo Ragnetrudem stratu suo
AugustidunumAutissiodorum pergens, indeque per asciverit et filium ex ea genuerit; et qualiter lega-
civitalem Senonas, Parisius vcnit. Ibique Gomatru- lionemad Heraclium imperatoremdirexerit.
dem reginam liomiliaco villa, eo quod esset sterilis, Denique anno 8 regni sui, cum Austriam regio
cum consilio Francorum relinquens, Nantbildeni cultu circurairet, moestusqueesset nimium eo quod
quamdam speciosissirai decoris puellam in malri- filiuro, qui post cum iegnaret, minime habere po-
monium accipiens, reginam sublimavit. Usque ad tuisset: quamdam puellam nomine Ragnetrudem
illud tempus, ab initio quo regnare cceperal, consi- slratu suo ascivit, de qua eo anno largiente Do-
lio primilus beali Arnulfi Metensis urbis pontificis, mino habuit filium, multis precibus atque eleemo-
el Pipini majoris doinus usus, lanta prosperitate re- synarum largitionibus acquisitum. llairbertus itaque
gale culmen in Austria regebat, ut a cunctis genti- rex frater ejus Aurelianis veniens, filium ejus de
bus immensihonorislaudem haberet. Timorem vero saiicto lavacro excepit. Namque dum eumdem pue-
tam fortem sua concusserat judicialis potenlia, ut rum venerabilis vir Amandus Trajectcnsium urbis
ctiam devotione concurrercnt ejus se tradcre dilio- episcopus benediceret, eumque catechumenurofacc-
ni; qiiatcnus gcntcs ctiain quoc circa limitem Ava- rct, finilaquc oratione ncmo dc cxercitu lantsemul-
1403 GESTA DOMNIDAGOBERTI. 1406
liludinis respondisset, Amen, aperuit Dominus os A _ rum regnum Samo tenebat, negotiatores Francorum
pueri, qui non aniplius quam XLdies a nativitate ha- cum plurima multitudine inlerliciunt, et rebus ex-
bebat, atque audientibus cunctis, respondit, Amen. spoliant. Hsec autem res fuit initium scandali inter
Statimque eum regenerans sanctus pontifex sacro Dagobertum regem Francorum et Samonem regem
baptismate, impositoque nomine Sigeberlo, reges Sclavorum. Dirigens itaque Dagobertus Sicharium
et utrumque exercitum magno replevit Dominus [Al., Suharium] legatarium ad Samonem, rogabat
gaudio atque admiratione, hujusmodi signo. Igitur ut negotialores quos sui interfecerant, et res eo-
Ega quidam de primoribus cum coeterisNeustrasiis rum illicite usurpaverant, cum justilia faceret
consilio Dagoberti erat assiduus. Eo anno lega"tiDa- emendare. Samo autem nolcns Sicharium videre,
goberti regis, quos ad Heraclium imperatorem di- Sicharius veste indutus ad instar Sclavorum, cam
rexerat, his nominibus, Servatus et Paternus, ad suis ad conspectum pervenil Samonis, atque uni-
ettm reverttinlur nuntiantes pacem se cum Hera- versa quoe sibi fuerant injuncta eidem nuntiavit:
clio firmasse, de his et aliis contentionibus quse inler partes ortae
CAI-.XXV. — De morte Hariberli, et quomodo Da- fuerant, rogans ut justilia redderetur in invicem,
goberlus regnum et thesauros ejus sum ditioni re- eo qttod Samo et populus regui sui Dagoberlo regi
degerit. \" deberenl servitium. Samo vero sau-
respondens jam
Cum autem esset Heraclius imperator litteris ni-
cius dixit : Et terra quam habemus Dagoberti est,
reiiuni eruditus, peritissimus ad ultimum astrologus
et nos sui sumus, si tamen disposuerit nobiscum
eflicitur. Qui cognoscens in siderum signis quod a
amicitias conservarc. Sicharius dixit : Non est pos-
circttmcisis gentibus divino nutu ejus imperium es- sitiile ut Chrisliani et Dei servi cum canibus aroici-
set vastandum, ad Dagobertum regem Francorum
tias conjungere possint. Samo e contrario dixil:
dirigit, petens ut omnes Judseos regni sui secun-
Si vos estis servi Dei, et nos Dei canes, dum vos
diim fidem calbolicam baplizari procciperet. Rex vero
assfdue contra ipsum agilis, nos permissum habe-
Dagobertus hac occasione nactus, et Dei zelo ductus, mus vos morsibus lacerare, Stalimque ejeclus est
cuin consilio pontificum atque sapientitim virorura
Sicharius de conspeclu Samonis. Cumquc baec Da-
omnes Judseos qui regenerationem sacri baptismatis
a finibus sui goberto regi nuntiata fuissent, illico jubet de uni-
suscipere noluerunt, protinus rcgni pel- verso regno Austrasiorum contra Samonem et Wini-
lcrejussit. Et rex quidem hocsummoperegit studio. dos movcre exereilum.
Sed Heraclio non de Judseis, sed de Agarenis, id est Igilur cum .tribus turmis
logionum super Winidos exercitus ingreditur. Eliam
Saracenis, circumcisis gentibus, fuerat denuntia-
et Langobardi ad solatium Dagoberli hosliliter in
tum : quoniam ab ipsis ejus imperium postmodur/i C | Sclavos pcrrexerunt. Sclavi autem ltis ct aliis locis
noscitur esse captum atque violcnter vastatuin. Anno
se e contrario reparantes, Alamannorum exercitus
itaque nono regni Dagoberti, Uairbertus frater ejus cum Rodoberlo duce in est
parte qua ingressus
moritur, relinquens parvulum filium nomine Chil- victoriam obtinuit. item cum Dagobcrlo,
etiam ncc Langobardi
dericum, quique post moram defunctus victoriam oblinucrunt, el plurimum numerum
est. Omneque regnura Hairberti una cum Wasconia
caplivorum de Sclavis Alamanni ct Langobardi
Dagoberlus rex protinus suoe ditioni redegil. Ad
sccum duxerunt. Rex vero terrara illam devastans.
adducendos quoqtie thesauros Hairberti, et sibi pree-
ad propriuin regriura rcversus est.
sentandos, Baronlum quemdam ducem direxit. Ba-
rontus autem grave dispendium fecisse dignoscitur, CAP. XXYIIl. — De conlenlioneAvarorum et Bulga-
fideliter una curo tbesauris furtum faciens, nimium- rorum, et qualiter Dagobertus Bulgares qui ad
eum venerant inlerficijusserit.
que exinde fraudulenter subtraxit.
CAP.— XXVI. De morlc Landegiscli, qtti fuerat Siquidem eodem anno inter Avaros cognomento.
germanus Nantliildw reginw. CIiunos et regnum Hispanioe veheracns surrexit
Eodem tcmpore germanus Nanthildis reginoe contentio, eo quod certarcnt inter se, cui deberetur
nomine Landegiselus defunctus est, atque in cccle- regnum ad succedendum : altera pars ex Avaris, et
sia bealorum marfyruro Dionysii sociorumque ejus D altera ex Bulgaris. Collecta itaque multitudine,
jubento rege honorifice sopulttis. Regina vero de- cum utriquc se invicem impugnarent, landem ah
precante ul pro sepultura sui fratris Alateum vil- Avaris Bulgari superantur. Qui devicti novero millia
larc, situm in pago Parisiaco, basilicse prredictorum cum uxoribus et libcris de Pannonia expulsi rcgem
martyrum dclegarel, eo quod proedictus Landegise^ Dagobertum expelunt, petentes ut eos in terram
lus dum viveret per preeceptum regale eamdcm vil- Francorum ad manendum rcciperct. Rex aulem ad
lulam promeruerat, rex libentissime concedens an- hiemandum eos in Bajuvariam reciperc proeccpit,
nuit, proeceptumque insuper de supradicto Alateo dummodo pertractaret cum Francis quid exinde fa-
villare fieri prsesentialiter jussit, atque propria fir- ceret. Cumque dispersi per domos Bajuvariorum ad
mitatis auctoritate subscripsit, et annuli iropres- hiemandum fuissent, sapienti consilio Francorum
sione signari prsecepit. rex Bajuvariis jubet ut Bulgares illos cum uxoribtis
CAP.XXVII. — De inilio scandali inter Dagoberlunt el liberis unusquisque unuroquemque in domo sua
regem Francorum el Samoncm regem Sclavornm. in una noctc inlerlicerct. Quod protinus a Bajuvariis
Eo igilur anno Sclavi rngnnmento Winirii, qno- iinplolnm cst, nec
qiiisqnam cx illis rcmansil.
U07 ANONYMtSvECULl vni. 140»
CAP.XXIX. — De morle Sisebodi regis Hispanim, A gressum, cuin exercitti nil moratuscx regno Austra-
et de missorio aureo quem Sisenandus Dagoberto siorum ab urbe Mettis promovens, transila Ardenna
regi promiserat. Magonliam aggreditur; disponcnsque Rhenum trans-
Eodera vero annoquid partibus Hispanieevel eorum ire, scaram de electis viris fortibus ex Ncustria et
rcgibus conligerit, non preetermittam. Defuncto Sise- Burgundia cum ducibus et grafionibus secum habens,
bodo rege clementissimo, cui Sentila ante annum Saxones missos ad eum dirigunt, petentes ul eis tri-
circiler successerat in regnura, eum esset Sentila ni- buta, quse fiscorum ditionibus desolvebant, indulge-
mium in suis miquus, et omnium regni sui primatum ret. Ipsi vero studio suo et utilitale Winidis resisten-
incurreret odium, cum consilio ceeterorura Sisenan- dum spondent, et Francorum limilem de illis parli-
dus quidam ex proceribus Dagobertum regem expe- bus custodire promittunt. Rex itaque Dagobertus,
tiil, ut ei cum exercitu auxiliaretur, qualiler Senti- consilio Neustrasiorura adeptus, eis quod poscebant
lam depelleret regno. In bujus vero beneficiirecom- prseslitit. Saxones aulem, qui hujus pelitionis sugge-
pensatione missorium aureum nobilissimum ex the- rendi causa venerant, sacramentis, ut eorum mos
sauris Gothornm, quem Thuresmodus rex ab Elio erat, super arma palratis, pactum pro universis
patricio susceperat, regi darepromittit, pensanlem Saxonibus firmant. Sed parum hsec proraissio sorti-
auri pondera quingenta. Rex aulem Dagoberlus ut, •» « tur effectum. Attamen Saxones tribulum
quod red-
eral in preeliis strenuus, exercitum in auxilium Sise- dere consueverant, per prseceptionem Dagoberti
nandi tolum regni Burgundiae jure proelii convocari hactenus habent indultum. Quingentas enim vaccas
proecepit, eidemque Abundantium et Venerandumi infercndates annis singulis a Clotario seniore censili
duces instituit. Cumque in Hispania divulgatumi reddebant, quod tunc a Dagoberto rege cassalum
fuisset, exercitum Francorum ad auxiliandum sibii est.
Siscnandum aggregari, omnis Gothorum cxercitus> CAP.XXXI, — Quomodo Dagoberlus
filium suum in
se ditioni Sisenandi subegit. Abundantitis vero et; regnum Auslriw'sublimavit.
Venerandus duces Dagoberti regis una cum exerciluL Anno itaque 11 regni soi cum Winidi jussu Sa-
Tolosano tantura usque Coesarauguslam civitalemi monis iterum fortiter srevirent, ct soepetransceuso
cum Sisenando accesserunt; ibique omnes Golhi de; proprio limite, regnum Francorum vastandum , To-
regno Hispanieeconglobati Sisenandum sublimant ini ringam, et reliquos pagos ingrederentur : Dagobertus
regnum. Abundantius autera et Ycnerandus cumi rex Meltis urbem veniens, cum consilio pontificum
exercitu Tolosano muneribus honorali reversi suntt seu et procerum , omnibusque primatibus regni
ad proprias sedes. Rex denique Dagobertus legatio-- _ consentientibus, Sigcbertum filium suum in regno
nem ad Sisenandum regem per Amalgarium ducerai ** Austrise subliraavit, sedemque Meltis civitatem ha-
et Yenerandum dirigit, ut missorium illum quemi bercpermisit. Cbunibertum veroColonioepontificem,
promiserat eidem transmitteret. Cumque a Sisenau-- el Adalgisum ducem palatii ad regnum gubernandum
do missorius ille legatariis fuisset traditus, a Golhiss iostiluit, thesaurumque quod sufliceret filio tradidit.
per viam tollilur, nec eum exinde abslrahere permi-- Et condigne, ut decebat, eum hujus culminis honore
scrunl. Postea vero discurrentes legali ducenta mil-- sublimavit, et quodcunque eidem largitus fuerat
lia solidorum missorii ipsius prelium rex a Sisenandoj proeceptionibus roborandum decrevit. Deinceps eiiim
accepit. Fertur enim quod ipsum argentum ad opuss Attstrasiorum sludio limitem et rcgnum Francorum
fabricoe ecclesioe sancti Dionysii martyris cum aliiss contra Winidos utililer defcnsare noscitur.
pluribus ornamentis Dagobertus rex dcvotissime ob- CAP.XXXII. — Quomodo Hludowicuseidemex Nan-
tulerit. Eo namque tempore tain creberrima erat in- thilde natus fuerit, et qualiter inter ipsum ct Sige-
ibi oblentu martyrum frequentia miraculorum, ull bertum regnum sttum diviseril.
quibuscunquc infirraitatibus oppressi undique adven- i- Cumque anno 12 Dagoberli regis eidem Dliusno-
tanles devolo animo eumdem locum expelerent, sa- mine Illudowius [Aliis, Clodoveus] de Nanthilde re-
nitate reddila cum gaudio ad propria remearent.;. irj gina natus fuisset, consilio Neustrasiorum, corumque
Quod cernens rex, quidquid in thesauris suis pre-:- admonitione per paclionis vinculum cum Sigeberto
tiosius inveniri poterat, ad exornandum ipsum locuro n filio suo firmasse cognoscitur : atque Austrasiorum
indubilauter offerebat. Nam et malriculam ei seno- i- oinncs primates et pontifices, coeterique duces Sige-
dochium, cseteraque diversa loca ad hoc ibidcm in- berti manus suas ponentes, insuper sacramenlis fir-
sliluit, ut pauperes ulriusque sexus, sive ctiam qui li maverunt, ut Neptricum et Burgundia solidato ordine
sanctorum ope sqnilati donari digni fuissent, in rcli-i- ad regnum Hludowii posl Dagoberti regis discessum
quuin ipsius clecmosynis sustentati, qui vellent in n aspiceret. Austrasia vero eodem ordine solidata, eo
servitio Ecclcsiscac si pro gratiarum actione perma- »- quod et de populo et de spatio esset cooequans, ad
nercnt. regnum Sigebcrti, eidcmquc in integritate deberet
CAP. XXX.—Quomodo Dagobertus contra Winidos ,. aspicere, ct quidquid ad regna Austrasiorum jam
cum exercitu perrexit, et qualiter Saxonibus tribui olim perlinuerat, totum Sigeberlus rex suoeregen-
lum indulserit. dum ditioni reciperct, etin perpeluo dominandum
Dcnique anno 10 regni sui, cum ei nuntiatum m haberet, excepto ducatu Denlilonis, quod ab Austra-
fuisset cxcrcituiu Winidorum Toringam fuissc in- t- siis ncquitcr ablatum fuerat, iteruni ad Naustrasios
1409 CESTA DOMNlDAGOBERTI. 14K.
stibjungcrettir, et illudowii regimiro subjiceretur. A gavcnse, Barciacttm, seu Nuiliacum, necnon Poden-
Sed has pacliones Austrasii, terrore Dagoberti regis tiniacum, el Pascellarias , alque Anglarias in pago
coacti, vellenl nollenlque firmasse visi sunl; quas et Piclavense, aliasque quamplures cum salinis supra
posl lemporibus Sigeberli el Hludowii regibus con- marc, qtiarum noroina hic recensere longum duxi-
servatas fuisse constat. mus, devotissime tradidit : medietatemque earum
CAP.XXXIII.— QuomodoEcclesiwChristi martyrum in slipendiisfratrum Deo ibidem servienlium contu--
Dionysii ac sociorttmejus quasdam areas infra ex- lit, atque eos turmatim ad instar monaslerii Agau-
traque Parisius alque poriam ipsius civitalis cum nensium sive sancti Martini Turonis psallere insti-
omnibusteloneisconlulerit.
tuit, et aliam medietatem matriculariis ac servHori-
Per idem lemptis Dagobertusrex Parisius rediens, bus
ipsius ecclesiaeconcessit, nihil exinde ad suum
atque in amore soepedictorummartyrum Dionysiiso- opus retinere volenS. Easdem aulein villas infra
ciorumque ejus, propter magnificas,quas ad eorum unius praecepti conclusionem nominatim inserens,
veneranda sepulcra quotidie Dominus operabatur, nominis subscriptione atqtte annuli impres-
proprii
virlutes, magis ac magis gliscens, areas quasdam sionefirmavit. Qtiarum nomina si aliquis
infra cxtraque civitatem Parisii, et portam ipsius diligentius
perquirere voltierit, ipsam proeceptionis cartam in
civitatis, qu;e posita est juxta Carcerem Glaucini, "g archivo ipsius ecclesisercquirat, et ut reor
viginli
quam negotiator suus Salomon eo tempore proevide- el scptem villarumnomina inibi inserta inveniet.
bat, cum oninibus lcloneis, qucroadmodumad suam
caraeram deserviri videbatur, ad eorum basilicam CAP.XXXVI.— De excrcitu quem in Wasconiam
tradidit, ct pcr prxcepli sui auctoritalem perpctna- transmisit.
liter idmansurumessc, proprii nominis subscripliocc Antio denique 14 regni sui cum Wasconcsfortiter
alque anuuli impressionefirmavit. rebellarent, el multas dr-proedationes in regno Fran-
CAP.XXXIV.— Quomodoannuale mercatumquodfit: corum, quod Haribertus tenuerat, facerent, Dago-
post festivilatem martyrum fralribus inibi commo- berlus rex dc univcrso rcgno Burgundioecxercitum
ranlibus concesserit. proiaoveri jubet, statuens in capile Adoindum refc-
In ipso quoque lempore annuale mercatum quod1 rendarium, qui temporibus Theoderici quondam re-
fit post festivitatem ipsorum excellentissimorum i gis in mullis pracliisprobatus est slrenuus. Cum quo
marlyrum prope idem monasterium, eidem sanctoi x duces una cum exercitibus missi sunt: id est Hu-
loco et fratribus Dco et sauctis martyribus ibidemi rimberlus, Araalgarius,Leudobertus, Wandalmarus,
deservienlibus concessit, et exinde hujusmodi prcc- Waldericus, Ermenricus, Baror.tus, Hairhardus, ex
ceptum firmare studuit, utomnes teloneumvel quid-- C * genere Francorum; Rameleuus ex genere
Romano;
quid ex eo fisci partibus sperare poterat, et quod ini Willebadus palricius ex gencreBurgundionum; Agi-
ipsa civitate seu in omnibus locis reliquis, infra ip- no ex genere Saxonum; exceplo comitibusplurimis,
sum pagum Parisiacum inibi denominatis, ab ipsai qui ducem super se non habebant. Qui omnes in
festivitate usque dum illud mcrcalum finiretur, jure> Wasconiamuna cum exercitu perrexerunt. Cumque
exigi quacunque judiciaria poteslate valuisset, pre. tota Wasconiaepalria ab exercitu Burgundieefuisset
oeierna retributione, alque ul eisdem Deiservis de- repleta, Wasconesde inter montium rupibus egressi
votius pro eo omni tempore fuluro divinam delecta-- ad bellura properant. Et cum praeliariccepissent, ut
retur exorare clementiam, totum ex integro absque3 eorum mos est, terga vertentes, duin cernerent se
ulla exceplione sive diminutionein eorum usibus per- esse superandos, in fauces valliummonliumquepin-
petualiter sancirct esse indultum. nas latebram dantcs, se locis tulissimis per rupes
CAP.XXXV.— De morte Sadregiseli, et quomodo , ejusdem montis collocantes latitarent : exercitus
rex omnesres ipsius, quw ad fiscum receptwfue- post tergum eorum cum ducibusinsequens,plurimum
rant, supradictwecclesiwtradiderit. numerura captivorum vinci, Wascones superalos,
Anno itaque 13 regni sui, cum Sadregiselusduxc .n seu ex his multiludine interfecta, omnesque domos
Aquitanorum a quibusdam bominibus interfectuss eorum incensas, peculiis et rebus exspoliant. Tandem
esset, de quo supra mentionemfecimus, quod pro- Wascones oppressi atque perdomili, veniam et pa-
pter contemptum sui eum flagellis aflici et barbse e cem a supradictis ducibus petenles, promiltunt se
rasione deturpari in sua infantiaDagobertusjusserit,t, gloriae et conspectui Dagoberti rcgis prsesentatos,
et ob hoc patrem metuens tutelam sanclorum mar- seque ipsius ditioni traditos, cuncla ab eodem in-
lyrum expetierit: et ctira haberet ipse Sadregiselus s juncta impleturos. Feliciter autem regis exercilus
filios in palatio educalos, qui cum facillimepossentit absque ulla lsesione ad patriam esset reversus, si
mortempatrisevihdicare noluerunt, propterea poslea a Harimbertus dux maxime cum senioribus et nobi-
secundum legem Romanam a regni proceribus re- ;- lioribus exercitus sui per negligentiam a Wasconi-
darguti, omnes paternas possessiones perdiderunt. t. bus in valle Robola non fuissetinlerfectus.Exercitus
Cumque omnia ad regalem fiscumfuissent rccepta, i, vero Francorum, qui de Burgundia in Wasconiam
prsecellentissimusrex Dagoberlus ecclesiee Chrisli li accesseral, patrata victoria rediit ad proprias tcdes.
inartymm Dionysii sociorumqueejus, easdem villas ts
.arodicli Sadregiscli, id est Novientumin pago Andc-
_-
l.U ANONYMlS.ECULl VIII. 14)2
CAP.XXXVII. — Quomodode quibusdam villis cccle- A omnes genlcs qufe in circuilu regni sui crant, subju-
siam supradictorum martyrum hwredem fecerit, e\ gaverat, et opilulanle Dominojam pace firmata, ti-
qualiter fratribus inibi consistenlibus ex ducatt
Cenomannico cenlum vaccus annis singutis conces- liosque suos Sigebertum, et Hludowium, ut supra
serit. diximus, reges designaveral, consilio divinitus inspi-
Eodem autem lempore devolissimus rex Dago- rato, convocalis filiis, omiiibusque tolius regni pri-
berlus ecclcsiam Christi martyrum Dionysii ac so- malibus, x Kal. Junias in palatio Bigargio placitum
ciorum ejtts hoeredempropriorum fecit praeceptoruni generale inslituit. Cumqtie, ut Francorum regibus
subscriptionibus de Campania villa, quoc sita est in moris erat, supcr solium aureum coronatus residerct,
pago Camliacensc, quam eidem regi quaedam matei omnibus coram posilis ita exorsus csl : Audite me,
familias nomine Theodila tradiderat: et de Tiber- o vos regcs et dulcissimi filii, omnesque proceres
nione [Tivernione], quoe sita est in pago Aurelia^ atque fortissimi duces regni nostri. Priusquam su-
nensi, quam idem rex cum sancto Ferreolo Augusti- bitanea transpositio irtorlis eveniat, oporlet pro sa-
dunensi episcopo conimutaveral; necnon et de Clip- lute anirase vigilare, ne forte inveniat aliquem iu-
piaco superiore, el Idcina, alque Salice, seu Aqua- paratum, eique sine aliquo respeclu proesenlem
putta, quoe omnes constant in pago Parisiaco : seu lucem auferat, atque perpeluis lcnebris et oeternis
eliam de Latiniaco, qtiacsita esl in territorio Meldi- *»eum tormenlis tradat. Quin potius, dum proprio li-
co, quam ipse rex cum Bobone duce, et Tacilone bertatis jure subsislit, ex caducis substantiis in
comite palatii, de suo proprio fiseo commutaverat. oeterna tabernacula vitam queerat mercari perpe-
Sanctorum semper auxilium contra visibiles et invi- luam, ut inter consorlium justorum desiderabilem
sibiles adversarios cxpetens; ut sicut ei tempore valeal adipisci locum, et rctribuforem sibi proeparet
pubertalis in soronis proedicli martyres promise- Domiiumi,alque ex rebus transitoriis ad Ioca vene-
rant, ab imminentibus angustiis eum eriperent, at- rabilia sanclorum in alimoniis pauperum curetim-*
que ei et in vita et post morlem pollicita suffragia pendere, quatenus ab ipso Doinino fruclum indefi^
ferrent. Super haecvero centum vaccas inferendales, cientis paracliti inter astra matulina merealur re-
qUoeei de ducatu Cenomannico annis singulis sol- foveri. De cujus fontc vivo perfecta fide poscenti
vebantur, fralribus inibi Deo servientibus per pro- nec subtrahitur poculum, nec minuilur alveus, sed
prii praeccpti subscriptionem, ut eisdem pro eo Do- potius quisquis hauserit irrigatur dulcedine coelitus,
minum et sanctos martyres devolius deleclaretur atque suavis ei fragrat odor balsami paradisi. Et
exorare, visus est omni fuluro tempore annuatim ideo ego discutiens conscientiam ac mei cordis ex-
concessisse. „J cessum, atque considerans cxaminationera superni
CAP.XXXVIII.— Quomodo ad Judicaila missossuos regis, judiciumquc ipsius metuens, necnon etiam
in Britannium transmiserit. verens pccnas hominuni infclicium, maxime autem
Post haec ilaque Dagobertus rex Clippiaco palalio concupiscens gloriam infinilam justorum, et prseca-
residens mittit nuntios in Britanniam, ut quse Bri- vens illud, ne ultiraus dies juxta dispensationem
tanni contra suos admiserant emendarent, et ditioni Domini, nos de meraoria sanctorum, vel consola-
ejus se traderent. Alioquin exercitus supradictus lione egentiumpigros inveniat, ita nobis sana meulc
Burgundioe, qui in Wasconiam fueral, proesenlaliter sanoque consilio placuil, et ut jam diximus, devolio
in Brilanniam irrueret. Quod audiens Judicail rex animoeadmonuit, pro sclcrna retributione leslamen-
Britannorum , cursu veloci Clippiaco cum mullis tum conderc, in quo basilicas sanctorum pene oninca
muneribus ad domnum Dagobertum regem pervenit, regni nostri tcmporibus nostris nominatas propriis
ibique veniam petens, cuncta quoesui rcgni Brilanni nostris donationibus hseredes fieri preeciperemus,
contra duces Francorum illicite perpelraverant, et pro iramutabili beneficio quatuor uno tenore uno-
emendandum spondet, et semper se et regnum Bri- quc temporis momento, vobisomnibusconscicnlibus
taiiniae, quod ipse regebat, subjectum ditioni regis firinare decrevimus, et quidquid ubique ad loca
Dagoberti esse, postmodum omni lempore Franco - sanclorum per cadem nunc ad proescnscontulimus,
rum regibus jurejurando promittit. Sed tainen cum infra simili adnotatione conteximus. Ex qtiibus unum
Dagoberto rege ad prandium discumbcre noluit, eo Lugduno Gallioedirigimus, alium vero Parisius in
quod esset Judicail religiosus et limens Deuin valde. archivo ecclesise cominendaraus, tertium Mettis ad
Cumque rex resedisset ad mensam, Judicail, egre- cuslodicndum domno Abboni donamus. Quarlum
diens de palatio ad mansionem Dadonis referendarii, autem, quem et in inauibus lcnemus, in thesauro
qui vocabulo Audoenus dictus est, posteaque epi- nostro rcponi jubCmus. Hecc igitur propria exstat
scopus Roloraorum exstitit, quia cognoverat eum nostra devotio, et hoecDomini nostri consolatio, qui
Judicail sanctam religionem seclanlcm, cum eo ac-
perfecta vola dignanter excipit : quia videllcet illi
cessit ad prandium. Indeque in craslinum Judicail cerla fiducia in die ncccssifalis manebit, quisquis
rege Dagoberto vale dicens, in Britanniam repedavit. locis sanctorum atque sacerdotibus et egenis hic ali-
Condigne lameu a rcge muneribus honoratur. moniam tribuit, quoniara, Scriptura teste, fenera-
—
CAP.XXXIX. Qttomodo omnia pene monasteria tur Domino
qui miseretur pauperi, et ipse regnator
regni sui per suum leslamentum ditaverlt, per quod
eliam Brunadum villam sanclo Dionysiotradidit. Olyropivicissitudincmreddetei. Unde, sicut diximus,
Eodeir. siquidem anno D.igoberlus rcx poslqtiani pro rcmedio animoc noslra. ipsa conditio admonuit,
H!3 GESTA DOMNIDAGOBEI.TI. 14U
utpost discessum, quandoquidemDeus jttsscrii, no- A thesauro suo reponi jusserat, usque hodie in archivo
strum, saccrdolcs qui in illo tcmpore in locis infra ccclesicc beatorum martyrum Dionysii ac socioruw»
scriptis officii curam gcsserunt, sicut in proesctiti cjtis vcnerabiliter custoditur,
pagina continelur, absque ullitts cxspcctata traditicne CAP.XL. — Plumbi octomillia libras ad cooperiendam
proesentaliter cttm omni integritale recipiant, atqtte basilicummonachis sancti Dionysii donat.
ad supra scripla loca sanctorura in reliquum cuncta Deniqueeodem tempore plumbum, quod ei ex mc-
aspiciant, et sub inlegra cmunilale pro noslra mer- lallo censitum in secundo scmper anno solvebaturj
cede ibidcm in perpetuum proficianl. Cumque unus- libras octo millia ad cooperiendameamdem supra»
quisque eorum sibi collala temporc illo reccperit, dictorum beatorum martyrum ecclesiam eo orcline
nomen nostrum in libro vilecomnimodis inscrat, et concessil, ut-tam per regales quam et per easdem
omnibus Dominicisdiebus, scu proecipuissanctorum villas quas ipse ante eidera sancto loco contulerat,
solemnitatibus per oronia rccenseat. Illud vero, quod in alio semper anno adducercttir, el a gentibus vel
ad medelam animoenostroe plenius pertinere confi- thesaurariis ipsius venerandi monaslerii traderetur,
dimus, per hanc paginam vos sacerdolcs temporibus quatenus sicut ipsc basilicam eorumdem marlyrum
illis in ipsis sanclis locis consistentes, et oflicia in- devotissime legcre videbatur, ita ipsis intercedenti-
Jibata prociiranles, pcr ccclcstcm Regcm conjura- B btts eum omnipotensDettsumbra suarum protegeret
mus, cum sibi collata unusquisquc pcrceperit, inse- alarum. Nam et procceptum exinde taliter firmare
quenlibus diebtis tribus annis missas pro nobis ccle- studuit, ut omni post fttturo lempore a regibus suc-
brent, ct sacrificia misericortlissimorcgi pro sarcina ccdcntibus eadem traditio inviolabiliter observata
commissapeccaminum solvendaon.nimodisoffcrant. cuslodiretur.
lloc vero lestamcntum Dominojudicc ac lcstc proe- CAP.XLI. — QuomodoWasconescumsuo duce cjus
cipue per hanc paginam omnibus qui adestis conse dilioni subdiderunt.
sentienlibus commitlimus dulcissimis filiis nostris Anno igilur 1S regni Dagoberti, Wascones omnes
Sigeberto et Hludowio regibus, qtios nobis Chrisli seniores terra; illius cum Hamando duce ad regem
largilio concessil habere in prolem, aut quos adhuc Clippiacovenerunt, ibique in ecclesiam sancti Dio-
Dominus dcderit filios, qui nobis succcdere debcant, nysii martyris regio liinore perterriti confugittm fe-
ut hoc commune nostrum decrelum faciatis in omni- cerunt. Clementia vero regis Dagoberti ob reveren-
btis conservare, et hoec collata nosira non proesu- tiam Sancti Dionysii vitam habent indultara. Ibique
malis convellere. Sed per oronipotcntis nominis ipsi sacramenta firmantes, simul et promittenles
Trinitatcm, Vel virlutes archangelorum, patriarcha- omni tempore regi et filiisejus, Francorumque regno
rura et prophetarum, aposlolorum alque martyrum, se esse fideles, quod more solito sicut semper fefel^
bmniumque sanctorum, et tremenduni diem jucMcii, lerant post hsec probavit eventus, permissu regis re-
seu adventum Domininostri Jesu Christi, anle cujus gressi sunt in terrain Wasconioe.
conspectum resurgere videmur, conjuramus, quate- CAP.XLIL — De obitu Dagoberti regis, et qatid in
nus statuta nostra, quoeproesensdeclarat Scriptura, infirmilateipsa positus feceril.
stabili firmilale perpetim faciatis cuslodire. Nos Longura est enarrare quam providus idem rex
autem prsesentes chartas testamenti pro noslra in Dagobertus in consilio fuerit, cautus judicio, stre-
perpetuum mercede propria studeraus roboralione nuus militari disciplina, quam largus eleeniosynis,
firmare, et omnibus qui adeslis episcopis, abbaliius, quamque studiosus in componenda pace ecclesia-
proceribus atque magnificisviris, ad proesensjube- rum, proecipuequequara devotusexstiteril in ditan-
mus vestris subscriptionibus vcl signaculis aflirmare. dis sanctorum ccenobiis, proesentiopere declarare,
Etiterum iterumque, sicutsupra diximus, vos reges minusque necessarium, et maxime ob fastidientium
el dulcissimi Ulii, vcl qui postmodum nobis succes- lectorum vitandura toedium: proeserlim cum nullis
suri sint admonemus, quatcnus facta noslra nullo abolenda temporibus luce clariora earum rerum
modopreesumatis convellcrc,si ea quoepost noslrum D exstent indicia. Idcirco nunc ad obitum ipsius de-
discessum slatuerilis inconvulsa manere vultis : quia scribendum vertens arliculum, quid in ipsa infirmi-
illud nolo dubitelis, quotl successoreset vos habi- tate posittts gesserit, et unum quod in quadam ve-
turi eritis, et si noslra non conservaveritis, nec vetustissima reperi charta, quam, ut fercbatur, beatus
stra slatuta slabilia esse credatis. Cumque hoc rex Audoenus episcopus scripserat, quodque memorato
omnibus intenle audienlibus prudentissime peroras- regi ejus posl mortem contigil, breviter narrabo mi-
set, cuncli longxvam ei vitam pacemquercgni gra- raculum. Post gloriosam regni administrationem,
tanter oplanles, proediclumtcstamentum tam ipse sexto decinio postquam rcgnmn sorlilus fuerat anno,
rcx quam omnes regni primates alacriter firmave- profluvio vcntris Spinogilo villa super Sequanam
runt. In quo eliam non immemor peculiaris patroni fluvium, ncc procul Parisiiis, ocgrotareccepit. Exinde
sui domnl Dionysii, quamvis eidem jam plurima vero ad basilicam sancti Dionysiimartyris a suis de-
preediacontulerit, villainnomineBraunaduminserere fcrtur. Post paucos autem dies, cum viue suae senti*
studuil. Ordinatisque rite omnibus quse ad regni ho- rct periculum irominere, Egam consiliarium suur.i
norem perlinebant, omnes cum gaudio ad propria sub cclerilate ad se venire pracepit. Reginam verc
remearc concessit. Illud vcro lcstamcnttim, quod in NanlhilJcm cl filinm suum Hludowium eidem ii>
14:5 ANONVMISYECULIYHI. 1410
manu commendans, seque iam discessurum sciens, A . Intolcrabilis autem luctus subilo replevit palalium,
consilium tamen ejus pergratum habebat, quod cum universumque regnum ob jpsius inortem acerbissima
ipsius instantia regnum filius suus strenue gubernare occupavil lamenlalio.
XLIII. — De sepullura ipsius in ecciesiasancti
posset. Convocatis deinde primoribus palatii, filium- CAP.
et uxoreni eis et eidem cum fidelitatis sa- Dionysii, et qualiter ibidem psallehlium ordineni
que ipsos adltuc vivensinslituerit.
cramento, ut moris est, comrocndans, matriculariis Condilus autem aromatibus cum ingenti populo-
quoque jam dictoe basilicae beatorum martyrum de rHm dolore alque frequentia translatus est in Joasili-
villis Acuciaco et Gusduno, imoque Magno-villare, et
cam beatissimorum marlyrum, quam ipse, ut supra
Mediano-villare, atque Gellis proeceptum fieri jussit. diximus, condigne ex auro et gcmmis et mullis
pre
In quo etiara Sarclidas, quam anlea isdem conlule- tiosissimis speciebus ornaverat, et condigtie in
<yr-
rat, inseruit. Omnibusque optiraatibus dolore con- cuilu fabricare preeceperat, atque juxta eorum tumu-
sternatis, virtute qua potuit benignissime consolatus lum m dexlro latere honore merito sepuitus. Tanlse
est, et inter caetera quoead memoriam reduccre lon- vero opes ab eodem et villoe ac possessiones multoe
gum est, ha;c inlulit -: Quamvis miserrimus homo par plurima loca ibi fuerant collatoe, eiiamque hic
=
quandiu incolumis esl semper proe oculis debeal ha minime ob fastidiura, ut jam dixi, quorumdam vitan-
bere futuram omnipotentis Dci discussionem g
judicii, dum
illius mise- recenscnlur, ut hodieque devotio animi ipsius
in eegritudine tanien positus dc piissiroa miretur a pluribus. Ordinem autero psallentium ibi-
ricordia nullomodo debet desperare, sed pro salute dcm ad instar monasterii Agaunensium et sancli
aniaioe suee atlenlius eum oporlet invigilare, et de
Martini Turonis inslituerat, sed faciiitas abbatis
propriis rebus quantuin possibile est in alimoniis
rai- Agiulfi[Haigulfi] eamdem inslitutionem noscitur re-
pauperuro semetipsum redimere, quatenus apud
sericordissimum judiceni octernam posl obitum valeat fragasse. CAP.XLIV. — De legatione Ansaldi et revelatione
retribulionem acquirere. Idcirco ego pro remedio cujusdam servi Dei qualiter animam regis Dago-
animoc meoe malriculariis basilicse domni Dionysii berti sancli Dei liberaverint.
peculiaris palroni nostri, in qua ipse pretiosus mar- Legalionem tum forte illustris defensor Pictavien-
tyr cum sociis suis corpore quiescit, et nos sepeliri sis EcclesioeAnsoaldus in parles Siciliee agebat. Ea
optamus, villas quee in proesenli conlinentur prse- peracta, cum navali reverteretur subsidio, applicuit
cepto prsesenlaliter cum omni integritatc conferimus: ad quamdam brcvem insulam, in qua reverenlissi-
et sicut a fisco nostro haclenus fuerunt possessae,ila mus quidam senex, cui nomen erat Joannes, solita-
ex nostra indulgentia proptcr acquirendam animse£( riam ducebat vitam; ad quem mare commeantium,
nostroe salutcm, ve! pro Dliorum noslrorum stabili- ut orationis ejus fulcirentur solatio, plurimi ventita-
tate, prsedictis matriculariis qui in proefala basilica bant. In hanc ergo insulam lauti viri meritis redinii-
vel atiio ejus deserviunt, prascnii et fuiuro temporc tam appulsus divino nutu Ansoaldus, dum de ccele-
in perpeluum proficiant, nullusquc de filiisaut regi- slibus gaudiis cum eo sermocinaretur, interrogat se-
bus unquam nostris successoribus, nec ponlifcx, ncc nex unile vel cur venisset. Igitur coguito de Galliis
abba ipsius monasterii proedictas villas, et Sarclidas, qua de causa missus fuisset, rogat senex ut Dagobcrli
quam antea iisdem fratribus contulimus, ab eis au- regis Francorum sibi mores studiumque exponat.
ferre preesumat, si iram Dei et offensamdomni Dio- Quod cum ille diligenter fecissel, senex addidit quod
nysii non optat incurrere. Quod si quis prsesumpse- duin quadam die, ut pole jara fractus eetate et fati-
rit, ante tribunal Doroini nostri Jesu Christi cum gatus vigiliis, quieii paululum indulsisset, accessisse
sancto martyre et ipsis matriculariis exinde ratio- ad se virum quemdam canitie venerandum, sequc
nem deducat. Annualis eniin viclus inde, Deo do- expergcfactura admonuissc, quatenus propere sur-
nante, ut credimus, sxpedictis paupcribus poterit geret, et pro Dagoberti regis Francorum anima divi-
suuicere, ut semper pro anima nostra et ipsos et nam clenieutiam exoraret, co quod ipso die spiritum
successores eorum nostra pasli eleemosyna pleuius D ] exhalasset. Quod dum facere maturaret, apparuisse
atque devotius delectet orare. Nos vero prsesenspr_e- sibi haud procul in pelago tetcrrimos spirilus vin-
ceptum jam minime valemus subscribere, quia inva- ctttm regein Dagoberlum in lembo per spatium raaris
lescente aegritudine calamus in manu noslra trepidat. agitantes, atque ad Vulcania loca, infliclis insuper
Et propterea rogamus dulcissimum filium noslrum vcrberibus, trahentes, ipsumque Dagobertum beatos
Hludowium regem, ut per signaculum sui noniiiiis Dionysium el Mauricium marlyres, et sanctissinium
istam chartam afttrmet, et Dado eam offerat, et opti- confessorem Martinum ad sui liberalionem continuis
mates nostri illam subscribant. Cumque rex bic Io- vocibus flagitantem. Nec mora inlonuisse ccelum,
qucndi finem fecissct, filius ejus rex Hludowius fulminaque per procellas disjecta, interque ea re-
ipsum praeceptum secundum jussionem patris, offc- pente apparuisse praecellentissimosviros niveis com-
rente Dadone referendario, subscripsit, oinnesque ptos veslibus, seque tremefactum ex eis quoesisse
proceres qui in preesenti aderant propriis eumdcm quinam esscnt. lllosque respondisse, quos Dagober-
subscriplionibus finnavcrunt. His taliter explosis, tus in arijulorium. vocaverat, Dionysium scilicel et
post paucos dics xiv Kal. Februarias, Christianissi- Mauriciumac Martinum esse, ut eum ereplum in sinu
uius rox Dagobertus humanis rebus exemprus esl. Abraha; collocarent. Iiaque hostes humani geiieris
1417 GESTA DOMNIDAGOBERTI. 1418
velociter insequentes, animam quam verberibus mi- A parvum dolorem ejus transitus cunctis generavit in
nisque vexabant exemptam ad octhera secum levasse Austria, eo quod ab ipsis pro justitise cultu et boni-
canentes, Beatus quemetegistiet assumpsisti, Domine, tale, nimium dilectus fuisset. Ega quoque anno ter-
inhabitabit in atriis tuis. Replebimur in bonis domus tio Hludowii regis Clippiaco villa febre vexatus, et
tuw, sanctum est templum tuum, mirabile in wquitale. ipse moritur.
Haec in memorata charta inter alia ferebantur, quse CAP.XLYU. — De Erchinoaldo et Flaucato, qui post
non tam verisimilia quam verissima, ut arbilror, vi- Egam majores domus fuerunt.
deri possunt. Quoniam idem rex cum et alias longe Post discessum vero ejus, Herchinoaldus, qui ex
fue-
lateque ecclesias ditasset, tum proecipue horum co- parte genitricis Dagoberti regis consanguineus
domus in palalio Hludowii efficitur. Erat
piosissime locupletavit. Unde et eorum post mortem rat, roajor
enim homo patiens, bonitate plenus, cautus ingenio,
flagitabat auxilium, quos pree cseteris se dilexisse
roeminerat. servos Dei omnesque sacerdotes humiliter venerans,
CAP.XLV. — De Hludowico filio ipsiust quomodoilli rebus admodum mensurate ditatus, qui ab omnibus
in regnum successerit. regni primatibus miro venerabatur affeclu. Anno
Itaque post Dagoberti regis discessum, filius ejus vero 4 regni Hludowii, cum Nanthildis regina post
Ifludowius sub lenera aetate sibi regnum patris asci- g^ discessum Egani una cum filio Aurelianis in Burgun-
vit, omnesque duces de Neustria el Burgundia eum| diaeregnum venisset, ibi omnes seniores poniifices
Massollaco villa sublimant in rognum. Ega vero, quii cum ducibus et primoribus ipsius regni ad se venire
fuerat consiliarius regis Dagoberli. cum regiua Nan- proecepit,cunctosque sigillatim benignissime attra-
thiide, quam idem rex reliquerat, anno primo regnii hens, Flaucatum genere Francum majorem domus
K.udowii, et secundo imminente regni, condignei statuit in regno Burgundiee : pontificum et ducum
palatium gubernabat et regnum. Ipse naroque interr electione hujusmodi honoris gradu eum stabiliens ,
csetercs primates Neptrici prudentitts agens, et ple- neptemque suam nomine Ragnebertam ipsi despon-
nitudine patientise imbutus, cunclis erat proecellen- savit.
tior. Eratque genere nobilis, opibus abundans, justi- CAP.XLVDI. — De testamento Nanthildis reginm et
tiam sectans, eruditus in verbis, paratus in respon- morle ipsius.
sis. Tantummodo a pluriinisblasphemabatur,eoquod 1 Testamentum autem de villis quibus eam rex Da-
esset avaricioe deditus. goberlus et filius ipsius Hludowius ditaverant, eodem
CAP.XLVI. — De tltesauris ipsius, quo ordine inter!• tempore ad loca opportuna sanctorum fieri ordinavit;
filios divisi sint, et de morte Pippini et Ega, qui fue- in quo etiam Latiniacum villam , quoe sita est in
runt consiliarii regis Dagoberti. Brieio, ad basilicam domrii Dionysii tradens, inserere
'
£
Igitur post obitum Dagoberti regis, quo ordine ejuss jussit. Tria siquidera exemplaria uno tenore exinde
thesauri inter filios divisi fuerint, uon omitlam , sed scribi prsecepit, ex quibus unum in scriniis
dilucidatoordine serielibelli inserere procurabo. Cum " dictse ecclesiee seepe
usque hodie custoditur. His ita com-
Pippinus major doraus post discessum regis,etcseteri_ positis, et febus prospere ab ea gestis,
filioque jam
Austrasiorum duces, qui usquein transitu Dagoberti1 utiliter in et Burgundia regnante, Nanlhil-
l~ Neptrico
ei fuerant ditione delenti, Sigibertum unanima con- dis
regina moritur, atque in ecclesia beatorum mar-
spiratione expetissent, Pippinus cumChuniberto, si-
l"
tyrum Dionysii ac sociorum ejus juxta Dagobertum
cutetprius amicitioe culluinvicem conjuncti fuerant,' regem in eodem sepulcro sepelitur.
et nuper inler se sicut et antea amicitiam vehementer sr
CAP.XLIX. — De iiludowico, qualiter prwceptaqum
firmilerque perpetuo conservandam ligant: omnes- '" pater suus sanclo Dionysio trudiderat renovaverit,
que duces Austrasiorum secum uterque prudenter et ;t et quomodo argentum suprudictm absidm pauperi-
cwn dulcedine attrahentes, eosque benigne guber- [_ bus largiri jusserit.
nantes, eorum amicitiam constringunt semper ser- __ Deinde Hludowius filius eorum, parentibus, ut pr_e-
vandam. Igitur discurrentes legali partein Sigeberti ti diximus, a sseculo decedentibus, in regnum succes-
debitara de thesauris palris Dagoberti, Nanthildi re- __ sit, et prsecepta qusegloriosus rex paler suus propria
ginse et Hludowio, Sigeberto habendam requirunt.ad[d aucloritale lirmans sanctorum seepe dictorum mar-
quam reddendam placitus insliluitttr. Chunibertus is tyrum ecclesieecontulerat, ipse quoque suo tempore
itaque pontifex urbis Colonioe,et Pippinus major do- >- sluduit renovare, atque proprise manus subscriptione
mus, cum aliquibus primatibus Auslriae, a Sigiberto to et aunuli item impressioue lirmare. Anno vero 14
directi viliam Compendium usque perveniunt, ibique le regni sui absidam infra quam prsedictorum Christi
thesauri diveememoriseDagoberti regis jubente Nan- __ martyrum Dionysii ac sociorum ejus corpora requie-
tbilde et Hludowio rege instantia Egani majoris do- o_ scunt, quam inclytus rex paler suus desuper argea •
inus proesentanlur , et eequalance dividuntur. Ter- r_ teo, ut preetuli, teguraento devotissime foris operue-
tiam lamen parlem de omnibus qua. Dagobertus rex ;x rat, quoruindam suasione et consilio ipsum argentum
acquisierat, postquam Nantliildisregina regnare cce- e_ desuper proedicta absida pauperibus Christi et egenis
parat, eidem reservant. Chunibertus vcroet Pippinus us atque peregrinis, quia ut ferlur eo tempore faines
raajor domus partem Sigiberti Metlisfaciunt perduci, ;i, valida inerat, erogari praecepit, el insuper Aigulfb
ibique regi Sigiberlo preesentatur aique describitur. ir. abbati, cui lunc cura monasterii ipsius commissa
Posl fere evoluto anni circulo Pippinus moritur, nec x crat, prseceplum hujusmodi dedit, quatenus ipse
PATROL. XCVI. 45
1419 ANQNyMl S-J2CCLI VIU. 1420
' abba hoccum timore Dei ftdeliter studeret ariimplere, A j propler amorem Dei ibidem deleg§ta aut deinceps
nullamque requisitionem nec a spopontiGce,coquod fuerint addita, dumexmunificeptia parentum nostro-
adhuc illp tempore monasterium illud sub pqteslate rum, ut diximus, ipse sanctus locus videtiir esse di-
nullus episcoporum, nec qui praeseiis,nec qui
pontificis Earisiorum Ecclesiae videbatur esse subje- tatus,
cturo, nec a quolibet unquam homine pertipiesceret. futuri erunt supcessQres, aut eoruin ordinatores, vcl
idem rex qualibel persona possit quoquq ordine de ioco ipso
CAP.L. — De eo quod prwfqtum locnm
auferre, aut aliquam potestatem sibi in ipso
HludowicUs a dominatione Parisiaci antistitis per aliquid monasterio usurpare, aut aliquid quasi per comniu-
privitegium et confirmationem sanctorum episcopo-
rum liberaverit. tationis titulum absque voluntafe ipsius cougrcgatio-
nis vel nostro permissu minuere, aut calices , yel
Succedente vero tempore, anno 16 regni sui Hlu- seu indumenta altarium, sive sacros codices,
convocatis ponlifici- cruces,
dovnus rex Clippiaco residens, aurumve , vel qualemcunque speciero,
necnon et stemmate ex argentum,
bus, regni primoribus, regio
ibi collatum fuit aut erit, aqferre, nec ad
more comptus, inter cselcras principalium rerum quidquid, deferre
salule tractandas civitatem praesumat. Sed liceat ipsi sancUe
actiones, ob quas pro regni opti-
congregiitioui quod inibi per rectam delegationem
mates, ut diximus, congregaverat, divino impellente B collatuui esl
nutu ita ccepit : Oportet nos sedulesecundum pater- perpetim possidcre, quatenus eidempro
animabus parentum nostrorum, et pro slabilitate re-
nam inslitutionem locis venerabilibus sanctorum
nostri Dominum attentius jugiter delectet exo-
reverentiam exhihere, ut eos in die necessitatis pa- gni
rare. Nosenim propter Dei amorem, et reverentiara
tronos et defensores contra invisibiles hostes possi-
sanctorum martyrum , atque adipiscendam
mus habere. Ideoque consilium quod, ut credo, oni- ipsorura
est vitam seternam, hoc beneficium ad ipstim sanctttra
nipotens Dominus cordi nostro dignattts insercre,
locum cum vestro consilio gra.issimo animo el inte-
vos domni et sanctissimi sacerdotes, nccnon regni et
nostri intenta aure percipite, et si gra voluntatc volunius preestare: eo scilicet ordine
palatii principes, ut sicut ibidem tempore domni et genitoris nostri
probaveritis esseutileuna mecumChristoprolegente
psallentium ordo pcr.turroas.fuit institutus, vel sicut
salubriter pertractate. Siquidem omnipoiens Pater,
incar- in raonasterio sancli Mauricii Agaunis, et sancti .Mar-
quidixit de tenebris lumen splendescere, per tini Turouis die uocluque lenetur, ita in loco ipso
nationis mysterium unigeniti Filii sui Domini nostri omnia futura tcmpora celebretur. Itaque dum
Jesu Christi, vel illuslratione sancti Spirilus illuxit per
amore regeui omnes regni principes hyc concionantem at-
in corda sanctorum Christianorum, pro cujus tonitis auribus diligenler intendcrent, pontifices qui
et desiderio inter gloriosos triumphos niartyrum (" aderanl
optimam devolionem regis approbantes ,
beatissimus Dionysius, Rusticus et Eleulherius, me- ab ipso rege modo supra scripto factura,
ruerunt palmam victorioe et coronam percipere glo- proeceptum tam rex quam pontificcs et principes qui prcesentes
riosam. In quorum basilica, ubi requiescere viden-
aderant firmaverunt. Inter quos nonnulli pontificcs
tur, per multa tempora non minima miracula ad lau-
dem sui nominis Christus dignatus est operari. Iu exstiterunt, quos hodie sancta Ecclcsia sanctissimos
esse non dubifat, eoquod ad eorum venerabilia se-
quo etiam loco genitores nostri domnus Dagobcrtus
Nanthildis videntur Ut pulcra virtutes non modicas usque in prsesens Domi-
et domna requiescere. per nus Scilicel beatus Audoenus, et sanclus
hitercessionem sanctorum illorum in coelesli regno Radooperetur. frater lpsius, necnon beatus Palladius, et san-
mereantur participes esse, et vitam eeternain pos-i-
ctus Clarus, atque doninus Eligius, vel sanctus Sul-
dere. Et quia ab ipsis prin.cipibus, eta caeteris priscis
vel a Deum timentibus Chrisliaiiis honiinibus picius, beatus quoque Aubertus , et doninus Casla-
rugibus, dius, sauctusque Elherius , aliique quampliires, et
ipse sanctus locus in rebus propter amoreni Dei et
venerabilis Landericus Parisiorum episcopus, qui
adipiscendam vitam aeternam, eernitur esse ditatus, prsedictum
nostra integra devotio atque petitio exstat, ut apo- privilegium sua sponte consensit et con-
firmavit.
stolicus vir Landeriqis, Parisiacoe Ecclesioeepisco- ] CAP.Ll.— Deeo
T quod os brachii sancti Dionysii fregit,
pus, privilegium ipsumad sanctum locum abbati vel el ob hoc prius sensum, et poslea vitum cum regno
fratribus ibidem cousistentibus facere et confirmare, amisit.
si vpbis ita videtur , pro quiete futura debeat, quo Hludowius ilaquc rex cunctis diebus absque bellis
facilius cpngregatiopi ipsi liceat pro slahilitate in regno regem habuit; sed fortuna impellente quon-
regni nostri ad liniina martyrum ipsorum divinam dam in extremis vitoe suoe annis ad supradictorum
clementiam jugiter exorare. Hoc autem et ipse pon- martyrum corpora quasi causa orationis venit. Vo-
tifex juxta pelitionem devotionis nostrec promptis- lensque eorura pignora secuiii habere , discoopcrire
sinia volun.ate prsestare et confirmare dignoscitur. sepulcrum jussit. Corpus autem beati et excellenlis-
Nos ve>-0pro reverentia ipsorum martyruro, vel no- simi marlyris atque pontilicis Dionysii intuens, roi-
stra confirmanda ni^rcede, hujuscemodi praeceptum nus religiose, licct cupide, os brachii ejus fregit et
propsenleiliteruna. vobiscum confirmare volumus, ut rapuit, confestimque stupefactus in amentiam decidit.
si qua ad ipsum sancnini locum, in viUabus, manci- Tanlusque terror et metus ac tenebroe loctun ipsum
piis.vel quibuscunque rebus a priscis regibus seu replevcrunt, ut omnes qui aderant timore niaximo
geuitoribus nostris, velDeum timentibus hominibus. coiislcriiati, fugoeproesidium pelerent. Post hoccvcro
GESTA REGUlfl FRANCQRUM. 142?.
,lH
utsensum recuperaret,villas quasdamad ipsumlocum A Sed sensum ex aliquanlula parte recuperans, noii
(.radiriit. Os quoque, quod de sancto corpore lulerat, autem integre recipiens, post duos aniios vitam cum
auro ac geminis miro opere vestivit, ibique reposuit. regnq finivit.
Expliciunt Gesta domni Dagoberli regis feliciter.
VIII-
GESTA REGUUl FRANCORUM,

Petrtim e (Iregorii Turonensis ljistoria, cujus et nomen in vetustissimis codicibus prsefe-
runt, partim aliyride desumpta, et usque ad regem Theodoricum II perducta; auctore
incertO, setf qui ejusrêm theodorici t,empore, yixit.
Editio Marquardi Ereheri consiliarii patatini collata cum diversis codicibusmss. qui sunt in bibliotheca V. Cl.
Alexandri Pe.c.tiijsenatoris Paris., et appcndiceetiam ad Pippinum usque regem nunc primum aucia. Adjecta
est quoque Gesiofum earumdem comparalio cum alia. Hisloria scriptoris, ut videtur, antiquioris . ut pote
qui in CliramiioClotarii I fllib desinit. Ex pervelustoexemplari ms. ecclesiwCameracensis,.
ffSxDuchesn.,Historia.FrancorumScriptores.)
CrfSTA REGUM FRANCORUM,

