Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
CDRSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTBECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
1851
SiKCULUM IX.
B. FLACCI ALBINI
SETJ
ALCUINI
OPERA OMNIA
TOxMUS SECUNDUS.
VENETJNT 15 FRANCISGALLICIS.
2 VOLCMINA
Ex lypisIIIGNE, au Peiii-Mon:rouge.
BEATI FLAGGI ALBINI
SEU
ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI
—
OPERII PARS TERTIA. OPUSCDIA DOGMATICA.
OPUSCULUM PRIMUM.
LIBER SECUNDUS.
LIBER TERTIUS.
PROLOGUS. nOstra, tuule salva stta immortalitate, mortalis esset
Duas enim crealuras rationales condidit creator : [AL, mori potuisset], et diabolum hominis victorem
unam coeleslem, alteram terrostrera; et ulramque magis vinceret justitia^quam potentia, ut ostenderet
Iiberi arbitrii potestate r.obilitavit, ut voluntarie in . utrumque, et perpetuam ccqtiitatis sucejustitiam, et
dilectione Dei, et divinoepolcntise laude perpetualiter seternce bonitatis [suce] misericordiam. Justitiam in
atque beate permaneret. Sed quia prior, id est, an- angelo homicida sui ipsius alque hominis; in homine
gelica, non tamen tota, propria delectando 725 P°- vero ab eodem perdito misericordiam, quem graluito
tentia, ab amore summi boni rccedens, in seipsam magnccpietalis stioemunere redimere voluit. Quod in
delapsa, sni homicida facta est, oerumnosam atque sequentibus divina nobis donanle gralia dicturi sumus.
pcenalem irapietalis suce eeternitatem experta : pro- D CAPUT PRIMUM.
iride invidia contra hominem inardescens, ne coele- De gratia Dei, qua Deus homo factus est.
stem beatitudinis sedem possideret, incitavit eum ad In hoc eliam evidenler commendatur quod Spiri-
peccandum, efflcienseum suoesociura miserice, quasi tus sanctus sit donum Dei, sicut supra oslendimus,
quoddam solatium sibi esset ctim plttrimis pcenas dum dicitur in Syrabolo catholicce fidei, quod Chri-
pati : vel etiam ut injuria creatori inureretur [AL, stus de Spiritu sancto conceptus, ct ex Maria vir-
ingereretur], si creatura ad imaginem suam condita, gine sit natus. Cum aliter de illo, aliter de illa nattts
perdito dignitatis sucenomine etnumine [AL, nomine sit, non de illo sicut de Patrc, de illa vero sicut de
in seternum ignem succ], suce subderetur impietati. Matre : quid lamen hic sancti Spirilus mentio facta
Quodpius conditor non passus, miseratus hominem, est, nisi quod magna Dei gratia commendalur?
reformare eum volens ad pristincedignilatis nobilita- Quid enim natnra humana in homine Christo me-
tem, misit unicum Filium suttra hominera stiscipere, ruit, ut in unitate [AL, unitatem] personoe unici
ut idem, qui Deuserat ex Deo , esset homo ex ho- Filii Dci singulariter esset assumpta? Qua; bona
mine, et immorlalis haberet aliquid unde mori po- voluntas? Cujus boni proposili sludium? Quce bo-
tuisset. Assumpsit itaque Dei Filius ex mortalilate na opera prxcesserunt, quibus mereretnr ista [AL,
39 B. F. ALBINI SEU ALCULMOPERUMPARS III. 40
eum de Virgine nasci? Quia hoc opus mirabile to-
Iste]homo, una fieripsrsona cumDeo, imo el homo i i
ipse Deus? Nempe ipse ex quo essehomo ccepit, non lum dono [Al.,' donum] Dei factum est, et donum
aliud ccepit esse quam Dei Filius, ethoc unicus, uni- Dei proprie Spiritus sanctus dicitur. Neque enim
mundum istum fecit Deus, dici eum fas est
genituset proprius; et propter Dei Verbum, quod quia
caro factum est, ulique Deus ; ut quemadmodtimest Dci Filium; haud enim eum oportet dicere natum
una persona quilibet homo, anima scilicet rationalis de Deo, sed faclum, vel creatura, vcl conditum, vel
ct caro, ita sit Chrislus una pcrsona, Verbum et inslitutum ab illo, vel si quid hujusmodi recte pos-
caro [AL, et verbum caro]. Unde naturce humansc sumusdicere. Nec igitur concedendumest, quidquid
tanta gloria nullis praecedentibusmeritis, sine. du- de aliqua re nascatur, continuo ejusdem rei fllium
bitatione graluito munere, nisi quia magna hic et nuncupandum. Ut de multis exemplis hoc proferam,
sola Dei gratia fidelitcr et sobrie considerantibus certe qtti nascuntur ex aqua et Spiritu sancto, ne-
evidcnter ostenditur? ut intelligant homines pcr que fllios eos recte quisquam dixerit aquoe, vel Spi-
eamdem graliam se justificari posse a peccatis, per ritus sancti, sed plane dicunlur Filii Dei Patris et
quam factum est ut homo Christus nullum possit malris Ecclesioe.Sic ergo de Spiritu sancto nalus est
habcre peccalum. Sic sanctam Virginem matrem Filius Dei Patris, et non Spiritus sancti. Si enim
scilicet Filii Dei, angclus salutavit, quando ei futu- II Filius Spiritiis sancti diceretur Christus secundum
rum nuntiavit partum : Ave (inquit) gratia plena; humanilatem, duo Patres essent in sancta Trinilate,
ct paulo post: Invenisli (ail) gratiam apud Deum et Deus homo factus, duos habuisset Patres, unum
(Luc. i, 28, 50). Et haec quidem gratia plena, et divinitatis, alterum humanitalis. Sed quis hoc di-
invenisse apudDeum gratiam dicitur, utDomini sui, cere audebit?
imo Domini omnium, salva virginilate, mater esset. CAPUT IV.
CAPUT II. Quomodo intelligenda sit missio Filii a Patre 1
Ad commendationemejusdem graliw, beatus evange- Qticerendum est quomodo intelligatur missio Fi-
lista Christum ait, plenum gratia et veritate. lii ? Pater enim solus nusquam legitur missus; de
Filio quidem ita scribit Apostolus : Cum aulem venil
De ipso aulem Domino Joannes evangelisla cum
dixisset : Verbum caro factum est, et habilavit in plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, faclum
ex mutiere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant,
nobis; adjunxit : Vidimus, inquit, gtoriam ejus,
a et rcdemiret (Gal. iv, 4). Cum autem ait : Misit Deus
gloriam quasi unigenili Palre, plenum gratice
Filhtm suum, fuclum ex muliere, satis ostcndit eo
veritatis (Joan. \, 14). Quod ait : Verbum c.aro fa- -<
missum Filium, quo faclus cst ex muliere.
ctum est, hoc est, plenuni gratiw; quod ait: gioriam ( ipso
a Patrc, hoc est, plenum veritalis. Quod ergo de Dao natus est Dei Filius, in hoc mun-
quasi unigeniti do erat, sicut Evangelisla ait : In mundo erat, et
Verilas quippe ipsa unigenitus est Dei Filius, non
sed natura. Gralia hominem tanla mundus per ipsum faclus est (Joan. i, 10); quod au-
gralia, suscepit
tem de Maria virgine natus est, in hunc mundum
unitate personoe, uUJem ipse essel eliam filius ho-
missus advenit. Nam et ipse Dominus ait: Ego a
minis, qui Dei Filius unicus unigonitus. In ipso uno
Deo el bomine, plena gralia humanitalis, plenaque Patre exivi, et veni in hunc mundum (Joan. xvi, 28).
divinitaiis veritas agnoscitur; 726 nsec plenitudo [Ergo a Palre exire, et venire in hunc mundum] hoc
divinitalis in seipsa plenituditiem habel gralioe, qua est mitti. Quid igitur est quod de illo idem ipse
cst [A/., quoeest] tota humanitas in divinitate sua; et evangelista riicit : In mundo eral, et mundus per
eum factns est, et mundus eum non cognovit(Joan.
plcnitudo gralioeplenitudinem in se habet veritatis,
qua est [AL, quae est] tota divinitas in huma- i, 10); deinde subjurgit : In sua propria venit?
a Illuc utique missus est, quo venit. At si in hunc
nitale sua. Ita ut plenitudo veritalis plenitu-
dinem in se habeat graliae, et plenitudo gratioe mundum missus est, illuc cst missus, ubi erat. ln
mundo erat, et in mundura missus est. Quam mis-
plenitudinem in se habeat verilalis. [Sic est ergo
Christus plenus gratioe et veritatis], ut sicut a divi- 10 sionem tamen opus esse sanctoe Trinilatis nulli ca-
nitate pleniludo humanitatis suscepta est, ita in Iholico dubitandura est.
humanitale ejus plenitudo sit divinitatis, Apostolo CAPUT V.
testante, qui ait: In quo habitat omnis plenitudo di- Quomodomissio sancti Spiritus sil intelligenda.
vinitalis corporaliter (Coloss. n, 9). *>Sicut enim a Patre Spiritus sanctus mittitur, ila
CAPUT III. et a Filio; utrumque enim in Evangelio legilur ipso
Quomodonon sit Christus Filius Spiritus sancti, dum Domino dicenle : Dum autem venerit Spiritus Para-
in Symbolodicitur, de Spiritu sancto et ex Maria cletus , quem Pater mittet in nomine meo (Joan.
virginenalus? xiv, 26). Etillud de seipso : Cum autem venerit Spi'
Illud vero movere poterit, quomodo dictura sit ritus Paracletus, quem ego mittam in nomine Patrit
Christum de Spiritu sancto natum et Maria virgine, mei; sed ista missio per quasdam visibiles ad horam
cum Filius nullo modo sit Spiritus sancti filius? facta est creaturas. Facla est enim quaedamcrea-
An ideo dicitur de Spirilu sancto natus, quia fecit turoe species ex tempore, in qua visibiliter ostende-
» Vide S. Ang. lib. n de Trinitate, num. 7 et 8. i .£neas Paris., cap. 87.
A4 DOGMATICA.- DE FIDE S. TRINITATIS LliSRIIII. -LIB. III. 42
retur Spiritus sanctus, sive cum super 727 ipsum Ak tur, ut sequalis Patn ostendatur, sicut [lbi, uhi
Dominumbaptizatum corporali specie columba de- idem] ipse ait : Ego et Pater unum sumus (Joan.
^cendit(Ma(fA.m,16); vel etiara corporali specie in x, 30); unum, propter substantioeunitatem; sumns,
linguis igneis visus est super apostolos descendisse propter personarum proprietalcn. Quod diligen-
leclor conside-
(Act. n, 3). Ha?c operalio visibiliter expressa, et lissime [AL, prudenlissime] prudens
oculis oblata mortalibus, missio sancti Spiritus dicta rare debet, quid pro qua dicatur forma : cum lamen
est, non ut appareret ejus ipsa substantia, qua et et in forma servi, cl in forma Dei, idem ipse sit
Dei Patris ; in forma Dei
ipse invisibilis et incommutabilis est, sicut Pater et Filius, unus, unigenitus
Filius; sed ut exterioribus visis liominum corda oequalis Patri, in forma servi minor Palre. Qua-
commonerentur [AL, commoverentur] temporali propter [AL, itaqtie] non immerito Scriptura utrum-
manifestatione venientis, ad occultara aeternitatem que dicit, et cequalem Patri Filium, el Patrem ma-
semper praesentis convertere. jorem Filio. IHud enim propler formam Dci : hoc
CAPUT VI. autem propter formam servi, sine ulla personccdis-
Cur solus Pater missits non legatur ? crelione [AL, naturali eonfusione] intelligitur. In
forma Dei, in principio erat Verbum; in forma servi,
Ideo Paler missus non legitur, quia incarnatus g8 Verbum caro factum esl (Joan. i, 14), id est, Deus
iion creditur. Congruenter dictus est missus ille, homo factus est. In iUj ex aeterno
autem in oequalis[Patri];
qui in carne apparuit [misisse illum, qui in ista ex tempore minor. In forma qua ccqualisesl
ea noii apparuifj. Forma igitur illa suscepti homi- fecit hominem ; in forma qna minor est Palre,
Patri,
nis, Filii persona est, non etiam Patris. Quapropter factus est homo. Proinde in catholica fide sine ulla
Paler invisibilis una cum Filio secum invisibili, dubitatione confirmaliim est hominem
illum, quem
eumdem Filium visibilem faciendo. misisse eum,
dicius csl. Ita vero accepta [est] forma servi, ut suscepit sapientia Dei ex virginali utero, nihil minus
habuisse quam cceleri homines, quantum pertinet ad
manerct incommutabilis forma Dei. Quod vero in humanae naturoe, in qua homo creatus
Filio apparuil carnalibus oculis, ab invisibili sancta integritatemet nihil omnino ex eo, quod deceptor horaini
Triniiale factum est [sicut Abrahoe ct Moysi, et est,
invexit. Quantum autem ad excellentiam personae,
Joanni Baplislaeet trihus discipulis in monte].
i CAPUT vn. longe aliud est quam cseteri homines, quia idem
homo, una persona, cum Dei Verbo faclus est.
Quare Filius nunc wqualis, nunc tninor Patre
dicatur ? CAPUT VIII.
Ex una sententia Aposloli duse in Filio Dei na- C Qunre nusquam Spiritus sanctus Patreminor legatur?
turce intelliguntur : una, in qua est per omnia oequa- b Ideo autem nusquam scriptum est, quod Deus
lis Patri : altera, in qua minor est Patre, ubi ait: Pater major sit Spirittt sancto,- vel Spiritus sanctus
Qui cum esset in forma Dei, non rapinam arbitraius minor Deo Patre, quia non est ita a Spiritu sancto
est esse cequalis[Al., wqualem]Deo, sed semetipsum coluieiba,in qua apparuit, assumpta; vel ille ignis,
exinanivit formam servi suscipiens (Philip. n, 6), in quo descendit super apostolos, in unam perso-
Proinde quaedam ita dicunlur in Scripluris sanctis, nam divinitatis suse, sicut assumpta est a Filio Dei
utminor Filius intelligatur, sicut ipse ait : Pater ex virgine Maria humanitas in unam suse deitatis
majormeest(Joan. xtv, 28); qusedamveroita dicun- personam. Neque enim columbam beatificavit Spi-
» In Cod. VindohonensiTheol. 433, scec. 12, ca- lionis ostendit, Spiritus, inquit, Domini
super me,
put 7 hujus libri discrepat a priori, et ita habet : propter quod unxit me ; evangelizarepauperibus mi-
c Qua discretioneinlelligendussit nunc wqualis Patri sit me, prwdicare captivisremissionem,ctc. (Luc. iv,
Filius, nunc autem minorl 18 ; Isa. LXI,1). Ad quoe facienda ideo se dicit mis-
i Quapropter cognita ista regula intelligendarum sum, quia spiritus Domini super eum est.
Scripturarum de Filio Dei, ut distinguamus quid in i Secundum formam Dei omnia pcr ipsum facta
eis sonet secundum formam Dei, in qua est, et if. sunt; secundum formam servi ipse faclus ex mu-
ccqualisest Patri; et quid secundum formam servi u liere, factus sivblege. Secundum tormam Dei ipse et
quam accepit, et minor est Patre • non conturbabi- Pater unum sunt; secunduin formam servi non venit
mur tanquam contrariis el repugnantibus sanctorum facere voluntatem suam, sed volunlatem ejus qui
librorum sententiis. Nam secummm formam Dei eum misit. Secundumformam Dei, sicut Pater habet
sequalisest Palri 728 et Filius et Spiritus sanctus; vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in
quia neuter eorum creatura est, sicut jam osten- semetipso(Joan. v, 26); secundum formam servi:
dimus : secundum autem formam servi minor est Tristis est anima mea usque ad mortem; et, Pater,
Patre, quia ipse dixit: Pater major me est (Joan. inquit, si fieri potest, transeat a me calix isle (Math.
xiv, 28). Minorest seipso, quia de illo dictum est: xxvi, 38-59). Secundum formam Dei ipse est verus
Semelipsumexinanivit (Philif. n, 7); minor est Spi- Deus et vits ceterna; secundum formam servi factus
ritu sancto, quia ipse ait: Qui dixerit blasphemiam est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis
in Filium hominis, remittetur ei; qui autem dixerit (Philip. H, 8). Secundum formam Dei omnia, quae
blasphemiamin Spiritum sanctum, non remiltetur ha.bet Pater, ipsius sunt : Et omnia tua mea sunt,
(Matth.xu, 32). Et in ipso virlutes operatus est di- inquit, et mea tua (Joan. xvn, 10); secundum for-
cens : Si ego in Spiritu Dei ejicio dwmonia, certe mam servi non est ejus doctrina ipsius, sed illius,
supervenit m vos regnum Dei (Luc. xi, 20). Et apud qui eum misit. »
Isaiam dicit, quam lectionein ipse in Synagoga b Vide S. Augustinum, lib. xi de Trinilate, nun).
recitavit, et de se completam siue scrupulo dubita- 11.
PATBOL.CT. 9
43 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III 4i
ritus [sanctus], vel illum flatum, vel illmn ignem, il duas personas, id est, veri Filii Dei, et adoptiyi [AL,
sibique et personcesuaein unitatem habilumque con- veri Filii et adoptivi]; cum certissimum constet, in
juuxit in celernum, sed apparuerunt isla, sicut illam personam, quam habuit seternaliter de Patre
opportune apparere debuerunt, creatura servienlc gcnitus, Dei Filium humanam assumpsisse natu-
creatori, et ad nutum ejus, qui incommulabiliter in ram, quam nemo calholicus fide confirmatus adopti-
seipso permanet, ad ettm significandum el demon- vam esse ausus est dicere. Deus Dei Filius humanam
strandum, sicut significari et demonstrari mortali- assumpsil naturam, non personam, in celernam sus-
bus oportebat, mutata atque conversa. Quamvis cipiens personam divinitatis lemporalem humanita-
Spirjtus sanclus apparuisset in spscie columbse vel tis substantiam. Homo transivitin Deum, nonversi-
ignis, non possumus tamen dicere Spirilum sanctura bilitate naturae, sed propter divinae unitatem pcr-
Deum el columbain, aut Deum el ignem, sicut dici- sonsc. Ideo non sunt duo Christi, nec duo Filii, sed
mus Filium Deum et hominem. Propter has igitur unus Christus, et unus Filius, Deus homo.
corporales fonnas, in quibus apparuit Spirilus san- CAPUT X.
ctus, missus dicitur, non propter eas minor Patre Quod nec Pater nec Spiritus sanctus, sed solus
dici potest, sicut Filius prqpter formam servi; Filius incarnalus sit.
quia illa forma servi inhaesit illi ad unitatem per- 1 Quanquam una sit natura sanctae Trinitalis, non
sonce perpctualiter, illse vero species corporales, tamen lota Trinilas incarnala est; sed sola Filii per-
id cst, coluinba et ignis, ad demonstraudum quod sona humanam misericordiler
suscepit naturam. Nec
opus fuit, ad tempus apparuerunt, et esse poslea tamen ita Dei Filius incarnatus est, ut una esset
desiilerunt. in eo natura divinitatis et carnis. Neque enim in
CAPUT IX. Christo hoc deitas potuit esse quod caro, aut caro
Quod aliter intelligendum sit Verbum caro factum, qttod deilas : quia utraque nalura, id est, divini-
atque aliter Verbum Dei in quolibet sanctorum. tatis et humanitatis, in sua permansit proprietate.
Multis modis, dicit deiloquus Paulus, Deum locu- Propterea utique humanam naturam, id est, cai*
tum esse pairibus in prophelis, novissimis itaque nein rationabilcmque animam non a tota Trinilate ,
diebus locuium nobis esse in Filio suo [Al., novissi- sed a solo Filio confitemur
susceptara, in unitateni
me vcr.o](Hebr. i, 1). Et ut cerlissime intelligeretur,
quippe personce, non in unilalem naturce. Utique
:
de quo Filio dixisset, mox subjunxit dicens Quem persona Filii non est eadem,
ct quce Patris est, aut
constituit hwredem universorum, per quem fecit Spirilus sancli. Unitas ergo personse, manente dun-
et swcula (lbid., 2).Per illum vero, per quem omnia taxat
est , utriusque proprietate substanlice , sicut in
creavit, id est, Christum Dei Filium, locutus ( Ghristo personam non fecit duplicem , sic humanoe
novissimis sceeuli temporibus sanctis suis ; quamvis naturie non fecit sanctce Trinilati
susceptionem
Deum locutum esse in prophctis legatur [AL, lega- communem. Ad
Do- personam quippe Dei Verbi tan-
liius]. Sicul dicitur 729 principium loquendi tummodo acceptio illa servilis formce pertinet: sed
mino in Oscc (Oseei, 2) : vel etiam, verbumDomini nihil divince
pleniludinis abstulit; nibil dominationis
facium ad quemlibet prophetam, sicut legitur : Ver- ademit in Christo bumanilatis susccptio. Hinc est
bum Domini faclum est ad Isaiam prophetam (Isaiw quod in uno eoderaque Christo et humanoe naturae
xxxvm, 4). Non igitur ila Christus verbum Dei ha- veritas claruit, et divinoe naturae incommutabilitas,
buit in se, sicut alii sancli, sed ipse est Verbum oeterna. Hoc tamen sciendum est quod
aliudest Ver- permans:'.
Dei. Aliud est enim Verbum incarne, haflc servilem formam, quam solus Dei Filius acce-
bum caro faclum; aliud est Deus in homine, aliud
pit, tota Trinitas fecit. Quani lamen certum est a
est Deus homo. Ideo Dei Filius non solum secun-
tota sancta Trinitate factam, ad solam Filii Dei
dtimveram divinilatem, quam habet de nalura Dei
pertinere personam. Non enim Pater carnera assum-
Pairis, sed etiam secundum carnem, quam veram
naturaliier habet de corpore heatce Genitricis, Deus , psit,erat neque Spirilus sanclus, sed Filius tantum, ut
[) qui in divinilate Dei Patris Filius, ipse fieret in
verus, etcreditur et prasdicatur ab omnibus calho-'
homine ntatris virginis filius, ne Filii nonien in al-
licis : quoniam aeterna divinitas Filii cum plena hu-
teram transiret personam, qui non esset nalivitate
manitate sua, et eadem plena humanitas Filii cum
filius. Dei ergo Fifius, hominis factus est filius : na-
selerna divinitale sua, una est in sancta Trinitate
tus secundum veriiatem naturse ex [ Deo Dei Filius
persona; et hoec non adoptiva, sed propria et per- et secundum verUatem palurce ex ] homine hominis
fecta, et ipse tolus in divinilate atque hunianitaie
filius in uiraque nalura , non appellatione tantum,
sua unigenilus et verus Dei Filius, idem [AL, ideo] vel
cum Patre et Spiritu sancto, unus est Deus verus, adoplione, sed veritate Dei Filius.
non nuncupativus, sicut Hispanica hwresis impia 730 CAPUT XI.
temeritate aflirmare praesumpsit, asserens Dei Fi- De eo quod Verbum Dei, sum carnis conceptione,
lium in divina natura Deuin esse verum, et in bu- conceptum sil in utero Virginis.
mana nuncupativum; similiter et in divina natura Solus itaque, sicut diximus, Filjus Dei aceepit
proprium Filium Dei, et in huraana adoptivum, divi- carnem, ut possit [ AL, posset ] corporeis oculis vi-
ilens unam nersonam Filii Dei cum flestorio in deri, et corporeis manibus conlrectari. Solus huma'
45 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. — LIB. III. 46
nam naturam sic accepit, ut suam faceret; et per /L (Joan. III , 13). Hcecloquebalur in terra Filius ho-
illam divinitatis quoque sucenotitiam misericorditer minis,sed idem ipse Filius hominis.erat in ccelo.
hominibus infunderet [Al., insinuaret]. Nec tarnen Quamvis in unius corpusculi viderelur latuisse an-
uilateiius credi dcbet carnem Christi sine divinitate gustia, tamen omnium creaturarum regebat latitu-
conceptam in utero Virginis, priusquam susciperetur dinem. Nec alius est per qiiem omnia creata sunt;
a Verbo ; sed ipsum Verbum Deuni [ Al., Domini] [ alius ] qui creatus est homo; idem, ipse creator et
sucecarnis acceptione conceptum, ipsamque carnem creatura : creator in divinitate, creatura in huma-
Verbi Dei incarnalione conceptam, eamdemque car- nitate. Non alius, sed aliud, quia non una natura
nem humance naturse veram habere Dei Filium, qua in eo, sed una est omnimodis persona. Non ita in
de Virglnc Verbum Deus natus est. Non erga ad bea- sancta Trinilate dicendum est vel intelligendura;
tam Virginem locali molu Verbi divinitas venit, sed non enim fas est dicere de Patre el Filio, et Spirilu
ineffabili potentice suoe manifestatione, et uterum sancto, aliud, 731 1u'a una h°rum est natura; sed
nialris gignendus implevit, nec dimisit Patrem, alius, quia personarum distantia est in eis. Iu Christo
cum venit ad Virgineih. Ubique totus, ubique per- itaque non est personarum distantia, sed natura-
fectus : nec plenitudo divinitatis partiri potest, sed rum; ideo alius non debet dici, sed aliud de eo [AL,
totus Filius in Patre, lotus Filius in ulero Virginis; ]S de Deo ]. Quocirca omnimodis unus est atque idem
lotus Filius ex utero ejusdem beatoe Virginis carnem mortalis et immortalis, passibilis et impassibilis.
assumens, in qua crucifixus est, et sepultus ; in qua Ideo Dominum gloriae dixit Apostolus crucifixum
resurrexit, et in ccelum ascendit, et in dextera Dei ( / Cor. 11,8), quamvis sola humanitas passionibus
sedet; in qua etiam venturus est judicare vivos el subjaceret. Crucifixus est ergo Dei Filius, sed se-
morluos ; et in qua videbunt eum omnes tribus ler- cundum carnem, sicut in alio loco idem ait Aposto-
rte ; non in ea humilitate qua judicatur [ Al., judi- lus : Nos autem prmdicamus Christum crucifixum,
catus est], sed in ea claritale, qua judicaturus est Judais quidem scandalum, gentibus aulem stultitiam
universum mundum. (I Cor. 1, 23 ) ; ipsis autem vocatis Judceiset Grae-
CAPUT XII. cis Chrislum Dei veritatem [ Al., virlutem ] et Dei
De mediatore Dei et hominum, homtne Jesu Christo* sapientiam.
Nullus plane veram pacem cum Deo habere pote- CAPUT XIV.
rit, nisi per mediatorem Dominum Christum, qui De Maria Virgine, et incarnalione Verbi Dei.
est in duabus naturis, verus Deus vcrusque liomo, Beatus evangelista ut proprietatem unius personce
unus Christus, idem sacerdos et sacriflcium, ve- /2 in Christo ostenderet, ait : Verbumcaro factum esf
niens ad nos offerre pro nobis quod sumpsil ex no- (Joan. 1,14 ). Verbum, quod erat apud Deum, an-
kis, ut auferret a nobis quod invenit in nobis, id tequam mundus essct, per quod mundus factus est;
est, peccata. <>Sicut enim diabolus mediator est ad Verbum quod non amisit seternitatem suam , quam-
mortem, qui superbus superbientem hominera per- vis in temppre ex virginaii utero carnem assumendo
duxit ad morlem, ita Christus mediator ad vitam, homo fleri voluissel. Quod Verbum pcr omnipolen-
humilis hominem obedientcm reduxit ad vitain : liam suam voluit hunc hominem quem assumpsit,
quia sicut ille elatus cecidit, ei dejecit consenlien- hoc ficri ex tempore, quod ipse semper fuit sine
tem, sic iste humiliatus surrexit, et erexit creden- tempore, id est, proprius Filius Dei, ut non possint
tem. Idcirco autem mediator, quia idem Deus atque dici duo Filii Dei, alius ante tempora genilus, et
homo yerus, hahens cum Patre eamdem divinilalis alius natus ex tempore, sed unus Dei Filius pro<-
naturam, et humililalis eamdem cum matre sub- prius et perfcctus Dominus noster Jesus Chrislus.
slantiam. Habens ex nobis ttsque ad mortem iniqui- Quem beata virgo Maria, salva integritale sui cor-
tatis nostrsepcenara, habens incommutabilem de Deo poris, Dettm edidit et hominem, quae fuit lana mun-
Patre justitiam. Propter nostrara iniquitatcm tem- dissima, et virginitate clarissima, et
incomparabilis
poraliter mortuus, propter justiliam suam et ipse jD universis quoe erant sttb ccelo virginibus, eratque
semper yivus, qui cruciflxus est ex infirmitate no- talis ac tanta, ut sola digna fieret divinitatem in se
stri; sed vivit ex virtute sua (/ Cor. xm ). recipere Filii Dei. Sicut enim conchylii sanguinem
CAPUT XIII. lana suscipit, ut purpura ex eadem lana, imperiali
De eo quod 15 Christo sit naturarum distantia non majestati lanlummodo digna fiat, qua nullus alius
personw; el in sancla Trinilale personarum , non induitur, nisi augusta prseditus dignilate : ita Spiri-
naturw. tus sanctus supsrveniens in beatam Virginem , [et]
Neque Dei Filius, Deus aeternus ex Patre, Deum virtus Altissimi obumbravit eam, ut lana fleret di-
deseruit Patrem, quamvis homo factus esset ex ma- vinitate purpurata, solummodo reterno imperatori
tre : sed idem qui gerebat quce hominis sunl in ter- indui dignissima. Et sic facta est beatissima virgo
ris ; idem ipse gerebat in coelisquse Dei sunt. Sicut Maria QeoTom;, sicttt el Xpio-TOToxof. Nam et ante
ipse ait in Evangelio : Nemo ascendit in ccelum, nisi eam fuerunt alioe in populo X/SIO-TOTOXKI , id est,
qui descenditde ccelo, F.Uiushominis, qui est in ccelo chrislorum genitrices, non tamen virgines, r.ec
8 Vide S. Augustinum, lib. iv de Trinitate, n. 13
47 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III 48
Spiritu sar.cto, et virtule Altissimi obumbratce, ut. Vdistinguit [ Al., distinguunt ] in Christo, divinilas
dignce Dcum generare invenirentur. Hccc autcm ct deseruil humanitatem, nec in ipsa etiam passione.
X,oto-TOToxof, ct sola 6£OTOXO?, et sola virgo ex Spi- Quod ut facilius intelligi possit, exemplis fides robo-
ritu sanclo el virtute Altissimi concipiens, ac sic randa est. Verbi gratia, si securis ictu arborern [AL,
glorificata, ut Deum Dei Filium coaelernum et con- dicamus securis ictu arborem quam] verberaveris,
substanlialem Patri generaret. Virgo ante partum , et splendorem in ea simul percusseris solis, arbori
virgo in parlu, virgo post partum : dignum enim quidem vulnus infligis, solem vero, cujus et splen-
eral, ut Deo nascente, meritum cresccret castitatis, dorem simul percutis et calorem, impassibilem de-
ne per ejus adventum violarentur integra, qui vene- relinquis. Quod si arborem ictu securis percussam
rat sanavc corrupta. Nec regnator cceli virginalis sol non deserit, quanto magis sanctum suum Dei
uteri dedignatus [ Al., indignatus ] est angustias Filius, quod est Verbum , in passione non deseruit,
intrare, qui omnium creaturarum implet latitudi- quamvis ipsa divinitas impassibilis semper in sua
nem , cui angelorum militia nato decantare venerat: permaneat natura. Sicut Moysi [A/., Moyse] duce
Gfoiifl in excelsisDeo, et in terra pax hominibusbonw populi Dei vidente, rubus flammam hahuit, sic vere
volunlatis ( Luc. n, 14). passa est humanitas Christi; et sicut vere non incen-
a CAPUT XV. sus est, sic vere non passa est divinitas. Non ta-
Quid 'cuiqne natnrw in Christo conveniat. men alicubi divinitas humanitatem, ex quo in uni-
Firmissime credere debemus sub unius personae tatem suce personse assumpta est, deseruit; verum
proprietate duarum esse in Christo nalurarum in- etiam de eodem liiatris utero, idem Deus homo fa-
siguia : non ut divisionem faciamus unius Christi, ctus exivit, et in cruce idem Deus, homo factus pe-
sed ut in uno Dei Filio et uno Christo duas distin- pendit, ct in sepulcro idem Deus homo factus jacuit,
guamtis substautias : unam qnce initium habuit ex sed in sepulcro secundum solam carnem idem Deus
virginali utcro, alteram quse sine initio coaeternaest hoiuo jacuil; et in infernum secundum solam ani-
Deo Patri ; unam quce aetate proflciebat et sapienlia mam descendit. Quidquid enim in Christo factum
( Lnc. II , 52), alteram quce seterna est Dei virtns et esse legitur, ab uno Christo, et ab uno Dei Filio
Dei sopicntia. Ut de plurimis pattca dicaraus, unam geslum esse, nullus calholicus dubitare debet. Hcec
quoe dormiebat in nave et excitata cst a discipulis , vero omnia personaliter tolus Christus dignatus est
alteram quoe imperabat ventis et fluctibus ( Multh. agere. Ipse quippe suas passiones invenitur opera-
viii); unain qua [ AL, quce, el sic in seqq.] plorat tus, qtii nihil habtiit quod paleretur invilus. Ipse
amicum mortiium , alteram qua voce sola vocat eum ,, etiam et opus et auctor operis. Jam vero, cum Chri-
"*
de sepulcro et restiscilat ad vitam (Joan. xi) ; unam slus ttno eodemque tempore el in sepulcro jacuit, et
qua tristalur usque ad morlem ( Mallh. xxvi), aliam in infernum descendit, quis non inseparabile nahirse
qua libcrat sanctfS a trislitia et dat eis gaudium vitoe utriusque opus videat ? Et quis in ipso uno atque
pcrpetuoe; unani qua videntibus apostolis ascendit in inseparabili opere, propria carnis et animae, ac di-
ccelos (Actor. 1), et sedet ad dexteram Patris, al- vinitatis [ opera ] non evidenter agnoscat ? Ut enim
teram 732 Quade sintt Patris nunquam abscessit, secundum carnem in sepulcro jaceret, lotiis Christus
sed semper cum Patre et in Patre fuit, et esse non fecit? sed sepulturcecapax sola caro naturaliter fuit.
desinit. Salva igilur proprielate ulriusqtie naturoe, In infernuin quoqtie ui secundum animam Christus
et in unatn coeunte personam , suscepta cst a maje- descendeiet, nalurce ulriusque, id est, divinseatque
State humilitas, et a virtute infirmitas, ab a?terni- faumanseunum fuit opus ; sed solius animacnatoralis
tate morlalitas ; et ad perficiendum opus salutis hu- fuit ille descensus ; sicut eodem tempore, totus in
manae, natnra incommutabilis, naturac cst unita ccelo et in lerra, non cessabat Christus operari : at
passibili, ut mediator Dei et hominum homo Chri- solius divinitatis fuit, et loco non contineri, et quce
stus Jesus ct mori possit [ Al., possct ] ex uno , et ad gubernationem universitatis pertinebant, cum Pa-
mori non possit ex altero. Propter unius personoe rj tre naturaiiter et oequaliler operari. Inde est quod in
identitalem, communis Deo cl homini dicitur, vel omnibus illis operibus passionis et mortis. auctoritas
gloria vel contumelia : proinde sic in uno Christo apostolica, quod tolus in se operatus est Christus,
coramunia naturse utriusque inveniuntur oflicia, ut sic uni personae operantis assignat, ut quid cujus
cum non dividatur in virtutibus alque in infirmita- naturoe sit, indtibitanler ostendat. Nam et beatus
tibus Christus, tamen in opere aliquid utriqtte na- Paultis de uno eodemque Christo dicit : Et si cruci-
turoe non sit comraune. Quidqttid tamen gestum est fixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtule Dei (II
in Chrislo, uniis hoc gerebat Christus, non duo Cor. xm, 4). Et beatus Pctrus, propheticum sic
Christi. In operibus proprietas dlscernitur natura- protulit de Psalmis eloquium, ut Christi aiaimam,
rum, in potcstate uiiitas personaeintelligitur. qttam in infcrnum noverat descendisse, ips$n dice-
CAPUT XVI. rct in inferno non dereliclam (Act. n.2T; Psal.
Quod divinitas hominem quem assumpsit, nunquam xv, 10); qua de inferis ad carnem die lertH»rever-
dimisit. tente , idem Deus secundum carnem, qua ki sepul-
In nulla siquidemproprietate operum quse naturas cro jacuit, de sepulcro surrexit. Et quadragesimo
« Hoc caput omittitur in cod. Vindobon.
49 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. — LIB. III. 50
. post resurrectionem die idem Deus, homo factus, Ai cum Christo, qttw sursum sunt quwrite, ubi Christus
in ccelumascendens in dextera Dei sedet, inde in fine esl in dextera Dei sedens; quw sursumsunt sapile,non
saeculiad judicandum vivos mortuosque venturus. quw super terram : mortui enim estis, et vila vestra
abscondita est cum Christo in Deo (Coloss. m, 1).
733 CAPUT xvii. CAPUT XVIII.
De baptismo Chrisli, et quod omnia quw gerebantur
in Christo, nostrw salutis causa gesta sunt. Quod Deus Pater quwdamopera facit per Filium sibl
coaHernum in forma Dei, quwdttm per eumdem
Dicit evangelista Chrislum beato respondisse Ba- Filiumin forma servi, Filium hominis.
ptistae, dum ad ejus venit baptismura : Sine modo, Ipse enim Dominus de potestate, quam habet ex
sic enim decet nos omnem implere justitiam (Matth. seterno cum Patre. et de potestate, quam accepit ex.
III, 15). Quid aliud [est], quod ait omnera justitiam tempore in fornia servi, sic ail: Sicut enim Pater
implere, nisi quod in seipso totius vitoe nostroe or- habet vitam in semelipso, sic dedit et Filio vitam ha-
dinem ostendere voluit, ut ipse alio demonstrat in bere in semelipso, et polestatem dedit ei judicium fa-
loco dicens : Qui sequitur me, non ambulat in tene- cere, quia Filius hominis est (Joan. v, 26). Genuit
bris, sed habebit lumen vitw (Joan. vm, 12)? Baptiza- itaque Deus Pater Filium vitam et poteslatem in
tus est ergo Christus, non ut ejus ulla dilueretur 1B semetipso habentem. Dedil enira potestalem eidem
iniquitas, qui omnino nullam habuit, sed ut ejus Filio jttdicium facere, qui in forma servi factus est
inagna commendaretur humilitas; ita quippe in eo horao. Deus Pater per duas in Christo operalur na-
baptisma quod ablueret, sicut mors nihil quod puni- turas : per unam quse ei communis est cum Deo
ret, invenit; qui solus itaque sic nasci potuit, ut ei Patre, ex eo quo Deus est; per alteram, qua ex vir-
non opus esset renasci: non enim renascebantur, gine Maria homo factus est. Per has duas naturas
qui baptizabantur baptismate Joannis, a quo et ipse in uno Filio Dei Deus Pater, duas facit resurrectio-
baptizatus est. Quapropter baplisma Christi non fuit nes humani generis, id est, animarum et corporum.
in aqua tantum sicut Joannis, sed in Spiritu sancto, Habent enim et aniince 734 mortem suam in im-
in remissionem peccatorum, ipso alibi dicenle : Nisi pietale atque peccatis, secundum quam mortem
quis renatus fueril ex aqua et Spiritu sancto, non po- niortui sunt: de quibus idem Dominus ait : Sine
test introire in regnum Dei (Joan. m, 5) : ut de mortuos sepelire mortuos suos (Luc. ix, 60), ut scili-
Spiritu sancto regenerati, qui in Christum credunt, cet in anima mortui, in corpore mortuos sepelirent.
habeant omnium remissionem peccatorum; de quo Mors est videlicet animse, quando Deus deserit eam
Spiritu Christus generatus, regeneratione non eguit: ob peccatorum magnilndinem; corporis mors est,
qui Spiritus sanctus, eo baptizato, in specie columboe ^ quando ab anima deseritur. Ab his duobus mortis
descendisse super eum visus est. Nec credendum est generibus resuscitatos duas dicimus resurrectiones
lunc dona eum sancti Spiritus primo suscepisse, qui habere. Nunc autem animarum in Ecclesia per Fi-
a prima conceptioneSpiritu sanclo plenus semperex- lium Dei [Al. omitt. Dei], Verbum Dei, fit resurre-
Stitil [AL, existitj, sed ut sanctoe et individuoeTri- ctio, quando per gratiam Dei vivificatoe resurgent
nitatis in baptismate demonslrareiur mysterium. [AL, resurgunt] a morle iniquitatis. Et hoecest pri-
Filius Dei baplizatur in homine, Spiritus Dei descen- ma resurrectio, quam [qui] habent, in secunda, quae
dit in columba, Pater Deus adest in voce, sfne cujus est corporum, feliciter resurgent in vitam oeternam.
invocalione, id esl, sanctse Trinitatis, nullum bapti- Filius vero hominis acccpit potestatem judicium
sma prodesse poterit. Ideo Dei Filius primus ipse facere, quod judicium in fine erit sseculi, et ibi non
[AL, ipso stto] suo in baptismate totam personaliler erit resurrectio animarum, sed corporum. Ideo ipse
ostendere voluit adesse Trinitalem, qui sacramento- Dominus has duas designal in eodem loco resurre-
rum suorum dispensaloribus erat praecepturus, do- ctiones : animarum, ubi ait: Amen, amen dico vobis,
cere omnes gentes, el baptizare eas in nomine Palris, quia venil hora, el nunc esl, quando tnorlui audient
et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvui, 15). Quid- vocem Filii Dei (Joan. v, 25); corporum vero : Ve-
"
quid igitur gestum est in cruce Christi, in sepultura, niel hora, in qua omnes, qui in monumentis sunt,
in resurrectione tertia die, in ascensione in coclunt, audienl vocemejus [Ibid., 28). Hora autem nunc est,
et sede ad dexteram Dei Patris, ita gestum est, ut ut resurgant mortui; hora erit in fine sseculiut re-
his rebus non mystice tantum dictis, sed etiam ge- surgant mortui; sedresurgunt nunc in mente, tunc
stis, configuraretur vila Christuna, queehic geritur. in carne; resurgunt nunc in menle per Verbum Dei
Nam propter ejus crucem dictum est : Qui autem Filium Dei; resttrgent tunc in carne per Verbum
Shristi Jesu sunl, carnem suam crucifixerunt cum Dwi, carnetn factum, Filium hominis. Animas ergo
passionibns, ei concupiscentiis(Gal. v, 24). Propter nunc suscitat Detts per Verbum, Filium Dei, ut vi-
sepulturam : Consepultienim estis cum Chrislo per vant in Christo; corpora suscitat Deus in finesaecnli,
baptisma in morlem (Rom. vi, 4). Propter resurre- per eumdem Filium hominis, ut aeternaliter vivant
ctionem : Ut quemadmodumChristus surrexit a mor- cum Christo. Neque enim ad judicium vivorum et
tuis in gloriam Palris, ita et nos in novitaie vitw mortuorum Pater ipse venturusest; nec tamen re-
ambutemus. Propter ascensionem in ccelum, sedem- cedit a Filio Pater; quoraodo ergo non ipse venturus
que ad dexteram Patris : Si autem consurrexistis est ? Quia non ipse indutus est forma servi, r.SC
51 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 5-2
videbitur in judicio. Videbuntnamque impii, in quem A I CAPUT XX.
comjmhxeruni(Zach. xu, 10). Forma illa erit judex, De resurrectione corpoium in novissimodie.
qiite stetit sub judice : illa judicabit, quoejudicala
est. Judicata est eiiiin iiiique, judicabit jiiste; talis Ipse Dominus noster Jesus Chrislus in resurre-
apparebit judex, qiialis videripossitet ab eis [quos ctione carnis suse, quam die tertio suscita,vit de
coroiiatimis est, ietab cis, quos] damhatiirus est. sepulcrd , nribis nostrae carnis veram ostehdit re-
forma ergo servi videbitur; occulta erit forma Dei, surrectionem, quara videlicet absque omni dubila-
qusejuslis videre solummodopromittitur ad aeternum tione firmissime credere deberiius; ut ih ea carne,
beatitudinis proemium. qria hic quisque vtvebat ih tiac proesenti viia, in
eadem resurgere debeat. N'Ccaliciii incrCdibiledebet
CAPUT XIX. esse potenliain divlnam corpora nostra de cujusciin-
De novissimisswcnli temporibus. que conditioiiis corruptione resuscitare posse. b
Quredam videhcet signa, quoe ipse Dominus in Absit hoc a fldetaostra diibitare, ut resuscitanda cor-
Evangelio ante flnem nuindi futura esse prcedixit, pora vitoeque reddenda, nori possint omnipolentia
transacta leguntur; qucedam vero imminentia quo- Creatoris omhia revocari [AL, non possit... revoca-
iidie sentiuntur . Quoedamitaque nceilum acta sunt, BS re], qiiaevel bestia, vel ignis o.bsumpsit, vel in pul-
sed futnra esse certissiine creriuntur, id est, fides verCm cineremque collapsa, vel in humoriem resolu-
israelitici populi, de qua Aposlolus ait : Ciwi intra- ta, vel in auras sunlexaltata [AL, collapsum, reso-
verit pleniludogentinm, tunc omnis Israel salvus fiet liilum, exallatum]. Absit ut sihus ullus secretumque
(Rom. xi, 25, 26); ct regntim Anlichrisli et crude- nalui-ae iia recipiat aliquid subtracium sensibus
litas ejus in sanctos; hcecenini crit novissima perse- noslris, ut omnium creatoris aut cognitionem lateat,
culio, novissimo imminente judicio, quam sancta aut cffugiat potestatem. Resurgent equideiri sancio-
Ecclesia toto tcrrnrum orbe patietur; universa scili- rum corpora ad gloriam, sine ullo vilio, sine uila
cet civitas Christi, ab universa diaboli civitate; deformitate; in quibus tanta feliciias [AL, facilitas]
quantaciiiiquc erit utraque supcr terram, cujus per- erit quanta et fclicitas. Quamvis enim aliquid de-
secutionis auctorem esseeumdem Antichristum non foririilatis habeant corpora eorum in hac proisehti
duhium est, qucm Apostolusfilium nominavit perdi- vita, vel inajus vel minus habentia, quam humanse
iionis atque refugam, utique, a Domino Dco; qni iiaturse deceal pulchritudinem, nihil lale habebunt
'extoUetursitpra omne quod dieitur Deus, ant [quod ln illa perpelucc felicitatis pcrfectione : in ea scilicet
colitur] ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se mensura et dignitate, quci vel futura erant, si ante
ianquam sit Detts (II thess. n, 4). Ecclesia equidem ** C jperrectaeoetatis decorem moriuntur, sive etiam ha-
sancta, dicitur Deus a. Colitur ilaque rccte tanliim- buerunt anle vergentis ad inlirmltatem octalisannos,
modo sancta Trinitas Deus : cujtis honorem ipipiis- membfbrum omnium pulciiritudine congruo decore
simus ille refuga sibi vendicare [AL, vindicare] proe- servata, ita ut nihil incongruum habebunl [AL, ha-
sumct. Alios adulaiionibus, alios terroribus, alios beant] in tilla corporis parte, quia spiritale erit
signis illicilans, ut se colant pro Deo, cujus persecu- fcorpusnon carnale. fjjtiamvis caro sii non spiritiis,
tionem trium semis annorum spatio, excandescere hbn tamen carnalibus subjacot [A/., siibjacebit] viiiis,
super terram in Apocalypsi prsedictum est (Apoc. xi, de quibus Aposlolus ait: Quia caro et sanguis regnum
12); sed ne tam immanis, et crudelis persecutio Dei non possidebunt (I CorKxv, 50). Procul erit
improvisa veniens, omnes minus paralos involvat, ab eis omnis infirmitas, omnis deformilas, omnis
Eliatn ct Enoch maximos prophetas venturos esse tarditas, omnis corruptio, orritiis egeslas, omnis
Ecclesiaehabct fides : per quorum doctrinam, popu- indigentia, et si quid aliud [quod illud] summi regis
lus Israeliticus convertetur ad fldem. Qui, cuin ipsi non decet regnum in quo rcsurrectiouis et promis-
primo trcs semis annos proedicaverint, in ipsa eadem sioriis flliioequaleserunt angelis Dei (Matlh. xxn, 30).
persecutione cum aliis fidelibus Christi, glorioso •. Ergo quidquid de corporibus vivis, vel post morlem
coronabuntur martyrio : percusso aulem illo perdi- de cadaveribus periit, humanosque efTugjlvisus, si-
tionis lilio, et impiissimo 735 lotius iniquitatis niul cum eo, quod in sepulcris remausit, Ln spiri-
magistro, ab ipso Domino,sicut Apostolusait: Quem talis corporis novitatem [AL, novitale], ex animalis
Dominus Jesus interficiet spiritti, oris sui, et deslruet corporis vetuslatemutatum, resurget incorruptione
illustratione adventussui (II Thess. n, 8), non con- atquc immortalilate vestitum. Resurgent el impii
tinuo dies judicii secuturus esse credendus est, ut unusquisque cum sua carne, ul cum diabolo et an-
adimpleatur quod ipse Dominus in Evangelio ait: gelis ejus puniantur. Utrum saue ipsi cum vitiis, et
De d,tequtem illo et, hora nemo novit, neque angeli, deformitatibus eorum corporum resurgant, quaecun-
neque Filius, nisi Paler solus (Matth. xxiv, 36) : que in eis vitiosa et deformia membra geslaverunt,
quomodo haec Doraini verba intclligenda sint, loco inquirendo laborare quid opus est? Neque enim fali-
opportuno superius exposuimus. gare nos debet incerta eorum habitudo, vel pulchri-
'*t.ocus corruptus, qui ope mss. corriginon pottiit. fleiis. »
Mss. IlojGh.habet: « Snprfidmne, qu6ddieitar Detis, » Vide S. Au|nsikium, Hb. Mli Be Civ. Dei,
aut qiiod coiitur Ecclesia equidcm sancta, dicitur cap. 20.
53 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINTTATISLIBRI. III. — LI3. III. U
tudo, quorum erit certa et sempilerna damnalio. A CAPUT XXII.
Hoc certissirae scieudura est, quia nemo nisi per De wlerna beatitudinesanctorum.
indebitam miscricordiam Dei liberabifur : et nemo Qttid vero acltiri sint sancti in illa requie sumrrtofi
nisi per debitum judicium damnabitur. Tunc sancti beaiiludinis, Psalmisla exposuit dicens : Beati qui
scient plenius, quid boni eis contulerit gratia; vel habilant in domo lua, Domine, in swculumswcutilau-
quid essent consecuti [AL, consecuturi], si divina dabunt te (Psal. LXXXIII, 5). Et expressius ipse Domi-
eoS gratuilo munere non elegisset misericordia; uus in Evangeliodemonstravit, [ubi ail]: Beati mundo
et quam verttm sit, quod in Psalmo canitur : wrde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth.v, 8).
Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine Hcec[esl] absque omni perturbatione bcata Dei pax,
(Psal. c, 1). quoe exsuperat omnem sensum, in qua videbitur
Deus deorum in Sion, id est, in speculoperpeliice
CAPUTXXI.
quietis. Oiiinia quippe membra et viscera incorru-
De justorum prwmio, et pcenapeccatorum.
ptibilis corporis, quoenunc videmus per usus ne-
De igne diei judicii Apostolus ail: Uniuscujusque cessiiatis distriliuta habere ministeria, prolicicnt
opus qualesit, ignis declarabil (I Cor. m, 13). De laudibus Dei, quia nulla eritillis tunc necessitas h-
igne purgatorio hoc eum dixissenon est dubitandum, B **borandi, nulla cujnslibet indigentice molestia, sel
quem ignem aliter impiisentient, aliter sancii, aliter plena cerlaque securitas et sempiterna felicitas et
justi. Impii siquidemde illius ignis cruciatu ad per- indeficiens loelilia. Quam ineffabilis erit fclicilas
petuas ignium flammas detrudentur. Sancti vero, illa ubi nullum erit malum,ubi nullum deerilbonuin !
qui sine omni 736 peccatorum macula in corpori- Vacabitur Dei laudibus, qui erit omne bonum iu
bus suis resurgent, qui supra fundamentum , quod omnibus. Unus amor onmibus, una concordia cun-
est Christus, aurum, argentum el lapidcs pretio- ctis, verus honor, qui ntilli negabilur digno, nulli
sos sediflcaverunt, tanta facilitate illttm pervolabunt deferclur indigno. Nec ad eum perveniet ullus imli-
ignem, quantainlegritalefldei, et dilectionis Christi gnus, ubi nullus permittitur [AL, permitlelur] css^
in hac vita custodierunt prsecepta, eritque illis ille nisi dignus, ubi pax, ubi nihil adversum a seips*:
ignis dieijudicii, sicut tribus pueris caminus Baby- quisque, nec ab aliquo palietur; prsemium viriutis
lonioefornacis fuerat, qui absque omni flammarum erit ipse, qui virtutem d..>dit;et qui scipsuni, q 'io
lcesione in Domini laudes omnium pulchritudinem melius et majus nihil possit esse, promisii, qui eiii.
creaturarum convocabant. Sunt ergo quidam justi beata satietas omnibus; quod Propheta Spiritu in-
ininutis quibusdampeccatis obnoxii, quia [AL, qni] spiratus sancto prsevidit optamlo inquiens : Satiabor
cciificaverunt supra fundamentum, quod est Chrj- C dnm manifestabitur gloria iua (Psat. xvi, 15). Tiiiic
slus, fenum, Iigna, slipulas, qtise illius ignis ardore eritipse Dcus sanclorum satietas, bealoruiii jucundi-
purgantur, a quibus mundati, ceternaefelicitatis digni tas, ct omnia qusecunquc ab eis honeste desiderari
efBcientur gloria. Illoque transitorio igne, et toto possunt, el vita, ct s.dus, et virtus [AL, victus], et
extremi diei juaicio complelo, dividentur duoe con- copia, etgloria, ethonor, etpax, ceternabeatitudo, et
gregationes, sanctorum et impiorum ; una Christi, beala selernitas. Ipse erit perfectio desideriorumno-
altera diaboli; una bonorum, allera malorum : utra- strorum, qui sine fine videbitur, sine fastidio ama-
que angelorum et hominum. Istis voluntas, illis bitur, sine fatigatione laudabitur. Tunctantum erit
facultas non poterit ulla esse peccandi, nec ulla con- vera iinmortalitas, ubi nullus mori potest. Prima
ditio moriendi; islis in oeterna vita vere feliciterque conditio hominis fuit posse non mori [cui propter
viventibus, illis infeliciter in seternis tormentis sine peccati pcenam contigit non posse non mori] : rcstat
moriendi potestate durantibus. Quoniam utique ex- in illa felicitateillud tertium, non posse mori. Tunc
tremi judicii venlilabrum discernil [AL, discernet] plene erit liberum arhitrium, qttod primo homini
frumenlum a paleis; unusquisque secundum modum fuit sic datum, posse non peccare; sed illud beatius
merilorum aut damnabitur, aut coroiiabitur. Quidam -. erit, quando tale eril, non posse peccare. Tunc sab-
videlicet juxta peccatorum qualilatem mitius tor- "batismus [AL, sabbalissinnis] ceternce quielis dics
quentur, qui minore [AL, minorum] scelerum pon- 737 omnibus sanctiseril; ibi videbitur qui amabi-
dere gravantur. Sunt etiam et sanctorum merita tur, et quj amabitur, Iaudabitur. Nnnc ergo qui nobis
diversa; quorum quisque secundum merilorum ma- hujus sermonis initium ct causa fuit, sit etiam per-
gnitudinem aelernae recipiet proemia bealitudinis. fectioel finis;pro cujus amore legenlcs flagitamus,
Quodipse Dominus in Evangelio significabatdicens : pro nobis apud ejus inlercedere misericordiam, ut
In domoPatris mei mansionesmultwsunt (Joan. xiv, cum eis, eo miserante, mereair.urad illud pervenire
2); sed nemo in illis alicujus loetitioe,vel beatitudi- regnttm cujus nullus est finis. Amen.
nis sentiet detrimentum, quia unicuique sufficiet, » 1NVOCATIO AD SS. TRINITATEM, ET FIDEI
quod accipiet, quia Christus erit omnia in omnibus SYMBOLUMEJUSDEM.
(Coloss. m, 11). Adesto,lumen verum, Pater, omnipotensDeus.
Hictitulus deest in aliis codd. mss. Ipsa quoque Credimus,ut infra, stalim in fine hujus ultimi capitis
jjnvocalioadSS. Trinitatem in cod. ms. Tegernseensi ponitur.
et iu editis quibusdamhic omitittur, symbolumvero:
S5 B. F. ALBINI SEU ALCULNIOPERUMPARS III. 56
Adesto lumen de lumine, Verbum et Filitts Dei, A^ Deus vera et sumina vita, in quo et a quo, et per
Deus omnipotens. qtiem vivunt qusecunquevere, summeque vivunt om-
Adesto sancle Spiritus, Patris et Filii concordia, nia, o beala Trinitas.
Deus omnipotens. Deusbonum el pulchrum in quo, et a qun, et per
Adesto, Deus unus omnipotens, Paler, et Filius, quem bona el pulchra sunt, qusecunquebona el pul-
et Spiritus sanctus. chra sunt omnia, o beata Trinitas.
Doce fidem, excita spem, infunde charitatem. Deus cui nos fides excitat, spes erigit, charitas
Velle mihi adjacet, sed hoc non a me, sed a te, jungit, o beata Trinitas.
Mundum, et terras linquere, et cceluni petere. Deus qui petere jubes, et invenire facis, et pul-
Sed imbecilla pluma est, velle sine subsidio luo. santibus aperis, o beata Trinitas.
Da fidei pennas, ut volem sursum ad te. Deus supra quem nihil, extra quem nihil, sine quo
Hanc fidem in te, per te, de te confiteor. nihil, o beata Trinitas.
Tc unum in substantia, Trinitatem in personis Deus sub quo totum, iu quo tolum, cum quo to-
confiteor. tum, obeata Trinitas.
Te semper idem esse, vivere, et intelligere con- Te invocamus, te adoramus, te Iaudamus, o beata
flteor. B
B Trinitas.
Et tres unum, et unum tres confiteor. Exaudi, exaudi, exaudi, o beata Trinitas.
Patcr et Filius et Spiritus sanctus, o beata Trini- Spes noslra, salus noslra, honor noster, o beala
tas. Trinitas.
Deus, Dominus,Paracletus, o beata Trinitas. Auge in nobis fidem, auge spem, auge charita-
Charitas, gratia, comraunicatio, o beata Trini- tem, o beata Trinitas.
tas. 738 Libera nos, salva nos, juslifica nos, o beata
Charitas Deus est, gratia Christus, communicalio Trinitas.
Spiritus sanclus, o beata Trinilas. Miserere, Domine, quia misericordia tua liberavit
Genitor, genitus, regenerans, o beata Trinii.as. nos, o beata Trinitas.
Veruui lumen, verum lumen ex lumine, vera illu- Miserere, Domine, quia misericordia tua credimus
minatio, o beala Trinitas. in te, o beata Trinitas.
Invisibilis invisibiliter, visibilis invisibiliter, invi- Miserere, Domine, quia misericordia tua cognovi-
sibilis visibiliter, o beata Trinitas. mus le, o beata Trinitas.
Fons, uiiir.cn, irrigatio, o heala Trinitas. *P Miserere.Domine, quia misericordia lua speramus
Ab uno omnia, per unum omnia, in uno omnia, o in te, o beala Trinitas.
beata Trinitas. Miserere, Domine, quia misericordia tua amamus
A quo, per quem, in quo omnia, o beala Trini- te, o beata Trinitas.
tas. Te adoramus cunrii unum Deum Patrem, et Fi-
Vivens vita, vita a vivente, vivificator vivenlium, lium, sanctuinque Spiritiun, o beata Trinitas.
o beata Trinitas. Dapeccatis veniam, proesta oeternamvilam, dona
Unus a se, unusab uno, tinus ab ambobus, o beata pacem et gloriam, o bcata Trinitas.
Trinilas. 0 beala, et benedicta, et gloriosa Trinitas, Pater,
"Qva se, ':•»ab altero, wvab utroquc, o beata Tri- el Filius, et Sptritus sanctus [o beata Trinitas].
nitas. 0 beata, benedicta, gloriosa unitas, Patcr, Filius,
Omnc autcm ",.•* semper in tribus, et omne Sv ae- Spirilus sanclus, [o beata Trinitas].
qualiter in singulis, o beala Trinitas. 0 vera, summa, sempiterna Trinitas, Pater, ctFi-
Verax Patcr, veritas Filius, veritas Spiritus, o lius, et Spiritus sanctus, [o beata Trinitas].
beala Trinitas. 0 vera, summa, sempiterna unitas, Paler, Filius,
Una igitur Pater, >oyoV, Paracletusque substantia n| Spirilus sancltis [o ueala Trinitas].
est, o bcala Trinitas. Mi erere nobis, miserere nobis, miserere nobis, o
Una cssenlia, una virtus, una bonitas, o beata beata Trinitas.
Trinitas. Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio in sse-
Deus beatitudo, in quo, et a quo, et per quem cula sempiterna, o beata Trinitas a.
beata sunt qucecunque beata sunt omnia, o beata b Credimus sanctissimam [AL, sanctam] Trinita-
Trinilas. tem, id est, Palrem, et Filium, el Spiritum sanclum,
a Citatur ab ^Enea Parisiensi, cap. 88.
b In editione BasilecnsiHomiliarii annol496 omis- processione Spirilus sancti apud d'Acherium Spicil.
lom. I nov. edilionis pag. 131. Groecum ejusdem
sa invocalioneS.Trinitalis habetur sequens Symbo- exemplar Joannes Leuclavius reperit in bihliolheca
lum sub titulo : Recapitulatio.In cod. Vindob. Con- Sambuci sub nomine Hilarii episcopi Pictaviensis;
de sancta Trinitate. Iri cod. Bibl. S. Gcrmani illuilque suo stylo Latine traductuin lanquam novum
(essio
>arisiensis hocchabetur inscriplio : Lectionesde S. S. Hilarii opus Basilese anno 1578 typis vulgavit:
Trinitate, hoc est, in feslivitale S. Trinitatis legi con- quod deinde D. Coustantet Socii Veronenses in Ap-
suetce. Hujus Symboli initium sub Alcuini nomines pendicem Operum S. Hilarii rejecerunt, et Alcuino
laudatur ab .Enea episcopo Parisiensi, qui Carolo> asseruerunl. Textum genuinum bic damus, ad plu-
Calvo imperante floruit, in libro adversus Groecosdei rcs codd. mss. emendatum.
57 DOGMATICA.— QUJJSTIONES XXVIII DE TRINITATE. 58
unum Deum omnipotentem, unius substantise, unius Ai in operibus, quamvis qusedam opera Dei quibusdam
essentic*,unius potestatis, creatorem omnium crea- personis specialiter conveniant; sicut Patri vox illa,
turarum; a quo omnia, per quem omnia, in quo om- quse de ccelo sonuit super Christum baptizatum; et
nia. [Credimus] Patrem a seipso, non ab alio; Fi- ad Filii personam humanitalis tantummodo pertinet
lium a Palre genitum, Deum verum de Deo vero, susceplio; et Spiritus sancti personse proprie con-
Iumen verum de lumine vero : non tamen duo lu- gruit illa columba, in cujus specie idem Spirilus san-
mina, sed unum lumen. Spiritum sanctum a Patre ctus descendit super eumdem Filium Dei secundum
et Filio sequaliter procedentem; consubstanlialem, hominem baptizalum : tamen absque omni dubita-
cooeternumPatri et Filio. Pater plenus Deus in se, tione illam vocem, el illam columbam, et Chrisli
Filius plenus Deus a Patre genitus, Spiritus sanctus humanitatem tota sancta Trinilas operata est, cujus
plenus Deus a Patre et Filio procedens. Non tamen opera inseparabilia sunt. Credimus eumdem Filium
tres deos dicimus, sed unum Deum omnipotentem, Dei, Verbura Dei oeternaliter natum de Pajre, con-
aeternum, invisibilem, incommutabilem, qui totus substantialem Patri per omnia, temporaliter natum
ubique est, totus ubique praesens : non per partes di- de Spiritu sancto et Maria semper [Vox semper in
visus, sed lotus in omnibus non localiter, sed polen- aliquibus editis omittitur] virgine, duashabentem na-
tialiter. Qui sine commttnicatione sui, mulabilia JB tivitates, unam ex Palre seternam, alteram ex matre
creavit et creata gubernat, semper manens quod est. lemporalem; qui etiam Filius Dei suse carnis con-
Cui nihil accidens esse poterit, quia simplici divini- ceptione conceptus est, et suae carnis nativitate na-
tatis naturoenil addi, vel minui potest, quia semper tus est. Deum vero [AL, verum] confitemur concep-
est quod est, cui proprium est, cui sempiternum est, tum, et Deura verum natum, eumdem verum Deum
cui idem est, esse, vivere, et intelligere. Et hoectria et verum hominem, unum Chrislum, unum Filium
unus Deus, et unus Deus hoec tria; idem Deus et Dei unigenitum, proprium et perfectum in duabus
Dominus [Ms. Sanct-Germ.: Et hcec tria unus Deus naturis, in unius personae singularitate. Impassibi-
et unus Dominus; hcec tria idem Deus et Dominus, lem et passibilem, mortalem [Ms. Sanct-Germ., in-
etc.] vera et sempiterna Trinitas in personis, vera et visfbilem et passibiliter morlalera mendose]atque im-
scmpiterna unitas in substantia, quia una est suh- mortalem, crucifixum in infirmitate nostra, eum-
slanlia Paler, et Filius, et Spiritus sanctus. Hcec demque semper viventem in virtute sua. Qtti mor-
vero sancta Trinitas, nil majus est in tribus personis tuus est carnis suse morte, et sepultus; atque ab in-
simul nominatis quam in una qualibet persona semel feris, damnato cl spoliato principe totius iniquitatis,
dicta; quia unaquoequepersona plena est substantia rediens, tertia die resurrexit, atque cum triumpho
in se, non tamen tres substantise, sed unus Deus, C i glorise videntibus discipulis ccelum ascendit, sedens
una substanlia, una polentia, una essentia, una oe- in dextera Patris, id est, majestate divinitatis. Inde
ternitas, una magnitudo, una bonitas Pater, et Fi- jam venturus judicare vivos et morluos, quem impii
lius, et Spiritus sanclus. Nec aliud est Paler in na- videbunt jttdicantem in ea forma qua cruciflxus est;
tura quam Filius vel Spiritus sanctus; nec aliud Fi- non in ea humililate qua injuste judicatus est, sed in
lius, et Spirittts sanctus quam Pater in natura, qui- ea claritate qua juste judicaturus est mundum. Cu-
bus est una natura. Sed alius est Pater in persona, jus [majestatis] visio oeternaerit omnium sanctorum
alius Filius in persona, alius Spiritus sanctus in per- beatitudo et gloria. Gratia,et pax a Deo Patre et Fi-
sona. In Patre aeternitas [Ms. Sanct-Germ.; in Pa- lio
ejus Jesu Christo Dominonostro sil isla confitenti
tre manet oeternitasj, in Filio aequalitas, in Spiritu in orania ssecula saeculorum.
sancto aeternitatis oequalitatisque connexio. Untim
oinnes in substantia, et essenlia, omnipotenlia, et Ex mss. et edit. [Expticit liber III de sancta Trini-
deitale. 739 a Sicut enim eadem sancta Trinitas tate, quam excerpsil Alcuinus de tibris sancti Au-
inseparabilis est in substantia, ita inseparabilis est D gustini.]
a Ex sancto Augustino, de Doctrina Christiana, lib. i,
cap. 5.
Desideratissimo filio Fredegiso Albinus salutem. virilis robore sensus tecum hoc egi, ut robustus pra>
Placuit prudentise veslroe, flli charissime, aliquas dicator et insuperabilis doctor in fide sanctissimse
proponere mihi ad solvendas de sanclissima [AL, Trinitatis esse videreris; cui non deesse, juxta apo-
sancta] Trinitate quoestiones,quibus fortassis vestroe stolicara prophetiam, contradictores olim prioribus
aures sapienticeinquietare [AL, inquietari] putamus. et nunc nostris probatum habemus temporibus : sed
Nec ullatenus eruditionem vestram, et in catholica satis benigne suscipio, quicunque [Al., quaecunque]
flde puritatem, minus aliquid in talibus intellexisse est, de hujusraodi rebus interrogantis devotionem,
reor, dum maxime divina operante gratia ab ineunte at magis laudo hanc [AL, "hsec]proedicantis inslac-
69 B. F. ALBINl SEU ALCUINTOPERUM PARS III. 60
tiain, quia parum prodest discendi devotio, sine do- AkFilius/relationis regula tenetur [A/.,regulcetenenlur]
cendi studio, juxta sententiam Salomonis : Thesaurus iu eo.
invisuset sapientia abscondita, quw ulililas in utrisque Inler. 9. Quare tcqualem non habet relationis re-
(Eccti. XLI,17)? Quocirca tola debet esse cura bcne gulara Spirilus sanctus, sicut Pater et Filius?—Resp.
inlelligeiui in docendo, nefrustra laboret [AL, labo- Quia circumferri potest Palris et Filii noraen ad iu-
raretj in disccndo : quia sicul in Propheta legitur : vicem, ul si dicamus, Pater Filii Pater, et Filius Pa-
Qui multos erudiunt, sicut firmamentum in perpetua tris Filius, non ita duplex rclationis cireumversio
fulgebunt claritale (Dan. xn, 5). [AL, duplicem... circumversionem] in nominesancli
lnterrogatio 1. Quomodo Deus vere sit Unitas, et Spiritus inveniri potest.
vere Trinitas?—Resp. Unilas in substantia, Trinilas Inler. 10. Qtta necessitate accidit ut ita non cir-
in personis. curaferri possit Spiritus sancti relatio?—Resp. Recte
« Inter. 2. Quid sit proprium uniuscujusque per- dicere possumus Spiritum sanctum Palris et Filii
sonse in sancta Trinitate? — Resp. Propiium est Pa- Spiritum, sed converso ordinc non possumus dicere
tris, quod sobis est Pater; et quod ab alio non est Patrem Spiritus sancti, sicut dicimus Patrem Filii,
740 nisi a se. Proprium est Filii, quod a Patre ge- ne duo Filii in sancla Trinitate aesfimarehlur. Item
nilus cst, solus a solo, coaclernuset coiisubslantialis £j non possumus dicere Filium Spiritus sancli, sicut
genitori.Proprium est Spiriliis sancti, quod non [AL, diciraus Filium Patris, r.e uuo Patres in sancta Tri-
nec] ingenitus, nec genitus est, scd a Patre et Filio nitate intelligantur. Dicimus itaque Spirilum sanctum
seqtialiter procedens. Palris et Filii, sine reciprocatione conversionis no-
Inter. 3. Quare Spiritus sanctus ingenitus vel geni- ntinum relativorum.
tusnon dici debel?—ft<?sp. Quia si ingenitus diceretur lnter. M. Uliuili inseparabilia sint opera saiicLe
sicul Pater,duo Patres; si genitus, duo Filii scslimari Trinitatis? — Resp. Ulique quidquid Deus operalur,
possenl in sancta Trinitale. totum sancta Trinitas inseparabililer, haec eadem
Inter. 4. Utmm solus Paler, aut solus Filius, aut operatur opera; quia una est sanclse Trinitatis
sicut una est substanlia, essentia, et vo-
SOlusSpirilus sinctus per sc pleniis Dcus et perfe- operatio,
luntas.
ctos dici d:bcat?—Resp. Utique Pater per se cst
Inler. 12. Utrum sancta Trinitas in personis sc-
ptettus Dens, sirniliter et Filius plenus Deussi solus vel inseparabilis dicenda sit, dum alius est
neminetur, et Spirilus sanctus plenus Deus cre- parabilis
ditur. Pater, alius Filius> alius Spiritus sanctus?—Resp.
Inter. 5. Si unaqucequepersona per se plenus Deus Vere alins est Pater quanl Filras in persona, sicut
dici potest, quare non tres Deos dieimus Patrem, et' C Filius alius est in persona quam Pater, et Spiritus
sanctus alius est in personi quam Pater et Filius.
Filium, et Spiritum sauctum?—Resp. Quia una sul>
stantia est Pater, et Filius, et Spirilus sanctus, non Non tamen aliud ille, vel ille in nalura, vel in deitale,
trcs subslanike. Proinde unilas substantioetres Deos aut in cssentia, Nec enim Patrem potes dicere, nisi
Filium intelligas; nec Filiuin dicerc, nisi Patrem
prohlbet diccre vel credere.
inlelligas; nec Spiritum sanclum, nisi intelligas cujus
Inter. 6. Dum ires persorias dicimus Patrcm, et
Spiritus sil. Quocirca omnimodo inseparabilis est
jilium, et Rpiritum sanctum, quare non tres Deos, sancta Trinitas sicut in operibus, sic etiam in perso-.
faec tres omnipolerilcs, nec trcs magnos, nec tres rtis diccnda.
bbnos dicere fas est? — Resp. Quia Deus et omriipo-
741 Inter. 13.An [AL, Si] ad solam Patris perso-
et et
Vens, magnus, bonus, oeternus, et substantialia
fiomina snrit, et ad se dicuntur : ideo non licct ea nampertineat, ubifA/., quod]dicitur : Quifacit mira
bilia magna solus (Psal. LXXI,18). Et Apostoltis : Qui
p"Iur»ll numero dicere, sed singuliiri; et omne no- solns habet immortalilatem (I Tim. vi, 16)? — Resp.
inen, quod substantiam Dei vel essentiam sigriificat,
NullatenusadsoIamPatrispersonam pertinet, dumdi-
semper singulari numero profercndum est. Pater, et
ciltir solus Deus, sive in Novo, sive in Veteri Tesla-
Filius, et Spirilus sanctus, relativa sunt nofnina, et
ideo tres persoiwerectc tlicuiitur. D mento, ct tptod Deus solus sive hoc sive illud habeat,
vel faciat; sed ad totam sanctam Trinitatem, qua3
Inter. 7. Quomodo relaliva ? — Resp. Seeiindum est uniis Deus omnipotens, omnia faciens,
quoe suiit
dialecticam relativa nomina sunt, quoead aliud ali- in cceloet in terra.
quid referuiitur, sicut domintis ad servum, et ser- Inter. 14. Quomo'0 bealus Joannes evangelista
vus ad domiiium, paler ad filium, et filius ad pa- dicit: Deum nemovidit
unquam (Joan. i, 18); ct ipse
treni. Prorsus cmn dico Pater, Filium [simul] signi- Dominus in alio ait loco : Beali mundo corde,
qtto-
fico, quia non esl Pater nisi Filius sit cui sit Pa- niam ipsi Deum videbunt v, 8); et Apostolus
ter. Item non cst Filius nisi sit Paler cui sit Fi- invisibilcm Deum dicit (Mallh.
(/ Tim. i, 17)?— Resp. Vi-
lius. deri enim polest Deus, id esl, intelligi, secundiim
Inter. 8. Utrum Spiritus sanctirs relalive vel sub- suaedonum gratise, sive ab angelis, sive tib animabus
stantialiter dicatur?— Resp. Utique relative, quia| sanctorum : plenam vero divinitatis naturam, nec
Spiritus alicujus Spiritus est, sed non sicut Pater et' angelus quislibet [AL, quisquam], nec sanctorum
iEneas Paris.,cap. 89.
61 DOGMATICA.— QUJESTIONES XXVHI DE TRINITATE. 62
aliquis perfecte intelligere poterit. Ideo incompre- iSLctum sapienliam et virtutemj; 742 non tamen tres
hensibilis dicitur Deus. virtutes, nec tres sapientias, quia sapientia substan-
Inter. 15. Cum sanctis summum promitfitur proe- tiale nomen est, sicut virtus. Nec aliud est fn Deo
mium seterna Dei visio, aequaliterne videbunt vel in- esse, aliud sapere, aliud posse; sed unum est Deo
teliigenta? — Resp. Nullalenus oequaliter omnes, vel esse, ^apere, posse.
angeli vel animaesanctorum Deum nec [AL, vel] nunc Inter. 21. Utrum ad solam sancti SpirilnS perso-
vident, vel post resurrectionem videbunt, sed secun- nam pertineatj dum Apostolus dicit: Deus charilas
dum donatoris dispensationem, et meritorum quali- esl (I Joan. iv, 8), qui [AL; quae] dilectio Palris et
latem. Unusquisque tamen sufficientem in ejus vi- Filii esse tegitttr? — Resp. Nullatenus ita Spiritus
sione suis meritis habebit bealitudinem. Nec plus sanctus charitas intelligitur, quasi non sit Pater et
quaeret quam habet, nec se minus habere quam vo- Filius charilas. Sicut Spiritus sanclus est charitas,
let, dolebit. ita et Paler est charitas [et Filius est charitas,] non
Inter. 16. An aliquid distet in Deo, esse, vivere, tamen tres chaiitates, sed una charitas. Sed quia
tfitelfigefe, posse? — Resp: Nutlatenus alittd est in Spiritus sanctus donum Dei proprie dicilur, et nul-
Deo esse, aliud vivere, vel aliiid intelligere, vel aliud lum Dei donum charitate majus est, imo sine eo m;.-
posse; quia Deus eo ipso quo est, vivit; et eo quo 1B lum donum ad perpeluam hominem deducere poterit
vivit, intelligit; el eo quo intelligit, potest; et eo beatitudinem : proinde Spiritus sanctus proprie di-
quod potest, est; quia simplex deitatis natura ununi citur charitas.
habet, est, vivit, iuteHigit, et omnia potest. Noh ita Inter. 22.6Nunquidimpii doria Dei habent?—Resp.
in nobis, dum aliud est in nostra natura vivere, aliud Habent [utique] per eum, qui illuminat omnera ho-
intelligere, aliud posse. In Deo vero hsecomnia urium minem venienlem in hunc mtindum, in quo sumtis,
atqtte idem sunt. niovemur et vivimus (Act. xvn, 28) : bona sunt enim
Inter, 17. Utrum de Dei Filio, sicut dicitur lumen dona Dei eis qui beiie UlUntur illis. ideo charitas sin-
^le lumiiie, Deus de Deo, potest dtci omnipotens de jjjulare esl in sanclis dohuhi, ih qua Filii Dei discer-
oriiiiipotente, bonus de bono, raagnus de magno, et nunttK' a filiis impietalis.
coetera talia?— Resp. Regulariter utique tenere de- Inter. 23. Quare si Deus totns ubique est, in ccelo
jbemus quod dnlnia naturse nomina quoeaequaliter de dicitur magis habitare, qitato in lerv&*> — ReSp. Quia
Filio ilici possunt sicut dePatre, orhnia possunt dici niajor cognilio est in sanclis angelis, animabusque
Sic de illo. Ideo sicut dicitur Deus de Deo, l.umen de sanctorum divinitatis, cum siut apud Deum, in coelis
lumine, ita dicendum est omnipotens de omnipotenle, quam in terris. Sicul enim in hoc mortali corpore
borius de bono, magnus de magno, sed non iia in re- (C quidam magis intelligiint diviiiam siibstanttarii,
lativis. qttidam minus, ita et in ccelo magis diciUtr Deus
iriter. 18. Sed quomodo in relalivis nominibus di- esse quam in terra, quia plenius ejusdem substan-
cendam est? — Resp. Non possumiis dicere Verbtim tia intelligitur ab liabilatoribus cceli quani terraj
de Yerbo, quia relativum nomen est Verbtun, quod iwcoKs.
solus est Filius; sicut dicimus, Deum de Deo, quod Inter. 24. Si una substantia est Paler, et Filius,
non est solus Filius. Nec imaginem de imagine, qtiia et Spiritus sanctus, quare solus Filius incarnatus
Solus est Filius iirtago : sicul dicimiis, liiinen de lu- flicitur?— Resp. Quia alia est persona Filii, alia
mine, quod non est solus Filius, quia subslantiale Patris, alia Spirilus sancti. Et sola siquidem persona
nomert est Iumen. Filii incarnata est: operante taiiieii eaindeiii iticar-
Inter. 19. Nunquid aliiiil lumeii Pafer et aliud Fi- iiatioriem tota sancta Trinitate, cujiis opera suni in-
lius?—Resp. Nequaqtiam aliud, sed unum lumen separahilia.
cst Pater et Filius, sicut una subslantia. Ideo recte Inter. 25. Dum in Symbolo catholico cantari so-
dicitur [A/., dicimus] lumen de lumine, sicut Deus de tet, Dei Filium de Spirilu sancto, Cl Mavia virgine
Deo. Sicul unus Deus est Pater, et Fiiius, ita unura incarnatum, quare nou dicitur f ilius Spiritus saneti,
lumen est. I0 sicut dicitur beatce virginis? — Resp. Non sic (fe illo,
I«ter. 20. Leginius Apostolum dicentem Christtim sicut et de illa nattts est Filius Dei. De illa' siqtiidem,
Bei esse virtutem et Dei sapientiam; hic ihtelligimus id est, sancla virgine natus esl Filiiis Dei, stcut
iu Dei nornine Patrem, et in Chrisli nomine Filium, de matre; non de illo, id est, Spirittt sancto, Sicut
sicut semper. Nunquid Pater non habet in se sapien- de Patre, ne duo Paires dicerfentur in saiicta Trifai-
tiam vel virtutem nisi in Filio, quem Apostolus sa- tate.
ptentiam Dei et virtutem Dei nominavit?—Resp. Inter. 26. Si una natura est Patris et Fiiiii et fi-
Plurimi ita Arianam destrutint impietatem, dicentes Itus incarnatus plenus est Deus et perfectus, qrio-
lmpium esse credere unquam DeuiriPatrem esse sine inodo non Pater incarnatus est ? — Resp. Filius ple-
sua sapiehua, aut sine sua virlute. Sed melius est hus est Deus et perfectus; qui solus incarnatus est,
iiltelligere Patrem esse sapientiam et virtutem, sicut et homo factus est. Nam ignis uria est Sti-rJstarttia,
Filium sapientiam et virlutem [imo et Spiritum san- Sed aliuti iri igrie feicitcalor, aiiud lux: lrix Uiumihat,
a Ms. Sal. et al'. < Inter. 15. Quod sanctis sum- visio. — Inter. An
mum proraittitur proemium?— Resp. ^lterna Dei gent?» scqualiter Videbunt, v«l iatelli-
65 B. F. ALBINv8EU ALCUINI OPERUM PARS III. 64
calor calefacit LA/., calificat]; una tamen ignis na- jy cogente, solus tamen ipse perpetitur, salva divinilatis
tura utrumque facil, et calorem et lucem. impassibiiitate.
«Inter. 27. Utrum divinitas cum carne concepta Inter. 28. Ex qua natura dixit: Poteslatem habeo
8it, nala, passa, et csetera quae humanitatis propria ponendi animam meam?— Resp. Omnium quse in
esse noscuntur? — Resp. Utique divinitas sucecarnis Chrislo gesta sunt, operum auctoritas ex divinitate
conceptione concepta est, et nativitate nata,sensilque est: tamen carni convenit dicere : Potestatem habeo
participatione humani affectus mortem, qtiam sponte ponendi animam meam (Joan. x, 18), non divinitati.
susceperat; non naturae suoepotentiam perdeus, per Divinitas non dimisit animam, postquain assumpsit
quam cuncta vivificat. Ipse auclor, et opus auctoris. eam in utero virginis. Caro dimisit, dumemisit in
ldem auctor, quia si sponte natus est, sponte passus cruce
spirilum Christus.
esl. Idem opus, quia utrumque unus licel non alio
• Hcecinterrogatio omissa est in orlhodoxographia.
™ OPUSGULUM SECUNDUM,
SEU
MONITUMPR.EVIUM. I
B Textum ergo hic damus e copia, ut vocant, vidi-
Libellum quem hic vulgamus, a viro clarissimo mata, ad nos ab eodem D. Catelinot missa, cujus
ac doctissimo D. UdephonsoCatelinot.bibliothecario hoecest subscriptio : « Prcesens Alcuini de Spiritu
monasterii S. Michaelis in Lolharingia dura vive- sanclo tractatus, cum divi Augustini in myslerium
ret, accepimus. Hlum primo detexit celeberrimus sanclissimse Trinitatis explanatione, excerptus est ex
Bernardus Monlfauconius, atque in prccclaro suo veteri manuscriplo in membrana exarato, quod D.
opere BibliothecaeBibliolhecarum toin H.pag. 1297, D. Dido ecclesice Laudunensis episcopus bibliothecaa
inter cod. biblioth. Laudunensis recensuit. D. Cate- calhedralis ecclesiaedonavit; et quod ex specialicla-
linot eumdem, ex eodem codice antiquissimo descri- rissimorum ejusdem cathedralis ecclesice canonico-
ptum, oblinuil beneficio domini abbatis de Hedou- rum bencvolentia ad me transmissum est. Actum
ville canonici Ecclesise cathedralis Laudunensis, et Prcemonstrati die 13Martii, anno 1747.—F. BRETON
opera D. Breton professoris abbatise Prcemonstra- mppria. Canonicus Procmoiistr. i
tensis. Vide quce de hoc opere habcnt V. V. C. C. D. Ri-
Codicera, unde hiclibellus descriptus fuit.prsefatoe vet, Hist. lit. de France, tom. VIII, Avertis. § 2 p. x,
ecclesi:e dono dedit Dido episcopus, prout ntonstrat et D. Ceillier, Hist. des Auteurs sacr. tom. XVIII, p.
inscriplio ad initium codicis exstans, quae lalis est : 297. Hunc tractatum eliam alictibi vidil Cl. Sirmon-
Ilunc tibellumdedit domnus DidoepiscopusDeo etsan- dus, cujus titulum nostro per omnia similem sub
clw Mariw Laudunensis ecclesiw.Si quis abstulerit, of- nomine tamen auctoris incerti recenset lom. II Ope-
fensionem Dei tt sanctw Mariw incurrat. Dido epi- rum pag. 695, inter notas. Ex eodem etiam cilat
scopus proefuit ecclesiseLaudunensi circafinem ssec. (C testimonium sancti Athanasii, prout infra num. 9,
ix. Mortuus anno 891 a. Est ergo codex vitaeAlcuini notavimus.
pene cocevus. Opusculura hocce in tres partes divisum est; in
Tilulus opusculi, quem etiam Cl. Montfaucon loc. prima ostendilur, Spiritum sanctum procedere a Pa-
cil. notavit, est: AlcuinusdeProcessioneSpiritus san- treet Filio; in altera, Spiritura sanctum esse Patris
cti. Quamvis igilur nemo illoruin, qtti beati Alcuini etFilii Spiritum; in tertia, Spiritum sanctum missum
scripta recensent, hujus opusculi menlionem faciat, esse a Patre et Filio.
et controversia isthoec de processioue Spiritus sancti
a Patre Filioque priraum post Alcuini obitum, nempe
anno 809 in concilio Aquisgranensi ferventius agitari 744 IN NOMINESANCT.ETRINITATIS
cceperit; ipse etiam stylus epistolae ad Carolum Au- , INCIPIUNT TESTIMONIA
gustum a stylo, quo Alcuinus in aliis ad cumdem
epistolis usus fuil, aliquo modo discordet; integrum EX SACRISVOLUMINIBUSCOLLECTAIN QUIBUS
tamen nohis haud esse judicamus, a fide vetusli APERTEOSTENDITUR, QUODSPIRITUSSANCTUS
codicis et a testimonio Didonis episcopi, Alcuino A PATRE ET FILIO PROCEDIT,ET QUODRECTE
pene coaevi recedere, et libellum hunc inter dubia SPIRITUSSANCTUSPATRIS ET FILH VOCATUR
vel supposila illius opuscttla ablegare. Enimvero le-
vis styli discrepantia tanti non est, ttt opus cuidam SPIRITUS.
auctori abjudicelur, si alia arguinenla graviora pro Serenissimo Augusto Carolo salus, pax, virtus,
illo pugnent: et illa controversia jam ante annum "|
809 ln Galliis mota fuit, nempe anno 767 in concilio vita, victoria.
Gentiliacensi. Dum igitur vivente Alcuino adhuc Sacra, serenissime Auguste, Chrislianorum tur-
glisceret, dubitari vix potest, Carolum Magnum de ba, quce sub gloriosissinio vestroe dominalionis hn-
componendis ant tollendis ab Ecclesia ejtismodi li- perio est conslituta, pro vobis et pro totius regni
ligiis apprirae sollicitum, aulaesuae magistrum con- veslri
suluisse, et illi, ut suain senlentiam ediceret, de- slatu, divinse etiam proleclioni vestrum com-
mandasse. mendans imperium, omnipotenti Domino, qui vestri
• San-Marthani Gallia Christiana.
68 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONES. SPIRITUS 68
est regni gubernator, vota persolvit; immensas etiam J\i Patre Filioque subslantice, quod ->butrisque proce-
ei agendogralias pro eo quodin universali Ecclesia, dit etmittitur.
quce sub excellentissimodominationis vestrse impe- 745 Beatus enim evangelista Lucas Spiritum
rio coiiversatur, universis Dei cultoribus tranquil- sanclum ab unigenito Dei Filio, qui jst verbum
lissima pax estet quies. Non solura enim ab impetu Patris, procedere in xiv capitulo [Nunc, cap. vi, 19]
geritiliumet omnium Christiani nominis inimicorum, Evangelii sui testatur dicens : Omnisturba quwrebat
quos favente Dominovestra sublimitas lenet atque eum tangere, quia virlus de illo exibat [Ms., exiebat
prosternit, sunt protecti, sed per vestri imperii et soepius], et sanabat omnes. Spiritum igitur sanctum
sapientioeexcellenliam, adductis ab idolorum cultu a Filio procedere in hoc declarat capitulo dicendo :
innumerabilibus populis, ad fldei catholicoe et ad quia virtus de.ilto cxibat; Spiritus enim sanctus est
divini cultus agnitionem quotidie in Christo creden- ipsa virtus, qucede Dei Filio in hoc capilulo exire di-
tium propagatur numerus, et domus Dei in cunctis citur, sicut tam beatus Augustinus in xv de Trinitale
regni vestri terminis divino cultui et sacris pro vo- libro aflirmat, ctijtis eliam in subsequentibus deex-
bis orationibus iraplens vacans exsultat : cernendo positione istius capiuili verba dicturi sumus.
eliam per veslrae gubernationis providentiam Chri- Sanctus quoque Joannes evangelista in fine Evan-
stianorum lurbam immensa qttotidie recipere au- B1 gelii sui, iil est, ccxiv capilulo [Nunc, xx, 21 seqq.]
gmenla, et perversa hoereticorum dogmata cum per- refert, Dominum nostrum Jesum Christum eo die
fidis eorum auctoribus esse damnata,Christo etiam, qtto resurrexerat, id est, die Dominicaclausis ja-
qui vestri est cordis possessor, per vos de ipsis nuis ad suos introisse apostolos, et dixisse eis se-
iriumphanle; quique etiam inter caetera gloriosis- cundo : Pax vobis, et inlulisse : Sicul misit me
sima, quoevobis largitus est dona, excellentissimo et Pater, et tgo milto vos. Hoc cum dixisset, insujflavit
incomparabili divince et humanoe scientiae munere et dixit cis : AccipiteSpirilum sanclum, quorum »•«-
vos utlavit, ut non solum hi, quibus liberum vestrum miseritis peccata, remiltttntur eis, et quorum relinue-
quotidie serenissimum conspicere vullum, ptirissimo rilis, relenta ernnt. Quod igitur promisit, expletum
vestrce sapientiae fonte sint refecti, sed etiam qui esse, ut in Aciibus declaratur apostolorum, legi-
longe Iatequea vestra praesentia sunt reinoii, vestris mus : Repleti sunt enim omnes apostoli Spiritu srincto,
rumigeris moribus et excellentissimovestroescientiae et cceperunlloqui aliis linguis, prottt Spirilus sanclus
lumine radiantur. dabat eloqui eis (Acl. n, i).
Idcirco ex diversis mundi partibus et gencratio- Idem quoque beatus Joannes evangelista in sua
nibus vestra etiam, serenissime Augusle, pietale ^ Epistola [qtiam] de Dei et proximi dilectione co«-
vocante intiumerabiles ad vos quotidie concurrunt ^J scripsit, xn testalur capitulo [Nunc, I Joan. m, 25,
populi, quos vestra regalis benignitas latissimo et 24], quod unigenilus Dei Fibus Spiritum sanctum
gloriosissimo sinu recipiens, in spiritali et liberali suis dedit apostolis, quo ipsc in eis maneret, et ipsi
erudire non cessat scientia; idcirco veslrae glorio- in eo, sicut idcm Joannes apostolus aflirmat ita di-
sissimceet tranquillissimaedorainationis titnlus nulla cetis : Iloc est mandatum Dei, ul credamus in no-
cetale, nulla etiam vetustate abolenle, in universali mine Filii ejtts Jestt Christi, el diligamus allerutrum,
rxanebit Ecclesia : quia sub justissimo vestroedomi- sicut dcdit mandatnm nobis. Et qui servat mandata
nationis imperio nulla in ea fraus, nulla perversae ejns, in illo manet, et ipse in eo, et in hoc scimns,
doctrinoesuggestiolaterevalet; sed omnes orthodoxi quoniam manel in nobis de Spiritu, quem dedit
vestra luculentissima admonitione instructi, sanctam nobis.
catholicam et apostolicam sequendo ac defendendo Leo a quoque papa reverendissimus Romansc
lidem, divino vocantur [Forte, vacanl] cultui. Inter urbis pontifex Dominum nostrum Jesum Christum,
quos ego exiguus vestrorumvidelicet famulorum ex- Spiritum sanclum ab eo procedenlem flatu suo, ut
tremus tle processione el missione Spiritus sancti a beatus Joannes in praescripto Evangelii sui refert
Patre et Filio; et de eo, quod idem Spiritus sanctus r.. capitulo, apostolis dedisse, sicnt in synodica epi-
Patris et Filii in sacris voluminibnsvocaturSpiritus: stola , quam Flaviano archiepiscopo Constantinopo-
sancti eliam Evangelii et beatorum Patrum auctori- litano scripsit, teslatur dicens : < Dominus nosler
tatem secutus parvum, secundum vestroesublimita- Jesus Christus post resurrectionem suam elausis ja-
tis jussionem, conscripsi libelliim. nuis ac discipttlos suos introibat, et flatu suo dabat
CAPUT PRIMUM. Spiritum sanclum, et donato inteltigentiw lumine
sanctarum Scripturarum occulta pandebat. >
De eo, quod Spiritus sanclus a Patre Filioque pro- Beatus quoque Gregorius b Nazianzenus, vel Nys-
cedit. senus episcopus erudilissimus divinorum voluminum
In verbis enira sancti Evangelii, et in synodicis investigalor in homilia , quam de adventu Spirilus
beatorum Patrum epistolis, et in multis eruditorum sancti super apostolos conscripsit, eodem sensu quo
inspiritali scientia virorum tibris manifeste decla- et Leo papa exposuil: prsefatum Evangelii exponens
ratur, Spiritus sanctus, qui unius ejusdemque cum capitulum aflirmat, quod Salvalor noster Spiritum
a Leo papa in concil. Chalced., lom. IV CoIIect. b Sanctus Gregorius Nazianzenus fortassis cx
Coleti, pag. 1223. orat. 44, num. 17.
67 R. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUM PARS Ui. 68
sanclum apostotis dedit insufilando in eorum faciem. / { cata, remittuntur eis, et quorum retinuentu, retenla
Hinc ipse Gregorius dicit : Spirilus sanctus discipulis erunt (Joan. xx, 21-25). Primo igitur die resurre-
Christi non solum cooperando aderat, verum etiam ctionis ejus acceperunt Spiritus sancti gratiaiu, qua
dcitalis polestate atque auclorilate cuncta dispen- peccata dimitterent, et baptizarent, et filios Dei fa-
sans. Adfuit igitur eliam his tertio, prout eum capere cerenl, et spiritum adoptionis credenlibus largiren-
poterant, temporura quoque distinctione servata : id tur ipso Salvatore dicente : Quorum remiseritis pec-
est, ante passionem Christi, et post resurrectionem cata, remittuntur eis. Die autem Pentecostes eis am-
ejus ilerum, terlio etiam post Ascensionem ad cce- plius repromissum est, ut baptizarenlur Spiritu san-
los. Et primse quidem ejus prsesentise virtutem indi- cto, el induerenlur virtute qua Christi Evangelium
cant gralise sanitatum, et pttrgatio atque effugalio cunctis gentibus prcedicarent,' juxta illud quod in
daemonumex hominibus, quam ulique non sine san- sexagesimo septimo psalmo legimus : Dominin dabit
cto Spiritu aposloli procurabant. Tum deinde post verbum evangelizantibus virlutem multam fLeg. vir-
resurrectionem manifeste dicit Salvator ad discipulos tule multa] (Psal. LXXVII,12), ut haberent Operatio
suos : AccipiteSpiritum sanclum, et insufjlavitin fa- nem virtutum, et gratiam sanitatum, et proedicaturi
ciem eorum (Joan. xx, 22). Tcrtio vero in linguis mullis gcntibus acciperent genera linguarura. n
igneis adfuit. IJ Beatus quoque et venerabilis episcopus Augusti-
Sancttts quoque Ilieronymus a egregius divinae nus b, de qtto paulo ante proefati, suhius affirmat
legis interpres, et sagax praefati Patris Gregorii dis- quod sanclus Joannes in eo capitulo in quo dixit :
cipulus, proescriptum Evangelii secundum Joannem Insufflavit, et AccipileSpiritum sanctum, processio-
eodeni sensu exponens capitulum testatur, quod nem Spiritus sancti a Palre et Filio aperte declarat,
Salvator nosler Spiiitum sanctum ab eo ctiam pro- sicut in expositione Evangelii secundum Joannem
cedentem post resurrectionem suam flatu suo aposto- testatur dicens : « Sicnt misit me Puter, et ego mitto
lis dedit; sicut tam in epislola quam ad Hedibiam de vos; hic esse medium ostendit dicemio : Ille me et
duodecim scripsit quseslionibus, alflnnat, octavo ita cgo vos. Insufflavit, et ait eis : AccipiteSphitum san-
dicens capilulo : « Quomodo Salvalor noster secun- ctum (Joan. xx, 21). Insufflandosignificavit Spiritum
dum Joannein insuftlat Spirilum sanctum in aposto- sancttim non Patris solitis esse Spirilum, sed sunm
los, et secundum Lucam postasceiisioneni missurum [Aug. sed et suum]. Quorum remiseritis peccata, re-
esse dicit? Hujus qucestionisperfacilis solutio est, si mittunlur eis; etquorum relinuerilis, relinentur. Ec-
ilocenle apostolo Paulo Spirilus sancti diversas gra- clesiae charitas, quaeper Spiritum sanclum diffundi-
lias noverimus. Scripsit 748 en*ra 'n P"™» Lpi- tur in cordibus vestris, participum suorum peccata
stola ad Corinlhios : Divisiones donorum sunt, idem (] dimittit: eorumautem qui non sunlparticipes, tenet.»
uutem Dominus; et divisionesoperalionum sunt, idem Idem quoque Auguslinus in libro quarto de Trini-
aulem Deus, qui operatur omnia in omnibus. Unicui- tate , xxi capittilo prsescriptuin exponens capitulum
que autem dalur manifestatio Spiritus ad id quod ex- testatur quod unigenitus Dei Filius Spirilum sanctum
pedil. Alii quidem dalur sermo sapientiw, alii sermo a se procedere declarat, insufflando in aposlolos et
scienliw secundum eumdem Spirilum, alii gratia sa- dicendo : Accipile Spiritum sanctum. Hinc san«tus
nitatum in uno Spiritu, alii fides in eodem Spiritu, Augustinus dicit: < Nec possuraus dicere quod Spi-
alii operalio virtutum, alii prophelia, alii discretio riliis sanclus et a Filio non procedat; neque enim
spirituum, alii genera tintjuarum, alii interpretationes frustra idem Spirilus et Palris et Filii Spiritus dici-
sermonum : omnia hwc operalur unus atque idem tur. Nec video quid aliud significare voluerit, cum
Spiritus, diiidens unicuique prout vull (I Cor. xn, 4 sunTansajl*.AccipiteSpiritum sanctum (Joan. xx, 22).
seqq.). Ergo Dominus post resurreclionem suam Neque enim flatus ille corporeus, cum sensu corpo-
juxta Lucce Evangelium dixerat: Ego miltam pro- raliter tangendi procedens ex corpore, subslantia
missionem Patris mei in vos : vos qutem sedele in ci- Spirilus sancti fuit, sed demonstratio per congruam
vitate, quoadusque induamini virtutem ex alto (Luc. significatfonem, non tantum a Patre, sed et a Filio
xxiv, 49). Et juxta eumdem in aposlolorum Actibus ' procedere Spirilum sanctum, certa <jst. Quis enim
est locutus : Prwcepit eis ab Hierosolymis ne disce- demen).issimus dixerit, alium fuisse Spiritum san-
derent, sed exspectarent promissionem Patris, quam ctum quem sufflans dedit, et atium queni post ascen-
audislis, inquit, per os meum. Quia Joannes quidem sionem suam misit ? Unus enim Spiritus est Spiriius
baptizavit aqua, vos autem baplizabimini Spiritu san- Dei Spiritus Patris et Filii, Spiritus sanctus, qui
cto non post mullos hos dies (Act. l, 5). Rursum in operatur omnia in omnibus. Quodergo ait Dominus,
fine Evangelii secundum Joannem eo die quo resur- quem ego mittam vobis a Patre, ostendit Spiritum et
rexerat, id est, die Dpntinica clausis januis ad apo- Patris et Filii. Quia etiam cum dixisset, quem mittet
stolos introisse narratur, et dixisse eis secundo : Pater, addidit, in nomine meo; non tamen dixit:
1'ax vobis; et inlulisse : Sicut misit me Pater, et ego quem millet Pater a me, quemadmodum dixit, quem.
mitlo vos. Hoc cum dixisset, insufflavit et dixil eis ego millam vobis a Patre : videlicet ostendeiis, quod
Accipite Spiritum sanclum, quorum remiseritis vec- totius divinilatis, vel si nielius dicitur, Dcitatis p^rm-
a Sanctus llieronymus, epist. 120, cap. 9. b Ex S. Aug., tract. cxxi in Joan.. num. 48.
69 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONE S. SPIRITUS 'T
cipium Pater est. Qui ergo ex Palre procedit et A quas iidem ipsi proefatipontificesscripserunt, et quse
Filio, ad eum refertur a quo natus est Filius. » in conspectu lotius Epheseni et Chalcedonensis, nec
doctor • non et in quinti concilii, quod sub Yigilio papa et
747 Mem quoque egregius Augustinus
Justiniano principe Constantinopoli peraclum est,
aucioritatem sanctorum evangelistarum, Luccevide-
lecloe atque probatse sunt. Quarum eliam
liccl et Joannis sequendo, in libro xv de Trinitate, prsesenlia rectam
auctorilatem atquc probabilem, Spiritus san-
xxvi capitulo Spiritum sanctum a Patre et Filio pro- cti illustrationc
cedere testatur dicens : < In illa summa Trinitate, ccenoconcilio expressam, expositioni a sancto Ni-
nulla factse, et fidei et regulis [consonam] a
quce Deus est, intervalla temporum sunt, per sancta el
aut saltem utrum magna Ephesina synodo cxpositam Chal-
quse possit ostendi, requiri, prius cedonensis credit esse ita dicens : < Didici-
de Patre natus sit Filius, et de ambobus synodus
postea pro- raus sanctos Patres sequi. Etenim Palres noslri,
cesserit Spiritus sanclus; quoniam Scriptura sancta in Niccena qui
amborum. est de convenerunt, non a semetipsis tocuti sunt
Spirituin eum dicit Ipse enim, quo
quoe locuti smit, sed quod Spiritus sanctus dictavit.
:
dicit Aposlolus Quoniam aulem estis filii, misit
SiMiliter sanctissimus et Deo amicus beatus Cyrillus
Deus Spirilum Filii sui in corda nostra (Gal. iv, (i).
ex Spiiitu sancto, qtioesunt sanctorum Patrum, lo-
Et ipse est, de quo dicit idem Filius : Non enim vos _ >cutus est et docuit. i Et post pauca eadem proedicta
eslis qui loquimini, sed Spiritus Palris vestri qui lo-
synodus dicit: « Lectam a sancta synodo sanctorum
quilur in vobis (Mtitlh. x, 20). Et multis aliis divino- Patrum expositionem, et lectas nobis epistolas san-
rum eloquioruin teslimoniis comprobatur Patris et clissimi et Deo
digui quondam episcopi Cyrilli, et
Filii esse Spiritum, qui proprie dicitur in Trinitate et fideiu a sancta et magna Ephe-
: expositas regulas
Spirilus sanctus. De quo ilem dicit ipse Filius Quem sina, consona orania comperimus. i Igitur et ego sic
ego mitto vobisa Patre (Joan. xv, 26). Et alio loco: credo et confiteor, et qui proeter hoecsapit, alienum
Qttemmitiet Pater in nomine meo (Joan. xiv, 20). De judico a sancta catholica Ecclesia et a fide recta
Utroque autcm procedere sic docetur, quia ipse Fi- credenlium.
lius ait : De Patre procedit : cum resurrexisset a Beatus igitur Cyrillus b in prcedicta canonica epi-
mortuis, et apparuisset discipulis suis, Insufflavit et
stola , ad Nestorium conscripsit, Spiriturn
ait : Accipite Spiritum sanctum (Joan. xx, 22), ut sanclurnqttam a Palre el Filio procedere testalur dicens":
eum etiam de se procedcre ostenderet. Et ipsa est <
in Quamvis est in subsistenlia Spiritus speciali, nam
virtus, quce de itto exibat, sicut Icgitttr Evangelio et
intelligitur per se secundum 748 °<u0(lSpiritus
secuudum Lucam, et sanabat omnes. i est, el non Filius; scd tamen non est alienus ab eb.
Lucce enim in eo in in
loco, quo legitur Evangelio Q1 :
virtutem de me exiisse Spiritus eniin verilalis nominatur, et est Chrislus
Ego cognovi (Luc. vi, 19),
curationis virlus sicut veritas, et profluit ab co, sicut ex Deo et Patre. i
effectus divinoe inlelligi potest, Idem quoqtic sanctus Cyriltus c in altera canonica
heatus Fulgcntius exposuit. Augustinus lamen dicit,
sancti a Filio Lucas in epistola, quam ad Joannem scripsit Antiochenum,
quod processionem Spiritus similem de Spiritus sancti a Patre et Filio proces-
proescripto indicat capitulo dicendo : Quia virlus de sione protulit sententiam ita dicens : « Mcminimu;
itlo exibal. In proefatisigitur sancti Evangelii secun-
eniin et dicentes : Noli trunsgredi ierminos wternos,
dum Lucara et Joanncm sermonibus, et in Epistola
una de est quos posuerunt pdtres tui (Prov. xxn, 28). Neque
ejusdem Joannis, quoe septem catholicis, enim
loquebantur illi, sed Spiritus Dei Patris, qui
aperte ostenditur Spiritus sanclus, qui Patri et Filio
procedit quidem ex ipso. Esl autem et a Filio nor
coaequalis est el cooeternus, quod a Patre Filioque alienus secundum unius essenlice
sicut tam Patres, Leo videlicet rationem, et ad hoc
procedit, prcedicti ipsum sanctorum arcana docentium verba conftr-
papa, Gregorius Nazianzenus, Ilieronymtis, Augttsti- niant; in Aclibus namque apostolorum
scriptum
nus, verba sancti Evangelii fida expositione investi- est: Venienles autem in Asium tentabant ire in Bi-
gando, testati sunt. thyniam [Ms., Bythittm], el nonpermisit eos Spiritiu
Hucusque de Evangelio, nunc de canonibussanclorum I ) Jesu (Act. xvi, 7). Similiter scribit autem et admira-
Patrum incipit. bilis Paultis : Qui uutem in carne sunt, placere Deo
Beatissimi quoque et reverendissimi pontifices, qui non possun!. Vos autem non estis in carne, sed in
sanctis et praecipuis beatorum Patrum prscfuere con- spirilu; siquidem Spiritus De\ hqbifabat in vobis. Si
citiis, et quorum canoncs atque decreta universalis quis aulem Spiritum Christinon habet, hic non est ejus
sequiturEcclesia; Cyrillus videticet Alexandriseurbis (Rom. vni, 8, 9). i Cuncta igitur, quse sanctus Cy-
cpiscopus, qui in Ephisena [Ita Ms.] synodo cc prse- rillus et cc sancti Patres in Ephesina synodo collecti
fuisse videtur episcopis : nec non et Leo venerabilis de fide catholica et de ecclesiaslicis institutis decre-
apostolicsesedis pontifex , cujus auctoritatem DCXXX verunt, beatissimus papa Ccelestinus apostojica flr-
Patres Chabedone congregati secuti sunt, Spiritum ' mavit auctorilate, et ab universali Ecclesice crc-
sanctum ab unigcnito Dei Filio, qui est Verbum Pa- denda esse judicavit atque sequenda, hoc modo di-
tris, procedere in synodicis testati sunt epislolis, cens : < Ccelestinus episcopus d. Communj,toriuin
a Ex S. Aug., lib. xv de Trinitate, cap. 26. « Iterura Cyrilltis in synodo Ephesina, tom. III.
b S. Cyrillus in Ephesina synodo, lom. III Concil. d Mandata legatis scripto impeitita, cominbnitoria
Coleti, pag. 955, iiuni. 10. vocanliir, ait Severinus Binius in notis ad capit. 3
11 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS HI. H
episcopis et presbyteris euntibus ad Orientera. Cum ALlium et Spiritum sanctum sine confusione indivisos,
Deo nostro, sicut credimus el speramus, auctore, ad sine tempore sempilernos, sine differenlia credat
destinata vestra charitas venerit loca, ad fratrem et cequales : quia unitatem in Trinilate non eadem
coepiscopumnoslrum Cyrillum consilium omne con- persona , sed eadcm implet essentia. i
Vertite, et quidquid in ejus videritis arbilrio, facietis, Hucusque de epistolis Leonis papw, et de auctoritate
et auctoritatem sedis apostolicse custoriiri dcbere Chalcedonensissynodi, nunc incipit de Constanlino-
mandamus. > potitanwsynodi confirmatione.
Sancta quoque synodus ConstanlinopolitanaSpiri-
Iltteusquc de attctoritate EphesinwSynodi. Nunc inci- tum sanctum a Patre et Filio procedere credit ac
pit de Chalcedonensisconcilii auctoritate.
profiletur, sicut a Cyrillo in conspectu Ephesini uni-
Bcatissimus et reverendissimus, Leo apostolicse versalis concilii constilulum atque confirmatura est,
sedis pontifex, cujtis auctoritatc et judicio Chalcedo- quemadmodum in illo libro ejusdem proedictaeCon-
nensis comprobata est et conflrmata, ct qui, sicut stantinopolitance synodi consona cum verbis sancti
verba ipsius synodi testantur, spirilu proescnserat, Cyrilli collatione hoc modo continetur: < Cum Filius
et complacere tanquam fratribus deliberabat, et tj dicit de Spiritu : Ille me glorificabil (Joan. xvi, 14);
**intelligentes recle, non ut gloria indigentem alterius,
per suorura vicariorum prsesentiamvidebatur ab illis. dicimus unum Christum et Filium a sancto
Hic ergo proedictus sanctus Leo processionem Spiri- Spiritu
tus sancti a Filio confirmat in synodica epistola, de gloriam accipere, quia nec potior co est, nec supra
eum Spiritus ipsius. Quoniam aulem ad demonstra-
qua paulo ante diximus, quam scripsil ad Flavianum tionem susedivinitatis utebatur suo Spiritu, magna
Constanlinopolitanoeurbis archiepiscopum,hoc modo
dicens : a < Post resurrectionem vero Domini, quae operatione glorificatum se esse ab eo dicit, veluti si
quidem [Forle,' quidam] homo dicat de insila sibi
utique veri corporis fuit, quia non aller est resusci- fortitudine forsan vel disciplina qualibet, quia glori-
tatus, quam qui fuerat crucifixus et mortuus,' quid
aliud quadraginla diertim mora gestum est, quam ut ficabunt me. Quamvis enim est in siibsislentia spe-
fidei nostroe intcgritas ab omni caligine mundare- cialis Spiritus, et inleltigitur separalim, secundum
tur? Colloquens enim cum discipulis suis et cohabi- quod Spiritus est et non Filius , sed tamen non est
tans atquc convescens, et perlractari se diligenti, alienus ab eo. Spiritus enim veritatis nominatur, et
est Christus veritas, et effundilur ab eo, sicut ex Deo
curiosoque contaclu ab iis , quos dubietas perstrin- el Patre. > Sancta
ergo synodus Conslantinopolitana
gebat, ailmittens : ideo etclausis ostiis ad discipulos confirmat et
testalur, quod ea qusecunque sanctissi-
inlroibal, et flatu suo dabat Spiritum sanclum ; et ( mus
donato intelligentia! luniine sanctarum Scripturaruin papa Leo et bealissimus Cyrillus de fide catho-
occulta pandebat. i Post leclionem autem prccdictce lica et de cxteris ecclesiasticis instilulis tradiderunt
et decreverunt, convenire et concordare cum decretis
epistolocrcvercndiss.mi episcopi clamaverunt: <Haec
Patrum fides; hccc apostolorum fides : omnes ita et traditionibus quatuor principalium conciliorum,
crediuius orthoiloxi, ita credimus. Anathema sit, hoc est, Nicoeni,Ephesini, Chalcedonensis, Conslan-
sicut in eodem libro proedicise
qui ita non credit: Pelrus per Leonem ita locutus tinopotitani concilii,
ita synodi Iiis verbis continelur : c < Paschasinus el Lu-
est; apostoli doctierunl; pie et vere Leo docuit;
censius reverendissimi episcopi, et Bonifacius vir
Cyrillus ita docuit. Cyrilli ccterna memoria : Leo et
reverendissimus presbyter, vicarii sedis apostolicae
Cyrillus simililer docuerunt: Anathema, qui sicnon
crcdil. Hcecvera fides : catholici ita sapimus. Hcec per Paschasinum dixerunt: Manifeslumest, nec po-
Patrum fldes. > test dubitari, unam fidembealissinii papce,sedis apo-
stolicae rectoris Leonis cum cccxvm Patrum apud
Idem quoque sanctissimus papa Leo consona ver- Nicceam
eotigregatorumconcordare atque convenire.
bis canonicaeprcedictaeepistolse de processione Spi- Sed et CL apud Constanlinopolim congregato
ritus sancti a Fiiio testatur in epislola, quam Turbio . rum sacerdotum, qui eamdem fidem firmaverunt:
D
[ Leg. Turribio ] Asturiensi scripsit episcopo : sed et Cyrilli sanclae recordationis viri apud Ephe
i bPrimocapitulo demonslratur quam impiesentiant sum, quando Nestorius pro suo errore damnatus est,
de Trinitate divina, qui et Patris, et Filii, et Spiri- slatuta in iiullo penitus discordare.
Ideoque etiam
tus sancti unam atque eamdem asserunt esse perso- beatissimi papx epistola, quaeeamdem fiiiemexpo-
nam, tanquam idem Deus nunc Pater, nunc Filius,> suisse pro erroris Eulychis causa dignoscitur, uno
nunc Spiritus sanctus nominelur : nec alius sit qui1 sensu unoque spiritu videtur illi fideiesse conjuncta.»
genuit, alius 749 H11'genitus esl, alius qui de utro- Eadem quoque Constantinopolitana synodus prccdi-
que processit.... Fides enim catholica Trinitatem' ctorum Patrum et aliorum illustrium doctorum au-
Deitatis sic homousion confltetur, ut Patrem et Fi-" ...ctoritatem et traditionera, ab universali Ecclesia
concilii Carlhaginensis vi. Commonitorium Coele- n Leo papa in concil. Chalced., tomo III Conc.Co-
slini 1 papceeditum habetur tom. I Epist. Rom. pont. /eti.pag. 1223.
D. Couslant, pag. 1152, et tom. IV Conciliorum i b Leo papa in episl'15, cap. 1.
povaeedit. D. Mansi,pag. 556, c lleni in synodo Conslantinopolita collat. 6,
pag. 168 tomi VI Collect. Coleti.