x editione Marquardi Freheri.
CAP.I. — De origine, ac gesta Francorum, vel eorum B Iudes navigaverunt, et pervenerunt ad terminos fi-
sequenlia certamina. nitimos Pannoniarum, tenenles finitima spatia se-
Principium Francorum gentis et originem, vel cusMseotidas paludes. Cceperuntque eedificare cjvi-
regum gesta proferamus. Est itaque in Asia oppi- tatem ob memoriale [Al., memoriam] eorum, appel-
dum Trojanorum, ubi est civitas quse Hium dicitur, laruntque eam Sicambriam. Ibique habitaverunt
.ubi reynaivit rex Aineas. Gens illa fortis et valida, annis multis, creveruntque in gentem niagnam
viri bellatores alque rebelles nimis, inquiet« certa- CAP.II. — Quod gens Alanorum conlra Valenlima-
mina objurgantes, per gyrum finilima debellantes. numimperatoremrebeilnrunt eosque Franci device-
Surrexeruiit autem reges Graecorum adversus M- runt, et tributa Francis concessa sunt.
neam regem Trojanorum, cum multo exercitu : pu- In illo tempore Yalentinianus imperator imperium
gnavcruntque contra eum coedemagna, corruilque Roroanorum regebat. Eo tenjpore gens Alaiiorjim
ibi exercitus maximus Trojanoruro. Fugit autem atrocissima rebellavcrunt coritra proedictura iropera-
A_neas rex, et reclusit se in civilate Ilium. Pugna- torem. Ille itaque commoto exercitu magno Roma-
verunl enim adyersus hanc civitatem annis decem. norumdirexit acieni contra eos, superavitque eps,
Tunc ipsa civitate subacta, fugit Êneas rex cum et adlrivit atque debellavit. IUi autem csesi super
ctetens viris suis inltaliam, locare gentes illas, utei ** fiuvio Danubio fugerunt, et intraverunt in Mseotidas
auxilium ferrent. Aliiaulem de principibus ejus, Pria- paludes. Tuuc ait imperator: Si quis poluerit intro-
mus et Antenor, cum aliis yiris de exercitu Troja- ire in paludes istas, et indc ejicere potuerit gentem
norum duodecim milUa fugerunl cum navibus. Qui hanc rebellein Alanorum, concedam ei tributa annos
introeuntes ripa^sTanais fhiminis per Moeotidaspa- decem. Tunc congregali Franci, qui fuerunt de
HJSTORIA FRANCQRUM,
Ex codice ms. ecclesice Cameracensis.
I. Principium regnorum Francorum, eorumque ;D nais fluminis. Ingressi Maeotidaspaludes, navigantes
originem, yel gentiuhi iltaruni, ac gesta proferauius. pervenerunt intra terminos Pannoniarum juxta JJseq-
Est autem lh Asia oppiduui'Trojanorum, ubi est ci- tidas paludes, et cceperunt aedificare civitateni qb
vitas qua. Iliuin' dicitiir, utyi regnavit JEneas. Gens memoriale eorum, appellaveruntque eam Sicam-
illa foi-lis e't va_ida> viVi,hellatores, atque rebelles briain. Habitaveruntque illic apnis multis, creve-
iiimis. iriquicta certairiiiia qbjurgantes, per gyrura runtque in genlcni magnain.
finitima debellantes. Surrexerunt autem reges Grse- II. Eo itidem tempore gens Alamannorum [Al.,
cdruiii adversus Êrieanicurii multo exercitu, pugna- Alanorum] prava ac pessima rebellaverunt' conlra
veruntque contra eum caede uiagna : oiiruiturque Valeiitinianmn imperaiorein Romanorum ac gen-
illic miiltum populus tyojariorum. Fugit itaque M- liuin. Tunc ille exercilum movil hostem magnum de
neas, ct reclusit se incivitate lliura. Pugnaverunt- Roina, contra eos perrexit, pugnam iniit, superavit-
qiie adversus hanc civitatem annis decem. Ips.i enim que eos, atqtte devicit. lili ilaque coesisuper Dauu-
civitate subacta, fugit .Eueas lyrannus in lialia, lo- ]>ium fluvium fugerunt, et intravertml in Moeoli.ias
Care genles ad puguandum. A.T.L1 quoque ex princi- paludes. Dixil autein imperator : Quicunque poluerit
pibus, Priamiis videlicet et Antenor, cum reliquo inlriiire in paiuJes islas, et gentem islam pravam
exercitu Trojanorum, duodecim millia inlrantes in ejeccrit, concedam eis triuula donaria annis decein.
jiavibus, abSceiseruht, et yenerunt usque ripas Ta- Tunccongregati Trojani fecerunt insidias, sicul erant
_.i_j3 ANONYMIS^CULI VIII. 1454
EDITIO FREHERI.
in extremis partibus
Troja ejecli, fecerunt insidias ex adverso, sicut erant. A egressi a Sicambria venerunt
cdocti, per incognita latibula : et ingressi in Moeoti- Rheni fluminis in Germaniarum oppidis, illicque in-
das paludes cum reliquo exercitu Romanorum, ejecc- habitaverunt cum principibus eorum Marchomiro
runt inde Alanos, percusseruntque eos in ore glatlii. filio Priami, et Sunnone filio Antenoris, habitave-
Tunc appeUavit eos Valenlinianus imperator FIUN- runtque ibi annis multis. Tunc defuncto Sunnone, et
cos Attica lingua, quod in, Latinum intcrpretatur accepto consilio, in uno primatu eorum uimm ha-
sermonem, hoc est feros, a duritia vel ferocitale bere principem, petierunt consilium Marchomiro,
cordis. ut regemiinum haberent sicut etcaeteree gentes. At
CAP.III. — Ubi imperator exactores misit, ut tributa ille dedit eis consilium, et elegerunt Faramuiiduni
sotverent Franci. filium ipsius Marchomiri, et levaverunt eum super
Igilur post transactos decem annos, misit impera- se regem crinitum. Tunc et legem habere cceperttnt,
tor exactores, una cum primario duce de Romano quam consiliarii eorum priores genliles his noniini-
senatu, ut reciperent pra;termissa tributa de populo bus, Wisovast, Wisogast, Arogasl, Salegast, in vil-
Francorum. Illi quoque, ut erant immanissimi, con- labus Germaniee, id sunt Rodecheim Salecheim, el
silium perfidum atque inulile accipientes, dixerunt Widecheim.[A/., id sunt Salegagrae in Bothagam,
intra se : Imperator cum exercitu Romanorum non B ct Wisogagme in Wilegam], tractaverttnt.
potuit ejicere Alanos de Iatibulo paludarum, gentem CAP.V. — De morle Pharamondi regis, et de Chlo-
rebellem. Nos autem qui eosdem devicimus, cur dione filio ejus, et de Chunorum incursu in Gal-
lias.
solvimus tributa? Consurgamus autem contra pri-
Mortuo quippe Faramundo, Chlodionem filium
marium hunc, vel exactores istos, el irruamus
ne forte ejuscrinitum in regnura patrisejuselevaverunt. Tunc
super eos, et non deraus Romanis tributa,
crinitos rcges in initium sublimaverunt.
si subjiciant nos, erimus nunquam liberi. Tunc insi- temporis
diantes interfecerunt eos. Venientesque sagaciter in finibus Toringorum, ibi-
— commo- que resederunt. Habitabat itaque Chlodio rex iu Di-
CAP.IV. Qvod idem imperalor exercitum castello in Unibus Toringorum, in regione
tit adversus Francos : et de adventu eorum parli- spargo
bus Rheni fluminis, et de rege eorum primo. Germaniee. Propterea omnes regiones gentium quae
Heecaudiens imperator, in ira magna coramotus, ultra Rhenum fluvium sunt, hoc nomine nuncupan-
praecepit commovcre exercitum in hostem Romano- tur, Germaniw, eo quod in Germania corpora sunt
rum, aliarumque multarum gentium auxilia adjun- immanissima, generatioque seevissiiiia, et dura, et
gens, una cum Aristarco principe militiae, direxe- populfseroper indomiti ac ferocissimi. Quorum fuis-
runt aciem contra Francos. Fuitque ibi strages ma- se cenlum pagos tradit scriplura. In illo tempore in
gna de utroque populo. Videntes autem Franci lan- his partibus citra Rhenum usque Ligere fluvio habi-
tum exercitum sustinere non posse, caesi valde fu- labant Romani, ultra Ligere aulem Gothi doinina-
gerunt. CeciditqueibiPriamusdux eorum. IUiquoque bantur : Burgundiones quoque, qui Ariani erant, ha-
CODEX CAMERACENSIS,
edocti ac cogniti : et ingressi in Meeotidaspaludes inhabitaverunt cum eorum principibus, Marchomire
cum aliopopulo Romanorum, ejecerunt inde Ala- filium Priamo, et Suunone filium Antenor. Habita-
mannos, percusseruntque eosin ore gladii. Tunc ap- verunlqueibi multis annis. Sunnone autem defuncto,
pellavit eos Yalentinianusa imperator FRANCOS Attica acceperunt consiliuni ut regem sibi unum consiilue-
lingua, Jioc est feros, durilia vel audacia cordis rent, sicut cseteraegentes. Marchomiris quoque dedit
/.orum. eis hoc consiliura, et elegerunt Faramuiidum ipsius
III. Igitur post transactos decera annos, misit me- filium, et elevavertmt eum regein super se crinituni.
moratus imperator exactores, una ctim primario Tunc habere Ieges cceperunt, quoe eorum priores
duce de Romano senatu , ut darent consueta tributa gentiles tractaverunt, his nominibus, Vuisowaslus,
de populo Francorum. llli quoque, sicul erant cru- Vuisogastus, Arogaslus, Salegaslus. In viilabusque
deles et immanissimi, consilio inutile acceplo, dixe- . ultra Khenum sunt, Yibothagin, Salechagin, et Vui-
runt ad invicem : Imperator cum exercitu Romano v dechagiii.
non poluil ejicere Alaroannos de latibulis paludarum, V. Mortuo quippe Fararaundo rege, Chlodionem
gentem fortem ac rebellem. Nos euim, qui cos sttpe- filium ejus crinitum in regnum patris sui elevaverunt.
ravimus, cur solvimus tributa? Consurgainus igitur Id lemporis crinitos reges habere cceperunl. Yenien-
contra primarium htinc, vel exactoribus islis, percu- tesquesagacitcr in liniuusToringorum.ibique resede-
tiamusque eos, ct auferainus cuncta, quse secum ha- runt. Habilavit itaque Chlodio rex inDisbargo castel-
bent, et non deinus Romanis tributa, et criinus nos lo, in finibusToringorum, regionem Germanioe.In illo
jugiter liberi. Insidiis vero pracparalis, interfece- tempore in his partihus citra Rhenum usque Ligure
runt eos. iluviohabitabantRoiiiani, ultra Ligure quoque Gothi
IV. Audiens hoec imperalor, in furore et ira ni- dominabantur. Burgundiones itaque paganismo in
mis succensus, pnecepit hosteni coininoverc Ronia- Ariana doctrinaprava tenebantur, inhahitanles juxta
noruiii el aliariun gentium, ctim Arestarco princi- Rodanuni lluvium, quoeadjacet (sic)Lugdunum civita-
peui militioe, direxerunlque aciem contra Fraucos. tem. Chloilioauteinrexmisilcxploratores de Disbargo
Fuit autem ibi slragcs magna de ulroquc populo. caslelloToringorum usqueadurbcm Camaracum.Ipse
Videntes enim Franci quod lantuiii cxcrciltim susti- postca cum grande exercitu Rhenum transiil, multo
nere non possint, interfecti ac cecsi fugerunt. Ccci- Roinanorum populo occidit atque fugavit. Carbona-
ditque ibi Priamus eortim forlissinius. Illi quoque ria silva ingrcssus, Tornacensem urbeni oblinuit:
cgrcssi a Sicambria, vcnerunl in exlremis partibus cxinde usquc Camaracuni civitatem veniens, illic re-
Rlicni fluininis. in Gcrnianiariiro oppidis : illucque sedit. Pauco teraporis spalio Romanos ouos ibi inve-
\m GESTA REGUMFRANCORUM. 1426
EDITIO FREHERI.
bitabant juxta Rodanum fluvium, qui preeterfluit,A si ad pacem quandoque reverti potuerit, quale si-
Lugdunum civitaterii. Chlodio aulem rex misit ex- gnum invicem recognoscerent. Tunc diviserunt au-
ploratores de Dispargocastello Toringorum usque ad reum unum inter se in signum. Unam partem Chil-
urbem Camaracum. Ipse postea cum grandi exer- dericus rex secum portavit, aliam vero partem Wio-
citu Rhenum transiens, multo populo Romanorum madus retinuit, dicens : Quando istam aliam par-
prostrato, hostes fugavit. Carbonariam silvam intem tibi transmisero, scias meFrancos teeum habere
gressus, Tornacensem urbem obtinuit. Exinde us- placatos; tunc securus revertere in pace. Abiit ergo
que Camaracum urbem properavit : ibique pauco Childericus in Toringiam, apud regem Bisinum uxo-
tempore residens, Romanos, quos ibi invenit, inter- remque ejus Basinam, et ibidem latuit.
fecil. Et exinde usque Sumnam fluvium omnia oc- CAP.VII. Quod Franci super se slatuunt Egidium Ro-
cupavit. Chlodione rege defuncto, Meroveusin re- manum, atque dejiciunt, et Childericum recipiunt.
gnura sublimatus est, regnavitque Chlodio annos 20. Franci vero, relicto Childerico, Egidium princi-
A Meroveo itaque rege ulili, qui in regno Franco- pem Romanorum elevaverunt super se regem : te-
rum sublimatus est, celebrenomen regesFrancorum nentes consilium non bonum, nimisque inutile at-
Merovinchinuncupati sunt. Ipse Meroveeusgenuit fi- que absurdum. Qui cum octo annos super eos re-
liura nomine Childericum, patrem Chlodovei subli- B gnaret, finxit se Wiomadus ejus consiliarius in
missimi regis. amicilia familiare foedusinire, et hortabatur Egidio
Erant autem tunc Franci fanatici, adorantes iaola
aliquos Francos dolose opprimere. Ille audiens con-
et simulacra, et non Dominum cceli et terree, qui silium ejus, callide
opprimere nitebatur eos. IUihoc
creavit eos. Erat autem tunc in ista parte Gallia- formidantes, nimio furore attriti, consilium
expetie-
rum ex Romanis Egidius, rex militiseRomanorum, runt a Wiomado,
quid agere deberent. At ille dixit
abimperatore missus (Greg. Tur. lib. n, c. 10). eis : Non reminiscimini, nec recordatis, qualiter eje-
CAP.VI. — Ubi Childericus rex ejectus est de cerunt Romani opprimentesgenlem vestram de terra
regno. eorum ? Ejecistis et vos regem vestrum utilem alque
Childericus autem rex, filius, ut diximus, Mero- slrenuum, et elevastis super vos militem hunc impe-
vei, cum esset nimis luxuriosus, et regnaret super ratoris Romanorum, crudelem, elatum atque su-
Francos, ccepil filias eorum distrahere, et violenter perbum. Sine consilio hoc fecistis, non bene, sed
deludere eas. IUiautcm ob hoc nimis indignanles, malehocegistis.IUidixerunt: Quia sine lege abuteba-
voluerunt occidere eum et ejicere de regno. Ille lur filias nostras. Pcenitet nos hoc fecisse contra
autem cum hoc audiisset, Toringiam petiit, vocavit- regem nostrum. Utinam meruissemus invenire eum,
que amicum suum consiliarium nomine Wiomadum: C et cum pace regnaret super nos! Tunc amicus iUe
petiitque cum eo consiliura qualiter animos furen- regis misit partem solidi, quem prius inter se divi-
tium Francorum posset mitigare, donantes inter se serunt, dicens : Revertere ad regnum Francorum,
signum qualiter certo indicio cognoscere deberet, quia pa.cificata sunt omnia. Ille vero cognoscens
CODEX CAMERACENSIS.
nit, inlerfecit. Exinde usque Sumnam fluviumoccu- cem quandoquidem reverti poteretur, quod signuro
pavit Chlodione rege defuncto, Merovechusde ge- inter se recognoscerent. Tunc diviserunt aureum
nere ejus regnum ejus accepit. Regnavit Chlodio unum adinvicem in signum, unam medietatem Chil-
annis 20. Ab ipso Merovechorege utile Franci Me- dericus rex secum portavit, aliam partem Yiomadus
rovingi sunt appellali. Eodem tempore Chuni Rhe- retinuit, dicens : Quando istam aliam partem tibi
num transierunt, Mettis succenderunt, Treveris di- transmisero, scias me Francos tecum habere paca-
struunt, Tuncrus pervadunt, usque Aurilianis per- tos, et securus reverle in pace. Abiit ergo Clnlde-
venientes. ld temporis sanctus Anianus episcopus ricus rex in Torringam, apud regem Bisinum nomine
virlutibus praeclarus, venienle ad eum Egecio patri- uxoremque ejus laluit.
cio Romanorum, et Tursomodo rege Golhorum, n Yfl. Franci vero relicto Childerico, Egidiumprin-
auxiliante Domino, Chuni adipsam civitatem orante " cipem Romanorura in regnum super se statuerunt,
sancto Aniano, cum Attelane eorum rege devicti malum consilium tractantes. Qui cum octo annos
alque prostrati sunt. super eos regnaret, finxit se Viomadus amicitiam
Yl. Ipse itaque Merovechus genuit filium nomine cum eo sociare, dum ab eo quid cogitaret cogno-
Childerico, qui fuit paler Chlodovechorege inclyto sceret, hortabatur Egidio aliquos Francos dolose
atque fortissimo. Eranl enim tunc Franci pagani opprimere. Ille audiens consilium ejus, acrius ccepit
alque fanatici, adoranles idola el simulacra : et non . oppremere eos. Illi vero in timore ac seditione con-
Deuin cceli ac terree, qui creavit eos. Erat quoque versi, iterum consilium a Yiomado expetierunt, qua-
tttnc in isla parte Galliarum ex Romanis Egidius liter facere deberent, et ille dixit eis : Quare non
rex ab imperatore missus. Childericus itaque rex recordatis, quomodoejecerunt Romani opprementes
filius Merovecho; cum esset nimis luxuriosus, et regentem vestram ? De eorum terra ejecerunt eos.
gnaret super Francos, ccepit eorum lilias deludere Yos vero cjecistis regem vestrum, ulilem et sapien-
atque distrahhre. Illi eniro grande furore hoc indi- tem, et elevastis super vos militem istum imperato-
gnanles, voluerunt occidere eum, et ejicere de re- ris superbum atque elatum. Non bonum consilium
giio. llle hsec audiens, vocavit amicum suum, pru- fecislis, sed nimium malum. Et illi responderunt:
dentem consiliarium, nomine Yiomadum; petiit cum Calidus enira erat nobis, pcenitet nos heec fecisse
eo consiliuin, qualiter animus furentium Francorum contra regem nostrum. Utinam meruissemus inve-
possit riiitigari. Tunc dederunt inter se signum, nire enm, et cum pace regnaret super nos ! Tunc
quaUter certa indicia cognoscere deberet, si ad pa- amicus ille regis misii "parlemsolidi, qua. prius in-
U27 ANONYMIS/ECULI Vlll. 1428
EDITIO FREHERI.
hoc signum, medium aureum, intellex.it certo indi- A Suessionis civitate, ubi et sedem regni tenebat. Tunc
cio quod a Francis desideraretur. Ipsisqueroganti- Childericus rex commoto magtio exercitu hostium
bus, reversus est in regnum suum. Nam dum fuit in usque Aurelianis civitatem perrexit, terras quoque
Toringia, cum Basina regina uxore Bisini [Al., Ba- illas vastavit. Adouagrius [Odouacrius] Saxonorum
sini] regis ipse Childericus rex commistus fuit. dux cum navale hosle Andegavis civitatem venit :
Reversusque ad Francos, in regno suo, restitutus magna tunc caedepopulum vaslavit. Adouagrius ita-
esl. Egidium autem Romanorura principem ejece- que de Andegavis vel de aliis civitatibus obsides
runt de regno eorum. Basina quoque illa regina accepit. Redeunte quoque Adouagrio de Andegavis,
Bisini regis Toringorum, relicto viro suo, ad Chil- Childericus rex cum Francorum exercitu ibidera
dericum venit. Cumque interrogata fuisset ab eo, advcnit, interfecto Paulo comite, qui in ipsa civitale
quid qu_creret, aut pro qua causa ad eum de tam preeerat, ipsamque urbem cepit, et domum [eccle-
combussit.
longinqua regione venisset, respondisse fertur : No- siam] quaein ea civitate erat, igne
vi utiUtatem tuam et pulchrituduiem, quod sis utilis CAP.IX. — De morte Cltilderici,et bellum Chtodo-
alque strenuus, ideo vcni ut habitem tecum. Nara vei contra Syagrium.
si in extreinis finibus maris utiliorera te cognovis- " (Greg. lib. n, c. 27.) Eo tempore mortuus est Chil-
sem, ipsum expeliissero, atque curo eo cohaliitassem. dericus rex Francorum, regnavitque arinos24. Chlo-
At ilie gaudens, eam sibi ad conjugium copulavit. doveus vero filius cjus regnum Francomm sagaciter
Post hoecigitur concipicns ex eo, peperit filiumvo- susccpii. Aniio autem quinto Chlodoveoregnanle,
cavitque nomen ejus Chlodoveum. Hic ftiit rex ma- Syagrius filius Egidii rex Romanorum Suessionis
gnus super pmnes regcs Francorum, pugnator belli- civitatem, quampalerejustenuerat, residebat. Super
cosissimus atque egregius. quem Chlodoveus cum Ranacario [AL, Ragnehario]
CAP. YlII. -- Ubi caplu est Agrippina civitas, et de parente suo cuin hoste adveriit. Convenientesquead
morle Egidii: et de Adouagrio ducc Suxonorum. bellum , hisque jnter se fortiter compugnantibus,
In illis diebus ceperunt Franci Agrippinam civi- Syagrius lsesura cernens exercilum sttum, per fu-
tatem super Rhenum, vocaveruntque eam Cqloniam; gam lapsus ad Alaricuin regem Gothorum fugit ad
multumque populum Romanorum a parte Egidii oc- Tolosam. Chlodoveusenim missos suos ad Alaricum
ciderunt ibi. Egidiusvero exinde per fugam lapsus, transmisit, ut redderet Syagrium : si aulem reddere
evasit. Venerunt autem Treyeris civitatem super non vellet, pararetur ad proelium. Dle vero limens
fluvium Mosellam, vaslaritesterras illas, ipsamque Francorum iram, reddidit Syagrium missis Chlodo-
urbem sitccendentes ceperiint. Nani antea Chtinis vei. Qui cum proesentatus Chlodoveofuisset, jussit
fuerat disrupta atque afflicta. Eo tempore mortuus ** eum occidere : totumque regnum ejus et thesauros
est Egiciiusdux Ro;i;anorum, tyrannus : et Syagrius in suo dominio recepit.
filius ejus in regnum ejus resedit, habitavitque in
CODEXCAMERACENSIS.
ter se diviserant, dicens : Revertere ad regnum enim filius ejus in regnum ejus resedil, constituit
Francqrum, quia pacificata sunt oinnia. Ille vqrp sedeni regni sui ip Suessionis civilate. Tunc Chil-
coghoscehshoc signuiii diroidiuro aureum, inteliexit dericiis rex coinriiqvit maximo exercitu hostium
cefta ihdicia qiiod a Francis desideraretttr. Ipsisque Fraiicorum, usque Aurelianis civitale pervenit, ter-
rogantibus, reverstts esl in regnum stium. Nain dum ras quoque illas vaslavit. Adopacrius Saxonorum
iri.Toripga fuit, cum Basina regina uxorem Bisini duxcuro navale. hosle per mare usque Andegavos
regis ipse Childericus rex adulterium commisil. A civiiatc venit, illaque terra succendit, magna tunc
regrio Francorum receptus, Egidium Romauum priri- c;ede in illa fecit. Redeunte igilur Adouacnode An-
cipem de siiper se expulerunt a regno. Basina quo- degavis, Cbildericus rex Francorum exercitu coin-
que illa regina Bisini rcgis Toringorilin, reliclo viro liiotn illic advenjt : Paulo comile, qui tunc ibi erat,
suo, ad Childericum vcnit.aut Cumque inquisitus inler- _" occidit, ipsaroque urbem cepit. Domum, quoein ea
rOgassei quid qhiereiet, pro qua causa ad eum civilate erat, igiie succendit indeque reversus est.
de tarii loriginqtiaregione vehisset, respopdisse fei-7 IX.. Posl iucc imir.tuus est Childericus rex, regnj-
tur : Novi utilitalem el pulchritudinem tuam, qtipd viique annis y2i-. Clilodovechus (ilius ejus regnum
utilis sis ,et sapiens ; ideo yeni ul habilem tecuiu. Francorum . virijiler recepit. Anuo aulcm.quinto
Nairi si iil extreniis firiibiismaris utiliorem le cogno- Chlodovccho regnante, Syagrius filius Egidii Sucs-
visserii, ipsum expetissem, atqne euni copulasscm. sionis ciyitale, quam pater ejus tenuerat, rescdeliat.
Illcque'âudens, eam ad conjugiUmsiium copulayi,!. Sup;:r quem Chlodovechus cum Ragnachario pa-
Illa veio cqncipiens ex eo, peperit filium, vocavitquti rente suo cum. hoste advenit. Convenientesque ad
horiien ejiis Chlodovechuro. Hic fult rex inagnus beUuni, illis inter se fortiter compugnaHlibus,Sya-
sn^pieromiies reges Francorum, et pugnator fortis- giius bcsum cernens exerciluni sutim, per ftigam
slmus. lapsus ad Alaiicum regero Golhoruro anfngit ad
VIII. Tri diebus illis ceperunt Franci Agrippinam urbein Tolosaui. Chlodovechus eoiim inissos suos ad
(ivitatem supei"Rhenum, vocaveruntque eam Colo- Alaricum dirigens, ul redderet Syagrium ; «i aulem
niam, qtiasi coloni jiiliabitareiit in, eain. Multo po- reddere uon vellet, pararelur ad pradinm. Ille autem
pnlo Roniitnoruma parle Egidfi iljjc interfecerunt. timcns Francoruro iram, irailidit Syagrium missos
i;>seRjidiiis f.igieqs ovasii..Veneruiit itaque Trevi- Chloilovecho.Q.uiciini ei pr;csenlatus fuisset, jussil
ri.. c.vitate super Mosellamfluvium, vastantes leras eujii orcidere, ôiumque regnuni ejus ac tbesauros
illas, et ipsam succendenles ceperunt. Post ha;c igi- Chlodovcchusrecepit.
lu'r mortuus est Egidius Romanorum rex. Syagrius
1429 GESTA IlEGUM FRA&riORUM. 1430
EfJiTlO FREHERL
regem Chlodo- A cultam et sordidam armam habet quam tu. Quia
CAP..X. -r-,De petitione,episcopi ad devicti
veiim, ut urieun\ redderet, el quia Tofingii neque clypeus, neque lancea, neque bipennis est
sub tribUtoserviertint. utilis. Accepit autem rex franciscam ejus, quod est
Eo tempore multae ecclesiaea Chlodovei eiercitU
bipennis, et projecit in terram. At ille cum incli-
depraedataesunt. Erat enim tunc fanaticus et paga- nasset se attollere eam, statim elevatis manibus suis
nus. De quadam autem eeclesia urceum [Al., tir- rex franciscam suam in capite ejus defixit, et ait:
fceoluiri]miree magnitudinis pulchrurii hosti_ ejus Sic tu Sessionis civitate superiore anno in urceo
tulerat, cum roihistferio ecclesiaeet orriairierildmul- illo fecisti. Mortuoque illo, alium exercitum rex de
ta. Episcopus auterii ecclesiee ipsius riiissossiios ad ipso campo jussit recedere in pace ad propria sua.
regem direxit, deprecaris ut si aiittd de sacris vasis Grandis pavor et timor pro hac causa in Franco-
-jecclesiOerecipere non mereretur, vel illuiri urceum rum populo deinceps consurrexit. Chlodoveus exinde
reddere jiiberet. Hoec audiens rex. ait ad missos decimo anno regni sui commoto exercitu
magno
ecclesiasticos : Sequiraini nos UsqueSessionis [Sues- valde in
ibi cuncta Toringiara abiit: ipsosque Toringos plaga
sionis] civitatem, quia quee acquisita
magna prostravit. Devictoque ipso populo,. totaque
Simt, dividenda erunt. Cumque mihi urceus ille in eorum terra vastata, ipsos Toringos tributarios
partem obvenerit, quod episcopus postulat aditnple^ Francorum fecit.
bitnus.Veniens aufem rex Sessidriis fcivilatem, cuncta CAP. XI, — Quod Aureliunus
afferre ih legatarius Chlodovei
praeda quoeacquisita sunt, rogat medium, vestitits cullu peregrino ad opus domini sui spon-
dicens : Rogd vos, o fortissimi pugnatores, ut mihi savit Chrodchilde.
dare islum urceiim non negetis. Heee rege dicente, . (Greg. lib. n, c. 28). In illo tempore Gundeveus
iSli Franci qui bono animo ftteruiit, dicunt illi: Om- rex Burgundionum, qui ex genere Athaharici regis
nia, gloriose rex, quoe cernis, tua sunt, et rios tuo fuisse perbibelur, regnavit. Huic fuerunt qualuor
dominio sumus subjugati. Quod libi bohum videtur, filii, Gundobadtts, Godeghiselus, Chilpericus et Go-
hoc fac. Nullus eniih tuee potestati resistere audel. domarus. Guhdobadus igitur Chilpericum fratrem
Cum hoec illi benigniter tlixissent, unus Francus le- suuni inlerfecit gladio, uxoreroque ejus ligato saxo
vis cuni vociferaliohe elevata bipenne, quod est fran- ad collum in aqua necare [At., negare, noyer] prce-
cisca, percussit urceum 4Hum dicens : Tu nihil hinc cepit. Eilias ejus duas, quarura una senior vocaba-
accipias, rex, hisi qtiod tibi sors vera dcderit. Ob- tur Cbrona, quam mutata veste exsilio condemha-
stupefactis omnibus, rex injuriam suam patientei vit, juniorem vi.ro nomine Chrothilde [AL, Chro-
ferens, aceeplumque urceum nuntio ecclesiastico dilde et Chrochilde] domo retinuit. Chlodoveus
reddidit, servans iram suam in corde suo abscon- C itaqiie dum frequeriter legalionem ih Rurgiindiam
«am. Transacto anno, Chlodoveusrex omnem exer- mitteret, ChrOlhildispuella Invenitur a legatariis.
citum suum jussit cum armorum apparalu advenire, Qui Cuni eath vidissent pulchram, elegantetri atque
ostensurum in carripo Martio, omnium armorum ni- sapientem, Chlodoveohuntiaverunt heec. Et ille haec
toreffl horum videre. Yerum ubi rex cunctum exer- audiens, itefuiri legationein ad Guhdobaduni misit,
citum circuivit, venit ad hominem illum qui urcetlm Aurelianum legatarium suum, Chrothildem tieplari.
antea percusserat, et ait ai illum : Nullus f_imin- suam ab illo petens. Erat autem Chrothildis ChrU
CODEX CAMERACENSIS. • •:; .(ii:l.
..;-.. . ,^
X. Eo teriipore multoe ecclesieea Chlodovecho riam suam in patientiain mittens, acceptumqufiui;-
exercitu depredateesunl. Eratque ipse liinc fanalicus ceum nuntio ecclesiastico reddidit, servans iram jh
et paganus. De quadain autem ecclesia tirceum miroe corde abseonsami Transaclo ahno, ChlodoveCnus
magniiudinis pulchrum hostes ejus tulerunt, cum rex omn.eraexercitum suum apud armorum appara-
alio ministerio ecclesiae,et ornamenta multa. Episco- tum jussit yepire, osiensi]]"umin campo . Martio ho-
pus autem Ecclesioeipsius missos suos ad regem di- ruin armorum nitorem visurum erunl. Ubi r^x.pun-
rexit, deprecans ut si aliis vasis ecclesieerecipere D ctum exercitum ciTCuihiVit,venit ad homiriemillum
non mererelur, vel illo urceo reddere jpberet. Hoec qui ahtea ursum percusserat, el ait ad eum : Nullus
audiens rex, ait ad missqsecclesiasticqs : Sequimini tam inculta e,t sordida arma habet qua.m tu, quia
nos usque Suessioriis civitate, qilia 5bi cuhcta cjtiae neque clypeiis,neqiie lancea, neque bipennis esmhi
acquisita sunt dividenda erunl. Cumque miiii ttr- utilis. Accepit autem rex frariciscairi ejus, quod est
ceus ille in parte venerit, queeepiscopus postulat ad- bipennis, et projecit in lerrahi. Et illechto se incli»
impleain. Veniens autem rex Suessionis civitate, passet coiligere eam, in rex slatim elevatis manibus
cimcta prceda quae acqiiisita erat rogat afferre in jsuis franciscam suam capite ejus de,fi,xit,et.ait;
medium, dicens : Rogo vos, o fortissimi ac nobilis- Sic tu Suessiqnis civitate supefiori anho ih urceq
simi pugnatores, ul mihi dare islum urceum non illo fecisti. Illoque mortuo, alib eiercitrim rei de
ncgetis. Haecrege dicente, illi Franci, qui bono ani- ipso campojussiteldecedere in pace ad eorum propria.
ino fiierunt, aiunt: Omnia, gloriose rex, queecernis, Grandis pavor treroor pro hac causa in Franco-
tua sunt, et nos tuo dohiinio sumus subjugati. Quod rum populo deinceps consurrexit. Chlqdoyechusque
libi bonum videlur, hoc fac. Nullus enim tuoe po- exinde decimo arino regrii srii commoto Franchrum
testali resistere ausus est. Cum haecilli benigniter grande hoste ih Torringam abiit, Toringosque plaga
dixissent, uuusFrancus levis cum vociferatione ele- magna prostravit: devictoque populo eorum, tota
vala bipenni, quod est francisca,percussit urceo illo, illa terra vaslala, sub tributo servire fecif.
dicens: Tu nihil hinc accipies, rex, nisi quod tibi (Capp. 11, 12 et 15 a vulgaiis Gestis non differunt.)
sors vera dederit. Obstupefactis omnibus, rex inju-
J431 ANONYMIS/ECULI VIII. 1458
stiana. Quadam die Doroinica cum ad missarum so- A _ manibus vestris. Audientes haec Burgundiones qui
leinnia Chrothildis venisset, Aurelianus missus Chlo- erant consiliarii ejus, metuentes valde iram Franco-
dovei accepit vestes pauperculas : bonas vero ves- rum et Chlodovei, consilium dederunt Gundobado
tes, quas secum detulerat [AL, veslitas habuerat], [Al., Gunbado], dicenles : Inquirat rex a ministris
reliquit sodalibus suis in silvis, et ante ecclesioema- et cubiculariis suis publicis, si non fuerint aliquando
tricolam in medio pauperum consedit. Transacta deferta [AL, deportata et allata] munera per inge-
niissarum solemnia, Chrothildis juxta consuetudinem nium a legatariis Chlodovei regis : ut non inveniatur
solilam ccepit eleemosynam erogare in pauperibus. occasio super populum tuum et regnum tuum, ut
Cumquead Aurelianum pauperem se simulantem victor valeas superare eum, eo quod nimis furibunda
venisset, aureum unum in manu ejus immisit. Ipse est Chlodovei nequilia. Burgundiones, sicut est
vero osculans manum puelloe, ipsius pallium caute solitum, hoc consilium dederunt regi suo. Requiren-
retraxit. Post haec illa ingressa in cubiculum suum, tesque invenerunt in thesauro regis annulum, Chlo-
misit ancillam suam vocare peregrinum illum. At dovei inscriptione vel imagine inscriplum [ Al.,
ille annulum a Chlodoveo rege manu tenens, necnon signalum et insculptum ]. Tunc contrislatus valtle
et reliqua ornamenta sponsalia recondita lenebat in Gundobadus rex, jussit puellam de hac causa inqui-
sacculum suum. Quem post discedens, in loco retro B rere. Et illa ait : Scio, domine mi rex, ante hos
ostium camerae secreto reliquit. Cni ait Chrothil- annos tibi pro munere aurea munuscula a missis
dis : Dic mihi homo juvenis, cur te pauperem si- Chlodovei deferla [allata], et mihi ancillee veslree
mulas, vel pro qtia causa retraxisli palliummeum? annulum in manu positum parvulum. Ego vero in
Et ille dixit: Loquatttr, obsecro, servus tuus secreto thesauris vestris ipsum recondi. Et ille dixit : Sim-
tecutn. Cui illa ait, Loquere. Orsus ille dixit: Do- pliciter et sine consilio boc actum fuit. Acceptamque
mintis meus Chlodoveus rex Francorum misit me ad eam cum ira Aureliano misso Chlodovei tradidil. llle
te ; vttlt te sibi associare in reginam. Ecce annulus autem cum sociis suis accepit Chrothildam cum
ejus, et reliqua ornamenta sponsalia. Rcspexitque magno gaudio et loetitia, adduxeruntque eam Chlo-
retro ostium camerae, non invenit sacculum suum, doveo, Suessionis civitate in Francia. Gavisus est
et perterrefactus ob id, timere ccepit. Illa vero sol- autem Chlodoveus rex, eamque in matrimonium sibi
licita, undique requisivit, dicens : Quis tulit paupe- copulavit. Cum esset sero die illa, quando insimul
ris istius sacculum ? Slatimque est prolatus. Quo nuptiali roore accurobere deberent, illa prudentioe
aperto, recepit illa abscondita ornamenta sponsalia. suee more conversa et confisa in Dominum, ait:
Acceptoque annulo, quem Chlodoveus rex miserat Deinceps, domine mi rex, audi ancillam tuam Io-
*-*
per Aureliaiium reposuil illum in thesauro avun- quentem, et concedere digneris quod deprecor, an-
culi sui. Cliloiloveoque salulem reprecans, dicere tequam famula tua vestrae dominationi coeam. Et
11i jubet : Non liret Christianoe pagano nubere. Vide rexait : Postula quod vis, et ego tibi concedam. Et
ul hanc causam nemo resciat. Sed sicut Dominus illa postulavit dicens : Primum peto ut Deum coeli
Deus meus, quem ego coram omnihus confiteor, Patrem omnipotentem credas, qui te creavit. Secun-
vult, sic fiat. Tu vero vade in pace. At ille rever- dum, confitere Dominum Jcsum Christum Filium
sus, nuntiavit haec domino suo. ejus, qui te redemit, Regem omnium regum, a Patre
CAP.XII. — Ubi Chlodoveusrex misit ad Gundoba- de coelis missura. Tertium, Spiritum sanctum, con-
dum pro sponsa sua Chrodchilde. firmalorem et illuminatorem omnium justorum. To-
Anno insecuto misit Chlodoveus Aurelianum lega- tam ineffabilem majestatem, omnipotentiamque co-
tarium suum ad Gundobadum pro sponsa sua Chro- aeternam agnosce, et agnitam crede, et idola vana
thilde. Audiens heec Gundobadus, terrilus in corde: dcrelinque, qui non sunt dii, sed sculplilia vana,
suo, ait : Ut sciant omnes fortissimi consiliarii eti incendeque ea : et ecclesias sanclas quas succen-
amici mei Burgundiones qualem occasionem quaeriti disti, restaura. Memento, quoeso,insuper ut requirere
rex Chlodoveus adversum nos, quia nunquam novit ~ debeas portionem geuitoris mei et genitricis meee,
heplam meam. Et ait ad Aurelianum : Tu explorarei quos avunculus meus Gundobadus malo ordine inter-
venisti domos nostras occasione queerendi [petcndi]. fecit. Sic sanguinem eorum Dominus vindicet, Et
Renuntia domino tuo quia frustra mendacium locu- Chlodoveusait: Unum restat difiicile quod pelis/ut
tus est, sponsam habere neptam meam. Et Aurelianusi deos meos derelinquain, et Deum tiium colam. Aliud
constanter loquitur ei, dicens : Mandat libi dominusi vero quod petis, ut potero, faciam. Illa vero denuo
meus Chlodoveus rex : Si vis dare ei sponsam suam,',' institit, supplexque iterum postulavit: Hoc maximum
ut locum ei proepares denominatum, ubi vis, quando> obsecro, ut Dominum Deum omnipotentem, qui est
Chrotildem sponsam suam recipiat. Sin autem noni in coelis, adores.
vis, ille cum exercitu Francorum in occursum tuum1 CAP.XIII. — Quod iterum Chlodoveusmisit ad Gun-
venirc disponet. Et ille ait: Ubicunque vult, veniat: dobadum pro tkesauro Chrodchilde.
et ego contra eum ire dispono cum hoste plurimo> Chlodoveusiterum in Burgundiam Aurilianum ad
Burgundionum, ut decedat ruina ejus ad interne-• Gundobadum dirigit, pro thesauro Chrothilde reginte
cionem, quam perpetratus est coram mullis gentibus,, suoe. Gundobadus vero in ira commotus ail : Nun-
el vindicctur sanguis multorum, qui eifusus est int quid in manus Chlodoveo tradetur regnum meum,
1435 GESTA REGUM FRANCORUM Ui»z
EDITIO FREHERI.
aut thesauri mei ? Nonne obtestatus fui tibi, Auri- A _. baptismo consecrare voluit. Tunc non credebat
liaue, ut non venires amplius in regno meo explorare Chlodoveus Dominum Deum cceli. Regina enim quo-
substaniiam meam? Per salutem principum obtestor, tidie praedicabat eum. At ille nolebat audire eam.
et cum juramento spondeo, revertere cito, el recede Interea regina parat ad baptismum filium, ornat
a me : sin autem, ego interficiam te. Cui Aurelianus ecclesiam velis alque cortinis : si quomodo cor regis
respondit, dicens : Vivit dominus meus Chlodoveus ad credendum compungere posset [Regina vero,
rex, et primatus magnanimorum Francorum in regno idera tenlans, omnia quae ad baptismum necessaria
ejus [et Franci qui cum eo sunt, quia], quia non videbantur adornat, filiumque velatum atque fascia-
limeo minas tuas, quandiu dominus meus advivit. tum latenter baptizandum offert, quo eo melius regis
Et sic mandat filius tuus proprius [AL, propinquus], animus ad credendum compungeretur]. Baptizatus
dominus meus Chlodoveus rex, ubi pro thesauro est autem puer, quem in albis Ingomirum vocavit,
uxoris sueedomineemeae cum exercitu suo tibi occur- qui in ipsis albis transiit. Rex autem de morte ejus
ret. Igitur Burgundiones, sicut est consuetudo, dato nimis contristalus, reputabat increpando dicens :
consilio Gundobado regi suo dixerunt : Da neptae tuee Quia si in nomine deorum meorum dedicatus fuisset
aliquid de facultate thesauri sui qui ei contingit, quia puer, vixisset ulique. Quia in nomine Dei vestri ba-
sic esse justum decernitur. Habeasque foedus et pa-1B ptizatus est, vivere non potuit. Regina vero dicebat:
cem cura Chlodoveo et gente Francorum; ne forte Deo gratias ago quia me non duxit indignam ut de
irruant in terram nostram, quia populus ferocissi- utero meo primogenitum in regno suo recipere di-
mus est [validus et ferus est], sine Deo existens. gnaretur. Ego autem nullum dolorem in corde meo
Audiensque eorum consilium Gundobadus, dedit per prohac causa retineo. Postea vero genuit alium filium,
manus Auriliano adpartem Chlodoveomaximara par- quem baptizatum Chlodomirum vocavit. Et hic cum
tem ex thesauro suo, et supellectilem pretiosissimam oegrotarecoepisset, dixit rex : Non potest aliud nisi ut
neptoe suoe Chrothildae reginae transmisit. Aurum de isto sic sit quomodo fttit et de fratre ejus, ut
quoque multum et argentum, fabricaturasque specio- baptizatus in nomine Dei vestri cito moriatur. Sed hic
sissimas, tradens Iegato, ait: Quid restat aliud, nisi orante regina, et Domini misericordia praecurrente,
ut omne regnum meum cum Chlodoveo dividam? Et recepit sanilatem. Regina quoque non cessabat prae-
dixit ad Aurilianum : Reverte ad dominum tuum, dicare regem ut Deum verum coleret, et idola quee
quia habes quod ei deferas, munera multa quce non colebat vana derelinqueret. Sed nullo modo animum
laborastis. Et ail Auriliauus : Filius tuus est domi- ejus ad credendum commovere poluit, donec tandcm
nus meus Chlodoveus rex : omnia vestra communia aliquando bellum contra Alamannos Suevosque mo-
erunt. Et dixerunt sapienles Burgundionum : Vivat' C verel, in quo compulsusestconfiteri quem antea ne-
rex qui tales habet leodos [AL, leudos]. Reversusque gaverat.
est Aurilianus cum thesauris multis ad dominum CAP.XV.—Bellum contra Alamannos, ubi Chlodoveus
suum in Franciam. Chlodoveus vero rex habebat necessitate compulsus verum Deum invocat in adju-
tuiic filium de concubina, noraine Theudericum. lorio, et a sanclo Remedio baptizatur.
CAP.XIV. — De prmdicatione Chrodchildis ad Chlo- Factum est autem, bellantibus inter se Francorum
doveum, ut Regem regutn crederet. exercitu cum Alamannis, ut Chlodovei exercitus ni-
In illis diebus dilatavit Chlodoveus amplificans remis corrueret. Aurilianus intuens regem, ait : Do-
gnum suum usque Sequanam. Sequenli tempore mine mi rex, crede tanlummodo Dominum cceli,
usque Ligere fluvio occupavit. Accepitque Aurilianus quem domina mea Chrolhildis regina preedicat. llle
castrura Milidunensium, quem in ducatum accepit. vero elevatis ad coelum oculis, commolus lacrymis
Concepit vero et Chrolhildis, peperitque filium, quem ait: Jesu Christe, quem Chrothildis regina mea proe-
CODEX CAMERACENSIS.
XIV.-Eo tempore dilatavit Chlodovechus, amplifi- ]Dvero genuit alium filium, quem baplizatum Chlodo-
cans regnum suum usque Sequanam. Sequenti tem- miruin vocavit. Et hic cum aegrotare ccepisset, dixit
pore usque Ligure fluvio occupavit. Accepitque Au- rex : Non potest aliud, nisi et de isto sic sit quomodo
rilianus castrum Malidunensem, omnemque ducalum fuit de fratre ejus, ut baptizatus in nomine Chrisli
regionis istius. Tunc concepit Chrodcbildis ex Chlodo- vestri cito moriatur. Sed orante regina, et Domini
veo, etpeperit filium,quem cumbaptismo consecrare misericordia proecurrente, recepit sanitatcro. Regina
vellet. Nonenim credebat rex Dominum Deum. Regina vero non cessabat preedicare regem ut Deum verum
enim quotidie proedicabat eum, et ille nolebat audire coleret, et idola vana quae colebat relinqueret. Sed
cam. Interea regina parat ad baptisraum liliiim, ornat nullo modo animum ejus ad credendum commovere
ccclesiam velis atque cortinis: quomodo cor regis ad polerat, donec tandem aliquando bellum conlra Ala-
credendum compungerent. Baptizatusest autem puer, mannos Suevosque moveretur : in quo compulsus
quem in albis Ingomirem vocavit : qtti in ipsas albas est confiteri quem ante negaverat.
oegrotans obiit. Pro quo rex niihis contristatus, repu- XV. Faclum est autem,pugnantibus inter se Fran-
tabat increpando, dicens : Quia si in nomine deorum corum et Alamannorum exercitu, ut populus Chlo-
meorum puer dedicatus fuisset, vixisset utique. Quia dovechi nimis caderel. Aurilianus hoecvidens, ait ad
in nomineDei vestri baptizatus est, vivere non po- regem : Domiue mi rex, crede tantummodo Deum
tuit. Regina vero dicebat: Deo gratias ago, quia me coeli quem regina tua praedicat. IUe vero elevalis
non duxit indignam, ut de utero meo primogenitum ad ccelum oculis , commotus lacrymis dixil: Jesu
in regno suo recipere dignatus est. Ego autem nullo Christe, quem Chrodchildis uxor mea praedicat esse
dolore in corde meo pro hac causa retineo. Post heec Filium Dei vivi, aui subvenis in tribulatione, qui
«435 4NC-NYiMI SiECuLt VHL H36
EDlTlti FREHERI.
licat esse Filium Dei vivi, qui subvenis in tribula- }4 Mortales deos dereliriq_.imu_nunc, g_onbsi_irex, !tS
tioiie, qui das auxilium in te sperantibus, tuum adju- Derimverum immortalem, querii Retnediiis priediCat,
torium devotus poslulo, ut si mihi victoriam super colere eique credere parati sumus. Nunliaveiuht
lios hostes dederis, et experlus fuero illam virtutera autem hoecsancto Remedio. Ill6 qiioque gaudio hia-
quam de te popuii preedicant, credam tibi, et in no- gno repleius, jussit baptismi lavacrum parafe. Velis
mine. tuo baptizer. Invocavi enim deos meos; et, ut divinis historiis depiciis adunibrahtuf platcoe, iabri-
experior, elqngati sunt ab auxilio meo. Unde credo cantur ecclesiae,componitur baplisterium, balsamuin
eos nulla potestate esse proeditos, qui sibi credenti- et ceelera odoraiiieiita redolent. Taiert eriim gratieih.
bus implorati non succurrunt. te verum Deuin ac Domihussubmihistravit in populo, ut oestihiareht sft
Doraiiiiirninvoco, .libique credere desidero, tantum pafadisi odoribus repletbs fuisse. Rex ergo prior pe-
ut libercs me ab adversariis meis. Cumque hoec tiit sarictum Remediuni, ut se baplizaret. Venit iiovus
orans clamaret, Alamanni in fugam Iapsi terga ver- Constantinus ad baptismum, abriegalis cliabolopom-
teru.nt. Cumque regera suuiri vidissent interfectum, pisque ejus (Greg., lib. n, c. 31). Cui ingresso ad
Cafodoveipotestati se subdunt, dicentes : Parce pre- baptisraum, sanctus Dei regi sic ait ore facundo :
camur, domine rex, ne percant plures de populo, .,r Milis deponecolla, Sicaraber : adora quqd incendisti,
quia jam tui sumus. Tunc jussit rex imminentem B ; incende quod adorasti. Erat atitem sanclus Remedius
plagam cessare : Alamannos cepit, ipsos terramque vir sapiens atque sanctissirinis, egregius rhetoricus,
eorum sub jugo tributarios constituit. Faclaque v'i- preeclarus in virtutibus, ceecis visuni restituens,
ctoria, reversus est in Franciam ad reginara suani, mortuis vilam repararis, daemoniaejiciens. Igitur rex
narravitque ei qualiter per invocati.onem nominis omnipotenlem Deum in Trinitate confe^sus, bapti-
Jesu Ciiristi vicloriam meruit obtinere. Aeta sunt zatus cst in nomine Patris, et Eilii et Spiritus san-
ha;c anno xv Chlodoveo regnante. Tune regina clam cti : (ieiibutusquesacro chrismate cum signo sanct;e
vocavit sanctum Remedium [Remigium], urbis Rhe- crucis Doniini nostri Jesu Christi. Baptizantur de
mensis antistitem, deprccans eum ut regi viam salu- exercitu ejus amplius quam tria millia virorum. Ba-
tis praedicandooslenderet. Regera vero ad baplismum ptizantur sorbres ejus, his nominibus, Aiboflidis et
beatus epicopus vocans, ab ilio veniam Ioquendi de- Landehiidis, ipsa die. Baptizaturque postea cuiiclus
precabatur. Cui rexail: Libenter le audiam, beatis- populus Fraricoruih chm gloria.
sime Paier. Sed unum restat, quia pnpulus qui me CAP..XVI. — Ubi Burgundiones a Chlodoveo.devicli
sequitur non vult relinquere deos suos, sed vadam ejus dominiose subduni : et de hominum devora-
adhortari eos juxta verbum tuum. Conveniensautem tione a bestiis dicitur
rex ad pnpuium, ccepit cohortari eos. Aeclamaverunt ** (Greg., lib. n, c. 52.) Post hoecautem Chrodoveus
autem preecurrente misericordia Dei et potentia ip- icontraGuridobadum[Gundebauduiii]etGoclegiilseium
siiiis, oninis 'poptififsFfaricorum, Forliter dicentes : fratrem ejus, commofo exercitu Francorum graridi,
CODEX CAMERACENSIS.
das auxilium in te sperantibus, tuum adjiitorium jDeumvermn immortalem, quem Remidius praedicat,
devotus postulp, ut.si mibi victo.rbtmsitper hos ho- credere parali suriius. Nunliantur beecsancto Rcriii-
stes deileris, etexpertus fuero illam virlulem, (|uam dio. Ille»quoque gaudio roagnorepletus, jussit bapti-
de le populi pr;edicaril, crcdam tibi, et in ntjmine Smilavacrum parare. Velis divinitus depiciis adrim-
ttio bapiizer. Invocavi eniin deos meos, et video, brantur plateee, fabricantur ecolesioe, componitur
elongatj srint ab auxilio ineo. Unde credo cos nullam baplisterium, lâlsamumredolent cerea oJorata. Ta-
haberc pntcslalenj, qui sibi credentibus non succur- ietii gratiam Dominus subministravit in popmo, ut
runi. Te verum Deuniac Dominum invoco, libiqne oestimarentsc paradisi odoribus collocare. Rex ergo
crelere desislero,tantum ut iiberer ab adversariis prior petiit a sancto Remidio baptizari. Venit novus
meis. Ciiiin|ue haec orans claroaret, Alamanni ,in Constantiims ad baptismum, abnegatis diaboli poni-
fugam lapsi terjTa,yerlerunt. Cumque regem suum pis. ,Quo ingre^so ad baptismum, sanctus Dei sic ait
yiciisseni hiortuiim, Chlodovecliosc subdunt, dicen- D ore fepundq,: Mitis depone colla, SicambeK Adqra
tes : Parce, precaihur, domine rex, lie poreat pllis quod incentiisti, incende quod adorasti. Erat atifem
popiilus.jam tui suniiis. Tunc jussit rcx imminente sanctus Remidiusvir sapienlissimus.rhqtoriciis proe-
jain iilaga ccssare,Alamaiihosque cepitipsos, vel ter- clafus, inyirlutibusniagnij^.Igittir rex omnipotentem
ram eofuro sub jugo tributaj-io cohslituit. Factaque Deiiih iii Trinitate cqnfessus, baptizatus iii rioriifne
Victqria,Teyersns est in Francia ad reginam suam. Patris, etFilii, etSpirihis sancti, deli'iithsqtte saero
Nari-avittjiieei qiialiter per iiivocationeih hqminis chrismate cuni signo sanc.taecrucis Doiniiii iioslri
Jesi ChrisliVictoriainmeruil obtinerie.Acta sunt hoec Jesu Christi. Baptizantur de exercilu ejus aniplius
anno 15 Clilodovechoregnante. Tunc rcgina abscoh- quam tria millia viroruffl. Baptizantur sorores ejus
dite vocavil sanctuin Remidium urbis Rhemensis l)is noniinibus, Alhofletlis,e,t Lahilccliildis, ipsa die.
cpiscopum, deprecans eum ut regi viam salutis Baplizalurqtic postea cuiicttis pdpiilus Fraiicornm.
ostenderet. Queni sacerdos ab baptismuni ye'uire XVI. Posl h;cc Ciiloilovechusconira Guirfpbadiiin
praeJicabat. Et ille ait: Libenter te audiam; beatis- etGoileghiselum fratreip ejus perrexit, ciim multo
sime Pater : scd iniujn festat/quia populus qui me exercitu Francortim. llli hoecajiiilieiites,popi.ilomulto
scquitur, noh yiill reVinqtieredeos suos. Sed vadam Burgundionum movent, ad pilgham pr;cparant. Ve^
adbortare eos jiixta verbum tuhra. Cqnveiiieris &u- ;iientesque DiVionecas_l.rosuper Oscarain fluviuhi,
leni rex cufflpopulo, ccepit eos coliorf.ire. Acclarha- ibique se fOrtiter compugnanles, Ciiloiiovechp,Gun-
vernnl aiileni, pnecurrente miserichrdia Dei et po^ |do!»aJo, et Godeghiselo, Burgundiones yalde caesi
.entia ipsius, oronis poputus Francoruro.iina voce lerga Verteruhlad fugam, C|llodqvechi!s,,sicut sole-
iicerites: Mortales deos relihijulnous,glorlose rei,et i)al, victor exslilit. Alllictiqiie ekercitu BUfgunclio-
1457 GESTA REGUM FRANCORUM. 1438
EDITIO FREHERI.
perrexit. Illi haec audientes, exercitum maximum A bulatio et subyersio. Deinceps omnes ecciesiae ~)e\
colligunt Burgundionum, Yenientesque Divione ca- et sacerdotes, hoc exerhplum imitantes, usque ad
struro super Hoscarum [AL, Oscaram] flpvium, ibi preesens ipsas triduanas litanias ubique celebrare
inter se valde atrociter confligentibus Chlodoveoet noscuntur.
Gundobadoac Godegbiselo, Burgundiones terga ver- CAP.XVII. — De miraculis Dei Chlodoveoostensis,
lerunt. Chlodoveus quoque, sicut solebat, viclor ex- Ctquia deviclisGothis Alaricum interfecit.
stilit. Afflietoqueexercitu Burgundionum, Gundoba- (Greg., lib. n, c.37.) In illis diebus rex Chlodoveus
dus et Godeghiselus in fugam versi vix evaserunt. cum vcnisset Parisius civitatem, ait ad reginam et
Gundobadus in Avenionem civitatem super Rhoda- ad populum suuni : Satis mihi molestum est [durum
num ingressus, ibi se reclusit. Sed Chlodoveus rex videtur] qttod Goihi Ariani partem .optimam Gallia-
illuc eum persecutus obscdit. Qui curn ipsam urbem rum tenent. Eamus cum Dei auxilio, et ejiciamus
effringere non poluissent, regionem illam nimium eos de ipsa terra, nostrisque eam ditionibus subjicia-
vastaverunt Franci. Gundobadus itaque misit consi- mus, quia valde bona est. Placultque hoc consilium
liarium suum sapientem, Aredium nomine, ut ani- proceribus Francoruni. Tunc Chrolildis regiria con-
mum furentis Chlodpvei regis per suum consilium silium dedil regi dicens : Faciens, inquit, faciet Do-
optimum mitigaret. Dederuntque ei nmnera infinita, B minus Deus victoriam in manibus doniini mei regis.
auri et argenti pondera multa, atque se sub ejus tri- Sed tu audi ancillam tuam, et faciamus ecclesiam in
buto subjugaveriinl. Chlodoveusvero ablatis tbesau- honorem bealissiiiii Pelri principis apostolorum, ut
ris cuin preeda maxima cum Francorum exercitu sit tibi auxilialor in bellq'.Et rex ait: Placei,boc quod
reversus est victor. hortaris, ita faciamus. Tunc rex projecit a se in di-
In his temporibus fuit in Yiennam urbem terrae- rectum bipennem sriam, quod est francisca, et dixit;
molus maximus, ubi multoe ecclesiceet domus mul- Fiafur ecclesia beatoruiri aposioioruna, duni auxi-
torum concussas fuerunt et subversae. Ibi bestioe liantebeo reverlimur. Conimovit auteni rex ciinclum
muliae oberranles, lupi, ursi ac cervi. Ingressique exercitum suum, populum Fraricorum , et Plctavis
per portam civitatis, deyorabant plurimos. Per to- direxit. Ibi enim tunc Alaricus rex Gothorum com-
tum autem annum hoc faciebant. (Gregor., lib. n, raorahatur. At vero cum multa pars hostitihi per
cap. 34). Nam veniente Dominica solemnitate diei territorium Turonorum [AL, Toririicum] transiret,
sanctae Paschee, sanctus Mamertus, qui in ea urbe preecepil rex, pro reverehtia sancti Martini, ut niliil
er.at episcopus, dum missarum solemnia [AL, sacri- aliutl nisi herbam preesumerent accipere acl eorum
ficia] ipsa vigilia celebraret, palatium quoque regale , equos sustentandum. Direxit itaque nuhtios rex ad
quod in civitate erat divino igne s.uccensumest. Cum- C beati Marfini basilicain cum muneribus multis, et
que heecagerentur, appropinquante Ascensione Dq- equo suo velocissimo,quem rex amabat pliirimuni, e.
mini, indixit jejunium triduanum vir Dei, sanctus in ait: Ite, et forsitan victorioe aliquid ex sancto ser-
populo, cum gemjtu et contritione spi.ritus, instituit mone accipielis a Scripturis sanciis. Tunc dalis mu-
orandi modum. edendi seriem, erogandi hilarem dis- rieribus nuutius dixit: Si t.u Deus adjutor mihi es, et
pensationem. Tunc [AL, el contritione spiritus his gentem hanc incredulain tibi meis manibus tradide-
temporibus semper celebrari. Tuncj cessavit ipsa tri- ris, in ingressu basilicce, sancte Martine, dignatus
CODEX CAMERACENSIS.
num, Gundobadus et Godeghiselusin fugam versi vix jucunclus in fabulis, streriuus in consiliis, justus in
eyasenint. Gundobadus in Avennione civitate super judiciis, et in commissisfidclis. Denique Chiodovecho
Rhodaniim ingressiis, ibi se recmsit. Chlodovechus cura omne exercitu circa muros urliis resideiite, ait
illic eum persecutus obsedil, quatenus de civilate Aridius : Si dignanter, o rex, gloria celsitudinis
extractum interiraeret. Quod ille audiens, pavore tuoepaiicos humililatis meee ,sermones vellet ,acci-
perterritus, metuei>atne ei mors repentina suc>ce,rte- pere, consiliuro, licet non egeatis, tamen fide integra
ret. Ilahebat tamen secum virum illustreni Afiditim, D mirii_>tr_irem. Idernquevel tibi congruurii, vel civita-
strenuuni atque sapientem. Quem ad se accersitum', tibus erit, per quas transire deliberas. Cur, inquit,
ait ; Vallant me undique angustiae, et quid faciam relines .exercitum,ctimloco firmissimo tuus resedeat
ignoro, quia venerunt hi barbari super nos, ut nobis ihimicus? Depopularisagros,preedia depascis, vineas
interemptis regionem totam evertant. Ad haecAridius desecas, oliveta succidis, omnesqtie fructus regionis
ait : Oportet te lenire feritatem hominis hujus, ne evertis. Interira et illi nocere nihil proevales. Milte
pereas. Nunc ergo, si placet in oculis tuis, ego a te pqtius legalionem, et tributum quod tibi annis sin-
fugere et ad eura transire consimulabo. Cuijique ad gulis (lissolval impone : ut et regiq salva sit, et tu
eum accessero, ego faciam ut neque te, neque hanc tributa dissolventi perpetuo ciominaveris. Quod si
hoceant regionem. Tantura Ut qiiod tibi perme con- rioluerit, tunc quod libuerit facies, Quo consilib rex
silium demandaverit implere studeas, donec causani accepto, hostem patriae redire jubet adpropria. Tunc
fuam Dominusprosperara facere sua pietate dignetur. missa legatione ad, Gundobadum, ut ei per singulos
Et ille, Paciam, inquit, quodcunque mandaveris. annos tributa iinposita reddere debeat jubet. Et
Hoeceo dicente, vale dicens Aredius discessit, et ad ille et de praesente sblvit, et deinceps sohiturum se
Chlodovechum regem abiens, ait: Ecce ego humilis esse proiititt.it. Chlodovechusvero ablatis thesauris,
tttus, piissime rex, ad tuam potentiam yeniq, reUn- cum preeda maxima reversus est victqr.
quens ijlum miserrimum Gtindqbadum. Quod sl me His temporibus fuit in Yiennam urbem terrae irio-
pietas liia recipere dignalur, integrum me famuluin tus,etc, ut in Gestisvulgaribus, usque ad hmcverba
atqtte fidelem, tu et posteri tui habebitis. Quem ille capitis 28 : Sed Chramnus noluit jussum patris
promplissime colligens, securo retiuuit. Erat enim implere.
1459 ANONYMISiECULI VIII. 1440
esto mihi revelare, ut sciam si propitius mihi sis fa- A equo, ut eum reciperet; transmisit. Quibus datis»
mulo tuo. Venientibus autera pueris ad beati Martini equus ille nullatenus se movit. At ille ait: Date illis
ecclesiam, cum ad ipsa limina introissent [pervenis- alios centum solidos. Cumque alios solidos dedis-
sent],primicerius'ecclesioehancantiphonamimposuit, sent, statim ipse equus solulus abiit. Tunc cum lee-
dicens: Proecinxisti me, Domine, ad bellum, et sup- litia rex ait: Yere beatus Martinus bonus est in au-
plantasti insurgenles in me subtus me: et inimico- xilio, sed carus in negotio. Ab Anastasio imperatore
rum meoruni dedisti mihi dorsum, et odientes me accepit tunc codicillosChlodoveus rex pro consulatu.
disperdidisti. Quodpsallentium ut audierunt, Domino Tunica blatlea indutus rex in basilica beati Martini,
gratias agentes, dimisso ibi equo regis, et alia mu- corona aurea in capite suo : ascenso equo, aurum et
nera multa, cum laetitia et exsultatione nunliaverunt argentum in atrium, quod est inter civilatem et ec-
regi. Cum venisset autem rex ad fluvium Vincennam clesiam beati Martini, preesente populo manu propria
cum exercitu suo, in quo loco eum vadare deberet, sparsit [erogavit], atque voluntate benignissima dis-
non inveniebat. Inundaverat enim a multitudine plu- pensavit. Ab ea die tanquam consul et Augiistus est
viarum. Deprecatusque est Dominum ut ei vadum appellatus. De Toronis autem egressus, Paiisius ci-
oslenderet, et nocte illa ibidem fuit. Mane aulem fa- t> vitalem veniens, ibi sedem regni sui constituit.
cto, cerva mira. magnitudinis ante eos Dei voluntate CAP.XVIII.—Bellum Chlodoveicontra Ragnacharium
[nutu] praecedens vadum ostendit. Illaque vadante, parentem sunm.
populus quoque sequens vadavit. Yeuiente autem (Grey., tib. n, c. 42.) Deinde commotus contra
rege apud Pictavis civitatem, dum procul ab ecclesia Ragnacharium [AL, Ragneharium et Regnaharium]
sancti Hilarii tentoria fixisset, ea nocte pharus ignea parentem suum. Erat autem ipse Ragnacharius apud
[igneus] ex ea visus est exisse. Apparuit nempe super Camaracum civitatem eflrenis in luxuria. Habebat
ipsa lentoria in auxilium Chlodoveo regi cum virlule quoque consiliarium nomine Faronem simili spur-
beati Hilarii. Prcecepit ergo tunc rex hosli suo, ut citia lutulentum. Cum enim aliquitl nmneris aut cibi
nec cibum, nec ulla stipendia de ipso pago tollerent, ei deferti essent, dicebal: Sint isla mihi, et meo Fa-
neque etiani spolia. Chlodoveus autem rex cum Ala- . roni consiliario. Pro qua causa indignati Franci qui
rico rege Golhorum in campo Vogladise [At., Vocla- erant cum eo, consentiebant Chlodoveo, commoven-
dinense] super fluvium Clinno, milliario decimo ab tes eum adversus Ragnacharium. Deditque eis Chlo-
urbe Pictava convenit. Illisquc inler se compugnan- doveus stipendia pro hac causa,. balteos et armellas
tibus, Golhi cum rege suo nimis collcesi [ collisi ] assimilatas de auro, sed de inlus eeramen et cuprum
terga verterunt, et Chlodoveus rex , sicut solebat, _, [AL, cobrium] erat deauratum, sub dolo factum,pro
victor exslitit. Cumque Alaricum interficeret, duo munere leudibus Ragnacharii, qualiter super ipsum
Gothi cum contis eum ex adverso in latere ferierunt. invitarent eum. Commoto Chlodoveus exercitu con-
Sed propter loricam qua indutus erat non livorave- tra Ragnacharium parentem suum, misit Ragnacha-
runt eum [nihil ei nocuerunt]. Dorainus enim adju- rius speculatores ad cognoscendum, interrogans,
vabat eum in cunctis quoe agebat. Maximus autem cujusesset hostis raajor? Qui interrogali responde-
tunc ibi Arveruorum populus, qui cum Apollonare runt mentientes: Tibi est fortior, et tuo Faroni con-
duce venerat, corruit in gladio Francorum, cum se- siliario. Venientes autcm Chlodoveus et Ragnacha-
naloribus multis. De hac pugna Amalricus evasil per rius ad pugnam, fortiterque inter se preelianles, Ra-
fugam, filius Alarici, et in Spaniis [Hispaniis] reguum gnachariiis coesumcernens exercitum suum, fugere
patris sui sagaciter recepit. Chlodoveus autem Theo- nilitur. Sed ab ipsis traditoribus comprehensus, li-
dericum filium suum per Albiensem et Rotinus civi- gatis a tergo manibus, una cum Richario fratre suo
talem ad Arvernum dirigit. Qui pergens, omnes ur- Chlodoveo preesentatur. Cui dixit Chlodovcus: Cur
bes illas a finibus Golhorum usque Burgundiam sub- humiiiasli gentem noslram, ut te vinciri permitteres?
jugavit, et in potestalem patris sui reslituit. Regnavit Nonne melius tibi fuerit mori? Et elevata bipenne,
igitur Alaricus annis 12; Chlodoveus quoque apud p in caput ejus defixit, et morluus est. Conversusque
Burdigalensem [Al., Burdalensem] civitatcm totam ad fralrem ejus, ait: Si tu solatiuni fratri tuo proe-
fiiemem resedit. Thesauros vero plurimos Alarici buisses, ille ligatus non fuisset. Similiter et ipsum in
rcgis de Tholosa abslulit, omnesque urbes illas acci- capite percussum interfecit, et morluus est. Post
piens, Ecolosiiiam civitatem veniens, tantam ei gra- mortem eorum, cognoscenlcs traditores eorum au-
liam Deus contulit, ut in ejus adventum muri ejus rum, quod a Chlodoveo acceperant, esse vitialum,
fiindilus corruerent. Interfectis quoque Gothis qui dixerunt hoc regi. Rex autem respondens, dixit eis:
ibidem erant, ipsam urbem apprehendit. Atque ita Merito tale aurum debet accipere, qui dominum suum
omni lerra eorum subjugata, in Sanlonico [AL, San- ad mortem tradit. Sufliciat vobis vilam tantummodo
loneo] vel Burdigalense Francos proccepit manere, habere concessam, ne inler tormenta deficiatis. Hli
ad derendam Gothorum genlem (Greg., lib. n, c. 38). aulem boec audientes, gratiam et vitam solummod
Deinde Turonis civitatem reversus, multa munera optabant habere adeptam, hoc sibi suflicere dicentes.
basilicee beati Marlini tribnit. Equus vero, quem an- Fuerunt autem supradicto Ragnachario parentes:
tea ad ipsam ecclesiam transraiserat, illius malrico- quorum frater Regnemirus [Rignemiris] nomine apu
larus datus est. llle vero centum solidos pro ipso Cenomannis civitatem jubente Chlodoveorege inter
1441 GESTA REGUMFRANCORUM. M«
fectus est. Quibus mortuis vel peremptis, omne re- _V A dum ad sanctos Agaunisfugeret, conseeutus est eum
fiUis
gnum eorum et thesauros Chlodoveus accepit. Inter- Chlodomirus, apprehenditque eum cum uxore et
at-
fectisque multis et magnis regibus, vel parentibus ejus: captosque in pago Aurilianis eos adduxit,
suis, post haecomnia mortuus est Chlodoveus rex in que in carcerem retrudi jussit. Beatus aulem Avitus,
abba in Aurelianensi civi-
pace, et sepultus est in basilica sancti Petri apostoli, qui erat tunc vir sanclus,
quam ipse vel regina sua aedificaverant(Greg. lib. n, tate, deprecabatur Chlodomirum [Chlodomerim] ut
c. 43). Mortuusest autem anuo 5 postquam cum Ala- non occideret eos. Sed ille nolebat audire eum. Tunc
rico rege Golhorum pugnavit. Regnavilque simul interfecit tam Sismundum et uxorem ejus , quam et
annis 30. A transitu sancti Martini usque ad transi - filios ejus, projecitque cos in puteum in loco quidi-
tum Chlodoveiregisfueruntanni 112.Chrothildisvero citur Colomna vico.
regina post mortem viri sui Toronis civitatem fre- CAP.XXI. — Quod iterum ChlodmirusBurgundiones
ad basilicam beati Martini diutis- devictosinterfectus est.
quenter pergens, Post ha_c iterum commovit exercitum Chlodo-
sime commorata, Domino serviebat, et Parisius raro
visitabat. mirus, in Burgundiam pergens contra Godomarura
[AL, Gaismarum]. Cufflque venisset cum magno ho-
CAP.XIX. — De morle Chlodovei,et quia quatuorfilii ste m pago Yiennense, in loco qui dicitur Visoroncia
in
ejus regno successerunt: et de Danis qui in Gal- B
g
lias irruunt. [Visroncla], et Godomarus locatis gcntibus cum Chlo-
c. mortem viri sui domiro preeliaretur, Burgundiones valde colloesicum
(Greg., tib.w, 1-3.) Igiturpost Godomaro fugerunt. Cumque eos persequeretur Chlo-
Chlodoveiregis, quatuor filii ejus, Theudericus, Chlo-
domirus, niinis valde preecucurril, antecedensque eos
domirus, Childeberlus et Chlotarius, regnum ejus cum
diviserunt aequaliter. Habe.bat quoque tunc Theude- equo valde yeloci, in medio eorum ingressus est.
Sed ex adversa parte percussus corruit, et morluus
ricus lilium nomine Theudobertum, strenuum et uti-
videnles Franci, nimio dolore et ira com-
lem : elevalique sunt in magna potentia. Amalricus est. Quod
filius Alarici Golhorum sororem eorum moti, Godomarum persequentes exterminant, Bur-
quoque regis devastan-
ad conjugium petiit. Quam illi non neganles, cum gundiones perimunt, cunctasque regiones
a ad senera omnes peremerunt, et
ornamentis optimis transmiserunt, eamque ipse sibi tes, puero usque
ita reversi sunt. Chlotarius haec audiens, uxorem
in malrimonium assumpsit. In illo tempore Danicum
suo nomine fratris sui accepit in conjugium, Gundeucam nomine.
rege Chocbilago [A.., Chohilaico et Co-
cum navale altum Filios quoque Chlodomiri orphanos, Theudoaldum,
chilag], hosle per mare Gallias
Theuderico Attoarios vel alios de- Gunlharium, et Chlodoaldum, Chrothildis regina nu-
appetunt, pagum
vastantes atque captivantes, plenas naves de captivis. C triebat, eos — secum retinens.
alto mare rex eorum ad littus' CAP.XXU. De cmdemagna quod Franci in Tho-
habentes, intrantes, populo prostraverunt, et de Ermenfredo
maris resedit [plenas naves implebant spoliis, nume- ringorum
rege eorum.
roque captivorum : altumque mare secantes, naves> (Greg., lib. m, c. 7.) In illo tempore Theodericus,
impellebant, rege eorum cum exercitu ad littus maris5 et Theudobertus [Theutbertus] filius ejus, et Chlota-
sedenle]. Quod cum Theuderico nuntialum fuisset,i rius rex, cum Francorum exercitu Rhenum trans-
Theudobertum filium suum cum magno exercitu in1 euntes, in Toringiam dirigunt contra Ermenfridum
illis partibus dirigens. Qui consequens eos, pugnavitt regem Toringorum. Haecaudientes Toringi, fossatos
cum eis caedemaxima, atque ipsis prostratis regem• fecerunt sub dolo, desuper cooperientes eos cespiti-
eorum interfecit, praedam tuht, et in terram suami bus. Cumque ad bellum ibidem convenissent, intel-
resliluit. ligentes quod equi eorum ibidem corruissent, indi-
CAP.XX. — Quod Chlodmiruset Childebertuset Chlo- gnati sunl valde. Fugit autem Ermenfridus cum To-
darius bellum ineunl adversus Burgundiones. ringis usque Onestrudem fluvium, illicque eum per-
(Greg.lib. m, c. 6 et 3.) In illis diebus Chrothildis s secuti sunt Franci. Sed ille reparatis viribus contra
regina cum venisset Parisius, ait ad filiossuos : Nonn -. Francos nitebatur. Sed tanla caedesibi fuit de To-
me pcenitet, o filii mei, vos dulciterenutrisse. Precorr ringis, ut ipse fluviusex corum cadaveribus replere-
ilaque, indignamini super injuriam meam, et patriss tur.Franci vero super eos tanquam per ponlem trans-
mei et roalris meee mortem vindicate. Illi haec au- ibant et conculcabant. Totamque regionem iUam
tlientes, in ira magna commoti, cum maximo exer- vastantes, et captivos abducentes, cuncta depopulati
cilu Burgundiam petunt, contra Sismundum et Go- >- sunt. Ermenfridus quoque per fugam vix lapsus eva-
domarum [AL, Sigismundum et Gotmarum] reges :s sit. Franci autem cum multa prceda et spolio reversi
filiosGundobadi. Tunc temporis cedificabatSismun- sunl. Fuerunl autem Ermenfrido duo fratres, Balde-
„ dus rex monasterium sanctorum martyrum Agauuen- i- ricus et Bertecharius [Al., Berecarius et Bertarius].
sium in Burgundia, sancli Mauricii scilicet cum so- >- (Greg. lib. in , c. 8.) Posl haec iterum Theudericus
ciis suis sex millibus sexcentis. Illi autem commove- ;- data fide Ermenfrido regi, Tulpiaco civitate eura ad
runt hostem Burgundionum contra Chlodomirumre-s- se venire fecit. Cumque super murum ipsius civitatis
gem, et Childebertum et Chlotarium fratres, filios >s colloquereiitur, impulsus de muro urbis ipsius corruit
Chlodovei. Illis inter se compugnantibus, fugerunt lt ad terram, et morluus est, suosque infantes Theude-
caesi Burgundionescum Godomaro. Sismundus vero •o ricus inlerficere rogavit [jussit].
W& ANONYMISiECULI VIII. J444
CAP. XXni. — Bellum qttod Childebertusexercuit A fflio dolore et aniari;tudine'cordis cum lacrymis ait ;
- adversus Gotnos, et de Amalrici interfeclione.
Satis undique rae angusliae coniprimunt. Si i-pguarc
(Greg. Ub. m, c. 10.) Childebertus quoque curo noh debcnt, quid mihi eos prodest nulrisse ? Melius
essei Arvernis civitate, soror ejus uxor Amalrici re- est illis mori quam tonderi. At ille renuntiavit eis,
gis Gothorum, pomen puellae Clothildis \AL, Ciilod- dolose falsum, dicens : Sic dicit regina, Magis vplo
child.is] regina, direxit ad eum nuntios de Spania, eos occidere, quam tondere. Nec mora etiam, appre-
dicens, quanta mala ei Amalricus fecissel, et quali- hendil Chlotharius puerum senioreni, projecitque
ter super ipsam insidiaretur propter calholicam eum ad terram , ac defixit in ascella ejus cultrum.
fidem. Nam cum ad ecclesiam Christi iret orationem Qui transyerberatus, statim niorluus est. Fraler quu-
facere, stercora et multos felores ipse super eam quejunior cum hoc vidisset, projecit se ad pcdes
projiciebat, atque in tanluin eam verberabat, ut san- Childeberti, dicens flcndo : Succurre niihi, piissiine
guinein voinerel. Quem illa in sudario stto collecluro pater, ne et, ego pereani sicut fraler meus. Tunc
fratri sqo transmisit, dicens: Indignate [Yindicalc], Childebertus commotus lacrymis, ait: Obsecro, dul-
dulcissiine frater, laborem et injuriain nicanj, do- cissirae frater, ut isti vitani concedere digueris, et
mine charissime. Cum haec audisset Childebertus quantuin [AL, ul hujus vitam tualargitate roilii con-
rex, \\\ ira magna commolus, hqsiem inaxiiiium col- B cedere juhcas, et quanluincunque] volueris, pro hoc
legit, et in Spanjam direxit, atque pugnam iniit cum dabo tibi. At ille in ira succenstis, ait ad eum : Ejice
Araalrico. At yero Golhi valde collacsi [collisi], euiii a te, aut certc prq eo morieris. Tu e* enim qui
Ainalricus. fugam verlit, naves parat ad fugieudum. hoc malura consiliuni perpetrasti, et niqdo tu yis li-
Cunique a]lingere cqnaretur ad ipsas naves, persecu- berare eum. Hoecaudiei>|SChildebertus, projecit cum
tus est eum exercifus Cbil(ieberti. At ille victum se a se. Chlotharius quoque elisit euro in terra, defixo-
cernens, ad ecclesiam Christianorum fugere niteba- que in ascellam cult^ro interfecit euin, sicut fratrein
tur. Sed antequam ad inlroitum ecclesiaepervenisset, ejus : et pucros corum nutritios siiuililer jugulavit,
quidam Francus eum lancea percussit, mortuusque ascensisque equitibus [equis] absce_sit. Regina quo-
est ibi. T,unc phjldebertus Spanjaui devastans, To- que li.ee audiens, cum liiroio inoerore atlrita, coin-
letum [Al., Tulletum] urbem ingressus, thesauros positis corpusculis eorura, cuni niagno psallentio et
magnos inde abstulit, et una cuni sorore sua rever- iniincnso luctu Parisius ad basilicam sancti Pctri de-
sus est. Sed nescio quo periculo iniminente languore porlat^ sepelivit. Quorum unus erat decem annoruro,
in ipso itinere mortua cst. P;irisius quoque deportala, ct alius sepleiu. Tertius vero noinine Chlodoaldus
in basilica sancli Petri juxta patrero suuin scpulla effugii, et .'per auxiliuin pueroruro fortium libcralus
est. Childebertus yero inter reliquos thesauros roi- C esl. Qui postea reliclo tcrreno regno, ipse propria
nisteria ecclesiarum detulil, id esl de va_is Saloroo- manu se totondit, et clcricus faclus csl, ac lionis ope-
nis pretiosissimis sexaginla calices, quindeciin pati- ribus prcedilus presbyter ordinatus est. Plenus vero
nas, viginti capsas Evangeliorum cx auro purisbiiuo post moduni virlutibus roigravit ad Doniinuiii. No-
gemmario of«ere ceelatas, jmlchre ornatas. llle vcro viento villa Parisiaci suburbano depositus roquiescit.
noluit ca confringere, sed per Ecclesias cuncia di- Chrolhildis autcm regina in elcemosynis prolluens,
stribuens, dispensavit. cum summa abslinenlia et sobrietate vitoe jugiler
CAP.XXIV. — Consilio impioCltildebertuset Chlodtlia- degebat.
rius pertritctantes nepotes suos interficiunt, et re- CAP.XXY. — De morie Theuderici, el regnum Theu-
gnum putris eorum invudunt. doberti, et bellunt adversus Chlodlharium.
(Gregor. lib. m, cap. 18.) In illis dicbtts Chrothil- (Greg., lib. m, c. 28.) Iu illis dicbus mortuus cst
dis regina, cum Parisius resideret, vidensqtie Chil- Theudcricus rex. Regnavit autciii aroios 25. Thcu-
debertus rex, quod filios fratris sui senioris Chlodo- doberlus [Tbeutbertus] quoque (ilius ejus rcgiiuin
miris preefata regina mater ipsius enutriret, et nimis cjusrccepil. Post heec Childebertus el Theudobertus
eos diligeret, cogitans quod reges eos vellet facere, comrooventes exercitum, contra Chlotarium ire dis-
dixit Chlolhario fratri suo : Mater noslra filios fra- D ponunt. Ille aulem hoec audicns, videns quod eorum
tris noslri secum retinet, et tenere diligit, eosque in exercitui resistere non possit, in silvam confugit in
regno fratris nostri vult elevare. Consilio igitur ac- Auriliano [Al., Arelauno], fecitque combros, tolaiu
cepto pertractare dcbemus quid de cis faciahius. Aut spem siiam in Dei pieliite iransfundens. Sed ct Cbro-
tondamis eos, aul interficiamns, regnuniquc fratris thildis regina hoec audicns, bcati Martini scpulciMin
noslri patris eorum inter nos dividamus. Miscrunl adiit, ibique in oratione prostrata, tota noctc vigi-
autem ad reginam Parisius Arcadiuro, nobilein virum laiis, dcprccabaturDoininuin, nc inter filiqssuos bel-
el industrium, dolose dicentes : Dic nialri noslne, ut lum civilc (oiisurgeret. Cumque conveiisscnl cuin
inittat ad nos filios fratris nostri, riepotes nostros, ut lioslibus niagnis contra Chlolarium, ul sequeiili die
eos reges constitiianius. At illa credens hoc veruni cuih inteificcrenl, mane facto in loco, in quo crant
esse, gatidens ipsos eis transmisit. Illi vero statim cohgrcgali, orta cst maxima leinpe.stos. lentoria dis-
remiserunt Arcadium ad reginam, dicentes: Hic sunt runipens cuni immixlis fulgoribus, atque cuncta stib-
forlices, et ecce gladius. Sic mandanl filii tui: Si vis vertit, irruenlibus imbribus cuiu fonitruis validis.
eos tondcre aut gladio perimere. Illa vcro proe ni- IUi vero proslrali in lcrrain coiruentes, caesi grandi-
144.. GESTA REGUl FRANCQRUM. 1446
nijbus validis, graviter verberati [AL, turbati] corr A miteni stabuli esse constituit. Buccelenus vero con-
ruuiif. Nulluni eis tegumen remansit, nisi clypeus tra Narsitem magna certamina gessil, captaque omni
laiitum, boc maxime timentes, ne ab igne ccelesti ltalia, usque in mare terminum suuio dilatavit. The-
cremarentur. Sed et equi eorum ita dispersi sunt, sauros vero magnos ad Theudobevtuni de Italia di-
ut vix in vicesimo sladio reperirenlur. Mullietiam rexit. Quodcum Narsis imperatori innotesceret, im-
de his non sunt inventi. Tunc illi aut lapidibus ceesi, perator cqnductis preliq gentibus , Narsiti sol^liuin
aut hiimo prostrati, pcenitentiam ageiites veniam misit. Confligensquepqstea viclus ab.scessit. Deinde
a Deo, quod talia conlra sanguinera Buccelenus Sicjliam occupavit, de (jua etiam tri-
precabantur
suum agere voluissent. Super Chlotarium vero neque buta exigens, regi Vransmisit.
— De morte Theqdoberti, et Chrod-
una quidera piuviae gulta cecidit, neque ullatenus CAR.XXVII. el Theudodtdo, et quia Chlodchariusregnum
anhelilus childe,
sonilus tonitrui est auditus, sed neque [AL, recepit, et betlum contra SaxonCs.
aniUitUs]vehti in illo loco senserunt. Illi quoque (Greg., lib. m, c. 36 ; tib. iv, c. 1, 2.) Post haec
mittentes huhtios, pacem et concordiam petierurit; rex Theudobertus eegrofans, febre valida correplus,'
qua data, ad propria sunt reversi. mortaus est. Regnavitque annos 14. Regnum ipsius
CAP.XXYL — Quod Childebertus et Chlodtharius in superiores Francos in Auster, Theudoaldusfilius
in Hispahiamdirigunt', Cwsaraugustamobsideht, et « ejus accepil. Igitur bonae memoriae gloriosissima
quia Longobardisiibtributo vixerunt. Chrothildis regina bohis operibus pollens, apud ur-
(Greg. lib. m, c. 28.) Post baec iterum Childeber- bem Toronicain inigravil ad Domiuumplena dierum.
tus et Chlolarras commoto exercitu magno in Spa-
lerram va- Quae cum maguo psallentio Parisius depurtata, in
niam dirigunt. Ih quam ingressi, ipsam sacrario basilicoesancli Pelri ad latus Chlodovei rer
slantes succenderunt, interficientes populum. Coesar-
gis viri sui sepulta est, a fiiiis suis Childeberto et
augustanain civilatem circumdantes obsederunt. Chlotario regibus humata. Ubi et bealissima Geno-
Populus autem qui ibidem obsessus tenebatur, in- vefa sepulta est. Chlotharius quoque rex de diversis
duti ciliciis, asperso capite cinere, in tanta liumili-' mulieribus filios habuit, id esl, de Ingunde
septero
tate ad Deum conversi sunt, ut cum tunica beati
Gunlharium, Childericum , Haribertum [Chariber-
Vincentii martyris muros civitatis psallendo circum-
Gunlramnum, Sigibertum , et Chlodsindam
irent. Mulieressimiliter induleenigris palliis, disso- tum], filiam. De Heregunde [CharegUnde]quoque sorore
luto crine, plagentes sequebantur, ut illic Ninivita-
Ingundis habuit Chilperieum. De Gunsina [Gunsinde
rum jejunium celebraretur. Quod hi reges videntes,' et
eos maleficii. Tunc Gunsinane] habuil Chramnum. Per amoteni enim
putabanl aliquid agere apprehen- eo quod pulchra esset et decora, et ipse
sum unum rusticura de civitale, interrogabant eum* Clngundis, \• esset niinis luxuriosus, lleriguntlem sororem
e]us
quid hoc esset quod agerent. Qui ait: Doinine, luin conjqgium aecepit. Theudoaldus autem rex iilius
nicam Vincentii marlyris deportant, et cura ipsa ut Theudoberti in Auster, cegrotans febre vaiida
eis Dominusmisereatur exorant. Et ille ait: Vade,' mortuus regis
est; annos 7, regnumque ejus
dic episcopo civitatis ut cura fiducia veniat ad noss Chiolarius rexregnavitque cum thesauris multis aceftpit. Eo aiuio
nihil dubitans. Ule vero cum heecepiscopo nuntias-
rebeUantibus Saxonibus, Chlolarius rex, commolo
set, ipse cum muneribus slalim occurril eis. Chil- Francorum exercitu, conlra eos pugnam iniit super
debertus quoque postulavit ut ei reliquias beati Vin- Wiseram fluvium, exercitum eorum maximum inter-
cenlii daret. At ille dedil ei stolam ejus. Tunc me- fecil, eorum vastavit: pervagaris lolam
terramque
uiorali reges acquisita maxima parte Spaniee, cum ac depopulans,pro eo quod solatium Saxo-
multis thesaiiris el spoliis reversi sunt; Childebertuss nibus Toringam,
praebuissenl.
vero Parisius veniens ecclesiam in honore beati Yin- CAP.XXVIII.—
eedificavit. Tunc Theudobertus Quod Chramnus conjurationem ad-
centii marlyris rex,'> versus patrem suum fecil cum Chiideberto, et dc '
filius Theuderici, in Italiam cum hoste pluriino abiit,t, obitu Childeberti.
Langobardis devictis atque prostratis , maximam a (Greg. lib. iv, c, 10.) Chramnus itaque fiUusChlo-
partem de ipsa terra vastavit, ipsosqueLangobardos is 51
: tarii pulcher et decqrus erat liirois, et acer et caUi-
tributarios subjugavit [sibi fecit], et cum multo spo- i- dus. Cumque ultra Ligere a patre missqs in lpco ejus
lio revcrsus est. a Sed quia terra illa vel loca, ut lt fuisset, cepit regionera valde iniquiter opprimere.
fertur, morbida sunl, exerciius ejus diversis febri- i- Quod cuiii paui nuntiat(ini fuisset, ille eum ad se
bus vexabatur. Dicitur eliam tunc lemporis tisque le vcnire praecepit h. Sed Chrampus noluii jussum pa
Ticinum accessisse civitatem , in qua Buccclenum n tris iniplere, durius agens. puxitque \Villehai;i [Al.,
direxit. Qui minori Italia capta, atque in ditionera n Wilicharii] filiam sibi in uxorem nomine Ghaldam.
autedipti regis redacta, majorem petiit. In qua coii- V- Apprehensisque niultis thesauris Parisius veniens,
tra Belsuarium [AL, Belisarium] multi vicibus pu- i- cuiu Childeberlo rege patruele spq sacraraento con-
gnans, victoriam oblinuit. Cuinqueiinperatqr vidis- i- stqctus est, jurans se esse patri cer.issimuro iniroi-
set quod Belsuarius crebrius vincerelur, amolo eo io cum. Cum,autem Chjldebertqs rex oegrotarq ccepis-
Narsitem in ejus loco statuit. Belsuarium verq co- )- set, diutissime Parisius fpbribus decubans, mortuus
a Sequentia addita sunt ex cod. illustris viri Fran- i- b Huc uscpiecodex Cameracensis.
cisci Xhuan'
1447 ANONYMISJSCULI VIH. 1448
divisionem legitin_anj
est, et in basilica beati Vincenlii martyris , quam A Chilpericus, atqtte Sigibertus,
Charibertus regnum Childe-
ipse construxit, sepullus. Cujus regnum et thesauros fecerunt. Accepitque
Chlotarius rex accepit. Chraranus quoque cura eva- berti, sedemque constituit Parisius; Guntranuus
derepatri non posset, Britannias petivit. IbicumBri- regnum Chlodomeris accipiens, Aurilianis scdcm
tannorum rege Cunoberto ipse et uxor ejus, et filii instituit; Chilpericus vero regnum Clotarii patris sui
socer accipiens, Suessionis civitate sedem slatuit. Sigiber-
[AL, filiac] ejus latuerunt. Willeharius autem
et sedera ha-
ejus Turonos ad basilicam sancti Martini confugit. tus autem regnum Theuderici accepit,
Tunc ipsa basilica per peccata Willeharii et uxoris bere Remis civitatem conslituit.
stanno CAP.XXX— Ubi Chuni Gallias appetenles prostrati
ejus succensa est: quam postea Chlotarius rex sunt, et bellum imer Sigiberto et Chilperico, et de
cooperire jussit, et illam ea, qua prius fuerat, ele-
uxoribus Chareberti.
gautia reparavit. Post haecChlotarius rex comraoto
(Greg. lib. iv, c. 23 et 26.) Igitur post raortem
niaguo exercitu conlra Chraranum in Britanniam Chlotarii regis, Chuni commoti cura Cagano rege suo
frendens direxit. Sed et Chramnus nihil timens, Gallias venire deslinant. Contra quos Sigibertus
contra palrem ad bellum cum Cuniberto [AL, Cono- exercitura movit, ac fortiter contra eos pugnans
berto et Conobro]rege Britannorum egreditur. Curo- n proslravit alque devicit, et in ore gladii eos fug.tvil.
que fortiter inter se compugnarent, Chlotarius rex Sedpostea rex eorum amicilias cum Sigilerto petiit,
commotus lacrymis aiebat : Respice, Domine, de el per raissossuos pacem cum eo postulavil [Al., pe-
coelo, et judica juste , illudque impone judicium, pigit], reversusque est in lerram suam. Duro aiitein
quod quondam inter Absalonem et patrem ejus Da- illic moraretur Sigiberlus, Chilpericus fratcr ejus ho-
vid posuisti. Confligentesque pariter, Britannorum sle collecto Reroos pervasit, et Campaniam succen-
rex in fugain vertitur, ibique cecidit. Chraranus quo- sam alque proedatamdevastavit. Sigibertus auleni a
que dum per fugam evadere conaretur , navesque Chunis rediens victor, contra Chilpericum exercitum
in mari paratas haberet, et dum uxorem vel filias commovit, Suessionis civitatem occupal: ibique in-
liberare vellet, ab exercilu patris oppressus, captus vento Theudeberto filio Chilperici apprehendit euro,
atque ligatus est. Quod cum Chlotario regi nuntiatum et in exsilium transmisit [retrusit]. Accedens etiam
fuisset, jussit eum cum uxore et filiabus igne con- contra Chilpericum bellum commovit. Quo victo
surai: inclusique in tugurium cujusdam pauperculoe, atque fugato , civitates suas in suo dominio restiluit
Cbranmus super scamnum extenlusorario suggillatus [in suam dominationem revocavit]. Theudoberlum
[Id est slrangulatus] esl, et sic postea super eos ipsa vero filium ejus apud Ponticonem villain custodire
casella incensa, cum uxore et filiabus est combustus. jussit per annum integrum. Quem postea, clemens ut
p
CAP.XXIX. — Quo tempore sunctus Medardus trans- erat, inuneribus dilatum patri reddidit saiium, dato
iit: el de morte Chloacharii, et quia fitii ejus suc- sibi sacramento, ne unquam contra eum agere de-
cesserunt in regnum.
beret. Quod tamen poslea , peccatis ingruentibus,
(Greg., lib. iv, c. 19.) Tunc quoque in Ulistempori- fuit irruplum. Charibertus rex Ingobergam [AL,
bus beaiissimns Medardus episcopus, plenus virtuti- Ingodolergam] duxit uxorem. Habebatque ipsa re-
bus preeclariset gloria, migravit ad Dominum. Quem gina puellas duas cujusdam pauperis filias, nimis
Chlotarius rex Suessione civitate cum magno psal- et speciosas. Nomen senioris Marcouefa
pulchras
lentio gloriose sepelivit, tribuens illic multas facul- nomen vero junioris Merofledisvoca-
[Marcoueva],
tates. Rex vero Chlotarius ad beati Martini sepul- batur. In ainore rexCharibertus uimis exar-
quarum
crum abiit: illic diutissime orans, multa munera serat. eas nimio odio pro
Ingoberga quoque aflligebat
largitus est, et per multas basilicas sanctorum com- ea causa. Nam et patrcm earum compositoreni lani-
plurima dona tribuit. Post hoec dum in Cottia sylva ficii fieri jussit. Pro qua causa rex niinis iratus Ingo-
venationem exerceret, a febre valida corripitur. et Merofledemaccepit uxorem. Post
Exinde Compendio villa, quoe est bergara reliquit,
palalium regale, hoec Marcouefa sororem ejus ad conjugium
rediit. Ubi cum vexaretur dicebat: Yua, quoque
graviter , causa a sancto Germano Parisio-
'
vua ! quid putalis qualis est ille rex ccelestis, qui sic runi 0 copulavit: pro qua
episcopo excomraunicatus uterque est. Sed cum
tam magnos reges interficit ? In hoc eniiu leedio po- rex eam Deiroor-
relinquere nollet, percussa judicio
silus spiriluni exhalavit, regnavitque annos Sl [AL, tua est.
obiitautem anno 51 regni sui]. Quem quatuorfilii sui CAP.XXXI. — De morte Chureberli: et
quia Sighi-
cum magno honore Suessionis civilale deferentes, in bertus Brunchildemaccepil ttxorem sibi, et Chiipe-
basilica beati Medardi sepelierunt. Chilpericus vero ricus Galsuiniem, et de Fredegunde.
post morlem patris sui thesauros, qui in villa Brin- (Greg. tib. iv, c. 27 et 28.) Non post multum tcm-
naico [AL, Brinago et Brinnaco] erant congregati, pus Chariberlus etiam rex mortuus est, et in Blavia
accepit, et ad Francos utiliores petiit, ipsisque mu- caslello in basilica sancli Roroani sepultus. Porro
nera mulla dedit, et sibi subdidit. Mox Parisius in- Sigiberlus rex cum videret quod fratres ejus indi-
greditur, sedemque Childeberti regis occupat. Sed gnas sibi uxores accipereut ct ancillas ad conjugium
non diu licuit ei hoc possidere. Nam conjuncti fratres copularent, legationem in Spaniam misit, et cum
ejus, eum exinde expulerunt, et sic inter se hi qua- muliis muneribus Brunchildem Alhanigildi regis
tuor, id est, Charibertus [Cherebertus], Guntrannus, filiam petiit. Erat eniin pueUaclegans opere, et pul-
1449 GESTA REGUMFRANCORCM. 1450
,1chra, et ingeniosa. Quara paler ejus non dcnegans, /V duere, cum ipsa filia sua : deditque ei prceJia roulta
cum magnis tbesauris antedicto regi transmisil. Ille et villas. Episcoptim vero , qui eam baptrsavit, es-
vero cum magno apparalu et immenso gaudio cam silio condemnavit-.Fredegundem vero copulavit sihi
accepit uxorem. Et quia Ariahor-legi subjecta erat, ad reginam.
eam Sigibertus rex in nomine sanctae Trinitatis ba- CAP.XXXH.— Bellum quod fuit Sigeberto et Chil-
ptisare praecepit: et fidera catholicamconfessa, per- perico : et de morte Sighiberti.
fecte imbuta est. Qiiod videns Chilpericus rex, cum (Greg: lib. iv, c. 37, 43, 49. 50, 51;) Tunc Jusli-
jam plures haberet uxores. sororem Bruncbildoeno nianus miperator apud Constantinopolim civitatero
inine Galsuitidam [Gailsuuindam] expeliit, promit- obiit: iustinus ambivit [Al., accepit] imperium. Chlo-
tcns per legatos alias uxores dimittere. Pater vero doveus quoque junior filius Chilperici abiit usque
ejus has promissiones audiens , filiam suam praefa- Burdegalam [AL, Burdigalem, et Burgundigalam]
tam cum multis thesauris ei destinavit. Nam ipsa urbem. Ubi cum nullo inquietante resideret, Sigul-
Galsuinda eetate senior eral Brunchilde. Chilperi- fus quidara a parte Sigiberti regis missus, cum exer-
cus vero cum magno gaudio eam in conjugio susce- citu se super euroobjecit. Querafugientem, cumtubis
pit, et ipsa in nomincsanctaeTrinitatis cbrismata, ma- et buccinis quasi fugientem cervum insequebatur.
gna christiana (magnsesanctitatis femina] effectaest. BI Qui vix ad patrem labens Parisius pervenit. Chilpe-
Per odium autem Fredegundis valde pessimoeconeu- ricus quoque Theudobertum filium suum senioremj
binaesueeorthmestintereas grandescandalum. Dice- qui antea Sigibertoj uraverat, ultra Ligerem cum hoste
bat enim ipsa Galsuinda tantas sibi injurias a rege se [AL, hoslili manu] direxit. Qui abiens civilates Sigi-
sufferre non posse , propter iniroicitias Fredegundcc. berti avunculi sui pervasit, id est Toronis, Pictavis,
Petiit itaque ut relictis thesauris , quos secura de vel reliquas. Apud Pictavis aulem contra Gundoal-
Spania tulerat, liberam eam redire dimitteret in dum ducempugnavit; colloesusqueest exercitus Gun-
patriam ad patrem suiim. Sed ille eam verbis mol- doalti., et fugit. Magnamque ceedem illic Theudo-
libus blandiebalur. Per consilium itaque pessimae bertus de hoste Gundoaldi feeit. Commotoinde exer-
FrcdeguncKseam per noclem in stratu suo strangu- citu Lemovicinum Gadurcinumqueabiil. easque per-
lavit. Post ctijus obitum Deus pro ea virtules oslen- vastavit, ecclesias multas incendil, ministeria de-
dit. Quofaclo, fralres Chilperici hoc indignantes, trahit [abolivit], clericos interfecit, monasteria vi-
eum de regno ojiccre voluerunt. Habebat autem lunc rorum dejecit, puellarum deludit, et cuncta devasla-
Chilpericus rex tres filios de Audovera regina sua, id vil. Fuitque in illo tempore pejor in Ecclesiis gemi-
est, Theudobertuni [Theutbertum], Meroveum, et lus quam terapore persecutionis Maximianiet Dio-
Chlodoveum. Nunc autem ad ccepta redeamus, qua- C ' cletiani imperatorum. Cumque has discordias inter
litcr Fredegundis dominam suam Audoveram regi- hos fratres disseroinari videret, commoto iterum
nam decepit. Nam ipsa Fredegundis ex familia in- Chilpericus exercitu usque Remis accessit, cuncta
fima fttit. Gumautem Chilpericus rex in hostem cum incendens atquc debellans. Quod audiens Sigibertus,
Sigiberto fratre suo contra Saxones ambulasset, Au- convocatis gentibus illis quee ultra Rhenum sunt,
dovera regina gravida remansit, qua; peperit filiam. Parisius venit, et conlra fratrem suum ire disponit,
Frcdegundis vero per ingenium consilium dedit ei, mittens nuntios Dunensibus vel Toronicis, ut contra
dicens : Domina mea, ecce Dominus rex victor re- Theudobertum ire deberent. Quod illi dissimulantes,
vertitur : quomodo polest filiam suam gralanter[.4.,, rex Godegisilum et Guntramnum duces in capite di-
gratulanter et dignanter] recipere non baptisatam ? rigit. Qui commoventes exercitum, adversus eum
Cum heecaudisset regina, baptisterium parare proe- pergunt. Ille quoque dereliclis suis cum paucis re-
cepit, vocavitqtieepiscopum, qui cam baptisare de- mansit, sed lamen ad bellum exire non dubitavit.
beret. Cumque episcopus adfuisset, non erat ma- Yenientesquead pugnam Theudobertus.[Theutbertus]"
trona ad praesens, quoepuellam sttscipere deberet. deviclus prostcrnitur, mortuusque est ibL Ab Au-
Et ait Fredegundis : Nunquid sirailem tui invenire nolfo quoque duce colleclus, Ecolosinam civitatem
poterimus , quae eam suscipiat ? Modo tttmet ipsa "• deportatus, ibidem sepultus est. Chilpericus vero per
suscipe eam. Illa vero heecaudiens, de sacro fonte Rodomagensero urbem fugiens cum uxore sua ac fi-
eam suscepit. Yeniensaulem rexvictor, exiit Frede- liis, Turnacum civitatem ingressus, ibi se reclusit et
gundis obviam ei, diccns : Deo gralias , quia Do- communivit. Sigibertus vero civitates illas, quoeultra
minus noslcr rex victoriam reccpit de adversa- Parisius sunt positoe, usque Rodomacum accepit.
riis suis; nataque tibi est filia. Cum qua dominus Regressus inde Parisius inlroiens, ibi ad eum Brun-
meus rcx dormiet hac nocte ? quia domina mea childis cum filiis suis venit. Tunc Franci, qui quon-
regina commater tua est de filia tua Childesinde • dam ad Childebertum seniorem aspexerant, ad Sigi-
[AL, Chelsindane]: Et ille ait: Si cuin illa dormire bertum legationem mittunl ut ad eos veniret, et illic
nequeo , dormiam tecum. Cumque introisset rex in Chilpericoderelicto, ipsum supra se regem stabiliunl.
aulam suam , occurrit Audovera regina cum ipsa Qui heecaudiens, misit eos ut fratrem suum in
supra
puella. Et ait ei Rex : Nefandam rem fecisti per sim- memorata civitale Turnaco obsiderent, dicens se cum
plicitatem tuam. Jam enim conjux mea esse non exercitu eos esse secuturum. Cui beatus Germanus
poleris amplius. Rogavitque eam sacro velaminc in- episcopus dixit: Si abieris, et fratrem luum inter-
PATBOL.XCVI m
1451 ANONYMIS/ECULI VIII. 1452
ficerc nolueris, vivus et victor redis ; sin autem aliud A qnit, volunlas Dei fuerit, ipse cos separare non co-
cogitaveris, morieris. Sic enim Dominus per Salo- naretur. H;cc illi sacramenta accipientes, dc basilica
monem ait: Foveam quam fratri tuo prwparabis, in egrcssi sunl: cxosculatisque dolose, et dignanter
eam cades. Quod illc audire neglexit. Venicntem au- acceptis, epulavit cum eis rex. Post dies vero pau-
tem illum apud villani, cui nomen Victoriacum, col- cos, cum ipso Meroveo assuroplo Suessionis civita-
lectus est ad eum omnis exercitus, impositumque tero rediit. Cumqtie ibidcm moraretur, collecto ho-
supra clypeum regem eum super se statuunt. Tunc ste de Campauia adversus Chilpcricum, ille quoque
Fredegundis memor artium suarum inebriavit duos similitcr curo cxercitu aciem dirigit contra eos. At
pueros Tarwanenses, dixitque eis : Ite ad cuneum illi nimis coesi in fugam dilabuntur, multosque ibi
Sigiberti, et assimulate ut eum supra vos in regem nobilissimos viros occidit. Quoeposlquam acla sunt,
elevare debeatis, eumque interficite. Si evaderitis rex Chilpericus propler conjugalionem Brunhildoe,
vivi, ego mirifice honorabo vos, et sobolem vestram ; vel ejus maleficia, Merovcum suspcctum habebat pro
si autem corrucritis, ego pro vobis eleemosynas hac pugna, insidiante Fredegunde. Tunc cxspoliatum
multas per loca sanclorum distribuam. Illi vero nec eum ab arma, commendavit custodibus, traclans
dubii, ad eum venientes, cum aliam causam sugge- [AL, consultans] quid de eo facere deberct. Post hoec
rere simularent, abstractis cultris (quos vulgus scram- B tonsuralus est ipse Meroveus jubente Chilperico,
xaxos [AL, scramsaxos— Sachso longiorcs cultri et presbyter ordinalus cum veste saccrdolali inona-
machoeroe]vocant) utraque ei latera feriunt. At ille sterium Aninsula in Cinoniamiicuin cum direxit, ut
vociferans atque corruens, non post multo spatio illic regulari ordine degere deberet. Tempore quo-
cmisit spirilum suum. Ubi eliam et illi homicidoecor- que illo beatus Germanus Parisiorum episcopus plc-
ruerunt. Chilpericus vero nesciens de fratris interitu, nus dierum ac virlutibus magnis niigravil ad Doini-
quid Fredegundis egisset, dubius hoesitabat, quomodo num, et cum gloria et psallentio maximo in beali
angustias, quas ab hosle fratris sui patiebatur, an Yincentii martyris basilica est scpulttts. Childebertus
evadere posset, aut non. Donec Fredegundis omnia post hoec juuior legationem ad Chilpericum misit
de fralris sui morte narravit. Tunc egressus Chil- proplcr Brunhildem niatrem suam. llla quoque paci-
pericus rex cum satcllitibus suis de Turnaco cum fice reddila est. Eo lempore Samson filius Chilperici
uxore et filiis, veslitura Sigiberlum vestibus ornatis mortuus est.
apud Lambros vicum sepelivit. Unde poslea Sues- CAP. XXXIV.— De descriptionespessimas, quas Chil-
sionis in basilica sancti Medardi juxta patrem suum pericus fieri jussit.
Chlotharium sepelierunt. Obiit autem anno 14 re- (Greg. lib. v, c. 28.) Chilpericus autem rex descri-
gni sui, oelatequadragenaria. Interempto igitur Sigi- C ptiones novas et graves per consilium Fredcgundis
berto rege apud Vicloriacum villam, Brunhildis rcin cunclo regno suo fieri jussit. Pro qua causa mulli
gina cum filiis suis Parisius rcsidebat, plena luctu, relinquenles civitales illas vel possessiones proprias,
quid de se agere deberet, ignorans. Gundoaldus dux alia regna peticrunt, dicenles : Sibi raelius esse pere-
apprebensum Childebertum filium ejus parvubim grinari, quam tali periculo subjacere. Sic enim sta-
furtim per noclem abslulit, et cum eo in Auster fu- tutum fuerat, ut possessor de propria lerra unam
git. Collectisque gentibus, super quas pater cjus rc- amphoram vini per arepennem redderel. Sic et de
gnaverat, regem eum conslituit. reliquis tcrris el universa substantia faciebant. Si-
CAP.XXXIII. — Quod Brunchitdis in exsilio retru- militer el de mancipiis cuncta agebanlur. Populus
ditur, eatnque Merovechusin uxorem assumit, el vero valde oppressus vociferabantur ad Dominum.
bellum Campanorum. Eo tempore rex Chilpericus gravitcr eegrotavit. Quo
(Greg. lib. v, c. 2, 5; 8, 22.) Chilpericus vero rcx recuperante [AL, revalescente], Dlius ejus junior
Parisius veniens, apprehensa Brunhilde, apud Roto- necdum baptisatus aegrotare ceepit. Qui baptisatus,
magensem civitatem in exsilio retrusit, thesauros- vix convaluit. Fraterque ejus senior nomine Chlo-
que ejus, quos Parisius detulerat, abstulit, et lilias " doberlus hoc morbo corripitur valde [AL, valida
cjus Meldis urbe tenere proecepit. Chilpericus post tabe]. Et Fredegundis plena dolore Gliorum et ge-
hoec filiuiii suum Meroveum cum exercitu ultra Li- milu, ait ad regem sero pcenitens [AL, jam repceni-
gerim dirigit. At ille relicta ordinatione patris, pcr tens]: Diu nos male agentes pietas divina sustinet.
Cenomannicum reversus, matrem suam Audoveram -Nam nos soepe febribus et aliis malis corripuit, el
visitare se fingens, Rotomacum civitalem venit. Ibi- emendare negleximus. Ecce jam perdimus filios :
que Brunihildoe reginee conjunctus, eam sibi in con- eccejam eos lacrymoepauperum, lamenta viduarum,
jugium copulavit. Haec audiens Chilperictis, quod suspiria orfanorum interimunt. Eccc auri ct argcnli
scilicet contra fas et legem canonicara uxorcm patrui imniensa pondera, cellaria ethorrea plena redundant,
accepisset, valde amarus factus est, et festinus ad et ncscimus cui congrcgamus ea. Ecce quod pul-
ipsam urbem perrexit. Illi vero cum cognovissent, chrius habebamus, perdimus. Quid nobis proderunt
quod eos separare decerneret, ad basilicam sancti oinnia ista ? Nunc vero placcat libi consilium meum,
Marlini, quee est ligneis labulis supra murum con- etjube reddcre quod male pervasimus, et dcscri-
structa, confugiunt. Rcx vero cum eos per ingenium pliones novas, quas injuste el nequiter fecimus, jube
inde ejicere non posset, dolosc cis jurans: Si, in- incendere [AL, igne crcroari], tit si nalos pcrdinius,
1453 GESTA REGUM FRANCORUM. 145*
ve\ poenam perpetuam evadamus. Tunc rex com- A se Landericum, et narravil ei hoecomnia quac rex
: cra-
puncto corde tradidit omnes descripliones iniquas ad feeeral, dicens : Cogita quid agere debeas quiaLan-
comburendum in ignem. Post hacc parvtilus filitis stina die ad tonnenla valida exibimus. Et ait
ejus morilur. Quetn cum grandi mcerore Parisius in dericus conlrislalus spiritu, et commotus lacrymis.
basilica sancti Dionysii martyris deportan.es sepe- dicens : Tam mala [male] hora te viderunt ocul: mei.
lierunl. Deinccps Cblodobcrlus [AL, Roberlus] fi- Ubi fugere possum doniiuo meo regi ? Ignoro eniiri
lius eorum alius cum nimis oegrotaret, componenles qttid agere debeam, quia comprinmnt me undiquC
eum in feretro, Suessionas [A/., Scxonis] ad basili- angustiae. El illa dixit ei: Noli timere : audi consi-
cam sancti Medardtdeduxerunt. Projicienlesque eum Iium meum, et faciamus hanc rem, et non moriemur.
atl sanctum sepulcrum, voverunt vota pro eo. Sed Cum enim rex de venalione summo noctis vespere
inedia nocte deficiensmorluus est. Quem in basilica obtenebrante crepusculo advenerit, mittamus qui
Ranctorum martyrum Crispini et Crispiniani sepe- eum inlerficial: et proeconesclament, quod insid«ae
lierunt. Magnus quoque planctus in omni populo sunt Childeberti. lllo quoque mortuo nos cum filio
fuit. Nam mulieres cum viris sumentes lugubria fle- meo Chlothario regnemus. Factum est aulcm in mi-
bant, nigris veslibus indutoe, percussoe pectora boc tium noctis, revertente Chilpericorege de venatione,
fttnus suut prosecutee. Multa quoque munera ac dona g quidam pueri adulatores inebriati vino a Fredegunde
reli-
Chilpericus rex ecclesiis vel pauperibus, ac proedia missi, dum de equo descenderet, pergentibus
multa est largitus. quis personis ad melata [A7., ad hospilia] sua, ipsi
— gladiatores percusserunt regem iu alvum scramsaxis
CAP.XXXV. De Justino et Tiberio imperaloribus, scramxasis]. At ille vociferans expiravit, et
et de Italia subjugata: et transitu Guntltramni re- [AL,
gis, et quod per inaenium Fredegondis interfectus mortuus est. Succlamaverunt quoque adulatores,
cst Chilpericus. quosreginafraudulenter miserat, dicentes: Insidioe,in-
(Gregor. lib. v, cap. 30.) Eo quoque lempore Justi- sidieefuerunt heeChildeberti regis Austrasiorumsuper
nus imperator amens effectus 13 anno imperii sui dominum nostrum regem. Tunc exercitus huc illuc-
apud Constantinopolimcivitatem obiit. Tiberius quoque discurrentes cum nihif invenissent, reversi sunt
que imperium suscepjt. Post liaec Theudericus puer ad propria sua. Mallulfus[AL, Mathulfus]itaque Sil-
filius Chilperici obiit. His diebus peperit Fredegun- vanectensis episcopus, qui in ipso palatio lunc ad-
dis puerum, qtiem Chlotharium vocaverunt. Hic erat, indutum euin vestibus regalibus, in nave le-
fiiit poslea rex magnus, qui genuit Dagobertum. In vatum, cum hymnis et psallentio magno, cum Fre-
illis quoque diebus Childebertus rex in Italiam abiit, degunde regina vel reliquo exercitu, Parisius civi-
rursumque eam ad partem Auster, quam ipse rege- C tatem in basilica beati Vinccntii martyris eum sepe-
bat, acquisivit, et sub tributo subjugavit. Tunc ctiam lierunt. Regnavit enim annos 23.
maximoediscordiaeinter Chilpericumet Childebertum CAP.XXXVI.— Ubi Fredegundis bellumcum Austra-
nepotem suum consurgebant. Irritabantque eos ex siis gessit,eosque devictosCampaniam succendit.
utraque parte Fredegundis et Brunhildis. Eo quoque Fredegundis autem cum Chlothario rege parvulo
tempore mortuus esl boneememoriae Guntramnus filio suo, et Landerico, quem majorem domus palatii
rex inclytus, frater Chilperici. Cavelone [AL, Cabil- constituerat [AL, elegerunt], in regno resedit. Fran-
leno] autem civitate Burgundise in basilica sancti ci quoque preedictum Chlotharium regem parvulum
Marcelli martyris sepultus est. Regnavil autem an- supra se in regnum statuerunt. Audiensautem Chil-
nos 31. Fredegundis ilaque filiam suam nomine debertus rex Austrasiorum Hlius Sigiberti, nepos
Rihgunde [AL, Riccundem, et Ricohundeni], cum Chilperici, avunculo suo mortuo maleficia Frede-
magnis opibus el infinitis lb;sauris, in Hispaniis ad gundis reginae, hostem collegit. Nam defuncto Gun-
Leudegildum regem, uxorem filii sui cum magna tramno patruele suo, regnum Burgundiaeipse accepit.
legatione Goltorum direxit. Eral autem Fredegundis Igitur Burgundioneset Austrasii, et superiores Franci,
regina pulchra, et ingeniosa nimis, atque adultera. simulcommoto grandi exercitu valde per Campanias
Landericus quoque erat tunc in aula regis Chilpe- Ddigressi, pago Sessaunico [AL, Suessionico] cum
rici, vir eflicax atque strenuus. Quem memorata re- Gundobaldoet Wintrione patriciis suis vastantes in-
gina diligebat multum, quia luxuria comraiscebatur grediuntur. Haecaudiens Fredegundis, cum Lande-
cum ea. Quadam die malurius mane, cum rex ad rico et reliquis Francorum ducibus hostem congre-
venationem exercendam de villa Calinsa [Callense] gat; et ad Brinnacum villam veniens, multa dona et
in Parisiaco dirigeret, cum nimis ipsam Fredegun- munera Francis donavit, eosque ad pugnandum con-
dem diligeret, reversus in camera palatii de stabulo tra inimicoseorum cohortans. Cumquevidisset, quod
cquitum, iSa caput suum abluens aqua in ipsa ca- nimius esset exercitus Austrasiorum conjuncti [coa-
mera ; rex vero retro veniens, eam in natibus suis dunati] simul, consiliun. dedit Francis qui cum ea
de fuste percussit. At illa cogitans quod Landricus erant, dicens: De nqcte consurgamus contra eos cum
esset, ait. Quare sic faois, Landrice ? Respiciens sur- lucernis, portantes socii qui nos preecedunt ramos
sum [AL,relro] vidit quod rex esset, et expavit ve- silvarum in manibus, tinlinnabulis supra equosli-
liementer. Rex vero nimis tristis effectus, in ipsam gatis, ut nos cognoscere ipsorum vigiles custodcj
Venalionemperrexit. Fredcgundis itaque vocavit ad Iiosliumiioii qucant. I__.ieescc.iteinitio tliei irruamu»
1455 ASONYMIS.ECCLI VIII. iim
super eos, et forsitan eos deviiiccmus. Placuitque A dilapsus, scctis fluviuni Scquanaiii Miclitaiuun [AL,
hoc consilium. Cum auicin denuntiatuin fuisset pla- Mililonem,et Miclitouem] castrum ingrcssus, exinde
citum, qua die ad praeliandum in loco nuncupanle Parisius ttrbeni penetravit. Theudericus quoque re-
Truccioe in pago Suessionico [Truncia pago Saxo- gionem illaro dcvastans alque succendens, usque
nego] convenire deberent. Illa sicut consilium de- Sciona [Isquinam vicum] vico cnm raulta spolia re-
derat, de nocte consurgens, cum armorum apparatu, versus esl. Chlotharius auteni a Parisius regressus,
cum ramis in manibus, vel reliqua quee superius di- usqtie Arelauno [AL, Erelauno, et Aurellano] silva
xinius, ascensis equitibus, Chloiliarium parvulum properavil.'
regem in brachia vehitans, usque Trucciago [AL, CAP.XXXVIII.— De consilio pessimoBrunchildis, cl
Trunciaco] pervenerunt. Cum autem custodes ho- quia Theudericus fratrem suum occidit.
sliriro Austrasiorum ramos silvarura, quasi in monti- Brunchildis vero .soepiusper invidiam pejora con-
bus, in agmine Francorum cernerent, et tiiinitum silia Theuderico rcgi nepoti suo subminislrabat, di-
tintinnabulorum audirentcustodes, dixit vir ad socium ccns : Cur negligis et non requiris thcsaurum patris
suum : Nonne hesterna die in illo et illo loco cam- tui ac regnum ejus de manu Theudoberti? cum cer-
pestria erant ? quomodo nunc silvas cemimus ? Et lissime scias eum non csse fratrem tuum, quia filius
ille irridens dixit: Certe inebrialus fuisti, msdo de- B meretricis est, concubineepa.ris tui, et in adullcrio
liras. Non audis lintinnabula equorum nostrorum fuit natus. Cum heec audisset Theudericus, acerbis
jtixta ipsara silvairi pascentium? Gumheeeagerentur, moribus ut erat, exercitum plurimum coramotum
et aurora diei inilinm daret, irruerunt Franci cum contra Theudobertum germanum suum direxit, et ad
slrepitu tiibartim stiper Atislrasios et Burgundiones Tulbiacum caslrum ad belhim conveneruiit. Illis intef
dormientes, cum Fredegunde ct Chlolhario parvulo. se valde confligentibus, Theudebertus loesum cer-
Interfeceruntque maxifflam parlem de hoste illo, et nens exercitum suum, in fugam dilubitur, et Colo-
innumerabilis multitudO maxinii vaide exercitus a niam civitatem ingressus est. Theudericus autem
majore usquc ad miiiorem ibi cccidit. Gundoaldus terram Ribuarinsem [AL, Ribariensem] suceendit
quoque et Witrio [AL, Wintrio] per fugam dilapsi atque vaslavit. Populus itaque regionis illius cjus se
vix evaserunt. Landericus vero insecutus Witrionem, ditionibus subdunt, dicentes : Parce nobis, piissime
ille per auxilium cqui velocissimi evasit. Fredegun- rex. Jara cnim subditi sumus tibi : noli nosamplius
dis rero cum reliquo exercitu usque Remos accessit, oppriinere. Et ille ait : Aul adducite raihi vivura
Campaniam succendit alque vastavit, cum multa Theudoberlum, aut capul ejus amputate, et mihi de-
praeda et spoliis reversa est Suessioniscivitatem cum ferte, si vultis ut vobis parcere debeam. Illi hace
exercitu suo C audienles, in ipsa civitate ingressi ei alia pro alia
CAP.XXXVII.— De morte Fredegundis, et bellum meiiticntesdixerunt: Sic mandat frater tuiis : Redde
Theudoberti conlra Chlotarium. thesauruin patris tui, quem opud le relines : ille
Eo tempore Childebertus rex Aiistrasiorum hal.e- posl heccreverlctur cum exercitu suo. Cumque hoec
bat filiosduos, seniorem ex concubina nomine Theu- ei meBlicjilesdicerent, ille cum eis in palatium the-
doberlum, juniorem vero ex regina nomine Theude- sauri sui ingressus cst. Cumque in arca thesaarorum
ricum. Ipsumque cum avia sua Brunichilde in Btir- ornamenla requireret, unus ex eis abstracto gladio a
gnndiara in regno Guntramni regis magni direxit. rctro eum in cervicem pcrcussit, et amputavit caput
Eo tempore niortuus est Childebertus rex junior. ejus. Sustuleruntque eum per murum civitalis Colo-
rcgnavitque annos 20. Theudebertus filius ejus in re- niae. Theudericus vero luec videns, ipsam civitatem
gno patris sui in Austria [A.L,Auster] statutus est, apprehendens, thesauros magnos accepit. Cttmquc
Theudeiicus vero in Burguudia. Eo eliam tcmpore sactamenla ab ipsis F»ancorum sublimibus accepis-
mortua est Fredegundis regina senex et plena dic- set in basilica sancti Gereonis martyris, visitm fuit
runi, et Parisitts in basilica sancti Vincentii martyris ei quod percussus fuisset in latere dolose. At ille ait:
est sepulla. Theudericus vero rcx Burgundieeerat Observate ostia, nescio quis de istis perjuratis Bi-
"
pulcher et slrenuus atque callidus nimis. Qui per boariis me percussit. Gumque revolvissent veslimenla
consilium aviae suee Brunhildoehostcin raaximum ex ejtts, non aliud invenerunl, nisi signum parvultim
Burgundia congregans, contra Chlotharium patruc- purpurcum. Inde enim cum multa spolia Theudcricus
lem suum direxil. Chlolharius hoecaudiens, coroinoio rex rcversus, cuin fiiia Thcudoberti regis fralris sui,
Francorum exercitii, conlra eum festinus perrexit. vel duobus filiis ejus parvulis, reversus est ad urbem
Convenientesque simul cum hostibus in pago Seno- Mctenscm,ibique Brunhildis regina advenerat. Ap-
nico super fluviuni ArOanna constitefunt, belloque prchensosque pueros filios Theudoberti inlerfecit.
invicem commisso, tanta cocdesillic fuit de utroque CAP.XXXIX. — Quod Theudericus neptem suam ad
populo, ul ipse alveus de hominum cadavcribus re- conjugiumsociarc voluit, el quia BrunCltildisipsum
Theuderieumoccidit.
plelus, aqua ipsa penitus currere non valerel [AL,
cursum aquoe solitum mutaret], tanto cruore fuso. Theudericus itaque rex vidciis filiam Thcudoberti,
lbi eniin in ipso certamine visus fuit angelus Domini neplem suam, qtiod cssetpulchra, voluit eam sibi ad
evaginato gladio supcr populum illum. Chlotharius conjugiuro copularc. Cui ait Brunbildis : Quoinodo
atilein rex cernens licsuniexercituni suum, in fugam accipere poteris filiam fralris tui? At ille ait : Nonne
1457 GESTA UEGUMFRANCORUM. 1458
tu dixisti mihi, quod non esscl frater meus ? Cur in- A succurrat nobis antequam cunctuS exercitus corrual.
duxisti super me hoc peccatum , inimica, mala ct Qui cucurrit velociter, et Ardennam silvam transilo
rea morlis, ut fratrem meum et parentes interime- Rheno fluvio penetravit. Illic Chlolharius rex cum
rein? Et evaginato gladlo [AL, cultro] voluit eam exercitu plurimo pervenerat. Cumque ille nuntius
transverberare. Illa vero a circumslanlibus erepta, feslinus adfuisset, deferens regi de absciso crinc
evasit in cubiculum domus elapsa. Posl haccodio ni- filii sui, ille niraio dolore commolus, cum strepitu
mio infecta [AL, exterrila] polionem ven.natam per turbarum de nocte consurgens, cum exercilu suo
manus ministrorum crudclium ei transmisit. Qni sla- Rheroim transiit, in auxilium filii sui festinus perve-
tim nesciens hunc dolum venenum bibit; ac deinde nit. Curaque simul conjuncti in unuin hilari corde
deficiens iniquum fudit [AL,efflavil] spiritum. Illo- manibus plauderent, super Wisera fluviuili tenden-
<jue mortuo parvulos filios ejus iniquiter ipsa Brun- tes fixerunt tentorla. Berthoaldus vero dux Saxono-
Jiildis jtigulavit. Juniorem vero puerum in albis eliso rum ex alia parte ripoc hujus fluminis stans, paralus
cercbro ad petram interfecit. ad placitum, vel ad pugnam procedere, audiens hunc
CAP.XL. — Quod Austrasii et reliqui Franci Chlod- tumultum populi, interrogavit quid hoc esset? At
charium in monarchiam eievant et Brunchildem illi responderunt dicentes : dominus Chlotharius rex
morte condemnanl. t> venit, et ob hoc leetantur Franci. Qui respondit cuin
His rcgibus mortuis, Burgundiones, et Attstrasii,
ganno [AL, cachinno"'dicens : Menlitis vos, delerare
cum Francis pace facta, Chlolarium regera in tolis
forroidalis, cum Chlotharium habere dicitis : cum
tribus regnis in monarchain super se stabilierunt. nos eum mortuum esse auditum
[auditu compertum]
Rex quoque Chlotarius commotoexercitu in Burgun- habeamus. Rex illic stans lorica indutus el
quoque
diam abiit. Brunhildcm dolose quasi eam ad conjti-
data galea in capite, crines cum canitie variatos obvolvit.
gium sociare se fingeret, fide venire ad se fcce-
Cumquediscoperlus, a galca apparuisset caput regis,
ral. At illa crcdens ei, ornata cullu regali ad eum1 BerihoaMus esse regem, et ait : Tu ne hic
cognovit
venit. Qui cum eam vidisset, ait: Inimica Domi.ni, ' eras Lile
cur tanla raala perpetrare invaluisti, ut tam nobilis-"' mentis. Rex [AL, blare jumentum et bale junienli] ju-
vero heec audiens, valde indignatus hoc
in
simam sobolemregalem inlerimere malefieiis tuis*
convicio, Wiseram fluvium ingressus cum equo velo-
non formidasti, tantumque nefas agere non dubitasti?
cissimo, transnatavit, ferus ut erat corde, Berlhoal-
Tunc adunato agmine Francorum et Burgundionum, dum
persequcbatur. Francorumque exercitus sequens
cunctis vociferantibus, Brupihildam raorte turpissi-
: regem, natantes vix fluvium cum Dagoberto transii-
ma esse condignam tunc jubente Chlothario rege' ciebant per gurgites immensos. Rex quoque Chlotha-
in camelo levata, tolo exercitu girato, deinde equo- C . rius
rum indomitorum pedibus ligata, dissipalia membri.s perseculus Bertboaldum, certabat valdecum eo.
Dixitque Berthoaldus : Recede a me, oro [AL, o rexj,
obiit. Ad extremum sepulcrum ejus ignis fuit, ossa
ne forte interficiam te. Quia si praevaluerisadversus
ipsius combusta. Rex vero pace per circuitum facta me, sic omnes homines dicent, quod servum tuum
reversus est.
Berthoaldum gentilem peremisti. Si autem interfe-
GAP.XLI. — Ubi Saxones adversus Dagobertum pu-" cero
gnam ineunt, ducemque eorum Chlodcharittsinter- ego te, tunc rumor magnus in cunctis gentibus
fecit, et non longioremItominemex eis reliqttit quami audictur, quod fortissiraus rex Francorum a servo
spata sua erut. sit interfcctus. Rex autem nequaquam acquievit di-
Erat co t_>.nporepostLandericum Gundoaldus [AL,, ctis ejus, sed magis consurgebat animus illius, con-
Godolantiusel Gundobaldus] nobilis, major domus inl tra et supra cum. Eques itaque quidam regis a longe
attla rcgis, vir egregius atque industrius. Eratque; secutus regem, clamat : Confortare, confortare cori-
Cblolhario regi tunc filius nomine Dagobertus, pucr! tra adversarium luum, domine mi rex. Jamque eraqt
efficax, alque strenuus, ad omnia solers atque ver- manus regis graves valde. Erat enim loricatus. Con-
sutus. Quem rex adultum una cum Pippino duce ini surgensque rex super eum, roterfecit, ipsum Ber-
Auster regnalurum direxit. Auslrasii vero Francii thoaldum, sustulitque caput ejus in conto. Rever-
"
superiores congregati in uiium, Dagoberlum super se; ' susque ad Francos, illisque lugentibus, nesciebant
regcm statuunt. In lllis quoque diebus Saxones re- quid regi contigisset. Yiso ergo eo, gavisi sunt gau-
bellantes nirois commoverunt excrcilum gentiumi dio magno. Rex vero tota terra Saxoiiorum vastata,
pluriroarum contra Dagobertumregem, vel Chlotha- populo illo interfecto, non ibi majorem hominem re-
rium. Dagobertusvero collecto hoste plurimo, Rhe- liquerunl viventem, nisi et giadius suus (quod spa-
num transiit, contra Saxones ad pugnam exire nont tam vocant) per longum habebal [AL, nisi qui gladii
dubitavil. Illisque valide pugnantibus, Dagobertus j sui slaturam aequareposset]. Hoc signtun in regione
supei-Jgaleacapitis sui percussus, abscisa particula de; illa staluit. Reversusque est rex victor in terra sua,
capillis ejus ad terram, retro stans armiger ejus col- CAP.XLIL — De morte Chlodt-ftarii,et regnum Da-
ligit eam. At ille [AL, abscisa est particula capillo- goberti.
rura ejus. Queecum ad terram decidisset, collegit eami Succedentevero lempore mortuus est Chlolharius
arniiger ejus. Qui] loesum cernens populum suum,, rex, senex et plenus dierum : regnavitquc annos 44.
dixit ad ipsum puerum suuin : Perge vclociter festi- Regnumqueejus Dagoberlus rex filitts cjtts in monar
lius cuin criiic capilis niei nunc ad patrcin nieum, utt chia in lotis tribus rcgnis sagaciler acccpil. Fiiitqu<.
1459 ANONYMIS/ECULI VHI.
ipse Dagobertus rex fortissimus in bellis, enulritor A annos 16, Franci Chlolharium seniorem puerum ex
Francorum, severissimus in judiciis, ecclesiarnra tiibus sibi regem statuerunt, cum ipsa regina matre
largitor. lpse enim eleemosynarum copia de fisco regnaturura.
palatii per ecclesias sanctorum primus distribuere CAP.XLV. — Ubi Ebroinus major domus eligi-
censuni jussit. Pacem in cuncto regno suo staluit. tur, Chlodchariusque rex moritur, regnumque
IBmultis genlibus rumor ejus personuit, timorem et Theudcricus et Childericus assumunt.
roetuin in universis regnis per circuitum incussit. Eo tempore defunclo Erchonaldo [ Al., Erche-
Ipse pacificus sicut Salomon, quietus regnum obti- noldo] majoredomus, Franci in incerlum vacillantes,
nuil Francorum. Tunc et beatus Audoeuus episco- proefinilo consilio Ebruino hujus honoris altitudine
pus exortus euituit. Eo tempore defunctoGundoaldo majorem domo in aula regis statuunt. In his diebus
majore domus inclyto, Dagobertus:rex Erconaldum Chlotharius rex puer obiit, regnavitque annis qua-
[AL, Archenaldum] viruin illustrem in majorem do- tuor. Theudericusautem frater ejus rex elevatusest
matus statuit. Habuilque praedictus rex ex regina Francorum. Childerictts itaque alius fraler ejus in
sua Nauthiide [AL, Lanthilde] de genere Saxonorum Austria una cum Vulfaldo duce regnum suscipere
filios duos, Sigiberlum, et Chlodoveum. Sigibertum perrexit. Eo tempore Franci adversus Ebroinum in-
vero majorem fiUumsuum in Auster, una cum Pip- I» sidias proeparant, super Theudericum consurgunt,
pino duce, direxit in regno statutum [AL, rrgnaiu- eumque a regno dejiciunt. Crinesque capitis ambo-
rum]. Chlodoveumquippc juniorem secum retinuit. rum vi abstrahentes, incendunt, Ebroinum tondunt,
CAP.XLIIl. — De tnorte Dagoberti et Sigiberti, el eumque in Luxoviomonasterio in Burgundia diri-
regnntnChloaovei. gunt. Iii Auster quoquepropler Childericum legatio-
Post hoec igitur rex Dagobertus a febre valida cor- nem mitteiiles accommodant, et una cum Vuolfoaldo
reptus, ecgrotansmortuus est in Spinogilo villa in duce veniens in regno Francorum elevatus est.. Nam
pago Parisiacense [AL, Parisiaco ]., et in basilica ipse Childericuslevis nimis omnia incaute peragebat,
beati Dionysiimartyris sepultus est. Planxeruntque donec inter eosodiummaximum et scandalum crevit,
eum Franci diebus nmltis : regnavitque annos 34. Francos valde opprimens. E quibus unum Francum,
Chtodoveumlilium ejus Franci super se regem sta- nomine Bodolenum[AL, Bodileno,et Bodilonem] ad
tuunt. Accepitqueuxorem de gencre Saxonorum no- stipitem tensum coedivalde sine lege prrccepit. Heec
niine Bathildem, pulchram valde, et omni ingenio videntes Franci, in ira magna commoti, Ingobertus
strenuam. Post hoecaulem Sigibertus rex Auslrasio- videlicet et Amalbertus, et reliqui majores natu
rum Pippino defuncto Grimoaldumfiliumejus in ma- Francorum, seditionem contra ipsum Childericum
'
Jorem domatus staluit. Decedente vero tempore, de- concitantes, Bodolcnussuper eum cum reliquis sur-
funclo Sigibcrio rege, Grimoaldus major donuis rexit insidiatoribus, regem interfecit, una cum re-
filiuro cjus p.irvuluin noniiiie Dagobcrtum totondit, gina cjus preegnante, quod dici dolor est. Vulfoaldus
et per Didonein Pictavensis urbis episcopum in Sco- quoipie per fugam vix evasit, in Auster reversus.
tia ad peregrinandum eum dirigens, filiura suuro in Franci autem Leudesium filiumErchinaldi [AL, Ar-
regno constituit. Franci itaque commoli atque ve- chenoldi] nobilem in Majoremdomus palalii eligunt.
beiiienter indignati, Grimoaldoinsidias preeparant: Eratque ex Burgundia in hoc consilio bealus Leu-
eumque eiimenles, ad condcmnandum regi Franco- degarius Auguslodunensisepiseopus,et Gerinus fra-
rum Chlodoveodefcrunt [Al., eumquecomprehensum ter cjus, consenticnlcs. Ebroinus ilaque consilio ac-
ad condemnandumregi Chlodoveo,ut erat morte di- cepto, capillos crescere sinens, congregatis in auxi-
gnus, destinant. Item in alio : ctimque de imperio lium sociis, hosliliter a Luxovioccenobioegressus in
dejicientes, regnura Clodoveo deferunt]. Et Parisius Franciam revertitur cum armorum apparalu. Ad
eivitate in careere mancipatus, vinculorum cruciatu bealum Audoenum direxit, quid ei consilium daret
constrictus, ul orat morte dignus, propter scelus interrogalurus. At ille per inlernuntios boc solum
auod
1 in dominum exercuit, morte vitam finivit. scriplo dirigcns, ait: De Fredegunde tibi subveniat
]*^
CAP.XLIV. — Quo temporeregnumFrancorum con- in memoriam. At ille, ingeniosus ut erat, inlellexit,
cidit, et de morteChlodovei,el regnum Chlodcharii. et de nocte consurgens, commotoexercitu usque His-
Eo tempore Chlodoveus brachium beali Dionysii sera [ad Iseram] fluvium venicns, inlerfeclis cuslo-
Maxentiam Hissera transiens, ilii
marlyris abscidit, insligante diabolo. Per idem tero- dibus ad sanctam
Leudcsius
pus concidit regnum Francorum casibus pestiferis. quos rcperit de insidiatoribussuis occidit.
Fuit aulem ipse Chlodoveusomni spurcitice deditus, una cum Theodericorege et sociis quamplurimis per
ibrnicarius et illusor feminarum, gula et ebrietate fugam evasit. Ebroinus autem eos usque ad Bacio
contentus. De hujus morte et fine nihil diguum hi- [Al., Stoacio] villa inseculus est, ibique thesauros
storia recolit. Multi enim scriptores ejus finem con- regales adprehcndil. Deinde post haecCrisciago[AL,
demnanl, nescientes finem ncquiticeejus, in incerluni Crisiacum] veniens,rcgem reccpit. Leudesium autenj
de eo aHa pro aliis reddentes et referentes..Nam ex data fide sub dolo ad se venire mandavit.. Quo facto,
Bathilde regina ejus habuit tres filios, Chlotharium, Leudesium inlerfecit, et ipse principalum sagacilei
Childericum atque Theudericum. Decedenle itaque recepit. Sanctumque Leudegarium episcopum diver-
iii cxtrcmis proefato rcgc Chlodovco,qui 1'cgnavit sis pccnis coesumgladiofcrire jussit. Gairoenum[AL.
{181. '"'.'. GESTA REGUM FRANCORUM. m%
Geiiimm, et Garinum] ffatreni ejusdurapoena dam»,A CAP,XLYIII. —- QuodWaratto morituryet Bertlia-
tiavit. Reliqui vero -Franci. eofuni .socii per fiigam rius in loep ejus coUsliluilur, Pippinusque egs
deviclos 'majo.rjiomalumin sua redigit poiestuie.'.
Vixf evaserunt.. Nonnulli vero in exsilio pervagati,
Succedente quippe lemporum curriculo praediclus
[in exsiliuui acti],propriis facullatibus privati sunt...
— Warafto defunctiis esfc.Fuitque ei niatrpna nobilis
CAP. XLYI. Quodr Martinus et Pippinus duces:
'- Auslfasigruni bellum agunt conlra Ebroiiium .Jt. ac ingeniosa, nomine Ansefledis [ Al., Ansiledis,,et:
Theudericum. _ .. . • ... ArisafilidisJ. Ffancinamque in divefsa teridentes ya-
Eo quoque. temppre, decedente Vulfqaldo de Au-:. cillabant: Berthariuni [AL, Berthariuni] quemdam
ster, Martinus et Pippinus, ju.nior filius AnsigiseIi,/;, statiira pusillum, sapientia igriobiiero,:cdh_ilio ihtiti-
in
quoridam decedentibus: regibus, dominabantur in. lem, m.ajorem domattis oberrantes statuiirit, Ffanci';]
Auster.: donec tandem aliquando Mi duces in odiuni_, in invicem divisi, Pippmus iri Auster • cohsufgeris.
versi contra Ebroinuro, exercitum plurimum Austra—. conimoto lioste quamplufimo, icqntra Tbeudericum
siorum eommoti, cofatra Tlieudericum regem et, fegem et Bertbariuih aciem dirigit. Goriveriientesque :
1"
Ebroinum aciem dirigunt., Conlra quos Theudcricus, ad pfoelium in loco' nuneupante TextficiOi.illisque
rex:et;Ebroinus cum hosle.oecuminl, loeo mjiicu- iiiter se belligeraiitibus,. TheudeiiGiis rex cum Ber-^
•
pante Lufao [AL, Lucofao, el Lucofagq ]", simulque 81 thafio majofe domo terga verteruht. Pippinus vero
victbr exstitit. Procedente itaque tempore ipse Ber-
^conjuncli se invicem: ceede iiiagna proslernunt,, cor-
ruitque.ibi infniita lurba populi. Austrasii.devicti,. tharius ab adulatoribus suis occisus est, instigaiite •'
in fugam lapsi, _terga•y-erterunt. Ebroinus, eos caede [insidianle].Ansflede..Post boec Pippinus cum Theu-:
erudelissima insecutus, maximam partem ex illare- derico rege ccepiresse pririceps regiminis ac niajorr
gione yastavit. Martinus per fugam eIapsus..Lauduno domus. Thesauris aeceptis,.NoTtbertum [AL, Norde-
C.Iavatoingressus, illuc se reclusit. Pippinusaulem bertum] quemdam de suis cum fege, feliquit, ipse in
altrinsecus evasit, Ebroinus ifaque perpetrata. vicloria Austriam remeavit. Erat autem Pippino uxor nobi--
reversus est,. et cum exerCitii m.agnovenit Ercherego: lissima ac .sapientissirha nottiine: Plectrudis, "Ex ipsa'.
[4.., Eretieco, el Ercariaco] villa. Itaque ad Martinuin genuit filios duos. Nomen majoris Drocus [AL, .Dro-i
nuntios dirigit,ut dato sacramento cum fiducia ad rego], et nomen mirioris Grimoaldus. Drocus ducatuni;
• -.
gem Theudericum vcniret. iioc dolbse a-c fallaciter Campanieeaccepit.,
super vacuas- capsas ei jurantes. Ille vero credens CAr. XLIX. De obitu Theuderici et regnuin' Clilo-'
eis, Ercbieco yeniens, ibi cum spciis suis interfe- doveisl CMldebertij el Grimoaldomajofe domusP
cius-est. - : Obiit autem Theudericiisrex,regnayitqueaiinosl9;:
G_i?. XLYII. — UbiEbroinus ,qcCidilur,Waralio in 'V- [AL,;18]CGhiodoveusfllius ejus puer regalem sedem:;
riiajoremdoniatus assumitur, et. sanctus AudOinus suscepit, ex regiria nomine Chlothilde [_47.,Rotilde]
ad Domihum migravit. - '.;'.• -
pfogeriitus. Necmultopost ipse;Chlo.dqyeiisrexpuer':
Ebroimis igitur riiagis ac magis Francos erudeliler niortuus est :-regnavitque annos 2. Cliildebertus
oppiimebat. Sedfamen Deo donante diim Erriienfrido: auteni frater ejus, vir inciyttis, in regno statuths est.
Franco pararet insidias,,ipse Ermenffidus hoc co^- Ebquoque tempore Nortbertusmortuus est. Griihpal-
grioscens.etnoete irrueris super eum, interfecit.illum: ." dtis quoque Pippini principis filius juiiior in Aula.
atrocitef, atque adPippinuni in Auster fugiensevasit. regis Gbildeberti major domus.effeetusest. Ipse igi-'-
Ffanci vero,,consilio accepto, Warattoneni vifum illu- lur Pippinus multa bella gessit contra -Ratbqdeni
slreni iri loco ejus"cum jussione regis majqrem domum gentilem , "yel alios principes, contra Suevqs, yel;.
palalio cbnstituunt. AccepititaqueWafattqihler lioec quamplurimas -gentes. Grimoaldus. quippe genuit
obsidesa proedictoPippino, etpacemeumeoiriiit. Erat filium ex concubina, Theudaldum nomine; S.ub-idem
inillo lempore piemqrato Vyarattoni filius efDcaxin- yero tempus Drogus filius Pippini defunCtus est. Ha-
dustriusque, fero animo, et accfhismoribus, insidiator' bebalque Pippinus pr_efatiisprineeps:iiliuni ex"aiiS
patris.sui, eumque ab honqre generositatis supplaii-:_ uxore, nomine Garolum,.virum elegaritem,' egregitim;
tans,. eratque nomen ejus. Gisleniafus, Cui beatus' atque utilem. ;:";
Audoeiius episcopus probibuit, ne lianc nequitiam CAP.L.;— De iransitu Childeberti, el.regnum Dago'r
contra patrerii suuminferret: Quod ille audire con- berli_: et tjuia Grimoaldus' interficititr, eVhOndfem:.
fempsitjfueruntcpie intef ipso Gislemaro et Pippino palris: suiTheudoaldus ambilitr-.: ... . ,\.:
bella civilia e.t,niultae diseordioe. Qui ob • injjirias. Tunc enim beatce memoria; Ghildebertus rex jiistus:
palris''vel' alia peccata crudelia a Deo percussus, ini- migravit ad D.omirium...Regnavit auterii; aiiilos :'18~
, qiiissimum. spiritum exlial.avit, juxta quod sanctus [Al. 19],..sepulliisque est: Cauciago :[AL,. CatisiaGo]-.
Audoenus, ei praedixerat. Illoque'defuhcto,,.Waraito mbriasterio in basilica sancti' Stephani'; martyfis.:
iterum honoreni pristihum functus est. Sub bis die- Regnavitque Dagobertus filius, ejus pro eovJIabebat"
bus AuffoehusJflotomagerisis episcopus plenus dieV . lu.m Gfimdaldus uxorem in;;matrimonioV'"'riomiiie'
ruro, atque vif tutibus proeclarus,Clippiagovilla regale Teutsindam [AL, Theodesindam], filiani Ratbodidu-
in Sul.urbana Pafisioruin cjvitate migravitadDomi- cis geniilis; Efaique ipse Griraoaldus ma]6f dbiiius
iium, et cum fflagna gloria in liasilica sancli Petri piiis,' modesius. et: justus.: Eodem eiiini. lempore'
ajjostoli Kotomagq civitale sepulfus est.. oegrotante Pippiho cluce genitore su6,dum oideuin.
''
•;l&>5-> • ;-:ANON;YMl'S-lCULI yM, : ', :'. . "'. ;i|g|'
yisitanduiri aceessisset, nec nibrariirbasilica sancti' A groiiibusqiie' illis vastatis atque captivatis, Itefurcs.
,.' ^LariclebeftimartyriS;L.eodosiq [A..'Leodico] peremp- cum niulta? prieda 111.Austfia. re.y.efsus, Coloniî..."
-ttis.est a Rangario gentile filio Belial [__./.,
Beluabii, ciyitatem venit, ibique seditionem ihtuiitv Cum Ple-
T/heudoaldum vefo filium ejus, jubente Pippino avo, ctrude niatrona d_i_ceplavit_ettliesauros patris: sui-
ih aula regis-bonore patris subjimem slatuunt, sagaciter repepit, regeroque sibi. sCatnLi,'Glilptariui_n;
CAP. LI. — De tnorte Pippini : eibetlu ^Francqrum nomine. Cliilpericus -ita.que et RagcH.fredus
-inlef:se.,etT'lteudoald-ofugatoRag.amfredusinprin- Eudq-
' nem ducem expetuht iri auxilium. Qiir 'moveris exer-
cipainmest-elevatus..'_." "'. _ ; ..
Êo tempore Pippijius febre yalida correplus, de-, : citum, contra Carolum perrexit. At ille conslanter
ei intrepidus. Sed Euclo ftigiens, Parisius-
fqnctusest. Obtiiiuilque^priiieipatmii sub suprascrip- . occUrfit
tis regibus annos"27; Plectrudis quoque:cun. nepqti- ; C-vitaiem regressus est, Cbilpericus quoque "cuni;
bus suis,; v.el;rege, Giincta gubernabat sub disereto thesauris regalibus sublatis ullra-Ligerem' secessit.:
Garolus perseeutus liofa reperit, Chlolarius-
regimine..;.In illis .diebus instigante diabolo TFranci •Qiiem
denuojn Golia silva in- Francos; hiyicem irruunl ab qtiidem memoratus rex eo annoobiit. GarolusannoV
se,muluo durissimaceede prosternunt. .Theffdoa.dus.. inseculo legatronem ad Eudoncm direxii, amicilias-
cum eo fecil. Ille veroChilperieuiii regero cum-
nutem per fugam;elapsus,- ereplus.est. ;F.uitque illoque:
mullis murieribus reddidit, sed; non diu in regno,
tempqre yalida pe.rseculio.' Theudoaldo enim fugato,,. g
resedit. Mortuus quidem est post heec, et Noyioriioi.4*
"Ragenfrediini in; niajqrem doinalum [iri pfincipatu, civitate : regnavitque annos S et' •dimidio,
commoto cum sepultus
i-iajofis palalii]. elegerurit". Qui rege "Frahci vero Tlieuderieum' 11 Gala riioriasteri6;enu^:
exercHu,- Carbohariam silvam transeuntes, usque>;
mosam-fluwtiniterras illas vastantes suceenderunt. iritum, filium Dagoberti••juniofis, fegeni^super s&
staluiHit. Qui usque nuric in".-f egno subsistit. ".
Cuhique Radbodo duce gentili. amicitias feriunl,.' '
Garolus his dielius cum capliisa Pleclrude femina. '['''" APPENI)I.X:.,;;:''_:-
sub; cifslodia lenerelur , auxiliarite. Doniiuo' vix A THEODORIGO' II USQUE AD, PIPPINUM:
evasit. . REGEM, '
GAP. LII. —De inorte' Dagobetir, el regnum Chil- ... KUNC ^ A
PIIIMHH DJECTA. .
. perici, etquod bellum gessit Carlus contra Ra- Ex cq.d. m.s. bibliothecmAlex. Petuvii regii senaloris. ...'
tb&de... ;.;..';. '•''_-.. . " '.'' •''-"" \ Ep. etenim tempore .ab Ufbe Rqma papa" Grego-
Sequente tefflpore Dagobertus rex oegrotans nior^- ?i.us;claves..yenerandi sepulcri,. eum,vinculis.sancti
tuiis est, regnavifcque annos S. Franci pqst heec Da- Petri, et muneribus magnis et infrnitis, Iegatiorieni.,
nieiem quoridam clericum, caesarie capilis. creseente, (quqdantebac nunquam _u_.cidi.t_ neque iing;uani au-.
ih reguo. stabiliunt", eumque Chilperic um nuncupant, " dilum fuit) ad memQratqiii principem G,arqium.desfi-;'
Quo etiam tempore denuo exercitu eommo.to, usque navit: eo pacto patrato, ut ;a partibus imperaioris
ipsum fkivium Mosam veniunt, contra Carol.umac.iem recedefet, et Romano cons.ulto preefato principi Ca-
dirigentes. :atque:ex ali.a parte Frigi.ones [Eres.iones] roio sanciret. Ipse itaque princeps magnifico lio-.
cuni Ratbodo duce consurgunl. Carolus quoque su-" nofe ipsam legatioiiem fecepit, munera pretio.a
per ipsos Erigioiies. irruit, ibique maxiniuni dispen-, contuiit. atque cum. suis nuntiis Rofflam remisit.
diimi de sQdalibus suisperpessus est, atqueper fugani Ilemque memoralus pririecps, _Gonsilio optiriiatum .
dilapsus abscessit. ;.- -• s.uoruiij expetilo, filiis suis fegna dividit. IdcirGo.,
nqmirie Austrasiani,
:_CAP.LIII. — Quod Catius pugnant gessiiconira Cliil- p.fimogenitq sup Caiiqniannq. et
Turonicam .'[fQrte,.
perico et jiggamfredo, iii.loco nunc.upunte. Vin- Sueyiam,. -id.est Aleraa.nniam
, ciqco.;-.eosque.deviclos alque.fugatos, omrie regnum Turingiam.J tradid.it. Alteri.yerq,.fiiiQ,minoii Pippinq
Francqrum in sua•redegit poteslale. nomine, :Burgundiam, Austrianj^ atque proyiriciani
, Suecedente igitur leniporeiteruni ipse Chilpericus commisit.Eo anno Pippinus comniotq exercitu. cunr
cum Ragenfredo [A/.Îâganfredo], hoste commoto, avunculo suo.IIildebrarido. duce, et^muititudiiie pri-
Ardennam silvam ingressus, usque Rhenum fluyium, •matuni. et agmine' sateUitum plurimqru_ri,.in'_3uiv.
. -vel Cqloriia ci.vitale, peryenerunt, vastantes terram., 0 gundia.m dirigtint. fines regiqnum praeoccupant. In-
llpltpque ihesauro a Plectrude matrona acceptq, terini in, sqle et luha et stellis nova signa apparUe-
revertebantur gaudenler. Sed in loco. quodam, qui ,runtt el Paschalis quoque ordo sacratissimus turba-
dicitur Amblava,- maximum, Cai'ol.o super eos ir- tus fuif. Carolus ila.que pfinceps Parisiis basilicam
ruenle, perpessi sunt dispendium. Quo etiam lem- sancli Dionysii martyris. multis niiuieribus ditavit.
pore ivoedictus vir Carolus exercitu commoio ilerum, V.enicns. Cai;riacuui [A/.,.Garisiacum], villani palatii
cqntra Chilpericum yel Ragenfredum ad bellum sur-.. super Isira fluviiim yalidafebricorrcptusobiij;. Obti.
rexit. Illj etiam e contra hos.tem colligunt, bellum- nuit priiiGip.alum annis 27v Obiit xi Kal. Novemljf.,•
q,ue parantes ^ccelerant.. Sed Carolus pacem fieri, sepultusque est in b_.silica sancti Dionysii martyris.
ppstulat.lllisciue contradicentibus, ad proelium egressi; HUlrudis. fil.ia ejus, faciente consiliq nqyercse suoet
spnl ip loco-.nuiicupa.nteVinciago \AL, Vicicco], DOr fraudulenter per manus spdalium suormli Rhenuffl
minico dje illucescenie-12 K'a!. April. in Qiiadrage- transiit, et .ad Ottilonem ducem Baucqarias perveriit.;
siraa. Illisque fortiter bellanlibus, Cliilpericus cum Ule veroeam ad cqnjugium copulavit coutra voluiita-,
. Ragenjreclq terga vertil. G.arol.usvic.tor exstitit. Re- temvel consiiium-fratrum suprum.
MOS. CIIROMCONEPISC. METENSIU.W. I40S
Inlerea rebellanlibusVtiasconibusin rcgionc Aqui- A _. precibus obtinuerunt. His ita transactis, sequenti
cauiae,cum Ilunoaldo ducc filio Eodonis quondam, anno dum Alemanni conlra Caiiumraannum eorttiu
Caiiomannus alqtic Pippinus principes et germani fidem fefellissent, ipse cuni roagno furore et exercitu
congregato exercitu Ligeris alvcum apud Aurclianas in eortira palriam peraccessit, el plurimos eorum,
urbem traiiscuut, Ronianos proterunt, usquc Bitu- qui rebelles exstlterani, gladio trucidavit. His ita
ricas urbem accedunt, suburbana ipsius ignc com- gestis, sequenti anno Carloinamiusdevolicnis causa
buruiit. Hunoaldum ducem persequentcs fugant, instinctu succensus, regnum una cum filiosuo Dro-
iiiulta proedacapla,.,...,. inde victores circa lcmpus cone manibus germani sui Pippini comniitteiis, ad
autumni reversi sunt, Eodem anno iterum cxe'rci- limina beatorum apostolorum Pelri et Pauli Romam
tum moverunt confra Alemaiinos,supra fluviumDa- in lnonastico ordine perseveraturus advcnil. Qua
nubium castra metati siint. Ibi(]ue residentes, quo- successionePippinus roboratur in rcgno,
usque ipsi Alemanni victos se viderunt, obsides do- Eodem anno Saxones rebellare conali sunt. Qua
nant, jura proniittunt, munera offcrunt: ct pacem de causa Pippinus cum excrcitu cos praevenirecoro-
pelenles, eorum ditioni sese submittunt. Indc re- pulsus est. Cui eliam regcs Vuiiiidorum el Frisino-
versi anno secundo in Bavoariam eoromovcntcxeiv rum ad auxiliandum uno animo occurrerunt. Quod
R
ciltini contra Oltilonem cognatum ipsorum rebel- videntcs Saxones, timore compulsi sunl. Multiex eis
lantero. Venien.esque caslra metati stnil super flu- fuere trucidati, plures in captivilatem abducti, re>
Vium qui dicilur Lech. Bavoariorum exercitus ex giones eoruin igni concreroatae. Pacem peticrunt,
alia parte. Ilinc inde se mutuo videntes, usque ad xi }uri Francorum, ut rnos fueral, se submiserunt, et
diem Franci provocati irrisionibus gcntis illius, pe- ca tributa, quaeChlolario quondamsolvebant, plenis-
riculo se dcderunt per loca dcserta et invia, ubi siina solutione ab eo lempore et deinceps se reddilu-
nullum itcr unquani patebat cuiquam mortalium. ros promilluiil. Ex quibus quoque plurima mullitudo
Nocleque irruentes supcr eos, divisis exercilibus videnlcs se contra impctum Francorum rebellarc
commissum est bellum. Proediciiisdux Ottilocccsum non posse, propriis viribus destituti, petierunt sibi
exercitum suum videns, vix cuni paucis turpitcr ulfrra Christianitalis sacramenta confcrri. Quo pcracto
Ignem fluvium ftigiendo evasit. His triumphis per- tempore, Baioariifidem,quam antea promiscrant, fe-
aclis, precdicti principes victores ad propria sunt fellunt. Qua de re princeps Pippinus commoloexer-
reversi. citu eorum patrias accessit. Ipsi vcro ullra fluvium
Evolulo itaquc trionnio, ilerum Carloraannus con- Igni cumuxoribus ac liberis fugerunt. Proefatusprin-
finium Saxonorum ipsis rcbellantibus cum exercitu ceps super ripam Igni caslra metatus, navale proe-
r
irrupit. Ibique captis habilatoribus, qui suo regno lium praeparavit, qualiter cos usque ad internccio-
affinesesse videbantur, ahsquc belli discrimine feli- nem perscqueretur. Hoc videntes Baioarii se eva-
citer acquisivit. Plurimi eorum Chrisliani cffecti, dere non posse, legatos cum inultis muneribus
baptizali sunt. Per idem tempus, rebellante Theo- transinitlunt, et ejus ditioni se subdunt, el sacra-
dobaldo filio Godfridi ducis, Pippinus cuni virtute menla vel obsides donant, promittentes se ultcrius
exercitus sui euiii a patria expulit. Illoque fugalo, rebelles non exstituros. Ipse vero princeps in Fran-
renovavit sibi ejusdcm loci ducatum, atque cxinde ciam remeavit, et
quievit terra a praliis duobus
victor rediit. Sequenti anno praecelsi Gerniaiii pro- annis. Qtto tcmpore cum consilio Francorum missa
vocati coturno Vuasconorum,iterum usque ad Lige- relatione, scdis aposlolieaeauctoritate percepta, ipse
rini fluviumpariter adunali venerunt. Quod viilcntcs'
Pippimis cum consensuFrancorum ct consccratione
Vuascones, pracoccupaverunl pacero pelcrc, et vo- opiscoporumsublimatur in regno.
luntatem Pippini in omnibus sc exsecuturos polli-
[Hactenus codcx tns.]
cenles, muneralum cum a finibus suis ut rediret
IX-
CHRONICON EPISCOPORUM METENSIUM