73 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONE S. SPIRITUS. 1i
esse suscipiendam, confirmat ita dicens: « Scirevos AVsit a Filio accipere, quod a Patre procedere ? [quod
volurnus, quod nos ea, quse a sanctis quatuor conci- si nihil diflerre creditur inter accipere a Filio et a
liis, Nicaeno,Constantinopolitano, Ephesino primo et Patre procedere], cerle idipsum atque unum esse
Chalcedonenside una eademque fide exposita et de- existimabitur, et a Filio accipere, quod sit accipere
finita sunt, et de ecclesiastico stalu regulariter dis- a Patre : ipse enim Dominus ait: Quoniam de meo
posita, servabimus et defendimus, et ea sequimur, et accipiet, et annuntiabit vobis. Omnia quwcunquehabel
omnia quse consonant istis, suscipimus et amplecti- Pater, mea sunt. Propterea dixi: De meo accipiet, et
mur. Quidquid aulem non consonat istis, vel a qua- annuntiabit vobis (Joan. xvi, 14). Hoc quod accipit,
cunque persona scriptum inveniatur contra ea quse sive potestas est, sive virtus, sive doctrina est, Filius
de una eademque fide a sanctis quatuor conctliis, vel a se accipiendum esse dixit: » Idem egregius doctor
uno ex his definita sunt, hoc tanquam alienum om- in xn de Trinitate aitlibro (Num ult.), Deum depre-
nino pietatis exsecramur. Sequimur autem in omni- cando : « Conserva, oro, hanc fidei meaeincontami-
bus sanctos Patres et doctores sanctce Dei Ecclesiae, natam religionem, et usque ad excessum spiritus
id est, Athanasium, Hilarium, Basilium, Gregorium niei dona mihi hanc conscientisemeaevocem, ut, quod
Theologum et Gregorium Nazianzenum, Ambrosium, in regenerationis meae symbolo baptizatus in Patre
Theophilum, Joannem Constantinopolitanum, Cyril- 1B etFilio et Spiritu sancto professus sum, semper ob-
lum, Augustinum, Proculum, Leonem; et omnia, tineam ; Patrem scilicet le noslrum, Filium tuum
quse ab his de flde recta, et ad condemnationem hce- una tecum adorem, et Spiritum sanctum tuum, qui
reticorum conscripta et exposita sunt, suscipimus. In ex te per unigenitum luum est, promerear, quia mibi
prsedictis igitur omnibus permanenles illos Patres et idoneus ad fldem testis est, dicens: Pater, omnia
sacerdotes suscipimus, qui ea, quse a sanctis quatuor mea tua sunt, et lua mea i (Joan. xvn, 10).
couciliis de fide exposita sunt, et prsedictis sanctis Reverendissimus quoque pontifex Ambrosius,cujus
Patribus praedicata sunt, servant et prcedicant in san- similiter fidem et probahilem traditionem praefatus
cta Dei Ecclesia. > papa Gelasius, et praedictaConstantinopolitaua syno-
750 Beatissimus quoque et reverendissimus Ro- dus ab universali Ecclesia suscipiendam esse decre-
nianaeurbis pontifex Gelasius, prsedicti Constantino- verunt, in libro sexto in his, quos de fide ad Gratia-
politani concilii decretis, de recipiendis atque legeu- num imperatorem conscripsit, Spiritum sanctum a
dis omnium orthodoxorum libris, in Decretali epi- Filio procedere confirraal ita dicens : c « Non ergo,
stola, quam de auctoritate divinorum volurainum et inquil, quasi ex loco mittitur Spiritus, aut quasi ex
de his libris qui non sunt in Ecclesia recipiendi scri- loco procedit, quando procedit ex Filio : sicut ipse
psit, consona prolulit verba ita dicens : a « Opuscula (fj Filius cum dicit: De Patre processi et veni (Joan.
atque tractatus oranium Patrum orlhodoxorum, qui III, 28), omnes interfecit opiniones, qux ex loco ad
in nullo a sanctce EcclesiseRomanse consortio devia- locum possunt, sicut in aliquibus corporibus, aesti-
vemnt, nec ab ejus fide vel proedicatione sejuncti mari. Simililer cum intus vel foris legimus Deum
sunt; sed ipsius [communionis] per Dei gratiam us- esse, non utique Deum aut intra aliquod corpus in-
que in ultimum diem vilae fuere participes, legendos cludimus, aut ab aliquo corpore separamus; sed alta
decernimus. > el inenarrabili sestimatione pensantes, divincenaturae
Beatus igitur Athanasius reverendissimus Alexan- intelligimus arcanum. Denique ita sapienlia ex ore
drise urbis episcopus, qui summo ejusdem urbis pon- Altissimi prodiisse se dicit (Eccl. xxiv, 5), ut non
tifici Atexandro, suo etiam prseceptori devolus adju- extra Patrem sit, sed apud Patrem, quia verbum erat
tor in Niceenofuit concilio, in Expositione catholicw apud Deum (Joan. i, 1): nec sotum apud Patrem,
ftdei, quam ipse egregius doctor conscripsit, et quam sed etiam in Palre; dicit enim : Ego in Patre et
universalis confitetur Ecctesia, processionem Spiritus Peiter in me (Ibid. xiv, 10). Sed neque cuni de Palre
sancti a Patre et Filio declarat, ita dicens : « Pater exit, de loco recedit, et quasi corpus a corpore sepa-
a nullo est factus, nec creatus, nec genitus. Filius a ratur: neque cum in Patre est, quasi in corpore tan-
Patre solo est, non factus, nec creatus, sed genitus. CD quam corpus includitur. Spiritus quoque sanctus
Spiritus sanctus a Patre et Filio, non factus, nec cum procedit a Patre et Filio, non separatur a Patre,
creatus, nec genitus, sed procedens b. > non separatur 751 a Filio. Quemadmodum enim
Sanctus quoque Hilarius episcopus, vir in divino separari potest a Patre, qui spiritus oris ejus est
cultu prseclarus, cujus auctoritatera papa Gelasius in (Psal. XXXII,6), quod utique seternitatis indicium
praedicta decretali epistola, et Constantinopolitana et divinitalis exprimit unitalem? Est ergo et nianet
synodus a catholica Ecclesia suscipiendam esse con- semper, qui spiritus oris ejus est; sed descendere
flrmat, Spiritum sanclum a Filio procedere, in libro videtur, cum illum recipimus, ut habitet in nobis,
vni de Trinitate, testatur his verbis (Num. 20): ne nos simus a gratia ejus alieni. Nobis descendere
f Spiritus sanclus a Filio accipit, qui et ab eo mitti- videtur, non quo ille ascendat, sed quo ad illum ani-
tur, et a Patre procedit. Et interrogo utrum idipsum mus noster ascendatd. i
Gelasius papa, tom. V Concil., pag. 387. ' c Sanctus Ambrosius, de Spiritu sancto, lib. i,
b Syrabolum ergo, unde haec verba
citantur, san- 1.
ctuni Athan.asiumhabere auctorem Alcuinus credidit, cap. d Apud S. Ambr.: « Non quod ille descendat, sed
modernis criticis dissentientibus. . quod ad illum animus noster ascendat. »
PATROL. CI. 3
75 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IlL 76
Beatus similiter Augustinus, cujus auctoritatem A Sed ejus missio ipsa processio est, qua de Patre pro-
atque doclrinam papa Gelasius aposlolica auctori- cedit et Filio ; sicut itaque Spiritus mitti dicitur,
tate, et praefata synodus Constantinopolitana ab tuii- quia procedit; ita et Filius non incongrue raitti di-
versali Ecclesia suscipiendam esse atque sequendam citur, quia generatur. >
decrevit, eumdcm Spiritum sanctum a Patre etFilio Gennadius quoque Massiliensis episcopus in li-
procedere, in libro xv de sancta Trinitate, xxvi capi- bello, quem De Ecciesiastico conscripsit Dogmate,
tulo testatur, ita dicens (Num. 47): « Qui potest in- formara symboli in primo componens capitulo, de pro-
teliigere sine tempore generationein Filii de Patre, cessione Spiritus sancti a Patre el Filio similem prae-
intelligat sine tempore processionem Spiritus sancti falis doctoribus sententiam protulit iladicens: < Cre-
de utroque ; et qui potest intelligere in eo qiiod ait dimus unum Deumesse Patrem et Filium et Spiritum
Filius: Sicut habet Pater vitam in semelipso,sic dedit sanctum. Patrem, eo quod habeat Filium ; Filium,
Filio vitam habere in semetipso (Joan. v, 26), non eo quod habeat Patrem; Spiritum sanctum, eo quod
sine vita existenti jam Filio [vitam] Patrem dedisse, sit ex Patre procedens, et Filio. Pater ergo princi-
sed ita eum siue tempore genuisse, ut vita quam Pa-, pium 752 Deitalis, qui sicut nunquam fuit nisi Deus,
ter Filio gignendo dedit, cooetcrna sit vitoePatris qui ita unquam non fuit uisi Pafer, a quo Filius natus, a
dedit: intclligat, sicut habet Paler in semetipso, ut B1quo Spiritus sanctus non natus, quia non est Filius;
de illo Spiritus sanctus, sic dedisse Filio, ut de illo neque ingenitus, quia non estPater; necfactus Spi-
procedat idem Spiritus sanctus; et utrumque sine ritus sanclus, quia non est ex nihilo, sed exDeoPa-
tempore : atque ila dictura Spiiitum sanclum de Pa- tre et DeoFilio Deus procedens. i
tre procedere, ut intelligatur, quod etiam procedit Isidorus quoque de processione Spiritus sancti a
de Filio, de Patre esse Filio. Si eniin quidquid babet Patre el Filio in seplimo Etymologiaruui libro prae-
de Patre, habet Filitts, de Patre habet ulique, ut et dictos sequendo Patres in tertio ait capilulo : « Spi-
de illo procedat Spiritus sanctus. Sed nulla ibi tem- ritus sanctus ideo prcedicatur Deus, quia ex Patre
pora cogitentur, quce habeut prius et posterius, quia Filioque procedit, et substantiam ejus habet. Neque
ibi omnino nulla sunt. Sicut enim Filio prcestat es^ enim de Patre procedere potuit, quam quod ipse est
sentiam sine ullo iiiitio temporis, sine ulla mulabili- Pater. >
tale naturce, de Patre generatio ; ita Spiritui sancto Boethius quoque vir in divinis, nec non et in phi-
prsestat esseiiliam sine ullo inilio temporis, sine ulla losophicis voluminibus eruditus, in libro quem de
uiutabilitate nalurae, de utroque processio. Ideoenim unilate substantice Patris et Filii alque Spirilus san-
cum Spiritum sanctum genitum non dicamus, dicere ,' cti conscripsit, prcclatosin catholicaefidei regula imi-
J
tamea nou audemus ingenitum, ne in hoc vocabulo tando viros testatur, quod Spirilus sanctus a Palre
vel duos Patres in illa Trinitate, vel duos qui non sunt procedit et Filio ita dicens : « Neque accessisse dici
de alio, quispiam suspicetur. Pater enim solus non potest aliquid Deo, ut Pater fieret; nou enim coepit
est de alio; ideo solus appellatur iugenilus; non qui- esse unquara Pater, eoquod consubstanlialis quidetn
dem in Scripturis, sed in consueludine disputantium, ei est productio Filii, relativa vero praedicatioPalris:
et de re tanta sermonem, qualem volucrint [Aug., ac si memineriinus omnium in prioribus de Deo sen-
valuerint], proferentium; Filius autem de Patre na- tentiarum, ila cogitemus processisse quidem ex Deo
tus est, et Spiritus sanctus de Patre principaliter, et Patre Fitium Deum, et ex ulrisque Spiritura sanctum;
ipso sine ullo intervallo temporis daute, coinmuniler hos quoniam incorporales sint, minime locis distare.
de utroque procedit. > Et iterum in eodem ait libro: Quoniam vero Pater Deus, et Filius Deus, Deus et
t A quo habet Filius ut sit Deus (est enim de Deo Spiritus sanctus ; Deus vero nullas habet differen-
Deus), ab ilto habel ut etiam de illo procedat Spirilus tias, quibus differat ab Deo, a nullo eorum differt;
sanctus; ac per hoc Spirilus sanctus, ut eliara de diflerenlicc vero ubt absuul, abest pluralilas; ubi
Filio procedat, sicut procedit de Patre, ab ipso habet abest pluralilas, adest unilas; nihil aulem aiiud gigui
Patre. > *. potuit ex Deo, nisi Deus. >
Beatus quoque papa Gregorius in homelia, quam Pascasius quoque in libello, quem De Spirilu san-
conscripsit de evangelica lectione, cujus initium est, cto conscripsit, testatur b quod ab unigenilo Dei Fi-
Ctttn tero factum esset; Spiritum sanclum a Patre lio, qui est Verbum Patris, Spiritus sanctus progre-
et Filio procedere testatur ila dicens: ° < Missio ditur. Hi igitur qui Spirilum sanctum a Filio proce-
etiam Filii juxla naturam diviuitatil potesl inteiiigi. dere idcirco negare conantur, quia Salvator noster,
Eo enim ipso a Palre Filius mitti dicitur, quo a Pa- utinEvangelio secundum Joannem legitur, de Spiritu
tre generatur. Nam sanctum quoque Spiritum, qui sancto pronuntiat dicendo : Spiritus qui a Patre pro-
cum sit cosequalisPatri et Filio, non tamen incarna- cedit, ille teslimoniumperhibebitde me (Joan. xv, 26),
tus esf, idem se Filius mittere pcrhibet dicens: Cum audiant quid beatus Auguslinuspraescripta eliamsau-
venerit Paracletus, quem ego mitto vobis a Patre cti Evangelii verba in Ifbro xv de Trinitate exponens
(Joan. xv, 26); si enim mitti solummodoincarnari xxvi capilulo dicil, ait enim sic (Num. 38): « Veruin
deberet inlelligi, sanctus procul dubio Spiritus nutlo quia in illa coaeterna et-aequali et incorporali et inef-
modo diceretur mitti, qui nequaquam incarnatus est. fabiliter immutabili atque inseparabili Trinilate dif-
a Gregorius papa in hom. 26, num. i. h PajCiia&iuS;Ub. i, cap. 10.
77 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONE S. SPIRITUS. 78
fkillimuui est, generationem a processione distin- lK sic a seipso propter demonstrandam unius naturae
guere, sufflciat interim eis qui extendi non valent Deitatem riori loquitur, ut tamen quse Ioquitur ejws
amplius, id quod de hac re in sermone quodam pro- esse, et tioii alteria credantur, Lucas toquendo de
ferendo ad aures populi Christiani diximus, dicluni- apostolis testatur dicens : Corperuritapostbii loqui
que conscripsimus. Inter coeteraenim, cttni per Scri- aliis linguis,proutSpiritus dabatilliseloqui\Act.\\, 4).
pUirarum sanotarum testimonia docuissem, de utro- Et in Evangelio : Non enim vos esth qui loquimini,
que procedere Spiriturri sanctttm, si ergo, inquam, sed Spiritus Patris veslri qui loquilur in vobis (Matth.
et de Patre et Filio procedit Spiritus sanctus, cur x, 22). Habet ergo ipse propriam faridi auctoritatem,
Filius dicit: Dt Patre procedit ? Cur putas, nisi qui liberam caeterisloquendi tribuit facultatehi: ab
queraadiHodumsolet ad eum referre, et quod ipsius operatione autem el potentia atque bohitate Patris et
est, de quo et ipse est ? Undeillud est, quod ait. Mea Filii esse noh potest alienus, qui ciim Patre el Filio
doctrina non est mea, sed ejus qui me misit ( Joan. substantialiter unitatem possidet Deitatis, licet dis-
vu, 16); si igitur Iric intelligitur ejus doctrina, quarii tinctam habeat in pfoprietate personatn.
tanien dixit non suain, sed Patris; quaalo raagis illic CAPUT II.
iutelligendus est, et de ipsoprocedere Spiritus san- De eo quod Spiritus sanctus Patris et Filii Spirttus in
ctus, uM sic ait: De Patre procedit, ut non diceret, ]B aivinis volumimbusvocatur.
de me nonprocedit? a quo enim, ut proedixiraus, Spiritus sanctus, qui Patri et Filio coaequalisesl
habet Filitts, ut sit Deus (est enim de Deo Deus), ab et coaeternus, in aliquibus Scripturae locis Spiritus
illo babel utique, ul etiam 4e iilo procedat Spiritus Patris; in aliquibus vero propter unitaterri voluntatis,
sanclus: ac per hoc Spiritus sanctus, ul etiam de potestatis, seternitatis, substantiae sariclaeTrinitatis,
Filio procedat, sicut procetfitde Patre, ab ipsohabel Spiritus Christi vocatur.
Patre.» Beatus enim Pelrus, ut eumdem Spiritum sanctum
Idem vero Spiritus sanctus, qui unius ejusdem- Christi esse monstraret, in prima Epistola, qriam his
queest cum Patre et Filio substantiae,licet, ut se- qui ex circumcisione crediderant, scripsit, de pro-
cuiidum divinaeScripturaeauctoritatem et eruditorum plietis loquens, ita pronuntiat : Exsultate lcetitiaine-
in sacris votuminibus traditionem virorum monstra- narrabili el honorificata recipientesfinem fidei vesirw
vimus, propter Unitatem ipsius cum Patre et Filio satutem animarum, de qua saiute exqutsierunt atque
substantiae,et propter inseparabilem sanctse Triui- scrutati sunt prophetw, qui de futura in vdbis grdtia
tatis naturam, voluntatem, virtutem, operationem in Dei prophetaverunl, scrutantes in quod vel quale tem-
alio atque alio loco Spiritus Dei Patris et Christi Spi- pus significaret, qui in eis erat , Spirilus Cltrisli
ritus appellatur, et ab utrisque procedere dicitur et tC (/ Petr. i, 10).
missus. Est taraen verus Deus aequalisper omnia Beatus sirailiter Paulus in epistola ad Romanos
Patri el Filio volunlate, potestate, aeternitate, sub- XVMIcapitulo inquit : Si quis autem Spiritum ChrislX
stantia. De quo Gregorius Nazianzenus in praefata nonhabet, hic non estejus (Rom. vm , 9). Et itefum
dic.itbomilia: a « Spiritus sanctus vita est et vivifi- idem egregius Gentium Doclor in epislola ad Gala-
caus, lux et illuminans, bonus et 753 bonitas : Spi- tas xvni capitulo eumdem Spiritum sanctum uriige-
ritus rectus, Spiritus principalis, qui est Dominus hiti Filii Dei Spirituin esse testatur, ita dicens :
oumium, mittens aposlolos, separans sibi ministros, Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra. in quo
templa sibi ipse constituens ; inspirans ubi vult, di- clumamus Abba Pater (Gal. iv, 6).
videns donationis, spiritus veritatis, spiritus sapien- Leo similiter papa in homilia , quam de adventu
tiaeet intelleclus, et scientioe, et pietatis, et consilii Spiritus sancti super apostolos scripsit, consonam
et virtutis, et timoris Dei, per ,quem Pater agnosci- beati Petri sermonibusde eodem sancto Spiritu pro-
lur, et Filius glorificatur, et a quibus solis ipse co- tttlit sentenliam, ita dicens :b <Esl quidem de Patre
gnoscitur ; unus ordo, unus cultus, una veneralio, Filius unigenitus, et Spiritus sanctus Patris Filiique
una virlus, una perfectio et sancliflcatio. Et quid est Spiritus. i ldem quoque in secunda ita ait homi-
opus est pluribus verbis ? Omnia quaePater est, hcec"' lia : « Scmpilernum est Filio, intemporaliter a Patre
est Filius, excepto eo quod innatus est Pater ; hsec esse progenitum; sempiternum quoqtte est Spiritui
est Spiritus sanctus, praeter hoc quod natus est Fi- sancto, Spiritum esse Patris et Filii. » Idem quoque
lius. Sed haec non substantiam separant, sed erga venerabilis papa Leo in decretali epistola, quam de
substantiam discernuntur. » Quod vero idem Salva- baptismatis mysterio conscripsit, Spiritum sanctum,
tor noster de eodem sancto Spiritu, ut in eodem Spiritum veritatis, id est, Christi esse testatur di-
Evaugeliosecundum Joannem legitur, pronuntiat di- cens : « Cumvenerit ille Spirilus veritatis, ille-diri-
cens : Non loquetur a semetipso, sed quwcunqueau- get vos in omnera veritatem (Joan. xvi, 13). Cum
diet, loquetur, et quia de meo accipiet(Joan. xvi, 13), itaque veritas Christus sit, et Spiritus sanctus Spi-
ad deinonstrationemunius substantiaeDeitatis et vo- ritus veritatis vocatur, nomenqtte Paraclili utrique
luntatis Patris et Filii et Spiritus sancti hoc dictum sit proprium, non dissimileest festum, ubi ununi esl
esse certissime credimus. Spiritus enim sanctus aui sacramentum. >
" GregoriusNazianzenus, orat. 44, num. 15 et 14.
b Leonis papaeserm. 75,
cap. 3; serm. 76, cap. 2; epist. 16, cap. 3 in fine.
B. V. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 80
7»
Beatus Augustinus in quadam sen- Lptura, quam ex traditione sanctorum Patrum expo-
754 quoque
adversum Eusebium de Spiritu sancto sita, nunc de missione Filii a Patre, et Spiritus
tentia, quam
protulit, ait ita : « Non aliter novit Spi- sancti ab utroque, a Patre videlicet et a Filio, pauca
disputando
ritus sanctus mysteria Dei, nisi per substantiam; dicenda sunt.
una enim substantia, unum habet sensum et volunta- CAPUT III.
tem, de Deo loquitur, qui semper unus et immutabi- De missione Filii a Patre, et Spiritus' sancti ab
lis, sive in Filio, sive in Spiritu sanclo; quod enim utroque.
vult Pater, hoc vult Filius, et quod vult Filius, idem Unigenitus Dei Fitius , qui Patri coaequatis cst et
vult Spiritus sanctus. Quam ob rem aliquando dici- coaeternus, ab eodem Patre mitti perhibetur. Hinc
tur Spiritus Dei, aliquando Spiritus Christi, qui a idem ipse Salvator noster, ut in fine Evangelii se-
Deo, inquit, procedit, et de meo accipiet(Joan. xvi, cundum Joannem ccxiv capitulo legitur, ad suos ait
15). > Idem quoqueegregiusdoctorAugustinus in Ex- discipulos: Sicul misit me Pater, et ego mitto vos
posilione Evangelii secundum Joannem , eumdem (Joan. xx, 21). Idem quoque Salvator noster, qui est
Spiritum sanctum a Patre et Filio procedere, et Filii Verbum Patris, testatur quod Spirilum sanctum mit-
»
Spiritum esse testatur , ita dicens : « Multa sunt tit, et in noinine ipsius a Patre mittitur. Ipse enim,
testimonia quibus evidenter ostenditur et Patris et ut in Evangelio secundum Joannem CXLIIcapitulo
Filii esse Spiritum, qui in Trinitate dicitur Spiritus legitur, ad suos ait discipulos : Cum venerit Paracli-
sanctus. Cur ergo non credamus quod etiam de Filio tus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum verila-
procedat Spiritus sanctus, cum Filii quoque ipse sit tis, qui a Patre procedit, ille testimoniumperhibebitde
Spirilus? Quid enim atiud significat illa insufflatio , me (Joan. xv, 26). Et iterum in eodem Evangelio
et illud quod ait mulieri: Tetigit me aliquis, ego enim CXLVII capitulo idem Salvator ait: Ego vobis 755
sensi virtutem de me exisse (Luc. vm, 46). Nam vir- verilalem dico, expedit vobis, ut ego vadam. Si enim
tutis nomine appetlatur Spiritus sanctus , ut est: ego non abiero, Paraclilus non venietad vos. Si autem
Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi abiero, mittam eum ad vos (Joan. xvi, 7). Et paulo
obumbrabit te (Luc. i, 35), nisi utique quod procedat post in eodem subjungit libro : Adhuc multa habeo
Spiritus sancttts de ipso? » vobis dicere, sed non potestis modo portare. Cum au-
Beatus quoque Ambrosius ait: «Instifflatur a Chri- tem venerit ille Spiritus veritalis, docebit vos omnem
sto, ut credas Spiritum Christi esse, el ut cretlas de veritatem. Non enim loquetur a temetipso, sed quw-
Deo Spiritum. Deus enim solus peccata diinittit. > cunque audiet, loquelur, et quw ventura sunt, annun-
Isidorus quoque in libro, quem De Reruin conscri- n tiabil vobis. Ille me clarificabil, quia de meo accipiet,
b
psit Natura, xv capitulo ait ita :« Spiritus sanctus et annuntiabit vobis. Omnia quwcunque habet Pater,
creator est sicut Pater et Verbum, ut in libro beati mea sunt, propterea divivobis quia de meo accipiet, et
Job legitur : Spiritus Dei fecit me, et spiruculum om- annuntiabit vobis (Joan. xxiv, 14 seqq.). Idem quoque
nipotentis vivificavitme (Job xxxm, 4). Spiritus san- Salvator noster post resurrectionem suam, ut in
ctus Patris et Filii est, et inde unum sunt Pater et Evangelio secuudum Lucam CCCXLII capitulo legitur,
Filius, quia nihil habet Pater, quod non habeat Fi- consona praedictis verba protulit dicens : Ego mitlam
lius. Non enim res una , et duorum consubstantialis promissionem Patris mei in vos, vos autem sedete in
poterit semel [Forte, simul] ab eis procedere, el civitate, quoadusque induamini virtutem ex alto (Luc.
simul inesse, nisi unum fuerint, a quibtts proce- xxiv, 49). Et juxta eumdem in Apostolorum Actibus
dit. > est locutus : Prwcepit eis ne ab Jerosolymis discede-
Sanctus quoque Fulgentius episcopus in libellc rent, sed exspectarent promissionem Palris, quam au-
quem de Spiritu sancto conscripsit, eumdem Spiri- c distis, inquil, per os meum. Quia Joannes quidem
tum sanctum Patris et Filii esse testatur diccns : baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spirilu san-
«Cum quaeritur, quem Spiritum sanclum Virgini an- clo non post multos hos dies (Act>l, 4). Rursum in
gelus annuntiavit? Ipstim utique dicimus, qui Spiri- 0 fine Evangelii secundum Joannem, eo die quo resur-
tus est Patris et Filii, sine quo non solum formari re«erat, id est, die Dominica clausis januis ad apo-
caro Christi non potuit, vel baptizari, sed neque { stolosintroiisse narratur et dixisse eis secundo : Pax
mortuis suscitari. > Et iterum in eodem ait libro: vobis, et intulisse : Sicut misit me Puter, et ego mitto
« Cum quaeritur, qui Spiritus est qui loquebatur pei vos. Hoc cum dixisset, insufjlavitel dixit eis : Accipite
prophetas, non utique alius intelligendus esl, nis Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, remit-
Spiritus sanctus, qui est Spiritus Christi. » \untureis,et quorum retinueritis, retentaerunt (Joan.
DeprocessioneigiturSpiritus sancti aPatreelFilio xx, 22s«</.). Quod igitur promisit, expletum esse, ut
et deeo quod idem Spiritus sanctus Patris et Filii di- in Actibus declaralttr Apostolorum, legiraus: Repleti
citur Spiritus, ratione breviter tam ex divina Scri sunt enim omnes apostoli Spiritu suncto , et cwperunl
« S. Aug., tract. xcix in Joan. num. 7. simum de Spiritu sancto nondum detectum, a sanclo
b Apud Pelaviuin tom. II Theol. Dogmat. libr. vn Fuigeutio ad interrogationes Abragilae presby.teri
cap. 11, num. 16, hic locus Isidori citalur ex libr. cxaratum. De quo mentionem fecit auctor Vitoesan-
Sentent. cap. 17. ctiFulgenlii cap. 24.
c Hunc libellumputo esse cominonitorium parvis
8, DOGMATICA.— Lffi. DE PROCESSIONES. SPIRITUS. 82
toqui ahis linguis, prout Spiritus sancMs dabat eloqui A J sanctus, licet a Patre propter unitatem substantise
cis (Act. n, 4). sanctce Trinitatis mitti, utpraefati sumus, dicuntur;
Beatus igilur Gregorius Nazianzenus in eadem ho- Patri tamen per omnia votuntate, potestate, aeterni-
railia, quam de adventu Spiritus sancli super apo- tate, substantia aequales sunt. Non est eniin, ut san-
stolos conscripsit, de missione ejusdem Spiritus ctus Hieronymus in Symbolo, quod ipse egregius
sancti ait ita . « Spiritus sanctus venit ut Dominusin coroposttitdoctor, testatur, aliquis in hac summa et
potestate, mittitur autem tanquam qui non sit con- ineffabili Trinitate gradus , nibil quod inferius supe-
trarius Deo. Isti enim sermones non naturam sepa- riusve dici possit, sed tota Deitas sui perfectione
rant, sed concordiam docent. Propterea autem post aequaiisest, ut exceptis vocabulis, quaeproprietatem
ascensionem Christi ut unus nobis Paraclitus mitti personarum indicant, quidquid de una persona dici-
dicitur, ut aequalitatem naturae ac potestatis agno- tur, de tribus dignissime possit intelligi. b < Qualis
scas. i enim Pater, ut beatus Alhanasius Alexandriae urbis
Sanctus quoque Augustinus in libro quarto de Tri- episcopus testatur, talis et Filius, talis et Spiritus
nitate xxi capitulo Filium et Spiritum sanctum aequa- sanclus; in hac enim Trinitate nihil prius aut poste-
les esse Patri secundum unitatem substantise, licet rius, nihil majus aut minus, sed totce tres personoc
ab eo mitti dicunlur, testatur, ita dicens : « Sicut IB coaeterncesibi sunt et coaequales; ita, ut per omnia ,
Pater genuit, Filitts gcnitus est: ita Pater misit, Fi- sicut jam supra dictum esl. et unitas in Trinitate, el
lius missus est: sed quemadmodum qui genuit et qui Trinitas in unitate veneranda sit. Qui vult ergo sal-
gcnilus est, ita et qui misit et qui missus est, unum vus esse, ita de Trinitate sentiat. >
sunt; quia Pater et Filius unum sunt. Ita etiam et Hac igitur credulitale nec Trinitas a nobis confun-
Spiritus sanctus unum cum eis est, quia hi tres ditur, nec substantialis unitas separatur, sed certam
unum sunt. > Et iterum in secundo libro capitulo et immulabilem catholicae fidei confitemur et sequi-
terlio ait: « Sicut non ex eo fit, ttt minor sit Filius, mur regulam, per quam beati apostoli et martyres,
quia dixit : Non potest a se Filius facere quidquam, et omnes viri religiosi et sanctitate praediti gratiam
sed quod viderit Patrem facientem (Joan.v, 19); (Non meruerunt habere divinam, et spem perennis adepli
enira hoc ex forma servi dixit, scd ex forma Dei, sunt vilae, et coelestis regni beatitudinem sortiti sunt
sicut jam ostendimus. Haecautem verba non indicant sempiternam.
quod minor sit, sed qttod de Patre sit) ita non hinc DOMINl c AUGUSTINl
eflicitur, ut minor sit Spiritus sanctus, quia dictum EXPLANATIO MYSTERII SS. TRINITATIS.
est de illo : Non enim loquetur a semetipso, sed qum- _ Certe vita est Christus. Et si certa vita
est Chri-
cunque audiet, loquetur (Joan. xvi, 13). (
^ stus, quare mortua est vita? Idem Dominus nosler
Hinc sanctus ac venerabilis Pater Athanasius a in Jesus Christus et mori potuit in unum, et non mori
altercalione, quam cum Ario habuit hoeretico, dicit ex altero : Quaere mortem : in Verbo nunquam esse
unius potuit? Quaeremortcm : in anima nunquam fuit, quia
quod Sptrittts sanctus, qtti ejusdemque est cum vera mors fuit; unus atque idem Christus est, qui et
Patre Filioque substantioe, ea quae Patris et Filii injuriam toius pertulit, salva potentia divinitatis; et
communia sunt, ait et loquitur ita dicens : Multo jactus in profundum non mersus.
magis ex hoc apparet Spiritum sanctum a Patris et Absit: Interrogo. Ipse est Paler qui Filius? Respondit:
non est ipse Pater qui Filius : neque Spiritus
Filii substantia non esse alienum, dum non a seipso sanctus ipse qui Pater.
tanquamalienus et extraneus, sed ut puta unius ejus- Inter. Quomodo quia in personis alius Pater, alius
alius Spiritus sanctus ? Et non quidem aliud ,
demque naturse socius, quaePatris et Filii communia Filius, sed alius.
sunt, ait et loquitur. Nam si propriis loqueretur, non lnter. Ipsum [Ms., istud swpius, hic etinfra] est
solum a Patre alienus, sed et fallax et deceptor pro- Pater, quod Filius? Resp. Ipsum.
cul dubio haberetur, quoniam, ut ait Filius, Omnis Inter. Hoc est Pater, quod Filius? Resp. Hoc est.
lnter. Ipse est Pater, qui Filius? Resp. Absit : non
de
qui loquitur mendacium, propriis loquitur (Joan. est ipse Paler, qui Filius, sed ipsum est Pater quod
VIII,44), et ideo hic verum loquitur, quia non de Filius.
proprio , id est, non a semetipso, sed de Patris, et' D Inter. Deus Pater, qui est ante saecula et in finem
Filii, quaeloquenda sunt, loquitur. De meo, inquit, saeculi, ipse natus est de Virgine 1 Resp. Absit: Deus
Pater, qui est ante sseculaet m finem scecuti, non est
accipiet, et annuntiabit vobis (Joan. xvi, 14). Et ut ipse natus de Virgine; DominusFilius ipse natus est
ostenderet hoc esse a se accipere, quod est etiam de de Virgine.
Patre sumpsisse se, ait. Ideo dixi de meo accipiet, Inter. Habet Pater aliquid commune cum Fitio?
omnia habet mea Resp. Habet.
quia quw Pater, sunt. Vides ergo Inter. Quid habet? Resp. yEteroitatem et divini-
Spiritum sanctum a Patre et Filio non esse discre- talem.
tum, dum ea loquitur quoePatris et Filii propria esse Inter. Habel Pater aliquid proprium, quod Filius
non habet? Resp. Habet.
noscuntur. > Inter. Quid habet? Resp. yEternitatem sine nati-
756 Unigenitus igitur Dei Fitius, sive Spiritus vitate, eo quod ingenitus est.
_a Hunc quoque librum partum esse sanctoAthana- b Consule tom. II Operum sancti Alhanasii, pag.
sio suppositura gravibus rationibus evincunt eruditi 719 seqq.
Operiun editores lom. II, pag. 205. Vid. Ceillier, c Ita ms.
liisl. gin. des Auteurs sacres, tom. V, pag. 283.
83 R. *'. M WNI SEU ALGUlNJtOPSRUM PA»S lfl. . 84
Inler. Uabel Filius aliquid propruim, qupd Pater \m'l Qjuomodo,?. B#sp. Tota sola Filii persona carneni
11011habet? Resp. Habet. suscepit, et voluit ipsum VerbumdicereFilium suum.
Inter. Quid habet? Resp. Nativitalem cum aeterni- Sed nec paveas Verbum dicere Filium Dei, quia Deus
tate, eo qnod genitus sit. Pater Verbi sui; et ubi est Verbnm Dei, ibi est Deus,
lnler. Habet Spiritus sanctus aliquid preprium, quia Verbum Dei ex Deo est. Testaltir Mosesel Pro-
quod ucc Pater habet, nec Filujs habet? Resp. Habet. phe^a, Deus per verbumfecit omnia (Psal. xxxu, 6).
Inter. Quid habet? Resp. Processionem, eo quod Et iterum dicilur in Psalmis : VerboDomini ccclifir-
procedens est cx Patre et Filio. mati sunt; et iterum : In wternum permanet verbum
Inler. Pater soknsTrinila» dici potest, an ? Quo- tuum in swculo et generalione(lbi-J. ctvm, 89). Et
motlo? Resp. Potest. ilerum Isaias : Ecce virgo concipiet et pariei Filium,
_ Inter. Quomodopptest ? Resp. Quia Filius ct Spi- et vocabiturnomen ejus Emmanuel (Isai. vn, 14).
ritus sanctus ex ed procossit. Filius Trinitas cjici Inter. ChristusFiliusDei ipseestDeus? fiesp.lpse.
non potest, quia non processit ex eoPater, sed solus Inter. Ipse natus est de Virgine? Resp. ipse.
Spiritus; quia si Spiritum sanctum ingenitum dici- Inter. Ipse suspeusus est in cruce ? Resv. Ipse.
mus, duos Patres aflirmaraus; et si genitum, duos Inter. Ipse descendit ad inferos? Resp. Ipse.
Filios approbamus. Sed propter hoc nec genilum ne- Inter. lpse inortuus fttit? Resp. Morluus pro pec-
tfoe ingenitum dicitnus, sed a Patre Filioque proce- catis nostris, el resur-rexittertia die virtutis sure.
de«s est; et est Trinitas in una Deitatis persona. Inter. ErgoverusDeusmortuusfuil?.Resj>.Mortuus.
Inter. Est essentia |n Palre? Resp. Est. Inler. Quomodo fuit morluus? Resp. Incarne.
Inter. Quomodo?Resp. Quia semper est, et in se- Inter. ln carne mortuus fuit, in ariima dcsccndit
metipso est. B ad inferos, qui erat in coslis?Resp. Divinitas ubique
Intet. Tota Trinitas operata est in ulero Yirginis? regnabat.
757
OPUSCULUM TERTIUM
SEU
MONITGM PR.EVIUM.
Primum atqueproecipuum negotiura, quod beatum C eosdem abbates et monacbos scribens: .... « Sicut
Alcuinum, a Carolo Magno ex Angelia in Franciam in libetlo ex parte factum est, quem direximus per
evocatum occupavit, fuit oppnjpatio novae,qttoetunc B. Renedictuni vobis atl solatium et confirraationem
in Hispania exorta, in Franciam qrioque grassari lidei catbolicce, t etc. Hunc vero libellum vir summe
Nicepit, sectce Adoptianorum, hoc est. illorum qui eruditus D. Petrus Franciscus Fogginius e codice
Chrisrum Dominum, secundum quod honio erat, 290 bibliothecae Palatino-Valicanoe, cujus ipse eu-
atebant Fitium Dei esse non proprium, sed adopti- S^odiaminagno suo merito ac inulia cum laude ge-
vum; Deum non verura, sed nuhcupativum : cuius nt, eruit; et jamjam prelo paravit, in publicam lu-
erroris auctores et primipifi fuerant Elipandus cem, praefixa erudita praefatione,proxime emitten-
Toletanus el Felix Urgellitanus episcopi. De hujus dum ; sed oppnrtune ab emineritissimo cardinali
erroris ortu et progressu consute, si placet, disser- Passiqnep, sumroo, dumviveret, laborum nostrorum
tationem nostram m fine hujus opusculi. Hoc mu- faulore, monitns iiovam a me atque integram Qpe-
nere a rege Chiistianissimo et vere catholico sibi de- rum B. Fl. Alcuini editionem adornari, vir clarissi-
mandato beatus Alcuinus egregie functus est; nunc mus a coeplo proposito discessit, huncque libellum,
exerrantesper epistolas, Chrisliana doctrina simul et reliquis B. Alcuini opusculis addendum, perbene-
charitate plcnas, ad resipiscentiam cohortando; vole raihi praebuit praefixa prsefatione, qua simul
nunc domesticos fidei voce scriptisque epislolis in idem libellus B. Alcuino solidis rationibps vindica-
veritate conflrmando ; nunc fidei doctoribus, Evan- lur: quam propterea futuram eradiiis lectoribus
praedicatoribus atque episcopisargumenta, qui- haud ingratam, dicto opusculo praeftximus.
us serpenti veneno occurrere possent, suggcrendo; j_> Altero loco exhibemqs libros |)i beati Alcuini ad-
gelii
nunc cum ipsis erroris auctoribus publicis in con- versus Fclicem Urgellitanum secundum editipnem
ventibus conlligendo; ac demum illoruni errores D. Quercctani, qui eosdem, quondamalienp, nempe
pluribus libris docte ac nervose confutando ; qu;« S. Paullni Aquileinsis, nomine editos, suo auctori
quidem omnia adeo feliciter cesserunt, ttt suceprae- resliluit. Hlis tamen praeinittimus, 1° Epistotam Al-
primis industrioe tribuendum sit, quod landem in bini ad Feiicem hwreticum, hactenus quoque inedi-
concilio Aquisgranensi anni 799 lurbis hisce quceper tam, quam descripsimus e vetttstissimoet pene coaevo
plures aniios Ecclesiara afflixerant, finis imposilus codicems.,qtiicum aliis antiquitatis cimetiis verepre-
merit; alque ideobeatus Alcuinusnosier merilo glo- tiosis.parumque cognilis servaUirin bibliotheca illn-
riari potuerit, ac dicere : Eqo FelicemDeo miserante strissimi nietropolilici capituli Salisburgensis. Haec
catholicum feci (Lib. i adv.Elipand., nnm. 8). est illa epistola exhorlatoria, quam Alcuinus anno
Haec igitur scripta omnia, oplima fruge referta, 793 ex Anglia in Galliam advcniens, « charitatis
universa;que Ecclesise aliquando tam satutaria ac calamo. non contentionis stimulo; fraternae sa-
proficua, ac etiamnum ad demonstrandam doctrinse lutis desiderio, non mordaci reprehensionis stylo, ad
calholicseantiquitalcm constantemque verilatem ap- Felicem, ut se catholiccejungere), iuijtati, dirigere
prime facientia, hoc loco atque ordine colligimus. curavit; cui vero tlle libellum non eplstolari brevi-
Et primo quidem exhibemus libellum hucusque de- tale sticcinctum, sed sermonum serie prolixum, in
sideralum, quem Alcuinus roiserat ad abbates e( quo omnes pcrfidiae stiae foveas aperuil, opposuit, >
monachos Gotbiae,dum adhuc in confutanda epistola sicut ipsemet Atcuinus scrihit initio libn i contra
a Felice UrgellitanO ad se direcla esset occupatus, Feliceni, etlibroi contra.Elipandum, num. 16.
cujus etiam ipsemet meminit in epistota 132 ad 75d lisdem libris vn praemiitimussecundobinam
.83 DOGMATICA— LIB. ADV. H^RESIN FELICIS. 86
epistolam beati Alcuini ad Carolum Magnum. In A sem et Benedictum abbatem, omnesque epiecopos,
priori libros suos regis Christianissimi examini et abbates et fratres provinciae Golhiae.inHuic alteram,
approbationi submittit; in posteriori vero eosdem amjectimus, quam cl. Quercetanus fine dicto-
jam correctos ejusdem regis uonoribus dedicavit, ruro librbrum, atque ita exlra ordinem exhibuit;
atque auctoritati commendavit. Utrainque hanc in bac etenim Alcuinus Laidrado et sociis signiftcat,
epistolam, cl. Quercetano ignoralam, debemus in- quae in tolo, quem miserat, fasciculo contiiieantur ;
dustrise celeberrimi Stephani Baluzii, qui illam pri- et quo ordine ipse eadem per separatas quaternio-
mus e-codice ms. bibliothecae Colbertince publica nes descripia collocaverit; prout hanc alteram epi-
luce donavit libro ivMiscell., pag. 413-413. stolam, seu prioris epistolae additamentura legenti-
Pqrro quoniam textus in prioribus istorum librq- bus patebit. Post istas epistolas qttasi dedicatorias
rum editioniiius mendis plurimis scatet; ita ut ob sequitur epistola Alcuipi ad Elipandum cohortatoria
ineptas inlerpunctiones aliosque crassiores errores in calltolica fide ; cui snbiieclitur epislola Elipandi
sensus saepissim.eqbscurior evadat, alque multoties ad Albinum, continens responsionesprioris epistolw,
omnino cprruptus appareat: nulliim vero vetus exem- quas Alcuinus eiiervare studet duobus, quos subjun-
plar ms., quod nobis in reslitucnda vera leclione gimus, libris: aliis vero duobus consequentibus
suppetias ferret, indagire alicubi potuimus ; prop- plano sermone catholicae fidei de Christo veritatem
terea non libertatem modo, sed et necessitatem no- confirmat. Ad finem istortun librorum ipse Alcuinus
' bis iropositam censuimus, ut ex ingenio et probabili addidit Epistolam Elipandi ad Feticem jam conver-
coujectura illa menda defectusque lollerentur : ubi sum una cum Confessioneejusdem Felicis, qua suos
taraen semper genuine, et secundum ipsam textus T>errores daranat, suosque sectatores ad resipiscen
P tiam nervose adbortatur.
exigentiam nos egisse contestamur, prout rcperient
viri erudifi, quibus et copia et otium est ulramque Ultimo ileinuni totam scriptorum istorum seriem
editionem mutup conferendi. Sanctorum Patruni sen- claudit Epistola ad filiam in Christo charissimam,
tentias,quae copiose inhis libris excitantur, suis no- cui faciliores rationes suggerit, quibus adoptiano-
tis designaVimus,additisincommodumlectorumcita- rum erroribtis capliosisque argutationibus possit
tionibus ex novissimis Operum illoruin editionibus. obviarj.
Jd ipspm proestitijnus in liuris iy, quas sequuntur, Nemo jam, puto, eruditorum quidpiam ex iis
acfversus Elipandum scriplis, quos cl. Quercetanus quse Alcuinum adversus errprem Hispanorum de
edidit e cod. ms. ecclesiae S. Mariae Rhemensis, Adoptioue Chrisli in Filium Dei, scripsisse alicubi
cujus copiam sibi fecit vir doctissimus Jacobus proditiun fujt, dcsiderabit. Ex hisce igitur omnibus
Siimundus. Libros hosce eo ordine collocavimus, opusculis, sicut et ex illis Elipandi sett episcoporum
quo ab ipsqniet beato Alcuino disppsiti atque com- Hispaniae ad GalliaeGermaniaeque episcopos episto-
pacti aliqiiarido fueie, dum nempe' illos miseral ad lis, quas in appeudicem rejecimus, tota hujus contro-
Laidradum et socios in Hispaniain ad sedandas tur- versue historia in ptena luce collocatur, iu ecclesia-
bas, ibidem ob novum dogma exortas, iterum abitu- sticae historioe tcmporum illorum haud leve commo-
ros. Praemiuitur igitur epistnja Alcuiui ad Laidra- dum, cui facem praeferre satagemus in bina disser-
dum episcopum Lugdunensem, Nefridium Narbonen- tatione in fine addenda.
759
BEATI ALCCINI ADVERSCS FELICIS HIRESIJf
LIBELLUSAD ABBATESET MONACHOS GOTHI^!MISSDS.
Ex cad. ms. 290 bibl. Vaticuno-Palatinw.
Vm CLARJSSIMI D. PETKIF. rOGGINII piBLIOTHEC^; VA-C qiwd Felix docebat exposuerit sententiam, haec sub-
TICAN.* CUSTODIS SPEC1MEN PR.EFATIONIS 1NSE&CENSjicit : « Qnod multis testimonifs eVarigelieis, vel
OPUSCBLCM. apostolicis, vel etiam sanclorum Patrum traditioni-
Cum Adrianus I Romanam cathedram teneret, bus comprobari potest, sicut in libello ex parte ifac-
tum est direximus per B. Benedictum vobis ad
,ara ferrqe penitus eradicatae Nestorianae haereseos solatiumquem et confirmationem fidei catholicae. Sed in
quoddam veluti germen jn Hispania pullulavit, Eli- manibus majus modo habemus opus
pando episcopo Toletano, el Felice episcopo Urgel- causas, propter alias
fitano adriitentibus. Docebant enim Christum Je- illud quas ip Jibellovenerandi Felicis legimus, et
volenle Deo vobis dirigemus, postquam lectum
sum, prout hominem, npn naturalem, sed adoptivum et comprobatum fuerit ab episcopis hostris et domno
fuisse Oei Fitium. Impiam sacrilegamque sententiani i
plures non solum syfodi, et peremptorio edicto Ro- rege. Cum itaque in bibliotheca Vaticano-Palatina cod.
manus pontifex Adrianus damnarunt; sed multi
etiam oppugnarunt celebres viri, quos inter repo- 290 octingentprum annorum aetatem praeseferente
nendus esl Flaccns Albinus, seu Alcuinns, Carplo opusculum istud lnvenerim, rem fore gratam litte-
Magnp charissimus, et litterarum ii) Galjiis instau- riitis hominibus ratus sum, si in pubticam lucera
etenim singutare Alcuini meritum, ne
rator, qiii doctriria et sanctitate morum magriiim emitterem;
erat tunc temporis Ecclesiae praesidium et decus. ulluni abeo scriptum opus relinquatur ineditum, suo
Rein egit iUe tum privatis litteris ad haertticos epi- qtiodam iure postulare yidelur. Neque vero difficile
scppos datis, tum publicjs scriptis : Felicein enim erit iuteliigere boc optisculum esse Alcuini tracta-
septem llbris, Elipandtim vero bipartito opere, cu- U tum primum adversus haeresinFelicisexaratum, cum
jus ulraque pars duobus constat libris, redarguit et ex ipsius exordio stalim hoc pateat, et praeterea to-
confulavit. tus ex evangelicis sanctortimque Palrum testimoniis
Hoecjamdudum non semel typis edita fuere ; sed conslet: quod quidem optime respondet ejus descri-
pro deperdito usque dum habitum est, quod ante om- ptioni quam liabet laudata Epistola.
nia illa adversus Felicem scripserat, opusculum no- Sed nuperi litterariae Galliarum Historiae scripto-
bis ex ipsius Alcuini epistola ad abbates et mona- res (Tom. IV, pag. 338, jium, 7J niinus recte sibi
chos Gothiae directa, et a Baluzio ex Colbertinae consuaserunt in eo, quem retuli ni epistola ad mo-
iHbliolhecaecodicibus vulgata jam notum. In ea epi- nachos Gothiae,loco, ejusdem operis mentionein esse
stola (Evist. 132), postquam catholicam adversus id cujus meminit Alcuintis in primo libro ex iis quos
87 R. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS IR. 88
adversus Elipandum edidit. Hisce in locis de epistola ^\ debebit, quam antiquis in scientia sua corporalis
coliortatoria, ct quidem ut videtur, privata, ad Feli- cura saldtis fuisse probatur.
cem missa » sermo est, in litteris autem ad mona-
chos Gothioede tractatu polemico, atque ad publi- II. Ecce pars quoedam mundi haereticoe pravitatis
cura bonum, ut pro sctttoeum haberet catholica fides veneno infecta est, asserens Christum Jesum Deo
adversus haeresimFelicis edilo agitur, qualis quidem Patri verum non esse Filium; nec proprium, sed
cst tractatus iste quem edimus : nihil enim in eo
est quod cohortatoriam epistolam sapiat, aut quod adoptivum; et Nestoriana heeresis ab Oriente, ubi
ad Felicem fuisse missttm indicet. En Alcuini verba damnata est a ducentis synodali auctoritate Patri-
in primo ex septem adversus Felicem scriptis libris : bus d, longum postliminium reviviscens, latitando
* Scripsi epislolam pridem Felici episcopo charitatis
calamo non contentionis stimttlo; fraternae salutis fugit in Occidentem, ut ubi sol visibilis ab oculis se
desiderio, non mordacis reprehensionis stylo, cu- abscondit humanis, ibi sol justitiae a cordibus rece-
piens eum corrigere in Christi dilectione, etc.; sed deret infidelium [Forte, fidelium]. Nestorius impia
ut agnosco, non eo charitalis officio, vel humilitatis assertione
obsequio meaelitterulas diligentiae recepit, quo me esse negat beatissimam virginem Mariam Dei
scribere, qui meam pietatis intuitu legerit epistolam, genitricem, sed tantummodo hominis * similiter
agnoscere poterit. i et isti, eadem pravitate decepti, negant eam vere
760 Cum his concinunt quae in primo libro con- Filii Dei esse genitricem, sed cujusdam adoptivi
tra Elipandum circa medium leguntur : < Cui ( id j*
est Felici) in has adveniens partes charitatis ca- filii; volentes Christum Deum nobiscum esse adopli-
lamo epistolam exhortatoriam, ut se catholicoe jun- vum, per quem nos Deo Patri facti sumus adoptivi
geret unitati, dirigere curavi. Cui ille non epistolari filii. Hanc ego pestileutiae luein abhorrens antiquo-
brevitate, sed libelli prolixitate respondere nisus est. rum Patrum
Ctii libello ejus septem nostrae devotionis libellis pigmentarias perscrutari curavi cellas;
respondimus, omnes vestrae pravitatis evacuans vel posterioris temporis venerabilium doctorum flo-
doctrinas. i rentia percurrere prata festinavi, ut aliquod medi-
Porro laudati litlerariae Galliarum Historioe scri- camenti civibus meis, filiis scilicet sanctae
libelli ab Alcuino adversus Felicem, ante- genus
ptores
quam septem iltos exararet libros, editi teslimonium Ecclesiaeconflcerem, quo se ab hac pestilentiae con-
haberi aiilumant eliam in epistola quam ad Carolum tagione prsemunire, divina auxiliante gratia, potuis-
regem Alcuinus dedit b, eum rogans ut septem illos sent: ex paternis videlicet thesauris species colli-
libros examinaret, priusquam in lucem venirent. Ve-
rum in hoc quoque loco ad summum de eadem ilta gens pigmentorum, vel florum; et singulorum ad-
cohortatoria epistola testimonium aliquod apparet, nectens nomina auctorum, ut salubrior esset et fir-
et quidem tantummodo conjiciendo assequimur, ex mior confectio, quo ex clarissimorum virorum sa-
relatis nimirum locis constare, quod libello Felicis,
cui septem opposili sunt libri, anteriori alio scripto, pientise et sanctitatis eruerelur gazis. Et primo
cohortatoria videlicet epistola, Alcuinus occasionem /^ omnium ponentes, quid evangelica tux omni sole
dederat. Epistolaead Carolum regem verbahaecsunt: LJ clarior ad iltuminationem veraefidei pandat; contra
« Vestra nulli contemnenda auctoritas nostrae devo- hujus claritatem luminis nemo sanos habens oculos
i tioni mandavit conlra novas haereticoepravitatis
« inventiones aliquid scribere, atque libello respon- repugnare audet: sed sicut csecus errat in sole; et
« dere quem contra nos Felix quidam episcopus licet ille soli sit praesens, sot tamen absens illi esse
< vestrae direxit auctoritati. i Hucusque cl. Foggi- probatur; 761 sic 9m evangelicae non consentit
nius.
veritati, errat de via, donec in ultimam perditionis
INCIPIT LIBER foveam devolvatur. Vos vero, fllii sanctae Dei Eccle-
ALBINI,
siae, hanc meam pro vobis devotionem sanctarum
QUEM EDIDIT CONTRA HJERESIN FELICIS. orationum remunerate suffragiis; et siquid nostra
I. Legimus in saecularis litteraturae historiis, quos- vobis praesentialiter proficiat industria, perpetualiter
dam viros medicinalis artis peritos, dum aliquas ci- vestra nobis prosit intercessio.
vitates pestilenliae lue infectas audierunt, amore ci- III. Credamus Domini Dei Patris testimonio, ubi
viura suorum, aliquod medicainenti genus provida super baptizatum Filium magnifica voce teslatur di-
sollicitudine excogitasse, quo cives suos a grassan- cens : Hic est Filius meus dileftus (Matth. m, 17).
tis morbi infestatione praemunirent, ne ingruens pe- . Et ne quis de altero dici dubltaret, etiam sanctus
riculum ex insperato partera cognatae subverteret * Spiritus in specie columbaepraesentia comprobatur,
muttitudinis. Hoc idem nostraevidetur agendum esse hunc esse Filium Dei, qui a Joanne m Jordane ba-
devolioni contra haereticae pravitatis pestilentiam, ptizatur. Etsi luce clarius patescat ex auctoritate
quorum doctrina ut cancer serpit, ut virus infundi- paternae vocis Filii proprietas; tamen audiendi san-
tur, ut venenum serpentino dente ingestum, quos ctorum Patrum et catholicorum doctorum venera-
laceret, occidit. Nec posterior nobis in calholicae biles sensus, quid in hac veridica patenii testimonii
fidei veritate animarum sollicitudo integritatis esse professione senserint.
» De illa certe, quam paulo post exhibebimus, scoporum haec sequuntur : < Postquam hi omnes
quae D. Fogginium etiamnum tatuit. FROBEN. Nestorii depositioni subscripsissent, accesserunt alii
b Epistola libris vn praefixa infra. episcopi ad sanctam synodum, qui et ipsi quoque
c Hunc titulum habet ipse codex ms. praelaudatus. praepositaedamnationi subscripserunt. Episcopi ita-
d De synodo Ephesina auctor loquitur habita que, qui ipsum Nestorium deposuerunt, plures quam
anno salutis 431, ducentos autem in ea Patres conve- ducenti exstitere, aliqui enim locum tenuerunt alio-
nisse testatur etiam Vincentius Lirin. in Commonit. rum episcoporum, qui ad Ephesiorum metropolim
§ 42. Sed in act. i concil. post subscriptiones epi- venire non potuerunt. > FOGGIMUS.
89 *DOGMATICA. — LIB. ADY. H^ERESIN FELICIS. 90
IV. Dicit enim Hilarius ecclesiasticaefldei doctor ,A cernebatur, Dei voce Dei Filius noscerelur. Et quia
mirabilis in libro sexto quem de sancta Trinitate in fldei hujus confessione credenlium vita esset
scripsit post alia catholicoe fldei convenientia sic a : (non enim atia aeternitatis vita est, nisi Jesum
< Vere Dei Filium unigenitum Deum Dominura no- Christum unigenitum Deum sciamus esseDei Filium),
strum Jesum Christum esse ac doceri multis modis vox e ccelo rursum ab apostolis iteratae hujus si-
cognitum est; dum de eo testatur Pater, dum de se gnificationis auditur, ut id firmius crederelur ad
ipse profitetur, dum apostoli praedicant, dum reli- vitam, quod non credidisse mors esset. Namque
giosi credunt, dum dsemonesconfltentur, dum Judaei cum Dominus in monte majestatis suaehabitu con-
negant, dum gentes in passione cognoscunt. Neque stitisset, Moyse 762 atque Elia assistentibus, et
enim ex communione nuncupationis est, quod de ad visionis alque vocis fidem tribus cotumnis Eccle-
proprietatis fide dicitur : et cum omnia quae Christus siarum testibus assumptis, haec vox paterna de ccelo
Dominus aut egit aut docuit, ultra omnia eorum est: Hic est Filius meus dilectus, in quo complacui,
sint qui Filii nuncupantur , et in his omnibus quae ipsum audite i (Malth. xvn, 5).
prsecipua sint Christi, hoc vel potissimum doceatur V. Idem post plurima et veridica de naturali pro-
esse, quod Dei Filius est; non est in eo filii ex ge- ._ prietate Filii Dei ita intulit b : < Quid infertur hodie
nerali familiaritate cognomen. Non contamino veri- calumniae, ut adoptio nominis sit, ut mendax Deus
tatis fidem, ut hoc verbis meis astruam. Loquatur, sit, ut nomina inania sint? Testatus est Pater de Fi-
ut ssepesolitus est, de unigenito suo Pater, ne sub lio; operibussuisFiliustestimoniumPatris exaequat.
consummandi baptismi sacramento Jesus Christus Cur non videatur esse in eo idem [AL, id est] Filii
ignorabilis esse possit per corpus. Hic est Filius veritas, quae et docetur [AL, dicitur] et probalur.
meus dilectus, in quo bene complacui(Matth. m, 17). • Non est per Deum Patreiu Filti nomen in Christo et
Rogo, in quo veritas deperit, et in quo infirma fides [AL, ex] adoptione bonitatis : neque sanctitate me-
professionis est ? Non annuntiatus per angelum de ruit hoc nomen, sicut plures post confessionem fidei
sancto Spiritu partus ex virgine; non index Magis Dei Filii sunt. Proprietatis enim in his siguificatio
stella; sed nec adorati in cunis honor; nec bapti- nulla est: nominis namque tantum, ut Deo dignum
zandi sub Raptistoeprofesstone virtus satis esse ad est, indulta dignatio est. Aliud est, hic est, et meus
demonstrationem majestatis existimantur. Pater de est, et hunc audite : in hoc veritas est, natura est,
ccelo loquitur, et ita Ioquitur : Hic est Filius meus. fldes est. »
Quid sibi vult non cognominum, sed pronominum VI. Item in sequentibus in eodem libro sexto c:
fides? Cognomina nominibus adduntur ; pronomina C «
Omnibus, quibus per fidem Deus Pater est, per
vero obtinent in se nominum^yirtutem. Proprietatis eam fidem Pater est, qua Jesum Christum Dei
autem significatio est, ubi et hic est dictum esse
Filium confltemur. Confiteri autem Filium secun-
auditur, et meus est. Et intellige quae sit veritas et
dum generale sanctorum nomen, quid habet fidei,
ratio dictorum. Legeras : Filios genui et exaltavi ut dicamus, unus ex filiis est? Sed nunquid et cseteri
(Isai. i, 2). Sed non legeras, filios meos; genuerat in hac creaturae suae infirmitatenon fllii sunt? In quo
euiin eos sibi per divisionem gentium et plebem hae- ergo Filium Dei Jesum Christum fldes confessa
reditatis in filios. Ne igitur per communionem ado- praecellit, cum ei secundum fllios, fllii non natura,
ptivae haeredilatis cognomentum Filii unigenito Deo sed nomen sit ? Christum perfldia ista non diligit. »
adderetur, naturae veritas per significationem pro- VH. Item in sequentibus ejusdem librid : <Et q«i-
prietatis ostensa est. Assignetur sane hoc commu- dem secundum
nionis in Christo nomen, ut Filius sit, si de quo- propositae a nobis responsionis ordi-
nem opportunissimus hic nobis locus est, ut tertio
quam dictum reperietur : Hic est Filius meus. Sin
nunc doceamus Filium Dei Dominum nostrum Jesum
vero proprium ac singulare ei est: Hic est Filius
Christum ab apostolis creditum, non ex nuncupa-
meus, quid calumniara Deo Patri professae de Filio
affevimus? Anne libi in eo dici- tione, sed ex natura; neque ex adoptione,^ sed ex na-
proprietatis quod tivitate. »
citur, hic est, non significari videtur, alios quidem
cognominatos ab eo in filios, sed hic Filius meus VIII.Item in sequentibuse:«Non est evangelica et
est, donavi adoptionis plurimis nomen, sed iste mihi apostolica fides, Filium Dei nomine potius quam na-
Filius est : ne qttoeras alium, ne non hunc esse cre- tura credere [AL, credidisse]. Si enim adoptionis
das; hunc ego tanquam digito indice ac verbi signi- haec nuncupatio est; et non idcirco Filius est, quia
ficatione contingo, qua dico, et meus est, et hic est, exierit a Deo, quaero unde beatus Simeon Rarjona
et Filius est. Quid post haecinlelligenliaepoterit esse, est confessus : Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth.
utnon esse credatur? Et haec quidem paternae vocis xvi, 16). Anne cum omnibus potestas sit per sacra-
significatio ea fuit, ne qui ad implendam omnem ju- mentum regenerationis in filiosDei nasci? Si secun-
stitiam baptizandus esset, quid esset ignoraretur : dum hanc nuncupationem Fitius Dei Christus est,
sed ut, qui ad sacramentum salutis nostrae homo interrogo quid illud sit, quod Petro non caro,
» S. Hilarius, tom. X Patrologise, col. 174, num. « Ibid. col. 181, num. 30.
22,25,24. d Ibid. col. 183, num. 32.
b S. Hilar. loc. cit. col. 179, num. 27. «Ibidcol. 186, num. 36.
91 B. F. ALBINISEU ALCUINI QPERDMPARS II! 94
peque ganguis revelavit, sed Pater , qui in ccelis A [c Verbui» eniro sponsus et sponsa caro humana,
est? i Ct utrunique unus Filius Dei et idem Filius hominig,
IX. Item ex eodemlibroa:«Scribens utique evan- ubi factus est caput Ecclesiae. Ille uterus virginis]
geljsla [AL, Evapgelia] scribendi debuit afferre ra- Marioethalamus ejus, inde processit tanquam spon-
liqncm; et [AL, ut] vidqamus, quani ostenderel di- sus de thalamo suo. »
cens ; Hwc autem scripta sunt, ut credatis quonium XIII.Si igiturDominusChrislus secundum carnem,
Jesus est ChristusFitius Dei (Joan. xx, 31). Scribendi sicut quidam improba fide garriunt, adoptivus est
igitur Evangclia [AL.Evangelii] nop aliam prsetulil Filius, ncquaquam unus est Filius, quia nullatenus
causam, quam ut omnes crcderfnt Jesuni esse Chri- proprius Filius pt adoptivus Filius, unus esse potesl
slum Dei Filium. Si suflicit a4 salutem Christum Filius, quia unus verus, et aller non verus esse
credere, cur adjecit: Filium Dei? Si vero Christum dignoscitur. Quid Dei omnipotenliam sub nostram
cretlere ea deipuni fides est, pon Cbristum laiituni- necessitatem prava temeritate constringere nitimur?
moilo, sed Christun}Filium Dei credidisse, non est Non est nostrae morlalitatis lege ligatus; omnia
nonien Filii in Christo unigenito Deq ex adoptionis enitn, qutecunque vutt, Dominus facit in cmlo et in
consueluitinc. • terra (Psal. cxm, 3). Si autem voluit ex virginali
X. Videamus quoque quale testimonium bea- 1i utero proprium sibi oreare Filium, quis ausus est
lus Joanncs Baptisia, post descensum Spiritus sancti dicere, eum non posse? Potestati ejus quis resistit
iu specic columboesuper eum, protulit de illo : Et (Rom. ix, 19)? Cur secreta volunlalis illius vel po-
cgo vidi et teslimoniumperltibui, quia hic est Filius testatis indagare aliquis audet? Vel quare credcre
Dei (Joan. i, 34). De quo testimonio bealus Augu- non debemus ejus testimonio de Filio suo, quem to-
stinus in homilia septima super Joannem evangeli- ties iu Evangelio suum nominavit, et non alienura ?
slam ita ait b : « Perhibuit Joannes testimonium, Ipse quoque Filius Patrem eum saepiusnominavit.
quia vidit. Quale testimonium perhibuit ? Quia ipse Videamus quid ipse caeco respondit interroganti,
cM Filius Dei. Qpprtebal ergo ut jlle baptizaret, qui quis esset Filius Dei, ut crederet in eum. Respondit
est Filius Dei unicus, non adoptattis. Adoptati Filii itaque : Et vidisli eum, et qui toquitur lecutn ipse est
piinislri sunt unici : Unjcus habet potestatem, ado- (Jom. ix, 37). Nondum enira caecusille spiritaliter
ptati niipisterium. » inteMexitFilium Dei; tamen audivit ah eo : Et vidi-
XI. Item in eadem homilia (Num. 13) : « Messias sti ewn. Quem, nisi Filiinp Dei ? Et qui loquitur te-
Hebraicc, GrseceChristus, Latine Unctus. Ab un- cum, ipse es(. Quis, nisi Fiiius Dei? Ule unitatem
ctione enim dieitur [Christus], a chrisma unctio est. personae buraanilatis et divinilatis monstravit, ut
GracceergoChristus Unctus. Ille singulariter unctus, (2 crederetur ille homoyiui visus est, vere esse Filius
prsecipue unctus, unde 763 omnes' Christiani un- Dei. His testimoniis veritatis roboratus, o homo,
geiitur, ille prxcipue. Quomodo in Psalmo dicit, poli judicare judicqm tuum, sed adora Deum tuum
audi : Propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleoex- regnaptem iii coelis,quem Magusadoravit vagientem
sultationis prw participibustuis (Psal. XLIV,8). Par- [Af?.,vagilanlem.] in cunabulis : honora sedentem in
licipes enim ejus oinnes sancti, sed ille singtitariter throno majestatis, quem mater nalum posuit in
Sanctus Sanctorura, singulariter unctus, singulari- preesepioliospitalitatis, et uoli facere injuriam crea-
ter Chrislus. » lori tuo, sicut sapctiis Auguslinus dicit in homilia in
XII. Quid opus est professionem Nathanaelis pro- Natali Doniini d : < Quare modo putatur injuria,
testantis verbis exaggerare : Rabbi tn es Fitius Dei, quando Deys, quod ipse fecit, mire in se cleraenter
tu es rex Israel (Joan. i, 49); de qno Veritas ipsa excepit, et in hojnine se vere videri voluit, in quo
tam laudabilc prolulit testimoniumdicens : Ecce vere ante imaginarie voluit se videri, deditque ut pro-
hraelita, in quo dolus non est (Ibid. 47) ? « Nam iste prietas esset ipse, qui ante, ut similitudo esset,
Nathanaet, sicutAugustinnsdicil(num.20),talempro- accjpej-et. i
tulit vocem : Tu esFilius Dei, tu es rex Israet, qualem Ingreiliarour quoque atiorum sanctornm Patrum
tanto post 1'ctrus, quando ei Dominusait: Beatus es D aromaticas cetlas, et eruamtis inde aliquid ad salu-
Simon Barjona, qniq non tibi revela\iitcaro et san- tem legentiuni ,et supptementumoperis nostri.
gttis, sed Pater meus, qui est in coelo(Matth. xvi, 17); XIV. Videajnus quid beatus Cyrillus Alexandrinus
et ibi nominayjt petram, et laudavit (inuamentum episcopus, cujiis ilocumenta contra Nestorium in
Ecclesi;e. In ista fidc hic jam dicit: 'i"ues Fitius Qei, sexla synodo maxime claruerunl, de hac inquisi
tu es rex Israel. i Itcm in oclava homi|ia ejusdem tionp scnsqrit. Dicil enim in Epistola, quam in
operjs idem prsefatus Pater de unitate Filji Dei ila cqmmune ecclcsiasticis scripsit ordinibus, inter alia
dicit (niim. 4) : < Dominus autem securus moriens sic e : « Quqndoem\m, inqtiil, inlroducit primogeni-
dedit sanguinem suum pro ea, qiiam resurgeijs ha- tum in orbem.terxarytpidicit: Et adorent eum omnes
berel, quani sij|i jam coniunxerat in uj.erp Virgirtjs. anQeliDei (Hebr. i, 6), Sed nos quidem, elsi sanclo
« S. Hilar. loc. cit., col. 190, num. 41. d Hunc texlum in sermonibus de Natali Domini,
b S. Aug. in Joan. tract.
' vn,' mjni- 4> Patrplogiae qui S. Augustino ascribuiitur, non reperimus.
toino XXXV,col. 1439. 0 S. Cyrillus Alex. epist. 1, tom. V Operum edit.
< Resliluta ex editis qtue omissa sunt ip ms. Paris. 1638, pafl. »> pag-12.
93 DOGMATICA.— LIB. ADV. HiERESIN FELICIS. 94
uncti sumus Spiritu, adoptionis quidem ditamur A sptum, sed totius hominis, animaeet corporis, vera-
gratia, vocamurque etiani Dei [id est, DjtiJ, nostroe citer salus facka est. Humanum naturatiter, quod ex
vero naturae mensuram non ignoremus; siimus Maria secundum divinas Scripturas, et verum erat
764 en'm i" terra et habitamus inter servos; at Satyatoris [corpus]. »
Ule est non in qpibus nos, sed natura et vere Filius XVIII. Item Julius sanctissimus Romaeepiscopu* in
et oranittra Dominus. i epistola ad Prosdocimum ita ait b : < Praedicatur
XV. Idem in eadem post pauca : « Quocirca qui- autem ad pleniUidinerofidei etincarnatus de virgine
tteiTi ex duabus rebus indubitanter, divinitate et Maria Dei Filius, et inhabitasse in hominibus; non
luimaniiate Emmantiel est. Verumtamen unus Domi- in tjomjne operatttr. Hoe epim in prophetis est et in
iius Jesus Chrislus, uuusque et vere FiUus, Deus si- apostolis : [perfectus Deps in carne, et homo °] per-
inul et homo; et non homo Deus factus sub aequali- fectus in Spiritu; non duo filii, unus quidem proprie
tate horum, qui per gratiam ; sed Deus potius verus Filius assuniens hominem, alter autem mortalis as-
in liumana forma apparens propter nos. Dat nobis suntpUis a Deo : sed unus unigenitus in ccelo, uni-
atitem fidem ad. hoc et Deiloquus Pauius dicens: genitus in terra Deus. i
Qum autem venisset.p^eniiydo tempork, misit Deus XIX. Item Felicissimid episcopi Romaeet martyris
lfilium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut B ad Maxiraum episcopum et clerum Alexandriaesacroe
eos qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem filio- fidei confirmatio : « De Incarnalione autem Verbi et
rvm Dei reciperemust (GaL iv, i, 5). fide credimus in Dominum iiostrum Jesum Christum
XVI. Et non multo post in eadem epistola : <Quo- de virgine Mayia natum, quia ipse est sempiternus
modo ergo proprius Dei Filius nominatus est Chri- Dei Fitius et Verbum, et non horoo a Deo assum-
stus, qui etiam traditus est a Deo et Patre causa ptus, ut alter esset praeter iljum. Neque enim homi-
omnium salptis et vitae? Traditus est enim prqpter nem qssumpsil Dei Filius, ut sit alter praeter ipsum;
peccata nostra, et ipse iniquitates muttorum porta- sed Deus existens perfeelus, factus est simul el
vit iu corpore suo in ligno, secundum Prophetae hqniq perfectus, incarnatus de Virgine. i
vocem. Palam ergo est, quia unitatis res assurapta 765 XX. Item beatus Gregoritis Nazianzenus :
necessarie proprium Fitium declaravit Dei, qui ex « No« decipiant homines nec decipiantur sine sensu
sancta Virgine est. Corpus enim est non alterius suscipientes Dominicum hominem, sicut ipsi dicunt;
cujuspiam secundum nos, sed magis proprium ex magis auteni Dominum nostrura et Deum : Nec enim
Patre existentis Verbi, natum ex ea. » hominera dividimus a deitate, sed unum et eumdem
XVII. CQpsiderandumquoque est, quod sanclus « dograatizamus; priusquidemnon hominem, sedDeum
Athanasius iu epistola ad Epwtetum de fidei catho- et Filium solum et ante saecutanon mistumcorpori,
Ucae firmitate dixerit a : < Quomodoautem, inquit, et quoecunque sunt corporis; in flne autem et homi-
et arobigere audent, qui dicuutur Christiani, si nem assumptum pro nostra salttte passibilem car-
[Pro, an], qui ex Maria processit Deus, Filius qui- ne, impassibilem deitate; circumscriptum corpore,
dem substantia et natura Dei est; secundum carnem incircuiKscriptum divinitate; eumdem terrenum et
autem ex seniine David est, ex carne autein sanctae coelestem, visibilem et intelligibilem, capabilem et
Mari*. Quid autem putas? Temerarii facti stuit, ut incapabilem, ut in toto homine eodemque et Deo to-
dicerent Chrislum, qui carne passus est et crucifi- tus homo reformaretur, qui sub peccato ceciderat.
xus, non esse Dominum Salvatorem, etDeum, et Si quis non Dei genitricem Mariam aestimat, sine
Filium Patris. Aut quomodo Christiani volunl nomi- deitate est. Si quis quasi per fistulam Virginis trans-
nari, qui dicunt in hominem sanclum, sicuti unum isse, et non in ipsa formari, deiflce simul et huma-
prophetarum venisse Verbum, et non hominem fa- ne; deifice qttidem, quia sine viro; humane autem,
ctum sumentem ex Maria corpus; sed alterum esse quia lege parlus, anathema sit. Si quis formatum
ChrisUim, et aiterum Dei Verbum, quod ante Ma- dicit hominem, et ita subingressum Deum, damna-
riam et ante saecula Filius existebat Patris? Aut jj. tus est; non enim nativitas Dei istud est, sed fuga
quoraodo esse Christiani possunt, qui dicunt alium nalivitatis. Si quis introducit dttos filios, unum qui-
esse Filium, aliura Dei Vcrbum? Non per adoptio- dem ex Deo etPatre, secundum autem ex Maria no-
nem hsec facta sunt, absit! sicut quidam existima- vum, et seipsum ex adoptione excidet, quaepromissa
ritnt, sed, sicijt est verilas, homine facto Salvatoro, est recte credentibus. Naturoe enimduae, Deus et ho-
totius buinani generis salus facta est. Si enim ado- no, quod est aniraa et corpus ; Filii autem non duo,
ptione erat in corpore Verbtun , secundum illos nec Dii. Neque enim hic duo homines, licet etiam
(quod autem adoptione dicitur, phantasia esl) repe- Paulus interiorem hominem et exteriorem appellavev
rietur etputative salus et resurrectio liominum dici, rit, et, si oportet compendiosius dicere, aliud qui-
secundum irapiissimum Manicheum. Sed non equi- dem el aliud, ex quibus Satvalor est (siquidem non
dem phantasia est salus nostra; nerjue corpqris idem esl invisibile visibite; et sine tempore, sub
0 S. Athanasius, tqm. I Operum edit. Paris. c Haec restituuntur ex editis.
part.
II, bpag. 902, 903, 906. d Codex mate habet F^elicissimi,
scriptqris incuria,
Vide hanc auctoritatem Act. i concilii Ephesini pro Felicis sanctissimi. Exstat ea auctoritas Felicis I
edit. Coleti tom. III, col. 1053. papae loc. mox cit. concil. Ephes,
95 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 96
tempore); non alius auleni et alius, absil! utraque A, cipiamus, quae coloris nigredine designat peccato-
eniin sunimaeunitionis in contemperatione,Deo qui- rem populum, fceditatem meritorum. Aliquando
dem inhumanato, homine autem deiflcato. » vero ^thiopise nomine specialiter gentilitas desi-
XXI. Item Atticus episcopus Constantinopoleosa: gnari solet, infldelitatis prius nigra peccatis, quam
< Nisi enim ille nasceretur carnaliter, non tu rena- veniente Domino Habacuc propheta vidit timore
scereris spiritaliler. Nisi ille sustinuisset servi for- perterritam et ait : Tabernacula ^Ethiopum expa-
mam, non tu dignitatera adoptionis lucratus esses. vescent tabernacula terroe Madian (Habac. m, 7).
Propler hoc enim in terra ccelestis, ut tu in ccelis David quoque propheta videns, qund ad Judaeamre-
servarcris lerrenus. Propter hoc Christus semelip- dimendam veniret Dominus ; sed ante gentilitas cre-
sum exinanivit, ut nos omnes de pleniludine ejus deret, quam Judaea sequeretur, sicut scriptum est:
accipiamus. Illius mors tua facta est immortalitas. » Donec plenitttdo gentium intraret, et sic omnis
XXII. Item Theodotus episcopus Cyprorum in ser- Israel salvus fleret (Rom. xi, 25), dicit: /Ethiopia
mone de nativilate Domini post alia etiani ista pro- prwveniel manus ejus Deo (Psal. LXVII,52), id cst,
tulit b : < Quid igitur? Advenit Deus existens ad ho- priusquam Judaea credat, salvandam se offerl omni-
mines, non locum ex loco mulans, sed invisibitem potenti Domino, peccatis nigra gentilitas. Topazium
naturam ostendens visibilem, et visus ut homo et Bi vero pretiosus lapisest; et quia Graeca lingua -n-av
tanquam cognatus hominibtts apparens, sicut etiam omne dicilur, pro eo quod omni colore resplendet
cvangelista praedicans dicit, quia Verbum caro fa- topazium, quasi topandium vocatur. Dum vero in
clum est. Quomodo possibile est Deum Verbttm fleri Deum conversa gentilitas credidit, ex ea multi ita
horainem requiris, et modum Dei miraculosum a sunt dono Spiritus locupletati, ut quasi multis colo-
nobis exigis? Si comprehensibile nobis esset, quod ribus, sic niullis virtutibus luceant. Sed ne accep-
incomprehensibile estsermone, miraculum non esset, tis quisque virtutibus extollatur, a sancto viro nunc
sed causa naturae; si vero miraculum et signum est, dicitur non adaequabitur ei topazium dejEthiopia.
quod factum est, cede rationem Domino miracula Ac si aperte diceretur: Nullus sanctorum quibuslibet
facienti; quia enim factum est scire te volo; et ex virtutibus plenus, ex ista tamen nigredine mundi
co quod factum est, fructum flde lucrare. Operanti coHectus aequari potest, de quo dictum est : Quod
cede. » Et post pauca : « Hoc egit miraculorum crea- nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. i,
tor, ad suam voluntatem naturam trahens, et paruit 39). Nos quippe sancti eflicimur, non tamen na-
natura jussioni. Noli ergo in inflrmitatem humanae scimur, quia ipsa naturae corruptibilis conditione
naturaecadere. Noli dicere, quomodo hominis natura constringimur, ut cum propheta dicamus : Ecce
co3pitDeum?QuomodoDeusfactusesthomo?Quomo- ^* enim in iniquitalibus^eonceplus sum, et in delictis
do DeusVerbum facta estcaro visibilis? Sed quia fa- peperit me mater mea (Psal. L, 7). Ule autera
ctuiii est, crede; modum vero et rationem cede crea- solus veraciter sanctus natus est, qui, ut ipsam con-
tori. » ditionem naturae vinceret, ex commistione carnalis
XXIII. Audiamus quoque, quid beatus Gregorius copulaeconcegtus non est. Huic se sapientiae quasi
pontifex apostolicaesedis et doctor mirabilis in libro quoddam topaziumde ^Ethiopia aequari voluit, cum
primo operis pulcherrimi Moraliura dicat c : « Erat- quidam haeresiarchadixit : Noninvideo Christo Deo
quevir itle magnus inter omnes Orientales(Job. i, 3). facto ; si volo, et ipse possum fieri : qui Jesum :
Quod Redemptor noster Oriens dicitur, Propheta Dominumnostrum non per myslerium conceptionis,
testante perhibelur, qui ait: Ecce vir Oriens nomen sed per profectum gratiae Deum putavit, perversa
ejus (Zach. vi, 12). Omnes ergo, qtti in hoc oriente allegalione astruens, cum parvum hominem natum,
fide consistunt, rccte Orientales vocantur; sedquia sed ut Deus esset per merilura profecisse; atque ob
omnes766 homines tantummodo homines; ipse hoc aestimans, et se et quoslibet alios ei posse co-
autem Oriens Deus et homo, recte dicilur : Eratma- aequari,qui fitiiDei per gratiam fiunt; non inlelligens,
gnus inter omnes Orientales. Ac si aperte diceretur :.... non attendens quia non adwquabitur ei topatium de
Omnes, qui in fide Deonascuntur,superat, quia non, jEthiopia. Aliud est enim nalum hominis gratiam
ut caeteros adoptio, sed natura illumdivinitatisexal- adoptiunis perciperc; atiud unum singulariter per
lat;quietsi humanitate coeteris apparuit similis, divinitatis potenliara Deum ex ipso conceptu pro-
divinitate tamen mansit super omnia singularis. » diisse: nec aequari potest gloria unigeniti habita per
XXIV. Item in tibro octavo decimo ejusdemOperis naturam, aliis accepta per gratiam. Mediator quippe
beatus Gregorius de excellentia nativitatis Christi, Dei alque hominum, homo Christus Jesus, non sicut
et quantum a nobis differat, admirans ait d : « Non isle haereticus desipit, alter in humanitate, alter in
adwquabilur ei lopazium de JSthiopia (Job. xxvm, Deilate est; non purushomo conceptus atqueeditus,
19). Quid yEtbiopiam, nisi praesentem mundum ac- post r)er meritum, ut Deus esset, accepit, sed nun-
11Loc. cit. concil. Ephes., ubi hic locus citatur ' S. Gregorius, libr. i Moral., cap. 18, in Job cap.
lanquam Amphilochiiepiscopi Iconii. i, vers. 3.
b Theodoti Ancyraeepiscopi homilia in Natalem d lhid., libr. viu, cap. 52, in Job. cap. xxvm, v.
Doiuini lectafuitin synodo Ephesina, et exstat tom. 19.
III Concil. Coteti, col. 1531 circa finem.
o7 DOGMATICA.— LIB. ADV. H/ERESIN FELICIS. 98
liaute angelo et adveniente Spiritu, mox Verbum in Ai Hic est Filius meus. Suus utique non per adoptionem
utero, mox intra uterum Verbum caro ; et manente gratise, neque per religionem creaturae, ut haeretici
incommutabili essentia, quae ei est cumPatreetcum vplunt; sed sui proprielate generis et veritate na- .
sancto Spiritu coaeterna, assumpsit intra virginea turae. Multi enim sanctorum filii Dei dicuntur et
viscera, ubi et impassibilis pati et immortalis mori, sunt, sed hic sine comparatione [AL, compassione]
et seternus ante saecula temporalis posset esse in fl- unus Deo Patri Filius unigenitus et verus et pro-
ne saeculorum : et per ineffabile sacramentum con- prius, non aliunde quam de Patre natus; quia tam
ceptu sancto etpartu inviolabili secundumveritatem verus pater Pater est, quam verus et Deus est; sicuti
utriusque naturae natus est unus Dei Filius.uteadem etiam [AL, tam] verus filius [Filius] est, quam verus
virgo et ancilla Domini esset et mater. Sic quippe et Dominus. Perfecta ergo fldes est Trinitatis ostensa,
ei ab Elisabeth dicitur : Unde hoc mihi, ut veniat cum et Pater Christum Dominum ac Deum noslrum
mater Domini mei ad me (Luc. i, 43)? Et ipsa virgo Filimn suum esse testatur; et Spiritus sanctus, id
concipiens dicil\Ecce ancillaDomini,fiatmihisecun- est, Paracletus, in tanto fidei sacramento Patri Fi-
dum verbum tuum (Luc. i, 38). Et quamvis ipsealiud lioque conjungitur, ut verum Patrem, verum Filium,
ex Patre, aliud ex virgine, non tamen alius ex Pa- verum eliam Spiritum sanctum credere tres perso-
tre, alius ex virgine, sed ipse est seternus ex Patre, lB nas, sed unam divinitatem Trinitatis, unamque sub-
ipse teraporalis ex matre, ipse qui fecit, ipse qui stantiam non dubitemus. »
factus est; 767 ipse speciosus forraa prae flliis ho- XXVH.Sed hujus fideiveritatem beatus Augttstinus
minum per divinitatem (Psal. XLIV,3), et ipse, de multis confirmat testimoniis, quae sparsira in opus-
quo dictum est : Vidimus eum, et non erat aspectus, culis suis legentibus et studiosis occurrunt. Non euim
et non est species ei neque decor per humanitatem dormientes [Leg., dormientibus] in infidelitate, sed
(Isai. LIII, 2); ipse ante ssecula de Patre sine Matre, sapientioe studentibus veritatis thesauri patescunt;
ipse in fiue saeculorumde Matre sine Patre. » unde et in Evangelio ipsa Sapientia dixit: Justificata
XXV. Item beatus Alexander Constanlinopoleos est sapientia a fitiis suis (Malth. xi, 19). Unde ideni
episcopusAlexandro Alexandrino episcopo scribens in Pater in praefato opere Homiliarum titulo quarto-
epistola quam pro flde catholica scripsit post praefa- decimo tate protulit teslimoninm c : « Audi eniin
tioneni congruam ita subinfert a : < Porro creaturae adhuc quod sequitur, quia de Filio dixerat: Non
ejtis, homines et angeli benedictiones acceperunt, enim ad mensuram dat Deus Spirilum. Pater diligit
virtutibus proficere contendentes, mandatisque legi- Filium et omnia dedit in manu ejus (Joan. m, 34, 35).
timis, quatenus non pcccarent. Doininus vero noster Adjicit : Omnia dedit in manu ejus, ut nosses et hic,
naturaliter Filius Palris existens ab omnibus adora- "' quam distincte diclum est : Pater diligit Filium.
tur. Illi deponentes spiritum servitulis ex bonis ope- Quareenim? Pater non iiligit Joannem? Et tamen
rlbus et profecttt Spiritum flliationis accipientes per non omnia dedit in manu ejus. Pater non diligit
naturalem Filium justi flunt et ipsi adoptione filii; Paulum? El tamen non omnia dedit in manu ejus.'
islius autem propriara et naturalem praecipuamque Pater diligit Filium : sed quomodo 768 Pater Fi-
filiationem Paulus etiam manifeslavil de Deo dicens : lium, non quomodo Dominus servum; quoinodo uni-
Qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis, id cum^non quomodo adoptalum. »
est, qui natura non lumus filii, tradidit eum (Rom. XXVIII.IteminSermonexxnd: «Etrevera,fratres,
vni, 32); ad distinctionem namque non propriorum puto quia justum est, humiliavit se propter nos, glo-
Ulum proprium Filium esse dixit. In Evangelio au- rificemus illum nos. Non enim Filius hominis pro-
tem, Hic est Filius, inquit, meus dilectus, in quo bene pter se est, sed propter nos : ergo erat Filius homi-
complacui(Malth. m, 17). » nis illo modo, cum Verbum caro factum est, et lia-
XXVI. Chromatius quoque sanctae Romanaeanti- bitavit in nobis. Ideo hunc enim Deus Pater
signavil.
stes Ecclesiae, in libello quem de octo Beatitudinibus Signare quid est, nisi proprium aliquid
b ponere. Hoc
scripsit, ita dicit : « In mysterio enim baptismi eCU est signare, ponere aliquid, quo non confundatur
Filius [Alii addunt : manens] videtur in corpore; et' cum coeteris. Signare est, signum ei ponere. Cuicun-
Spiritus sanctus in specie colurabaedescendit; et vox que rei ponis signum, ideo ponis signum, ne confusa
Patris de ccelo audilur, ut Trinitatis unitas declare- cum aliis ante non possit agnosci. Pater
ergo eum
tur, quia nec Pater sine Filio intelligi potest, nec signavit. Quid est signavit? Proprium quiddam illi
Filius sine Spiritu sancto cognqsci. Vide [AL, Unde] dedit, ne caeteris comparetur hominibus. Ideo dictum
igitur, quale Patris de Filio testimouium sit dicentis: est: Unxit te Deus Deus tuus oleo exsultationis prce
a Non Alexander episcopus Constantinopoleos ad
Atexandrum iAlexandrinum episcopum, prout hic Forte appelletur in codd. mss. illius scripta continentibus.
descriptores inde decepti fuerunt, quod san-
incuria fortassis descriptoris ponitur; sed hic ad il- ctus Hieronymus eumdem sanctum
lum haecscripsit. Exstat vero haecepistola cum textu rit epist. 81 ad Ruflinum tom. I, papam appellave-
et libr. n contra
hic cit. apud Theodoretum libr. i, cap. 4.
b Exslat hic locus non in libetlo de octo Beatitu- Rufflnum tora. II. Vide Memoires D. Tillemont, pag.
sed in 534, tom. XI, et D. Ceillier Hist. Gen. des Auteurs
dinibus, quodam Chroraatii fragmento in cap. Ecclesiastiques, tom. X, pag. 82.
v.
m, 4, Matth., tom. VBB. PP. Fuit verohic Chro- c S. Aug., tract. xiv in Joan. num. H.
inatius cpiscopus Aquileiensis, non Romanus, quam- d Idem, tract. xxv, num. 11.
vis Romanus, incertum quo sensu, episcopus etiam
99 R. t • ALBlNi SEL ALCUlNi OPLRLM PARS 111. 100
parttctptous tnis (PstU. xuv, 8). Ergo siguare quid j\ rux est, et injustitia in ilto non est (Joan. xvn, 18).
esl? Exceplum habere hoc est, pr:e participibus suis. i XXXII. Dicit etiain idem pracfatus Paler in Ho-
XXIX. Item in Serraone ejusdem operis xxiv a : mil. XXXIII,in expositione ejus sententiae, quam ipsa
« Nemo ascendit in ccelum, nisi <juide ccelodescendit Veritas Judaeis calumniantibus respondil : Si ego
Fitius hominis, qui est in ccelo (Joan. m, 15). Non judico, judkium meum verum est (Joan. vm, 16).
AUnde ergo verum est judicittm ejus, nisi 769quia
dixerat, Filius, inquit, hominis, qui eral in coelo
[Edit. : Non dixit, erul, sed Filius, inquit, hominis verus est Filius? * Ecce verum eum naminavLtFi-
qui est in ccelq]. In terra loquebatur, et in coelose lium, non adoptivum; et vere nominavit, quia taa-
csse dicebat. Et non ila dixit : Nemo ascendit m luiu esl inter verum Filium et adoptivwn filiuw,
ccelum, nisi qui de caelo descendU, FiUus hominis quanlum inter verum <etnou verum. Quomodo ali-
[Edit., Filitts Dei], qui est in cozlo.Quo pertinet, nisi quid in Christo invenitur, nisi veritas, qiii ait: Eg#
ut intelligamus quod etiam pristuio sermone com- sum via, el verilas, et vita (Joan. xiv, 6)? Et Aposto-
mendavi charitati vestrae, unam personam esse us : Christus est verilas (I Joan. v, 6)
Christum Deum et hominem , non duas, ne fides no- XXXIII.Item iiillomilia xxxvin, ubi de ipsius veri-
stra non sil Trinitas, sed quaternilas? Christus ergo tatis excellentia disseruit, ait:e <Ipsa est veritas Ver-
umis est; Verbum anima caro, unus Christus; Filius tB bum Dei, Deus apud Deum, unigenitus Frlius. Haec
Dci et Filius hominis, unus Christus; Filius Deisem- veritas carnem induta est propter nos, Ut de Maria
per, Filius hominis ex tempore, tamen unus Christus virgine nasceretur, et impleretur prophetia: VeriUts
secundum unilalein per&onae.In cueloerat, quando in de terra orta est (Psal. LXXXIV, 12). Haec ergo ve-
lcrra loquebatur: sic eralFilius hominis in coelq,quo- ritas cum Judaeisloqueretur, latebat in carne; late-
modoFiliusDeierat in terra.FiliusDei in terra susce- bat autem, non ut negaretur, sed ut diflerretur;
ptacarnc; Filius horainisincceto in uaitatepersonae.» [differretur], ut to carne pateretur ; in carae autem
XXX.Ecce quoraodo istePater venerabilis adoptio- pateretur,ut caro peccati redimeretur. Stans itaque
nis nomininuper inducto occurrit! Quomodononerunt conspicuus secundum infirmitatem carnis Dominus
qualuorpersonae, si [Forte, scilicet] Pater, etSpiritus noster Jesus Christus, et secundum niajeslatem di-
sanctus, ct Filius proprius, el filius adoplivus? Nam vinitalis occultus, dixit ad eos qui ei, dtlm hsec lo-
sicut saepediximus, omnis qui sanum sapit, duo esse queretur, «rediderunt: Si manseritis in verbo meo,
intelligil proprium et adoplivum, sicut duo sunt ve- vere dkcipuli mei eritis (Joan. vm, 31); qui enim
ruin el nonverurS. El quam impium est dici duos filios, perseveraveril usque in finem, hic salvus eril (Matth.
unum proprium, alterum adoptivum! Contra quam im- x, 22); et cognoscelisveritatem, quaemodo vos latet,
pielatem sanctaefidei professio in symbolo, quod bea- 'E et loquitur vobis, el veritas tiberabit vos (Ibid. 32).
tus Isidorus in Etymologiis coinposuit, manifeste pu- Nihil est enim aliud proprie liberat, nisi liberum
gnal, dicens b : « Ergo Dei Filius hominis faclus est facit; quomodo nihil est aliiid salvat, nisi salvum
Filius, natus secundum verilatem naturoe ex DeoDei facit. Nihil aliud est ditat, nisi divitem facit; sic
Filius; et secundum veritatein naturae ex hoinine ho- liberat nihit esl aliud, nisi liberum rack. i Quis
niinis Fiiius, ut veritas unigenili [Edit., genitit non alius liberat nos, nisi Christivs, qui est veritas et
adoptione, nequeappellatione [£di(.,apparitione],sed verus Fitius, etverus liberator, de quo ipse Joaimes
in ulraque nativitateFitii nomen nascendo haberet, ut evangelista ait: Sciens autem Jesusquia dedit ei Pa-
esset vertisDeuset verus homo unus Filius.»Nonergo ter omnia in manus (Joan. xm, 3). Si non dedit ei
duos Christos, neque duos Filios, sed Deum el homi- ut verus esset Filius, non omnia dedit ei in manus,
nem unum Filium, quem propterea unigeuitura dici- id est, in potestatem; et falsum est quod tantus
mus, manenlem in duabus substantiis, sicut ei na- dicit evangelista, qnod impiissiraum est cogilarc.
turoe veritas coutulit. Dicit enim ipse Dominus Christus: Judicium meum
XXXI.Item praenominatusPater Augustinus in Ho- verum est, quia solus non sum, sed ego, et qui me
inil. xxvi dicit in eo loco, ubi Dominicam exposuit misit Pater (Joan, vm , 16) ; tanquam diceret:
senleiiliam : Qui a sethetipso loquitur, gloriam pro- ldeo judicium meum verum est, qttia verus Filius Dei
prittm quwrit (Joan. vn, 18). c « Quid tu hoino fa- sum, quia verum loquor, qtiia ipsa verilas ego sum.
cere debes, qui, quando aliquid boni facis, gloriam XXXIV.AdconfirmationemhujussensusidemPater
tuam quaeris; quando aulem aliquid malifacis, Deoca- in Horailia tricesima sexta ila loquitur de eo, quod
lumiiiam meditaris? Intende libi, crealuraes, agnosce Christus ait: Multahabeo de vobis loqui et judicare,
crealorem. Servus es, ne contcmnas Deum. Adopta- sed qui me misit verax esl (Joan. vm, 26) ; f < tau-
lus es, sed non meritis luis; quaere gloriam cjus, a quam diceret: Ideo verum dico, quia Fitios veracis
quo habes hanc gratiam homo adoptatus, cujus glo- veritas sum, Pater verax est, Filirisveritas. i Et pbst
riam quaesivit, qui esl ab illo unicus natus. Qui pauca: < Ait enim aperlissime ipse Dominus: Egt
aulem quwrit gloriam ejus qui misit illum, hic ve- sum via et veritas et vita. Ergo, si Filitis veritas, Pa-
a Tract. xxvn in Joan. num. 4. c Tract. XXII,num. 8.
b In Etyraologiis non reperimus hune textura, d Tract xxxv, «um. 7.
quem videas in opere de Doctrina et fide Eccles. e Tract. xu, num. 4.
dogmatum, cap. 2. f Tract. xxxix, num. 7.
101 DOGMATICA.— LlB. ADV. H^ERESIN FELICIS. 102
ter quid, nisi quod ait Veritas: Qui me misit verax ALFilium aequalemper omnia sibi: in terra ex virgi-
est. Filius veritas, Paterverax. Quid plus sit, quaero, nali utero proprium quoque, licet in forma servi
sed aequajitateminvenio. » Hanc atttem veritatem in minorem, in forma divinitalis aequalemnon potuit ?
Christo ipseJoannes evangelista in Epistola sua pro- Ecce qualis legifer I qui tuis legibus Deum constrin-
testatur dicens : Ut simus in vero Filio ejus Jesu gere te posse putas, Aposlolo increpante: 0 homo!
Christo,quiest verus Deusetvilawlerna (Uoan. v, 20). tu quis es, qui respondeasDeo. Et alibi: 0 aUiiudo
Item in Evangelio ejusdem idem Deus Christus, ele- divitiarum sapienliw et scienliw Deit quam inscruta-
vatis in ccelum oculis, dixit ad Patrem: Hac est au- biiia sunt judicia ejus, et investigabilesvim ejus. Qnis
tem vila wterna, ut cognoscantte solum verum Deum, enim cognovitsensum Domini, aut quk cinsUiarius
et quem misistiJesum Chrislum (Joan. xvn, 3). ejus fuit (Rom. xi, 35, 34) ? Serus consiliator venistt
XXXV.<Ordo atttemverborumest.secundumquod Deo, qui absque te non potuit quod voluit. Ingratus
beatus Augustinusait: Haecestautem vitaaeterna.ut mihi videris beiiefteiorum ejus, qui te, dum non
cognoscant te, et qttemmisistiJesum Christum soluiu esses, ad imaginem creavit suam, perditumque per
verum Deum. » Missio haecincarnatio est Christi, proprium Filium suum majore dignitate ad eamdeni
quem in hoc locoverum Deum nominavit, et in alio, reparavit imaginem. Et in adoptione tibi aequalem
ut-diximus, verum Filium: et in hujus cognitione Ri esse asseris, qui le adoptivum fecit? Liberatorem
fidei in ulroque loco vitam aeternam esse praedixit. et liberatum una et aequali filietatis dictione volens
Et si haecest vita aeterna, ut Jesum Christunt verum esse conslrictum, dum ipsa Veritas dicit: St Filius
Deum et verum Filium, sive in majestatis gloria, vos liberaverit, vere liberieritis (Joan. vm, 36). Tu
sive in humilitatis assumptione cognoscamus et cre- vero in corde tuo infidelitatis calamo, Iicet in evan-
damus, consequens est ut nunquam habeat vitam gelicis non legisses litleris, scriptum habes: Si ado-
aeternam, qui hujus Veritatis in Christo fidem nbn ptivus vos liberaverit, vere liberi eritis, et te legen-
habuerit, dicentfeeodem Joanne : Omnis Spiritus, tibus occulte Arianae perfidiam pravitaUs subintelti-
quisolvit Jesum,exDeononest, et hic esl Anlichrislus, gendam relinquis; quia si una persona est et unus
de quo audistis, quomodo[quoniam] venit, et nunc Filius Deus et homo, et homo est adoptivus filius,
iam in mUndoest (I Joan. iv, 3). Quid est solvere necesse est ut Deus quoque sil adoptivus. Nonne
Jesum, nisi non credere eum vel verumDeum, vel multo elegantius esset, ex doininante natura in Filii
verrim Filium Dei iri ulraque esse uatura, qui unus proprietatem, subjectam esse gloriflcatam?
est Deus et unus Filius et unus Christus in substan- XXXVII Rade, obsecro, de corde tuo hujus ado-
tia divinilatis atque humanitatis? Non sicul quidam r, pUonis nomen in Christo Deo, ul sis in vero Filio
csecitate illuin in divinilate Dei *
improba pfoprium Dei, et vitam iri illo habeas aeternam. Heu caeca
Patris esse Filium, adqplivumvero ejusdem Dei Pa- pravitas! quae dum sapiens esse videri cohtendit,
tris iri humanitate affirmant. Et si ila esset, emninq stulta ostenditur; et dum alta divinitatis mysleria
duo 770 Filii esseut; quia nequaquam, ut pracfati praesumptuosa audacia scrulari praesumit, dicenle
sumus, riha esse potest persorta in pfoprio Filio et Scriptura: Altiora le ne quwskris (Eccli. ui, 22), in
in adoptivo; quia unus ex illis verus est Filius: profundam erroris foveam praecipitata cadit. Ideiu
alter itaque non verus. Igitur diversuiii, verum et cuiro homo Filius virginis, Spiritu sancto conceptus,
non verum, esse quis non agnoscat, nisi lelhargico ab initio conceptionis suaeDeus verus conceplus est,
etphrenelico laboret inmorbo ? Nam sahctus Ambro- et tempore opportuno Deus verusnatus. EcceDeus
sius in libro primo catholicae fidei ait a : « Non est Pater Deum verum nasci voltiit, ita ut una essei
unum adoptivus et verus: nec Fitius diceret, unum Dei et hominis persona, et unus esset Filius Dei,
sumus, si se cum vero, qui verus non erat, ipse Deus et horao. Quomodonoluit eum verum Fiiium
ccnferret. > esse, quem verum voluit esse Deum? Aut illud po-
XXXVI.Interrogo te.profani assertor errons: ani- tuit, et hoc non potuit? Ubi est nunc omnipotenlia
ma rationalis, quaein te est, et lotum corpus tuum Dei, ctijus voluntati nullus resistit? Si potuit et
JJ
viviflcat, vegetat, et movet, et ut sancti Patres vo-' iioluil, cur invidit ei veritatem Filii, cui non invi-
lunt, corporis origine [Deest, non] seminatur, sed dit veritatem Deilalis? Et quid est, quod dicil pa-
ex nihilo creata aliunde corpori immittitur; ari non lerna vox: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi
sitPatri tuo aduptiva fllia, et caro tantummodopro- bene complacui? Iterumque in mcnte: Hic est Filius
pria filia? An tu totus, anima et corpore, unus et meus dilectus, in quo mihi bene complacui; ipsum au-
proprius patri tuo sis filius? Quid si homo ex ea dite. Diabnlus dubitat siDei Filius esset quem vidit,
substanlia, quae non ex se generatur, corpori con- et ideo in sua lentatione hoc egit semper, ut scirel si
juncta proprium et verum poterit habere filium, crir Dei esset Filius. Hi vero adoplionisassertores, majore
Deum impotentemputas, quod proprium non possit praesumptionequam diabotus, publice negant verum
et verum de Spiritu sancto ex Maria virgtne nalum Filium Dei esse; sed nostrae adoptionis parlicipem
habere Filium? Niinquid tu legesimpones ei, qui affirmare non timent. Nam et ipse Dominus adjura-
omnia quaecunquevult facit, incceloetin terra? ' tus a pontrlice per homen Dei vivi, si Filitis Dei
Iu coelovoluitex sua substantia aeternaiiter haberei essel, 771 respondit: Ego sum (Marc. av, 62).
» S. Ambrosius, deFide libr. i, cap. 17, n. 111.
105 R. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS 111. 104
Isti vero dicunt: Non est; nec testimonium paternse A . lem, veritatem in se formae utriusque demonstrat:
vocis, nec ipsius Dei Christi testimonium recipien- ut el humanara probet imparilitas, et divinam de-
tes, qui alio loco ait: Et si ego lestimoniumperhi- claret aequalitas. Majestati igitur Filii Dei corporea
beo demeipso, testimoniummeumverum est, quiascio, nativitas nihil abstulit, nihil contulit; quia substan-
unde venio, et quo vado (Joan. VIII, 14). Et iterum: tia incommutabilis nec rninui potuit nec augeri.
Ego sum, qui testimonium perhibeo de meipso, et te- Quod enim Verbum caro factum est, non hoc si-
stimoniumperhibetdeme,qui misitmePater (Ibid. 18). gnificat, quod in carnem s".tDei natura mutata, sed
Haecut libet, qui legat, inlelligat. Nos ad sanctorum quod a Verbo in unitatem personae sit caro suscep-
Patrum exempla colligenda revertamur. ta; in cujus utique nomine homo totus accipittir,
XXXVUI.Nam sanctus Augustinus in Homiliaqua- cum quo intra virginis viscera sancto Spiritu fecun-
dragesima sexta saepedicli Operis sic ait« : «Fremuit data, et nunquam virginitate caritura, tam insepara-
spirilu, et turbavit seipsum, et dixit, ubi posuistis biliter Dei Filius est unitus, ut qui erat intempora-
eum (Joan. xi, 33) ? Nescio quid nobis insinuavit liter de essentia Patris genitus, ipse sit temporali-
fremendo spiritu, etturbando seipsum. Quisenimeum ter de utero virginis natus. >
possit nisi seipsum turbare ? Itaque, fratres mei, XL. Item in alia homilia c: < Agnoscendum sanc,
primohic atlendite potestatem, etsicinquiritesignifi- **dilectissimi, et toto corde est confitendum, quod hacc
cationem. Turbaris tu nolens ; turbatur Christus , generatio, qua Verbum et caro , id est, Deus et
quia voluit. Esurivit Jesus, verum est, quia voluit. homo, unus Dei Filius, unusque Christus efticitur,
Dormivit Jesus, verum est, quia voluit. Contristatus super omnem originem humanaecrealionis excellit. »
est Jesus , vertira est, sed quia voluit. Mortuus est Item
post pauca in eadem homilia : < Nativitas au-
Jesus, verum est, quia voluit»In illius potestate erat tem Domini nostri Jesu Christi oranero intelligentiam
sic vel sic aflici, vel non aflici. Veram, inquit, ani- superat, et cuncta exempla transcendit: nec
potest
et
main suscepit carnem, totius hominis sibi coap- esse ullis comparabilis, quae est inter omnia singu-
tans in personae unitatem naturam. Nam et auima Iaris. >
apostoli verbo illustrata est; anima Pauli et anima 772 XLL Videamus quod tantus Pater et tam
Petri verbo illuslrata est; aliorum apostolorum, praeclarus doctor jmnem intelligentiam Christi na-
sanctomm prophetarum verbo illustratae sunt ani- tivitatem excedere pronuntiat. Quid isli novi scru-
niae, sed de nutla dictum est : Ego et pater unum tatores arcanorum Dei se existimant intelligere, quod
sumus (Joan. x, 30). Anima Christi et caro Christi antiqui Patres et catholici doctores se nescire pro-
cum Verbo Dei una persona est, unus Christus est; p fessi sunt; sicut Isaias quoque propheta arcanum
ac per hoc, ubi summa potestas, secundum volunta- nativitatis illius esse testatur ineffabile ; et hoc in
tis nutum turbatur infirmitas, hoc est, turbavit[lfs., eo loco, ubi de humanitatis injuriis, quas pro nostra
turbabit] semetipsnm. » passurus erat salute, locutus est: Sicut ovis ad occi-
XXXIX.Consideremus quoqqequid Leo papa Roma- sionem ducetur, et quasi agnus coram tondente ob-
nus, vir in fide catholica veracissimus, et in eloquen- mutescet; et non aperuit os suum, et de angustia et
tia clarissimus de divinaein Christo et huinanaecon- dejudicio sublatus est, generalionemejusquis enarra-
sortio naturae enarret. Ait enim ita in homilia, quam bit (Isai. LIH,7, 8) ?
de nativitate Domini nostri Jesu Christi scripsit b : XLU. Sicut et iste idem Leo in alia conflrmat ho-
« Verum est, quod beatus Joannes Spiritu sancto milia d : « Excedit quidem, inquit, dilectissimi, mul-
ptenus intonuit: In principio erat Verbum, et Ver- tttmque supereminet humani eloquii facultatem di-
bum erat apud Deum, et Deuserat Verbum. Hoc erat vini operis magnitudo, et inde oritur difficultas fandi,
in principio apud Deum, omnia per ipsum facta sunt, unde adest ratio non tacendi: quia in Jesu Christo
et sine ipso faetum est nihil. Et similiter verum est, Filio Dei non solum ad divinam essentiam, sed etiam
qttod idem prsedicator adjecit: Verbum caro factum ad humanam exspectat [Ms., spectant; Edit., spec-
est, et habitavit in nobis, et vidimus gloriam ipsius, D tat] naturam , quod dictum est per Prophetam :
gloriam quasi unigeniti a Patre. In utraque ergo na- Generationem ejus quis enarrabit ? Utramque enim
turaidemest Dei Filius nostra sttscipiens, etpro- substantiam in unam convenisse personam uisi fldes
pria non amittens, in homine hominem renovans, in1 credat, sermo non explicat : et ideo nunquam defi-
se incommutabilis perseverans. Deitas enim , quae1 cit materia laudis, quia nunqnam sufiicitcopialauda-
illic [Forte, illi] cum Patre communis est, nutlum' toris. Gaudeanius igitur, quod ad eloquendum tantae
detrimentum omnipotentiae subiit, nec Dei formam' misericordiae sacramentum impares sumus ; et cum
servi forma violavit: quia summa et sempiterna es- salutis nostrae altiludinem [promere] non valemus,
sentia, quae se ad huraani generis inclinavit salu- sentiamus nobis bonum esse, quod vincimur. >Et
tem, nos quidem in suam gloriam transtulit, sedl postpauca idem Pater in eademhomilia « : < Rece-
quod erat, esse non desistit. Unde cura unigenitus3 dant procul, atque in tenebras suas recedant [Edit.,
Dei minorem se Patre confitetur, cui se dicit aequa- - eant] hsereticarum monstra opinionum et insanarum
S. /iug., tract. XLIXin cap. xi Joan., num. 18. d Idem, serm. 29, cap 1.
b S. Leo papa, serm. 27, cap. 1 el 2. e Ibid., serm. 30, cap. 5, 6, 7.
c Idem, serm. 30, cap. 4.
iOb DOGMATICA.— LIB. ADV. ILERESIN FELICIS. 106
sacrilegia falsitatum : Nos exsultans in laude Dci A J servi a forma Dei : qttia ctsi unum manet ab aeler-
coelestiummultitudo, et instrucli ab angelis docuere nitatc, aliud cepil a lcmpore : quse lamen in unila-
pastores, ut cognitis naturae utriusque documenlis tem convenerunl, nec separationem possunt habere,
et Verbum in Christo hoinine, et Christum homincm nec finera ; dum exallans et exallatus, glorificans
adoremus in Verbo. Nam si, ut Aposlolus ait: Qui et glorificalus ila sibimet inhoercnl [Edil., inhaese-
adhwret Domino , unus Spiritus est (I Cor. vi, 17), runl], ut sive in omnipotenlia, sive in conlumelia;
quanto magisVerbum caro factum unuseslChristus? nec divina in Christo careant humanis, nec humana
ubinihileslallerius nalurae, [in dispensatione salulis divinis. Hoccrcdentes, dileclissimi.Christiani stimns,
nostrae"] quod non sit utriusque. Non enim[£di7.,er- veri Israeliloe, elinconsoniuin filiorum Dei veraciter
go] inlirniemur in consilio misericordiaeDei, quaenos adoplati: quia et omncs sancli, qui Salvatoris nostri
et innocenliaercformat el vilae; nec quia in Salvatorc teinpora pnecesserunt, per hanc fidem juslificali, el
nostro manifesla agnoscimus geniina [Leg., geminae] pcr hoc sacranienlum Christi corpus effecli stinl. i
signa naturae, aul in gloria Dei de verilate carnis, XLIII. lleiu Leo papa in alia homilia b : < Scienlcs
aitt in humililale hominis de deilatis majeslate quod sempilerua Filii deilas nullq apud Patrcm crc-
dubitcinus. Idem homo [Edit. omitt., homo] est in vit augmentc, prudenler advertite, qtted cui naturas
forraa Dei, qui formam reccpit servi. Idcm est B I in Adam diclum esl: Terra es, et in lerram ibis
incorporeus manens, el corptis assumcns. Idem in (Gen. III. 19); eidem in Christo dicilur: Sede a dex-
sua virtule inviolabilis, et in nostra inflrmilate pas- tris meis (Psal. cix, I). Seciindum illam naturam,
sibilis. Idem a palerno indivisus throno, et ab impiis qua Chrislus aequalis est Palri, nunquam inferior
cruciflxus in ligno. Idem est super coelqrum allitu- fuit unigenitus sublimiiale genitoris ; nec temporalis
dines victor mortis ascendens, el usque ad coiisnni- ei est cura Patre gloria, qui in ipsa Patris est dex-
mationem saeculi universam Ecclesiam non relin- tera [Edit., quae est ipsa Patris dexiera], de qua in
queas. Idem postremo esl, qui in eadem qna ascen- Exodo canitur [Edil., dicitur]: Dextera tua, Domine,
dit, carne venturus, sicul judicitun su>linuit impio- glorificala est in virtute (Exod. xv, 6). Et in Isaia :
rum, ita judicalurus est de omnium aclione raorla- Domine, quis credidit audiiui nostro, et brachium Do-
lium. Untle [ne] plurimis testiinoniis immoremur, mini cui revelalum est» (/S«I7VLIII,1).EIpaulopost:
unum suflicit ex Evangclio sancti Joannis adhibeii, « Assumptus igilur homo in FLliuin Dei sic in uni-
quo ipse Dominus noster dicit: Amen, amen dico vo- tatcm personoc Christi ab ipsis corporalibus esl re-
bis, quia venit liora,elnunc est,quandomorlui audient ceptus [exordiis], ut nec sine deitale conccptus sit,
vocem Filii Dei, et qui audierint, vivenl. Sicut enim [nec sine deitate editus], nec sine deitale nutrilus.»
Palerhabetvhamin semetipso,sic dedit etFitio vitam C ( XLIV. Item in alia liomilia c : < Repudiatisigitui'
haberein semetipso,et potcstatemdedilei judiciitmfa- loiigeque rejcclis omnibus opinionibus impioruni,
cere,quiaFiliushominisest (Joan. v,25). Ergo subuna quibiis aut stuttitia esl crux Chrisli, aut scandaliim,
senlenlia oslenditur, quia idem Filius Dei alque Fi- exsullei reclarum mentium fidcs, el verum unumque
lius honiinis est. Unde apparct queniadmodum Chri- Dei Filiuin non solum secundum deitatem, qua a
stumDominum in unitate personaccredere debcmus, Palre genitus, scd etiam sccundum humanitalcm,
quia ctimsit Filius Dci, per qucm facli sumus, etiam qua de matre virgine est nalus, inlelligat. Ipse est
Filius hominis per assumpiioncm carnis est factus, in humiliiate noslra, qui est in majestate divina,
ut morerelur, sicut ait Apostolus , Propter delicta verus Dcusct verus homo. i
nostra;el resurgeret propterjustificationem noslram XLV. Item idem vcnerabilis Pater in homilia de
(Rom. iv, 25). Hacc confessio, dilcclissimi, nullas Thcophaniad : < Si autem sollicilo inlcllcctu velimus
metuit contradictiones, nullis cedit erroribus. Ag- aspiccre,quomodo etiam triplex illa specics munerum
noscimus cnim misericordiain Dci ab inilio promis- ab omnibiis, qui ad Chrislum gressu fuiei veniunt,
sara, ct ante saccula praeparatani, per quam solam afferatur [Edit., offeralur], nonne in cordibus recte
resolvi captivilatis humaiiaevincula poluerunt, qui- crcdentiuin eadem celcbretur [Edit., celebratur] ob-
bus primiini hoininem omnemquc cjus posterilalcm ' latio ? Auruin enim de thesaiiro aniini sui promit,
male suasus auctor obslrinxerat, et propagincin dc- qui Christum rcgcm universilatis agnoscit; niyrrbam
ditiliam originali sibi praejudicio vindicabat. Quia offert, qui unigenituin Dei credil veram sibi hominis
igilur juslificandis hominibus hoc principalilcr opi- uniisse naturam ; et quodam etim thure veneratur,
tulattii', quod unigeiiilus Dei etiam homiiiis filius es- qui in nullo ipsum a Patre majcstatis [Edit., pater-
sc dignalus est, ul of/ooutriojPalri Dcus, id est, 1103inajestali] iinparem confitetur.
unius subslantioe, idem honio verus ct sccundum XLVI. Sed et bcatus Augustinus in homilia ad po-
carnein malri consubstantialis existeret; ulroque puluin, de die Piirificationis sanctae Mariae quam lo-
gaudemus, quia non nisi 773 utroque salvamur : culus esl, de unitale persome Dei et hominis, et de
in nullo dividenlcsvisibilemab invisibili, corporeum unitate Ecclesiarum Christi, his verbisprotestalus
ab incorporeo, passibilem ah impassibili, formain est e: < Hsec igilurprae cbaritalc in Chrislo scribo,
» Hoecomissa sunt in sancti Lconis editione. dIbid. Serm. 56, cap. 1.