AUCTOREANONYMO.
(Ex D. Calmelo,Hist. Lolbar.)
a Viro huic prccclarosuccessitdoninusAngcraniuis D 1 tempore facta est imperatorum translatio Graecorum

[AL, Angilramne],in ordine trigesimus octavus. Hic ad regcs Francorum, hoc ut fertur modo : Leonem
archicapellanus palalii exstitit Caroli Magni. IIujus papam III Romani zelo furoris coinpleti corripientes,
a Viro huic prmclaro. Is est Chrodeganguscpisco- Cbroniconhoc, quod ex D. Calroetorccudimus,incipit
pus de quo Paulus Diaconus in Geslis episcoporum ab Angelrairoo cpiscopo, in quo Gcsta sua clausit
Metcnsium(hujuscePalrologiw tomoXCV, col. 009). Paiilus Diaconus,
1467 ANONYMIS.-ECULIVffl. U6„
oculis privare voluerunt, sed liimen ejus penitus ex- A Domnus Robertus reformator ccenobiorumct mu-
stinguere non potuerunt. Qui ad Carolum confu- lorura urbis, quadragesimus terlius huic successit.
giens, honorifice ab eo susceptusest, et cum potentia Sedit annis 34 i sub apostolicis Joanne XI et Leo-
exercitus Romam reduclus, suoesedi est restitutus. ne V, temporibus regum juniorum Caiioinanni, et
Unde ab eodem papa Carolus Magnusin ecclesiabeali Lodoici, ct Caroli. Hic Robertus gcncre fuit insigni
Petri die nalalis Dominiunctus est in imperatorem, Alamannorum; pallium a papa Romano promeruit;
anno ab Incarnatione Domini801. ornamenta ccenobiorummulta vel mutavit, vel reno-
Praefatus Angerannus, inler coetera bene gesta, vavil, cum muris senio collapsis. Obiit iv Non. Jan.
Novae Cellae monasterium construxit, in quo et Sepultus est in ecclesia sancii Galli.
quiescit. Rexit preesulalum annis 55 sub apostolicis Wigericus quadragesimus quartus successit Ro-
Adriano, Leone preescripto, et Stephano III. Obiit berto. Sedit annis 10, diebus 30. Obiit Metisxi Kal.
octavo Kal. Decembris ». Martii. His lemporibus Hungari secumlo Galliasva-
Sublimatur post hunc Gundulfus trigesimus no- stantes, raultas urbcs ac ecclesias in cincres redege-
nus Metensis episcopus, conversatione ac fide venerunt, et plurium sanclorura reliquieede locoad locum
randus. Sedit 6 annis tempore Ludovici Pii, sub translatee sttnt. Tura regnabat Arnulphus.
aposlolicis Paschale el Eugenio. Obiit vn Idus Sep- B Quadragesimus quintus dignce memorioedomnus
tembris. Adelbcro successit Wigerico. Inler multa, Gorziense
Post hunc quadragcsimus ascendit ad apicem sa- ccenobiumpene collapsum fimdis et eedificiisreslru-
cerdolii Metensis ecclesiaeDrogo, filius Caroli Magni xit, muro circumdedit; simili roodoet sancli Arnulphi
imperaloris. Sedit annis 52 sub apostolicis Yalen- ecclesiae in Metim multa coramoda providit. Sedit
tino, Gregorio IV, Sergio. Hic archiepiscopalus ho- annis 30 k, mensibus 9, diebus 25. Obiitvi Kal. Maii.
nore sublimatus esl, et sacri palatii moderator b Gorzieesuslinet resurrectionis diem.
exstitit. Hic Ievavit corpus sancteeGlodesindis vir- Successit cjus infulaepontificatus Thcodeiictis qtia-
ginis ab humo. Plurima egit magnifica, sicut qui dragesimus sextus qui monasterium sancli Vinceulii
vicem apostolicam gerebat cis Alpes per lolam martyris in suburbio Metcnsil eedificavitbonorabi-
Galliara. Obiit in Burgundia vi Idus Novembris c. liter, multisque pignoribus sanctorum insignivit ab
Corpus ejus inde relatum, sepelilur in ecclesia sancli ltalia secum deviclis ™. Hujus gesta habentur. FIo-
Joannis evangelistoeMetensi, ubi el LudovicusPius ruit sub imperatore prinio Ottone, filio Henrici re-
imperator, frater ejus, quiescit feliciter. cuin matre gis Lotharingorum. Pracfato Ottone n imperante,
sua Hildegarda regina. famosum bellum faclum est in Calabria, inter ipsron
Successit eidem in preesulatu Adventius quadra- " et Saracenos, in quo innumerabilismullitudo Chri-
gesimus primus ex Metensibusliberiori gencre natus. stianorum obeundo vicit xvn Kal. Augusti. Rcvelala
In ornamentis et thesauris ecclesiam beali Stepbani est siquidem beato de Bajoaria Odelrico pncsuli ° ta-
ampliavil. Hujus lcmporibus Hincmarus Rhcnioruui Iis divinitus visio.
archiepiscopus fuit, qui curo eodem Adventio Meti Vidcbalur sibi videre justum Dominumjudiccm in
Carolum coronaverunt, fratre d ipsius Lothario di- schemale Jesu Chrisli sublimi solio residere, oninem-
vino judicio inlerempto. Hic Adventius sedit annis que cceli ordinem circumstare. Examinatio stateroe
17 sub apostolicis Leone VI, Benedicto, Nicolao, parata est, queestio ventilata, cui cedcret vicloria,
qui Thifigaudiime Trevirensem et Giintlierum Colo- Ethnico, an Christuin professis. lniquitas el pcc-
niensem archicpiscopos damnavit, fautores adulterii catum Chrislianorum cxcrevcrat eo usque, quo
regis Lotbarii, conciliumque qttod Melis lenuerant judicarenlur subjici gladio Saracenoruni. Sanctus
cassavil. Praefatus Advenlius Meti in capella sancti evigilans sacerdos, visionem manifestat exercitui.
Galli sc]>uliusest, et n Kal. Octobris f obiit in villa Orationibus igitur et jejuniis simul instant, spem
Salto dicla, sub Adriano papa secundo. suae salulis in pura confessione ponentes. Interea
Post liunc Walo quadragesimus secundus procsul mullitudo vulgi fame ac inopia profiigali, sesc exer-
est eleclns. Sedil annis 6, diebus 15 8 sub aposlolico cilui substrahentes, cum Saracenis disponunt confli-
JoanneYTIii, a quo et pallium oblinuit. Hic Walo, gere, malentes gladio quam fame perire. Pietas itaque
dum cum suis contra Normaimos, qui tunc Gallias divina semper consulens aniinarum saluti, permisit
incursabant, iropari manu pugnat, obtruncalitr ui eos in praesentiarum interiroi, quibus providit dari
Non. i Aprilis, Melimque relatus, in Ecclesia Salva- gloriam fclerna; requiei.
toris, quam ipse conslruxerat, scpelitur. Hac lacrymabili caedeperacta, vulgi mililia, igno-r
* Alias, vn Kal. Novemb.,alias iv, cl qniliis !miiv. ) Alias xxxni.
h Id est archicapellunus. k Al. xxxv.
c AL, Decembris. f In Instila urbis.
* Lego, frutruelc, id est, fratris filio. m De ea translatione vide libellumeditum tora. V.
« AL, Theutguudumet Gnntlierium. Spicilegii, et verba Sigiberli ad an. 970.
1 Al., pridie Kal. Septembris. i Stib Ottone II, obiit anno 984 Sigibert.
6 Alias v. " Udalrico Augtisl:eVindelicorumepiscopo. Dc ea
k Alias vm. clade illata Ottnni I iinpcralori an. 409, vidcndus id.
' iv Idus Aprilis, an. 883. Sigibert. in Chron.
1469 CHRONICONEPISC. METENSIUM. 1470
rante regali, denuo beatus precsul Odelricus in vi- A , rimannus, ordinatus est Metensiumpreesulquinqna-
suro rapilur, et rursum (sicut primitus) cemit in gcsimus. IIoc tempore maximum schisma exortum
throno Rcdemptorem nostrum et judicem, cui glo- est inter regnttm et sacerdotium. Imponebatur ita-
riosa ipsius genitrix Maria, cum omnium coeleslium que rex super regem, papa super papam; et hoc
ordine supplicabat ne confitenlium sibi offensas ple- diiitius persevcravit, ex quo disciplina discubuit a sua
cti pateretur triumpho gentili. Statera secundo vivacilate.
statuitur, et aequalitas ulrorumque fidclium ac infi- Hic Herimannus preesul admonitus visione, san-
delium.consideralur. Poenitenlia fidelium procedens ctum levavit ab humo Clementem , primum docto-
ex gemitu meutis, proeponderat naturalis juslitia. rem Melensium, et tertio die obiit : qui beatus
legis. Ecce adest el martyr Laurentius, cujus immi- Clemens ad matrem delatus ecclesiam, maximis
nebat dies festivus. Hic repraesentans crudelitatem leelificavitpopulos miraculis per triduum. Defuncto
tormentorum in se consummatorum,et compassionem episcopo , nihil signorum ostendit per biduum,
sui fidelium populorum, victoriara impetrat cum unde admirati cives, reddunlur tristes : sed mox
ccelesti ccetu populo fideli. Saccrdos itaque festinus redditur leelitia, et aperitur causa. Revelatum est
mittit nuntium imperatori, hostique ut congre- cuidam namque rcligioso nomine Lubrico, funda-
diatur iniperat. Facta congressione sub invocatione B tori ccclesioesancti Petri de Monte Brianci, quod
Christi, et ejus martyris Laurentii, hostes terga ver- inlra dilationem illam signorum , beatus Clemens
tunt, fidelitas confortatur, impietas enervatur ; et ante tribunal Christi pro anima preedicti pracsulis
ex illa tempestate festum sancti Laurentii celebrius cum diabolo acerrime decertavit. Objicicbalur enim
habetur. ei ab inimico quod metu morlis inconstanter egisset
Successit et huic consanguineus ejus Adelbero, inler dissensionem regni et sacerdolii, nialens fuga
Melensium praesul quadragesimus septimus de qtto persecutiones et suoe pervasiones ccclesioe, violato
inulla leguntur honeste descripta. Hic renovavit sacramento (quod exigitur more imperiali) prxve-
ccenobium sancti martyris Symphoriani ; proecipue nire. At beatus Clemenspaslor, sui suscipiens cau-
tamcn et alia a suis preedecessoribus incboaia tan- sam vicarii, pro singulis judici piissimo preces fun-
tum monasteria, ipse ad summum deiluxit. Ejus tlcbat genu flexo. Quid plura ? divina sui flexa
gesta qui vult dignoscere, dignetur quoe de eo sacerdotis supplicatione censura, veniam indulsil,
scripta sunt legere. Sedit annis 28. Obiit xvm Kal. et maledicto silentium accusatori imperavit. Quam-
Januarii. Sepultus est in ecclesia sancti Sympho- vis vero divinoenulla sit mora eflicacioe,tamen quia
riani, ubi et sancli Aipletius, Pappolus, Goericus, Trinitatis essentia in humanitatis Chnsti persona
Godo, Aptatus et Felix pontifices meritis insignes C judicat oiiroia, ex disoositionis ordine, dicunlur fieri
quiescunt. moree.
Quadragesimus octavus post hunc ascendit ad Hic Herimannus episcopus ex ecclesia Leodiensi
episcopatum Theodericus secundus, qui monasteriura assumptus, in ccclesia sancti Petri Metis esl sepultus,
urbis principale sanclo Stephano protomartyri con- pr-csidente universali Ecclesiee Gregorio VII, vacil-
struxil, adepto ipsius brachio a Bysontica civitale a. lanle iroperio. Obiit iv Non. Maii, et cessavit cpisco-
Inter ipsum autem et Henricum iniperalorem dissen- patus mullis annis.
tione non modica orta, preedia niulta ecclesiastica Ctim itaque mare secculivelut Africo et A.quiIone
pro auxilio distribuit per decennium, sicut refert fluctuaret, catholici Metenses terrorem postponentes
successio modernorum. Rexit cuin potentia calhe- iniperialem , ex Ecclcsia Treverensi domnum Pop-
dram annis 50. Obiit n Kal. Maii, scpultus in ponem pcrsonam nobilem calholicis coiisentienlC-n
ccclesia sancti Stcphani. Et hujus lcmpore Gua- elegerunt pontificero, celebrata consecratione ipsius
rinus abbas sancto construxit basilicam Arnulpho, a legato apostolicaescdis. Potcstas imperialis alium
quam sanclus Leo nonus dedicavit, privilegioquesuo (scilicet Adalberoncni) subinducere nitcns, Meten-
sublimavit. ses fide firma rcslilucrunt. Et sicut pridem duos
Huic sanctitate ac religione venerabilis Adalbero ^ Brunonem ac Gualonein intrusos cxpulerunt, sie
quadragesimus nonus successit, pacis amator et cl tcrtium Adelberoncm,non sine multo labore ac
ccenobiorum reparator. Hujus sub temporibus Ec- periculo suaruin rerum excommunicatum deposue-
clesiae proefuerunt Romanae sanctus Leo nonus, runt. Huic certainini velut signifer imperlerritus,
primo Leucorura episcopus; Stephanus, qui et ct in omni conflictu intrepidus domnus Adelbero,
Fridericus filius Gothelonis ducis; et Alexander, post Treverensium archiepiscopus gloriosus, de
cui successit Hildebrandus, qui septimus dicitur Gre- gradu in gradum promotus, ab ipsa (ut ita dicam)
gorius. Hic Adelbero preediis suis ecclesiam sancti pueritia pro fide catholica in caslris Ecclesioeniili-
Salvatoris infra urbem ampliavit, in qua quiescit. tavit, donec ex scbismate trophaeumpacis invexit
Obiit Idus Novem., regnantc Henrico secundo post Ecclesiee.
Conradumh. Defuncto aulem domno Poppone, qui provisor
Hinc ab Ecclesia Leodiensi ascitus domnus He- pius exstilit clericis pro tempore, magnificum Ct
a Sive Byzantio. Lege Sigibert in annis 1004 ct h Hcnrici III filio, Conradi nepotc.
1009. An. 1047 Sigibcrt.
t_7l ANONYMIS_ECULI VIII. ,,-,
nobilein virum , ex Vicnnensi archicpiscopatu as-i- A . sationcm servitii hujtis, jurc feodi ab eo advocaliaiu
suuipltim doninum Stcpbanum apostolica consc- recepit Spinalcnseni. Et ipse dttx vcrsa vice, alo-
cratum benedictione in urbe Romana, palliique e dium , quod apud Vicutn habebat, bealo Stephano
dignitale honoratum suee vitee curriculo (ccclcsiac c Metcnsi contulit libere et quicte, et omni aevo te-
Treverensis salvo privilegio) in episcopum susci- ncndum
piunt. Qui quoniam adhue vita floret, et oetale e Idem pontifex venerandus castrum, qttod Petra
viget, tentatio sileat elationis orta ex peste adula-_ pertusata a dicitur, cum anno integro et eo amplius,
tionis, et preces fundantur Deo pro continuo ipsiuss tribus nmnitionibus (qtiarum usque hodie vestigia
sludio. apparent) in circuitu firmalis obsitlione clausisset,
tandem compulit ad deditionem. Cum per castrum
APPENDIX PRIMA,
Deulewart graves ei iiijurioe illatae seepius fuissent,
Ab anno 1120 ad 1200 circiter. tandem expugnavit illud, et in favillam cineremque
Domno Popponi tam Burgundiorum quam Lotho- redegit. Nihilominus etiam turrim apttd Thiecurt
ringoruro excellenti genere clarus, sed virlule ett [Thiecourlou Thiuucourt] firmatam ; ct castrum in lo-
animi nobilitate clarior domnus Stephanus , anno> co qui Walteri mons [Vatimont] dicitur situin, quoe
Domini H20, videlicet anno Callisti papae secundo>B I episcopatum graviter infestabant, diruit ac subverlit.
successit. Hic Callisti ex sorore nepos, cum regaliami Nec est inter exiraia gesta ejus reliceiidtim, quocf
noiidum ab Henrico quiuto qui tunc temporis arcemi ipsc tempore, quodam duce ei verram ___«guerre,
lenebat iraperii, recepisset, schismate inter regnumi Yrerraou Werra] inferente, castrum ipsius Prigney
et sacerdotium adhuc durante', in urbe Roroana abi magnanimiter obsedit, illudque muris jam perforatis
eodem pontifice summo consecratus est, et tami indubitanter cepisset, nisi victoriam jam paratam,
pallii dignitate quam cardinalis litulo honoratus. jamque imminenteni, impedisset frater suus comes
Hic a civitate Meiensi biennio et eo amplius (quiai Barrensis. Cujus gesta inclyta et annalibus dignaenu-
praememorati principis gratiam necdura habebat) merare, et litteris explicare si vellero, ante quidem
exclusus, primos ordines in loco qui sancti Quinlini membrana defieeret quam materia.
mons dicitur, celebravif; et omncs curtes episcopa- Cum annis 14 sub apostolicis Callisto, Honorio,
tBSratyrannis, solo Rumuliaco exceplo, occupalas, lnnocentio, Ccelestino, Lucio, Eugenio, Anastasio,
fralris sui comitis Barrensis alioruinque cognalorum Adriano, sub principibus Romanis Henrico V, Lo-
et amicorum suorupi frelus auxilio, celcritalc mira tliario, Conrado, Frederico setlisset, iv KalendasJa-
recuperavit. nuarii, annis el meritis plenus, et in schismate Ale-
Idem in ipsa promotionis suae recenlia eastrum C xandri et Vicloris, quod inchoalum jam fuerat,
Terli, quod viatoribus per illas transeuntibus partes catholicus jam migravit ad Dominum, et juxta chori
valde erat perniciosum; castrumque Ducis apud \i- [Stephani] introitum in dextera ipsius parle racruit
cum; et munitioiiein inter Vicum et Marsallam in sepeliri.
loco pallustri sitam ; siniiilqne castrum comitis de Huic an. Domini 1164 successit dominus Thcderi-
Hoemborc, qtiod Marsallo adheerens, toti villee one- cus, fratris sui comitis Barrcnsis [Rcginaldi] filitis,
rosum daninosumque diu exstilerat, in manu valida vere ei tam moribus quara sanguinepropinquus. IUi
deslruxil et complanavit. sollicitudo summa et cura specialis heec fuit, ut sub
Processu temporis gralia imperiali sibi conciliata, ipso metu justilix tam procdonuinquani latronuni
de virtute in virtutem sine inlermissione conscen- coerceretur audacia, tutaque essel inler iniprobos
dens, castrum quod Ramberti-Villare dicilur, firma- innocentia ; et ubi malitia dominari consueveral, re-
vit; castriimqne nobile Lucelborc, quod ad ipsum frenaretur nialignandi facultas. Hic paci ct tranquil-
|ure hocrcditario descenderat, bealo contulit Stepba- litati ccclesiarum, omniuinque sibi creditorum com-
no; et castrum Hoemborc [Hombourg]jure ab ipso raoditalibus ea providit diligentia, ut euni miles, cle-
fcoiaii descendeiis, post decessum comitis Ilugonis rus et populus, vererentur ut dominuroet ut patrem
a duce Lolhoringiae occupatum , domini Fritlerici D _Ddiligerenl. Hic malis et nocumentisquoeper caslrum
palris auxilio sibi et posleris suis acquisivit, libere Habundanges,si alius quis homo potens adeptus illud
onini eevotenendum; acquisivit etiam sibi, et suee fuisset, episcopalui quotidie possent inferri, providc
.perpetuo ecclcsiaecastrum Viviers, et partem Ducis et solerter occurrens, sibi ac suis ipsum acqtiisivit
de Lemburc in castro Rucey, cum univcrsis appendl- successoribus, domumque ibi ocdilicavitegregiam.
ciis. Caslrum quoquc Mirabcl, et Falconis-Montcm; Acquisivit nihilominus sibi et posteris suis Wers-
rebelliones Danubrii ct Asperiroontis, firniatis ante ronesperc et Radonis-villam [Forte, Raville]. Ca-
ipsa castra munilionibus, virililer perdoinuil. Aptid strum Conflans [Conflansen Jarnisy] de firinoreddi-
Spinal turriro quee Moronis dicilur, a dticc occupa- dit Hrraius, ipsumque palalio nobili decoravit. Idcm
liim, virlule recepit potenti; ct mttlto post tcmporc cardinalibus Octaviani hocresiarclieecivitatem Melen-
castruin superitts proplcr insolenliam, et immodera- seni cum nuntio imperatoris satis pomposoingrcssis,
los excessus advocati, juvantc ipsum dttce Mattboeo, et clerum univcrsum ad sacramentuni obedientix
obsidionc clausit et ccpit. El ttinc dux in rccompen- idolo suo procstandumcogere volenlibus, viriliter ifi_
a Vct Pctra pertusa, Picrre-percee, a 1'orknl de Badonvitlcr.
i_G73 f.ITI.ONTCON EPISC. METENSIUM. _ 1474
facie restitit, ipsosque infecto prorsus propter quod /A omnimodiscommendabilem,et tam divincequain hu*-
venerant negotio, cuin pudorc el confusioneomnimo- manoelegis peritum egregie. Senserat et ipse, cunl
da fecitrecedere. Ex quo ejus facto quamplures ini- BrCmensisesset elccttis, Alexandri III severitatem,
perii civitates a;niiiland-e virtulis, eosque similiter ejus quoque electione sub causoc.btijus preetextu cas-
conlemncndi, et excmplum sumpserunt el audaciam. sata ab illo, qtiia fuerat infra ordines celebrata. Quod
Sedil annis 9 et 7 mensilius sub ponlifice summo magis in odium Frjderici imperatoris, ciii ipse charus
AlexandroIII, impcranteFriderico; et propter peri- admodum et farailiaris eral, quam amorc justitiee
cula quoeex schismale adhuc durante iraminebant, factuin publice fama praedicabat. Sed felix in ruina
adsacerdotii gradum et consecrationem pontificalem quec reparatur in melius. Gecidit ibi ut fortior re-
conscendere verilus, electus tantum et levita, tertio surgeret. Divina nimirum huc cum voluit transferri
Idiis Augusti, inter tot illius magni schismatis turbi- ordinatio, ut hic amplius proficerct et fructum ha-
nes et procellas scuto arraatus fldeij catholicusdeces- beret uhcriorem.
sit. Gujus sarcophagum a domni Stephani proedeceS- Ejus itaque apud nos rudimenta et opera prima
soris sui et patrui sepultura ehori tantum dividit in- heec fuerunt. Vineas suas fere omnes creditoribus
troitus, ut quos amor et sanguis in vita conjunxerat, a suo proedecessOreexpositas, cilius quideffl et faci-
modica el in morte separet locorum distanlia. ' Iius quam credi aut sperari posset, ad manuni et
B
Hic communi clericorum electione, et tam mililum mensam suam revocavit, et curtim Archansiacuffl
quam civium applausu, successorem habuil nobileffl [Argansy, ou Algancy]pro 700 libris ab eodem proe-
virum et peipetua dignum memoria, domnum Fritle- decessore suo comiti de Dasburc oppigneratam, per
ricum de Plujosa. Hic beato Stephano Anerey « ac- juslitiam imperialem et principum sententiam pru-
quisivit : c.ui lara cetate decrepita quam incurabili denter ac viriliter recuperavit. Consequenter apud
oegritudinelaboranti, sed nunquam virilem animum, Vicum [La ville de Vic] nobilem ocdificavitdomum,
nunquamliberalitatem,nunquara curialitatera, cui a et castrum Bascurt [Bassecouri] sibi et posteris suis
«mabulis deservierat, deponenti, optime divina in acqulsivit. Nec est silentio prcetercundum qttod ipse
hoc providil miseratio, quod ipse suas et ecclesiarum processu lcmporis, castrum quOddama WaltranO ho*
sibi commissarumpotestates ita conscrvavit indem- mine coittitis de Bascurt non procul a Saleburc '[Sar-
nes, ut nullam sub regimine ejus diminutionem nul- bourg] firmatum, episcopatui in partibus illis valde
lumque prorsus detrimentum sentirent. Hic cum sub nocivum, in manu potenti et valida destruxit.
prtcmemoralo pontifice sumnio Alexandro, Friderico His ita se habentibus, et ipso queepacis, quae reli
imperante, electus tantum et levila propter preefata _ gionis, et qtioejtistitioe sunt, studiosa tractante e.i-
schismalis pericula, duobus annis et totidem men- ligcntia, ecce tanquam in fornace probari eum Do
sibus sedisset, v Kal. Octobris catholicus migravit ad minus volens, et inter socctilihujus turbineS et prO-
Doroinum. Sepultus est autem in oratorio quod san- ccllas virtutem ejus clarescere, insperata ipsum per-
Cli Galli dicitur, anle altare (sicut ipse in extremis secutione ad tempus flagcllari permisit. Cura enim
agens expetierat) beati Joannis evangelistee. domiiiumFolmarum Trevirensem electum, a summo
Successithuic filiusducis LothoringioeTheodericus pontifice Urbano III contra voluntatem Friderici im-
quinquagcsimusquinttts, cujus pater dux Matthoeus, peratoris consecratum, de ipsius surami pracsulis
statim post filii inthronizationem, castrum suum mandato, cui nec debuit, nec ausus fuit conlraire,
Surkes b, quod jure aliodii lcnebat, bealo Stephano recepisset, et quee Coesaris Ceesari, et qua; Dei sunl
Melensifacta solemniter super altare donatione con- Deor'eddereciipiens,debitam exhibuissereverentiam,
tulit, et Spinalensem advocaliam, quam ei dominus ad iram et indignationcin princcps incitatus, bona
Stephanus conlulerat, in ejusdem filii manum depo- ejus universa conliscari fecit, totumqtie episcopalum
suit, et penitus werpivil c. Hic turrim in medio ca- Melcnsemper rainisteriales suos in facti hujus vindio
stri LiiZemburc[Luzebourg,entre Phalzbourg el Saver- tamsasiri d, quasi eriorme et deieslaiidum esset pia-
ne\ sitam, quam tttnc temporis comcs de Salverna r. culum sunimo obedire pontifici, et plus Deumvereri
[Sarverden] tencbat, sibi suisque successoribus, ipso quam horainem. His ille auditis, personee suoesaluti
comite capto recuperavit. Sedit annis 6 et paulo am- proesidio fugae, ut alter Atbanasius, consulens, mi
plius sub papa Alexandro, et Friderico imperanie gravit Coloniam, et in ecclesia sancti Gcrconis, ubi
avunculosuo. Qui et alia armis digna gessisset, nisi prius canonicus exsliterat, spei suocanchoram figens,
ejusdem Alexandri UI manum sensisset validam, sua ibi asylum, ibi pro exsilio patriam invenil. Ubi non
ob boc eleclione cassata ab illo, quia infra ordincs soluma fratribus, et con-eanonicis suis, verum etiam
fuerat celebrata. ab universo Coloniensi clcro, et praccipue a metro-
Hic, cum cpiscopalus per annum fere post ipsum politano illustri Philippo, tanta personce et meritis
vacasset, anno Domini 1180 habuit successorem do- ejus preestila veneratio, lantee dejectioni ejus exhibi-
minum Bertrannum de Saxoniocpartibus oriundum, tse compassiones, totque necessitatibus suis a libera^
clarum quidem gcnere, et vilseac inoruin honcslatc lilale eorum collata subsidia, ut cum fere patria; ei
a Al. Ennery. d Al. saisiri, id cst, capi ct confiscari ;
b Al. Syerch. gallice,
c Werpire, rclinquere, ccderc; saisir.
deguerpir.
1475 ANONYMIS/ECULI VIII
1470
reditus in cxsilio facerent oblivisci. Cui cum cxaclo __ V lensem episcopumunanimiter est
translatusÔyiJiMtt
biennio, gralieeimperialissercnitas opitulalionc divi- ineilabilem! qui lorica justitia»indutus,
ctypeâfigS
na, multisquetam principuin quam aliorura supplica- tinentieemunitus, galea patientieeproteetus, «* ***
tionibus rcddita fuisset, rediit landcm ad ecclesiam virltititm circumdatus, vultus sm gratia
pascebat-ie*
suam, diu desidcratusJob noster, scd minimead du- vidcntcs, mellita verborum simrum modestiarecrea-
plicia reslitutus. Qui cnim viiitim in cellariis, fru- bat audientes, humilibus aderat simplicitatecolumbi-
uicnlum in horreis, aliaque abundantcr bona disce- na, majoribus aslulia serpentina assistebat,et lyran-
dens reliquerat, ita iu redilu suo cvacuata omnia ct nis feritate leonina resislebat! Cum autem in neco-
peniius exhausta invcnit, u.t rursus euiii rcciiiivis liis Metensisecclcsieeassiduevigilaret, illustriscomes
vacare curis et laboribus oporterct, et ad omnium de Dauborc [Dagsbourg] viam universae carnis est
qua; hunianis necessaria sunt usibus, acquisitioncm ingressus. Cujus filla, quoehoeresunica in heereditate
quasi de novo accingi. Ctijusannis el mcritisfelix di- paterna successcrat, ab ipso episcopoinstanter po-
vina miseralio iiicrementum precstaredignetur, nec slulavit, ut feodum sibi redderet, quod pater suus
desit qui in loco et lemporc scquenlia ejus gesta trade Melensi episcopo tenuerat; quod episcopus ipsi
dat annalibus, ct ad cognitionem transire faciat po- reddidit, non sine mullorum nobilium supplicalione
*"
stcrorum. et rogatu : ea tamen conditioneadjecta,quod si ipsam
APPENDIX SECUNDA. sine heeredcproprii corporis, mori contingeret, feo-
dum ipsum ad Mctensemecclesiam pleno jure redi-
Ad annum 1260 deducta. ret, condilione eadem sigillisauthenticis communita,
Posl dominum Bertrannum felicismenioriee,stilli- et fide testium pariler roborata. Sed cum eadem co-
niatus est in episcopumMelensemdomniis Conradus, nnlissa sine heercde proprii corporis, occulto quo-
vir quidem strcnuns, cx Teutonicorum progenie or- dam Deijudicio decessisset, domnus Wallerus dux
lum ducens, clarus sanguinc, setlnobilior moribus et de Lemborc, comcs Lucelburgensis [Luxembourg],
virtute, ct iuter principcs imperii venustate perso- et multi alii nobiles et potenliores de imperio, con-
nali et corporis elegantia decoratus. Hic eliam Spi- sanguinei ejus, ac fautores, castra qiiicerant de feo-
rensis episcopus, et imperialis aulaecanccllarius,nc- do proedicto,cum eorum pertinentiis nequiter sasie-
gotia imperii tanquam prudcns et fidclis dispensator, runt, ea stieeditioni usurpare, et relinere in perpe-
animi discretione fidelitatem ipsius coinitante , adeo tuum contra debitum conditionis praedicteemolien-
procuravit, quod in talento sibi crcdito pigre non tes : quibus episcopus, qui virilem et forlem gerebat
dormiens, sed sollicile vigilans, domino suo plenain r, animum, qui nec extollebatur in prosperis, nec de-
de co potuit rcddere rationem, in requicm Domini primebatur in adversis, prudentia suam concomitante
sui cuiii gaudio ingressurus. potentiam, polenter resislens et patenter, in longo
Ipse equidem decorem domus Domini ct locum guerrarum discrimine, in armorum slrepitu , laby-
ejus habitalionis diligens, Metensemccclcsiamexqui- rintho expensarum tandiu indefesse insudavit, quod
silis ornamentis decoravit. In villa de Vico, quod divina providenlia, quacin sui dispositionenon falli-
tunc firmata munimine aliquo minime claudebatur, tur, rei exitum prosperavit. Nam idem episcopus
caslrum nobilemurorum et turrium altitudinefirma- comitatum Metensem,et quatuor castra nobilia, Sa-
vit. Et licct ad negotia imperii sibi coramissa pro raborc vidclicet, Albam [Sar-albe], Turquestein,
maxima parle temporis traheretur, nec possct in et Arcslein , queeerant de feodo proedicto, cum suis
Metensi dicecesi, nisi raro et modice suam procsen- appendiciis acquisivit, et Metensi ecclesieeperpetuo
tiam exhibere, tamen in ejus absentia, fama probita- conlulit possidenda. In quorum acquisitione (ut de
tis, providentice ct virlulis ejus mUitarite, tcrram castrorum fortitudineet am_cnitate locorum tacea-
episcopalus Melcnsis contra fortes et nobiles ct po- tur), proventus episcopalus sui duplicaVit; et insu-
tcntes viriliter protexit, et defendit tanquamproesens, per advocaliamde Marsal,in qua multo plus habebat
et rebcllium violentiam cum armis, tum prudentia j) advocatusquam doroinus,pro quibusdamvineis, quoe
sagaciter refrenavit. Anno igitur pontificalus sui 13 crant modicivaloris in respectu, permutavit; in quo
vitam feliciter finivit, et in choro Spirensis ecclesiee eliam conditionemecclesiaesuoefecit admodumme-
sepelitur. liorem.
Huic successitfrater dominiAsperimontisdominus Cura vero heccsibi prosperc successissent, et jam
Joannes, quem clari sanguinis generosilas decorabat locus essel tranquillilatis et pacis, inimicus homo se-
cxlerius, et morum gravitas interius illuslrabal. Qui minavit zizaniam, ac inler ipsum et cives suos Me-
cum esset in flore juventulis suee constitutus, citra tenses pestem discordiacsuscitavil : cives quidem
annos, qui in elcctionibus episcoporumrequiruntur, praedicti, de quorum adipe processit iniquitas, elc-
imroaculata ejus vita defectum eetatis in eo plenius vati superbia, villamepiscopi,quoeChates [Chatelde-
supplente, cleri concordia, et leetiliapopulipariter «0)1-Metz, a foccident, pres Saint-Germain] dicilur,
accedenle, assumptus est in episcopum Virdunen- ante Metimcombusserunl,clericumunum exceecave-
sem; ubi de die in diem. dc bono in bonum profi- runt, et mullas alias irrogarunt injurias, quas lon
ciens, sic continuavit et auxit suaefamain bonitatis, gum esset littcrarum memorieecommendare. Quod
miod ex mcrito suaebonitatis alquc actionis, in Me- cum cpiscopus dissinmlarc non posset, competenli
1477 CHRONICONEPISC. METENSIUM. 1478
monitione preemissa,'Civescxcommunicavit, et ma- A metipsi credens quam aliis (licet adversarii sui pro
num in eos aggravando, civitatcm ecclesiastico sup- certo tenerent, quod Mosellamde cocleronon traus-
posuit intcrdicto; et demum civitatcm exiens, in iret) Moselloefluvium,qui tunc plenis erat alveis, cum
nionte castri dicti Sainl-Germain, quod antc Melim exercitu copioso in admiralioncramultorum transva-
firraavcrat, se recepit; sed et post ipsttni laudabilis davit, ita quod ne unus quidem remansit, qui fluvium
et robusta de Porta-Salis [Leparaigc de Porle-Seille] non transiret. Mirares! Si enim illa nocte nou trans-
parcntela expulsa fuil a civitate, propler civile odiuni issenl, sic cxcrevit fluvius nocle ipsa, quod iu mane
quod latebat inter cives, et maxinic quia ipsa paren- nullo modo transire potuisscnl. Et sic illi qui in ca-
"
tela ipsi episcopo in jure suo fidelitcr aderat, et ei stro obscssi erant, quorum sanguinem concives sui
laudabiliter adhocrcbat: ita quod in civitate ncc uiius socvitcrsiliebant cum plus quam per octo dies suc-
quidem de parentela illa et sibi adheerenlibusrcman- cursum exspectare non possent, et morlis periculo
sit, sed omiics inde exierunt, ct se in dicto castro subderentur : sed Salvator, qui omnes homines vult
receperunt, domibus corum fundilus dirutis, et bonis salvos fieri, et neminem vult perire, dedit cpiscopo
omnibussuis quoein civitate reliquerant, confiscalis. voluniatem Iranseundi, et transiit, terrasque diclo-
Cum vero idem episcopus dictorum civium mali- rum nobilium ingressus, ponens in Dominoanchoram
liam per spiritualcm gladium refrenare non posset, B suoespei, clegil potius se et suos commiltere Martis
invocavit auxilium brachii seecularis,ducemvidelicet discrimini, quam jus ecclesieesuoerelinquere inde-
Lotharingire, et comitem Barrensem fideles suos, fensum, et amicos suos morlis periculo sttbjaccre.
quosjure fidelitatis,qua sibi tenebantur, in auxilium El cumin medio terrarum ducis et comilis, quibus
suum contra cives Metensesconfcederationisvinculo eliam commiine[La communede Melz, la bourgeoisie]
ct interpositionc juramenti, qui funiculus difficile civium Melcnsium aderat, paratus esset confligcre
rumpiiur, colligavit; sed quoniam nusquam tuta cum eisdem, et cum jam starent hinc inde castrorum
fides, fralrum quoque gratia rara esl, dicli nobiles acies terribiliter ordinatoe, processit in medio vene-
corrupti ctiam pecunia, quoe ipsos videntes socpius rabilis episcopusTullensis, genu Ilexo supplicans, et
excoecat, non solnm episcopnm quem fovere debe- orans, et suadens Metensiepiscopout reciperet verba
bant, non sine nota proditionis reliquerunt, verum pacis.
etiam eidem se opponereproesumpserunt,etduranle Idem igitur episcopus illi parentelee compatiens,
iuter eos per triennium guerrarum discrimine, dicti tanquara fidelitatis illorum, quam erga dominos suos
nobiles et commune Metensc, cum eis parentelam studio devotionis ab antiquo exercucrant nec imme-
preedictamin caslro proedicioex improviso obsede- /-i mor, nec ingratus, pielate <*ipsorum ductus, ul eos
runt. Quo audito episcopus constante conslantior, posset sine periculo corporum et rertroi liberare;
iide firmus cum Abraham, sapienlia Salonionisnon quibus redemptio scu liberatio alias quam ipso me
intectus, patientioe Job non expers, spe Simeonis dianle non patebat; et quia dubii sunt eventus bello-
suffultus, quein quidam de fidclibus suis clericis et rum, elegit in eorum liberationemcertiludinem com-
laicis reliquerant, ctim idem episcopusfratrem suum posilionis et pacis. Et sic ipse quem suorum movebat
secum non haberet, qui in Franciain se transtulerat, pietas, et adversarii sui in quos timor tremorque re-
ut cum armatorum potentia rediturus fralri suo sub- pente irrueranl,peslem guerroegravissimoopace loeta,
veniret, et episcopus Virdunensis, consanguineus et laudabili concordia, mediante Tullensi episcopo,
suus, qui sibi libenter in manu potcnti affuisset, ad profusis multorum lacrymis, confuso humani gcneris
ipsum pervenire non posset, cum fortuna in tantum inimico, terminarunt. Idemque episcopus, et fidelis,
sibi novercante potuisset alius in eclipsim despera- robusta et constans de Porta-Salis parentela, cum
lionis incidisse, ita ut de resurrectione ipsius nulla gaudio ad propria rcdierunt. Quinto decimo aulcm
spes haberetur : vir idem resumens vires animi, in episcopatus sui anno, proesidcntedomino Innocenlio
Teutoniam ad gentcs extraneas se convertit, ubi il- papa quarto, ac doinino Friderico filio domini Hen-
lustriuin virorum de Eurestein et de Daborc comi- 1) rici imperatoris regnante, vitam fcliciter consurania-
tum, et aliorum multorum nobilium, qui in habenda vit, et sepultus est in choro niajoris ecclesiaeMeten-
mililia potentes erant, auxilium imploravit. Qui sibi sis.(An. 1258.)
cum prece, lum pretio unaniraiter adhacrenles,col- Hujusenim fuerat, quod habenthoc tempore raro,
lecto fflagno exercitu, ipsum sunt seculi, et in tan- Milis vita, manus munda, pudica caro.
lum processerunt, quod se super Moselloefluviumre- Post hunc in vinea DominiMetensisecclesia.con-
ceperunt. corditer emtuit fecunda plantatio, propagatus indi-
Quibusdam igitur de suis laudanlibus, ut illa no- gena reverendus pater Jacobus Metensisepiscopus de
cte fluviumnon transirent, nccperroilterct cpiscopus rcgali prosapia, fratcr nobilis viri quondam Maheu b
longo ilinere fatigatos laborare ultcrius transeundo ducis Lotharingioeex patre Ferrico c quondam duce
illa noctc, sed procrastinarct Iransi.um, et darct rc- Lotharingioede sorore comitisBarrensis procreatus.
quiem hominibus el jumentis; idem qui plus suo Qui episcopus de nobili progenic, preeclariorvirtuti-
quam aliorum sensu et ingenio regebatur, plus sibi- bus et moribus fulgebat; in quo quidquid virlutes
a Id est, tniseratione, Gal. pitie. c Id est, Friderico.
b Id est, Mattlnti.
1479 ANONYMIS-ECULI VITI. l.gt)
desiderant, confluebat, videlicet pacis amicilia, pu- A reditibus mensae episcopalis soeculares canonicos iu-
dicitioecupidilas, in polcntia slrenuitas, in strenuitate stiluil cum sufficientibus reditibus, ad cultum divini
claritas, benignilas, sapienlia, prudentiaque tenipe- numinis deputatos, ipsumque stagnorum et molendi-
rata, ac in eodem justitia, forma boni livore carcns, norum eedificalioneadornavit. Item in abbaliis Belli-
elementa conjtmxit, virtusque inserta rcsplenduit, pa- Prati [Beaupre, Ord. Cit.], et Salli-Vallis [Salival,
cls robore discordias suffocando-,impcrturbalus ex- Ord. Prem.], aliisque locis erexit innumerabilia eedi-
stilerat inter prospera el adversa, morum ornamentis ficia operibus sumptuosis. Insuper acquisivit feodum
undique circumseptus. de Albo-Monte reddibile cum suis appendiciis oiiroi-
Cujus decorcm virtutum sol et luna mirabantur; bus, ab episcopo metensi perpetuo possidendis.
cui regnaiiii concordia pairia; totius applaudebat, Prcelerea cum Ecclesia direxisset aciem contra
quam in preesenli ipso senioto" plaga pestilcnti-Cnon dominum Conraldum filium Friderici imperatoris >
reliquit, cum non sit qui sanet vulncra patrice con- post sentenliam deposilionis lalam in eumdem, idem
turbalae, aut qui jacculi concussaeque dexterain por- dominus Jacobus cum manu potenli, et brachio ex-
rigat miserantis. Mctensis dicecesis quoe sub ejus celso veniens in adjutorium Ecclesioe, per virlutis
timbra fuerat patriae robur forlitudinis, facta cst per suoe ac mililioe fortitudinem et industriam diclum
ejus eclipsim viribus imbecillis ac proccllis inlumes- Î Conraldum mirifice fugavit et devicit, impensis in-
cenlibus non modice conquassalur, grexque Domini- numerabilibus non parcendo. Ilem feodum de Mau-
cus jam fere apparet pastorali regimine destitutus : rimont cum appendiciis suis reddibile, et de Ruckes-
qui suo tempore flectens habenas circum adjacentium vignes reddibile cum appendiciis suis, et feodum de
rerum, cuncta sub juris regula limilabat, et conatus Gabondanges c cum appendiciis suis episcopatui red-
cupidilalis infringens, ejus morsus illicitos refrena- dibile ab illustri viro Th. comite dicto Soilierto, in
bat, dum cedificiaquocque suoedicecesis diruta vetu- perpetuum acquisivil. Item ab illustri viro domino
stale, sumptu mirabili visus est undique reparare, Henrico de Salmis feodum de Pierrcpersie d cum ap-
villas, castra, ct castella debilia roborando, novaque pendiciis suis, et rcddibile cuni hommagiis acquisi-
construendo; eandemque dicecesim quanipluriinis ac- vit. Item a domino Th. de Creincort acquisivit do-
quisitis de novo possessionibus decorando. Nam in mos cum appendiciis suis. Et a DominoYVericodicto
oppido Saleborc [Sarbourg], quod tempore prcedeces- Le Vogien, partem suee advocaticede Valle de Faus.
soris sui ardenti desiderio fuerat inchoalum, munitio- ltem a domino Petro filio domini Petri quondam roi-
nibus insignibus, turribus et fossatis, et murorum litis de novo castro, advocatiam de Castris ante Me-
propugnaculis fortissimis consummavil; et de Alba _ tim [Chdtct devant Metz]Alem acquisivit ab advocalo
[Sar-albe], de Herreslein et de Druclictin [ Turke- * advocatiam Metensem. Item ciim discordia inter
stein] turres et muros in melius reparavit, novas ci- ipsum et F. Kducem Lotharingi;c nepotem suum f
slernas profundando; villas quoque de Yrico et de super eo qtiod ipse pelebat ab ipso partem sucehrc-
Marsallo adeo firmavit, quod ab hostilibus insnltibus reditatis ex parte patris el matris sibi proveiiientem;
non valeant expugnari; ac circa villaih de Ramber- tandem perpacem obthiuil. retinui t, et habuit quidqnid
villeir, quee sepibus erat circumdata, clausura nm- idem dux habebat apud Marsallum, et apud Y'icum,et
rorum fortissimorum, et viginti quatuor altarum tur- Reraereville, et apud Corbesal [Courbesaul], et
apud
rium decore circumfulsit b, castrumqtte Spinalense Sellacort, et apud Rembcrvillcir, el aptid Some-
apud
el oppidum magnis firmilalibus reparavit, el castrum
ville,etapudVilleines,etapudBissoncourt, sicut inlit-
de Conflans, quod fere corruerat vetuslate consum-
terissuperhocconfectispleniiiscontinetur:queeomnia
plum, munitionibus turrium et raurorum decoravit, per prcediclam pacera acquisita, idem episcopus con-
fossat.isque profundis praemunivit. tulit episcopatui Mctensi, sicut plenius in lilleris snis
Insuper juxta veterem Homborc, speculam totius coiilinetur. Qui tam in temporalibus quam in spiri-
mundi, caslrum de novo construxit in cacuraine cu- tualibus viginti duorum annorum curriculis circtim-
.usdam montis deserti, quod Homborc adlroc nomi- specte gubernans dicecesiin, post ha;c felicitcr tritim-
natur, opere nimium sumptuoso, et inocslimabilil.us^, *
in Doniino, cum palribus obdormivit.
pbans
expcnsis, ad totius cpiscopalus tuilionem, ubi mili-
Actum anno millesimo ducenlesimo scxagcsimo,
tutn, civium, incolarum, et episcopi castra prcefulgent lu sumrao
ab invicera separata, murorum altitudine, et lurrium mensc Septembri, Alexandro papa quarto
fortiiudine, ac oedificiorunidccore insignata, ubi de pontificalu praesidcntc.
0 Id est, mortuoJ d De petra perlusa, supra.
h Id esl, circummuiivit a fttlcio. c Ferricum.
e Habundunges supra dicilur f Dcsideratur orta est.
U81 EXPOSITIO MISS.-EROMAN/E. H82
OCTATI SMUH MONUMENTA ECCIESIASTICA.
PATROLOGIJE EDITORIS MONITUM.
Hie locus esset plurimos seeculi vm inccrli nominis auctorum pa-tiilentiales libros recu-
dendi, inter quos maxime Libros po_nitetiliales a Marino, in appendice ad suutn de Sacra-
niento poenitcntia. tractatum , el a Martenio, tomo VII Velerum Scriplorum amplissimae
Collectionis editos. Re autem maturius perpensa, satius duximus ha.c ecclesiasticse disci-
plina. monumenta ad decimum vel fortasso imdecimum smculum protrahere, ita ut, plurimis
in unum collectis, multipiicis disquisitimiis t_odio lector non gravetur. Eo libentitts autem
ordini nostro ea in re infringendo manus dedimus, quod in Germania, ut audivimus, spe-
ciales virorum doctorum lucubrationes adornantur, qua. his antiquis Puenilenlialibus
magnam lucein pr_eferent.
EXPOSITIO MISSJE ROMANÊ

AUCTOREANONYMO,QUI ANTE ANNOSNONGENTOSSCRIPSISSE VIDETUR.
(Ex M.trten.,deantiquisEcclesiaeIbtibtis.)
OBSERVATIONESPR_EVI/E. iid spem viciori-cexcitetur; el qiianlo vehenienlior

Antiquam missee Romanee expositionero Cx ms. fiicril clangor, lanlo lil ad certainen animus fortior.
codke monasterii sancti Albani apud Andegavos, Sccundum hanc ilaquc mililarein coiisiiciudisic;>,ki
ante annos septingentos scripto, hic exhilminus, celebrandis quoquc inissarum solemnitatibus al> ec-
quam saltem propter sui antiquitatcm religiosis
lectoribus baud ingralam fore sperare licet : hanc clesiarum principibus inslitiitniii csl, ul primo qui-
eiiim nongentos annos superare credimus, scriplam- (' dem antipbona'ail inlroituro p!en;c Dei laudibus ct
que priusquam in Galliis lilurgiee Romaii-Critus iu- vicloriis, medianlesanctic alque individii-CTrinilalis
veherentur tria persuadere videntur. Priroo, lilulus
ipse : nam Exposiiio missm Romanw idcirco inscri- gloria, decanlenlnr. Ueinde 6'/or«a in excelsisDeo
pta apparet, ad distinclionem aliarum lilurgiarum dicatur, et in lerra pax hominibus bonw voluntatis.
quee erant tunc in usu, et maxime gallicanee. Deinde Hinc prophelica vel aposlolica leclio, sancia ct salu-
contestationisvocabulum , quod auctor usurpat ad
bri admonilioneplenissitua reciletur, quani ct pi-o-
significanilainpreefationem,quee illo nomine nuncu-
pari solet in liturgia Gallicana. Tandem auctor de pheiariiin et aposloloruin omnium Dpmini docirina
dimissione catechumenoriim, tanquam de ritu suo evangclica morc tubeeprolixius atque altius coucre-
adhuc teni]>oie usilalo loquitur sub linem in hunc
modum : < Missa aulem proprie tempore sacrificii pans coiisequatur ; inlerpositis saueecantileneesua-
est, quando catacumini foras mittuntur, clamante lc- vilalibus ac Dei laudibus sublimius modulatis. Scd
vita : Si qnis remansit, exeat foras. Qui ritus si jamcur singula prosequamur, cum constel nos senipcr
-iiitiquatus fuisset, cum auctor ille scriberet, non orarc debere, et minquam deficcre ?• Quid aulem
mitlunlur, sed mittebanlur dixisset.
orare debeamus ipse Dominus et Salvator nosler
INGFPIT edicit: Vigilateel orale, ut non inlretis in temptalio-
EXPOSITIO MiSS^ ROltfAIV__E. U nem, quod eliam princeps aposlolorum relrus admo-
net dicens : Sobrii cstoteet vigilate in oratiouibus ;
Qiioticnscontra se diversarum adque adversarum
ad quid? quia adversarius, inquit, vester diabolus
partium acies et castra consistunt, solent turmarura leo rugiens circuit quwrens quem devorei.
principessuos quisque subdilosconfortatoriis sermo- tanquam
nibus adinonerc, antiquas parentum victorias et fa- Si crgo vigilandum nobis est et orandum ut non in-
cta fortia replicare, Detim semper in tribulationi- tremus in temptalionem, templatio aulem per diabn-
bus fieri adjutorcm, non esse apud eum differentiam luni adversarium noslrtiin nobis intendilur, rnanifc-
salvare vel in multitudine vel in paucis, ut dum bel- stum est contra qnas nobis sit hostium acics dimi-
iaiuri militcs verba exhortantis principis audientes, candum, et quas beatus apostolus Paulus octtlis, tit
nonnullas ex parentum exemplis vires recolligunt, ita dixcnm, nostris proponit, cum dicit, Non est no-
de Deo maximas sperant, aijque humiliter ad debel- bis contuctatio adversus carnctn et sanyuinem, sed
landuro adversariorum caslra procedunt, Dei se to- adversusprincipeset potestales,adversttsmundi recto-
tos arbitriocominittentes, ipso inomnilms preeliante, res tenebrarum harutn, adversus spirituitia neqttitim
victoriam conscquanlur, buccina etiam inter ipsa in cmleslibus.Hi sunt illi fortissimi alquc cxpericn-
bellaiifiumccrlamina clangiltir, ouo scmpcr animus lissimihostes qni nisi orationis assiduitate ncqueunt
PATBOL.XGVl.
1483 S_£CULI VUI MONTMENTAECCLESIASTICA. nm
debellari, moiiente nos eodem Apostolo ac dicente : A t obeditur, nares quibus.bonusCnristi odorpercjpitur,
Sine inlermissioneorate. Ad banc igitur pugnam in os quo suavitas ejtis gustalur, mantis qua operatur
douium Domini sacris solemnitatibus convenitur r aliquis opus Dei, pes qtie in eodem opere.proficere
ipso Domino;sic loquente : Domus niea domus ora- non desistit, Deo qui aniniam-viviflcat ab anima
tionis wcabitnr. Sed quoniam animus ad multa divi- recedente, nihil hortim sine iilo anima valet, nam
sus, tumultibus curarum saecularium perturbatus , neque mundo corde Dominumpotest vel intelligere
«t non statim ut ecclesiam ingredimur, oninium vel videre, nequeinclinare aurem suam in verba oris
mundi hujus sollicitudinum possumus oblivisci, quo ejus, neque odorem notiliee ipsius in vitam perci-
purius et attentius puriorem atque altentiorem ora- pere, nec gustare et videre qttam suavis est Domi-
tionem ad Dominumfundere valeamus, quod anti- ntis, nec aliquid boni operis vel meditari, vel exsequi,
nec dilalato per caritatem corde viam divinorum
phona ad introitum decanlatur, et suavi modulatione
interposita, necnonet Iiyrie heleyson,idest, Domine, currere mandatorum : sicul enim corpus homin.is
miserere nobis, el Christe heleysonîd est, Christe, ab anima vim accipit aliquid faciendi, sic eliam ani-
miserere nobis, llebilibus ac prolixioribus vocibus . ma vini cujuscumque boni semper a Deo accipit.,
eonclamatur, lectio propbelica vel aposlolica ct quain deinceps corpori subroinistrat; unde et sacer-
cvangelicarecitatur:pi'eeparatio est et excitatio ani- B : dos post onroia quoesttpra iiicmoravimuspopuli obla-
morum, ul animus popnli a mundanis cogitatiouibus tione suscQpla, ac Deo interiin brevi oratiunciila
his omnibus paulalim avnlsus ad coelestiacogitanda commeiidata, in hanc protinus vocem emmpil:
ac desideranda trahatur, quatinuseo tempore quo a Dominus vobiscum.
sacerdotc salulatus SdinOnetur, ut sursum habeat JSec vero vel surstiiii corda nostra erigero, vel
cor, verissime valeat respondere, Habemus ad Do- dignas Deo gratias agere, vel ut noslree voces lau
mintim. Nam si tempore lnijus lam arduee responsio- dibus virtulum c_elestium conjuuganlur valebimus
nis animue cujusquam curis s:ccularibus degravatur Obtinere, nisi cum auimeenostree Deus fuerit vita,
ac premitur, et se sursum habere cor ad Dominiim videlicet sua : quod etiam Dominus Jesus qui de se-
mentiens, proteslalur; inde incnrrit pcenam, unde metipso ait, Ego sum via, el veritas, et vila, ascen-"
pOterat veniam promereri, inde ab hosie prosterni- surus in ccelumdiscipulis suis proroisit dicens : Eccc
tur, undc hoste.ro poterat superare : scriptura est ego vobiscumsum omnibusdiebus nsque ad cansum-
eniro,' Os qiwd meniitur occidit animam; et, Perdet mationem swculi, et quodam loco in Evangelio ait:
omnes qui loquunlur mendacinm. Purificandus est Ubi duo vel tres congregali fuerint in nomine meo,
itaque oranlium animus, ct cum Dei adjutorio ad ibi sumego in medioeorum. Salulat igilur sacerdos
ccelestia cogilanda ac desideranda levandus, ut pce- .populuni cum dicil: Dominus vobiscum, et orat ut
nam mendacii possit evadere, et hostes suos quanto sicut ipse est dignatus promitterc, sit curo ccclesia
fortius orando debeUaverit, vel prosternere vel fu- sua, in qua non solum duo vel trcs congregantur in
gare. Scieniliimenini quod sicul vila <.orporisanima iioiwiie ejus., verum etiam iiinumerubilis hoininum
est, ita vita animecDeus est, et sicut recedente ani- in se credentium mullitudo. Hoc aiiiem salulalionis
mamoriturcorpus, ila recedente Deomoritur anima. verbum, id est Dominusvobiscum, non liumana ex-
Si atitemos quod mentitur occidilanimatn, ergo etos cogitatione lictimi atque composiluin, scd coelesti ei
-qttod verum dicit vivificatanimam. Ore igitur men- divina auctoritatc susceptum esl: nam et in Veteri
tiente, recedente Deo, moritur anima : ore vero vera Testaraenlo legitur quod Gedeon unus judicum po-
dicente, accedente Deo, vivificatur in illis duntaxal puli Israel ab angelo salutalus audierit, Dominus
sermonibusquietbonisuntetad eedificalionenaoper- tecum, virorttm(ortissime; et in Novobeatam et glo-
tunitatisperferuntur, etaudienlibusgratiam dant: lan- riosam semper virginem Dei genitriceiu Mariam liis
tum deniquemerebitureujuSque tunc ex circumslanti- verbis augelus scribitur salulasse : Ave,Maria,gratia
bus animaDeomiserante vivificari,quantum sursum se plena, Dominus lecum. Et iterum dicil pe.r Mala-
habere cor veracius ore responderit: et tanto amplius U chiain prophetam : Labia sacerdotis custodient scien-
Dei offensionemortiflcabitur, quanto id in conspectu tiam, et legem requirent ex ore ejus, quia angelus
cjiis mendaciuspreesumpseritrespondere. Illud etiam Dominiexerciluumest. Si ergo sacerdos scientiam
summopere adverlendum esl,quod corptis humanum custodicns el legis Dei preeccpta plebi adnunliaiis,
cuin et oculos habeat, et aures, ct nares, et os, el angclus Doniini exerciluum est; dignissime omnino
nianus, et pedes, dcserltnn tamen ab anima neque et consequenler eis populum verbis salutat, quibus
oculis videre, neque audire auribus, neque naribus ct illi ccelestispatriee spirilus, angeloruro vocabulo
aliquid odorare, neque ore quicquam gustare, neque ct dignitate donati, homincs, quibus aliqua nun-
manibus valet aliquid operari, ncque pedibus ullale- liare missi sunt, salutasse leguntur. Ncque boc no-
nus ambulare; anima quippe manens in corpore et mine quilibet saccrdos infuletur, non enim dictum
per oculum videt, et audilpcr aurem, et naribus ali- est quod omnis sacerdos angelus Doiuinicxerciluum
quid odoratur, el loquitur peros, et manibus aliquid cst; sed ille videlicet solus, citjits et labia custo-
langil, ct pedibus ambulandi gratiam subministrat. diunt scienliam; el ex cujus orc Icx Dei requisita
Cuin igitur oculus animee vis illa sit qua Deus vel docetur. Studeat ergo imprimis qui hoc nomine de-
jntelligittir, vel videtur, auris qtta voci cjus humiliter lectaitir, scicnliam divina; lcgis habere per intelle-
1485 EXPOSITIO MISS_£ ROMAN.E. 1486
ctum, et custodiie per operationein : studcal cam- A lur. Ncc vcro dcorsum cor habentcs aliquid possu-
dem Iegem Dei, quam et intelligit et operatur, po- mus desursum accipere : quid est autem sursum ha-
pulo nuntiare; et tunc demum tanto aliquis vocabulo bere cor, nisi quoe sursum sunt queerere, ubi Chri-
dignum se esse non dubitet, ut scilicet angelus Do- stus est in dextera Dei sedens? Quid est sursum
mini exercituum nominelur, et sit. Illud etiam nul- habere cor, nisi qure stirsum sunt sapere, non quee
lalenus pra_termittendum pulo, quod ab episcopis; super terram ? Mortui enim estis, inquit Apostolus,
populum salutantibus non solum Dominus vobis- el vita vesira abscondita est cum Christo in Deo. Vi-
cum, verum etiampn-c vobiscum, vcl pax vobis lam igitur nostram quce cum Christo in Deo abscon-
soleat exclamari : enim vero neque hoc a magno dita est, morlificatis omnibus terrenis concupiscen-
rnyslerio vacat, dicit namque Doroiiiusin Evangelio, tiis, suspirare debemus, ct ad illam seniper corda
de se ipso : Ego sutn pastor bonus, et paulo post: noslra erigere ; quod illi non faciiint, qui muiidum
Sicut novit me Pater et ego agnosco Patrem, et aniet ea quee in mundo sunt, diligunl: Omne enim
mam tneam pono pro ovibustneis : nec non el posl re- quod in mundo est, ut Joannes apostolus ait, concu-
surrectionera suam easdem oves suas commendans piscentia carnis est, et concttpiscentia oculorum, et
aposlolis, ait ad beatissimum Petrum : Pasce oves superbia vitw : quw non ex Palre, sed ex mundo est.
tneas, in quibus pascendis, ut se quoque pro eis 8! Quisquis ergo concupiscenlias earnis, et concupi-
inoriendo imilaretur adjunxit: Cum esses junior cin- scenlias oculorum in seinelipso non mertiflcal per.
gebas te, et ambulabas ubi volebas; cum autem settue- continenliani, sed magisvivificat per incontinentiain,
ris, exlendes matius tuas, el alius te cinget, et ducet iste diligit mundum et ea quee in mundo sunt: qui
quo tu non vis. Hoc aulem dixit, inquil evangelista, autem diiigil munduni, sicut idem apostolus ait,
significans qua morle clarificaturus esset Deum. Con- non est dileclio Palris in illo: et ideo debemus dili-
stat igitur Dominum Jesum Christum paslorem b«- gere Doniinuro Deum iiostrum ex toto corde nostro,
num relicturum mundum et rediturum ad Palrem, et ex tota mente nostra, el ex tota virtute nostra ,
ad pascendum oves suas Petrum, et in Petro cee- et proximos noslros, omnes videlicct homines, sicut
teros coapostolos Petri, nec non et omnes aposto- nos ipsos : si enim hoc Dei gralia inspirante value-
lorum successores, id est episcopos, loco proprio rimus implere, uullum in corde vel in mente nostra
reliquisse, eos videlicet qui carilale et setate Pelri locum mundi dilectio polerit invenire, sed calcatis
curam suscipiunt Petri, id esl non solum principem atque mortiflcatis omnibus mundanis concupiscen-
pastorum Dominum Jesum plus ca_leris diligentes, tiis, verissime heec admonenti sacerdoli poterunt
verum etiam pro ovibus sibi creditis morlem subire ._ responderi:
parali. Hi ergo summi pastoris loco et vice agenles, Habemus ad Dominum.
consequenter oves sibi credilas ejusdem summi pa- Nec parva nobis, si cor sursuin habere curaveri-
storis voce salutant: scriptum est enim in Evange- mus, merces promittitur: ait enim supra memoratus
lio, quod foribus dausis Doroinus ad discipulos suos apostolus contra eos quidem qui mundum et ea quee
ingrediens, alque in medio eorum consistens, hoc in mundo sunt diligunt, et mundus transit et concu-
eos sermone salutaverit dicens : Pax vobis, iu aliis piscentia ejus. De illis vero qui Deum ex ;toto dili-
quoque locis idem fecisse non ignoratur. Salulant gere student : Qui autem fecerit voluntatem Domini,
ergo episcopi populum voce suromi Pastoris, ul manet in wternum, sicut et ipse manet in mternum.
ostendant se loco summi Pastoris oves ejus non Qui ergo cor deorsttm inclinant, et mundum concu-
solum pascere debere, verum etiam pro eis mortem piscenliasque ejus brutorum animalium more sectan-
libenler amplecti. Tam sancta itaque et salubri ora- tur, transeunle mundo et concupiscentiis ejus, ipsi
tione ac salulatione sacerdotis libcnter accepta, ne etiam pariter perlransibunt, non ubi feliciter ma-
salutationi ejus videatur uigralus existere, salulat neanl, sed ubi infeliciter ac miserabiliter pereant in
populus sacerdolem dicendo: eeternum. Qui autem corda sua per dilectionem ad
Et cum spirilu tuo. j Deum erigunt, et vitam suam cum Christo in Deo
D
Orat autcm ut Dominus cum spirilu etiam sacer- absconditam semper desiderant, possunlque dicere
dotis esse dignetur. Non parvam ergo resalutalionis cum Paulo apostolo, Quia autem jam non ego, vivit
gratiam sacerdos a populo accipit: sicut enim solus vero in me Christus : et, Mihi mundus crucifixus est,
ille salutaus Domimim, ut cum omnibus esse digna- et ego mundo: et, Nostra autem conversatioin cmlis
relur oravit; ita etiam ab omnibus ipse resalutatur est, isli sine dubio voluntatem Domini faciunt. Hi
orantibus, ut Dominus cum spiritus ejus sit, scilicet ergo cum mundo et concupiscentiis ejus transeun-
ut Dominus, sicut totus cum omni populo est, ita libus non transibunt atque peribunt, sed roanente
etiam spiritu sacerdotis totus sit: spiritns enim cst Domino in eeternum, quia voluntatem ejus fecerunt,
Deus, et ideo ut cum spirilu sacerdolis sit a populo el ipsi pariter in ecternum manebunt.
exoratur. Gratias, agamus Domino Deo noslro.
Sursum corda. Beatus Baptista Joannes in Evangelio dicit: Nott
Tam benevole ac reverenter sacerdos a populo potest homo accipere quicquam, nisi fuerit ei dalum
resalutatus, admonet eum ut sursum habeat cor : ile ccelo.Ac ne putans le aliquid habere posse qund
qualinus accipere quod postulat a Domino merea- non acccperis, hanc ipsam sententiam Paulus im-
1487 S.£CL'L_ YHI MONUMEXTA ECCLESIASTICA. 148»
plet: Qutd enim hubcs qttcd non ttccepisti?Et iteni atl A , procul dubio est, ut qui omnes peccantes jusiiHcavit
discipulos Salvator ait: Sine me nihil poteslisfacere, gralis.per gratiam suam, gratias sibi ab omnibus
quo in se loquenfe, bcatus Jacobus apostolus ail : actas recipiat : jitstum omnino est, ut quia omnes
Omne datum optimum, et oume donum perfectum, peccaverunt, el onroes glbria "Deiegent, et gratis per
desursum est, descendmsaPatre luminum, apud quem gratiam ipsitts justificali sunt, quando meritum ha.
non est transmutalio, nec vicissitudinis obumbratio. bere non potuerunt; saltem gratias agere non dosi-
Si ergo non polest homo accipere quicquam nisi fue- stant : in tantum denique et justum est munus apud
rit ei datum de ccelo, niliil autein habet quod non Deum actio.gratiarum, ut non solum hoc a nobis in
acceperit; unde tantam dilectionem vel accipere po- praesentis vitae corruplibilitate'constitutis requirat;
terit vel habere, qua cor suum ad Deum semper verum etiam in futuro, ubi corruptibile hoc iudutum
habeat, nisi data fuerit ei de coelo? et si sine illo eril incorruptionc, cl mortale hoc indutum erit im-
nihil possunitis facere, per qtiem possuinus roundum mortalitatc, et sine iiiterroissione videbitur Deus
et queesunl in mundo despicere, et soli Deo ex totis deorum sicuti esl, attestante Prophela, qui ait :
nicn.is et coiporis viribus anhclare, nisi per eum Beali qui hdbitant in domo tua, Domine, in swctda
s.inequo niliil possunius ? Aut quomodo sursum cor swculorumlauddbuutte. Sed qiioniam laudcs el gra-
-erigere.possumus, undc omne daluin optimuin, et B ' tiee Deo a nobts redditse, non Deo sed nobis profi-
onine-domini pcrfectum deseendit a Patre luminuin, ciunt; ideo in Iiac -tanta sttpplieatione stibjuhgituT,
nisi ipso Palrc himinum laiiluui nobis donum suee jEqutim et salutare, <nameequusest secundum natu-
graliee conferente ? Horlalur itaque sacerdos, ut qui ram, jttstus dictus ab -equalitate natur;e. Condidit
tanta bcneficia a Deo pcrcepimus.pro acceptis bene- autem Deus homincm nulia pravitale Derversum, sed
ficiis dalori beneficioruin Deo ingrati non «simns.. omni bonitatc rcctum et tequiini, ad imagincm scili-
sed condignas ei gratias pro acceplis tantis beueficiis cet ac similitudinem suam, ul uon modo in illa ler-
cxhibentes, non nobis tribuamus quod facimus, sed rena felicitatc paradisi sobrie, juste, et pie viveret,
illi qui opcratur omnia in oim.ibus, qtiiquc operatur verum eliam in majori quandoque el spiritali fclici-
in nobis et velle et operari pro bona voluntale, ut tate constitutus, crealorem suum sine flne laudaret.
dum nos recognoscimus nihil a nobis habere, totum- yEqutim est crgo ut si volumus secundum naturam
que ad Deum referimus quod eo donante accipimus, nostramjustiesse, illud scmper ad quod creatisumus
et humilitatis nostree memores in superbiamnon facere studeamus, id eslet in prasenti vila secun-
dum seqtralitalem naturee nostree viventes, crealori
hjvemur, per quam in. judicium diaboli incidamus;
ct in omnibus honoriflcelur Deus, per quem hanc .. nostro de beneflciis suis incessabiles gratias refera-
"^*mus, atque ut in fulura id ipsum incessabilitcr fa-
ipsam quoque humilitalem Iiabemus. Tam sancta
igitur et salubri admonitione populus-Tibenler-acce- ciamus, et toto semper affectu desideremus : hoc
pta, sacerdoli cum magna devotione respondct: cnim in tantum nobis salutare est, <ulaliter salvi fleri
nuilalenus valcanius. Quia igitur a.quum est, debe-
et
Dignnm jttstum est.
mus hoc ex naturee debito proprio crealori : quia
'Nihil indignius quam largitori omnium benefieio- vero salutare est, necessarium etiam sine dubio no-
Tiim Deo de beneflciis suis quemlibet ingratum exis- bis est ad eeternam salntem. Quotiens
ergo, ut supra
tere. Nihifprofecto est dignius, quam ei etiam pro dictum est,.Deo'laudes c*t
gratias agimus, ipsi quidem
gratiee .suec donis omni scmpcr humilitate gratias hoc el ex nalurecdebito et ex necessitate nostree sa-
agere, per hoc enim non solum nos memores nostree lutis exsolvimus, sed ilfi qui in nullo indiget nihil
huniiiitatis eulcimur, et ipse in oronibus conlaudatur,
proflcimus. Nobis autem si hoc negligimus in quan-
verum etiam majora apud illum et abundantiora be- ttim deflciamus, in primi parentis nostri
lapsu, qui-
ncflcia et promeremur et xtbtinemus. Quid est autem cumque voluerit poterit perpensare : ille
namque
injuslius quain pro Dei beneficiiscontra ipsum rebelli ad imaginemet similitudinem Dei conditus, ad eeqiia-
et superba mente tumescere? Denique proximis no- litatem et socielatem angclorum quandoque perdu-
stris ex lege Dei jnbemur malum pro malo non red- I cendus, ad visionem et laudcm conditoris
pioprii
dere. Si ergo inji.stum est proximo malum pro malo sublevandus, paradisi ctiltor, omnium et piscium
reddere, quanlo injustius csse piitamus factori el li- maris, et volatilium cceli ct bestiarum, universoeque
beratori nostro et proximorum nostrorum Deorcd- terree dominator, pcccata cavens, juslilia abundans
dere mala superbieepro bonis gi'aiioesuee?Post hxc ubi primum per superbiam depravatus non solnm
sacerdos jam de populi devotionc secums, responsio- suo ingratus exstitit creatori, verum etiam Deosimi-
nem ejus verissima attestatione cohflrmans, tinde et lis, immoDeusflericOncupivit,non modoadillam fu-
scquens oratio, nisi failor, contestata in commuiie turam sui felicitatem non attigit, sedet quamtenebat
vocatur, mentem suam etiam ipse totam erigit stir- amisit, et miserias mortalitatis et fragilitatis et cala-
stim, atque in his verbis excelso supplicat Deo : mitatis tantas invenit vel incidit, quantas sentiendo
Vcre Dignum, etc. usque ad gratias agere. potius ac videndo, quam legendo, tam in se quam in
Omnesenim peccaverunt, inquit Apostolus, et egcnt aliis unusquisquc cognoscit. Ut ergo ab hac miserri-
ytoria Dei. Juslificati gralis pcr graliam ipsius, per ma infelicitate ad illam beatissimam felicitatemat-
rcdemptionemqum esi in ChristoJesu. Dignuinilaquc tingerc valeamtis, dignum coram Deoet justum cst,
«*)• F.XPOSMTOMISS_£ R0MAN7E. Uflfr
eequum nobis et saliitare cst, Deo et Palri noslro j\ / Dii esiis; et, Q'uoniamDens initgnus Dominus, el rc.x.
semper et ubique gratias agere : semper, ut neque magnus super oinnes deos. Suni crgo sancti angcli
de adversis murmuremus, neque de prosperis in su- Domini, sunt ctialn ct sancti h»niincs dii, sed dii
perbiam erigamur, sed et adversa nobis ex debito nomine nominantur, iion-eternilate.scd gratia; nanv.
peccatorum nostrorum Venire, et prospera er divina _ctermimesse non potest quod comniutabile factum.
dignatione et misericordia provemre cognoscentes; est. Si aulera sancti angeli a Deocreati non essent^
et de paternis flagellis a Deus ut nobis proficiant ad nullatenus diceremus, Benedicite, omniaopera Do-
salutem. Et de gratuita bonitate ejus ne nobis profi- mini Domino, et statim subjungeremus : Benedicite,
ciant ad ruinam, et semper mansueti atque humiles angeli Domini, Domino : quod enim a Deo creatum
indesinenter gratias referamus, utimpleatur in nobis non est, conseqnenter etiani opus Dei non est : item
quod Propheta ait, BenedicamDomino in omni tem- cum prophela non solum virtutes, solem et lunain,
pore, semperlaus ejus ih ore tmo. IJunc denique fiet stellas omnes, et lumen, ccelos-ccelorum-,aqHasquse
ut et ubiquc, id est in omni loco, id ipsum facia- Kiper ccefossunt ad laudemnominis Domini, seJ et
raus. Neque vcro.in illflmundi hujus loco consistere angelos quoque omnes invilat •: additque, Quia ipse
possumus, ubi non vel prosperis recreemur, vel af- dixit et fttcta sunt, ipsc mandavit et creala sunl; 1U
fligamur adversis. Quod autem sequitur : * qmdo satis ostendit ut cactera qna. siibjunxil.. ita
B
Dominesancle, Pater omnipotens, mterne Deus. etiam angelos Dei esse creattiram alqtte-faeluram,
Cum et Dominus sanctus, et Pater omnipotens, et et nisi iiilen» commulabiles creati fuisscnt, nequa-
feterne Deus idem sit, non ex superflua verbositate quani eonim pars non modiea per superbiam ceci-
repetitur, sed cx magna ejus veneratione totiens disset, qii-Cangelica-preeditadignitale diabolicam in
proclamatur : si quidem suiit, ut ait Apostolus, dii currcret.infclicitatem. Jaiti vero dc omnibiis quod ci
multi et domini multi : oimiis enim qui servum ha- creati, et com.mulal.ilessint, qui nescit, non lionio,
bct ctiam dominus jure vocatur; sed homo dominus sed pecus cst. Deus ergo qui et initio caruit el fine
hominem servum habens servi semper indiget famu- carcbil, nihil recipions varinm, nihil habcns occi-
latu : ille autem sohis Dominus sanctus esl, cui Pro- duum, omnium crealor a nullocreatus, solus vere ac
pheta humiliter canit, et dicit : Dixi Domino,Deus singulariter esl eetcrntts. Huic igitnr Dominosancl.
meuses turquoniam bonorum meorum non eges. Ho- Patri omnipotenti,.T.ternoDco, non per etiqiamprinvi
moergo dominus servi indigens servitule, dominus parentis ctiam indigentcs, infirmi et temporales ef-
esse potest, quia servum habet, Deusesse non potest, fecti, iiuilas per nosipsos vchlaudes vel gratias agcre
quia indiget servo. Deus autcni Dominusnullius ix- vafcmus ::sed quoniam unigenitus Filius Dei Deo Pa.-
digens servitute, ct Dominuscst, quia, sicut Psalmista C * tri-ecqnalitersanctus, ecqualiteromnipotens, eequali
ait, omnia serviunt ci; Deus est, quia nultius ihdiget lereetcrnus, inter nos ct illum.facttis cstmediator,
famulatu : unde etiam et Doroinus sanctus vocalur. per ipsuin et quicqtiid gratiae cceleslis liabcmus acci-
Sicut enim vasa Dominoconsecrala; et panes propo- pimus, ctper ipsum Deo Patri de beneficiissuis quee
sitionis, et sacerdotalia vestimcnla, et sacriflciorum nobis per Filium contulit gralias agere dcbcmus; si-
carnes in Veteri Testamcnto sancta dicuntur, eo cul cnim nihil a nobis habcmus, sic ncque per nos
quod a nemine contrectari, velconiedi, velindui dc- de aliquo gratias agere possiimus : iiam Deus cum
beant, nisi a solis quibus-ex Dei legc concessum est, sil in seipso justus, el ironiorialis, nos aulem in uo>-
a ccteris vero omnibus oranimodis separentur : ita bis ipsis injusti atque morlales, nec pcr justrtiatn
Deus Doininussanctus dicilur, quia ejus videlicet do- suam poterat parcere Deus injuslis,.nee-per immwv
ininatio a dominatione liumana siue ulla est com- lalitalcm suain ullalcinis stibvenire roortalibus. Dctis
paratione disjuncta; qui ctiam Paler omnipotens ergo DciFilius tit roiscricoi-ditw'redimcret .quosjusle
lieus, ut preeter illum nullus esse Pater omnipotens si vellct puniret, morlalilatem nostram immortalis
cognoscatur : namque homines iit-palrcs suorum csse accepil, ut esset ubi mortcm noslram quam nos in-
valeant flliorum, necessario prros filii sunt patrum jusli jusieincurrimus, injuste gustaret .ustus, aedia-
snoriiin. Deus autcm P.ltcr omnipo-cnsdicitnr, quia D I bolus, cnjus invidia mors-inlraviUinorbem terrarun»,
nou soliimper Filiura orania ex nibih) potuit creare, unum justuin inJHSleoecideret;1omncs injustos quos
omnia ciira ipso valet sine labore aliquo gubernare, quasi injuste videbatur occidere pcrderet; non enim
verum etiam Filium sibi coseternumPater ipse tan- primos parentes nostros in paradiso ui de ligno vetiifl
ttim, non eliam Filius cx propria substantia poluil comederent terroribus-cempulil, sed fraudulentis pwH
sine imminutionovel mulabilitate aliqua generare : missionibuspersuasit; non viin intulil, sed consilium-
ipse est enim Dftus, ct Paler Domini nostri Jcsu dedit. ac per hoc quasi juste homincm possidcbat,
Christi, qui et co_eternumsibi Filitnn genuil, et cx cui sese homo sponte subdiderat. Deus igitur Dei
quo omnis paternitas in cocliset in lerra nominatur. Filitts cum in forma Dei essel, non rapinam arbitra-
/Eternus quoqne Deus dicitttr, quia sunt, sicut ail lus est esse se mqualemDeo, sed semelipsumexinanir
Apostolus, dii roiilii, de quibus in psalmo scriplum vit formam servi accipiens, in simililudinemhominum.
cst : Deus deorum Dominiislocuius est; et, Ego dixi, factut, et habitu invevtvs ut homo,'hupiiliavit semet-
> llicdcest aliqtiid in nis. coj., ut sttppUcandus,vcl
roggndus, f.ut quid -iiiitlc; vcl roclius Dei in genitivo
casu scril.endiim.
im S.LCULI VIII MONUMENTAECCLESIASTICA. 1492
ipsum, fuctus obediens usque ad tnortem, mortem au- A . vocantur, qui inter eos et Deum ntilli angeli eonsis-
teni crucis : propter quod cl Dcus illutn exallavil, ett tunt, et ideo quanto vicinius coram co consistunt,
donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut ini tanto magis claritatc divini luminis inflammantur.
nomine Jesu omne genu fleclatur cmieslium, terres- Angeliigitur sancti qui post lapsum diaboli ct ange-
trittm, el infernorum, et omnis lingtta confiteaturr lorum ejus perseverantia eeternsebealittidinis solidali
quia Dotninns Jesus i/r gloria est Dei Patris Estt sunt, et tantum firmitatis vigorera consecuti, ut nullo
enim mediator Dei et hominum Homo Christus Jestts ;. jam lapsu aversi, nulla superbia cadentes, sed firmi-
qtii si puriis Deus esset, non esset alius apud quemi ter in Dei amore et contemplatione manentes ni-
intercederet : si purus homo, non esset qui recon- hil aliud dulce habeant nisi eum a quo creati sunt,
ciliare valeret. Junge porro ut sit Deus in Christo,, qui etiam et locis et singulishominibus preesunt: lii,
et est mundiim reconcilians sibi, ipse videlicet pe- inquam, tam Lmdabilesdivinoeraajestatis ministri, de
nes quem agendum est, ipse qui agit, sit idero mis- (ItiibuseliamDomintiset Salvator noster in Evangelio
sus, et idero regressus, sicut ipse judicatus et ipse: :iit quod semper videanl faciem Patris, pro tanta sui
judicatiiriis. Sedel itaque ad dexteram Patris, sicutt dignitate non se ipsos Iaudant, nec propriam glo-
ait Apostolus, ct interpellat pro nobis, ut saeerdosi riam queenmt, sed inajesiatcro Patris cujus h;rc
videlicet noster, cui dieitur : Ttt es sacerdos in mter-• "> omiiia gratia perceperunt. Hos ergo et nos homincs
mtm secttndumordinem Melchisedech,qui in terra po- in quautum possumus imitaiitcs non exloliamur pro
situs tradidit seroetipsum pro nobis oblationeni et donis gratiee Dei, sed potius ipsi pro donis suis laudcs
hostiain Deo in odorem suavitatis, ut et nos posse- incessabiles refcrainus. Si cnim illi qtii tanta jam
inus exhilicre corpora nostra hosliam viventein, Deo -irinilatc donati sunt, ut nnllum omnino casum per-
placcntem, rationabile obsequium nostrum, non vi- timescant, tota se sempcr reverentia divineemajesiati
lulos, noii sanguinero laurorum aut hyrcorum, quia submiitunt. quanto magis homo pnlredo, et filius ho-
scriptum est, Nonaccipium de domo lua vitttlos,neque minis verinis, qni, ut beatus Job ait, quasi flos egre-
de grcgibusluishyrcos; et, Numquid manducabocarnes dltur, et conterilur, et fugil velut umbra, ct nunqtium
taurorum, aut sanguinem hyrcorum potabo? sed illud in eodetnstatu pernmnet, omni se humilitate proprio
quod sequitur, Immola Dco sacrificium laudis, et semper debet subdere creatori, illum laudans sem-
redde Allissimo vola tua : istoe enim sunt illaespirita- per, et semper jnstificans : se vituperans semper, el
les hosliae acceplabiles Deo, quas nos princeps apo- sempcr accnsans?Et si illi ccelestis patriee spiritus
stoloruni Petrtts Deo per Jesum Christum dicit of- qui dominationem vocabulum sortiuntur, eo quod
ferre debere, ad quas spiritales hostias qttia etiam cieteris angelorum agininibus (lorainentur, non se
. actio pertinet gratiarum, vere digmim ct justuin cst, ** * de sua domiuatione extollunt, scd majeslatem proprii
a_quum et salulare, nos semper et ubique Doinino creatoris reverenter adorant : quanto magis homo
sancto Patri omnipotenti ecteruo Deo gralias agere. aliis pra-latus hominibus nullatenus debet inflari, se-.l
Per Christttm Dominum nostritm. huroili scmper aniroo cogitarc, quia et suusel subdi-
Vere enim illc Domiirosnoster cst qui nos non cor- torumsibi Doroiuusestinccelis! Sienim,utPsalmista
ruplibilibus auro etargento, sed pretioso sanguine suo r.it, universa vunitas omnis homo riiens, quid superbil
de servitule diaboli, et vana nostra conversatione re- terra et cinis? El qui potestaics quse a diaboloet an-
demit, de quo eliam prelio beatus Paulus apostolus gclis cjtis, quos saiictus Job appeliat horribilcs, nic-
a-it : Et non estis vestri, empti enitn estis pretio magno. luunlur, qtiiquc earum potestate coerciti non possunl
Igitur non sumus noslri, sed sumus servi ejns, qui tantiim nocere quauturo cupiunt : si lue, inquain,
nos cmit pretio inagno sanguinis sui. Sequitur : lam fortes, tam potenles et tam nicluenda; polesta-
Per qticm magislatem, etc, usqtie exsultatione con- tes cum orani licniore diviiue majestati se subdunt,
celebranl. et tantam stti dignitatem ad gratiam refcrunt condi-
Angeli Grecce vocanlur, Latine vero nuntii inter- toris : quanlo magis homo qui non solum roalignos
pretantiir ab co quod Doinini voliintaiem hoininibus _ spiritus ne ah eis vincatur, veium etiain ipsos quo-
iitintiaiil. Angelorum autero vocabuliini ollicii noincn que vermiculos perlimescit, tiraorcm Dei antc oculos
cst, non natura; : seinper eniin spiiilus sunl; sed seraper habere, illtim semper, etiam si ab aliquo ti-
ttinc soluimnodo vocuiilur angcli cuiii inittiintur. meatur, tremere ac perpavcsccie debet! Quod atitcm
Domiuatioiiesvcro qnidam coelcslis patila; spiritus ccclos Deus cuin .coelcstihiis virtulibiis niajestatcro
ideo vocantttr, quia cecteris angcloium infcrioribus Dei Patiis socia cxsnltatione ac laudibus celebrare,
agminihus dominaulur. Potcstatcs sunt qiiihus virlu- ita intclligendum cst qnotl omnis crcaliira non voce
tcs aJversm sulijecue sunt, et inde poleslatum no- sed opeie laudct Deiini, quia ex crealuris conscqueti-
mine nuncupantiir, quia maligni spiritus corum po- tcr crealor intelligitnr, et in singulis operibtis alqnc
testate coerceutur, ne tantum noceant (|uanluni cu- eflcctibus Dei tnagnilicenlia (lcraonstratur. Item qimd
piunt. Virtuies illi angeli dicuniur, per qtios signa ct angcli laudaro, doininationes adorare, tremere po-
miracula in iniiiido fiunl, proplcr quod et virtntcs ap- tesla.es (licuniur, non ita accipiciiduin esl quasilait-
pcllantiir. Sevaphim quoqiic simililcr est miiltitudo dantes angeli niajcstatem Dei nec adorent nec trc-
:<ngeloruro,qui cx Ilchrsco in Latintim ardcntcs vcl mant, quod faciunt dominationes et polestales : vcl
'•: :'t.:V;it.s iiii':i;iiv('..nt:ir. Mcirco antcm »r.!entcs ijnasi udoranles doniiiialioiics non laudent vel trc-
?m EXPOSITIO MISS.E ROMAN.E. UU.
niant, quod faciunt angeli ct polcstates : aut rursuni A _ lio bcatoruin seraphini socia. exsultalionc spirituuiu
trementes polestales non laudenl vel adorenl, quod ceelerorum, apparet quod oiroics bonorum ordines
faciunt angeli et dominationes : sed quidquid de sin- spirituum supernoruni divinee majeslati et tremant
gnlis diclum est, eequaliter de omnibus sentiendum cum exsultatione, et exsultent cuni tremore, illo, in-
est; cum Cnim scriplura sit : Beati qui habitant in quam, tremore, quos ante trementes sic Propheta
domo tua, in swcula swcutorum laudubunt te, qui do- admonet consequenter ac dicit, Auditc verbum Do-
minationes et potcslales habilare in domo Domini minirqui tremitis ad verbum ejus. Tam proprie enira
credit, Dominum eas in seccula seeculorum laudare ipsc dicentis spirilus audienlum merita sequestravit,
nou dubilet. Nam ct de virtutibus eequc ul de ange- ut eum omnes audirciil clamantero; illc tamcn sibi
lis scriptttm est, Laudate eum, omnes angeli ejus; heec intelligeret dici, qui ad Dci verbuui non reatu
laudate eum, omnes virtutes ejus. Rursus cum scri- conscientiee, sed effectu reverenli-e treiniiisset. Audi
ptum sit, ut in nominc Jesu omne genu flectatur cw- crgo hominem gaudio acdesiderio coniiciniscenleni:
leslium, lerrestrium, el infernornm; si omne genu Servile, inquit Davitl, Domino in limore,. et exsultale
coelestium in nomine Jesu flecti credimus, non soltim ci cttm tremore, et quoniaui supernoruni illa civitas
dominationes, verum eliam omnes angelbrum ordi- cx angelis et hoininibus constat. ad quam tantuiu
nes sicul Filium, ita et Patrem non duhitabimus ado- 1ftcrcdimus geiius homiiiiim ascendere, quantos illic
rare. Quod autem majeslatem Dci Patris treinerc conlingit clectos angelos rcmansisse, sicut scriplum
potestales dicuntur, non hoc cx limore sttpplicii, cst, Statuit terminos gentium secitndum numvrum an-
quod non merentur; non ex liniore olfensionisCrca- gelorttm Dei, superestutipsi quoque horoiiies, qtii ad
toris, quam incurrere jam non possuut, sed ex reve- cflelesteinpatriaro reJeunt, exeisagniroiiiibus aliquid
rcnlia cl honore divinoefaciunl majestalis : tres enini illicrevereiitesimileiittir,i!iideeipi'oliniissul>iiifertur:
constat esse timores, supplicii, de quo in psalnio di- Cttm quibus ct noslras voces, ctc.
citur, Initiutn sapientiw timor Domini: hunc enim Oratenim in his verbis ex oroniiim personasacer-
habenl qui pro commissis suis ne a Domino punian- dos, ul voccs homiimm angeloruin sermonibus sup-
lur incipiunt jam timere. Estetiam timor offensionis, plici se confcssione laudantium jubeat, id est digne-
quo a dilectoribus suis timelur Deus, nevel in modico lur cum beala seraphim gratanler admitti, id est
offendatur, de quo dicitur ad Abraham : Nunc co- recipi vel adsunii. Isaias namqne propheta testatur
gnovi quod limeas- Deum, et non pepercisti ftlio tuo se vidisse Doniiimm sedentem super solium excelstnn
unigenito propter me. Ideni etiain alibi perfecta ca- ct elevatuni, et seraphim quorum uni sex, et alteri
ritas appellatur, siciit scriplum est : Perfecta chari- totidem erant alee, duabus vebintia facicm ejus, et
tas foras tnittit timorem, illum-vkielicct quero primo ** ( duabus velanlia
pedcs ejus, et duabus volantia et
loco posuimus, de quo idem apostolus ait : Qui au- clamantia alterum ad alteruin,. ac dicentia :
tem timet non est perfectus incharitate, quoniam limor: Sanclus, sanctusr sanctus Dominus Dcus Sabuolh;
pmnam habet. Tertitis timor esl ex reverentia ct ho- plena est omnis terra gloria tua.
nore procedens, qno nunc tremcre Dei majestatem Imitatur crgo sancla Ecclesia in terris posita par-
etiam poteslales dicuntur, de quo etiam scriplumesl: tem sui, quoein ccelis est constituta, non soluro quod
Timor Domini sanclus permanens in smculum swcuii. Deum supplici confessione conlaudat, verum etiam
In futura enim vila nec prinius ille, nec secundus> quod iisdem verbis ac sensibus easdem laudes con-
erit; sed hic lantum lertius in secculumseeculi per- celebral : consequens enim esl, ut sit una laudatio,
manebil. Tremttnt aulem non soloevidelicet potesta- quorum futtira est una eademque in doroo Domini
les, sed oiiiiies etiani cceleslis patriee spiritus : nami habitatio. Quod autcm ter Sanctus in Dei laudem
cum scriptum sil, dicente Domino : Qtticunque luino- dicimus, Trinitatem personanum in unilate divinita-
raverit me, glorificabo eum ; qui autem contemnnnt tis ineffabili raysterio veneramur : in eo vero quod
me, erunt ignobiles, liianifestum est omnes ccelestiumi tum semel Dominum Deum Sabaoth confitemur,.
ordines ministrorum idcirco in tanlum a Creatore> .. unum Deum in Trinitale verbis ccelestibus preedica-
gloriflcari, quia ipse quoque ab eis omnibus sumino1 jnus, nam Sabaoth ex Hebreeo in Latinum vertitur^
tremore ac reverenlia honoratur. Denique si non exercituum sive virtutum, quod et in prophetis fre-
euin honorarent, certum est quod conlemnerent; si qucntissime legitur dicentibus, Hmc dicit Domiuus
autem conlemnerent, sine dubio non glorificarentur Deus exerciiuum, et in psalmo aperte ct angelorum
ab eo, sed essent ignobiles, ut diabolus et angelii voce dicitur, Quis est iste rex glorim ? Dominus virtu-
ejus, qui eum non honorando contempserunt, el se: tum. Quod autem sequitur :
honorando- in perpetucc damnationis opprobrium ett Pleni sunt cmli el terra gloria tua,
conUimeliam cormerunt. In sequentibus qtioqtte ctani immensitatem divinee lnajestatis bstendil, nulla enim
dicitur,Cos/icwlorumqueviriutesacbeala seraphim sociai ratione, nulla eestimatione metiri valet; mundo non
exsultaiione concelebrant, manifesle ostenditur quiai capitur, sic replet mundum, ut ipse contineat mun
ille potestatum tremor non ex timore p_ente, sed ex; dum, non contineatur a mundo : est enim mundo su-
reverentiee honore procedit. Si enim divina majestas> perior, inferior, exterior, el interior ; regendo supe-
ab omnibus tremitur, etiam bcata scraphim queeexul- rior, portando inferior, gubernando exterior, re-
tare dicuntur, tremcre non dubitantur; et si exsulta- plendo interior; sic est per cuncta diffusus, ut non
1495 SiECULI VHI MONUMENTAECCLESIASTICA. im
sit .{ualitaslnuiidi, sed subslantia creatrix mundi,, 1A liuni, sed in ore fldeliumftroditur. Hinc ergo pensc-
sine labore regens, sine onere eontinens mundum,, nius qnale sit pro nobis hoc sacrificittm, quod pro
non tamen per spatia locorum quasi niole diffusus,, ahsolutione noslra passionem iroigeiiiti Filii semper
non ut in dimidia parle sit dimitlius, et in alia dimi- imitatur. Quis enim fidelium habere dubium possit
dia (iiroidius, atque ita per tolum totus : non sic,, ipsa unmolationis hora ad sacerdotis vocera ccelos
sed in toto coelo totus, et in tota terra totus, et ini aperiri, in illo Jesu Christi myslerio angelorum cho-
parle totus, et per cuncta totus, et nullo contentuss ros adesse, summis ima sociari, terram ccelestibus
loco, sed in se ipso ubique tolus, ita Pater, ita Filius,, jungi, uiiiim quid ex visibilibus atque invisibilibus
ita et Spiritus sanctus, unus Deus Trinitas indivisa. lieri, unde et a secretis virtutibus, vel sacris sacra-
Deinde subjungitur : menta dicuiitur; quia sub tegumenlo coi-poraliuin
Osanna in excelsis. reruin virlus divina sccretius salutem eorum sacra-
Et Osatma iiiterpretatur salvifica, subaudiendo velI nienloruin operatur. ldeoque seu per bonos, seu per
popuhim tirom, veltotum u_uiidum,cui idcirco addi- inalos roinistros intra Dei Ecclesiam dispensentur,
lur in exce.lsis,quoJ adventus Christi non tantumi lamen quia Spiritus sanctusmystice illa vivificat,qui
hominuin salus, sed lotiusmundi sit, terrena jungens5 quondam apostolico iu teroporevisibilibus apparebal
eumco-lestibus, ut omne genu ei flectaturccelestium, B I operibus, nec bonortim meritis dispensatoiuin am-
terrestrium et infernorum. Sequitur : plificantur kec dona, uec malorum attenuantur, qttia.
Ilenediclusqui venit in nomine Doiniai neque qui planlal esl aiiqttid, nequequi rigat, sed qui
JIoc atilem non dicitur nisi soli FUio Dei, Salvatoie incrementum dat Dcus : qiiam consecrationem cor-
quoqticid ipsum iu Evangelioeomprobante, Ego venii poris et sanguinis Dominici ideo semper in silenllo
in nominePatris mei, et non recepististne, alius cenitr arbitror eelebrari, quia sanctus in «;ismanens Spiri-
»_.nomine suo, et recepistisetun. Peractis omnibus> tus cumdem sacramentorum latenter operatur effe-
»]u;esupra memoravhmis, faeto roagiio ciieumqiia- ctum, unde et Greecemysteriuin dicitur, quod secre-
que silcntio, incipit jam sacerdosfixa in DCIMII menfe; lani et reconditamhabeat dispositionem.Sed necesse
salutarem coiporis et sanguinis Dominici Iiostiaini esl ut cum heec sacerdos agit, semetipsum Deo in
consecrare, quam offert generaliter pro Ecclesia Deii cordis contritioiie roactet, quia qui passionis Doroi-
sancta caiholicj*, ct famulls faroulabusqueejus, at- nicee niysteria cclebrat, debet iinitari quod agit-
que oiimibus circuuiastantibiis, quorum illi fides co- Tunc ergo vere pro nobis hostia erit, cum nos ipsos
gnita est, et nota devotio, quique illi ipstiin sacrifi- hostiam feceril.
citiro offcitmt pio se suisque oinnibiis, pro rcdem- r» Prwceutis ' saltttarilrus monili et divina institutiom
ptione ai-imaruin siiaiuin, pro spc salutis et incolu- " forinali uudemusdicere.
miialis sitae.Advocal ctiain ro afijiiloiiuiii olisecru- Doniinuset Salvatornoster Jesus Christus faiEvange-
tionis suee gloriosam sciupcr virginem Mariam gelio pifccepil dicens: Et cum oratis, twlitemultumloqui,
nilricem Dei et Doniiiii nostri Jesu Christi, scil et sic aulem ethnici faciunt, putant enim quod in mttlli-
beatos simul apostolos ac roaityies Dei, el omnesi loquio suo exuudiantur. Si ergo ethnicus in oratione
pariler sanctos, ut coiiiiu meiilis ac prccibusin om- Mulliim loquitur, ergo qui Cliristianus est debet pa-
nibus protectionis cjus niunianiur attxilio. Orat prec- rum loqui; nain si ille ideo frustratur pctilione sua,
lerea ut oblalioncm cuncUefaii-ilki'siiseDominuspla- quin putat se in multiloiiuio exaudiri : debet iste
catus accipiat, ac per iiianus sancti angeli sni ini parum loqui, nc similia patiatur : Deus enim nou
stiblime altarc stiuro perferri jubeai, diesquc nostrosi vcrborura, sed cordis audilor cst. Heecitaque proe-
in sua pace disponat, alque ab eelerna daninatione: ccpta cl mandutu salularia nobis suut, qtiibus adinor
nos eiipi, et in eleetoijiimsiioiuin jubeal grege mi- iicmur ne pcr mnlliloqiiium orationis nostrec fru-
iiieraii. Hoc autem totum in coininemorationeni fiti stiationcni rocreauitir, ut his paucissimis verbisqui-
roortis Dominiceeatl tempiis ab eo gustata>,qua nosi bus ex divina institnlione atquc eriidilionc formamur
abeetcriKCmortis damnalioiic imigcniliis Dci Filius: _ vcl doccinur, petitioncs nostras apud Deum innote-
roisericorditer liberavit, sicut ipsc panero et calicemi scere contenli simus.
accipicns in sanctas ac vcncraliiles nianus suas, eti Paler noster, qui es in cwlis.
«levalisoculis iu cceltiro,gratias agens ac benedicens, Omnia qiue divinilus dicta factaqtte refcrunlur, sunl
eaque discipulis suis dedil, ut niaiidiicarciitcl bibc- iniraculo ipsis etiam cceleslibus treraenda; stupore
rent; corpus et sanguiiieuisuuni esse coufirmans,ait: stint paventla inortalibus : setlnihil ita stnpcl ccelum,
ilm.cqualkvCitnquefeceritis, in mei memorinm facie- pavet terram, expavcscituniversamcreaturam, quani
tis. Heccnamqtte singularis viciima ab eeterno inte-
quod servtis Doiiiinuinpalrem vocare atidit, judiceni
lilu aniinam salvat, quecillaro nobis nioriem unige- suuin reus genilorem nuiicupat, condilio tcrrena sua
niti per mysleriuni reparat, qui licet surgens a s<;voce Dei adoptat filiuin; sed audemus, quiapree
niortuis jam non moritur, et mois ei ultra non do- suuiptio dicenlis non est, ubi auctoritas csl juben-
liiinabitur, et in se ipso immortaliter alque incorru- lis; ipse cniui nos dicere voluit qui nos docuit sif
ptibililer vivens, pro nobis iteiiiiii in hoc niyslei io' orare, Pater noster, qtti es in cmlis,non quod iUenon
saeree oblationis iiumolatur, ejus caro in populi salu- sit in tema, sed ut per hoc
gcrnicn csse noveris tf
ttm pnrtilnr, cjns saiiguis noii jain in mamis infide- ctelcste, cl si tc Dci lilirontti faleris, vivc quasi Dei
«97 , EXPOSITIO MISS.E ROMAN.E. 1498
filius, ut.aetu, vita, yirtutibus, lanto possis respon- __,, Hinc est quod propriis viribus libcrari homo non po-
dere geuitori. test camalibus vinciilis inligalus. Pelendum nobis
Sanctiftcelur notnen tuum. est ergo ut Deus nos a diaboloiberet, qui Christum
Quia a Christo vocatus cs Christianus , pctis nt terris ut diaboluin vinceret commodavit. Clarnet,
prrerogativa tanti nominis sanctificetur in le, qnia clamet homo ad Deum, clamet, Libera nos a malo.ut
nomen Dei quod per se et sibi sanctum est, aut san- a tanto malo, solo Christo vincente, liberetur.
cliflcatur in nobis nostro auctu [ Forie, actu ], aut Accepimus auditum fidci, forroam Dominica. ora-
nostro auctu blaspheinalur in gentibus. tionis audivimus, Christus breviter orare docet, qttia
Adveniat rcgnum tuum. cito vull postulata preestare. Aut quid petentibus non
Ipse dicit: Regnttm Dei intra vos est. Si mtra nos dabit qui se ipsum non petentibus dedit? aut in re-
est, veniat quid oramus? Est in fide, est in spe, est spondendo quam faciet moram , qui in dictandis
in exspectatione, sed-ut veniat jaro precamur; veniat precibus vota supplicum sic praevenil? Neque illud
autem nobis, non illi qui conregnat Patri in suosem- nos moveal, quod quidam jactare solent: Si no
per sinu permanens, sed veniat nobis a : Venite, be- vil Deus quid oremus , et antequam petamus scit
nedkli Palris mei, percipite regnum quod vobispara- quibus indigemus, frustra scienti loquimur: nos
tum est ab origine mundi. Diciinus , vcniat regnum B ; enirn non siirous narratores, sed rogatores : aliud est
tuum, utsic Deus regnet in nobis, qualinus in nobis enim -gnoranti narrare, aliud scientem petere; in
desinat mors regnare , desinat regnare peccalum : iilo indicium est, hic obsequium; ibi fideliter indi-
Regnavit, inquit, mors ab Adam usquc ad Moysen.Et camus, hic miserabiliter obsecramus. Amen. Signa-
ahbi: jVon regnet peccatum in vestro mortali corpore. culum orationis Dominiceeposuere, ubi fideliter pos-
Fiat voluutas lua siatt in cmlo et in terra. s-amusdicere. Sequitur:
Nunc in terra multa flunt pro diaboli voluntate , Libera nos, quwsumus,Domine, ab omnibusmalis prm
pro saeculi nequitia, pro desiderio carnis ; in coelo teritis, prmsenlibusel futuris.
vero lit nihil preeter Domini voluntatem. Petimus Omnia mala quibus nos a Domino petimus Iiberari
crgo ut intcrempto diabolo, ut novo seeculo,ut mu- vel preeterita sunt, vel preesentia, vel futura peccata :
lato corpore, ut destructo morlis imperio, ut abolita nam pree ceeteris malis ne veniant in sequentibtis
dominatione peccati, in ccelo et in terra, in Deo ct exoratur, cum dicitur, Da propitius pacem in diebns
hominibus iina Dei et eadem sit voluntas. nostris; sicut autein in Evangelio Salvator, ait, om-
Panem noslrum quolidianum da nobishodie. nis qui facit peccatum, servus est peecati, orat ergo
Post regnum coeleste lerrenum panem petere non sacerdos nt, praeterita nobis peccata laxando, et de
jubeinur, prohibenle ipso cum dicit: Nolite solliciti'G preesentibus ac futuris jugem tribuendo custodiam,
esse quid munducetis aul quid bibatis; sed quia ipse Dominus nos a malis omnibus Iiberare dignelur; fa-
esl panis qui de coelo descendit, petimus et preca- cientes enim peccatum sumus orones servi pcccati.
rour, nt ipsuiu panem quo quotidie, idest jugiter su- Neque aliter hujusmodi servitute possumus liberari,
rous in eetcrnitate victuri, hodie, id est in preesenti nisi Domini misericordia liberante; nemo enim po-
vita de convivio allaris sancli ad virlutem corporis test peccafa dimittere , vel aliquem a temptatione
uientisque capiamus. servare, precter solum Deum, qui non solum per se,
Et dimitte nobis debita nosira sicut ei nos dimitli- vcrura etiam per subjectos sibi famulos quorum vult
mus debitoribus nostris. peccata dimittit; quibus dicitur in Evangelio : Quo-
Sic dicendo, o homo, indulgentise modum, niensu- rum remiseritis peccata, rcmitiuntur eis. Nolandum
rara veniee,lu libi dedisli, qui a Domino lantuni tibi pe- sane quod Deum quem in oratione Dominica Pa-
tisdimiiti, quantum dimiseris ipse conservo. Diroitte trem vocamus, in noslra Dominum appellemus; quia
ergo delinqucnli in te loturo, si vis ipse de tuis nihil videlicet illud ex divina auctorilate preesuinirous,hoc
debere Domino deliclis; iu altero diroitte tibi, si vis cx debito nostree devotionis offerimus : in illo nos
ipse vindicem vitare sententiani. Dei filios gratia, iii hoc ejus servulos profitemur na-
Et ne nos inducas in tentalionem. lura ; cui taroen digne servirc non possumus, nisi
Deus, sicut scriptum est, nemiiiem tempiat; sed prius peccalis insei virc cessemus : ait enim Salvator
temptare dicilur, cum conluroacitcr cuiiles ad lein- in Evangelio, A't>wopolesl duobus dominis servire. Pe-
ptationis laqueos derelinquit. Sic Adam teiitatoris tirausigitur.ut Aposloliverbis eloqijar, quo liberati a
insidias incurrit, dum sui preecepta despicit condito- peccato, servi autein factiDeo, liabearous fructum
ris: unde antem et a quo templaretur, homo prodi- noslrum in sanctificationem , froem vcro vitam
dit sic dicendo: eetcrnam. Sequitur :
Sed libera nos a malo ; Et inlercedenle beata Virgine, ctc.
boc est a diabolo, qui totius mali et auctor est, et Cum sancta Ecclcsia perseculionis procella pulsa-
origo. Diabolus uatura ccelestis fuit, nunc est nequi- tur, solet quidem in fortioribus inembris suis glo-
tia spiritalis; eetate major S-eculo,nocendi usu tri- iiosissime triumphare, sed in infirmioribiis quibus-
tus, lsedendi artc perilissirous; unde non jam walus, quc niinani gravissiinani susjinere, ct, quod falen-
sed malum dicitur, a quo est oninc quoJ nieltim cst. diim c.si, niagna in uliisque, id csl ct imbccillioribus
" DcsidciMiturbk aliqui'1 iu ins.
U99 SJICULI VIII MONUMENTAECCLESIASTICA. igotl'
el robustioribus dispendia perpeti; nam pcrsccntio- A J ma quod prmdicavitJohannes,Jesumu Nazaretlt quci-
nis igne omnia populanle, sicut inflrmorum nonilulli modounxit eutn Deus-Spirilu sanclo et virtute; quod
tcmptati a fide recedunt, et ipsi pereuntes etiam stto- eniin Propheta oleum loetitiae, hoc Apostolus Spiri-
rum corda pavere faciunt fratrum ; ita ct forlissimi tum sanctum et virtutem Dei appellat. Jehesus vero
quique, licet in semetipsis admiranda Deo, ct ange- Hcbraicc, Latine Salvator interpretatur, quod aperle
lis,ethominibus martyrii sui spectacula pnebeant,in angelus ad Joseph in somnis loquens dc Maria te-
aliis taraen solo exemplo non etiam preedicalionis statur cum ait: Pariel autem filium , et vocabisno-
verbo proficere possunt. Orat ergo saccrdos in his men ejus Jeltesum ; ipse enim sulvttm faciet populunt
verbis, ut sicut prosperitatis tempore a pcccatorum suttm a peccatis eorum. Dehinc antequam commuui-
nos Deus labe defendit, ita ctiam nobis adversa per- ceiur, exclamal sacerdos, et dicil:
secutionis avertal, quatenus ncc infirmi terrore vel- Pax Domini sit sempervobiseum.
suppliciis superati a fiJe recedantr nec fortes et va-
lidi quique a prredicationis et exhortationis fraternx Nihil enim sine pace placitum Deo est, nec ille qui
impediantur officio : qttod qtiia certum est sanctos dixit: Qui manducat carnem meam, et bibit sangui-r
nem meum, in me manet et egoineo,'\n corde ma-
post vitee hujus exccssum cum Christo manentes
indesinenter pro remanentibus in hoc mundo fralri- „\ nere potestodiis ac disscnsionibus maculato; nonest
bus supplicare, petitutbeatee etgloriosae semper Vir- enim Deus dissensionis, sed pacis.Orat ergo sacerdos
ginis Dei Genitricis Mariee et maxiraorum apostolo- ac preemonelut pax Domini sit nobiscura, quatcnus
rum inlerccssionibiis Pelri et Pauli apud Deum va- pcrceptio sacrosancti corporis et sanguinis Domini
leat oblinere. Scquilur : nostri Jchesti Christi non ad rcalum scd ad solutio-
nem nobis omniuro proficiat peccatorum; quicitm-
Ut ope miscncordiw adjuti, etc
que enim manducaverii corpus Domini. ul ait Apo-
Eccc propter quid nos et ab omnibus Iiberari a SIQIUS , e: caticem ejus biberit indigne, judicimn sibi
Domino roalis , el paccm daii temporibus nostris manducat e: bibit. Rursiim Salvator in
Evangclio
orauius, scilicet ut liberati a pcccato et ab oroni per- ait : Nisi manducaveritis carnem Filii
hominis, et bi-
turbatione securi Domino Deo nostro sine limore in beritis non habsbitis vilatn in vobis.
ejus sangninem,
sanctitate el justitia coram ipso omnibus diebus no-
Igitur si non manducaverimtis neque biberimus, non
oiris servire possimus. Quod quia nec accipere nec habebimus vitam in
nobis; si autem indigne mandu-
faceie uisi per auxilium possumus Salvatoris, recte caverimus ct
biberimus, judicium nobis manducabi-
subjiu.gilur : rous et bibemiis Purgandus est itaque animus , et
Per Dominum, etc.
Q quanttim iii nobis est cum omnibus pax habenda, ut
lpse eniro Domiimset Salvator nostcr, qui est cum sumendo corpus et sanRtiincmDomini, etmor
Patre in unitate Spiritus sancli una Deitas, una vi- digne tem el judicium evarfannis, elvitam ac rcmedium
vendi eequalilas, et vivificandi poteslas in Evangelio
eorum perceptionem accipere mereamur. Quod
discipulis ait: Ego sum vitis, et vos palmites estis; qui per
manet in me et ego in eo, hic afferl fructum tnultum , autem inler communicandum a cantoribus exclaraa-
tur:
quia sine me nihil polestis fucere. El patilo superius
dixerat: Sicut palmes non polest ferre fructum a se, Agnus Dei qui tollis peccata mundi; miserere nobis,
rtisi manserit in vite; sic el qui in me non manseril. propter illud fit, ut implealiir in nobis quod beatus
Si quem vero scire delectal quid sit manere in eo , Johannes apostolus ait : Si dixcrimtts quia peccatum-
autliat ipsum dicentem : Sicul dilexit me Pater , et non habemus, nos ipsosseducimus, cl verilas in nobis
ego vos diiexi, manete in dilectione mea; si prwcepla non est: qtiod si confiteatur peccala noslra, fidelis et
mea servaveritis, manebitis in diiectione tnea, sicut el justus est, ttt remittal nobis peccata nostra, et emendei
ego Putris prwcepta servavi, et maneo in ejus dile- nos ab omni injustilia. Quomodo autcm id fiat, idcm
ctione. Si quis etiara nosse desiderat qualis et quanta ipse apostolus paulo superius sic oslendit: Si in lu-
non manentibus in eo immineat pcena, audiat ejus- mine ambulamus, sicut ipse esl in lumine, societatem
dem voce prsedictum : Si qttis autetn in me non man- habemus ad invicem, el sanguis Jehesu filii ejus emun-
serit, prwcisus csl sicut palmes , et missits est foras, dal nos ab omni peccuto. Iteinquc in sequentibus ail :
et aruil; et colliqenles eos in ignem miltunt, el ar- Filioli tnei, hwc scribo vobis, ttt twi>peccelis : quod si
denl. Jam vero quod de manentibus in eo ipse sub- quis peccaverit, dcprecatoremhabemus ad Palrem Je-
jungit audire gratius puto : Si manserilis in me , et hesttm Chrislum justum, el ipsc exoralio csl pro pec-
verba mea in vobis manserint, quodcttmque volnerltis catis nostris; non antcm pro nostris tanlitm,sedet pro
petite, el fiet vobis.Christus autem Gra>ce Latineque loto mundo. In quibus verbis satis apparet qttam con-
dicitur unctus; ipsi enim Prophcta in psalmo decantat: sequenler de Doniinoet Salvatore nostro beatissimus
Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem ; propterea un- Baplisla Johannes leslatur in Evangelio diccns : Ecce
xit te Deus, Deus tuus, oleo tmlitiw prm consorlibus: n_<n»sDei, qtti lollit peccata mundi: de ipso quippe
tuis. De ipso etiam summus apostolorum Petrus ini et Isaias prophcta ait: Tanquam ovis ad occisionem
Actibus apostolorum ad Cornelium et cos qui sccum addnctus est, el sicut agnus coram londcnle se sitte
aderant dicit: Vos scitis qnod factum esl verbum pcr voce, sic non aperuil es suttm ; in humiiilate judicium
toltnn Judwam; incipkns cnim u Gulitwa posi baptis- ejits sitblaium csi. Coiniminicato posl h;cc clero vcl
ET ALIORUM DIPLQMATA. toOt
tm PIPPINI, CAROLOMANNT
oralio cx more colligitur, et a diacono proli- d
A nondum regenerali noscuntur. Quibus ccelestibus ac
populo,
nus exclamatur . super omnia salutaribus saeramentis, ut nos qui jam
Dei gratia ex aqua et Spirilu sancto sumus renati di-
Ite, missa est*
gne interessc possimus, ipse qui hsee in suam com-
Missa auteni proprie tempore sacrificii est quando mcmorationem celebrari pracepit, prseslare digne-
caticumini foras mittuntur, clamante levita : Si quis tur, cui est cum Patre in unitate Spiritas sancli glo-
remansit caUcuminus, exeat foras; et inde missa, ria et honor, virtus et potestas in saeculasaeculorum.
quia sacramentis altaris inleresse non possunt qui Amen.
PIPPINI ET CAROLOMANNI
FRANCORUMREGUM
DIPLOMATA
NECNON QUORUMDAM INTER ILLUSTRIORES FRANCOS ET GERMANOS
SJECULI VIII MONUMENTA SELECTA.
i. modo lex Dei et aeeclesiastica relegio recuperetur,