Mbid. Serm. 28, cap.6. « Qu;e sil lucc Augustini homilia, ignoro, ncc re-
« Ibid. Serm. 25, cap.3. perilur inler Opera S. Ang. edita ; reliqua enim, quae
PATROL. CI, k
107 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUSt PA«S ffl. m
qnaerens tanquam fratres, et contestans coram Chri- *A suscitetur, et catholicae fldei interiore mentis oculo
sto et electis angelis, ut Ecclesiarum pax satva ser- lumen aliquantulum atlingat.
vetur, et concordiaecharitatisque vinculum indisso- XLIX. Audiamus testimonium Joannis Chrysos-
lubile maneat sacerdolibus Dei, quoniam magnum tomi de magnificentia Christi Filii Dei. Dicit enim
est pielatis sacramentum, quod manifestum est in in homilia secunda, ubi Epistolam beati Pauti apostoli
carne, justificatum est in spiritu, apparuit angelis, ad Hebraeosexposuit b : < Tanto, inquit, melior fa-
prwdicatum ett gentibus, creditum est in hoc mundo, ctus est angelis, quanto differentius tiomen hwredi-
assumptum est in gloria (1 Tim. 111,16), [cum ma- tavit (Hebr. i, 4). In hoc quod dixit faclus, pro sus-
nente illa incommutabilis Verbi essentia, quae ei ceptus intellige, tanquam si diceret, melius est sus-
cum Patre et cum Spiritu sancto intemporalis atque ceptus ab angelis. Et unde hoc asseverat ? Ex ipso
coaeterna est, ita intra virginea vhvceraVerbum caro nomine. Animadvertis, quia solet fllii nomen pro-
sit factum, ut per iueffabiie sacramentum uno con- prietatem cognationis [Edit., cognitionis]ostendere;
ceptu, unoque partu secundum veritatem utriusqtte el sane, nisi esset proprius fllius ; proprius autem
nalurae eadein virgo et ancilla Doraini esset et ma- filius nihil est aliud, quam de ipso genilus. Quomodo
ter ].» Ilera post pauca in eadem homilia : [ < Licet polest et hoc amplituAinem honoris asserere ? Si
ergo in uno Domino noslro Christo vero Dei alqtie B enim gratia esset fllius, non solum differret apud se
hominis Filio Verbi et carnis una 774 persona sit, [Edit., loco apud se habent: a Patre], sed etiam mi-
quaeinseparabiliter atque indivise communes habeat nor esset ab angelis. Quomodo hoc inquis ? Quia et
actiones, intelligendaetamen sunt ipsorum operum homines justi appellati sunt filii. Proinde nomen
qualitates, et sincerae fidei contemplatione cernen- lilii nisi proprietalem ostendat, -nonvalet ostendere,
dum «st, ad quae provehatur humilitas carois, et ad qnia differentia est inter creaturas et conditorem.
quae inclinelur altitudo deitatis. » ] Adverte itaque quid dixit: Cui angelomm atiquando
XLVII. Item praefatusLeo in horailia de Passione a: dixit: Filius meuses tu, ego hodie genui te (Hebr. i,
< Amplectentes igitur dilectissimi, Chiistianae [Ms., 5) ? ]Hic quaedara omissa, <pae in editis exstant.1 Ni-
Chrisliani] spei pignus non divellaraur a compage hil aliud manifeslat, nisi quia cx ipsa essentia Patris
corporis Christi, in quo habitat, sicul Apostoius ait, esl genitus. Sicut enim esse diciitir ex praesenti lem-
plenitudo divinitatis corporaliler et estis in illo repleti pore : sic quippe magis de Deodici conveniat [Edit.,,
(Coloss. II, 10). Nam cum incorporea sit substantia convenit]. Filius, inquit, meus es tu, egohodiegenui
Dci, quoraodo corporaliter in Ghristo habilat, nisi te. Cuiod dictum est, hodie, praesentis est temporis ;
quia caro nostri generis facta est caro deitatis ? » ^ potest tamen et secundum carnem hocaccipi dictum ;
XLVltl. Quid dicam ? An magis miranda est vel cum enim nominaverit carnem, jam sine ullo limore
miseranda csecitas perfldiae, quaeex una parte omni- pravae suspicionis eloquitur. Etenim caro coramu-
potentiaccredit Dei, ex altera derogat. Potnit enim nicat altioribus, sicut et divinitas hominibus [Edit.,
facere nt homq Deum generaret.et sonpotuit facere humilibus] communicare dignata est. >
ut sibi Filium proprinm virgo generaret. Quid enim L. Beatus Hieronymus sacrae interpres historiae,
difficilius est, aut ut hemo Deum generaret, a«t ut et maximus catholicae fidei doctor et defensor in
homo proprium Deo Filiuru generaret ? Utraque sunt Tractalu, quem in Epistolam beati Pauli ad Ephesios
apud homines impossibilia, sed utraque Deo sunt fecit, ita de naturali flliatione Dei Cbrisli et de ado-
possibilia. Qui potutl virginem facere raatrera Filii plione nostra disseruit c : « Nec non etiam, inquit,
Dei, potuit facere filium virginis verum esse Filium hoc inferendum, quod cum praedestinet nos sive
Dei (nihil enim est, sicut sanctus Ambrosius ait in 775 praefiniat Deus in adoptionem filiorum per Je-
libro, quem scripsit de Incarnatione Chrisli, in Chri- sum Cbristum, tamen nou ante tilii esse possumus,
sto impcrfeclum), quia adoptivus filius ad nobilitalem nisi fllii ejus Jesu Ghristi fldem ct inteliigentiam
proprii filii non potest pervenire. An dicendum est recipiamus. Et ille quidem natura Filius est, nos
nobis Christum esse in aliquo imperfectura ? El si>[) vero adoptione. Ille nunquam Filius non fuit, nos
Chrislus adoptivus filius est, ergo imperfectus est, antequam essemus, praedeslinati sumus, et tunc spi-
quem tota calholica credit Ecclesia Deura perfectumi ritum adoptionis aocepimus, quando credidimus in
esse et horainem perfectum. Quomodo enim solai Filium Dei. >
fllietate imperfectus est, dUm in una persona Deusi LI. Sanctus idem quoque scribens de concordia
et homo unus Filius est et unus Chrislus, et unus> evangelistarum adEuprepiamintercaeteraad locnmd:
omnium in se credenlium Salvalor ? Iterum rever- « Haec dicimus, non quo alium Deum, alium homi-
taraur ad sanclorum -exempla doctcrum, et raagnc) nem esse credamus, et duas personas faciamus in
lestimoniorum pondere infidele capul haereticaepra- uno Filio Dei, sicut nova haeresis calumniator; sed
vitatis opprimamus, ut vel sic de somno infidelitaths unus atque idem Filius Dei et filius hominis esset.
ansulis conclusimus, non sunt sancti Augnstini, sec1 c S. Hieron. in cap. i Epist. adEphes. v. 5.
sancii Leonis papoe,deprompta ex epist. 165, can. 6'• d Tractatum S. Hieronymi de ooncordia evange-
» Ibid. Serm. 65, cap. 5. listaruni ncmo receusuit. Ignota Euprepia, ignotus
b S. Joan. Chrysosl., hoinil. 2 in Epist. ad Hebr quoque traclatus deinceps citatus.
cx interpretatione Muliani Scholastici.
«09 DOGMATICA.— LIB. ADV. HiERESIN FELICIS. 110
Quidquid loquitur aliud referimus ad divinam ejus A :
Ararium, sed aeternnm, pro nobis omnia secundom
^.'criam, aliud ad.nostrara salutem, pro quibus non iearnem fuisse perpessimi, et non sibi agonizasse, sed
wpinam arbitralus est esse wqnnlis Deo, sed semet- nobis; j nec propter se, sed propter nos, qui jace-
'tpsumcxinanivit; factus obediensPatri usque ad mor- bamtts 1 , illum ab excelsis misericorditer ad iraa
:em, mortemautem crucis (Phitipp. H,6); et Verbttm venisse. i
taro factum est, et habilavit in nobis i (Joan. I, 14). 776 LIII. Victor quoque Capuaeepiscopus in ex-
;tem de Tractatu sancti ejusdem de Naiali Domini: planatione] apostolicocsententisc : Qui factus est ex
« Hodie verus sol ortus est mundo, hodie in tenebris semine i David secundumcarnem b (Rom. i, 3) : < Ve-
soeculislumen egressum est. Deus factus est homo, rumtamen i totus hic locus contra manichoeos facit,
ut homo fleret Deus. Formam servi Dominus acce- inbi dicit, quod et ante Evangeliurti sic proximum et
pit, ut servus vertcretur in Domino: ccelorum habi- per ] prophetas Dei et in sanctis Scripturis; et quod
tator et conditor habitavit in terris, ut homo coto- 'Christus secundum carnem ex David stirpe, id est,
nus terrae migraret ad coAos. » Maria virgine sit creatus, secundum quod proedixe-
LH. Leporius Gallicanus presbyter in libelto, quem rat i Isaias. Mulli filii gratia, hic natura ; cujus etiam
de Confessioneveraefidei edidit, de unitale personoe in carnem naiivitas dissimilis coeterisinveniuir. Ad-
Filii Dei ita disseruit a : « Nascitur ergo nobis pro- B dendo
( secundum carnem et contraPhotinum exstinxit
prie de Spiritu sancto et Maria semper virgine Deus et < Arium. Si enim secundum carnem factus est, se-
homo Jesus Christus Filius Dei, ac sic in allerutmm «undtim < Verbi utique substantiam non est factus; ut
unum flt Verbum et caro, ut manente in sua perfe- sit i in omnibus ipse primattim tenens secundum spi-
ctione natnraliter utraque substantia, sine sui praeju- )ritum sanctificalionis proedestinatus, ut prior omni-
dicio et httmanitati divina communicent, et divini- bus I incorruptibilitatis virtttte resurgeret, et viam
i
tati humana participent. Ncc alter Deus, atler homo, Tesurrectionis Dei Filius aperiret, de quibus ipse di-
•sedidem ipse Deus, qui et homo; et vicissim homo, cit, < quia fllii Dei sunt, cum sint filii resurrectionis,
qui et DcusJesus Christus, unus Dei Filius et nuncu- non t omnium resurgentium, sed ad Christum perli-
petur el vere sit. Et ideo agendum nobis semper est nentium.t i
et credendum, ut Deum Jesum Christum Filium Dei LIV. Sed et Origenes in Tractatu Epistoloead Ro-
Deum verum, quem cunt Patre semper, et aequalem manos t Iibroseptimo de proprietate Filii Dei patefecit
Patri ante ssecula confilemur, euradem a tempore ,isensum suum, dicens : « Dat preeterea indicium
susceptae carnis factum Deum hominem non nege- maximum ingentis erga nos amoris Dei, qui in tan-
nius. » Et post pauca : « Sed quia Yerbum Deus tum nos, inquit, dilexit, ut nec proprio Filio peper-
dignanter in hominem suscipiendum [ Al., susci- €« 'cerit, sed pro nobis omnibus ad passionem tradiderit
piendo] descendit, et per susceplionem Dei homo 'eum (Rom. vm, 32). Et ut majore nos admiratione
ascendit in Deum Verbum, totus Deus Verbuin factus < constringeret, addidit sermonera ingentis arcani con-
est totus homo. Non enim Deus Paler homo factus scium i dicens, quia proprio Filio non pepercit. Dixe-
esl, nec SpirituS sanctus, sed unigenitus Patris. Ideo- rat t enim superius,fquia etiam nos, quispiritumadop-
t
que una persona accipienda est carnis et Verbi, ut tiouis accepimus, Filii Dei sumus (Ibid., 15). Ne
fideliter sine aliqua dubitatione credamus unum < ergo communi ista appellatione filiorum, unum ali-
eumdemque Dci Filium inseparabilem semper ge- iquem ex his tradidisse putaretur, qui in filios vide-
minae substantiae : etiam gigantem nominatum in bantur 1 asciti, addidit, proprio Filio; ut eum, qui
diebus carnis suae, et vere semper omnia gessisse solus i ex ipso Deo ineffabili nativitate generatur,
quae sunt hominis, et vere semper possedisse quae < ostenderet. Pro nqbis ergq qmnibus tradidit euin. »
Dei sunt; quoniam etsi crucifixus est ex infirmitate, LV. Hierenymus queqtie in Tractatu ad Ephesics
sed vivit ex virlute Dei. • Iterum post aliquanta loco libro I secundo dixit : « Potest ergo et hoc dici, ex
opportuno addidit: « Nos praedicamus Christum et eo < quod Deus Pater Domini noslri Jesu Christi juxta
i,unc crucifixum; utique Dei virlutem et Dei sapien- substantiam
' Pater est, et unigenitus non est ado-
" 1 Filius, sed natura. Coeteraeqtioque creaturae
i ^arn; quia quod stullum est Dei, sapientius est ho- ptione
minibus, et quod infirmum est Dei, fortius est homi- paternitatis
1 nomen adoptione meruerunt. Quidquid
nibus. Quid enim tam stultum et tam infirmum 'autem de Patre etFilio dicimus, hoc sciamus dictum
videtur hominibus incredulis, quam cum audiunt esse < de Spiritu sancio. Nam ct Salvator nnster Pa-.
Deum Dei Fitium crucifixum? Sed placuit Deo per trem > esse se novit dicens : Fili, dimittttntur iibi pec-
stultitiam praedicationis salvos facere credentes, < (Marc. n, 5). Et: Filia, fides lua te salvam fecit
cata
quia in hoc maxime fldes nostra consistit, ut creda- ( Matth. ix, 22). Et : Filioli mei, adhuc modicum
mus unicum Filium Dei, non adoplivum, sed pro- vobiscum t sum (Joan. xm, 15). Et per Spirilum san-
prium; non phantaslicum, sed verttm; non tempo- ctum < justi quique adoptantur in fllios. >
a Hunc Leporii tibellum typis vulgavit omniura inensis libr. i, cap. 4.
b Viclorem Capuanum simile quid scripsisse
primus Sirmondus, cujus Operum toni. I, pag. 205,
invenies locum hic descriptum; quem etiam lauda- l
nemo alius veteruni vcl recentiorum mcininit. Qua-
runt Cassianus libr. i rie Incarn., cap. 11, Joannes \
propter operaepretium fuerit de hoc opere Victoris
secundus epist. ad Avienum, et Facundus Hermia- <
diligentius inquirere.
111 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 112
LVI. Nec non et Ambrosius Mediolanensisurbis A alterius [Adde, populum] salvum faciet. Unde? A
archiepisccpns in libro ad Gratianum imperatorem peccatis eorum. Esse Deum, qui peccata donat, si
directo sic ait a : « Quoeso [Edit., quoero] autem Christianis non credis,crede infidelissimevel Judaeis
[cur] non pulenl subaudiendum et ex superioribus dicentibus : Cum sis homo, facis teipsum Deum :
colligcnduin; ut, quia praemisit solura veruni Deura nemopotest peccata dimitterenisi solus Dcus (Joan. x,
Patrem, subaudiamus etiam Jesum Chrislum solum 33; Marc. n, 7). Illi eum negant Deum, qui cum
verum Deum? Exprimendum enim aliter non fuit, peccala dimitteret, non credebant. Ttt ab co dimitti
nc duos dicere viderctur. Nam neque duos dicimus credis, et Deum dubitas confileri. Verbum caro fa-
Deos; et ejusdem cum Patre [divinilalis] Filium con- clum est, ut homo caro promoveretur in gloriam
lilemur. Iiaque quairamus, qua ralione divinitalis Dei, non ut Deus verteretur in carnem, sicut dicit
hic piitcut faciam esse distantiam, ulrum Dcum ne- Apostolus: Qni se jungil Dominounus spiritus est. >
gent Clirisliim? Sed negarenon possunt. Aut [Edit., Quemadmodum idem quoque in altera homilia c :
An] verinii Deum negcnt? Sed dicant, si veruni ne- < Homo est aninia et caro : sic esset Christus Deus
gant, ulruin falsum, an nuncupativum Deum judi- et homo : idem Detts, qui homo, et qui Deus idem
ccnt? Nam sccundum Scripluras aul verus Deus esl, homo, non confusione naturae, sed unilate personae.
aut lanlummoilo nuncupativus, aut falsus. Yerus, ut B Denique qui Filius Dei generatione coxlernus sem-
Pater; nuncupalivus, ut sancli; falsus, ut dxmones per ex Patre, idem Filius hominis esse coepit ex vir-
atque simulacra. Dicant igitur qua Filium Dei con- gine, ac sic etiam Filii divinitati est addita humani-
fessione designenl; ulrtim falso praereptum [AL, tas, et tamen non est personarum facta qualernilas,
praesumpluin] Dci nomen, an vero : Aul quasi nun- sed permanet Trinitas. Ncn ergo riobis subrepat
cupativo iiispirationem tautum divinitaiis inesse ar- . quoruradam sententia minus atlcnlorum in regulam
bitrentur? Falso praereptum nomen non putq quod fidei et in Scripturarum oracula divinarum. Dicunt
dicanl, ul aperliore se crirainc iinpietalis involvant, enim : Qu filius est hominis, factus est Filius Dei;
ne ut daemoniiset simulacris, ita etiam Chrislo fal- qui vero Filius est Dei, non est factus filius hominis.
sum Dci iiidiium nomen insinuando se prodant. Si Hoc quod dicerent, quod verum est non altenderunt,
autem ideo Dcum putant dictum, quia inspirationem et verum loqui non voluerunt. Quid enim attende-
divinitalis babuit, sicut et mulii sancti viri (eos enim runl, nisi quamdarn humanam naluram potuit in
Scriplura Deus dixit, ad quos 777 sermo flebat Dei). nielius commulare, in deterius autem divinara non
Ergo non ultra homines eum proeferunt, sed conipa- potuit ? Hoc verum est. Sed etiam sic idem nequa-
randuin hominibus arbitranlur, ut hoc euni putent quani in delerius divinitate mulata, Verbum tamen
esse, quod lioininibus ip^e donavit. i Item ipse post C caro factum est. Neque enim ait Evangelium; caro
pauca : < Qui cura legcrit [Edit., legeret] in psalmo Verbum facta est; sed, Verbum caro factum. Si ergo
sccundo tiicentem Fiiio Patreni : Filius meus es lu, Verbum Deus, et horao caro, quid est aliud, Ver-
ego hodie gcnui te (Psal. n, 7); adnolavit hodie, bura factum est caro, nisi qui Deus erat, factus est
non heri, ad aeternitalem divinae generalionis refe- homo, et pro hoc, quod erat Dei Filius, factus est
rens, quod de carnis assumptione memoratum est. hominis filiiis.
Sanclo igitur Spiritu repletus Apostolus, ut illam LVIU.Athanasius quoque inExposiliqnefideisuaed:
elideret saevilatem, ait : Heri et hodie ipse est in sw- < Si quis vere adversus divinas Scripturas docet,
cula (Hebr. xm, 8). Heri, propter aelemitalera; ho- alium dicens Filium Dei, et aliura qui ex Maria vir-
die, propter corporis susceptionem. Est crgoChristus, gine liominem secundum gratiam adoplatum, sicut
et est semper; qui enim est, semper est. i et nos, quasi essent duo filii, unus secundum natu-
LYII. Item quoque in Sernione deNatali Dorainib: rara, qui ex Deo; et secundum gratiam, qui ex Ma-
« Audiant qui requirunt quis est qui natus est de ria : aut mutatam deitatem in caruem et confusam;
Maria? Pariet Filium, iiiquit angelus, et vocabunt aut atienatam, attt passibilem Dqmini deitatera; aut
nomcn ejus Jesum (Luc. i, 31). Quare Jesum? Apo- inadorandara in filii sui carnem, hunc anathematizat
stolus dical : Ul in nomine Jesu omne genu flectatur D I sancta catholica et apostolica Ecclesia. >
cwleslium, terreslrium et infernorum (Philip. u , 10). LIX. Augustinus quoque in libro De sancta divini-
Et lu quid sil Jesiis, dolosus cognitor reqtiiris. Omnis: tate [Ita cod.Leg.,Triniiate]quartesicdicit«: «Cum
jam lingua confiletur, quia Dominus Jesus in gloriai aulera plenitudo tempnris venit, missa est, non ut
est Dei Patris (Ibid.,\i). Et tu adhuc modo quid sit,, impleret angelos, nec ut esset angelus, nisi in quan-
nequiter perscrularis. Audi adhuc quid sit Jesus : tum consilium Patris annunliabat, quod et ipsius
Paries Filium, et vocabisnomen ejus Jesum; ipse enimi erat; nec ut esset cum hominibus, aut in hominibus;
salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Nonl hoc enim antea 778 ia patribus et prophetis. Sed
a S. Ambros. lib. v^de Fide, cap. 1, num. 20) reperire non potuimus.
et seq. d S. Athauasius de Incarn. Dei Verbi tom. HOpe-
b Sermo iste S. Ambrosii ignoratur; nec texlus5 rum, pag. 1; quod Opusculum ibi inter dubia recen-
iste roperitiir inler sermones de Natali Domini eideml setur.
sancto Palri falso ascriptos. 6 S. August., lib. iv de Trinitate, cap. 20 num.27
c Hanc quoqiie homiliam inter opera S. Ambrosiii in fine.
iH DOGMATICA.- LIB. ADV. H^ERESIN FELICIS. 114
ut ipsum Verbum caro fieret, id est, homo fieret. i A qttalibet prsestantia gratioe, unrgeniti nomen accepit,
Idem etiam in expositione Evangelii Joannis in ho-'' ut qttod est ipsum DeiVerbum ante saecula,hoc simul
milia septima sic dicit a : « Perhibuit Joannes testi- cum assumpto homine dicerelur. Singularis ergo est
monium, quia vidit. Quale testimonium peiiiibuit? illa susceplio, nec hominibus sanctis aliquibus, quan-
quia ipse est Filius Dei (Joan. i, 34). Oponebal ergo lalibei sapientia ac sauc<itatepraes:antibus, ullomodo
ut ille baptizaret, qui est Filius Dei unicus, non ado- polest esse commuuis. » Cerlum est ilaque sancto-
ptatus. Adoptati filii ministri sunt unici. Unicus rum Patium scntenliam Scripturis ccelestibus con-
habet potestatera, adoptali ministerium. i venire, quaeiiianifeslis->imeconteslatur [Forte, con-
LX. Beatus Atigustinus in bomilia de octava S. Pa- teslantur], et divinitus inspirante proclamant nobis,
Schaeb : < Si quis mihi ministraverit, honorificabit idem omnibus adoplivis partem cognoscendae atquo
eum Pater meus (Joan. xn, 26). Quo honore, nisi ut sapiendoedivinilatis, prout voluntas donaverit Jargi-
sit cum Filio ejus? Qtiod enim superius ait: Lbi ego toris, infundi per gratiam; Christo veio, id est,
sum, illic el minisler meus erit; hoc intt-Iligitur ex- animae ejus plenam lolius divinitatis inesse noti-
posuisse, cum dicit: Honorificabit eum Pater meus. tiara.
Nam quem majorem honorem accipere poterit ad- 779 LXV. I'em Amhrosius f : « Filiura enim
optatus, quam ut sit, ubi est unicus ? i " suum proprium et de stia natura Pater genuit, et de
B
LXI. Item beatus Athanasius in epistola ad Pota- natura virg nis fecil. Quidquid autem fecit, coope-
mium episcopum inler coeterac : « Quaeroitaque abs ranle Spiritu sancto fccit. Filium ergo suum solus
te, quisquis hujus es scrutaior arcani, quomodo Deus quidem Pater genuit, sed non solus fecit. In Filio
ex nihilo cuncta condiderit; quomodo una hominis enim gcnito solius est aeterna generatio Patris; et
costa integrum hominem fecerit; qualiter et JEgy- in eodem Filio facto una totius est operatio Trini-
ptiorum aquas in sanguinem verterit; quomodo de talis. »llem in eodem libro, g : Paiiliira ergo Deum
durissima petra liquida fluenta produxerit; qua ra- [Edit., Dominum] virgo Maria, sancto in sc Spi-
tione ille ipse,quem creaturam putas, caro sit factus ritu descendenle, et virtute Altissimi' coopcranle
ex virgine? Quomodo potnit de quinque panibus concepit. Ac per hoc intelligis quod Domini Salva-
quinque millia hominum saturare, vel ad discipulos torisqtie nostri inde est origo, unde conceptus; et
cum corpore clausis foribus introire? Aut si fateris cum dcscenrienle in virginem totius virginitatis
et intelligentiae tuse vires excedere, et credenda esse [Edit., divinilatis] plenitudine natus sit, filius essc
potius quam explicanda concedis; quid inveniri ini- liominis non polerat, nisi prius Dei Filius fuissel;
qnius potest, quam simpliciler me credere nolle quod pC el ideo rmissus] ad annunliandani sacri ortus nati-
lego,et praesumptive credere velle quod non lego? i vilatem angelus Dei cum sacramento [Edit., sacra-
LXII. Item in epislola sancti GregoriiNazianzeniad mentum] concepiionis ante dixisset, parttii nomen
Clidonium directa: « Si quis ex operum perfectione, imposuit dicens : « Ideoetquod nascetur ex te, voca-
aul postbaptismum, aut post resurreclionem a mortuis bitur Filius Dei (Luc i, 35) : tioc esl, illius Filius
redemptum adoptione dicitDei Filium meruisse,sicut nuncupabitur, quod gcnerante et generalur [Edit.,
genliles ex inscriptione introducunt, analhema sit. qi;o generante est generalus]. Dei ergo FiliusJe-
LXHI.Sanclus ac venerabilis Pater Capreolns Car- sus Christus; quia et a divuiilate [genituseta divi-
thaginensis urbis episcopus in epistnla ad Vilalem nitate] conceptus, si autem Dei Filius, ergo indu-
et Constantium rescriptad: « Quod enimait, ascendo bilanter Deus. i Idem ipse in libro tertio b : < Ex
ad Palrem meum, pertinere quidem videtur ad Uni- quibus enim Cltrislus, inquit, secundum carnem, qui
genitum Filium : quod autem ait, ad Deum meum, est super omnia Deus benedictus in swcula (Rom.
Bertinere videtur ad liominemfactnm. Sed in Christo IX, 5). Eum scilicel ex illis Christura natura ait se-
,fesunec homo creatus potest dici, nec Filius, nec cundum carnem, qui sit super omnia Deus. Cbri-
nnigenitus Deus negari homo poterit natus. Atque stum uliqiie secundum carnem natuin ex illis non
ideo nec Dei tantum nec hominis tantum vox ista jj negas ; sed idem, qui ex illis natus esl, Deusest.
esse convincitur, quam Deus et homo unas atque Quid circuis, quid tergiversaris? Christum ex Israel
unicus ipse Filius ad suos discipulos perferendam natum secnndum carnem Deum esse Apostolus dicit;
inseparabili oranino atque indivisibili mandavit tu doce, qnando non fuerit. Ex quibus Christus,
affeclu. i inquil, secundum carnem, qui est supcromnia Deus. >
LXIV. Beatus Augustinuse: « Nullus sanctorum, Idem in codem libro : < De Deo autem ac Domino
a Sequens textus in cod. ms. incuria, abs dubio, primus cdidit Sirmondus; et locushicexstatOperum
librarii omissus est, solis tiltimisdiiobus verbis: ado- Sirmondi tom. I.
ptandi ( Leg. adoptati) ministerium residuis. Inte- c S. Aiigust,, libr. de Proesentia Dei, seu epistola
gruin B. Alcuinus j nn supra dederat, num. 10. 187, ad Dardanum,cap. 13, num. 40.
b S. Aug., tracl. LI in Joan., num. lt. f Hiinc texttim in S. Ambrosio reperire non
c Fateor me ig.iorare hanc Athanasii epistolam, potuimus, neque apud Cassianum, cujus sunt sc-
quaefortassis cura inultis aliis interiit. Exstat vero quentia.
rjusdem Potamii epistola ad Alhanasinm, quam is Non S. Ambrosius, sed Cassianus haechabet
Cl. D. Lucas ifAchery e cod. abb. S. Ebrtilfi edidit liiir. II de Incarnatione Cbristi, cap. 6.
:©m.III Spicilegii novaeeditionis, pag. 299. b Cassianus, libr. in de incarn. cap. I,
d Capreoli epistolam ad Vitalem et Constanliniim ' Ibid. cap. 2.
145 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS HI. lltj
nostro Jesu Christo cum dicitur : Qui est super om- A J\ arcano sciebat, sed tantura quod mori posse videbat,
nia Deus benediclus in swcula ; et res stalim pro- Filium Dei testatuj;.
batur inverbo, et verbi res demonstratur in no- LXVII. De sermone sancti Augustinid: < Quid sibi
mine, quia Dei nomen in Dei Filio non significatio velit el quomodo accipiendum sit, quod Dominus
est adoptionis indullac, scd veritas proprietasque ait , Qni credit in me, opera, quce ego fficio, et ipse.
naturoe. i In homilia beati Joapnis evaugelistoe<*,:, ; faciet (Joan. xiv, 12), non esl facile eomprehendere.
< Ad mensuram quippe dat multis filiis, sed non Et cum hoc ad intelligendum diflicillimum sit, ad-
ad mensuram accipit unicus Filius, quia sic est jecit aliud difficillius: et majora horum faciet. [Quid
vcrus liomo, ul et verus sit Deus. » est hoc?] Qui faceret opera, quoe Christus fecit,
LXVI. Beatus Cassianus in tibro de Incarnatione non inyeniebainus; qui eliam majora faciet, inven-
Domini b : i Et ideo descendit Verbum Filins, adest turi sumus ' Sed dixeramus sermone pristino, quia
majestas Spiritus sancti, virtus obumbrat Patris : majus fuit umbrae suae transilu, quod [discipuli fe-
ulique ut in sacramenlo sacroe conceptionis [omnis] cerunt, quam fimbriae suae tactu, quod] ipse Doini-
esset coopcralio Trinitalis. Ideo, inquit, et quod nus fecit sanare languentes : el quia plures aposto-
nascetur in te [Eilit, ex te] sanclum vocabitur Filius lis, quam ipso per os proprium praedicanlc Domino,
Dei(Luc. 1). Bene addidit,ideo, utostenderetscilicet, % **crediderunt, ut haec viderentur opera [inteliigcnda]
ideo h;ec secutura, quiafueranlillapr;emissa :et quia esse majora; non quo major esset roagistro discipu-
Deus supervenisset in concepticne, ideo Deus futurus lus, vel Donrino servus, vel adoptalus Unigenilo,
[Ms., faclurus] csset in partu. Rationem ergo tantae \el homo Deo ; sed quod per illus ipse dignaretur,
rei piielb; reddidit nescienti, dicens utique quia; eadeni majera facere, qui dicit eis alio loco : Sine
Spirilus sauctus superveniat [Edit., superveniet], me nihil potestis facere > (Joan. xv, 5).
et quia virtus Altissimi obumbrabit, ideo eU quod- LXVHI. Ejusdero in Sermone XXIe« Post prqmis-
nascetur sauctum, vocabitur Filius Dei. Hoc est sionem Spiritus sancti ne quisquam putaret quod
dicere : Ne ignores, inqttit, hunc tanlae rei appara- ita eum Dominus daturus fuerat, velul pro'seipso,
tum [hoctanli myslerii sacramentum], ideo in te ut non et ipse cum eis esset futurus, adjecit alque
tota veniet majestas, quia ex le nascetur verus Fi- • ait: Non relinquam vos orphanos, venio ad vos
litis Dei. Quid hic ultra ambigi polcst, quid ara- (Joan.. xiv, 18). Orphani pupilli sunt; illud enim
plius dici? Deuni dixit supervenluruni, Filium Dei Graecumejusdem rei nomen est, hoc Latinum. Nam
nasciturum. i Idem in eodem c : < Quid ergo ait et ki psalmo, ubi legimus : Pupilto lu eris adjutor
_
Petrus? TnesChristus Filius Dei vivi(Mattli.xvi, 1G). „(Psal. x, 14), Graecushabet orphano. Quamvis ergo
"
Dicmihi quaeso,haeretice, quisille fuerit, cuiPetrus ita nos Filius Dei suo Patri adoplaverit filios, et eum-
respondit? Negare non potesChristumfuisse.Interro- dem Patrem nos voluerit habere per graliam, qui
go ergo, Christiim quera vocas? Hominem an Deum? ejus Pater est per naturam [Jtfs., palernarum] :
Hominera uiique absque dubio; hincenimomnislua tamen etiam ipse erga nos paternum q.uodammodo
haeresis, quia ncgas hunc Christum verum Filitim demonstrat aflectum, cum dicit : Non derelinquam
Dei Quidergoad haec respondit Petrus? Tues, vos orphanos, veniam ad vos. Hinc est quod. etiara
inquit, Filius Dci vivi. Christura hunc, quem tu sponsi filios nos appellat, ubi dicit : Veniet hora,
hominis tanlum Filium asseris, ille testatur Filium Ut auferatur ab eis sponsus, et tunc jejunabunt filii
Dei. Cui vis credamus, tibi an Pelro? Opinor, non sponsi i (Matth. IX, 15).
es lam impudens, ut proeponere te audeas primo LXIX. Videtur enim liujus haeresis csse causam in
apostoloruin. Sed quid est, quod non audeas 780 animo erranlium, quod pulant hi qui asserunt Chri-
qui Dei Filium negare potuisti? Tu es ergo, inquit, stum adoptivum esse, unum esse assumpsisse ali-
Christus Filius Dei vivi. Nunquid hoc ambigui aut quid et adoptasse : de quo errore in suo loco.salis
obscuri aliquid in se habet? Simple.v est et aperta respondimus ; et unum aesliniantgraiiam et adoplio-
confcssiq, Chrislum Dei Filium praedicare [Edit., n nem, cum legitur Apostolum dicere : Gratia Dei
pracdical]. i Quc.l si tu consucrto more diverlicula pro omnibus guslavit mortem (Hebr. n, 9). Tamen
lalendi quocrens dicis, hoc usurpative vel adoptive non dixit Apostolus, adoptione pro qmnibus gusta-
dici, q.iid dicturus es de altero multorum simul vit mqrtem, quia Iqnge aliud esl gratia [Ms., glo-
attestantium atque etiam clamanlium lestimonio di- ria] multis inlqcis, et adqptiq. Praevenit enun ali-
cenlium : Verc Filius Dei es tu (Matth. xiv, 53)? quibus in Iecis adoptionem, sicut nos cum essemus
Homiiiem videlicet, quem praesentem viderunt, de- fllii irae secundum naturam, fecit nos gratia Dci
monstrantes. Quid etiam centurioni respondes, qui filios Dei per atloptiqnem. Proecessit nqs gratia, ut
videlicet hominem Christum mori videns in cruce essemus adeptivi; Christus verq nqn fuit anle hemo
cJ.amavit dicens : Vere Filius Dei eral iste (Matth. factus, et pest per graliam adqptivus Filius Dei;
xxvn, 54). Etulique iste nihil de divinitatis ejus sed mex in utero virginis Deus verus et Deushomo
a Cujus haec homitia sit, ignolum. Fovlc S. Aug. c Idem, libr. m, cap. 12.
cujus dicta in Tract. xiv in Joan., num. 10, cum d S. Aug., tracl. LXXIIin Joan., n. 1.
his concordant. < S. Aug., tract. LXXVin Joan., n. 1.
'" Cassianus, libr. n cil. cap. 1.
117 DOGMATICA.— LIB. ADV. H^ERESIN FELICIS. H8
conceptus est; et de utero virginis Deus verus et A qiiomodo fieret quod ei nuntiabat, quandoquidem
homo verus nalus, siout sancUisAugustinus in libro, illa virum non cognosceret, respondit angetus : Spi-
quem Enchiridion illi plaouit nominare, apertissime ritus sanctus supervenietin te, et virlus Altissimi tb-
testatur, dicens a : « Hic omnino granditer et evi- umbrabit tibi, ideoque et quod nascetur .ex te sanctum
denter Dei gratia commendatur. Quid enim natura vocabitur Filius Dei t (Luc. i, 35). Et post pauca in
humana in homine Christo meruit, ut in unitatem eodem capitulo • < Proinde, sicut confitemur, Do-
personae unici Filii Dei singulariter esset assum- roinus noster Jesus Christus, qui de Deo Deus, homo
pta? Quaebona voluntas, cujus boni propositi stu- autem natus esl de Spiritu sanctc et virgine Maria,
dium, quae bona opera praecesserunt, quibus mere- utraque substantia, divina scilicet atque humana;
retur iste homo una fieri persona cum Deo? Nun- Filius est unicus Dei Patris omnipotentis, de quc
rjuid antea fuit homo, et hoc ei singulare beneft- procedit Spiritus sanctus. » Mqx subseqttenter de
cium praestitum est, cum singulariter promererettir eadem gratia secutus ait: « Ac sic in naturae huma
781 Deum ? Nempe ex quo homo esse coepit, non nae susceptione fieret quodammorio ipsa gratia illi'
aliud ccepit esse, quam Dei Filius, et hec unicus; hoinini naturalis, quoe nullum peccatum pcssit ad-
et prepter Deum Verbum, qued illo suscepto caro mittere : quaegratia prqpterea per Spiritum sanctum
factum est, utique Deus : ut quemadmodum est una " fuerat significanda, quia ipse preprie sic est Deus,
persona quilibet homo, anima scilicet rationalis et ut dicatur etiam Dei dcnum. »
caro, ita sit Cliristus una persona, Verbum et homo. LXXI. Igitur si sancti [Forte, sanclus] Spiritus, ut
Unde naturce humanae tanta gloria, nullis praece- isle sanctissimus Pater prctestatur, Dei donum est,
dentibus merilis, sine dubitatione gratuita, nisi quia et de hoc dono ex Maria virgine natus est Dominus
magna hic et sota Dei gratia, fideliter et sobrie con- nosler Jesus Christus, quem Apostolus gratiam Dei
siderantibus evidenter ostenditur, ut intelligant ho- non dubitavit nominare, unde hic adoptio polest
mines per eamdem gratiam se justificari a peccatis, accedere, dum ille conceptus de Deo inDeum proficie-
pcr qttam factum est ut liomo Ghristus nullum posset bal? Cuin Deus est Spiritus sanctus, una hsec [Forte
habere peccatum. > supplendum in] sancta Trinilate perscna aequalis et
LXX. Non eum ante dixit vel conceptum vel natum, consiibstanlialis Patri et Filic per onmia. Nec ati-
et tunc per gratiam adoplionem accepisse, ut Filius quid ante fuit bomo ille, anlequam Deus, ut ado-
Dei esset; sed mox in ipso conceptu et in ipso jJartu ptari possit in Dei Filium : veluti nos ante fuimus
Deum esse verum et hominem verum natum, et filii irae, gratia divina prseveniente facti sunius per
Filium Deum [Forte, Dei] verum, et hoc unicum. „_ adoptionem filii Dei; sed iste statim Dei Filius con-
Quare unicttm, si adoptivus est, sicut et nos ? Uti- ceptus est in ulraque natura, sicut evidentissime-
que quia majore proprietate Filius est Dei, quam iste praefatus dector lestalus est; ut certissime in-
nos, qui sumusproeveniente gratia adoptivi Filii Dei. telligatur non omnia adoptari in Filium quae per
Mox idem Pater in eodem capitulo subsecutus ait: gratiam adveniant, nec idem esse gratiam et ado-
< Sic et ejus matrem angelus salutavit, quando ei ptionem per omnia. Nam quilibet homo duos habens
fntiirum nuntiavit hunc partum : Ave, inquit, gratia ftlios unum potest per gratiam sibi facere baere-
•
plena. Et paulo post : Invenisti, ait, gratiam apud- dem; non tamen adoptivum potest eum facere in
Deum (Luc. i, 28, 30). Et quidem gratia plena, et filium, qui 782 naturatis est ei fllius. Sanctus
invenisse gratiam apud Deum dicitur, ut Domini sui, itaque David multos habuit naturales filios, sed
imo Domini omnium mater esset. De ipso autem tantummodo Satomonem singulari gratia fecit sibi
Christo Joannes evangelista cum dixisset :Et Ver- haeredem regni, non per adoptionem filium, quia
bum caro factumest, et habitavitin nobis, etvidimus, proprius eiexstitit fllius. Item potest quilibet homo
inquit, gloriam ejus, gtoriam quasi unigeniti a Pa- imum habere proprium fllium, et hunc unigenitum ;
tre, plenum gratiw et veritatis (Joan. i, 14). Quod plures vero per adoplionem fllios habere potest:
ait: Verbumcaro faclum est, hoc estplenum gratiae. jviltom
jv unum, qui est unigenitus et unicus, haeredem
Quod ait: Gloriam unigenili a Patre, hqc plenum est sibi faciens quadam naturali directione et gralia,
veritatis. Veritas qttippe ipsa unigenitus Dei Filius nulla, vero adoptione, sictit caeteros. Ita omnipo-
ncn gratia, sed natura. Gratia suscipit heminem tens Pater Dominumnostrum Jesum Christum uni-
tanta unitate personoe, ut idem ipse esset etiam lio- cuni habet Filium et unigenitum, haeredemproprium,
minis Filitts. Idem namque Jesus Christus Filius ad quem diclum est Postula a me, et dabo libi gen-
Dei unigenilus, idem unicus Dcminus nqster natus tes hwred/Uutemtuam et possessionemiuam lerminos
est de Spiritu sancto ex virgine Maria. Et utique terrd (Psai. n, 8). Nos vero cohaeredes unigenilo
Spiritus sanctus Dei donum est, quod quidem et suo 'iecit, sicut ait Apostolus : Hwredes Dei, cohw.
ipsum est aequale donanti; et ideo Deus est etiam redes autem Christi (Rom. vin, 17). Dieit itaque
Spiritus sanctus, Patre Filioque non minor. Ex hoc Apostolus et in alio toco : Gratia enim Domini no-
ergo, quod de Spiritu sancto est secundum hominem slri Jesu Christi et charitas Dei et communicatio
nativitas Christi, quid aliud quam ipsa gratia de- sancli Spiritus sit cum omnibus nobis (II Cor. xi:<,
monstralur. Cum enim virgo quaesivisset ab angelo, 13). Evidentissime itaque in hoc Ioco personae san-
a S. Aug., Enchirid. de fide,
spe et charitate ca
cap. 36elseq.
119 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 120
ctae Trinitatis assignavit [Leg. forte designantur]; AJ\ LXXU. Item bealus Augustinus in homilia quadam
gratiam vero Filii personae adjunxit, et charitatem Christum aulem non sotum secundum divinitatem,
personoePatris assignavit, et communicalionera Spi- sed etiam secundum humanitatem totum altissimum
ritui sancto delegavit. Si propter gratiam isti pu- Deum verae fldei confitetur. Mater enim Sion dicet
tant Deiim hominem secundum humanitalem esse homo et homo factus est in ea, el ipse fundavit eam
adoptivum; et Apostolus gratiam Filii personae as- Altissimus (Psal. I.XXXVI, 5). Et revera, quis eum
signavit, tum Filii pei sonaeille homo, qui de virgine Altissimum audeat denegare. Item ipse in Exposi-
natus est, adoptivus est. Et quis hoc audet dicere tione super Joannem a : < Nullus sanctorum qua-
vel credere? Igiturnec prepter assumptienem [as- libet praestantia gratiae unigeniti nomen accepit, ut
sumptionis] graliam potest Filius virginis adopti- quod est ipsum Dei Verbum ante saecula, hoc simul
vus esse. Quid igitur tenendttm est, nisi ut omnino cum assumpto homine diceretur et vere esset. Sin-
proprius sit Filius Deo Patri in utraque nalura? gularis ergo illa susceptio nec cum hominibus san-
Sicut Deus verus est, qtti natus ex virgine; ita et ctis, quantalibetsapientiaac sanctitate praestantibus,
verus Filius sit Deo Patri in ulraque natura, humana ullo modo potest esse communis. »
uniliter et divin.
- Vide supra num. 64. 1
B
LIBER PRIMUS.
I. Scripsi epistotam pridem Felici episcopo chari- D serie prolixum nobis dirigere studuit : in cujus
tatis calanio, non contentionis stimuto, fraternae sa- principio de confessione veraefidei quaedamex san-
lutis desiderio, non mordacis reprehensionis stylo; ctorum Patrum catholicis sensibus ab eodem bene
tupiens eum corrigere in Christi dilectione, quem in prolata legebam; sed mox in sequentibusmultiplici-
cujusdam nominis novitale de Christo ac calholicae terpristini erroris assertionem coiifirmarenilebatur;
pacis unitale recedere notum habetur. Sed ut agno- necsolum antiqua non destruere, sed etiam nova
sco, non eo charitatis oflicio, vel huniilitatis obsequio quoedara addere, pejora prioribus aggressus est:
mee lilterulas diligentke reccpit, quo me scribere, sicut enim fabuUefenrat, hydram, una secta cervice,
qui meam pietatis intuitu legerit epistolam, agno- centenis pullulasse capitibus; sic ex uno serpenlini
scere poteril. Nam idem praefatusFelix mox libellum capitis errore multiplex pravae doclrinaeseges inhor-
non epistolari brevitate succinctum, sed sermonum ruit. Nec sibi sufliciebat tantummodo Christum, qui
iSg DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI Yn. — LIB. I. 130
de Virgine natus est, negare proprium esse Filium j\ tum, nuncupativum Deum afllrmat? Quod qui praedi-
ceriissirae apestqticc anathemati subja-
Dei, sed etiam hunc eumdem Jion consentit verum cal sciat se
esse Deum; sed novo et inaudito sanctae Dei Eccle- cere. Quisquis hujus apestqlicaeauctcritatis censuram
siae nomine nuncupativum Deum nominare illum non non metuit, non dorraiens, sed omnino mortuus
Tamen qui quatriduanum vocavit de
timet, dividens Christum in duos filios, unum vocans aestimandus est.
monumento ad vitam, potens est suscilare et illum;
proprium, alterum adoptivum : elin duos deos, unum
verum Deum, alterum nuncupatimm Deum. Atque ad ipse enim ait : Qui credit in me, etiam si mortuus
confirmationem hujus erroris mul.a coltegil pravo fuerit, vivet: et omnis qui vivit, et credit in me, non
sensu testimonia, quaead verae fidei agnitionem, Spi- morielur inwternum (Joan. xi, 25, 26). Quis est qui
ritu sancto dictante, a doctoribus Novi vel Veteris vivit, nisi ille de quo Apostolus ait, Qui vivit in fide,
Teslamenti prolata sunt. FitiusDei est?
fl. Speravi, juxta sententiara sapientissimi Salo- III. Duc sunt quippe quaein errqre hominum difli-
monis, dare ei occasionem sapientiae per litteras pre- cillime toleranlur, praesumptio priusqtiam veritas
catorias; qui ait : Da occasionem sapienti et sapien- pateat: et cum jam patuerit, praesumptae defensio
tior erit (Prov. ix, 9). Item, post pauca : Argue „ falsitatis. Ex his duobus ccenosis rivulis omnis hae-
'
sapientem et sapientior erit : sed ut vereor, magis reticorum pravitas emanavit : A quibus vitiis nimis
hujus sententiaesequentia illius seusui aptari possuut: inimicls inventioni verilalis, et calholicaefldei inda-
Argue (inquit) stultum, et oderit te. lllud quoque gationi, sive considerationi sanctarum Scripturarum,
non injuste de tali piaesumptore dici potest: Magis si me, ut precor et spero, Deus defenderit alque mu-
expedit ursw captis catulis occurrere, quam fatuo con- nierit scuto bonae voluntatis suae, et gratia miseri-
fidenti in stullitia sua (Prov. xvn, 12). 790 Et item: cordiae suaeadjuvaverit, non ero segnis cum qttaeren-
Si contuderis stultum in pila, quasi ptisanas feriente tibus quaerere veritalis soliditatem, et cum defen-
desuper pilo, non auferetur ab illo stultilia ejus (Prov. denlibus defendcre catholicae fldei sanclitatem. Nec
XXVII,22). Stultitia magna est hoininem in sua solius trepidus ero ad proferendam sententiam meam, in
confldere senlentia, et sanctorura Patrum vel totius qua magis amabo inspici a rectis, quam timebo mor-
Ecclesiaecatholicos spernere sensus. Nonnehaecomui- deri a perversis. Nullus enim reprehensor formidan-
bus haereticiscausa fuit perditionis, quod suae magis dus est amatori veritatis. Etenim aut inimicus repre-
voluerunt amatqres esse sentenliae, quarh veritatis? hensurus est, aut amicus? Si ergo inimicus insultat,
Hoc solum si sapienti animo vel humili intelligen- ferendus est; amicus autem si errat, docendus est;
tia considerare voluisset, praefatum virum Felicem si docet quae recta sunt, audiendus. Gratanter enim
ab errore revocare debuisset, quod tota Ecclesia (j
suscipit oculura coliiiiibinum pulcherrima et mcde-
Christi ab initio apostolicaepraedicationis hoc nomen stissima charilas; deiitem aulem caninum vel evitat
adoptionis in Christo, vel nuncupativae divinitatis cautissima hurailitas, vel retundit solidissima veritas.
nunquam habuerit, nunquam praedicavit. Quaenomi- IV. Sed tempus est ut discutiamus sermones prae-
na nec in Evangeliis, nec in apostolorum Epistolis,
fati viri, et sententias sanctaeScripturae, quas ad sui
irao nec in propheticis totius Yeteris Testamenti
alicubi sed nec in san- sensus nititur trahere testimonium, aliter sanctos
scriptis inveniuntur; alicujus
ctorum Pairum et doctorum ecclesiasticorum libris, doclores intellexisse ostendamus. In principio itaque
libelli sui unitatem sanctaeEcclesioeoptime exposuit;
nec in symbolo aposlolico, vel Nicaeni concilii, vel
sed utinam in consequentibus eamdem servaret con-
etiam in alicujus synodi aflirmatione, aut in aliqua
cordiam quam in principio tantis laudibus exallare
catholicae fldei auctoritate. Et mirum est cur non
studuil. Sed, ut video, gladium melle litum abscondit,
timeant tales doctores nova inferi-e, et incognita an-
doclor ut facilius decipiat incaulius legentes libelli seriem.
tiquis temporibus, dum egregius gentium
omnes novitates vocum, et inventas noviler sectas 791 Dicit itaque : Credimus et confitemur san-
omnino flrmiter prohibeat a quoquam catholico re- n ctam Ecclesiam cathoiicam, toto in orbe diflusam
cipi (I Tim. vi, 20); in tantura, ut eiiam angelis et per apostolorum praedicationem, in Christo Domino
omni homini analhema indixisse non dubilaret, si velut sotida petra fundatam, extra quam nullum
aliter praedicasset quam ab illo praedicatum esset salvum fieri posse credimus, nullum salvum nisi
(Gal. i, 8). lnvenitur vero in ejus praedicaiione Chri- eum qui intra terminos fidei ejus, et in concor-
stum, qui traditus est a Deo Patre ad passionem pro dia charitatis usqtte in debitum finem inconcusse
nobis (Rom. vm, 32), proprium Filium Dei dici, et permanserit : unam videticet, non divisam; sim-
nusquam adoptivum : et illum, qui de Patre natus plicem, non scissam, sed in catholicis, non in
est, super omnia Deum benedictum (Rom. IX, S), et haereticis; in fldelibus charitate connexis, non in
nusquam inter omnia nuncupativum Deum. Nunquid schismaticis. i Elegantissime enim praecipuam san-
non aliter praedicat quam tantus apostolus, Christo ctaeDei Ecclesioeunitatem toto orbe diflusam asse-
in se loquente, praedicavit, qui Christum Deum et rit, sed minus seipsum suosque sequaces considerat,
hominera, quem ille DeiFilium proprium nominavit, qui in ttno terrarum angtilo quaedam sanctae Eccle
adoptivura asserit: vel qui Deura benedictum de Spi- siae, cujus latitudinem laudat, inaudita nomina de
ritu sancto et beata Maria Virgine conceptum et na- Christo Deo cum paucis suis sequacibus susurrat.
131 B. F. AtBftfl SEU ALCUIM OPERUMPARS Ifl. 'm
•Jlhrgieiile, pax atqne quies collata frierit, ih toWorb*-
Igittir si sancla Dei Ecclesia in toto orbc est diffiisi, X'
ergo neiiuaquam in illis csl; quia illi nou sunt in tetrarum, cunctis in urbibus seu locis fldelium, pe/
loto orbc : si vcro in illis cst, etiain tunc in toto orbe uiiitaieirt fidei, per coiicordiam charitaiis, qtlia deest
non est, quia illi contraria loti orbi fingtuii noinina 'qui tcntet; et ita apparet tit nimiifm caecus et manu
de humanitate Chrisli Dei nostri, qui est capul Ec- palpans judicetur, qui eam ubique praesentem 'nofc
'clesioe.Porro nos intra terminos aposlolicaednctrinae cernit. i Dlcitis: tgiia deesl qui tentet. Videte ergo
el sancUeRomanaeEcclesiac firmiter stamus : illorum rog6 Vosmetipsos, ile forte sitis tentalores illrus,
probatissimam sequentcs auctoritatem, ct sanctissi- ScinderttestiinicamChVrSti,quamniilitesin passiotte
mis inhaercnlesdoctrinis, nihil novi iiifercntes, "nulla- tllitis non attsi sunt cfivldere. Et fcene 5*92 srih-
citic recipientes, nisi quae in illorum catholicis in- Junxistis : <tit nimium coccuset manu palpans judi-
vcniiintiir scriptis. Et quis ccnsendus esl hacrclicus, cetur, qui eam ubique praesentem nort ccririt. i Vi-
an ille qui sanctorum Patrum et totius Eccicsioeab delur cnim a vestra caecitatc illam esse ahsentem.
initio nascentis fidei calholicos sequitur sensus, aut El si ubique es't, agife precibus aplid Deuni ct hunii-
ille qui in ultimo tempore mtindi nova quaedam no- litate apud homines, trt et vobiscnm fiat, quSein toto
niina, iiiaiuiita priscis teirtporibus, fingit de Chrisli ttrtindo, ticet sparsim, fulget et proficit: rie sTtis ex-
Domini humanitale vel divinitate iltius qui ex Vir- "B torrcs illius luminis, et alieni a daritate plenitudinis
gine natus est?Legimus namque Oricntales synodos, perpetnae lucis. Nolite superbire et in paucis vobis
qu;e a sanctis Palribus congregalaesunt, tempoiibus Tllius esse regnum ptftare, de quo dictum est: Et
uiversis contra varios haeresiarchas; et nullam in- dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque
venimus usquam dicere vel affirmare, adoptivum ad terminos Orbis terrce (Psal. LXXI,8). El paulo
filium, vel iiuncupativum Deum Christum esse. Si- post: Et adorabunt eum onines reges terrw, Omnes
mul et Occidentales synodos perspeximus, nec in gentes servienl ei (Ibid. v. 7). De eo certissime pro-
illis tale aliquid invenimus : sed nec in aliqua eartim phetatum esl, cui vestra praesumptrodivinilatis po-
quae in Hispania, vel Gallia, vel islis parlibtis pro- tentiam subtrahere nititur, de cujos divina humani-
raulgatae suut, hoec noniina, quoenitper nova teme- tate ct liumana dmnitale eo ipso donante In sequgn-
ritas prottilil, comperimus. Sed ubique per omnes libus ptenius dicttiri sunlus.
synodos et lribellossanctorura doctorura semper unum VI. Juxta dispulationis et vestri sermonis seqtientia
Filium Dei proprium Jegimus, et unum Deum veruih dicilis : < Aliquando vero Ecclesia in exiguis eSt, sed
in duabus naturis procdicari : et unum ChrisUim, nort in uno angiilo terrarum exclusa, sed neqiie in
non duos christos; nec duos deos, unura verum, j, >, Una provincia, aut gente vel regno, sed tolo ih orbe
alterum uuncupativum; nec ditos filios, unuin pro- lerrariim dilfusa. i Nunquid non vos in urio angulo
prium, alterum adoplivttm : sed semper unnm Fi- teri-arum, et in una estis gente? Quare non intelligi-
Kmnproprium Dci Patris, eumdemque Deum verum, tis, juxta vestrani sententiam, in vobis non esse Ec-
sic\it in sequentibus evangclicis vel apostolicis do- clesiam Chrisli, qui in uno angirio eslis tcrrarum,
ctrinis, sivc sanclorum Palruin testimoniis, divina ct tina genfe? Aut si in vobis est, proferendum est
opitiilante gratia, probare curabimus. Non enim, vobis, in qua alia gente sil vel populo vel regno;
veluli vos dicilis, transfcrimus lapides, id est, catho- vel qui sint qui vobiscum consentiant in adoptionis
licos sensus de stabilitale Dei Ecclesioe, sed illttm vel nuncupationis nomine de Christo. Aut si non
eligiinns lapidem qtti, proecisusde monte sine mani- potestis in loto orbe socios vestrae sententiae inve-
bus, iinplcvil orbem terrarum : super huiic aedifica- nire, cognoscite vos vestro judicio haereticos: et pla-
mus, cl augularem ponimus in sublimitate structuree ceat vobis magis cum plurimis salvari, quam cum
noslrae : quem vcslra lcmerilas cum Juib-is repro- paucis perire. Animadvertile (Jacobo apostolo di-
bat, poleslati illins dcroganies, nolenles cadere su- certte) unde vcsti-aesapienti;e sit origri. Ait enim .
per illum, ul confringat duritiam cordis vestri: sed Quod si zelum amarum habelis, et contentiones in
exspectatis, donec eadat SUpervos in judicio, et con- »D cordibus ueslris, nolile gloriuri et mendaces esse ad-
terat audaciatn vesti-am. Dixisiis veritatis voce : versus veriititem. Ndn est ista sapientia desursum de-
Necesseest ut scandala veniant, et tacuislis sCquentia scendehs, sed terreha, animalis, diabolica. Ubi est
illiits senteiitiae: vwtamen homini per quem schndala teius el contehiro, ibi inconslanlia et omne opus pra-
Veniunt(Matih. xvin, 7). Tirneat sibi uiiusquisque, vtim. Qua auteiii desursum esl sapientia, primurnqitu
ne per se scandala dissensionis ct schismatici crroris dem pudica esl, deinde pacifica, modesta, suasibilis,
Orianlur. In quiete et pace temporibus nostris sancta bonis consentiens (Jac. ni, 14-17). Yidelisne qiibd
Dei requiescebat Ecclesia, donec vos earh turbastis, vestra sapientia hoh est pacifica, non est sriasibilis.
ct iri lunoemodum, jiixta vestrain sententiam, decre- hon bonls cOnsefttiens. Et ideo oihhino riitclligii»»
sccre illam fccistis. Nostra Vero unanimitas quantUmi eahi a Deo non esse datara, sed quadam astutia diao
valet, et Dei nos adjuvat ^ratia, laborat ut crescati bolicae fraudis inventam. Dicitis nos verurii ribn
et proflciat ad perfectum diem, de qua ih scquenti- dixisse quod tolus muridus nobiscum, id est, uni-
bus addidistis, dum lunaris plcniludine splendorisi vcrsalis Ectiesia Cbristi consentiat, nisi vos solj,
comparaiioncm fecissetis ita dicenles : Prqbate, si polestis, verum esse quod dicitis, osten-
V. < Saneta Ecctesia, si qirando ci, divina gratiai dite nobis vcl uiiain gentem vel unam urbem, vet
133 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. 1. *54
sanctam Romanam Ecclesiam, quae est caput Ec- A conscntimus : scd in eo, si verum est, valdeeos esse
clesiarum, vel Constantinopqlitanam vel Hicrosoly- rcprebensibiles judicamus. Calholica enim fides ha-
milanam ipsiusDomini praesentia dcdicatam; aut An- het, quam nos defenuimus, praedicamuset amamus,
liochenam, in qua [Querc., in qtiam] primum san- in Clnisto duas naturas esse proprias et perfeclas,
ctuui Chrislianilatis nomen csse legitur; aut Alexan- divinam scilicct, qua ex Deo Patre ante oinnia lem-
drinam, vel ullam Ecclesiam in lota Italia, vel Ger- pora consubstanlialitcr natus est : humanam vero
mania, vel eliam Gallia, aut Aquitania, imo aut qua in plenitudine temporum ex Virgine idem ipse
Britannia, quae vobis consentiat in hac vestra as- Filius Dci carncm assumpsit, et factus est verus
sertione, ul verum probetis, atiquos vos habere so- homo, qui est verus Filius Dei totus in suo, ut bea-
cics sententiaevestrae: et si non potestis liqc facere, tus Leo papa ait, et totus in noslro; idcm in utro-
credite vcs sanctae Dei Ecclesiaecontraria sentire, et que, lion alter in suo, et alter in nostro. Quia enim
cavele vobis apostolicoeauctoritatis gladium, et san- Verbum cuin carne ita est ineffabili modo unitum,
ctae universalis Ecclesiae analhema formidale, nisi ut ipsum Yerbum, de quo beatus Joannes evangelista
corrigatis sententiam vestram, et ad unitatem apo- dicil : ln principio erat Verbum, el Verbum erat
stolicaedoctrinaeconvertamini. apud Deum, el Deus erat Verbum (Joan. i, 1), car-
VIL Proposuislis etiara exemplum duorum liti- B nem dicamus factum; sicut idem ipse evangelista
gantium, < quis ex illis oequins sc defenderet, an qui dicit : et Verbum caro factum esl, et habitavit in no-
causam movebat prior, aut qui se a persecutione bis, id est, nobiscum; licet illud Verbum non sit mu-
alterius defendere nisus sit? i Bene proposuistis, tatum in carnem : et caro illa dicatur Deus, licet non
sed non veraciter intellexistis, quis moveret hoc sitin deitatis naturam mutata: etest unusFiliusDeus,
scandalum, quomodo [F., quod modo] inler nostras et uiius Deus DorainusJesus Christus. Ob hancuni-
vestrasqtie partes versatur. Nunquid non tola tatem dicilur Filius hominis descendisse de ccelo, et
Ecclesia Christi, damnatis Eutychetis et Nestorii Dominus glorioecrucifixus, et sic iinpassibililer Ver-
haeresibus, ubique in pace catholica et in uni- bum Dei passum est, el Filius hominis mirabiliter
late fidei apostolicae, nullo turbante, multo quies- dcscendit de ccelo,et illius manus, qui creavit ccehim
cebat tempore, donec haec nova et antiquis tem- el terram, clavis in cruce confixa est : et illius san-
poribHS inaudita secta per vestram insolentiam guis, per quem omnia creata sunl, fusus est pro
subito exarserit? Ac per hoc juslius videtur alium omnium salute, Apostolo teslante, qui ait: Et san-
{F., iltum] haereticum censeri, qui novas audet in- guis Filii Dei redemit nos (I Joan. iv, 7). Quae om-
troducere sectas, quam illum qui, paternis tradilio- nia uiagis fide venerari, quam ratione discutere de-
nibus entitrilus et edectus, in propugnaculis suacC bemus : quia ubi ratio deflcit, ibi fides est necessa-
civltatis viriliter stans, se Suosqtie ccncives fcrliter ria.
defendere nilitur, habens armaturam, de qua in IX. Contra naturaim est quod virga, multis arida
Cantico canticonim ipsa decantat sponsa : Sicut diebus, floruit in tabernaculo; contra naturam
turris David collum tuum, quw wdificata esl cum est ut virgo absque virili conjunctione filium ge-
yropugnaculis, mille clypeipendenl ex ea, omnis arma- neraret: sed conditor naturarum nihil sibi impos-
tura fortium (Cant. iv, 4). Quis 793 est David rex sibite condidit, unde non potuisset de qualicun-
Hierosolymitanus, nisi Christus Domintts noster rex que natura quodcunque veluissetrefficere. Potuitne
fortis et verus, qui de virga quae de radice Jesse ex- de carne Yirginis proprium sibi procreare Filium,
'nt, ut flos ascendit; cujus civitas cst sancia et uni- an noii potuil* Si non potuit, non esl omnipotenS :
versalis Ecclesia, quacpartim cum illo regnat coronala si vero potuit et noluit, vos habetis dare rationem
in coelis, partiin pro illo laborat pcregrinala in ter- quare noluisset: et si hoc poteritis enarrare, ergo
ris, donec coronetur et perveniat in patriam. Hujus voluntas Dei altissimi comprehensibilis est humano
civitatis propugnacula sanctae sunt Scripturoe, ct animo : et falsum est, quod Apostolus ait, incotnpre-
praecedentium Patmm exempla, quibus munita est hensibilem esse Deum. Nunquid non major est digni-
contra omnes adversitates : et esl haec armatura " las in proprio filio quam in adoptivo? Nos vero voluit
forlium, id est, sanctorum doctorum, qui his armis in secundo gradu habere filios adoptivos per eum
conlra omnes haereticas pravitates victores exstite- qui in primo gradu ex Yirgine, de Spiritu sancto
runt. His nos pro virium nostrarum porlione, divina concipiente, sibi factus est Filius proprius. Quid
-.uxiliante gratia, armati [contra] omnes novitates et potuit ex Deo nasci, nisi verus Deus? Nam Spiritus
vnauditas quoestiones slamus viriliter, defendentes est Deus, et omnis calholica Ecclesia cantat, credit
"Spostolicastraditiones et fldem quam ab illorum ebi- et praedicat post confessiqnem paternae majestatis de
"bimnsuberibus. Filio unico et unigenito hujusmodi verba in sym-
YIU. Quod vero quemdam Beatum abbatem et bolo : Credimus et in Jesum Christum Filium Dei
.'Hscipnlumejus Hilherium episcopum dicitis huic unigenitum, natum ex Patre ante omnia smcula, lu-
vestroe sectoeprimum contraire, laudamus eos in eo men de lumine, Deum verttm de Deo vero : natum,
quod veiitateni defendere conati sunt. Sed si vcruin non factum, consibstantiatem Patri, per quem omnia
est quod dixistis, eos duas naturas Christi in imum facta sunt. Qui propter nos homines et propter no-
cenfundere, sicut vinum et aquam, hoc nullatcnus stram salutem descendit de cozlo, et incarnaius est de
135 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS III. 156
Spiritu sancto et Maria Virginc, et homo factus est: A Deum1 . utrumque autem homo, propter acceptum
crucifixus aulem pro nobis snb Poniio Pilato, passus honiincm.
1 i
ct sepulius, et resurrexit 794 '<?,''I«die, et ascendit XI. Nos non sequimur nec Neslorianam divisio-
tn coelum,et sedet ad dexleram Palris, et iterum ven- nem, i qui propter duas naturas duas personas in
lurus est cum gloriajudicare vivoset morluos, cujus tChristo inserere voluit; nec Eutychetis confusionem,
regni non erit finis. iqui propler unara personam unam naturam in Chri-
X. Revocate ad vosmetipsosoculoscordis vestri,et sto inserere voluit. Ambo a calholica fide deviantes,
inlettigite hujus solidissimi symboli consequcnliam: impielate pares, quia fidem rectam non tenuerunt;
tle uno unigenito Filio Dei semper dicit, et dc duabtis sed errore iinpares, quia iste confundit, ille dividit.
naturis in uno Filio Dei, eumdemquedicit natum de Sed ut horum impios el deteslahiles catholico sensu
Patre, Deum de Deo : eumdem dicit nalum de Spi- refutemus errores, utrinsque nalurae proprietatem,
ritu sancto et Maria virgine, passum et scpultum, el el unius personaetraclemus arcanum. Unus est Chri-
resurgentem die tertia. Quid est quod eum diviriisin slus, idem Deus, idemque homo, habens in vocabulis
duosfilios, tinum de Spiritu sincto et Maria virgine el geslis unum quod humanitati, aliud quod propric
natum, quem adoptivum asseris ; alterum de Deo divinae conveniat naturar, licet utrumque simul ad
Palre, quem verum dicis? Certum namque est Do- B>unatn ejus personam perlincat, ad unamque Filii
miiium Jestim Christum, secunduinealholicam fi 'em proprietalem et ad unam deitatis dignitalem. Igitur
ct praeconiaScripturarum, duas habere nativitates, sicul Nestoriana impietas in duas Christum dividit
utiam de Patre sine leinpore, allcrara de malre sine personas, propter duas naturas, quas ipsa Veritas,
virili conjunctione : et harum duarura naiivitatura quaeChrisius est, palam in se ostendit ipse, dum
proprias habere naturas, Dei scilicet, qua de Patre ait: Ego et Palerunum sumus (Joan. x, 30), propter
natus: el hominis, qua est de matre progenitus : divinitatis substantiam. El iterum : Paler major me
unus iiemque Deus, unus idemque homo, unus idem- est (Joan. xiv, 20), propler humanilalis naturam;
que Filius Jesus Christus. Gemina enim nativitas ge- ita et vestra indocta temeritas in duos eum dividit
minain uni Christo dedit naturam. Qui Deus est de filios, unum proprium, alterum adoptivum. Si vero
Patre, idem Deus homo est de matre. Has itaque Chvistus est proprius Filius Dei Patris et adoptivus,
naturas, quas ex utreque habet parente, Apostolus ergo est alier et alter. Similiter, si in divinitale Deus
duas nominat formas dicens de ipso : Qui cum in vcrus est et in humanitate 795 Peus nuncupativus,
forma Dei esset, non rapinam arbilratus est esse se a!ter [et alter] est, et nullaleirus sic sentientes po-
aqualem Deo,sed semetipsumexinanivit,formam servi tcstis vobis evitare impietatem Nestorianaedoctrinae:
accipiens(Philip. n, 6). Cernis in una Christi per- ^ quia quem ille in duas personas dividit propter duas
sona utriusque fornioe, utriusque naluroc mysterium naturas, hunc vos dividitis in dtios filios et in duos
conlineri: idem passibilis el inipassi.ilis, idem mor- deos per adoptionis nomen et nuncupalionis. Intel-
talis ct iinmorlalis; non alter et alter, sed idem et ligite quandoquidera hunc errorem veslrum, et hu-
unus in duabus naturis. Sicut unus est homo mor- miliamini sub manu omnipotentis Dei, et discite
talis ti iramortalis, uiortalis carne, iramorlalis veritatis doctrinam, ne sitis magistri erroris: ne
anima, sed unus est homo et non alter : sic unus est dum Eutychelis foveam declii<are, et permixticnem
Christus in divinilate el in humanitate, non alter el [Querc, impermixtiqnem] duarum naturarum ca-
alter : et juxta evangelislam, si Deus est Verbum, vere videaniini, in Nesterii barathrum inconvenien-
et Verbum caro factum est, uiique caro Deus est ter dividendodecidatis, licet voce dissimili, tamen
confessione pari: qtiem enim fecil ille in personis
propter Verhum, et Verbum homo propter carnem :
et est Deus et homo Jesus Christus Dei Patris unus alterum et alterum, hunc vos facitis et in filiisduo-
Fitius unigenitus in una persona, sicut saepediximus bus, et in divinitatis diversitate allerum et alterum :
et semper dicemus. De his duabus formis el beatus quia nullatenus in unam personam conjungere po-
testis itlum qui ait in rubo Moysi famulo suo : Ego
Augustinus in libro primo (cap. 7) de sancta Triui- rj " sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob
tate ita disseruit dicens : < Semetipsum exinanivit
Et illum qui ait: Deum Pharaonis
formam servi accipiens. Neque eniin sic accepit for- (Gen. xxvm, 13).
mam servi, nl amitteret formam Dei, in qua erat te constitui (Exod. vn, 1). Unde et beatus Gregorius
in quadam homilia in Ezechielemprophetam (Homil.
aequalisPatri. Sic ergo accepta est forma servi, ut
non amitterctnr fcma Dei, cum in forma servi, et 8 in E/.ech., n. 3), in Christo omnino naturalem
informa Dei, idem ipse sit Filius Virginis et Dei testatur divinilatetn esse, non nuncupativam. Ait
Patris a. > Et enim, dum de Dei vocabulo traclaret, Ecce consti-
_ post pauca : < Proinde in forma Dei < In Scriptura sacra ali-
fecit hominem, in forma servi factus est homo. Nam tui te Deum Pharaonis:
si Pater tantura sine Filio fecissd hoininem, non quando Deus nuncupative, aliquando vero Deus es-
sentialiler dicitur. Nuncupative enim dicilur, sicut
scriplum esset, Faciamus hominem c.d imaginem et nunc ad
similitudinemnostram (Gen. i,28). Ergo quia forma Pharaonis. Moysemdictum est: Ecce constitui te Deum
Sicut iterum Moyses ait : Si quis homo
Dei accepil formam servi, utrumque Deus, tilriim- hoc
vel illud feceril, applica itlum ad deos, videlicett
que horao; sed utrumque Deus propter accipientem ad sacerdotes(Exod. xxu, 8). El sicut Psalmislaait ;
* Integrum textura vide loc. cit.
137 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRl VII. — LD3.I. 158
Deus_stetit t» synagoga deorum, in medio aulem deosA Deum omnipotentem nominare soleat; quod saepius
discernit (Psal. LXXXI, 1). Essentialitar autem Deus legentes quique invenire possunt, quam ut <xemplis
dicitur, sicut ipse ad Moysemdicit : Ego sum Deus indigeat: et ipse quoque Pater Filium suum eum
Abraham, et Deus Isaac, el Deus Jacob (Exod. m, nomiuaret, sicut in sancto baptismo legitur, ubi ait:
6). Unde Paulus apostolus volens Dei nomen nuncu- Hic est Filius meusdilectus, in quo mihi benecompla-
pativum ab essentiali discernere, ait: Quorumpatres cui (Matth. m, 17). Similiter et in monte sancto au-
ex quibus Christus secundum carnem, qui est bene- dientibus apostolis, qui cum eo erant: Hic esl Filius
dictus super omnia Deusin swcula (Rom. ix, 5). Nun- meus dilectus, in quo mihi benecomplacui,ipsum au-
cupativus enim Deus inter omnia, essentialis aulem dite (Matth. xvn, 5). Ergo divisionemnon fecitvox
supe.r omnia. Ut ergo ostenderet Christum nalura- paterna inter Filium et Filium, quia quem proprium
liler Deum, non hunc Deum tantummodo, sed Deum sibi genuit ex aeternitale, proprium quoque sibi vo-
super omnia esse memoravit: quia et justus quilibet luit habere ex matre. De hac quoque testificalione
Deus est, sed inter omnia, quia nuncupativus Deus paternae vocis et beatus Beda presbyter in exposi-
est : Christus aulem Deus super omnia, quia natu- tione Cantici canticorum hujusmodi mentionem fe-
raliler Deusest. i Igitur non oequaproprietate sunt cit : < Dilectus meus candidus et rubicundus, electus
fltii Jacob patriarchae Judas, qui sibi in propriura B ex millibus (Cant. v, 10) : candidus, quia sine pec-
filium genitus est, et Ephraim, quem quidem ipse cato; rubicundus, quia suo sanguine nos redemit;
patriarcha adoptavit sibi in filium. Et licet de utris- electus ex millibus, quia ex omni genere humano
que nepolibus regalis prosapia orta esset, tauien unus mediator Dei et hominum, per quem mundus
Christus magis voluit de ejus nepotibus nasci, qui reconciliatur, assumptus est a Deo. Solus morlalium
proprius filius fuil, quam de illius, quem palriarcha a Deo de ccelo dignus fuit audire : Hic est Fi-
sihi adoptavit in filium. lius meus dilecius, in quo mihi complacui (Matth.
XII. Quod vero dicilis a : < Christum duos habere xvn, 3). i
patres, Deumomnipotentem,el David regem; et non XIU. Quis est tam contentiosus et tam perfldus,
posseproprium fitium duos habere palres; i quis est qui testimoiiio Dei Patris non credat deFiliosuo?
hominumqui eo modo non habeat post propritimpa- Quod testimonium praefatusdoctor dicit super illum
trem, et alium patrem, qttoDavid fuit pater Christi? venisse, qui mortalis fuit: ubi locum habet vestra
Non solum unum, sed plures etiam, sicut ipsa beata contentio eum negare Filium Dei esse proprium,
Yirgo, Omnipotenspotuit habere palres, de quorum quem suo testimoniosumraus Paler suum esse pro-
genealogiaorta est a patre se generante, usque ad prium, etiam et dilectum lestatus est? Nescio qua
David; vel etiam usque ad ipsum Adam : Iicet quo- C caecitateseducti estis, quasi non possit esse proprius
dara speciali regiaedignitatisprivilegio propler Chri- Filius Dei, qui ex Virgine natus est. El quomodo
slum, filiaDavid dici debeat, sicut et ipse Jpseph sancta Dei Ecclesia beatam Virginem genitricem Dei
Davidfilius dicitur, ad quem angetus ail : Joseph, fili appellare solet, nisi quia ille ipse qui natus est ex
David,noli timere accipere Mariam conjugem tuam ejus carne, proprius est Filius Dei: et qui natus est
(Matth. l, 20); quia ex David semine sanctissima ex substantia Dei Patris, proprius est Filius Virgi-
virgo Maria orta est, de qua sibi Christus carnem nis? Ut in utraque generatione sit proprietas, non
assumpsit. Jam, secundum quod vobis placet, hono- adoptio; verilas, non appellatio. Sicuti in lihro ec-
rabilior est in Christo patemitas David quam pater- clesiasticorura Dogmatum legitur, ubi post catholi-
;iitas DeiPatris. Et quid vultis de Joseph ipso dicere, cam sanctae Trinitatis confessionemde Filii proprie-
je quo evangelisla ait : Et erat paler ejus el mater tate in utraque natura congruenter apostolicis tradi-
mirantes de his, quw dicebantur de eo (Luc. n, 33), tionibus insertum legitur b : < Non Pater carnem
et ipsa mater Domininoslri Jesu Christi : Fili, quid assumpsit, neque Spirilus sanctus, sed Filius tan-
fecisti nobissic?egoet pater tuus dolenlesquwrebamus tum : ut qui erat divinitate Dei Filius, ipse fieret in
te (Ibid., 48). Cui et ipse filius respondit: Quid est homine hominis Filius : ne Filii nomen ad atterum
quodquwrebatisme? Nesciebatisquod in his quw Pa- transiret, qui non erat nalivilate Filius. Dei ergo
tris mei sunt oportel me esse (Ibid., 49)? Ut osten- Filius, hominis factus est Filius : natus secundum
deret Patrem suum esse Deum, raagis quara Joseph. veritatem naturae ex Deo Dei Filius, ut secundum
Tamen, ut sanctus Augustinus ait, magis Christus veritatem naturae ex homine hominis Filius : ut ve-
est filius Joseph, quam si eum adoplaret alittnde, ritas genilinon adoplione, non appellalione; sed in
quia de uxore sua natus est. ldeoque velim respon- utraqtte nativitate Filii nomen nascendo haberet, et
deatis, an magis sic Jesus Chrislus, ex Virgine na- esset verus Deus, etverus homo, unus Filius. Non
tus, est Dei Patris, aul ipsius Joseph filius? Nullate- ergo duos Christos, neque duos filios, sed Deum et
nus audetis, ut reor, paternitatem Joseph praeferre hominemunum Filium; quem propterea et uuigeni-
paternilali DeiPatris 79g in Chrislo Jesu, ne aperta tum dicimus manentem in duabus substantiis, sicut
vos involvatisbtasphemia : dum ubi [F., ubique] in creatu>>ae veritas contutit, non confusisnaturis, neque
sanctis Evangeliisille ipse DeusChristus sibi Patrem immistis, sicut Timolhiani volunt, sed societate uni
I. Non debet mihi lector imputare sermonis mei verso tramite curram in sermone, qui vario sensu
confusam quodammodo disputationem et inordina- etiam, et sibimet ipsi aliquantis in locis dissimili
tam, quia non recto tramite currentis, sed circuloso pergit per latissimos sanctae Scripturae campos, non
loquacitalis rotatu disputanlis vestigia sequi neces- catholicae fidei quaerens veritatera, sed suo errori,
sarium habeo. Et proul ordo proponentis exierit, licet valde sibi contraria, nitilur [Deest, invenire,
scrmo respondentis subsequatur, Nec mirum si di- vel simile] testiraonia; omniumhaereticorumseqiiens
<U7 B. F. ALBIM SEU ALCUINIOPERUM PARS M. 1«
CortSuetutlifiem,<fuidh1ni eloquii sententias ad sui A / te nascetur sanclum, FitiusDei vocabitur(Luc. 1,85).
•probatlotiemerrorls pravo sensu interpretari nitun- Si igitur ipse Gabriel, qui dicitur fortiludo Dei, te
orantem in templo invenisset, non novem mensium,
H. Dlds itaque quod novus ftomo novum nomen sed perpetua laciturnitate incredulum damnasset os
htibete debeat. Dte, rogo, quis hoc novum nomen tuum : quia quem ille a Deo missus et divinae con-
Spiritus vestris msonuit auribns ? Forte Deus tecum scius volunlatis parere Yirginem praedixit Jesum, id
loquebaior in turblne, veluti cum Job servo suo: est, Salvatoiem, et magnum, cl Filium Altissimi, et
Vel etiam in Pyrenaeis collibus in tonitruo et voce sanctum, et regnauirum in aelernum ostendit, hunc
tubae, sicut cum Moyse famulo suo in Sina monte tu parvum el adoptivum, el servum conditionalem
sermocinatus est': vcl Dominum cum Isaia propheta testari non times.
Vidistiin sotio sedentem, etmissusesl seraphim cum 803 HL Primum ergo iltud a te requiro, Domi-
ardente catculo labifttua mundare, ot inaudila a sse- num Jcsum Christum , qui ex Maria virgine natus
culis nomina mundo proferre valuisses: vel cum est, hominis tantum Filinm, an etiam Dei Filium di-
Apostoloraptus fuisti ad tertium coelum, et ibi audi- cas? Sed hoc superfluum est a le quaerere quod per-
sti mefrabiliaVefba : vel cum beato evangelisU virii- spicuum est le senlire, et imritis verMs, fiect inani-
stl et legisti librtmi SigiUatumseptem sigillis, quem B 1 ter, confirmare hominis esse tantum Filium, qui ex
nemo potuit aperire, nisi leo de tribu Juda, cujus Virgine natus cst, el non Dei, nisi per adoplionem.
potestati Infeliciter Felix derogare non metiris! Pro- Nos autem, id est, catholicorum omnium fides, nos,
ler tamen nobis quid tecum loqueretur Deus vel in inquam, omnes utromqtie et credimus et intelligi-
turbine, vel in Pyrenaeis collibuS : vet illa ineffabilia mus, et scimus et cohfitemur, quod et hominis est
Verba quae audisti dic nohis, vel de sigillalo lihro Filius, qui ex homine natus est, et Dei Filius, qui ex
Ostende nobis testimonia novi nominis quod novo Spiritu sancto concepUis est. Tu ergo vel ntrumque,
homini indidisti. Credo qiiod alius spiritus libi locu- id est, Dei Filium atque ethominis, antantum homi-
tus est Christum esSe adoptivum, alitrs Isaiae pro- nis esse asseris? Si lantum hominis, recfamant tibi
phetfc inspiravit dicenth Et vocabitur nomen ejus aposloli, reclamant prophetae,reclamat denique ipse,
Emmanuel (Isa. vn, 14); vel etiam quod alibi ail: perquem facta est conceptio, Spiritus sanctos. Obrui-
Et vocabitur nomen ejns udmirabiiis, consiliarius, tur impudentissimum os tuum cunctis divinorum
Deus, fortis, princeps pacis, pdter fuluri swculi (Isa. apicum teslimoniis; obruitur sacris voluminibus,
ix, <5). Et alius spifitus tibi ctictavitChristom nuii- sanctis testibus; obniitur denique ipso Dei Evan-
cupativum esse Denm, alius alteri prophetae dicenti: gelio, quasi divina manu inullis in locis maxime pa-
Si affigit homo Deum suum, quia vos affigetis me' C terna voce de coelis,et ipsius tesliraonio de quo nunc
XWaXach.ni, 8). Nunquid rron tiaec vox Christi po- nobis sermo est. Damnat et ipsc archangelus voceni
tnit esse, quando diictus est ad crncem, quasi dixfs- incredulam in te, qui viitute sui sermonis clausit in
srt: Cur, qnaeso, ftedemptorem vestrum non agho- Zacharia os incredutom : multo magis et in te, qui
SdWsTCnr Detfmindutum pfo vohis came Tiesciris? nec Dei Patris testimonio de Filio suo teslantis,
SalvaTOrivestro necem paratis. Auclorem vitae ad nec apostoticis doctrinis, nec propheticis praesa-
tnoftem tfucitis: Deus vestef sum, qnem suspendi- giis, nec angdicis alfatibtis consentire vis, sed
tts: Deus vester, quem crucifigitis. Quis, rogo, hic post haecvcritatis testimonia novum nomen Dei Filio
error, aut quae insania est ? Si affigit homo Deum cum paucis Hispaniae,non dtcc docloribus, sed veri-
ittum, tmia vos affigitisme. Vides quomodo vox haec tatis desertoribus, imponefe praesuniis. Convertimini
ipsaram quodammodo, quaeacta sunt, refum vox sit. quandoqne ad unitatis calholicae concordiam, et,
Nnnquid expressius quidrpiam aut irianifestius qwJe- dum adhuc lumen habetis, curfite, ne vos tenebfae
Tis?Vfde* quomodo leshmoTiiasacra natum in came apprehendant; ut sitis per illum adoplione filiorum
DoTrtimirnJesfim Christnm ab ipsis qoodammodotn- digni, qui est vertis Filios Dei, qui in plenitudine
ciinafouiis, Osque ad crticem qtrafnpeitulit, prose- . divinitatis natus est perfectus Deus,perfeclus homo:
«tfta gmrt: ctim tstrqueillum, quem Isaias Domrnum totus Deus, totus homo; totus Fttius Dei, et totus
in carne nasci praedicavit; hic Deura in trtice videat fllnrs hominis: Et nofflen<fuod angelus concipienti
afligi. El idco a prophela et illic ubi natus est Deus Yirgini praedixit, id fest Fitium Dei; firmissime le-
dicitur, et illic ubi cruciflxus est Detisevidenlissime nete, credite et pracdicate. Dei enim Filius Je-
nominalur. Certissimc alius angelus tibi dormienti sus Chrislns est, qui et de divinitate genitus,
tn 5'OmntSappafuit, aTirisJoseph viro Mariae: et et de diviriitate conceptus est. Si autera Dei Fi-
aliud tihi nomen demonstravit, aliud iftl; vei atitisi IWs, ergo indubitanter Deus : si vero Deus, uti-
non Gabriel, sed ignotus quilibet nuntius tibi vigi-. que orani veritate plenus, quia gratia et veritas
lanti «stitit susurrarrs In aufem. Hunc, inquit, per Jesum Christum facta est (Jtian. i, 17). Omnis
pucrum, qui natus est de Virgine, .adoptivum vocare ergo in eo gratia, omnis vefitas, nmhis virtus,
meinenlo. Sed aliss beatiswmae Virgini astitit, etL omnis potentia, omnis divihilas, omttts denique
jara non qnislibet, sed Gabriet archangelus clarai diviniiatig ac majestalis IpSiuS plehitudo cttm <*o
voce pronuntians: Spirilut sanctut superventeiin te,, 4«|tte in eo semper fuit, %ivein ecko, «iv« in terra,
tl virtut AUmimi<&umbrabtttibi: ideoque& qnod ex; i^ve in wtero, sive in Ort«, NlMl m4q«amDeo de Deo
149 DOGMAflCA.-AbV. FfeLlCEMLIBRI VII.-LtB. II. 158
a <
defuit'; semper enim cum Deo deilas; seiriper iri X ltbro de Baptismo parvulorum ait : Per unitalem
Fiiio proprietas : idem in hominis exiguitale qui in vero personoc,quia [Au<j.,qiia] utfaqiie substantist
Dei majestftte. Et ideo bene Apostolus, Christi gra- uriusChristtts est,et FiliusDei rimbulabatiii terfa.iei
tiam nominans, Dei graliam nominavit, quia Chri- idem ipse Filius hominis manebat in coeto.Fit er^6
stus iotum crat quod Deus. Omnis in ipsa statim fricredibiliorum[Aug., cfedibitiorum] fideSex tncflii
hominis conceptione Dei virtus , oninis divinitas, dibiliofibiis credilis. Si ertim divitis substantik Ionge
omnis divinitalis veneral plenitudo. lnde enim illi dislantior, atque incomparabilidivefsitale SUblithibf
omnis divinitatis perfectio unde et origo. Neque potuit propler nos ita suscipere hUmanamsribstari-
ac sic Ftlins hcminis,
enim unquam ille homo sine Deo fuerat, qui ulique tiam, ul una perscria fieret; iderii
hoc ipsum quod erat esse a Deo coeperat. Hoc ipsum qui erat in terra per carnis trtflrmitaiem,
esset in coelo prif pafticipatanl cafni divtnitd-
itaque primum, velis nolis, negare non potes, quod ipse
Dominus Jesus Christus Filius Dei sit, archangelo tem b. i
utique clainante : Quod ex te nascelur sanctum, vo- V. Opposuisti etiam, et nos dixisse inter alia '.
eabilur Filius Dei (Luc. i, 35). Hoc autem posito, <Quidposl tale lonitruum dubilatis fingentes naiivi-
scito te, quidquid de Christq legeris, de Dei Filic tati illius novum arioptionisnomen,quod in totaVe-
legere : quidquid de Demino aut Jesu legeris, ad B teris NoviqueTestainenli serie non invenitur de Cliri-
Dei Filium pertinere. Omniaenim haecillius nomina sto? Ad qtiam, ais, objectionem el ego vobis fespori-
Dei Filium demonslrant : et ideo tu in his omnibus, deo : Recte novus hoino novum nomen habefe pb-
quaecunque audieris, nomen divinitatis agnosces. test. t Dicam et ego; mirum, quod hoc noviini hd-
Omnia haecejus vocabula Filium Dei clamant, cum men vobis lanlummodo in ultinio Chrisliahitalis
in omnibus yideas te Dei Filium intelligere debere. tempore innoluit de Citrislo dici debere : si tamcn
.Argumentare, si placet, qitomodoDeum valeas a Dei hoc nomen adoplionis ita novum esl, ut aritea iibn
Filio separare : nec enim toties per omnes paginas esset in mundo, nisi cum Christo riascente venisset.
6ftnclorum Evangeliorum Dei Filius nominaretur, si Nunquiri non filia Pharaonis Moysenadopiavii sibi in
proprienon esset Dei Filius, qui ex Virgine secun- filium? Similiter et Jacob patriarcha adoptavit sibi
tlura carnem natus est. Quid enim tibi sulflcit, si in filios Ephraim et Manasse nepotes sttos. Pro-
Evangeliorum testimonia [non] sufliciunt? Vel cujus phetae illud de Chrislo non praeriixerunt, nec Iex
testimonio credis, si ipsius Patris testimonio incre- in figurationibus sacriliciorilm habuit : evangelislae
dillits es? non scripserunt, apostoli non proedicaveruht, siic-
IV. Legitiir quoque in trii libelli lextu : < In illa „ cessores illorum omnes ignoraverunt, nisi vos soli.
scilicet, in qua juxta carnis materiam universi fide- Spiritus quoque sanctus per os Isaioe propbetoe
iesejus ifieinbra ipsius sunt; non in illa, hoc est, in praedixit sex nomina de ipso : Et vocabitur, inquit,
(tivinitate ejiis, iu qua non membra habet, sed lem- nomen ejus Admirabilis, consiliarius, Deus, fortis,
plUm.i QiiOmodopotest esse Ut Dcus Christus mein- Pater futuri swcu!i,princepsprtcis(Isa. ix, 6). Unric
bra noii habeat, sed templum habeat? Nunquul non et beatus Hieronymus in expositione hujus prophe-
templtim Dei esl corpus quoit ex Virgine sumpsit? ti;e dixil : < Et licet ex eo, quod supra dixeral,
Ut evangelistaail : Hoc autem dicebal de 804 ,cm- Emmanuel, i<Iest nobiscum Deus, Deum illtim esse
pld corporis sui (Joan. \\, 21). Et si corpus habet, monstraretur [Hier., monstraverit], tamen nunc di-
hahet ulique et membfa, Apostolo altestante : Vos cit faclum [Quercet., Deum factutn nunc, erronee]
autem estii corpus Chrisli, et membra de membro (I illius principatum super humerum ejus, vet quod
Cor. xit, 27)i Scimus ertlm divinatn naturam per Cfucem suam ipse portaverat, vel per humerum
partes non esse divisam, sicut corpus in membra ostendens fortitudinem brachii. » Sed et beatus
dividituf : laraen quist dixisti eamdein natttram tem- Cassianus contra haereticas pravitates ejusdem pro-
plutri hahere, si templum habet, id est corpus, habet phetioe ita exposuit sensum (Lib. n de Incarnat.,
titique et membra, quia templum sine membris cssfeD cap. 3) : < Proevidens absque dubio divintis Spi-
non potest. Nam eadem natura divinilatis, quae ritus hanc blnsphcmantium hsereticorum perversi-
ante incafnationem membra non habuit, eadcm, tatem, his omni mundo Deum, qui nascebatur, re-
dnhi homo faeta est, membra habuit, in quibus rtim ipsarum vocabulis demonslravit : ut etiam si
cruci afftgitur; quaeetiam et post resnrreclionem se blaspheroare haereiicus quaererel, blasphemiaetamen
habcre lestatnr, cum dicit apostolis i Palpate et vi- locuin peniUis invenire non posset. Filius, iuquit,
dete, qtiia spiritUscarnemet ossa non habet, sicut me natus est nobis, parvulus datus est nobis : cujus prin-
videtishabere (Imc. xxiv, 39); ostendens eis menibra cipattts super humerumejus : et vocabiturnomen ejus
et lalus, ut veritatem corporis demonslraret post Admirabilis, consitiarius, Deus, fortis, Pater futuri
resmfectionem in membris humatiis. Non enim mi- swculi, princepspacis (Isa. ix, 6). Parvulum hunc
nofatio fuit divihitatis in assumptione humanitatis: qui natus est, et principem pacis esse docuit, et fu-
sed humahitatis exaltatio in participatione divinita- turi soeculiPatrem,etDeum fortem. Quisestergo ter-
tis s sicut saepedictus doctOf beatus Augustinus in giversandi locus? Separari parvulushicqui natus est,
* S. Aug., de ptkeatofiini Mefltis et Remissione, i>Texths mufilu*.
lib. i, cap. 31, ubi vide textum integrum.
*51 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUMPARS RI. 152
a Deo.qui in eo natus est, non polest. Hunc enim, JA hic de nominibus Domini nostri deest: et Deum hlc
quem natum dixit, Patrera futuri sacculinominavit, et Salvalorem, et Jesum Chrislum vides : sed omnia
Deum forlem esse praedixit. > De quo et in superio- haecvideus, omnia esse in Deo perspicis. Audisti
ribus idem propheta ait: Ecce virgo concipiet, et pa- enim Deum, sed Salvatorem : audisti Deum, scd
riet Filium, et vocabiturnomen ejus Emmanuel (Isa. Jesum : audisii Deum esse, sed Christum. Separari
vii, 14). Evangelista Matthaeus hoc exponens ait: hoc appellationis diversitate non valet, quod divini-
Quod interpretatur nobiscum Deus (Matth. i, 23). tas unitate conjunxitTSed licet, quidqttid de his re-
Nani et angelus Gabriel a Deo missus ad Virgincm quisieris, idera invenies : Salvator Deus cst, Jesus
dixit: Ecce enim concipieset paries 805 Filium, et Deus est, Christus Deus est. Omne hoc quod audis
vocabis nomen ejus Jesum: hic enim erit magnus, pttirale e t nuncupatione, sed unum est potestate :
et Filius Altissimi vocabitur (Luc. i, 31). De quo no- Quia cum et Salvalor Deus sit, et Jesus Deus, et
mine et Apostolus ait : Et dedit illi nomen quod est Christus Deus, inlelligere apertum est quod omnia
tuper omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu hacc distinguuntur appellatione, sed raajeslate jun-
fiectatur, cceteslium, terreslrium, et infernorum : et guntur. Et cum evidentissime audias quod unus in
omnis lingua confiteatur quia Jesus est Christus in singulis nuncupatur Deus, intelligere utique aperte
gloria Dei Patris (Philipp. n, 9, 10, 11). De quo B I potes quod est in omnihus unus Deus. Quid dubi-
sanctus Proclus Conslanlinopolitanus episcopus in latis, o novi doctores, Deum dicere vernm et pro-
epistola ad Armenios ait: < Si alter est Chrislus prium Filium Dei, qui natus est ex Virgine, dum
praeter Deum verum, necesse est ut purus homo sit fixa ratione catholicae fnlei constat eumdem esse
Chrislus : et quomodo eum ultra naturae meritum Deum quem et Jesum, eumdem esse Deum quem et
cceleslium venerantur exercitus, eique, qui minor Chrislum, eumdem esse Deum qui passus est pro
est, genu flectunt? > Quae est baec gloria Patris, in mundi salute. >
qua est Chnstus, si non est verus Filius Dei Patris, VI. At si mundi doctoribus caeteris vobis non libet
sed adoptivus, sicut omnes nos? Et si ita est, credere, vestris saltem doctissimis viris credite.
non est nomen illius super omne nomen, sed in- Cecinit juvencus presbyter, et doctissimus Hispaniae
ter omnia nomina, id est, adoptivus : quia adopti- scholasticus in carmine evangelico (Hist. evang. lib.
vus commune est nomen omnium sanctorum. De i) hocmodo :
nomine autem Jesu legitur in Actibus apostolorum: Namtua conciplentcivlestlviscerajnssu
El baptizali sunt in numine Jesu (Act. xix, 5). Uti- Nalum,quemregnare Deusper siagula[F., per s;e-
que nomen illud, quod est Jesus, ab angelo Virgini n [cnlajcuocu,
Et propriamcredi snbnlemfiaiiitetiiue,jubetime.
praenuntiatum est, ut ille qui ex ea nascerelur. ^* Hunc [Huic] ubi sub lucemdeii ris sit rmmine[no-
vocandus esset Jesus. Si Jesus non esset Deus, [men]Jesus [Iesus].
quomodo baptizali sunt in nomine Jesu? De quo 806 Ploruit vir iste temporibus Constantini
etiam nomine beatus Cassianus Pater ita aitin dispu- principis. Videtis quidem ista; necdum ista ado-
tatione eadem, in qua supra : < Nunquid causari ptionis vel nuncupationis haeresis in Hispania fuit.
atiquid quasi de ambiguitale nominum potes, ut di- Aut istum, qui apud vos doctissimus exstat ma-
cas aliudesse Christum, aliud Deum.utSalvatoreraa gister, hoereticumjudicate, qui dicit hunc Deum esse
majeslate nominis sui distrahas, et Deum a divinitate et proprittra Filium Dei, qui ex Virgine natus est;
secernas? Ecce hic vas [Cass., vir] Dei ex Deo lo- aut si illum recipere vultis, vestram sententiam
quitur, et apparuisse ex Maria graliam Dei eviden- damnate, vel magis corrigite ex ejus sensu, consen-
tissima praedicatione testatur. Ac ne forte non ex tanea qui profert testimonia sanctis Patribus qui
Maria Deum apparuisse diceres [nomen slatim addi- diversis mundi temporibus per sintrula floruerunt
dit S.rivatoris], scilicet ut Deum esse natum ex Ma- loca.
ria Deum crcderes, quem Satvatorem natum negare YII. Sed et clarissimus Hispaniae doctor bealus
non posses, exspectante», inquit beatus Apostolus, Isidorus nobiscum videturconsentire, non vobiscum,
bealam spem et adventum gloriw magni Deiet Salva- "' qui ea nomina de Christo ubique in suis litteris,
toris noslri Jesu Christi (Tit. n, 13). Vidit profecto quantura ad nos sua dicta venerunt, posuit, quae
ille divinaesapientiae doctor ad insidiosas calliditates nos credimus et confitemur, sive propria sint, seu
diaboliciccaplionis simplicem lantummodo non sufli- significativa : nec usquam iltum inveni Christum
cerc doctrinam, uisi sanctam fldei praedicationem adoptivum filium, vel Deum nuncupativum nomi-
munimine catttionis armasset. Et ideo cum superius nare. Nunquid igitur vos doctiores illo eslis, vel in
nomen Dei Salvatoris posuisset, hic addidit Jesu Scripturis divinis, vel in saecularibusdisciplinis, ut
Christi. Licet [Cass., Scilicet] ne ad significandum vobis tam paucis et tam sero erumpentibus credere
DominumJesum Christum sufltcere tibi forsitan no- debeat mundus?
men soluiu non crederes Salvatoris, et non eumdem VIII. Dicit Origenes de divinitate carnis Christi in
Jesum Chrisuira Deum esse intelligeres, quem Salva- homilia quinla et in Isaiam prophetam : < Quis ex-
torem Deum esse cognovisses. Quid ergo ait? Ex- surgere facit de Orienlejustum. Vocavit eum ad pe-
spectatttes, inquit, beatam spem et adventum glorias des suos (Isa. xu, 2) ? Pater vocavit eum Filium:
maqni Dei, et Salvatoris nostri Jesu Chritti. Nihil imo, ut vere dicainus, Deus hominem vocawt ju-
183 DOGMATICA. — ADV. FELICEM LIBRI Vn.*— LIR. II. 154
stum, vel justitiam, ad pedes suos, id est, incarna- A\ testatus est, haec missio Filii Dei incarnatio illius
tionem Filii sui. Ideo et adorent scabellum pedum est. Si Igitur incarnatio illius missio est, et ille qui
ejus, quia sanctus est [Orig., sanctum est]. Caro missus est Jesus Christus verus est Deus, nihil re-
autem Dominihonorem deitatis assumpsit. > linquetur dubilationis, quin sit verus Deus Jesus
IX. In libro eliam quarto de Incarnatione Christi, Chrislus, et verus 'Filius Dei, qui missus est, id
quem, mandante Leone papa, Cassianus contra est, incarnatus de Spiritu sancto et Maria \ir-
Nestorium edidit, habemus ita scrijilum (Lib. IV de gine.
Incarn., c. 5) : < Qui crediderit quoniam Jesus est Dic mihi, o novaesecte inriuclor, Jesum cum ex
Fitius Dei, Deus in itlo manet, et charitas Dei in eo Virgine nasceretur, quid velis, hominera fuisse, an
perfecta est (I Joan. iv, 12); illum vero [Cass., illiun Detini? Si Deum tantum, solvisti utique Jesum, qui
vere] praedicat credere, illum pleiium divina asserit [Forle, cui] hominem unitum fuisse denegas. Si au-
charitate, qui Jesum Filium Dei credit: Filium att- tein hominem solura, solvis ulique nihiloniinus, qui
tera Dei, VerbumDei esse testatur : acper hoc unum solum, tanlummodo ut facias horainem, natum esse
atque idem penitus vult inlelligi unigenilum Verbum blasphemes. Fides ergo hoec tantum caiholica est,
Dei, et Jesum Christum Filium Dei. > Nonne hujus haectantum vera est, ut Dominiim Jesum Christum
charitatis plenitudinem evacual, qui non crediderit *' sicut Deum ita et hominem; et sicut horainem ita
Jesum Filium Dei esse verum; quia tantus aposto- et Deum credere non dubitemus. Omnts enim qui
lus et evangelista ait, illum, qui crediderit et cogno- solvit Jesum, ex Deo non est (I Joan. iv, 3) : solvere
verit Filium Dei verum esse, qui venit in hunc autem hoc est, quod unitum est in Jesu, velle dis-
mundum &: De quo et egregius praedicator ail: Fi- rumpere, et quod individuum est, separare. Quid
delis sermo est, et omni acceptionedignus, quia Je- autem in Jesu unitum et individuum est? Homo
sus Christus venit in hunc mundum peccalores salvos utique et Deus, ut sit unus Filius et Deus homo, et
facere (I Tim. i, 15). De quo et in Epistola ad He- unus Filius hominis, qui de Virgine natus est, non
braeos ait : Tanto melior angelis effectus, quanto ut aiter adoptivus sit filius, alter proprius, vel alter
differenliusprw illis nomenhwreditavit (Hebr. l, i). nuncupativus Deus, et alter verus Deus. .
Argumentumvero excellentiaeex nominis proprielale XI. Sequitur in praefato Felicis libello : < Quid
induxit : in hoc enim quod dixit: Tanto melior an- hoc nomen elicis [Forte, rejicis] ? Quid praestantius,
gelis e/fectus, dubium non est de homine assurapto quid hononficentius, quidve sanctius hnmanaena-
dici.qui tanto melier ab angelis esl, quanto praestan- luroea Deo conferri potest, quam hoc donum, per
tior filius proprius, a ministro serviente. Proprietas quod eadem creatura post praevaricationem hominis
'"
itaque filii in haereditate paterna praefertur mini- a Deo reconciliata cognoscitur ? > Hoc de nomin?
strantium subjectioni. adoptionis dicit, et verum dicit, quod nobis maxima
X. Item beatus Augustinus in libro contra Maxi- est dignitas adoplivos Dei Filios nominari; sed
minum haereticumb : < Vis, inquit, plenius scire, per illum, qtti verus est Filius Dei. In nobis itaque
quamvis Christus secundum carnem vere ex liomine hoc nomen honorabile est valde, sed in Christo vile:
homo natus sit, tamen propter ineffabilem sacra- quia major dignilas est verum esse Filium Dei,
menti unitatem, qua unitus cum Deo homq est, nul- quam adoptivum. De cujus adoptionis ratione in
lam penitus inter Christum et Verbum esse distan- alio libello d contra eumdem Felicem plenius dixi-
tiam; audi Deminicum Evangelium, ime pqtius audi mus, respondentes quidem epistolae illius, quam de
ipsttm de se dicentem Deum : Hwcest, inquil, vita hac eadem edidit. Rata ibi sanctorum Patrum plu-
aterna, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem rima habentur testimonia, ex quibus manifestissirae
misisli Jesum Christum (Joan. xvn, 3). Superius au- poterit intelligere, qui legit, et pietatis intuitu
disti Verbum Dei ad sanandcs homines missum esse, considerat, Christum Deum verum esse Filium Dei
hic autem audis eum qui missus sit Jesum Christuiu in utraque natura : nos vero per eum adoptivos,
esse. Separa hoc, si potes, cum videas tantam uni- „ ciijus gratia salvati sumus; qui semper et ubique in
tatera Chrisli et Verbi esse, ut non unilum cum Evangelio sive ab angelis, sive ab apostolis, sive ab
Christo Verbum, sed etiam propter unitatem ipsara aliis sanctis, aliquando eliam et a daemonibus,nec
807 Christus jam Yerbum esse dicalur. > De quo non et centurione homine pagano verus Filius Dei
iterum testimonio veritatis idem Pater Augttstinus nominatur. Quem enim alium vidit ille cenlurio in
in homilia quadam evangelicaeexpositionis ita aitc: cruce pendentem, nisi quem mori cernebat ? et
i Ordo aulem verborum est, ut cognoscant te, et hunc esse verum Filium Dei confessus est. Vos
quem misisti Jesum Christum solum verumDeum. > vero Ecclesiae filii, licet nomine tenus, cum Judaeis
Nam sicut in libris quos de sancla Trinitate fecit, objicitis Christo quod dixisset se esse Filium Dei,
<»Deest aliquid. Maximianistis; cujtts utriusque S. Aug. meminit in
i>S. Aug. quem librum contra Maximinum Alcui- libr. n Retract., cap. 29 et 35 ; sed nunc neutruin
nus hic velit, ignoro. In duobus itlis libris quos exstat.
S. Augustinus contra Maximinum haerelicum scri- c Idem, tract. cv in Joan., num. 5.
psit textus iste non reperilur. Nisi fortassis Alcuinus d In alio libello.Illo fortassis, quem ad monachos
illum descripseril ex libro de Maximianistis contra Gothiaescripsit, supra a nobis exhibito.
Donalistas- aut ex admonilione Donatistarum de
155 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS UI. 156
nec non et nunc in sede paternae raajestatis re- A A in duabus naturis in Filii nomine, quse ante fuit in
ghsnlem, cl in throno ccelestis gtoriae sedentera, una substantia. In assumptione namque carni» a
qnem adorat oranis multitudo angelorum, et millia Deo, persona perit hominis, non natura. In nobia
mltlium ministrartt ci, ctijtis potestas est aeterna, est persona adoptionis, non in Filio Dei, quia sin-
et regni ejus non erit finis, vestris adhuc blasphcmiis gulariter ille unus homo ex Deo conceptus, et in
Fitium proprium et vcrum Deum negare non melui- Dcum assumptus habet proprietalem Filius Dei esar,
tis. Nam et ob hoc etiam antecessores vcstri Judaci quod omnes sancti habent per adoptionem griiiae
Chrislum lapidare voluerunt, quia dixit: Multa bona Dei, qui habitu inventus ut horao, sed divinilate ut
opera ostendivobisex Patre meo, propter quod eorum Deus. Nec in illa assumptioiiealius est Deus, alius
oput me vuttis lapidare? Quibus respondenlibus: homo, vel alius Filius Dei, et alius filius Virginis:
De opere bononon lapidamus te, sed de blasphemia, sed idem est Filius Dei, qui et filius Virginis : et
quia lu tpse, komo cum sis, facis te ipsum Deum idem filius Yirginis, qui et FiliusDei : ut sit unus
(Joan. x, 32, 33). Idertique de paralytico, cui ipse Filius etiam propritts et perfectus in duabus naturis
ait: Dimilluntur tibi, fili, peccata lua, invidentes Ju- Dei et hominis. De quo etiam Christi habitu beatus
daeidixerunt inter se : Qitis polest peccata dimittere, Augustinus ait a : < Sic assumplus est homo, ut
nisi solusDeus (Marc. n, 5-7)? Quibus Christus nort gI proficeret [Aug., commutaretur] in melius, et ab eo
solum voce, sed etiam facto se ostcndensDeumessc, formarelur ineffabiliter excellenlius alque conjun-
qui el fllius hominis est, ait illis : Qnid est facilius clitis, quam vestis, cum ab homine induitur. Hoc
dicere, dimittunlur libi peccata, an dicere, surge et ergo nomine habitus satis significavit Apostolus,
ambula? Ut sciatisaulem, quia Filius hominis pote- quemadroodum dixerit : In similitudine hominum
ttaterh habet in terra dimiltendi peccata, tunc ait pa- factus (Philip. u, 7): quia non transfiguratione in
ralytico : Surge et ambula (Ibid., 9,10), et statim sa- hominem, sed habitu factus est, cum indulus est
ntis fectus est bomo. Siimus itaque, ut ait, vel magis honvine,quem sibi coaptans [Aug., uniens] quodam-
ut Apostolus all, os ex ossibus, et caro de carne modo utque confovmansimmortalita/i xternitatique
ejus : noi»808 s'cut prima mater Eva cftrrraiiier sociaret. i
aerilllcaiaest de costa viri; sed specialitcr sanguine XIII. Non satis autem intelltgo, quid pertineat ad
Chrisli, qtii de latefe ejus cffiisus est; redeinpti si- corpus Christi, quod pro nobis pependit in cruce,
quidem magnOpretlo Filii Dei, non ciijnslibet ado- qtiod ais Apostolum dicere : Hoc inquit, scientes,
ptlvi. Quapropler et Apostoltisait : Myslerium hoc quia vetus homo noster simul crueifixus est, ut uV
magnum est (Ephes. v, 32); myslerium nominavit, struatur corpus peccali, ut ultra non serviamus pec-
quod factum gestum est in Adam et Eva, qtiia spi- C * cato (Rom. vi, 6). Christus namque nunquam velus
ritalitcr hoc in nobis actum est. Ideo factus est ille homo fuit, nunquam corpus peccati liabuit, sed ab
vefus Fillus Dei, cujiis sanguis pro nobis effusus est, initio conceptionis Deus verus, et verus Filius Dei,
fit nos possimtis esse adoplivi per illum. absque oiiini pcccato conceptus est et natus. Nos
XII. Proponis qnoque liujiisinoriiargumentum di- vero omnes veteres homines fuiraus in peccatis
ccns:< Quod si idemRedemptor noster in carne sna, Adam : sed in novos gratia baptismi per Ghristum
quam ex utero Virginis ab ipso videlicet conceptu Jesum conversi et adoptati et praedeslinali in filios
suscepit, adoptivus apud Patrem non est, sed vcrus adoptionis.Quam prabdeslinnlionemasseris CbrisUiiii
ct proprius Filiiis, qtlid superest, nisi ut eadem acqualitcrnobiscum liabere, non attendensApostolum
caro ejus non de massa humani generis, neqtie de tcstantem, aliler Cbristum esse proedesUnatumiali*
came matris sit cfeata el facta, sed dc substaritia tcr et nos. Illum dicit praedeslinatura esse Filium
Patris, sicul cl divinitatls ejus generata? > Propo- Dei, sicut ait : Qui prmdestinatus est Filius Dei in
rtam et ego argttmenlum libi: Si ille hotrio, qiiem virtute (Rom. i, 4). In qua virlute, nisi divinitatis?
nssumpsit Fitihs Dei, adoplivus est, adoptivus est Nos vero pracdestinatos esse per illum in adoplio-
llle qui cum assumpsit, quia una persoha est in . nem filiorum dicit. Nos per illutn, non ille per nos,
homine et in Deo, et cst omnino unusfllius, rion dun **praedestinationem habemus. (Rom. vm, 29).
fllii. Unus autem filins, quqtnodq potest esse pro- XIV.Ponis qtwque argumentum de Sentehtla ejus-
prius et adojjtivus unius patris? Si adoptivus est, dem praedicaleris egregil, ubi ait: Scire debimu»,
propfius esse non polerit: si proprius, adoptivus quod omnisviri caput est Chrlstus, cttput autem mti-
esse non poterit ejusdetn patris. Duosatitem esse lieris vir : caput 809 ctutemCkrisliDeUt (1 Cor, xi,
lilios, uimm proprium et alterum adoptivum, nefan- 5): et dicis : Neccsse esl membfa adopttva adopii-
dissimumest credere de Christo. Assumpsit riamque vum haberc caput. Si igituf Chrlstus, qot est caput
sibi Dei Filitis carnem ex Yirgine, et rton amisit omnium nnstrum, adoptivus est propter mefflbfa
rroprietatem, quam habuil. in Filii nomine. Sed adoptiva, quod nos sumus, nonne vides ea ratione
quanqnam duas habuisset post nativitatem ex Vir- posse dici Deum Patrem esse adoptivum, qui caput
gine naturas, tamen unam proprietatem in Filii per- estChristi? Nam caput In corpore iriembrumest:
sona finmter lenuit. Accessit humanitas in iinita- et qui caput est capilis, qilomodopropter adoplto-
tem personaeFilli Dei; et mansit eadera proprietas nem capilis, quod Christus est, non erit et iltiid
» S. Aug., libr. De diversis
quaestionibus,quaest.73, num. 2.