CAROLOMANNIPRINCIPIS quae in diebus praeleritorum principum dissipata
corruit, et qualiter populus christianus ad salutem
CAPITULARE AN. 742. animae pervenire possit, ct per falsos sacerdotes de-
(Pem, MonumentaGermanise,etc.) ceptus non pereat; et per consilium sacerdotum et
Codices quorum ope constitutionem hancrecogno- optimatum meorum ordinavimus per civitatesepiseo-
vimus, hi sunt:
i. C. bibl. Vatieanoe Palatinus n. 577, ssec. vm pos, et constituimus super eos archiepiscopum Boni-
exeuntis vel noni ineuntis; unde et Holstenius pri- falium, qui est missus sancti Petri. Statuimus per
dfemedideral. (C annos singulos synodum congregare, ut nobis prac-
2. C. bibl. regice Monacensis olim Moguntinus, a
cl. Wiirdlwein in cdendis sancti Bonifacii epistolis sentibus canonum decreta et aecclesiae iura restau-
a-jhibitus, sscculi ix, cujus loca aliquot a V. cl. Pfo- rentur, et relegio christiana emendelur. Et frauda-
ringer ilerum collata sunt. las pecunias ecclesiarum ecclesiis restituimuset red-
5. C.-bilil. imperialis Vindobonensis inter Theolo- didimus. Falsos
gicos n. 259 insignitus, steculi ix, quo et Serrarius presbileros et adulleros vel fornica-
in editione sua usus esl. tores diaconos et clericos de peeuniis ecclesiaruni
i. C. liibl. aulic i; Carlsruhanse membr. sseculi abslulimus et degradavimus, et ad poenitentiam coe-
x, a. V. cl. F. Moller bibliothecae illius praifeclo gimus. ,
collalus.
5. C. ! iM. regi-.B Monacensis olim Frisingensis, 2. Servi Dei per omnia omnibus armaturam por-
signalnsC. V. 25, saiculi x, a Boehmero nostro cum tare vel pugnare, aul in excercitum et in hostem
cditis collaliis.
6. C. divi Maici Venetiis, chartaceus, ssec. xv, pergere, omnino prohibuimus, nisi illi tanliimmorlo
quem ;cque ae codices 1 et 3, ipsemet cum editis qui propter divinum myslenum, missarum scilicel
contuli. solemnia adinplenda, et sanctorum patrocinia por-
Codices isli antiquissimi cum unanimi inter se con- ad hoc electi stint. Id est, unum vel duos
sensu ab edilionibus discrepcnt, has arihibilo Bene- tanda,
dicli textu cormptas fuisse existimaverim. Capitum episcopos cum capellanis praesbiteris prineeps secunt
dislinctioneni, codicibus incognitam, qualem Balu- " habeat, et unusquisque praefectus uniiiii presbite-
zius a Sirmondo acceperat, retinendam duxi. rum, qui hominibus peccata confitentibus iudieare et
In noniine domini nostri Iesu Christi. Ego Carl- indicare poenitentiam possint. Necnon et illas ve-
maniuis, dux et princeps Francorum, anno ab incar- nationes et silvaticas vagationes cum canibus onmi-
natione Chrisli septimgentissimo 42" , n Kalendas bus servis Dei interdiximus. Similiter ut acceptorcs
Maias, cumconsilio servorumDei et optimatum meo- et walcones non habeant.
"iini, episcopos qui in regno meo sunt cum presbite- 3. Decrevimus quoque iuxta sanctomm canones,
ris, et coiicilium et synodum pro timore Christi ut unusquisque presbiter in barrochia habitans cpi-
congregavi, id est Bohifatium archiepiscopum, et scopo subiectus sit illi in cuius barrochia habitet; et
» Burghardum, etb Regenfridum, etc Hwitanum, et semper in quadragissima rationem et ordinem mini-
"iVuillabaldum, et Dodanum, ele Eddanum, cum pres- sterii sui, sive de babtismo, sive dc fide catholica,
biteris cortim, ut niihi consilimn dedisscnt, quo- sive de precibusctordine missarum, episcopo rcddat
a Wirizihurgensciu. A Eichsletenscm.
i' Coloniensem. c Argentoratensem.
1 Burabuigcnseiu.
1505 S.tXULl VIII MONUMENTASELECTA. mi
ct ostendat. Et qu indocumque iure canonico epi- A tientes firinaverunl; sc inplere velle ct observarc
scopus circumeat parrochiam populos ad confirman- promiserunti El oinnis aecclesiastici ordinis clerus,
dos, presbiter semper paratus sit ad suseipiendum cpiscopi etpresbytcri et diaconi cum clericis, susci-
episcopum, cum collectione et adiutorio populi qui pientes anliquoriim patrum canones, promiserunt se
ibi confirmari dcbet. Et in cena Domini semper no- velle ccclesiaslica iura moribus et doetrinis- et mini-
vam crisma ab episcopo quacrat, ut episcopum te- sterio recuperare. Abbates et monachi. recepcrunt
stis adsistal caslilatis, ct vilae et fidei el doctrinac rcgtilam sancli Patris Bcnedicti ad restaurandam
illius. normam regularis vitae. Fornicatorcs et adulteros
4. Slatuimus ut secundum canonicam caulellam, clericos, qui sancla loca vel monasteria anle tenen-
omnes undecumqiiesupervenientes ignotos episcopos tes coinquinaverunt, prsecipimtis inde tollere et ad
vel presbiteros, ante probationem synodalem fn ec- poenitenliam redigere. -Ei s4post'hancdefinitionem
clesiaslieum minislerium non adinilteremus. in crimen fornicationis vel adulterii ceciderunt, prio-
5. Decrevimus ut secundum canones unusquisqtie ris synodus iudicium sustineant. Similiter et mo-
cpiscopus in sua parrocbia sollicitudinem adhibeat, nachi et nonnae.
adiuvante gravione qui defensor ecclesiae est, ut po- 2. Statuimus quoquc cum consilio servorum Dei <
pulus Dei pnganias non faciat, sei ut otmres spurci-1-p etpopuli chrisliani, propter inminentia bella et per-
tias gentililatis abiciat cl respuat; sive sacrificia secutiones ceterarum gcntium quaein circuitu nostro
morluorum, sive sortilegos-vel divinos, sive filacteria stint, ut stib precario et ccnsu aliquam partem eccle-
et auguria, sive incantaliones, sive bostias inimola- sialis pecuniao in adiulorium cxercitus noslri cum in-
litias, quas slulti honiines iuxta ecclesias rilu pa- dulgentia Dei aliquanto temporc relineamus, ea con-
ganofaciunt, sub noniine sanctorum inartyrum vel ditione, ut annis singtilis de unaquaqtie casata soli-
confessorum , Dciim et suos sanctos ad iracundiam dus, id est duodeciiii dcnarii, ad ecclesiam vel ad
provocantes; sivc illos sacrilcgos ignes, qiios nied nionaslerium rcddalur; eo modo, ul si moriaiur ille
fyr vocant, sive omnes, quaecuinque sint, paganorum cui pecuiiia commodala fuit, ceclesia cum propria
observationes diligenter probibeant. pecunia revcstita sil. Et iterum, si ncccssitas oogal
6. Statuimus simililer, ul post banc synodum, ul priuccps iubeat, precarium reiiovetur ct rescriba-
quoe fnit ii Kalendas Maias, ut quisquis servorum tur novum. Et omnino observclur, ut aecclesia• vel
Dei vel ancillarum Cbristi in crimen fornicationis monasiuria pcntiriam clpiiupertatenv uon palianlur,
lapsus fuerit, quod in carcere poenitentiam faciat quoruui pccunia in precario praeslila sit. Sed si
in pane etaqua. Et si ordinatus presbiler fuisset, pauperlas cogat, aecclesiac et doinuiDei reddatur in^
duos annos in carccrc permaneal, ct antea flagella- (] tegra possessio.
tus et scorticatus videatur, ct post cpiscopus adau- 3. Simifiier praecypimus, ut iuxla decreta cano-
geat. Si autem clericus vel monachus in hoc pecca- iium, adullcria et iiicc*la matrinionia, quac non sint
tuni cecideril, post tertiam ververalionem in car- legilima, prohibeaiitur ct emendenlur episcoporum
cerem misstis, vertcntcm anniim i!d paenitentiam iudicio; et ut mancipia christiana paganis non tra*
agat. Simililer ct noniiao velatae ea lem penilen- dantur.
tentia contcneaiilur,cl radanlur omncs capilli capitis 4. Decrcvimus quoque, quod ci pater incus ante
eius. praecipiebat, ut qui paganas observationcs in aliqtia
7. Decrcvimus quoquc, ul presbitcri vel diaconi re fcccril, miilletur et damnetur quindcciin solidis.
non sagis, laicorum inore, sed casulis utantiir, ritu III.
servorunt Dei. Et nullus in stia domu lnulierem ha- PIPPLM PBINCIPIS
bilare permittat. El ut monachi el ancillae Dei mo-
nasteriales iuxla regulam sancliBeiie.licliordiiiarc et CAPITULAUE SUESSIONENSE AN. 744.
viverc, vitam propriam gubernare studeanl ". Conslitutionem hanc pridem a Sirmondo ope co-
dicum Bellovacensis, Flandrici et Met'iisis ediiam, ct
II. «ucloritalc Mcleu-is corrccl:im, auxilio co-
j» u B iluzio
CAUOLOMANNIPRINCIPIS dicum, I. Vaticani n. 5827, olim sancli Petri Bello-
vaceusis, s:cc. xi; 2. regii Parisieusis inter S»ppl.
CAPITULARE LIFTINENSE AN. 743. Lalina n. 75, ssec. x, cui Mctcnscm consentisse patet,
loviinus.
Capilulare hoc in codicibus I. Palatino, n. 577, recog
fol 5; 2. Mogiinlino jam Monacensi; 3. Vindobo- In Dci nomine Trinilalis. Aimo septingentesinio
nensi; 4. Carlsruhano, et 6. divi Marci Veneto post quadragesimo quarto ab incarnaiioiic Chrisli stib dic
Capitularc amii 742 proxime sequiliir. Inscriliitur in 5 Nonas Mailii et luna 14, in anno secundo Cliilde-
codd. 1,3, 4 : bealio synodali convenlu. Goldastus
tcxtum auxilio codicis Moguntini cmendatum dede- rici regis Franconrm, cgo Pippiiius, dux et princeps
rat. Capilum distinctioncm Baluzianam servavi. Francomm. Dum plurcs non habelur incognitum,
1. Modoautem in hoc synodali conventu, qui con- qualitcr nos in Dci nomine, una cum consensu epi-
gregatus esl ad Kalendas Martias in loco qui dicitur scoporum, sivc saccrdotum vel servorum Dei conr.i-
Liflinas, omnes vencrabiles sacerdotes Dei ct co- lio, seu comitibus ct obtimatibtis Francoriim, con-
miles ct pracfceti prioris synodtis deereta consnn- loqui apud Suessionis civitas syiiodum vel concilio
8 Cf. Bened. I, 2. Goldaslus ulraniqiu.' liiicm conjtingil.
JSOa PIPPINl, CAROLOMANNT ET AUORIJM DIPLOMATA. 1506
facere deerevimus : quod ita in Dei nomine et fe- A / Adlabertus per parrocbia plantaverat, omnes igne
cimus. consumantur.
In primitus constiluimus fide catholica, quam 8. Similiter diximus, ut neque clericus mulierem
constituerunt 318 episcopi in Nicaeno concilio, ut habcat in domo sua, qui cum illo habitet, nisi ma-
denuntiarettir per universa regione nostra, et iudi- trem, aut sororem, vel nepta sua.
cias canonicas aliorum sanctorum, quae constituc- 9. Similiter conslituemus, ut nullus laicus homo
runt in synodissuis; quomodo lex Dciet ecclesiastica Deo sacrata femina ad muliereni non habeat, nce
regula recuperetur, quae in diebus priorum princi- suam parentem; nec marilo viventem sua mulier
pum dissipatu corruit. alius non accipiat, nec mulier vivente suo viro alium
2. Propterea nos unacum consensu episcoporum, accipiat; quia marilus muliere sua non debet dimit-
sive sacerdotum seu servorum Dei et optimalum tere, excepto causa fornicatiouis deprehcnsa.
mcorum consilio decrevimus, ut annis singulis sy- 10. Si quis contra hanc decretam, quam 23 epi-
nodo renovare debeamus, ut qualiter populus chri- scopi cum aliis sacerdotibus vel servis Dei, una cum
stianus ad salutem animarum pervenire possit, et ut consensu principem Pippino vel obtimatibus Franco-
haeresis amplius in populo non resurgat, sicut inve- rum consilio constitueriinl, transgredire vel legem
nimus in Adlaberto haeresim, qtiem publiciter una 1n irrumpere voluerint, vel dispexerint, iudicatus sit
voce condeninaverunl 23 episcopi; et.alii multi sa- s»bipso principc, vel episcopis seu comitibus, com-
cerdotis, cuin consensu principis et populi, ita conponat secundum quod in lege scriptum <-st,unus-
demnavcrunt ipsum Adlabcrtum, ul amplius popultis quisque iuxta ordine suo. Et si haee omnia obser-
,per falsus sacerdotes deceptus non percal. vavimus, quod superius scriptum est, Christi mi-
invenire aptemus in secula seculorum.
3. Idcirco constituimiis per consilio sacerdotum et sericordia
Araen.
-oplimatum meorum, ct ordinavimus per civitnles lo-
idcirco constitucinus cos ar- -;- Signum inluster vir Pippino, maiorum domus.
gitimos episcopos; supcr
f Signum Radobodo.
chicpiscoptts « Abel etb Ardobertuni, ut ad ipsius vel
iudicia eoruni de einne necessitate ecclesiaslica re- f Signum Ariberlo.
•«urrant tai» episcopi qnam alius poptilus. Ut ordo f Signum Helmigaudo.
iiionaclioriim vel ancillarum Dei sccinidum regula IV.
sancta stabiles perinaiicaiit; et de rebus ecclesiasti- PIPPINI REGIS
cis sublradilis monachi vct ancillas Dei consolentur, CAPITULAREYERMERIENSEAN. 753.
usquc ad illoruin iicccssilati satisfacianl; cl quod
Textum constitutionis a Sirmondo et Baluzioex
superaveril, ccnsiis levclur. Et abbati legitimi ostcm C '
codice sancti Vincentii Metcnsis editoe,atque a Sir-
iion facianl, uisi laiiliuii liomiiiis coriim transmit- mondo secundum Reginonem convcnlui Vermeriensi
tant. Et omncs cleiici foriiicalioiiemnon faciant, ct vindicata:, auxilio codicis I regii Paiisicnsis inler
uhilu laicoriim nou porlent, ncc apud canis vcnatio- Supplemenla Latina n. 75 insignis, sacculi x, reco-
nes non facianl, ncc acccptores non portant. gnovimus. Exstat V. cl. Pforinger indicanle et 2 in
codice Ansegisi regio Monacensi olim Augustano.
4. Simililei' decrevinuis, ut laici homincs legitimi Conventum Vermeriensemanno 7r:5, nec ut Sirmon-
dus et Baluzitis scripserunt anteriori, quo Suessioni-
vivant, cl diversis fornicatioiiis non faciant, et perbus
iurias in ecclcsia non conseiiliant, cl falsi teslimoniis ttim Pippinum regem factum esse conslai, celebra-
fuisse, chartis Pippini an. 755 niense Marlio
non dicant, ct ecclcsiain Dei inomni neccssitale con- Vermeria;dalis probari videtur.
scrVent. Et iintisqiiisque prcsbyter qui in parrochia 1. In tertio genucltim separantur, et post poeniten-
esl, episcopo obedicns el subieclus sil, el scinpcr in tiam aclam, si ila voluerinl, liccntiam habcnt aliis
coena Domiui ralionem cl ordiuem ministerii sui se coniungere. In quarta aiitem coniunctione si in-
episcopo reddat, et crisma et oleo pctat. Et qtiando venti-ftierinl, eos non separainus, sed poenitentiam
iure canonico episcopus circunieat parrochia ad con- eis indicamtis. Atlamen si factum non fuerit, nul-
firmaudum populiuu cpiscopi sive abbali sive pres- lam facultatem
' coniungcndi in quarta generatione
byteri parata sint ad suscipiendumepiscopo in adiu- damus.
torium neccssilatis.
2. Si aliquis cum filiaslra sua manet, nec matrem
5. Et staluemiis, ut siipervenientcs episcopus vel nec filiam
ipsius polcst habere, nec ille nec illa aliis
presbyteris de aliis regionibus non suscipianltir in se potcrunt coniungere ullo uuqtiain tempoie. Atta-
niinistcrio ecclcsiae, nisi prius fuerint probati ab inen uxor eius, si ita.voluerit, si se continere non
episcopo cuius parrochia est. potest, si postea quam cognovit quod cum filia sua
6. Et omnino dccrevimus, ut unusquisque cpisco- vir eius fuit in adulterio, carnale commercium cum
pus in sua parrochia sollicitudinem habeat, ut po- eo non habet, nisi voluntate se abstinet, potcst alio
pulus christianus paganus non fiant. Et per omncs imbeie.
civitatis legitimus forus et menstiras faciat, secun- 3. Si quis presbyter neptam suam uxorem habue-
dum habundantia lemporis. rit, ipsam dimittat, et gradum perdat. Si alius eam
7. Sirailiter constitiiemiis, ut illas cruciculas quas acceperit, et ipsam a se reiciat. Si sc conlinere non
« Rhemensem. 11Seimnensem.
1507 SJICULI VIII MONUMENTASELECTA. 1508
potest, aliam accipiat; quia reprehensibile est, ut re- A potest, aliam uxorem cum poenilentia potesl acci-
lictam sacerdotis alius homo habeat. pere.
4. Ut quolibet modo femina velum acceperit, in 10. Si filius cum noverca sua, uxore patris sui,
hoc permaneat, nisi se invitam aut reclamantem vc- dormierit, nec ille nec illa possunt ad coniugium pe"r-
laverit aliquis. Tamen praedicandum est, ut cum vcnire. Sed ille vir, si vult, potest aliam uxwem ha-
velo suo permaneat, si voluerit. Quod si presbyler bere; sed melius est abstinere.
eam invitam reclamantemque velaverit, gradum 11. Si quis cum filiastra sua dormierit, simili sen-
suumpro haccausa perdal. Quod si contigerit, ut lentia stare potest; et cum sorore uxoris suae simili
mulier sine convenientia viri sui se velare praesu- modo stare potest.
mat, in potestate viri eius erit, aut in hoc perma- 12. Qui dormierit cum duobus sororibus, et una
neat, aut non. ex illis anteauxor fuerit, nuUamex illishabeat; nec
5. Si qua mulier mortem viri sui cum aliis homi- illa adultera soror, nec ille vir qui cum illa adulte-
nibus consiliavit, el ipse vir ipsius hominem se de- ravit, alios umquam accipiant.
fendendo occiderit, et hoc probare potest, ille vir 13. Qui scit uxorem suam ancillam esse, et ac-
eam veluntarie , semper postea permaneat
potest ipsam uxorem dimiltere, et si voluerit, aliam B cepit cum ea.
accipiat. [Ipsa autem insidiatrix, poenitentia sub- 14. Ut ab episcopis anibulantlhus per patrias
acta, absque spe coniugii maneat.]
ordinatio presbiterorum non fiat. Si autem boni sunt
6. Si quis ingenuus homo ancillam uxorem acce- illi
presliteri, iterum consecrcntur.
perit pro ingenua, si ipsa femina postea fuerit inser- 15. Presbiler degradatus , certa necessitate co-
vita, [si eam a servitute re iimere potest, faciat]; si genle, pro periculo moriis, si alius non adest, potest
redimi nqn potesl, si ita voluerit, liceat ei aliam ac- infirmum
baptizare.
cipere. Similiter et mulier ingenua, si servum acci- 16. Ut arma clerici non portent.
piat pro ingenuo, et poslea pro qualicumque causa 17. Si qua mulier se reclamaverit, quod vir suus
inservitus fuerit, nisi pro inopia fame cogente se nutnquam cum ea mansissel, exeant inde ad cru-
vendiderit, et ipsa hoc consenserit, et de praecio viri cem; et si verum fuerit, separentur, et illa faciat
sui a fame liberata fuerit, si voluerit potest eum di- quod vult.
mittere, et si se continere non potest, alium ducere. 18. Qui cum consobrina uxoris suae manet, su»
Similiter et de muliere, si se vendiderit, et vir eius
careat, et nullam alium habeat. Illa mulier quam
ita consenserit, taliter potest stare, si se separave-
habuit, faciat quod vult. Hoc aecclesia non recipiv.
rint. Poenitentia tamen amborum necessaria est. " 19. Si servus aut ancilla per venditionis causam
Nam qui de prelio paris sui de tali necessitate libc-
ratus in tali debcnt et separali fuerinl, praedicandi sunt ut sic maneant, si
. fuerit, coniiigio permanere, eos reiungere non possumus.
non separari. 20. Ut ille cartellarius qiti cum ancilla manserit,
7. Si servus suam ancillam concubinam habuerit, cum eam, iuxta legem libertate a domino suo ac-
si ita placet, potest illa dimissa comparem suam, cepla, dimiserit aliam accipiens, posteriorem di-
ancillam domini sui, accipere; sed melius est suam • niittat.
ancillam tenere. 21. Qui uxorcm suam dimiserit velare, aliam non
8. Si quis servus, libertale a domino suo accepta, accipiat a.
postea cum ancilla eius adullerium perpetraverit, si V.
dominus eius vult, velit nolit ipsam ad uxorem habe- PIPPINI REGIS
bit. Quod si ipsam dimiserit et aliam duxerit, cogatur CAPITULAREVERNENSE DUPLEX AN. 755.
omnino, ut posteriorem dimittat, et ipsam cum qua Constitutiones Vernensis conventus auxUio codi-
cum, 1. Bibl. Vaticana) Palatini n. 577, saec. vin
prius adullerium fecit, recipiat, aut illa vivente nul- exeuntis vel ix ineuntis, fol. 71 sqq.; 2. Vaticani n.
lam aliam babeat. 5827, saec.xi, olim sancti Petri Bellovacensis, fol.
"
n
9. Si quis necessitale inevitabili cogenle in alium 1,2 ; 3. Regii Parisiensis inter Supplementa Latina
ducatum seu provinciam fugerit, aut seniorem suum, n. 75, saec. x, recognovimus, cum Sirmondus eas
cui fidemmentiri non poterit, secutus fiierit; et uxor ope codicis ejusdem Bellovacensiset sancti Vincentii
Melensis edidissel. Editio oplimo quidem jure prae-
eius, cum valet et potest, amorc parentum aut rebus cipue codiciPalalino innisa, eo praecipue ao anlerio-
suis, eum sequi noluerit, ipsa omni lempore, quam- ribus discedit, quod el textum restitutum cxhibeat,
diu vir eius, quem secuta non ftiit, vivet, semper in- et capitulare anterius capitibus duodecim absolvat;
Nam ille vir necessitate posterius in capp. codicis Bellovacensis 15-25 et in
nupta permaneat. eitis, qui Parisiensi (quocum Metensis congruil) asservatur.
cogente in alium locum fugit, [si nunquam in suaiu INCIPITS1NODU9 VERNO PALATIO FACTA.
patriam se reversurum sperat], si se abstincre non Sufficerant quidem priscorum patrum regulae san-
a Baluzius Reginonem alia quoque capitula synodi amittat. >Item de incestis : « incestuosos
Episcopi
Veriiieriensis laudare animadvertit; ea reperies in investigare sludeant. Et si poenitere noluerint, de
c.apil. Compendiensi(Infra, col. 1515), cap. II, 13, ecclesia expellantur, donec ad poenilentiamrever-
15,17, 18, 21,22, prater hoec Reginonis lib. n, tantur. Quod si obedire sacerdotibus noluerint, opor-
cap. 223 : « Si homo liber patrem aut matrem, fra- tet eos per ssecularemdisciplinam coerceri. »
treni vel avunciilum occiderit, heredilatcm propriam
4509 PfPPINI. CAROLOMANNS ET ALIORUMDfPLOMATA. 1510
ctae aecclesiae catholicae rectissimae normae ad A scopis, e*jtalis in eius locum in ipso synpdo consti-
mortalium correctionem prolatae, si earum sanctis- tuatur, pro verbo et voluntate domno rege vel con^
sima iura perseverassent inlaesa. Sed quia emergen- senso servorum Dei, qui secundum ordinem sanctam
tibus causis quibusdam non' congruis, temporaque ipsam gregJimregat.
inquieta supervenientes, contigit nonnulla ex hac re 6. ConslUuimusut nulla abbalissa dua monasteria
neglegentia faciente fuisse intermissa, ideoque glo- non praesumat habere, nec exlra monaslerium li-
riosissimus atque relegiosus inluster 'vir, Francorum centiam exire, nisi hostilitate cogente. Sed domnus
rex Pippinus, universos paene Galliarum episcopos rex dicit, qiiod vellit ul quando aliquas de ipsa ab-
adgregari fecit ad concilium Vernus palatio publico, batissas ipse domnus rex ad se iusscrit venire, se-
recuperare aliquanlisper cupiens instituta canonica. mel in anno et per consenso episcopi in cuius parro-
Et quia facultas modo non subpelit ad integrum, la- chia est, ut tunc ad eum aliquas vcniant, et sua ius-
men aliqua ex parte vult esse correctum quod aec- sione, si necessitas fuerit, et aliubi omnino non de-
clesiae Dei valde cognoscit esse contrarium. Et si beat nec per villas [nec per alia] loca demorare, nisi
tempora serena spaliaque tranquilla divinilus fue- tantuni cum celerius potuerit ad ambulandum et ad
rint ei conlala, cupit ad plenum secundum sancto-. revertendum. Et ante non movetur de suo monaste-
rum canones, plenius opitulanle divina gratia, me- B rio antequam suum missumad domnum regem trans-
lius, perfectius, integracque inantea -conservare.Et mittat. Et si iusserit rex venire, veniat. Sin autem,
cum ita factuni fuerit, cessent, haec quae necessifate in monasterio permaneat, inlerim quod hoc plenius
cogenle ex sacris canonibus remissius sunt excerpta, secuudum canones emendamus. Similiter nec illas
maneanlque praefala iura canonica firmissima inte- monachas extra monaslerium exire non debeant.
gra atque intemerata. Tamen interim quod melius Quod si aliqua in aliquo lapsu ceciuerit, i;ifr;. mona-
possumus, haec inconvulsa atque inviolata esse cu- sterio per consilium episcopi penilentiam agat.
pimus. Ipsaruin cnim rerum, quae pro nostra aemen- Et si necesse est de eorum necessitate ad domnum
datione communae sunt prolata, per distincta capi- regem vel ad synodumaliquid suggerere, eorum pro-
tula subtcr tenuntur inserta. Dat. 2». Idus Iulii, positi vel missi hoc debeant facere. Et qunle munera
anno quarto regnante domno nostro Pippino glorio- ad palatium dare voluerint, per missossuos hoc diri-
sissimo rege. gant. Et si aliqua monasteria sunt qui eorum ordine
1. Capilulo. Ut episcopi debeant per singulas civi- propter paupeitatem adimplere non potuerint, hoc
tates esse. . ille episcopus de verilate praevideat, et hoc domno
2. Episcoposquos in vicem metropolitanorum con- rege innotescat, ut in sua aelymosina hoc emendare
stituimus, ut ceteri episcopi ipsis in omnibusolioe- C faciat. El si tales foeminae velatae ad praeseus ibi-
diant secundum canonicam institutionem, interim dem congrcgatae inveniuntur qui regulariter vivere
quod secundtim canonicam constilutionem hoc ple- non vellent, nec ad hoc dignae sunt ut cum illas alias
iiius emendamus. habitent, episcopus vel abbalissa praevideant locum
3. Ut unusquisque episcoporumpotestatem haheat aptum, ubi separatim cum cuslodia in pulsaturio ha-
in sua parrochia tam de clero quam de regularibus bilare debeant, vel operare manibus quod ipsa abba-
vel saecularibus, ad corrigendtim et emendandum lissa eis iusseril, intcrim quod Drobatas, si dignae
secundum ordinem canonicam spiritale, ut sic vi- sunt, in congregatione recipianlur.
vant, qualiter Deoplacere possint. 7. Ut publicum baptisterium fn ulla parroechia
4. Ut bis in anno synodus fial. Prima synodus esse non debeat, nisi ibi ubi episcopus conslituerit
mensc primo, quod cst Martias Kalendas, ulii domno cuius parrochia est. Nisi tanluin si necessitas eve-
rex iusserit, eius praesentia. Secunda synodus Ka- nerit pro infirmitate, aut pro necessitate, illi pres-
lendas Octubris, aul ad Sessionis vel aliubi ubi ad byleri, quos episcopus in ipsa parrochia conslituerit,
Marlias Kalendas inter ipsos episcopos convenit. Et in qualecumque loco eveneril, licentiam habeant
illi episcopi ibidem conveniant, quos moJo vicem me- baptizandi, ut omnino sine baplismo non moriantur.
D 8. De presbyleris. Ulomne» prcsbyteri qui inpar-
tropolitanorum constituimus. Et alii episcopi vel
abbates seu presbiteri, qtiOsipsi melropolitani aput rocbia sunt, sub poleslale episcopi esse debeant de
se venire iusserint, ibidcm in ipsa secunda synodo corum ordine, el uullo p-resbiter non praesumat in
convenire faciant. illa parrochia nec baptizare, ncc missas caelebrare
5. Ut monasleria, tam viroruni quam pueUaruni, sine iussione episcopi in cuius parrochia est. Et om-
saecundumOrdinemregulariter vivant. Et si hoc fa- nes presbiteri ad concilium episcopi conveniant. Et
cere contempserint,episcopus in cuins parrochia esse si hoc quod superius conpraehensum est facere con-
videnlur hoc emendare debeat. Quod si non potuerit, lempserint, secundum canonicam institutionem iudi-
hoc quem metropolitanum constituimus innotescat, centur, tam ipsi quam defensores eorum.
et ipsfr hoc emendare faciat. Qtiod si hoc nec ipse 9. De modis excommonicationis, tam de clericis
emendare polueril, ad synodumpuhlicum exinde ve- quam laicis. Si quis presbyter ab episcopo suo de-
nianl, et ibidem canonicam sententiam accipial. Et gradatus fuerit, et ipse per contemptum postea ali-
si puhlseum synodum contempserit, aut honorem quid de suoofhciosvie commeatu facere praesumpse-
suum perdat, aut excommnnecelur ab omnibus epi- rit, et postea a!>episcopocorreplus et excommunica-
1311 S.ECULl VIII MONUMENTASELECTA. 1514
tus fuerit, qui cum ipso communicaverit scienter, A , suspendatur interim quod ad synodo cxinde vcnerit,
sciat se csse excommunicatum. Similiter quicumque et ibidem secundum canonicam institutioncm acci-
«lericns vel laicusaut femina, inceslum comiserit.et piat sententiam; nisi tanlum pro itineris causa. El si
ab episcopo suo correptus se emendare noluerit, et ab nllus clericns aut laicus talem episcopum defensave-
ipso excommunicatus fuerit, qui cum ipso communi- rit vel presbylerum sine commeatu episcopi cuius
cat similiter excommunicetur.Et ut sciatis, qualis sit parrochia esl, excommunicetur usque ad emenda-
modus istius excommunicationis,in aecclesia non de- lionem.
betinlrare, neccum nullo chrislianocybum vel potum 14. De die dominico quia persuasum est populis,
sumerejnec eiusmunera acciperedebet.vel osculum de die domiuico agi cum caballis sicut bobus et vei-
porrigere, nec in oratione iungere, nec salutare, an- culis itinera non debere, ncque ullam rem ad victum
tequam ab episcoposuo sit reconciliatus. Quod si ali- praeparare, vel ad nitorem domus vel hominis perti-
quis se reclamaverit quod iniuste sit excommunica- nenlem ullatenus exercere, quae res ad iudaicam
tus, licentiam habeat ad metropolitanum episcopum superstilionem magis quam ad christianam observa-
venire, et ibidem secundum canonicam institutionem tionem pertinerc probatur, id staluimus, ut dic do-
deiudicetur; et interim suam excommunicalionem minico quod ante.afieri licuit, liceat. De opera ta-
custodiat. Quod si aliquis ista omnia contempscrit, B I men rurale, arata, aut vinea sectionem, excussio-
et episcopus hoc minime emendarc potuerit, rcgis nem, cxarluin, vel sepe eensuimus abstinenda, qno
iudicio exilio condamnelur. facilius ad ecclesiam venientes oralionis graiia va-
10. Ut monachi qui veraciter regulariler vivunt, cenl. Quod si inventus fuerit quis in operibus sti-
ad Romam vel aliubi vagandi non permittantur, nisi prascriptis quae inlerdicta sunt exercere, qualiter
oboedieniiam abbalis sui cxerceant. Et si talis catisa emendare debeat, non in laicorum dislriclione sed in
eveneril, quod absit, quod ille abbas remissus vel sacerdotibus castigatione consistat.
neglegens inveniatur aut in manus laicorum ipsuin 15. Ut omnes homincs laici publicas nuplias fa-
monaslerium venial, et hoc episcopus emendare non ciant, tam nobiles
quam ignobilcs.
poterit, ct aliqui tales monachi ibidcm fuerint qui 16. Ex canone Calcidonensecap. 3. ut clerici con-
propter Deum de ipso monaslerium in alterum mi- ductores non sint, hoc est, ut non habeant actionis
grarc vellent propter cortim animas salvandas, hoc secularis, nisi pro causas ecclesiarum orphanorum
per consensum episcopi sui licc>iliam habeanl, qua- vel viduarum, ordinante
litereorum animas possintsalvare. episcopo suo [vel abbate].
11. De illis hominibus qui se dicunt propter Deum 17. Ex canone Calcidonense cap. 25. utpost mor-
se et modo p
I lem episcopi non liceat episcopatum esse sine pasto-
quod tunsorassinl, rcs eorum vel pecunia re
habent, el nec sub manu cpiscopi sunt, nec in mo- supcr incnses tres; nisi talis necessitas grandis
nasterium regulare vivunt, placuit ut in monasteiio evcnerit, ut hoc nullo modo lieri non possit. Prae-
sint sub ordine rcgulari, aut sub manu episcopi sub cipue proximum synodum, cum cvenerit, episcopus
ordinelur.
ordine canonica. Et si aliler fccerint, el correcti ab
suo se 18. Ut nulhis clericus ad iudicia laicorum publica
episcopi) emendare noluerint, excommuni-
cenlur. Et de ancillis Dei vclatis eadem forma ser- non convenial sine iussione episcopi sui vel abbatis,
iuxla canonis Carlaginensis, capitulo 8. ut ibi scri-
vetur.
«
12. In canone Calcidonense capilulo 20. De nou ptum est: Qui relicto ecclesiastico iudicio publicis
iudiciis se purgare voluerit, etiamsi pro illo protata
suscipiendis alterius aecclesiae clericos et de suscep- fuerit sententia, locumsuum aniitlat. Hoc in criini-
toribus eorum absque lilteris cominendaliciis. Clc-
nali iudicio. In civili vero perdat quod evicit, si lo-
ricos in aecclesia militanles, sicut iam constilulum
cum stium obtinere voluerit. Cui enim ad eligendos
est, non liccre in allerius civitatis ccclesia vel in po-
testale laicornm mililari, sed ibidcm permanere in iiidie.es undique ecclesiae patet aucloritas, ipse se
fralcrno consortio iudical qui de universa
qua principium minislrare meruit; extra eos (|iii, indignum
amissa patria, ad aliam ecclcsiam pro neccssitale Q ' ecclesia male sentiendo, de seculari iudicio poscit
veneruut. Qui vero episcoporum aut laicorum pnst auxilium, cum privatorum christianorum causas apo-
hoc alteri ecclesiaeclericum susciperit, nisi ad excu- slolus ad ecclcsiam differre atque ibidem lerminare
»
sandum rationabiliter, placuit a communionc stis- praccipial. Et inaxime, ne in talibus causis inquie-
tudine domno rege faciat.
pendi, ct cum qui suscipit, et qui susceptus cst,
19. De ut omnes inmunitales per
quousque clericum qui translalus est, feccrit, ad suain universas inmunitatibus,
ecclesias conservatae sinl.
revcrli accclesiam.
20. In alio synodo nobis perdonastis , ut illa mo-
Codd. 2 et 3 ita prosequuntur : nasteria ubi regulariter monachi aut monachas vi-
15. De episcopis vacantibus, qui parrochias non xerant, ul hoc quod eis de illas rcs demittebatis unde
habent, nec sciinns ordinationem eorum qualiter fuit, vivere potuissent, utexiiidc, si regalis erat, ad dom-
placuil iuxta instilula sanctorum palrum, ut in al- num rcgem fecisset rationis alrbas vel abbatissas: et
terius parrochia ministrarc nec itlla ordiiialiouc fa- si episcopalis,adillumepiscopum. Similiteret de illos
cere debeant non sine iussione episcopi cuius parro- vicos.
cliia est. Et si lioc facere praesumpseiil, ab ofikio 21. Ul ilios pirsbyteratus qui ad illum episcopa-
1515 PIPPINT, CAROLOMANNIET ALIORUM DIPLOMATA. 1514
lum legibus obtingunt, ul illi episcopi ipsos debe- A suo, et duxit secum suum vassallum, et postea fuit
rent habere, sicut antea in alio synodo dixistis. ibi mortuus ipse senior, ct dimisit ibi ipsum vassaj-
22. De peregrinis qui propter Deum vadunt, ut ipsis lum; et post hoc accepit alius homo ipsum benefi-
teloneos non tollant; et de alios teloneos sicut vos cium, et pro hoc ut melius potuisset habere illuui
perdonastis, ita fiat, ut ubi legilimo donati non fue- vassallum, dedit ei mulierem de ipso beneficio, et
rint, transeant. habuitipsamaliquotempore; etdimissailla, reversus
23. Ut comites vel iudices ad eorum placitus est ad parentes senioris sui mortui, et accepit ibi
primitus vidtiarum , orpbanorum, vel ecclesiarum uxorem, et modo habet eam. Diflinitum est, quod il-
causas audiant vel definiant in eleemosyna domno lam quam postea accepit, ipsam habeat.
rege, et postea alias causas per iustitia rationabililer 10. Si quis, uxore accepta, invenit eam a fratre
iiidicenlur. suo contaminatam, ipsam dimittens accepit aliam,
24. Ut per pecunias nullus ad gradum ecclesiasti- ipsamque contamiiiatam invenit, uxorilliuslegiltima
ciim vel ad honorem accedere non debeat, quia hae- est, propterea quia nec ipse virgo fuit illo tempore.
resis simoniaca esse videtur. Quod si tertiam postea acceperit, rcvertat ad me-
25. Ut nulltis episcopus nec abbas, nec laicus, dianam; elipsa poslerior poteslatem habeat alio viro
propter iustitias faciendum sportolo contradicto B se coniungere.
non accipiat; quia ubi ipsa dona intercurrunt, iusli- 11. Si quis homo habet mulierem legittimam,
tia evacuatur. et frater eius adulteravit cum ea, ille frater vel
VI. illa femina qui adulterium perpetraverunl, interim
PIPPINI REGIS quo vivunt numquam habeant coniugium. Ille
CAPITULARE COMPENDIENSEAN. 757. ciiius uxor fuit, si vult, potestalem habet accipero
Capitula haec in codice, 1. regio Parisiensi inter aliam.
Suppl. Latina n. 75 signato proxime post capitula 12. Si quis baplizatus est a presbytero non bapC-
Vermeriensia habentur, undc et capita ejus aliquot a zato, et sancta Trinitas in ipso baptismo invocata
Reginone inter .Vermeriensia recensentur. Exslant fuerit, baptizatus est, sicut Sergius papa dixit. Im-
et, 2. in codice regio Monacensi olim Augustano. An-
num Sirmondus, primusex codice Metensi editor, ex positione tamen manuum episcopi indiget: [Georgius
Einhardi Annalibus assignavit. episcopus Romanus et lohannes sacellarius sic sen-
INCIPITDECRETUM QUODFACTUM FUITADCOMPENDIUJI i serunt.]
PALATIUM PUBLICUM. 13. filii sui oppresserit, et postea
a 1. Si in quarta progenie reperti fuerint coniuncti,' filius Sipater sponsam
ipsam acceperit, pater eius postea non habeat
non separamus. ( uxorem, et ipsa femina non Iiabeal virum,
C
quia non
2. In tercia vero si reperti fuerint, separentur. dixit quod pater eius cum ipsa mansisset; filius
3. Et eos qui unus in quarta , alius in tercia1 vero eius qui nesciens fecit,
accipiat mulierem legit-
sibi pertinent, et coniuncti inveniuntur, sepa- timam.
ramus.
14. In qualicumque modo rnulier velum sanctum
4. Si duo in lercio loco sibi pertinent, sive vir,
in
sive femina , aut unus in tercio et alter in quarto;|' acceperit sponte, eo permaneat, nec dimiltal. Con-
senserunt Georgius episcopus Romanus, Iohannes
uno mortuo, non licet allerum accipere uxorem eius.'
Et si inventi fuerint, separentur. Una lex est de viris sacellarius.
et de feminis. 15. Si quis filiastrum aut filiastram ante episco-
5. Mulier si sine commeatu viri sui velum in ca- pum ad confirmationem tenuerit, separetur ab uxore
putmiseril, si viro placuerit, recipiateam iterumad 1 sua, et alteram non accipiat. Similiter el femina alle-
coniugium. rmn non accipiat. [Georgius consensit.]
6. Et si q,uis Francam filiastram suam conlra vo- 16. Si quis vir mulierem siiam dimiserit, etdede-
luntatem ipsius et matris et parentum dederit viro3 ril commeatum pro religionis causa infra monaste-
ingenuo, aut servo vel ecclesiaslico, et illa nolueritt "' rium Deo servire , aut foras monasterium dederit
habere ipsum, et reliquerit eum, potestatem habentt licentiam velare, sicul diximus, propter Deum, vir
arentes ipsius dare ei alium maritum. Et sij illius accipiat mulierem legittimarn. Similiter et mu-
ipsa alium habet, quem postea accepit, non sepa- lier facial. Georgius consensit.
rentur. 17. Si quis cum malre et filia in adulterio mansit,
7. Si Francus homo acceperit mulierem, el speratt nesciente matre quod cum filia sua mansisset, simili-
quod ingenua sit, et postea invenit quod nonest inge-- ter et filia nescivit quod cum matre sua esset, postea
niia, dimittateam si vult, et accipiat aliam. Similiterr ille vir si acceperit mulierem, dimitlat, usque in diem
ct femina ingenua. mortis suae non habeat uxorem, el illa mulier quani
8. Si femina ingenua accepil servum, et scie-- reliquerit, accipiat virum; et illa mater ct filia, cum
tat tunc quod servus erat, habeat interim quo vi- quibus in adulterio
jmansit, ambabus nescientibus
vit. Una lex est de viris et feminis. quod cum matre et filia mansisset, habeant viros.
9. Homo Francus accepit beneficium de senioree Nam si in notitiam illarum veneril hoc
scelus, dimit-
« Capita tria priora conjungiintur in editis.
PATBOL. XCVI. 48
<515 S.«eUIJ VIII MONUMENTASELECTA. 1510
lant maritos,etagant poenitentiam, etillorum mariti} i A tiniaci habito interfuerant. Eddiderat ea ex schedis
posteriores accipiantmulieres. Holstenii Labbeus Concil. t. VI, p. 1702; nos ex co-
18. Similiter ct de duabus sororibus, qui cum dice unico iterum descripta sistimus.
una in adulterio mansit, et alteram in publico accc- Nomina episcoporum seu abbatum qui aput villam
pit, non habeat mulierem usque in diem morlis. Ett publicam Attiniacum pro causa relegionis ac salute
illae duae sorores, si nescierunt, babeant maritos. animarum congregali, synodali conventu inter ce-
Et si in notitiam eis venit, superiorem formami tera salubriter sapienterque definita , hoc
quoque
servent. commoni cunctorum decretostaluerunl, ut unusquis-
19. Si vir leprosus mulierem habeat sanam, sii que illorum quorum nomina a in hoc indiculo subter
vult ei donare commeatum ut accipiat virum, ipsai scripta reperiuntur, quando quislibet de hoc saeculo
femina, si vult, accipiat. Simililer el vir. migraverit, centum psalteria et presbiteri eius spe-
20. Si quis vir accepit mulierem, et habuit ipsami ciales misas centum cantenl. Ipse aulem episcopus
aliquo tempore, et ipsa femina dicitquod non man- per se 30 misas impleat; nisi infirmilate aul aliquo
sisset cum ea, et ille vir dicit quod sic fecit, in veri- inpedimcnto prohibeatur. Tunc roget alterum epi-
tate viri consistat, quia caput esl mulieris. De mu- scopum pro se cantare; abbates vero qui non sunt
liere quae dicit, quod vir suus ei commercium mari- B I episcopi, rogent episcopos ut vice illorum ipsas 50
tale non reddidit, Georgius consensit. misas expleant, et presbileri eorum centum misas et
21. Si qui propter faidam fugiunt in aliam pa- monachi centuin psalteria psallere meminerunt.
triam, et dimitlunt uxores suas, nec illi viri nec Hrodegangus episcopus civitas Meltis. Eddo episco-
iUae feminae accipiant coniugium. [Georgius con- pus civitas Stradburgo. Lullo episcopus civitas Ma-
seusit.] guntiaci. Lupus episcopus civitas Senonis. Baldc-
22. De incestis. Si homo incesuun commiseril berhtus episcopus civitas Baselae. Uulframnus epi-
de matre sua, aut cum matrina sua de fonte et con- scopus civitas Meldis. Remedius vocatus episcopus
Grmatione sua, aut cum matre et filia, aut cum dua- civilas Rodoma. Maurinus episcopus civitas ELora-
ous sororibus, aut cum fratris vel sororis filia, aut cas b. Genbaudus episcopus civitas Laudumo c. Hil-
aepta, aut cum consobrina vel subrina, autcum amita digangus episcopus civitas Suaseonis d. Atbalfridus
vel matertera, de his criminibus pecuniam suam episcopus civitas Novionis e. Megingozusepiscopus
perdat, si habet. Et si se emendare noluerit, nullus civitas Wirziaburgo. Williharius episcopus de mo-
eum recipiat, nec cibum ei donet. Et si fecerit, 60 nasterio sancti Maurici. Folcricus episcopus civitas
iolidos domno regi componat, usque dum se ipse Tungris. Theodulfus episcopus de monasterio Laubi-
nomo correxerit. El si pecuniam non habet, si liber C cis. Hiddo episcopus civitas Agustoduno. Yppolitus
sst, mittatur in carcerem usque ad satisfactionem. episcopus de monasterio Eogendi. Iacob episcopus
Si servus aut libertus est, vapuletur plagis multis. de monaslerio Gamundias. Gaucilenus episcopus
Et si dominus suus permiserit amplius in lale sce- civitas Celmanis f. Iohannes episcopus civitas
tus cadere, ipse dominus regi 60 solidos com- Constantia. Willibaldus episcopus de monasterio
ponat. Achistadi g. Madalfeus episcopus civitas Wirdunis.
25. De ecclesiasticis vero, si bona persona fuerit, Harifeus episcopus civitas Bisentionis. Leodeningus
perdat honorem suum. Minores vero vapulentur, et episcopus civitas Baiogas •>. Eusebius episcopus ci-
in carcerem mittantur. vitas Toronis. Tello episcopus civilas Goeradiddo.
24. De presbyleris et clericis sic ordinamus, ut Mauriolus episjcopus civitas Andecavis. f Fulradus
archidiaconus episcopi eos ad sinodum commoncat abbas de monasterio sancti Dionisio. Lantfridus ab-
unacumcomite. Et si quis conlempserit, comeseum bas de sancto Germano. Iohannis abbas de sancto
distringerefaciat, etipse presbyteraut defensor sims Flodoaldo. Druhtgangus abbas de Gemedico. With-
40 solidos componat, et ad sinodum veniat. Et epi- lecus abbas de Funtanellas. Witmarus abbas de Cen-
scopus ipsum presbyterum aut clericum iuxta cano- ^ tula. Leodharius abbas de' Corbeia. Manase abbas
nicam auctoritatem diiudicari faciat; solidos veio de Flaviniaco. Asinarius abbas de Novalicio. Walrfo
40 componat. Et si aliquis per violentiam presbyle- abbas de sancto Iohanne. Fabigaudus abbas de Bus-
rum, aul clericum, aut incesluosum contradixerit, brunno. Godobertus abbas de Rasbacis. Athalber-
tunc comcs ipsam personam per fideiussores positum tus abbas de Fabarias. Widradus abbas de sancla
ante rcgem venire faciat una cum misso episcopi; ct Columba. Ebarsindus abbas de Aldaha. Geraus ab-
ct domnus rex distringat, ul ceteri emendenlur. bas de Niviella. Ragingarius abbas de Utico.
VII. VIII.
PIPPINI REGIS
CONVENTUS ATTINIACENSISAN. 765.
Vncodiccbibl. VaticansoPalatino, n. 577 ssec. vm CAPITULAREINCERTIANNI.
exeuntis, fol. 6, nomina tanlum cpiscoporum abha- Capitula hsec a Petro Pithoeo ex codice sancti
lumquc exstant, qui conventui magno a Pippino At- Vinceniii Mctensis, ut videtur, primum vulgata, in-
a •
Cod., in diluculo. i Noyon.
b Evreux. Mans.
•' Laon. * Eichstadt.
J Soissons. > Baycux.
1517 PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALlORUMDIPLOMATA. 1518
deque s Goldasto, Lindenbrogio, Sinnondo el Balu- A ut ipsos per ntillam occasionem ad pontes et ad
zio repelita, ope codicis, 1. regii Parisiensis inter exclusas aut navigio non teneatis, nec propter schir-
Supplementa Lalina n. 75, sxc. codicisin
x, recognovimus. pam b suam ullo pcregrino calumpniam faciatis, nec
2. Capitibus4-7leclionesejusdem capitulis
synodoVernensipcrperam adjectis subjecimus. Tem- ullum theloneum eis lollatis. Et si aliquis hoc fe-
puset locus constitutionis promulgatse cum lateant, cerit, qualiscumque homo hoc comprobaverit, de
GolJaslus et Baluzius, loco quo codex Pithoeanusin- 60 solidis triginta illi concedimus, et illi alii in sa-
ventus est et AnnaliumMetensiumad an. 756 sen- cellum
tentia quadam ducti, Metensem urbem et annum, regis veniant.
alter 755, alter 756, assignaverunl; Sirmondus anno 5. De moneta constituimus, ut amplius non ha-
753 ascripsit. Sed cum ne de conventu quidem ali- beat in libra pensante nisi 22 solidos, et de ipsis
quo Metis habito constet, res plane in incerlo manet. 22 solidis monetarius accipiat solidum I, et illos
Fortasse in conventu Attiniacensi capitula edita
fuerunt. alios dominocuius sunt reddat.
INCIPHJNT CAPITULA DE ALIASINODO SUBIPSODOMNO 6. Ut emunitates conservatae sint.
IIEGE PIPPINO FACTA. 7. De iuslicia facienda, ut omnes iusticiam fa-
Capitulo primo. De incestis. Si homo incestum ciant, tam publici quam ecclesiastici. Et si aliquis
commiserit de istis causis, de Deo sacrala, aut com- homo ad palacium venerit pro causa sua, et antea
matre sua, aut cum malrina spirilali de fonte et B ad illum comitem non innotuerit in mallo ante ra-
confirmatione episcopi, autcum matre ct filia, aut chemburgis, aut si causa sua ante comitem in mallo
duabus sororibus, aut cum fralris filia, aut sororis fuit ante rachemburgis, et hoc sustinere nolueril
filia, aut nepta, aut cum consobrina aut subrina, aul quod ipsi ei legitime iudicaverint; si pro ipsis causis
cum amitavelmatertera, de his criminibus pecuniam ad palacium venerit, vapuletur. Et si maior persona
suam perdat, si habet; et si emendare se noluerit, fuerit, in regis arbitrio erit. Et si reclamaverii
nullus eum recipiat, nec cibum ei donet. Et si [hoc] quod legem ei non iudicassent, tunc licenciam ha-
lecerit, 60 solidos domno regi componat, usque dum beat ad palacium venire pro ipsa causa. Et si ipsis
se ipse homo correxerit. Et si pecuniam non habet, convincere potuerit quod legem ei non iucficassent,
si liber est, mitlatttr in carcerem usque ad satisfac- secundum legem contra ipsum emendare faciat. Et
tionem. Si servus aut libertus est, vapuletur plagis si comes vel rachemburgii eum convincere potuerint
multis. Et si dominus suus permiserit eum [amplius] quod legem ei iudicassenl, et ipse hoc recipere no-
in tale scelus caderc, [ipsos] 60 solidosdomno regi luerit, hoc contra ipsos emendare faciat. Simililer
componat. de ecclesiasticis, si ad palacium venerint de corum
2. De ecclesiasticis vero qui supradicta facinora causa se reclamare super eorum seniore, vapulenlur,
commiserint, si bona persona fuerit, perdat hono- n nisi senior suus pro sua causa transmiserit.
rem suum; minores vero vapulentur, aut in carce- ENCYCLICADE LETANHS FACIENDIS.
rem recludantur. Litleras ex codice' bibl. Vindobonensis catal.
3. De presbyteris et clericis sic ordinamus, ul Theologieen. 259 membr. saec. ix inter epislolas
sancti Bonifacii publici juris factas, Goldaslus anno
archidiaconus episcopi eos ad synodum commoneat 764 ascripsit, Baluzius' servavit, et licet nullum
una cum comite. Et si quiscontempserit, comes eum evidens in eis ejus anni indicium exstet, circa id tem-
distringere faciat, ut ipse presbyler aut defensor pus tamen promulgatas esse facile credas , cum
suus 60 solidos componat, et ad synodum eal. Et anni 764 hiems durissima et Waifarii irruptiones
in regnum Francorum prajcipue an. 761 recte tri-
episcopus ipsum presbyterum vel clericum iuxta bulationes dici potuerint. Hieme peracta famem
canonicam auctoritatem diiudicari faciat. Solidi secutam esse, ex annalibus Moissiacensibusqui eam
762 assignant, discimus; igitur constitutionem
[vero] 60 de ipsa causa in sacellum regis veniant. an. ad annum forlasse referendam esse con-
El si aliquis per violentiam presbyterum aut cleri- jicere liceat. Textumsequenlem ad fidem codicis Vindobonensis
cum aut incestuosum contradixerit, tunc comes restituimus.
ipsam personam per fideiussores positam ante ru- Pippinus gratia Dei rex Francorum vir inluster,
gem faciat una cum misso episcopi venire; et dom- domino sancto patri Lullo c episcopo. Cognilum
nus rex distringat, ut ceteri emendentur a. D scimus sanctitati vestrae, qualem pietatem et mise-
4. De theloneis vero sic ordinamus, ut nullus de ricordiam Deus fecit praesenti anno in terra ista.
victualia aut carralia , quod absque negolio est, Dedit tribulationem pro deliclis noslris, post tribula-
theloneum praehendat, De saumis similiter, ubi- tionem autem magnam atque mirabilem coasolatio-
cumque vadunl, et peregrinos similiter conslituimus nem sive habundantiam fructus terrae, quae modo
qui propter Deum ad Romam vel alicubi vadunt, habemus. Et ab hoc atquc pro alias causas nostras
a Hic Sirmondus eoque duce Baluzius capitula nent, emendare debeant, et illos census vel illas
Benedicli lib. i, cap. 13 et 14, inseruerunt, quat cum decimas ac nonas ibidemdare pleniter debeant, sicut
in codice Parisiensi wque ac in editione Pitliceana eis ad Vernum ordinavimus. Et qui hoc non fecerit,
de&inl,in textu recipienda non erant. Quw ibi de ipsas resperdat.—V. Ut hi qui illos vicos vel iUas
constitutione ad Vernum referuntur, in capitutari ecclesias tenent, illos census vel illam ceram quae
anni 755 frustra quairas. Sunt vero hatc:« IV. Ut longo tempore ad illud episcopiunireddiderunt, modo
illi homines qui res ecclesiasticasper verbum domni sic ordinavimusut sic faciant. Et qui hoc non fecerif,
regis tenent, sic ordinatum est, ut illas ecclesias sexaginta solidos persolvat.»
unde sunt, vel illaS domos episcopii vel monasterii b Id est, peram.
cuins esse noscuntur, iuxta quod de ipsis rebus te- ' Lnl. eplsc. coiiex.
1519 SJECULI VIII MONUMENTA SELECTA. 1580
opus esl nobis illi gratias agere, quia dignatus est A 12. Ul quicquid missi nostrl cum illis senioribus
servis suis consolare per eius misericordiam. Sic patriae ad nostrum profeclum vel sanctae ecclesiae
nobis videtur, ut absque ieiunio indicto unusquisque melius consenserint, nuUuscontendere hoc praesu-
episcopusin sua parrochia letanias faciat,non cum mat.
ieiunio, nisi tantum in laude Dei, qui talem nobis Explicit capitula Pipini condam[quondam].
habundantiam dedit; et faciat unusquisque homo X.
sua aelimosina,et pauperes pascat. Et sic praevidere Pippini regis placitum, quo Abaciacum villa pagi
laciatis et ordinare de verbo nostro, ut unusquisque Cenomaniciet Sibriaci portio in Matriacensi Dio-
aiit vellet aut nollet, suam decimam donet. nysianis monachisvindicatur (anno 752).
homo, (ApudMabiII.,deRe diplom.„pag.491.)
in
Valete Christo.
IX. Pippinus rex Francorum vir-inluster. Cum nos in
Dei nomine b Vermeria in palatio nostro una cum
PIPPINI REGIS nostris vel fidelibus ad universorumcau-
CAPITULAREAQUITANICUM AN. 768. proceribus
sas audiendas vel recto judicio terminandas reside-
Prodit hic prima vice ex codice Vossianosa?c. ix,
fol. 128. Ascribendum illud duxi ultirao Pippini remus; ibi veniens venerabilisvir Fulradus abbas de
anno. Ralione enim habita capitum 1, 3, 9, 10, 12, basilica peculiaris patroni nostri domni Dionysii,
qua; ad Aquitaniam praecipue spectare videntur, et "B ubi ipse pretiosus domnus in corpore requiescit, ho-
capitularis Caroli Magni, unde capita Pippini tiiincm aliquem, nomine Gislemarum, interpellabat,
1-7, 9, 12, apud Aquitanos vim legis oh.tinuisse
constat, conslittilionem istam nonnisi Waifario in- repetens ab eo quamdam villam sancti Dionysii,quaj
lerfecto, cum Aquitania penitus subacta videretur, dicitur Abaciacus, in pago Cenomanico, seu et Oxi->
promulgatam fuisse, persuasum habeo. mensi, etiam et illam porcionem in Sibriaco in Ma-
INCIPIUNT CAPITULA QUASBONEMEMORIAE GENITOR
triacensi, quam femina aliqua, nomine Joba, geni-
PIMNUS SINOD VLITER, ETNOS AB IIOMINIBUS CONSER-
VAREVOI.UMUS. trix ipsius Gislemari, per suum testamentum ad
1. Ut Ulas eclesias Dei qui deserti sunt, restau- casam praefatam sancti Dionysii de ipsa villa ante
renlur tam episcopi quam abales, vel ilii laici homi- Chilpericum regem auctrix affuerat, ipsas res ipse
nes qui exinde benefitiumhabent. Gislemarus malo ordine retinebat et injuste. Ipse
2. Ut illi episcopi, abbates, abbatissas, sub or- vero Gislemarus in praesentiadstabat, unde nuUalc-
dine sancto vivant. nus poluit denegare : sed in praesenti recognovit
3. Ut quicquid episcopi, abbates vel abbatissas, quod genitrix sua Joba ipsam villam superius nomi-
vel reliqui sacerdoles, de rebus ecclesiarum ad eo- natam Abaciacum cum omni integritale in pago
rum opus habent, quieto ordine possideanl, sicut in^r*" Malriacensi ad casam sancti Dionysii manu potesta-
nostra sinodo » iain constitutum fuit; et si quis. tiva condonasset: unde et de prajsenle ipsum Fulra-
dutti in causa sancli Dionysir*persuum wadium de
exiDdc posica aliquid ahirait, sub ijitegritate red-
dat. Lpsisvillis supra nominatis Abaciacoel Sibriaco vi-
4. Ut ad illos pauperes homines magis non tollant, sus fuit revestissc-de omnibus scilicet, quaccunique
nisi quantum legitime reddere debent. jam dicta Joba genitrix sua ad casain sancti Diony.
5. Quicumque noslrum beneficium habet, bene} sii condonaverat, vel in ipsis villis tenuerat; postea
ibi labore condirgat; et qui hoc facere non vult, per suam festucam se exinde in omnibus conlra
dimittat ipsum beneficium, et teneant suas res pro- ipsum abbatem Fulradum in causa sancli Dionysii
dixit esse exitum. Proinde nos una cum proceribus
prias.
6. Quicumque in itinere pergit, aut hostiliter vel1 vel fidelibus nostris, id est Milone, Rotgario, Hel-
ad placitum, nulla super suum pare praendat, nisii roengando, Chrolhardo , Charichardo , Autgario,
emere aut praecare potuerit, excepto herba aquaa et Wicberto comite .palalii noslro, vel reliquis
et ligna; si vero talis tempus fuerit, inansionem i quamplurimis visi fuimus judicasse; ut quia ipse
nulltisvetet. Gislemarus in proesenli aslabat, el nullam potuit
7. Quicumque honio super suum parem dum adj reddere rationem; propterea jubemus ut, quia hoec
nos fuerit aliquid abstraxerit aut exfortiaverit, se-- " causa sic acta vel perpetrata fuit, ipse Fulradus
cundum suam legem tripliciter conponat. abba vel successores sui ipsas villas superius nomi-
8. Si aliquis homo ante nos se reclamaverit, li- natas, Abaciacum cum omni integritate et cum om-
cenciam habeat ad nos venire, et nuUus eum perr nibus adjacentiis suis vel appendiciis, totum et ad
fortia detcneat. inlegrum, rem inexquisitam; seu et Sibriacumiu
9. De illis beneficiis unde intenlio est, volumusutX pagoMatriacensi, id esl una cum terris, domibussu-
ipsi eos habeant, quibus antea dedimus. perpositis, accolahus, mancipiis, vineis, silvis, cam-
10. Ut omnes homines eorum legis habeant, tamn pis, pralis, pascuis, aquis aquarumve decursibus;
Romani quam et Salici, et si de alia provincia ad-I- vinetis vel subvinetis, farinaris, gregibus cum pa-
vcncrit, secundum legem ipsius palriae vivat. storibus utriusquc generis et sexus, et qu;ccumque
11. Ul omnes laici et seculares qui res eccLesiae e Joba per suum teslamentum ad casam sancti Diony-
tenent, precarias inde accipiant. sii condonavit, vel jam ante Chilpericnm regem
» Bitnricensi an. 767. qua Ottenetam recipit amniculum Silvanecto Com-
k Vermeria, vnlgo Verberie,prope flinneiiIsaram,i, pendium petentihus obvia.
1321 PIPPINI, CAROLOMANNlET ALIORUMDIPLOMATA. 1522
antecessorem nostrum, et Hugonem anlecessoreir» •A XH.
ipsius Fulradi abbati auclrix affuit, inspectis ipsis' Regale prmceplum Pippini sub Bonifacio de reous
lestamcntis contra ipsum Gislemarum habeat evin- ecclesia;sancti Martini (anno 753)t
dicatas atque elidiga.tas : el sil inter eos in poslmo- ( ApudD. Douquel,ex ltaila j
dum ex hac re omni tempore sopita causatio. Pippinus vex Francorura. Nolum sit oinnibus agen-
Dat. « Kal. Marlias anno primo regni nostri, Ver- tibus nostris tam praesenlibus, quam el futuris :
meria feliciter. Principali quidem clementia; cunctos decet accom-
XI. modare aurem benignam , praecipue quando per
' compendium animarum a praecedentibus regibus et
a
Praceptum Pippini regis impetratum Sigobaldo ab-?
bate Anisolensis camobii (anno 752). principibus parenlibus nostris ad loca ecclesiarum
probamus esse indulla, devota debemus mente per-
(ApudMartenium,tom.I ampliss.Collect.) pendere, et congrua beneficia, ut mereamur ad
Domnis sanclis et apostolicis ac venerabilibus in, mercedem esse participes, non negare, sed robustis-
Christo Patribus omnibus episcopis et abbatibus, simo jure nostris oraculis confirmare. Igitur aposto-
comitibus, domeslicis, vicariis, centenariis, vel om- jicus vir et in Christo Pater Bonifacius urbis Tra-
iiibus agentis noslris, lain prsesenlis quam fulu-. u jeclensis episcopus regise nostra; clemenlia; sugges-
ris, inluster vir Pippinus rex Francorum bene cu- sit[, eo, quod antecessores nostri, vel parentes,
piens vester. Clotharius quondam rex, et Theodebertus quondam
Comperiat charitas seu industria veslra, quia Si- per authoritates corum manu subscriptas, de villis
gobaldus*abbas de monasterio Anisola, qni est in ecclesioesancti Martini quas ad prsesens possidebat,
honore sancti Carilefi confessoris constructus ini vel de eo,quod ,
a Deo limentibus hominibus ibidcm
. . .
lnantea delegaretur, mlegra et imminula conces-
pago Cenomanico , in condita Labrocinse, ad nos
venit, et de sua propria potestate semelipsum, et sissent, ul nullux judex publicus ad causas audien-
illam congregationem sanctam, quam in regimen dum, vel freda exigendum, nec mansiones vel para-
habet, et omnes res eorum in manu nostra plenius las faciendum, nec fidejussores tollendum, nec ho-
commendavit; et nos gratanli animo ipsum et con- mincs ipsius ecclesia; de qualihet causa distringen-
gregationem ejus in nostro mundeburdo suscepimus dum, nec ulla redhibitione requirendum, ingredi
et retinemus : et hoc petiit, quod humanum est, ut ibidem non debeant; unde et ipsas praceptiones jam
quando ipse abbas de hac luce discesserit, vel s«c- dictorum principum, seu et confirmationes illorum
cessores ejus qui post eum honus abbatise recipiunt, regum, eorum manibus roboratas, anledictus ponli-
ut alius abba in ipsa casa sancti Carilefi non ingre- 'C fex Bonifacius nobis ostendit relegendas, et ipsum
dialur, nisi quod ipsa sancta congregatio de semet- beneficium circa eandem ecclesiam sancti Martini,
ipsis eligunt, ipsum habeant abbatem. Propterea lit- sicut a supradictis principibus fuit indullum mo-
teras noslras manu nostra firmatas eidem dedimus, derno tempore asserit esse conservatum. Sed pro
per quem [quas] omnino vobis rogamus alque pra> firmitatis studio petiit celsitudinera noslram ut hoc
cipimus ut neque vos, neque juniores aut successo- denuo circa eandcm supra memoratam sancti Mar-
res vestri abbalibus Ipsius loci, nec mitio potestalis lini ecclesiam noslra debuerit aulhorilas generaliler
illorum, r.ec^hominibus qui per ipsos legibus spe- confirmare. Cujus petitionem pro reverentia ipsius
rare videntur, inquielare vel condemnare, nec de sancti loci, ut raereamur ad mercedem sociari, ple-
rebus suis abstrahere nec minuere praesumatis, nisi, nissimam voluntalem visi suinus praestilisse, vel in
ut diximus, liceat eis sub nostro mundcburde vel omnibus confirmare, cognoscile. Prrccipientes ergo
defensione plenius quieto ordine vivere vel residere, jubemus, ut sicut conslat ab antedictis principibus
et pro nobis Domini misericordiam altentius jugiler de villis praefata;ecclesiseD. Marlini integram iminu-
deprecare : et si tales causaeadversus abbales ipsius nilatem absque introitu judicum fuisse concessum;
monasterii ab hoste fuerint, aut de homines suos ita ut inantea auxiliante Domino, inspectaepriorum
surrexerint, quas in pago absque suo dipendio recle *^principum aucloritates omnimodo conservenlur, et
ct rationabiliter definitas non fuerint, eas usque ante neque vos, neque juniores successoresque vestri, vel
nos omnimodis sint suspensas vel reseratas ; et post- ullus quilibet de judiciaria potestate in villas ante-
ea ante nos per legem el justitiam accipiant senten- dictae ecclesire, quas moderno tempore ubicunque in
liam ; et ut certius credatis, manu propria subter- regno nosiro noscuntur possidere vel inanlea a
firmavimus, et de anulo nostro sigillavimus. Deum timentibus hominibus ibidem fuerint collatas
Signum Pippini regis Francorum. aut collatiirae, tam de ingenuis quam de servienti-
Chrodingus jussus recognovit. bus, vel de qualibet natione hominum in prsedictis
Data mens. April. die 25 in anno primo regnante ipsius ecclesia: villis commancntibus, quod legitime
Pippino rege. Actum ad Arestalio palatio pnblico. ad ipsum episcopalum vel ipsam ecclesiam sancti
Martini legitimo redibil initio, necad causas audien-
dum, nec freda exigendum, nec fidejussores lol-
« Si post Kalendas Martias anni 752 coronatus esl e Pippinus, hoc placiluin in annum 753 rejicien-
dum est.
1523 S^CULI VIII MONUMENTASELECTA. 1524
lendum, nec mansiones aut paratas faciendum, nec! A . «t hoc denuo circa ipsum monasterium vel ipsos
homines ipsius ccclesioe de qualibet causa distrin-- monachos nostra deberet authoritas generaliter con-
gendum, nec ulla redhihilione requirendum ingredii lirmare. Cujus petitionem pro reverentia ipsius loci,
i.on prsesumatis, sed sicut ipsa beneficia ab jami ut niereamur ad mercedem sociari, plenissima vo-
(Uctis principibus ad supra nominatam ecclesiami luntate visi fuimus proestilisse', vel in omnibus con-
fuerunt indulta, et usque nunc conservata, ila ett firmasse cognoscite. Praecipientes ergo jubemus ut
deinceps conserventur, et qualiscunque superfluai nullus judex publicus in res vel facultates ipsius ec-
super hanc nostram authoritalem, generali confir- clesioe, nec ad causas audiendas, et freda exigenda,
matione in Dei nomine perenniter maneant incon- nec mansiones autparatasfaciendas, nec fidejussorcs
vulsa. et quicquid exinde fiscus noster poterat spe- tollendum, nechominesipsius Ecclesioe lam ingenuos
rare in luminaribus eeclesioe in perpctuum proficiat quani servos, qui supcr eorum terras vcl initio com-
in augmentis, et ut hoecauthorilas lam proesentibus manere videntur, qui ibidem aspiciunt, de [ejus] qui-
quam et futuris lemporibus, Deo adjutore, possit buslibet causis distringendum, nec ullas retributio-
eonstare, stibter eam manu propria decrevimus ro- nes requirendum, ibidem ingredere non debeat. Sed
borare. sicut ipsius beneficium a jam diclis antecessoribus
Signum gloriosi Pipini regis Francorum. ] noslris indullum, prioruin principum authoritate ad
R
Wineramus recognovi. jam dictam ecclesiam usque nunc fuit conservalum,
XIII. ita ct deinceps per nostram auctoritatem generaliler
maneat inconvulstim. Et quidquid exinde fiscus no-
Prmceptum Pippini regis pro Morbacensi monasterio
(anno 753). ster polerat sperare, in ipsius domini Leodegarii et
(ApudD. Bouquet, Re.cneildes Hisl. de France.) sanctiPetri luminarihus vel sanctae Mariae, pro sta-
bilitale regni nostri proficiat in augmentum. Etut
Pippinus rex Francorum vir illustris. PrincipaU hoec authoritas tam prsesentibus quam etfuturistem-
ijtiidem clcmcruue. cunctorum decet accommodare
aurem hsnignam, praecipueque pro compendio ani- poribus possit constare, manu nostra subter robora-
et annulo nostro sigillare jussimus.
rnarum a proecedenlibus regibus anlccessoribus novimus,
XIV.
slris ad loca ccclesiarum probamus esse indullum,
devota debemus menie perpendere, et cuncta bene- Diploma Pippini regis pro nundinis sancti Dionysii
(anno 753).
ficia, ut mereamur ad mercedem esse participes, (ApudFelibianum,in Probat. Hist. abb. saucti Dionysii,
non negare; sed robustissimo jure pro nostris ora- pag. 2i, ex D. Bouquet.)
culis conlirmare. Igilur a Baldebertus vir vcnerabi- , Pippinus rex Francorum vir illuster. Omnibus du-
"
lis dono Dei abbas de monasterio Yivario-Peregrino- cibus, comitibus, grafhonibus, domesticis, vicariis,
1'itm, qui pouilur in pago Alsasense super fltivium centenariis , vel omnes agentes tam proesentibus
Morbac, qui est constructus in honore sancti Leo- quam el futuris, seu el omues missus noslros de pa-
degarii et sancti Petri apostoli et sanctac Mariae ccc- lacio ubique discurentes. Igitur cognoscat utilitas
terorumque sanctorum, ubi ipse cum turba plurima seu magniaido veslra, quod venerabilis vir Folera-
•nonachorum deservirenoscitur, clementiae regni nodus abba de basilica peculiaris palroni nostri sancti
stri suggessit eo quod nostri anlecessores quondam Dionysii, ubi ipse pretiosus domnus cum sociis suis
per eorum authorilales illorum manibus subscriplas corpore requiescere videtur, vel ipse abba una cum
de villis ipsius sanctoe ecclesioe, quod [quas] ad proa- lurma plurima monachorum in ipso coenubio degere
sens possidebat, tam ex muneribus principum, seu videnttir, vel domino mililare noscunlur, missa pe-
Eberhardi qui ipsum monasterium in sua elemosina tilione nobis stiggesseiunt eo quod a longo tempore
fundavit, quam ex pagensium largilate, vcl quod anteriores reges domnus Dagoberlus et Chlodovius,
inantea a Deura timentibus hominibus ibidem dele- seu et postea Hildericus et Theudericus, et Clolarius
gatum fuit, integra emunilate concessissent,utnulIus quondam reges, etiam et Hiltberius, et avunculus
judex publicus in villis vel rebus ipsius ecclesioesua;, «- noster Grimoaldus majorim domus, ipsique quondam
nec ad causas audiendas, nec freda exigenda, nec-_ omnes lclloneos infra pago Parisiaco de omues ne-
mansiones aut paratas faciendas, nec fidejussores cuciantes tam Saxones, quam Frisiones, vel alias
tcillendum, nec homines ipsius ecclesiae de quibusli- naciones promiscuas de quasque pagos vel provin-
bel causis distringendum , nec ullam retributionem cias ad festivitate sancti Dionysii martyris , tam in
requirendum , ibidem ingredere non audeat. Unde ipso marcado quam et in ipsa civiiate Parisius de
ipsam proeceptionem antecessoribus nostris jam di- ipsa vice, seu et per villabus, vel per agros tam'ibi-
ctis [antecessorum.... dictoruin], seu et eorum condem quam el aliuhi ad necuciandum, vel necocia
lirmationem anledictiis abba Baldeberlus rector de plurima exercendum, et vina comparandum in por-
ipso monasterio nobis ostendit ad relegenduni, ei lus, et per diversa tlumina qui ad ipsa festivitate
ipsiim beneficiiim circa eamdem memoralam eccle- advenerint, ut ipso lelloncus in integritale de ipsa
s»iam ipsius usque nuiic asserii esse conservatuni. vice ad casa sancli Dionysii concessissent, vcl con-
Sed pro firmilatis sludio pctiil cclsitudinein iiostram finnasseiit: unde cl ipsas procceptiones vel confir-
a Is ex ab!;ate Morbacensi episcopus Basileensis Alliniacensi convenlui ialerfuit anno 765. Apud
Labbcum tom. VI Concil., col. 1702.
1525 PIPPIM, CAROLOMANNIET ALIORUMDIPLOMATA. 1526
maciones anteriorum regum nobis in praesenle oblu- A I cado, nec pereorum agros, nec portus, nec de homi-
Icrunt relegendas. Relectas et percursas ipsas proe- nes eorum, nec eorum necuciantes, nec de omnesna-
ceptiones, seu et confirmaciones, vel illo judicio ciones quascunque qui ad jam dicto marcado adve-
evindicato domno Hiltberto rege et avunculo nostro niunt,necpervillas eorum,necdenavigia,nec de por-
Grimoaldo majorim domo, quem agcntes sancli Dio- tus, nec de carra, nec de saumas, nullo telloneo, nec
nysii super inlustri viro Grimoaldo majorim domo foralico, nec rotatico, nec pontatico, nec portalico,
evindicaverunt, ipsum nobis obtulerunt ad relegen- nec salutalico, nec cispitatico, nec mutatico, nec ulla
dum. Etposlea suggerebat ipse Folradus abba, vel exacta, nec consuetudines. nec illos dinarios quatnr,
monachi sancti Dionysii, et hoc dicebant ut ille tel- de omnes naciones qui ibidemad ipso marcado adve-
loneus de illo marcado in villabus vel agros eorum niunt, quem Soanachildis et Gairefredus, ut supra
totus absque judicis introitum ad casa sancti Dio- memoravimus consuetudine miserunt ad ipsos necu-
nysii adesse debebat, et hocdicebant quod ante nos cianles , nec infra ipso pago Parisiago, nec in ipsa
aunos quando Carlus fuit ejectus a per Soanachilde civilale,-de ipsa vice nec aliubi qui ad ipsa sancta
cupiditate, et Gairefredo Parisius comite insidiante, festivitate adveniunt, nulla exacla nec contrarietale,
per eorum consensu ad illos necuciantes vel mar- neque vos, neque juniores seu successores vestri
cadantes per deprecationem unumquemque homi- 1" exigere nec exactare non prKsumatis, nisi, ut dixi-
nem ingenuum dinarius quatuor dare fecissent, et mus, quicquid exinde tiscus noster forsitan ad parle
hoc eis malo ordine tulerunt. Et postea Gairebar- nostra , seu et ad omnes agentes nostros potuerat
dus comis Parisii, vel agentes sui ipsam deprecalio- sperare, omnia et ex omnibus ipse telloneus ad ipsa
nem quomodo ibidem invenerunt per consuetudinem casa Dei in inlegrum sit concessus, adque indullus,
ad ipsos homines hoc exactabant, et ad unoquemque vel evindicatus, ita ut futuris temporibus per nostra
homine ingenuo de quacumquenatione, qui ad illo auctoritate, vel anteriorum regum haleant confir-
marcado adveniebant, dinarius qualuor de eorum matum, vel evindicalum. Quia nos propter Deuni
capite exactabant, si ingenuus essel; et si servus et reverentia proefati sancti Dionysii marlyris, seu
erat, tunc conjurare debebat quod servus fuisset, et pro animoe nostroe remedium , vcl slabilitate regni
ipsi homines, quando ipso sacramento jurabant, Francorum, et filiis nostris, vel posteritate eorum;
quinque dinarius pro hoc donabant. Et hoc agentes hoc in luminaribus ad ipsa casa sancti Dionysii, vcl
sancti Dionysii, vel Folradus abba, seu iili monachi ad ipsos monachos, seu pauperes et peregrinos in
dicebant quod per talem consuetudinem ille marca- nostra eleemosyna hoc in omnibus concessinms, vel
dus fuisset eminutus vel abstractus, et illi nccucian- confirmavimus, ul eis melius delectet pro stabilitate
tes vel omnes naciones qui ad ipso marcado adve-(« regni nostri, vel pro cunctis leudis nostris , Domini
nire solebant, pro hac causa ipso marcado defugie- tnisericordia adtencius deprecare, et ut aevis et pe-
bant, et ille telloneus de ipsa casa Dei eral minutus rennis temporibus ad ipsa casa Dei proficiat in
vel abslractus. Et ipse Gairehardus hoe dicebat augmentum. Et ut hfec confirmacio nostra, inspecto
quod alia consuetudine in ipso marcado non misis- ipsojudicio domno Hildeberto rege vel aliorum re-
set, nisi qualiter antea per permissione Soanachilde: gum, sed et avunculo nostro Grimoaldo majorim
vel jam dicto Gairefredo missn fuisset, et ibidemi domo, firmior habeatur, et circa ipsa sancta casa Dei
invenisset, et aliter exinde agere non volebat; perenniter conservetur, manu nostra subter eam de-
nisi quomodo domno rege placebat, vel quo- crevimusadsignare,et de anolonostrosublersigillare.
modo a longo lempus tempora regum ibidem fuit; Signum domno noslro Pippino gloriosissimo rege.
consuetudo, vel ad ipsa Dei in integritate ipsc tel- Ejusjussus recognovi el snbscripsi.
loneus fuit conccssus vel confirmatus. Et dum.hac: Dalum quod fecil mensis Julius die x octo, aimo
causa sic acta vel perpetrata inveniinus, peranterio- secundo regni nostri, in Dei noniine feliciler.
rum regum tales praecepliones vel confirinaciones XV.
nohis obtulerunt relegendas, una cuni plures nostrisi •* Pippini regis praxeptum pro Taberniaci in pugo
fidelibus : id sunt, Milone, Helmegando, Hildegario, Parisiuco vilta; confirmatione(anno 754).
Chrothardo, Drogone, Baugulfo, Gislehario, Leuth- (ApudMabill.,de Re diplom.,pag. 493.)
fredo, Raulcone, Theuderico, Maganario, Nithado,. Pippinusrex Francorum vir inlusler. Crediinus no-
Walthario, Vulfario, et Wicberto comite Palatii nobis ad oeternum Judicem in mercede sociari, si hoc
siro, visi fuimus jtidicasse, vel decrevisse, seu con- cognoscimus quod ad loca sanctorum fuisse delega-
firmasse, et de novo iterum concessisse, ut ab hac- tum, et per praeceptionemnostram anteriorum regum
die nullus ex judiciaria polestale , ncc in ipso mar- manu subscripla inibi confirmatione , per nostrum
a Mabillonius,lib. vi de Re diplom., conjicil tur- cusatus apud principem Carolum , quod conspiratio-
bas illas Soanachildis et Gaircfredi accidisse, Tlico- nem adversusipsum cumaliis medilalus esset, obidquc
derico Calensi moriuo, cum de rerum summa inter capitis pnvcisione dainnalus post annum 758 , quo
principes disceptaretur, per illud quinque annorum1 proedictusWido coanobiiFontanellensis proefecturani
interregnum quodadChilderici initia intercessit. Ma- iniit. Itaque inde patet conspiralionem in Carolum
billonii conjectura firmatur,ut notat ipse, auctorilate5 tuno f:ictam essc, cujiis participes fuisse Soanachil-
Chronici Fonlanellensis ex cap. 10 apud Acherimn1 deni el Gairefrcdum iioc dipiomate intclligimus.
in Spiciicgii lomo lertio, ubi Wido abbas dicittir ac-
1527 S.ECULI Ylll MONUMENTASELECTA. 1528
oraculum pro amore Dei el relributione sanctorum A , XVI.
affirmamus. Ideoque venerabilis vir Fulradus abba
de basilica peculiaris palroni nostri sancti Dionysii, Praiceptum Pippini regis donantis monasterio sancti
ubi ipse pretiosus martyr cum sociis suis in cor- Dionysii castellum ad montem sancti Michaelis in
pago Virdunensi (anno 755).
porc quiescere videlur, vel ipse abba cum turmaplu-
rima monachorum degere videtur, vel Domino mili- (ApudFelibianum, in Probat. Hist. sancti Dionysii,pag.
25; ex D. Bouquel.)
lare noscuntur; missa petitione nobis suggesserunt
eo quod ante hos annos inluster vir Guntaldus quam- Pippinus rex Francorum vir inluster. Summa
dam villam suam nuncupatam Taberniacum, sitam in cura et maxema sulicitudo debet esse princepum, ut
pago Parisiaco, pro animoe suoeremedio cum omni ea quae a sacerdolebus Christi pro opportunitate ec-
integritate sua ad ipsam basilicam domni Dionysii clesiarumDei fuerintexpostulata sollerter perspeeere,
delegassetvel firmasset: et postea Joannes ad peli- et congrua vel oportuna beneficia eis non deniare,
tiones inlustris viri Ebroini majoris domusipsam cur- sed ea quaepro Dei intuetu sunt ad effectum in Dei
teni per precariam tenuit. Similiter Frodoinus et Ge- nomcne raancepare. Igitur cognuscat omnium fide-
runtus per precariam sancli Dionysii tenuerunt, et ad lium Dei et nostrorum, tam praesentium , quam et
B futurorum sagacitas, quia nos pro Dei amore et san-
ipsam delegationem vel confirmationem seu ipsas
precarias anterioris regis domni Childeberti,et pre- cto Dionesie specialis patroni nostri, ubi Folleradus
cariam avunculi nostri Grimoaldi majoris domus no- abbas et custos proeesse dinuscitur, loco aleco in
Vereduninse , quae appellatur ad Muntem San-
bisobtuleruntadrelegendum. Etquoniamper iniquam pago
clo Micaeloarcangelo, super fluvio Marsupia (Mar-
cupidilatem a malignis hominibus ipsa villa Taber-
niacus de ipsa casa sancti Dionysii fuit abstracta vcl sonpe), quem Fulfoaldus quondam pro sua vita nobis
imminuta : peliit ipse abba vel ipsa congregatio a dedil, pro eo quod illo castello ibidem volebat aedi-
eelsitudine regni nostri, ut per nostram confirma- ficare ad nostros inimicos recipiendum, sicut com-
lionem vel deliberationcm munire deberemus proe- probatum est, et ad Francorum judicium propter
hoc missus ftiit ad caulas : sed Folleradus abbas vel
ceptum, quicquid casindus noster Teudbertus per
nostrum beneficium ipsam villam Taberniacum su- ipsa congregacio sancto Dioninsio nobis deprecati
sunt pro eo, et suam vitam illi perdonavemus in Dei
perius denominatam tenuit, hoc est una cum lerris, el domni Dioninsioe.Propterea in nostra mer
domibus, aedificiis,prxsidiis, mancipiis, colonis, in- amore,
cede et remedio animaedomni genitoris nostri Karoli
quilinis, accolabus, libertis, servis tam ibidem
donamus loco et castello ad monisterium beati
oriundis, qtiam et aliunde translatis , rusticis et ur- <! domni ipso
Dioninsiaeubi enotriti sumus, cum omnebus
hanis, sallibus atque subvinetis, terris cultis et in-
rebus ad se pertenentibus vel respecientebus, cum
cultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquarumve de-
cursibus, pecoribus, peculiis , mobile et immobile, mancipia ulriusque sexus, et tam terris, domebus,
omneque genus pecudum, et universum meritum aedificiis,vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aqua-
cum appendiciis, adjacentiis tam infra terminos, rumve decursibus , movilibus ct immovilibus , vel
dici aut nomenari potest, et cum ipsos cle-
quam extra terminos, omnesque res adquisitas, quic- quicquid rico qui deservire videntur. Idco per praesentem
quid dici aut nominari potest seu ct illas colonias in
Acebrelido et Walion, et illam Warinnam liscalem praeceptionem nostram ordinamus et consleluimus,
ut sicut constat quod nos pcr juslitia et lege Franco-
per quara illa mea consuetudo est trahere, quam ad
rum ipso loco et castello adquesivimus in palatio
ipsain villam Teutbertus tenuit, el a
quicquid longo nostro, ita nostris et futuris
temporibus ipse abbas
lempore ad ipsam villam abantea fuit adspectum Folleradus
vel possessum; per nostram auctoritatem vel confir- atque successores sui, vel ipsa congre-
sancta memoratum locum habeant, teneant at-
matioiiem el pro stabililate regni noslri in Dei no- gacio
mine ad ipsa casa sancti Dionysii soepe dicta villa que possedeant ad ipsa sancta baselica in perpettio :
el ul eis melius semper delectet pro nos vcl filios
Taherniacus cum omni inlegritale vel soliditate sua
seu pro stabilitate regni nostri atque Fran-
concessa vel confirmata : et quicquid exinde ipse nostros,
rector vel ipsa congregalio sancti Dionysii facere vo- corum , die noctuque incessanter orare , vel Domini
misericordiara deprecare; et sicut nobis promise-
luerint, liberam et firmissimam in omnibus habeant
runt, per singulos dies nnmen noslrum tam in mis-
potestatem faciendi: et per hujus nostroe auclorita- sas quam et peculiares eorum oralionibus ad sepol-
lis teneat vigorera nuncupatus Fulradus abba con- -
chrum ipsius S. Didnisioedebeant recitare : et si ad
firmatam in jure etdominalione sua cum Dei et no-
inantea eorum in alico loco oportunilatem
slra gralia ad partem sancti Dionysii. Et ut eevis ac hoc aut
tuluris temporibus maneal inconvulsum, manu nostra invenire potuerimus, eis libenti animo concedere
Et ul hoec aucloretas vel pra;ceptio no-
subter eam decrevimus aflirmare et anulo nostro volumus.
slra , quod nobis poslulaverunt circa ipsa sancta
sigillare, casa Dei proficiat, et evis et futuris temporibus in-
Signum inlustris viri domni et gloriosissimi Pjp- convulsa vel firma habeat permanere, manu propria
pini rcgis. suMer firmavimus, et de anulo nostro impressione
Widmarus jussus recognovil.
[>:t!aanno lertio rcgni nostri, Vermeria iu palatio. signari jussimus.
ij 29 PIPPINI, CAROLOMANNIET ALIORUMDIPLOMATA. 1530
Signum gloriosissirao domno Pippino rege. Ejus A . regalis sublimitas, nec judicum ssevacupiditas refra-
jussus recognovit el suscripsit. gare conelur. Ut autem praesensauthoritas tam pioe-
Datum quarto Kal. Augusti, anno quarto regni sentibus quam futuris (temporibus) inviolata Deo
nostri, Compendioin Dei nomine feliciter. Amen. propilio permanere valeat, manus nostrae subscri-
XVII. plionibus infra roborari decrevimus.
Diploma Pippini regis pro monasterio Nantuacensi Signum Pipini gloriosissimi regis
(anno 757). In Dei nomine scripsit Badillo mense Augusto de-
(Apud Guichenonem in Probat. HistoriseSebusianse, cima die in anno sexto regni. Actum Attiniaco palatio
|iag. 213, ex D. Bouqtiet.)
Pippinus rcx Francorum, omnibus episcopis, co- publice.
XVIII.
niitibus, ducibus, abbatibus, domesticis, cenlenariis, a placitum de teloneis omnibus in mercato
vicariis, atque judicibus nostris, vel omnibus missis Pippini
sancti Dionysii ad ipsum monasterium evindicalis,
noslris discurrentibus. adversus Gerardum comitem Parisiensem (anno
Cognoscatis quod maximum regni rioslri augere 758). .
credimus munimen, si beneficia. . . . opportuna locis (ApudMaliill.,de Re diplomatica.)
ecelesiarum vel sanctorum benevola deliberatione Pippinus rex Francorum vir inluster. Venientes
concedamus, ac Domino protegente stabiliter durare agentes sancti Dionisio et Follerado abbate Aderul-
contribuamus. Igitur noverit solertia vestra, nos ad ftis et Rodegarius Compendio palacio sub die decimo
petitionem venerabilis viri Siagrii abbatis monasterii Kalendas Novembris, anno octavo regni nostri, ubi
Nantoaci, quod est construclum in honore bealoe Dei nos ad universorumcausas audiendas, et recta judi-
genilricis Maria;, et sancti Petri apostoli, vel coelero- cia determinandum resederemus, ubi visi suhl inter-
rum sanctorum , tale pro aeterna retributione benefi- pellasse Gerardum comitem, eo quod malo ordine re-
cium censuimusindulsisse.utvillas monasterii ipsius, contendebat et retinebat teloneo infra Parisiis ex
quas moderno tempore autnostro vel cujuslibel mu- navibus, et pontis volutaticos ac rotaticos, quem ab
nere habere videtur, vel quas deinceps in jurc ipsius ipsa die missa sanclo Dionisio semper ab antiquo
monasterii sancli loci voluerit divina pietas amplifi- accipiebant agenles sancti domni Dionisio. Unde
care, nulltis judex publicus ad causas audiendas un- proedictus Gerardus comes dedit in responsis, qiiod
dique , aut freda exigenda , quoquomodo prxsumat ipsum teloneum aliter non contendebat, nisi quo-
ingredi: sed hoc ipse abbas aut monachi successores- modo antecessores illius, qui comites fuerant ante
que eorum propter nomen Domini agant sub domi- illum, id ipsum ad suam partem relinebat. Supradi-
natione nostra. Studentes ergo ut neque vos, neque p(' cti autem agentes sancti Dionysii ita contra eum in-
minores aut successores nostri, neque ulla publica tendebant et ostendebant praceptum Dagoberti regis,
jadicjaria potestas quoquo honore in villas ubicum- qualiter ipsum mercatum stabilisset in ipso pago, et
que in regno nostro, Deo propitio, ad ipsius mona- postea ipsum cum omnes teloneos ad partem sancti
sterii vere autem regia sive privatorum lar- Dionisii delegasset ac firmasset. Et ipso domnus rex
gitate collata, vel inantea collatura, ad audiendas al- Pippinus adfirmabal, quod semper a sua infantia
tercaciones ingredi, aut freda de qualibet causa exi- ipsos teloneos partibus sancli Dionish hahere el col-
gere, nec mansiones aut fidejussores lollere mon ligere vidisset. Sed Gcrardus comes hoc nullo modo
prtesumatis, nec ipsos pro boc inquielare nec con- consentiebat, et tunc talem placitum statuerunl, ut
demnare ; quia ibidem ex legitima vocatione deser- ilerum simul ad nocles legilimas concurrerent in
viunl; aut de aliis deservientibus qui ad ipsum mo- codem palatio, et antejam diclumdomnumPippinum
nasterium cum legitimo ordine servire videntur, in- ipsam intentionem deflinire debuissent, sicut lex edi-
fra agros vel terminaliones, aut fines seu super cebat. Denique venienles jamdicti missi et advocati
terras proedicti monasterii, quae ibidem legitimo or- sancti Dionisii, Adrulfus et Rotgarius, ad conîctum
dine pertinent, fiscus non defreda, aut undecumque placitum quarlo Kalenrlas Noveuibris, lales testes
polerat sperare, ex nostra indulgentia, pro futura sa- p1 ibi praesentaverunt, qui ipsos leloneo« in Parisius
lute, in himinariis ipsius monastcrii ad ipsa loca acceperunt ctim omni eorum inlegritate ad partem
sanctorum per manus nostra aulhoritate in perpe- sancti Dionisii. Tunc illis judicatum fuit a Widone,
luum perficiat [proficiat]; eaque nos propter nomen Raulcone, Milone, Helmengaudo, Rothardo, Gisleha-
Domini, et nostrae animae salutera, seu noslroe sub- rio vel reliquis quamplures , seu et Wicberto comile
sequentis progeniei, plena donatione indulsimus. Nec palatii nostro, ut pars sancti Dioni.-ii, vel supradicti
a Observatione dignum est hoc placitum, tum ob habes in placito Theoderici regis, Chlodoveijunioris
forensem ejus temporis disciplinam , tum ob nocles filii, de Hildulfo villa : ubi pariter noctium quadra-
legitimas, ad quas in palatium partes convenire con- ginta induciaememorantur. Perseveravithicloqucndi
dixerunt, ut ante regem causa definiretur. Nen:pe modus ad saeculiim xn, ut discimus ex Gofrido ab-
cuni missi per se ipsi controversiam componere non bale Vindocinensi in libri secundi epistola 17 ad Go-
poterant, partes citabanlur in audientiam regis, ut fridum Carnutensem episcopum. « In hoc tamen non
in ejus proesentia res definiretur. Dies aulein ejus- noctes, inquit, secundum consueludines laicorum: sed
moUiinduciarum nocles appellari solebant apud ve- secundum iustituta canonum inducias postularnus. >
leres Francos. De his noctibus item agil Caroli Lja:e eruditi Sirmondi adnolationem in hunc locum,
Magniplacitum ad annum 812. Exemplttm antiquius mi varia Capitularium loca huc referi.
1531 S.4XULI VIII MONUMENTASELECTA. |JW,
advocati hoc comprobare debuissenl: quod et de proe- A chaelis commanentes, vel qui alicubi commaitent •
sente visi sunt fecisse. Praedictus namque Gerardus et ibidem legitimo ordine aspicere videntur, fiscus
comcs ita dedit in responsis, quod aliter non volebat noster aut de freda, aut undicumque poterit sperare
/acere, nisi quomodo lex erat et domno rege place- ex noslra indulgentia pro futura salute in luminari-
'.iatac suis fidelihus qui ibi residebant. Unde et ipse bus ipsius ecclesie per manum agenlium eorum ad