157 IOOGMATICA.— ADY. FELICEM LIBRI VII. — LIB. II. 158
principale caput adoptivum? Quod quam impium A t fit; idem Rederaptor noster secundum hominem com-
et absurdum sit, nemo sa num sapiens non inlelligit. plexus in semetipso continet: primam videlicet, quam
Ergo haec sententia apostolicae auctoritatis non car- suscepit ex Yirgine nascendo; secundam vero, quam
naliter, sed spirilaiiter hntelligenda est. Aliter caro iniliavit in lavacro a mortuis resurgendo. > Et hoc
ex carne nascitur, aliter spiritus ex spiritu, sicut affirmare niteris in genealogiis, qtiae in Evangelio
ipsa Veritas in Evangelio dicit : Quod nalum est ex leguntur, una secundura Matthaeum,altera secundum
carne, caro est: quod natum e.st ex spiritu, spiritus Lucam. Qttae omnia sicut a te posita sunt, fastidium
est (Joan. ni, 6); quia Deus Spiritus est, ex Deo magis quam profectum generant Jegentibus, donec
donatus est. Spiritalis nalivitas nos facit merabra ad ultimum pervenires in Iiujusmodi senlenliam : < Si
esse Christi non carnalis; donec ipsa creatura cor- quis vero, ais, hanc spiritalem generationem, quaa
poris nostri liberata a servitule corruptionis reno- per adoplionem flt, a Christo secttndum hominem
vetur in assumplione filiorum Dei, et inimica de- abdicare vtilt, prius necesse est,-ut illam, quae se-
struatur mors; et induatur hoc mortale immortali- ctindum carnem est, ab eo funditus abscindat. Nam
tate, et sit Deus omnia in omnibus. si in isla, quae spiritalis est, nobiscura non com-
XV. Post haecetiam praeiatus Felix non ptano pede, municat, orocul dubio neque in illa quae carnatis
sed claudicante gressu per campos Scripturae sanctae j3 j est. t
currit multa proponens lestimonia, quae suis partiluis XVII.Videat qui legit has praefati doctoris senten-
non conveniunt, ut sermonem fecisset longiorem, tias. Primo partium orationis quodammodo inconso-
usque dum pervenisset ad Jordanicas undas, ut Chri- nantiara et sensuum obscurilatem involvit senlentiae,
Stn baptizato nomen imposuisset adoptionis. Nec ne 810 luceat intelligentia. Qttid autem vttlt intel-
adhuc paterna voce de ccelis territus tacere novit, ligi in eo quod ait: Iniliavit a morluis resurgendo?
quae etiam vox baptizato Christq testimenium, au- A quibus mortuis resurrexit Christus in baptismo?
dieute beatc Baptista Jqanne, perhibuit hujusmcdi, Nunquid peccata habuit, ut a morte peccatorum re-
cUtmans: Hic est FiliuS meus dilectus, in quo mihi surgeret, vetuti nos in peccatis nati propter primo-
bene complacui (Matih. m, 17). De quo testimonio rum praevaricationem parentum; nec ab his liberali,
supra plenius diximus <>.Nunc tantum in hoc tocc nisi in Christo Jesu per secundam generationera, in
inlerrogare libet, 8i haecvox paterna ad unam Chri- qua filii iraeefliciimtur Filii Dei? Quin poliusChristus
sti personam pertineret? Si ad unam : ergo illa una Jesus absque omni peccato conceplus et nattts venit
persona, ad quam haecvox facta est, tola est Filius ad baptismum, exeraplum humilitatis ostendere, et
Dei dileclus, licet in riuabus naturis. Si ad divinita- aquas suo sanctificare baptismo; non ut sanclifica-
tem tantum, ergo divinitas baptizata est ibi, et non C ( retur in aquis, qui nihil habtiit in se peccati, a quo
huraanitas : quia super baptizatum haecvox facta est. mundari debuissct per baptismum. Ideo et ipse bea-
Homo siquidem, qui baptizatus est, Dei Fitius a Deo tus Baptista venienti ad se Dei Filio ait: Ego a te
Patre praedicalur, super quera et Spiritus sanclus in debeo baptizari, et iu venis ad me (Malth. m, 14)?
specie columbaedescendit. Quatenus paterna vox et quasi dixissct: In me cst, quod per te purgari debet;
sancti Spiritus descensio eumdem esse Dei Filium in te non est quod per me pttrgari debeat. Sed hoc
dempnstrarel, qui baptizattts est. De qua etiam et scieiidum est, quod in baptismate Joannis, in quo
jpse Baplista eo inspirante, qui se misil ad baplizan- Cliristus baplizatus est, non fuit regeneratio, sed
dum, paternae voci consonUm.protulit testimonium qua^dampraecursoria significatio baplismatis Christi:
dicens : Et egovidi, et teslimonium perhibui, quia hic ideo el in Actibus apcstqlorum legimus, beatUm Pau-
est Filius Dei (Joan. I, 34). lum apostelum ecs rebaptizare qui baptizati sunt
XVI. Quid adhuc, o doctor mirabilis, adoptionis baptisme Joannis (Act. xix, 5). Nec quisquam in
nomen Christo iniponis? quem irtsuper lavacro indi- baplismate Joannis adoptionem filiorum Dei potuit
girisse baptismatis [Supple asseris, vel simile], et accipere. Quanto magis nec Christus adoptatus fuit in
secunda generatione, sicut nos peccatores jam nati Filium DeoPatri in eo baplisirio, in qtto nuilus potuit
per generationem carnalem in filios irae, ut aperle ex "I adoptionis gratiam accipere ? quia nemo in eo baptismo
tuis verbis intelligi pqtest; ais enim inter caetera : remissionem peccatorum consequi valuit; sed tan-
< Qiiqniam sicut in prima generatione, ex qua se- tum baptizati sunt in pcenitentiam, ut crederent in
cundum carnem nascimur, nullus homo esse potest, eum, sicut idem praefatusApostotus ait: Qui venturus
qui atiunde originem trahat, nisi de primo illo Adam, est, id est, in Jesum. Nota, lectof, quod dicit credere
qui ex terra virgine creatus est; ita in hac secunda in Jesum. Nullatetuis, si Deus et Dei Filitis noh esset
generatione spiritali, in qua renascimur ex aqtta et Jesus, qtti ex Virgine natus est, tantus diceret Apo-
Spiritu sancto, nemo gratiam adoptionis consequi stolus, ut in Jesum credere deberent, qttia tantum-
vatet, praeter illum, qui eam (Locus corruptus) in modo fidescatholica habet.credendumessew Patrem
eam iu Christoex carne virginis creatum et nalum, et in Filiuin, et in Spiritum sanctum, hoc est in san-
qui est secundus Adam, accepit has geminas gene- Ctam Trinitatem : caeterum in aliis calholicae fidei
raliones : primam videlicet, quae secundum carnem professionibus in praepositionem apponefe noluht
fest; secundam vero spirilalem, qttaeper adoptionem doctores ecclesiastici, sed tantummodo dlcere! Ot^
» Yide supra, tib. i, num. 12 et 18.
159 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS ffl. 160
dimus sanctam Ecclesiam, et remissionem peccato- ALtione quae secundum Matlhaeum habelur : et per Lu-
rum, et resurrectionem mortuorum, et caelera quae cam post baptismum arscendisse, et per adoptionis
in symbolo sancto contineiitur. De discrctione vero gratiam Filium Dei esi.sefacttim. Et ne quis me fat-
baptismatis Christi, el bapti-malis Joannis beatus sum fingere de cq aestimet, audiat novi ejusdem in-
Augustinus in libro Enchiiiriion iia ait» : i Illud la- terpretis verba :< Malthaeus , inquit, in exordio
men unum peccalum, quod tam magnum, in loco et Evangelii seriera gene rationis, quae secundum car-
habitu tantie felicilatis admissum est, ut in tuio ho- nem ad Christum desicendit, a David seu Abraham
mine originaliter, et, ttt ita dicam, ra iicaliter totum incipiens, usque Joseph sponsura Mariae,per reges
genus httmanum damuaretur [non solvitur ac riilui- et caelerosde tribu Juria sibimet succedeutes, dinu-
tur], nisi per unum medialorem Dei et hominum merando perducit: in qua generatione carnis qua-
hominem Christum Jesum, qui solus potuit ita nasci, tuor feminaeintroducitntur. Tres videlicet ex genti-
utei non opus esset renasci: non enim renascebantur bus;quarta vero illa, in qua David peccavit • ut
qui baptizabantur baptismate Joannis, a quo et ipse liquide patesceret, quod idem Redemplor noster non
[Joannes (Aug. omilt. vocemJoaimes)|baptizatus est; solum ex Judaeis, sed et de gentibus; neque de justis,
sed quodampraecursorio illius ininisterio, qui dicebat: sed etiam et de peccatoribus veram carnem ex Vir-
Parate viam Domino (Matth. m, 3),ubi unura [Aug., *I*gine snscepit. Lucas vcro seriem generationis, quae
huic uni],quo solo renasci poterant,parabantur. Hu- per adoptionem esi, non per geneatogiam carnis,
jus enim baptismus [Quercel., baptismum] est, non quemadmodum Matthaeus, sed a baptisrao, in quo
in aqua tantum, sicul fuit Joannis, verum etiam in baptizatus est Christus in Jordane, ab ipso Christo
Spirittt sancto : ut de illo Spiritu regeneretur, quis- incipiens non per tribum Jttda, ut prior, sed per tri-
quis in Christum credit, de quo Christus genitus bum sacerdotalera lexens : neque deorsum descen-
[Aug., generatus] regeneratione non eguit. > Et post dendo, sicut ille, sed sursum versus: non per Salo-
pauca in eodem libro : < In aqua ergo baptizari vo- monem ex Bersabee genitum, sed per Nathan in Da-
luit a Joanne, non ut ejus iniquitas ulla ditueretur, vid recopulans usque in Adara perdttxit ad Deum,
sed nt magiia cuiumendaretur huiuilitas. Ita quippe caput videlicet replicans ad caput. >
nihil in eo baptismus, quod ablueret, sicut mors ni- XIX. Nec mihi hoc loco opus est ad respondendum
hil, quod puniret, invenit: ut diabolus veritatejusti- verba exaggerare, dum veritas Evangelii ostendit,
tioe, non violentia potestatis oppressus et victus, de Spiritu sancto ex Maria virgine natum esse Chri-
quoniam ipsum sine ttllo peccati merito iniquissime stum, non quasi peccatorem, sed vere Filium Dei,
occiderat,peripsumjustissimeamitteret, quod[Au<j., . imo et Deum. Nonne dubitanti Joseph viro Mariae
quos] peccati merito detinebat. Utrumque enim angetus apparuit in somnis dicens : Noli limere. Fili
[Aug., ulrumque igitur] ab ilto, id est, et baptismus David, accipere Mariam conjugem tuam. Quod enim
et mors, certae dispensationis causa non miseranda ex ea natum est, de Spirilu sancto est. Pariel autem
necessitate, sed miserante potius voluntate susceptum Filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hoc autem
est, ut unus peccalum tolleret mundi, sicut unus totum factum est, ut adimpleretur, quod dictum est
peccatum misit in mundiim, hoc est in universum per prophetam : Pariet Fitium, et vocabis nomen
genus humanum, Apostolo attestante : Sicut enim ejus Emmanuel (Matth. i, 20-23). Et ne ignorantia
in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes esset nominis, adjunxit evangelista : quod interpre-
vivificabunlur(I Cor. xv, 22). > tatur nobiscum Dcus. Qui in Matthaeo Emmanuel
XVni. Quam aperta est haec blasphemia, ut dicat dicitur, in Luca Filius Altissimi vocatur. Et ne du-
Christum secunda indiguisse generatione? Et quem bium esset, quis esset Altissimtts, adjunxit stalim :
saepius sine peccato aflirmat esse, nunc subito quasi et sanctum, quod ex te nascetur, Filius Dei vocabi-
peccatorem regeneratione indiguisse contendit. Et tur (Luc. i, 32-35). Illam ergo genealogiam, quae
qui Dettm pauto ante asseruit, et ex utero virginali secttndum Lucain est, Felix per adoptionem asserit
natum esse, nunc subito qttasi hominem purum la- jr» ascendere, quasi omnes siul adoptivi, qui in ea nu-
vacri emundalione purgandum esse pronuntiat; et meranlur, quod longe aliter esse agnoscit, qui sa-
ad similitudinem nostram adoptari 811 m Filium cras sanctae Scripturae Iegit historias. Addit quoque
Dei, qui fuit Filius Dei conceptus et natus. Atque atrocissimum erroris sui venenum : < Si quis vero,
has duas generationes in Christo duabus genealogiis inquit, hanc spiritalem generationem, quae per ado-
Christi, quae in Evangelio leguntur, coufirmare ag- ptionem fit, a Christo secundum hominera abdicare
greditur: unam per quam descendit; alteram per vult, prius necesse est, ut illam quae secundum car-
quam ascendit Christus : quasi peccator esset in nem est, ab eo funditus abscindat. » Audite, audite
descensione, et expiatus in ascensione adoptionis. legentes et intelligentes, quam aperta est haec blas-
Attende, lector, novum evangelicaehistoii* interpre- phemia. Aut duas vult habere Christum, secundura
tem. Duas genealogias Chrisli cum evangelistis me- quod homo est, generationes, aut etiam nullam:
morat : secnndum Matthieum Christunr dcsccndisse quasi necesse sit, ut post carnalem habeat eliam et
non solum per justos, sed etiam per feminas pec- spiritalem in adoptiorte, ut aequaliter de eo dictum
catrices, et indiguisse eum baptismo in illa genera- iutelligalur, sicut et de nobis ipsa Veritas ait: Niti
» S. Aug., Enchirid. cap. 48.
161 DOGMATICA. — ADV. FELICEM LD3RIVII. — LIB. III. 162
quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest in- A ptio est peccatorum; quod autem ait: ut de peccato
troirein regnumDei (Joan. m, 5). Nullatenus quippe, damnaret peccatum in carne (Rom. vm, 3), expiatio
sicut superius ostendimus (Num. 17), in baptismo est peccatorum. Ideo Matthaeusab ipso David per
Joannis regeneratio fuit alicujus, sed demonstratio Satomonem descendit, in cujus matre ille peccavit:
majorismysterii. Neque Chrislo ascendente de aqua Lucas vero ad ipsum David per Nathan ascendit,
ibi ejus uuclio fuit, id est, sanctificatio Spiritu san- per quem prophelam Deus peecatum illius expiavit.
cto descendente super eum, sed demonstratio quis Descendit per regale genus, et ascendit per sacerdo-
esset, et figuratio nostraeunctionis et adoplionis, qua tate, qui pro nobis sacerdos est et hostia factus :
in baptismo sanctificamur in filios Dei, sicut beatus quia utrumque est, rex et sacerdos et Dominus pro-
Beda presbyter ostendit in expositione praedicationis pitiator. Firmissime namque tenendum est, carnem
beati Petri principis apostolorum, qua Cornelium Christi ex utroque genere propagatam, regali scili-
cum aliis plurimis instruit ad fldem a : « Unctus est cet et sacerdotali, in quibus personis apud illum po-
ergo, iriquit, Jesus non oleo invisibili [Beda, visibili], putum Hebraeorumetiam mystica unctio figuraba-
sed dono gratise, quod visibili significatur unguento, lur, id est, Chrisma, unde Christi nomen elucet,
quo baptizatos ungit Ecclesia : nec tamen tunc un- tanto ante evidentissima significatione praenuntia-
ctus est Spiritu sancto, quando super eum velut " tmn. Sed nos libera voce claraamus cum tota Eccle-
columba Spiritusdescendit. Tnncenim corpus suutn, sia Christi, Christum nec peccatum habuisse, quod
id est, Ecctesiam suam 812 praefigurare dignatss expiaretur ; nec secunda indiguisse generatione, qui
est, in qua praecipue baplfcati accipiunt Spiritum Deus verns et verus Dei Filius de Spiritu sancto con-
sanctum. Sed isla mystica et invisibili unctione tunc cepttts est et nalus. NamsiChristus secunda indiguit
inldiigendus est unctus, quando Verbum Dei caro generatione, uliqtie peccator fuit: el si peccator fuit,
factum est, id est, quando humana natura, sine tillis quid est, quod ipse Donrinus ait : Venit princeps
praecedentibusbonorura operum meritis, Deo Verbo mundi hujus, etin me non habet quidquam (Joan. xiv,
est, in utero virginis copulata, ita ut cum illo fieret 30) ? Si quidquam in eo non habuit princeps mundi hu-
una persona. Ob hoc eum confiteraur natum de Spi- jus, id est, diaboIuSjCtireguit renasci? Nosvero non
ritu sancto et Maria virgine. > Filii J)ei nascimur, sed renascimur. Ille mox Dei Fi-
XX. De genealogiis vero Christi ita potius intelli- lius conceptus est et natus : et ideo adoptione non
gendum arbitramur, quod quae per Matthaeum nar- eguit ttt Filius Dei esset, qui Filius Dei natus est.
ratur, nostrorum significet susceptionem peccato- Si igitur per adoptionem Filius Dei factus est, qui
rum a Domino Christo, propter quae in crucis pati- de Virgine natus est : ergo nec beata Yirgo Dei ge-
bulo suspensusTest. In generationibus autem Lucoc, nitrix erat, sed tantummodo liominis, qui post nati-
quae ascendunt ad Deum, abolitionem peccatorum vilatem adojrtatus cst in Filium Dei. Quod impium
nostrorum significari per eumdem, qui crucilixus credere, qtianto magis el dicere ?
est pro peccatis nostris. Ideo eas ille descendens XXI. Sed hujus disputationis hic finis sit, ut libe-
enarrat, iste ascendens : quia descendit Christus ad rius ab alio principio incipiat sermo de his quaedi-
liberandos nos, ascendit aulem ad justificandos nos; cenda sunt. Nam quoddam refrigerium legenti finis
descendit ul moreretur pronobis, ascendit, utviva- libelli praestat, sicut naviganli portus, maxime cum
mus in illo. Quod enim ait Apostolus : Misit Deus fragosis locis diversae disputalionis laborat eloquium
Filium suum in similitudinemcarnis peccati, susce- respondentis.
» Ven. Beda, in cap. x Act. apost.
LIBER TERTIUS.
I. Nova proponcntis argumentatio, novtiro libelli D niat. Neque enim fieri potest, ut unus filius natura-
poscit exordium, ne confusa sermonis series legenti liter duos patres habere possit: unum tamen per
fastidium facial, et minus intelligatur quid cui parti naturam, alium autem per adoplionera prorsus po-
conveniat, si non competentibus locis ab alio prin- tesl. > Hujtts duplicis paternitatis, Dei scilicet et
cipio orationis incipial textus. Saepe dictus igitur Patris, et David regis in Christo 813 'esu in su-
suphisla subilq a baplismale Christi recurrit ad na- pcrioribus secundum opportunitatem procul dubio
tivitatem : el quem adoptalum in Filiura Dei secun- disputationis responsum habes » : nisi forte hoc ad-
da generatione vult intelligi, eumdem David regis dendum esse videatur, quod nusquam in Scripturis
magis esse Filiuin quam Dei Palris, testalur. Et ut sanclis invenies scriptura, David de Christo dixisse :
ejusdem verba ponamus, ait ergo: < Certe enim Tu es Filius meus ditectus, quomodo Deum Patrem
idem redemptor nostcr in formahumanitaiis, ut sa- legimus super Christo vocem emittere dicendo : Tu
cra eloquia testantur, filius David est et filius Dei. es Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui
Quodutrumque verum est: quod tamen non absurde (Malth. III, 17). Sed illum, quem paterna vox Filium
quaerendum est, quomodo in eum utrumque conve- suum dilectum testata est, hunc eumdem David
» Vide supra, lib. i, num. 12.
165 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IU. 10-4
prophetico spfritu Dominum suum dixisse legitur. JS,Ipse, qui Iex est naturarum, nulla, lege aUerhis na-
Igitur juxta humanani eonsuetudinem David inter turae subjacet, nec infirmis humaroaico.nj,ectjjraera*
avos vcl proavos Chrisli numerandus est, raagis tiunculis, qui inconiprehensibilis est, coiuprehendi
qnam prius [Forte, ipsius] Pater dicendus sil. Nain poterit. Quapropter unigeniti Dei nativitatem, vel
si Deus Pater, proprius non est Cbristi Pater : ergo divinam vel etiam humanam, desine ad nostram
iiullum habet propfittm Patrem : quia beata Virgo mortatitalis impossibililatem redigere ; neque ei, qui
ex nullius viri semine concepit, sed de Spiritu san- extra conceptiun humanae originis natus esf,, hu-
cto impraegnata est. Si Dei Patris testiraoniq cre- nianis difftnitiunculis praejudicare tentes, quomodo
dendiim aestimes, crede Christum esse Dei Filium : nasei potuisset, vel quomodo esset proprius Filius
vel si prephetice ipsius David testimenio credere Dei, dum natus esset. Si Deo omuia possibilia co-
rectum arbitreris, crede eumdem, qui Filius dicihir gnoscas, et hoc ei possibile esse scito, ut pvoprium
David, Doroinumesse illius. Fitium ex Virgine creatum habere yahiisset.
II. Dicis itaque quod unus homo duos patres na- 814 UL Dic>s' ' Quid poluit ex ancilla nasci
turales non possit tiabere, unum vero possil natu- nisi servus ? > Hoc et antecessor tuus PeJagius, Jj-
ralem habere, et allerum adoptivum. Dicamet ego, cet aliis verbis, tamen eodem sensu olim dicebat,
quod ntillus pater unum filium potest liabere, utrum- 1B asserens Chrislum solitariura esse liominem : ex quo
rjue et naturalem sibi et adoptivum : quia ilte unus fonte et Nestorius suam condidit haeresim, qua duas
fitius non potest dividi, ut sit unus patris et natu- personas in Christo voluit intelligi. Expone igilur,
ralis et adoptivus : vel quaedam pars fitii sit ado- quomodo apes animali%viva de floribus, rebus sci-
ptiva, ct altera naturalis in fllii dignitate, velut si licet insensatis, uascanlur ; vel mirabilem illarum
una manus sit- adopliva, et altera propria, vel anima naturaui, reique publicaeordinatissimam dispositio-
sit adoptiva, et caro in proprietale filii. Quamvis nent iu earum administratione edissere. Dices forsi-
enim anima non sit ex patris semine, sicut est caro, tan, quia talis a creatore natura illis condiia est.
tamen unus est filitis patris anima et carne, totus Cogita et intellige, qui haec miracula in minimis
vel adoptivus, vel proprius, prout conditio nominis creare potuit, quoeab homiue nec intetligi, nee enar-
vel naturae sibi attulerit. Polest vero in una per- rari possunt, quod potuit ex virginali utero tiberttm
sona esse passibilis et impassibilis, mortatis et im- sibi creare Filium. Considera cceli altitudineni, ler-
mortalis, veluti homo immortalis est anima, morta- rae stabilitatera, aquarum profunriitaiem, omnium
lis carne : sic etiam et Christus impassibilis divini- viventium diversitatem ; edissere, si valeas, hamm
tate, passibilis earne; tamen totus tintis idemque „ omniumrerum ratione9, et si hoc impossibiletepro-
est Deus et homo : unus est Christus in forma Dei, fitearis, quid te prae9umptiioseingeris inef&bili mi-
el unus Christus in fornia servi, el unus Christus raculo nativitatis Christi, qualiter vet Deus homo
seqnalis Palri, et unus est Chrislus minor Patre, fieri potuisset, vel homq Deus ; vel Dei FHius ho-
idem Deus, idem homo, unus Filius Dei Patris lotus miiiis ftlius. Nam hujtts nativitatis, vet etiam uni-
proprius, etYirginis malris totus proprius. Quod tatis in Deo et homine majus est sacramentum,
bealus Leo papa Romanusin epistola ad Flavianum quam omnium cveaturarum conditio. Concede igi-
perspicue testatur <>:< Cum ergo, inquit, unus sit tur Deum aliquid posse, quod humana non valeat
Dominus Jesus Christits, el verae deilatis veraeque infirmitas comprehendere ; iiec nostra ratiocinatione
humanitalis in ipso una prorsus eademqttepersona legem ponamus maj'estati aeternae,quid possit, duni
sit, exaltalionem laraen, qua illum, sicut Doctor omnia potest, qui omnipotens esl. Nec eniin hac
Genlium dicit, exaltavit et donayit illi nomen, quod sola nativitate Chrisli defectiva est potentia illius,
omne nouien excellit (Pltilip. n, 9), ad eamdeni in- qui omnipotens est, ut non posset illum hominera,
lelligimusperlinere formam, quoeditanda erat tantae qui ex Virgine natus est, sibi proprium vel natura-
glorificaiionis augmento. In forma qnippe Dei aequa- lem Filium creare. Intellige tandem aliquando, ad
HseratFiliusPatri, et inler genitorem atque unigeni- D quem finem vel ad quantam btasphemiam haectua
turo nulla erat essentiae discretio, ntilla in maje- assertio perveniat; aut Dei Patris Christum eoijfi-
slate diversitas; nec per incarnationis mysterium tere proprium esse Flium et verum, juxta omnipo-
aliquid deeesserat ex Verbo, quod ti Patris ex mu- tentiam suae ineffabilis voluntatis ; aut si haecfieri
nere redderetur forma autem [servi], per qttam non posse contenderis, impotentem suaevoluntatis
impassibilis deitas sacramentum magnae pietatis fateris Deum: quod impiissimum est credere vel
implevit, humana humilitas est, quoe in gleriam dicere. Ergo ex hac consideratione meliori teipsum
divinaepotestatis evecta, est in tantam unitatem ab indue fide, tuamque cognoscens inflrmitatem Deum
ipso concept» Virginis deitate et humanitate conser- confitere omnia posse facere, quaevult, et te eun-
ta, ut nec sine homine divina, nec sine Deo age- cta non posse intelligere, quae vull creator, ut
rentur humana. » Nultatenus ergo te, oFetix, hu- flant.
mana ratione invesligare nativitatem Yerbi Dei, qua IV. Plurimi enim sanctorum professi sunt non in-
earo factum est, posse putes : non enim humana tetlexisse, nec enarrare
potuisse hanc mirabilem.ge-
possibffitateonwipoteeljarodivkiitatis metiri debes. nerationem Christi, ox quibus Isaias, diim fe&mi-
« S. Leo papa, epist. 165 ad Leonem
Augustura, cap. 8.
168 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. Rl. 16*3
tates, Qpprqbria, flagella et sputa, quaeChristus pro A milia Paschali praesnmptuosam inquisitionem nati-
iiostra passus est satute, praedixisset, hoc quoque vitalis Christi his verbis compescuitc : < Qui igitur,
adjecit: Generationemejus quis enarrabit (Isai. LIII, ait, paschalis gaudii solemnitatem celebrare deside-
8) ? Beatus quoque Baptista Joannes se indignum rat, agnum nec aqua coquat, nec crudum comedat:
testatus est solvere corrigiam calceamenli ejus ut nequc per humanam sapientiam profunditatem
(Maxc i, 7). Quodbeatus Gregorius in homiliissuis incarnationis illius penetrare appetat; neque in eum
ita exposuit«- : < Sed hujus, inquit, incarnationis tanquam in hominem purum credal; sed assas igne
niysterium humanus oculus penelrare non sufficit: carnes comedat, ut dispensari omnia per sancti Spi-
investigari enim nullatenus potest, quomodo corpo- ritus potentiam sciat. > Et paulo post: <Et quod re-
ralur Yerbum, quomodo summus et vivificator Spi- manserit, igni comburetis (Exod. xn, 10). Quod ex
ritus iptra uterura matris animalur, quomqdo is qui agno remanet, igni comburimus, quando hoc, quod
initium non habet, et existit et concipitur. Corrigia de incarnationis ejus mysterio intelligere et pene-
. ergq calceainenti est ligatura mysterii. Joannes ita- trare non possumus, poteslati sancti Spiritus humili-
que corrigiam calceaniepli selvere non valet, quia ter reservamus : ut non superbe quis audeat vel
incarnatienis mysterium nec ipse investigare sufficit, contemnere vel denuntiare, quod non intelligit, sed
qui hanc per prophetiae spiritum agnovil. Quid est B hoc igni traditum [S. Greg., ignl tradit] cum sahcto
ergq dicere, non sum dignus solvere cortigiam cal- Spiritu reservat. > His et hujusmodi testimoniis san-
ceamenti ejus, nisi aperte et humiliter suam igno- ctorum Patrum, humana humilitas seipsam coerceat
rantiani confiteri ? Ac si patenter dicat : Quid mi- intra terrainiim moduli sui, Satvatorisque nostri riii-
rum, si mihi ille praelatus est, quem post me quidem rabilem nativitatem humanis ratiunculis desinat
natum cqnsidero, sed nativitatis mysterium non ap- aestimare, nec plus sapere quaerat quam oportet sa-
prehendq? > pere. Audialque sapientissimi Salomonis consitium
V. Hierenymus quoque doctor omni Ecclesiae dicentis : Attiora te ne quwsieris, et profundiora ne
Christi honorabilis in expositione nonagesimi octavi scruteris (Eccli. m, 22). Opponat quoque sibimet
Psalmi (Psal. xcvm, 15), hanc generalionem Chri- aliam ejusdem sententiam, qua terruit praesumptuo-
sti se omnino ignorare, non erubuit profiteri b : sam humanae infjrmitatis temeritatem. Qui multum,
i Videte, inquit, quam rem audeam Ioqui: Ego ita ait, mel comedit, non est ei bonum : et qui tcrutator
adeo [Ms., adoro] scabellum, quod quondam fuit, sicut est majestatis opprimitur a gloria (Prov. xxv, 16). Si
thronum. Et si enim noverainus Christum secun- nostraeoriginispatienter nescimus nativitatem, quo-
dum carnem, [sed jain non novimus eum secundum niodo anima in utero roatris tenerrimam nostrae
carnem (II Cor. v, 16) ]. Habuerit forte scabellum carnis substanliam vivificet: quanto magis Del omni-
ante mortem, ante resurrectionem, 815 quando potentis humanaeque naturae ineffabilem conj'unctio-
manducabat, quando bibebat, quando nostros patie- iiem nos nullo modo comprehendere posse, vel in-
batur aflectus; poslquam vero resurrexit, et ad coc- telligere fatendum est? Deus atitem, quomodo votuit,
lcs victcr ascendit, ego non intelligo alium seden- et quando voluit, et ex qua voluit, advenit in mun-
tem, et alium scabellum, sed totum in Christo thro- dum, nec tempus ei, nec persona, nec consuetudo
nus est. Quaerit et dicit: Quare, vel quare? Quo- homintim, nec exempla rerum praejudicarunt, quin
modo sit, nescio, et tamen credo quod sit. Mirarer mintts esset quod voluit. Nam obsistere ei lex non
[jtfs.,miraris], siignorem divinitatis mysterium, cum potuit creaturarum, qui est creator ipse cunctomm.
meipsum nesciam. Interrogas me quomodo, quod Ut posset, quod voluit, promptum illi semper fuit,
sit, et divinitas et incarnatio unus sit [Jtfs., quomo- quia potestas adfttit voluntati. 0 homo tu quis es,
do et divinitas et incarnatio unum sil], cum ego ne- qtti respondeas Deo? Nunquid legera impones ilfi,
sciam, quomodovivam.Deum intellexisse credidisse qui est lex universitatis, qttia omnis creatura volun-
est; Deum nosse honorare est. Suflicit mihi scire tati illius subjecla esl?
quod scriptum est; sufficit mihi scire quod credo : I» VII. Sed dicis, ut in tuis legitur litteris, < quia
plus auteiri riec volo, nec cupio. Si enim scire vo- nullo modo credendum est, ut omnipotens Deus Pa-
luero, et hoc incipio perdere, quod credo : fldeles ter, qui spirilus est, de semetipso carnem generet.»
dicimur, non rationales [Jlfs., ratiqcinales]. Denique Dic, rogo, si scias te animam habere, an non? Nut-
dtcitur et a Domino. Credis, quoi ego possum hoc latenus lanta esl ignorantia in te, ut nescias te arii-
faeere ? Et dicitur ad mulierem : Fides tua te salvam mam habere. Scis etiam patrem le habuisse carna-
fecit'(Matth. \x, 22), non ratio, non inquisitio, non lem, ex cujus carne anima, quae est in te, non est
quare, vel quare factura sit. Credidit, quia fieret, procreata, nec generata, ut catholica ftdes habet. Et
et factum est [Ms., et factum est quia credidit]. > quomodo polest fieri, ut tu ipse totus sis tui patris
VI.Simili roodoet praefatusPater Gregorius in ho- proprius fllius et verus, ex cnjus carne tua aninia
* S. Greg., hom. 7 in Evang. merami, notato num. 134. Qni continet tractatura
S S. Baer., in psal. xcvm. Verba, quae hoc loco de Psalterto sub nomine S. Hieronymi, in muHis
aj) Alcuino refei-iintur, non exstant in Brcviario vul- ab edilis diflerenlem.
eato S. Hieronymi. Exstant vero in velustissimo co- c S. Greg. M., bomil, 22 in Evang., num. 8.
(u1ce saec,rx bibliothecoe monastcrii nostriS. Em-
167 B, F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS lTi. 168
non est generata? At si teipsum consentias proprium .A pos est Patris secundum humanitatem Christus, quia
esse fliium patris tui cum anima et carne, quamvis a Dei Filio assumplus est homo, vel, ut tu vis, ado-
caro sola de substantia patris et matris procreata ptaius. Non ergo omnis assumptio adoptio est. Legi-
sit: ergo multo magis perpende oculis cordis, ut in- tur in Evangelio de Christo, quod assumpsit eum
lelligas Dei Palris Jesum Christum in utraque sub- diabotus, et staluit super pinnaculum templi (Malth.
stantia proprium Filium et verum fieri posse. An iv, 5). In qua assumptione diaboti nulla potest esse
illius potenlia in hoc impotens esl, ut hoc non pos- adoplio, sed prava tentatio. Placitum vero, quis ne-
sit perficere in filio suo, quod in cunctis hominibus scit, in raultis rebus esse posse, nec in adoptione
facit fieri ? Aut tuus pater potentior est Deo in hac sola? Similiter et applicatio. Nam saepius legitur in
parte, et potuit te proprium filium habere ex anima historiis : Et applicuit dux ille vel itle castra ad hanc
et corpore, 816 "cet an'ma aliunde sit corpori im- vel ad illam civitatem. Si applicatio est adoptio, ergo
missa? Si vero nullus proprius filius et verus pote- adoptavit civitatem sibi in filiura, quara magis venit
rit esse, nisi ex substantia Patris tolus natus sit; debellare.
ergo in omni humano nullus pater habet proprium IX. Ecce et hic caecastultitia tua et indocta terae-'
filium et verum, nisi tantum de carne sola. Videsne, ritas apparet, qua non intelligis, quam adversa et
in quantam stultitiam iste tuus sensus devolvitur, et 8 contraria omni rationi ponis et confirmas, addere
quam contraria omni ralioni et omni humano geueri [Forte, addens] etiam : Ut propter nomen servi sit
asseris? Tui igitur ipsius utens exemplo et leipsum quoque adoptivus; non intelligens apud priorem po-
considerans, proprietatem filii, quam in te asseris, pulum, qui dura legis servitute suhjectus est, pro-
cognosce in Filio Dei fieri posse: et qui teipsum pler magnum humilitatis sacramenlum, dispensatio-
dividere non vis propter animara el eariiem in duos nemque verae humanitatis, servum a prophetis no-
filios, proprium scilicet et adoptivum : ea ratione ininari Christum. Aliquibus in locis legimus. Inter
nec Christum dividere tentes in duos filios propter filios siquidem gratiae, id est, in novo populo Filius
perfeclae divinitatis ct perfectae humanitatis natu- ubique nominatur. Quaevocabula in Isaia propheta
rain, quia unus est raediator noster Jesus Christus. manifeste quodam in loco distinguunlur, ubi ait •.
VIII. Sequitur in texlu libelli tui: < Igilur, inquis, Parvulus natus est nobis, et Filius dalus est nobis
si adoplionis nomen in Christo Domino secundum (Isai. ix, 6). Qui fuit parvutus vel servus apud syna-
carnem claro aperloque sermone in utroque Tcsla- gogam in umbra servientem, apud Christianos, in
menlo, ut vos contenditis, reperire nequimus; C;B- Iuce libertatis'viventes, Filius est. Quam discretio-
tera tamen orania, quscadoptionis verbo cnnveniunt, nem filii et servi ipse quoque Dominus in Evangelio
in divinis libris perspicue atqne manifeste miiltis ^ designare videtur, ubi ait : Servus nonmanet in domo
modis reperiuntur. Nara quid, quaeso, est cuilibet fi- in wternum, Filius autem manel in wternum. Moxque
lio adoptio, nisi electio, nisi gratia, nisi voluntas, subjungit dicens : Si Filiusvos liberaverit, vere liberi
nisi assumptio, nisi susceptio, nisi placitum seu ap- eritis (Joan. vni, 35, 36). Qui apud infideles Filius
plicatio? Quaeuuiversa nullo modo proprio ac vero est fabri ct servus : apud fideles Filius est Dei, et
filio convenire queunt. Si quis vero in Chrisli hu- Deus verus.
manitalem adoptionis gratiam negare vult, simul X. Nescio, qua fronte sacerdotem Christi, o novc
cuncta, quae dictas [Forte, dicta sunt] cum eadem doclor, te confitearis esse, dum Chrislum Deum
adoptione in eo negare studeat. >Quid horum, rogo, denegas. Judaeiclaudebant aures corporis, ne aposto-
quae proposuisli, in proprio filio fieri non potest? lum 817 Paulum pracdicantem audirent, Christum
Nunquid non David rex majore gratia elegit Salo- Deum esse : Ttt claudis oculos cordis, ne intelligas
monera proprium filium suum successorem sibi re- eumdem Deum esse. De quo ipse egregius praedica-
gni, quam alios filios proprios, quos habuit? Ecce tor ail: Nos autem prwdicamus Chrislum crucifixum,
major gratia patris, major voluntas, majorque ele- Domini [Leg. Dei hic el infra] virtutem el Domini
ctio in eo fuit, quam in aliis filiis suis, licet et illi sapienliam (I Cor. i, 23, 24). Et quidem sapientia et
proprii essent filii. Scd ncc omnis assumptio potest virtus Dei, Domiuo utique [Locus corruplus. Forte
esse adoptio; assumpsit enim Dei Filius carnem ex leg.: Et quid est sapientia et virlus Dei Dominusuti-
utero virginali in unitatem suae personae, non in que]. Nos ergo prwdicamus Christum
crucifixum,in-
carnem mutatus, sed ut esset proprius Filius Dei in quit, Judwis quidem
scandatum, gentibusautem stul-
duabus substantiis, Dei scilicet et hominis; veluti titiam. Crux enim Domini, quaestultitia et
fuit in una natura Dei gentibus,
ante proprius Filius nihil Judaeis scandalum fuit, tibi
utrumque est. Nequc
amittens quod erat, quamvis assumpsisset qttod non eniro aut stultitia utla majorest,
quam non credere
erat, non divisionemfaciens in personaeproprietate, veritali: aut majus scandalum, quam audire quod
nec commislionem in naturarum conjunctione. Si verum est nolle. Stultitia visa est gentibus, Domi-
autem propter assumptionem vet susceptionem Chri- num cructfigi; et Judaeis, Dei Filium mori, scanda-
stus adoptivus est filius, qui ex Virgine natus est, luui fuit. Par forte videri potuisset et
impietas tua
cujus personaein sancta Trinitate adoplivus esse di- cum Judaeis, nisi quod in hoc majus est crimen
cendusesl? Utique oranino Filii personae. Ipse as- tuum, quod illi eum negabant Deum esse, in quo
sumpsit hominem, vel suscepit. Quod si ita est, ne- adhuc passio ostendebat hominem : tu eum denegas
DOGMATICA.- ADV. FKLICEMLIBRI VII. - LIB. III. 17»
1Co
Deum, quem jam resurrectio pro'^avit Deum; Ac A \ noDililas, veritas, et dignitas, non adoptionis com-
munio cttm caeteris, vel nuncupalionis fragilitas in-
per hoc illi eum persequebantur iri terra, tu eum
et in coelo, nolens illum Deum praedicare ler caeteros : quia nulium figmenlum appellationis in
persequeris
in ministcrio funf eris in Ec- Christo, qui est verilas, et in quo omnis est pleni-
regnanlem ccelo, cujus
clesia. tudo divinitatis, fieri potuit, Apostolo attestante, qni
XI. Post horttm itaque enumeralionem nominum, ait: Dei enim Filius Jesus Christus qui i« vobis pcr
non et Non,
quibtts Christum niteris confirmare adoptivttm esse, nos prwdicalus est, perme [... enim fuit Est]
addis et hoc : < Quisquis unumquodlibet denegare sed Est in illo fuit. Quotquot promissiones Dei
decreverit, quia unum absque alio stare nequit: sunt, in illo Est(II Gor. i, 19, 20).
quin polius, quicunque ille est, rationis veritate 818 XIV- Kxc est nam(me summa disputationis
convictus, velit nolit, negaturus csl eum verum ho- nostrae; nam ego dico, et non solus ego, sed et tota
minem. > Nos vero verum hominem essc Christum, unanimitas catholicoe Ecclesiaepia credulitate testa-
et veram carnem de virgine assumpsisse, veraciter tur, Deum esse Christum et Filiura Dei verum, irao
et fidttcialiter confitemur. Sed ct hoc, quod ais : verum Deum, qui natus est de Spiritu sancto et Ma-
« Qui unuin horum denegarc contendit, quod caetera ria virgine ; tu dicis eumdem esse adoptivum filium
stare non possint; > nullatenus verum est : scilicet, * et nuncupativum Deum. Hoc ergo a te audire desi-
quod propler assumplionem necessario sit adoptivus dero, si illum qui crucifixus est, et morluus est, et
Dei PatrisFilius homo de virgine natus, sicut supe- die tertio resurrexit, Deum adorare votunt [ Forte,
rius probavimus. Et si hoc unum esse non polest, adorari velis ] ? Si adorandum eum esse dicis, uti-
omnino secundum tuam sententiam ct alia omnia que consequenter Deum esse, quem adoraveris, ul
abjiciendasunt, quia hocunum sine dubio stare non fate'aris necesse est, ne le testimonium illtid damnet
potest, quod propter assumptionem carnis sit adop- divinum, quo diabolus territus recessit a ChrislO.
tivus Chrislus Dei Patris Filius. audiens ab eo : Vade retro, Satanas; scriptum est:
XII. Dicis : < Quod nomen adoptionis electae crca- Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli serviet
turae sit, et non reprobae. > Et hoc quam verum sit, ( Marc. vin, 53). Si autem non adorandum Deum
sciens quisque inteiligit, possunt cniro et mali adop- oestimes,qui crucifixus est, ergo culpandaesunt an-
tivos haberc filios, sicut ct boni : ct hoc nomea com* gelicae polestates, qui eumdem in throno palernae
uiune est bonis et malis, quia in utrisque invenitur. tnajestatis sedentem adorare probantur, Apostolo
Nam qui legil historias sacculares, inveniet et in pa- attestantc, qui ait : Ctrnt introducit primogenitum itt
ganis hanc consuettKlinem adoptionis esse : nec ne- „. orbem terrw, dicit : Et adorent eum omnes angeli
cesse est semper ubique esse adoplionem, ubi gra- Dei (Hebr. i, 6 ). Hoc Vero de suscepto homine
tia est. Dicitur in conspectu custodis carceris Jo- dictum esse, Joannes tractator ejusdem epistolae af-»
seph invenisse graliam (Gen. xxxix, 21 ) : non ta- firmat in homiliis, quas in eamdem epislolam, ubi
men intelligendum esl eum sibi adoplassc in Filium; htec legitur sententia, composuit«. < Quolies enim,
sed et in mutiis locis aliter inveniet gratiam nomi- inquit, magna quaedam et alliora dicturus est, prae-
nari, nec semper ad adoptionem pertinentem, sicut struit illa primum, et facit illa susceptibilia. Supe
et eleclionem et assumplionem, et caetera nomina, rius enim dixerat quia non per prbphetas nobis lo-
quae contentiose congregasli, -iit afiirmares neccssa- cutus est, sed per illum, [etj quia Filius melior est
rio propter hacc nomina Christum esse adoptivuin; angelis, quod ex ipso argumentatus est nomine : hic
quod omnino verum non esse intelligit, qui diligenter autem jam ex alia re vult arguraenta deducere. Ex
sacras, sive saecularesIegit litteras. qua ista? Ex adoratione videticet. Nam tanto eum
XIII. Dicis et vere dicis : < Christus veritas est, meliorem demonstrat, quanto Dominum servis con-
juslilia esl, aequitas esl, pietas est, misericordia est; stat esse meliorem. Quomodo si quis in quamdam
non vult de se credere vel praedicare, quam id, quod domttm introducat atiquem, et confestim omnes il-
est. >Si veritas est Christus, nullum uiique figmen- ip lius domus principes [Chrijs., pfinceps ] jubeat ut
tum est in eo; et si nullum figmentum est in eo, uti- omnes ilium proni simul adorent: ita et Christuni
quc verus est filius, et adoptivus dici non polest: secundum carnem jussit a cunctis angelis adorari
quia videlicet adoptio quaedam est votuntatis signifi- dicens : Et adorent eum omnes angeli Dei. > Et in
catio, non nativitatis veritas. Vult enim habere in sequenti alteriUs homiliae loco eumdem replicat
nomine, qui adoptat sibi filium ex quolibet alieno, sensum dicens b : t Revera magnum et mirabile et
illum quem non habel proprium in natura. Juxta stupore plenum est, camem nostram sursum sedere"
Psalmistam vero, veritas de terra orta esl ( Psal. ct adorari ab angelis el archangelis, et cherubim et
LXXXIV, 12): verus utique Filius Dei, qui de terra seraphim. Hoc saepius in mente versans excessum
nostrae nalurae, id est, de virginali carne ortus est, patior, et majora de genere humano imaginor : raa-
etnatus verus Deus, et verus homo. Hoc igitur jora quippe videoet clara exordia, muttam Deo fesli-
quod est, id est, veritas de eo credimus. Decuit ita- nationem [ Chrys., multum Dco festinante ] pro ua-
que et vere decuit, ut in Dei Filio proprietatis esset tura nostra. > .
« S. Jnan. Chrysest., hom. 3 in Epist. ad Hebr. bIdem>hom>5, num. 1.
n. 1, ex inlerpretatione Mutiani Scholastici.
PATROL. CI. e
171 B. F. ALBIXI SEU ALCULNlOPERUM PARS IIL ' 172
XV. Disee igitur ab angelis feliciter, Christom A confuniliiis, ut inler Deum el homincm, inter Ver-
credere Deum, el adorare, ne cuffl diabolo infeliciter bum et carnem, inter creatorem et crealuram, inter
dubitare incipias, vet, qttod pejus est, eum negare, suscipicntem et susceptum nullam esse differentiam
in qtio ille dubilabat : ille dixit : Si Filius Dei es; astruatis. nftuod dicis geminas nos naturas in sin-
tu dicis : Filius Dei non est : quod ille interrogavit gularitatem unius personae confundere, ex parte
diibitanlcr, tu negas instanter. Nerao arihuc inven- quidem verum dicis; ex parte vcro solllo tuo more
tus est praetcr hujus sectae auctores, qui impielatem falso calumniaris. Nos namque duas naturas in nna
diabolicam fuerint supergressi, quod ille in Domino Christi persona, non, ut tu dicis, cum Eutyche con-
confessus est esse posse, vos non creditis esse j>o- fusas, sed cum Ecclesia catholica sic ineffabiliter
tuisse. Al si ille validissimis sacroe Scripturae lcsti- conjunctas credimus et confitemur, ut manente
moniis repulsus discederet a Christo, tamen mansit ulriusque naturae proprietate, el ut ita dicam, salva
in eo usqtte ad ipsam crucem omnis suspicio divini- integrilate ambarum, et divina humanis, et humana
tatis ejus; nec tunc quidem opinari eum Filium Dei divinis communicenl: essetque in hac sancta et mi -
desiit, postquam tantura in eo perseculoribus suis rabili conjunclione non deitalis conversio, sed hu-
licere cognovit. Sedcallidus tttique hostis inter ipsas manitatis exaltatio: id est, non Deus convefsu.s in
quoque corporeas passiones omnimodo pervenire ad IJhominem,sed homo glorificatus in Deum ; nec di-
Dei agniiionem, etiam in ipso mortis articulo, ten- vina natura amisisset esse quod crat, id est, Deus,
tavit diccns per eos, qui crucifixerant: Si Filius sed humana nalura inciperet esse quod non erat :
Dei est, descendat nunc de ciuce, et credimus ei sicque, ut saepe diximus, et semper dicemus, iinus
(Matth. xxvn, 42): scilicef, Ut motus contumetiis sit Christus ex duabus naturis mirabiliter et ineffa-
verborum Dominus desereret sacramenluin salutis biliter unitis, totus iinus et verus Filius Dei. Ac per
humanae, dum irasceretur ob injuriam. Sed magna hcc in duabus naturis unus verus Detts et nominalur
Dei Salvatoris no;lri palienlia triumphi dispensatic- et vere est: quia videlicet et Deus omnipotens nuii-
nem et redemptionis nostrae mysterium ad resur- quam de se aliquid vult dici quod non sit: hoc enim
rcctionis gloriam reservavit , majori siquidem mira- a flde catholica omnino alicnuin est; sed ita, ut
culo mortuus de sepulcro resurrexit ad vitam, diximus, Dei Filius hominem assumpsit, ut nihil
quam vivus descendissel de cruce. amisisset quod habuit, et cum susceptione hominis
XVI. Sequitur quoque in Epistola tua : < Sicut fuit verus Filins Dei, sicut semper est; ncc eliam
ea, inquis, quce de illo celsa, atque gloriosa sunt, ininorala est divinitas propter hominem, ncc mutata
credimus et collaudaraus, ita humilitatem ejus et in hominem; sicut nec homo a natura humanitatis
omnia indigna, quae propter nos misericordiler *->recessit, ut non esset homo, sed natura humanitatis
suscipere voluit, despicere nullo modo debemus. > proprictalem naturae servavit, et subslantia divinita»
Dicis itaque illum, qui nos creavit, cum non esse- tis proprietatem divinitatis non amisit. Tamen homo
mus, hacc indigna omnia pati pro nobis. Scimus Deus est Christus, et Deus homo factus, ut sit ve-
quis ille est, qui nos creavit, proprius Filius rum, quod beatus evangelisla ait: Verbumcaro fac-
Dei. Quoraodo potest 819 utrumque csse verum, tum est: in Yerbi nomine Deum designans, et in
ut ilte qui condidit, haec indigna passus csset pro carnis nemine hominem demonstrans, de quo bealus
no',ris, si ille qui ercavit, est proprius Filius Dei, et Hieronymus conlra Jovinianum ait b : <Verbtim caro
ille qui passusest, adoplivus sil? Ntillatenus divi- factum est, ul r.os de carne transiremus in Yerbum :
dere poteris, sicut ipsa consequentia sermonis tui nec Yerbum desiit esse quod fuerat : nec homoper-
testalur, creatorem ab eo qtti hxc passus est pro didit esse quod nattis est. Gloria aucta est, non mu-
nobis. At si unusest inpcrsona, unus est etiam in tata est nalura. > Et beatus Augustinus in libro En-
proprietate filii: quia proprii filii et adoptivi, sicul chiridion c : < De quo mediatore, inquit, lengum
sscpediclumcstjduaesuntpersonae.Deusigiturethomo est, ut quanta dignum est, tanta dicantur, quaravis
qui assumplus cst, una persona; et necesse est unam ab liomine dici digna nnn pnssinl. Quis enim hoc
csse prdjirietaiera in una persona, ut tota persona " solum congruentibus explicet verbis, quod Verbum
proprius si t fllius, veltota adoptivus. Una persona te co- caro factum est, ut habilaret in nobis (Joan. i, 14),
git unam confiteri proprietatem filiiin duabus naturis. ut crederemus in Dei Palris omnipotenlis unicum
. XVII. Ponis itaque verba epistolae nostrae «, ubi Filium natum de Spiritu sanclo et Maria virgine?
post convenicntem sermonis nostii exhortationem Itaque Verbum caro factum est, ad divinitatem
dixiinus : < 0 quantis sanctorum Patrum exemplis [Aug., a divinilatej quidem carne suscepta, sed non
hanc lidem probare possimus, quod Christus Jesus in carnem divinitate mulata. Carnem porro hic de-
verus est Dei PatrisFilius, et mox a conceptione vir- bemus liominem accipere, a parte tolum signifi-
ginalis uteri vcrus conceptus est Deus, verus et na- canle locutione, sicut dictum est : Quoniam non ex
tus Deus ; > el. ad haec respondit [respondes] : < Hae operibuslegisjustificabitur omniscaro (Rom. m, 10);
sunt sentenliae credulilatis veslrae de geminis in id est, omnis homo. Nam niliil naturae humanae in
Christo naturis, quas ila in singularitatem personae illa susceplione fas est dicere dcfuisse, sed naturae
o Yide epistolam Alcuini ad Felicem, i>S. Hier.,libr. n adversus Jovinianum, num. 29.
stipra, col."
121, num. 4. « S. Aug., Enchirid. cap. 34.
173 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. IV. 174
ab omni peccali nexu omniraodo liberae: non qualis A , sumpsit nos, et dedit nobis sensum, ul cognoscamus
de utreque sexu nascitur per concupiscenliam car- verum Deum, et simus in veroFilio ejus Jesu Christo :
nis, cum obligalione delicti, ciijus reatus regenera- hic est verus Deus et vita wterna (1 Joan. v, 20). Si
tione diluitur; sed qualcm de VirginCnasci oporte- igitur Deus, secundum quod arigelus proedixit beatae
bat, quem fides 820 matris, ncn libidn conceperat. > Marioe virgini, nomcn est hunianitalis assumptac a
llli igilur homini, qui ex virgine natus est, singulari DeiFilio; et Christus propter regiam dignitalem,"
munere proe caetefis sanclis datum est, ut slatim ex vere omnino (juxta tesiimonium ejusdem evange-
quo in utero virginis incepil homo fieri, esset et listae, sive in Evangelio ipsa Verilale dicente, sive
Deus. Unde et eadem gloriosa semper virgo Maria in epistola sua ) idem ipse, qui dicitur Jesus Cliri-
non solum hominis, sed et Dei genilrix recte cre- Stus, verus est Dcus, et verus Filius Dei. Aut crgo
denda est et conlltenda. haec nomina tollenda sunt ab bumanitate Filii Dei :
XVIII.Inter alia quoque testimonia quae congregas aut, si haec nomina illius [Supple : propria sunt,
,de sancta Scriptura, tu soepedicteFelix, ponis evan- vel simile quid], qui natus est ex virgine; ergo et
gelicam sententiam et apostolicam, quibus raaxime ille bomo, qui natiis esl ex virgine, et his nominibus
tola malae credulitatis tuoe deslruitur impietas, ubi vocatur, verus est Deus et vcrus Filius Dei. Sed
ipse Salvator oculis elevatis ad Patrem ait : Ut R ' quia de hac ipsa quocstioneplura videntur esse di-
cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti cenda, praesentis libelli hic terminum ponere cura-
Jesum Christum ( Joan. xvn, 3 ) : atque iterum de vinius, ut ca quaesequuntur. sequentis libelli dispu-
epistola beali Joannis evangelistoe, ubi ait: Et as- tationi serventur.
LIBER QUARTUS,
I. Sequitur in libello praefali doctoris pessimum wterna, ut cognoscani te solum verum Deum, et qttem
et a saeculo inaudilae blaspbemioeargumentum, quc misisti Jesum Christum ( Joan. xvn, 3 ) : Et quod
omnino Cbristi Dei impiisstma temeritate conlradicit idem evangelista ait : Ut cognoscamusverum Deum,
divinitati, quod mullis sanctorum Patrum testimo- et simtts in vero FilioejusJesuChristo (I Joan.v, 20),
niis destruendum esse necessarium videlur. Qua- consentire habes; vel tuam sententiara confirmare
propter Ieclorem obsecro, ne me longiorem in hac aliq [ Quercet., aliud ] majore quolibet testimonio,
serie disputationis reprehendat. Simplici sernione quam ipsius veritatis, vel tanti aposloli, et evange-
apud auditorcs pios fides vera proferri potcst; sed listae, qui super pectus Domini recubuit : vel si hoc
iimpielatis asserlio plurima testimoniorum auctori- non ausus es facere, imo quia non potes, restat ut
tate dilttenda : quatenus si nostrae parvitalis sensus luam sententiam dainnans radas de corde tuo hoc
contemptibiles habeat, saltem multimoia catholico- nomen in Chrislo nuncupativae Deilatis quod homo
rum doctorum auctoritate vincatur, utque Dei Chri- finxit, non Deus; quod humana inventio, non divina
slidonante etmiserante clementia corrigatur. auctorilas composuit.
II. Ponit itaque hujusmodi verba: < Secundo au- III. 821 Dicat beatus Apostolus, quid inde seii-
lem modo, ait, nuncupative Deus dicitur, sicut su- tiat, vel de quo dixisset illud, quod et tu posuisti:
perius dictum est de sanclis praedicatoribus, de qui- Qui est super omnia Deus benedictus in swcula (Rom.
bus Salvator Judaeis ait: Si eniht illos dixit deos, ad IX, 5). Dicit itaque Christo in se loquente : Opta-
quos Dei sermo facius (Joan. x, 35) ; qui tamea non bam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus
natura ut Deus, sed per Dei gratiam ab eo, qui ve- meis, qui sunt cognati mei secundum carnem, qui
rus est Deus, deilicati dii sunt sub illo vocati : in sunt Israelitw, quorum adoplio est filiorum et gloria,
hoc quippe ordine Dci Filitts Dominrg et Redemptor et tesiameMum, et legislatio, el obsequium, et promis-
nosterjuxta humanitatem, sicut in natura, ila et in sio, quorum palres, ex qnibus Christus secundum
nomine, quamvis excellentius cunctis etcctus, vcrisT catrnem, qui est super omnia Deus benediclus in sw-
sime tamen cum illis cnmmunicat, sicut et in caetera cula (Rom. ix, 3 et seq.). Intellige consequentiam
omnia [ Leg., in caeteris omnibusj, id est, in prae- sermonis apostolici. De Israetitis testatur, quasi se
destinatione, in electione, in gratia, in susceptione, excusare volens, quod non propler invidiam legem
in assumptione nominis servi, atque applicatione, illorum nnn servaret : sed dum veritalem intellexis-
seu caetera his similia, ut idem qui cssenlialiler cum set, veritali cbedire mallet. Dicit illqrum promis-
Palre et Spiritu sancto in unilate deitatis verus est siones, id est, Israelitarum, quorum patriarchae pa-
Deus, ipsein forma humanitalis cum electis suisper tres erant, ex quibus, id est, patriarchis, Christus
adoptionis gratiam deificalus tieret, et nuncupative sccundum carnem natus est, quem eliam super om-
Deus. > Quem pattlo ante evangelico testimonio et nia Deum benedictum in saeculanominare non dubi-
ipsius evangelistaetestificatione dixisti verum Deum: tavit: Deum, inquam, nominavit benedictum illum,
quomodo nunc dicis nuncupativum Deum? Aut qui nattts est carnaliter ex Patrum progenie, non
aucloritati evangelicaeetiam et ipsius veritatis testi- nuncupativura. De qua sententia beatus Proclus
ftcationi, quam posuisti, ubi ait: Hwc esl enim vila Gonstantinopolitanus episcopus in ephlola ad Ar-
17» B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 176
mcnins ita ait » : < Apostqlus dixit eum Christum, Ai eumdem verum Deum monstrat dicens : Hic est ve-
ut oslendat, quia secundum veritalem Deus faclus rus Deus et vita wterna (I Joan. v, 20). Verum ho-
est homo. Dixit eum qui est, ut eum sine initio esse minem Christum recognoscit, quia Verbum caro
declaret. Dixit ettm super omnia, ut totius creaturae 822 faclum esl, et habitavit in nobis; eumdemque
Dominum proedicet. Dixit eum benediclum, ut ado- verura Deum ostendil; quia in principio erat Verbum,
remus euin tanquam omnipotentem humililer, nec et Vcrbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. »
ut conservum calumniis appetamus. > Item Cyrillus Et paulo post idem Cassiantts in tibro tertio de sa-
cpiscopus Atexandrinus de unitate personae et pro- cramento passionis Chrisli, et de unitate Filii Dei
prietate in duabus naturis Filii Dei b : <tUnus igitur disserens ait : < Itaque sic in se totum hominem
est, inquit, ct ante incarnalionem Deus [CyriL, verus Deus et summus accepit, et sic pleniludo divi-
Deus vertts], et qui in humanitate mansit, in quo nitatis, veritate divinac humanaeque subslanliae in-
erat [CyriL, id quod erat], et est, et erit. Non dis- confusibililer permanente, semetipsum pleno con-
cernendo igitur unum Dominum Jesum Christiiiii junxit homini, ut unitate deinceps in aeternum ma-
in hominem seorsum, et seorsum in Deum, scd nente personae, nec homo Christus a sua divinitate,
unum eumdemque Jesum Christum esse dicimus, nec idem Deus Christus a sua possit huraanitate
non ignoranles differentias naturarum, sed eas in- "" disjungi : unus lamen atque idem Christus et ex ve-
confusas intcr se servantes [CyriL, statuentes]. > Et ritate passion:s humanoe,qtire nostra fuerant, redde-
post pauca c : < Christum, inquit, Deum untim et rct: et ex veritate impassibilis, divinoe, quae sua
Dominumconfitemur, non tam hominem cum Verbo fuerant, tribuisset. Et sic uiriusqtie naturae incon-
coadorantes, ne divisionis quaedam species induca- fusa veritas perduravit, ut nec homo a Deo divelli,
tiir; sed iiniini etiam et eumdem adorantes, quia non nec Detis a suscepto possit homine separari. > De
est alienum a Verbo ccrpus suum, cum quo ipse qua etiam unitate clarissimus doctor beatus Augusti-
etiam assidet [Quercet., adsedet] Patri. Nec hqc ila nus in libro priraq de sancta Trinilate cap. tertio
dicimus, quasi duobus Cliis assidentibtts, sed uno decimo inter alia multa catholieocfidei convenieniia
cum carne per unitatcm : quia si talem copulatio- ita ait f : < Nisi tamen idem ipse esset filius homi-
nem factam per substantiam, aut quasi impossibi- nis, propter formam servi, quam accepit, qui est
lem, aut quasi parum decoram voluerimus ,'jcipere, Filius Dei propter Dei formam, in qua est, non di-
in id incidimus, ut duos lilios esse dicamus. • Nec ceret apostolus Patilus de ptincipibus hujus saeculi:
cnim [Leg. ex Cyrillo : Necesse est enim] discer- Si enim cognovissent, nunquam Dominumgloriw cru-
nere et discere hominem separatum, fnisse sola filii - cifixissent (I Cor. n, 8). Ex forma enim servi cruci-
fixus est, et tainen Dominus glorioecrucifixus est.
appcllatione honoratum, et rurstis Verbum, quod est
cx Deo et nomine et veritale Fitius Dei : sed discer- Talis enim erat illa susceplio, qtiac Deum hominem
nere in duos filios non debemus unum Dominum faceret, et hominem Deum. > Ilem in eodem libro
Jesiim Christum. > Item beatus Hilarius in libro no- cap. septimo s: < Neque enim sic accepit formam
no fidci catholicoed : < Haec itaque humanae beati- servi, ut amitteret formam Dei, in qua eral aequa-
tudinis fides vcra est, Deum et hominem praedicare, lis Palri. »
Verbum ct carnem confiteri. Neque Deum nescire, IV. Si ergo ita accepta est forma servi, ut non
qnod et homo sit, neque carnera ignorare, quod amitterclur forma Dei, cum et in forma servi el in
Vcrbum sit. > Consentanea quoque evangelicis testi- forma Dei idem ipse sil Filius unigenitus Dei Pa-
moniis, apostoticisque doctrinis et sanctorum Pa- tris : illum quem veslra temeritas affirmat adcpli-
trum sensibus, beatus Cassianus profert in illq libro, vum, hunc beatus Augustinus non dulitavit unige-
e
quem contra haereticaepravitatis sectam scripsit : nitum nominare. Ubi unigenilus est, ibi Iocum non
< Testamcntum, inquit, vetus concinuit novo, David habet adoplivus. Nec secundttmvestram assertionem
Joanni concedat. > Et pauto post: < Quem verum unigenilus esl tantum in divina natura, et primoge-
hominem dicit David, quia mater Sion dicit: Ilomo, 0\ nitus in humana; quia beata Virgo allerura non
et homo natus in ea, eumdem verum Deum credit et genuit, nisi vernra et hunc iinigenilum Dei Patris et
praedicat, quia ipse fundavit eam Altisshnus (Psal. suum. Item primogenitus in humanitate, ut ait
LXXXVI,5). Quem verum hominem novit Joannes Evangelista : Donecpeperit filium suum primogenitum
audiens eum diccntem : Quwritis me occidere homi- (Matth. i, 25) : in divina vero nativilate, sicut ait
nem, quiveritatem locutus suin vobis (Joan. vm, 40); Apostolus : Primogenitus omnis crealurw (Coloss. i,
« R. Procli epistola ct textus exstant in Bibl. PP. quoad verba differt.
tom. VI. d S. Hilar. lib. IXde Trinit., num. 3.
t>S. Cyrillus Alex. in Scholiis tom. V, ubi lamen o Quis sit liber, quein Cassianus contra haereticoe
deest testimonium alteruni posf.pauca. Similia fcre pravitatis sectam, aut de sacramento passionis Chri-
habet Cyrillus 1.cit. cap. 17. sti, etc, scripsit, ignoro. In libris de Incarnatione
<>S. Cyril. non ibi posl pauca, sed in alio loco, Domini hos textus, qui hic citantur, reperire nou
nempe iu Epist. ad Nestorium tom. elIVtom. Concil. potui.
f S. Aug. 1. cit., num. 20.
Mansipag. 890, et tom. V, pag. 497; V,
* Idem ibid. cap. 7, num. 14
part. u Operum S. Cyrilli epist. 6, ab pag. 24, ubiqtte
hac Alcuini
tauieji textus Gncci iuterpretalio
477 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LlBRl Vll. - LIB. IV. 178
15). Et ipse est anle omnes, et omnia in illo con- A quomodo univcrsalis Ecclesia per totum mundum
stant. Secundum forroam servi ipse est caput corpo- communi consueludine, eliam et vos, ut reor, in
ris Ecclesiae. De senlentia vero doctcris genlinm,p omnibus oralionibus quae in missarum solemniis de-
quam bealum Augustinum supra expnsuisse dixi- cantantur, dicere sotet: Pcr Jesum Chrislum Domi-
mus: Si enim cognovissent,nunquam Dominum glo- num nostrum, qui tecum vivilet regnal Deus in uni-
riw crucifixissent: egregius doctor Cyrillus in epi- tate Spiritus sancli pcr omnia swcula swculorum. Sed
stola secundaadSuccessumait a ; f Non solum Domi-• et ipse ait apostolis suis, qui passus est el resurre-
num gtoriae,sed el Deum super omnia benedictumi xil: Data est mihi omnis potesias in cceloet in terra
in saecula bealissimus Paulus aflirmat propriumi (Matth. xvin, 18). Cui dala puieslas, nisi iiii qui de
verbi corpus affixumin ligno. > Petrus quoque Ra- Virgine natus est? nam sicut paulo ante dixisti:
vennensis episcopus de hac sancta fide, quod Jesus,, <Dei Filius ex Deo suhslanlialiter nattis, essenliali-
qui ex Yirgine nalus esl, verus sit Deus, in suoi ter habuit omnem poteslatem cum Patre cl Sjiirilu
sermone confirmal; ait enim inter alia catholicae fi- sancto : sed haec polestas data esl Filio Virginis. >
dei testimonia h : < Concipies, inquit angelus, ini Et si omnem polestalem habet, quoniodopolest esse
utero, et paries Filium, et vocabis nomen ejus Je- ut non sit omnimodis verus Deus el verus Filius
sum, quod Hebraice Jesus, Groece trwr^o, Latine B Dei? Moyses fuit Deus nuncupativus, tamen non dala
Salvalor inlerpretatur. Merito igitur Virgini salva estei oranis potcstas : ideo sccundo percussit petram
smil omnia quaegenuit Salvatorem. Et vocabis no- ad eliciendam aquam. Quidquid vero miraculorum
men ejns Jesum (Luc. i, 31), qnia in hoc nominc Christus gessil in mtindo , dum visibili praesentia
Deitatis adoratur tota inajeslas : omnes qui com- conversatus est inter homines, propria virtule fecit
moraiitur in ccelis, universi qui habitant in terris, ut polens el verus Deus. Nunquid a.liquis sanctorum
cuncti qui in profundo tenentur inferni, huic pro- per se potuit aliquid facere absque co qui ait: Sine
stermint nomini, hoc adorant. Audi Ajioslolum di- me nihil poteslis facere (Joan. xv, 5)? Dic crgo tu ,
cenlem : Ut in nomineJesu omne genu flectatur coz- unde in nomine Jesu lanlas virtutes fecerint apo-
lestium, terrestrium et infernorum (Philip. n, 10). stoli, si ipse Jesus non habuit propriam pqlcstalem,
Hoc nomen est, quod dedit caecis visum, auditum sed nuncuj)ativam? Dic quoque, rogo, qui contradi-
6urdis, claudis cursum, serroonem mutis, vitam cis divinitali Jesu, et non vis in co poleslalem esse
mortuis, totamqtte diaboli potestatem de obsessis propriam, sed munus alterius, quomodo et nomea
5
corporibus virtus ejus nominis effugavit. Et si no- ejus tantam potestatcm habuil, qua ipse, cujus hoc
men tantum est, quanla potestas? Sed quis esl iste, nomen est, ut tu blasphemas , eguil? Quomodo iu
quivocatur hoc nomine? Dicat Angelus : El Filius, C ' noniine ejus docnioncsejecti, dcbilcs curali, mortui
inqtiit, Altissimivocabilur (Luc. \, 32). Yidetis, quia suscilali sunt? Pctrus eniin aposlolus claudo illi, qui
quod concepit Virgo, non terreno germine, sed cce- sedebat ad speciosam jiortam lempli, in nomine, in-
lesti conceptu Yirgo peperit, sed Deus suscepit Fi- quit, Jesu Chrisli surge el ambula (Act. m, 6). Et
lium c. Ergo qui de hac nativitale humano modo ilerum in civilalc Jojipe auVeum qui ab annis ock>
disputat, ad omnem lendit tanti genitoris injuriam. > paralyticus j'accbat in lecto: JEnea , sanut te , in-
823 v- Inlellige, o indocta temeritas, quid post quit, J^sus Chrislus, surge et slerne libi (Act. ix,34).
taiitorura Patrum lestimonia relinqui possit nuncu- Paultis quoque ad spirilum Pilhonis : Prwcipio, in-
pationis in Christo vel adoplionis. Dicit ipsa Yeritas : quit, tibi in namine Jesu Christi, exi ab ea. Et exiit
Quod Deus conjunxit, homo non separel (Matth. xix, ab ea dwmonium (Acl. xv, 16). Quam longe ergo haec
6). Deus conjunxit seipsum humanae naturae, ut cs- imbecillilas a Domino fuerit, hinc inlellige, quando
set unus Deus in duabus naturis , et unus Filius nec illi imbecilles fuerunt, qui lalia per nomen ejus
Dei: quis est qui possit separare quod Jesus aduna- facerepotuerunt, quod ille per nomcn suum polenler
vit, vel dividere quod Deus conjunxit? Nam si duas fecit: siquidem nemini apostolorum post Dei resur-
personas in uno Christo propter aperiam blasphe- recliqncni vel daemones, vel infirmilates obslitisse
miam limeas fateri, tamen omnia quaeduabus per- D I agnovimus. Nttnquid in seipso infirmus fuit, cujus
sonis inesse necesse esl, in tua confessione confir- fides etiam jier alios super universa regnavit? Quld
mare non metuis,- Nonne dtio stint, qui verus est est aulero quod ipse cujus potestali derogas discipu-
Deus, et qui nuncupativus Deus? nonne etiam el tis suis ait: In nomine meo dwmonia ejicite ? Nun -
duo sunt, qui adoptivus est Filius, et ille qui verus est quid ad poleslalem exorcendam nomine alterius
Filius? Alia quippe eslpersona veri Dei, alia nuncu- eguit, qui ipsum nomen suum poteslatem esse feeit?
pativi: et alia est persona veri Filii Dei, allera ado- Sed quid adhttc addicitur? Ecce, inquit, dedi vobit
ptivi filii. Omnis itaque qui evangelicam legit histo- potestatem calcandi super serpentes et scoi"piones,'et
riam, intelligere polesl quod Jesus et Christus no- super omnemvirtutem inimici (Luc, x, 13). Quem tu
mina sunt humanitatis in Fiiio Dei. Et si Jesus Cliri- nuncnpativum Deum dicis, Apostolus scribens ad Ti-
stus, qui natus est ex Virgine, non esl verus Deus , tum, magnura Deum nominare non dubitavit: Ap-
<>Cyrillus, lom. V, part. n. c Edit., « Non terreuum germen est, sed coelcote
h Petfus Chrysologus, serm. 114, pag. 936. tom.
YII Bibl. PP. Yirgo jieperit; sed Deus suscepit Filiuin. >
179 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 180
paruit enim, inquit, gralia Dei Salvatoris noslri om- A. esse desiit infirmitas imbecillilatis humanae. Omne
nibus hominibuserudiens nos, ut abnegantesimpieta- ergo penitushoc testimonio [Quercet., lestimonium]
tem et swcularia desideria sobrie et juste et pie viva- mysterium et sumptie carnis et perfectae divinitalis
mus in hoc swculo, exspectantes beatam spem et ad- exposuit. Dicens enim : el si cognovimus Chrislum
venium gloriwmagni Dei Salvatoris nostri Jesu Chri- secundum carnem , sacramentum iiati in carne Dei
sti (Tit. n, 11). Cuj"ussentenliae sensum beatus Hie- locutus est. Adjiciens autem : nunc non jam novi-
ronymus in tractu ejusdem Epislolaeita exposuit: mus, vim deposilaeinfirmitatis licuit [Cass., expli-
< Ubi est, inquit, Arius serpens? ubi Eunomiusco- cuil]. Ac pcrhoc cognitioillius [Cass., cognitio illa]
luber? MagnusDeusJesus Christus Salvator dicitur, carnis ad significationempertinet hominis, ignoratio
non primogenitus omnis creaturae, non Verbum Dei autem ad bonorem divinitatis. Hoc est enim dicere :
et sapienlia 824 [<lux sunt appellationes divinae cognovimus Christum secundum carnem , quandiu,
gcnerationis »]: sed Jesus et Chrislus, quae vocabula quod secundum carnem cognosceretur, fuil: nune
assumpti hominis sunt. Neque vero aliuni Jesum jam non novimus, postquam esse divisit [Cass., de-
Cliristum, ajium Verbum dicimus, ut nova haeresis sivil]. Natura enira carnis in spiritatem est trans-
calumniatur; sed eumdem et aBte saecuta[S. Hier. lata substantiam ; et illud quod fuerat quondam lio-
addil: et post saecula],et ante mundum et post Ma- Bj rainis, factum est totum Dei. Et ideo jam non novi-
riam; imo ex Maria magnura Deum appellamus mus Christum secundum carnem, quia absorpla per
Salvatorcm nostnim Jesum Christum, qui dedit se- divinam majeslalem infirmitate corporea, nihil sa-
Mietipsumpro nobis. » cro resedit corpori ex quo imbecillitas in eo carnis
VI. Quis est vero qui judicaturus est mundum , possit agnosci. Ac per hoc quidquid fuerat prius
homo lantum solilarius, vcl Deus filius hominis ? substantiaeduplicis, factuin est virtutis unius. Cum
Nequaquam ita adversarius es.veritati, ut audeas utique non sit dubium Christum, qui crucifixus cst
contradiccre ipsius Veritatis teslimonio, quae ait: ex infirraitate nostra, totura vivere ex maj'estate di-
Cum sederil filius hominis in sede majestatis (Matlh. vina. >Et paulo post (cap. 5): t Beue ergo Apo-
xix, 28). Itemque apostolus Pautus eumdem, qui ju- stolus missttm se sicut a Deo Patre, ita et a Deo Fi-
dicalurus est mundum, Deum omuino aflirmavit, di- lio praedicans confessionemslalim Dominicaeincar-
eens ad Roroanos: Alioquin quomodojudicabit Deus nationis adjuuxit dicens: Qui suscilavit eum a mor-
huncgnundum (Rom. m, 6); nisi forte, quia Aposto- luis (Gal. i, 1); veruin scilicet incarnati Dei corpus
lus iu alia Epistola nos manifestandos ante tribunal suscilaluA a mortuis docens juxla illud : Et si co-
Christj (// Cor. v, 10); in alia , ante tribunat Dei gnovimus Christum seeundum carnem, bene addens:
(Rom. xiv, 10)? b Ama vitam, ama salutem tuara, C C sed nunc jam non novimus: hoc enim se in eo nosse
ama eum per quem redemplus es, metue eum a quo dictt secundum carnera, quod sit a morluis suscita-
judicandus es. Velisenim nolis, manifcstandus anlc tus : in eo vero se eum jam non nossc secundum
tribunal Chrisli es; ct seposita impietalis blasphe- carnem, quod cessante carnis fragilitate in sola eurn
mia, ac verborum infidcJiumcantitena,si aliud putas noverit Deiesse virlule. >
tribunat Dei csse quam Christi, vcnias ante tribunal VII. Audi igitur quid idem apostqlus de Christo
Christi, ctinvenies utroque dccumente inexplicabili, dicit, utrum illum hominem vel etiam Deumvoluis-
ipsum tribunal Dei esse quod Cliristi, totamqtte in set inlelligi: An experimenlum,inquil, quwritisillius
uno Filio Jesu Chrislo divinitatis potenliaro et Patris qui in me loquilur Christus(II Cor. xm, 3) ? Quo loco
Dei majestatem. Idem quoque praefatusgentiura prae- voto ut edisseras mihi, o Fclix ! hunc quem 825 '°-
dicator ubi carnisdispensationem el veram divinita- qui Apostolus intra se dicit, homo sil an Deus? Si
tis celsitudinem Christo inesse scribens ad Corin- homo, quomodoin corde ejus corpus loqui poterat
thios oslendit: Si noveramus,ait, Christum secun- alterius? Si Deus, ergo non homoChristus, sedDeus:
dum carnem, sed nunc jam non novimus(II Cor. v, quia cum locutus in Apostolo Christus sit, et loqui in
16); in his scilicet paucissinris verbis inagnum Chri- eo non potuerit nisi Deus : ergo locutus est in eo
sti incarnalionis mysterium demonstrans. Quoeverba Chrislus Deus. Vides itaque nihil esse hic jam quod
beattts Cassianus catholico exponens sensu (Lib. in contra haec dici queat. Ncc disjunctionem aut divi-
de Incarn., cap. 5) : < Ascendit ergo, inquit, quo- sionem aliquam inter Christum fieri et Deum posse,
dammodo.quasi in altiorem gradum doclrinoeapo- quia totus in Chrislo Deus, ei totus in Deo Chrislus.
stolicaepraedicatio, et licet sensus ibi in ulroque con- Nulla hic recipi separatio polcst,nulIa discissio; una
veniat, sacramcntum tainen perfectie fidei, senten- tanlura est simplex, una tantum sana confessioado-
tia expressiore conflrmat, dicens : Et si cognovimus i rare, amare, colere Christum Deuin. Concordat quo-
secundumcarnem Christum, sed nunc jam non novi- que beatus Hieronymus praescriptorum sensibus Pa-
xnus; videlicet quia prius eum et hominem scimus3 trum, quod homo assumptus a verbo Dei in divinita-
el Deum, nunc tantum Deum [Quercet., cunctan- lis glorificaius sit potenlia atque indivisa majestate
dum Deuro]. Cessante inflrmilate carnis nihil in eo0 Deus unus adoretur in Christo, hunc cumdem sen-
jam novimus, nisi virlutem divinitatis : quia totumi sum in libro tertio Commentariorum Jeremiaepro-
in Dco [Ciiss., ia eo] virtus est majestatis divinac,ubii phelocexpressius ponens , ubi ait (in cap. xvn):
» Hoecdesunt aputl Hieronymum, b Deest aliquid.
181 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LU3R1"VII. — LIB. IV. 182
« Si maledicttisest homo qui confidit in homine (Jer. A J verus est et Dei Filius:. idemque homo Deus propter
Xvn, 5), ergo maledicti erunt qui Jesum tantum ho- Deum ; et idem Deus homo propter hominem, ut in
liiinem confitenlur. Quod si nobis opposilum fuerit homine quocunque anima et corpus. Haccergo uni-
quod et nos creriamus in eum qtti dicit: Nunc autem las et verilas in Christo nequaquam post Virginis
quwrilis meinterficerehominem, qui verilatemvobislo- partum ccepta, sed in ipsc Yirginis utero conjuncta
cutus sum, qv.amaudivi a Deo: noc Abrnhamnon fecit, atque unila est. Diligentei-etenim praecavere debe-
vos facitisopera vestri Palris (Joan.viu, 40); respon- mus, ut Christum non 826 modo unum post ba-
debiinus illud apostoticum : Etsi Christum aliquando ptismum, vcl rcsurrectionem; sed semper unum, ex
juxta carnem cognovvntts,sed nunc jam nonnovimus. quo conceptus est in utero virginali, confiteamur :
Denique idem apostolus in principio Epistolae suat, quia inloleranda blasphemia esl, ut eliam si nunc
scribit aJ Galaias : Paulus apostolus non ab homini- etim unum j'am esse quis concedat, aliquando tamen
bus neque per hominem, sed per Jesum Christum et non unum, sed duos fuisse contcndat. Sic enim iste
Deum Patrem, qui suscilavit eum a mortuis, et qui Felix cumsuis sequacibus in sequenli litterarum sua-
mecum sunl omnes fratres (Gal. i, 1 , 2). Si enim rum serie etiam sentire videtur : < Si cnim , ait, ut
mors absorpta est in victoria (/ Cor. xv, 54), quare vos vultis, homo assumptus a Filio Dei, mox a con-
non carnis humilitas, quac propter humanam salu- R ceptione virginalis uteri verns conceptus est Deus ,
tem assumpta est, in divinitatis transierit majesta- verusetnatusDeus, quomodo ipse Filius Dei exvoce
lem, ut faceret utrumque unum? > Non hic beatus forniae servilis prophetiam Vetcris Testamenti de
Hieronymus confusionem duarum designat natura- semetipso testimonium perhibet, quod ex utero ma-
rura, sed unitatem potenlioe, ut credamus unam po- tris servus sit formatus, ipso dicente per Isaiam pro-
tentiam divinilatis in Christo DominoDeo nostro,ne pbelam : Et nunc hwc dicit Dominus, formuns me ex
dicatur dualitas maj'estatis in Christo in quq est utero servum sibi, ut reducam Jacob ad eum, et Israel
unitas individuoe personoe. Itcm idem qtti supra et [nori]congregabitur(Isa., XLIX,5).>Considera, lector,
unde^upra : t Per hoec quoque discimus, Deum so- diligenler quod ille [F., quid ille] velit dc Chrislo
tum nosse cogitationes hominum. Si autem de Sat- intelligi, qtti nobis improperat, velle eumdem, qui ex
vatore dicitur : Videns Jcsus cogitationes eorum utero virgiuali lanquara sponsns processit de tha-
(Lttc. xi, 17); nullusque potest videre cogitationes , lauw suo, Deum vertim esse [Supple : conceptum] et
nisi solus Deus : ergo et Chrislus Deus [est], qui nalum. Dicit enim : si, ul vosvultis: perspicuum est
scrutatur corda,et reddetunicuique secunatlm opera ewn nolle quod nobis objicit velle : atque suara sen-
sua. > Idem quoque libro tertioin Amos prophetam : - tentiam propbetico aflirmare nitilur testiraonio, ut
< Tunc quoque primogenitus populus Dei Israel magis servus sit ex utero formatus quam Deus.quem
[Ilier., primogenitus Filius Dei, popuhis Israel] qui omnis catholica Ecclesia ipso sacrae conceptionis Uii-
in unigenitum et vere Filium Dei miserat manum , tio Deum verum confitetur ac proedicat: ut pote quia
aeterno luctui traditus est, et novissiraa ejus, sive qui de Spiritu sancto et Maria virgine conceptum et na-
cum eo erant, amaritudine sunt repleti. > Idem tum evangelico testimonio certum habet. Quid tyiim
quoque in Zachariam lib. primo : < Nec mirum, ait, de Deo nisi Deus nasci debuit?
si Christus dicatur omnipotens, cui tradita est omnis IX. Iste etiam Felix hunc conditionalem servuin
poteslasin cceloet in terra (Matth. xxiv, 18). Et qtti SDepiussolet affirmare, non intelligens quod divina?
dicit: Omnia quw Patris sttnt, mea sunt (loan. xvn, dispensationis sacramenlo servus nominaretur :
10). > scilicet non conditione, ut superius diximus, debitae
VIII. Quomodo catholicus aestimari potest, qui et servittttis, sed implendaepaternoe voluntatis in salute
tantorum doctorum testimoniis non credit, nec apo- humana voluntaria obedientia. Nam in Christo ijuid-
siolica ad credulitatem movelur auctoritate, nec di- quid geslum est, totum voluntatis fuit, non necessi-
vinoeper evangelicas paginas consentit veritati ? Igi- tatis , qui Apostolo testante , humiliavit semelipsum
tur tota sacra Scriptura hujusfideli calholicaefulgore, rv
j- faclus obediens Patri usque ad nwrtem, mortem au-
quasi stellis lucenlibus in ccelo, clarescit; nec ulla tem crucis (Pltilipp. n, 8). Alia est namque volunta-
in illis divinitatis nuncupalio sive [F., sine] veri- ria humilitas, alia servilig. necessitas. Quoedameniin
talis potentia Christo ascribitur, sed omnia propria de Christo jier proprielatem naturoe dicuntur, ut est
virtutc sanitatura beneficia, vel signorum miracula , via , veritas ct vita ; qiiaedani per significationem
quaecunque gessit, eum efllcere testantur. Neque rerum per ittum gerendarum a prophetis de eo pfae-
enim dubium est quin ipse propria potestate otnnia dicata sunt. Quo gcnere loculionis servum nomi-
fecerit quaede eo mira leguntur : vebementerque ca- nari a prophctis Christum credendum est; de quo
vcndum est ne aliquid in Christo fallaci iinitatione enim propheta hoc testimonium prolulit, in eo sta-
putemus aclum, sed omnia quaecunque vel in nomi- tim suhjuiiclum est: Dedi te in lucem gentium, ut sis
nibus, vel inoperibus legunturde illo, cuncta solida salus mea usque ad extremumterrw (Isa. XLIX,6). Et
vcritateacta veldictacredamus, quia inveritatenulla ne iste honor tantae lucis parvus virieatur, in ea ad-
fignienti obumbratio inveniri polerit. Sed qui verus junxit: Reges videbunt, et consurgsnt priritipes , et
S3mper erit Deus in Deo Patre, verus est in homine adorabunt propter Dominum, qtiia fitklis est, et sah-
ei Deus. Et qui verus est liominis filitis , Uem ipse cium Israel, qui elegit te (Ibid., v, 7). Quoraodo au-
183 B. F. ALBIM SEU ALCITNI OPERUM PARS III. 184
tem, sl servus est, adoralur a regibus el principi- A a Verbo; sed ipsum Verbum Dei suae carnis suscep-
bus? De quo et paulo ante idem prophcta ait ex ejus- tione conceplura, ipsamque carnem Verbi Dei in-
deni pcrsona quem scrvum prophetice nominavit: carnalione conceptam. » Necmirandum esl si haere-
JPositil »it), inqu.it, sicut sagiltam. < Clirislus aulem, ticus Christum , qui ex Virgine natus est, Deum
ut bealus Hieronymus (/n cap. xi.ix Isaioe) ait, de nuncupativum asserere audeat, qui eumdem servum
nuiltis sagittis, et flliis pturimis, una sagitta electa , omnimodis, projriieticis teslimoniis non calholico
el Filius unigenitus cst, cui ct paterna vox mox rc- sensu intcllcclis, astruit, nobisquc pro culpa objicit,
spondil: Servus meus es lu Isracl, quia in te glorifi- vellc cnm qni cx Virgine natus est, verum Deum
cabor (Isa. XLIX,3). Servus, quia cum in forma Dei procriicare.Jlinc enim (otius crroris sui vidclur origo
esset, formamservi est dignalus assumerc : et Israel, proccssisse, ul ex servo quodam adoptivuni Filium
faccrc potuisset [Edit., faccre non potuisset, erro-
quia natus de seminc Judaeorum. Quodque dc nullo
alio servorum intelligi potest, juogilur : qttia in te nee], vcl Dcum nuncupalivum. Tria quippc aflirmat
glorificabor. Dicit cnim ipse in Evangelio : Pater, in Chrislo, id est, quod servus sit condilionalis,
glorifiea nomen tuum (Joan. xn, 28) : qui in quod filitis adoptivus , el Deus nuncupalivus. Tria
psahno loquilur ad Filium : Exsurge, gloria mea, quoqtie c contrario negal, hoc esl, quod verus Deus
psalterium et cilhara (Psal. LVI,9), id est, omnium BI nasccretur cx Virginc ; vel idem , qtti natus cst,
virlutum chorus. > Hoec itaque prxfatus Patcr llic- verus sit Filius Dci; et quod nultatenus fieri possit
ronymus, Chrislum a condilionali noslrac necessita- ul baplismi regencratione non cgeat, qui servus
tis servitio separans, ait. Ex quo intelligitur non sit natus. Sed jam lempiis cst ut testium nube
communi liumanoe condilionis more Chrislum ser- opprimatur , qui caligine irnpii erroris obum-
vum nomiuari, sed altiori niyslcrio dcbere intclligi. bratur.
Si ergo servus est Christus, quomodo tanlos fecit XI. Hilarius virtutum omnium atque omamento-
liberos, Aposlolo testante , qui ait : Non sumus an- rum, el siculvita, ila et eloquentia insignis, in ltbro
cillw filii, sed liberw, quwJibertate Cliristus non li- fidci secundo (Lib. n de Trinit., n. 25 et 27 ; lib.
beravit (Gal. iv, 31), Et ipsa Yeritas in Evangelio : ix, n. 5): < Unus, inquit, uiiigenilus Dous in corpus-
Si fitius vos liberaverit, vere liberi eritis(Joau. vni, culi humani forma [//i/„ formam] sanelac Virginis
56). Nara si omnes sancti liberi simt sccundum Ye- utero insertus adhxrescit [/(/., accrescit], qui omnia
ritatis, qttaeChristus est, vocera, quopiodo illc solus contincttcl inlra qucm cuncia sunt, humani parlus
remansit servus qui oinnes in sc credentcs. liberos lege profcrlur. > Item in eodem libro : t Angelus
facit ? De quibus et alibi ait: Jam non dicam vosser- , testis est, Deus nobiscum cst, ille, qui nascilur. >
ros, sed amicos (Joan. xv, 15) : Etin eodem Evange- ^"*ileir. ipse in Hbro nono : t Natus igilur unigcnitus
lio : Servus, inquit, non manet in domo in wternum, Deusex homine [Id., ex Virgine] homo, et secun-
FUius autem manel (Joan. vm,55). Dominus aulem, dum pleniludincm temporuni in semetipso provcclu
ul ait sanctus Augustinus, in forma servi, non scr- rus cst Dcum homincin [7rf., provccturus in Deuni
vtis : sed in forina servi Dominusfuit. liomincm]. Hune pcr omnia evangelici sermonis
827 X- Quad vero in ipsa sacralissima incama- niodum lcnuit, ut se Dci Filium crcdere doceret, el<i
tionis Christi origine Deus verus conceptus sit, mul- homiuis Filium praedicare [Id., credi... praedicari]
torum cathoticorum teslimoniis Patrum aflirmari admoncrct ; lqculus ct gerens hnmo universa qua?
potest, quorum pauca hic subjicere curavimus : Dei sunt, loquens deinde ct gcrcns Dcus univcrsa
quia rcs de qua agitur tam clara est et nota, ut non qiuc hominis sunt. > Idcin (juoquc in prooemiocxpu-
multis indigeat lcslibus, cujus tot sunt testes quot silionis Evangclii sccunduin Mallhaeum ° : < Erat
fideles. Dicil ergo bealus Augustinus in libro saepc nainquo primuin ncccssariura nobis, ut unus Deus
iiominalo Enchiridion (cap. 36) : < Nunquid anlea nostri causa homo naliis cognosccretur. > Thcophi-
fuit hoino, et hoc ei singulare beneficium pracsli- lus qiioquc episcopus Alcxandrinus in cpislola Pa-
tum est, quo singiilaritcr promcreretur Deum?, r\ schali hujusniodi de Christi nalivitalc proliilil lcsti-
iieinpe cx quo liomo esse coepit^ non aliud ccepit esse nionium : \ Unus Filius Patris nostriquc medialor,
<iuamDci Filius : elhoc unicusel propter Deum Yer- noc aequalilalein cjus amisil, ncc a noslro consortio
Imni, quod illo susccpto caro factura est, ulique scparatus esl invisibilis Deus [b et visibilis Dcus :
Dcus; [ul| qiicmadmodum est una pcrsona quilibet invisibilis homo] ct visibilis homo, in forraa scrvi
homo, anima , scilicet, ralionalis et caro, ila sit absconditus, et Dominus glorioecoufessione creden-
Chrisliis una persona Verbum ct homo. i Item Ful- tium comprobalus. Neque cnim privavit ctim Paler
gentius in libro catholicae ftdci (Lib. de Fide ad Pe- naluracsuae nominc, postquain pro nobis homo pau-
trum, cap. 18) : < Firniissime, inquit, tene, etnul- p.cr effectus cst : ncc in Jordano fluvio bapli/.alum
laleuus dubites , non carnem Chrisfi sine divinilate altoro appcllavit vocabulo, sed Filium unigenitum :
conceptam in utcro Yirginis, priusquam susciperetur Tu es, inquit, FUius meus dileclus, in quo mihi bene
» S. Hilarius. Hoc procemium,
cujus tamen S. num ila sonal: < Erat namque pj-imumncccssarium
Ilicronymus iwCatiilogo Operum S. HHarii mcminit, nobis, ut UiiigeniliisDeiisnoslri causa honio, idquod
et quqd simililer a Cassiano Lib. vn de Incamat. tujn non cral, gignerelur. >
cilalur, nunc desideratur. Textus vero apud Cassia- 11Uncisiiiciusa dcsunl in Thcophilo.
485 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. - LIB. IV. 186
adora
complacui (Matth. m, 17). > Ambrosius eximius Dei A < Haeretice!desinc judicare judicemtuura.sed
sacerdos, in libro qui est ad virgines, ita memo- in coelis Deum, quem Deum magus adoravit in ter-
rat tt : 828 * Gloriosa virginitas et praeclara fecun- ris. > Item beatus Beda presbytcr in exposilione
dilas. Doroinusmundi nascitur, et nullus est gemitus apostolicaeexhortalionis ad episcopos Ephesiorum
parientis, quia fas erat ut Deo nascente meritum (Beda, in cap. xx Act. aposl.), ubi ait: In quo vos
cresceret castitatis. > Hieronymus catholicae fidei Spiritus sanctus posuit episcoposregereEcclesiam Dei,
doctor clarissimus in lihro ad Eustochium virginem quam acquisivit santjuine suo (Act. xx, 28) : < Non
(Epist. 22, n. 29) : < Dei, inquit, Filius pro noslra dubitavit, inqtiil, sanguinem Deidicere propterunio-
salute hominis factus est filius. Decem [AL, No- nem personae in duabus naturis ejusdem Jesu Chri-
vem] mensibus b in utero, utnascatur, exspcctat,.... sti, prcpter qttam et dictus esl fllius bominis, qui
et ille, cujus pugillo mundus incliiditur [Hier., et est in coelo. Cesset ergo Nestorius filiuro hominis a
tlle pugillo mundura includens], praesepis continelur Filio Dei scparare, et duos sibi facere Chrislos. >
angusliis. > ltem ipsiusincommentariolsaiae (Incap. Dicamus et nos : Cesset ilaqtte Felix Christum in
vii Isa., num. 14) : < Dominus enim virtutum, qui duos filios, vel in duos deos dividere, ne Nestorianoe
es! Rex gloriae,ipse descendit in uterum virginalem, fiat infidelitalis particeps : quia quod Nestorius in
• t ingressus est et egressus orientalem portam. > R I numero personarum, hoc Felix in numero filiorura
!ie:n Augustinus ,,;cujiis supra saepius mentionem facere videtur, unum adoptivum, et alium proprium
fccimus : < Ut aulem, inquit (Serm. SinNatali Do- faciens [ut] Filiuni Dei per unam divinitatcm maje-
viini), bomines nascerenlnr ex D?,o,primum ex om- stalis, in duas dividat potestates , unara propriam,
iiibus Tiatus est Deus : Christus cnim Deus, et Chri- alteram nuncupatlvam. Nonne, quoeso, hi omnes
slus natus ex bomine, non qn.T.sivitnisi matrem in quasi prophetico olim spiritu , ad confulandas blas-
t;rra, qui jam Patrem habebat in ccelo. Natus ex pheinias luas, haec dixerunt ? Tu enim Dominum
Deo, per quem facli sumus; natus ex Virgine, per 829 noslrum Salvatorem fateris Christum esse ;
q ie:ii reformaremur. > Itein ejustcm in epistola Deum vero negas. Ncc hoc solo conleritus es, nisi
arl Volusianum (Episl. 157, cap. 4) : < Et ipse Moy- etiam et servum eum afltrmares esse condilionatem:
ses ct cocleri prophetoe veracissime DominninChri- illi vero omnes, quos praenominaviraus, et alii his
stum prophetaverunt, et ei gloriam magnam derie- multo plures catholicl viri Christum Dominura Deum
riinl: huncnon tanquam Patrem si i [\uq.. lanipiam verum proedicaverunl. Illi beatam Yirginem Mariam
parem sibi], ncc in eadem miraculoriim p itenlia su- Dei genitriceni aflirraant; tu vero non tantum homi-
periorem, sed plene [Aug., plane] Domimim Deum nis, quem Christum norainas, sed servi cujusdara
omniurft, et hominem propler homincm faclum "* genitricem impia novitate credere et proedicare vi-
venlurum praenuntiaverunt. > Ilem Gregorius Nazian- rieris.
zenus (Orat. 58, in Christi Naliv.) : t Cum ergo, XII. lnstiper et auctoritatem nostroefidei poscis a
inquit, processisset ex Virgine Deus in ea, quam nobis, qui credi possit verum Deum esse hominem,
assumnserat, huniana natura , unum e duobus sibi qui ex utero virginali natus est. Dicis enlm : < Qua
invicen. contrariis existens carne ac spiritu, aliud in auctoritate, idem homo Dominicusex utero malris
Deum assjmitur , aliud deilalis graiiam praeslat. > verus Deus conceptus, et venis Deus natus a nobis
Item bealus Cyrillus contra Nestorium (Epist. 4, ad praedicatur, cum sit nalura verus homo, et per om-
Nestorium) : < Neque enim, inquit, primo natus est nia subdltus Deo?> Si auctoritalem quaeris quare
homo comiiiunis de sancta Virgine, et tunc deraum Deum verum praedicemus qui natus est ex Yirgine,
inhabitavil in eo Verbum : sed in ipsa vulva ulero- habes in superioribus multorum Patrum, quos po-
que virginali se cum carne conjunxit, et sustinuit suimus, non contemnendara auctoritatem. Tamen si
generalionem carnalem carnis suae [AL, carni suae illorum auctoritati credere renuis, vel ipsius sancti
nalivitatem suam faciens]. > Pelriis quoqtte Raven- Spirilus, per quera et de quo illa mirabilis Filii Dei
nensis cpiscopus in eadem epistola unde paulo ante nr con«eplio in ulero virginali facta est, crede, cujus
posuimus exemplum c : < Yerbum, inquit, caro fa- advenUim quaerenli Virgini quomodo fleri possint
ctiim est, ut liomo carne promoverelur in gloriam quae ab angelo dicta sunt ei, idem archangelus Ga-
Dei, nou ut Deus in carnis verteietur injuriam : sicut briel a Deo niissus eidem Virgini praenuntiavit. Nun
dicit Apostolus; Qui se jungit Domino, unus spiritus- quid aliud potuit angelus nuntiare, nisi qttod ilti a
esl (I Cor. yi, 17) : Et quomodo non, quando se Deq qmnipotente mandatum erat? Quid dicit ange-
jungit Deus homini, unus estDeus? >El jjost pauca; lus? Spiritus sanctus superveniet in te, et virlus At-
» S. Ambrosius; polius auctor incertus sermonis bns infantes in utero gestari solent. Auctorum supra
111 in Natali Domiiii, n. 4, inier Opp. S. Au- viginti testimonia in hanc sententiam indicat Balu-
gustini. zius in noiis ad epistolam ad Fortunalum :
t>Decemmensibus. Ita etiam tegebat Martianaeus. nos multo pluraCypriani eorum afferre possemus, qui non
Vulgali alii omnes, ait doctissimus Vallarsius in no- nisi novem enumerant. Vide etiam erudilam adnota-
vissima edit. Oper. sancti Hieronymi nostrique mss. tionem in hunc locum doclissimi Gazoeiad Cassiani
codices habent novem. Quanquam alibi non ignora- libri vn de Incarnat., cap. 56, nol.
nms decem recenseri, non abs llieronymo tantuin, c Yide supra, col. 177.
scd ab aliis etiam scriptoribiis aiitiquis, menses, qui-
187 B. F. ALBINISEU ALCULMOPERUM PARS III. 188:
fissimiobumbrabit tibi : iatoque quod nascetur ex te A A quaecunque hanc fidem de Christo Jesu a sanctis
sanclum, vocabiiurFilius Dei (Luc. i, 55). Dum ante Patribus promulgatam subvertere nilitur ; nec nohis
ab angelo diclum est : Erit enim magnus , ei Filius laudem quaM-enles, sed calholicam fidem defenden-
Altissimi vocabitur (Ibid., v. 52), modo dicit: Filius tes, parati salisfacere, quantum nobis divina dona-
Dei; ut quem antea Allissimum dixerat, modo Deum veritgralia, omni poscenli nos rationem fidci, cre-
ostenderct. De Joanne dicitur ab eodem angelo : dcnlcs sanctorttni Pairum testimoniis, et evangelicae
Magnus erit coram Deo (Ibid. v. 15). Hic cnim dici- auctorilali, sensus noslros subjicienles; praedicantes
tur magnus ad distinclioncm illius : et Fitius Allis- vertini Deum conceptum essc et natum Chrislum
simi; ut inlelligeres, aliler Joannem magnum dici, Dci Filium : dicente sancta synodo Chalcedonensi :
aliter Jesum, qui prcenunlialus cst ab angelo. Illc 830 Sequamur Patrum nostrorum sententias,
liomo maguus, liic magnus Dcus : idcm crgo Filius tiiium cl eumdem confitentes Dominum Jesum Chri-
Altissimi qui in utero virginali conceplus cl natus sttini, convcnienler cdocenlcs , perfectura eumdem
est, idem homo in tcmpore crealus cx maire qui divinitale, cl perfectum eumdem incarnatum Deum :
Deus est anlc lcmpora natus ex Palre. Si igilur ul ipsa Veritas in Evangelio ulrumque se dicit, et
idem homo qui Deus, el Idem Deus qui homo, desi- Filiuni Dei et filium hominis ; ait enim caeco: Tii
nal omnis hacretica pravilas, vcl homincni htinc pu- R " credis in Filitim Dei? et intcrroganti quis esset, re-
ruXncredere , vel scrvum procdicare conditionalein, spondit : El vidisli ennt, el qui loquilur tccum, ipse
vel in duos dividcre filios, quem angclica adnunlialio esl (Joan. IX, 35, 56). Item ubi ait : Citm venerit
unumesse Dci filitim praedixit, tit in traclatu praefati fttius hominis in majestate sv.a(Luc. ix, 26). Naturas
Bedaeprcsbyleri legilur (cap. 1), quem in Lueaescri- in Christo dtias confitemur, et duas operationes;
psit Evangelium : < Homo, inquit, asstiniplus in unam taraen divinitalem, non duas. Sicut enim cum
Deura clarificatus cst ea claritatc quam Ycrbum Dei dicimus : liomo vidit, non lamen totus homo vidit,
liabuit priusquam mundiis cssel apud Palrcm, hoc sed oculi tanlummodo : sic cum dicimus , Deus pas-
cst, ut idcm Filii nomen cnmilcmCbristi pcrsonam" sus csl, sed carne sola. Alia cnim sunt opera in hu-
homo Deus [Beda, liomo cum Deo] plcnus gralia et mano corpore c pilis, alia pedum; uam unumquod-
veritate sortirciur. > llcm in eodcm traclalu : que membrum tiabct et opus suum speciale, sed
< Ideoque el qttod nascelur ex te sanctum, vocabilur tiiunn cst corpus, et iinus homo, in quo operantur
Filius Dei. Ad riisliiiclioncm nostrae sanclitalis Je- capulet pedcs , anima regcnte el vivificante. Aliter
sus singulariter sanclus nascilurus asserilur. Nos cnim sentit livorem coipus, aliter animus verbttm
quipjte, clsi sancli efficiamur, non lamcn nascimur. Q (lurum, tamen iinus cst homo : sic est unus Deus,
Ille autcm solus veraciler sanclus esi, qui, ut ipsam qui passus est ct non passus; passus est in humani-
conceptioncm nalurae ccrruplibilis vinceret, ex com- la:c, et non passus indivinitate. Unde et unus Filius
mixlione carnaliscopiilacconceplusnonest. Sanctum, Dei in una persona ct duabus naluris digne pieque
inqiiit, vocabilur Filitts Dei. Quid hic dicis, Nesto- confilendus est. Sine Deo Verbo segregalo carnis
riane, <jui bealam Mariam negans Dei esse gcnitri- nattira non est concepta in yirginali utero; sed inef-
cem, apcrlam niteris impiignare veritatcm. Ecce fabiliter Dci Verbum uniluin cst carni, ut vere et
Deum dixit supcrvenlurum , Dei Filium nascitu- inconfuse perfectus fieret homo : unde eum homi-
rum : Quomodo crgo atit Dci Filius Deus non est: nem simul et Deum confitemur habentem in seipso
ant qu;e Deiun cdidit, <iuomodoOEOTOXO», id cst, Dei utrumque, et naturam Verbi, qua Deusest, et natu-
gcnitrix non cssc polcsl? > ram carnis, qua idcm Deusbomo est. Totus ctper-
XIII. His ct hujiismodi teslimoniorum auclnritali- fectus Deus in homine , et perfectus homo in Deo :
lnis suffulti nibil aliud de Christo credimus vel prav- unus Deus et unus homo, eliam et tintis Christus.
ilicamus, nisi illa quac sanclissimi Ecclesiarum Dei Qui contra hujits fidei veritatem venire tenlave-
doctorcs nobis tradideruiil, omnesque novitates vo- rit, nullatenus catholicus, scd schismalicus aesti-
biscuui cxsecrantes et contradicenles omni doctrinae, inandus est.
LIBER QUINTUS.
LIBER SEXTUS.
I. Subllmitas apostolicoe auctcritatis tcrrere de- tatis sequacibus Christo injicere tentat debitam ser-
bttisset istcs adoptionis vcl nuncupationis in Chrislo vitutem, et conditionale servitiura , et necessariam
asserlores, ut tacerent, quia omnes novitates vecuni 13 subjectionem : dttm omnes evangelicae paginae et
cunctis cathnlicae fidei filiis sub anathemalis terrere apostolicaeScripturae Christum veraciter Dorainum
interdixit. Sed obstinata mens nullis terreribus Deum, atque Dei Filium apertissime lestentur. Nec
emqllita a suooperversitatis pertinacia conapescilur : alicui sanclorum tanta fttit latiludo sapientiae, vet
nec eorum damnationis exemplo semetipsa corrigere tam grandis eloquentiae copia, ut laudem et gloriam
cural, qui anleactis temporibus novas sectas, apo- Christi Dei digne potuisset enarrare. Superat enim
stolicisque tradilionibus conlrarias inlroducere ten- oranera sensum rationalis crealuroe hujus mysterii
tarunt. Ita enim nec isti, qui bujus novitalis inlro- magniludo, quo Dei Filius in unitatem personae hu-
ductiones fidei caiholicoeinserere conantur, se pia manitatis naluram assumere dignalus est, et iuter
humililatis consideralione in ovile universalis Eccle- homines homo Deus conversari, qui in ccelis adora-
siae per apostolicae fldei unilatem revocare student. lur ab angelis : quem infelix istorum temeritas de-
Et non solum male prolata salubriore sensu emen- bitorem servitutis, vel conditionalem servum nomi-
dare non consentiunt : verura etiam pejoribus sc nare non metuit, et infiraa quaeque nomina Redem-
ttenuo implicare erroribus contendunt. Unde et iste plori noslro Chrislo, Deo vcro, et Regi regum, Domi-
Felix infeliciore audacia, cum coeteris suoeperversi- noque dominantium imponcre pracsumit.
201 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LD3. VI. 202
839 II- Quod er8° Christum debitae servitutis; A HI. Hlud vero quod ais : < Hlum propler ignobilf-
necessitate conslrictum esse contendis, dic, oro, ini tatem beatoe Virginis, quae se ancillam Dei humili
quo fuit Christus Jesus debitor ? Nunquid peccatai voce protestatur, servum esse condilionalem. > Si
habuil, ut propter peccalorum remissionem debitor sanclissima virgo Maria juxta vestram lemeritatem
esset? Nam in oratione Dominica debita pro pecca- conditionalis est ancilla, ergo nobilior est Sara se-
tis ponuntur, sicut solemus ex praecepto ipsius Ve- cundum apostolicam auctoritatem, de qua ipse do-
ritatis quolidie decantare : Et dimilte nobis debitai clor gentium ait : Scriptum est quoniam Abraham
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostrisi duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de li-
(Matth. vi, 12). Unde et mox hujus petitionis reca- bera. Sed qui de ancilla, secundum carnem natus
pitutatio subjecta est, ut intelligeretur de quibus; est, qui autem de libera, per repromissionem(Gal. IV,
dixisset debitis; ait enim ipse Dominus in sequenti- 22, 23). Et postpauca: Sed quid dicit Scriptura?
bus : Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimit- Ejice ancillam el filium ejus : non enim hwres erit fi-
tet et vobis Pater vester ccelestisdelicta vestra (Ibid. lius ancillw cum filio liberw (Ibid. 30). Forte et apud "
14). Et ubi unus evangelisla dicit, debita nostra, ibi te nobilior est Isaac quam Christus : qtii apostolico
alius pro debitis peccata ponit (Luc. xi, i). Si de- testiraonio de libera natus est, et Christus, ut tu as-
bitor est, qui et peccator.ut evangelica veritas osten- B seris, de ancilla : et omnes adoptivi filii Dei qui
dit, nunquid etChristiis peccator fuit, ut debitor dici sunt, nobiliores sunt Christo, de quibus ipsa Yeritas
debeat? nisi forte alio sensu debitorem vetis intelli- ait : Jam non dicam vos servos, sed amicos (Joan.
gere, anteacli videlicet cujuslibet beneficii remune- xv, 15). De quibus et praedicator gentium ait : Misit
ratorem. Quid vero hoc ad Christum pertinet ? Nun- Deus spirilum Filii sui in corda nostra clamantem,
quid primum fuit homo, et postea singulari benefi- Abba pater. Itaque jam non est servus, sed Filius.
cio in Dei Filiura electus esse credendus est, ut hu- Quod si Filius, el hwres per Deum (Gal. iv, 6). Di-
jus tanti beneficii debitor sit dicendus? Nonne in cis: < Quid potuit de ancilla nasci, nisi servus? >
ipso conceptii Deus verus, et verus Dei Filius Uhi est intelligentia tua, non considerans multa
conceptus est, et in unam personam duarum na- animantium genera de terra esse creata, et pluri-
turarum facta est conjunctio in ipso utero vir- mas piscium diversitates ex aquis ? Quomodo ergo
ginali, in tanta personae unitate, ut hic totus, qui viva creatura ex insensibili, id est, tcrrae vel aquae
exvirgine natus est, indubitanter dici et credi de- natura creafi poterit? Vel quomodo de putvere arbo-
beat unus verus Filius Dei. Alibi quoque in Evange- res, et de 840 arboribus flores fructusque nascun-
lio de debitore dicitur : Duo debitores fuerunt fene- tur? Quare non tantum pulvis de pulvere nascitur,
ratoriuni(Luc. vn, 41).Quihic debitores intelligendi IC sicut dicis, qtiod nil potuisset de ancilla nasci, nisi
sunt, nisi cujuslibet pacti necessitate injusfenera- servus. Ut interim beatam Virginera ancillam nomi-
toris obligati, quorum nihil de Christo pia credulitas nari non negemtts : tamen concede omnipotentiae
perinittit dici? Quod vero ais conditionalem esse divinae, ut de ancilta creare potuisset qttidquid
servum : qtiaecatholicae aures hanc tanlam blasphe- placuisset suae ineflabiti voluntati, nisi forte re-
miam patienter sufferunl, ut Christus Dei Filius vili sistere velis Deo, [et] dicere : Nolo ut aliquid
conditione el dura necessitate servus sit Dei Patris? aliud flat dc ancilla, nisi servus tantum. Sed revera
Quid ergo dicis de Adam? Ulrumiiam libera digni- Chrisius solus, ut Propheta de eo proececinit, inter
tate, vel servili conditione creatus sit? Si conditio- morluos liber est inventus (Psalm. LXXXVH, 5). De
Jialis servus formatus est, quomodo est iraago Dei? qua ejiis gloriosa liberlate beatus Cassiodorus in
Vel ubi liberum illius arbitrium fuit? Aut quid pec- octogesimi septimi psalmi exposilione ita dicit :
cando perdidit ? Si vero liber, quomodo non multo < Solus enim iri.er mortuos liber fuit, qui ipsa quo-
magis Christura, in quo Divinitas omnis corporaliler que mortis claustra confregit : ipsius enim tantum
habitabat, libera dignitate, non conditionati servitio mors libera, quia et voluntaria fuit, qui poteslalem
ex regiae nobilitatis Virgine natum esse credendum hubebat ponendi animam suam, et iterum sumendi
est? De quo beatus Augustinus in epistola ad Con-' eam (Joan. x, 18). Sed cum ille esset inter moriuos
sentium (Epist. 205, n. 12) : < Assumpsit, inquit, liber, aestimatus esl tamen a dementibus, sicut vul-
formam servi non Domini mutando naturam : im- nerati dormientes. Vere autem dictus est Dominus
pertiendo Doininicam gratiam, non servilem inju- liber, qui humanum gentts liberare dignalus est : >
riam retinendo. > Si enim humana nobilitas alicu- quem tu forte per hoc servum esse conditionalem
jus momenti vel dignitatis aestimanda cst, quis no- calumniaris, quia hiimanum genus benevota suae
bitior ipso David rege, ex cujus semine quasi de re- obedientioe stlbjectione liberum fecit. Sed longe ali-
galis excellentiaenobilitate, non servilis condilionis ter beatus Gregcrius in Iibrq Moralium vigesimo
ignobilitate Christus nasci voluit in mundo ? Si ad tertio de hac eadem liberatione, unde loquimur,
Deitatis gloriam respicis, quis Dei Filio , qui in scnlire probatur » : < Mediator, inquit, Dei et Iiomi-
duabus naluris unus atque idem fuit, oequari potest, num Jesus [Greg., homq Christus Jesus] in ee raise-
ctti nullus sanctorum nobilitale vel libertate, vel po- retur hominis, quo forraam hominis sumpsit: qua
testatis privilegio simitis esse potuit vel poterit? misericordia redempto [Idem, pro redempto] ho-
« S. Greg., lib. xxivMoral., cap. 3.
PATROL. CI. 7
205 B. F. ALBINISEU ALCUIM OPERUM PAfiS Hl. 304
hiine dicit Patri: Libera eum, ut non desccndat in iA Ut in nomine Jesu omne genu flectatur, ecekstnm,
corruptionem (Job. xxxiu, 24). Sicut jam supra terrestrium et infernorum, et omnis lingua confitealur
diximus, dicere ejus est, libera eum hoininem, natu- quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Pulris.
ram hominis assumendo liberam demonstrare. Ex ea Si jam Dominus est Jesus, et in gloria est Dei Pa-
quippe carnc, quam sumpsit, eliam hanc ostendit tris, id est, iu divinilatis majestate, ergo conriitiona-
liberam , quam redemit. Quae redempta videlicet lis scrvitii jugo subjectus uon est: sed, sicut beatus
caro nos sumus, qui cognitione nostri reatus astrin- Pelrus princeps apostolorum ait: Profeclus est in
gimur, sed mcriiatoris lanli aequitate libcraniur, si- ccelumsubjectis sibi angelis et potestatibus, et virtuti-
cut ipse ait : Si vos Filius liberaverit, vere liberieri- bus (I Petri m, 22). Quod et idera Psalmista prae-
tit > (Joan. vin, 56). Niraium ergo ingratus videris dixit mullo ante fulurura : Minuisti, inquit, eum
liberatori humani generis, qui toties illum non so- pauio minus [ab angelis], yloria et honore coronatti
lum absolulc servum appellari dicis, sed etiam con- eum, et constituisiieum super opera manuum tuarum.
ditionalem servum teslaris : dura conditio durara Omnia subjecisli sub pedibus ejus (Psal. vm, 6). 0
dcmonslrat necessilatera, non volunlariae munus gloriosa obedieutia et omni laude dignissima, quae
oberiicuiiae. in tantam divinaepotestatis magnitudinem sublimala
IV. Scd et inter caelera, quo te vagus sermonis B 1 est, ut super omnia opera Dei consliluerclur! Item
tui perduxil lextus, eliam ad hoc pervenisti, ul di- in alio loco Apostolus : Qui tradidit semetipsum pro
cercs duo genera servitulis csse in creaturis, volun- nobis oblalionem et hosliam (Ephes. v, 2). Ln hoc
tarium quidein el coniiilionale, quia, inquis, omnis quod ait : Tradidit semetipsum,voluntarie se traden-
crealura votuntale seu necessitate per condilionem tis, non condilionaliter servientis, ostendit affecfum.
Deo servil. Plane omnibus patet inferius esse genus Dicil et ipse David sub persoiia sancloruin : Volun-
conditionalis servitii, quam volunlarii, sub quo in- tarie sacrificabo tibi (Psal. LIII, 8). Si sanclerum sa-
feriori gradu irapia lcraerilate Cluistiini computare crificia, quae Deo solent offerri, voluntaria fuisse
non limes, sicut ex tuis verbis jam amea ostcndi- manifestum est, quoraodo hoc solum sacriflcium, in
mus. tn quo etiam gradu condilionalis servilii, et quo tolius mundi redemptio est, pcr nccessitatem
ipsum diabolura posuisti dicens : Nempe diabolus fuisse calumniaris, et non pcr volutilatera sponle
tervus Domini per condilionemin sacro eloquio dici- seipsura oflercntis? sicut idein propheta in alio loco
tur. Videsne quo le tua perduxit blasphemia, ut uno ait : In capite libri scriptum est de me, ul (acerem ve-
servitutis genere Christum et diabolum computares: lunlatem luam : Deus meus volui, et legem tuam in
nec ipsum Chrislum consentires voluntaria obedien- medio cordis tnei (Psal. xxxix, 8). Votui, inquit, non
tia Deo Pairi deservire in diebus carnis suae, sed " sicut tu soles dicere, debui (debita enim ais ser-
condilionali necessitate, sicut diabolum. Nunquid vilute) Deo Patri subjectus esse. Quod quidein de-
non omne Christianorum servitium in religione bitum et conditionale servitium, ab ecclesiasticaeri-
sanctitatis voluntarium Deo debet esse magis quam dei veritate omnino alienum esse dignoscilur. Calho-
necessarium, in tanlum, ut voluntas bona proopere licanaraque verilas in uno eodemque Christo credit,
computetur, quamvis aliqua necessitas operandi et confiteiur secundum veram substantiam carnis, om-
impediat facultatem? Addis adhuc de conditionali nes ejusdem carnis, quas suscepit, inflrmitates vo-
servitio Chrisli haec verba : « Nunquid, ais, qui ve- hmtarias habere Chrislum, cura voluisset. Volunta-
rus esl Deus, flcri potest, ut conditione servus Dei riain naraque et veram famem, cum esuriens ad fi-
sit, siciil Chrislus Dominusin forma servi, qui mul- culneam veniret: voluntariamet veram lassitudinem,
tis modis multisque documentis, non lantura pro- ctini fatigatus ab itinere super puteum sederet; vo-
pter obedientiam, ut plerique volunt, sed etiam et luntarium et verum vulnus, cum militis lancea per-
per naturam servus Patris el filius ancitlaa ejus ve- cuteretur in latere; voluntariam et veram mortem,
rissime cdocetur? > Quod quam absurdum sit, et cum inclinato capife spiritum emisisset in crtice;
quam incptura hoc de Deo, Dei Filio, ac Deo vero in voluntariam et veram sepulturam, cum eum deposi-
eredere piorum ignorat nemo. Inlcr plerosque, quos luiii de ligno Joseph et Nicodemus ponerent in se-
dicis Chrislum putare per obedientiam servirc Deo, pulcro. Has enim carnis omnes inliraiitaies volun-
unus quidem est beatus Paulus apostotus doctor tarias quidem, sed veras Chrislus habuit, quia car-
gentium, qui ait: Christus obediens Patri usque ad nis humanae naturam, iion in phanlasia, sed in ve-
mortcm, mortem autem crucis, propter quod et Deus ritate suscepit: quas passiones propterea in carne
exaltavit illum , et dedit ei nomen quod ett super voluntarias habuit, ut in veritate carnis divina po-
omne nomen (Phitip. n, 8, 9). Servus conditlonalis tenlia, quae nec pati potuit aliquando nec mori, in-
non est super omne nomen, sed inferius filiorura firmitatcm morteinque devinceret, et carnem suam
nomine. Filii quippe nomen omnibus sanclis, Dei in vitam virtotemque perpetuam suscitaret: quem tu
dignalione, communiter donatum est. Quod est ergo aeiernaesubjectionis servitio opprimere niteris.
llud excellentius caeieris nominibtis nomen, quod V. Dicis enim : Vel in qua forma erit in aeternum
Christo a Deo Patre, Apostolo teste, datum essedi- Palri subditus, si inter divimtatem ejus et humani-
citur, piopler obedientiaemirabile 841 sacramen- tatem nulta differentia nullaque inwqualitas fore cre-
tinn? llluri scilicet quodidem ipsesubjungit dicendo: datur ? Dicimus ilaque in Deo Christo duas esse
205 DOGMATICA.- ADY. FELICEM LIBRl YII. — LIB. VI. 206
naturas proprias : unam Deftalis, alteram humani- ,A indultiirus sit id quoqtie nos esse quod non sumus.
tatis; sed veram in co dtvinitatis gloviam credimus, ne Yitoeenim humanae atque morlis finis est resurre-
nuncupatio sol.i divinitatis, a te nuper introducta in ctio : et certissimum militia» stipenriium est incor-
tmmana nattira a divinitatis natura segregata, in rupta aeternitas, non ad poenac perseverantiam ma-
ttttos deos firtei nostrae divideret professionem ; sed nens, sed ad perpetuae glorioe fructum j'ucunditatem-
umim confilemur Deum sub proprietate duamffl na- que non desinens. Cum igitur hoccnostra terreno-
turariim, qui judicatiirus est mundura forma, qtia rum corporum origo in habitu naturoe potioris ex-
videri poterit ab omnibus, quam conditionaliter tu eedat, et conformis glorioe Dominici corporis fiat;
asseris Deo Patri stibjectam esse : aliter inteltigens Deus in forma servi repertus [AL, perpetuus], licet
illius fofmoesnbjcctionem ; atiter sancli Patres, qtii jam glorificatus in corpore sit, secundum quod in
aftiori sensu, sancto Sjuritu inspirante, divina my- forma servi sit, tamen conformis Deo non erit: ut
Steria considerare valnerunt. Sed beati Hilarii cla- qui nobis formam glorificati corporis sui tribuit
rissimi doctoris tantummodq sensus sufficiat pnnere, [HiL, tribuet], ipse corpori suo nihil ultra possit,
in commune praestare. » Haec
qui undeeimum calholicw fidei tibeltum roaxime de quam nobis ac sibi sit,
hujus subjectionis dispntatione consummavit: < Pri- " itaque testimonia sancti Patris Hilarii de subjeetkme
mum, inquit (Lib. xi de Trinit., num. 50), commu- Filii, quam tu debitam aeternamque asseris : vet
nem sensum interrogo, ufrura ntinc subjectionem etiam de clarificatione corporis in divinitatis gloriam
ita inletligendara putemus, tanquam servitutem do- ejusdem Doinininostri Jesu Christi, quod ex Virgine
minatui, aut infirmitatem virtuti, aut honori inhono- assumpsit, dicta sufliciant.
ratiqnem, contrariis qualilatibus subditis [HiL, sub- VI. Nunc operae pretium est aliqtia ex sanctorum
dimus], ut Filiiis secundum haec Deo Patfi sit dissi- doctorum libellis testimenia prqferrejjpifc^ueiiam
dentisnaturaediversitateabjectus[//i(.,subjectus]?... Contrario sensu flectere ad tuaepartu^t^irririationem
Nihil itaque nunc aliud subjectionis significatio, quam niteris, quae oranino tibi esse adifeg«rrjar et tui er-
mysterii demonstratio est.» Et in sequentibus (Num. rorts sectae valde contraria intelligeritur. Insuper et
40) : <Non alia itaque subjcctionis causa 842 est> quaedamcalliditatis tuae nequitia sterahis, quaetuam
quain ut omnia in omnibus Deus sit, ntilla ex parte hoercsira damnare videnlur : quaedHkfn'yero consueta
terreni in eo corporis residente nalura, ut ante in tibi versutia immutare non limes, urfeJEibris beati
se duo [HiL, duos] contincns, nunc Deus lantum sit; Hilarii fecisse videris : ubi ilte praecipuus doctor et
non abjecto corpore, sed ex subjectione translato ; catholicus ait a : Potestas dignitatis non amittitur,
neque per defectionem abolito, sed ex clarificatione (Q tii omnino perversissime dicis : adoptatur : ubi bea-
mutato. Actjui.rcns sibi eo [IliL, Dee] potius homi- tus Hitarius ait, adoratur. Carnis equidem a Magis
nem, quam Deum per hominem amittens : subjectus humiUlas adorata est, et mysticis munerum speciebus
vero ob id, non ut non sit, sed ut omnia in omni- honorata, non adoptala : quod perspicue ex anlece-
bus Deus sit. > Item paulo post de clarificatione dentibus verbis ejusdem doctoris intelligi potest, ubi
ipsias Domini; qua se in Evangelio testificatur ctari- ail, quod tu ipse posuisti, in pannis adhuc Deus ado-
flcandum esse, ubi ait: Nunc gtorificalus est filius ratur. Idem ipse, qni in cunabulis jacuit, ab angelis
hominis (Joan. xm, 3t). < Glorificavit eum, inquit Christus Dumintts praedicatur, ct a Magis Deus ado-
(Num. 42), in se Dcus, ut quia j"ara regnatin gloria, ratur, non*a Patre adoptatur in Filinm. rn quo loco
quaeex Dei gloria est, ipse exinde in Dei gloriam Certissime de Magorum adoratione idem Pater Hi-
transeat; in se enim Deus eum gtoriflcavit, id est, terius disputat, non de paterna adop:ione, quam tu
in ea natura qua Deus est quod est, ut sit Deus om- pravissime huic toco inserere conaris. Sed et cum
nia in omnibus. > Item paulo post (Num. 45): <Et testimonium de disputattone beati Augustini posuis-
in eo quidem, ait, quanta furoris haeretici stullitia Ses, quam habuit cum Feliciano Ariano episcopo b,
est, desperare id de Deo, quod humanis suis pedibus subdola calliditate quaedam in media sententia ta-
[Leg,. spebus] blandiatur: et quod hominem [Leg., in D ctiisti, qUae tuae parti videntur contraire, ubi ai'
homine] Deus potens sit, id in seipso efficiendo in- (Cap. 6): J Filierum namque adnptivi alii, natura.es
firmus sit- Nec sermo istud, nec sensus rationis ca- atii sunt: hi qui genili ab initin filii sunt ac prnprii,
pax loquitur, ut naturali quadam necessilate ad con- illi primo alieni, post filium [AL, filii]; cura 843
sulendum nobis obnoxius Deus sibi nihit afferre bea- per adoptioncm in familiam videntur ariscisci. > Ca>
titudinis possit: non quod profectu egeat, qui iroper- tera vero quaeposuisti in eodem Ioco, ex sensu hae-
turbatse naturae virtutisqtte sit, sed quia per disj>en- retici idem beatus Augustinus dixit, non ex suo, cum
sationem et sacramentum magnae pietatis, qui Deus quo disputalionem de fide catholica habnit, licet tu
est, et magnus est [HiL, et liemq est], impqtens non intellexisses ex ciijus persona dixissct qnod po-
sibi sit, lioc est, totum proestare [HiL, hoc se totum Suit; sic enim ait : < Quid igilur ? dicis ex substantia
praestare] qued Deus est, cum nobis non ambigue Patris, credo, nasci Filium ucquivisse, nc ingenitum
S. Ililarius lib. n de Trinitate, cap. 27. De vera t Hanc disputationcm vide inler Append. ad Opp.
lectione tuiji.is tcxlns apud S. Hilarium etiamnum beati Augiisii.ii. Tribuilur ibidem huec disputatio
haerent eruditi critici, antiquis codicibus discrepan- Vigilio Tapsensi.
tibus. De oua re hic uobis non licel esse prolixis
207 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 20*
Patrem Filii generatione videamur dividere: > et A i investigatur, hoc fides credat, intelligentia non requi-
reliqua, quoe ibi posita sunt, quae certissime illius rat ? Singulare enim est hoc et sine exemplo my-
haeretici sensui conveniunl, non sancti Augustini. sterium.
Sicut ct illud solila libi pravilate immutasti, ubi VII. Dicis quoque humanitatem Filii Dei extrin-
lihro (Loc. eit., cap. 10) : impassibilis in suo, passi- secus factam quasi alienam ; vet magis ipsum Filium
bitis in nostro , tu ponis : impassibilis in suo, passus Dei extrinsecus factum, sicut te scribente
legimus.
in alieno; quasi corpus suum, quod sili propriura < Haesunt, ais, sententiae praefali egregiique doctoris
fecitFilius Dci, alienum esset a se. Quod ilaque no- Augustini, non de hurnanitate Filii Dei, in qua ex-
nien alieni oinnino contra teipsum ponis ; ulrumque trinsecus factus est, non de substantia Patr.s subsi-
enim non potcst esse: caro Christi aliena, et ado- stens, sed ex carne matris et natus est. > Quomodo
ptiva Filio Dci; quia dum adopialur in Filium, nul- Filius Dei est, si extrinsecus factus esl ? Filius Dei
latenus alicnus erit ei qtti se adoplavit in Filiuin, aeternaliter natus est de Patre, quein Iiic dicis ex-
sed in Filii dignitatem assumptus cessabit alienus es- trinsecus faclum. Si de hiiinaniiat- ejus hoc tibi
se. Christi vero humanitas nunqttara aliena fuit, nec placet intclligi, ergo eumdem dicis nobiscum Filium
aniraa, nec corpore, divinitatis suae, ab initio con- Dei, qui ex Yirgine natus est. Tamen S. Cyrillus
ceptionis et n.ilivitatis in proprietatera unius jier- B y nullatenus de homine Cbristo hoc consentit, scilicet
sonae assumpta, ut verus et proprius in duabus sub- quod extrinsecus factus sit quasi alienus, vclut
844
stantiis csscl Dei Filius. Et quare tacuisli quod in "' indumentum quoddara divinitalis ; sed omnino in
eodcm libro de clarificaiione corporis Christi et de duabus naturis proprium esse et perfeclum Filium
unitate divinilatis legitur, ubi ipse praefalus doctor Dei affirmans, dicit in illo libello quem contra Theo-
ait(Loc. moxcit.): i llaqueglorificatacaromajestate, doretum scripsit : < Non hominein assumptura dici-
dum majeslashumilis[Aug., humiiiaia] doceturinca»- mus a Deo Verbo, et copulatum ei secundum babi-
ne. Sed uiriimquenondeduobus Christis,ut putas, sed tum extrinsecus adinvenlum, sel potius hominem
de uiio alque codem ipso, quem post partum Virginis eum faclum esse decernimus. > Item ejusdem unde
Deum et liominem novimus, nos certum est praeui- supra : < Sed licet, inquit, nomiaemur templa Deum
carc. > Et pa.ulopost (Loc. cit. cap. 11): < Cnus inhabitantem habentia per Spiritum [CyrilL, templa
aulem alque idein Christus est, qui el injurias lotus Dei, cum habeamus Deum inhabilantem per Spiri-
[Aug., totiens] pertulit, et actus in profundum [Idem, tum], attamen allerum novimus modum sacramenti
in jtrofundo] non mersit. Ex hoc pacto in mediatore secundum Christum. Unitam enim Deo Verbo secun-
Dei et honiiuuni, injuria assuiiipli corporis affectam dum veriiatem carnem asserimus cum anima utique
fatemur deilatem, sicut majestate diviniiatis glori- (* ( rationali. > ltem in eodem (Cyrill. in Explan. xn
ficatam iiovimus carnem. > Sed haccomnia quaepas- cap.) : < Qui igilur dividunt sutsistentias post uni-
sus est pro liumana salute mundi Salvalor, non, ut latem, et particulariler ponunt utrumque, hoc est,
lu vis, debita necessitate, sed libera volunlate pas- hominem el Deurn, subintelligentes copulationem in
suro, idem Paler in eodem lihro lestatur, dicens in- eis quae secundum solam dignitatem est, duos mo-
ter caeiera (Cap. 14): < Sensit igilur, inquit, mortem dis omnihus statuunt filios, cum Scriptura divinitus
divinilas Cbristi participatione huinani affectus, que.n inspirata unum dicit Filium alqi:e Dominum. Quo-
sponle susceperat; non naturae suaepotenliam per- circa post ineffabilem tinitatem sive Deum nomines,
didit, per quam cuncta vivificat. Sic in sepulcro Emraanttel incarnaturn et Deum factum intelligimus
carnem suaro commoriendo non deseruit, sicut in ex DeoPatre Verbum : s-ivehominem dicas, nihilo-
utero Virginis connascendo formavit: et sic in utro- minus in mensuris huraanis participatum dispensa-
que et nasci et mori non coactus a'o altero, sed spon- tive cognoscimus [CyrilL, sive Emmanuelem; et in-
te voluit, ut hoc eum constet perlulisse quod fecit. carnatiim et inhumanalum Deum nomines, nos Dei
Nec ideo non patientem, quia ipse faciebat; nec ideo Patris Verbum accipimus : sive hom'.nem dixeris,
non facientem, quia non alius tolerabat. > Hancquo- nos aeque illud ipsum (Dei Yerbtim) quod per dispen-
que mirabilem et ineffabilein in Filio Dei unilatem D > sationem mensuris humanitatis sese demisit, agno-
naturarum in persona et potestale mens humana scimus]: factum vero dicimus patpabilem, qui im-
credal, non requiral, ut in eodem libro legitur. Ait palpabitis est ; visibilem, qui invisibilis est; non
enim idem doctor (Cap. 8): < Sicut enim sine exem- enim fuit extraueum ei unitum ipsuni corpus, quod
plo mater genuit auctorem suum, sic ineffabiliter etiam dicimus esse palpabite el visibile. > Item post
Fater credendus est genuisse coaeternum : de matrei aliqua : « Non sine voluntate, sed sponte Unigenitus
natus est, qui tamen ante fuit; de Patre, qui ali- factus est homo ; et non, sicut ais tu, assumpsit ho-
quando non defuit. Hoc fldes credat, intelligentiai rainem, per habitudinem ei copulationem donans, et
nonrequirat, ne autnon invenlura putet incredibile,, filiationis gralia coronans, sicut nos. > Et post pau-
aul r»pertum non credat singulare. > Si matergenuitt ca : < Unit i vero semel dividere non est cautum, ne-
auctorem suum, et de matre natus est qui de Patre> que in filios partiri duos, unum Chrislum et Filium
fuit: quomodo tu ausu lcmevario soles negare Deumi et Doaiinura. >
esse verum qui ex Virgine natus cst ? Aut quomodo> VIII. Nunquid tu non solum contra hujus sancti
non terret te quod sequitur, ut quia hoc ratione noni Patris dicta, verum etiam contra universatem et
209 DOGMATICA.- ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VI. SIO
apostolicam sariclaeDei Ecclesiaeconsuetudinem di- A enim cavcndis ipsa Veritas in Evangelio ait: Si ocu-
vidis Christum in duos deos, nuiicupativum scilicet lus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice
et verum : et in duos filios, adoptivum et prqprium, abs te, expedit tibi ul unum -psreat membrorum tuo-
accumulans super caput tuum terribile analhema, rum, quam totum corpus iuum mittalur in gehennam
quod in eodem praefati Palris libro legitur : < Si quis (Matlh. v, 29).
pracsumit dicere Deiferum hominem Cliristiun, et IX. Nam et Arnonius [Arnobius], vir acris inge-
non pofius Deum esse vere, sicut filium unum et nii, in conflictu quem cum Serapione habiiit de nobi-
naturalem, secundum quod factum est caro Verhum, litate sanctoeMariaegeniiricis Dei, et de incompara-
et coramunicavit proxime nobis sanguine et carne, bili omnibus feminis sanctitate, et de ipsius Filii
analhema sit. > Et in sequcntibus : <Ait enim et ipse Dei, qui ex ea natus est divinitate, consenlanca san-
Chrislus de sanctis propbetis, sive de sanciis, qui clis Palribus, quorum dicta abundanter posuimus,
prius fuerunt: Si i//os dixit deos, ad quos sermo Dei profert testimonia, dicens : < Dum tn unigenito, in-
factus est : quem Paler sanctificavit el misil in mttn- quit, duas natiiras confitemur duasque subsl.antias,
dum, vos dicitis quia blasphemas, quia dixi, Filius objicilur quod alterum dicamus Dci Filium, altcrum
Dei sum (Joan. x, 56, 37). SeJ non sicut in nobis filium hominis. Nos autem auctorilate Aposloli dici»
'nhabitat Dens, ila et in Christo : Deus enim erat B ] mus ; Deus erat in Chrisfo mundum reconcilianssibi
naturaliter apparens secundum nos, unusque et so- (II Cor. v, 19). Si eniin mundum reconciliavit, ita
lus filius, el quando factus est caro. Qui igitur prae- ut crcdentes i;i se Ulios Dei faceret homines, utique
sumunt dicere Deiferum hominem eum, et non po- natura servos, non Dei fiiios, actu etiam reos, et per
tius inhumanatum Deum, necessario succumbunt praevaricationemprimi hominis iuimico generis hu-
anathemalismo proposito. > Ilem ille ipse qui^upra, mani obnoxios : tamen per suam graiiam hos Dei
epislola ad monachos direcla : < Cum enim, inquit, filios fecit. [Qui ergo alios Dei filios fecit,] quomodo
probatur quia Deus secundum naturam est, qui ex ipse non est Filius Dei adunatus cum Verbo, quod
sancta Virgine nalus est ; nullum eos [F., reor] caro factum legilur? > Et post pauca : < Per suam
segnem inlelligere ac loqui, quia Dei Genitrix sit ergo omnipolentiam, cum voluit, hunc hominem,
dicenda. > Et iterum : < Vcrumtamen, inquit, unus fqucm] assumpsit, lioc facere, assumpto [Arnob., as-
Dominus Jesus Christus, unusque et verus Filius, sumenJo] ex tempore, quod ipse semper fuit sine
Deus simul et homo; et non homo Deus factus tempore, ut non possint dici duo lilii Dei, alius ante
[CyrilL, Deiflcatus] sub aequalilate horum qui per tcmpora, et alius natus ex tempore : sed untis Dei
gratiam, sed Deus potius verus in humana forma Filius Dominus Jesus Chrisius. Inde est quod dictum
apparens propler nos. > Et in sequenlibus ejusdem C ( est ab Apostolo : Si cognovimusDominum Jesttm se-
epislolae: < Age, age, monstremus ex ipsis oslen- cundum carnem, sed nunc jam non novimus (II Cor.
dentes fidem sacris Iitieris quia Deus secundum na- v, 16) : quasi qui dicat : et si cognovimus lanam
turam est, etsi ad unitatem copulavit sibi propriam priusquain admistione sanguinis conchylii fleret pur-
carnem, quo vivere probato [CyrilL, quo patefacto] pura; sed nunc jam non cognovimuslanam, sed purpu-
Dei GenRrix dic.tur a nobis, et satis merilo sancla rain, qna inter omnes homines nullus uti possit,
Virgo. > Ilem in eadcm : < Quomodo ergo proprius nisi Augusta [Arnob., Angusli] fuerit procciitusdi-
Dei Filius nominalus est Christus, qui etiam trariitus giiitate. Impingitur hoc loco : ergo vilis lana fuit
est a Deo Patre, causa omnium salutis et vitae? Tra- prius Jesiis, et dealilas [deitas] superveniens fecit
ditus est enim propler peccata nostra, et ipse iniqtii- eum purpuram? Non ita dicimus : sed aniequam
tates multorum 845 portavit in corpore suo in Spiritus sanctus venirel super Mariam, et virtus Al-
ligno, secundum prophetae vocem (Isai. i.in, 12); tissimi obumbraret, et hoc concipcret quod sanctum
palam ergo est quia unita res assumpta necessarie vocaretur Filius Dei (Luc. 1, 35, 36); ante lioc, in-
proprium Filium declaravit Dei, qui ex sancta Yir- quam, ipse ulerus Mariae, quamvis mundus esset a
gine est [CyrilL, Planum est quod ad naturarum peccato et sanclus; tamen viliiale humanitatis [Ar-
unionem respiciens Emmanuelem, qui ex sacra Yir- "^ nob., hiimilitaii»] erat ut lana optjma et incoinpara-
gine exortus est, Dei Filium definiat]. Corpus enim bilis unr.ersis quueerant sub ccelo virginibus : erat-
erat non altcrius cujuspiam secundum nos, sed ma- que talis ac tanta, quae decenter in se dealitatem
gis proprium ex Patre existentis Verbi natuin ex ea.> Filii Dei, sicut lana conchylii sanguinem susciperet,
Unde tibi, 0 Felix ! post tanla eliam clarissima san- et ipsa lana esse cessaret, sed vera purpura per san-
ctorum Patrum tes!imonia tam inimica subrepsit giiinem fleret memoralum. Non enim lana vilis, sed
temeritas, ul Christum negare audeas proprium Dei preliosa hujus cst sanguinis capax. Quod si sanguis
Filium, vel verum Domiiium esse, vel in proprio hic lanam tanta majestate subl mavii per suam ad-
corpore passiones nostrae salutis causa suhiisse ? mistioncm, ut nulli hac liceat uti, nisi huic qui regia
Nonne cautius tibi esset intra murum catholica: fidei fuerit praediius dignilate : quanto magis,
quando
teipsum retinere quam per devia infirielitatis errare? Spirilus sanclus venit in Mariam, et virtus Allissimi
Quid de ovibus aestimandum est, dum ipse pastor obumbravit eam, hoc quod natum est ex ea de sc-
errare prebatur : et qui ductor debuit esse ari salu- mine David secuniluni carnem sanclum [Arnob., se-
tem, dnctor factus est ad perditionem ? De talibus cum], fecit Filium Dei, ut sic esset Maria Christoio-
Hi B. F. ALBINISEU ALCUINI OPERUM PARS III. 21«
cos, sicut Theotoees : quia anle Mariam fuerunt aliaeA slolus : Qui se jungit Domino, unus spiritut ett
Cbristotocoe, sed non virgines, nec Spiritu sancto et (I Cor. vi, 17).
virlule Altissimi obumbratae. Haecautem et Christo- X. Et quomodo, quando se junxit Deus homini,
tocos, et sola Theotocos, et sola virgo, et Spiritu unus Deus non est? Dicit enim sanctus Augustinus
sancto, et virtute Altissimi concipiens. > » Quidenim in quadara homilia de natali Domini : b < Filius sus-
ratione humanae consiicludinis investigandum est, ccpit carnem, el non deseruit Palrem, nec se divi-
quod divinae potestalis miraculo facium esse proba- sit a Patre. Suscepit, inquam, Filius carncm, an
tur? Yirgo conccpil, 8&S virgo peperit, virgo per- propricialem [F., in proprielalem]? Sed lamen et
mansit. Paierna niajcsiale o' timbrantc, Spiritu san- Pater et Spiritus sanctus non defuit in majestate,
Cto uteruin iiiiprapgnante, Deum concepil et Dei Fi- divinitate, acqualilate; in carne solaFilii proprietas. >
lium peperit. Arehangelus verbum auribus infudit, Qua fronte adopiioncm in carne Christi crcdilis, in
Deus se luemhris imraiscuil humanis : fides acccpit qua etiam tanlus doctor et lam probabilis universis
quem castitas genuit, lnaledicliq antiqua nova lene- ubique fldelibus, procul dtibio proprieiatem tilii as-
dictione dcleta e.-.t.Nam Evaediclum est : In dolore seruit? Et proprietas, et adoptio unum csse non
jjarics et tristitia, et ad virum crit conversio tua, et " poterit. Quaccunquevero in Virginis partu ct nativi-
tpse dominabitur tui (Gen. m, 16). Tribus his malis tate Christi gesta esse evangelica narrat historia,
multatacstprimamaterhumanigeneris,dolore,lristi- omnia diviiue potentioe miraculis et investigabili hu-
tia, servitute. Tribus e contrario clarissimis bonis manis mentibus dispensatione gesta esse procul du-
beala virgn Maria honorata est, id est, satutafionis an- bio credenda sunt. Nain Virgo clausis visceribus
gelicae, benediclionis divinaeet plenitudinis gratiae. conccpit et peperit; et qui natiis cst ex ca, Dei cst
Nam primus homo de tcrra virgine sanctae Trinitatis Filitis, verus et perfectus, unus ex unius carne; et
consilio formatus est dicente Domino: Faciamus ho- qui Deus ex Deo, idem homo ex homine procedens
minemad imaginemet similitudinem nostram (Gen. i, tanquam sponsus de thalamo, geminoegigas substan-
25); secundus vero Adam, idesl Christus, de terra lioe, totus proprius Dei Patris Filius, et totus pro-
virginalis uteri operalione ejusdem sanctae Trinitatis prius virginis matris Filius, inseparabilis in personae
crealus est, non solum homo per omnia verus, sed unitate, vel lilii proprietale unus, ct in potestale ha-
etiam Deusper omnia perfectus. < Et ad resotvendum bens in se, unde aeternaliter viveret et unde lempo-
conditionis nostrae debitura natura inviolabilis na- ratitcr moreretur : cujus potentia condidit nos, dum
turae cst unita passibili, ut quod nostris remediis con- non fuimus; cujus bonitas redemit nos, dum perditi
gruebat, unus atque idem medialor Dei ct hominum, * fuimus; cujus laus saltts est nostra, dicente eo ipso
bomo Christus Jestis et mofi possit ex uno, et mori per Prophetam : Sacrificium laudis honoriftcabitme:
non possit ex attero. In integra ergo veri hominis illic iter est, quo ostendam illi salutare Dei (Psal.
perfectaque natura verus natus est Deus, totus in xux, 23). Munc versiculum qui fidcliter Iegat, vera-
suis, totus in nostris. Nostra aulera dicimus, quae citer intelligat omni homini inelius csse laudare bo-
in nobis ab inilio Creator conriidit atque reparanda nitalem illius quam disculere polentiam ejus : humi-
susccpit. Nara illa quae deceplor intulit ct homo de- liter obedire praeceptis illius, quam 847 pertinaci-
ceptus admisit, nullum habuerunt in Salvatore vesti- ter scrutari mysleria illius : et amabiliter venerari
gium... Assumpsit forntam servi sinc sorde peccali, illum, quam iiraesumptiiose raliocinari de illo. In
humana augens, divina uon minuens >(S. Leo, epist.
cujus comparatione dicente prophcta : Omnesgentes
28, ad Flavianum, cap. 5). Unus idemque esl in sunt qv.asi situlw stitla (Isai. XL,15); qui magnus et
duarum conjunctione naturarum Det Filius, non ado- metuendus est super onines qui in circuitu cjus sunt.
ptiouis gralia, sed proprietatis persona. Unus uni- Si autcm angelicis ordinibus et spiritibus justorum
genitus et primogenitus, non alter unigenitus, et al- magnus est et metuendus, quid nos luteas habilanlcs
ter primogenitus (Ibid., cap. 5). < Unde unigenitum domos de fide illius magnitudine vcl potentia judi-
Filiura Dei crucilixum et seputtum omnes etiam in , I care vcl discernere praesumimus? Dum voluit, fecit
symbolo confilemur secundum illud Apostoti testi- mundum : et sicut voluit, venit in mundum. Qui,
monimn : Si enim cognovissent, nunquam Dominum dicente evangelisla : In mundo crat, et mundus per
gloriiv majcslatis crucifixissent> (/ Cor. n, 8). Ergo ipsum factus cst, et mundus eum non cognovil: In
ct Doininus gloriaeel Deusvirtutum habuit in seipso, propria venit, et sni eum non receperunt : quotquot
unde crucifigi poluit et mori. Non alter crucifixus aulem receperunt eum, dedit eis potestatemfilios Dei
est pro mundi salute, alter qui vita est omnium vi- fieri (Joun. i, 10, 12). Qui aliis tradidit potestatem
ventium; sed unus idemque non adoptione divisus, filios Dei esse, quomodo potest fieri ut potestatem
»ed proprietate conjunclus. Verbumcaro faclum est, non haberet se ipsum Filium Dei proprium facere?
mt homo caro promoveretur in gloriam Dei, non ut Vel quomodoquamvis in duabus naturis, divinitatis
Deus in carnis verteretur injuriam, sicut dicit Apo- scilicet et humanitatis, proprius poluit esse Filius
« Quid enim. Haecet sequentia in editis dcficiunt. b Verba quae hic cx Aug. refert Alcuinus, nec in-
Videntur esse alterius S. Patris. Vide serm. 7 in ler genuinos, nec inter spnrios ejusdem S. Patris
Nalali Doiniii. Append. ad Opp. S. Aug., n. 2. serraones in Natali Domini reperiuntur
213 DOGMATICA.— ADY. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VII. 214
honrinis, et non potuit totus in duabus naturis pro- j^ gare non poterit quoroodoqtti fecit omnia factus est
prius esse Filius Dei? Ergo si ille qui natus est ex inler omnia. De quo raulta dici possunt. Et est in
Virgine totus est proprius Vlrginis fltius, aequuni est aliquo lalis sanctitas vitae, et sancti Spirilus gratia,
ut credamus eumdem esse Dei Patris proprium Fi- ut aliquid de eo digne dicere valeat? Sed hic paulu-
lium. Naturarum enim Conditori nulla natura re- lum respiremus, quatenus tuis sermonibus, quos lu
sistit, ul ex ea facere non possit quod velit, qui om- vet in sanctae Ecclesiae adversitatem, vel etiam in
nia ex nihito creare potuit dum voluit. Ex creatis nostri nominis suggillationem multiplicare studes,
igitur multo magis perflcere poterat quidquid illius acutiore stylo, gratia divina nos adjuvante, respon-
omnipotentioeplacuit. Humana quippe ratio investi- derc valeamus.
-
LIBER SEPTIMUS.
I. Legitur beatum Hieronymum fortissimum con- slbi in ulero virginali fingens, erat cum concepto et
tra haereticas pravitales EcclesiaeChristi athletam formato : qua gratia et sanctam illam Virginem Dei
dixisse : omni studio se intendere, ul hostes Christi jo genltricem appellamus : non tanquam Deum gencret,
;ilius essent et hostes. Quod etiam pro sumnia laude sed tanquam bominem unilum Deo, qui finxit eui». «
non solum ille, verum eliam omnes catholicoefidei Quid aulem aliud est, quod et tu dicis, Dei Yerbum
defensnressibi a Deo dalum munus reputabant. Unde habitasse in homine assumpto, quasi in templo quo-
et ego tantillus EcclesiaeChristi vernaculus impro- dam, non sicut evangelista ail; Verbumcaro factum
peria mei nominis patienter suffero, quia meaepar- est (Joan. i, 14)? < Secundum, inquis, Domini man-
vitalis modulo multum est delectabile, et gaudium datum gestabat divinitatem, et habitator est lempli
plenum, rommunes habere hosles cum Domino meo sui. > Sed longe aliud est Deuur habitasse in san-
Jesu Christo, quem diligere summa est sapientia, clis : aliud vero, ipsum Deum hominem factum, at-
ct laudare perfecla est beatitudo, nosse vero vita que ex duabus subslantiis unam personam Deum et
seterna : sicttt e contrario non amasse profundissima hominem esse. < Non enira, ut ait beatus Cyrillus,
est stultilia; ejus autem gloriae aliquid subtrahere sicut vlri sanclificati ct Verbo conjuncti coramunem
volle ullima est miseria : ct illum ignorare mortis carnem Christi percipimus, aut sicut divinam possi-
est perpetuae periculum. dentis habitatiouem; sed ul vere vivificatricem et
II. Objicis ergo me dixisse, et verum fatcor, ob- ipsius Verbi propriam factam vitae naluraliter et
jicis quod Jesus Cliristus vertts sit Deus et verus Q Deus existat. > Et alibi (S. Cyrit., ejiist. ad Nesto-
Dei Filius : quia hoc jam dixi, et adbuc dicam. Non rium de Excomm.) : < Sed nec illud dicimus, quod
solnm ego, verum etiam omnis sancta Dei Ecclesia Dei Verbum velut in homine communi, qui de sancta
cum apostolis et omnibus catholicis doctoribus in Virgine natus est, habitarit; ne Deum homo Chri-
tota orthodoxae fidei cetebratione dicit, credit, et stus habitatorem possidere credatur. Quamvis cnim
praedicat fiducialiter. Nec tibi suflicit semel dicere Verbum habitaret in nobis, et dictum sit: ln Christo
hujuscemodi verba : < Si enira, inquis, idem Re- habitare omnem plenitudinem Deitalis corporaliter
demplor noster in forma servi, ut vos vullis, verus (Coloss. n, 9); tamen intetligimus etim, qttod caro
est Filius Dei. >Hoc ipsum quid iterum atque iterura factus est, non sicut in sancls habitare dicitur; nec
repelis? Ut perspicue lc hoc nolte intelligatur quod talem iu ipso habitalionem factam diffinire tenta-
nos velle reprehendis. Si ergo ille horao qui ex di- mus : sed unicus juxta naturam, nec in carnem
vina sancti Spiritus operatione et gloriosa beatae mutatus, talem sibi fecit habitationem, qualem
Virginis- castitate conceptus est et natus, non est anima hominis habere creditur in proprio corpore. >
verus, ut tu asseris, Filius Dei, nec verus Deus; Unicus igitur est Christus Filius Dominus noster,
quid superesl, nisi ut illa beata Virgo nequaquam sit non velut conjunctione quatibet et unitate dignitatis
vera Dei genitrix, sed nuncupativa. Quia si ille qui D et auctoritate hominis habenlis ad Deum, quem tn
ex ea natus est nuncupativus est Deus, etiam et illa soles conjunctum Deo, sive adoptatum vocitare, di-
quae genuit nuncupativa est, non vera Dei genitrix. vinitatem quoque gestare, et, nescio quo insolito
Et hoc quam inipium sil dicere, totius mundi latitu- verbo usus, divinitatem liniare dicis. Liniare enim
dine in qua Christus regnat et Colitur, manifestis- vulgo dicitur de pingendis vel sculpendis imagini-
slme comprobatur. Nam et hoc ipsum beato Cyrillo bus, vel cujusque operis figuris exprimendis. Sed
Alexandrino episcopo ab haereticis objiciebatur, sci- hoc quid ad Filii Dei divinitatem vel humanitatcm
licet beatam Virginem non esse Dei genitricem, sed pertineat, non intelligo. Quod vero, ut praediximtts,
appellari: stcuti et vos modo solelis dicere, Jesuin gestare eum divinitatcm ,dicis, audi quid pro hoc
Christum non esse verum Dominum et Filium Dei, mercedis accipias a sanctis et catholicis viris qui
sed appellari, quasi nuncupativum. Ita 848 quidam contra hanc haeresim tuam niulta disputare solebant
Neslqrianusccntra cathclicam fidemdisputans dixit *: (S. Cyritl., Analhem. v). « Si quis, inquiunt, pracsu-
• Qui ante svcula est, Deus est : sed templum mit dicere Deiforum hominera Christura, et non
po-
a Verba sunt Theodoreti in reprehensione primi Analhemalismi
apud Cyriltum.
213 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 216
tius Deum vere esse, sicnt Filium unicum natura, Ai illa quaenovissimis temporibus ex Virgine facta con-
secundum quod factum est Verbum caro, et cora- cipilur? Expositorem te a!>enorumdiclorum jactitas,
municavit proxime nobis sanguine et carne, ana- cum vix unquam tua recte proferre potueris. Me
thema sit. > Hoecenim est hic in praesenti merces quoque arguis, qui ubi recte arguendus sum, emen-
laboris tui. Qualis autem futura sit ab eodem ipso dari non refugio, sed potius desidero et mullum
quem in tanlum humiliare niteris, ut omnem ei veri- opto : sed snnt plerique qui, dum alios reprehendere
tatem filielatis et potestatem Deilatis adimere cone- cupiunt, omnino magis su;;m imperitiam ostendunt,
ris, tu ipse probabis quando ante tribunal ejtts judi- quae forte occulta fuisset si tacuissenl, sicut scri-
candus astabis. Subjungunt quoque proefati Patres ptum est: Stullus, si tacuerit, sapiens reputabitur
de eadem rc dicenlcs : <Non sicut in nobis inhabitat (Prov. xvn, 28). Grandis est enim stultitia velle te
Deus, sie el in Christo. Deus enim erat ipse natura- proferre teslimonium quod per omnia contra temet-
liter apparens secundum nos unusque et solus Fi- ipsum esse manffestum est. Tribus namque modis
lius, et quando factus est caro. Qui igitur praesumunt testimonia in tuis scriptis inveniuntur prolata, quo-
dicere Deiforum hominem eum esse, et non polius rum quaedam nec tibi nocere, nec favere videntur,
inhumanatum Deum, necessario succumbunt ana- nec omnino ad rem praesentis disputationis perti-
themati. > IB nenl; quod certissimoe ignoranliae indicium est. Quae-
DI. Miror vero quare introducere novurn nuncu- dam vero sic a le ponuntur, ut tamen nobiscum
pationis in Christo nomen non timeas, cum hoc agant, el libi repugnare aperta veritale probantur;
ipsum antecessores tui haerelici usurpantes ab Ec- quod, ut praediximus, stultitiae non minimae res est,
clesiae fuissent comraunione divisi. Ait naraque idem te arma adversario ministrare. Quaedam autem ita
beatus Cyrillus : < Caveamus ergo de Christo dicere: protulisti, ut tamen, nisi corrumperes, te nullo modo
propter assumenlem veneror assumptum, et pro- adjuvare viderentur; quod omnino malevolae con-
pter invisibilem adoro visibitem. > Horrendum vero scientiae vilium esse dignoscitur : in quorum primo,
super hoc eiiam illud adjicitis : < Qui susceptus est, ut diximus, te ignorantem, in altero indoctum, in
cum eo qui suscepit, connuncupatur Deus. > Qui tertio vero raalevolum ostendisti. Mirandum ergo
cnim haec dicit, dividit [in] duos Christos eum qui est, vel magis dolendum, cur audeas sanctorum Pa-
unus est, hominem seorsum in partem, et Deum si- trum lucidissima testimonia corrumpere, immutare
militer in partem constiluens; evidenter enim divi- et in alium transferre sensum quam illi qui scripse-
dit unitatem. Non ergo alter cum altero coadoratur runt, posuerunt, sicut paulo ante te fecisse probavi-
aut connuncupatur Deus; sed unus intelligitur Chri- mus, et in multis tuarum litterarum Iocis inveniri
sltts Jesus Filius Dei unigenitus, una servitute cum *« potest.
propria carne venerandus : ubi enim est nuda nun- V. De sancto namque Athanasio testimonium po-
cnpatio, ibi solid» veritatis denegatio est. Sed revera suisli quod ttiam sectam maxime destruit: et dum
incamatum dicimus unigenitum Filium Dei secreto forte inletligeres quaedam in ejus teslimoniis verba
849 '"° niysterio quod ipse solus novil. Nostrum tuis sensibus contraria esse, omisisti in medio quae
namque est credere, illius nosse. Quod lu omnino ait, ne conlra te ipsum dicere videreris. Ponamus
oblitus conaris illud ratione investigare quod fide itaque plenam illius sententiam, ut agnoscatur
venerari debuisses : credere enim tuum esset quod quanta malitia abstulisli quod firmissime contra te
Deus Dei Yerbum, tolum suscipiens quod horainis esse positum intelligilur (S. Athan., epist. ad Epictet.,
est, verus homo factus sit, el assumpta humanitas, n. 2). < Quomodo autem, inquit, ambigere audent,
totum accipiens quod Dei est, atiud quam Deus esse qui dicuntur Christiani, si, qui ex Maria processit
non possit. Deus, Filius quidem natura et subslantia Dei est,
IV. Mihi quoque objicis non recte intellexisse de secundum carncm autem ex semine David est, ex
qua natura beatus Gregorius dixisset, cum ait * : carne autem sanctae Mariae?>Hoc autem quod se-
< Aliud est homines nalos graliam adoptionis acci- quitur tacuisti, quod tuae firmissime contradicit
"
pere, aliud unum singulariter per divinitatis poien- sectae. < Quid autem putas, ais, temerarii facti sunt,
tiam Deum ex ipso conceptu prodiisse: > Et gratias ut dicerent Christum, qui carne passus est et cruci-
agis quod tu eamdem sententiam melius intellexis- fixus, non esse Dominum Salvatorem et Deum el Fi-
ses, eamque de divinilate, non de hnmanitate dictam lium Patris? Aut quomodo Chrislum volunt nominari,
esse affirmas. Sed quis sit qui per potentiam divini- qui dicunt in hominem [sanctum, perinde atque in
tatis Deus conceptus sit, agnosce. Nam de divina Filii unum prophetarum venisse Yerbumynec ipsum ho-
Dei divinitate dici quomodo potest, quod conceptu minera] faclum, sumentem ex Maria corpus; sedal-
prodiisset? Deus enim Filium suura unigenituin ge- teruin esse Christum, el alterura Dei Yerbum, quod
nuit; non ex allcrius conceptu cujuslibet; atque ante Mariam, etante saeculaFilius existebat Patris?
eumdem Virgo sacra de Spiritu sancto concepit, de Aut quomodo esse Christiani possunt, qui dicunt
qua ipse Filius Dei, quasi spohsus de thalamo, pro- alium esse Filium, alium Dei 850 Verbum ? > Haec
ccssit. Aut quae natiira per potentiani Dei facta est lacuisti, et sequentia ejusdem sententiae assumpsisti
quod cst? An illa per quam omnia facta sunt, aut tibi in auxilium, qtiaeel ipsa vatide.libi esse contra-
« S. Greg. lib.xvni Moral., cap. 52, citatum ab Alcuino in cpist. ad Felicem, n. 10, supra col. 124,
217 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VII. 218
ria intclligunttir. Ponis ejusdem Patris Athanasii A A in Evangclio dictum est, quo tu testimonio saepius
verha dicentis (Ibid.) : < Non per adoptionem haec uteris : Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Uni-
facta sunt, absit; sicul quidam existimaverunt; sed gcniti a Patre, plenum gratiw et veritalis (Joan. I,
sicut est veritas, horaine facto Salvatore, totius hu- 14): et dicis, < grat am ad humanitatem perlinere,
mani generis salus facta est. Si enim adoptione erat veritatem vero ad divinitatem. > Tamen idem evan-
in corpore Verbum secundum illos, quod autem gelista unum, unigenilum etim nominavit, in quo est
adoptione dicitur, phanlasia est, reperitur et pula- secundum intelligentiam tuam gratia et «eritas, id
tive salus. > Videsne quam fortissimo ariete falsitatis est, duarum naturarum, ul nos confitemur et credi-
tuae murum iste probatissimus catholicae fi-Jeimiles mus, mirabilis adunalio in unara personam et in
destruit? Ait itaque: < Quid autem, putas? temerarii unam Filii Dei dilectionem.
facti sunt, ut dicerent Christum, qui carne passus VII. Alleram quoque evangelicam sententiam po-
est et crucifixus, non esse Dominum Salvatirem et si.isti cum expositione beati Augustini dicens (Tract.
Deum et Filium Patris. >Ecce perspicue temerarios cx in Joan., n. 5) : < Et dilexisti, inquit, eos, sicut et
eos esse reputat qui negant Dominum et Salvatorem, me dilexisti. In Filio quippe nos Pater diligit, quia
et Deum, et Filium Patris esse illum qui crucifixus in ipso nos elegit ante constitutionem mundi. Qui
est; nec illos Christianos aestimat qui huic fidei con- B
I enim diligit Unigenitum, profecto diligit et membra
tradicunt: et verissime aflirmat omnia quaein Cliristo ejus, quaeadopiavit in eum el per eum. > Et tacuisti
gesta sunt, sine adoptione facta esse, qui adoptio- sequentia ejusdem expositionis, ubi ait idem doclor:
nem dicit phantasiam esse et non veritatem. Quam < Nec ideo pares sumus unigenito Filio, per quem
vero impium est alicui qui se Chrislianum nomi- creati et recreati sumus, quia diclum est, dilexisli
nat, credere per phantasiam Cbristum esse Filium eos, sicut et me dilexisti» (Joan.xvn, 25). (Unigeni-
Dei? In Christi itaque humanitate iste veracissimus tum dicit, per quem 851 creati sumtis et recreali:
doctcr fidei cathqlicae hoecfacta esse dixit, q.ila ni- unum unigenitum, non duos unigenitos creatoreni
hil in aeterna generatione Verbi Dei factum esse fas ct recreatorem. Si est unigenitus, non potest esse
est dicere vel credere, qui oranino aeternaliler ge- adoptivtts), < quod nihil aliud est dicere, quam di-
nitus est ex Patre, non tempqraiiter factus. Quale lexisti eos, quoniam et me dilexisli, non enim mem-
usque testimcnium eentra te ipsum veracius et fqr- bra non diligerct qni diligit Filium. Aut alia causa
tius invenire potuisti, quam quod isle sanctissimus est, diligendi membra ej'us, nisi quia diligit eum?
et veracissimusecclesiasticaefidci doctor astruit, qui Sed diligit Filium secundum divinitalem, quia illum
omnia quae in Christi conceptione, nativitate, pas- aequalemsr,i genuit; diligit eum etiam secundum id
sione et resurrectione per veriiatem firmissime, et C quod homo est, quia ipsum unigenitum Verbum caro
non per adoptionem, quia adoptionem phantasiam factum est, et propter Yerbum est ei chara Verbi
dicit, facta affirmet? caro. Nosautem diligil quoniam sumus ej'us memhra:
VI. Ponis quoque verba sancti Augustini de ho- propter hoc nos dilexil antequam esseraus. Quapropter
milia in Joann.M, t.bi ait (Tract. xiv in Joan., n. incomprehensibilis est dilectio qua diligit Deus, ne-
11): < Pater diligit Filium, [sed] quomodo Pater Fi- qne mulabilis. > Aliquid vero singularius intelligen-
lium, non quomodo dominus servum; quomodo uni- dum est in dilectione Filii sui, quam nostri sensus
cum,nonquomodoadoplivum [S.A«a;.,adopl:Uum].> pauperlas intelligere possit. Unde et idem praefatus
Sed his verbis sancti Auguslini tui sensus verba ad- doctor in alio loco e^usdem operis, quamdam pro-
didisti dicens : < Et hoc, si de utraque natura simi- prietatem dilecliouis in Filiura Dei, secundum quod
liter dicium fuisse putet, doceat prius, si valet, quo- homo factus cst, esse designavit. Ait itaque idem
modo Filius Dei in forma servi servus Patris non sit: (Aug., Tract. xxv in Joan., n. 11) : < Hunc enimDeus
sicut in divinitate non servus, sed Filius, neque Pater signavit (Joan. vi, 27). Signare quid est, nisi
adoptivus filitis, sed proprius veraciter creditur et propriuni aliquid ponere? hoc est enim signare, im-
praedicatur.) Nos autein, Dei Patris sanctissima voce. ponere aliquid, quo non confundatur cum caeteris.
edocti, dicimus in utraque natura vere uniiin Filiumi Signare est, signum ei [F., signum rei] ponere. Ctii-
Dei esse Jesum Christum, etimderaque Deo Patri to- cunque rei ponis signum, ideo ponis signum ne con-
tum dilectum, non, ut tu reris, ex parte ul Filium, fusa cum aliis a te ncn possit agnosci. Pater ergo
ex parle vero ut servum, quod omnino ridiculosumi signavit eum, proprium illi quiddam dedit.nc caeteris
est dici: sed totum dicimus quasi proprium et uni- comparetur hominibus. Ideo ergo illi dictum esl:
cum diligi a Patre Filium. Super quem, rogo, vox Unxit te Deus, Deus tuus oleo exsultationis prw par-
facta est in baptismo vel in monte sancto : Hic est: ticipibus tuis (Psal. xi.iv, 8). Ergo signare quid, est
Filius meus dilectus (Malth. m, 17; ei xvn, 5)? ani exceptum habere, hoc est,
prae parlicipibus tuis.
super divinitatem tantiim, et non super humanita- Itaque nolite, inquit, me contemnere, quia filius ho-
tem?quod impium est credere; et praesumpiuosum minis suin, et quaerile a me cibum, non qui perit,
est dicere, Palrem non diligere Filium in susceptai sed qui permanet in vitam aeternam. > Ponis
quoque
humanitatis natura, qui sic unitus esse constal ex senieiilia n de libris beati Ambrosii, quos de Fide
dnabus subslantiis, ut sit unus unigeniius, noii dno Chrisliana composuit (Ambr., de lncarn. Dom., cap.
friii, unus unigenilus et alter adoptivus. Ideo enim 6, n. 49). <Emergunt, inquit, alii, qui carnera Do->
219 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS III. 220
mlni dicant, et divinilatem unius nalurae.Quactantum A, vel ^ ex catholica sanctorum Patrum interpretalione
sacrilegium inferna vomuerunt? > Hoc nescio, quare < composuit, ut diximus, nullalenus iste sensus invem,-
dixisti, Quis catholicus unam naturam divinilatis et tur. t Dicisutique : <ex trangressione de carne pcccati
carnisesse credit? Sedquare tacuisti ejusdem sen- ssordidum, quam induere dignatus est. > Jesus vero
tcniiac mitium, ubi iifcm doctor ait (Idein ibid.): :aeternus sacerdos secundum ordinem Melchisedech
< Dc nullo propheUrum dictum est, quia Verbum non i habtiit carnem peccatriccm, quia nulla trans-
caro factum esl: nullus propbetarum abstulit pec- igrcssio in carne illius fuit, sed similitudo carnis
cata mundi. De nullo alio dklum est: Hic est Fitius peccali: \ nec ulla aduslura peccali in corpore illitis
meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Malth. :appartiit, sed ut lana illa, et munda absque omni
lii, 17). De nullo prophetarum tegimus quod sit Do- ttinclnra peccati, et gemma lucidissima, omnique
minus majcstatis, quod de Chrlsto Apostolus dixit, mundo preliosior sanctissimum corpus Chrisli abs-
quem Judaci crucifixeruut. > Unde et idetn doctor ki qtte omni sorde trangressionis peiiucidum fulserat.
eodera opere de divisione [F., visione] inter Chri- Hujus vcro visionis iutelligentiam in tractatu praefati
sluin, Moysem,et Eliam, qui in mqnle cum eo appa- operis idem dector eximius dupliciter exjrianavit(S.
ruerunt, verba popens ita ait (Ambr., lib. i de Fide, Hieron. in cap. HI Zach.). Juxla Hebraicam opinio-
cap. 13, n. 81): < Petrus in raonte Moysemet Eliam B B nem de Jesu fllio Josedech sacerdote magno ita in-
vidit cum Fitio Deis nec erravit in natura, nec er- telligi debere asseruit, ut sordida vestinienta habuis-
ravit in gloria. Denique quiri facere deberet, non set idem sacerdos Dei propter alienigenam, quam
illos, sed Christum interrogavit. Nam etst tribus pa- duxit uxorem, vel propler peccata populi, vel ob
rabal obsequium, unius tamen exspectabat impe- squalorem captivitatis, unde iiupcr erutus est, quasi
rium : sed quoniam vel tabernaculorum numero [nu- torris scmiustiilatus : atque ideo Satanam stare a
merum] deferendum trihus simpliciter aestimavit, dextris ejus, quia veram accusationem habuit conLra
eincndalur Dei Patris auctoritate dicentis: Hic est eum. Nam diabolus nunquam a dextris nostri Je.su
Filius meus dilectus, ipsum audite (Matth. xvn, 5); sletit: quia nunquam veram accusationem invenit
id csl: quid conservos tuos cum Dominotuo socias? in illo : sed in omni tentalione victus, quasi fugax
Hic cst Filius meus: non Moygesftlius, sed hic fi- latro, et timidus bellator recessit ab eo. Vel quomqdo
litts : sensit emendalionem apostolus : procidil in fa- convenil de Deo Jesu, ut dicat ei angelus : Ecce ab&-
ciem, conslernalus Patris voce et Filii claritale : tnli a te iniquitatem tuam, qui nullam habuit iniqui-
sed elcvatus a Filio, qui jacentes erigere consucvit, tatera? Nec ulltis angclus fortior illo fuit, ut eura
unuiu vidit, solura vidil Dei Filium. Recesseruntenim mundare a peccato dcbuisset : dum Jesus noster
scrvuli, ut solus Dominus, qut solus designabatur Fi- C magni consilii angelus missus sit a paterna sede lo-
lius, viderelur. > lius mundi purgare peccata. Pouit quqquc, non con-
VIII. Igilur dum plurima sanctorum Patrum testi- firmando, sed ostendendoidem praefatus doctor quo-
monia percurrendo, producis in medium, in quibus rumdam opiniones, quomodo hoecde Christo intelligi
nihil tuis partibus favere veraciter invenitur, sed velint: ct de torre eruto dicit, quoil Jesus in Baby-
nounuUa etiara palam tibi contraria esse, ut proba- lonia igne consumptum [Ex sensu S. Hieron., non
vimus inanifestissime, quae certissime veritatem ca- Babylonioigne consumptum], id cst, peccalorum ni-
lliolicaetidei affirmare intetliguntur, repente perve- gredine non ustulatum, nec flamma hujus saeculiat-
nisli ad Zachariam prophetam, cui Jesus sacerdos in tactum, id est, nulla flamina vitiorum vel saltem al-
sordidis vestimenlis ostensus est ab angelo (Zach. tactum, sed ab omni pcccatorum sorde immunem,
III). Quain visionemvel prophetiam beatum Hicro- sicut aurum igne probatum splendcscere. Sed melius
nymum aliter exponere asseris, aliter nos in tractalu hujus prophetioesententia de Christo aiunt intelligi
ejus in eumdem proplieiam scriptum legimus. Dicis posse, ubi diclum est : Audi Jesu sacerdos magne,
enim cumdem sacrae historiae interpretem haecrepo- tu el amici lui, qui habitant coram te, quia viri por-
nere verba : Et Jesus erat indulus vestimentissordi- tendentessttnt: Ecceenim ego adducam servumtneum
dis, utique ex transgressione de carne peccati sor- D * Orientem, quia ecce lapis, quem dedi coram Jesu,
dirius, quam induere «tignatusest: unde et pannis septem ocuti sunt (Zach. m, 8). Jesu et amicis ejus,
involutuset scissuras 852 humani generis, dum in qui sunt viri portendentcs, id est, prophetis et sacer-
se illa suscepit, inspicitur : donec radio crucis, inno- dotio Judoeorumpromissus est ille, de quo scriptum
cenliaetunica lexeretur. Nonne, inquit, hic litio ex- est: Ecce vir oriens nomen ejus (Zach. v, 12). Et in
tractus ab igne est? Titio extractus ab igne semi- Evangelio: In quibus visitavitnos oriensex allo (Luc.
uslulalus, non percombustus esse oslenditur. Corpus i, 78): et lapjs angularis, qui sine manibus de monle
enim illud humani generis, quod ex protoplaslorumi praecisuscontrivit universa mundi regna (Maith. xxi,
transgressione et criminum flammafuerat adustum,, 44). Super quem lapidem, septemoculi sunt, id est,
hoc induit Dominus, et quasi titionem seraiustulatumi septem dona sancti Spiritus, quae in Isaia teguntui
a gehennaeinoendk)liberavit. In quo vero libro, vel1 (Isa. xi, I), super florem requiescere, qui de virga
in quo opere haec dtxisset beatus Hieronymus, nos3 radicis Jesse germinavit. Ex cujus persona tn Can-
non invonimiH.Igitur in tractatu ejusdeih prophetae, , tico canticorum dictum legitur : Ego flos campi, et
quem ille doctor egregius vel ex Hebraica veritate,, lilium convatlium(Cant. n, 1). De quo etiam lapide
221 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VII. 222
mox subj'ungitur : Cmlaboscutpluram ejus, dicit Do-,A ritos? Quod autem omnino sccundum regutas Lalinae
minus exerciluum, et auferam iniquitatem terrw illius eloquentiae stare non polest: si ad mares pertinere
in die una (Zach. III, 9). <Islum vero lapidem (Hie- voluisti, maribus debuisses dicere, non maris; sed
ron., loc. cit.), qui dictus est corara Jesu, clavis cru- singularis tuae peritiae eloquentia talibus solet uti
cis, et lancea militis faciam vulnerari, et in illiiis verbis, quae nec regulis recte loquendi ullo modo
passione auferam iniquitatem terrae itlitis in die una, cosiveniunt, nec sensu caiholicae fidei aslipulantur.
de qua scriptum esl: Hwc est dies, quam fecit Do- Timuisli forte dicere, absque ullis prwcedentibus me-
minus, exsuttemuset twlemur in ea t (Psal. cxvn, 24). ritis: quia mox in sequenlibus erudilionis tuoe sen-
Idcirco plenius hujus propheiiae senstim exposuimus, sibus invenitur, te dixisse : t Quae ille, inquis, t]e
ut inteJligatur quam longe aliler beatus Hieronymus humanitate Fitii Dei, in qua natus homo, per ado-
in traciatu hujus propheliae, hujus visionis sensura ptionis gratiam meruit esse qtiod est, et accipere
vel inteltigenliam exposuisset. quod habet; > tu dicis cum antecessoribus tuis Pe-
IX. Ponis quoque sermones beati Ambrosii, sed lagio et Nestorio Christum meruisse, ut esset quod
perturbans unius pronominis adjectione sensttm illius est; cum sanctus Augustinus et omnes catholici do-
sententiae. Ait enim doctor ille egregius (Lib. v, de ct»res nullis praecedentibus meritis in ipso humani-
Fide, n. 107): <Contra autem sancto patriarchaeDavid B ! tatis Cbristi exordiq eumdem Deum esse ccnceplum
secundum gloriam suam Domintis est; secundum et nalum tesfantur. Et qucmqdq tu diversos filios
853 corporalis successionis sericm Filius est, non esse in Christo propter duas naturas asseris, dum
deficiens a se, sed nostrae jus sibi adoptionis acqui- iste sanctissimus doctor in hoc tcstimonio, quem
rens.> Tu vero immtitasli sermones, ttbi ille ait, suc- [quod] tu ipse posuisti, eumdem dicit esse Dei Fi-
cessionis, tu posuisti, susceptionis; et ubi ait: nostrw kiB8, quem filittm hominis; et filittm hominis, queni
jus sibi adoptionisacquirens; quod omni sensu caret, Filium Dei? Si idem est filius hominis, qui Filius
hanc eamdem sententiam bis posuisli in libello tuo; Bei, una est prorsus veritas, et unttm nomen Filii in
gaudens, ut reor, in adoptionis nomine : quod om- Christo : quia unitas persqnae dualitatem filialiqnis
nino de nobis in hoc loco posttum est, non de Chri- respuil in Christq, nec adoptio locum invenit, ubi
sto, qui nostrae adoptionis jtts, id est, potestatem ac- proprielas praecessit; nec divinitas humanis tenetur
quirere dicitur. Et nescio utrum mala voluntale, pt-jejudieiis,cum omnia secundum propriam volun-
more tibi consueto, immutasti sermones illius, vel tatis potentiam opcratur, quaevult in cceloet in terra,
etiam iraperitia. Si mala voluntate sanclorum Pa- (,ui ait: Paler meus usque modo operatur, et ego ope-
trum purissimos sensus immutare tentas, cur non ror (Joan. v, 1).
times Scripturam dicentem : Os quod mentitur occidit G X. Quid vero praesumptiosa mente et stulta te-
animam (Sap. i, 11)? Si vero imperitia, miror cur n.eriia(e altiora te rimari non metuis, et te medium
non erubescas insipientiam tuam; quia dum sapiens ititcr divinitatem et humanitatem Dei Filii immit-
vis videri, stultus apparcs; nam juxta Salomonem tere tenlas, humanaque ratiocinatione divinae boni-
sapiens potuisses putari, si tacuisses. Assumis etiam tatis ineffabile sacramentum scrutari niteris? Nec
el beatissimi Leonis papoe testimonium tuae sectae in tuac senlentiae medum impqnere nesti, qui nec te
adjutorium, quod perspicue tuis sensibus valde con- ipsura discernere poteris , vel quOmodo anima tua
trarium esse dignoscitur, ubi ait: < Qui enim verus tenerrimis in malerno utero tuae coagulationis pri-
est Deus, verus est homo, et nullum est in hac uni- mordiis immitteretur, exprimere sufficis. Sine te
tate mendacium, dum in invicem sunt, et humilitas eisim Dei Filius fecit, quod voluit: sciebat namque
hominis, et altitudo Deitatis. > Tu itaque hanc uni- Dei sapientia sine sui imminutione 854 se hrfun-
tatem dividis in duos filios, unum proprium, et alte- dere humanae naturae, et ineffabili unitate fierl ex
rum adoptivum. Nam altitudo divinitatis ad humili- tempore fllius homiois, qui semper fuit ante omnla
tatem descendit humanitatis, et liumilitas humani- tempora Fitius Dei, per quem facta stint tempora.
atis ad altitudinem ascendit divinitatis, non versi- _, Sed ttt carnali cogitatione plenus potenliam Dei pro-
tiiltlate naturae, sed dignatione bonoris. Item ponis prium posse habere FtliUm non putas, nisi tale ali-
testimonium de Iibro beati Augustini, quem Enchi- quid patiatur, qualia substantia patitur carnis,
ridion ipse norainavit: de quo etiara libro olim in quando gignit carnera. Hoc enira insipientiae quo-
quadam epistola tua multum perverse maculasti rumdam incredibile videlur, dum omnia recte sa-
ejusdem sancti Patris verba, immiltens ea quae nun- pientibusDeopossibilia esse creduntur, ipsa Veritale
quam ille dixit. Sic et in isto teslimonio dicis, quae dieente; hoc autem apud homines impossibile est,
ilie nullatenus dixtt, nec aliquo rationali senstt con- apud Deum autem omnia possibilia sunt (Malth.
veniuht. Ubi enim ille ait (Cap. 40). < Quia homo xix, 26). Et hoc ergo possibile Deo esse dignoscitur,
ille nullis prascedentibus meritis in ipso exordio na- ut proprium ex Virgine Filium habere poluisset. Fe-
lurae suae,quo esse ccepit, Deo Verbo copularetur in cit enim idem Filius Dei sibi tempus, in quo fleret
tantam personaeunitatem, ut idem ipse esset Dei Fi- homo; assumpsit de malre, unde mori potuisset, qui
lius, qui fllius hominis, et filius hominis, qui Filius immortalis mansit in octernum: unus lamen atque
Dei. > Tu dicis: Quia nvJlis prwcedentibus maris. idem [Forfe deest: mortalis et] iramortalis, impas-
Quid autem vis significareper mares, nisi forte ma- sibilis et passibilis, non alter et alter: et qui est vita
223 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUMPARS IU. 224
vivificans, spontanea volunlate, dum voluit, mori- A Deum verum et hominem comprobamus, qui cum
lur: sicut in libro Exodi Dominus locutus est per ocqualem impassibililaiem et immorlalitatem cum
Moysen: Et videbitisvitam vestram pendentemin li- Patre possi 'eat, propler nostram tamen salutem
gno, et non credetis vilwvestrw (Dent. xxvm, 66). passibilem suscepit hominis naturam, impassihilis
Deum autem Christum csse vitam ipsius testimonio divinitalis majcstatem non amittens : nec i:t perrau-
in Evangelio dicenlis, disce : Ego sum via, veritas el taretur in mimanitatem divinitas, sed ut divinilali
vita (Joan. xiv, 6). Unde et in Actibus Apostolorum servaretur humanitas. Secundum igitur hujus ho-
beatus Petrus populo proedicansait : Vosautem vi- minisveritatem Dei Filius ad redemptionem nostram
rum homicidam petislis dimitli vobis, auctoremvero natus ex Virgine est et Spiritu sancto : sic enim ad
vitw peremistis (Act. \\\, 15). De quq et beatus Cy- Mariam in Evangelio angelus loquitur : Spiritus san-
prianus ait: t Judicatur judicalurus et Dei sermc ad ctus superveniel in te, el virius Altissimi obumbrabil
victimam tacens ducilur. > Gregcrius quoque Na- tibi: el proplereaquod 855 nascetur ex te sanctum,
zianzenus : < Indiguimus, ait, Dcum incarnalum et vocabiturFilius Dei (Luc. i, 35). Si quis vero hanc
mortificatum, ut nos vivainus; rcs enim vetus eral, veraefidei jirofessionein conteinnat, vel minus ca-
ut homo moreretur : quod ne semper anderet in ho- Iholicam reputet, legal sancti Augustini verba , quae
'
mine, res nova facla est, ut Deus morerelur, sed B de explanatione catholici Symboli composuit °, et
quia carne mortuus est, non divinitate. > inveniet me illius cerlissime uti sensibus, quiubique
XI. Nec vero ullalenus confundimus naluras in purissiraus in catholica fide et veracissimns doctor
Clirislo, sicul tu asseris nos fecisse : sed salva utri- esse comprobatur. Ti ibus enim modis, ut idem san-
usque naturae proprietale , divinaescilicet et huma- ctus Augnslinus ait, Scriptura sacra de Chrislo lo-
nac, unum confilemur Deura Dei Filium Jesum Chri- qttitur; primus, cum secundum summam illam divi-
stum Dominumnostrum in duabus naluris, una vero nitalem Patri aequalem atque coaeternum ante as-
pcrsona et una Filii dignilate. Sicut enim anima sumplionem carnis vocat. Alter modus est, cura as-
compalitur corporis doloribus, quamvis anima im- sumpta carne jam idemDeus, qui homo; et idem
mortalis permaneat, tamen corpus sine animaecom- homo, qui Deus, secundum quamdam suae excellen-
passione non patitur: quia anima et corpus unus ti;e humanitatem [Forte, dignitatem], qua non caete-
esl homo, et communes sunt animoeet corporis vel ris coaequaturhominibus, sed esl mediator; et caput
dolenlis vel laetanlis alfecttts; quia unushomoest, Ecclesiaeet legitur et inlelligitnr. Tertius niodiu est,
qui simul dotet vel gaudet: ita Dei Filins sua pro- cum quodammodo tottis Christus in plenitudine Ec-
pria carne passus esl, non alter in corpore passibi- clesiae,id est, caput el corpus secundum pleniludi-
lis, et alter iu divinitate impassibilis, sed unus in ** ncm perfecli cujusdara viri, in quo viro effecli su-
utroque. Nec iterum Christum dividimus in duos mus membra, et credentibus praedicatur, et pruden-
filios, vet duos deos, vel duas cum Nestorio pei-so- tibus agnoscibilis offertur. De secundo autem modo
as. Qui licet duas palam non dixisset personas, in praesenti disputatione maxime versatur intentio,
tamcn omnia qtiacduabus inesse necesseest personis, in quo Deum verum et verum hominem eumdem
in sua professione fatetur. Simili modo et tu, licet Dominum nostrum Jesum Christum publica voce,
fugias verba duarum personarum, tamen orania quae calholica pace, omnium sanctorum doclorum pro-
ecesse est duabus inesse personis, lc in tuis litteris batissirais teslimoniis roborati profltemur : non ex
Inveniinus profiteri. Quis enim nesciat, apud unuin parte Deum verum , ex parte Deum nuncupalivura,
Palrem alteram esse personam adoptivi filii, alte- sicut lua sotet indocta novitas afflrmare, dicendo :
ram proprii Filii? Nec enim ullus pater, juxta hu- Deus est Christus secundum divinilalem, el Dei Fi-
manaeconsuetudinis rationem poterat proprium fi- tius verus : secundum humanitatem autem Deus es
lium sibi adoptare, quasi alienum: aut quem adoptat nuncupativuset adoptivusFilius : quasi ex parle di-(
sibi in filium, poterit sibi proprium facere, quein vinitatis sit veritas; in parte vero humanitatis nun-
paternitas alterius sibi fecil alienum; quia aioptio in cupatio, et non pura verilas. Audi ergo, quomodo
ex alieno quolibet efficitur; proprius vero filius in beatus Augustinus tuae parlitioni in dispulatione,
veritate proprietatis permanet. Unus est DeusPa- contra Maximinum haereticum habita, re pondeat,
ter, el unum habet Filium Dominum noslrum Jesum ait enim (Lib. n, cap. 10, "n. 2) : < Porro Christus
Christum. In utraque autem substantia et divinitatis una persona est geminae substantiae, quia el Deus,
el humanilalis , unus atque idem est Dei Fitius Do- etiam homo est. Nec tamen Deus pars ejus personse
minus noster Jesus Christus, ut Deus verns; ita dici potest: alioquin Fitius Dei Deus, antequam
etiam horao verus, attestante Apostoloatque dicente: susciperet formam servi, non erat tolus, et crevit,
Exquibus Christus secundum carnem, qui est super cum homo divinitati ejus accessit, quod iu una per-
omnia Deut benediclus in swcula (Rom. ix, 5). EtL sona absurdissime diceretur: quia pars rei ullius
alilii : Unus enim Deus, ttnus est mediator Dei et ho- esse non potest Detts. >
minum homoChristusJesus (Joan. n, 5). Ununi crgoi XII. Concorriat quoque beatus Cyrillus, cujuset
alque etimdem Donrinumnostrrm Jesnm Chrislum,, tu testimoiiiis uii saepiussoles, huic sanctissimo Pa-
cum ex aliis , tum ex his apostolicis senlentiis, ett tri, sub analhematis vinculo constringens eos, qui
« S. Aug., de Fide et Symbolo,
22« DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRl VII. — LIB. VII. 226
qualem [Forte, inaequalem] venerationem Dei Filio A i et applicatus, non quod vere sit Deus vel Filius Dei,
Jesu Christo facere audent, ttnam quasi veram Dei sed propler eum , ul dicere soles, a quo assumptus
Verbo, alteram vero quasi sub nomine nuncupationis est; atterum sine dubio aestimans assumentera, as-
homini assumpto. Ait ergo « : <Si quis assumptuin sumptum alterum. Quia si assumens verus est Deus,
horainem coadorari oportere Deo Verbo, et conglo- et assumptus non verus Deus, nec verus Filius, ne-
rificari tanquam altemm in altero, et non potius una cessario intelligi datur, quod duas in unum Chri-
adoralione honorat Emmanuel, et unam ei glorifica- stum tentas introducere, sed falsa professione, per-
tionem appellet, secundum quod caro factus est, sonas : nam duo sunt omnino verus et non verus.
analhema sit. Syilaba enim co superadjecta hoc co- Quod si beata Virgo verum non genuit Deum, Filium
git inlelligi, quod quasi alter in altero. > Etinfra )>: Dei, quomodo ab omnibus recte credentibus in uni-
t Si quis igitur coadorare dicit, ut hominem seor- versali totius orbis Ecclesia Dei Genitrix veneratur
sum, altero praeter eum existentc Deo Verbo, et non et creditur ? Vel si eam Dei Genitricem negare non
secundum veram unitatem adunans unum Christum °udes, ne te publicum hostem Ecclesioepatam aper-
et Filium Dominuraque una adoratione 856 glori- teque demonstres , necessario duos illam genuisse
ficat, virtuti anathematis juste subdiiur. > Et itemc: deos, unum verum [Forte suppl., et alterum nuncu-
< Si enim est cl idem Eeus simul et homo, adoratur B I pativura] fateri cogeris. Aut si hoc tibi sicut et nobis
potius tanquam unus adoralione una, et non coado- absurdum esse videatur, falere nobiscum Deum
ratur, nec coappellalur Deus, ut non homo simplici- illum verum veraciter dici el esse, non nuncupative
ter communis, et secundum nos Emmanuel esse fingi, et nuncupari quod non est. Incongruum est
credalur divina gloria parlicipatus per graliam : sed enim et valde ineptum, Deum aliquid, quod non sit,
cenfilemur magis Deum in carue propter nos vere dici, sicut et negare quod est, impiura et delestabile
hominem factum, non transitu naturae per mutatio- esse dignoscitur.
nero et conversionem, sed unitalis dispensationem. > . XIII. Post testimonia igitur sanctorum Patrum,
ln praefalo quoque libro contra Maximiriuinbeatus quaemulta quidem, et quaedametiam vere posuisli,
Augustinus verissime lestatur Filium Dei hominera sed omnimodis catholicis , non haereticis faventia,
factum : et vere juxta apostolicam vocem exaltatum praesules quoque Hispaniarum inducis, quostuor-
supra omne nomen , quod est in ccelq aut in terra thodoxos dicis : in his quae posuisti orationibus in-
(Philip. n, 9). < Hqc ergc, inquit (Cap. 2), illi dena- dubilanter hoeretici esse dignoscuntur. Nisi forte el
tum est ut lioinini, secundura quem factus est cbe- eorum dicta, sicut et in caeteris solebas, depravaris,
diens usque ad mertem crucis , qucd jain habebat scilicet ut quod illi bene dixerunt, tu in adjumentum
ipse [idera] Dei Filius, Deus de Deo natus aequalis. » C* erroris lui rautare, et atterum pro altero mittere
Si ergo hec ei dcnaturn est in carnis dispensatiene, ausus sis. Asserunt enim quidam ex illis Patribus
quedjara ante babebat in divinitatis natura, restat [Forte, parlibus], ubi tu dixisti, vel adoptionem, vel
ut ideni ipse verus Filius Dei natus ex virgine cre- aJoptivi hominis, eos dixisse pro [adoptione] assum-
datur et confiteatur. Deum ergo dicis esse, sed non ptionem, et pro adoptivi assumpti: et in hoc quoque
verum Filium , [ d qui esse non negas], sed adopti- lua malevola arguitur pertinacia. Si enim in tua
vum, et non verum. Quaeautem est ista nova filie- sententia, quasi in veritate confideres, nequaquam
talis iutroductio in Christo? Deum illum dicis esse et ea quae ab aliis bene dicta sunt, in pravura sensum
non verum : quis est talis nuncupationis fructus, mutares; verilas enim, ubicunqtie est, semetipsam
ubi detrimentum est veritatis? Et quomodo in Chri- defendit. Sed sive mtttata , sive ut ab eis sunt dicla
sto est omnis veritas , si hoc solum, quod maxirae haec eadem testiraonia a te 857 s'nt posita, non
fatendum est, secundum vestram opinionem vernm magnopere curandum est; nos enim Roraana plus
non esse credendum est? Tu autem certissimam ve- auctoritate quam Hispana, veritate assertionis et
ritatem ita es refutare conatus , ut diceres Deum fidei nostrae fulciri desideramus; licet nec illa re-
ideo esse dictum Chrislum, qttia Deo conjunctus est probemus, in his tamen quae cathotice dicuntur.
a S. Cyrilli textus hoc loco admodum mendose seorsum, cum Deo Patris Verbo, tanquam altero aD
recensentur. Eos Alcuinus descripsit partim ex ipso, et non secundum veram unionem conjungens
Explicatione xn Capitum, quae exstat tom. VI Oper. in unum Chrislum et Filitim et Dominum , una ado-
S. Cyritli pag. 154, partim ex Epistola apologetica ratione honorat, j'uste virtuti hujus Anathematismi
adversus Theodoreti reprehensiones xn Capilum. subjicitur. >
Primus igitur Iocus est Cyrilli Anathemalisnius 8, <•Tertius hic locus habetur in defensione hujus
qui ita sonat : < Si quis dicere audet, homiuem as- Anathematisnii adversus reprehensionem Theodo-
sumptura una cum Dei Verbo adorandum et conglo- reti, 1. cit. pag. 226, et ila ibi sonal: < Nam siqui-
rificandum, et Deum tanquam alterum cum altero dem ipse Deus simul et homo, arioratur sicut unus
connominandiimesse (hunc enim intellectum parti- adoralione una, el non coadoratur et simul appella-
cula cum, adjecta perpetuo ac necessario affert), et turDetis : ne Emmanuel credatur esse horao sim-
non potius una adoratione Emmanuelem honorat, pliciter et communis sicut nos, et per gratiam di-
unamque itli glorificalionem attribuit, quatenus vinaegloriaeparticeps; sed confiteamur iflum potius
Verbnm factum est earo, anathema sit. > Deura in carne propter nos, id est, vere hominem
b Hic alter textus exstat in declaratione proefati faclum, non mutatione naturae secundum alteratio-
Anathematismi 8, qui ibi ila reddilur: < Si quis uem et versionem, sedunionis dispensatione. »
ergo illum simul adorari dicit tanquam horainem d Qnoeuncis inclusa sunt redundare videntur
m B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS Ifl. 228
« Unusqnisque tn hoc se refutandum sciat, in quo ab A nnitalis assumpta non alium fecit esse eum qui ex
universali riissentit Ecclcsla. Romana igitur Ecclc- > Virgine natus cst, quam eum qui ex Patre ante
sla, quac a catholicis ct recte credenlibns sequenda ttempora genitus est: sed eumdem ipsum hoc fac-
esse probatnr, se per verum Filium Dei et in mis- tum t csse, quod anle non fuit, patenter oslendit.
safum solcmniis, ct in coeteris quoqtie omnihus XV. Sed quia longum est, cuncta tuse pravitatis
scriptis suis, vel in epistolis fateri solet, eum qui aargttmenta discutere, de hoc tibi rcspondere in proe-
pro noslra salule homo fleri dignatus est, et crucis Senti s sufliciat, quod Fllinm Dei hominem facturo
subire [Forle, subiisse] tormentum. In missa nam- vertim ^ Detim per hoc maxime negare coneris, quia
que humanoe Nalivltatis ejusdem Domini nostri ita pro I sc tegitur orasse sicut et pro nobis. Quod ubt
cantarc solemus : Prwtta, ut Unigenitttm Xuum, Ilegisscs, prcrsus ignoro, scilicet < Fillum Deiprosej
quem redemplorem twti suscepimus, venientemquo- sicut s pro nobis orasse. t JNam quid sibi proestare
'
quc judicem securi videamus. Itlum qui nos suo san- ipseiionpotuit, cuiomnia dedit Paterin manus (Joan.
' 55)? Vel cvijus peccali veniam a Deo posliilare
guine redemit, et super sunm adventtim judicaturus lii,
cst niundum , unigenitum Filitun Dci confiteinur : putanrius
I es(, qnipeecatum non fecit, nec dolus in-
quod de humanitate itlitis sine dubio dictum cst. tentus * est in ore ejus (Isai. LIH, 9; / Petr. n, 22)?
Itcm in die Natalis Domini: Concede,quwsumus, om- B Nos '. namque, qui Deum indesineuter orarejubemur,
'
nipoiens Deus, ut nos Unigeniti tui nova per carnem habemus sine dubio quod nobis ab eo dimittatur;
nativitas liberel. Et alibi : Deus qui Unigeniti tv.% 'Chvistus vero, quid sibi dimitti postularet, qui un-
pretioso tanguine. Item quarta feria ante Pascba : quam nihil fecit quod ei dimilti potuisset? Pro no-
Ptwsta, quwsumus, omnipotens Deus, ut per Unige- bis ergo orare credendus cst, scilicet pro suo corpo-
niti ttti passionem tibetemur. Et in alia oratione : 'fe, quod Ecclesia est, quam adhuc in fragilitate car-
Largire, omnipotensDeus, ut per temporalemFilii tui nis positam frequenter peccare non iguorat. Quod
mortem, qtiam mysteria vencranda lestantur. Et hoc 853 ipsum et hodie quoque facit Apostolo tesle,
sacpins, qtiam ut cxemplis egcat, invenitur : scilicet qui ait: Qtii etiaminterpcllal pronobis (Rom.VIII,54).
quori ipse, qut pro riobis passus festmortem, utricus Igitur, ut praediximus, eo modo pro nobis orare dici-
et venis dicitur Filius Dci, sictit vere est. Tales ei-- tur, quod illam carnem quara pro nobis assumpsit,
go auctorcs roagis sequendos elegimus, in quibuset inqua etpassUsest, Deo Patri oslendit : haec est
fldes rcctior, et veritas apparct manifeslior. enim ejus pro nobis interpellatio; scilicet passiones,
XIV. Quod igitur obnixe postulasti, implettim a quas pro nobis innocens suscepit, monstrandq quo-
nobis arbitror ; ais namque : < Si quis nos a nostra dam modb Deum Patrem, ut nostri misereatur, ad-
professione declinare vult, proferat xque idoneos C monere : non quod ille fons sapientiae et scientiae
testes, qui afflrment quod ex utero malris verus plenitudo aliquid ignorare possit, sed quia hoc
Deus sit conceptus, et verus sit Filius Dei. t Omnes qupd semper scit et desidcrat, per carnis ex nobis
namque jiontificcs sanctae RomanaeEcclesiae,utpra;- assuraptae naturam pracstat, quod praestandum et no-
diximus, talibus Uti solebant rationibus, ut Jesum bis profuturum esse cognoscit, id est, in se creden-
Christum Salvatcrem nostrum Filium Dci unigeni- tes, et in so sperantes, et amantes cognoscere facit.
tuin indiibitanter fateantur.Nonautem estmirandum, Hoc ipsura namqtie et praedecCssortuusNestorius so-
si longc a verttatls via efrent, qui ipsam Yefitatem lebal (Xcere, videlicet quod Christus pro se et pro
Inconvenienter et Inepte qu&rere in suis eratiqiiibus genere corporis sui sacrificlum obtulisset. Quodenim
dignnscunluf. Vel qucmqdq Verilatem dlgncscere tu orasse eum pro se dicis, hoc ille, idem volens in-
posse putandus est, qui eamdem Vcritalem suis diclis telligi, obtulissc dixit se pro se et genere. Contra
et scfiptis oppugnat ? Sed et illud, quod tibi ostendl, quam blasphemiam quid beatus Cyrillusopposuisset,
postulas, quomodoverus Dens conceptus est et naltts, audi, ait enim : < Si quis dicit, quia pro se oblulit
hoc toto pracsehtis operis textu tecum egimns, quod Christus oblationem, et non magis pro nobis solis,
ille unigenitus Filius Dei Verbum Patris caro fa- anathema sit. » Et alibi: t Oblulit enimcorpus pro-
ctum est. Nam si verus Filius Dei non est, qtti con- E D prittm, non pro se, sed pro nobis. Nam qua pro ^se
ceptus esl, et natus ex virgine Maria, nec Verumest, oblalione vel sacrificio indigeat, qui ab omni pecca-
qttod Joannes ail : Quod Verbum caro factum est. to liber, ul Deus, existit? Qui autem dicitquia se-
Quid enim signiflcat in hoc quod ait: Verbum cato metipsum tam pro se quam pro nobis obtulerit, nul-
factum est, nisi Filius Dei humana carne suscepta latenus impietatis crimen effugiet. > Idcm quoque
homo factuscst? Quod si verus Deus etverusFilius ipse Cyrillus : Aiunt, inquit, haerelici non pro nobis
Dei conoeptus non est, nec verus Filius Deiex Virgi- solum, sed etiam pro se obtulisse Christum semet..
nenatus est. Quod si ita est, ergo purus homo, et ipsum, quod a recta et immaculata fide alienum. i
sine Deitate natus est: quod quam catholicae fidei Quod ergo orasse dicitur, et in oratione pernoctasse,
contrarium sit, omnis reete credens intelligit. Se- et tanta instantia supplicasse,ut sudor ejus sicut gut-
ctindum cathollcam ergo fldem verus Fitius Dei ccn- tae sanguinis decurreret super lerrain (LMC.XXI, 44),
ceplus et natus est ex Virgine idem ipse, qui ante totum hoc idco factuin esse intelligendum est., ut
emtria saeculanatusest ex Patre : quia natura lmina- verilatem assumntaehumauitatis ostenderet, quae lar
a Vide infra in epist. ad Elipandum, num. 11.
829 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRl VII. — LIB. VII. 250
crymaset sudorem pqssit habere, et ut deprecatiq-, A nefacta dici debent, quce sine charitatis perfectione
nibus nostris accessibilemmonstraret Patris audilum, aguntur. Sufflciat ergo tibi.quodhucusquepeccasti:
ut quaenos in tentalionibus non inertia dormUantes non tibi videatur minoris esse periculi, quod unita-
tabescere, sed potius in orationis instanlia vigilan- tera catholicae Ecclesiae dividendo schisma facias,
ter exerceri curemus : Hoc namque significat, quod 6t membra Christi prave docendo a suo corpore se-
quando orasse legilur, lioc soepius rioctibus fecisse pares, quam si temetipsum occidendo homicidium
dicitur, scilicet noctis tenebris tentationum indicans facias. Quin potius majoris esse damnum manifes-
tempestates. Sed et hoc maxime sua innuit oratione, tum est, tantos seducendo perimere, quam unum so-
quod innocente suo sudore lerra lavanda fuisset, quae lum pcvire.
per illius sudorem noxium polluta fuit, cui diciluf : XVII. Revertere ergo tandem ahquando in temet-
In sudorevultus ttii vescerispanemtuum (Gen.ni,19). ipsuin, pcenitendo quod egisti, qui tantum effusus
Nam illa natura de Adam primo homine propagata es extra te disculiendo quae non debuisti. Sufliciat
nunquam suum panem, quo ad aeternam vitam nu- tibi, sicut et frequenter admonui, et arihuc admo-
triret, gustasset, si non eamdem naturam FiliusDei nere non cesso, quod sancta Dei et universalis Ec-
panis vivus, panisque angelorum assumere dignare- clesia de Christo credere et docere scmper ab initio
tar. Sed et hoc qucd evangelisla ait, sudnrem ejus R solebai, et usque in finem saeculi, ubiouitque catho-
quasi guttas sanguiiiis esse defluentes in terram, hec lica Dei Ecclesia est, docere non cessabit, implente
signiflcare videtur, quod illud primum homicidium dicto [Leg. Dcmino] nostro Jesu Christo quod pro-
Christi fuisset sanguine mundandum, de qtto dicituf: tnisil, se vidclicet tisqtie in finem saeculi cum suis
Vox sanguinis fratris tui clamat ad me de terra (Gen. fldelibus esse mansurum. Sufficiat, inquam, tibi
iv, 10). Hle namque sanguis Christi magis ad Deum credere Christum Filium Dei verum esse Deum, et
Patrem clamat, qui pro omnium nostrasalute inter- verttm Filium Dei. . . « . Et dc sacramento incar-
ram effususest: vel qtiando pro nobis ipse Dominus nationis ejusdem Doi nostri plus investigare ne la-
noster orabat, vel quando pronobis incrucependens bores, quam quod in Evangeliis legisti, et in aposto-
vulnera percutienlis militis sustinuit. Sed de his ista lorum dogmatibus scriptum invenisti. Quidquid ergo
sufliciant. liis concordat, lirmum tene et veraciter crede; quod
XVI. Senlentia vero Jacobi apostoli, quam prq vero his conlrarium et inconventens viiteris, quasi
adoptionis nomine positam ad exemplum protulisti, aiortiferi veneni pestem fuge. Christum regem om-
longe aliter a sanctis Patribus, quain a te est inter- nium soecutorum lauda et adora, condltionalts sef-
pretata, exjioni solet, sicut et illa quam de Salomo- vitii nomen de corde tuo simul et ore ut auferas,
ne posuisti: < Negando, inquis, nomen adoptionis **enitere. Nam quod pro te servus dici vel esse vo-
in Christi carne, ut puto unum verbum, in quantos luit, voluntarise est inunus obedientiae, non. .. b nec
offensionis laqueos sese dilatet, ut esl illudin Salo- poena cenditionis. <Ad hoe namqne, nt ait beatus
nione : Qui in uno peccaverit, multa bona perdet (Ec- Augustinus in exposttione Psalmi quinquagesimi
ete. ix, 18). Et in Jacobo Apostolo : Si quis lotam le- sexti (Num. 5, 10), homo laotus cst, quia misefi-
aem servaverit, offendat autem in uno, faclus est om- cors; non ut condilioiiis necessitate naseerelur, sed
niurn reus (Jac. n, 10). Sed quis nesciatde temetipso ut nqs ccnditione neeessitatis liberaret.» Et paulq
haec convenienter testimonia proferenda ? Nam quid post addit : <Angelica crealura servtt Christq, ad
aliud fecisti, quam in illo uno peccasti, ubi multa obsequendum moniti fuentnt [Forte, missi fuerUnt -K
bona perdidisli? Unumenim est illud maximum et apud Aug., mitti potuerunt] angeli, ad servilium
primum mandatum, charitas, quaesola vera in Ecclesia mitti potuernnt, non [ad].coadjutorlum, sicutscri-
catholica esse cognoscilur. Qui ergo leipsum extraEc- ptum est, Angeli ministrabant ei (Matlh. iv, 11), non
elesiam catholicam esse fecisti, quid aliud fecisti, tanqitara ministrantes [S. Aug., inisericordes] indl-
quam in illo charitatis mandato peccasti ? in quo qui genti, sed tanquam subjecti omnipotentl. > Si igitur
peccaverit, et si totam legem servaverit, factus est ', omnis angelica creatura 9ubjecla est [el, et] qiiasi
omniurareus. Non ergo deadoptione in Christo negata, Deum adorat, et ipsi qmne genu fleetttuf ccelesfmm,
sedde unitate charitatis scissadictumest, quodquiin terreslrium et infemorum, quld tu scilicet [Aug., tu
uno offendit, factus estomnium reus. Sienim, inquit sotus] omnibus roanes?....
Apostolus, habeam omnem fidem, charitatem autem Adora ergo eum nobiscum, regem ccelorumj Do-
non habeam, nihil mihi prodest (I Cor. xm, 3), et minum omniura, verum Filium Dei Patris, verum
csetera, quae ibi de laude charitatis dicta sunt. In Deum Salvatorem nostrum, cul honor aeternus,
hujus itaque te charitatis 859 gremium citius per- virtus indeflciens, laus pefpetuain saeculasaeculorum.
veniresatage, exlra quodcaetera omnia, etsi benefa- Amen.
cta videantur.nihilprodesse possunt;necomnino be-
a In cod. ms. regio num. 2848, verba hic adeo
Parisiis, qui eumdem codicem inspexit, legi hlc
obliterata sunt, sicut hoc loco notavit Quercetanus, posse : in auabus naturis.
ut vix ac ne vix quidem legi possint. Credit taraen b Credo legendum, sctikit laudatus D. Lieble:
CJ. D. Lieble bibliothecarius monasterii S. Germani NQHnecessariw pmtta conditioms.
251 B F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUMPARS III. 232
860
BEATI ALCUINI
L Paratum cor meum Deus, paratum cor meum B duos filios, proprium atque adoptivum; quae di-
(Psal. LVI,8). Paratum divina inspirante gratia ad visio duarura absque dubitatione personarum esse
proferendam veritalis doctrinam; paratum ad resi- intelligitur
stendum falsitatis erroribus; paratum, Domine Jesu, III. Sicut possibile esse Deo non estnegandum ut Fi-
te amare, taudare et praedicare; paratum teverum liushominis, dum voluit, perfectus et proprius fleret,
Deum, verumque Dei Filium inlelligere, cum beato sic non est Deo contradicendum ut humanam natu-
evangelista qui de sacratissima lui pectoris plenitu- ram, quam in dignitatem sua; personae assumpsit,
dine catholicaeveritatis hauriens fidemait : Hwc au- in proprietatem Filii Dei exaltare potuisset, ut esset
tem scripta sunt, ut credatis quia Jesus esl Chrisius eadem persona cum assumpto homine in proprietate
Filius Dei (Joan. xx, 51). Mexquehujus fldei perpe- Filii , quae fuit ante omnia saecula in substanlia
tuam ostendens mercedem, subjunxil: Et ut creden- Deitatis. Ergo in omni serie sanctarum Scriptura-
tes vilam wlernam habeatis in nomine ejtts; enm:!eni rum nunquam nomen adoplionis Chrislo imponi Ie-
evangelica auctoritate Dci Filitim praedicans, quem gitur, sed nos per eum adoptionis accepisse gratiam
Gabriel archangclus, antequam conciperetur, beatae testantur. De qua adoptione in nos facta praefatus
Virgini Jesum Filiumque Altissimi vocitanduin esse evangelista ait: In propria venit, et sui eum non
praedixerat. Nulti dubitim est quin adhumanain per- C receperunt : quotquot autem receperunt eum, dedit
tineret naturam nomen Jesu, in quo nomine, beato eis poiestalemfilios Dei fieri (Joan. i, H). Non est
doctore gentium attestante, omne genu flcclitur, cw- haecpotestas adoptionis a quolihet adoptivo in san-
lestium, terrestrium, et infernorum , el omnis lingua ctos collata, sed ab eo, quem quasi unigenitum, ple-
confitetttr, quia Dominus Jesus in gloria esl Dei Pa- num gratia et veritate mox in sequenti sententia idem
tris (Philip. n, 10). Cujus quoque noroinis polesta- testalur evangelisla. Etpaulopqst: De ptenitudine
tera beatus Petrus princeps apostolorum in sanitate ejus nos omnesaccepimus,et gratiam pro gratia (Ibid.,
claudi, qui ad Speciosam templi portam jaeebat, 16). Et Apostolus: In quo habitat omnis plenitudo
oslendit, dum ait: In nomine Jesu Nazareni surge et divinitatis corporaliter (Col. n, 9). Si adqptio est in
ambula (Act. iu, 6); qui confestim sanalus cxsilicns Christq, nnn est cmnis plenitudo nobilitatis in eo;
et anibtilanslaudabat Deum. Addidit quoque idem quia adoptio de quadam extranca persona assumi
bealits aposlolus hujus nominis excellentiam, diitn solet in filii nomen; nec quisquam apostolqrum, qui
a Judaeis prohibiti sunt apostoli in eo nomine sunt lumina et dectores totius mundi, Jesu nomini
praedicare, dicens : Nec enim est aliud nomen sub adoptionem addere voluit. Nempe inter adoptivos et
cedodatum hominibus, inquo oporteat nos salvosfieri proprios filios bcatus Augustinus in disputatione
(Act. iv, 12). quam habuit cum Feliciano quotlam Arianae sectae
II. Haeceadem Deomiserante mihi est causa con- defensore discrevit, ita dicens a : < Filiorum nam-
tra te scribendi, et tuas destmendi infidelitates, o que adoptivi alii sunt, naturales alii. Hi quia ge-
Pster Elipande, quae fuil beato Joanni evangelistae niti ab initio, filii semper ac proprii sunt: illi primo
sanctum causa sciibendi Evangelium, ut sanclarum alieni, post fllii, cum per adoptionem in familiam
Sfcripturarum auctoritate et catliolicaefidei verilate videntur adscisci. > Quando homo Christus ex Vir-
ostendam, Jesum Christum verum esse Filium Dei, gine natusalienusfuit Deo Patre [Patri],ut ex alieno
adscisceretur in filii nomen.
fffl noiftsolum in feanatura quae aeternaliter ex quodam per adoptionem
Deo Patre genita est, verum etiam et ex ea [Forte, Nonne in ipso conceplu, operante sancto Spiritu,
in ea] quaetemporaliter ex malre Virgine facla est; ex beata Virgine Deus verus, et Dei Filitrs verus
ne unus Jesi» Fim¥s Dei Christus divhteiur in conceptus est, et tempore opportuno natus? At si
« S. Auu. potius VigiliusTapsensis libr. de Unitate Trinitatis, cap. 6, tom. VUIOper. S. Aug. Append.
245 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LD3. I. 246
nunquam alienus, nunquam igilur adoptivus : quia, A nonrina meae imposuisti personae, quofum ntiagiues
«it beatus Augustinus ait, ex alieno quodam adopti- et potestates in civitale sua Dominus Deus olim ad
vus solet effici. Restat ergo ut staiini fleret Chri- nihilum redegit ? non memorans quid de tuis simili-
Stus proprius Filius Dei ab ipso conceptu , quia bus Psalmista caneret, dicens: Venenumaspidum s«6
nunquam alienus fuit. Nunquam vero alienus, labiis eorum, quorum os maledictiotie et amaritudine
quia nunquam vetus homo fuit: licet in errore plenum est (Psal. xm, 5). Et ipsa Vefitas in Evah-
westro, contra fldem catholicam dicatur Christus gelio Judaeisimproperans pro bencfactis suis male-
liomo vetus. dicla eorum, ait: Progeniesviperarum, quomodop'o-
IV. Nambeatus Hieronymus ait in traclatu Epi- teslisbona loqui, cum sitis mali? Ex abundantia ertim
stolae ad Ephesios: « Quid euim in homine, qui a cordis os loquitur. Et iterum: Bonus homode bono
;Salvatore nostro assumplus est, non novtim fuit ? thesauro cordis sui proferl bona, et malus homo d'e
Conceptus, nalivitas, partus, infanlia,doctrina, vila, malo ihesauro cordis sui profert mala (Matlh.xw, 54,
virlutes: el ad extremum crux et passio, spolians 35). Simile [Leg., Si mala] est maledictio, utique
in ea principatus et contrarias forliludines ostcnlui ex niali cordis lliesauro processit. Oninino mala est
liabens: resurrectio qtioque et ascensio in ccclum. maledictio, prohibente eam Apostolq: Nolite , ait,
Hic erge vere creatusest in justitia et sanctitaievcri- B maledicere (Rom. xn, 14). lgitur qui maledicit, ei
talis, quia Deus vertts, Dei vere [AL. veri] Filius fuit, mali cerdis thesaurc maledictionem profert. Si me
et tota in illo religio atque justitia Dei veritate com- errare aestiniares, noitne apostolicopraeceptome cOr-
pleta est. > Videtis quam fulucialiter iste praecipuus rigere debuisses in spiritu mansuetudinis, conside-
in Ecclesia Dei doctor Christum praedicavit, semper rans te ipsuin, ne et tu tenteris? Alteralterius onera
uovum hominem, verumque Deum, vereque Dei Fi- porlate, el sic adimplebilislegem Christi (Gat. v\, 2).
lium crealum esse, atque in eo omnem juslitiam in Pacilccstcuiin ex verbis beati Jacobi apostoli, Unde
Dei verilate complelam esse affirmat. Haecuna sen- Sit sapientia tua, agnoscere; tibi flemansuetudine ve-
tentia, si fiducialiter legatur etveracitcrintelligatur, rse sapientiae, et ce amafitudirie hripiaeaeinulationis
pessimas vestri erroris evacuat assertiones: dum vos dispulavit; ait enim: Quodsi xelumamarum habetis,
dicitis Christum veterem homiiiem, nuncupativum et conlentionesin cordibus vestris, nolite gloriari et
Deum, adoptivum filium. Iste vero nobilissimus do- mendacesesse adversus veriialem (Jac. m, 14). Non
ctor Salvatorem nostrum novum hominem, veruro est ista sapientia desursum descendens, sed terrena,
Deum,el vereDei Filium, absqueutla duhielate crea- animalis, diabolica. Ubi ehim zetus et contetilio, ibi
tum testatur. inconstanliael omneopuspravum. Quw autem demr-
V. Ecce quidara fervor testificandaeveritatis me '^ suni esl sapientia,primum quidem pudica est, deinde
rapuit ab ordine responsionis. Sed incipianius ame pacifica, modesta, suadibilis, bonis consettliens,plena
[Forte, ante] sententias tui discutere libelli : et in- misericordia et fructibus bonis (Ibid., 16, 17).
telligant qui legant, piae exhortationis charitatisque VII. Ego ramttm olivaecolnmbthOore ferens, vul-
calamo, o Pater Elipandc, conscriptos ad tuam re- nus tui cordis mederi optans: a tu e rilverso seTpen-
verentiam apices, vel impiaeraaledictionis, quos ve- tina lingua morliferum evomtiisti vcnetium, prom-
nenoso ore procaciter 878 me0 nomini dirigere stu- plior ad maledicCndumquatn ad henedicendum. Ego
duisli, vel ex quo spirftu in prima fronte tuaruin cum Nicolao, cui me cdniparasti, nuptiales tiedas
titterarum statim verba dirissimaeroaledictionis pro- non exstinguo; sed cum beato Stephano protomar-
ferre voluisses. Ego prorsris simplici charitate meae tyre niehtis intuitu video Jesnni stantem a dextris
devotionis preces tuaedircxi reverentiae, desiderans Dei, pro sui nomihis nobilitate certantibus auxiliafi.
senectutem tuam per Christum salvari, et ad catho- Ego cum impio Datiano praeclari martyris Vlncentii
licaepacis concordiam fevociiri, sine qua nib.il, nec non sum persecutor; sed haereticK pravitatis pro
ijisa martyrii gloria, Deo acceptabile esse [Cod. Pa- virium mearum portione, adjttvante Deo , devolus
tis., nec ipsani ...gloriam... acceplabilem csse] bea- exstirpator. Ego eum Rtifflnobeatum Pelicem mar-
tus Paulus Apostolus prolestatur: Tu econtra in '" lyrem non feci; sed Felicein otim vestHerroris com-
verba nefandaeinvectibnis prosiluisti, juxla Salomo- plicem, Deo misernnte, catholicumeffeci: persequetis
uis veridicam sententiam: Ih ore stulti atrixa et gla- in eo itlius impiam dubitatioaem, qui tentando Dei
dius (Prov. xxn, 5). Item : Argue stullum, et oderit Filium dixerat: Si Filiut Dei es, dic ut lapidet isii
te (Ibid., ix, 7). Unde maledictionem benedictioni panes fianl (Matth. w, 5). Etitefumper Jtltkeos ipso
meab opposuisti, quid in corde habercs, quis te in cruce pendenle clamavit: Si Filiut Dei est, de-
totiim spiritus possideret ostendcns. Sed Dominus, scendtttnunc de cruce, et ctedimusei (Malth. xxvii,
qrii iliuriiinat caecos, et sanat contritos corde, illu- 42). Nunquid non pejof est vestra incfedtfllras
mihet tenebras ignoranfiae tuae, et sanet infideli- quam diabolica dubietas? Ille explorafe voieBS si
tatis vulnera in corde tuo, teque pastorem efficiat FiliusDei esset, quemesurire, Skire et lasSescere
populi sui, prudentem, pium, pacificum et catho- cernebat; vos regnantem in coelisverum Dei Fltium
licura. negare noh timetis, vincehtes vestra Incretfulitate
VI. Qilidest, vif frater, quod tanta haefelicorum diabolicamhifidelitatem. IHomverofetieem, qwem
a Hic et irifra passim alluditur ad epistolahi Elipatidi ad Alcuinum.
247 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IH. 248
tu charitate summum , pudicum, moribusque orna- A J sensu mea ad vos et pro vobis pietatis verba legere
lum asseris, nos habemus in castris Christi: atque et intelligere vultis. Certissime me scilote duas na-
utinam ettu cum tuis sequacibus illius exemplo edo- turas, sicut superius dixi, et unam personam confl-
ctus, ad veraeftdei cognitionem pervenias, ipso prae- teri in Chrislo. Firmiter namque ahsque omni dubi-
stante, quem nos praedicamus verum Deum et pro- tatione credendum est et praedicanduro, eumdera
prium Dei Filium. esse qui natus est ex Virgine, Deum verum in dua-
VIII. Dicis: < Fatuus fatua loquitur. > Nunquid bus naturis, et verum Filium Dei: ita ut unus sit
fatua loquitur, qui veritatem praedicat, et non ille ma- Christus, et unus Deus, et unus Dei Filius, et unus
gis fatuus est, qui est falsitatis assertor? Ponis quo- rex, et unus totius mundi Salvator, divinitate con-
que 879 sentcntiam Aposloli: Animalis homo non substantialis Patri, humanitate consubstantialis iua-
percipit ea quw Spiritus sunt Dei (ICor. n, 14),volens tri, ut sit idem verus Deus et verus homo in uuitate
me animalera intelligere, et te spiritalem. Videat qui personae, quem vos sine dubio cum Nestorio in duos
legal litteras nostras, cui nostrum haec sententia ma- dividitis filios, et in duas personas, per proprietatem
gis conveniat, an mihi, qui evangelicis aposlolicis- et adoptionem. Non igitur idem magister vester
que, nec non et paternis roboratus testimoniis Cbri- Nestorius inveuitur duas personas palam in Christo
stum praedico verum Deum, et verum Dei Filium; "* profiteri, quantum ad nos litlerae illius pervenire po-
aut forte tibi, qui Hispanico errore depravatus con- tuerunt': sed orania quae duabus necesse est inesse
tra fidem catholicam canina rabie lalrare non times, personis, proferre de Christo reperitur, adoplionem
renueus in Christo veram lilietatis nobilitalera, sed sicut et vos humanitati adscribens, et divinitati pro-
extraneam nominelenus tantum in illo esse genero- prietatem filii designans.
sitatem affirmans: qui adjuratus apontifice Judaeo- X. Tu vero, frater Elipande, homo animalis, ani-
rum per nomen summi Dei, an Filius Dei esset, re- malium more generationem Fitii Dei intelligens, mi-
spondit plane: Ego sum. Qui et caeco illuminato nus te ipsum considerans, an totus anima et corpore
interroganti qatf «sset Filius Dei, et crederet in sis proprius filius patris tui et matris tuae, dum cer-
eum, dixit: Et vidisti eum, et qui loquilur tecum, twn est, solam carnem ex conjunclione parentum
ipseest (Joan. ix, 57). Quid ille jam illuminatus vi- tuorum procreatam esse, animaevero creaturam ex
dit? Absque dubitatione humanitatis naturam, non nihilo Dei potentia conditam, et coagulationem car-
divinitatis substantiam, quae carnalibus videri ocu- nis in utero matris conjunctam vivificatrice potentia,
lis non potest. Duo dixit ei Dominus: Et vidisti eum, ut vivum nasceretur anima rationale atque mortale:
et qui toquitur tecum ; quae proprie ad humanam in- p. et quod in omni homine fieri posse cernis, iu Dei
telliguntur pertinere naturam; et lamen, quaevideri Filio fleri operante sancto Spiritu conflteri dubitas;
potuit et audiri loquens, eamdem naturam Filium ut Deus omnipotens, qui omnia facit quac vult in
Dei esse fatebatur. Dicis quoque ex versiculo Psal- ccelo et in terra, hoc solum, te nolente, non potuis-
migraphi, me defensorem et inimicum esse. Forle set, ut Filius sibi proprius 880 ex virginali utero
nolens verum de me protulisli testimonium. Fateor nasceretur. Aut te ipsum nega proprium fllium pa-
siquidem me defensorem esse fldei catholicae, et ini- rentibus tuis nisi sola carne, aut si hoc tibi absur-
micum esse inimicorum Christi, qui honorem divi- dum videatur, confltearis necesse est in Filio Dei
nitatis et nobilitatem dignitatis illi adiraere conten- hanc proprietatem lieri posse (licet allerius natura
dunt, quem paganus centurio mori cernens, terri- sit aelerna divinilas, alterius ex tempore facla hu-
tus elementorum mutalione, verum Dei Filium con- manitas) quam in te ipso fore, imo et in omni horoine
fessus est dicens: Vere Dei Filius erat homo iste negare non vis.
(Maith. XXVII,54; Marc. m, 11, 12). Imo diabolicae XI. Me igitur recordari jubes Dominum dixisse :
potestates, sicutin Evangelio Iegitur, de obsessis Lala et spatiosa via est, quw ducit ad mortem, et
clamantes corporibus, Christum Dei Filium confessae multi sunt, qui inlrant per eam. Quam arcta et an-
sunt. Nec hoc dico, quod illoruin testimonio indi- D ; gusta via est, quw ducil ad vilam, el pauci sunt qui
geam, habens testes totius Scripturae sanctaepagi- inveniunt eam (Matth. vn, 13, 14) I Recordare el tu
nas; sed ad confusionem infidelitatis vestrae illorum Prophetam dixisse : Pascenlur ugni in latitudine
vobis praefero fidem, qui soli ita perversi estis in (Osew IV, 16). Et Psalmistam de potentia ejus, de
fide, ut diabolica vobis digne praeferatur confessio. quo nobis sermo est, mullo ante praececinisse : Et
IX. Quod vero me asseris humanitatem veram in dominabitur a mari usque ad mare, et a fluminibus
Christo negare, omnino falsum est; nec in omni usque ad terminos orbis terrw (PsaL LXXI,8). Ipsum-
lilterarum mearum serie me hoc dicere vel credi- que cum triumpho gloriae ascendentem in ccelos
disse probare poteris. Sed in eo, absque ulla dubie- mandatum dedisse Apostolis suis, ut docerent omnes
tate vel scrupulo, duas conflteor naturas perfectas; genles, dicens: Ite, docete omnes gentes (Mattk.
et integras, divinitalis scilicet atque humanitatis in[ xxvin, 19). Olim in Judaea notus tanlummodo Deus
una persoua et in uno Filii Dei nomine : sicut ini (Psal. LXXV,2), nunc vero omnibus genlibus vox
epistOla quam charitatis ofiicio et salutis tuae desi- una est Christus, quem vos intra Pyrenaeos saltus
derio catholico calamo reverentiae vestrae exarare• non regnasse, sed captivum latitasse aestimatis.
curavimus, perspicue intelligere potestis, si sobrio» XR. Aliud quoque de Evangelio profers testimo.
249 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LIB. I.' J50
niuiu, ubi ipsa Veritas de communione charitatis j^ est in nostris, sicut totus est in suis, praeter deli-
>
sanclorum ait: Ubi sunt duo vel tres congregati in ctum? Utinam melius inleltexisses sanctorum verba
nominemeo, ibi sum in medio eorum (Matth. xvni, doctcrum ! Totus in nostris, id est, totus Filius ho-
et toius in suis, id est, totus Filius Dei, in
20). Et credis hoc de Felice tantum sttisque eompli- minis;
cibus dictum esse, qualis olim idem Felix fuit, dum utraquc [Cod.Patis., in utroque] ptenus et perfectus.
veslri erroris catenis vobiscum colligatus fuit: nunc Tu vcro parliculariter vis cum esse Filium Dei,
vero Deo miserante rationabili disputatione convi- partini vere, et partim noniinative. 881 Hoc velim
.
ctus, et absotutus ab errore vestro, et in caiholicae respondeas mihi , si tottts est in utraque natura
Chrislus vere et proprie beatissimae Virginis Filius ?
pacis uiianimitatem reductus. Et qttem vos habuistis Aut si
vere Deum genuit sancla virgo Maria, sicut
quasi scutum perfidiae vestrae, nunc Ecclesia eum omnes
habet sagiltam polentem et acutam cum carbonibus calbolici Dei eam genitricem credunt et con-
desolatoriis (Psat. cxix, 4). Vos vero in quibus re- fitenlur ? Et ulruni aeternus Dei Filitts vere sit beatae
aut adojitive ? Si adoptive dicis, ne-
frigescit charitas, congregamini in nomine adoptivi Virginis Filius,
filii, in nomine captivi servi, in nomine nuncupativi quaquam vere fuit Dei genitrix sanctissima virgo
Dei: nos congregamur in nomine unigeniti Filii Dei Maria. Si vero catholicc nre vcre eam Dei genitricem
Salvatoris mundi, in nomine Christi Domini, quem B ] confiteri vis, quid reslal nisi ut ea verilate totus sit
angelus pastoribus natum praedicavit, dicens : Natus in duabus naturis Christus vere Dei Fitius, qua est
est vobishodie Salvalor, qui est Christus Dominus in in duabus naturis vere beatissimaeVirginisFilius ? At si
civitaie David (Luc. n, 11). Vos flectite genua in no- huraanitas ejus adoptiva est Deo Patri, consequens
mine adoptivi; nos flectimus genua cum angelis et esse videtur, ut divinitas adoptiva sit matri Virgini.
archangelis, cum omni militia coelesti, in nomine Quodquam impiumsitdicere, nullus fldeliumignorat.
Jesu, de quo dictum est: Et adorent eum omnes an- XIV. Flagitas me testes dare, < quod nulla sit
geli Dei (Hebr. i, 6). adoptio in carne Christi; > quod tempore opportuno,
XIII. Pervenisti tandem ad promissionem Dei, quae sancto Spiritu catholicos peclori nostro inspirante
dicta est ad David: Cum dormieris.,inquit Deus, cum sensus, facltirus sum, abundanterque in aliis litterulis
patribus tuis, suscitabo de lumbis tuis qui sedeat super nostris «, quas contra errorem vestrum edidi, me
thronum Israel. Ego ero ei in Patrem, et ipse mihi eril fecisse intelligit, qui noslras paginulas legere non
in Filium (II Reg. vn, 12,14). 0 Pater Etipaude, ubi contemnit. De eo vero, quod postulas testimonium
perdidisti oculos tuos ? Quare posuisti testimonium tibi dari, < quod non sit vera humanitas in Cbrislo:»
contra tefortissimum? Forteproptersacerdotii digni- hujus rei libi testimonia non dabo; quia calholicus
tatem cum Caipha ignorans veritatem protulisti. Pa- ** sum, in catholica natus et nulritus Ecclesia : sed
terna promissio est, et paterna testiflcatio, sicut tu dabo tibi lestes litlerarum meartim series, si legere
ipse dixisti: Ero ei in Patrem,et ipse erit mihi in Fi- digneris, veram divinitatem et veram liumanitatem
lium. Nilrilhis verbis adoptionis in patema reperitur confitentes in Christo Deo. Et miror cur mihi obj'i-
promissione. Multura est inter ero, et dicor. Verum cere veliS;quod nunquam me dicere legisti. Hortaris
per se est absque ulla iinaginatione; adoptivus dicitur me Aritim non esse, qui multorum sua perversitate
non averitate, sed ab iraaginatione volentis animi. maculavit corda, ut recte non crederent. Ego, gloria
Multura interest inter veslra mendacia et Dei pro- Deo Jesu, nunquam in barathrum Arii delapsus sum;
missa. Ipse dixit: Erit mihi Filius; ves dicitis, sed tu vel Arius esse probaberis, vel tuam damnare
nuncupatur lantum, sed nen est preprie. Prqphetiam senientiam cogeris; qui asseris Filium Dei tinicum,
quqque Isaiae de Christo in medium deduxisti, ubi unigenitum, uniusque procul dubio personae, adopti-
ait: Radix Jesse, qui stat in signum populotum, vum esse. Nunquid non tu in eadem persona adoptio-
ipsum gentes deptecabuntut, et etit seputctum ejus nem esse aflirmas, quara Arius olim delestabili im-
gloriosum(Isai. xi, 10). Quibus populis stat in si- pietate adoptivam esse asseruit ? Aut si hanc blas-
gnum, et quaegentes eum deprecabuntur, si in sola »_ phemiam declinare niteris, mox incidis in laqueum
Hispania perpauci musitalores eum catholice depre- Nestorii, in duas Christum dividens personas, unam
cantur ? Qui certissime nullius accipit preces, nisi propriam, et alteram adoptivam. Nam Nestorius pa-
in charitate catholicaepacis proferantur; sed et se- lam duas non nominavit personas in Chrislo, omnia
pulcrum illius, quem vos ignobilem dicilis, glorio- tamen, quae duabus inesse personis neccsse est pravo
sum esse Prophela praedixit. Si sepulcrum gloriosum sensu, id est, proprietatem et adoptionem Filii aflir-
est, quanto magis gloriosus est, qui in sepulcro dor- mavit in Christo. In ejus vero sine dubio lilleris
niivit, ex cujus persona Propheta olim cecinit: Ego adoptionis nomen de Christo invenitur : verba vero
dormiviet somnum ccepi, et resurrexi (Psal. m, 6) ? sunt ejusdem Nestorii post obscuros sensus et cali-
Adjungis namque Patrura catholicam sententiam : ginosas sententias et impias infldelitates hujusmodi
< Totus in suis, et totus in nostris, > addens ex tuo de humanitate Christi. Ait enim b : < Unde et mulli
6ensu : < Quare non dicatur adoptivus, qui ita totus secundum beatum Paulum dicimur filii, sed solus
»In libris vn adversus Felicem; vel potius in li- b Nestorius apud Agobardum libr. contra Felicem
bello ad mouachosGolhiaemisso. cap. 7. Unde integer lextus ita restituilur: < hoc,
H\ B. F; ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 252
praeipuum habens hoc, quod... Verbi copulationem AlChristi, qui ex diversis christiani Impefii partibus
adoptionem participans. » convenerant, selerno anatheraate damnata : imo et
XV. Videte, viri fratres, videle periculum ve- a beatae memoriae Adriano papa, qui tunc tempqris
strum , et tandem aliquando resipiscite ab errore sanctoe Romanse Ecclesiae apostolica aucloritate
iniidelitatis, devitantes doctrinam dualilatis de Re- rexerat sedem, funditus exterminala: donec idem
deinplore nostro. Aut si ex catliolica sanctorum Felix infeliciler ad vestras refugietis paftes sopitos.