Gerardus ex prasdictos teloneos se exitum dixit co- ipsam ecclesiam proficiat in perpeluum; et quod nos
ram eis. Quapropler tunc illis oportunum fuit et ne- propter nomen Domini et anime nostre remedium,
cessarium, lalem notiliam ex hoc facto accipere de- seu nostram subsequentem progeniem plena devo-
buissent, ut ab bodienio tempore et die pars sancti tione indulsimus, nec regalis sublimitas, nec quo-
Dionisii vel agentes ipsius de ipsos leloneos securi et rumlibet judicum sera cupiditas refragare temptet.
quieii resiJere valerenl, ut sitinler ipsos in postmo- Et ut proesens auctorilas tam procsenlibus quam fu-
dum omni tempore quiela et subita causrttio. turis temporibus, Deo adjutore , permaneat, manu
Signum f gloriosissimo domno Pippino rege. nostra subter eam decrevimus allirmare, vel de an-
Ejus jussus recogaovit et subscripsit. nulo nostro sigillare.
Datum terlio Kalendas Novembris,anno suprascri- Signum f Pipini gloriosissimi regis.
*
" In Dei nomine Baddilo a, recoguovit et scripsit.
pto in Dei nomine feliciter.
XIX. Datum mense Septembri die decima quinta, anno
septimo regnante Pippino rege. Actum Duria b, in
Diploma Pippini regis Francorum , quo monasterii
Honaugiensis possessionesconfirinat. Datum die 15 Dei nomine feliciter. Amen.
Decemhris759. XX.
(ApudCrandidier,Histoirede\l'Eglisede Strasbourg.) Pipini regis diploma quo bona cl jura Murbacensis
abbatiw confirmat (anno 760).
Pippinus rex Francorum, vir inluster. Omnibus Alsatiadiplomat.)
(ApudSchoepflinum,
episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis, Pipinus rex Francorum illustris. Principale qui-
vicariis, centenariis, omnibus missis nostiis discur- dem clemcncia?cunctorum decet decomodare aurem
rentilms lam praesentibusquam et futuris. Cogno-
benignam, proecipuequepro compendio animarum
scaiis quod maximum regni nostri augere credimus a
precedentibtts regibus antecessoribus nostris ad
munimentum, si beneficia oportuna locis ecclesia- loca ecclesiarum probamus esse indultuin, devota
rum benivola deliberatione concedimus, ac Domino debemus mente perpendere et congrua beneficia ut
protegenle slabililer perdurare confidimus. Igitur no- mereamur ad mercedem esse participes non negare,
verit solercia veslra , quod nos ad petitionem vene- (C sed robostissimo jure pro nostris oraculis confir-
rabilis viri Dubani cpiscopi tale pro elcrna reiribu- mare. Igitur venerabilis vir Baldobertus dono Dei
lione beneficium visi sumus indulsisse, ut in villas abba de monasterio Vivario Peregrinorum, qui po-
vel res ecclesie sancte Michahelis archangeli de mo- nitur in
pago Alsecense super fiuvium Morbach qui
naslerio quod esl conslructum in insula Rheni que esl constructus in honore sancti Leodegari et Petr
vocalur Hohenaugia, quas presenti tempore, aut no- apostoli et sanctoe Marioecoeterorumque sanclorum,
stro, aut cujuslibel munere habere vidctur, vel quas et ipse cum turba plurima monachoruin deservirc
deinceps in jure ipsius sancli loci voluerit diviua noscitur, clemencioe regni nostri suggesserit, eo
pietas ampliare, nullus judex publicus ad causas au- qtiod antecessores nostri quondam per corum aucto-
diendum, vel freda undique exigendum quoque lem- rilales illorum manibus subscriptis de villis ipsius
pore non preiumat ingredi : sed predictus Dubanus, ecclesioe, quod ad praesenspossidebat, lam ex mu-
vel successores sui piopler nomen Domini vel sancti neribus principum ve!'Eberhardi qui ipsum mona-
Michaelissub intcgre emunitatis nomineipsas res va- sterium in sua elimosina fundavit, quam ex largitate
leat dominare. Precipieules ergo jubemus, ut neque pagensium, vel quod inantea Deum limentibus ho-
vos, neque juniores, aut successores veslri, nec ulla «ainibus ebidem delegatum fuerit integra emunitatc
publica judiciaria potcstas quocumque lempore in vil- D j concessissent, ut nullus judex publicus in villis vel
lasubicumque in regno nostro,|ipsi ecclesieaut regia, res ipsius ecclesiae suoe nec ad causas audiendias
aul privalorum vel bonorum hominum largitate col- nec freda exigenda nec mansiones aut paralus fa-
latas, vcl que inantea per Detun timentes fuerinl ciendas nec fidejussores tollendum, nec homines
cc'late, ad audiendas altercationes ingredi, aut freda ipsius ecclesioede quibuslibet causis distringendum,
ile qualibet causa exigere, nec mansiones, aut para- nec ullam redibucionem requirendum ibidem ingre-
tas, vel hdejussores tollere presumatis; sed quid- dere non debeanl, unde et ipsum proecepliouem jam
quid exinde deservientibus, qui sunt infra agros vel dictis antecessoribus nostris seu et conlirmacione
vineas, seu super terras predicle ecclesie sancti Mi-
» Baddilocancellaritis multas Pippini chartas scri- ris spatio inler Aquisgranura el Coloniam Agrippi-
distat. Hic multoesub Pip-
psit annorum 757, 762 et 766, quas vide apud Bou- nam, a qua decem leucis Carolo
quetum, tom. V, pag. 702, 703 et 706. pino rege ejusque filio. Magno habitoe sunt
b Duria vel Dura germanice Duren, quam veteres synodi. Consulatur Michael Germanus de Franco-
Marcodurum Ubiorum vicum dixerunl, fuit olim in- rum regura palaliis apud Mabillonem, Rei diploinai.
signe palalium regium, nunc autem civitas ducatus lib. iv.pag. 281.
i jiiacensis in circulo Westphalico, medio fere itine-
eorum antedictus abba Baldoberlus rector de ipso A monasterii, quae ibidem fuisse dinoscuntur, visus est
monaslerio nobis ostendit ad religendam ad ipsum augmentasse, aut comparasse, et qt.od ab ipso san-
beneficium circa eumdem vel memoralam ecclesiam cto loco moderno lempore possideiur, per noslrum
ipsius usque nunc asserit esse conservatum. Sed deheremus generaliter confirmare preceptiim, quod
pro aflirmaniis sludio petiil celsitudinem nostram ut nos pro divino respectu vel mercedis noslre aug-
hoc denuo circa ipsum monasterium vel ipsos momento prestilisse vestra non duhilet magniludo;
nacbos nostra deberet auctoritas generaliler confir- eliam et privilegium ipsius monaslerii, quod juxla
mare. Cujus pelicionem pro reverentia ipsius loci, institulionem priscoruni Patrum el reliquoruin epi-
ut mereamur ad mercedem sociari, plenissima vo- scnporum visi sunt meruissc, et quod per auctorita-
lunlate visi fuiinus prestitilisse vel in omnilius contem nostram, scu reiiquoriim de successorifcus legi-
lirmasse congnoscite. Precipientes ergo jtibemus ut bus antecessorum nostrorum aduinbratum fuisst;
niillusjudex publicus in res vel facultatcs ipsius ec- dinoscitur, juxta quod antequam per priorem prece-
clesiae, nec ad causas audiendas, nec freda exigenda, plionem nostram erga se prohibendi esset munitumc,
nec mansiones aut paratas faciendas, nec fidejusso- pro perenni stabilitate decrevimus roborare. Preci-
res tollendum, nec homines ipsius tam ingenuos pientes ergo precipimus, ut omnes facultates ipsius
quam servos qtii super eorum lerras vel micio com-. B monasterii, quicquid aul regia collalione, aut priva-
manere videntur, qui ibidem aspiciunt de quibus- tortim munere vel anlecessoribus abbatibus, vel Du-
libet causis distringendum nec ulla redibucione re- bano episcopo vel abbati ibidem est legaliler acquisi-
quirendum ibidem ingredere non debeant, sed sicutt tum aut comparatum, imo quod de quibuscumque
beneficiosa a jam dictis antecessoribus nostris in- rebus rite attractum, quodcumque dominatio ipsius
mo-
specla priorum principum auctoritate ad jam diclami sancli monasterii Hohenaugiensis undecumque
ecclesiam usque nunc fuit conversatum, ita et dein- derno tempore de villabus , domibus, mancipiis, vi-
ceps per nostram auctoritatem generaliter manet in- neis, sylvis, pratis, pascuis, aut de quibuslibet bene-
convulsum, et quamquam exinde fiscus nosler pole- ficiis cernitur cum equitatis ordine possidere, per
rat imperare in luminaribus ipsius domini Leode- hanc auctoritatem suffultumabsque cujuslibet inlici-
garii et sancti Petri et sancta; Marie pro stabilitate» tis controversiis inibi, tam preseriti quam fuluro
regni nostri proficiat in perpetuum. Et ut hoecaucto- tempore Christo praesule proficiai in augmentum. Et
ritas tam presentibus quam et futuris temporibus,j undecua:que ipstim monasterium usque nunc habuit
possit constare, manu nostra subter roboravimus ett concessum et usquc hactenus conservalum, vel per
annulo noslro sigillare jussimus. antecessores nostros reges circa se firmatum, ita et
C inanlea resecatis quibuscumque superfluis inquietu-
XXI. -
• Diploma Pippini regis Francorum pro monaslerioo dinibus sua ea ordine valeant in nostro sermone,
Honaugiensi, datum versus 760. auxiliante Domino, per tempora permanere, et vos
(ApudGrandidier,Histoirede l'Eglisede Slrasbcurg.) et successores vestri, ubi necessitas fuerit in condi-
Pippinus rex Francorum vir inluster, dominiss tionibus ipsius monasterii, justum faciatis auxilium
sanclis et apostolicis ac venerabilibus in Christoo in pertiri; ut melius delectet ipsam congregationem
Patribus, omniljus episcopis, abbatibus, seu illustri- ipsius monasterii pro salule noslra vel slabilitate re-
bus ac magnificisviris, ducibus, comitibus, domesti- gni noslri Domini misericordiam jugiter exorare.
cis, vicariis, centenariis, atque omnibus agentibus b. Et nt hec preceptio firma stabilitate subsistat, pro-
Rectum esse censemus, ut pctitionibus sacerdolum,i, pria manu infra decrevimus roborare, et de annulo
que ad profectum pertinent pro locis sanctorum, add nostro sigillare.
effeclum, Christo presule, perducamus. Igitur in. n. Signum f gloriosissimi domni Pippini regis.
Christo Pater Dubanus episcopusvel abbas de mona- Wulmarus d jussus recognovit et scripsit,
sterio Hohenaugia in pago Alsacense super fluvium n XXII.
Renum, quodest constructum in honore sancti Mi-
rex Wiomado arckiepiscopoet ecclesiwTre-
n D Pipinus
chaelis et sancti Petri et sancti Pauli, vel caeterorum virensi confirmat ecclesiasSS. Maximini, Pautini,
sanctorum gloriose regni nostri majestatem petiit, utlt Encharii, Oreum, S. Martini, ac quidquid ecctesia
dum ipsum monasterium de collatione antecessorum n Trevirensis liabet el habebil citra Rhenum et I.i-
gerim, et quod sil libera a talliis et teloneis e (anna
noslrorum, vel de hominum Deum timentium adju- '"
torio videtur esse constructum, nos omne corptts '761).
is (Ex Hontlieim,HistoriaTrevirensis.)
facultalum ejus, tam quod antecessores abbates ibi- i- In nomine Domini Dei eterni et Salvaloris Domini
dem laboraverunt, quam quod ipse Dubanus de rebus is noslri Jesu Christi. Pipinus divina ordinante pro-
a Exstat haeccharta apud Mabillonem, in Annal. 1. annorum 755 et 760, siipra,
ord. S. Benedicti, lom. II, pag. 697; Eccardum, Orig. ?. b Meminit hujus diplomatis Mabilloniusde Re di-
Habsburg. pag. 102; Bouquetum, tom. V, pag. 705, 3, plom., lib. n, c. 5, n. 6, et Annal. Benedict., tom,
et apud Schocpflinum,Alfat. diplom. lom. I, pag. 55, o, II, lib. XXIII,n. 50, qui illud interpolationibus non
sed omnes vitiose. carere judicat: addita etiam, proeterejus aevi morem,
b IJ est, generaliter omnes regis agentes, unde le indictione. Mendosaei etiam videtur invocationis et
orta est formula Gallica : Les gens de nos cours. inscriplionis forma , tametsi conlextus valori nou
c Inielligit sane diploma anm 759, num. 21. habeat- quod opponat. Eo autem minus diplomatis
d Mem ac. Wiclmarus qui chartas Pippini scripsit it substantia falsa videri dcbet, quod auctor Gestor.
1535 SJECULI VIII MONUMENTASELECTA. 1556
videnlia rex Francorum. Si liberalitatis nostre mu- A i in monasteria, ecclesias, castella, vicos vel agros
nere locis Deo dicatis quiddam conferimus beneficii, loca, seu reliquas possessiones predicte ecclesie tam
et neccssitales ecclesiasticas ad pelitiones sacerdo- ultra quam juxta Rhenum vel Ligerum fluvium, in
tum nostrorum relevamus juvamine, atque regali pagis vel territoriis, infra poteslatem regni nostri,
luoamur munimine, id nobis el ad mortalem vitam memorala possidet ecclesia, vel que deinceps in jtire
temporalem transigendam, et ad eternam felicitalem ipsius sancti loci voltierit divina pietas augeri, ad
obtinendam, profuturum liquido credimus. Proinde causas audiendas, vel freda aut tributa, aut conje-
noverit oniiiium fidelium nostrorum tam presenlium, ctos aliquos exigendos, aut mansiones vel parratas
quam fulurorum sagacitas, quia vir venerabilis faciendas, aut fidejussores tollendos, aut homines
« Wiomadus sancte Trevirensis ecclesie archiepisco- ipsius ecclesie dislringendos, neque injustas exactio-
pus obtulit obtutibus noslris preceplum anteriorum nes requirendas, vel theloneum exigendum, nostris
regum Francorum, in quo erat insertum quod pre- et futuris temporibus ingredi audcat, vel ea, quae
decessores noslri, videlicet Francorum, omnes res, supra memorata sunl, penilus exigere nequaquam
quascunque boni et sancti viri pro divine conlem- presumant; sed liceat memorato presuli suisque
plationis intuitu ad partem sancti Petri Trevireii9is successoribus omnia prefata monasteria, villas ,
ecclesie relegaverunt, suorum auctoritatibtis con- B J vicos et caslella cum suis adjacentibus, inte-
firmaverunt, quatenus eorum regnum superno auxi- grum perpetuo lempore, pro remedio anime no-
lio luerelur, et poslmodum cum Christo rege regum stre seu parentum nostrorum, quieto ordine possi-
regnarent in celis. Pro rei firmitate vero ide.n dere, et nostro fideliter parere mandato, atque pro
prefalus presul Wiomadus postulavit celsitudinem iiicolumitate nostra et conjugis, ac prolis, seu etiam
nostram , ut paternum , seu predecessorum re- totius regni, a Deo nobis coilali, et ejus clementis-
gum, morem sequentes, hujuscemodi nostre autho- sima n.iseratione per immensum conservandi, una
ritatis preceptum ob amorem Dei et reverentiam cum clero et populo sibi subjeclo, immensam cle-
sancti Pelri de eisdem rebus fieri juberemus; cu- mcnliam jugiler exorare. Et quidquid de prefate re-
jtis petitioni libenter consensum prebuimus, et bus ecclesie jus fisci exigere poterat, integrum eidem
hoc noslre authoritatis preceptum erga ipsam eccle- concessimus ecclesie, scilicet ut perpeluo tempore
siam pro divini cultus amore, et anime nostre reei ad peragendum Dei serviiium, augmentum et
niedio, fieri decrevimus, per quod precipimus atque supplementum fiat. Hanc itaque aulhorilatem nostri
jubemus, ut omnes facultates vel res ad ecclesiam precepti, ut pleniorem in Dei nomine obtineat vigo-
sancti Pelri Treverice urbis pertinentes, scilicet cel- rem, et a fidelibus sancte Dei ccclesie, et nostris vi-
lam sancli Maximini, que in territorio sancti Petri L delicet presentibus et fnturis temporibus verius cre-
principis apnstolorum construcla, et ecclesias sancli datur, et diligentius a successoribus noslris conse.r-
Paulini et sancti Eucharii, et monasterium sancte velur, ea manu propria subter firmavimus, et annuli
Marie, quod dominus Modoaltus ponlifex eidem ec- nostri impressione signari jussimus.
clesie in tcrritorio sancti Petri a fundamento con- Signum Pipini percellenlissimi regis. Ego Joseph
struxit, quo:l vocatur Orca, et ecclesiam sancti Mar- subdiaconus ad vicem Wulfart recognovi. Data xv
tini b in pago Ambilivo constructam, et ceteras kalendas Julii, indiclione 13, anno nono regnante
basilicas, castella, vicos, villas, vineas, sylvas, ho- inclyto rege.
mines, et quidquid Deo donantc ad eandem eccle- Actum Tulpiacko in Dei nomine feliciter, amen.
siaiti dciuceps' augmenti citra Rhentim et Lige- XXIII.
in
rum fluvium, regno noslro sistentia, omnia, sub
Diploma Pippini regis, quo villam Tinningen c Ful-
jure et poteslate stincti Pelri Trevirensis ecclesie densi ecclesiai dohat (anno 762).
ejusque pontilicis perpetualiter mancipala perma- (ApudD. Bouquel,tom. V, e.xScliannatn.)
nean!. Preterca pjiri modo siatuimus, ut nullus ex Pippinus rex Francorum vir inluster. Nihil, ut ait
public.s judicibus, vel aliquis ex judiciaria potcstate Aposlolus, in bunc mundum intulimus nec dubium
Trevir., cap. 39, edit. Leibniz., de re ipsa sic scri- D Maximini abbas.
bat: « Proeceplum tamen regiae aucloritatis (Weo- b In pago Ambilivo. Browerus in Annal. Têv.,
madus) ab eodem Pipino super cellam sancti Maxi- lib. vn, n. 197, legit Ambitarino, sed nec sic quidem
miiii et aliis rebns EcclesiaeTrebirensis obtinuit, et proprii pagi habebitur significalio. Rectius itaque
a Carolo Magno Pipini filio; quod qui scire voluerit, infra in diplomatc Carolino de anno 773 nominalur
invenire poterit. » Fit deinde Pipiniani hujus mcnlio ecclesia sancli Martini in pago Meginense, quas est
in praeceplo Ludovici regis an. 902. hodiernacollegiata ad sanctos Martinum et Severum
i Wiomndus.... archiepiscopus. Archiepiscopi no- monasterii Meinfehiix.
nien ante saeculum noniim in Occidenle rarissimum, c Ex autographo sigillum avulsum est. Cicterum
stispicione non caret. Vid. Mabill. de Re dipl., lib. quam ampla fuerit haecpossessio, discimus ex veteri
ii, c. 2, n. 5. YViumadumantcm eo jam tempore membrana, quoc sic habet: « In villa Tinninga, quse
Trevirensi prafuisse, minime dubitandum. Immedia- in Suvevia sita est, quando eam Pippinus sancto
tus ejus decessor Milojam circa annum 755 inter vi- Bonifacio tradidit repertae sunt: familioe23 et domi-
vos esse desierat. Vid. Mahilion. Annal. Benedict., nicales hubocL. jura 300: de pratis ad carradas 400,
tom. U, lib. xxn, n. 74; Eckhard., Rer. Francicar. equi 52, pulli 54, equi indomili 80, vaccae 58 cum
lib. xxin, n. 126. Adde Testamenlum sancti Salva- vitulis 55, oves 200, porci 90, lidicum hubis suis
toris an. 762, not. '. Fnerat Weomadus anle sancti 27, molendinaria 9, ecclesifc 3, cum hiibis suis. >
1537 PIPPINI, CAROLOMANNI ET ALIORUMDIPLOMATA. 1538
quin nihil ex eo quicquam nobiscum auferre pote- A propitiatorii ordinare praecepit; Salamonem quod-
rimus, nisi quod ob anim33salutis devola mente locis que regem templum in nomine ipsius oBdificatupi,
sanctorum, Deo inspirante, inpertire videmur : ergo scimus auro lapidibusque exornassc. Nos enim ,
ita magna eisdein exacquarevaleanius,
cognoscat magnitudo seu industria vestra, quod nos quamvis non
propter nomen Domini vel aeterna retributione do- tamen, quod facilius possumus, ex propriis facul a-
namus a die proesente ad monastirio noncupaiite tibus quas habemus, Domino cooperantc , eiJem
Fulda qui est constructus in honore sancli Salvato- offerre desideramus, quia nihil, ut ait Apostoltis,
ris quem sanctus Bonifacius novo construxit opere, in hunc mundum inlulimus, nec, quia ex eo quid-
ubi ipse praeciosusmartyr corpore requiescit, quin quam efferre poterimus, sed illud ad animaesÎutera
devota mente de reLus
potius prompiissima devotione tradimus villa, qui credimus prolicere, quidquid
dicilur Thininga, sitam in pago Rezi super fluvio transitoriis Domino videmur distribuere. Igitur dum
qui vocatur Agira cum omni integritate, quicquid notum est omnibus tam propinquis, quam exieris
ad ipsa villa aspicere vel pertenere videtur, id est nalionibus, nos et conjugem nostram Bertradam in
tam terris, mansis cum hominibus conmanentes, amore sancti Salvaloris, nec non et sanctaeDei geni-
mancipys, silvis, marcas vel fines, campis, pratis, tricis Marioe,atque bealorum principum aposliilorum
pascois, aquis aquarumve decursibus, mobilibuset B Petri el Pauli, vel sancti Joannis Baptistoe,seu mar-
immobilibus praesidys quibuslibet adjoecenlystolum tyrum sancti Slephani, Dionysii el Mauritii, et con-
et ad integrum, ut diximus, a die proesenlead ipso fessorum Marlini, Vedasli, atque Gennani, mona-
monasterio sancli Salvaloris uhi ipse proeciosusmar- sterium in re proprielatis noslraesedificare,quod est
b
tyr sanctus Bonifacius corpore requiescit, super flu- positum infra terminos Bidense atque Ardennoe, ubi
vio Fulda, per banc seriem traditionis pro mercedis rivulus qui dicitur Berdenbach, ingreditur in Pru-
noslrae augmentum donamus perpetualiter ad posse- raiam, in ipsius vero monaslerii ecclesia de sandaliis
dcndum, ita ut ab ac die rectores ipsius monastery, Domini nostri Jesu Christi, nec non ipsius genilricis
ipsa villa qui dicitur Tininga cum omnibus adjacen- Marioecaeterorumquesanctorum, quorum jam supra
lys vel appendicys suis ad profectum ipsius Ecclesiae fecimus mentionem, visi fuimus recondere reliquias,
eam teneant et possedeant, et usque in perpetuum atque ibidem constituimus monachos, qui sub san-
eis proficiat in augmentum; et ut hoec auct®ritas claeconversationis norma, vel secundum praeceden-
firmior habeatur, vel per multa tempora melius c«n- tium Patrum .. . debeant omnino exerceri, qt.ate-
servetur, subter eam firmavimus vel de anulo nostro nus, ut qui monachi solitarii nuncupantur, de per-
sigillavimus. fecta quiete valeant duce Domino per lempora exul-
Signum f Pippino gloriosissimorege. C tare, etsub sancta regula viventes etbeatorum Pa-
Hitherius in vice Baddilone, data in mense Junio, trum vilam sectantes pro statu Ecclesiaeet longaevi-
anno nono regni nostri. Actum Atiniago palacio pu- late regni noslri, nec non ut uxore et filiis nostris
blico. populoque catholico, Chrislo praesule debeant ple-
XXIV. nius Domini misericordiam exorare. Providendum
Testamentum sancli Salvaloris, quod Pipinus rex est tamen, ut dum a nobis pro amore Chrisli ipsura
fierijussit abbatima Prumiensi (anno 762). monasterium a novo opere constat esse fundatum,
(ApudHontheim, Hist. Trevir.) qualiter perlractemus, qualiter deinceps sacerdotes
Pipinus rex Francorum vir illustris. Quia divina alque monachi, qui ibidem aderunt, vivere vel con-
nos providentia in solium regni venisse manifeslum solationem atque tranquillitatem habere debeant,
est, oportet ea in Dei nomine exerceri, in quibus et nequaquam dispersis ovibus pastor inveniat, qui
potius graliam, atque voluntatem Altissimi consequi gregem suum providendum commisit nobis, sed ad-
valeamus. Meminimusenim ipsius Evangelii, in qtioi juncti simul possint Deo omnipolenti diu noctuque
ait: qtti facit volunlatem Patris mei, qui in coelisest, laudes referre. Idcirco inspirante nobis superna gra-
ipse introibit in regnum coelorum.Et quia reges ex lia donamus pariler el ego et conjux mea Bertrada
Deo regnant, nobisque gentes et regna pro sua mi-• *' « ad ipsum sacratissimum locum, quem in honore
sericordia ad gubernandum commisit, providendum, sancti Salvatoris vel sanctoe Mariae construximus,
ut et sublimes rectores simus inopibus, et pauperesi res proprielatis nostrae c in pago Charos, villa' quae
pro amore Christi regnare atque educare non negli- dicitur Rumeresheim, tam illam portionem quae
gamus. Deus etenim Moysilegislalori tabernaculumi de genitore meo Carolo mihi advenit, quara et illam
o Prumia a Pronseorivo in Arduennaelimite, amicai b Ubi rivulus qui dicitur Berdenbaeh,
ingredilur in
stirpi Carolinaesedes, et non tam ob loci opportuni-- Prumiam. Pronnseaet Nemesis (Priim et Nims) Au-
talem quam eximiam monasticaedisciplinae clarita- sonio in Mosella., vers. 354, .celebrati an.nes, in
tem expetita quondam, et ab oranium ordinum homi- Eiflioeexorti montibus inde velutjugales, exiguo'se-
nibus frequentata, longe aliis antecelluit, sive digni-- creti intervallo, feruntur, donec a Sura in familiam
tatem spectes religionis, sive doctissimorumet caeteral cooptati, communescum eo aquas in Mosellamdevol-
celebrium virorum ibidem professorum famam, sivee vunt.
demumveteris potentiaeampliludinemel adhuc perdu- c In pago Charos. Hunc pagum ex Alex. Wilhthei-
rantisprincipalis dignitatis splendorem.Conf.diploma » mii ms. describit Papebrochius append. 3 ad Hens-
Bertradae ad ann. 721, ubi prima celebris monasteriii chenii Exegesin de Episc. Tungr. el Trajecten.
(undamenl3i(PalrologiaHomo LXXXVlII,cot. 1274).
1539 S.€CULI VIII MONUMENTASELECTA. 1540
portionem ipsius Bertradoe, quam genitor suus Here- Â citur Ruivinio in pago Lomense super fluviumMosae,
bertus ei in dote dereliquit, cum appendiciis, vel quaeconslructa est in honore Sanctoc Marioe,cum
omni integrilate sua, proeter aliqua mancipia his no- omni merilo ct appendiciis suis. Ea videlicet condi-
miuibus: Wucdramno, Arnulpho, Crodoaldo, Wa- tione suprascriptas res, tam villas, quam et cellas,
nulfo, Ghiorino, Chrodramno, Wulfrido, Tancrado', cum omni inlcgritate eorum ad ipsum nionaslerium
Adalberto, Beringhiso , Offredo, Matalfredo, Wala- confirmamus,idest, una cum terris, domibus, xdifi-
fredo, Madalfredo, Airoino, Arefredo, Adalivo, Um- ciis, accolabus, mancipiis, vineis, sylvis, campis, pra-
nelin de Bertelinde, Gunberto, Harelinde, Wnilde tis, pascuis, aquis, aquarum decursibus, mobilibus
seu Charde, Sigfrido, Ralleo, Dulodulfo etLufo, et immobilibus, pecuniis, peculiis utriusque sexus,
Mulfo, Ratgarde Gerolinde, Hildoarance, Wineade, grcges cum pastoribus, omnia et ex omnibus, a die
Aznarane, Alpelinde, Magnelindc, Zebelinde. Haec proesenli, et deinceps, absque ullius impedimento,
igitur mancipia ad nostrum opus retinuimus, in re« omni tempore supradictoe res ad ipsum monasterium
liquo vero ipsam villam cum omni integritate sua jam sxpedictuni sancti Salvatoris proficiant in aug-
ad ipsum sanctum locum tradimus atque transftin- mentis. Ita tamen volumus, ut ipsum monasterium
dimus, in cujus termino ipsum monasterium sancti sancti Salvaloris, seu res quaead ipsum monasterium
Salvatoris est fundatum, et illam mansionem super B I pertinent, tam quaeex auctoritate nostra sunt confir-
Prumiam, ubi rivulus qui dicitur Escutmisbach, con- matoe, quam quae a Deum timentibus inantea fue-
fluit in Prumiam, qui est constructus super termi- rint collaturoe, in nostra sint potestale vel defen-
num praedictoevillae.Similiter donamus ad jam dic- sione seu haeredum nostrorum, et ipsa congregatio,
tum monaslerium in pago Muslinse, super fluvium quam in ipsum monasterium intromisimus, seu et
Mosellae, villas noslras his nominibus Meringum > abbas noinine Assuerus aul successores ejusdem,
(Mering), Scoacum (Schweich), a una cum merito et dum sub sancta regula ibidem Deo auxiliante mili-
terminis vel appendiciis suis. Donamus et villam tare voluerit. Nos de alia congregatione abbatem,
noslram in pago Bidense, quaedicilur Marciaco(Mer- nec monachum contra nostrum ordinem non intro-
tich), nna cum merilis et appendiciis suis. Similiter mitlimus, nec haeredesnostri. Et quia ipsum mona-
donamus ad ipsum monasterium villam nostram in sterium ab omni secularium cura securumjesse volu-
pago Eflinse Sarabodis (Sarensdorph) villa una cum mus, oporlet ut nostroe clementuc provisio de futtira
soliditate, terminis atque appendiciis suis, sicut a quiete fratrum ibidem manentium saluhri disponat
Garaberto possessa fuit. Tradimus alia duo loca in ordinalione, quatenus in Dei servitio gratia cjus suf-
Carasco ad idem monasterium Wathit-Lendorp et fragante perseverent. Nos etiam ex auloritale nos-
Birgisburias cum omnibus adjacenliis suis et appen- tra vobis concedimus, utc de congregalione domini
diciis. Similiter donamus in pago Riboariensi illam Romaniet Wolfranni episcoporum, quos in hoc coeno-
portionem in Reginbach (Reinbach), quam vasallus bio sancti Salvatoris congregavimus, quando abhas
noster Aglibertus per beneficium habuit et genitor de hac vita migraverit, una cum consensu nostro et
meus Carolus mihi reliquitin alIodem,etillam aliam veslro abbalem de ipsa congregatione vobis regulari-
portionem in ipsavilla, quam Heribertus uxori mex ter eligere debeatis. Et ut vos pro remedio aniime
Bertradae in allodem dimisit. Confirmamusetiam ibi- nostra; et conjugis prolisque nostroe et successo-
dem et illas res, quoeantea ad ipsam ecclesiam per rum nostrorum, et pro stabilitate totius imperii a
instrumenla chartarum ibidem delegatoe fuerunt, Deonobis concessi et ejus gratuita misericordia in
cum omni inlegritate earuin. Tradimus igitur ad ip- aclernumcouservanda perenniter Domini Salvatoris
sum sacralissimum locum superius comprehensum nostri Jesu Christi misericordiam implorare delectet,
cellam jure proprietatis nostrae in pago Spirensi, atque in ipsius laudibus die nocteque perseverare,
quaeest constructa in honore sancti Medardi, cum et remoti"!temporaliura meditationibus, supernorum
villis et appendiciis suis, qtiem Herlibandus et We- gaudiorura contemplationi mente libera intendere,
olentio," nec non Bagulfus mihi tradiderunl, totum D praecipimus, ut nulla prcejudicia atque gravamina a
ct ad integrum, tam ecclesioe ministeria, quam et nullo episcoporum seu soecularium inferanlur, etliae-
alias res ibidem pertinenles. Donamus etiam ad ip- redes nostri per nullas artes dum ipsi raonachi re-
sum monasterium cellam aliam, quoc dicitur Cas- gulariter et fideliler a partc nostra vel hocredum
leoca, quoe est posila infra tcrminos Senciaco, et nostrorum, ibidem conversare videntur, haeredesno-
est in honore sancti Pelri constructa, cum omnibus slri ipsos in ccenobio nostro protegant, sicut visi
adjacenliis vel appendiciis suis. Confirmamus igitur sunt. Deo auctore ipsum locum constittiimus, sic us-
et lcrtiam cellam ad ipstun sanctum locum, quae dique in Eelernum inconvulsus permaneat, pro aug-
•
n Vna cum merito, id est, redilu, proventu. Du Romanus et Wolfrannus, episcopi Mel-
episcoporum.
Fresne in Glossar. hac voce. denses unus post alterum fuerunt, ct regularem dis-
b Abbasnomine Assuerus. Wandelbertus, Prumien- ciplinam in monasterium sanctae Crucis seu sancti
sis scriplor, his temporibus suppar, inAclis sancti Faronis infra Meldensem urbem ad fluvium Matro-
Goaris reliquil, Assuarium , primosque coenobiiPru- narn (la Marne) inlroduxerunt, unde iUius congrega-
miensis habitaiores, fuisse Romana; lingua; et gentis, tio nomen a reformatoribus hisce accepit; et pnmi
hoc est, quod cruditi omnes intelligunt, quodqne monachi Pritmienses ex hoc Meldensi coenobio-ad-
acta D. Goaris clarissime ostendunl, Gallos. sunt.
c De congregathnc domini Romani el Wolfranni vocati
1541 PIPPINI, CAROLOMANNIET ALIORUMDIPLOMATA. 1542
menlo anima; noslrae, vel hseredum nostrorum. Et A valeamus, tamen quod facilius possumus, ex propriis
ut haec auloritas nostra firmior habealur, vel in per- facultatibus , quas habemus , Domino cooperante
petuum melius conservetur, manu propria decrevi- eidem ofterre desideramus, quia n«7n7,ut ail Apo-
mus rohorare. Ego Pipinus et conjux mea Bertrada. slolus, in hunc mundum intulimus, nec dubium, quia
Signum'f Caroli filii mei consentientis. Sig. f Caro- ex eo quidquam offerre non polerimus : sed illud tan-
limauni filii sui consent. Signum f Genebaudi epi- tum ad animoe salutem credimus proficere, quidquid
scopi. Signumf Gaurleni episcopi. Signum f Fulcarii devota menle de rebus transitoriis Domino videmur
episcopi. Signumf Adalfrediepiscopi. Signumf Wul- distribuere. Igitu-r dtim nolum est omnibus, tam
franni ep. Signumf Megingaudiepisc. Signumf Ber- propinquis, quam exteris nationibus, nos et conju-
telini episcopi. Signumf Basini epis. » Signumf Wie- gem nostram Bertradam in amore sancti Salvaloris,
madi epis. Signum b Droconi comil. Signum Theo- necnon et sanclae Dei genitricis Mariae,atque beato-
dardi comit. Signum Warini comit. Signum Welanti rum principum apostolorum Petri et Pauli, vel sancti
corait. Signum Bangulfi comit. Signum Gerhardico- Joannis Baptistae, seu et martyrum sanctorum Slc-
mit. SignumTroaniecomit. Signum Waltarii comit. phani, Dionysii et Mauricii, atque confessorum Mar-
Signum Herloinicomit. Signum Warini comit. Sig- tini, Vedasti atque Germani, monasterium in re
numf Gumberti comitis. In Dei nomineBradilo[Bad- B proprietalis nostroe oedificare,quod est positum infra
dilo] recognovit etsubscripsit. ActamenseAugusti die terminos Bidense (Bidburg), alque Arduennse, ubi
13, anno 11 regnante Pipino glorioso rege. Actum rivulus, qui dicitur Berdenbach, ingreditur in Pru-
cTrisgodrosvillapublicainDeinomine feliciter,amen. miam. In ipsius vero monaslerii ecclesia de sandaliis
XXV. Domini nostri Jesu Christi, necnon ipsius genitricis
Pippini regis diptoma pro constructione et dotatione Mariae, exterorumque sanctorum, quorum jam supra
monasterii Prumiensis (anno 762). fecimus mentionem, visi fuimus recondere reliquias,
(Ex Mabill.,ibid.) atque ibidem monachos constituimus, qui suL sancta?
Pippinus rex Francorum, vir illustris. Quia divi- conversationis norma,vel secundum praecedentiuni
nam nos providentiam in regni solium unxisse ma- patrum debeant omnino exerceri, quatenus ut qui
nifestum est, oportet ea in Dei nomine exerceri, in monachi solitarii nuncupantur, de perfecta quiele
quibus polius gratiam atque voluntalem Altissimi valeant duce Domino per tempora exsultare, et sub
consequi valeamus. Meminimus enim ipsius evange- sancta regula vivenles, et bealorum Patrum vitam
lii, in quo ait: Qui facil voluntatem Patris mei, qui seclantes, pro slatu Ecclesia; alque longaevilate regni
est in crnlis, ipse introibit in regnum ccelorum.Et quia nostri, necnon et uxore et filiis noslris, populoque
reges a Deo regnant, nobis genles et regna pro sua C catholico Christo proesule debeant plenius Domini
misericordia ad gubernandum commisit, providen- misericordiam exorare. Providendum est tamen, ut
dum ut et sublimes rectores simus in opibus, et dum a nobis pro amore Chrisli ipsum monaslerium
pauperes pro amore Christi gubernare atque edu- a novo opere constat esse fundatum, qualiler per-
c.are non negligamus. Deus etenim Moysi legislatori traciemus, qualiter deinceps sacerdotes atque mo-
tabernaculum propitiatorii adornare praecepit; Salo- nachi, qui ibidem aderunt vivere, et consolationem
monem quoque regem lemplum in nomine ipsius atque tranquillitatem habere debeant, et nequaquam
oedificatum scimus auro, lapidibusque exornasse. dispersis ovibus pastor inveniat, qui gregem suum
Nos cnim, quamvis non ita magna iisdem exaequare providendum commisit nobis, sed adjuncti simul pos-
a Signum Wiemadi episc. Non dubito quin sit fuisse videtur, cujus Ludovicus imp. meminit tan-
Wiomadus Trevirensis noster archiepiscopus. Hic quam jam defuncti in diplomate anno 1 imperii dato,
enim anno proximo 763 jam in Trevirensi cathedra quod Chronicon Laureshameiiseet recenset. Warinus
mentio ejus fit iu
scdebat. Cum enim Cancro Rheni comes, ejusque comes pagi Lobodunensis fuil,
mater Willisvinda, Ruotgangi seu Chrodegangi Me- traditione Fuldensi xxi, anno 12 regni Pippini data.
diomatricum episcopi, eorum consanguinei auspiciis, Alter Warinus est collega Ruthardi comilis et exa-
coenobii Lauresheimensis initia, haud procul Wan- D ctor cameroe regius in Alamania. Gumbertus forte
gionihus, molirentur, tabulas eo ipso anno IV Idus est Cuniberlus ccmes pagi Wormaliensis in traditione
Quintiles conditas in Tolneri Cod. Diplom. Palat. Fuldensi anni 779 memoratus. Waltarius is esse
pag. 2 exstantes, ita Wiomadus cum Alberico ac potest quem Wandelbertus lib. de Miracul. S. Goa-
Joanne cpiscopis ratas habuit: Ego Wiomadus [cor- ris cap. 9, hominem secundum smculumnobilem vo-
rupte editum, Automadus] Trevirorum episcopus sub- cat et suo tempore superstitem adhuc fuisse tesla-
seripsi. Serius igitur venire videtur Browerus Annal. tur! Curatiores hae disquisitiones horum comitum
Trev. lib. vn, n. 189, cum Weomadi initia ad an- debenlur industriae 111-Eckharli, Rer. Francic,
num demum 767 refert. Reliqui episcopi qui sua lib. xxiv, n. 65. . ....
signa apposuere, sunt Genebaudus Laudunensis, c Trisgodros villa pubhca. Quamvis varu sint qui
Gaulonus Cenomanensis, alias et Gauzlenus dictus; de palaliis regum et impp. necnon de eorum villis
Fulcarius Tungrensis, Adalfredus Noviomensis, Wul- publicis scripserint, omnium vero luminibus obstru-
frannus Meldensis, Megingaudus Wirceburgensis; xerit reverendiss. abbas Besselius Chrou. Gottwicen,
Berthelinus Coloniensis, Basinus Spirensis. Ex cele- lib. ni, nullus tameneorum villam Trisgodros obser-
iiri tot episcoporum et comitum praesenlia conjicien- vavit. Pulavi aliquando legendum Trkhorio. Eck-
dum, Pippinumhos convocasse, ut consilia eorum hart, 1. cit., suspicalur Arisgodios scriptum fuisse,
acciperet in rebus magni momenti; ad solam enim iit intelligatur Arescotum, Prumia non adeo procul
dotationem confirmandam ii non requi-rebantur. distans.
b Droconi comitis, etc. Droco comes pagi Moingovi
1543 S^CULI VIII MONUMENTASELECTA. 1544
sent Deo omnipotenti diu 'noctuque laudes referre. A pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, mo-
Idcirco, inspirante nobis superna gratia, donamus vilibus et immovilibus, pecuniis, peculiis utriusque
p:iriler, ego et conjux mea Bertrada ad ipsum sa- sexus, greges cum pastoribus, omnia et ex omnibus
cratissimum Iocum, quem in honore sancti Salvato- a die praese :te et deinceps, absque ullius impedi-
ris vid sanctae Marioeconstruximus, res proprietatis menlo, omni tempore supradictoe res ad ipsum mo-
nostnc in pago Chorosvilla, quaedicitur Rumeresheim, naslerium jam soepedictum sancti Salvaloris proli-
tain illam portionem, quae de genitore meo Carolo ciant in augmenlis, ita tamen volunms, ut ipsum
mihi advenit, quam el illam portiouem ipsius Ber- monasleriiim sancti Salvaloris, seu res quae ad ipsum
tradae, quam genitor suus Heribertus ei in dote de- monasterium pertinent, tam quoe auctorilate nostra
reliqnit, cum appendiciis, omni integritate sua, prae- sunt confirmatae, quam a Deum timentibus inantea
ter aliqua mancipia. Haecigilur mancipia ad nostrum fuerint collaturae, in nostra sint potestate, vel de-
opus retinuimus, in reliquo vero ipsam villam cum fensione, seti hoeredum nostrorum; el ipsa cnngre-
omni integritate sua ad ipsum sanctum locum tradi- galio, quam in ipsum monaslerium intromisimus,
mus alqtie transfuiidimus, in cujiis lermino ipsiun seu.etahbas nomine Assuerus, et successores ejus-
monasterium sancti Salvatoris est fuiidatuni; et illam dem, dum sub sancta regula ibidem Deo auxiliante
mansioncm super Prumiam, ubi rivulus, qui dicilur B militare voluerunt, nos de alia congregatione ibidem
Esculmisbach, confluit in Prumiam, qui esl constru- abbalem, nec monachum contra noslrum ordinem
ctus super terminum proedictoevillae. Simililer dona- non intermittimus, nec hocredes nostri. Et quia ipstim
mus ad jam diclum monasterium in pago Muslinse monasterium ab omni s.ccularium cura securum esse
snper fluvium Moselloevillas nostras his nominibus, volumus, oporlct ut nostroc clementiae provisio de
Meringum (Mering) et Sacocum (Schivach), una cum fulura quiete fratrum ibidem manenlium saluhri
merilis et terminis vel appendiciis suis. Donamus et disponat ordinatione; quatenus in Dei servitio, gratia
villam nostram Bedense, quse dicitur Marciaco ejus suffragante, perseverent. Nos eliam ex auctori-
(Merthscb), una cum meritis et appendiciis suis. Si- tate nostra vobis concedimus, ut de congregaBione
militer donamus ad ipsum monaslerium villam no- domini Romani et Wolfranni episcoporum, quos in
stram in pago Eiflinse Sarabodis villa (Sarensdorff), hoc coenobiosancti Salvatoris congregavimus,quando
una cum soliditale, lerminis atque appendiciis suis, abbas de hac vita migraverit, una cum consensu
sicut a Garaberto possessa fuit. Tradimus alia duo nostro et vestro abbatem de ipsa congregatione vobis
loca in Carasio ad idem monaslerium Wathillindorff regulariter eligere debeatis. Et ut vos pro remedio
et Birgisburias cum omnibus adjacenliis suis et ap- animae nostrae et conjugis prolisque nostrae, et suc-
pendiciis. Similiter donamus in pago Biboariensi' C cessorum noslrorum, et pro slabilitate tolius imperii
illam porlionem in Reginbach (Rheimbach), quam a Deo nobis concessi, et ejus gratuita misericordia
vasallus noster Aglibertus per beneficium habuil, et in oclernum conservanda perenniter Domini Salva-
genitor meus Carolus niihi reliquit in alodem; et toris nostri Jesu Christi raisericordiara implorare
illam aliam portioncm in ipsa villa, quam Heriberlus delectet, atque in ipsius laudibus die nocteque per
uxori meaeBertradae in alodem dimisit. Confirma- severare; et, remotis temporalium medilalionibus,
mus eliam ibidem ct illas res, quae antea ad ipsam supernorum gaudiorum contemplationi mente libera
ecclesiam per instruraenla cartarum ibidem delegatoe intendere praecipimus , ut nulla proejudicia atqub
fuerunt, cum omni inlegritate earum. Tradimus gravamina a nullo episcoporum seu soecularium in-
igilur ad ipsum sacratissimum Iocum superius com- feranlur, et haeredesnostri per iiullas artes, dum ipsi
prehensum cellam jure proprietatis nostroe in loco, monachi regulariter et fideliter a parle nostra vcl
qui dicitur Altrepio, super fluvium Rheni, in pago haeredum noslrorum ibidem conversare videntur,
Spirensi, quae est construcla in honore sancti Me- ha;redes nostri ipsos in hoc coenobjo nostro prote-
dardi, cum villis et appendiciis suis, quem Herliban- gant, sicnt visi sunt, Deo auctore ipsum locum con-
dus et Wiolentio, necnon Bagulfus mihi tradiderunt, slituimus, sic usque in sempiternum inconvulsus
totum et ad integrum tam ecclesioe ministeria, quam B*locus permaneat pro augmento animae noslrae vel
et alias res ibidein perlinentes. Donamus eliam ad haeredum nostrorum. El ut hoec auctoritas nostra
ipsura monasterium cellam aliam, quoe dicilurGa- firmitcr habeatur, et in perpeluum melius conserve-
Steaco, quae est posila infra terminos Senciaco, ct tur, manu propria decrevimus roborare. Ego Pippi-
est in honore sancti Pelri constructa , cum omnibus nus et conjux mea Bertrada. Sig. f Caroli filii con-
adjacentiis vel appendiciis suis. Confirmamus igitur senlientis. Sig. f Carolimanni filii sui consentient.
et terliam cellam ad ipsum sanctum locum, quae di- Sig. f Genebaudi episcopi. Sig. f Gauloni episcopi.
citur Ruivinio, in pago Lomense super fluvium Sig. f Fulcarici episcopi. Sig. f Adalfredi cpiscopi.
Mosoe,quoe constructa est in honore sanctae Marioe, Sig. f Yulfranni episcopi. Sig. f Megingaudi epi-
cum omni merilo et appendiciis suis. Ea videlicet scopi. Sig. f Berthelini episcopi. Sig. f Basini epi-
conditione, supra scriptas res, tam villas quam et scopi. Sig. f Wiomadi episcopi. Sig. f Droconi co-
ceUas, cum omni integritate eorum ad ipsum mona- mitis. Sig. f Theodardi comitis. Sig. f Warini comi-
sterium confirmamus, id est una cum terris, domibus, tis. Sig. f Wclanti comilis. Sig. f Gangulfi comitis.
oedificiis,accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, Sig.' f Gerhardi comitis. Sig. f Froamed. comitis.
1C45 PIPPINI, CAROLOMANNIET ALIORUM DIPLOMATA. 1546
Sig. f Walthaiii coniilis. Sig. f Horloini comilis. A.anteccssorcs
A. nostros reges circa sc firiiiatum, ita ci,
Sig. f Gumbcrti cmnitis. Sig. f Kaculfi comitis. Sig. inantea, resccalis quibtiscunquc superfluis iiiquielu-
f Warini comilis. ln Dei iiominc Bradilo recognovit dinihus, suo ca ordine valeant in nostro sermone
et stibscripsil. Acla mense Augusti, die 15, anno 11, aiixiliante Domino per tcmpora pcrmanere, et vos
regnanle Pippino glorioso rcge. ct succcssorcs vcstri, ubi necessilas fueril in condi-
Acltim Trisgodios Villa publica in Dei nominc lionibus ipsius monasterii, juslum facialis auxilium
feliciter. Amen. inipertiri; ul melius deleclct ipsam congregationcm
XXVI. ipsius monastcrii pro salule noslra vel stabilitate
Diploma quo Pippmus rex confirmnl monasterio IIo- regni i.oslri Doniiui misericordiam jugiter cxorarc.
naugiensi omnessuas possessiones(incerto anno). Et ut hoecprocceptio firma slabililatc subsislat, pro-
(Ex Mabill.Ann.ord. S. IJened.) pria nianu infra decrevimus roborare ct dc anulo
Pippinus rex Francorum, vir illuster, dominis nostro sigillarc.
sanclis et apostolicis ac venerabilibtis in Christo Signuin f gloriosissimi domini Pippini regis.
Palribus, omnibus episcopis, abbatibus, seu illtistri- Wulmarus uissus recognovii el scripsit.
bus ac magnificis viris , ducihtis, comitibus, dome- XXVII.
sticis, vicariis, centenariis alque omnibus agenli- B J Immunitas abbatim Prumiensi per regem Pipinum
bus. concessa (aitno 763).
Rectum essecensemus.ulpetitionibiissacerdotum, (ApudHontheim,Hist. Trevir.)
quoe ad profeclum pcrtinent locorum sanclortim, ad Pippinus rex Francorum, vir illuslris, omnibus
effcctum Chrislo pnesule perducainus. Igilur in Clni- episcopis, abbalibus, ducibus, comitihus, domeslicis,
slo Pater Dubanus episcopus vel abbas de monaste- vicariis, cenlenariis, vel omnes missos nostros dis-
rto Hohenaugia in pago Alsacense super fluvium currentibus. Maximum regni noslri augere credimus
Rhenum, quod esl conslructum in honore sancti munimenlum, si bcneficia opportuna Ioca sanctorum,
Michaeliset sancti Petri et sancti Pauli vel csetero- vcl ecclesiarum benevola deliberationc concedimus,
rum sanclorum, gloriosi regni noslri majeslatem, ac Domino protegente, el slabiliter perdurare conli-
petiit, ut dinn ipsum monasterium de collatione an- dimus.
tecessorum nostrorum , vel de hominibus Deum ti- Igitur noverit solertia vestra, qualiter nos ad mo-
«lentibus adjutorem videlur csse construclum, nosi nasterium, qui dicitur Prumia, quem nos iii honorem
omne corpus facultatum ejus, tam qttod anlecessoresj sancti Salvatoris a novo construximus opere, ubi
abbates ibidem laboraverunt, quam quod ipse Duba- Assuerus abba proeesse videtur, tale beneficium pro
nus de rebus monaslerii, quoe ibidem fuisse dino-. if\ oeterna retribulione visi fuimus ibidem indulsisse, ui
scuntur, visus est augmcntasse, aut comparasse, el in villas ipsius loci sancti, quas mrjderno lempore,
quod ab ipso sancto loco moderno tempore posside- aut nostro, aut ctijuslibet munere habere videtur,
tur, per noslrum deberemus generalitor cOnlirmarei vcl quas deinceps in jure ipsius monastcrii, ejusque
pracceptum, quod nobis pro divino respectu vel mer- rectoribus volueril divina pietas ampliare, nullus
Cedis nostroe atigmcnto procstilisse vestra nondubitett judex publicus, absquc jussione nostra, vel hseredum
inaguitudo; etiam ct privilegium ipsius monasterii,, noslrorum, aut causas audicndo, aut freda undique
quod juxta institutionem priscorum Patrum et reli- exigendo, quoquo lempore non pfcesumat ingrcderc:
quorum episcoporum visi sunt meruisse, ct quod per sed hoc ad ipsum monaslerium ejusque rectoribus
auctoritatem nostram , seu rcliquorum de successo- concessimus. Et sub emunitalis nomine sub luilione
rihus regibus antecessorum nostiorum adumbratumi vel defensione noslra seu haeredum nostrorum de-
fuisse dinoscilur, jdxta quod antequam per priorcmi beant quieti in Domino residere.
procceplionem nostram crga se prohibendi esset mu- Slaluenles crgo jubemus, ul neque vos, neque ju-
nitum, pro perenni stahilitate decrevimus roborare. niores; aul sticcessores vestri, ncqiie ulla publica
Praecipientes ergo proeeipiinus, ut oirtnes facultates> judiciaria potcslas, ullo unquain lempore ifl villas
ipsius moiiasterii, quidquid aul regia coJlatio, aut'. D ubicunque in regna nostra ipsius moiiaslcrii Pru-
privatoriun munere vel anteccssoribus abbatibus,, miensis aut regia, aut privatortim largitale collatas,
vel Dtibano episcopo vel abbate ibidem cst lcgaliter aut qui anlea fuertint Cbristo propitio collaturas, atl
acquisituni aut comparatum , imo quodde quibus- audiendas altercationcs ingredere, aut freda de quas-
cunque rebus rile aUractum, quodcunque dominatioi libet causas exigerCj nec mansiones aut paralas, vel
ipsius sancti monaslerii Ilohenaug undique moderno» fidejitssores lollere non praesumalis; sed qitidquid
tempore de villabus, domihus, mancipiis, vineis,, exinde aul deservienlibus vel ecclcsiaslicis homini-
silvis, pralis, pascuis, aut de qtiibuslibel beneliciis; bus, qui sunl infra agros, vel fines, vel supra lerra
cernilur cum oequitatis Ordine possidere, per hanc; proedictlmonasterii commanentes, fiscus atitde freda,
auctoritatem siiffultum absque cujuslihct illicitiss aut undecunque potucrat sperare, ex nostra indul-
controversiis inibi, tam presenli quam fuluro tem- gcntia pro futura saltite in luminaribus ipsiusmel
pore Christo prasule proficiat in augiiientttm. Ett suprascripti monastcrii per manus agenlium coruilt
«ndecunque ipsum monasterium usque nunc habuitt proficial in perpeluum, -et quod nos propter noineit
concessum et usque haclenus conscrvatum, vcl perr Doinini, el animocnoslnc remediiim, scu noslra sub
PATROL. XCVI ¥i
1547 S.ECULl VIII MONUMENTASELECTA. 1548
seqncnti progeuie, plcna dcvolione ad ipsuin mona- A in Dci nominc Eddo pcccator, vocatus Argenlineu-
sterium in honorc sancli Salvaloris indulsimus, nec sis urbis episcopus, dtim cognitum michi essct, qua-
regalis stiblimitas, nec cujuslihet judicttm sacvacupi- lilcr anteccssor noslerdomiiius Wicgcrinusepiscopus
dilas refragare tenlet. monaslcriolum d in Nigra Sylva, e in Marcha Etin-
Et ut hxc aucloritas tam proesenti quam futuris heim, in loco nuncupanlc f Monachorum Ccllasupcr
lemporibus inviolala, Dco adjutore, permancat, ma- fluviolo Undussa, de novo suo opere oedificavitin ho-
nus nostroe subscriplionibus infra roborare dccrcvi- nore sancUeMarioesempcr virginis.el sancti Joanuis
mus, atquc aiinulo nostro sigillare jussimus. Baptista;, sanctiquc Petri apostoli, et coelcrortini
Signum domini gloriosissimi regis Pipini. In Dci sanctorum, ct monachos ibidcm congregasset et de-
nomine Bernericus in vice Baddilonis recognovit, ct disset ad ipsum locum aliquid de rebus sanctoc Ma-
subscripsit. riae R; et nos postea invenimus ipsum monastei io-
Dala sub die lertio Nonas Augusti, anno duodecimo lum antcccssorum noslroriim ncgligentia desolalum u.
regnante domino noslro Pipino. Ideo placuit nobis per commeatum Doniini noslri
Actum a Massario palatio publico. In nominc Dei Pippini gloriosi rcgis, ul nionachos ibidcmcongrega-
feliciler. Amen b. re deberem, qui seeundum rcgulam sancli Bcnedicti
B degere debercnt : quod cl ita feci et consliluiihidem
XXVIII.
abbatcm virum revcrentissimum nominellildolfum .
c Testamentum Heddonis episcopi Argenlincnsis, seu Dcdimtis eliam ad ipsum monasterium cuni conscn-
Charta fundationis et donationis monasterii Et- su gloriosi regis Pippini, atquefralrum, sivccivium
lenheimensis, die 13 Martii 765.
nostrorum in episcopatu degenlium, in stipcndium
(ApudGrandidicr,Hist.de 1'Eglisede Slrasbourg.) ipsorum monachorum qiiidquid de Eniiuisto duce
In nomine Patris, et Filii. et Spiritus sancti. Ego conquisivimus loca denoniiiiala in pagoBrisgavense i,
a Massario palatio publico. Id cst, Marsuna, Marsna hach, abbalia Ellciiheiinensis, ecclcsia sancti Lan-
seu Marna, juxla Trajcclum, non procul a fluvio delini et Munchwcyer. Yerstis occasum Grafcnhau-
Mosa, in pago el cmiiilalii Moselaniscu Masau infe- sen, Cappcl el Rusl; versus scptenlrioncmOrswihr,
riori, uno lapide a Trajccto ad Mosam, hodie Mer- Altorf et Wahlbiirg; versus meridicm Ettenheim-
seen. De quo latius Mabillon. de Re Dipl. lib. iv, weiler et Ringsheim.
f Cella li.cc prius posiia fuit in loco ubi nuncvicus
p. 299. Chron. Gottwicen. Tom. prodrom. lib. iu,
pag. 491. Munchweycr a cella moiiachoriimnomen suiim Gci-
L>Confcr similc privilegium Caroli Magni ad an- manicum trahens, quem hodiedum perluit fluviolus
num.775, Patrol. lonio XCVIII. Undussa, sive Undis. Ex illo aulem loco, uhi Wic-
c Pcriit autographum hiijus testamenli, quod ini- C geriims primam cellam fundavcrat, transttilit Heddo
lio sieculi duodecimi adhuc exslilerat.« Anno Domi- in alium locum, ubi iiunc consistit abbalia ; a quo
nice iiicarnationis millesimo centesimo vicesimo pri- tempore, sive a nomine marcoe, sivc a noniine reno-
mo, rcnovala est hec charla ct scripla a juniore vatoris Ettonis monasterium fuil nuncipata. Eccle-
Chunrado Ethinhcimense monaslerio abbale , intlic- sia abbatialis adhtic hodie bealoc Virgihi in coalos as-
lionc decima quarla. » Cbartam sic rcnovatani et in sumpUeeslsacra. FiindalioiiemabbaiiocEtlenlicimen-
memhrana transcriptam ad rogalum Ilenrici Rciff sis ila describunt Annales bcali Frowini abbatis
ahbalis, Arbogaslus Elnharl canonicus ecclesioecol- Engelbergensis an. 1175 conscripti, quorum aulogra-
legiatoe sancti Thomae,judexque el oflicialis curioe phum cxstat in ahbalia Murensi. « DCCCXXXI. Elho
Argenlinensis die 7 Octobris 1457 a publico iinperia- prinius Augioeahbas, postca quoque Argenlinoe epi-
li et curiae episcopalis notario transcribi jussit, lesli- scopali ecclcsiaea Carolo promotus, non longe post
bus vocalis recognovit, ac sigillo cnriae sigillare cu- sui nominis idcm Elenheim coenobiuinlongeaiitesua
ravit. Unde hocapographumtalilervidimatumplenam tempora constructum, atque alio vocabulo nuncupa-
meretur fidcm. « Sunt apographa.inquil Muralori in tum, sed tunc pene dilapsuin ipse renovavil». Hocc
Anliquit. Italiaemedii ffivi, lom. 111,disserl. 54,pag. nobis ex ipso autographo descripta transmisit insi-
34, quae a peritis judicibus olim prohata ftiere, aut gnisoperis hujus fautor pcrillustervir BeatusFidelis
afidis notariis descripla ad nos veneriiiit, nuUumque de Zurlauben, L. B. de Thurn et Gestelenburg, re-
vitium in ipsis aulographis ostendunl. Procsto enim giorum caslrorum in Gallia marescballus, cuiquoque
nobis sunt apographa ejus pomlcris ctaucloritalis, ut debemus notas geographicas charlis nostris passim
archetypi locum tcneant.» Legiturhoctestamentum, iQ insertas, eas scilicet qtiae Helvetiam spectant. Publi-
sed minus correcte, apiul Guilliiiiaiinum, de Episco- cum hic pcrillustriviro et amicogratitudiniset aini-
pisArgent., pag. 106; Lunigium, Spicilegiiccclesia- citioe refundimusmonumentum.
B Id est, exbonis sive reditibus ecclesioesuoccathc-
stici tom. 111,pag. 866; Cointium, Annal. eccles.
Francor. lom. V, pag. 045; Eccardum,0rigin. Ilab- dralis Argentinensis.
slmrg. Austriacar., pag. 143; La Guilliuin, Hisloire b Inter Wicgerinnm et Heddonem episcopi Argen-
d'Alsace, preuvcs, pag. 16, et Schcepflinum, Alsat. linenscs fuere Wandelfridus el Aylidulphus, qui nio-
diplom. tom. I, pag. 37. Schoapflinus, proeter lesla- nachos cjeccrunl, cl fundati a Wicgerino monaste-
menlum Heddonis, retulit tolam chartam Arhogasli rioli bona ad ecclesiam cathedralem fevocarunt.
Elnharl, in qua inseritur. lllam adnolasse satisest ad ' Primus igilur monastcrii abbas fuit Hildolphus,
testamenti sinceritatem probandam. non vero ipse Heddo, quem post Coinlium, Annal.
d Adpedem NigroeSylvoe, ubi introilus est inval- ecclcsiast. tom. VI, pag. 187, ahbatem per octo an-
lem quae dicilur Mtinslcrlhal, in finibus Brisgovioe et nos dicunl GatlioeChrisliana; editores, tom. V, pag.
Mortenaviae. 865, illuin confundentes cum Uthone quodam cpi-
c Hoecmarca sita adortumestin extremitateetdo- scopo et abbate dc monastcrio Etinhcim, qui vixit
minio territoriali episcopatusArgentincnsis.Quinam vcrsus 830.
tunc limites hujus marcoefuerint, non constat ex le- i Pagum Brisgavensein, qui est hodierna Rrisgo-
litamenlo Hcddonis. Ilodie auteiti intra limilcs cjus via, a Mortenavia per lliivium Bleichcn distiiicluui
roiiiiiicnliir. hrec loca. Oppidum EUenhcim in mcilio: (lcscrbil Kcsselius, Clironici Gotlwiccnsis lib. IV,
vcrsus orienlein Dorlebach, Scliweigliauscn, M ttel- lom. II, p:ig. ."iGi.
1549 PIPPINI, CAROLOMANNT ET ALIORUMDIPLOMATA. 1550
scilicet prasdium quod ipsc Ernniisl hahuit in villa A cum mancipiis, quas Thengarius ibidem conquisivit,
quae dicilur Forcheim a, sivc in Baldingcn b, ct in cl de nostro heneficio babttit, el foris civitate ununi
Roswilare % alquc in Wcllengen d, et in Riegola c, orlum quem Magilindis cum filia sua Ercalinde ha-
vel quidquid ipsc Ernnust in Alamania, vcl in Mordu- buit, et in villa Hugespcrga P uiium mansum ad IIo-
nouwa visus fuit possidero. Insuper et dc rebus spilale. Basilicas eliam quae ad nostrum juspertinere
sanctoeMariaeeisdem fratribus ibidem Dcoscrvienti- videbanlur, sciticct; unam in Etbenheim i in honore
bus concessimus cum licenlia supradicti regis Pippi- sanctae Mariac,ct aliam in Rusltin r, supradicta villa
ni, el consensu omnium in cpiscopatu dcgentium in honore sancti Pelri apostoli, ct ex alia parte Rcni
oppidum Endingcn f, cum omnihus quoc ad fiscum in villa que dicitur Ilepheka s in honore beatoeMariae,
nostrum pertinere vidcntur, ct in Btirchcim K, el in ct in Bcneveldim * basilicam sanctomm Sixti et Lau-
Gruningen '>, sivc in Mordunowa ', in villa quoe di- rcniii, cum duabns hubis, et omnem decimationcm
cilurChipinheimi, et in Schopfhcim, sivck inMiithe- earum, quae illis subdile vidcnliir, in slipendium ip-
risheim l, quidquid ibidem conquisivimus. Ad hoc sorum monachorum conccssimns, uli liberam eariun
etiam concessimus cisdem monachis in villa quoe pro utilitatc eorum in omnibus babeant potestatem.
vocatur Ruslum" 1, super ripam Renisilam, potesla- Dedimus eliam in oppido Rubiaco u duas hubas cum
teu infra Renum ct Helzaha n fluvium, prala, pisci- B casis suis, vineis, mancipiis infra scriptis, Wolfgc-
nas, molendinas faciendas, piscationes agcre cum no- ro, Gantzffido, Udalhario cum uxore sua et liberis
slris piscatoribus, captnram etiam piscium ctim sa- suis Landttlfo, et Fanagulfo, et Blidulfo cum liberis
v'
gcna, in omnibus mcdielatem. Dedimus ctiam in ipsa suis, ct in Marsalla villa mediam patellam salis ad
villa servum nostrum nomine Thuhari, cum uxorc pnedictam cellam in slipeiiditim ipsorym monacho-
sua nomine Eberhildc, ct liberis suis cl cumomnibiis rum. In Argouwe * ctiam rcgionc omnes hasilicas
rcbus suis ad praefatam cellam in perpetuum scrvi- ct omncs dccimas, scilicetin Spictz J1, et in Scarti-
tium; et in nostra civitate Strasburga curtim unam °, linga 7, scu in Bibcrussa "a cl in cocteris locis, qn;e
a Vicns hodie exislcns prope oppidum En jigcn in linenscm pcrlincns. Paroclrialis ccclesia adhuc extat
Brisgovia. in honorem sancti Laurentii sacrat.i.
b Vicus ctiam Brisgovioe, ejusdcm ab Endingcn « Ruffach, cpiscopaliis Argcnlineiisis in Alsatia
Mundati capul. op-
distantioe. pidum, supcrioris
c Hodie Rothweil, leucae spatio aBrisacodislans. v Marsal, Lotharingitc oppidum,
11Hodie Wellingcn, vicusin Brisgovia. scptem Jeucis Nan-
ceio distans, ubi salinoc illis jam lcmporibtis exstite-
c Hodie Riegel, magnusBrisgovioe vicus, qucm al- rant, in quihus dimidiam patellam (une
luit fluvius Elz. Heddo concessit abbatia; Ettenheiniensi. demi-poele)
Do
f Ilodie oppidumEndingen in Brisgovia, antiquum (2 Marsallaesalinis lege Calmettun, llistoire de antiqiiisLorrai-
dvnastarum Uscnhergicorum patrimonium. ne, lom. III, disserlutionsur les salines, cl uotice de la
B Burckheim, oppidulum Brisgovioe cum caslcllo Lorraine, tom. I, pag. 74i.
ad Rbenum, sesquiieuca infra Vetus-Brisacum. * Argovia bic lalius sumittir quam noslris
b Hodie Groningcn, vicus leuca distans Bi isaco. ribus : intelligitur cnim hoc nomine omnis teinpo- tractus
1 De Mordunowa pago ducalus Alcmannioepropc a.l Arolam (Aare) ad Iactim usqiie Thitueiisem
Rhenum inler Alsatiam et Brisgoviam, Icge Bcsse- de Thoan), quousquehoiiicrna Argovianon prolcndi- (Lac
lium lib. cit., tom. II, pag. 690. tur. Yide Besselium, Chronici Gothvicensis tom. II,
i Hodie Kippenheim, magnus marchionatus Baden- lib. iv, pag. 547.
sis vicus, in dynastia Mahlbergensi. Jus palronatiis y Hodie Spiez, oppiduliun ciim arce
ibiabbasEttenlicimeiisis altcrnaliniexercet cum mar- egregia, qua;
perlinet cuiii dominio oppiduli s;ib littilo baroniae ad
chione Badensi, cum quo etiam decimas dividit. D. Alhertum de Erlach, olim c. ntiirionem prsetoria-
k Vel vicus Ohcrschoffen in marchionalu Badcnsi nae Helvctioruiii lcgionis apud
rcgem Christianissi-
ct dynastia Mablhcrgerisi, vel vicus viciiius Nider- niiim, postca vero Beriicnsium nomine pra;fectuni in
schopflen feodum cpiscopatus Argcniiiiciisis dominis Goltstadtct Frutingcn. Jacet aiiiem Spiez ad parlcm
iic Franckenstein collatuni. meridionalem lacus Tlmiicnsis in tcrritorio reipubli-
1 Vicus hodie Milterscn, situs in doniiiiio principis coeBerneiisis. Oiim fucral dioercsis
et in dynastia Lahrcnsi. Constantiensis,
in superioris Argovi.o traclti. Ha;c baronia
Nassati-Usingen primitus
m Hodie vicus Ruest, fcoduin episcopalus Argcnli- spectahat ad vicinos harones a
Straetlingen, qui si-
nensis possessum a dominis Boeckel cleBoecklinsau. uj. iiiul eranl tlomini in Scherzlingen, postea pervenit
Jure patronatus ibi gatuict abhatia Elloiiiana, qtioe ad nobiles dc Bub.-nbcrg, de Dicsbach, et denlque
qtioquc dccimas cnra parocho parlitur. anno I5i6 ad nobilcs de Eiiach, quorum uni ranio
n Hodic flnmen Brisgovioe diclum Elz, vcrsus oppi- aiihuc est addicta. Vide historicum Helvelioe Lexi-
dum Elzach in silva Marciana scaturicns. aucloreLeu, tom. XVII, pag. 400.
0 Curlis haecin Strasirargo fuit domns cum horto con, z Hoilie Scherzligen, alias Scheiiingen, vicus ad
in extremitate urh.is, non procul a porta Lanionuiu, Ararim fluvium, in supcriori vcleris Argoviaetractu,
prope ccclcsiam sancli Nicolai. loco quo Tlmnensis lacus in Ararim sive Arolam
p Hausbergen prope Argcntinain. influit, uno quadrantchucae ab oppido Thun, in prx»-
(i Oppidum Ettenhcim pcilinel ad episcoptim Ar- fcctura Thnnensi et dilione reipuljlicacBernensis. Jti-
gentincnsem. Sed ibi jure palroiiatus ct decinns om- risdictionciii in Scherzlingen tenebat olim baro in
nihus fruitur abbatia. Domus insuper prope portam Slraetlingen, cujus scdes in castro ejusdem nominis>
oppidi sita csl in proprietale monaslerii Eltenhei- nunc semidiruto supra oppidtim Thun videbatur.
mensis, vocaturque Fretjhoff, id est, curia libera cl Consule Leu Hclvetisches Lexicon , tom. XVI.
immunis. 501.
r Hodie Ruest. Ecclcsia hujus vici adhuc sacra csl pag. «« Hodie vicus Bilicrisch, vel Bibersch, in veleii
sancto Petro ad Vincula. ad Aram fiuvimn iractu,nttnc silusin ditione
s Hodie Epfich, magmis vicus Alsalioead episco- Argoviae
Salodurensi et proefectiira dicla Kriegstetten. Co«-
pum Argenliiienseiii pcrlir.cns. s;ile cumdcin Len, lom. IV. pag. !) ci iI.
' Hodic oppiduliiinBcnfclden ad episcopuin Argcn-
1651 S.ECLLI VIII MONUMENTASELECTA. {^
nostrae dicioni siibj.iceiil, oinncsquc census, quos. A poivratum permaneat, rogoalquehuiiiili prcceexpo-
hacleniis de ilhi terra iu nostra potestate hahiiimus, sco,ut suecessorcs mei facla nostra pro :cterii;c retri-
cidem monasterio, ipsisque inonachis ob honorcm bulionis aiigmcnlo, quaeauctoritate regiasunt confir-
Domini nostri Jcsu Chrisli et ejus piissima; geni- mata, conservare digneniur incorrupta, si et ipsi
tricis sanctoe Marioe perpetuae virginis, et sancti vclint, ut facta illorum maneant conservala, stipula-
Joannis Baplisloe el sanctorum apostolorum Petri el cione suhnixa. Acttini est hoc lestamentum in civi-
Pauli, omniumqueSanctorum, quorum memoria ibi- lale Argentinense lercioidusmarcii, anno undecimo
dena cotlidie celebratur, pro mcrcedis aeternac vitae regnante Domino noslro Pipino gloriosoRege, et ve-
augmento, vel.pro pace tocius provincioe dedimus ncrahili episcopo Eddone b. Ego in Dei nominc Eddo
alque consignavimus, ul quidquid pro ulilitatcexin- pcccator per misericordiam Dcivocatus episcopus
de monasterii vcl ipsorum facere voluerint habendi, hoc lcstamentum a mc factum relcgi el sulscripsi.
lenendi, donandi, faciendi liberam in omnibusatquc Signum f c Chrodardicomitis. IiiChrislinoniinecgo' 1
firmissimam habeant potestatem. Has aulem prae- Renicdiuspcccator et episcopus facta prioris mei Etl-
dicias rcs ctloca supra nominata, qua; prcfata; cel- donis cpiscopi relegi.etconsensi, cl subscripsi. Ego
lse consignavimus, ct quocadhuc, Deo.juvantc, eidem Einhardus lalc rogatus scripsi ctsubscripsi.
celke acquirere potuiinus, cum consilio supra dicli B XXIX.
gloriesi regis Pippini el consensu omnium amicorum Egidius vir illuster faelus monachus Pruniensi mo-
principuiuque ejus, conslituimus alque pcrpetua le- nusterio insignem donationem facit (anno 764)
,ge censuiinus satis sulncientes esse ad eotiidianum (A| ud HoiHlieim,Hist. Trevir.)
stipendium triginta fralribus et eis cotlidic servien- Dum fragilitas seu casus htimani generis perti-
libus. ut cenobialem vitam duccntes, atque reguloe mescil uilimum vitoeterminum subitanea transposi-
sancti Benedicti in omnibus obedienies pro salute ac tione, oportct, ul non inveniat urrumquemque impa-
prosperitate regiiin, necnon pro omni christiat!Jtatis ratum, sed quicunque vult aiHinanmi salulem rcci-
stabiiilale, et religionc scmper eorum oratio in con- perc, hoc oportet et congruit, ut de propriis rehtis
•spectu Dei non dcsinat flagilare. Si quis vero, quod sludeat rcdimcre. Igitur ego in Dei noiiiinc Egidiu?,
tieri non credo, ut ego ipse ant aliquis de successo- perlractans casum humanac fiagililalis, definivi, tit
ribus meis, vel qiiicunquccontrahoc testamenlum 3, pro relributione oeterna vel remissione peccatoruin
quod ego bona voluntale fieri vel conscribere roga- meorum veniam apud clemciilissimum Dominum in
vi, venirc, aut illud infrangere voluerit, imprimis, oeterna bealitudiue adipisci mei-ear : dono donatum-
si se de hac causa emendare noluerit, iram Dei et of- p qae perpetuo esse volo ad monaslcrium S. Salvalo-
fensam sanctocMarioeet sancti Petri aposloli, et om- ris, quod est constructum in finihus ArdinnoDsupcr
nium sanctorum et poenas inferni experirc pertime- liiivium Prumiae, ubi vencrabilis vir Asuerus abba
scat, ct insuper sociante fisco auri libras dccem, ar- clplurima turba moiiachorum videtur essc adunala ,
-genlique pondcris triginta libras ad illud lnonasterium ulri cgo comam capilis mei propler nomcn Domini
persolvat, et quod repetit, nichil valeatevindicare. Et depostii: hoc csl villas nieas nuncupatas Cavcniaco,
ul haec cpistola firma, scu hoc testamentuni omni lem- Novavilla c in pago Celinanico cum omnibus ap-
" Tcstamentuin lunc vocabatur omnis dunalio, abbatia sancli Dionysii annorum 752, 753 et 759,
sive quaevis charla, quod in donalionis ac largitionis apud Feltbien, Preuves, pag. xxiv et xxvm, cl apud
Vide Ducangc in Glos- Maliillonem, de re diplomatv, pag. 491 et 495. Ma-
arguineiUum conscribebatur. Mabillonem
saiio , lora. VI, pag. 1100; de Rc diplo- gna noliis suspicio est cum Schtiepflino,Alsat. iljusi..
•uuit., lib. i, pag. 5, cl le nouveau Traile de Diplo- lom. I, pag. 668 ct 787, Chrodardum eiimdcm fuissc
matique, lom. I, pag. 595. Diversis chartarum spe- ac Ruthardum sive Rodardum comilem Schwarza-
cisbus communicatura fuisse testamenti nomen pro- censis, et Gengenbacensis abbaliaruin fundalorcni.
hat MafTci,Istor. dip!. pag. 48. Teslamenla regum, Aspera enim pronunliatio per Ch. veluslis tcn.pori-
de quihus fit menlio in lege Ripuariorum, apud Bou- busd v:\lde fuit usitata in nominibus propriis.
(iiictum, lom. IV, pag. 247, iiihil aliud sunt quam Remedius fuit Heddonis in Ecelesia Argentinensi
ilonalioiiis diplomata. Hoectestanienti acceptio plu- D succcssor, qui privilegium praedecessoris sui stih-
ribns iiivaluil sseculis, et vel desincntis undccimi s:c- scripsit. Tum enim moris erat, notanle Mabillone,
cuh exempla supersunt. de Re diplomat. lib. n, cap. 20, ut privilcgia episco-
•>Conradus abbas, qui anno 1121 chartam hanc porum ab eortim successoribus non novi privilegii
primus renovavil, adjecit falsam aeramincarnationis: conccssione, sed sola sti! scriplione primariis appo-
« Acltim anno ab Incariiatioiie Domiiii septingente- sita conlirmarenlur. Htinc usum probat ipsa eharta
simo iiono. » Sed illam cerle non habuit autographa Ilcddonis, qui succcssorcs suos rogat ul tcsUnienlum
charta, cum ha;c oera Itinc temporis non fuerit in ejus confirmenl. Probanl dcnique innumera a quinto
IISII.Posteriores h;e adjectiones nihil autographi dc- sieculo ad deciinum teitium exempla allegata ab au-
iraluint veritati. Id lactis certis nrxum esse prohat ctoribus du nouveau Traitede Diptomalique, tom. V,
Mahillon, de re diplomal., pag. 242. Hanc regulam pag. 2-15. Inde inale ex hoc tcstamenlo Kcmigium
admisere inter criticos severi, inter quos Lenglclu<, jam tunc fuisse ordinalum episcopum judicat Coin-
iu Melhode pour dludicr 1'histoire, tom. II, pag. 590, tius, Aimal. ccclesiast, tom. V, pag. 644, qui vel pag.
edii. Paris.annil729, et iiiDictionario encyclopedico, 609 ejusdcm tomi, et pag. 157 tom. VI, asserit Ile.l-
toin. IV, pag. 1019. Alias anliquis diplomatibus in- donein tunc jam suum abdicasse episcopatum.
fensissimus. e Inpago Celmanico.Id cst, Cenoinannico. Unde
c Chrodardus erat comes fisci, potens in Alsatia, Marlene etDurand. ad h. I.colligunt, Egidium fuissc
Ortenavia elBrisgovia dynasta. Inter procercs Fran- Gallum , et forlc Assucri primiahbalis consangui-
ci;c legilur Chrodhardus in charlis Pippini regis p;o iietini, quem Priimienses Andcgavcnscm comitem
-
pendiciis, cl quidquid ibidem visum fuit mihi deser- A tionis meoe, quam cgo proptcr nomeii Doniini el vc-
vire. Similiter autein dono villas meas nuncupantess nerationem ipsius sancti loci fieri dccrcvi, venire
Nuilliaco, Duciago, Flaviaco, Calviniaco, Juliaco , decrcvcrit,auteam infringereconatusfueril, authiijus
Caniaco, Cubicio sitis in pago Rodonico, cum om- i- repelitor cxslilerit, iram DeiPalris, elFilii, et Spiri-
nibusappcndicis, vel quidquid ad ipsas villas aspi- lus sancli super se recipiat, et a Uminibus ccclcsia-
cilet visum fuit mihi ibidem deservire, dono a diee rum, et a consortio sanctorum exlraneus appareat,
praesentc ad ipsa casa S. Salvaloris cum omni intc-!- et insupcr inferat partibus ipsius moiiaslerii, eum
X>.
grilate. Similitcr et alias res, qttoeS. Salvalori tra-,- cogente fisco, auri libras V, argenti pondcra
didi, dono ad ipsum sanctum locum, quem.mci in- i- coaclus cxsolvat, et quod repetit. quisquam vindicare
fantes his iiomiiiibus Aginaldus, nec non Bertricus,i, non valeat, sed praesensdonatio velunlalis incoeonini
sive Bollenus alque Paulus a per vestram precariamn tcmpore (irma el inviolata permaneat, slipulationc
excolere debeant, ut qualemcunquc sensum [censumj i] subuixa. Actum Prumioc nionasterio publico, sub die
visumvobisfuerit.illisinjungalis, quemvobispersin-i- xvi Kalendas Martii, anno xiv, reguante domno no-
gulos annos solvant, et unusquisque ex illis post obi- i- stro Pippino gloriosissimo rege.
tum suum, quicqtiid per precariam tenuit, cum om- - XXX.
nibus rebus melioratis ad ipsa casa Dei superius no- >- Pippini regis privilegiumpro monaslerio sancti
minala cum omni integritate in ejus dominationem m Maximini (anno 765).
absque ullamarritionevclcoiileutione reverti faciat: t: (ApudHomliiMin, ihid.)
hoc est Comnis, Yiva-aqua, Caihaco, Fol, Patri- "i- Doinino et Salvatore nostro vitain xlernani in
niaco, Altiaco silas in pago Celmanico cum omnibus JS Evangelio promiltenle, plena et iulegra fide sim;
appendiciis el onmi integritate. Similiter dono et duhio credimus, nobis in futuro soeculo recompen-
o, sari, si stabilitatem et quietem monasleriorum con-
alias villas nuiictipatas, Calvono, Laviniaco, Averiaco,
Aurudo, Seranl, Colrido, Bron, quartam partem de de firmainus, ac rcs ecclesiaslicas, Deo donanle, cuni
Seranl, Duniaco sitas in pago Andegavinse cum ap- p- protectione augmenlamus. Proinde ego Pipinus, gra-
pendiciis et omni integritate. Similiter dono et aliasas lia Dei rex Francorum, omnibus regibus in aeternuiu
villas nuncupalas Druvio, Palriciaco, Quevo, Bursi- i\- futuris in hoc lcstamento denuncio, me habcre sub
nas, Piriallo, Dimisiniago, Cupliago, balatiago, sitasas polestate regali quoddam moiiasterium, ubi sanctus
in pago Rodonico cum coruin appendkiis et omni ni Maxiininus Dei proesul est corpore sepultus, conslru-
iutegrilate ; et alias res, quae superius hic non com-n- ctum videlicet in suburbio Treviris, atque dedicatum
memoravimus, aul comparavi, aut mei antecessores ( in honore sancli Joannis apostoli ct cvangelislaev
es Q
oc, quod monasterium cum thesauro atque lota abbatia
mihi diiniseriinl, aut quaerequirendaesuntet inventoc,
ad ipsa casa sancli Salvatoris dono, et ipsas a die lie sub illius loei abbate semper conslare proecipio,quia
procscnlc, vel quidquid de parle genitoris mei Beri- ri- per antecedentia tempora a regibus ita conslitultim
rigi, et de parte genitricis meocViventianocmihi ob- ib- csse re[ierlum lenco. Quapropter hunc proesentem
venit, vel de comparalo, vel de qualibet adtraclum im ahbatem Utilradum, el omnes abbates post eum fu-
ad mc noscitur pcrvenissc , dono cum omni inlegri- ri- turos de eodem loco, simul cum monachis et abbatia
tate, lam terris, domibus, aedificiis,accolabus,m;tn-m- s:ih regum mundiburdio iu saecula nvanere decerno,
nis ut ab omni inquietudine expediti, Deo valeant servire
cipiis, vincis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis
aquarumqucdecursibus, farinariis b, cum pastoribus 'iis ctiin gaudio spiritali. Eleclionem quoque abbatts su-
gregis pecudum ulriusque sexus, mobilibus et im- m- iiradiclis monachis regali autoritale concedo, ut ha-
niobilibus, quicquid dici aul nominari polest, vel »'el beant potestatem eligendi quemcunque sive quoscun -
quicquid ad ipsa loca superius nominala aspicere :re quc voluerint, ea ratione, ut rcgulam cum sibi sub-
vcl pcrliuere videlur dc proesente, cum orani re ex- -x~ jectis custodiat. Si quis autem, quod absit, hanc car-
quisila, tolum et integrum ad ipsum sanclum locum im tain infringcre voluerit, vel ejusdem loci familiae
a die praesente volo esse donatum alque firmalum, m, D ] ullam molestiam in aliqua re inlulcrit contra volnn-
ita ut ab hac die habcndi, tcnendi, vel quicquid ex- :x- tatem abbatis, irain Dei incurrat, ac regioemajcsiatis
indcelegeritis, faciendi liberam ac firmissiinani in rcus omni lempore leneatur-. Et ut hocc descriptio
omnibiis habeatis polestalcm. Siquis vero, quod fu- firma sit, annullo sigillari cam jussimus noslro. Ada-
liirum esse non credo; si cgo ipsc, qtiod absit ne lolfus rcsignavit. Datum quod fecit mensis Januarius.,
liat, aut aliquis de nieish;ercdibus, aut ulla opposila
ila ln puhlico palatio (id cst Ingelhemii non Mogunlia;)
pcrsona vel quislibct contra hanc epislolam dona- la- iu fi m xim regni nostri feliciler «.
faciunt; ut pote qui tol el tantas in Gallia, niaxime
me lesius; sistit hoc Pipinum imberbem cum perigra-
ve.ro in pago Audcgavensi et vicinis, terras possi- si- pbe : >J«PIPINUSIMPERATOR, non vulgari suspicionis
dcret. nola, alii.setiam observata ; Heineccio de sigillis p. 1,
i Per vestram precr.riam. Id esl littilo prccari:e i:e n. 8, pra;sertim, cujus hic juval verba legcrc :
tio quis proedium ad viiam soliim el usiifrticiuarie cap»_10,
rie < Mirum sane, Pipinum se vocare iuiperalorem, cum
enebat, plenojtirc doininii dcinde ad aliuin devol- ol- atl hancdiguitatem nunijiiam aspirarit-; miriim, planc,
ente. omisissc eum tilultim regis Francorum, qiicm ipse
>' Farinariis. lloc esi, moleudiuis. Carolus Magnus Augtisla jam dignitate aucliis uon
- Sigilluiii a:ri incisum ex aulogiapho suhjccit dimisit; niirum quoque, alioeiim\itiilo in diplomate,
Zyl-
'yl-
1555 S.ECULl VIII MO..UMENTASELECTA.
rs6
XXXI. A dis, quoecumque acquisivit per singula slrunienla de
Tellonis episcopi Curieusis testamentum (Anno 766.)) quocumque
ingenio conquisita ac mihi Dominus pcr
(Ex Mabill.,Aanalesord. sancliBenedicti.) suam Iargilalem dare dignalus est: hoc est curlem
In nomine sanctx Trinitatis. Cum mysterium opta- i- meam in Secanio; in primis salam cum solario sub-
mus recordari, et secreta cordis nostri semper debere
•e ter caminata, desuper alias caminatas subter cclla-
rcminisci Allissimi beneficia humano generi tribula : rium, coquina, stula, circa curlem stabulum, tabu-
cum Dominus Deus noster Jesus Christus dignatus est :t lata, lorbaces, vel alia hospitalia, vel cellaria, et
descendere de sinu Palris ad nos redimendos, qui mee quidquid ad ipsam curtem pertinet, omnia cx inte-
ctiam indignum et exiguum omniiim servorum Dei, i, gro. Item curtinum cum pomiferis suis. Itcm ortos
non meis meritis, sed sua clemenlia intcr proesules s ct vineas stibler curlein ex integro. Itein in castro
ecclesioe suoe dignatus esl collocare : et, ut pcr- Sala murieia subter cellaria, torbaces in ipso caslro,
pendo infelicitalem meam nec minus casu fragilitatiss (|tianlum ad me legitime perlinet, omnia ex integro.
meae, quod non meis meritis ullis, sed sua immensa a Item ad Vicum curtem meam cum tahulata, ctim ta-
pielate cupio reminisci: adhiic sicut meis, ct humanoec reea, cum omnibus qua; ad ipsam curiem pertinenl,
fragilitatis ohvolutum peccalis proximorum meorum, cum introitu suo ex integro. Ilem in lcrritoriis agruni
quod per primum parentem nostrum datum est, ett B a;l Buliu modiales sexaginla quinque, confinienle ad
incertoe vitochiijtis exitus, ct spem recuperans, ipsoi ipsam curtem, alia parte ad sanctum Columbanum :
Domino clcmcntcr promitlenlc peccaloribus, quod1 agrum trans Vicum modiales decem, confiniente ad
eleemosynis possint, qui voluerint, peccata sua redi- Gallonicum, alia parte ad Amanti : agrum in Stava
niere. Nain el ego indignus Tello vocatus episcopus,, modialcs octodecim, confinienlc ad Victoris, alia
non mea ei trihuo, scd sua, ipso tribuente, reddo : parte in via : agrum in Sarrs modiales octoginta,
cum ipse per orophetam dicit : Domini esl terra ett conliniente ad sancti Columbani, alia parte in via :
plenitudo ejus. Et, ut possim dicere, cuin ipse pro- agrum Asliredae modiales quiiiquaginia, confinientc
pheta-ail : Dominus pars hercditatis meoe.Et dunil atl Calausionis, alia parle ad Vigili : agrum in Renio
tres ecclesi;ic islitis sanctoe Marioe sempcr virginiss modiales triginta, confinientc ad Lobeceni, alia parte
matris Doiuini nostri Jesu Christi, seu sancti Mar- aJ Viventi : agrtim in Renio modiales quadraginta,
tini, seu sancti Pelri, quas in hoc loco conslructass confiniente ad Jaclati, alia parle ad Urseceni. agrum
esse sciiiius, seu celcrornm sanclorum, quorum no- in ipso loco, confuiiente ad Pauli, modiales duodc-
mina in hoc loco construcla sunt : quorum normai cim : agrum anle Sala modiales duo : agrum subter
plurimoruin servorum Dci in loco qui dicitur Deser- Sala modiales sex, confiniente iii via : agrum Aleve-
ina, monasterium regularium construcium esse sci- C noce modiales triginta , confiniente ad sancti Cokim-
mus, qua ego iudignus, ac si pcccator Tcllo episco- Lani, cum casa, cum duobus lahulatis, cum curle el
pus possidere videor, et iinpensis meis plttsquam de- introitu suo, et cum canicunis suis, confinienlem
beo, utor, seu pro peccatis meis muliis ablucndis vcl[ ipsum agrum ad viam : alitim agrum, modiales de-
paTentum meorum, dono et ad ipsam ecclesiam san- cem, confinientem ad Solemnis ad sancli Marlini. Ad
ctae Mari;e seu sancli Marlini, seu sancti Petri trans- stimmum Levenoce Roncale ctun oedificiosuo ex in-
fundo, hoc esl, avi mei Jaclali et aviac meac Salvkc, tegro : ilcm pradum curtinuni subter Secanio, et
et gcnitoris mei Vicloris vel illuslris procsidis et ouera s.exaginta cuui ocdificio suo, confinienle ad
genilricis mea; Tcusiiida;, seu avunculi mci Yigilii sancti Columbani, alia parle iu via : aliud curtinum
episcopi et germaiiorum meorura Zacconis, Jaclali ct subter Yico onera dcccm, confinieiite ad sancli Co-
Vigilii, ct nepolis mci Vicloris et germanoe meoe lumbani de ambahus partibus : aliud curtinum, onera
Salviae, seu neptis meaeTeusindoeet Oddoe.Et adhuc octo, confiniente ad curtem. Pradum in Heretis onera
dicente scriplura, quod qui res ecclesiae posscdit, seu sexaginta, confmiente ad sancUv-Mariae,alia parte in
aliquid proprictatis habuerit, lestantur canones cum via. Pradum in Levenoce, onera quindccim, confi-
rebus ecclesioe debel sociari : propterea ego Tello j, nicns ad sancli Columbani, alia parte in Vedalionis,
peccator ordinalus episcopus, hic superius tcstimo- quanlum nie in ipso Levenoce habcre videlur, ex in-
niis confirmalis, cedo post ohittun meum vel deces- legro. Item in alpe Agise onera cciilum. Pradum in
suni ad supradictain sacrosanctam ecclesiam sanctoe Castriccs in Roncale, onera viginti, confiniens ad
Mariaeet sancli Marlini, seu sancti Petri ccnsum, Agusti, alia parle in via. Prathnn supra saxa Ron-
(luem in perpctuuni esse consliluo alque discerno, calc onera triginla, conliniens ii) sancti Marlini, alia
et de jure meo in jus, el dominationi ejus trado, at- parte in Vcderanionis. Et super Falariue graduiii
que usque in perpcluum transfundo : hoc csl lerra onera sex, confiuicns in sancli Stephani, alia partt
vcl hereditas patris mei Victoris vel illuslris Proesi- ad Lobonis. Item in Flenimc Roncale cx ir.tegro.
alio in sigillo uli... Scio equidem, reges iionntinquam (knique Pippinum ctiam hunc ipsum imperatorei
imperatorum tilulum aflectasse, id quod de Bulgaris, salutari a Sugerio lib. n dc Administ. sua. Sed rar
Anglo-Saxonihus aliisque notuin cst et provocalum. h:cc excnipla nondum conlieiunt Pipinum ipsuni ti
Scio Fruneis quoquc rcgihus noiiiitinqiiam id pla- ttihim istum nomini aseripsisse. » Praelerco alias i
cuissc. Clodov.ctimcnini imperalorcin vocat Ballhc- hac charta suspicionis notas, intcr quas non ininim
vus in Vila.sancii Fndolini abb., n. 30. Ncc iguoro csl ipse diplonialis ingicssus, Carolingis insolilus.
1557 PIPPINI, CAROLOMANNT ET ALIOBUM DIPLOMATA. 1558
Item de colonis de ipsa curte Sccaiiio : Ariscio, Gau- A launo curtem mcam, cuin lahulala, cuiii tai'cca,.cuni
dcnlius, Exoberius, Calanho, Yalerius, Anulfus, Cie- lorbace, cum omni adpcrtincnlia sua, ct quidqiiid
spio, Jactattis : isli omnes cum uxoribus ct filiis sttis, ad ipsam curlem perlineU, cx integro. Itcni agrum
agri, prata, et quidquid ad ipsas colonias pertinct, ad Fcniles, modiales octoginta, confiiiienlem ad
cum omni sondro suo ex inlcgro. Itcm dc Spehalicis ipsam curtem : agrum Ardunae modiales sexdc-
Froncione Projeclum.Evalem, Flechosvum, Loheci- cim, confinienlem ad Evalenlis, alia parte in Jti-
num, Aurelium, Yictorem, Salurnintim, Massonem, venti : agrum in Yicinavcs, modiales scptcmdecim
Rusticum, Dcsidcriiim, Lohucioncm. Isli omnes cum confinientem ad Lomelenguin, alia parte in sancli
uxoribus et filiis suis, agri, prala, vcl quidquid ad Marlini : item pradum ad SorcIIa, oncra octo, con-
ipsos spicios perlinet, ciun omni sondro suo ex inte- finientcm ad Lidori : pradum Anivcs in Curlino,
gro. Amantius persona proetcr lerrani solam sanctoe onera duodccim, confinicnlem ad Abatissoe: praduiii
Maria;, Austcr cum fratre suo, Aurelianus, Proestan- in Escc, onera viginli, confinicntem ad Beravi: pra-
tius, Valerius, Viveiiiius, Columba. Hos omnes cum dumin Colimne, onera qtiinquc : praduni ad Renum,
nxoribus et filiis ct quidquid ipsi colere vitlcntur, re- onera viginti, confinientem ad Victurueionis, allera
verlanlur sicut priorcs. Item villam meam Uiande, parlc ad Juliani : pradum in Rtiane, onera dccem,
salain cum cellario, cuin omnibus, quoe circa ipsam B coKfinicntcmad sancli Marlini: pradum in Vallccava
salam haberi vidcnlurex integro; torbaces, labulata, oncra quatuor, confinieiitemin via : pradum Macene,
barecoe, curtes, ortus, omnia cum introilu stio; qu;e onera vigintiquinque, confinicntem in via, alia parle
circa ipsam curlcm habcri videnlur, quaead me lcgi- ad Crcspionis. Item coloni deipsa curlc de Taiircnlo:
time pertincnt cx intcgro. Agruin subtcr Lobene ino- Laurcnlius et Lopus : hos duoscum omni sondro suo,
diales sexaginta, confinienlcm in sancti Martini : ex integro. De Sclaune, Lidorius, Maurus, Befanitis,
jgrtiin ad curtem, modiales quindccim, conlinicnlcm Sicharius : isli omnes cum uxoribus et filiis suis, cl
in sanctoe Mariae: agrum Aflupio, modiales sex, con- cum omni sondro suo, cx intcgro. Ilem Spccius dc
finientun in Quarlini: agrum Roncalc modiales sex : Andeste, Amantius, Montanarius, Exoberius, Frictel-
agruin ante Victimmodiales sex, confinientcm in via. linus, Johannes : isti omnes cum iixoribus el filiis
Ilem pradum in Cainpaniola, onera decem, confinienl. suis, cum omni sondro suo ex inlegro. Ilem de ipsa
i!) saucloe Mariae. Pradum in Logorionc, onera dc- curtc, Maurelius, Dominicus, Donadus : isli onines
cem, coiifinicnt. in sanctac Maria;. Ilem super saxa cum uxorihus et fdiis suis, agrum, pradum, vcl
villam meam cum casa, cum tabulata, cum torbaci- quidquid circa ipsas casas adpertinet, omnia ex in-
bus, cum orto, cl omnihus quas circa ipsam curtem tegro. Lco persona sola. Fescianus cum uxore ct filiis
adpertincnt, ex iulegro : agium, modiales sexaginta : G suis, agri, prada, et cum omni sondro suo, cx inle-
pradum, onera centum. Alium lociim Maniiiiociim, gro : isti omnes revcrtantur posl obilum nostrum ad
agrum modialcs viginti : aliud prad.im Naulo, oncra ipsum monasterium sancloeMariaeseu sancti Marlini
quadraginta : hoccomnia sint data ad supradictam seu sancti Pelri. Item in Maile, agri, prada, sola, orti
ecclesiam. Item coloni de ipsa curtc Iliande, Sporcio, cum pomiferis, quaiilum ad me legitime perliiiel,
Yidalinus, hos duos cum uxoribus el filiis, ogros, praeicr terram ecclcsiis, portioncm meam ex intc-
prata, et cum oinni sondro suo, cx inlegro. Itcm gro : et praHer coloniam, quac conccssi juniori m