Patrum pradicatione non vultis , vel ex Nestorii infldelilalis cineres, vobis exhortantibus, fesuscitafe
impia incredulilate, et justa damnatione vestram intendit. Cui ego in has adveniens partes charitatis-
corrigite sentenliam, eamlem adoptionem in hu- calamo epistolam exhortatofiam, ut se catholicae
manitale Chrisli affirmantis [Cod. Paris., affirman- jungeret unitati, dirigere curavi. Cui ille non epi-
les], sicut in illius verbis audire potestis, quam stolari brevitate, sed libelli prolixitate respondere
vestra pertinax ignorantia affirmare nititur. Dis- nisus est, atque in eo omnes perfldiaevestrae foveas
perdat enim [Forte, eum] Dominus, dicit Propheta, maxime aperuit, asserens Christum et veterem ho-
magistrum et discipulum docentem lalia (Malach. n, minem esse, et nuiicupativum Deurii, et adoptivum
ii). Sed et angelus Domini vibrat gladium vindictae * filium, et secunda indiguisse regeneratione, et alia
super caput veslrum, ut dividat vos, si vos dividitis 1 plurima ecclesiasticae doctrinoe inconvenienlia. Cui
Christum in proprium filium et adoptivum , par- libello ejus septem nostr* deVotionislibellis respon-
teiuque vestri ponat cum hypocritis, ubi erit fletus dimus, omnes vestra pfavitatis evacuans doctrinas.
et stfidor dentium. Et tu, venerande Pater Elipande, Qui etiam nostra devotionis sermones lecti sunt et
cavelo ne juniores setali tuae insultcnt et dicant probati iii piaesenlia domni regis et sacerdotum
cum Daniele : Inveterale dierum mulornm, nunc ve- Christi. Sed et ideni Felix anrio praefati gloriosi
nerunt peccata tua, quw operabaris prius (Dan. xm, principis tricesimo secundo advoCatus voluntarie
52), subvertens vias innoceniium, non recte pra- veniens ad Aquis Palatium, ibique in prasentia
dicans de Salvatore mundi. Octogeuarium te audi- domni regis el optimatum illius sive sacerdotum Dei
vimus esse in epistola,quam prsefatoFelici direxisti". rationabililer auditus, et veraciter corivictus, atque
Audi Chfistum clamantem tibi: Adhuc modicum lu- Deo dans gloriam, vefamque confessiis fldem, iii
tnen in te est, curre, dum lucem habeas, ne tenebrm paceni caxboiicoeunaniriiitatis reversus est cum suis
te comprehendant: quia qui ambulat in tenebris, hesdt discipulis; qui ibi lunc temporis efant prasentes:
quo vadil. Dum lucem habeas, crede in lucem, ut cujiis le cum tuis discipulis, venefande Pater, htt-
ftlius sis lucis (Joan. xn, 33,36). Quidquid in epistola . railitatem sectari suadeo.
J XVll.
$82 tua dc teriebroso cordis tui sensu produxisti, Aggrega teipsurii cum ovibus tibi commissis
totum ex maledicliohis vel falsitalis felle derivatum in ovile Chrislianae charitatis, per eum qui ail: Ego
esse dignOscitur. Sed fof te ignorans veritatem, fal- sum ostium, per me si quis inlraverit, salvabitur, et
sitatem protulisii. Disce pfius, et postea doee, rie htgredietur el eyredietur (Joan. x, 9). Pravidendum
tnagister efficiaris erroris. Melior est humilitas di- est tibi cauta sollicitudine, ne sis ex eorum numero,
scehdi, quam temeritas docendi. Noli in scientia^ de quibus ipsa Verilfts in eodem subjunxit loco:
toa extolli. Scienlia influt, charilas iedificat (1 Cor. Omnes, inquiens, quotquot venerunt, fures sunt et
Viii, 1). Et qui se exaltat, humitiabilur. et qui se hu- littrones (Ibid., 8); qui venerurit, ait, non qui missi
mitxal, exaltabilur \Matth. xxm, 12). sunt. Et ApostOluS: Quomodoproedicabunt, nisi mit-
XVI. Admones me non pio, ut videtur, animo, tantur (Rom. x, 15) ? Quis te, o Pater Elipande, misit
Sed severa invectionis castigatiorie, gloriosum regem proedicare adoptionem in Christo Dei Filio ? Ergo si
Cafolum non corriimpere. Nori ego illum corrum- riullo mittente per te venisti et pradicasti, fur et la-
pere veni in Frahciam, qui corrumpi non potest, tro corivinceris esse. Furnon venrt, nisi ut furetur,
sed adjuvare in flde catholica, in qua ille ab ineurite mactet et perdat. Caveant discipuli tm, ne per te oc-
setate nutritus fuit, et optime a Christianissimis *» cidantur et pereant. Melias est illis oculum eruere
parentibtis el magistris catholicis edoctus. Impos- sibi dextrum, quam integro corpore mitti in gehen-
sibile est enim, ul corrumpatur a quoquam, quia nam ignis. Caecussi caecum ducit, cadrihl ambo in
calholicus est in flde, rex in poteslate, pontifex foveam (Matth. xv, U). Audi etiam beatum Aposto-
in pradicatione, judex in aequitate, philosophus in lum inter Moysem et Chrislum discefnentem, quos
Hberalibus studiis, inclytus in moribus, et omni tu similes asseris, ubi excellentiam rtajestatis Christi
Uoriestatepracipuus. Antequam ego, eodem sapien- pratulil famulo sno Moysi. Moysesautem , inqriit,
tissimo rege Carolo jubente, venissem in Franciam, lanquam famulns /idelis fuit in tota domosua,Christus
haec eadem vestri erroris secta, eodein glorioso autem tanquani fitius in domo sua (Eebr. m, 5, 6):
principe pr;iesidenle,prsesenie Felice, quem multum Moysen famulum nominans, et Christum Filiuhi.
laudare soles, vestrft partis tunc letnporis defen- Quantum est inter famulum patrisfamilias et fllium,
sbfe, ventilata est in celeberrimo loco, qui dicitiii tantum est inter Moysenet Chrislum. Nunquam enim
Uaiginis-Burg, et synodali auctoritate sacerdotum de Moyse idem Apostolus, sed de Christo inquit:
quod ad Dei Vwbi copulationem et doaiinationeui « Vide hanc epistolam Patrol. t. XCVI, col. 880.
participans. >
25? DOGMATICA.— ADV. ELlPANDUMLIBRI. IV. — LIB. I.' 254
Excelsior ccelisfaclus (Eebr. vn, 26), quem in prin- A Jeroboam rex a veri Dei cultu recedens novos sibi
cipio quoque ejusdem Epistolae angelis 883 Prae" flnxit deos, ut perditus subjectum sibi perderet po-
ferre non dubitavit: Tanlo enim melior, ait, angelis pulum; de quo multo ante pradiclum est in Cantico
effectus,quanto differentius prw illis nomen hxredi- Deuteronomii : Dereliquil Deutn factorem suum, et
tavit. Cui enim dixit angelorum aliquando : Filius recessit a Deosalutari suo (Deut. xxxii, 16); sic tu a
meus es lu, ego hodie genui te ? Et rursum: Ego ero vero Deo et proprio Filio Dei recedens, nuncupati-
illi in Patrem, et ipse erit mihi in Filinm. Et cum vum Dcum et adoptivum filium redemptorem tibi
iterum introducit primogenitum in orbem terrw, dicit: fingis, quem non noverunt patres nostri. Tu vero
Et adorent eum omnes angeii Dei (Eebr. i, 4 seq.). Deum qui te liberavit, dereliquisti, et oblitus es Dei
De eo enim dicit: Fitius meus es tu, de quo in se- ReJemploris tui. In libro Jesu filii Sirac haccpraefala
quenti versiculo addidit, sicut tu ipse paulo ante sententia legitur, quem librum beatus Hieronymus
protulisti: Pete a me, et dabo tibi gentes hmredilatem atque Isidorus inter apocryphas, id est, dubias Seri-
tuam (Psal. n, 8). Illi dicit: Fitius meus es tu, cui pluras, depulatuin esse absque dubitatione lestan-
ait: Pete a me, et dabo tibi gentes. Sed et beatus tur b. Qi:i eiiam liber non tempore prophetarum,
Gregorius doclor eximius, et omnibus Christi Eccle- sed sacerdotum, 884 SUDSimone pontifice magno,
siis acceptabilis, inler sanctorum et Christi divini- " regnante Plolomaeo Evergete, conscriptus est : nec
tatem discernens, in homilia quadani super Ezechielis tantum propbctias, quantum morales disciplinas et
prophetae primam partem ita ait, dum de nuncupa- laudes sapienliaeproferre videtur : et melius intclligi
liva sanctorum poleslate et propria Chrisli divinilate potest primogenitus iste, de quo hic dicit, populus
disputavit» : < Unde, inquit, Paulus apostolus volens Dei de jEgypto eductus, de quo Dominus ad Pharao-
nuncupativum Dei nomen ab essentiali discernere, nem Moysi famulo suo mandatum dedit, dicens: E<EC
de Redemptore noslro loculus est, dicens : Quorum dicit Dominns : Fitius meus primogenitus Israel.
Patres, et ex quibus Chrislus secundum carnem, qui Dixi libi : Dimilte fitium meum primogenitum, ul set-
eslsuper omniaDeus benedictusin sa?cula(Rom.\x,5). tiial mihi, et notuisti dimiltere eum : ecce ergo inler-
Qui enim nuncupative diciturDeus, inter omnia cst; ficiam filium tuum primogenitum (Exod. iv, 22, 23):
qui vero essentialiterDeus, super omnia est. Ut ergo cui adaequatum esse populuin duarum tribuum non
ostenderet Christum naturaliter Deum-, non hunc multo anle de captivila*teBabylohise Dei misericof-
Deiim tantummodo, sed Deum super omnia esse nie- dia deductum , iste vir, qui haec hujus orationis
ihoravit: quia et electus quisque, sicut pramisimus, verba composuit, voluit, ut arbitror, intelligi; nec
Velin exemplojustitiae prarogando positus dici Deus .n aliquid de Chrislo, ut tu novo sensu asseris, his vef-
potest, sed inter omnia, quoniam nuncupative Dcus; bis prophetasse putatur.
Chrislus autem Deus super omnia, quia naturaliter XIX. Deinile more luo vagando vadis quserere te-
Deus.i Eumdem naluralitcrDeum non dubitavitafik- stimonia per laliludinem sanctae Scripturae, quid di-
inare, quem doctor geritium ex sanclorum semine Pa- vinitati Christi et quid humanitati conveniat. Qu«si
trum secundum carnem procreatum esse testabatur. aliquis nostrum negare videatur veram in Christo
XVlIl. Dum tuaeperversitati defecerunt in prophe- humanilalem, veramque divinitatem. Et primo ponis
tis Deilestimonia errori luo convenientia, finxisli tibi Dei Filium secundum divinitatem dicere : Potestatem
novum quemdam prophetam dixisse : Miserere, Do- habeo ponendi animam meam, el potestalem habeo ite-
tnine,plebi tnde,superquaminvocalumest nomentuum, rumsumendieam (Joan. x, 18), minus attendens quid
et lsraei j quem coaquasti primogenito tuo (Eccti. beatus Augustinus de hac sententia intellexisset, qui
xxxvi, 14). Addidisti quoque huic sententiae talem sic haecverba Dominiin homiliis evangelicisihterpre-
interpretationem : « jEqualitas, inquis, ista non cst tari voluil: « Quis ponit, inquit 0, animam, et iterum
in divinitate, sed in sola humanitale, et in carne sumit animam?Chrislus, ex eoquod Verbom, an ex
adoptiva, quam accepit de Virgine. » Ecce falsitas in eo quod anima humana ipsa se ponit, et iterum ipsa
uomine prophetae! Ecce perversitas in interprela- _. se sumit? An ex eo quod caro est, animam ponit, et
tione sententiae! Et non frustra oportebat novum iterum sumit? Tria posui : omnia pertractemus, et
dOctorem, novum sibi invenire prophetam. Sicut hoc eligamus quod conveniat regulae veritatis. Si
« S. Gfeg. Hom. 8 in Ezech. num. 3.
b Haesitavit plane Alcuinus, num. liber Sirac Quorumquippe prior Sapienliadicitur alma,
NotaturJesu nomineposterior.
Scripturis sacris debeat accenseri, quamvis ipse- Fortassis vero TO
met nonnunquam illius utatur testimoniis. In poe- per paradigma non ita intelli-
ttate quidem, quod sub num. 6 collocavimus, gendum, quod praefati duo libclli solum ob similitu-
librum iHumin catalognm sacrorum librorum una dinem (iuamdam inter sacras Scripturas recensean-
Cum libro Sapientiaeretulit his verbis : tur; sed quod hic tribus prioribus Salomonis libris
Et tri«paciliciSalomonisopuscularogis. jungantur ob materiaeet sententiarum similitudinem,
Jungitur his Sophiaj,Jesu simulatque libellus. quamvis illi ejusdem auctoris esse non censeantur.
Iri altero tamen sub num. eodem illos duos libellos ctoruinQuidqnid sit, nostra certe oetatede authentia pfaedi-
librorum, Sapientiae et Sirac seu Ecclesia-
reliquis sacris non nisi per paradigma jungi asserit stici, dubitare lfaud licet, ob definitionem Ecclesiae
in his versibus : catholicaein concilio Tridentino.
Tres 3alon«J«IibrosmfrabiltsedMitauetor, , c S. Aug., tract. XLVIIin Joan., nuhi. W, II, t_.
His duo jungunturper paradigmalibri Ubi textus initio ita habet: i Quis ponit aHtmaittU
©55 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IIL 256
enim dixerimus quia Verbum Dei posuit animam A V Palris de coelo clamat, meus : tu de terra clamas,
suam et iterum sumpsit eam, metuendum est ne non tuus. Quaetibi salus speranda est, si Dei testi,-
subintret prava cogitatio, et dicatur nobis : Ergo monio non credis ? Nec tibi adhuc hic Iocus separa-
tionis datur; de uno Filio dixit, unum ostendit,
[aliquando] anima illa separata est a Verbo, et ali-
alium quaeras; nec hunc non esse
quando Verbum illud, ex quo suscepit illam animam, quusi dixisset: Nec
fuit sine anima. Video enim fuisse sine anima hu- credas. Aut si forte tibi dubitatio sit, si de humana
inaua Verbum; sed cum in principio erat Verbum, Christi natura haec dicta sint, lege beati Gregorii
et Verbum erai apud Dcum, et Deus erat Verbum. praefati Patris in bomiliis Ezechielis de hac paterna
Ex quo autem [Aug., ex quo enini] Verbum caio voce sensus, qui post plurima humanitatis Christi
factum est, ut habitaret in nobis, et susceptus est a sacramciita et propheticae visionis mysteria, hujus
a :
Verbo homo, id est lotus homo, anima ct caro; quid palcrmu vocis excellenliam subinfert dicens
fecit passio, quid fecit mors, nisi corpus ab anirna « Vox, inquit, super firmamentum facta est, quae
Dominum de ccelo sonuit dicens :
separavit, animam vero a Verbo non separavit? Si super baptizatum
enim mortuus est Dominus, imo quia mortuus Do- Tu es Filius meus dileclus, in te complacui (Luc. m,
niinus (mortuus est enim pro nobis in cruce), sine 22); vel sicul per Evangelistam alium dicitur : Hic
dubio caro ipsius exspiravit animam; adtempus exi- B " esl Filius meus dileclus, in quo mihi bene complacuit i
Et post pauca : « In solo aulem.
guum anima deseruit carnem, et redeunte anima re- (Matth. ni, 17).
surrexit [Aug., resurrecturam]. A Verbo autem ani- sibi unigenito Domino Deo nostro Jesu Christo com«<
mam separatam esse non dico Onines enim ho- placuit, quia hunc inter hoinines bominem creasse
mines, quando moriuntur, ponunt aniinam; sed non eum non pcenituit, in quo peccatum nullum omni-
omnes pro Christo ponunt. Et ncmo habet potesta- modo invenit, sicut de illo per Psahnistam dicitur :
tem sumere, quod posuerit. Christus autem et Juravit Dominus, et non pcenitebiteum : Tu es sacer-
dos in mternum secundum ordinem Melchisedeeh
pro nobis posuit, et quando voluit, posuit, et
In solo ergo sibi Redemptore nostro
quando voluit, sumpsit. Ponere ergo animam mori (Psal. cix, 4).
est. Sic Petrus Domino dixit : Animam propter te complacet Paler, quia in solo rion invenit culpam. >
Item in eadem homilia : « Cum vox, inquit, super
ponam (Joan. xm, 37), id est, pro te moriar carne firmamentum
sit, stant animalia, et submiltunt alas
[Vox carne deest apud Aug.].> Et paulo post:«Quo-
modo Christus animam posuit ? Non enim caro Chri- suas, quia sancti quique cum ipsuni quoque unige-
stus? Ita plane caro [Aug., et caro] Christus, et nitum flagellatuin in hoc inundo conspiciunt, depo-
aninia Christus, et Verbum Christus : nec tamen Eunt, si quid de suis meritis prasumunt. > Certis-
sime hanc vocein super baplizatum Dominum emis-
tria haec tres Christi', scd unus Chrislus, » et unus C
sain csse iste eximius doctor intellexit. Procul dubio
unigenitus Deus et homo. Nonne tibi, o novus san-
bumanitas baptizari potuit, non divinitas : eumque
ctarum interpres Scriplurarum, prava subintravit
Christi esset qui sine peccato veuit, et flagella pro nostris susti-
cogitatio, quodanima separata aVerbo, nuit peccalis, unigenitum nominare non timuit. Si
dum dicis, secundum divinilatem haec cadem verba
Doininum protulisse? quod valde meluenduin esse unigenitus esl, nequaquam adoplivus est.
tibi iste praecipuus doctor rationabili pietate admo- XXI. Scimus beatum Isidorum dicere de Christob :
nuit. « Unigenitus in divinitate, primogenilus in numani-
XX. Simili quoque perversitate dividere vis Chri- late : non lamen legimus eum contradicere quod
stum in ea voce, quam Pater in monte sancto disci- primogenitus quoque esset in divinitate, et unigeni-
pulis audientibus protulit dicens : Eic esl Filius tus in humanitale, ne ipse aliquid contra Scripturas
meus dilectus, in quo mihi bene complacuit : ipsum sanctas aflirmare videretur. Utrumque Dominusno-
audile (Matth. xvn, 5); quasi hoc de divinitate tan- ster Jesus Christus in utraque natura fuit, et unige-
tummodo dictum sit, et non magis de humanitate. uilus, el primogenitus. Unigenitus in divinitate, quia
Si ergo de divinitate tantummodo hoc prolatum esse ,jv solus genilus ex ingenito Patre : item in eadem na-
seslimas, dividere vis Christum, et nalurain divini- tura primogenitus, sicut Apostolus ait: Primogenilus
tatis tantummodo essc Filium ; quod quam perver- omnis creaturw (Col. i, 15). Item ex malre Virgine
sum sit, nullus ignorat catholicus. 885 Super unum primogenitus atque unigenitus : primogenitus, quia
FiliUm facla esl haecvox Palris de coelo, ct de illo beata Virgo nullum ante eum habuitFilium; unigeni-
uno Filio dicitur : Ilic est Filius meus dilectus. Quid- tus, quia nullum posl eum genuit Filium. Idemque qui
quid in Chrislo est, et Filii nomen habet, [et] ipsius ex Virgine natus est, unigenitus est Dei Patris Filius,
Patris testimonio, Filius meus dileclus dicitur, non, ut in Evangelio ipse Dominus de se ipso dixit : Sic
ut tu asseris, adoptivus. Tria vero in voce paterna enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum unigeni-
audita sunt: Filius, et mens, ct dilectus dicitur. Et tum daret (Joan. m, 16). Qui datus est ad passionem,
adhuc addidit : In quo mihi bene comnlacuit. Vox unigenitus dicitur, sicut olim propheta Zacharias
iterum sumit eam ? Cbristus ex eo, quod Verbum mam ponit, et iterum sumit ? Tria proposui, etc. »
est, ponit animam, el sumit eam iterum? An ex eo, a S. Greg. Homil. 8, num. 21 et 22.
quod anima huinana esl, ipsa se ponit, et iterum b S. Isidorus, libr. n Different., differ. 5.
ipsa se sumit ? An ex eo, quod caro esl, caro ani-
457 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LIB. II. 25&
praedixit : Aspicient ad me, quem confixerunt: et A Non potest proprius esse et adoptivus. Aut totus est
plangent eum planctu quasi super unigenitum ; et do- proprius, aut totus est adoptivus. Aut duos filios
lebunt eum , ul doleri solet in morte primogeniti Christum esse necesse est fatearis in duabus perso-
(Zach. xii, 10). Quem propheta atqife evangelista nis, proprietatis et adoplionis, secundum Nestorii
unigenitum nominaverunt, hunc Apostolus doctor impietatem : aut si Christum unum consenlis, pro-
gentium proprium Filium absque dubitatione nomi- prium Filium esse in una persona cum catholicis,
nare voluit dicens : Qui proprio Filio suo non peper- necesse est tibi totum proprium confiteri Filium Dei
cil, sed pro nobis tradidit eum omnibus (Rom. vm, in una persona summaeveritatis, quia omnis veritas
52). Datus et traditus unum significat. Unigenitus in eo cst, et nihil imaginationis, sicut in filiis adop-
datus est pro mundi salute, et proprius Filius tradi- tionis solet cssc. Natura nostrae assumpsit verita-
tus ad mortem. Idem unigenitus, qui et proprius, tem, non adoptionis nostra personam : non-mutans
idem passibilis et impassibilis, idem Deus el homo, naturam humanitatis nostrae in naturam divinitatis
unus Filius el unus Chrislus in una persona. > suoe, sed mutavit personam adoptionis nostrse in
XXII. Dic, dic auditor sermonum Dei, qui cum personam proprietalis suae, sua nonminuens, sed
Baalam oculos habes apertos, et non vides ; cor ra- nostra augens. Permansit quod erat, dum assumpsit
tionabile, et non intelligis, quaesit persona Dei Filii B quod non erat. Si propter assumptionem, adoptivam
aeternaliter ex Deo Patre nati, an propria vel adop- putatis humanitatem, ut audivimusa Felice, dum in
tiva. Non oestimoita te a fide aversum esse, ut au- defensione vestra infidelitalis perstitit, ergo adopti-
deas dicere adoptivam esse personam aeternaenati- vus est illius personae, qui humanitalem assumpsit,
vitatis 886 EHii Dei unigenili, ne le tolus mundus et est nepos Patris per adoptionem Filii : quod
damnet cum Ario. Certissime scito, et verissime quam nefandum sit cestimare, nemo vestrum, reor,
crede, quod in illam personam omnino, quam habuit ignorat. Sed ne prolixitas sermonis mei fastidium
ante soecula, assumpsit naturam humanam Dei Fi- generet legenti, bic hujus libelli faciamus finem, et
lius, ut esset totus una persona et propria ct per- resumptis per Dei gratiam viribus, ab alio exordio,
fecta in Filii dignitate, nihil adoptionis habcns iu qu* dicenda sunt, liberius mcipiamus.
divinitate vel humanitate, unus Filius unius Patris.
LIBER SECUNDUS
I. Olim itaque in populoDei fuerunt sancti prophe- G tholicae fnlei sanctarum sententias Scripturarum
tae.in quibuset perquos Spiritus Dei loquebatur. Fuc- avertere prasuinat. Videamus siquidem, iste novus
runt et pseudoprophetae,qui arreplilio spiritu falsa interpres qualiter propheticos de Christo sermones
vaticinaverunt; quorum similitudinem gerunt modo intcrprcletur.
novarum magistri sectarum, qui speciempielatis in- II. Dum multa cucurrit quoerendo, subito offendit
duunt, sed virlutem ejus abnegant, scindentes desu- in versiculum psalmi LXVH,in quo Propbela glo-
per contextam Christi tunicam, nec crucifigentium Dei riam ascensionis Domini nostri Jesu Christi decan-
Filium more militum,norunt sortem fideimittere super tans dicit : Ascendensin altum captivam duxit capti-
eam, cujus sit; sed impia temeritate sacram Christi vitalem (Psal. LXVH,19). Adjungit quoque ex suo
corporis unitatem schismatici erroris ungulis discin- sensu : « Ecce captivus dicitur esse, et quare non
dere contendunt, atque in eo quod auctorem vitoein dicatur carne adoptivus? > Cujus versiculi sensunt
duas, proprietatis videlicet atque adoptionis, perso- longe aliter sancti Patres interpretati sunt. Beatus
uas dividere volunt, seipsos a catholica pace, sine Augustinus ita hunc 887 versum exposuit » :
qua nihil Deo placitum esse poterit, disrumpere ni- « Quid est,inquit, quod dicit, captivaslicaptivitatem,
tuntur : non intelligentes, nec quae legunt, nec quoe nisi quia captivi, qui sub diabolo tenebantur, abso-
leguntur [Cod. Paris., neque locuntur; forte teg., Dluti suntab eo? > Item beatus Hieronymus b : « As-
nec quoeloquuntur]. Quibusmelius essetjuxta beali eondisti, inquit, in ccelos, caplivasti nos, qui caplivi
Petri principisaposlolorum vocem, viam veritalis nou tenebamur a diabolo. Qui quondam in Sinai descen-
agnoscere, quam post agnitionem retrorsum con- dens legem populo distribuit, ipse nunc in sancto, id
verti. Meliusesset Judae proditori nunquam aposto- est, in assumpto homine, de quo angelus ad Ma-
licum nomen habuisse, quam Dei Filium impiis Ju- riam : Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius
daeorummanibus vendidisse. Sic pravis doctoribus Dei (Luc. i, 35), eos, qui in captivitale diaboli tene-
satius esset nunquam honoris nomen, vel sedemdo- bautur, absolvit, ac post se tanquam captivos dedu-
ctoris possidere in Ecclesia,quam pravoefideidogma- ctos oeternoavitae restituit. > Cassiodorus dicit :
tibus seipsos cum populo sibi subjecto perdidisse. « Jesus enim Dominus Deus noster crucifixus de-
Patet itaque nostras vel illorum legenlibus litlerulas, scendit ad inferos, et liberatas a captivitate diaboli
quis nostrum catholicos sanctorum Patrum in Scri- animas perduxit ad ccelos. » Quem tu perversa
pturis divinis sequitur sensus, vel quis a tramite ca- mente. frater Elipande, captivum audes nominare,
a S. Aug. Enarrat in Psal. LXVH,V. 19. Hic vero b S. Hier. Breviario in Psalterium.
Alcuinus sensum magis refert quam verba Aug.
559 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 260
hunc Psalmista ex sui ipsius pcrsonoe verbis liberum A non intelligis, in Christo personas te afflrmare, du»
esse testatur,ubiait: Faclus sum siculhomosine ad- dicis, ei et illi ? Quasi alius sit qui ex Deo Patre ge*
jutorio inter mortuos liber(Psal. LXXXVII,6). lterum- nitus est, et alius qui ex Virgine matre factus est,
que in alio psalmo : Deusultionum Dominus, Deus ul- dum cvangclista dicit : Verbum caro factum est. IUa
tionum libere egit (Psal.xcm, 1). Et ipseDominus in vero verba Baiae propbetoe, quoe tu oeslimas de
Evangelio • Si Filius vos, ait, liberaverit, tunc vere Christo esse vaticinata, de Cyro rege Persarum
liberi eritis (Joan.wu, 36). Quaeest libertas noslra, si prxdicla sunt, qui populum Dei de Babylonica ca-
liberator nosler captivus esse putatur? llle siquidem plivilate in patriam remisit, non de Christo, ut tu
pessima caplivitate captivus est, qui credit Chrislum reris. Quod ex circumstantibus ejusdem prophetse
captivum esse, in cujus vestimentis scriptum vide- verbis facillime intelligi potest, ubi ait : Accinxi te,
bat Apostolus : Rex regum, et Dominus dominantium et non 888 eognovistime (Isaiw XLV,5). Quod de
(J Tim. vi, 15). Nec ipse Adam protoplastus capti- Christo absque dubio dici non polest. Hieronymo
vus creatus est, sed liber et ingenuus, ut pote ad quoque teste probari valet, quod omnimodis haec
imaginem et similitudinem Dei : nec anle captivus prophetia ad Cbristuin non pertinet. Dicit enim:
credendus est, quam a diabolo deceptus esse lega- < Scio in hoc capitulo non solum Latinorum, sed et
tur. Et quomodo Christus caplivus dici potest, dum B Graecorum plurimos vehementer errare, oestiman-
ille ipse in Evangelio ait : Vetiit princeps hujus tium scriptum esse de Domino Chfisto, dum %vptS>
mundi, et in me non habel quidquam (Joan. xiv, 30). Dominum sonat, non de Cyro. » Alque iterum post
Si in Chrislo quidquam invenire non potuit anliquns pauca : « Accinxi te, et non cognovistime. Tu aulem
hostis, quod suum esset, unde eum captivum tcncre non cognovistime, id est, simulacra coluisti, non
potuit? Sed ille magis superatus et ligatus est a Deum. Accinxi te forlitudine, id est, multarum gen-
Christo, qui et forlitudinem suani, quac[qua] ipsum tium feci te esse victorem, et non cognovisti auxi-
vicerat, in evangelica parabola ostendens ait: Cum liatorem tuum. In quo loco satis mirari nequeo,
fortis armatus custodil atrium suum, in pace sunl ea quae stultitia sit legentium, ut hrec ad Christum
qua>possidet. Si autem fortior illo superveniensvice- referant, per quem mundus reconciliatus est Deo. >
rit eum, universa ejus arma aufert, in quibusconfi- Si doctissimo Gracarum Latinarumque litterarum,
debat, et spotia ejus distribuit (Lnc. xi, 21). Chri- imo et Hebraicaium magislro Hieronymo miranda
stus vero victor cum gloria trinmphi coelosascendens stultilia videbatur, hoec de Chrislo "Iriterpretari,
sanclorum aniinas longo exsilio captivas, et a para- quomoiio tu ipse tuam non intelligis slullitiam,
disi gaudiis extraneas sua fortitudine captivavit, et qui ab illius calholico sensu multum discrepare
^1 probaris ?
in coelestis regni gaudia secum advexit.
III. Alium quoque Psalmigraphi proposuisli vcrsi- IV. Aliam quoque ejusdem prophetae subsecutus
euium, quem hiijusmodi perstruxisti verbis, dicens: posuisti sententiam, quam ex tuo prascribens sensu,
Ad ipsum, iuquis, Dei Filium vox Palris dicit: Pele a dixisti : « Ipse quoque Deus Dei Filius secundum
me, et dabo libi gentes hmreditalemtuam, el posscssio- divinitalem, in qua ipse et Paler unum sunt, dicit:
nem tuam terminos terrw (Psal. n, 8): et post pauca Gloriam meam alteri non dabo > (Isai. XLII,8).
subjungis : « Non est idem petere, et dare : petere Allerum volens, ut video, inlelligi, qui haec dicit;
est servi, dare domini. » Nonne oblitus es in hoc ct alterum, de quo hacc dicta sunt : id est, de hu-
loco adoptionis nomen, dum plane eum confiteris manilale Christi. Nequaquam hanc sententiam po-
Dei Filiuin, ad qucm hoec vox paterna facta est: neres, nisi eam ita tibi placuisset intelligi. Erras,
Pete et dabo tibi gentes? utique secundum luam scn- frater Elipande, erras, et male erras in hujus seu-
tenliam, qui pelitv ipse est Dei Filius. Hic nolens in tenliae inlerpretatione, in qua etiam et Arius ali-
viam veritatis pervenisti, de qua statim errabundus quando erravit, intelligens duas esse personas, id
divertisti, et salebroso tramile mox in tui erroris est, ejus, qui haec verba dixit, et illius, ad quem
foveam ilerum corruisti, arreptitioque spiritu duas P | dicla sunt; quasi Deus Pater de Filio dixisset: Glo-
Isaiae prophetae sententias de Christo intcrpretari riam meam alteri non dabv : voluit ex eo verbo,
ccepisti, quas catholici tractatorcs omnino de eo quod dixit, alteri, filium minorem Patre intelligere.
vaticinatas esse renuunt, quibus talia verba ante- Tu vero dum hujus foveam impietatis transilire
posuisli: « De ipso, inquis, vox Patris dicit : Eccei contendisti, in voraginem Nestorii incauto pede cor-
ego anle le ibo, el gloriosos terrai humiliabo. Et ite- ruisli, putans Filium Dei hoec verba ex divinitalis
rum : Ecce ego ante te ambulabo, et montes planos; substantia praedicere de humanitatis natura, quam
faciam, et seras fetreas confringam, et dabo tibi the- suscepit ex beata Virgine. Sed sanctus Hieronymus
sauros occuttos, ut scias quoniam Dominus Deus luusi nobilissimus in Ecclesia Christi doctor, ulrique
ego sum » (Isaiw XLV,2, 3). Subjungis quoque hisi veslrum catholica interpretatione hujus sententiae
verbis tuam interpretationem : « Ecce, inquis, cuii vehementer resistit. Sic enim in tractatu ejusdem
«Jicit Pater : Deus tuus ego sum? Non ei, id est,, prophetae,per quem haecverba nostris insonuerunt
Yerbo, qui ante saecula ex Patre genitus; sed illi,, auribus, intelligenda oestimavil : « Ego Dominus,
qui in finem lemporis de Maria virgine homo factus5 inquit, hocest nomen meum, gloriam meam alteri
est, '.licii. » Quomodo in hisce tuis verbis duasi non dabo. Non excludit, inquit, Filium, cui dicenti
261 DOGMATICA.- ADV- ELIPANDUMLIBRIIV. — LIB. II. 262
in Evangelio : Pater, glorifica me gloria, quam apud A ctor ille mirabilis tantummodo dicefe inleliigitur,
te habui, priusquam mundus esset, ipse respondit: nec aliquid ibi de incomparabili et ineffabili huma-
J El glorificavi et glorificabo. Neque enim dixit, glo- nitatis Christi nativitate proferens : sed ut Arii im-
riam meani nulli dabo; quod si dixisset, exclusissct piam destrueret doctrinam , hoec loco competenti
Filium; sed, gloriam meam alteri non dabo, propter suaruin serie litterarum inseruit verba. Quod vero
te, cui dedi, cui daturus sum. » His vero verbis de quadam homilia sancti Augustini doctoris per
Ariani sensus impietalem damnavit; et in sequenti- onmia catbolici et aculissimi sensus, et acerrimi
bus mox validissimo malleo vestri erroris caput con- contra hoereticas pravitates bellaloris posuisti, di-
trivit. « Ut autem, inquit, sciamus, per hanc sen- cens : « Secundum humanitatem dicit, Iiomo adopta-
tenliam non excludi fllium, sed idola, sequentia tus, cujus gloriam qucesivit, qui est ab illo unicus
verba testantur; et laudem meam sculptilibus : pro natus, » Quaeverba de duabus Christi naturis, quasi
quo LXX : Nec virlutes meas simulacris. Cum enim ille sit adoplatus, et unicus natus, eum dixisse impia
Christus Dei virtus sit, Deique sapientia, omnes in interpretatione arbilraris : quod omnino falsum esse
se virtutes continet Patris. » Erubesce Sidon, dixit ex antecedcnlium ejusdem loci intellectu verborum
mare (Isai. xxm, 4). Erubesce, frater Elipande, di- probari potest. lnter miilta vero sacrae exhortationis
cant filii catholicae eruditionis. Aut melius sancla- **verba, quse de sermone dicentis Domini : Qui a
runrScripturarum sententias expone; aut pone di- semetipso loquitur, gloriam propriam quwrit (Joan.
gitum super os tuum : quia stullus si tacuerit, sa- vn, 18), beatus Auguslinus composuit, hoec pioe ad-
b
piens'eestimari poierit. Noli ad confusionem nominis monitionis verba subjunxil : « Quid tu homo, in-
tui foras terminum Hispanioe lilteras dirigere luas quit, facere debes; qui quando aliquicl boni facis,
in aures Ecclesiarum Christi, nisi forte Felicis, gloriam tuam quaeris; quando autem aliquid mali
quondam vestri, nunc autem nostriexemplo edoctus, facis, Deo calumniam mcditaris? Allende [Aug., In-
poenitentiam pristini erroris agens, catholicis litleris tende] tibi, creatura cs, agnosce creatorem; servus
syllabas infidelilatis veslra; delere velis, ut le sancla es, ne contemnas Dominum ; adoptalus es, sed non
Dei Ecclesia malcrnae pietatis gremio suscipiat, ha- tuis meritis. Quacregloriam ejus, a quo habes hanc
beatque filium charissimum in concordia charitatis, graliam homo adoptatus, cvjus gloriam quaesivit,
quem habuit hoslem atrocissimum in dogmate per- qui esl ab illo unicus natus. » Perspicue, sicut lex-
versitatis. Dixisli : Proximus ille Deo est, qui scit tus sermonum ejus ostendit, homo adoptatus, de
ralione tacere, teipsum ex hac sentenlia tua castiga, quolibet homine dicit de suis bonis operibus glo-
ut taceas : quoniam melius est tacere quam noxia Q riante, et de suis malis Deum acctisante; nou de
loqui, quia multorum reus est sanguinis, qui multos Christo, qui nulla mala fecit, nec Deum accusare,
a via veritatis avertit. sed potius laudare et glorificare in hoc loco legitur,
V. Igitur non solum sanctae Scriptura inviolabile ubi ait: Qui autem quwrit gloriam ejus, qui misit
sacramentum prava interpretatione maculare niteris, iltum, hic verax est, et injustilia in illo non est. De
verum etiam sanctorum Palrum multis in locis Christo vero absque ulla dubitatione iste praefotus
889 catholicos sensus depravatos [Cod. Paris., de- doctor dixit: Cujus gloriam quwsivit, qui est ab eo
pravare suffragium conaris], et ad tui erroris unicus natus : quod optime nostris favet partihus,
trahere suffragium; in tanlamque ignorantioe cali- non vestrae infidelitati, qui Deum Christum nobis
ginem errabundus devolveris, ut ea quoe tuis sine per adoptionem adoequare contenditis. Qui est uni-
dubio sensibus contraria sunt, tuis etiam partibus cus natus, nullatenus adoptivus esse poterit. Chri-
adjuvare aestimaris : alque quocunque in loco caeca stus vero utrumque et Dei Patris, et beatae virginis
mentis ignorantia adoptionis nomen invenire potuit, Mariaeunicus, et unus unigenitus Dei FUius recte
ad Christum perversoa interpretationis calamo re- creditur et proedicatur, sicut in epistola beati Lee~
ferre conaris, veluti in duobus sanctorum Patrum nis papoe legitur, quam ad Leonem Augustum coutra
sublimiumque doctorum testimoniis, id est, l.eati D Eutychianoe pravilatis doctrinam catholico et Iucu-
Amhrosii et sancti Augustini verbis ostendi potest. lento sermone scriptam direxerat. Quam epistolam
Quam impie, et ab eorum intelligentia longissime in- tuis litteris propemodum tolam quasi lumen caligi-
terpretaris, quod illi catholico slylo in suis litieris no- noso loco inferre voluisti. Atque utinam ita le cre-
bis exaratum reliquerunt? Ait enim bealus Ambro- dere ostenderes, sictit in illius bealissimi doctoiis
sius a : « Ipso usu nostro est adoptivus, et proprius litleris te legere agnovimus. Dicit enim ille doctor
Filius.» Quod tua indoctissima temerilas de Christo eximius inter alia in eadem epistola, quae de dua-
diclum esse aestimare videtur, quod longe alio sensu ruin in Christo proprietaile naturarum mirabili elo-
circumstantia lectionis legentibus et bene intelli- quentia et laudabili paritate [Cod. Paris., puritate]
gentibus diclum esse probat. De differentia inter fidei protulitc : « Licet ergo in uno DomiuoJesu
iHios secundum humanam consuetudinem hoc do- Christo vero Dei atque hominis Filio Verbi et carnis
a S. Ambr., libr. de Dom. Incarn. Sacram.eap. 8, ponendo : ipse usu nostro. L. III adv. Felicem, c. 21.
num. 87. S. Paulinus Aquileiensis 0'ijicit Felici, b S. Aug. Tract. xxix in Joan., num. 8.
« S. Leo Epist. 165, cap. 6.
quod textum S. Ambrosii corruperit, loco : ipso usu
m B. F. ALBINISEU ALCUINI OPERUM PARS III. 264
ui»a persona sit, quoe inseparabiliter atque indivise A{ IIpsi sunt LXfortes ex fortissimis Israel, qui amoiunt
communes habcat actiones, etc. » Nonne unum 1leclulum veri Salomonis, omnes tenentes gladium
eumdemqiie verum Dei Filium, et verum hominis verbi i Dei, et ad bella promptissimi : uniuscujusque
Filium contra tui erroris impietatem his verbis iste ensis < super femur suum propter timores nocturnos
catholicus doctor, quem tu ipse in medium deduxisti, (Cant.( in, 7 et seq.). Ad hos Sponsus de ccelestl
affirmal? Et post pauca iterum : 890 ' Cum catho- thalamo i clamat : Capite nobis vulpespusillas, qui de-
lica, inquit, fides utrumque suscipiat, utrumque moiiuntur i vineas. Nam vinea nostra floruit (Cant. n,
defendat, quoe secundum confessionem beati Petri 15). Per hos obstructum erit os omnium loquentium
apostoli unum Christnm Dei vivi Filium et hominem iniqua (Psal. LXH,12) : hi unius vocis et fidei con-
credit el Verbum. > Considera le ipsum, et ex his cordia clamant cum Propheta : Benedictus Dominus
verbis tuos sensus corrige, et noli Christum in duos Deus meus, qui docel manus meas ad prmlium, et di-
dividere filios, unum adoplivum, et alterum pro- gitos meos ad bellum (Psal. C.LUI, 1). Persequar
prium : sed cum beato Petro principe apostolorum, inimicos meos, el comprehendam illos, et non conver-
secundum sensum istius sanctissimi Patris, unum tar, donec deficiant. Confringam illos, nec polerunt
Christum crede et unum Dei vivi Filium, Verbum et stare (Psal. xvn, 38). Muta efficiuntur labia dolosa,
"
hominem pradica. Item inter caetera calholicaefidei quw loquuntur adversusjustum iniquitatem et super-
hortamenta hoc quoque adjunxit (cap. 8): <Forma au- biam (Psal. xxx, 19).
tem servi, per quam impassibilis Deitas sacramentum VI. Mirarisvehementer quomododeDavidadoptivo
magnaepieUtisimplevit,humanahumililasest,quaein nasci potuisset Christus, et adoplivus non esse : et
non miraris, quomodo de David peccatore nasci po-
gloriam divinaepotestatis evecta est, in tanta unitate
luisset Christus sine peccato ? Ea potestate, qua
[S. Leo, in tantam unitatem] ab ipso conceptu Virginis
deitate et unitate conserta, ut nec sine hornnie divina, potuit sine peccato concipi et nasci, ea divinoevolun-
nec sine Deo agerentur humana. » Haecprorsus verba tatis virtute, Spintu sancto operante, potuit de
te non intcllexisse, vel vera non credidissc, absque adoptivo sine adoptione concipi et nasci. Sicut enim
dubitatione in tuis litteris reperire est. Nunquid non de debili patre, vel cujuslibet membri privato inte-
liumanam humilitatem in divinam esse poteslatem gritate, potest integra membrorum perfectione filius
testatur evectam, quam tu captivam nominare non nasci, ita Christus ex integritate naturoehumanoefa-
horruisti? Et paulo post : « Inseparabiliter, iuquit, ctus est verus homo, et verus Filius Dei, nil vetustatis
inanente unitale personoe, unus atque idem est et vel vitii habens, trahens pulchritudinem naturoe,non
totus hominis Filius propter carnem, et tolus Dei « viliorum deformitatem. Quod creavit in homine, hoc
Filius propter unam cum Patre Dcitatem. » Nihil accepit; non quod homo addidit ex diabolicoesugge-
eniin hoc loco formidavit ostendere beatus Leo do- stionis deccptione. Quomodo de herbis virentibus
ctor catholicus, Christum totum Dei Filium csse ct flores divcrsi coloris nascuntur; sicut de spinis rosoc,
totum Filium hominis; quem tu separare non metuis, et de 891 calamo viridi candidissimus lilii flos : sic
afflrmans partem ejus esse in dignitate proprii Filii, fructus omnium arborum aliud proferunt in fructu,
partem in adoptione quoe solet ab extranea fieri aliud in radice oslendunt. Totus mundus miraculis
persona. Quod incongruum valde est de Christo estplenus ejus, qui facit mirabilia magna solus (Psal.
credere, ut unquam extraneus esset Deo Patri, et cxxxv, 4), et adhuc incredula mens dubitat, si pro-
inde adoptaretur in filium. Hanc vero talem tui prium sibi Filium procreare potuisset ex virginali
erroris partitionem vel divisionem de divinitate et; utero, cujus virtus omnipotens, cujus voluntas omnis
humanitate Redemptoris nostri certissime univer- bonitas. Qui etiam potest ex aqua et spiritu de filiis
salis sancta Dei Ecclesia ubique respuit et damnat, diaboli sibi ipsi efficere fllios adoptivos, multo magis
praedicans fiducialiter cum beato Leone doctore, potuit ex utero virginali, suaesanctissimaePaternitali
egregio, Christum totum Dei Filium, et totum homi- ineffabilis potentia bonitalis proprium procreare Fi-
nis Filium; totumque proprium Filium, totumque. rv B lium, ut esset Deus et homo in una persona, illa si-
perfectum Deum. Iterum atque iterum erubesce, quidem tota propria, nOn adoptiva.
Elipande, et tandcm aliquando tuos agnosce errores,, VII. Dum tuae infldelitati, o venerande frater, ex
qui nec eorum testimoniis credis, quos in suffra- aliisEcclesiarum Christi doctoribus testes defecerunt,
gium tuae sectae advocare voluisli. Perspicuum pro- subito Toletanos, ut ais, venerabiles Patres protulisti,
cul dubio cst, te non intelligere quae legis, atque; et illorum in missarum solemniisorationes in auxi-
ideo non credere, sicut debes. Sed quamvis tene- lium tuoesectoeadsumpsisti. Dicis, in CcenaDomini
brosa caligo, ubi occidit sol visibilis atque invisi- hujusmodi haberi orationem in eorum sacramentis:
bilis, veslras obtineal mentes; tamen adhuc sanctai Qui per adoptivi hominis passionem, dum suo non in-
Dei Ecclesia habct catholicte eruditionis filios, perr dulget
corpori, noslro demum, id est, ilerum, non pe-
quos veritatis lux, divina opitulante gratia, claris- percit. Cujus petitionis verba sibi omnino non cohae-
sime fulgeat, quos expavescent tabernacula ^Ethio- rent, et videtur a
quibusdam corruptoribus pro
pum et tabernacula terra Madian. Qui in luce sagit- assumpti hominis, adopthi positum esse; quodque
tarum Dei ihunt, fulgurantis hastae vibramine paratii " sequitur : nostro demum, id est, ilerum, non
pepercit,
ferirc adversarios fidei catholicse (Habac. m, 7,11).i. sensu videlicet caret, nec satis
lucet, quid his verbis
DOGMATICA. - ADV. ELIPANDUMLD3RIIV- - LIB. II. 266
165
voluit, qui haec verba ad deprecandum A eos esse. Beat' itaque Isidori clarissimi doctoris non
significari
Deum composuit. Aliam ponis orationem : Respice, solum Hispaniae, verum etiam cunctarum Latinae
Domine, inquis, fidelium tuorum multitudinem,quam eloquentiaeEcclesiarum perplurima legebamusopus-
es cula, et in magna habemus veneratione; in quibus
per adoptionis .gratiam Filio tuo facere dignatus
cohwredem. Et hic perspicue adoptionis nomen ad nusquam de Redemptoris nostri humanitate adoptio-
multiludinem fldelium, quam Filio suo per adoptio- nis nomen exaratum invenimus. Sed et Juvenci
nem gratiae Deus fecit cohoeredem,non ad Christi presbyteri atque 892 oplimi scholastici, quem bea-
Filii Dei personam pertinet. Similiter quod ais in tus Hieronymuslaudat, carmina EvangelicoeHistorioe
alia oratione : Prwcessit in adoptione donum, sed prospexiinus [Forte, perspeximus], qui in quodam
adhuc restat in conversationejudicium, et hic omnino versu Christum proprium Filium Dei calholico ore
ad fldeles pertinet, qui judicandi sunt; non non formidavit appellare. Ail enim c :
adoptio
ad eum qui judicaturus est. In prafatione vero ubi
N»m[Quer.,Non]uia concipientccvlestiviscerajussu
dicis : Et Jesu Christo Filio tuo Dominonostro, qui Naluin,quemregnare Deusppr saeculacnncla,
forte
jrietati tuw per adoptivi hominis passionem, el Et prop"iamcreilisnboeii gatidetqui'jubeiqne,
Huncubi sub legemUwv.sublucem)dedens, sit no-
ibi in antiquioribus exemplariis, assumpti hominis, ; [miueJesiis.
positum fuit; sed corruptum postea. Quid est vero
quod sequitur : Cum non exierit e coelo,exhibuerit e Jaliani quoque Pomerii d Prognostica ex sanctorum
triumpho? Obscure dictum est, si tamen sensus in floribus collecta Patrum consideravimus, nec ibi
his verbis dignus inveniri poterit. a Item in eo ubi aliquidhujus vestraeinvenimus sectae depictum. Ve-
ais : Hodie Salvator noster post adoptionem carnis nerabiliumque Patrum in Toleto synodales ad nos
tedem repetiit Deitatis, melius multo convenit hic pervenerunt sanctiones, in quoMimlitteris nihil novi,
dici assumptionem carnis, quam adoptionem, quia vel antiquis contrarium Patribus; sed omnia catho-
Filius Deiassumpsit carnem, non adoptavit. Et quod lico stylo perscripta agnovimus. ldeo magis sestiman-
sequitur : Hunc exaltavitin cwlis, quemhumiliarerat dum est juniores quoslibet hujus novae infidelitatis
in infernis, quaeest humilialio Christi apud inferos? catenis colligatos, ad perditionem sui ipsorum dicta
Nunquid non fortem alligaverat, et spolia ejus distri- sanctorum corrumpere doctorum, et suorum pessima
buerat, et potenter captivam caplivavilcaptivitatem, pertinacia maculare nomen parentum, cui audaciae
et secum in triumpho gloriaerevexit in coelos?Vide- nil scelestius vel atrocius esse poterit. Et hoc ex eo
tur enim hoc magis esse glorificatio, quain humilia- veri esse simile videlur, quia probalissimorum in
tio dum Chrislus in victoria exaltalusest, et diabolus i Christi Ecclesia doclorum et omnibus acceptabilium
in miseria damnatus. Quod ais, in missa sancti Spe- caiholicas sententias, vel perverso interpretari sensu,
rati martyris : Adoptivi,inquit, hominisnon horruisti vel perfida vos immutare temerilate agnovimus : vel-
vestimentumsumere carnis, inconveniens dictio est, uti in aliquibus probavimus locis, dum ad nos per
adoplivi hominis vestimenlumcarnis. Tamen melius Felicem olim veslrum, nunc autein noslrum com-
intelligipotest, quod Christusnostrwadoptionis vesti- militonem plures vestri erroris pervenerunt litte-
tnentumassumeret,id est, carnem noslram, non quod ruloe.
ille adoptivum vestimenlum habuisset. In tantum JK. Sed sciendum est vobis. quod longe aliler
enim vobis placet adoptionis nomen, ut ubicunque beatus Gregorius venerabiliset probatissimus in fide
illud inveniatis scriplum, sine omni reverentia, vel catholica doctor oraliones in celebrationeet oraculis
consideratione ad Redemptorem nostrum referre missarum, ad deprecandum Dei nobis clementiam,
contenditis, non intelligentes quae lcgitis. b Insuper plurimis composuit in locis; atque eum, per cujus
et vestros patres et progenitores in Cbristo, quos ad adoptionem vestri sacerdotes suas preces offerunt
veslra usque tempora EcclesiaDei recepit, haereticos Deo, semper Unigenitum sancto ac singulari nomine
efficere studetis. Quod quam impium sit et inhone- perpetuaque veneratione appellare non dubitavit. Ait
Stum, nemo pene doctus vel indoctus ignorat: quo- . ) enim in missa ad Palmas in oratione quadam e : Da,
rum plurima ad nos pervenerunt scripta catholica quwsumus,omnipotensDeus, ut quiin tot adversisex
fide veneranda, et summis doctoribus sanctae Dei nostra infirmitatedeficimus,intercedenteUnigenititui
Ecclesiaeconvenientia. Filii passione,respiremus.Itemquarta feria ejusdem
VUI. Quiescite, viri fratres, quiescite, et nolite hebdomadis : Prwsla, qumsumus, omnipotensDeus,
vestri blasphemiamerroris patribus imputare vestris. ut qui nostris excessibusincessanter affligimur, per
Uli sua habuerunt tempora, nobisque pracclara sui Vnigenititui passionemliberemur. Item in Ascensione
sudoris in sancta conversatione reliquerunt vestigia, Domini: Concede, quwsumus, omnipotensDeus, ut
quos laudamus, amamus. Sed tales, quales nos in qui hodierna die Unigenilumtuum Redemptoremno-
scriptis suis eos agnovimus, non quales vos refertis strum ad cwlos ascendere[Cod. Paris., ascendiste]
11Vide Card. Bona, Rerum Liturg. lib. i, cap. H, d Juliani Pomerii archiepiscopiToletaniabs dubio,
§ 2, not. 2, et § 5, not. 3. quem etiam alii quidam veteres scriptores Pomerium
b Vide supra, lib.^vnadversusFelicem, num. 13. cognominarunt : cujus Prognostica edita habentur
c Juvencus, Evaugel. Hist. libr. i, tom. XJXPalro- tom. XCYIPatrologiae.
logiae. » S. Greg. Libr. Sacramentorum.
|»i.TR01. CI, 8
«87 B. F. ALBIM 6EU ALCBINI OPEBUM PARS Itt. _fg
»
credimus. Ilem ad elevalionem sanctaeCrucis : Deus At hominisper Filium Deiin Fitto Deiesse prorae*etlr*tf
fliii l/Higeni(irui pretioso sanguine vivificatw crucis Verbum quoque promeretur prasentis lemporis pd*
vexillumsanctificare volnisti; eumdem, id est, Jesum suisti, quasi nunc filius hominis meritis suis per
Christum Filinm Dei, qui passus est, ct mundum Filium Dei in Filio Dei esse promeretur : quod pro-
cul dubio sancta et catholica fldes fortissime contra-
proprio redemit sanguine, amabili et speciali nomine
Unigenitum appellans; quatenus in ejus singulari dicit, ut ullis meritis pracedentibus meruisset homo
dileclione, qui solus unicus et unigenitus Dei Patris assumptus a Verbo Dei, ut Filius Dei csset, sicut so-
est Filius, ad se clamantibus misereatur Deus omni- Kus tantummodo beaii Augustini testimonio proban-
esse satis oestimo.Ait enim post alia catholicoe
potens. Sed de his hxc sufficiant. Quaesequuntur in dum
lillerarum tuarum salebroso eloquio, videamus. fldei dogmata in libello, qui dicitur Enchiridion (Cap.
X. lgitur sicut paulo ante probavimus, novos te 56) : < Quid enim, inquit, natura humana in hnmine
Christo meruit, ut in unilatem personae unici Filii
repente introduxisse prophelas, ita novas siquidem
ex nominibus sanctorum Palrum fingis tibi cpistolas, Dei singulariter esset assumpta? Quoebona voluntas,
aflir- cujus boni propositi studium, quaobona opera proe-
quatcnus ex earum sententiis tuum polujsses
mare errorem. Nec hoc mirum, dum ipse Satanas * cesserunt, quibus mereretur isle bomo una fieri per-
se in lucis, si pseudodoclores * sona cuin Deo? Nunquid antea fuit homo, et hoc el
transfigurat angelum
transligurent sua dicta quasi probabilium scripta singulare beneflcium prastitum est, ul singulariter
doclorum. Nam falsidico fingis flamine qnasdam epi- promerereturDeum? Nempe ex quo homo esse coepit,
stolas beatum Hieronymum vel sanctum Augustinum non aliud coepil csse quam Dei Filius, et hoc unicus.»
scripsisse, iu quibus crebrius adoplionis immissum Quid hic restat dubietatis, an Christus in utraque
nomen perspeximus, quasi illi sanctissimi et proba- natura unus et unicus sit Filius Dei? Sici t enim <li-
tissimi doctores ea de scepe dicta adoptione dixerint, vinoenalura iste pracipuus doclor unici Filii nomen
quae nunquam dixertmt, nec usquam in eorum repe- apposuit, ita etiam humanae, dum ait: Nempe ex quo
riuntur scriptis, nec illorum piam et venerabiLem liomo ccepit esse, non aliud esse ccepit quam Dci
redolent eloquentiam; sed veslra imperitioe littcris Filius, et hoc unicus. Et post pauca subinfert de
et svllabis 893 magis assimilari quaeruiU[Cod. Pa- Christo : « Homo, inquit, millis praecedenlibus nie-
ris., queunl], imo nec illarum exemplaria cpistolarum ritis in ipso exordio natura suae, quo esse corpit,
plicubi in calholicis iuveuiuntur scrineis. Tam inagna Verbo Dei copularetur in tantam personae unitatem,
el tam prolixa sancti Hieronymi, vel etiam beali Au- ut irtem ipse esset Dci Filius, qui filius hominis, et
gustini opuscula legebamus, epistolasque pene innu- •*filius hominis, qui Filius Dei. » Hoc soepiustuaein-
merabiles, in quibus nusquam eorum quemlibet culco charitati, ut ex bis verbis bujus doclissimi Pa-
Cbrislum invenimus adoplivum nominasse, nec Dei>m tris te admoneam, quod idem ipse, qui totusproprius
nuncupativum, scd semper absque ulla dubitatione est beatae Virginis filius, lotus etiam sit Dei Palris
verum Deum, verumque Dei Filium Christum appel- Filius. Hoc etiam ex reciprocatione horuin verborum
lasse et pradieasse, quod loco opportuuo, opitulante facillime, fldeliter legenti et veraciter intelligenti
Deo, demonstrabimus. patet, dum iste sanctus doctor affirmal eumdem esse
XI. Pouamus tameu aliquas ex illis falsidicis epi- Filium Dei, qui filius est hominis, et fllium hominis,
Stolis seutentias, quas vos in vcslro libello nobig qui Filius esl Dei.
direxistis, ul lector agnoscat quam inconvenienter XII. Perspiciamus etiam et ea verba, quae tu solita
partes orationis positae sint in eis, ct quam impio calliditate Augustini scribis esse in quadara Epistola
sensu prava compositio verborum redoleat. Et primo ad Evodium, referens eum dixisse (Epist. 169, cap.
eam sententiam deducamus in medium, quam tu 2): « Sicut Pater in voce, qua sonuit : Tu es Filius
pravo more beati Hieronymi asseris csse. Putasti meus, ct Filius in homine adoptivo, quem suscepit
vel magis nos putare voluisli eum dicere : « Filius, ex Virgine, et Spiritus sanctus in columbae specie
inquit, hominis per Dei Filium in DeiFilio esse pro- ,rv corporali. » Hoecquidem verba, nescio quis falsator
meretur : nec adoptio a natura separatur, sed natura furtim unica manu [Cod. Paris., unca manu] rapuit
eum adoptione conjungitur. > Quid est, quod ais : de scrmonibus sancti Augustini, et superaddidil,
« Adoplio cum naturaconjungitur?» Gonsidera et in- quod ille nunquam dixit: in homine adoptivo. Inve-
tellige, si adoptio nobis naturalig sit. Quid facit ba- nimus eum aliter hunc eumdem protulisse sensum,
ptismi sacramentum, et sancti Spiritus gratia, si nos ubidesingularumoperatione personarum disputavitb:
cumadoptione nascimurexporentibus nostris? Quare <Singulorum autem, inquit, opera dicuntnr, 894
beatus David ait de legitimis natus parentibus : Ecce quae ad unamquamque eorum manifestantur perti-
enim in iniqvitalibut coneeptustum, et in peccatispe- nere personam. Sicut natus ex Virgine non nisi Fi-
perit me mater mea (Ptal. L, 7). Nunquid non tres lius Dei; et vox de nube : Tu es Filius meus dile-
prioribus verbis videris fingere fllios, unum fllium ctus (Matth. III, 17), ad solius personam pertinet
hominis, et duos filios Dei, dum dicis : < Hic fllius Patris; et specie corporali sicut columba solus app*-
Ibid. Ubi tamen oratio ita sonat : Deusqui Utn- ad ado.andam vhificam ejus crucem adven', "
geniti itti Domini nostri pretioso sanguine humanum b S. Aug., iibf. contra Serm. Arianoruin,,
genus rcdimere dignatus ts, concede propilius, ut qui
269 DOGMATICA.- ADV. ELIPANDUM LIBRI IV. - LIB. II. 270
ruit Spiritus sanctns. Tamcn et illam carnem solius i\ vicissitudine eumdem rcplicans sensum, dixisti: « Et
Filii, et illain vocem solius Patris, ct ill::m speciem iilius bominis simul cum Verbo adoptivus dicitur. >
columboesolius Spiiilus sancti sancta Tnnilas ope- Quid nequius, quij impius dici vel excogitavi potest,
rata est. » Hsec sunt catbolica verba, h:«c proefalus quam ut Filius Dei, id est, Verbum Dei, cum homine
dicatur adoptivus? Sensisti forsitan te divi-
protulit Paler, de adoptione carnis ChrisU nil adjun- accepto
derc Christum cum Nestorio in duas personas, unam
gens, quam vestra [Cod, Paris., quod vestra] tcme-
ritas pravissime illius inseruit diclis. Ita absque dubio proprii Filii, alleram adoptivi? Hunc volens vitare
in aliis scntentiis, quas ex eadem mendosa epistola laqueum, incidisti in ergastulum Arianae perversita-
sub noinine ejusdem Patris posuistis, invenimus ex tis. Haecverba nunquam sancti Augusliui fuerunt,
vestra falsitatis more nomen adoptionis additum esse, uec eliam ullius catholici doctoris vel discipuli. Hoec
olim Ariana manus loxico calamo et nigri fellis atra-
quod nullo modo i!le pius doctor posuit : sicut in eo
loco, ubi legebamus ab eo dictum, eum. « Hoc eum, mento perscripsit, pro quibus impia morte cum Juda
inquit, secunduin carnem passum esse : » vos vero traditore damnaius peiiit, aetcrnoque analhemate
secundumpravitatis vestra consuetudinem addidistis, perculsus, ac Satanoecum omnibus complicibus suis
carnem adoplivam. Item in alio loco dicitis eum " traditus, ul sentiret in tonnenlis diaboli quod nollet
dixisse : «Incommulabilis cst atque cooeternusPatri, coufiieri in Ecclesiis Clirisli.
sed in Verbo solo; et passus est Filius Dei, sed in XIV. Rade, frater, haec verba de corde tuo, ha-
homine adoptivo solo; etsepultus estFilius Dei, sed in rumque, ubicunque invcniatur, litlerarum chartulam
carne adoptiva sola : » reperimus eum in quadam mox edacibus ignium fiammis immitte : quia satius
homiliadixisse, ubi de naturarum in Christo proprie- est multo has impii dogmatis exuri syllabas, quam
tate disseruit, et de e® quod unus Filius Dei esset, animam tuam perpetuis ardere tormentis. g^Jf,
id est Christus (Epist. 169) : « Incommutabilis est, Crede mihi, quamvis oviuin vcstimenlis induaris;
sacerdotali honore iufiilalus procedas ad
iriquit, Filius Dei, sed in Verbo solo; passus est Fi- quamvis
lius Dei, sed in homine assumpto; et sepultus est Fi- populum; quamvis barbam quolidie raseris; si hanc
lius Dei, sed in carne sola. »Itein in alia evangelicoe non immulaveris sententiam, nolens volens numera-
homilia a :« Sicul enim unus est homo beris cum liircis, et deputaberis cum pastoribus qui
pradicationis
in aninia rationali [Aug., anima rationalis] et caro, videntur hoeuos pasccre in laLernaculis Cedar, qui
sic unus est Christus Deus et homo : ac pro hoc staturi sunt in sinistris. Uade, rade citius, pius Pa-.
Christus est Deus, anima rationalis, et caro. Chri- ter, hanc sententiam de arcano tui coruis cubili, no
stum in omnibus, Christum in singulis confilenmr. -, Dominus tuus,qui leconstiluil triiici dare mensuram
Quis estergo, per quem factus est mundus? Christus familioe suae, inveniat eam in tabulis tui cordis per
Jesus, sed in forma Dei. Quis est sub Pontio Pilato scriptam, et dicat tibi: Has non agnosco litteras,
crucifixus? Christus Jesus, sedin forma servi. >Item has reprobo syllabas, haec vcrLa non docuerunt illi
- quibus ego dixi : Ile, docete omnes gentes (Mallh.
cujus supra : « Quis non est derelictus in inferno
Christus Jesus, sed in anima sola. Quis resurreclu- XXVIII,19). Forte occupatio pastoralis curoe, et affii-
rus triduo jacuit in sepulcro? Christus Jesus, sed in ctio impioegentis te diligentius, qnid scriberes, con-
carne sola. Dicilur ergo in his singulis Christus; ve- siderare impedivit; sed junioribus tuis male credu-
rum hasc omnia non duo, vel tres, sed unus est Chri- lus, quod illi scripserunt, vel tuaesuaserunt senectu-
slus. Ideo ergo dixit: Si diligeretis me, gauderetis ti, verum pulasti, quod absque omni dubitatione
utique, quia vado ad Patrem » (Joan. xiv, 28). Ilem falsum haerclicumque esse probatur.
ubi ille signilicaliones, quae veleri in lege pralatoe XV. Sed nunc charitatem has meoedevotionis le-
erant, de Christo proferebat, inter alia, inquit : genlium litterulas supplex deprecor, quod mihi non
« Christus erat petra, quia petra Cbristum significa- impulet [Cod. Paris., imputent] notam impatientioe,
bat: » neque hic neque in superioribus locis aliquid quia quibusdam in locis durioribus pio Patri responda
adoptionis superaddidit, quam infidelitas fingentium Dverbis. Causa causae respondit, et veritas falsitati
contraria apostolicoefidei superaddere studuit. obviavit: magisque considerandum est legentibus
XIII. Aliain quoque, quam hucusque sludui [Forte, quid dictum sit, quam quis dixerit. Nec quislibet in
distuli] evcntilare, sententiam ponis pravissimo cala- talibus suo nomine [F., suo nomini] quaeslionibus
mo descriptam, de eadem, ut asseris, epistola pro- laudem appetere detet; scd Christo vero Deo et vero
latam : « Atque ila, inquis, et Filius Dei simul cum Filio Dei laudem et gloriam toto cordis intellectu, et
homine adoptivus dicitur, et filius hominis adoptivus pacifico oris oflicio quairere. Sed modo in portum
simul cum Yerbo dicitur. >Iri caeteris incredula mens optatae quielis pervenientes, pauxillum vela depona-
tua, et impia aestimatio de humanitale tantummodo mus ; debilam corpori quietem indulgeamus, ut au-
erravit Christi, nunc vero de impietate ad impieta- rora sequentis diei adveniente, cum nova luce novum
tem pervenisti alrocissimam, aflirmans Filium Dei tertii libelii facianras exordium.
cum homine esse adoplivum. Statimque perversa
a Tract. LXXVUI
m Joan., num. 5.
j71 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUMPARS III. 273
EJUSDEM ALBINI
DE INCARNATIONE CHRISTI ET DE DUABUS IN EO NATURIS
LIBELLI DUO
NECNON
DE TERITATE UNIUS PERSONM
LIBER PRIMUS
I. Dum Spiritu sancto gubernante orationis nostrae jA ascenderunt, et spectemus quid revertentes renun-
navigium de fragosis disputationum locis ad portum tient nobis, quid viderint, vel quid audierint. Sed illis
libera locutionis perveniret [Cod. Paris., pervenit]; descendentibus data sunt eis proecepta, celare visa et
et rosea ccelesti lumine aurora oculis refulget nostris, audita, donec fllius hominis a mortuis resurgeret
et florigeris riparum collibus diversi coloris nobis (Matth. xvn). Tanta fuit gloria visionis et majestas
prata apparent; eamus per pulcherrimas sanctorum vocis paternoe, ut non liceret mundo hoec praedicare,
Patrum possessiones flores colligere, ad componen- donec gloria resurrectionis peracla esset. Ecce modo
dam capiti noslro, id est Christo Jesu, ecclesiasticoe Christus omni dispensatione salutis nostroe peracta
veritatis coronam. Et primo omnium per amoenissi- sedel a dextris Dei: dicant apostoli libera voce et
raas Jordanici ruris ripas humili corde, aure in- publica praedicatione quid audierint vel quid vide-
tenta, cervice inclinata, sanctissima Salvatoris nostri rint: Vidimus, sanctus inquit Joannes unus de filiis
osculantes vestigia, pedetentim procedamus audire tonilrui, gloriamejus, gloriam quasi unigeniti a Pa-
paternae vocis teslimonium de Domino nostro Jesu tre, plenum gralia et vetitate (Joan. i, 14); unam si-
Cbristo, qui purissimi alvei undulis a beato praecur- quidem significans personam, in qua est omnis ple-
sorc Joanne baptizatus est. nitudo veritatis et gratiae, super quam haec vox pa-
II. Refert siquidem Lucas, unus de bis binis ani- B J tefnoetestificationis allata est. Consideremus quoque
malibus olim proeordinatis Redemptoris nostri scri- quid idem bealus evangelistarecubuspectorisChristi,
bere miracula, quod omni populo baptizato, et ipso in Epistola sua de eadem sentiret voce, qui, post alia
Jesu baplizato, ascendenteque de aqua et orante, multa veritatis teslimouia quae de Christo protulit:
Spiritus sanctus in specie columboedescendit super Si testimonium, inquit, hominum accepimus, testimo-
eum, et vox acterni Patris ad eum de coelo facta: nium Dei majus esl, quoniam hoc est testimonium
Tu es Filius meus dileclus, in te complacuit mihi Dei quod majus est, quia testificatus esl de Filio suo,
(Luc. III, 22). Et ne forle dubium esset inler tantos, qui ctedit in Filio Dei, habel testimonium Dei in se
qui ibi tunc temporis fuerunt prasentes, superquem (IJoan.y,9,10).Magnum est testimonium Pracurso-
haecvox facta fuissel, dicat ipse beatissimus Baptista ris, qui missus est ut testimonium perhiberet de lu-
qnid vidisset, quid audisset, qui vidit Jesum venien- mine, ut omnes crederent per illum. Ait enim viso
tem ad se, el ait: Ecce Agnus Dei, eccequi tollit pec- Spiritu sanclo descendente in baptizatum Jesum, et
cata mundi: hic est quem dixi vobis, post me venit audita voce patemce majestatis: Et ego vidi, et lesti-
vir (Joan. i, 29, 50). Agnum dixit, virum dixit, et de monium perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. l, 34).
eo testimonium perhibuit: Quia vidi Spiritum Dei Sed multo majus est Dei testimonium, quod testifica-
descendentemsupet eum. Addidit quoque, unde sci- C tus cst de Filio suo, cum de coeloillum alloquens
ret, quis esset, de quo teslimonium perhibuit: El ego ait: Tu es Filius meus ditectus, in te complacuit mihi.
nesciebam eum, sed qui 898 misit me baptizare in Audiamus etiam quomodo idem evangelista terruit
aqua, ille mihi dixil, super quem videris Spiritum de- non credentes verilatem in Filio Dei, qui hujusmodi
scendentem, et manentem super eum, hic est qui bapti- subinfert verba formidinis: Qui non credit in Filio
zal in Spirilu sancto : et ego vidi, et testimonium per- Dei, mendacem facit Deum, quoniam non credit in
hibui, quia hic esl Filius Dei (Ibid. vers. 31-34). Ecce testimonio quod testificatut est Deus de Filio suo
testimonium Patris de eo qui baplizatus est: Tu es (I Joan. v, 10). Quid impius, quid scelestius, quid
Fiiiut meus dileclus, in le mihi complacuit.Ecce testi- omni malitia pejus, quam non credere testimonio
moniura beati Joannis: Et ego vidi, et testimonium Dei; renuens verum Dei Filium esse, de quo paterna
perhibui, quia hic est Filius Dei. Quem Agnum Dei, vox ait: Tu es Filiut meut dilectus ? Quod bealus
quem virum nominavit, hunc ex inspiratione mit- evangelista iterum iterumque inculcans replicat:
tentis se ad baptizandum sine dubio Filium Dei pnr> Scimus, inquiens, quoniam Filius Dei venit, et dedit
dicavit. nobis sensum, ul cognoscamutverum Deum, et timut
III. His in colli')us Jordanici fiuminis auditis, se- in vero Filio ejus Jetu Chritto (Ibid., vett. 20). Quid
quamur, licet a longe, vesligta beatorum aposlob- D enim apertius his verbis, quiJ dulcius, quid adver-
ruin, qui cum Christo sanctissirai cacumina montis sus omnes haertses forlius potuit dici ? Chrutus est
.75 DOGMATICA.- ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. - LIB. ffl. 274
verus Filius Dei, et omnis veritas in eo est; sicut A{ Super eam siquidem naturam, quaeante oculos apo-
haecvox facta est, ut sci-
ipse in Evangelio ait: Ego sum vetitas et vita (Joan. stolorum transfigurata est,
xiv, 6). De veritate Chrisli Dei nostri saepiusqui su- rent audientes quoe distinclio esset iuter illum, et
eo apparuerunt in
pra testatur ; ait enim in prafata Epistola quodam Moysen Eliamque, qui cum
loco : El Spirilus esl, qui testificalur, quoniam Chri- monte ; vel quem credere mundoque proedicare de-
slus est veritas (I Joan. v, 6). Item : Quicunque con- buissent. Nulla igitur imaginatio nec in Filii nomine,
fessus fueril quoniam Jesus esl Filius Dei, Deusin eo nec in salutis noslroe dispensatione in Chrislo fuit;
manet, et ipse in Deo (I Joan. iv, 5). Quem ergo Spi- sed tota veritas et divinaepotestatis plenitudo, tota
ritus sanctus veritatem proedicat, Baptista Filium nostrae salulis perfectio atque consummalio. Imagi-
Dei veram agnovit, evangelista multoties veritatem nalio quaedam in filiis solet esse adoptivis, non veri-
appellat; ut credamus firmiterque teneamus omnem tatis integritas; quod impium est in Christo credere.
veritatem esse in Chrislo Jesu. Taceant blasphemi, Sed omnis verilas in eo et veritatis pleniludo cre-
qui hunc verum Deum vel verum Dei Filium dene- denda est. Quaeest persona Filii Dei, et quid signifi-
gant; pereatque memoria eorum de terra, qui scri- candum, dum dicimus lertiam in Trinitate personam
bentes scripserunt iniquitatem, ut subvertant a via Filii Dei, nisi unigenitum, unicum, propriuro et ve-
veritatis corda innocemium : non metuentes terri- B" rum Filium Dei demonstramus? In hujus excelien-
bile Dei judicium, quod futurum est super eos qui tiam proprietatemque personaeassumpta est natura
veritati resistunt, credunt autem mendacio. humanitatis nostrae ex beata Virgine, ut esset cum
IV. Audivimus modo quid pracipuus evangelista, Deo Dei Filio in propria persona unigenili, unici,
filius siquidem tonitrui, intellexerit de hac paternas proprii et veri Filii Dei; et cum assumenle in eo qui
testificationis voce: interrogemus quoque beatum ass-mptus est, essent heec omnia. Si quidquam ho-
Petrum coapostolum ejus, e.uinaturaehaec vox Patris rum deest in humanitate Christi, non est integra
maxime conveniat ? Dixit itaque in Epislola sanctis- Filii Dei persona in eo qui unigenitus est, verus, et
sima, post multa quaede salutis noslra dispensatione proprius, et perfectus Filius Dei in sua persona. In
et Salvatoris gloria conscripserat: Non enim doctas, hujus vero personoe proprielatem exaltata est, ut di-
inquiens, fabulas 897 secutt notam fecimus vobis ximus, humana natura, ut esset unus, unigenilus,
Domini nostri Jesu Chrisli virtutem, sed speculatores idem, proprius et verus Filius Dei, nihil adoptionis
facli illius magnitudinis. Accipiensenim a Deo Patre habens vel divisionis in personaedignitate. Ea natura,
honorem et gloriam, voce detapsa ad eum hujusmodi cui dictum est: Terra es, et in terram ibis (Gen. m,
a magnificagloria : Hic est Filius meus dilectus, in „r, 19); et quoe in una concordia pro peccatis protopla-
quo mihi bene complacui: et hanc vocemnos audivi- sti cum diabolo facta est, in unam personam cum
mus de ceeloatlatam, cum essemuscum ipso in monte Dei Filio conjuncta est proprio, non adoptivo: etquae
sancto, el habemus firmiorem propheticum sermonem diabolo propter peccatum subjecta est, super angelos
(II Petr. i, 16 seq.). Quis est ergo, o fratres, ille propter triumphum Christi exaltata est, et audivit
prophelicus sermo, qui ex hoc lestimonio Dei sanctae a Deo Patre: Sede a dextris meis (Psat. cix, 1).
auclorilatis firmamcntum accepit, nisi illud quod in Quidquid enim in illa mirabili et ineffabili conjun-
psalmo legitur, ut sancti tractatores intellexerunt: clione divinitalis humanilatisque in Salvaiore nostro
Filius meus es tu, ego hodie genui te (Psal. n, 7) ? gestum esl, cuncta solida et perfecta veritate per-
Quod etiam teslimonium propheticum Paulus apo- acta sunt; ut liberatio nostra vera sit, sicut ipse in
stolica auctoritate Judaeis pradicans, de Christi hu- Evangelio ait: Si veritas liberaverit vos, vere liberi
manitate prophetatum esse testatus est: Et nos vobis, eritis (Joan. VIII,36).
ait, annunliamus eam, qum ad Patres nostros repro- VI. Cum omnis veritas sit in Christo, quomodo
missio facta est; quoniam hanc Deus adimplevitfiliis non est verus Deus, aut verus Filius Dei? Nonne
noslris, resuscilans Jesum, sicut et in psalmo n scri- omnis sancta Dei Ecclesia in symbolo catholico de-
ptum est: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Act. D j cantare solet, unigenitum Dei Filium passum, et se-
xm, 32, 33). In ea enim natura resuscitatus est Sal- pultum, el tertia die resurrexisse, dum haecin forma
vator noster, quae de Virgine assumpta est. Et ut servi facta sunt, non in aeternaedivinitatis gloria,
cerlius sciamus de qua nalura vox paterna insonuis- quae impassibilis est el immortalis per omnia ? Sed
set: Hic est Filius meus dilectus , in quo mihi bene tanla est unitas personae, ut Dominus gloriae crucifi-
complacui, praemisit ante beatus Petrus apostolus: xus dicalur, et unigenitus datus ad passionem, sicut
Accipiensenim a Deo Palre honoremel gloriam. Abs- prafatus evangelista ait: Sic enim dilexil Deus mun-
que dubiohumana natura accepit honorem et gloriam dum, ut Filium suum unigenilum 898 daret (Joan.
quam habuit oeternaliter divinitas Filii Dei cum Deo in, 16). Quem enim Joannes unigenitum dicit, hunc
Palre et Spiritu sancto. beatus Paulus apostolusproprium Filium nominavit,
V. Multis testimoniis de sanctarum auctoritate ubi ait: Qui proprio Filio suo non pepercit, ted pro
Scriplurarum probari pOterit Jesum Chrislum ve- nobisomnibus ttadidit eum (Rom. vni, 32). Quem .
rum Dei esse Filium, qui ex beata virgine Maria fa- datum ad passionem dixit evangelista, hunc Aposto-
ctus est homo. Sed cui haectestiinonia altissimi Dei lus tradilum esse pro nobis ostendit. Sed unus est
Patris non sufficiunt, nescio quid ei sufficere valeat. Filius Dei Jesus Christus, uniusque absquc dubita.
275 B- F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS HI. 276
tione personse. Et sciendum est quod unilas in parles Ai major me est, nihilominus spccialiter posuit, Patex
dividinon potest: si dividitur, unitas non crit. Ne- meus, non discernens in nomine Filii inter eam na-
quaquam enim unus dividi polest, nullaque unquam turam quam aHernalitcr ex Patre habuit, et eam
rationis possibilitate personalis unio rectpit seclio- quam teinporaliter ex Matre virgine sumpsil: seque
nem. Ergo si Filius Dei proprius est in divinilate, et ipsum ea unitatis regula uniformiter Filium nomina-
adoptivus in humanitate, duo sunt: siquidcin ct uni- vit, ut in sacra oralione quam elevatis manibus Deo
tatis in eo inseparabile mysterium dividitur duali Patri tlirexit dicens: Paler, clarifica Filium luum,
numero, quod omnino fieri non potest: quia sic con- ul Filius tuus clarificet te (Joan. \vn, \). Meus et
tcmperata cstdivinitas humanitati, et humanilas di- tuus pronomina sunt ex utraque parte singularia,
vinitati conjuncta, qualenus nec nalurarum confusio, quibus multoties inter sacralissima verba uli voluit,
necnaturarum separaiio in persona unius Filii Dei ut ostenderet propriam familiaritatem inter Palrem
fierel; sed salva proprietate ulriusque substantioe, et Filium,ne nuda tanlummodo nuncupatione Patrem
divinaescilicet atque humanre, in una Dei hominis- sibi designaret, vel se adoptiva communionenobis
que personi, nec Deus unquam sine homine, nec oejjualemdemonstraret. Ideo MarioeMagdalenaepost
horno credalur esse sine Deo. Et baecmirabilis atque rcsurreclionem apparens, mandatum dedit dicens :
inaestiinabilis conjiinciio in Dei Filio mox in ipso B B Noli me tangere, nondum ascendi ud Patrem meum;
conceplu virginalis ulcri, Spiritu sanclo operante, sed vade,dic fratribm meis, Ascendoad Pattem meum
facta est; atque de thalamo coelestispuerperii gigan- et ad Patrem vestrttm (Joan. xx, 17). Si aequaliter
teo cursu magnificus processit, velut sol oriens, Fi- voluit nol.is intelligi et sibi Patrem Deum, quare non
lius Dei, de quo plura dici possunt, si tamen ab hu- dixit.Ascendo ad Patrem 899nostrum, sedspcciali
mano ore de lanla majestate aliquid dignum effari pronomine de se dixit, Patrem meum; et geuerali ad
polerit. Superat enim omnem sensum pax Chrisli discipulos, Patrem vestrum? quae alia discretio ibi
(Philip. iv, 7), in qua coelestia terrestriaque pacifi- potest esse, nisi ut sibi sit Pater per naturam, nobis
cata sunt, et in unam revocata concordiam. Tanta per gratiam ?
excellentia humanaefacta est natura in Christo, ut VIII. Sed his ita praelibatis, consideremus prophe-
in unam perpeluae divinitatis personam elevata sit: ticas apostolicasque sententias, quid de Jesu Cbristo
et totum quidquid in illo magnoepietalis sacramcnto Deo vero et Dei Filio vero sentiant. Quamvis super-
gestum est, procul dubio hoc unus idemque Deus fluumjuste videri valeat super paternae veritalis te-
Dei Filius fecit. Quamvis ipse quibusdam verbis di- stimonia, quoe paulo ante posuimus, vel ipsius Dei
vinam oslendit excellentiam, quibusdam vero huma- Filii verba, quae modo dicebamus, alios accitare
C testes : tamen ut
nam demonstret fragililatem, unus est tamen qui lo- ^1 os impium et cor incredulum pro-
quitur, et unus est qui utrumque certissimis in se pheticis apostolicisque, nec non et venerabilium
signis declarat, divinitatis scilicet potcntiara huma- Patrum obturetur testimoniis, qui per diversas
nitatisque infirmitalem: sicut, exempli gratia, unus roundi partes in catbolicae fidei floruerunt praedica-
est homo qui oculis inter album nigrumque discernit tione, ut tandem aliquando lingua iniquitatis discat
colorem, et qui animo justitiam separat ab iniqui- prudenter tacere, quae nunquam didicit sapienter
tate: una est tamen persona, et unus homo, in quo loqui.
esl spiritalis intelligentia et carnalis considerafio. IX. Prirao omnium addncatur Isaias in medium,
Nonne in uno corparc quinqueparlitos habemus sen- cujus labia seraphim coelestis calculo altaris per-
sus, quorum singuli suos proprios habent actus? mundavit. Quid itaque mundatis labiis, quid ore
Oculus nnmquevidel, auris audit; nec ocnlus audit, propemodnm plus evangelico quam prophetico, de
nec auris vi-!et; tamen in uno corpore sunl auditus humana Chrisli nativilale nosfris insonet auribus,
et visus, et unus est homo, in quo hoec temporibus audiamus : Quiescile,inquit, ab homine, cujus spi-
et locis agunlur opporlunis. Ita siquidem Deus et ritus in naribus, quia ipse excelsus teputabilur. Ad-
homo una est persona, unus esl Christus, et unus - monetpopuhim, quiescat a sanguine Chrisii, tametsi
JJ
Filius Dei, in quo divinitas miraculis claruit, et caro ut homo spiret, excelsus tamen reputabitur. Unde
injuriis succuhuit: verus atque unigenitus, imo et excelsus, nisi quia magnus, et Filius Altissimivoca-
unicus in uiroque Dei Filius. bitur? sicut archangelus beatse Virgini praenuntiavit
VII. Qui etiam per omnem ubique sancti Evangelii
(Luc. i, 32). Et ut certius intelligeretur, de qua
textum sibi Deum Patrera speciali nomiue appellare dixisset natura : Filiut Altissimi vocabitut, subse-
consuevit; quod sacpius invenitur, quam exemplis cutns angelns, Et quod, inqnit, ex te nascelut san-
opus sit demonstrari. Nec unquam communi nomine ctum, vocabitur Filius Dei (Ibid. 35). Nentrali no-
nobiscum Patrem sibi appellavit, quia omnimodisali- mine dixit sanctum, id est, sanclum corpus, quod ex
ter sibi Deum Patrera esse sciebat, aliler nobis : vel- te nascetur, vocabitur Filius Dei. Cujus nativitatis
Bti in familiari sermone et loto mystcriis plenissimo1 excellentiam anle nominatus
propheta ostendit, ubi
legitur, quem habuit ea nocte qua tradiius est, se- ait : Ecce Virgo, inquit, concipiel et pariet Filium,
Creta allocutione ad discipulos suos : in quo etiami et vocabiturnomen ey-is Emmanuel (Isai. vn, 14);
sibi Patrem privato pronomine, id est, meum, saepius > quo nomine evangelista Mattbaeus dignam apposuit
appellavit. Quamvis in quodam. loeo di-isset, Pater" interpretationeraT dicens : quod intetpretatur, No-
277 DOGMAITCA.— ADV. EUPANDUM LIBRI IV. - LIB. III. 278
bitcum Deut (Matth. t, 23). CBJporsnm idem Pro- A^ ipse terminavit sententia, dieens : Tutic ibunt hi,
pheta sub senarii numeri perfectione plura addidit id est, impii, in supplicium wternum : jusli autem *»
nomina, ubi ait : Parvulus natus est nobis, et Filius vitam mternam (Ibid. 46). De quo etiam judicio et
datut est nobis (Isaice \x, 6). Et ne dubium cnilibet ipse doctor gentiom dixit: Omnes oportet nos stare
foret de quo dixisset, adjunxit: et factus est princi- ante tribunal Christi (II Cor. v, 10). Quod tribunal
patus super humerum ejus, utique Salvatorem signi- Christi in alio loco nominavit tribunal Dei, osten-
ficans nostrum, qui properans ad passionis locum, dens Cbrislum esse Deum etiam et magnum Deum,
sanctaeCrucis vexillumsuo portare humero dignatus ubi ait : Exspeclantes beatam spem et adventum
est. Cui parvulo mox distinctim haeeproprietatis no- magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit.
mina imposuit : Et voeabitur, inquit, nomen ejus u, 13). De quo et Joannes evangelista ait : Eic ve-
admirabilis, consiliarius, Deus, forlis, ptinceps pa- rus est Deus, et vita wterna (I Joan. v, 20). Nec
cis, pater fuluri smculi; nil adoptionis vel nuncupa- nuda ibi nuncupatio locum invenit, ubi est veritas
pationis his addens nominibus; sed plane quera par- virtutis divinoe, quam veritatem divinae virtutis in
vulum natum et Filium nobis datum pradixit, hunc filio hominis esse, in sanitate paratylici ipse Chri-
eumdem Deum, non solum Deum, sed et fortem stus ostendit, ubi Judceis cogitantibus inter se :
Deum appellavit. Item post plurima divinae laudis 1B Quis polest peccata dimittere, nisi solus Deus? re-
insignia, eumdem, quem Redemptorem sciebat ven- spondit: Ul sciatis quia Filius hominis poiestatem ha~
turum, Dominumexercituum et Deum omnis terrw bci in terra dimiltendi peccata, tunc ait paralytico :
vocari prsedixit; ubi huic, quaequondam in viduita- Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam
tis mcerore sedebat, plurima consolationis verba (Matth. ix, 6). Et vocem jubentis mox sanitas paraly-
proferebat, subjungens : Quia, inquit, dominabitur tici consecuta est.
tui, qui fecit te, Dominusexercituum nomen ejus : XI. Ac ne forte quis dubitare queat an ille qui
et Redemptor luus sanctus hrael, Deut omnis tettw passus est divinilatis habeat gloriam, legat in Da-
vocabitut (Isai. LIV, 5). niele illius excellentissimoe sacramentum visionis,
X. Quibus etiam nominibus consona Psalmista ubi vidit filium hominis ad antiquum perductum
concinuit voce : Quis est iste, decanlans, rex gloriw? esse dierum : Aspiciebam,inquit, in visione noctis,
Dominus fortis et potens, Dominus potens in prwlio. et eccecum nubibus cceliquasi filius hominis veniebat,
Et adhuc addidit, sicut ante pradiximus : Dominus et usque ad antiquum dierum pervenil, et in conspectu
virtutum ipse esl rex gloriw (Psal. xxm, 8-10). Et ejus obtulerunt eum, et dedit ei poteslatem, et hono-
alibi : Gloria et honore coronasti eum, et constituisti rem, et regnum; et omnes populi, tribus et linguw
eum super opera manuum tuarum. Omnia subjecisti C ^ ipsi servient. Poteslas ejus, potestas mtema, quw non
sub pedibus ejus. (Psal. vm, 6 seq.) Quo exemplo aufereiur; et regnum ejus, quod non corrumpetur
dum Apostolus uti voljiit, adjecit : In eo enim, quod (Dan. vn, 13-14). Cui beatus Joannes evangelista in
dixit, omnia subjecisti sub pedibus ejus, nihil dhnisit rcvelationibus suis valde oequalia se vidisse de Chri-
non ei stibjectum (Hebr. n, 8). Nunquid alicui adop- sto, qu4 occisus est, testatur : Et vidi, inquit, eljecce
tivo filio, vel nuncupativo Deo omnia subjecta esse in medio throni quatuor animalia, et in medio senio-
credendum est, et non magis illi soli, qui uni- rum agnum stantem tanquam occisum, habentem cot-
genitus est, et proprius Dei Filius in duarum con- nua septem, et oculos septem, qui sunt seplem spirilus
junctione naturarum? De quoprafatus Psalmista lau- Dei mlssi in omnemterram (Apoc. v, 6). Et post pau-
dabiii peracto salutis nostrae triumpho ait: Ascendit ca, quatuor animalia et viginti quatuor seniores can-
Deus in jubilatio'ie, et Dominusin voce tubw (PsaL tare memorat: Dignus es, Domine Deus, accipere li-
XLVI,6). Deus ascendit, dixit, et Dominus veniet. brum et solvere signacula ejus, quoniam occisus et,
Quo versiculo paria ascendenle Christoangeliea vox et redemisti nos Deo in sanguine tuo (Ibid. 8, 9). Cui
aposlolicis insonuit auribus, dicens : Viri Galilcei, victoriaeomnis coelorumexercitus attestatur, dicens :
quid hic statis aspicientes in ccelum? hic Jesus, qui Dignus est agnus qui occisus est, acdpere gloriam, et
assumptus est a vobis, sic veniet, quemadmodumvi- honorem, et diviniiatem, et forlitudinem, el potesta-
distis eum eunlem in ccelum (Act. j, 11). Cujits tem (Ibid. 12). Ecce agnus occisus, habens cornua
adventus manifestationem terroremque Psalmigra- septem, id est, totius mundi regna; habens oculos
phus ostendit: Deus manifestus, dicens, veniet, Deus septem, id est, dona septiformis Spiritus, quaeIsaias
nosler non silebit (Psal. XLIX,3). Deus est ergo nominatim super florem, qui de virga radicis Jesse
ipse, qui et fllius homiuis, ante cujus majestatis ascendit, requieseere praedixit. Ecce Dominus Deus
thronum congregabuntur 900 omnes gentes, et occisus dicitnr, qui nos redemit sanguine suo, et
discernet eas sicui pastor gregem, slatuens oves a fecit-sibi regnum et sacerdotes in aeternum. Haec
dextris, haedos autem a sinistris. Et ut eum magis emnia seeundum humanitatis naturam Dei fifium,
illa die regem timeamus, quat» servum despiciamus, qui occisus est, omnes angelicoepotestates accepisse
ait ipse : Tunc dicet rex his qui a dextris ejus sunt, testantur. Nonne ille ipse, id est, Christus, affirma-
et caeteraquoesequuntur in discretione duorum agmi- bat post resurrectionis gloriam, hanc hujus prophe-
num, justorum scilicet atque impiorum (Matth. ticaevel aposlolicoe visionis veritatem, dum suis di-
xxv, 34). Cujus judieii ultimam discretionem bac cebat discipulis : Data est mihi omnis potestas itt
179 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS BL 280
Deus est; Dens igi-
caeio et in terra (Matth. xxvm, 18)? Heu! proh Ai diversum esse Christus, quam
infelix anima, quae his omnibus incredula est tur Christus est, > Et rursum : « Si per naturam
dolor!
Dei Christus tibi Dominus est, habebis Spiritum
tcslibus, et non seipsam corrigit, ut credat lam sanctum : si vero
auctorilatis testimoniis! per adoptivum nomen hic Domi-
praclarae nus est, Spiritu sancto carens spiritu erroris aniina-
XII. At vos, viri fralres, expergiscimini tandem
lavate de cordi- ris. i Item ex libro nono : i Homo itaque Cbristus
aliquando, et lacrymis poenilentiae Jesus, unigenitus Deus, per carnem et verbum, ut
bus vestris litteras, quas nigro infidelitatis felle
mansionem habere hominis filius, ita et Dei Filius. > Hominem Chri-
scripsislis in eis si vobis placeat
data est omnis stum Jesum iste probalissimus doctor unigenitum
in domo Patris illius, cui potestas Deum
et infernorum. in denuntiat; sicut hominis esl fllius, ait, ita est
ccelestium, terrestrium Hucusque
a et Dei Filius. Si proprius est hominis filius Salvator
longinquam regionem, recedentes domo paternae
sub nosler, proprius est siquidem et Dei Filius secundum
pietatis, porcos pavislis spiritu, qui alligavit sanclissimi Patris fidem. Item in libro x :
alis suis : sed de in- hujus
vos in surgite, surgite pristinae < Apostolica siquidem fides non patilur Jesum Chri-
fidclitatis slercore, recordanles benignissimam pii
ad reverlenles humili stum, ut Jesus non ipse sit Chrislus, nec filium ho-
fatris clementiam, quem I minis discernit a Dei Filio. i Niinquid non filium
voce dicite : Pater, peccavimus in cwlo et coram te
fidei hominis discernit a Filio Dei ille, qui filium homi-
(Luc. xv, 21) : ut digni habeamini catholicae
nis adoptivum proedicat, et Filium Dei, vere filium?
stolam indui. In matevolam animam, dicil Scriptura, In libro xn : « In se enim eum Deus glorificavit, id
tapientia Dei non intrabit (Sap. i, 4). Nolite conten-
in ea natura, qua Deus est, ul sit Deus orania in
tiosi esse, vestram amantes sententiam. Habete hu- est, omnibus. De humana dicit natura, quae gloriflcala
mililatem discendi et desiderium ecclesiasticae ve-
est, ila ut sitDeus omnia in omnibus. >
ritalis, certissime scientes, quod sine hujus commu-
XV. Item iortissiraus contra haereticas pravitates
nione Ecclesiae, quae in terra peregrinatur, illa quae
bellator beatus Ambrosius Mediolanensis episco-
cum Christo regnat in coslis, nunquam vos recipiet
in pacem perpeluoe bealiludinis. pus b, perspicue Christum secundum id, quod homo
est, proprium Dei Filium afflrmal esse, sicut legi-
901 XM. Quia ille saepe nominatus Pater, vir tur in expositione, quam fecitin Evangelium Lucae,
dignitate venerabilis Elipantus, utinam et fide ca- [illum, inquil, id est, Christum veraciter proprium
tholica honorabilis, tesles quoque alios flagitabat, Dei Filium confitetur, et eum
esse, quem secundum
quaeramus succincto sermone teslimonia de sancto- . humanitatem voxpaterna de eo versu,
intonuit(etiam
rum opusculis Patrum, pauca ex plurirais, quorum (-
qui in Psalmo secundo legitur : Filius meuses tu, ego
ille uomina in suis litterulis posuit, asserens se ex hodie genui te
[Psal. n, 7]). Nec ideo [in eo] quidem,
eorum dictis nostro credidisse [crediturum] errori; datur tibi facultas refellendi more tuo, quasi
inquit,
et mirum quare quolibet [cuilibet] errori se credi- secundura divinam tantummodo ante saecula
disse velit dicere. Tamen ex illorum sacralissimis tionem hoc dictum genera-
fuisset; licet possct et de illa
Htteris probabo me non errasse, illumque corrigere non inconvenienter intimalum videri. Verumlamen
mc velle ostendam. Beati Alhanasii, Hilarii, Ambro- ex
pracedentibus et subsequentibus circumstantiis
sii, Augustini, Isidori teslimouia poposcit. Addam dc
secunda, quam temporaliter pro nobis snscipere
quoque et alios ad supplementum verilatis testes non abhorruit, nativitate praedictum hoc rectius in-
idoneos. Hieronymum siquidem castissimoefidei, He-
nec non et Latinarum doclis- telligi non inhibetur. Nam : Ego autem constilutut
braicarum, Groecarum, tum rex ab eo super Sion montem sanctum ejut
simum magislrum litterarum. Gregorium quoque
(Ibid. 6), et, postula a me, et dabo tibi gentes, ad
aposlolicae sedis pontificem per omnia purissimoe magnum pietatis sacramentum, quod per dispensa-
fidei virum; nec non et Cyrillum fortissimum Nesto-
tionem carnis apparuit in mundo, perspicue adverti-
rianx sectae destructorem; etiamet Fulgentianum tur
procul dubio pertinere]. « Quisest, inquit Ara-
[Fulgentium] luculenlissiriii sermonis et probatse ] brosius c, ille proprius Dei Filius, nisi cui voce
fidei doctorem; uti eorum omnium sacratissimis
viclus dogmatibus se olim agnoscat errare. paterna dictum est : Filius meus es tu, ego hodie
genui te? » In libro autem de Incarnatione Chrisli
XIV. Hilarius naraque non parvae in Ecclesia vi d, quia Christus 902 verus Dei Filius sit, sic
Christi auclorilatis doctor, Arianaequeperfidiaefor- ait: « Adversus, inquit, omnes haereses generalis
tissimus debellator, in libris quos pro causa aposto- ista fides est; quia Christus esl Dei Filius, et sempi-
licaelidei catholico stylo exaravit, valde probabilia ternus ex Patre, et hodiernus ex Virgine [Ambr.,
de Christo protulit teslimonia, de quibus pauca pra- et natus ex Maria virgine]. > Et paulo post: < Cum
libare ratum censeo. In libro vni catholicasfidei Dominus [Ambt., Deus] semper esset aeternus, in-
inter caetera sic ait * : « Sic non potest aliud quid carnationis sacramenta suscepit, non divisus, sed
- S. Hilar., libr. vm de Trinitat. num. 27, 28. S. Ambrosii translata sint, icnoramus.
b Quae ansulis inclusimus, non sunt Ambrosii, c S. Ambros., libr. iii. in Luc. num. 9.
sed Paulini Aquileiensis, libr. m conlra Felicem d Potius in libro de Incarn. Dom. Sacramenlo
cap 21; quae quo errore huc ab Alcuino sub nomine cap. 5, num. 35.
DOGMATICA. — ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. - LIB. UI. 28_
281
unus; quia utrumque unus, et unus in utroque, hoc AL transeamus. Nam in primo et secundo Praedestina-
tionum libro (Cap. 13, num. 30), de proprietate quae
est, vel divinitate vel corpore. »
XVI- Habemus quoqueAthanasii testimonium, non in Christo est, aperto sermone profatur : < Nonne
tale quale infidelitas quaerit vestra, sed quale calho- facienie, inquit, ac suscipiente Verbo, ipse homo ex
Iic« convenit fidei : sicut in epistola quani ad Epi- quo esse coepit, Filius Dei unicus esse coepit? Nonne
ctetum ecclesiastica penna depinxit, exaralum legi- Filium Dei unicum femina illa gralia plena conce-
mus. Post plurima quae de incarnatione Christi pit? Nonne de Spiritu sancto et virgine Maria Dei
nalus est? i Item in secundo ejusdem
elegantissime expressit, hoc quoque subinferl» : Filius nnicusc
« Non quidem per adoptionem, inquit, haec facta Operis libro : « Fidelis, inquam, qui in eo veram
sunt, absit, sicut quidam existimaverunt : sed sicut naturam credit et confitelur humanam , id est, no-
est verilas, homine facto Salvatore, totius hominis stram, quamvis singulariter suscipienle Domino
salus facta est. Si enim adoptione eral in corpore [Aug., Deo] Verbo, in unicum Dei Filium sublimata
Verbum secundum illos, (quod autem adoplione [Cod.-Patis., sublimata est], ita ut qui suscipit et
dicilur, phantasia est) reperitur et putative salus. » quod suscepit una esset in Trinitate persona. > Bea-
Quid melius, quid verius poluit dici quam illud quod tus \ugustinusveridicus,probabilisqueveritalis testis
iste nobilissimus doctor dixil, non per adoptionem 'B unicum d.icilDeiFilium, 903 <!"'unigenitus de utero
hsec esse -facta, quae de Cbristi leguntur dispensa- quasi sponsns de thalamo processit in regionem no-
tione, sed in veritate omnia haec peracta? Ista si- strain. linicus namque vel unigenilus proprietati9
quidem verba illius ad humanilatem pertinere de- nomen est, non communionis cum adoptivis. In tra-
monstrantur dicta. Per id quod ail, facta sunt, non clatu videlicetnonagesimi noni psalmi hahesita(Nun).
quidem divinitas facta est, sed bumanitas, quam non 15): « Scilote quoniam Dominus ipse est Deus (Psal.
per adoptionem iste pius Pater factam esse affir- xcn, 3). Quis nescit, inquit, quoniam Dominus ipse
mal. ldem ipse in Libello fidei suae, quem dialogis- est Deus? Dominus ille non vobis vilescat: crucifixi-
tico sermone contra haereticas pravitates exaran- slis, flagellastis,sputis illinistis, spiniscoronastis, ctc,
dum esse optimum censuit, post multa sacraedoctri- custodes ad sepulcrum posuislis : ipse est Deus. Sci-
nae eloquia haec loco opportuno subinfert b : tote quoniam Dominus ipse est Deus. > Igitur et in
< Incarnatus est, inquit, unigenitus secreto illo psalmo cix humanam naturam in Redemptore no-
mysterio, quod ipse novit. Nostrum namque est stro, qus longa parentum linea de semine Davidorta
credere, illius nosse. Ac sic ipse Deus Verbum lotura est, eamdem esse et Dominum David, et filium David
suscipiens, quod est hominis, homo fit \Alhanas., manifeste probat ex eo versiculo, quem ipse Salvator
homo sit]; et assumptus homo totum accipiendo, " Judoeisproposuit in quaeslionem, quoraodo potuisset
quod Dei est, aliud quam Deus esse non potuit filius David esse, el dominus David, dicens : Dixit
[Idem., non possit]. > Si ergo homo totum suscepit, Dominus Domino meo, sede a dextris meis (Psal.
quod Dei est, hoc siquidem suscepit , ut Deus esset cix, 1). Si filius, quomodo Dominus? Quod beatiis
verus, et Filius Dei verus, unigenitus, unicus, et Augustinus in exposiiione ejusdem psalmi ita disse-
proprius : hoctotum iu Dei Filio fuit ante omnia sae- ruit (Num. 7):«Novimus.inquit, Christum sedere ad
cula; hoc filio hominis, quem plenitudine temporis dexteram Patris post resurrectionem a mortuis, et in
ex virginali utero assumpsit, in ipso conceplionis ccelis ascensionem. Factum est jam, nec vidimus,
inilio proprium fuit, ut unicus, unigenitus, verus sed credimus; in libris legimus, praedicatum audivi-
et proprius Filius Dei esset. mus, fide retinemus. Unde et eo ipso, quod erat filius
XVII. Quaerarausetiam quid acutissimus et in ca- David Christus, factus est DominusDavid. Illud enira
tholica fide veracissimus doctor beatus Augustinus quod natum est ex semine David, ila honoratum est,
dicat, quatenus si antedictorum credere vobis non ut esset et DominusDavid.> Quod iterum iterumque
placeal doctorum testimoniis, vel illius credite, quem replicat, ne forte cui dubilatio foret, de qua dictum
vos singularius vestraeopitulari sectaefalso opinatis. _, sit natufa : Dixil Dominus Dominomeo, sedea dextrit
Si eruditus quislibet, et recte intelligens lector, mul- meis. Adjunxit ergo et haecverba : « Eo ipso, inquit,
tiplices litterarum suarum codices perlustret, veris- quod carnem accepit Christus, quod in carne [Aug.,
sime eum inveniet nobis consentanea scribere, cre- in eadem carne] mortuus est, quod in eadem carne
dere, et pradicare de Christo , non vobis. Sed de resurrexit, quod in eadem ascendit in ccelum, et
plurimis exeinpli gratia pauca perstringamus cx illius sedet ad dexteram Patris; et in eadem ipsa carne
dictis testimonia, ne magna muliitudo verborum fa- sic honorala, sic clarificata, sic in ccelestein habi-
stidiosi lectoris animum magis oneret quam aedificet. ttim commulata, et filius est David, et Dominus est
Etnon tangamus illud, quod paulo ante de Enchiri- David. > Quem sensum apostolica etiam auctoritate
dion posuimus, sed ad alia ingenii sui munimenta cuiavit dilucidare.« Secundum hanc, inquit,
dispen-
a S. Athanasius , tom. I
part. n. Vid. eumdem locum sub nomine Athanasii citat etiam
not. Madrisii Operum S.Operum Paulini Aquileiensis, Paulinus.
pag. 164. c S. Aug., lihr. de Dono perseverantiae, num. 67.
b S. Athanasius de fidesua tom. II
Oper. Quod Cur vero liber iste dicatur secundus de Pradestina-
tamen opusculum editores inter spuria computant: tione, consule admonilionem huic libro praefixam.
283 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 284
sationem transitus Christi, etiam et illud ab Apostolo AJ ait: Oportet et illum crescere, me autem minui, dixlt:
dicitur : Ptopter quod eumexaltavit a mortuis, et do- Qui accipit tcstimonium ejus, signavit qwta Deus w-
navit illi nomen, quod esl supet omne nomen, ut in rax est. Subsecutus ait : Non •enim ad mensnram
uomine Jesu omne genu flectatut, ccelestium, terre- dat Deus Spiritum (Joan. m, 50, 53, 34). De quo
sitiumet infetnotum (Philip. n, 10). Donavil, in- idem qui supra in eodem Sermone (Traet, xiv,
quil, ei nomen, id est, super omnc nomen, Christo num. 10) : « Audi, inquit, Apostolum dicentem:
ulique seeundum hominem, Chrislo secundum car- Secundum mensuram donationis Christi (Eplt.es.iv,
nem mortuo, resurgenti, ascendenti donavh nomen, 7). Hominibus ad mensnram dat; unico Filio non
quod ett supet omne nomen; ut in nomine Jesu omne dat ad mensuram. »Et de eo quod hic ait: Signavit
genu flectatut, eoelestium,terreslrium et infernorum. quia Deus verax est: item et de eo quod alio in
Ubi erit David, ut non ei sit Dominus? In ccelo sit, loco ipsa Veritas ait: Eunc enhn Pater signavit Deus
in terra sit, in inferno sit: Dominus ejus erit, qui est (Joan. vi, 27), talem coaptavit interprelationem di-
Dominus ccelestium, terrestrinm et infernorum. Gau- cens (Tract. xxv, num. 11): « Iste, inquil, filius
deat ergo nobiscum David, filii sui nativitate ho- hominis et Filius Dei est, iste honio cliam Deus
noratus, dominatu liberatus : et gaudens dicat, ut a est. » Et paulo post : « Ideo hunc enim Deus Pater
gaudentibus audiatur : Dixit Dominus Domino meo, B ' signavit. Signare quid est, nisi proprium aliquid
sede a dextris meis. > Unde est frivolosa nuncupatio [ponere ? Hoc est enim signare, iinponere aliquidj,
divinitatis, ubi tam alta est dominatio potestatis? quo non confundatur cum caeleris. Signarc est si-
Unde est aequalisnobiscum adoptio in filio David, ubi gnum rei ponere. Cuicunque rei ponis signum, idco
est tam excellens sttpra omnes ccelestes virtutes do- ponis signum, ne confusa cum aliis, a te non possit
minatus ? Haecdico, quia memini me scriptum legisse agnosci. Pater ergo eum signavit. Quidest, signavil?
inter alias bujus novse sectae ineptias, Christum in Propriumquiddam illidcdit, ne coeteriscomparavelur
divina tanturomodo natura Dominum esse David, rion hominibus. Idco [dc illo] diclum est: Unxit te Deus,
ex humana, qua de semine David sumpsit originem; Deus tuus oleo Iwtiliw prm participibus tuis » (Psal.
ac ideo longiori textu sermones in hoc loco posui XLIV,8). Exccllenlius aliquid beatus quidem Au-
sancli Augustini. Ita idem in psalmo LII (num. 5) : gustinus cuni Propheta inlcllcxit in unctionc Christi,
< Cum in forma servi appareret in terra, dixerunt, quam isti novi divinarum scrutalores rerum obscuro
qui eura crucifixerunt: Non est Deus. Quia Filius Dei infidelitalis cordc intelligere queiint; utpotecodem
erat, utique Deus erat, proprius Filius Deict verus; inspiratus spiritu in verilalis lestificationc, quoChri-
sed illi corrupti sunt, et abominabiles facti sunt, qui _. stus uncliis est in ulcro virginali. Pra participibus
dixerunt [Aug., quid dixerunt?] : Non est Deus, oc- quippe unctus cst Salvalor nosler, quia oumes nos
cidamuseum. > Ecce proprium et vcrnm Dei Filium, prius peccatores bomines exislimus, et poslmodum
qui crucifixus est a Judaeis, fatetur, sicut semper fa- per unctionem sancti Spirilus sanclificamur; ipse
teri dignoscitur. Item de unilate potestatis in Dei autem existens Deus anle scecula, per sanctum Spi-
Filio beatusLeo papa expressius in quadam boinilia ritum in utcro Virginis homo conceptus est in fine
Theophaniae die legenda protulit (Serm. 31, cap. 2), saeculorum. Ibi ab eodem Spiritu unctus est, ubi
< scienter, inqniens, divinam humanamque naturam conccptus; nec ante conceptus, ct postmodum unctus
in unilate venerantes, quia quod erat in substantiis est. Sed hoc ipsum de Spirilu sancto, ct carne Vir-
proprium, non erat in potestate diversum. > ginis concipi a Spiritu sancto, ungi fuit Abundantius
XVIII. Sed transeamus modo ad prafati Patris enim cum oirinibussanctis unctum esse oleo laetitiae,
pulcherrimum opus , Homiliarum siquidem [ in ] id cst, Spiritu sancto, intellexit quoque Aposlolus.
Evangelium beati Joannis eyangelistae,perspicientes, Unclus esl Moyses, sicut caeteri sancti in adoptivum
quid in eis 904 senliat de Chrislo. Dicit de testi- filium : unctus est Christus in utero virginali inpro-
nionio Joannis Baptistae inter alia (Tract. vn, pfium Filium Dei. His verbis el beatus Petrus con-
num. 4) : < Nullo modo autem possunt' dicere se ir» senlit princeps apostolorum dicens : Unxtt eum Deus
habere charitatem, qni dividunt Trinitatem [Aug., Spiritu sancio et virtute. Ilem ibi in eodem, Deus
qui dividunt unitatem]. Haec dicta sunt, sequentia Palrum nostrorum glorificavit Filium suum Jesum,
videamus. Perhibuit Joannes testimonium, quia vi- quem vos quidem tradidistis, et negaslis ante faciem
dit. Quale testimonium perhibuit? Quia.ipse est Pilali judicante illo dimilti (Act. x, 58). Filiura suum
Filius Dei. Oportebat ergo ut ille baptizaret, qui est dicit non adoplivum, sed familiari pronomine, suum,
Filius Dei uniens, non adoptatus. Adoptali filii mi- id est proprium, qui traditus est a Judxis. Quid
nistri sunt unici. Unicus habet potestatem, adoptati vero de eo dicit beatus Augustinus, cui in cruce
ministerium. > His verbis ostendit perspicuc Chri- pendenti a Judaeis insultatum esl? Consideremus
stura unicum esse filium, nos vero adoptatos. Quam an eumdem verum Dei Filium credat, cui illi dixe-
vero unitalem fllii qui dividere voluirt, ncquaquam runt: Filius Dei es, descendasnuttc de cruce (Matth.
charilatcm habere videntur, sicut iste praefatus ma- XXYII,40). « Quare ergo, inquit, non ostendit insul-
gister tcstatur; sed in eo quod Christum dividit in tanlibus, quia ipse erat Filius Dei, ut si se permise-
proprium et adoptivum filium, seipsum dividit ab rit in cruce levari, saltem cum illi dixerunt: Si
unilate eathoKcaepacis. Item ubi Joanncs de Christo Fiiius Dei est, descendat de cruce, tuuc descenderet,
285 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDIIM LIBRI IV. — LIB. IV. 286
et ostenderet eis verum se esse Filium Dei, quem A , nobilis, dignitate sublimis, imple quod promisisti,
illi ausisunt irridere? Noluit. Quare uoluit? Nunquid fac ut dixisti. Decet plane tuam annosam pruden-
quia non potuil? Potuil plane. Quid est enim anv tiam veridicam esse. Recole le ipsum tuis constri-
pliusde cruce descendere, an de sepulcro resurgere?» clum esse verbis ; si borum libi, quos nominavimus,
XIX. His omnibus supradictis Patribus beatus Isi- Patrum testimonia proferrem de veritate in Christo,
dorus, lumen Hispaniae, in unitate personae et pro- in nostri, non ut dicis erroris sectam, sed ut nc-
prietate naturarum Redemptoris nostri consentire certissime scimus, et verissime pfobamus, catho
agnoscitur a : « Homo, inquit, Christus Jesus, quam- licoefidei veritatem te transire velle. Quos tu ele-
vis aliud sit ex Patre, aliud 905 ex Virgine; non gisti testes, horum tibi proposui abundanter, ut
ti»men alius ex Patre, alins ex Yirgine : sed ipse reor, consentaneas in fide catholica sententias.
tcternus ex Patre, ipse temporalis ex matre. > Et Noli ab eorum recedere unitate, in quorum libi pla-
paulo post: « Manens unus de utroque, et in uti-a- cuit auctoritate. Proferamus et tibi, quamvis, ut
que natura, nec naturarum copulatione confusus, timeo, ingrato auditori, adhuc et aliorum magni no-
nec naturarum distinctione geminatus. » Quare vos minis doctorum acceptabilem universali Ecclesiae
contra optimi doctoris vestri confessionem gemina- in sancta fide confessionem; quatenus vel erubc-
tis Christum in verum et non verum Filium Dei ? P scens, te solum his omnibus esse conlrarium, tuam
Sicut de vero Filio non potest dici adoptivus, ita et corrigas senlentiam ; vel, quod absit, si permaneas
de adoptivo non potest dici verus filius b. Et ex hac in incredulilate, ab his omnibus apostolico feriaris
reciprocatione necessario intelligi datur, duas esse mucrone. Sed hoc ab alterius sermonis exordio in-
personas, proprium et adoptivum filium. cipiendum esse ratum arbitror.
XX. Eia, Etipante vir senectute gravis, moribus
» S. Isidorus, libr. i Sentent. cap. 16. ae utero filius non potest dici adoptivus; ita et de
b Ita veram lectionem restituimus ex Cod. Pari-
optivo non votest dici adoptivus verus ilius.
siensi. In editis enim ita mendose legebatur : Sicut
I. Quamvis diverso modo viri injusti, qui ab eccle- Quod genus impietatis et miseriae si provida mente
siastica recesserunt pace, errasse noscantur, tamen C vel humili indagatione, o Pater Eltpante, conside-
ex uno superboe elationis fonte pene diversarum rare curares, nunquam in hujus erroris foveam ab
origo sectaruin ebullivit; duin quisque illorum pro- unitate catholicae pacis recedens corruisses. Ubi la-
priae magis voluit esse defensor senlentiae, quam tuit, ubi dormivit hoc nomen adoptionis vel nuncu-
veritatis sectator; et unde suo nomini satagebat palionis de Christo, cum in Nicseacivitate fides con-
gloriam acquirere, inde reprehensibilis justeque femata est calholica per trecentos decem et octo
omnibus odiosus effectus est. Cardo enim pessimus episcopos, omnes impias sectas excludens, Spiritu
et origo malorum, quae ex sese cunctarum impieta- sanclo in cordibus illorum loquente ? Forle tuis tem-
tum occasiones peperit, haec est, dum ccelestium poribus haec gloria 908 novaedoctrinae servata est,
doctorum sapientia, vitio male intelligentium, pro- ut aliquid novi invenires, quo tuum nomen exalta-
cacitalc lemerala, non secundum sui sensus pro- res in orbe. Ecce factura est, celebris esl valde no-
prietatem perpenditur, sed in alienos sensus pro jjiinis tui notitia, sed non cum charitatis [Forte, cla-
arbitrio et voluntate legentis, secus quam veritatis ritatis] laude, sed cum exsecrationis despectu ; nec
ratio habet, derivatur. Et hoc ex omnium haeretico- cum ea benedictione qua Salomon ait: Nomen ju-
rum commentis cuique, sanclas bene intelligenli storum benedketur (Prov. x, 7). Cave quod sequi-
Scripturas, depreheridere perfacile est, quod non D tur, ne magis tuo nomini aptari possit: Nomen au-
solum impiorum perversitas, spiritalium doctorum tem, inquit, impiorum pulrescit. Fuerunt etiam et
catholicas in Scripturis sanctis interpretationes multae posl hujus Nicaeni auctoritatem concilii sy-
male inteliexerunt, verum etiam impia temeritate ilodales congregationes, per diversas mundi partes
vel prava caecitate divinorum librorum sanctissima imperiaiibus christianorum principum edictis con-
verba ad sui erroris similitudinem trahere non for- vocatae, prout causa vel defensio calholicse fidei
midaverunt, et adhuc infelicissime de eo maxime contra haereticas impietates flagitabat: in quibus
erraverunt, id est, de Domino nostro Jesu Christo, etiam nibil tale unquam auditum est, vel litteris de
in quo solo singulorum salus et vita consistit, sicut Christo mandatum
invenitur, quale vestra nuper
beatus Petrus princeps Apostolorum testatur, di- sagacitas, vel
magis procacilas repente auribus in-
cens : Nec aliud nomen datum est sub coelo, in quo tulit Christiacis. Quoe est insolita et omni ratione
Oportealnos salvos fieri. (Act. iv, 12). extranea elatio menlis tuae, ut tibi soli cum tuis
II. Quid miserabilius esl, quam id quod ad salulem paueis
mussitatoribus, non doctoribus, universalis
om.m"busdatum est, ad perniciem perpetuoe perditio- Ecclesiaefides non placeat; et omnibus ubiquc una
•Bis sua voluaiate quemlibet sibi ipsi converlere? - voce clamantibus Christum Deum
Yeruiu et verum
287 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 28«
Dei Filium, tu solus cum Judaeis reclamans dicis : A. non ut caeteros adoptio, sed natura illum divinitatis
Dignus est mori, quia Filium Dei se fecit (Matth. exaltat. > Hic denique absque dubio vir sanctus
xxvi, 64, 66): meque servulum illius maledictioni- Deoqueplenus hominem Christum de Virgine natum,
bus prosequeris, dum ego omnium sanctarum do- non ut caeteros Dei filios indulta adoptione, sed per
ctus aucioritate Scripturarum, etaposlolica robora- naturam illum divinitatis in Dei Filium pramonet
tus pradicatione, ornnem in Christo confiteor et exallatum. Idem in libro xxvi (Lib. xxvu, cap. 2) :
testificor verilatem, sicut aposlolica doctrina toti « Redemptor siqnidem noster homo sine peciato
tradidil mundo, et ubique sancta credit Ecclesia et est, filius sine adoplione. i Sicut poteslatis divinae
praedicat ? Tu vero solus his omnibus contrarius, est, ut homo ex virginali utero sine peccato nascere-
solus libi singulare magisterii nomen usurpasti; tur, ita divinaeest 907 virtutis, ut homo ille, qui
dum solus sanctum el generale perdidisti catbolicae sine peccato nasci potuit, singulariter sine adoptione
fidei symbolum. Fertur in saecuiaris lilteralura hi- Dei esset Filius. Quod in libro xvin idem sanctissi-
storiis profanura quemdainjuvenem Dianacincendisse mus Pater ostendit dicens (Cap. 52): « Aliud est
templum, quoemagni nominis apud Ephesios habe- enim natos homines gratiam adoptionis accipere,
batur; interrogalusque quid hoc facere voluisset, aliud unum singularitcr per divinitatis potentiam
respondit: Dum per bonuin propter excellentia facta B BDeum ex ipso conceptu prodisse. Nec aequari potest
vivorum notus esse non potui, vel per quodlibet ma- gloria unigeniti habita [Greg., gloriae habitae] per
litiac genus nomen meum innotescere volui. Sic naluram, aliis [Idem, alia] accepla per graliam. »
eliam, sic tc egisse cognovimus, frater Elipante, dum Intellige, de qua natura dixisset: In ipso conceptu
non haberes nec decorem eloquentiae, nec fulgorem Deum prodisse. Item de eo, quod adversarii maxime
sapientiae, vel insolila qualibet secta nomen tuum sibi opitulari aestimant, quod Cbristus advocatus
divulgare curasti; nec tibi alia salutis restat via, sit pronobis apudPalrem, clarissimo praconio iste
nisi prompta manu deleas chirographum iniquita- Pater sanctus patefecit, quoinodo sit advocatus, di-
tis, quod in secreta tui cordis scripsisti paginula ; cens in vicesimo secundo libro (Cap. 17): « Unige-
et novis catholicaeUdeisyliabis prislinae infidelitatis nito enim Dei Filio pro homineinterpellare, est apud
apices obrurabrare incipias. Legitur in litteris eo- cooeternumPalrem ipsum esse hominem [Greg. seip-
rum, qui de lapidum nalura scripserunt, adamantini sum hominem]demonslrare: eique pro humananatura
lapidis duritiam nullo malleorum ictu frangi, nullo rogasse, est eamdem naturam in divinitatis suae cel-
ignium ardore dissolvi: sed haecdurissima nalura situdinesuscepisse.» Cognoscequod nullatenus unige-
illius virlus sanguine tanlummoilo-hircino cedit. Si nitus dici potest, nisi verus sit Filius. De uullo adop-
nullo testimoniorum pondere duritia cordis tui con- (C tivo potest dici unigenitus, quia plures sunt quam
teri valeat, mollescat et dissolvatur sanguine veri unus;necquisquam ex adoptivis in unitatem peisons
Dei Domini noslri Jesu Christi, qui effusus est pro cum Dei Filio assumptus est, nec ad divinitalis
salute tua. Deus est vere, qui te suo sanguine rede- gloriam exaltatus: etiam nec unicus proprie dici
mit, et Dei Filius vere, qui de sepulcro resurrexit. potest, sicul probatissimis paulo ante beati Augu-
Caede[Cod. Paris., Cade] super lapidem, qui repro- stini testimoniisChristura dictum esse declaravimus;
batus estabaedificantibus, ul confringatur obstinatio et sanclis quoque missarum ac orationum precibus
cordis tui (Malth. xxi, 44). Noli speclare, quando beatum Gregoriura posuisse superius ostendiraus.
de ccelocorruat super te, et conlra le [Cod. Parit., IV. Ergo el bealus Hieronymus in ejus versiculi
conterat]. Horrihile est enim incidere in manus om- interpretatione consentit, ubi Propheta ait: Respice
nipotentis Dei (Eebr. x, 31). in me, et miserere mei: quoniam unicus et pauper
III. Ideo tam prolixi sermonis praefationem feci, sum ego (Psal. xxiv, 16). « < Bene se unicum dicit,
quia segniliem tuam suscitare voluissem, ut cogno- quia unigenilus est Patris in carne natus. > Qui vero
sceres noslraevoluntatis de tua salute affeclum. Sed negat unigenitum Dei Filium pro mundi salute cru-
tempus cst, ut nostroememor promissionis alios tibi cifixum esse, sub Pontio Pilato passum et sepultum,
"
advocaretestesincipiam. Gregorius scilicet Romanae et tertia die resurrexisse, omnino contrarius est ca-
sedis episcopus, nobilis eloquentioevir, et puris- tholieo universalis Ecclesiae symbolo, in quo veris-
simus in catholica fide doctor, multis in locis litte- sime decantatur haec omnia in unigenito Dei Filio
rarum suarum unigenitum verumque Dei Filium Re- facta esse, sicut beatus Fulgeutius luculentus calho-
demptoremnostrum esse teslatur. Dicitenim inprimo licae fidei scriptor in epistola quam ad Petrum Dia-
Moralium libro de Filio Dei ila (Cap. 23): « Quia conem direxerat, ostendit esse verum Dei Filium
etsi adoptivus quisque filius ad percipiendam divi- eumdem, qui passus est, morluus atque resurrexit.
nitatem proficiat [Greg., proficit], nequaquam ta- Qui post plurima catholicse fidei documenta hujus-
men ut Deus naturaliter esset, accipit. > Item in modi de Christo protulit sententiam b : « Natus est
eodem libro, quod Christus Jesus non sit per adop- enim, inquit, de Patre, Deus Verbum; natus estde
tionem filius, inter alia sic ait (Cap. 28) : « Omnes, matre, Verbum caro factum. Unus igitur atque idem
inquiens, qui iu fide Deo nascuntur, superat, quia Deus Dei Filius nalus ante saecula, et natus in saecu-
» S. Hier. Brev. Psalter. b S. Fulgent. De Fide ad Petrum cap. 2, num.
10,11, et paulo infra, 16,17,
289 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRIIV. - LIB. IV. 290
lo, et utraque nativitas unius est, Filius Dei; verum A. utero. Ille hominis tantum matrem sanctam Mariam
etiam de eodem malris utero idem Deus homo [exi- putabat fieri, alterum agnoscens qui ante omnia
vit, et in sepulcro idem Deus homo factus jacuit, tempora ex Patre natus est; alterum namque eum,
et ab inferis idem Deus homo] factus die tertia re- qui in plenitudine temporum carnaliter ex Virgine
surrexit.»Ilem in eadem epistola :« Quibus, inquit, homo factus est. Vos equidem non minori impietate
verbis explicabitur carnis illius excellentia singula- decepti verum Dei Filium vultis esse, qui ante sa>
ris, cujus divina est ex ipsa sui conceptione per- culanatusest exPatre; illum vero, qui ex Virgine
sona? » Attende quid dicit: < Cujus est divina ex natus est, adoptivum filium Dei: addentes et adhuc
ipta tui conceptionepersona. An aliquis audet dicere huic incredulitati vestroe aliud impietatis genus, di-
adoptionem esse in divina persona Filii Dei? Totam centes Deum esse verum qui ex Deo natus est, et
itaque proprietatem suam, quam habuit ante soecula, Deum nuncupativum , hominem illum qui de Vir-
divina servavit persona in se ipsa, licet humanilas gine faclus est: atque super hoecdualitatis nomina,
conjungereUir divinoepersonae Filii Dei. > Et paulo id est, veritatis et nuncupationis, proprietatis [et]
post: « Deus unigenitus, qui dum conciperetur, ve- adoplionis; nimia coecitate ohscuratum habentes
ritatem carnis accepit ex Virgine. Ista causa est, cor, dicitis nnum Deum esse etunum Filium, quem
qua Deus factus est filius virginis Mariae, et Maria B B vos verum Deum et nuncupativum, proprium filium
virgo mater facta est unigeniti Dei. > Unum siqui- et adoptivum multa sermonum varietate saepius in
dem et illum unigenitum beata Virgo genuit Deum; duos deos et in duos filios dividatis [dividitis] : no-
non duos, unum verum Deum, et alterum nuncupa- men dualitatis tantummodo in personis exsecrantes,
tivum, sicut veslra solet aflirmare perversitas. Item sed in fide propria firmiter rem dualiiatis ostenden-
in eadem • :« Quando in Jordane secundum carnem tes. Sed legite diligentius synodales libellos beati
baptizatus est unigenilus Deus > Ecce beatus Ful- Cyrilli anfistitis, ut cognoscatis vestri erroris origi-
gentius illum, qui in Jordane secundum carnem nem ex venenosa Nestorii ebullire voragine, ac vos-
baptizatus est, super quem paterna intonuit vox, et metipsos ex illius sanctissimi Patris, beati siquidem
Spiritus sanctus in specie columbae descendit, uni- Cyrilli, litteris corrigite; sequentes charissimi ve-
genitum Deum confitetur. Item qui supra in libro stri quondam Felicis, nunc aulem nostri exemplum :
tertio, qui nuncupatur de Sacramento Dominieae qui viam veritatis cognoscens, non ernbuit erroris
passionis; quia Rcdemptor noster, inquit, auctor sui confiteri ignorantiam, et per fidem calholicam
vitae, ideo a Petro apostolo perdocetur, quoniam unitati EcclesiaeChristi seipsum compaginari. Pona-
Deus verus incunctanter, non autem 908 nuncu- mus tamen pauca ex illius ante nominati Patris li-
pativus credendus sit, ita post plurima subinfert b : 0G bello testimonia, quatenus ex illorum lectione intel-
<Ex quo igitur Deus vitaeauctor hominem in unita- ligatis, quid per bominem, serie [Cod. Paris., quid
tem personaesuscepit, ex quo [AL, ex eo] ille homo per omnem seriem] litterarum suarum, astrui velit.
nomen vitaeauctoris obtinuit. > Quis potesl vitae esse VI. Dicit itaque in ea epistola, quam ad ipsum
auctor, nisi verus Deus? Quod beatus Petrus per- direxit Neslorium inter caetera sic : « Ita, inquiens,
spicue testatur in sermone, quem habuit ad Judaeos; Christum unum et Dominum conlitemur, non tan-
post alia excellenter prolata, hoc quoque subnexuit: quam hominem cum Verbo adorantes, ne divisionis
Vos vero, inquit, sanclum et justum negaslis ante fa- quaedam species inducatur; sed unum Filium eum-
ciem Pilati, judicanle illo dimitti, et petistis virum demque adorantes. > Item in
synodo celeberrimae
homicidam donari vobis. Auclorem vero vilw inlere- auctoritatis, quae congregata est in
Ephesina ci-
in
mistis, suspendentes ligno (Act. m, 14). Quod olira vitate contra ipsnm Nestorium, sic de Christo ipse
Moyses divino dignus eloquio prophetico pradixit Cyrillus testatur (Epist. 1 ad monachos ^Egypti) :
spiritu futurum, ubi ait : Videbisvitam tuam penden- < Non hominem, ait, et Verbum duos Christos,
tem ante te, et [non] credesvitwtuw (Deut. xxvm, 66). alterum sublrmem, et alterum
subditum; sed Deum
V. Hoc velim certissime vos cognoscere, o viri et hominein unum eumdemque confitemur Chri-
fratres hujus adoptionis in Christo assertores, quod stum. > Nunquid non duos Christos confitelur,
quidquid beatus Cyrillus AlexandrinaeEcclesiae pou- unum sublimem, et alterum su'jectiim, qui dicit
tifex synodali auctoritate impio respondit Nestorio, unum Christum verum Deum, et alterum nuncupa-
vobis responsum esse absque dubio sciatis : quia tivum; vel unum Dominum, et alterum servum ? Et
ejusdem erroris impietas ejusdem veritatis respon- paulo post: < Nuncupamur etenim nos ipsi per gra-
sionibus deslrui debet. Nihil 'prorsus restat [Forte, tiam Dei, verumtamen non ita Deus Filius, sed na-
distat] vestrae perfldiae secta ab infidelitate Nestorii, tura magis et veritate, licet caro sit factus. > Et in
nisi quod ille in matre Virgine erravit, vos in Filio sequentibus infit: < Nos quidem et sancto uncti su-
Christo. Ille asseruit beatam Virginem Dei genitri- mus 909 Spiritu, adoptionis siquidem ditamur gra-
cem non esse, vos vero affirmatis, nec Deum verum, tia, vocamurque eliam dii; nostrae vero natura men-
nec Dei vere Filium esse, qui natus est ex virginali suram non ignoremus. Sumus enim ex terra, et
« S. Fulgent. De Fide ad Petrum, cap. 9, num. dane secundum carnem
baptizatus est unigenitus
52, integer textus, ita sonat: «Filius solys esl, super Deus. >
craemvox illa solius Patrjs insonuit, quando in Jor-, b Idem ad Trasimundum regem,
cap. 12.
ofv, B. F. ALBINI SEU ALCUM OPERUM PARS Ift. -Ht
habitamus inter servos. Et ille est, non in quibus nos, A{ ipsum exinanivil formam setvi mseipient (PJtifip*ny
sed natura vere Filius, et omnium Dominus. » At- 6). Ilem ut unam oslenderet in Christo personsnti,
tende diligenlius quomodo discrevit inter nostrae alio loco ait: Et ego si quid donavi, in personim
» « Egit enim utra-
adoptionis digriitalem, ct naluralem in Chrislo Filio Chrkli donavi (II Cor. n, 10).
Dei, qui ex Virgine natus est, veritatem : quod que forma cum alterius communione, ut bealus Leo
adhuc perspicacius in sequentibus mox oslendere ait, quod proprium est Verbi, Verbo scilicet ope-
curavit : « Quocirca, inquiens, ex duabus quidem rante, quod Verbi est, carne exsequenle, quod ca»
rebus indubitanter, divinilate et humanitale, Emma- nis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud suc-
nuel cst. Verumlamen unus Dominus Jesus Chri- cumbit injuriis. Et sieut Verbum ab oequalitate pa-
stus, unusque et vere Filius, Deus simul et homo; ternoe glorioe non recedit, ila [Caro] el naturam
et non homo Deus factus, sub oequalilate horum, qui noslri generis non reliquit. Unus enim idemque est,
per graliam; sed Deus potius verus. > Vide, lector, quod saepe dicendum est, vere Dei Filius, et vefe
et inlcliige quam fiducialiter Chrislum in duabus na- hominis filius. > Videtisne quod beatus Leo praci-
turis afflrmat, quod sit unus et Filius eliam et vere puus catholicae fidei Doctor verum Dei Filium Chri-
Deus, rion secundum gratiam sicut nos. Attendc, stum confitetur, et verum hominisfiliuhl? Ubi inve-
subseculus ait: « Palam ergo est, quia unitatis res "3 nistis in humana eum esse natura adoptivum filium,
assumpta necessario quidem proprium Filium decla- ct non verum, nisi ex Nestoriana, vel vestroe hnpie-
ravit Dei, qui ex sancta Virgine est. > Item, ut ad- tatis temeritate? Item ipse Leo in eadem epistola
versarii destrueret dicta, contrario posuit argumen- ad Flavianum episcopum directa, de qua superiorcs
tum : < Sed si esl Christus, inquit, neque Filius ejus sermones traximus : « Qui enim verus est, in-
vere, neque natufaliter Deus, sed homo purus se- quiens, Deus, idem vcrus est homo*et nullum est
cundum nos, et divinitatis organum; salvati quidem in hac unitate mendacium, dum 910 invicem suiit
sumus non in Deo quodammodo, sed in uno magis et bumilitas hominis et altitudo Deitalis. »Item quo-
secundum nos, moriente pro nobis, et virtutibus que in eadem homilia de Natale Dominiait (Cap. 8):
alienis resuscitato. > Et in fine eorumdcm sermo- « Quidam vero, inquiens, tanta perfidia involuti, ut
num : « Colimus autem non purum hominem, absit! Chrislum Deum majorem, et Deum miriorem puta-
sed Deum potius naluraliter, non ignorantes ejus verint credendum esse. » Nonne haec vestra infldeli-
gloriam, licct factus sit. » tas nova duos deos fingit, unum majorem, et alium
minoTem, dum Christum asserit secundum divinita-
VII. Quid opus est plura excipere ejusdem libelli tcm verum esse
Deum, id est majorem; et secundum
testimonia, dum in Ephesina civitate ad hoc ipsuni £C huuianitatem
Deum, id est minorem
convenlus sacerdotum Chrisli ex diversis mundi par- Detfm? Nec ibinuncupativumvera unilas esse poterit personae, tibi
tibus adunalus est, ut deslrueret hanc ipsam iniqui- tam divisa est
potestatis inaequalitas.
talis sectam, in qua vos cum Nestorio irretitos esse,
IX. Huic quoque sanctissimo papae Leoni Vigi-
nulla est dubitatio : quod certissime ejusdem synodi
lilteras legentes agnoscere potestis, si aliqua in vobis lius paria de duabus in Chrislo naturis et unitate
ralionalis creaturae parlicula remanseril. Hoc solum personae sentit in suis Opusculis, quae contra Ne-
storii impietalem vel Eutychis veridico slylo exara-
vobis restat remedii, ut tota mentis alacritate relin-
infidelitatem illius Nestorii vit; ubi plurima namque de proprielale naturarum
qualis atque vestram, in Christo, et singularitale unius personae mirabili-
quai procul dubio ex unius radicis impietate pro- ter
cessit. Aut si boc non placuerit perlinaciaevestra, exposuit. Cujus catholicae fidei litteras si pia
menle legere dignemini, forte miseranle Deoin viam
scilole certissime ecclesiaslicoe auctoritatis censura
ecclesiaslicoe pacis pervenietis. Dicit enim inter cae-
vos cum illo etiam aelernaliter damnandos esse, qui
Iucide de Christo exsecutus est b : « Sed
serenitatem catholicae lidei per mullas orientales tera, quae
mundi parles suae perfidioenebulis obumbravit, at- Verbum,inquit, propter carnem suam homo sit, et
caro propter Yerbum Deus sit; et quidquid est pro-
que ideo juslo judicio ab eadem universali Ecclesia ^1
Satanae traditus in perpeluam perditionem. prium Verbi, sit commune [cum carne; et quidquid
estproprium carnis, cOmmunesit] cum Verbo : quo-
VIII. Sed ut sciatis nos neque cum Nestorio, ne- niam Verbum et caro unus est Christus et una
perso-
que cuiu vestra infidelitate Christum in duas divi- na.» Et riiulta alia legentes, et pie
dere personas; neque cum Eutyche Christum in ritate, inlelligentes de ve-
quae in Christo est, seu de duarum naiurarum
unam confundere naturam; sed vere duas naturas
proprietatibus, seu de singularitate unius personae, in
et et
proprias perfectas, unam personam ore et corde ejusdem Patris litteris inveniripoterunt.Necnon his
catholico confitemur. In ilio unus, id est [Forte, praefatis Patribus praecipuusrhetor Victorinus valde
idem], Deus et homo est Ghrislus. Duas namque similia suis innexuit disputationibus, qui de TuJliana
nsturas, quae sunt in eo, duas formas nominavit schola ad bella processit ecclesiastica, tam fbrtis fidei
Apostolus, ubi ait: Qui cum in forma Dei esset, non defensor factus, qtiam clarUsinter rhetores habebatur.
rapinam arbitratus estessese wqualem Deo, sed semet- Scripsit enim in libro catbolicaefidei primo de Chri-
• S. Leo, epist. 28 adFI.vianum, cap. 4. b Yi;.'."'.? Tapsensis libr. n contra
" Eulveheu,
tom. Viii~3. PP.,num.7.
295 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LIR. IV. 294
sto ita * : < Nos, inquit, dicimus esse nobis Pa- A sibile cst enim sine fide placere [Deo : credendo ve_
trem Deum, et maxime. Qua de causa et juxta quid ro oporlet nos accedere] ad Deum [Cod. Parit, ad
Deus [Vict. quae causa et juxta quid? quoniam Deus] Dominum]. Omnia veslra honesta, dicit Apostolus,
charitate praedeslinavit nos in adoptionem per Chri- cutn ordine facite (I Cor. xiv, 40). Et in alio loco
stum. Nunquid et Christum per adoptionem Filiura sanctae Scriptura dicitur : Ordinale in me charila-
Deus habet? Nullus ausus est dicere. > Et in sequen- tem (Cant. n, 4).Ordinata charitasest,primumcre-
tibus b : « Dei igitur Filius Christus, filii et nos; sed dere de Deo quae in divinis legunlur Iibris, et post
nos per adoptionem, nos per Jesum Christum, nos fidem, intelligentioe devotionem adhibere. Sed vos,
[Vict. vos] ut filii dispersi. Num et Christus sic Fi- ut patefactum est, ordine proepostero accedere vul-
lius? Natura igitur Jesus Filius, nos per adoptionem tis ad Deum, praponentes humansa conjectura fri-
filii. Quod natura sit filius, ipse dicit saepe : Pater, bulosas [Forte, frivolas] ratiunculas catholicae fidei
gratias tibi ago, quod me audisti (Joan. xi, 41), et, soliditati, volentes prius intelligere, et secundo Ioco
Patet, salva me ex ista hota > (Joan. xn, 27). credere. Quod propheta prohibuit, ubi ait: Nisi cre-
X. Horum, inquam, omnium, quos enumeravi- dideritis, non intelligetis (Isai. vn, 9, secuudum
mus, auctoritate testium confidentes estote, viri fra- LXX]; significans miraculis divinis primo fidem es-
tres, et vosmetipsos ex sacratissimis illorum paginis " se praestandam, et postea inlelligentiae dona a Deo
corrigite, atque adunate in confessione catholicae precanda. Ideo frustra vestra laborat scicntia, volen-
fidei universali Eeclesise Chris'ti, recolentes quid tes prius inlelligere, et poslea credere; dum prius
eximius pradicator gentium Hebraico scribens po- est credere, et poslea intelligere. Quod beatus priu-
pulo, enumerata magna sanctorum rnultiludine te- ceps aposlolorum sciens, dum interrogati apostoli
stium, adjunxit: Eabenlcs autem tantam nubem te- fuerunt ab ipso Deo Christo, quid de seipso senti
stium, deponentes omne pondus et circumstans nos renl, vcl si abire voluissent, sicut 'coeteri, qui euin
peccatum,per patienliam curramus adpropositumnobis reliqucrunt, respondit Petrus unus pro ovnnibus, vel
certamen (Eebr. xn, \). Dcponite, fratres, deponile magisomnesinuno : Domine, adquemibimus .'inquit;
hoc pessimoeinfidelitatis pondus, et perversae doctri- verbavilw wternw habes. Et nos credidimus, et cogno*
nae sarcinulas, et circumstans cordis vestri ostiola vhnus,quia tu<esChristus FiliusDei (Joan. vi, 69,70).
incredulitatis peccatum. Revertentes revertimini in Quaeverba aposlolicae confessionis ita sanctus Au-
lucem serenae veritatis, et unitatem calholicae pacis. gustinus exponens ait c : « Domine, ad quem ibi-
Iterum iterumque rememorate, quos posuerim vobis mus? Repellis nos a te, danobis alterum le.Adquem
testes, et illorum magis probatissimis credite testi- p ibimus ? [Si a te recedimus, ad quem ibimus ?| Ver-
moniis, quam inanissimis vestra temeritalis ratiun- ba vitce wternwhabes. Videte quemadmodum Petrus,
culis. Quaemajor potest esse blasphemia, quam Dei danteDeo, recreanteSpiritusancto, intellexit; unde,
Patris testimonio non credere de Filio suo, quem nisi quia credidit verba vitae oeternae [Aug., Unde,
semel et secundo ccelesti voce suum csse, eliam et nisi «juia credidit? Verbavitw wternw habes]'! Vitam
dilectum, testalur? Qualis impietas est, evangelicae enim oeternam habes in ministralione corporis et
non credere auctoritati, Yeteris Novique Testamenti sanguinis tui, et nos crcdidxmvs,el Cognoscimus.Kon
divina spernere dicta? Qualis perversitas est pro- cognovimus et credimus, sed credidimus et cogno-.
pheticis atque apostolicis conlradicerepaginis? Quam scimus [Aug., cognovimus]. Credidimus enim, ut co-
nefanda et impia temcrilas esse dignoscitur, totius gnosceremus. Nam si prius cognoscere, et deinde
mundi doctorum resistere pradicationi? Vel quam credere velimus, nec cognoscere nec credere vale-
misera infelicitas est, qualibet perversitate unitatem remus. Quid credidimus, et quid cognovimus? Quia
sanctae Dei Ecclesite scindere, et quemliuet homi- tu es Chrislus Filius Dei, id est, quia ipsa vita oeter-
num a compagine charitatis seipsum separare, sine na tu es. > Hac cognita apostolicae auctorilatis con-
cujus societale nil Deo placere Apostolus testatur. fessione, hanc regulam sequimini, hunc confessio-
911 XI.Ergo plurimadesanctorumPatrumopus- 1) nis ordinem tenete, ut possitis ad agnitionem ve-
culis collegi testimonia, etmultoplurapotuissem,si ritatis pervenire. Abstinele vos a colloquionugacitatis,
nonnimis longumesset: sciens quoque haecsufficere, nolite scrutari scrutinia, ne deficiatis in efficacia
vel magis superabundare ilii, cui Deus cor aperit ad vestra, putantes vos sapientes esse, cum insipientes
credendum. Illi vero, qui obturato corde in sua con- inveniamini fieri. Nolite alta sapere, sed humilibut
fidit pertinacia, nil sufficit, quia fllius gehencae futu- consentientes estote (Rom. xn, 16). Qui mel multum
rus est. Novit Dominus, qui sunt ejus, et vias illo- manducat, nonest eibonum, et qui scrutatotest maje-
ruin agnoscit. Scientes scitote quod ignorantia ve- statis, opptimetut a gloria (Prov. xxv, 27). Incras-
stra vos excusare non poterit, quia qui ignorat, satus veroanimus, etcarnaliconsuetudine involutus,
ignorabitur (1 Cor. xiv, 38). Multo magis discite ab nisi Spiritu Dei illuminante, purum veritatis lumen
eo, qui ait : Discile a me, quia mitis sum et humilis aspicere nullatenus valet. Nihil igilur magis vestrae
cotde (Matth. xi, 29): qui etiam sanandis solebat di- obsistit intelligentiae veram cognoscere fidem de
cere: Fides tua iz salvum fecit (Marc. x, 52). Impos- Christo Domino Deo nostro, quam carnalis consue-
" Marius Victorinus Afer in Responsione ad Can- b Idein libr. i adversc" Arium BB. PP., tom. IV.
didum Arrianuui. c S. Aug. Tract. xxvn in Jcan. num. &
295 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS UI 296
tudo; quia quod in hominum filiis, [qui] carna- A, < cupativum ea parte, ubi argentum circumcingit au-
li conjunclione[generantur] ", fieri nou posseintelii- rum i ; imo etiam unus est idemque ealix ad unius mi-
gitis, hoc in Dei Filio nequaquamfieriposseaestima- nisterii i dignitatem eleclus. Hocexemplura accipiatur
tis. Procul dubioomnis carnalis cogitaUoa cordibus dictum < propler unitatem personaeet unius dispen-
vestris fundilus repellenda est, si veritatem divinae sationiss ministerium, quod in Christo completum
humanoequegenerationis in Christo Dei Filio cogno- (est; non, ut quis divinitatis substantiam, quam auro
scere vultis. Et habete fidemsanctarum paginis Scri- idesignavi, creatam esse arbitretur prorsus. Sicut in
'
pturarum, et nolite transgredi terminos, quos sla- vitreo vasculolux intus abseonditur, et foras per vi-
tuerunt Patres ecclesiasticaedignitatis. Ipsi sunt ad trum l refulget: ita per carnem purissimam divinita-
quos dulcissimapromissioDeiChristi in ccelumascen- tis i gloria, foras aspicientibus et credentibus, mira-
denlis dicia est: Ecce ego vobiscum sum omnibus culis i resplenduit, sicut voluit et placuit ei qui intus
diebus usqueadconsummationemsmculi(Matth.xx\u, latebat. 1
20). Ipsis [Cod Paris., in ipsis] idera quotidieloqui- Xm. Audi me," ohsecro, patienter, scholastica
lur Spiritus, qui olira locutus est in prophetis, qui Hispaniaecongregatio,tibi loquentem.qnae novi sem-
venturum mundo Christum praedicaverunt. Ista om- per aliquid audire vel pradicare desideras, noncon-
nia impleta esse, quaeproplietaepraedixeruiUinChri- BI lenta apo-tolicis traditionibus, necuniversalis Eccle-
to quotidie praedicant, in eis manet vera pax et siaecatbulica fide; nisi tu aliquid per le invenires,
charitasper Spiritum sanctnm, sicut ipsa Veritas unde tuum nomen celebrares in mundo. Dic, dic,
testalur, dicens : Pacem meam do vobis, pacem gens sancta, populus acquisitionis, genus regale (/
meam telinquo vobis(Joan. xiv, 27), id est, in pace Pett. n, 9), quid tihi Christus fecit? Quid in te pec-
relinquo vos, in pace inveniamvos. Dehis alio 912 cavit, ut lantum viluisset in corde tuo ? Quare sic
loco dictum est: Beati pacifici, quoniamfilii Dei vo- minorala est gloria ejus in mente tua? Cur indigne-
cabuntut (Matth. v, 9). llti etiam sunl electi filiiDei, ris clarificare eum, quem paterna vox de cceliscla-
qui in paceetuuitate ecclesiasticaeconcordiaeperina- rificavit? Cur conlemnis adorare eum verum Deum
nent, et Christuin Dominuin nostrum verum Deum, et verum Dei Filium, quem angeli adorant in ccelis?
verumque Dei Filium corde credunt et ore praedi- Nunquid non ille est, qui nonaginta novem oves re-
cant; quia cotde cteditut ad justitium, oteautemcon- liquit in ccelis,ut te perditam requircret in terris
fessio fil in salutem (Rom. x, 10). (Malth. xvm, 12)? Nunquid non ille est, qui le sub
XII. Sciendum est certissime, « quod multum ex- ficu vidit jacentem, antequam Philippus vocaret te,
cedit, ulbeatus Leo papadicit b, atquesuperemiaet et descendit, utliberarette (Joan. i, 48)?Quarenon
humani eloquii facultatem, divini operis raagnitudo. •* * dicis cum Natbanael; Rabbi, tu es Filius Dei, lu et
Et inde oritur difficultas fandi, unde el esl ralio tex Israel (Joan. i, 40) : Nonne te seraivivum spo-
non tacendi: quia Jesu Christo Filio Dei non ad liatum, vulneratum a latronibus, cum descendisset
divinam essenliam, sed etiara ad humanam spectat ab Jerusalem in Jericho, reperit, et miseratus tui
naturam, quod dictum est per Prophelam : Genera- imposuit te jumenlo suo, et duxit in stabulum, et
tionemejus quis enarrabit (Isai. LIH,8)? Utramque dedit pro te stabulario duos deuarios, praecipiens,
euira substantiam in unam convenire pcrsonam nisi ut curam tui haberet (Luc. x, 30 seqq.)? Annon
[fides] credat, sermo non explicat:et ideouunquam ille est, qui tuaesalutis causa, quasi ovisductus eslad
materia deficil laudis, quia nunquam sufficit copia victimam, ligatus, flagellalus,conspulus, spinis co-
laudatoris. >Et ut facilius unitas personaein Christo, roualus, novissime in crucem levatus, mortuus se-
duarumqiie proprietas naturarum a simplicioribus pultus;sed tertia die resurgens atque triumpho glo-
inlelligi valeal fratribus, ponamus aliquid exempli rioecu.los ascendit, a dextrisque Dei Patris sedens,
gratia, more sanctorum solito doclorum ex visibili- judex vivorum et mortuoruin venturus ?Nonneaudis
bus, ad intelligenda invisibilia :quamvisnihil tantae eum de ccelis clamantem tibi : Popule meus, quid
excellentioe,et tam ineffabili conjunctioni, quae in _D feci libi (Mich. vi, 3)? Nunquid eduxi tededomoser-
Christo facta est, digne comparari queat. Quod si vitutis, et liberavi te de manibus inimicorum meo-
calix ex auro argentoque fabricalur in ministerium rum [Cod. Paris., tuorum], omnesque animamquae-
altaris sancti, inquo sacramenta salutis noslra spi- rentes tuam undissalutiferi fontisobrui [Forte, ablui],
rituali benedictione conflciuntur; ita lamen ut au- et protexi iter tuum rorifera sancti spiritus nube et
rum in suoenalura permaneatfulgore, et argentura 913 coalestipane corporis mei pavi te, et potavi
proprio candore locis opporlunis circumfingat [Cod. te aqua et sanguine, quae feriente milite de latere
Paris., circumcingat] auri fulgorem. Nonne siqui- meo fluxerunt? Super hoec omnia praeparavi tibi
dem unus est calix, quamvis ex duobus conficiatur mansionem perpetuoe beatitudinis in domo Patris
metallis : imo et ad unius ministerii artificiali ma- mei. Tu his omnibus ingratus beneflciis meis, me
nu compositus officium? Quis juste dicere potest ignobilem paternae majestatis filium blasphemare
propter auri incomparabilem pulchritudinem verum audes, conditionalique tecum servilio me degene-
esse calicem? Solummodoaurum tibi fulget, et nun- rare niteris. Quasi unum ex vobis, et vix adoptione
* Verbis inter ansulas inclusisvera lectio restitui- b S. Leo papa, serm. 9, de Nativ. Dom. cap. 1.
tur ex cod. Paiis.
.97 DOGMATICA.— EPIST. ELIPANDI AD FELICEM. 298
dignum in filii persOna aestimas. Quid fuisti, ante- A necessaria essel haecnovitas nominum populo Chri-
quam te mea respiceret pietas, priusquam tuam stiano, quare hoc apostoli non pradieaveruiit, nec
naturam in personam proprietatis meae assumerem; in suis litteris nobis exaratum reliquerunt ? Procul
teglorificans, nonmeminuens?Nonne te inveni in dubio alius spiritus per te pradicat Christum ado-
sanguine tuo jacenlem, in sanguine, inquam, tuo in- ptivum filium et nuncupativum Deum : alius vero
volutum? Umbilicustuus non est prwcisus, membta per apostolos Christum Dei virtutem et Dei sapien-
tua non fuetunt sale salila (Ezech. xvi, 4). Nonne tiam, Deum verum el proprium Dei Filium ; quo-
durissimis diabolicaesaeviliaevinculis te inveni liga- rum pradicationi nos tolo corde consentimus, nil
tum, et modo me Deum verum, vel Filiura Dei ve- omnino eorum addentes vel minuentes sacralissimoe
rum confiteri despicis'Regem, Redemptorem, Sal- doctrinoe,vel universali symbolo, vel ecclesiaslicae
vatoremque tuum saltem me nominare reformidas: consuetudini; sed nosmetipsos intra terminos pa_
sed adoptivum, tui per omnia similem, servumque ternae traditionis, et catholicae fidei veritatem fir-
conditionalem, vel captivitatis nomine notatum ap- miter statuentes, quidquid in illorum sanctissimis
pellare vel etiam credere non dubitas. Recessil tibi legitur litteris, sine dubitatione credimus et fiducia-
ab animo paternae vocis testificatio : Filius meus es liter pradicamus ; scientes certissime quod laudan-
tu, ego hodie genui te (Psal. n, 7). Et ne dubitares, B da sunt mysteria Dei, non ratione disculienda :
de qua dixisset natura, mox subjungit: Postula ame, quia incomprehensibilia sunt judicia ejus, et ininve-
et dabo tibi genteshwtedilatemtuam (Ibid., 8). Obli- sligabites viw ejus. Quis enim cognovit sensum Do-
vioni dedisti versus ejusdem prophetae in psalmo mini,aut quis consiliarius ejus fuit (Rom. xi, 33, 34).
xxin, ubi me quinquies regem glorioepradicare non Tantum divina voluit providentia, ut rescriberelur
formidavit, adjecitque, ut scires de quo diceret : in evangelicaecelsitudinis auctoritatem, sanctorum-
Dominus fortis et potens, Dominuspotens in prwlio. que Patrum probabilibus 914 Htteris, quantum ad
Etiam et hoc addit: Dominus virtutum ipse est rex nostram sulficere salutem censuit. Illis utamur no-
glotiw (Psal. xxni, 8,10). Itemque in alio psalmo : minibus de Christo, quaein Veleri Novoque Testa-
Deus, judicium luum regi da, el justitiam tuam filio uiento inveniuntur scripta. Sufficiat nobis apostolicae
regis(Psal. LXXI,1); qui etiam Propheta multoties auctorilalis doctrina, et calholicorum Pairum longo
variis allegationibusme regnare testatur. Insuper tempore explorata fides. Quidquidilli de Christo di-
ut cerlissime scires, de qua natura dixisset, ait in xeruut, dicamus et nos, imo pia credulitate tenea-
quodam loco : Dominusregnavit a ligno (Psal. xcv, mus, quidquid ab aliis nobis sacro dogmale tradi-
10); ne dubitares eumdem perpetualiter regnasse, tum esse inveniatur. Aliter Judaei, qui in umbra
C legis erraverunt, inipingentes in lapidem offensionis,
quem in ligno suspensum esse vidisti.
XIV. Sed et te, Elipande, video te immemorem de Redemptore mundi censuerunl : aliler nos in luce
esse beneficiorummeorum. Nunquid non ego te tuli evangelicisplendorisambulantes intelligere debemus.
de i!omopatris tui, et posui te pascere gregem po- Illis parvulus natus est, nobis fllius datus est. Si illis
puli mei ? Oleosancto meo unxi te, ut esses dux in servus aenigmaticoprophetarum sermone promissus
doinoPatris mei. Elegi te, ut esses fidelis servus et est, nobis Dominusel Dei Filius, sicut sol oriens in
prudens; et constitui te super familiam meam, ut aeternumortus est diem. Illi crucifixerunt, in quem
dares ei in tempore tritici mensuram, et cibaria non crediderunl; nos glorificemus, in quem credi-
dispensares ancillis meis. Tu vero sprevisti, et de- mus. Nos cantemus illi cum omni coelesti militia :
spexisti me, et seminasti clancula manu perfidiae Gloria in excelsis Deo (Luc. n, 14), quatenus ejus
zizaniam in medio purissimoefidei tritico. Projeci- piissima misericordia nobis donet pacera el bonam
sli me post tergum tuum, ut tibi fecisses nomen. voluntatem in terris.
Despexistiomne consiiiura meum ; quid facies, dum XV. Credamus ergo eum Dei vere filium, et con-
venero requirere pecuniam meam, quam tibi dedi flteamur eum de Virgine nalum, verum Deum et
multiplicandam, non [ut] absconderes illam subpul- verum hominera, unum Dei Filium, proprium et per-
vere terrae? Tu itaque non soluramulliplicare illam fectum, verum et viventem in saecula, et laudemus
segnis fuisti, non dans illam nummulariis, ut cum miserationes ejus, et veneremur potentiam ejus ;
usura recepissem quod meum est: sed adullerino quia ipse est rex gloriae,et rex regum, et Dominus
uuinismate sub meo nomine signasti eam, et argento dominantium, et Deus deorum, et Deus magnus, et
septempliciterpurgato scoriam immiscere tentasti, Deus omnipotens, et verus Dei Filius. Per ipsum
caupo faclus perfidus ; non servus prudens et fidelis, universa creata sunt; per ipsum universa restaurala
sed servus nequam et infidelis : qui mc non tantum sunt, quoein coelis,et quae in terris sunt. Ipse ho-
durum Dominum, sed servum captivum vocare soli- minem, cum non esset, creavit; ipse perditum re-
lus est. Quid ad haecresponsurus eris, o pradicator formavit. Ipse est totius polestatis summa; ipse
adoptionis, et assertor nuncupationis in Christo Deo est thesaurus vtrtutum, fons vitae,pulchriludo pacis.
Dei Filio, dum hoecet alia multo plura tibi in faciem Ipse est flos paradisi, qui de virga radicis Jesse no-
objiciuntur ? Quare non primo omnium cogitasti, strum ascendit in orbem. Ipse est conviviumange-
quaeutilitas esset EcclesioeChristi in hac pradica- lorum, festivitas sanctorum, salus infirmorum. lpse
tione adoptionis, vel in nominis ouncupatione ? Si , est amicus verus, consiliarius salutis nostrae, dia-
PATROI,.CI. 10
299 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 30O
dema regni aeterrii:Hic est vi(a credentiom, rcsur- ,H regriuiri omnibus credehtibiis osteridit. Quod eriim
recliomorluorum, redernptio captivorum, lux inde- paradisi vel ccelestis regni paterit januae, victoria
ficiens. Ipse cst arigelus pacis, minister Vitoe.Ipse est Christi. Credamus ergo omnem verilatem in eo.
est aeterna beatiliido ; ipse est beata aeternitas. Ipse Nam et ipsa beata virgo Maria credendo concepit
Verbum coaetemum Deo Patri, et consiibstantiale, Christum, et nos credendo perveniamus ad illum.
per quem omnia facta siint. Ipse caro factiis, de Y'r- Credanius illum regnantem in ccelis, qui pro nobis
gine natns, praenuntiatus a pfophetis ; a stella dc- .latiis est in terris ; quem solum non violavit nativi-
monsiralus, a Magis adoralus, a pastoribus mani- tas prima, ut nos mundaret secunda. Per illum libe-
fesiatus, Emmanuel v'6'catus, et Dei Filius verus de- rati sumus a servitutis jugo, per illum reconciliati
claialus. Factus sub imperio hominum in terris, suriius Deo Patri, non meritorum gloria, sed mise-
cuin ipse sil imperator angelorum in ccelis. Ipse ratibriis gralia. Ille nobis est mediator in vitam,
primam stolam reddidit filiisAdae, paradisum aperuit, qui et remunerator in gloriam, Jesus Christus verus
viioe orbem exliibuit, libertalis januam patcfecit. Deus et verus Dei Filius, qui vivit et regnat cum
lnsuper etiam, qiiod Adain non habuit, ccelorum Deo Patre et Spiritu sancto in saecula sempiterna.
Dum lectus fuit mihi ad mensam tractatus ille, B ] in divinitate, absque omni dubio duas habet perso-
subilo venerunt in aures hoec verha : [Si in inente nas, nostram scilicet, qui sumus adoplivi Fihi Dei,
tibi non venit Cbristus, dormit, excita Christum, et suam, quam oclemaliter habuit.
recole fulem. Tunc in te dorniit Cbristus, si verum Item interroganilum est, si bealissima Virgo ge-
illnm filium Dei ahnegas esse, si otlitus es passionis nitrix Dei vere dicalur ? Vel si proprius sit filius ejus-
illius. Tunc in te vigilat Christus, si meminisli pas- dem Yirginis Cbristus in divina el huinana natura ?
sioncni Christi.] Si respoiidcrit inquisitor : Est ea ratione propfius
proesentidispiilatione si eveniatcausa cum et tolus Clnisttis in duabus naturis Dei Patfis Fi-
915'n verha
quolibet serere de adoptione el proprietaie, lius : quia sicut humiliavit divinilas seipsam, ut es-
quamdiciinlinChristoesse,ii)lerrogaridumestquiE sit set iiriusquisque [Forte, filius : verum videlur ali-
persona Filii Dei in aelerna nativitate ? An sit unige- qind deesse] hominis ; ita exaltaia est hutnariitas, ut
nilus in illa persona, verus et proprius Filius Dei ? esset verus Dei Filius. Si ailoptiva est humanitas Deo
Si inquisitor [Forte, inquisitus,seu quaesiius] respon- Patri, adoptiva est diviniias Yirgini matri, quia alia
dit: Certissime unigenilus est in illa persona, verus suhslantia esl liivinitas, alia est humanitas, et e con-
et proprius Filius Dei; Statim habes respondere et trario alia liumaiiitas, alia diviiiilas. lila, id est di-
captare eum ex suis verbis : Si unigenilus esl in vinitas, proptcr hominem hbirib ve-Ms,ot vefus filius
ea persoua, quam aeteinalitcr habuil, utique in il- boininis : ista propter Dcum, verus Deus et verus
lain personam assump*it liumanitalein veram, ut Filius Dei.
esset unigenitus, prbprius elverus Filius Dei, ct Item si proptcr assumptionem, sicut solent illi di-
nullum locum habet adoptio in illa persona. Nos /-i cere, bumanitatis aJoptlvus est iri humanitate, illius
suiims in persona adoptionis, ille est sicut fuit ante est siquidem adnplivus, qui assnmpsit homiriem, id
assumplioucm humanitatis tolus in persona proprie- est, Filii Dei. Sola qamque Filii persona assum-
tatis. Si adoptivris est in humanitate, et unigenitus psit hbminein, id est, Filii Dei.
EPISTOLA ELIPANDI
AD FELICEM NUPER CONVERSUM.
(Hanc epistolam vide hujusce Palrologiw tomo XC VI, col. 880.)
921 Eiliaein Chfisto charissimae devotus in fide D pacificae salutationis, vel familiarum suavitate litte-
Pater saluteiri. rarum. Tamen ea charitate instigante, quae omnia
Saepius vestfae probatissimae cliaritati scribereni, sperat, non cesso vestram officio syllabarum appel-
si bccasionem inilu vestra diteciio daret, vel verbis lare ditectidnem , et notce familiaritatis dulcedinem
-Ot DOGMATICA.— *LCUlNUS FIUM IN CHRISTO. 502
patifcistangere apiCibus; ne me quislibet obliviosum A j tamen unus filius et proprius * homo Deus propter
nOiafet testrae boriitatis j qitae riuriquarii oblivisci Deum, et Deus homo propter hominemj in utraque
pdlefit, Sed seniper ftriha radice peclore nostro per- generatione proprius et perfeclus Filius Dei. Hanc
pettialiter perritanet; iissiduisque orationibus vestrae fidem vestra veneranda credulitas firmiler teneat et
sallttiS prbspefitatem DominumdeprecanS, quatenus fiducialiter praedicet.
rion lahtunl felicitate preesenti, sed etiam aBterna Qnia novi prudentiam vestram oplime in dialecti-
beatitudirie te gaudere fconcedat: desiderslns, ut no- cis sublilitatibus eruditam esse, placuit paucas in-
bililas tua ili rtWribus fulgeat optimis, et potestas terrogationes dialecticafedisciplinaehuicnostraechar-
claireSfcatiri dtilcedine pietatis : quod sublimitas tulae injurigere; quibus evacuari possit asserlio
affifetUr,et laudetur dignitas. Hrec Obsecro fiducia. adoptionis vel nuricupalionis in Christo. Interrogan-
fidei nostra vestris hon recedat scnsibus, quia pro- diifn est si omnis hbhiOj qui anima et corpore crin-
verbiali sententia ab antiquis dlctrim esse scio: stat, proprius Sitfllius patris sui ? Si dicit, proprius :
Cliaritas, quoedeseri potest, nunquam vera fuit. Hoc item intefrogaridum est si anima ex patre seminata
qiidque Hieforiyttio profererite legebam : Aihicus sit sicut carO? Si dicit, rion : inferendum est qud-
dlti quoEfitiir;vix ihveriiltir , diflicileservatur ; nec modo proprius est in anima filius, si anima non est
nbh; Apostblo lestante , sollicita mente considerri , B ' expalre, sicut caro ? Inferenduiri quoque est>quare
qui dixit : Inipossibite est sine fide ptacere Deo in Christo non credat, filio Virginis, proprietatem
(ttebr. xi<6). Etiam omnis amicitia, quae iriter ho- filii, quae iri omni homine necessario credenda est.
miiies custodiri solet sirie fidej procul dubio inanis Inlerrogandum est an major dignitas sit proprii fili*
est, vel magis nulla. Ideo charitalis officiofides jun- vel adoptivi ? Si dicit, proprii : inferendum est cur
genda est, ut seroel ccepta germanitatis concordia Christum secundi gradus filium esse credat. Inter-
sollitita uiianimitale perpetualiter nutriatur. rogandum est si unus filius unius patris utruroque
Misi Candidum vestrum « jubente Domino meo possit esse, proprius et adoptivus? Si dicitj non
David cum libello contra assertores adoptionis in posse : inferendum est nec Chrislus ullatenus cre-
Christo exarato, nescicns ne forte quid novi ex prio- dendus, qui una est certissime persona, proprius et
ribus pravitatis radicibus alicubi pullulasset. Tti vero adoplivus Dei PatriS Filius. Interroganduin est si
in fide catholica inviolata mente permaneas, habens ex proprio vel alieno filio adoplio Dat? Si dicit, ex
semper responsiones paratas » quibuS advefsarius alieno : iuferendum est quando Christus alienus fuit
vinci possit. Et ut aliquid ludi cum tua loquar sa- Deo Patri, ut ex alieno adoptaret in filium ? Nonne
pieHMal(sblet eriim quisque ihaxime suae artis liii iri ipso coriceplu et riativitdte fieus verus et proriflus
exemplis). Nauta trislia et laelatempestali et sereni- filius cOriceplusest el natus ? Inlerrogandum est si
tati comparat, bellator de armis disputat, gramma- Filius Dei verus sit filius Virginis? Si dicit, verus
ticus Stiseartis tititur sufffagiis. Tti verO de grahi- et propfius : infefendum est qilomodo vefus , dum
niatlba ttia p;rofef regiilas riatiirales, ostendens alterius est hatufae divinitaS, altefius humariitas ?
qtioedampropria non ejusdem substanliae esse, cujus Interrogandum est* dum Dei Filius juxta catholicam
propfia esse dicuntuf. Nam propria dicimus nomina, fidemverus esl filiusYifginis;quOmodofilius Vifginis
ribn qbae ttostrae Sirit siibstantiae, sed quae spe- riOnsil veriis Filius Dei? Aut si filiiisVirginisadoptivus
cialem nostra habeant substaritioesignificationem. estDeiPatris,consequens esse videtur illaabsurditas,
Terraruril quoque possessionesproprias dicere sole- utadoplivuSsitDeiFiliusVirginis filiiis. ErgosiFilius
mus, quae nobis haereditario pervenitint jure : quae Dei vere est filius Virginis, etiam fllius Virginis Vtefe
tariien longe a nobis alteriiis sunt substantiae. Quod Filius esl Dei: et non habet Iocnm in utralibet ge-
ct evangelico firmari poteril exemplo, dicente evan- neratione adoplionis nomen. Interrogandum esl si
gelista de Dei Filio : In propria venit, et sui eum nuneupativus Deus adorandus sit ? Si dicit, non :
liOn recepetunt (Joan. i, 11). Licet populus, de quo inferenduni est quomodoCbristusadorelur ab angelis
hoc dictum est, ejusdem non sit naturae, qua Deus de c lis, de qno Apostolus ait: Cum introducit pri~
est, tamen proprietatis riomine ab evangelista cen- ' mogenitumin orbem terrw, adorent eum omnes an-
sebatbf propter notitiam Dei, quoe diebus antiquis geli Dei (Hebr. i, 6). Inlerroganduni est si Christus
tiuic plebi tantummodo concessa est, dicente Psal- aequaliter nuncupativus est Deus, sicut et Petrus;
riiista : Notus in Judwa Deus, et in Israei magnum cur Christus non legitur se prohibuisse adorari
nomen ejiis (Pstil. LXXV,2). Dum in rebtis humanis Deum, et Petrus prohibuit Cornelio se adorare ? Si
tam raulta proprietalis 922 nomine appellantur , dicitur > qtua Petrus homo purus , Christus Deus et
cur in soloFilio Dei haecproprietas non potest esse, homo : inferendum est si Deus et homo una est
lit Sit prbprius Filius Dei, qui ex Virgirie natus est, persona, ergo una persona verus est Deus, et non
qtii solus inter omnes filios Dei hoc habuit pro- habet locum nuncupatio in utraque. Interrogandum
prium, ut una sit persona cum eo, quia aeternaliter est quid sit medium inter verum et non verum ? Si
ex DeoPatre gehitus est, non alter et altef, sed unus dicit, riihil : inferendum est: Ergo Christus, sccun-
et unus, licet rion iihum et iiriura, quia allerius dtiin qiiod homo est, aut verus Deus est, aut non
substantiaeest divinitas, et alterius humanitas. Totus verus. Sed valde absurdum est dicere eum Deum
« Vid. epist. 129, not.
303 li. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 304
esse, sed nonverum.Autsihocerubescitadversarius A , cum, qui clamavit ei : Jesu fili David, misereremei
dicere, proferat quid sit medium inter verum et (Matc.x.il, 48)?Quispotest luraen dare ex eo [Forte,
non verum. Secundum artem dialecticam interro- dare caeco], nisi Deus? Et si Deus est, qui illumina-
gandum est si una persona possit esse homo verus vil coecum, utique Deus est filius David. Interro-
et homo piclus , qui est non verus homo? Si dicit, gandum est si beata Virgo unum genuisset Deum ,
non posse . inferendum est, nec in Christo, qui est vel duos ? Si dicit, unum : iterum interrogandumest:
una persona in duabus naturis, verum esse potest, Yerum, autnon verum? Si dicit, verum : inferendum
et non verum; sed quidquid in eo est, verum est; est : Ergo totus filius Yirginis unus esl Deus , et
quia ipse totus est Deus, et totus verus Filius Dei, vefus : quia si verura et nuncupativum genuit
et tota verilas in eo est, et nihil habet ligmenti in Deuui, procul dubio duos genuit deos, unum
se. Interrogandum est, si aliquid adorandum nobis veruin , et alterum nuncupativum. ltem inter-
sit aut colendum, nisi verus Deus? Si dicit, non esse: rogandum est si duos filios genuisset, aut unum ? Si
iuferendum est quomodo adorabis filium Yirginis, dicit unum : inferendum est : Proprium, aut adopti-
si non est verus Deus? Interrogandum cst, si vum ? Si dicit , ulrumquc : inferendum est: Ergo
nuncupativus Deus adorandussit? Si dicit, non esse : duos filios genuit beala Virgo, unum proprium Dei
inferendum est : Ergo Chrislus, qui ex Virgme '1 Patris , et alterum adoptivum; quia proprietas cum
nalus est, non est adorandus, quia verus Deus non adoptione non convenit. His ila confirmatis per in-
est; et sunt duo dii, Christus Deus et Christus ho- lerrogatioues et responsiones, quid superest, nisi
mo;unus adorandus , et altcr non adorandus. Sed ut Christus Jesus verus credatur Deus verus et ple-
avertat Deus hunc sensum ab omni corde calholico, nus; el unus credatur Filius proprius, et perfecte
quia totus Christus unus est Deus, et una adoratione adoretur et laudetur ab omni creatura, dicentePsal-
venerandus. Interrogandum esl, si Deus non est , mista : Laudent eum cwli et terra , mare et omnia
qui filius David est, qua potestate illuminasset coe- quw in eis sunt (Psal. LXVIII,55).
««MSSERTATIO DOGMTICO-HISTORKA,
QUA
PRIORE AD S. EMMERAMUM.
Inter omnes Alcuini lucubrationes principem fa- A operis elenchum poliorum difficultatum quocin le-
cile locum iis deberi, quas Adoptianornm erroribus clione conciliorum, Patrum, el ecolesiasticae histo-
opposuit, et dignitas materiae, et ernditionis ecclc- rioeoccurrunt etadmajoris adbuc cxplanationis cgent,
siasticaethesaurus, et argumentorum gravitas evin- alia inter dubia sicculum vm, ultimo loco etiara
cit. Agilur nempe ibi de priinario religionis nostra sequens exhibet: « Feli-xet Elipandus, quoruni hae-
mysterio seu de incarnattone Verbi tlivini, lidesque resis in concilioFrancofurtensi daranata ftiil, crantne
Ecclesiae non tanlum locuplelissiinis Patrum anti- Nestoriani ? »
quorum testimoniis, sed ralionum etiam theologica- Qiioesiionem hanc postmodum caeteris accuratius
rum ponderibus apprime roboratur. equidem pertractavit et affirinative resolvit cl. Joan.
Fuere nihilominus qui praslantiae operis raultum Franc Mairisius in Dissenatione dogmalica de Fe-
detrahere conarentur, et hac quidem in re pra cae- licis et Elipandi haeresi, quam, ntimero teriiam,
teris eminet Christianus Guil. Franc Walchius, Operibus sancti Paulini Aquileiensis Venetiis an.
theologiae doctor et professor, qui in sua, quam 1757 (Puttol. tom. XCIX)a se editis subjunxil, osten-
Goltingoean. 755 vulgavit, Adoptianorum Historia, dens lam ex lestinioniis Feliciani acque ac nostri
id solum speclasse videtur : ut Elipandum ac Feli- aevi, qnam ex raiionibus theologicis, doctrinam de
cem longe atia sensisse ac ipsis imputaral Alcuinus; adoptione 945 i" Christo, Nestorianismo imbutam
hunc proin male contra adversarios suos in proedi- fuisse. At parum defert bis etiam argumeittis Wal-
ctis libris disputasse ostenderet. Nec vero solum in- chius, nec forle tanluin abest quin cl ipse conjcclu-
cusat Alcuinum WalchiUs, sed Adrianum quoque ram Basnagii paulo ame relatam approbet suamque
primum S. P., Paulinum Aquileiensem, Patres Fran- " faciat.
cofordienses, et quolquot in concertatione illa cum Operaeigilur pretium fore existimavimus si in hac
Adoptianis symbolam contulerunt, mentem antago- novissima edilione Operum Alcuini, corum omnium
nistarum suorum ignorasse asserit. qui contra Adoptiano, decertartmt, sane praecipui,
Arguebant scilicet hi omnes Felicem ac Elipan- fes novo examini subjiciatur, ut et aflinitas Adoptia-
dum de Nestorianismo, nec sententiam de adoptione nisnti cum erroribus de duplici in Christo pcrsona
in Christo defendi posse affirraabant, quin duae in raomentis irrefragabilibus , et quidem non tam ex
ilio personaeinferrentur. Eodem modo hanc de filio ratione theologica, quam ipsa teinporum Hlorum hi-
adoptivo assertionem inlerpretati sunt scriptores storia petilis, comprobetur, el auctor noster, dum
posterioris, ipsiusque eliam recentioris aevi, si Ga- Felicem et Elipandum, tanquam Nestorii asseclas
brielem Yasquesium, ct cardinalem Aguirrium ex insectatur, bene cum adversariis suis pugnasse vin-
nostris, paucosque aiios de coetu Proteslaiitium ex- dicetur, secus ac existimavit Walchius, qui Felicem
clpias, quos ad numerum faciendum in patrocinium et Elipandum de unione hyposiatica in Chrisio or-
senlentiae suaecil. loco recitat Walchius, affirmans, thodoxe locutos esse judicat, Alcuinum vero « homi-
episcopos Hispanos, licet in omnibus bene haud sen- nein mobilem, inconslantem, lum hoc, tiim illud
serint, imo gravissimi de regeneratione Christi erro- dicentem, quid vero cert-um sit, nescientem > ap-
ris rei exstiterint, adoplionem tamen sensu eo de- pellat, aliaque multa in Historioesuaedecursu affert,
fendisse, qui sicuti a mente Nestorii esset alienissi- quibus, si veritati essent consona, laudibus et aucto-
mus, ita et unilatem personae nullatenus lolleret. ritati scriptoris hujus alias celeberrimi non parum
Ulterius adhuc progressus est Jacobus Basnage, detraheretur.
ab universa erroris suspicione liberos pronuntians C Finem porro nobis propositum securius et certius
Hispanos, dum omnem contentionem hos inter et nos assecuturos esse ptitamus si Adoplianos, paribus
Francos alque Gerraanos non nisi de verbis fuisse cum Nestorianis natalibus ortos, iisdem principiis
confidenter statuit. « Nos ingenue fatemur, ait, me- innixos, ac iisdem demum armis debellatos fuisse
ram fuisse logomachiam, quae sacpius occurrit apud ostenderimus. Id ul accuraiius fial, tolam Disserta-
theologos. > Tom. II Tbesaur. Monum. eccl., fol. tionem in tria capita dividimus, in primo de genesi,
288, num. 5. Nec defuere qui eadem cum Basnage in altero de asseriis, in tertio de impugnatione
sentirent, quos denuo apud Walchium videris. utriusque erroris acturi.
. Moderatior hisce Mabillonius in prastetione ad sa>
culum iv Benedictinum, parle i, § 1, Felicem et § I. — DE GENESI NESTORIANISMIET AD-
Elipandum hoeresis Nestorianaeaccusatos fuisse ita OPTIANISMI.
refert, ul plane eamdem de hisce episcopis lulisse
sentenliam et ipse existimari queat. At cum ncset I. Difficuttas in delegenda hwresum genesi. —-Dif-
hac de re inter eruditos adhuc dum controverti, pro- ficultaleni non levem se prodere in detegenda haere-
ponens in tractatu de Studiis monasticis ad calcenj sum genesi, dudum agnovit cl. D. Bcrnardus de.
339 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 340
Montfaucon i» editione Operum S. Alhanasii a se A A nes scriptas esse apud eos , inspectis Theodori et
adornata. Ait enim tom. I, parte n, fol. 648, in nola Diodori libris, quos scripserunt non de Incarnatione
ad episl. 1 ad Serapionem : « Lucifugarum hujus- Unigeniti, sed magis conlra Incarnationem, posui
modi, > id est haereticorum, inilia « obscuriora sunt, aliqua capitulorum, et quo potui modo contradixi
quam ut possit de iis cerla et indubilata ferri senten- eis, declarans ubique abominationis plenam esse se-
tia. Et alioquin mirum quanta varietas sententiarum ctam eorum. >Parum abest quin omnem fidem his-
in hocresum initiis suboriaiur, aliis aliud apprehen- ce sancti Cyrilli leslimoniis adhibendam esse cen-
denlibus, alque ex iisdcni principiis diversa colligcn- seamus, ut pote qui non tantum proxime ad Diodori
tibus. Nirairum solemnc haereticisest ut, amisso se- circa an. 590vel 9- demorlui tempora accesscrit, ipse
niel veritatis tramile, hac illac oberrent, ac ne se- anno 412 Alcxandriae consecratus episcopus, sed et
cuin quidcm ipsi consistere possint. Scilicet, Diodori ac Theodori errores tractatu, quem deper-
xas «fni/avo?, ctfiya^a^Tat. > ditura Iugent erudili, speciali refutarit, ac proin sin- ,
Ucatri fitx.tvop.evoc,
gulari 946 sludio et diligentia eorum scripla exa- I
II. Emresis posterior plerutnque ex priori nata. — minarit, quod nec Patres Cyrillo priores fecerunt,
Et profecto, si centenas speclcmus udei forraulas, Diodori zelum in confutando Arianismo et Apollina-
si novam semper ac novam priora asserta explicandi rismo laudasse contenli, nec defensores Diodori Cy-
methodum, si errores erroribus superadditos, qnoad rillo posteriorcs, Theodorelus scilicet, domnus An-
haerescs proccipue priorum soeculorum, Arianam, tiochenus, Facundus Hermianensis, et Liberalus
Nestoiianain, Eiityehianam, etc, tam densa caligo diaconus, qui parlium sludio abrepti Diodorumcom-
oculis primo iiiiuitu objicitur, quam discuti posse vix JJ
B mendare et excusare e re sua fore existimarunt, cum
non «losperandiim sit. Est lamcn quod in mediis primus ad synodum usque Chalcedonensem Nestorio
hisce tenebris quidquam lucis accendat, idque in eo addiclissimus permanserit, alter domnus scilicet An-
potissiniuni versatur quod spcclando roaxinie haere- tiochenus incerta: sit fidei, reliqui duo autera in de-
ses priniuni dictas pleruniqiie postcrior in prioris fensione trium capitulorum perlinaces obierint, adeo
sinu natales suos aut dirccte aut indirecte invenerit. ut hoc in puucto eorum testimonia merito suspecta
Diretie quidem, dum noiinulli pcrverso dogmati habeantur. Nec tamen propterea Diodorum ipsum
aliud quoddam adjccerunt, prout Macedonius, inler haercseos daninandum essc, aut ita conlra Arianos
Aiianortim certe primipilares numerandus, utait cit. vel Apollinarislas pugnasse opinamur, ut duas scien-
loc. P. Montfaucon, cum Filium divinum crealuram ter personas in Chrislo statueret, sed ea solura in
dixisset, tandem eo devenit ut Spiritus sancti quo- illo certamine, optima fortassis fide, asseruisse, unde
quc diviniiaiem negaret, adeo ut Pneumalomachos id quod postea Nestorius obstinate defendit, prona
ab Arianis ortum duxisse, vulgaris ac trita sit om- consequentia flueret. Plura de hac controversia,
nium scntenlia. Indirecte vero , quando alii, zelo quam nostram praecisehaud faciinus, viderisapud Til-
minus prudenti, surgenles in Ecclesia errores ita im- lemont., lom. VUI, p. 565, etapud Ceillier, Eistoire
pugnaruni, ut in oppositos laberentur, proutrursum genirule des uuteurs sacris, etc, tom. VII, pag.
constal Eulychen confudisse naturas inChristo, cura /05 et seqq. His omnibus tandem praiuserunt, quo-
unitatem personae non salis caute contra Nestorium rum asserta de duplici in Christo hiio jam memora-
defenderet. verat simul et refutaverat sancttis Athanasius in epi-
III. Origo hwresis Neslorianw. — Id ipsum etiam, Q -, stola ad Epicietum Corinthi episcopum, notansfuisse
" suo teropore quosdam qui dicerent Christum, qui
quoad crrores de quibus loquiinur, contigisse, ex iis carne passus et
colligi videtur tpiae aut viri ecclesiastici contra eos et Salvatorem, crucifixusPatris. est, non esse Dominum,
disputarunl, aut scriptores liistoriarum litteris con- Filiumque Item : aliurii esse
et alium Dei Verbum, etc, quaepaulo infra
signarunt; ut proin exinde genesin utriusque haere- Filium,
sis, Nestorianae scilicet et Adoptianae, aliquatenus accuralius videbimus.
detcgendam cssc non abs re speremus. V. Occasio erroris Nestoriani fuit pugna adversus
IV. Priorem quod attinct, Nestorius equidem pa- Arianos et Apollinarislas. — Tota jam quacstioin id
triarcba CP. is fuit cujus pertinax superbia errorem recidit, quaenam ista asserendi occasio, quaenam
de virgine matre, quae non Deipara, sed Christipara causa fuerit. Et ltanc quidem detexisse videtur Leon-
dicenda esset, et de duplici, quoe ex asserto priori tius Byzantinus in iis quae de Diodoro Tarsensi ac
consequebattir, persona longe lateque per orbem Theodoro Mopsuesteno scripsit, cujus verba, etsi
Chrislianuro sparserat. Fuisse tamen ante ipsum, prolixiora, ex integro ponere juval, eo quod mul-
qui fiindaraenta huic haeresi posuerant, apud omnes tum Iucis propositae quaeslioni afferre videantur.
in comperto est. Hos inlcr profecto eminet Theodo- « Exstitere iis temporibus (Apollinaris scilicet, de
rus cpiscopus Mopsuestia;, a quo Nestorius perver- quo ibi sermo) magui quidam duo viri Diodorus epi-
sam doclrinam hausisse communiler dicitur, et cu- scopus Tarsi, et Theodorus Mopsi Vesloe, qui et ad-
jus etiam scripta hanc potissimum ob causam post- . versus Arianos, Macedonium et Apollinarem pugna-
modum a synodo v inter famosa illa tria capitula bant, universasque lilteras sacras commentanis illu-
damnata fuere. At is quoque antesignanum habuisse, JJ [) slrabant, et in pretio habili morlem oppetierunt;
a quibusdam dicitur, suum alias in litleris magi- nec ipsis vivis quisquam dictum aliquod eoruin re-
strum, Diodorum scilicet Tarsensem, viris equidem prehendebat. Imo complures scriptis encomiis eos
sanctissimis amicilia junclum, quin et propter zelum celebrarunt. Nara et Basilius, et Joannes Chrysoslo--
fidci et pugnam adversus Arianos slrenue susceptara mus (is erat discipulus Diodori Tarsensis) eos pra-
a raultis apprime commeudatum, ab aliis tamen dicat. Verum poslea molo dogmate Nestoriano coa-
etiam in erroris suspicionem vocatum, quos inler ctus est Cyrillus, qui et ipse pridein eos laudasset,
pracipue audiri meretur sanctus Cyrillus Alexandri- adversus eorum opera scribere, quod dogma suum
nus in epislola ad Successum scribens : « Diodorus Nestorius ex eis coufirmaret. Nam editis illi sacris
quidam sancti Spiritus olim impugnator, ut aiunt, commentariis intra fines non constiterunt; sed cum
cuin oiihodoxorum Ecclesia communicavit. Hic de- distribuere vellent sacrarum litterarum voces, alias ad
posita, ut putavit, Macedonianae haeresis labe in al- divinitatem : alias ad naluram humanam relatas ; de-
terius morbi vim decidit. Sensit enim ac scripsit, prehensum es^ eot duas Chritti hypottases et divisio-
alterum seorsim esse filiiim eum qui ex semine Da- nem quamdam introducere. » Tom. IX Bibl. PP.
vid, ex sancta Virgine Deique matre natus est, al- Lugd., de Sectis, act. vi, fol. 666. Dudum antea
tcrum rursus privalim Filium illud ex Deo Palre eadem sancms Cyrillus quoque teslatus fuerat, in
Verbum. > Tomi V parle n, cdit. Paris. 1658, fol. epistola ad Successum superius cilata de Nestorio
155. Et iu epist. ad Acaciuni Melitenaeepiscopum, scribens : « Itaque voces in evangelicis aposlolicis-
fol. 197 : « Quoniam vero oportebat et contradictio- que praeconus de Christo positas distinguit, et alias
341 ENHUEBERDISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 342
quidem homini tribuendas esse asserit, nimirum hu- A, DeiVIII. Item Deum nuncupalivum.—Deappellatione
raanas, alias vero singulariter Deo Verbo convenire, eodcm modo erroncc sentiebant Ariani, prout
scilicet divinas, et quia multipliciter dividit, ac seor- rursum ex variis eorum assertis ab Athanasio relatis
sim ponit tanquain hominem proprie, illum ex san- constat. Sic inepistola adepiscopos^Egypti et Libyoe,
cta Yirgine natum, et similitcr proprie ac seorsim n. 12, fol. 281, tomi I parte i, inter alias Arii hlas-
filiura illud exDeo Patre Verbum, propterca sanctam phemias etiani sequentcra adducit : « Dicunt itaquc,
illara Virginem non Dei genitricero, sed polius hoini- neque verura Deum esse Christum, setl eum, ut et
nis lnatrem esse asserit. > alios omnes Deum communicationeappeltari. > Et in
VI. En igituf occasionem erroris. Cum viri isti, oratione 1 conlra Arianos, ibid., fol. 409, n. 6 : '
« Praeterea ausus cst dicerc,Verbum non essevcrum
aliique cttm ipsis adversus Arium, Macedoniura, et Deum. Nam tametsi dicitur
Apollinarem decertarent, « ac distribucre vellent verus esl Deus, sed gratise Deus, inquit, non lamcn
sacrarum liuerarum voces, alias ad divinitatein, factus particcps non ali-
alias ad humanam naturara relatas, > id ita feccrunt ter quam alii omnes, ipse quoque, nomine duntaxat
>jt simul in divisioncmpersonaruin laherenlur. Pugna diciiur Deus. > Hnjusetiam asserlionisperversse fun-
damcntum potissimum in illis psalmi LXXXI
igitur contra Arianos pracipne et Apollinarcm an- verbis reponebant: , v. 6,
sam errori pracbuit, idquc non obscure etiam inde Ego dixi, dii estis, et filii Excelsi
omnes. Vel in arguraentalione polius quam fecit
colligitur quotl Nesloritis in epistolis suis existimet exiude ipse Christus
docuinain siiii adversaro deferoii baud posse, quin apud Joan. x, 34, ubi Ju-
aliquis in Arii aul Apollinaris baeresiiilabatur : « Di- d«is blasphemiae crimen, eo quod Filium Dei se
vino Verbo aseribere nativitalem, ait in epist. ad B{ dixisset, objicientibus respondit : Nonne scrivlumest
in lege vcstra, quia ego dixi: Dii estis? si illos dixit
Cyrilluin (tom. IV Concit., cdit. Mansi): passionem, deos, ad quos sermoDei factus esl, et non potest solvi
mortem, caelcrasquccarnis proprietates, id demum,
mi fraicr , mentis est, aut ellmicorum more vere Scriptura : quem Pater sanclificavit, el misit in mun-
errantis, aut certe insani Apollinarii aut Arii, alio- dum,vot dicilis : quia blasphemas : yuia dixi: Filius
rumque haerelicorummorbo, aut alio etiam graviori Dei sum.
laboranlis. > Et in epist. ad Ceeleslinum papam : IX. Terlio servumPatris. — Deraura de servitute
« Est enim aegritudonon parva, sed adfinis putre- etiaiu indigna afiingebant Verbo, passimque illud
dini Apollinaris et Arii. » Et apertius adhuc in al- s^eryum Patris appellabant, iis rursum Scripturae
tera ad Coelestinumepistola : « Multus enim etiara textibus certantes, quibus Christus aut per prophetas
nobis labor hic celebratur, dum elaboramus eruere servus, puerelectus, elc, vocatur, aut quibus ipse
sordidissimam impielalem pessimae opinionis Apol- se Patre minorem dixit. In opere de Synodis, fol. 745,
linaris et Arii. > Qua aulem ratione ex hoc certa- ex septima fidei formula htec vcrba Arianorum re-
mine contra utramque haeresin minus caute susce- censet Athanasius : « Et hoc catholiciim esse, nemo
pto ad sentenlias a dogmate Ecclesiaealienas quidem ignorat, duas personas esse, Patris et Filii. Majorem
deviaverint, accuralius jam ex oi'dine investigare Patrem, Filium subjeclum cum omnibus his, quac
oportet. ipsi Pater subjecit. » Totus insuper est idera sanctus
VII. Ariani dicebant VerbumesseFilium adoptivum Pater in orat. 2 contra Arianos, fol. 471, n. 5 et 4,
Patris. — Palmarem Arianorum errorem in eo ut probet, Verbum, etsi servus subin in Scriptura
appellelur, esse tamen genuiiium verumque Patris
ftiisse, quod Vcrbuin divinum inter creaturas refer- Cj Filium,
refit, Patrique of*ooiJo-iov esse negarent, apud omnes ex quo patet Arianos perverso sensu servi-
in comperto est. Inde vero concludebaut, Verbum tutem de Verbo asseruisse.
istud non nisi Filium Dei adoptivum esse, nomine X. Ariani statuunt Verbumvicesanimw egisse in
tenus Deum, servumque Patris, prout variis in locis hotnine assumpto.— Hisce'erroribus alium adhuc ex
sanctus Athanasius expresse refert. Et primum qui- prioribus, uti videtur, natum addiderunt Ariani,
dem quod spectat, in lib. de Synodis, tomi I parle quem S. Athanasius lib. n adversus Apollinarem,
II, fol. 728, ex Thalia Arii ejus biasphemias ita enar- n. 3, his verbis refert: « Arius carnem solam ad oc-
rat: « jEternum ipsum (id esl, Deum Patrem) ve- cultationera divinitatis confitetur; vice autem inte-
neramur propter eum qui in tempore natus est. Qui rioris nostri hominis, id est animae, Verbum ait in
sine initio est, Filium posuit iniliura creaturarum, carne exstitisse, passionem et ab inferis resurrectio-
huncque tulit, ac sibi in Filium adoptavit: EJVriov nem diviuilati ascribere ausus. > Verbum igitur
eawTwTOVSS > Item fol. 767, n. 54, ita animae vices in Christo supplevisse statuebant, tum
Texvo7rotij(7a?.
argumentalur Aihanasius : « Considerandum enim quod passim in Scripturis dolores, mors ac caeterae
est, et accurate animadvertendum, cum eum dicimus infirmitates natura humanaeFilioDei ascriberentur,
subslantia dissimilem, nos haudquaquam verum tum quod, ut notat Athanasius in epist. ad Adel-
Filiumsignificare, sed unura ex opificiis, et adscitum phium, n. 1, Christus, si perfectus homo esset, qua-
adoptioneque Filium, quod haeretici sentiunt: Kai tenus homo adorari haud posset; tum denique, quod
TOV 7t'ABiseivtov, Snep TOI?,cupmmis Sor.et. duo perfecta unum esse nequirent, quam rationem
£7TOI»TOV
Et in epistola de sententia Dionysii, tomi I parte i, |Q suam postea fecerunt ApoUinaristae,idem dogmati-
fol. 258, n. 25, haec verba tanquam Arii adducit: zantes.
i Verbum non est proprium Patri, sed aliud est in XI. Errores hos ita impugnant aliqui, ut duos in
Deo Verbum ; hic vero Dominus extraneus quidem Chrislo filiosslatuere videantur. — Haecomnia porro
et alienus est a Patris substantia, et duntaxat secun- dum in scriptis suis gravissimo argumentorum pon-
dum cogitandi modum dicitur Verbum, et non est dere deprirait Athanasius, ac divina ad divinam, hu-
secundum naturara ac verusDei 947 Filius; sedper mana vero ad humanam in Christo naturam refert,
adoptionem(xaTa6io-tv)hic quoque Filius dicilur. » simul non uno in loco protestalur, ne duplex exinde
Alia, quae in hanc rem afferri adhuc possent, testi- Filius, aut Verbi ab humanitale assurapta quoad
rooniabrevitatis causa omittiraus, cum ex his satis hypostasin disjunctio inferatur; unde sat manifestum
superque pateat Arianos adoplionem ipsi Yerbo habetur indicium jam tum fuisse quosdam qui, ne
ascripsisse, in cujus quidem erroris patrocinium, infirmitates humanas Verbo divino ascribere cogc-
praler alios Scripturae textus eos maxinjg urgebant, rentur, et hac ratione argutiis Arianorum succum-
quihus Verbum divinum primogenitusommscreaturw berent,Yerbum hocafilio bealaeVirginisseparabant.
(Coloss. i, 15); primogenitus ex mortuis (Ibid., v. Incaute nimirum distribuentes « sacrarum lilterarum
18); primogenitusin multis fratribus (Rom. VIII,29) voces alias ad divinitatera, alias ad humanara natu-
enuntiatur; quaeomnia videre licet apud sanctum ram relalas, > cum Christus diceretur « primogeni-
Athauasium orat. 2 contra Arianos, tomi I parte i, tus omnis creaturae, aut«
fol. 531, num. 63 et seqq. primogenitus in multis fra-
tribus, > atque ex his Ariani Verbum esse Filium
543 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 344
inter adoptivos adoptivum assererent, id non de A 1 sum adoptio quoad humanitatem admitti videtur, et
Verbo, quatenus est. Filius aeternus aeterni Patris, quidem ex occasione impugnati Arianisrai, quamvis
sed quatenus est Filins ex semine David et ex carne expresse duo Filii haud dicanlur, sed : est veluti atius
sanctaeMarix ortus intelligendum asseverabanl. Filius.
XII. MctritisVictorintisait Christum, quatenushomo XIII. Alii Christumut hominem Deum nuncupati-
— Quod denominationem Dei
est, fitium esse adoplivtitn. Idem facit auctor dispu- vutn esse asserunt.
tcttionisconlra Arium.—Htijusrei vestigium superesse spectat, quam solaro Arius concedebat, simulque
videtur in libro primo Marii Viclorini conlra Arium, servitutem illam qua idem Verbum Patri subjectura
Bibl. Patr. Lugd. tom. IV, fol. 256, ubi is scribit : esse contendebal, prout supra vidimus; hac quoque
« ^Equalis igitur Filius et Pater, et propterea et Fi- in re disiinctione paulo ante memorata inter Chri-
lius in Patre, el Pater in Filio, et ambo unum. Sed stum, quatenus est Filius aeternus aeterni Patris, et
ista nunc. At vero illa Joannis videamus. lpse Sal- quatenus homo est, quidam videntur usi, ut argu-
vator dicit : Ego sum resurrectio: quoniam ipse vita : inenta Arianorum dissolverent. Hos inter nominare
quis autem iste? Martha dicit : Quoniam tu es Chri- forsitan licet Phcebadium, quem sanctus Hieronymus
stus Filius Dei vivi,quiinmundum venisti. Quod non in Calalogoscriptorum ecclesiasticorum Soebadium
sic Filius, qiiemadraodum nos. Nos enim adoptione vocat, Agenni Galliarum episcopum, qui in suo con-
Filii, ille nalura. Etiam quadam adoplione Filius et traArianos libro (Bibl. PP., tom. IV, fol. 500) nolat,
Christus, sed secundumcarnem. > Scio equidem plu- Ursacium, Valentem et Potamium hoeretica subtili-
rcs esse qni Marium Yictorinum ab cjusmodi errore .. tate unum Deum confiteri, quo nomine solum Patrem
viniicant, et per hanc adoptionemsecundumcarnem B * intelligunt, siinul tanten Verbo nomen Dei, sensu
nihil aliud ab eo intelleclum pratenduntquam ipsius licet subdolo, concedere, ut simpliciores decipiant.
carnis seu huroanaenaturoc in unitalem personae as- Verba ejus per extensum recitare oporlet,quia scopo
snmptionem. Quin Alctiinus Yictorini aucloritate nostro non solum de hac denominatione extrinseca,
etiam contra Adopiianos utitnr, dum lib. iv contra sed etiam de servitute, quam Verbo adjndicabant
Elipandtim, n. 9, sequentia cjus verba recitat ex Ariani, mire inserviunt : « In omni professionis suae
respoiisione ad Candidum Arianum, apud iNabillo- corpore sic ipsum Dominum nostrum non negant
nium Analect., p. 22 edit. Paris. 1723 : « Nos dici- (Ariani) ut Deum destruant, hoc est, ut tantum no-
mus esse nobis Patrem Deuni, et maxirae. Qua dc raine Domini dicant, quo nomine etiam nos appel-
causa, et juxla quid Deuscharitate prxdeslinavit nos lari soliti sumus. Ego, inquit, dixi: Vos dii eslis.
in adoptionein per Christum. Nunquid et Chrislum Qtio nomine et Moyses antc donatus est, Faciam te,
per adoptionem Filium Deushabet? Nnlltis ausus est inqttit, Deum Pharaoni. Ne quis ergo putet, his ver-
dicerc >Et in sequenlibus : « Dci igitur Filius Chri- bis perfici catholicam professionem, si et unura
stus, filii et nos; sed nos per adopiioncm, nos per Deum Patrem confitemnr, et Deum Filium non ne-
Jcsum Chrislum, nos ut filii dispersi. Num et Chri- gamus. Potest enim et Deus Pater sic unus Deus
stus sic Filius? Natura igitur Jesus Filius, nos per dici, ut sit unus Pater, non Deus unus. Potest et sic
adoptionem filii. Quod natura sit Filius, ipse dicit Filius
cur
Deus dici, ut Deus non sit
duos deos
Statim enim
sacpe : Pater, gratias tibi ago, quod me uudisli. Et: ait: Vado
negaverint, ponunt: quia ipse Deus
ad Patrem meum et Patrem vestrum, ad
Puler, salva me ex ista hora. » Et haecquidcm verba Deum meum
posteriora habentur apud Victorinum citato jam Q C et Deum vestrum. Qua definilione raalae
libro i adversus Ariura, pancisque interjectis sub- interpretationis in tantum a Palre Filius separatur,
et infra omnipotentem Deura ponilur, ut nobis et
jungunttir iis, qucesupra primo loco ex eodem reci- nativitatis
tavirous, 948 adeo ut mirum nobis sit, ea prorsus condilio et humanilatis infirmitas socie-
intacta ab Alcuino mansisse, cujus rei causa alia lur. Denique subjungunt Deura omnium, unus est
torte haud fuit, nisi quod aut in exemplari quo usus Deus, quo dicto Dorainusnon Deus absolule denega-
est Alcuinus desiderarentur; aut si etiam inibi ex- tur. Deo etenim Patri non Filii nomine, sed crea-
starent, eodem modo illa de assumptione Immanoe lurae conditione subjicitur. Et credo hoc loco aucto-
naturascriptornoslerinterpretaretur.Atvei'0 si sco- tur ritas apostolica vindicabitur, ut Deus Christus dica-
pum consideremus quem sibi in utroque opere pra- potius, quam sit : quia dixerit : El donavit illi
iixit Victorinus,Arianara nempe relundere perfidiara, Deus nomen, quod super omne nomen est. Sed et
quaeadoptionem ipsi Verbo tribuebat, plane non de ipsius Domini negantis esse se Deum verum, cum
carnis assumptione, sed de vera adoplione, quae in dicit : Hwc ett vita wterna, ut cognoscantte solum,
Christum, quatenus homo est, caderel, locutus esse et verum Deum, el, Quid me, inquit, dicis bonum?
Vjdetur. Admittit enim Victorinus de humanitate nemo bonut, nisi unus Deus. Adhuc audies cur hono-
Chrtsii adoptionem, quam contra Arianos de divina rem ab iroo et solo Deo non quaeritis? De die autem
et hora nemoscit, nisi tolus Pater, etc. > Jam vero
ejtis naiara negaverat, conceptisque verbis dicit recensitis
quod Christus-sit natura Filius, quatenus est Ver- tibus omnibus hisce Arianorum arguliis ex tex-
bum Patris, de quo solo sermonem habebat cura Scripturarum plerumque depromptis, ila ex-
Arianis; sed simul statuit quod etiam quadam ado- TJ fj clamat Phcebadius : « 0 duces caeci!o sacculi ambi-
ptione sit Filius, nempe tecundum carnem. Unde et tione decepti! nonindislinguentes Dominicaepolentiae
sua unumquemque proprietate
D. Ceillier, Eistoire gendrate, etc, tom. VI, cap. 4, duplicem statum,
num. 5, pag. 29, postquam enarravit qua ratione distantem, el quidquid de homine ejus dictum est,
Marius Viclorinus diviniiatem Verbi contra Arianos Deo applicatis, ut ipse Deus hominis imbeciilitate
propugnaverit, haec subjungit : 11avoue neanmoins societur. > Distinguendum ergo censuit Phcebadius
« duplicem Dominicoepotentiae slatum, > et cum
quon peut dire que Jisus-Christ est Fils adoplif de Ariani ex teslibus adductis Verbum esse « Deum
Dieu, mais selonla nature humaine; car selonsa divi-
niU il esl Fils de Dieu par nature. Huc fors non in- nuncupativum, servumque Patris » inferrent, eos
congrue referri quoque debet auctor disputationis non de Verbo ipso, sed de nalura assumpta, seu de
conlra Arium sancto Alhanasio olim suppositae,qui Christo, quatenus homo est, interpretandos esse
inlerroganti Ario : « Nunquid alius est Filius? > existimavit.
respoiitlit:« Verus quidem Filius Deiunus esl Yerbum XIV. Quidam id bona fide docuerunt. — Haud
et Deus. Est autem veluli alius Filius adoplatus per cquidcm dixerim, scriplores allegatos adoptionem,
teinpluni corporis ipsius Doroininostri Jesu Chrisri, denominatioiiem Dei cxtrinsecam aut servitulem in
ut ait divinus Apostolus : Non enim accepimusspiri- Christo, quaienus homo est, ila defendisse, ul duas
lnm seriitutis iterum in timore, sed accepimus spiri- exinde personas sensu Nesioriano inferrent. Certe
tnm adoptionis, in quo clamumus : Abba Pater? > Victorinusunionem hypostaticam sat expresse docet,
(Tom. II Oper. S. Alhanasii, fol. 219.) En hic rur- cura ait : « Discedant Marcelliet Photint discipuli;
345 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELlCIS. 546
' non A Refert hic sanctus Pater ibi absurdam quorumdam
ipsum enim Verbum dicimus in carnein fuisse;Chri-
aliud Verbum esse et aliud hominem, quo opinionem, qna unitas in Trinitatem dilatari dice-
stum dicunt esse, sed ipsum A070Vcarnem in- batnr ; illaque rejecla sic scribere pergit: « Quando
dtiisse. IUi enim dicunt esse et Deum, et A070V,et vero qui ita senliunt Yerbum et Filium dividcre au-
spiritum. Quartum autem Filium, id est, hominem, dent, conlendunlque aliud esse Verbura et alium
qui ex Maria, quem assumpsit Aoyor,et ut ministrum FiliuniVerbum ( aM.6vuevslvat TOV A070V,titpov Se TOV TTiov)
rexit, cui homini dicunt, et sedem paratam esse. prius esse, deinde Filium ; age, ista quo-
Exciderunt ergo a Trinilate. » Nihilominus ex hisce que, si placet, perpendamus. Yaria autem illorum
palet quomodo ex incauta Arianismi impngnatione est temeritas. Alii enim hominem, quera Salvator
ac distribtttione sacrarum vocum via ad divisionem assumpsit, Filium esse volunt: alii ulrumque, nempe
personarura fuerit strala, dum scilicet, quaecunque hominem et Verbum, tunc Filitim factum fuisse pu-
Verbo aliquatenus videhantur indigna, statim sine tant,cum inter se copulati sunt. Alii autem arbi-
selectu ad humanam naturam referrent, quod qui- trantur ipsum Verbum tunc Filium factum esse, cum
dem aliqui spiritu forte hoerelico, alii bona eiiam homo factus est: siquidem ex Verbo, inquiunt, fa-
fide fecisse merito censentur, eo quod, re necdum clus est Filius, qui antea non Filitis, sed duntaxat
plene elucidaia atque discussa, periculum haud ani- Verbum erat.a Filio » Fuere ergo inter Arianos quidam,
madverterent. qui Yerbum diviserant, aut qui Verbum tunc
XV. Confirmantur prwcedentia ex sancto Gregorio solummodo Filium esse factum asseruerant, quando
Nysseno et Athanasio. — Confirmatur haec argumen- homo factus est. Hunc porro errorem refutare vide-
tatio ex iis quae sanctus Gregorius Nyssenus epistola " lur auctor libri contra sOvouo-iaarx?,quem alii sub
ad Theophilum 949 Alexandrinum, tom. II Oper., Diodori Tarsensis, alii sub Theodori Mopsuesteni
edit. Paris. an. 1615, et tom. I Thcs. Monum. Eccl. nomine citant, dum ait apud Leontium Byzant. Act.
Basnagii, fol. 192, scribit : « Qui dogmata Apolli- IV, de Seciis, Bibl. PP. Lugd. lom. IX, fol. 704:
narii defendunt, conantur accusando nos sua confir- « Gratia Filius horao ex Maria natus, nalura autem
mare, Verhum et auctorem socculorum, Filium ho- Deus Verbum : illud gratia, et non natura ; hoc
minis dico, facientes carneum et divinitalem Filii autem natura et non gralia. Sufficiet corpori ex no-
mortalera. Proferunt enim, quasi quidam secundum stro genere filiatio secundum gratiam , gloria et
catholicam Ecclesiam duplicfm filium in dograate immortalitas, et quod templum Dei factum est. Ne
profiteantur, unum natura, alterum posilione (seu elevetur snpra naluram, et Deus Verbum loco aclio-
adoplione) TOVtxevy.ma fvrnv oVra,TOV SezaTa Sstrtv nis gratiarum, quam deberaus, contumelia afficia-
vmtpr,v npoo-yevoiievov. > Subjttiigit equidem his ver- tur, et quae contumelia ? coinponere eum cum cor-
bis Gregorius :« Nescioa quonam hoc audierint, ne- pore et existimare, opus illi esse corpore ad perfectam
que conlra quem pugnent. Nondum enim intellexi filiationem. » En negat hic auctor iste, Verbum ad
qnis falso haecdixeril. » Al licet Gregorius neminem perfectam filiationem assumptione humanae natura
sciverit, qui duos aperte filios profiteretur, fuisse indiguisse, quod Arianorum quosdam defendissc ex
tamen aliquos qui isla de catholicis criminandi oc- Athanasio retulimus, dicitque Verbum ex natura
casionera Apollinaristis, sua inler naturalem et ado- sua jam ab aeterno fuisse Filium , gratia autem, seu
ptivum Filium distinclione dederunt, non abs re quod idem cst, adoptione hominem assumpiura. Quis
dicitur. Admodum communem enim evasisse hanc hic non videl, directam occasionem impugnatione ex
de assertione duplicis filii imputationem calholicis 1 perfidioeArianae, ut dtiplex Filius, alter naturalis,
factam, etiam ex iis colligitur quae Athanasius libro i alter adoptivus statueretur ?
adversus Apollinaristas, postquam haerelicorum er- XVII. Diodorus Tarsensis Arianos impugnat. Idem
«
rores recensuisset, scribil: Ita vos quoque (Apol- facit Theodorus Mopsuestenus. — Verum equidem
linarislas alloquitur) velut sycophantae duos nos habet, Iibrum, ex quo textus isle desumptus est,
filios admitlere dicitis, vel nosiiominis cultores vo- directe non Arianis, sed Synusiastis seu Apollinari-
catis, nosque peccali insimulatis. » Nempe, inler stis oppositum esse. At si is ad Diodorum Tarsensem
jam memoratos Arii errores is eliam, ut supra nola- referri debeat, constat cpiscopum hunc non solos
virnus, fuerat, quod « carnem solam ad occultalio- Appollinaristas, sed Arianos eliam seu Eunomianos
nem divinitalis » confiteretur; « viceaulem interioris impugnasse, prout de co refert Fabricius Bibl. Gracc.
nostri hominis, id esl animae, Verbura in carne ex- vol. VIII, pag. 558 seq., qui insuper n. 25 ibidem
slilisse, > dicerel, « passionem et ab inferis resurre- dicit quod scripserit de Spiritu sancto varia argu-
ctionem divinitati ascribere ausus. » Ita Athanasius. menla Macedonianis, ut videtur, opposita, in quibus
Negabant, id catholici, contendentes perfectam ho- eum Nestorio proclusisse, notat Photius cod. 102,
minis naturam cum corpore et anima a Verbo fuisse qtii illa in eodem volumine legit, quo Gelasii Caesa-
assumptam, ex quo Apollinaris, Arianorum vesligia riensis liber conlra Eunomianos comprehensus fere-
in eo saltem secutus, quod « vice interioris nostri batur. Mirum igitur non esl, si in ipso etiam contra
hominis cceleslem mentem in Christo fuisse » sta- Synusiastas libro erroris Eunomiani seu Ariani men-
tueret, apud Athanas. loc citato, occasionem sum- tionem fecerit, eumque deroio debellare conatus sit,
psit errorem illum de duplici filio catholicis impu- 0 licet minus apto armornm usu rem non adeo perfe-
landijductus ratione quod «duo perfecta unum esse ceril. Quod si vero pracitatus liber Theodorum Mo-
non possint. > Athanas., loc. cit. Porro seu falsa psucstenum auctorem habeat, eamdem pugnam is
fuerit (quod quideni quoad plerosque facile brgi- quoque pugnavit, prout colligitur ex ejusverbis,
mur), seu respectu aliquorum minus caute pugnan- quoeFacnndus Herniianensis lib. x, c 1, edit. Oper.
tium eliam vera haec aceusatio, ea cerle docet, im- Sirmondi, tom. II, Venet. 1728, col. 515, refert ex
pugnationem Arianismi ansam praebuisse de duplici libro de Apollinario et ejus hocresi: « An:e triginta
lnChrislo filio et cogitandi, et scribeudi; aut talia jam hos annos a de Incarnalione Codicem conscri-
saltem asserendi, unde duplex ille filius merilo psimus usque ad quindecim millia^versuura pertin-
inferretur. gentem, in quo Arii et Eunomii de hac re delicta,
XVI. Ipsi Ariani occasionemdant doctrinw de du- nec non eliam Apollinarii vanam prasumptionem
plici filio. — Quin ipsimet Ariani, cum spiritu ver- par totum illud opusutexaminavimus. > Convenerarit
liginis in diversa raperentur, atque in expositione nempe haeretici isli, supra diximus, in eo quod
doctrinae suaecontinuo el variarent et discordarenl, Yerbum animoe vices in Christo suppleverit, unde
errori huic fundamentum posuere, proul ex ora- simul ac seiuel eos refutavit Theodorus, 950 <lui
tione 4 sancti Athanasii contra Arianos erucre licet. insuper, prout loco citato refert Facundus, conque-
fc Fabricius Bibl. Gr. L. V. P. V., pag. 157, ponit: circa annum Chrisii 585.
347 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 348
ritur sibi per calumniam impulari quod duos filios A dum esse decerneret. Vide notas D. Bernardi de
diceret; ex qua quidem quercla infertur, in pugna, Montfaucon epistoloesancti Athanasii ad Adelphium
illa contra Eunoinii et Apollinaris asserliones susce- praemissas tomi I Operum part. n, fol. 910. Hoc ex
pla talia Theodoro excidisse, ex quibus duos ab eo errore alii emanasse videnlur, quos Athanasius in
filios fuisse admissos jam lum aliqui colligerent. De- epist. ad Epicletum recenset n. 2, illique in eo positi
mnm et de Nestorio ex hisloria nianifestum est qtiotl erant quod corpus ex Maria genitum Verbi divinitati
ad excessum usque contra Arianos decerlavcrit, sit consubslantiale : quod Vcrbura in carnein, ossa
jamque supra ex epistolis cjus quaedara recitavimus, el capillos et in lotum corpus sit niutatum, et a na'
cx quibus patet hoc contra Arianos certamen ansam tura sua desciverit; quod Verbum non ex Maria,
crrori de dnplici filio, allcro scilicct naturali, altero sed ex sua ipsius substanlia passibilc sibi corpus for-
adoptivo prabuissc Apertissirais verbis id babetur maverit; quod ipsa deitas Patri consubstantialis cir-
in cpistola Joannis Anliochcni, et quorumdam Orien- cumcisa, crucique afiixa fuerit, elc Haud cquidcm
talium, qui Coiistanllnopolini roissi fuerant, ad f\u- dixeriin absurdis hisce opinionibtis ipsum Apollina-
fum Tbessalonic, lom. IV Conc Mansi, col. 1415, rcm adhaesisse ; quin contrarium ex libro Leonlii
ubi ita contra Cyrillum Alexandiinum conqueruntiir: Byzantini tom. I Lect. Canis. cdit. Basnagc, fol. 600,
« Ad hacc cos exsecratur qui evangtiicas apostoli- colligitur, uhi is fraginentum epistohc Apollinaris ad
casque voces de Christo Domino distinguunt, ut hu- Serapionem his verbis refci t : « Eoruro autcm qui
miles quitlem ad humanitatem , divinas vero ad Chri- dicunt carnem Deo consubslantialem, niagnam insa-
sti divinitatem referant. Quod Ariani et Eunomiani niam damnaviiniis. » Iiem fragroentum ex epislola
scntientes, huinilesque dispensationis voces ad divi- gj ejusdem ad Dionysiitm : « Qisod autem nemo nobis
nilatem rcferentes, Deum Vcrbum creaturam et fa- boccoljicere potest, qua: co.ntra quosdain dicla sunt,
cttiram , alteriusque substantiac, et Patri inaequalem manifestum cst cx iis , quocsemper scripsimus, ne-
esse alHrmare non dubitarunt. > que carnem Salvaloris e ccelo cssc, netjue carnera
substantiaeesse cuni Deo, qtiatcnus est caro,
XVUI. Ampliorptogressus Nestorianismi ex impu- ejusdem et non Deus ; Deus aulein, quatcuus unita est divi-
—
gnatione ApoHinarismi. Ampliores tamen progres- nitati in uuara » Et paulo infra : « Ana-
sus hic error sumpsit ex pugna conlra Apolliuari- thciiia igitur sitpersonani.
stas, seu, qui ex horum sinu prodicre, Synusiastas qui dicit, eain carnem qui non dicit carncm cx Maria, et
esse nalura non creatsc, et
suscepta. lterato jam notavimus, ipsos cliam Arianos
ad eum errorero deviasse quo staluerant Verbura di- ofiooOo-tov Deo, imo et qui dicit, tlivinitatem esse
et ex ipsa csse passiones animoe. »Inte-
vinura in hoinine assumpto animaeloco fuisse, adeo patibilem,
riin, etsi Apoliinaris ipse a perversis hisce dogmati-
ut passio, mors caelerocque infirmitates in ipsura bus alienus fuerit, ex ipsius tamen schola eorum as-
Verbuin reciderent, illudque ex consequenti crea- sertores prodierant, inter famosi magis erant
tura, non Deus diccndum essel. Adoptavit hunc er- ii qui carnem Christihosquc
rorera postea Apollinaris, non quittein divinitatera debant, dicli proptereaVerbo consubstantialero defen-
iiwouo-tatrTat,aut qui Verbum
Verbi cura Arianis negans, pcrncgans tamen Christo in carncm, ossa ,
auiraam, aut raentem saltem hunianam adfuisse, ; pus fuisse conversum capillos, nervos et in totum cor-
eum scilicet Filium seu assercbant, qua quidem in re
statuensque (Dei , Verbum) praludentes disiinclioneni nalurarum jam
instar organi circumferentia corporis usum fuisse; n Euiychi
tum in Christo sustulerant.
quippe fieri non potuisse ut homo perfeclus existe-C
ret. Ubi enim perfectus homo, ibi el peccatum, duo- XIX. Apollinaristas male quidam impugnant. —
que perfecta in ununi conflari non posse, etc Alha- Insurrexere contra hoscc errores plures ex sanclis
nasius lib. i de Incarn. contra Apolbnar., n. 2. Erro- Patribus, etsi quis alius, certe sanctus Athanasius in
rem hunc hausissc credilur Apollinaris ex philoso- cpistola ad Epicteium Corinthi episcopum eos soli-
phiac Platonicac fontibus, teste Ncmesio cpiscopo dissimis argumentis conlutavit. Fuere tameii denuo
Eroeseno initio libri de Natura hominis : <Aliqui, qui, zelo minus prudenli in pugnam excitati,, cum,
inquit, in quibus estPlolinus, aliud esse animum, proutex sancto Cyrillo ac Leonlio Byzantino saepe
aliud intelligenliam statuentes, ex tribus hominein meminimus, Scripturarum voces contra Suvouo-ta-
constare volunt, corpore, animo, inleHigenlia. Quos - ora;, non salis accurale dividerent, in divisioncm
ctiara Apollinarius secutus est, Laodiceaeepiscopus : personarum fuere lapsi, ac in specie illum de Filio
nam hoc opinionis suaejacto fundainento, reliqua suo adoplivo quoatl humanitalem errorem sibi proprium-
dogmati convenienter astruxit. > Tom. VIII Bibl. fecerunt. Notavit id jam sanctus Athanasius 951
Patr. Lugd., fol. 619. Praeter jam assignalas talia in epistola primum cilata, ubi postquam ApoUina-
asscrendi rationes, nempe quod Apollinaris Chri- ristarum errores recensuit, ita pergit n. 2, fol. 902.
stum peccato subjectum fore, aut in duos filios divi- « Qtio pacto viri qui dicuntur Christiani vel ambigere
dendum tiraeret, si menle humana praeditus dicere- ausi sunt, sitne Dominus, qui ex Marta natus est,
tur, alias insupcr fuisse non abs fundamento conje- substantia et natura sua Filius Dei, secundum car-
cturatur. Ariani, etiamsi Verbura rem creatara esse nem vero ex semine David, et ex carne sanctee Ma-
vellcnt, illud nihilominus adorabant; unde passim D ] rioeortus? Quinam vero ca teraeritale fuerunt, ut di-
illis exprobrat Athanasius quod rem creatam adora- ccrent, Christum, qui carne passus et crucifixus est,
rent eique servirent. Quaestioautem ulterior move- non esse Dominumet Salvatorem, ac Deum, Filium-
baltir, au etiam Verbuin hominem factum adorare que Patris? Aut quomodo Christiani volunt nuncupa-
liceret; et recte id se facere arbitrabantur Ariani, ri, qui dicunl in sanctum hominem, perinde atque in
eo quod, ut vane pulahant y anima: locum Verbum unum ex prophetis, venisse Verbura, nec ipsum ho-
ipsum oblineret, cura e contra Christum ut hominemi minem factum fuisse, ex Maria corpus assumendo,
adoraiidum esse negarenl, si, ut erat catholicorumi sed alium esse Christum, et aliura Dei Yerbum,
sententia, perfectus homo esset; atque ita intelligii quod ante Mariam et ante sacculaFilitis erat Patris ?
debet quod in epist. ad Adelphium, n. 7, ait Atha- Aut qua, qua'so, ratione Christiani fuerint, qui di-
nasius, scilicel Arianos Dominum in carne tanquami cunt alium esse Filium, et alium Dei Verbum ? t
jn tcniplo existenlem adorare nolle. Apollinaris ut' Quod vero assertiones istae ortum ex impugnatione
difficultatem ab Arianis motam, ad solumraodo spe-• priorum traxerint, manifeste colligitur ex lis, quae
cielenus talem evilaret, ac ipsura etiam Christi cor- immediate n. 5 subjujigitAthanasius:« Haecin com-
pus adorandum esse probaret, rationi Arianorumi mentariis erant, ait, diversis quidem verbis, sed
eatenus asscnsum prabuit, quatenus Verbum animae; quibus una eaderoque sentenlia visque impietatem
viccs supplcssc statuerant, adeo , ut ex Verbo divino) speclans incrat. Propter illa mutuo disceptabant,
et nalura humana imperfecta iinum perfeclum quasii concertabantque, qui de confessionoPatrum Nicaena
confiatum, hocque in statu una Ifdoiatione, adoran-• gloriantur. >
349 ENHUEBER DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 350
XX. lmpugnatores Apollinaristarum Christum ho- A Deo erat: per quod Filii Dei, qui per virtutem do-
minem vocant Filium adoptivum, item Deum nuncu- mestici Deo constituti homines interim vocabantur. >
pativum. — Magis tamen omnia apparent, si scripta Non ipse ergo Cbristus secundum Theodorum erat
eorum examinemus, qui vulgo parentes Nestorianae Deus, sed tamen magis quam alii homines dome-
haereseosdicuntur. Priraus occurrit auclor libri con- sticus Deo, et sicut alii sancti homines lilii Dei di-
tra _uvouo-t«o-T«s', quem Garnerius in edit. Operum cuntur, sic et ipse per familiaritatem, quam ad
Marii Mercaloris Paris. 1673 part. n, fol. 317, Dis- Deurohabet, a Nathanaele, quo cum loquebalur, Deus
sert. de hoeresiet libris Nestorii § 8, Diodorum Tar- est nominatus. Ita fere Yigiliuspapa in suo responso
sensem esse putat, ac Theodori parentem, et Nesto- ad pradicta Theodori verba loco cit. col. 83.
rii avtini vocat. Quod is Christum Dominum, quale- XXII. Nestorius. — Oranes porro hae assertiones
nus hoino est, gratia seu adoptione Filium dixerit, aliunde natae haud sunt quam ex eo quod viri isti
ex verhis ejus supra allatis satls superqiie conslat. non satis prudentcr contra Apollinarislas agerent,
Quod vero etiam ex pugna contra luvovo-t.v.o-Tvs, qui ac Scripturarum voces incaute dividerent, prout
naturas in Christo conftindebant, eo deveneril, ex consideranti abunde patet. Et quid aliud denuim
sequentibus liquido patebit. Postquam nempe Apol- intendit Nestorius ipse, immediatus parens erroris
linaris assecloecarnem Verbo consubstantialem esse, de duplici filio, dum in epislola ad Cyrillum tom. IV
aut Verbum hoc in carnem abiisse stoliile asscrue- Concil. col. 894, n. 1 ita scribit: « Ohserva hic, quo-
rant, ex consequenti ipsum Verbuiii, quaieims tale, modo Dominura, Jesum, Christum, Unigenituin, et
filium David nominabant, vel polius textus Scriptu- Filium, nomina ulique, quae humante divinaeque na-
ra, quihus Filius divinus, filius David dicitur, male B luroe cx ocquo conveniunt, permde ac fundaraenta
in erroris sui patrocinium usurpabant. Pugnat con- quaedam substementes (sancti Patres, atl quos ibi
tra boc auclor praefaii libri, dicitqtie : « Siquisve- provocat) incarnalionis, morlis et resurre-
lit abusive Filium Dei Deum Verhum filium D..vid Cyrillum ctionis tradilionera illico
nominare propter Dei Verbi templum quod ex David que, nempe quo nominibussubjungant, utritisque
superstruant-
natura quibus-
est noroinet; et illum qui ex teinine Davicl Fiiium dam comraunibus signis propositis,
Dei gratia, non natura appellet, naturales Patres neque ea, quocfi-
liaiiouis et dominalionis sunt, scindantur, neque ea
non ignorans, neque ordinem subverlens, neque rursum, quac nalurarum sunt, propter filiationis sin -
eum, qui incorporalis est, etiam corpus dicens. » gularitatein in cotifusionis periculum adducanlur. >
Apud Garnerium loc. cit. El paucis inlerjectis aperte Ecce ut confusioiiem Apollinaristarum evitaret Ne-
ostendil, se isla ad confusionem naturarum evitan- storius 952 noniina nalurarum in Christodividenda
dara scripsisse, dicens: « Naturas coiiliteamur, et asserit, et revera ita ipsus divisit, ut simul personas
dispensationes non abnegenius. » Rursura cum Su- divideret. « Nestorius, ait Vincentius Lirin. Bibl.
vouo-iao-Taturgerent veroa evangelistoe : Verbum PP. tom. YII fol. 254, contrario Apollinari morbo,
caro jfactum ett; aliaque insuper Scripiurae loca, dum sese duas in Christo substantias si-
Filius Dei vocatur filius hominis, et vicissiro distinguere
quibus mulat, duas inducit de repente personas, et inaudito
filius hominis Filius Dei appellatur, excipit auclor scelere duos vult esse filios- Dei, duos Christos, unum
memoratus dicens : « Cum dc salulari dispensatione Deum, alterum hominem, unum, qui ex Patre, et al-
ratio movetur, Deus vocalur homo ; non quod hoc terum, qui sit genitus ex matre. > Nullum igitur, si
factus ett, sed quod hoc assumpsit, et homo Deus C momenta bucusque adducta spectemus, jam relin-
non tanquam incircumscriptibilis factus, nec ubique quitur dubium, quin hoeresis Nestoriana ex utrius-
existens ; corpus enim erat et post resurrectionem que erroris Ariani scilicel, et alterius, qnem Apolli-
palpabile, et lale receptum est in coelum, et sic ve- naris ejusque discipuli tradiderunt, impugnationemi-
niet, sicut receptiun est. > Ecce hic et doctrina de nus provida orium Iraxerit, rectusque tandem ordo
Filio adoptivo, et de Deo nuncupativo manifeste ha- postulat, ut Adopiianum quoque dogma eosdem na-
betur, eaque ortum alium non habuit, quani pugnam tales habuisse, ac vel inde utramque hacresin Nesto-
illajn, contra -uvouo-taorajminus caute susceptam. rii, alque Elipandi et Felicis admodum affinem fuisse
XXI. TheodorusMonsuestenus idetn docet. — Si- probenius. Subsidium huic labori prastabunt tura ea,
milia et Theodorus Mopsuestenus in scriptis suis, quae scriptores rerum Hispanicarum nobis consigna-
tu ;i ipsa etiara fragmenta aut epistolae Felicis
qua: fere omnia Apollinaristis opposuit, disserit. Re- • runt,
feruntur plura ex illis fragmenta in synodo gen. v, et EHpandi, ac Alcuini deinum opei'a, ad quorum
tom. IX Concil., edit. Mansi, col, 219, ubi scripta fidem semper provocabiraus.
ejus siugulariter discussa, ac postmoduin daronata XXIII. Hwresis Arianw reliquiw in Hispania «s-
fuere ; atque inter alia n. 46 ex inlerpretatione ej>i- que ad octuvum s:i culttm. — Pravitalem Arianam,
stolae ad Hebraos sequenlia adducujitur: « Ergo elsi labore studioque sancti Leandri acpietate Rec-
jam cessabunt ab impudente pugna ; desistent au- caredi fegis circa arinum 587 in Hispaniis fere sup-
tem a ,'ana contentione, ertihescentes evidentiara pressa fuerit, identidem lamen successu temporum
pradictorum. Pluriraos eniro dicit filios in gloriam ibideiufinem repullulasse, ac ipso adhuc octavo saeculo, ad
ducentem. Ecce igitur in tUialions ratione aposto- 0 cujus controversia illa de Filio adoptivo acrius
lus apparet, assumptum hominem caeteris connume- agitariccepit.Ecclesiasillius regni turbasse, historia-
rans, non secundum quod illis simHiter filialionis rum documeiita varia loquuntur. Cum Reccaredus
particeps est, sed secundum quod similiter gratia annobOl obiisset, filiumque Liubam haeredem regni
SHatiouem assumpsit, Deilate sola naturalem filia- reliquisset, statiin biennig post an. 603, principem
tionem possidente. > Nempe cum Apollinarisloe ita hunc annos non nisi viginti duos nattim, palrisque
hominem assumptum Filium Dei ualuralem dicc- indolem per omnia assecutum Vitericus trucidat, et
rent, ut simul natufas confunderent, eo quod aut Arianorura adjutorio, ut scribit Mariana tom. I, fol.
ipsum Verbum in carnem mutatum, aut camem 199, edit. an. 1753 HagoeComit. thronum conscen-
hanc Verbo consubstantialera asseruissent; Theo- dit, fol. 206, idem Mariana ait: « Rege Suinlhila
dorus contra illos discretionera naturarum defendere (circa an. 627) Joannes Caesaraugustanus episcopus
nititur, hominemque assumplum non nisi adoptione celebratur... Joanni reqiiales Yincentitis et Rami-
Filium, ac solum Verbum natura Patris unigenitum rus fuerunt. Vincentius in S. Claudii Legionensis ab-
vocat. Eodem modo de Dei noinine, quod filio homi- batis munere fungens, Ariunorum sectu, qum sopita
nis competere volebat, ratiocinatus est. Numero videbulur, resurgente , defensaevero religionis ergo
enim 34 ex libro primo interpretationis Evangelii sanguincni fudit. » Conciliura Toletanum iv, aera
secundum Joannem ista leguntur : « Cerlus quidem 671, an. 633 celebratum primo statim capitulo saiis
et ipse erat, Filium Dei non secundum deitatis di- sollicite Filii cum Patre consubstantialitatem fideli-
cens nativitatem, sed secundum quod domesticus bus credendam proponit. Idem fit jn concilio Toleta-
551 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS !li\ 352
no vi, an. 638. Concilium Tolet. vm, an. 653, denuo ,A Flaviusfidei Egica rex hortatur Patres, « ut impnmis
Arium cum aliis hacreticis condemnat, ipsusque alma; terraruro reclitudo, quae per veram credulitatem
etiam rex Flavius Recesvintus in sua ad Patres sy- in omni orbe diffusa expanditur, vestrae
nodi allocutione fidem secundum definitionem Ni- collationis eloquiis praconetur. » Item : « Yaria
caeni alioruraque conciliorum profitetur; ex quibus quoque populorum negoiia, cseleraque sceleratorum
omnibus non oiscure colligitur Arianismi reliquias hominum gesla fulei 953 canonice sauctae contraria, ita ve-
tum aUhuc in Hispania fuisse, quas solliciludine sua, slri examinatioiie judicii ac legaliter finian-
tur. » Supponere sane in his videlur rex religiosis-
totiesque repelitis conciliaribus decreiis, ac fideicon-
fessionibus supprimere episcopi conabantur. Tales simus,et fuisse lura quosdam reclae fidei adversos,
fidei confcssiones in omnibus fere Hispaniocconci- unde Patres inquiunt, se < sanismembrorumcom-
liis illorum temporum occurrunt, uli in Emeritensi pagibus salutaria sine inlermissione » ministrare
an. 666, in Bracarensi IV, an. 675, ubi Patres equi- velle « munimina, et infirmis arlubus diversis utpole
dera de sua in fide concordia gloriantur ; ad errores aegrimoniorum vulneribus sauciatis congrua medi--
tamen, qui forte inter alios grassabantur, exslirpan- nosa camina » apponere, « quo facilius queant et veter-
dos sese mutuo animant, eumque in linem ex sym- salutisulcera radicitus evelli, et remedia exoptatac
bolo Nicaenofidem publice prolitenttir. Ex pracfalione nancisci. » Hunc linem porro ut assequeren-
concilii Toletani ix an. 675, apertius adhuc deduci- tur, prolixam fidei expositionem addiderunt, in qua
tur/nec populum nec ipsos etiam pastores, seu viros denuo de SS. Trinitate, ac divinitate Verbi ejusque
ccclcsiasticos in Hispania ab omni errore fuisse im- _ incarnatione potissimum pertractatur. In concilio
munes; ita enim ibidem ingemiscunt Patres congre- " ul Toletano xvn an. 694 rex idem admonet episcopos,
de mysterio fidei disputarenl « ediclis sp.ritalibus
gati : « Eramus hucusque prolabentis soeculicollu-
sione instabiles, quia annosa series temporum sub- et aposlobci ordinis dogma » promulgarent, « quo
tracta luce conciliorum non tam vitia auxerat, quam fideUumcorda incomparabili sidere perlustrata, infi-
matrem omnium errorura ignorantiam oliosis men- delium quoque pectora menlis gressibus a tenebris
tibus ingerebat. Hactenus enim floreutem Domini stimulati ad lumen conversa pertranseant. » Patres vero ita
vineam devastaverunt apri frendentes : sponsam symboluni fidei decretis suis denuo prami-
Christi, quam sui pretiosissimi sanguinis effusione serunt; ac insuper in capitulo primo slaluerunt, ut
conciliavil, consputare et polluere conata est haereti- in primo concihi triduo de mysterio sanctaeTrinila-
corunt subdola wachinatio : et incoiisulilem Domini tis potissimum ageretur, quod sane indicat fuisse
tum quosdaro a quibus mysterium istud aul impu-
vestem dividere, unitalem fidei scindere, charitatis
lollere foinenla, cum suo proprio pertinaciler sensui gnaretur, aut saltem non satis agnosceretur. Demum
volens inhaercre sacrae Scriptura puritatem suaepra- et ipso adhuc octavo saeculo vestigia Arianaehaere-
in Hispania apparuisse ex iis aperte colligitur,
vitalis intelligentiaprofanat.» Nempea concilio Tole- seos Rodericus
tano x,ocra694,seu annoChrisli656celebratooctode- quoe Santius, part. ui HistorioeHispanicoe,
cimannifluxcrant, ulexpresse Patres incitata prafa- cap. 3 de Alphonso Calholico narrat: « Vcluli enira
tione conquerunlur; tantoque tempore, cum synodus (verba ejus sunt) fide et opera Constanlini Magni
nulla celebrata fuisset, errores varii plebeni denuotur- (scil. Pogonati) in vi synodo pracisa est haeresis Ma-
baverant, aliosque inter Arianus etiam, pront facile ex nichseorum (Leg. Monothelitarum) in Oriente, sic in
Occidente eadem religione et fide Alphonsus Aria-
eoinfertur,quodPatres tamdilucide acprolixedoctri- C nam haeresin
namdedivinitateVerbi exponere ibidem lahoraverint. exstirpavit. . . . Incepit autem regnare
anno Domini 731 tom. 1 Scriptor. HispaniaeIllustr.,
XXIV. De SS. Trinitatis mysterio diu disceptalur fol. 156, edit. Francof. an. 1605. Similia refert
in Eispania. — Praterea etiam ex actis concilii Francisc canonicus Barcinonensis in libro
Toletani xv an. 688 salis colligitur, multa illis tem- de OrigiueTarapha ac Hebus gestis regum Hispaniacin Al-
poribus de SS. Triadis, atque Incarnationis myste- : « Alphonsus, ait, regnum obtinuit anno
rio in Hispaniis fuisse disceplata, quibus quidem phonso salutis huraanae 739. . . Arianam haeresin, quae in
occasionem prabuissc, errores quosdam tunc adhuc rursus pullularat, exslirpavit. > Ibid. fol.
hinc inde grassantes non abs re prasumitur. Narrat Hispania
547. Differentia inter scriptores hosce in
Mariana tom. I, fol. 234, Paires concilii Toleiani staluendo initio equidem
xiv probasse acta synodi sexlac generalis conlra Mo- tamen nos paruinregimiuis Alphonsi lOCcurrit, quod
raoratur, cum in narratioue no-
nothelitas, et missam esse ab episcopis Hispaniaead struni scopum concernente ambo conveniant
Roroanuin pontificem per Petrum quemdam Romanae
Ecclesiae rcgionarium apologiam advcrsus hocreticos, XXV. De adoptione in Chrislojam olim discepta-
in qua calholicoe religionis summa capila contine- runt Eispani. — Noiandum insuper venit, etiam de
bantur, Juliani Toletani prasulis, ul erat excellenti adoptione in Christo dudum inter Hispanos fuisse
eruditionis opinione, opus. «In quo (pergit Mariana) dispuialum. Sanclus Isidorus tractatu de claris prac-
Leone II interea defunclo, Benediclus Leonis suc- seiiimllispaniaeScriptoribus, tom. II Script. Hispan.
cessor, nonnulla censura digna judicavit, atque in illustr. fol. 4, cit. edit., ita scribit : « Justinianus de
his, quae de sacra Triade disserens dixisset: Sa- D Hispania ecclesiaeYalentiniaiioe episcopus. Ex qua*
pienliam ex sapientia procedere, voluntatem ex vo- luor fratribus episcopis cx eadent matre progenilis
luntate, quomodo calholica Ecclesia affirmat, Deum uiius scripsil quoque librum responsionum ad quem-
de Deo, lumen de luniine ; quas locutiones non esse dam Rusiicum de inlerrogatis quaesiionibus, quarum
exlendendas pontifex disputabat. Illud praterea prima est de Spiritu sancto : Secunda esl contra Bo-
offendebat, quod Chrislum servatorem ex tribus nosiacos, qui Cltristum adoptivumet non proprium di-
substanliis cottflatinn esse afftrmarent. Dum hae cunl.... Qtiinla responsio est, quod Filius, sicut Paier
controversiae in Hispania agitantur, > etc, id est, invisibilis sit. Floruit in Hispaniis teniporibus Theudi
circa an. 684. Loquens dein Mariana de concilio To- principis Gothorum. > Theudius autem regnare cce-
letano xv, fol. 236, ait: « Pralerea Benedicti pon- pit juxta Rodericum Toletanum aera 570, seu anno
tificis criminaliones et maculac, quibus superioris Christi 532, et occisus est aera 587, seu anno Christi
concilii acta inusserat, nqva dispulalioiie delersoe. 549. Eadein narrat Mariana lom. I Rer. Hispan., fol.