Migne. Patrologia Latina Tomus XCVI.

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Migne. Patrologia Latina Tomus XCVI.

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Sanctorum Hildefonsi, Leodegarii, Juliani, Toletani, Augustodunensis et iterum Toletani episcoporum opera omnia ad praestantissimas Francisci de Lorenzana, Hispaniarum

primatis, D. Mabillonii etc. editiones recognita et em.... 1851.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

„... CURSUS COMPLETUS

OMNIIM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

PATROLOGIiE TOMUS XCVI.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD EDITOREM,

ETITEMM TOLETAM EPISCOPOMM

SCRIPTA QVUE SUPERSUNT UNIVERSA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD EDITOREM,

AUCTORUM QUI IN HOO TOMO XCVI CONTINENTUR.

CYRICIUS,Barcinonensis episcopus. Gol. 9

Ex typis MIGNE,au Pelil-MoiurougB.

NOTITIA HISTORICA IN CYRICIUM.

EPISTOLA CYRICII AD TAIONEM EPISCOPUM.

ANNO DOMINI DCLXIX.

NOTTTIA HISTORICA IN S. HILDEFONSUM.

(Ex Antonio,Uiblioili.vet. Ilisp.)

(Ex AntonioLorenza,Biblioth.Patr. Tolet.)

BEATI HlLDEFONSI ELOGIUM.

INCIPIT VITA S. HILDEFONSI

ALIA S. HILDEFONSI VITA

DE PERPETUA DEIPARfl YIRIIIITATE.

Dl TIRfillTATI PERPETDA SAMTI IARII

ALWPRSUS TRES INFiDELES

INCIPIT D parvulis, insipientesque convopas, ut ambulent per

IIS DUO SEQUENTIA OPUSCULA

ANNOTATIONUM DE COGNITIONE BAPTISMI

PR^FATIO. A lus illis, et seternitas istis reparalio est. Et sicut

LIBER DE ITINERE DESERTI,

CAPUTPRIMUM. ad Redemptoris adventum. Sic factum est regnum

» Ex Isid., Etym. Ub. vin, cap. 2, n. 4.

MONITUM IN EPISTOLAS SEQUENT.ES.

LIBER m VIRIS ILLUSTRIBUS.

PMFATIO, rv exordio vir beatus atque doctissimus Hieronymus

S, HMtfflNSO flPMA DBBITMflR ASCEIPM.

PASCHASIO RATBERTO ABBATI CORBEITE VETERIS

S. HILDEFONSI SERMONES DUBII.

OPIRA SMCTO HlIiDEFOlO SUPPOSITA.

LIBELLUS DE CORONA VIRGINIS.

a Alva, sanat. minis tui, perturhato ordine erant iinmediale ante

a Ms. noster, salvifico. prolatio, ille edidit

GONTINUATIO CHRONKOMM B, ISIDORI

IWCIPITCONTINUATIO CHRONICOUUM BEATI ISI- j\. Frumentumdabit ac oleum,dabit optitnaqureque,

NOTITIA HISTORIGA IN S. LEODEGARIUM.

SAJNGTI LEODE&ARn UITJ3L

AUGTORE URSINO ABBATE EJUS -EQUALI.

[Ex Mabill.,Acta SS. ordtnisS. liencdieli.]

PROLOGUS AUCTORIS 1B imitari cxcmpla cujtis intellexcrint audiendo mira-

SANGTI LEODEGARII VITA ALTERA

PROLOGUS AUCTORIS D ergo vestram fidelem devotionem inprimis ut meae

{. Dominaeetsanctissimrjegenj,triciJSigradoe,quae B tanettm et leve tribulatipnis nostrm supra fnoduni in

a SYNODI A S. LEODEGARIO CELEBRAT_E

MONITUM. A sancti Renedicti edocet, et implere et custodire in

ANNO DOMIM DCLX.XXHI.

NOTITIA HISTORIGA IN LEONEM PAPAM Tl.

NOTITIA HISTORICA IN BENEDICTUM II.

(Ex Mansi,anqrliss.Conc. Collect.)

o EPISTOLA PRIMA. B cmn summa sedulilate alque vigilantia prscura sub-

NOTITIA HISTORICA IN JOANNEM PAPAM V.