Novoque apologetico Juliani verbis Patrum auclo- 171. El eo quiilem tempore mirum non erat, quos-
ritate sancitum, nibil eum videri adversus Chrislia- dam hanc adoptionem in Chiislo admisisse, cum
nam pietatem committere, qui in Deo voluntatera hoeresisAriana late atlhtic Hispai.iaedominaretnr, ex
cx volunlatc procedere affirmaril : Christumque cujiis sinu Bonosi errores cHm nalos fuisse non abs
Deuro ex tribus substantiis confiari, etc.; > vide acta re dicbur, sivc dein staluaraus Bonosuro adoplionem
procdicii concilii, ubi controversiae istae salis fuse in Cbristo asseruisse secundum principia Photiniana,
pertractantur. In concilio Toletano xvi, an. 693 sive secundum Ariana, de quo inter scriptores nee-
353 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS 354
dum convenit, Hcet Elipandus posterius de Bonoso A stianus Walchius, in cit. Adoptianorum Historia,cap.
senserit, prout statim videhimus. Error iste recru- 2, secl. 1, pag. 77, ita scribens : « Nec lubet diffi-
duit postea saeculo seplimo, cum sanctus Isidorus teri, mihi probabile videri, doctrinam de adoptione
episcopus Hispalensis anno 656 obiisset. « Successit ab Christi a Bonosiacis in Hispaniam esse illatam, alque
beatissimo Isidoro (scribit Lucas Tndensis, Chron. eo tempore, clandeslinis eonsiliis conservatam :
Mundi lib. m, tom. IV Scriplor. Hispan. Illustr., a Felice denique emendatam magis, eaque, quae illi
Gracus.... Hic infide- de Christo Deo dixerant, ad Christum hominem re-
pag. 53) Theodisclus nationearticulis
Hs inventus, et erroneus in fidei compro- lata fuisse. > Bonosiacos autem eamdem tradidisse
batus, per synodum ab archiepiscopali dignitate de- cum Arianis doctrinam ipse Walchius defendit in
gradatus est. Asserebat enim Dominum nostrum Dissert. de Bonoso haeretico, an. 1754 Gottingacvul-
Jesum Chrislum cum Patre et Spiritu sancto non gata, pag. 21. Rursura in memorala Adoptianorum
esse unum Deum, sed potius adoptivum. Hic, ut Historia, pag. 211, ait Walchius, male exprobrasse
dictum est, privatus honore sacerdotii ad Arabes Patres Francofordienses Felicianis, quod in epistola
transiit, et seclaepseudoprophelae Mahometi adhaesit, sua nullam fecerinl mentionem de Nestorio, nec eum>
et plura docuit deteslanda sub iraperatore Heraclio. > una cum aliis haereticis damnarint. Putat enim epi
Erronea Theodiscum tradidisse alii etiam reruni scopos Hispanos ideo siluisse de Nestorio, quod sol-
Hispanicarum scriptores narrant, uti Joannes Ya- lieiti tantum fuerint de damnandis erroribus circa
saeus, tom. I Scriptor. Hispan., fol. 687, num. 643 in divinam Christi naturam, non vcro circa humanam.
Chron. Hisp.; Rodericus Ximenez, archiepiscopus Quaravis autera paulo post ostensuri simus, non de
Toletanus de Rebus Hispan. libr. n, cap. 21, tom. j{ divina solum, sed et de humana Christi natura dis-
II Scriptor. Hispaniae Illustratae, fol. 51 et 52 ; Ma- ceptasse episcopos illos; ex his lamen vel ipso fa-
riana, Ibl. 214 cit. edit., quamvis crrores ejus in spe- tente Walchio patet, Elipandum, Felicem sociosque
cie haud referant, ac in eo quoque a Luca Tudensi eorum acerrime de Yerbi divinitate contendisse, et
recedant, quod Theodiscum sancto lsidoro non im- ex ocstu dispulationis hiijus^in perversam Hlam de
mediate, sed post Honoratum, qui concilio Toletano adoptione sententiara dilapsos fuisse. Astipulalur
vi, an. 658, subscripserat, in sede Hispalensi succes- nobis hac in re illuslris Majansius in sua ad Carolum
sisse, ac dignitate sua dejectum asserant non sub Christophorum Pluer, num. 4 edit. hujus, tom. II,
Heraclio, qui an. 641 undecima Martii juxta Fleu- fol. 590, num. 2, ita scribens : « Res Elipandi na-
rium obierat, sed paulo serius, scilicet regnante et tione Gothi (ut ejus nomen indicat) et raelropolitani
agente Cindaswintho, qui an. 642 Hispaniae mo- Toletani adeo notae sunt, ut de iis silere satius sit,
derari cceperat. Reliquias vero erroris istius etiam quam pauca dicere. Ejus error fuit, Jesum Christum
post discessum Theodisci in Hispania adhuc super- secundum humanitatem non esse proprium Filium
fuisse ex eo colligitur, quod concilium Toletanum xi Dei, sed adopliviira. lllum fuisse sequacein Urgellitani
an. 675 in professione fidei, postquam dictum fuerat episcopi, nomine Felicis, revera infelicis testatur
Filium Patri esse 6/*oouo-tov, solliciie addat : « Hic Jonas Aurelianensis initio librorum adversus Clau-
etiam Filius natura est Filius, non adoptione, quem dium Taurinensera. Sed ulerque ardentem, fumo-
Deus Pater nec voluntale nec necessitate genuisse sumque litionem accepit ab haereticis Bonosianis,
credendus est, quia nec ulla in Deo necessitas cadil, contra quos data opera scripsit Justinianus Ecclesiae
nec voluntas sapientiam praevenit. > p Valentinoe episcopus, etc >
XXVI. Atiani errores in Eispania roborati per bar- XXVII. Eispani ex impugnatione Arianismi dela-
barorum irruptionem. — Ex his oinnibus jam satis buntur ad doctrinam de adoptione in Chrislo hotnine.
superque apparet, Arianisroi vestigia diu, et usque — Et adsunt profecto momenla non conlemnenda ex
ad oclavum suecuiumin Hispaniis fuisse deprehensa, scriptorihus cooevis, quin ex ipsius Elipandi ac Feli-
quae non abs re latiora adhuc evasisse suspicamur cis scriplis, quibus conjectura isla apprime firmelur.
post barbarorum irruptionem, dum, urbe rcgia ab Sic lib. ii adversus Elipandum n. 4, Alcuinus indi-
Arabibus occupala, clerus, aliiipie Chrisliani sub care videtur archiproesulera hunc ad doclrinam de
servitute degebanl, ac non nisi tiuris conditionibus adoptione deviasse, dum Arii errores declinare inten-
permissi suntvivere in lege et ecclesiasticis inslitutis, derat. « Aliam quoque (verba sunt Alcuini) ejusdem
et habere ponlifices et evangelicos sacerdotes, apud prophetae subseculus posuisti sententiam, quam ex
quos vignit officium Isidori et Leandri, ul ait citatus tuo prascribens sensu dixisli: Ipse quoque Deus Dei
Rodericus Ximenez loc cit. Has vero inter lurbas Filius secundum divinilatem, in qua ipse et Pater
languescere coepitapud ipsos hos potitifices et saccr- unum sunt, dicil: Gloriam meam alleri non dabo.
dotes eruditio ecclesiastica , factumque est, ut non Alterum volens, ut video, intelligi, qui haec dicit; et
iis semper armis pugnarent adversus fidei hostes, alterum, de quo haecdicta sunt, id est, de humani-
quibus eorum pervicacia rite potuisset debellari. tale Christi. Nequaquam hanc scntentiam poneres,
« Petrus Pulcer (dicitur in Tract. de Primalu Eccle- nisi eam ita libi placuisset intelligi. Erras, frater Eli-
siae Toletanoe, tom. X Concil. Mansi, col. 515, § 4) pande, erras, et male erras in hujus sententiae inter-
Elipandum habuit, pnst alios quosdam successorem, |D prelatione, in qua etiam et Arius aliquando erravit,
qui tantum munus sibi dentandatum, non soluni ne- intelligens duas esse personas, id est, ejus qui haec
gligenter, verura et inique adrooduni explevit. 954 verba dixit, ei illius ad quem dicta sunt; quasi Deus
Usus enira frequenti Maurorum eommercio, curo Pater de Filio dixisset : Gioriam meam alteri non
longe abessct ab illorum temporum felicitate, in qui- dabo. Voluit ex verbo, quod dixit, alteri, Filium mi-
bus ecclesiastica, sinceraque doctrina vigebat, pa- norem Patre intelligere. Tu vero, dum hujus foveam
rumque accurate ui sacris litteris versatus esset, in impielalis transilire contendisli, in voraginemNettorii
keresin de adoptione Christi servatoris nostri ar- incaulo pede corruisti, putans Filium Dei haec ex di-
roganter et ignoranter impegit. > Et reipsa facile vinitatis substantia pradicere de humanitatis natura,
largimur, Elipandum, quem pracipuum erroris de quam suscepit ex beata Virgine. » Sirailia leguntur
adoptione in Christo, quatenus homo est, illo oevo apud Paulinum, qiti Hbr. i ita Felicera alloquitur :
parentem fuisse existimamus, id primo ex ignorantia « Omnipolens Pater dileclum suum siguavit Filiuni :
ac inadvertentia fecisse, et tum demum evasisse tu autem Hli, o infelix, nihil amplius quam puro ho-
haereticum, cum de errore admonitus arroganler ac mini contulisti. Porro nuncupativum eum Deum, et
perlinaciter defenderet, quodignoranter ab initio spar- optativum Filium, dum impia nare subsannas, quid
serat. Quodautem impugnatio dogmatis Ariani occa- aliud quam unicuilibet eleclorum horainum commu-
sionem ita in alteram partem exhorbitandi Elipando nem honorem rependis, cui debueras singulariter de
prabuerit, ex variis scriptoruniteslimoiiiis erui haud alis potentiaegloriam excellentius exhibere? Sedquia
temere judicamus. Lubenter id nobis concedit Chri- ob hoc Arium aeterno nosti a sanctis Patribus ana-
555 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 356
themale damnatum , idcirco fraudare catholicam A j tus et Etherius in opere adversus errorem Adoptia-
fidem lucnbri satages objectione; et dum vipereos si- norum scripto, s;epius jactabunde gloriatur de sup-
bitos (Arianorum abs duiiio) pruricnii fingis auricula pressa per industriam suam Migetiana haeresi, quiu
refutare, pestifero aspidis veneno regulique ad mo- vel verbo illius dogmala exponat. Inlerim nonnihil
dtim infamaris flalu necari. » Ipse etiam Elipandns apeiiius ea de re loqnitur in epistola ad ipsum huiit:
opinioni nostrae plenum robur adiit, dum in scripiis Migetium data, quam non ita pridera clariss. Flore-
suis Alcuinum scepe novum vocat Arium; adoptio- sius in HispaniaeSaeraetom. V, pag. 545, vulgavit.
nem negari haud posse exislimans, quin divinitas Ex illa discimus capitalem Migetii errorem in eo
Yerbi negetur; dum insuper in epistola ad Fidelem fuisse, quod tres personas in divinitate corporeas
abbatcm ait : « Bonosus et Beatus pari errore con- staluerit, dicens Patris personam esse Davidem, Fi-
demnati sunt. Ille credidit de matre adoptivum, ct lii Jesiini a Nazareth, Spiritus sancti vero Paulum
non de Patre ante saccula genitum; etnon de matre apostolnm. Crassior profecto error istc videtur,
temporaliter adoptivuro. > E\ qtiibus omnibus in- qtiam ul credatur assertiones illius ad littcram esse
fertur, Elipandum maxime tum sollicitum fuisse, ul accipiendas, adeo ut ex mente Migetii personae illas
Arii, et qui paria ciim isto sentiebat, Bonosi hoeresin, corporcoe ipsi divinilati ascribendae veniant. Unde
adoptionem ipsi Yerbodivino aflingeiilcm, declinaret, non abs re suspicamur, sensiim alium latere, prae-
supprimerelque, atque idcirco distinclionem illam sertim si consideremus Migetium alias apud plebem,
inter naturalem FHium qnoad divinitatem, et ad- ipsumque etiam Elipandum orthodoxum audiisse,
optivum quoad humanitalem olim jam a quibusdam, • prout ex num. 2 citatae epistolae habetur; ac insu-
ut vidimus usurpatam, dcnuo in subsidium vocasse. -. ' per erroribus quibusdam hujus hominis etiam ad-
Et vero in exposilione eorumdem Scripturae textuum hoesisseEgilam, quem tamen antea Wulcharius Gal-
laborabant episcopi Hispani sxxulo octavo, quibus liarnm episcopus apud Adrianum de fide catholica,
Arianos, ut adoptionem, denominationem Dei ex- moribus atque aclibus summopere laudarat, et cujus
trinsecam ac servilutem in ipso Verbo defenderent, fidem ipse Adrianus multis dcpraedicaverat, prout in
statim ab initio abusos, quosque a nonnullis, qui tribus cpistolis hujus pontificis in praesenti negolio
eorum impetlis retundere conabantur, male fuisse datis diserte legitur. At vero quisnaro in asscrtioni-
espositos, jam supra diximus. Sic, quod adoptionera bus illis error, qnaenam haeresis delitescat, detegere
spectat, in epistola episcoporum Ilispaniae ad epi- hoc opus, hic labor est. Dolendum sane, quod epi-
scopos Galliae,Aquitaniae, etc, omnia fere sacrarum stola Migetii modo libellttri aptata, ul ait Elipaniius
litterarum teslimonia, afferunlur, quibus noroen Pri- num. 1, quamque dein num. 5 schedutam felidissi-
mogenili Filio divino tribuitur, illudque de Chrislo, mam vocat, aut temporum injuria interierit, aut
non quatenus Deus, sed qualeinis horao est, intelli- forte adhuc alicubi in tenebris jaceat, ex qua pro-
geiidum dicitur. Quod cxtrinsectim Dei nomen ctro- fecto omnisobscuritas abs dilficultate tolli, omnisque
cernit Alcuinus lib. iv contra Felicem, n. 2, hoecejus controversia dirimi posset. lutcrim deficiente hoc
verba relert : « Secundo atitem modo nuncupalive moiiumentoconjecturassaltem afferre licet, quarum
Detis dicitur, sicul superius dictum est de sanctis fundamentum non leve in ipsis hisce scriptis, quae
pradicaloribus, de quibus Salvalor Judncis ait : Si modo primum commeinoravimus, deprehendere no-
eiiiinillos clixit deos, ad qtios Dei sermo 955 facltts; bis videmur. Adrianus papa in prima ad Egilam
qui tatnen non iiaturautDeus, sed pcrlV.i graltamab epistola notat eqtiidem, exstitisse tunc lemporis in
eo, qui vertis est Deus, deificati dii suiit sub illo vo- C Hispania hoerclicos; alios tamen eorum errores
cati : in hoc quippe ordiae Dei Filius, Dominus, ac haud refert, nisi quod circa jejunium sexlee feriaeac
Redcniptor noster jtixta humanilatem, sicul in na- sabbati ab Ecclesiae Romanae observantia discrepa-
tura, ita ct in nomine, quamvis excelientius cunctis rint. In altera ad Egilam pradictum ac Joannem
electus, verissime tamen cum illis comuiunicat, sicut presbyterum epistola Ioquitur de erroribus circa
et in coclera omnia, id cst, in pradestinatione, in ctiebrationem Paschatis, esum sanguinis et suflb-
clectione, in gratia, in susccptione, in assumptione cati, pradestinationem, cominunionem cum Judacis,
noniinis servi, atque applicatione, seu caetera his connuliium saccrdotum, quos omnes Egila ipse et
siroilia, ul idem, qui essentialiter cum Patre et Spi- Joannes ad summam sedem detulerant. Tum addit:
ritu sancto in unitate dcitalis vcrus est Deus, ipse « Et alia multa, sicut fati estis, quae longum est di-
in forma lmmanitatis cum elcctis suis per adoptionis cere. Quid mullis vobis haeresum singula scribam ?
gratiam deificatus fieret, et nuncupalive Deus. » De- quia olim tempus est, quod Priscilliani dograatis im-
jnum loquendo de servitute, quam Salvatoris huma- pleverunt. > Tandem vero sic concludit: « Caven-
nilali sensu perverso tribuebant Felix et Elipandus, dum ergo dilectioni vestra est, magnaque diligentia
ad illam asserendam ef ipsi verbis Prophetae abutun- prohibendum, ne per hujusmodi homines exstincta
tur : Ecce intelliget servus meus (Isai. LH, 15). dudum scandala suscitentur, et de exciso olim do-
Et: Ecce servus meus suscipiam eum; electus meus,, gmate aliquid in provincia ejusdem mali germen
complacuit sibi in illo anima tnea (Isai. XLH, 1). oriatur, quod non solum in radicibus suis crescat,
Yide rursuin pracitalam epistolam episcoporum Hi- sed etiam sanctac Ecclesiae sobolem veneno sui odo-
spaniae. p. ris inficiat. » Ex his verbis colligere datur, alios
adlrac praeter memoratos errores Hispaniara lllo
XXVIII. Pugna contra Migetium. — Forte ta- ocvoturbasse, talesque, qui in Priscilliano olim dam-'
men proxitna ita de Christo sentiendi occasio fuit' nati fuerant, et quorum resuscilationem Adrianus
pugna illa, quam acerriroam decertaverat paulo1 papa formidabat.
antea Elipandus contra hacreticum queradara no-
mine Migetium, cujus hisloriam multis adhuc te- XXIX. Errores Priscillianislarum a Migetio re-
nebris obvolulam paucis hic discutere, et quan- suscitati. — Porro primarii Priscillianistarum er-
tum p03sibile est, in aprico poneve haud inutile! rores , prout illos ex sancti Leonis ad Turribium
erit. Menlionem illius primo facit Adrianus papat Asturicensem epistola discimus, in eo erant, 1° quod
in epistola ad episcoposHispaniaedirecta, ubi Egilami Patris et Filii et Spirilus sancti unam atque eam
regni illius episcopum arguit, quod errores quosdami dem personam esse cum Sabellio asseruerint, cu-
Migetii magistri sui secutus sit; quinani taraen er- jus discipuli, ait sanctus Lco cit, loc cap. 1,
rores illi fuerint, haud determinat. Episcopi Hispa- < etiara Patripassiani merilo nuncupanlur; quia
ui;c in memorata jam epistola ad episcopos Gal- si ipse est Filius, qui et Pater, crux Filii Patris
liae, etc, Beatura abbatem Migetio similem essc ar- esl passio; et quidquid in forma servi Filius Patri
guunt; at de hujus erroribus non nisi obscura indi- obetliendo susiinui!, totuui in se Paler ipse susce-
cia siibministrant. Elipantus in sua ad Fidelemi pil. > 2° Quod virlutes quasdain a Deo procedere
epislola, cujus fragmentum nobis conservarunt Bea- slatuerint, quas habere coeperit, et quas essentia sui
557 ENHUEBER DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 358
ipse pracesserit. «In quo (rtirsum inquit sanctus A dubensem, quaehabetur tom. XI Hispaniac Sacrae ;
Leo) Arianorum suffragantur errori dicenliiRii : estque num. 12 pag. 165, ubi Saulus tangere videtur
quod Pater Filio prior sit, qttia fuerit aliquando sine errorera Donatislarum negantium, ministros malos
Filio, et tuiic Pater esse coeperit, quando Filium valide administrare sacramenta, quod antea in epi-
genuerit. » 5° Demum, quod dixerint, ideo unigeni- stola lOpluribus refularat; et tandem in pradicta
tum dici Filium Dei, quia solus sit nalus ex virginc epistola 12 sic scribit: « Sed plane nescio, quos
« Quodutique non auderent diccre (verba sunt san- salsuginosas asseiitis, el prope Migentianos Dona-
Cti Leonis) nisi Panli Samosaleni et Photini virus tistas, et Luciferianos notatis. » El revera etiam
hausissent; rnii dixerunt, Dominumnostrum Jesum Etipandus Migetio tale quidquam objecit, inquicns :
Christnm, antequam nasceretur ex virgine Maria, « De sacerdotibus vero, quod asseris, cur sepronun-
non fuisse. Si autem isti aliud de sensu suo intelligi tient peccatorcs, si vcre sancti sunt? aut si certe se
volunt, neque principium de matre dant Christo; peccalores esse fatentur, cur ad ministcrium acce-
asserant, necesse est, non unum csse Filium Dei, sed dere prasumunt: eo quod ipse Dominusdicat: Eslote
alios qnoque ex stimmo Patrc gcnitos, quorum hic sancti, quia et ego sanctus sum DominusDeus ve-
unus sit natus ex femina, ct ob hoc appelletur uni- ster. »Insuper ct innuit num. 12, Migetium Eccle-
genilus : quia hanc nascendi conditionem alius siam in sola urbe lioma conclusisse, qua forte sen-
Filiorum Dei nemo susceperit. » Pralerea idem tiendi ralione rursum quidquam dc Donatistarum
sanclus Leo cap. 17 ejusdem epistolactestatur, Mani- systemate participavit, qui verara ecclesiara in sola
choeosac Priscillianistas sacrilego scnsu ita simu- Africa et parte Donati remansisse vociferabantur.
lasse, 956 se Christum coniiteri, ul incarna- g Sed quklquid hac de re sit, quoenos parum tangit,
tionis ac morlis, et resurrectionis veritatein sustu- certuin esse videtur, Migeliumcirca Trinitatera cum
Ierint. Sabellio et Priscilliano errasse.
XXX. Jam vero, si ca quoepaulo ante ex epistola XXXII. Migetiusvidetur negassedivinitatem Verbi.
Adriani recilata ftiere, spectemus,noii inanisesl con- — Procterea vcro is aliam Filii divini personam
jectura, errores hosce a Migetio fuisse resuscitatos, haud agnovit, saltem si Elipando sit fides, quam
utpote quem arguit Elipandus, quod tres in divini- quaofacta est ex semine David secundum carnem ;
tate personas corporeas finxerit, ex quo, ni vche- unde et ipse cuin Priscillianistis aut secundum as-
menter fallamur, infcrre licet, Migelium veram in serta Pauli Samosateni, et Photini Christum anle
una deilatis substanlia personarum Trinitatem ne- Yirginem matrem cxstitisse negavit, aut plures
gasse, verbaque Christi Domini, qni de Patre et filios, seu virtules a Deo procedentes illoque infe-
Spiritu sancto saepiusloquitur, de Davide ipsius se- riores ex menle Arianorum admisil, quo quidem
cundiim carnem palre, ac de Paulo, qui se aposto- utroque sensn Christum nunquam ut verum, sed
lum dicit non ab hominibus, neque per hoinincm, adopiivum solummodo Dei Filium respicere potuit.
sed per Jesiim Christum el Deuro Palrem, inlerpre- Et hi demum errores fueranl, quos in Migctio refu-
talum fuisse, ac eo derniim duntaxat sensu Trinila- tandos sibi stimpseral Elipandus, et de quorum sup-
tem quamdain vcluti melaphoricam admisisse. Con- pressione in taiitum, tili dixirous, gloriabatur. Col-
firmantur isla ex citata jam superius epislola cpi- iigitur id ex ejns symbolo, qttod Beatus et Elhe-
scoporumHispaniacad cpiscopos Galliae,etc, in qua ritis in cilato superiiis opere nobis conservarunt,
sequenlia leguntur : « Et iterum cui similem dixcri- „" ubi tolus eral, ut dotirinam de Trinitate perso-
mus antiphrasium (Beatum) nisi Migetio Casianorum narum, de Filii divinitate, ejusque incarnatione
et Salibanorum magistrum nostris temporibus exor- exponeret, ubi et manifestissirae apparet,Elipanduni
tura, qui dum manioetypo in capite cauteriaretur a tuni demuin ad illam de adoptione sententiam de-
medico, se similcin Christo existiinans, et duodecim viasse, qusindo divinitatem Filii vindicare, ac distin-
aposlolos sibi eligens, cuidam mulierculoe cerncns ciionem iitriusquc in Chrislo naturac astruere sata-
[forle, ccrnuoe, ul putat itlustrit Majans.] asianti, gebal. Et fortc plura adhuc invenire licerct in libris
et super eam [Forte, super eum] tiolenti [Ve/do- dc Trinitate ab eo scriplis, qtiorum solam niemo-
lens] dixisse ferlur : Amen, amen dico tibi; bodic riam iidem Beatus et Eiherins in nominato saepius
mecum eris in paradiso. » In hoc textu notare pri- opere conservarunt, cura illos aut temporum injuria
mumjuvat inendum, quod in diclione irrcpsisse vi- absumpserit, aut alicubi adhuc latenles nobis sors
delur, vel Latinoe linguaeimperitia, vel etiam scri- necdum indulscrit. Arianac ergo , Bonosianae, ac
ptorum oscitantia, duin sciiicet loco, magistro no- quae eadem in aliquibus cum hisce fuerat, Migetianae
slris temporibttsexorto, ponitur magistrutn .. . exor- ha-resos impugnatio occasionem Elipando erroris
ttim. Hoecenim non Beato, sed Migetio convenire, Adoptiani prabttit, planeque pronissiraum ipsi fue-
qtti proin ab episcopis Casianorum et Salibanorum rat, ad dislinctionem illam divinilatem inter et
magister dicitur , ex statim subsequentibus sat evi- humanitatem deflectere, cum contra haereticum
denter patel, ut pole quaead neminem alium, nisi ageret, qui adoplivum tantumraodo Dei Filium, non
ad pradictum Migetium pertinerc possunt, prout veruni admiserat; prout ipsis olim Arianorum im-
contextum legenti maiiifestum erit. pugnatoribus contigisse niemoravimus. Et sicut ex
XXXI. Migelius Sabellianorum magister. — Pra- D Leonlio Bysantino inilium Nestorianae hoereseos
missa hac nola, specialiter ad nostrum intentum facit, aliud non fuit, quam quod incaute aliqui distribue-
quod Migetius Casianorum ct Salihanorum magister rint sacrarum lilterarum voces, alias quidem ad
dicatur, ubi clarissimus Majans. Sabellianorum loco divinitalem, alias vero ad humanitatem relatas; ita
Satibanorum legendum pulat, itl quod exinde non argumenta hactcnus allata evincunt, Elipandum
parum firmatur, quod cpiscopi illi in fine cpistolae eodem tramite ad errorem de adoptione in Christo
suaespeciale anathema dicant Sabellio, nulla sane declinasse; id quod ex n. 4 et 7 epistolaead Mige-
alia de causa, nisi quod temporibus illis ftterint, qui tium sat aperte eruere datur, ubi sollicite admodum
cosdem circa SS. Triadismysterium errores resusci- textns Scriptura, quorum aliquos forte objecerat
tassent. Cur vero et Casianorum magister dicatur, Migetitts, inter 957 utramque naturam dividere
aut quinam haereticiisti fuerint, nec divinare licet, conatur. Unde et in epislola ad Alcuinum, edit. nov.
cum nomen istud apud neminem alium, quod sciam, tom. I, fol. 876, ubi vim oinnem pro stabilienda
seu veterum, seu recenlioruro scriptorum unquaro sententia sua exerit, ad verba sancti Isidori provo-
occurrat; nisi forte Dunatisloeintelligi debeant, quo- cat dicentis : « Quia stmt nonnulli, qui de Filio Dei
rum auctor et antesignanus Donatus a Casis nigris prava sentiunt, et quod de illo secundum humanita-
in Africa episcopus fucrat, quostpie propierea forie tem dictum cst, transferunt ad divinitatein, et quod
in conleinplum Casianos episcopi illi appcllarunt. de divinilale, niutant ad humanitatcm. » lgitur Eli-
Cerle Migetium horum crrorcs cx parte adoptasse pandi scopus fuit, voces sacrarum lilterarum ita
colligilur ex epistola Sauli episcopi ad Alvarum Coi-- distribuere, ut quaelibet naluroe suae responderet
359 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 560
seu ut id quod de humanilate dictum est, de ea sola A Eutych;ano affine latebat, idque non tantum de divi-
assereretur; et quod de divinitate, itidem eidem soli nitale Yerli, sed de hujus etiam incarnatione dispu-
ascriberelur, quo quidempriori retundehanlur Ariani, landi occasionem prabuit. Et Eutychis quidem do-
qui cum humanacnatura infirmitates ad divinitalem ctrinam quod spectat, illam verbis sequentibus de-
transferrenl, consubstantialitatem Vcrbi negabant; scribit Liberalus in Breviario causae Nestorianaeet
altero autem refutahanlur Eulycbiani, quorum aliqui Eulychianae cap. 11. « Eutyches, inquit, urgente Sa-
divinitatis altribula ipsi etiaincarni ascribendo, alii tana pradicabat Dominum nostrum Jesum Chrislum
e contrario hujus passiones post unionem divini- coiisubstantialem nobis non esse secundum carnem,
tali tribuendo, naturarum exinde confusionem indu- sed de ccelo corpus habuisse ; rursusque varians di-
xerant. ceiial: ante adunalionem duas in Christo fuisse na-
XXXIII. Hmresis quoque Eutychiana diu in IIi- turas, post adunationem vero unaro factam esse. »
spaniis superttet. — Et vero non solius Arianae pra- Veram ergo carnem a Verbo fuisse assumptam ne-
vitatis refutatio Elipando viara siravit, ut adoplio- gabat Eutychcs, et ex consequentia doctrinae negare
nem in Christo assereret, sed Eutychianoc etiam, ctiam debuit, posito, quod naturam humanam a di-
cujus vestigia ad illa usque tempora in Hispaniis per- vina post adunationem absorptam esse diceret. Porro
durasse ex iisdem momentis probare sat facile est, siniile quid etiam Prisi illianistas, quorura placita ex
ex quibus supra Ariaiiisnium tandiu superslilem paulo anle memoratis sequebatur Migetius, dogma-
fuisse deduximus. Cerle in omnibus conciliis Ilispa- tizasse, ex sancto Leone supra citato manifeslum
niae, qu;c paulo ante citavimus, sollicile adinodum est. Capite enim 17 epislolae ad Turribium Asturi-
dogma dc Verbo incarnato explicalur, ac ad initium _P *
" ccnscin ad finem in compendio rursum exhibens
soeculiseplimi turbashaud leves, quas singulari syuo- Priscillianislarum crrores ait: « Dei Filius per id,
do Hispali celebrata coropescere oportuil, per hoe- quod ex Yirgine ortus, non per id, quod ex Patre
resis Eutychianae asseclas fuisse in Hispania cxci- natus est, unigenitus pradicatur (a Priscilliano sci-
tatas bistorici pbires lestaiUur. Joannes Vasacusin Hcet) nec vera Dei proies, nec verus partus asseritur:
Chronico Hispaniie, tom. I Script. Hispan. llltistr., ut per falsam passionem mortemqiie non veram
fol.682 cit.edit., ila scribit: «Anno Sisebtili sepiiino, mendax resurrectio resumptae de sepulcro carnis
niense Decembri, celebratum est Hispali concilium habeatur. » Licet igitur notabilis fuerit differentia
secundum ab octo episcopis, proesidenle sancto lsi- inter utrumque hoereticum, Priscillianum nempe ac
doro, contra Acephalos hoereticos, qni duaruro in Eutychen, cum prior Filium ex Yirgine natum Patri
Christo naturarum proprietatem negabant ita diclos, aelerno consubslantialem, verumque Deum esse ne-
nnllus inveniatur atictor, a quo sint orti. Inler- gaverit ; alter vero de divinitate Verbi orthodoxe
uit huic synodo episcopus quidam Syrus, acerrimus> senserit; nihiloininus ambo in eo videntur convenis-
?uod
praedictaehaeresispropugnator, qui posl disputationis i se, quod veritatem assumptae carnis negarent, adeo,
perlinaciam argumeiitis sancti Isidori et alioruui san- ut Elipandus, postquam Filii consubstanlialitatem
clorum Palrum convictus ad reclam et orlhodoxam vindicasset, neccsse insuper habuerit, doclrinam
fidem conversus est, ut ex duodecimo capite ipsiusi Ecclcsiaede vera ejus ex ulero beatae Virginis incar-
concilii constat. » Lapsus quidem non nihil est bi- natione tueri. Et tuebatur etiam, proul cx scriptis
storicus iste, dum haereticos Acephalos ita dictosi ejus abunde patet, speciali zelo, duro in symbolo suo
refert, eo quod nullus inveniatur auctor, a quo sint apud Bealum incarnationis mysterium in suis pro-
orli, cum alia prorsus sit hujus nominis ratio, prout C prielalibus admoduin presse describit, dicitque :
ex historia Eulychianisnii cuil.bet palam est, quoadI « Quem (id est, Dei Filiuin) sacra Scriptura testatur,
substantiam tamen vera eum scripsisse, dubitari ne- pro salute humani generis, deitale exinanita homi-
quit, cum apud caeteros rerum llispanicarum scri- nem faclum, circunicisum, baptizatum, flagellatura,
ptores eadem plane lfgaulur. « Hispali oeloepisco- crucilixum, roortuiim, sepultum, servttm, 958 ca~
porum conventus habitus est (ait Mariana fol. 205)i plivum, etc > Unde el iu epistola ad Alcuinum ait:
Sisebuti reguo, airoo septimo, Isidoro praesidc. In eoi < lfiimicus et defensor esse dignosceris, quia dum
conventu Acephalorum secta explosa est, qiuc pri- deitalem Filii Dei vindicare ostenderis ante saecula
detn in Oriente compressa, in Hispania resurgere coe- ex Patre geniti, humanitatem ejus de utero Virginis
peral, Syri cujusdam episcopi opera el ftaudibus, susceptam in line temporis negare videris. > Et num.
ctc > Sed et ipsa concilii hujus Hispalensis ordines 7 : « Sicenira nefandumpresby.terura dedoctrina ne-
secundi acta reni exlra omnem controvcrsiain po- fandi Beati audivi auribus meis dicentem : Christus
nunt, in cujus capilulo duodecimo modo primum re- Jcsus in malcrnW visceribus carnem assumens, non
lata conceptis verbis narrantur, in decimo tertio au- de malernis visccribus trahens, sed carnera sibi no-
tem doctrina de duplici in Christo naltira prolixei vam elficicns. » Idem occurrit in ulraque epislola
cxponitur. In subsequentibus deinde conciliis, pra- episcoporum Hispamoe ad episcopos Galliae,elc, et
ciptte Tolelano xi ac xiv, idem dogma pluribus in- ad Carolum Magnura data ; et in priori quidem in-
culcatur; et jam supra nolavimus Bencdictum pa- quiunt:« Ad nolionem nostram pervenit lugubris et
paro fuisse offensum, quod Hispani tres in Christo| funesta opinio . . . Beali nefandi Asluricensium pres-
sulistantias dicerent; rtonec seusu calholico se ista D [ hyteri ... ob Hlud, quod carnis adoptio in Filio Dei
asseruisse in cirocilio Toletano xv anno 6K8 oslen- sccundum huroanse scrvitutis formam nequaquara
dissent, probassenlque, se non nisi ad debellandami fuisse asserit, nec verain ex Virgine visibilem for-
elficacius Apollinaris Eutychisque haeresin talem lo- inam susceperit. > El inferius : « Superest, ut quis-
qtiendi modum adhibuisse. Ex quo quidem rursumi quis ille adoplionem . . . esse denegel, sine dubio ve-
colligitur multa illis adhuc lemporibus de myslerio) rum hominem . .. natum fuissenequaquam aflirmai.>
incariialionis in Hispaniis disputata, ac superstitesi In posteriori vero sequenlia hahenl: « Nefandus
fuisse non paucos, contra quos ejusmodi arma proJ presbyter et pseudopropheta asseverat Dei Filium in
tuenda veritate catholica adhibere oporteret. forma servi deitale exinanila nequaquam ex utero
XXXIV. Migetius eadem hwresi infectus. Hanc; Virgiuis carnis assumpsisse adoptionera. >Et:« Undc
denuo impugnat Elipandus. — Hos vero tum penitus5 ilidem'peliraus, ut fetidissimi anliphrasii Beati doctri-
fuisse debellatos, eo miuus cogilare licet, quo magis5 nam, qui Dei Filiura veram de Virgine praeter pec-
constat quanla confusio haud ila multo post ad ini- catura carnem nostroe similem assumpsisse denegat,
tiura saeculi oclavi in HispaniocKcclesiis per Sara- de regno tuo aboleas. >
ccnorum irruptionem orta fuerit, ubi Christiani subJ XXXV. Similiteret Felix. —Felix quoque Urgel-
barbarorum servitute deg^banl, raraque vel nullaI lilanus similia caiholicis objecit, uti ex verbis ejus
potius fuere concilia, quibus doctrina iidei explica- ab Alcuino libr. n relatis manifeste habetur. Ai-
retur. Profecto in ipsis Migetii erroribus, quos tanto) enim : « Quod si idera Redemptor noster in carne
fervore impugnaverat Elipandus, quidquam dograatjj sua, quam ex uterp Virginjs ab ipso videijcet con-
561 ENHUEBERDISSERT. DE H^RESI ELIPANDlET FELICIS. SG2
ceptu suscepit, adopiivus apud Patrem non est, sedI A variorum dograalum inter se cohaeferitiafacilius de-
verus et proprius Filius, quid superest, nisi ut ea- finienda. Quoc viri docli, qui publice confra illos
dem caro non de massa humani generis, neque de! (Felicem el Elipandum) pugnarunl, nobis reliquerc,
carne matris sil creata et facta, sed de substantiai prorsus, puto, negligenda esse ; siquidem abunde
Patris, sicut el divinitatis ejus generata ? > Paulinusi patet, hos, non, quid senserint Elipandus et Felix,
vero Aquileiensis sequentem Felicis objectionem re- sed quid hos sensisse, crediderint, litteris mandare
fert cap. 27:« Tu (Felix) cansaris: Qui negat, inquis,, consuevisse. > Plus ergo fidei adhibendum censet
cum adoptivumsecundum hominem Filium Dei, ne- Walehius annalistis, qui duobus subinde verbis rcs
gel, necesse cst, eum verum fuisse hominem. » Ea- gcslas narrant, quam viris, quos ipsemet doclos ap-
dem alibi in scriplis Felicis et Elipandi saepiusoc- pcllat; quam viris, qui studium omne in explanando
currunt, qui toti in id intendisse videntur, ut per- Ecclesiae dogmate posuere; et prolixis etiam ope-
mislionem seu confusionem naturarum ab Apollina- ribus adversariorum placita examinarunt ac refuta-
rislis, Eutychianisque inductam evitaient. Quare et runl. Plus fidei adhibendum censet Walchius duobus
Alcuinus, Hbr. i contra Felicem, ait: « lgilur sicut episcopis in barbarie Hispanias opprimente enutri-
Nesloriana impietas in duas Christum dividit perso- tis, quam integris conciliis non semel sed mulloties
nas, propter cluas naturas .. . ila et vestra indocta congregatis, et ex toto, qua late tum patebal, Fran-
teineritas in duos eum dividit filios, unum proprium, corum imperio, quin ex Anglia quoque 959 £on-
alterum adoptivum ... Niillalenussic sentientes po- vocatis, magnoque Iabore doctrinam et ecclesiaeet
testis vobis evitare impietatera Nestorianaedoctrinae: haereticorum enutleantibus ? Haec profecto sentiendi
quia quem ille in duas personas dividit propter duas _." ratio num ad sanas criticae regulas exacta sit, penes
naturas; hunc vos dividitis in duos filioset in duos orbem eruditum judicium esto. Noscerte longe aliam
deos per adoptionis nomen et nuncupationis. Intel- haec scribendi rationem Walchio fuisse existimamus,
ligite quandoquidein hunc errorem vestrum, et hu- quam facile quisque deprehendet, perpendens virum
miliamini sub manu oranipotentis Dei, et discite ve- hunc eorum e ccetu fuisse, quorura c re est, aucto-
ritatis doctrinam, ne sitis magistri erroris : ne dumi ritati conciliorura, Patrum, ac Romani pracipue pon-
foveam Eulychetis declinare, et permislionem dua- tificis in materia fidei detrahere, id quod Walchius
rum nalurarum cavere videamini, in Ncstorii ba- quasi per cuniculos aggressus est, cum eorum om-
rathruro inconvenienter dividendo decidatis.» Satis nium judicio Adoptianos de Nestorianismo non una
aperle hoc loco innuit Alcuinus, Felicem ejusque as- vice condemnalos esse perbene nosset. Sed quidquid
seclas admodum sollicitos fuisse, ut ambas naturas sit de motivo, quo induclus ista scripsit praefatus
in Christo inconfusas contra Eutychen defenderent, auctor, sua aiias eruditionis laude haud privandus,
quod, cum incaute agerent, tandcra evenit, ut sicut nobis facile concessum iri a peritis crilicis confidi-
Neslorius propler duas naturas, quas contra Apolli- mus, alios haud esse fontes, ad quos pro detegendis
naristas Eulychis pracursores tuendas susceperat, haereticorum sententiis recurrere oporteal, nisi eos
personas divisit; iia et Elipandus ac Felix in duos quos modo primum indicavimus ; quamvis haud ab-
hiios, verumet adoplivum Christum dividerent, ut du- negemus suam quoque annalistis aut hisloricis au-
plicem in eo naturam esse impermistam vindicarent. ctorilalem esse, ad quorum etiam fidem ipsimet non
XXXVI.Eadem Nesloriani et Adoptiani erroris ge- raro provocabimus, ostensuri insuper paulo infra,
nesis. — Quapropter non abs re dicimus, eamdem Adoptianos ab historicis Hlis, quos pro determinanda
esse et Nestorianaeet Adoptianaehaereseos genesin ; (C hac.controversia consulendos existimat Walchius,
et quemadmodumilla originem suam improvidaeop- adeo non absolvia labe Nestorianisini, ut polius ejus-
pugnationi Arianismi et Apollinarismi debet, prout dein erroris ab iisdem condemnenlur. Porro ut ex
ex monumentis supra allatis apparet; ita et haic ad ordine denuo procedamus, in duo membra et hunc
disceplationes illas referenda est, quas de divinitate paragraphum dividimus, in priori de assertis Nesto-
Verbi, ejusque Incarnalione zelo non satis defaecato rianorum, in posteriori de Adoptianorum placitis
contra Arianaeet Eutychianae,quae hac in parte cum acturi, ex quoruin comparatione inlima utriusque
Apollinarismo eadem est, pravitalis palronos ac re- hxreseos aflinitas ad oculum fere — palebit.
suscilatores saepe dicti Hispaniacepiscopi decertarunt. II. Principia Nestorianorum. Quos dudum in
Vel ex hoc solo igitur jam clarescit ulriusque erro- pectore fovebant de Filio Dei incarnato errores Ne-
ris, Nestoriani scilicet, el Adoptiani aflinilas, ut storius, ejusque ante ipsum magistri, tandem in
proin ratio sufliciensAlcuino fuerit, in Nesloriano- publicum erumpere fecerunt sacrilegi sermones ab
rum coetu Adoplianoscomputandi, ut pole quorum Anastasio presbylero, ac Dorolheoepiscopo in sacris
nalales iidem plane exstiterint, id quod hoc in para- Constantinopoleossuggeslibus declamati, eoque po-
grapho abunde vidimus ; imo quorum etiam placila tissimum directi, ut Virginem beaiissimam non
ac principia in idero prorsus reciderinl, prout in mox ©EOTOXOV, seu Deiparam, sed Xpto-TOTozov, id est,
sequenti ex ipsorum scriptis, aliorumque testimoniis Christiparam, contra fidem prioium temporum di-
palam facere conabimur. cendam esse persuaderent. Impossibileexplicatu est,
quanlum ex hisce assertionibus, quibus honor divinae
§ II. — DEPRINCIPIISETASSERTIS NESTORIA-j) urbis regiaefuerit trista-
NISMIETADOPTIANISMI. I matris petebatur, populus
— tus, tum maxime, cum ora impndcntissimahorumce
I. Unde mens hwrelicorum dignosci queut. Ut jprocconumnon tantum non occludi ab episcopo suo,
sensa haereiicorumaccurate noscanlur, aufr scripta sed Iatius quoque per dogmatumimpiorum conflrma-
ipsorum examinanda sunt, aut si ista forte ex inte- lionem ab illo ipso aperiri viderent. Suscepit enira
gro, vel quoad inajorem salleni parlem interierint, abs mora patrocinium farailiarissimi amici sui Ana-
consulendae erunl lucubrationes eorum, qui data stasii Nestorius, Dorotheum perfidum illum sacri
opera Ecclesiae doctrinam contra novatorum moli- depositi proditorem mysteriorum commuuione di-
mina propugnarunt, et hoc ipso adversariorum suo- gnatus est, sanae fidei cullores diris persecutioiiibtis
rum asserta penitius scrutati sunt. Undemirari satis exagitavit, ac proprios demum sermones injuriis in
hand possumusviam, quam pro detegenda Adoptia- Yirginem 6SOT»XOV plenos ubique vulgari curavit.
norum sententia tradit cel. Walchius citatae Histo- Necmirum profecto censeri debet, Nestorium ejus-
riae cap. 2 sect. 2, num. 7 pag. 216 scribens : « Pri- que fautores ad istam de matre Verbi incarnati sen-
nio loco ante oculos lectorum ponenda sunt tesii- tentiam deviasse, si principia illa spectemus, quae
monia hisloricorum, qui animo a conlradicendi stu- vel ipse Nestorius de otzovofuaSalvatoris dudumcon-
dio liberato, res, uti contigerunt, solent enarrare: ceperat, et postmodum in defensionem sui dogma-
deinde coUigendael in classes distribuenda Elipandi tis palam fecit, vel ejus pradecessores de eodem
et Felicis, quae supersunt teslimonia: denique si mysterio jani olim tradiderant. Talia quippe erant,
haecinter se comparantur, vera eorum sententia et ex quibus manifesle duolex jn Christo iilius indu-
PAXROL.CI. 12
563 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IH. 564
cebatur, et induci etiara ab universo orbe catholico A :nalus) acquivoccDei Filius dicituf. Et paulo post ite-
credebatur, id qtiod lcgilirae ct absque injuria illo- rum : Ulique Dci Ycrbum non est horao, sed homi-
rtira hoininum esse faciuro nec ipse dilfitetur Wal- nem assumpsit. Quandoquidcm Unigenitus jam inde
chius. Al hoc semel posito pronissiraa erat sequela, ab initio Dei oamium opificis Filius est: horoo au-
ut Virgo beatissima non ©soTozof, sed «vSpuno- tem, quem suscepit, cum natura Deus non sit, pro-
TOXOC diceretur, ut pote quae sucundum haec prin- pler euin, a quo assumptus est, qui verus Dei Filius
cipia non ipsum Verbum, sedhomin.-m taniummodo est, eodein cum ipso nomine appellatur. » Col. 626.
a Yerbo assumptura genuisset. Referre ista cx Demum in Hbro ad Reginas, col. 609, num. 8 in
ordine juvat, ut eo pressior deinceps comparatio in- fine, ait: « Exisiimanl enim (Nestoriani) homini ad
Stilui possit cum iis, quae postmo.lum lanla cum nostram similitudinem ex sancla Yirgine proguato
peiliuacia Fclix et Elipandus in Hispaniis defendere cuinmodum filialionis, lum dominationis quoque gloriam
conali sunt. per cujusdam gratiae, ac per progressus ob-
III. Eomo a Verbo assumplus secundum Nestoria- venisse. »
nos Fitius adoplivus. — Quod auctorlibri contra Sy- IV. Ralionet itta asserendi. Nec Verbumex Maria,
nusiaslas Christum, quatenus homo esl, adoptivum nec homo ex Patre wlerno genitus. — Asserta porro
taulummodo UHuinesse reputarit, ex vcrbis ejus jam ista de Filio per adoptionem et gratiam ut firmarent
supra § 1, num. 16 et 20 relatis abunde patet, quae Nestoriani, raliouibus variis ipsiusque Scripturae te-
proin hic repetere, supervacaneum existimamus. Si- stimouiis usi fuere, quorum potiora hic adducere
militer ct nuiji. 21 verba Theodori Mopsuesteni eo- omnino necessarium arbitramur. Et primo quidem
dcro errore referta adduxinius, quibus pauca lanluin g[ in eo potissimuro fundabantur, quod nec divinitas
hif addereplacet. Tom. IX Concil., edit. cit., col. 208, ex Virgine, nec humanitas cx Patre aeterno nata
iiuro. 15, exejus interpretalioiie Evangelii secunduni esset; unde inferebanl, soluin Vcrbuin naturalem
Joannem sequentia habentur : « Hoc quidero, quod esse Dei Filium, homineiii vero assumptum gratia
est, ad Palrem meum, et Patrem vcslrum, et Deum lantuiu et adoptione filiuro, ac proin sanctissimam
meum et Deum veslrum, neino sic demens est, ul alii Virgiuem non Verbi, sed hominis matrein appcllari
cuidam convenire dieerel, nisi tcmplo Dei.Verhi, debere. « Et convenil eos (ait auctor libri contra
assumpto pro nostro salule homini; qui et morluus Synusiastas) qui bene aspiciunt, quandoquidem
est, et resurrexit, et ascensurus esset in ccelos, et naturales patres quaerimus, neqne Deum Verbum
Patrem sibi ascripsit cura discipulis Domini , ct David, vel Abrahoe filium nominare, sed factorem :
ipse gratia adopliouem meritus, et Deum suuin ap- neque corpus ante saecula ex Patre, sed semen
horainibus sirailiter, ut esset, Abrahae et David ex Maria natum. Quando erit quae-
pellat, quia cum caclcriscorotnunitalera
accepit. Unde propter quidein natu- slio de nalivitalibus secunJum naturam, ne Mariae
rx : Patrem meum et Palrem.veslrum dicit, et Deutn filius Deus Verbum existiroetur : morlalis enim mor-
mennx,et Deum veslrum; divisil aulem iterum suam talero generat secundum natiirara, et corpus similem
personam ab ipsis; pracipuum graliae significans, sibi. Duas nativitales Deus Verbum non sustinuit,
propler quain ad Deum Verbum conjunctionem iu» unam quidera ante s;ecula, allcram aulcm in posle-
loco veri filii ab omnibus bonoratur honiinibus. rioribus temporibus : sed ex Patre quidem natura
Et nuui. 48 ex libro duodeciino de Incarnalione : gbiiilus est; teraplum vero, quod ex Maria natum
< Ilaque non solum lilium eiira vocat. a Deo Vcrbo ** -,,' cst, ex ipso utero sibi fabricavit. > Et rursum :« Ad
separans, sed etiam secundum filiationis rationem diligens cauturaque dogmatura examen vos evehi-
connuiiieraiis cacteris participibus filiationis convin- mus; laboramus propler vos, ne rationem Domino
citur; quoniam gralia et ipse parliceps fuil liliationis reddamus pro ncsiro silentio. Pcrfectus anle saecula
non naturaliter ex Patre natus, habens tainen ad Filius perfectum eum, qui ex David probatur, as-
caeleros excellenliaro, quia uniiaie ad ipsuni filiatio- sumpsii; Filitts Dei filium David. Dices ergo mihi:
nem pos-idet, quod ei firniiorem ipsius rei donat Duos praedieas filios? Non dico duos filios David.
parlicipationem. » Eadem docuit etiamexNestorius; Nunquid Deum filiuin David asserui? Sed nec duos
actione enira priina concilii Ephesiui ejus qua- filios seeunduui substantiam dico. Nunquid enim
lernione 17 sequenlia adducuntur verba : « Erat duos filios assero de Dei substantia genitos ante sae-
quidein Dsus Yerb nn ante incarnationem el Filius, cula? dico autem Dei Verbum habitasse in eo, qui
et Deus, et Patri coexistens : al vero in ultimis lem- ex David seinine comprobatur. > Apud Garnerium
poribus servi quoque lormain assumpsit. Cacterum in cditione Operum Marii Mercatoris jam supra § 1,
caiii antc Filius esset, et Filius appellartiur, post iiiiro. 20, cil. Eo lera modo argumeritabatur etiara
carnem tamen assumptam seorsim per se Filii no- Theodorus, in cujus libro ad baptizandos sequcntia
raine appellari non debel, ne tluos lilios videamur lcguntur. « Quando enim dicit: de filio suo, qui fa-
inducere. Sed quoniaro uli unilus est, qui in priu- ctus est ex semine David secundum carnem, certum
cipio Filius erat, et ipsi conjiiiictus est, non potest, quidein, quod /ilium hic eum, qui ex semine David
quod quidera ad filiationis digniialein altinet, non factus cst, sccundtim carnem, non Detim dicil Ver-
quod ad naturas, propterea etiain divisionem recipe- I9 bum, sed assumptam servi formara. Nec eniin Deus
ie : secundum diguitatcm dico fiUationis, non secun- secunduro carncm; nec Deus ex semine factus est
dum naluras. Undc et Dcus Verbum nominaiur David, sed sumptus pro nobis horao, quera filium
Christus, quoniam perpetuam cum Christo unionciu bcalus Apostolus raanifeste vocat. > Tom. IX('onc,
liabet. » Toro IV Conc Mausi, col. i202. Dignalione col. 217, niiin. 35. Et in suo contra Apollinarium
igitur tantuminodo, el gratia, seu quod idero est, lii.ro : « Nalus autein est ex Virgine.qui ex substan-
aioptione, non natura Filium esse existiinavit ho- tia Virginisconslat: nonDeus Verbum ex Maria natus
minem a Verbo assumplura Nestorius, quod clarius esl.Nalus auleniestexMaria, quiest ex semineDavid.
adhuc ex commoiiitorio Cyrilli eruilur, ubi errores Non Deus Verbumex muliere natus est, sed natus ex
Ne-iorii ita describit: « Ncstorii fides aut hoeresis muliere, qui virluteSpiritussancti plasmalusestinea.
potitis sic se habet. Deus Verbuin, inquit, cum pra- Non ex matrcnalus consubstamialis est Patri; sine
novisset eum, 960 <luiex ueala Virgine natus est, matreeniin est, secundum beati Pauli yocem, sed qui
sanciuni et magiiuin fulurura, ipsum idcirco elegit, in posterioribus temporibus in materno ventrc sancti
fecitque, ut sine viro nascereiur ex virgine : quin et Spiri.us virtute plasmatus est, ut pote sine Patre
hanc ei grutiain contulit, ut suis nominibus appella- proplerea Hiclus. > Dcmuni in libro duodecimo de
retur, atque ita dieeretur Filius, Dominus, Chri- Incarnalione expresse aii, idcirco hominem assum-
stus. » IMdemcol. 547. Et in libro ad Theodosiuro : ptttm non esseFilittm Deiproprium, sed adoptivum
« Ad Verbum auteui hunc in inodum scribere ausi duntaxat, quod is ex Patre aelerno haud sitgenitus.
sunt: Hic siquidera, (nempe Dci Patris Yerbuin) ve- Enejus verhajani numefo pracedenti relala. «I.ta-
rus et naturalis est Filius : Hle vero (puta Virginis que non solum Filium eum vocat a Deo Verbo se-
368 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS. 568
parans, sed etiam secundura filiationis ralionem con- A tus effectus est per oumia, et ad divinam naturam
numeranscaelerisparticipi us filiationis convincilur; nieruil conjunclionem. Neque conjunctionem susce-
quoniaui gralia el ipse parliceps fuit filiationis, non pissct illam, nisi prius unmaculatns factus fuisset,
niiuraliter ex Patre natus, habens tamen ad cacieros ut sic condeceat illius unilalem. > Sane non errasset
excellenliam, quia unitatc ad ipsuro filiatioiiem pos- Theodorus, si reftttaturus errores Apollinaris inde
sidet, quod ei firiniorem ipsius rci donat participa- deinonstrassel animam humanam in Christo fuisse,
lionero.'> Neslorius quoque ex hac ratione beal-m quod is Spirilu sancto unctus dicatur, unclio vero
Virgiuein ©iorixovdicendam esse inficiabalur, prout ista iu Verbum divinum cadere nequeat. Yerissimum
ex pluribus ejus sciiptis apparet : «Quid contingat, quippe censeri debet, Christum non nisi quatenus
adverte, haeretice, ait quaternione 21, tom. IV Con- hoino esl, unctionera hanc recepisse. Recessil taroen
cil. col. 1198:«Non invideo Christipara Yirgini vo- a dogmate Ef-clesiacpraedictus episcopus in eo quod
cem : agnoseo enim illam venerandain esse, quae judicaverit unctionem soepememoratam naturae a's-
Deura suscepil, per quam ujiiversoruro Doraiuus sumplae non ex ipsa unione hypostatica debitam
processii, per quam justitix Sol emiciiit. At rursus fuisse, sed priraum merilo actionum, quibus justi-
plausiim suspecluin habeo : quoraodo intcllexistis tiam dilexerat, et iniquitatem odio habuerat, modo
illud, processit? Non iJem ego interprclor Hlud, pro- caeteris hominibus communi acquisitara, ac illius
cessit, et, geuitus est: neque enim tam cilo nostri demum virtute inter filios adoptivos compntatum
obliviscimur: siquidem Deum ex Christipara Yirgi- fuisse Christum hominem. Nec ab hac seiitiendi ra-
ne. processisse, id per divinara Scripturam edoctus tione alienus fuit Nestorius, Christi seu uncli nomen
sura : quod aulein Deus cx ipsa natus sit, id nusquam g£ homini per Verbura assumpto tribuens, prout ex
scriptum coraperi. > El paulo ante quaternioue 17 : sancto Cyrillo disciinus, qui in libro ad Reginas num.
,«Cura Scriptura generalionem exVirginenobis expo- 12 ita scribit : « Caeterumnomen hoc, Christus, qui-
nii, non dicit : Misit Deus Verbumsuum; sed ait: dam, nescio quomodo Dei Patris Verbo eliain seor-
MisilDeus Filium suuni. lllud enim nomen accipit, sum ac per se, hoc est, ut extra carnem posilum
quod litriusque uaturae significaiivum est. Quia enim mente concipilur, convenire asserunt: roox vero in
Filius simul Deus el hoino est; ideo dicit : Misit illum quoque similiter illud competere conlendunt,
Deus Filiura suum facluro ex muliere; ut cumaiuiie- qui ex sacra Virgine natus est, prout hic quoque per
ris illud : factuin ex muliere, deinde videris nomen, se separatim sulisistere consideratur : postremo am-
quod ulramque naturam denotat, et pramiltitur bobus simiil perinde ac uni congruere tradunt, ra-
nativilatera, quaeex sancla Virgine esl, liiii quidem tione nimirum conjunctionis, ut ipsi loquuntur, in
voces (siquideui el Chrislipara Virgo Filium Dei unam illos personam colligante (nam vera illius
genuit), attamen quia Filius Dei duplicis naturoeexi- naluralisque coujuncliouis, etiamsi unam hanc niy-
stil, non Dei Filium, sed httmanitatem genuit, quoe sterii hujus viam planam, et ab omni errore tutam
propier Filiuro adjtiactum filius est. » Fundamenli piopositain babeanl, nnlla apud Hlos habetur ratio).
igitur loco habuit Neslorius, non Verbuni divinum, Et lucc itlorum simulata confessio non est sincera,
sed solum hominem ex Vngine natum esse, isluni- sed atri veneni imposturaeque plena. Nam cum di-
que, cum ex Patre aclerno genitus haud sit, nou na- vina Scriptura Christum nomihans omnia illi divina
tura, sed gralia tanturo seu adoptione, el quidem siinpliciter tribuat; (novit enim, novit, inquam, illa,
, Dei Ycrbum in humana forma apparuisse, et carnem
modo prorsus singulari ac eminenii, propter singula- r'J
*-
rem scilicet ad Yerbum unionera FHiuin Dei appel- factam esse) illorum inslitutura et scopus, qui diver-
lari, ac proin Virginem raalrem non Bioxoxov,sed sa ab his sentiunt, sit persuadere, eum, qui ex mu-
X/sio-TOToxov dicendain esse. liere natus est, hominem esse unum quempiam, qui
V. AliwNestorianorum rationes ex unctione homi- per incrementa, et per propriam, hoc est, humanam
nis assumpti. — Praeterea Filium ex Maria nalum virtutem dignitm se prabuerit qui honorem quoque
idcirco sola adoptione Filium Dei esse statuehanl, connexionis cuin Dei Verbo assequeretur, et insigni
quod is Spiritus sancti gratia eodem cum caeleris pncdeslinalione eligeretur. > Et revera Ncstorius
liomiuihus modoinunclus, baptismo sanclificatus, ct Christi nonien utrique natura commune esse sen-
quasi per progressus ad istam dignilatero evectus sit, u'.i ex aliera illius ad Cyrillum epislola habetur.
sit. Theodorus in Commentario in Epistolam ad He- « flic (de sancto Paulo loquitur) diyinae incarnatio-
hraos ita mentem suam explicat: « Jesum enim nis facta mentione, eaque mox subjuncturus, quae
dicit a Nazarelh 961 quem unxit Deus Spiritu passionis erant, primum illud nomen Christus, ut
sanclo ct virtute. Qui autem de spiritu unctus est, paulo ante dicebara, utrique natura commune ponit,
omniroodo aliquid assumpsit. Quis autera furens ac mox ita sermonem profert,.ut natura utrique sit
dicat, de spiritu aliqttid asiumpsisse divinam natu- congruens, etc > Christi niriiirum appellalionem
ram, nec non et participem ? Parti.ipes enim ejus Yerbo tribuebant, eo quod Spifitus sanctus, cui un-
videlicet vocat, qui et ipsi uncti sunt. Qui autem ctio ascribitur, ipsi esset proprius, ac ejusdem na*u-
uncti sunt, et in hoc parlicipes ejusjustefacti, non rae ex Patre et Filio procederet; assumptum vero
aliter unctionis couiiminicare dicanlur, nisi ei, qui hominem unclum nominabant, sicut unumquemque
assumplus est. Et hoc ipsum aulera demonstratur, D B sanctorum virlute Spiritus sancti tanquam aliena
quoil mercedem justam accepit. Pro hocenim, inquit, usum. Haec omnia colliguntur ex reprehensione
quod dilexisti justitiam, et odisti iniquitalem, pro Theodoreti ad aiialhematismum 9 sancti Cyrilli, et
ftis pracipuam unctionem meruisti. » Tom IX Con- cx hujns ad illam defensionetom. V Concil., col. 122
cil. col. 216, nura. 52. Et libr. ni contra Apollina- et 25. Item ex epistola sancti Cyrilli ad Monachos
rium col. 206, num. 7 : « Dicanl igitur nobis om- ^gypti num. 15 et 16 tora. IVConc col. 602 et seqq.
nium sapientissimi : Si pro sensu Domiiio Christo, VI. Argumentum pro adoptione ex Christi bapli-
qtii est secundum carnem, deitas facta esset, sicut smo. — Baptismoinsuper sanctificatum ac in Filium
riicunt, quid sancti Spiritus co»peralione ad haec Dei adoptatum , vel saltem ut talem primo honjini-
Clirislus indigebat? Nec eiiim Unigeniti deitas Spi- bus manifestatuin fuisse hominem, quem in novissi-
rilti indigebat ad justilicatioiiem, Spiritu indigebat mis temporibus sibi copuhvit Verbum divinum, non
ai vincenduin diabolum.... Sed nunc unctuin esse uno in loco asseruerunt systemalis Nesloriani cul-
dicii ipsum Spiritu, ethahilasse in eo Spiritum, et tores, existimantes invincibiliter inde probari, euin
ad oirinia adjuvisse proposita, et doctrinam inde adoptivum esse Dei Filium, qui sacramentum adp-
ipsuin accepisse et viftutem , et inde irapetrasse ptiouis suscepisset. Audiamus Theodorum in Ubro
jiistificationem; etindeimmaculalum factum fuisse.» decimo terlio de Jncarnatione ita arguentem ; « Cpn-
Et num. 39 ex libro ad Baptizandos col. 218 : « Je- sonantia et ApostoUisdicit: Et mqnifeste magnum
sUnjenim, aii, de Nazareth, quera unxit Deus spiritu est pietatis mysterium; qui nianifestatus est in catne,
et viiiule, cujus unclionem irieritus' el immacula- justificatus ett in spiritn : justiflcaium esse in spiritu
367 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 568
dicens ipsum, sive quod ante baptismum cum sub- A rant, quanlo Deus, qui in principio ipso formationis
tilitale competenle legem custodiit, sive quod etia.m ejus sibi eum unierat, majorem a se cooperationem
post illud gratiae conversationem cooperatione spi- illi praebebat ad perficiendum, quae opus erant ad
ritus cum magna coroplevit subtilitate. » Tom. IX salutem omniura, omnia illius gubernaus, et ad
Conc col. 2-1, num. 53. Et in libro tertio contra perfectiora incitans , ac labores illius, sive ad ani-
Apollinarium col. 205, num. 6. « Cum dixisset autem mam , sive ad corpus pertinerent, ex majore parte
evangelista , quod Spiritu sancto plenus regressus allevans. Atque ita completionem virtutis majorem
est a Jordane, aperte demonstravit quod hujus cau- et leviorem illi constabat. > Similia et Nestorius
sa Spiritus sancti habilationem in baptismate susce- docuit, prout constat ex ejus verbis Act. i concilii
pit, ul inde propositam capei'et virtulem. Unde et Ephesini relatis tom. IV Conc. col. 1203,ibiex
ad certamen illud, quod pro nobis erat ad diabolum quaternione 6, ubi de Christo agit : « Missus est
effecturus, spiritu ducebatur. » Et demum in libro enim caplivis pradicare remissionem, et caecis re-
vni contra Incarnationem apud Leontium Bysant. stilutionem visus : Et ut Apostolus subjungit, et
tom. IX Bibl. Palr. Lngd. fol. 701 : « Etego glo- ait : Eic ille est, qui fidelis Deo pontifex factus est.
riam, quain dedisli mihi, dedi eis. Quamnam ? nem- Factus enim is est, qui ab aeternonon praexistebat.
pe participare adoptionem. Hanc enim accepil ipse Hic, haeretice, ille ipse est, qui ad pontificiam digni-
tibi
secundum humanitatem baptizatus primum in Jor- tatera paulatim evectus est. Audi vocem hoc
dane, in quo nostrum baptisraa tanquam in figura clarius intonantem : In diebus illis, inquit, carnis
exprimebaiur, et regeneralio confinnabatur testi- suw preces et supplicationes ad eum, qui possit illum
moniovocis ejus, qui dixit: Eic est Filius meus di- ]} salvum facere a morle cum clamore valido et laerymis
lectus, in quo bene complacui: et Spiritus descen- offerens, et exauditus est pro tua reverenlia : et qui-
dens mansil super eum, sicut futurum eral, ul nos dem cum esset fitius, didicit ex iis , quw passus est,
eliam in ipso hunc Spiritum participaremus, qui obedientiam, et consummatus factus est omnibus ob-
quidero excellentius prae nobis per unionein cum temperantibus sibi causu salutis wternm. Consumma-,
Verbo ipsi advcnit haec participanti, quae filius se- tur autem, haeretice, id quod paulatim proficit. Qua
cunduui naturam. » Consentit hisceeliamNestorius, de re et Joannes in Evangeliis clamat : Jesus, in-
ciijus menlem discimus ex conteslalione a clericis quit, proficiebat wtate, sapientiaet gratia. > Consonat
Conslantinopolitanis proposita in Ecclesia, quod Ne- et Theodoretus in reprehensione anathematisini 10
storius ejusdeni sitsententiaecum PauloSamosateno; sancti Cyrilli, ubi ait: « Deinde monslrans as-
ibi : « Paulus ait: Atqui per omnia nobis prastantior sumptaenalurae infirmitalem, inquit, Qui indiebut
est (Christus), nam de Spiriiu sancio est, divinisque carnis suw preces et supplicationes ad eum, qui pote-
editus promissis , et juxta 9S2 Scripturam gratia rat ipsum satvum facere a morte, cum clamore valido
illi dala est. Nestorius ait: Vidi Spiritum descen- et lacrymis offerens, et exauditus esl pro sua reveten-
dentem, quasi columbam, et manentem super eum, tia, etc Quis igitur ille est, qui laboribus virtutis
nec non ascensionis vim illi impertientem : quando- perfectus cst, et non natura perfectus existit? Quis
quidem pracipiens aposlolis , quos elegerat, per Hle, qui didicit obedienliam, et hanc ante experi-
Spiritura sanctum assuraptus cst. Ilic igilur illeest.
est, mentum ignorans? Quis cum reverentia vixit, et
qui hanc tantam gloriam Christo impertitus > ctun voce valida et lacrymis supplicationes obtulit,
Toin. IV Concil. col. 1007 et 10. et salvare se non valuit, sed eum, qui poterat ipsum
c
VII. Argumentum ex progressu successivo. — De- salvum facere rogavit, et raortis liberationem popo-
mum el quasi per progressus ad dignitatem Filii scit? Non Deus Verbum sed quod ex semine
evectum horninem a Verbo assumplum Theodorus, David assumptum est. > Tom. V Conc col. 126.
cjusque discipulus Nestorius constanler docuere. Proclus quoque episcopus Cyzizenus in Homilia sua
Et Theodorus quidem Hbro tertio conlra Apollina- sequentem sententiam Nestorianis opponit num. 4 :
riura, cujus fragraentum refertur in Constituto Yi- Neque Christus per succedentia virtutum incrementa
gilii de tribus Capitulis : « Sic igitur, ait, et hic sa- factus est Deus, absit. > Tom. IV Conc col. 582.
piciuissimum omnium habere nos doces Christi Ex quibus patet communem haereticorum illorum
sensum, ut sanctum Spiritum habentem illum, qui opinionem fuisse hominem a Verbo assumptum suc-
sensui aliquain virtutero adimplebat, prudentiam cessive ad dignitatem Filii pervenisse, aut in illa
ejus proestans ad omnia, quae agenda erant, sicut et quasi progrediendo crevisse. Quin et ex epistola
in praccdentibus demonslravimus, quod ab ipso qui- altera Cyrilli ad Nestorium non obscure colligitur,
dem in ereiuum ad cerlamina, quae contra diabolum quosdam in ea etiam fuisse sentenlia, humanam na-
erant, ducebalur; unctionem autem illius, et scien- turam non a prirao conceptionis instanti Verbo fuis-
tiam, el viin eorura, qu;e agenda erant, accipieuat; se unitam, sed hanc unionem merilis primum suis
et illius particeps factus, non sohim miracula facie- poslmoduin acquisivissc « Non enira, ait Cyrillus,
bal, sed etiam quomodo uti oportebat miraculis scic- primo vulgaris quispiain homo ex Virgine ortus est,
bat subtililer, ut notam quiilem faceret gentibus in quem Dei Yerlium deinde sese dimiserit. > Tom.
pietatem, paleretur autem laboranlium infirmitales, IV Conc col. 890. Quem errorem etiam referre vi-
et sic ad effeclum suam voliratatem duceret, et ju- I > dentur verba Theodori supra num. 5 ex Ubro ad
stificabatur inde, et immaculatus ostendebatur, sive Baptizandos citata , Hcet is aliis in locis contrarium
reparatione pejorum sive custodia meliorum, sive doceat. Jam lioe fuere rationes, ex quibus Theodo-
etiam paulatim ad meliora profeclibus. > Et apud rus, Neslorius, aliique eorum commilitones homi-
Leontium Bysant. loc cit. fol. 701, ex libro sepli- nem assumptum non nisi inter filios adoplivos com-
mo contra Incarnationem : « Jesns autem proficiebat pulabant, ullerius inferentes, Virginem, quae eum
wtate et sapientia, et gratia apud Deum et homines. genuerat, avSpomorozov duntaxat dicendam esse.
jEtate quidera proficit, processu temporum: sapien- VIII. Christus, ut homo Deus nuncupalivus. —
tia vero , secundum progressuro temporum intelli- Quemadmodum vero Chiistum, quatenus horao est,
gcntiam acquirens; gratia autem suscipicns virlu- Filium Dei adoplivum, non naturalem aut proprium
tcm, et intelligentife, et cognitioni consentaneam, esse propugnabant, ita eumdem quoque quoad hu-
deinceps gratia, quae illi erat apud Deum, accessio- manitatem non nisi denominatione extrinseca Deum
nem et incrementura accipiebat. Et in his omnibtis credi debere pertinaciter statuebant. Plura in hanc
proficiebat apud Deum et homines. Homines quidem rem denuo exstant Ulorum testimonia, quorum ali-
progressum videbanl, Deus vero non videbat solum, qua tantum hic recitasse sufliciet. Theodori verba
sed testimonio approbabat, et in iis , quae fiebant, et VigUiipapae de iis judicium jam § I, num. 21, me-
cooperabatur; illud igitur est etiam manifeslum, moravimus, nec iis alia hic addere placet, nisi quae
quod tanto perfectius et majore facilitate virtutem in ejus symbolo Act. iv conc. v relato leguntur. Lbi:
cxsequebatur, quam reliqui homines exsequi pole- < Neque duos dicimus iilios, neque duos dominos,
509 ENHUEBERDISSERT. DE HJERESI ELIPANDIET FELICIS. 370
quoniara unus filius secundum subslantiam Deus,A ter dictum est: Ewc dicit Dominus Christo meo Cy-
Verbum, unigenitus Filius Patris , cui iste conjun- ro; Et Bahyloniossanctos : Egoenim, ait, prmcipiam
clus et particeps communionem habct Filii nomine eis : sanctificati enim stint: et ego ducam eos; ita
efhonoris ; et Dorainus secundumsubstanliam Deus quoque Christum Dorainum, et Deum, el Filium, et
Verbum cui conjunctns iste communionem habet sanctum,etChristuinappellamus. » Quatern. 27, tom.
honoris. Et ideo nec duos dicimus filios, nec duos IVConc col. 1199. Cyrillus in explanatione anathe-
dominos : quoniam certo constituto secundum na- matismi 5 quo Christum non hominem Deiferum, sed
turam Domino et Filio, inseparabilem habens ad verum Deum esse.slatuerat, ita scrihit: « Aflirmant
eum conjunctionem, qui pro nostra assumptus est autem (Nestoriani) unigenitum Dei Verbum in ho-
salute, cura illo honorem et nominationem filii et mine ex sancta Virgine nato perinde ac in uno ali-
domini habet, etc. > En juxla Theodorum homo quo ex sanctis inhabitasse, ita ut jam non oporteat
963 assumptus propter unionem ad Verburo cuin confiteri quod unus sil Christus, et Filius, et Domi-
eo «honorem et nominationem filii et domini ha- nus, et adorandus; sed tahquaro homo per se et
bet. > seu , quod idem sonat, Christus , qua homo, separatim intellectus, ob solam copulationem in
sola denominatione, non in rei veritate Deus ac Do- unione dignitalis honoratus, simul adoretur et con-
minus dici potest. Unde et Leontius Bysantinus lib. glorificelur. Habitat quidem in nohis omnium Deus
III contra Neslorianos et Eutychianos in Theodo- per Spiritum sanctum, etc > Deinde adducit lextus
rum his verbis invebitur : «Non enim Deo homini quostlamScripiura, quibus abusi fuere Nestoriani,
facto doces, sed homini appellatione Dei honorato et hos inler eiiam sequentem ex Evangelio sancti
cultum in aeternum adhibere.» Tom. IX Bibl. PP. B ] Joan. x, 54, ponit, dicens : « Et ipse Cbristus
fol. 697. Eamdem sententiam sibi propriam fecerat de sanctis suis prophetis , sive de sanctis, qui ante-
Nestorius, dicens: « Sic et illum , qui secundura cesserant, ait: Si itlos dixit deos, ad quos sermo
carnem est Christus, quod Dei verbo conjunctus sit, Dei fuclus est, qtiem Pater sanclificavit, et misit in
Deum norainamus, hominem fuisse, qui apparebat, mundum, vos dicttis : Quia blasphemas; quia dixit:
non ignari. Paulum utrumque pradicantem audi : Filius Dei sum. Sed non ita Deus in Christo habitat,
Ex Judwis, inquit, est Chrislus secundum carnem, sicut in nobis. Erat enim nalura Deus, nobis similis
qui est Deus super omnia. Primo hominem esse faie- factus, unusque acsolusFilius,eiiamcumcaro factus
tur; mox ob eam quam cum Deo sortitus cst socie- est. » Toro. V Concil. col. 11. In his ergo simili-
tatem, hominem illum Deum appellat, ne quis vide- busque verbis prasidium suum posuerunt Nestoriani,
licet Christianos hominem colere suspicetur. > Tom. ul honiinera assumptum non nisi nominelenus Deum
IV Concil. col. 1199, ex quaternione 15 in dogmate. esse probarent, quem Synusiastae ejusdem cum Ver-
El ilerum quaternione 16, ubi de Chrislo loquitur : bo natura post unionem factum esse afflrmaverant.
« Non per se et secundura se Deus est, quod in utero Nempe cum Ariani, ut jam § I notavimus ipsum
formaluro est; nou per se et secundum se Deus est, Verbum Patris sola denominalione Deum esse sta-
quod Spiritus sancli opera formalum est; non per tuerent, Synusiastaevero naluram seu carnem quo-
se et secundum se Deus est, quod in monumento que humanam Verbo consubstanlialem dicerent,
conditum est : sic enim hominum morluorumque Nestoriani media via, ut ipsi quidem putabant, in-
manifcsti cultores essemus. At vero, quia Deus in cessuri , veritatem divinaenatura Chrislo, in quan-
homine assurapto exislit, assumptus ut assumenti ,„, tum est filius ab aeterno Patre genitus, dignilatcm
conjunctus propter assumentem Deus appellatur. » *- - vero exlernam divini nominis, quatenus homo, et
Ibid..coi. 1205. Cyrillus quoque hunc Nestorii erro- ejusdcra nobiscum natura est, ascripserunt.
rem in suo commonitorio refert, dicens : « Non X. Argnmentum Nestorianorum ex eo quod Ver-
ergo faletur (Nestorius) ipsum (hominera scilicet as- bnm in— nobis habitasse, aut Deusin Chtitto fuisse di-
sumplum) esse verum Deum, sed ita fuisse appella- catut. Fuere tamen et alii lextus, quibus adhuc
lum ex benevola Dei voluntate; el quamvis Dominus innitebantur, et hos inter fere pracipui sunt ii, qui-
vocatus sit, ita rursus vult esse Dominum , ut cui bus Deus, seu Yerbum in homine assumpto habitasse
Deus Verbum gratia ita concessit vocari. > Tom. IV dicitur. Unde frequentissime provocaht ad verba
Conc. col. 550. evangelistae: Et Verbumcaro factum est, et habita-
IX. Rationes quibus Nestoriani pro denominatione vit in nobis. Ad verba Pauli : In ipso inhabitat omnis
Dei extrinseca usi fuere. Ex locis Scripturw, quibus ptenitudo divinitutis corporaliter (Coloss. n, 9). Deus
hominesdii vocantur. — Porro istam quoque de Deo erat in Christo mundum reconciliant sibi. (II Cor.
nuncupativo sententiam variis denuo rationibus tum v, 19). Unde etiam familiaris est ipsis locutio, hu-
ex Scriptura , tum aliunde petilis stabilire conati manitatem Christi esse templum a Verbo inhabita-
sunt ilUus patroni. Et fiindamenlum sat firmum tum; Christum esse hominem Deiferum, hominem
eruere sibi videbantur ex iis Scriptura locis, in Dominicum, proinde non natura, non veritate, sed
quibus Dei nomen etiam hominibus , sola nimirum sola denominatione Deum. Auclor libri X«T«XWOU-
appellalione extrinseca tribuituf, inde concluden- ati.ax«; loco saepe citato ait: « Dico autem Dei Ver-
tes Chrislum, quatenus hominem, eodem modo hu- bum habitasse in eo, qui ex David semine compro-
jus denominationis participem esse, ut pote qtti se- D ) batur.» Et iterum : « Sufficiat corpori, quod ex no-
cundum naturam humanam diversissiraus a Verbo bis est, secundura gratiam filialio, gloria et immor-
divino, et e contra ejusdem cum caeteris hominibus talitas, quia templum Dei Verbi factum est. » Et :
conditionis censeri deberet. Hac certe arguendi ra- « Ex Patre quidem natura genitum esl Yerbiim ; tem-
tione usus esse videtur Theodorus in Commentario phim vero, quod ex Maria natura est, ex ipso ulero
in Evangelium sancli Lucae, dum ait: « Hoc enim, sibi fabricavit. » Theodorus libro tertio contra Apol-
quod, hic est Filius meus dilectus, in quo mihicom- linarium his istum hajreticum alloquitur : « Quomo-
placuit, in haptismate adoptionem demonstrat se- do igitur lu, cui super omnes maxime decet mentium
cundum comparationem judaicaeadoplionis, quia et rcgtraen, illum, qui ex Virgine964natlls est.Deum
ad illos dictuin erat: Ego dixi, dii estis , et filii ex- esse,etex Deoconsubstantialem Patri existimari di-
celsi omnes, etc » Nestorius Christum hominera ea- cis, nisi forte sancto Spifitui imputare illiuscreatio-
dem ratione Deum esse dictum affirmat, qua Moyses nem ribsjnbes? Sed quis est Deusex Deo, et consub-
Deus Pharaonis appellatus est. « Verum, ut rerum stantialis Patri? Is idem, qui ex Virgine natus erat,
omnium opificem, ait, Deum appellamus; et Moysen o mirandum! et qui per Spiritum sanctum secun-
mrsum Deum, ait enim : Conslitui te DeumPharao- dum divinas Scripturas plasmalus est, et confictio-
nis: et Israel Filium Dei: Nam fiiius, inquit, meus nem in muliebri accepit ventre? Inerat forsitan, qtiia
primogenitus Israel est; et sicut Saul appellatur mox quam plasmattis est, et ut templum Dei esset,
Christus : Non enim, inquit, injiciam manutn tneam accepit: non tamen existimandum nobis est Deum
in eum, quia Christus Domini est; et de Cyro simili- de Virgine natum esse; nisi forle idem existiman-
571 B. F. ALfclNI SEU ALCUINI OPERUM PARS m. 87«
dura nobis est, et quod natum est, et quod est in na- A coricepit: « Si quis dieere audet, Christum hominem
to templp» et qui in, teraplo est Deus Veiiium. > Deiferum , ac non potius verum Deura esse, ut pote
Tom. IXGonc col. 203, num 1. Nestoriusih altera uiiicum ac nattiralera Filium, quatenus nimirum
ad Cyrillum epistola, num. _, Iaudat hunc sanctiim Verbum caro factum'cafni et sanguirii perinde ac nos
doctorem, qupd confusionem naturarum in Chrislo commuhicavit, anathema sit. > Theodoretus vero in
admodura sollieite cavisset; dein pergit : « Qucni reprehehsione hujiis anathentatismi ait : «Igitur
antea neque paiibilem , neque secundae generationis coromunicatibnis nOmirieutentes , sieul unum qui-
capacem, pradicaveras, hunc ipsuro rursiim patibi- i'eni Filiuro adoramtis, et eum qui assumpsit, et id
lem, nuperqiie, nescio quomodo, produclum asseve- quod assumpturo est: natnraruni autera differentiam
ras : quasi vero, quae in Verbufti naturaliter conve- agnoscimus, et Deiferum hominem, sicut a rnultis
niunt, ea templi conjunclione abolila sinl: autparvi sanctis Patribus dicttis esl, non devitamus
apud bomines fieri debeat, templura illud nullo un- Vocamns aulem Deifernm horiJinem, non quod par-
quam peccato contaminalum, et a divina natura ticularein qiiamdam divinam gratiam acceperit,
inseparabile, peccatorum nostrorum causa et natum sed quod omnem unitam habeat Filii Deitalem. >
et mortuuin esse : autdenique Domino judteos ejus- Tom. V Conc col. 111. Ad quae verba dein re-
modi oratione compeHanli : Solvile lemplum hoc, et spondet CyriHus : « Dicimus eniiri nos nori debere
in tribus diebus excitabo illud: fidem haberc non ab aliquo Deiferuro hominem nominari Christum,
oporteat. Ecce.non dicil, Solvile divinilalem meam; utnon sicut unus sariclornra inleltigatur, sed magis
scd, solvitetemplum hpc. » Tom. IV Concil. col.895. Deum veruin illud Verlium Dei, quod faclum est ho-
TheoHoreius in rcpreiiensione anathematisrai prinii jj mo, et incarnatum est. » Et posi afiqua : «Quare
sancli Cyrilli his animum suum declaral: «Igitur igiltir rion cessat, rcciaro miiiimeque perversam
non est factttm caro Deus Verbura , sed carnem vi- fidei rationero conturbare? Aliquando eriim ununi
ventem et ratione praditam assuinpsit; non ipse dicit Chrislum et Filium et Dominura, eumdera
natiiraliler e Yirgine natus sed templum sibi in Deitm simul et hominem; aliquando vero propheta-
utcro virginali formans, erat cum formato et nato. > rum mensuram ei donans, Deiferum homineni ap-
Et post pauca: «Quia vero noiierat nuda (forraaser- pellal; ignorans fortassis quod illura i.obis oequalenj
vi) a forma Dei, sed teniplum erat inhahiianlis faciat; siquidem non est vere Deus, sed templum
Dei Verbi sccundum Pauli vocem: ln ipso enitn , in- potius; u; pote in quo habilet Deus Verbum, sicut et
quit, complacuit omnem pienitndinem divinitatis in- in nobis. » Ibidem.
habitare corporaliler; non bominis genilricem , sed XI. Argumentum Nestoriunorum ex pdntificio mu-
Dei genilricera Virginem appellamus; illam quidero nere et oratigne Chrini. — Tertium argumenlum sibi
figinento, et formationi, et conceplui, hanc autcm forinaveranf Nestoriani ex dignitate sacerdotali,
unitioni iroponentes appellationem. » Tom. V Conc quam Cbrislo ubique tfibuit Scripiura; et ex ora-
col. 87. Verbis quoque illis AposloH : Deus erat in tione, quam ad Patrem fudisse rion uno in loco dici-
Chrislo tnundum teconcilittns sibi, abusos esse Ne- tur. Neutram quippe horum vero Deo, sed homini
storianos, ut hominem assumptiim sola denomina- tantum, qui ad moiiiim cocterorum, licet ex singnlari
tione extrinseca Deum esse probarent, ex oratiorie privilegio Deus appcllatiis esset, convenire exislima-
allera sancti CyrilH de recta fide religiosissimis re- bant. Nestorius id apertissimis verbis docet, dura
ginis inscripta manifeste apparet. lta enim hoc loco «( ait: « Cum igitiir unus hic nobis pontifex sit, com-
discurrit sanctus doctor: « Sed et ipsura quoque paticns , nobis cognatus, et stabilis , nolite a fide,
Hiorlalium genus secundum se alioqui infrene, ct ad qu« in ipsum est, recedere. Ipse eniro promissae no-
rebelHonem propensum divinitatis sceptris per illum bis bencictionis ex seiiiine Abrahae missus est, tan-
sibi submiltit: quandoquidero , ut sapieiilissimus quam pro se et cognato sibi genere sacrificium offe-
Paulus admonet, Deus erat in Christo mundum re- rens. Sed adverle, cuin omnero pontificem sacrificio
concilians sibi. Ilic autero nequaquara asserimus, id egere fateatur, Christumque veliiti, qui illiiis non in-
quod rudiores quidam faciunt, alium ab eo, quera diguerit, excipiai; hic tam pro se, quam pro cogna-
sacra Virgo in hicem edidit, Christura in horaine to siii geiiere sacrificiuiri obtulisse aflirmat. > Qua-
habitasse, mundumque sibi reconciliasse. » Tom. tern. 17tom. IV Conccol. 1206. Yide eliam quae su-
IV Conc col. 866. Cum verohominem assuiupium pra niim. 7 ex quaternione 6 Nestoriiaddiiximus. Re-
Verbidivini lemplum esse constanter assererent Ne- fert quoque Cyrillus lib. ni 965 contra Neslorium
storiani, frequentissime adhibebant sequentes lo- h;cc ejiis verba : « Cum eniin audiunt noroen apo-
quendi formulas, Christum scilicet esse Dei domesti- stoli, ipsum Deum Vcrbum intelligunt apostplum.
eum, hominem Dominicum, aut Deiferum, cujus rei Pontificis appellationem cum legunt, (Hvinitalem
unum vel alterum testimonium adhuc adducere ex- pontilicera sibi fingttnt, nova demenfia! specie. Quis
pediet. Theodorus in interprelatione Evangelii se- enim aposloli munus, cum didicerit, non iflico indi-
cundum Joannem libro primo in illa verba : Rabbi, cari homiiicm intcliigal? Quis pontHicis appeUatio-
tu es filius Dei, lu es Rex Israel, ait: Hoc est: Tu es nem audiens, divinitatis esscntiam ipsurn ponlificem
ille, qui de longe pradicatus est Chrislns : hoc enira n existimet? Nam si pontifex est ipsa divinitas, quis-
scilicet de Christo sperabat, sicut dojnestico con- " nain ille est qui pontificatus munere colitur ? Si
stituto prater omnes Deo. > Tom. IX Conc. col. Deus est qui olfert, nullus est cui offeftur : quid
217, num. 33. Et numero statim sequenti: « Certus enim divinitate dignum sit, ut illa tanquam inferior
quidem et ipse erat, Filium Dei non secundum deita- majori offciat?» Tom. VI Operum sancti Cyrilli fol.
tis dicens nativitatem, sed secundum qtiod domesti- 64, Edit. Paris. 1658. Unde et Cyrillus erroneis
eus Deo erat: per quod filii Dei, qui per viiiutem hisce assertionibus suum anatheraafisroum 10 oppo-
domestici Deo constituli hoinines, interim vocaban- suit, dicens : « Confessionis noslrae pontificem et
tur. > En Dcum.FHiumque Dei vocat hoc loco Theo- apostolum factum esse Christum, Sci iptura divina
dorus Christum hominem , eo quod per assumptio- docet : obtulisse quoque semetipsum pro nobis Deo
nem domesticus Deo factus esset; sed eo lanium et Palri in odorem suavitatis. Si quis ergo dixerit,
modo, quo alii homines, per virtutem Deo doroesti- ponlificem et apostolum nosirum non esse ipsuin Dei
ci, Hsdem lilulis honorantur. Nestorium ejusque Vcrbuin, posleaquam caro et bomo nobis siniUis fa-
assecias Christum dixisse hominem Ddferum testis ctum esl.; sed hominem illum, qui ex muliere naius
est sanctus Cyrillus, in epistola de Excommunicatio- est, quasi alierum quempiam ab ipso diversuin: aut
ne ad Nestorium num. 4 scribens : « Sed neque Dei si quis illum pro seipso quoque , et non polius pro
Verbum in sacrae Virginis filio veluti in communi nobis solis sacrifieram obtulisse dixeril (neque enim
quodam homine inhabitasse dicimus, ne Christus oblatione egebat, quj pecc^ttim non novit) aiiathema
Deifer homo intellieatnr. > Tom.1V Conc. col. 1074. sil, > Et in declaratione hujus anathematismi ait:
Unde et suum anathematismum quintum his verbis « At nescio quomodo qui secus sentiunt, rion ipsum
373 ENHHEBERDlSSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 574
Dei Verbum hominem factum exslitisse et apostolum A cnnjuncta est naturae. Quare et ipse qiioque Christus
et pbntificem confessioiiis nostroc, sed quasi diver- Davidis Doiiiimim et Filium se nominat : Quid, in-
sum quempiam ab ipso horoiiiem seorsum e sancta quit, vob't videlur de Christo? cujtts fitins est ? dicunt
Virgihe riattim, et apostolum ac ponlificeni voca- ei: Davld. ResponditJesus, et ait illis : Quomodoergo
tum fttisse contendunt , et proficiendo ad hoc eve- David in spiritu vocat eum dominum, dicens : Dixit
ctura csse; nec pro riobis solis semetipsum Deo et Daminns domino meo, tede a dextrit meis. Est enim
Patri sacrificium obtulisse, sed ctiam pro seipso : id plane filius Davitl secundum carnem; secundum di-
quod a recta incufpataque fide omnino est alienuni; viniiatem vero cjusdein dominus est. Rectum proinde
pcccatum eniin non fecerat: » Tom. V Conc col. evangelicocquetraditioni consentaneum est,utChrisli
18. Theodoretus vero in reprebciisione ad eumdem corpus divinitatis lemplum esseccnfiteamur, illudque
anathematismum scribit: «Non in carnis naluram nexu usque adeo subHini, divinoque el admirabili ipsi
versa est inconvertibilis nalura; sed humanam stis- coidunctuin, uldicamus, divinam naturam ea sibi
cepit naturam, et hanc super communes pontificcs vindicare, qux»corporis alioqui sunt propria. Verum
conslituit, ut bealus Paulus docet, dicens : Omnis propter hatic appropriationem divino Yerbo ascri-
enim pontifex ex hominibusassumptus, etc » et reci- bere nativitaieni, passionem , mortem ca?terasque
tatis per extensum verbis Apostoli cx cap. 5 Epist. carnis proprielates, id detnum, mi frater, mentis est,
ad Hebr. ita pengit. « Quis igilur ille est, etc » Vid. aul cthnicorum inore vere errantis, aut certe insani
gupra num. 7. Apollinarii, et Arii aliorumque h;ereticoruiu morbo
XII. Argumentum Nestorianorum ex eo quod Dcus aut etiam alio graviori laborantis, etc » Tom. IV
verus pati nequeal. — Demum et idcirco negabant B Conc col. 895 el 98. Et ali: i, quaternione scilicet 16
Christum quatenus homo est, vertim esse Deum, **ait . « El omnino, si totum Novuro Testamentum
quod admissa hac assertione Deo seu Verbo mors, simul accuratc scrutatus fueris, nusquam in eo mor-
passio, aliaque ascribcnda forent, quaotamen solt na- tem Deo ascriptam comperies; sed vel Christo, aut
turae humanoeconvenirent. Unde communis fuit eo- Doiniiio, aut Filio. Haeautem voces Christns et Fi-
rum sententia, non Yerbum islui, sed sobira hominem lius el Dominus, cum Unigcnito in scripturis tribuun-
assumptum passionem mortis in se sustinuisse, nec tur, iiaturarum duarum indices existunt : et ali-
iillurn iii Scriplura occurrere locum, in quo Deus ipse quando quidem divinitatem, nonnunquani vero hu-
mortuus, aut pro nobis iraditus aflirmaretur. Auctor manilatem, interdum autein utranique simtil expri-
liiiri X«T«; uvouo-tKo-T«fconstantcradversariis suis in- inuiit. Exempli causa, quaiido Apostolus Paulus per
culcahat, passionero non Vert.o, sed soli carni, soli epistolam ita procdicat : Cum inimici estemut, recon-
homini assumplo tribuendam esse; curaque isli obji- ciliati tumut Dco per morlem Fili ejus; 966 ^1'"'
cerent prodigia in morle Salvatoris facta , qttaecerte humanilatem clare indicat. At vero cuni ideni rursuni
non evenissent, si purus homo, et non ipsum Patris ad Hebraos scribens ail: Deus nobis locutusett in Fi-
Verbum fuisset passum, ita hanc objectioiiem diluit: lio,per quem fecit et twcula: dhinitatero Filii indicat.
« Sed si caro erat, inquit, crucifixa, quomodo sol Neque cnim caro sacculacondidit, ut quae multa post
radios averlit, et tenebrac occupaverunt lerrain cm- soeculaformata sit. Et infra : Neque deilas Jacobum
nem, et terra motus erant, et pelra dirumpeban- fratrem habiiit, neque Dei Verbi roortem annuntia-
tur, el mortui surrexerunt? Quid igitur dicunt et de mus, dmn (orpore et sanguine dorainico reflcimur. >
tehebris in ^Egypto factis in temporibus Moysis non Tom. IV Conc col. 1206. Hinc etiam negubant
per tres horas, sed per tres tlies? Qttid auteni proptcr C proprium Dei Filium pro nobis esse traditura aut
aiia per Moysen facta miracula, et quac per Jesura passum, id quod sanctus Cyrillus in ipsis reprehendft
Nave, qui solem stare fecit? qui sol et in lemporibus iibro de fidc ad Reginas scribens : « Si Deus Pater
Ezechiae regiset contra naturam retroversus est? et proprium Filiitin, illum ipstiui niroirum, qui ex illius
de Elisaei reliquiis t quoe morluum suscitarunl? Si substantia ortus est, pro nobis donavit; ergo corpus
enim Yerbum Deum passuni deroonstrant, quae in quod morlem sustinuit proprium illius erat, qui se-
cruce facta sunt, et propler hominem non concedunt cundum carnem passus est. (Nam secundum divini-
hoecfacla esse; nonne quacin lemporibus Moysispro- tatis rationem pati non poterat.) Ita eiim, qui se-
pter genus Abraham erant, et qnoe in temporibus cundum se pati nequit, dispensatorie inortem per-
Jesu Nave, et quoe in Ezechiae regis? Quod si illa pessus est. Pioinde qfli imuiii in duos dispertiunt,
propter Judaeorum populum mir.ahilil.er facta stint; aj:erte impietatis crimine sese constringunt: quando-
quomodonon magis, quacin cruce facta sunt, propter quiiiem si est homo per se et secunduni se divisim,
Dei Verbi tcmplum ? » Apud Garnerium loc. cit. et non ipsummet Dei Verbum carne indutum, Pater
Theodorus libr. ad Baptizandos passionem soli ho- proprium pro nobis Filium ded.isse non invenilur. >
roini assumpto tribuit, dicens : « Ut niullam quidem Tom. IV Conc col. 770. Quem insuper errorem ana-
ejus (homiuis scilicot assnmpti) facerct diligentiam, theniatismo duoieciuio his inseqtiitur : « Si quis non
omnia autem illius propria facerct, el tolcraret, per conlitetur Dei Verbuni carne passum et crucilixum
onines eo duclo passiones, per quas euin secuiidtim esse, mortemque carne gustasse; nec non prinoge-
suain virtutem perfectum fecit, nec a mortuis secun- nitum ex raorltiis factum esse, qtialenus nimirum ut
dhm suaenaturae legein recedens, sed sua prasenlia -. Deus viia et vivificans est, anaihema sit. > Quibus
et operatione et gralia liberans quidem cum a niorte, ita erronee respondit Theodoreius : « Passiones sunt
et nialis, quoeinde sunt; resuscitans antcm eu.ro de proprioepassibilis : impassibilis enim altior est, quara
mortuis et ad nieliorem fiiiem perducens. » Tom. IX ut pali possit : quare passa est forma servi : adhoe-
Conc. col. 217, num. 37. El apertius numero imme- rente scilicet forma Dei, et p;;rniitlcnte pati propter
diale sequenti : « Deinie ostendens, cujus gratia saltitem.passionibus partam, propter uniotiero autem
passusesl, dimiiiutionem inferl, quatenus circa Deum vindicaiite sibi passiones. lgilur non est Christus, qui
pro omiiibus gustarel mortem : quia divina natura passus est, sed homo ex nobis a verbo assumptus. >
ita volenle, scparata illa, ipse per se pro omnium Tom. VConc. col. 158.
utilitate gustavit mortem; et ostcndens quod deiias XIII. Christus, qua homo, in sensu perverso Dei
scparata quidem era.t ab illo, qui passus est, secun- servus secundum Nestorianos. — Cum vero, ut ex
dum raorlis experiinentum, quia nec possibile erat hucusque dictis liquel, Christum, ul hominera, sola
illam moriis experimentura accipere; non tamcn adoptione filiuro, sola denominalioneDeumesse dixe-
illi, qui passus est, abfuerat secundum diligemiam.» rint Nisloriani, mirum non est ipsos eliam scrvilu-
Nestorius in altera ad Cyrillum cpistola num. 3 htitic tem per Scripturas Filio divino saepealtributam soli
in modum disserit: < Sunt ali.c innumera senten- rursum natura bumanaefecisse propriam, Christum-
tiae, quaedivinilatem neque nnper natam, neque cor- que, in quantum homo est, servum vocasse. Non
poreae perpessionis capacem esse, morlalium generi obscure id colligi yidelur ex iis, quoeNestorius in
teslatum faciunt; sed ipsam carnem, quae divinae verba Pauli ad Philippenses n, 3. Hoc sapite in
375 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 376
vobit, elc scripsit: « Non dixit : Hoc sapite in vo- A t lubentius adoptarunt, quo securius fortiusque Appofli-
bis, qtiod et in Yerbo Deo, quod cum in forma Dei narlstarum impetus illis reprimi sibi visi sunt. Licet
csset, servilem formam accepit : sed voce Chrisli, enim jam antecedenter in pugna adversus Arianos ad
tanquam utriusqne naliira notionem complectente similes inter divinam humanamque dislincliones qui-
accepta, sine periculo ilhiin el scrvi forinam sum- dam delapsi essent, proximius tamen tum erat contra
psisse asseverat, et Deum nominat, dictorum vim in Synusiastas in sinu Apollinaris natos ceriamen; et
nalurarum dualitatem inoffense partiens. > Confirma- cum isti carnem Verbo consubstantialem esse vcl-
tur id ex analhematismo 6 sancti Cyrilli, qui ila so- lent, naturarum inde confusionem induccntes, omni
nal : « Si qtiis Dei Patris Yerbum Chrisli Deum vel argumentorum vi illarum differentia etiam post unio-
Dominum esse dixerit, et non potius Deum simul et nem propugnanda erat. Et fuit is etiam pracipuus
hominem eumdem confessus fucrit, quatenus Ver- scriptorum, quos 967 ln decursu hujus paragraphi
bum carofactum est, secundum Scripturas, anathema e coetu Nestorianorum citavimus, scopus, quamvis
sit. > Verbum igitnr Patris Dominum assumpti bo- jncaute jaculando ultra eum progressi sint. Auctor
minis, hunc vero illius servum esse dicebant Neslo- libri contra Synusiastas id satis aperte innuit, dum
riani, cujus formam sibi Filius cclernus univit, et loco saepiuscitato ail: « Si quis velit abusive Filium
unicndo, seu in Hla forma habitando, ut ipsi quidera Dei Deum Verbum filium David nominare propler
existimabant, semelipsum exinanivit, uti denuo re- Dei Yerbi templum, quod ex Davitl est, nominet; ct
fert sanctusCyrillus in epistola ad iVlonachosjEgypti, illum, qui est ex semrae David , Filium Dei gratia,
num. 14 tom.IV Conc,col. 602, inquiens :« Respon- non natura appellet, nalurales patres non ignorans,
deat illum, qui natura ac vere Filius est, et liber, et p,
] neque ordinem subverlens, neque eum, qui mcorpo-
Patris Verbum erat, el in Genitoris forma existebat, ralis esl, etiam corpus dicens, et anle saeculaex Dco
ac ei oequaliscrat, in homine, qucm mulier in lucem el ex David. Corpus non est incorporale; quod est
edidit, inhabitasse; atque huc tendere, quidquid de deorsum, non est de sursum; quod est ante saccula,
exinanitioue, vel humiliatione, vel servilis formaeas- non est ex semine David;,quod passum est, non est
sumpiioue usquam traditur. Sed heus tu, quisquis es, irapassibile; nec enim ista ad eumdem intellectum
eamne tute solam divini Verbi in homine inhabitatio- obvertuntur; quae sunt corporis, non sunt Dei Verbi,
nem ad staluendam illam exinanitioncm sat esse et quae sunt Dei Verbi, non habet corpus. Naturas
existimas? nihilque inesse periculi arbitraris, si una confiteamur, et dispensationes non abnegemus. » Vi-
hac ralione Verbum servilem formam suscepisse, ta- des quomodo hoc loco auctor iste filium ex Maria ge-
lemque humiliationis modum pertulissc staluatur? > nitum gratia tantum Dei Filium esse statuat, et qui-
Et ntiui. 13 ejusdcm epistolae narrat fuisse quosdam dem ex ea ratione, quod.quae sunt Vcrbi, non debeant
inter Nestorii asseclas, qui hanc exinanitionem aut attribui corpori, nec vicissim proprietates corporis
servilis formacassumptionem non ipsi Verbo, sed soli Verbo ascribi; quo sane nihil aliud inlendit, nisi er-
homini, quein Verbum sibi unierat, ascriberent; ex rorem adversariorum suorura refutare, qui corpus
quo colligitur illos equidera in exponendis Pauli Christi Yerbo consubstantiale dixerant, ulriusque
verbis pro more haerclicorum non nihil ab invicem proin naluras in liiiam confundentes. Unde et in-
recessisse; in hoc tamen maxime fuisse concordes, quit : « Naturas confitcamur, et dispensaliones non
quod Christum, ut hominem, verum Patris, quin et abnegcmus. » Eamdem naturarum confusionem ad-
ipsius Verbi assumploris servum fuisse arbitraren- ' versariis suisexprobratTheodorus libroquarto contra
tur. Audiamus desuper adhuc Theodoretum, qui in C Apollinarium ita disserens : « Veslras igitur ieges
reprehensione anathematismi modo primum citati ita sequentes, et a tua sapienlia constitutam obversio-
raliocinatur : « Beatus quidein Paulus , quod assum- nem, imo magis subversionem suscipienles, age, om-
plum est a Deo Verbo, formain servi appclht : quo- nia simul confundamus, et nulla jam sit discrelio,
niam vero unionem assumplio pracessit, de assum- nec Dei forma?,nec servi formoe, nec Dei templi, nec
ptione autem disserens idem beatus Paulus, formam ejus, qui in templo habitavit, nec ejus, qui solutus
servi appcllavit naturam assuroptam; non ultra lo- est, nec ejus, qui suscilavit, etc. > Tom. IX Conc.
cum habet unione facla servitutis nomen. Nara si col. 206, num. 8. Et apertius adhuc libr. lertio con-
idem Apostolus scribens his qui in illum credide- tra Apollinar. col. 205, num. 1 : « Non tamen exi-
rant, dicebat : Itaqttejam nori est servus, sed Filius : stimanduin nobis est Deum de Virgine natum esse :
et Doroinus discipulis : Jam non dicam vos servos, nisi forte iilem existimandum nobis est, et quod na-
sed amicos; iiiulto magis priraitix nostrae naturoe, tum est, et quod est in nato templo, et qtti in templo
per quem et nos adoptionis donum assecuti sumus, a est Deus Verbuni. > Et paulo inira : « Si igitur cum
servi cognominatione liberatus est. Deum igitur fate- carne eum natum esse dicunt; quod aulem nalum
mur etiam ipsam servi iormam.et credimus Propheloe est, Deus ex Deo et consubslantialis Patri est, ne-
ctiani puerum Emmanuelem appellanti, et natum cesse est, hoc et carnem dicere. > Nestorius cjusque
puerum roagni consilii angelum, ac admirabilera fautores multolies hanc ipsam naturarum confusio-
consiliarium, et Deum fortem, et potestatera haben - nem sancto Cyrillo aliisque catholicis objecerunt,
lem, et principem pacis; patrcmque fuluri saeculi. eo quod isli Verbum ex Maria natuin esse dicerent.
Verumlamen idem Propheta eliam post unionempra- 0] Nestorius quidem in epist. ad Coelestinumpapam,
dicans assumpli naturara, servum appellat eum , qui Toni. IV Conc col. 1022, ait : « Unde et nos non
est ex semine Abrahic, sic dicens : Servus meus es modicam corruptionem orlhodoxiae apud quosdam
tu, Israel, el in le glorificabor(Isaiw XLIX).Et iterum : hic reperientes et ira et lenitate circa aegrosquotidie
Sic inquit Dominus, qui formavit me ex utero servum utimur. Est enim aegritudo non parva, sed affinis
sibi, etc » Fatetur equidem hoc loco Theodoretus, putredini Apollinaris el Arii. Dominicam enim in
horoinem assumptum facta imione servtim dici non homine unionem ad cujusdam contemporationis con-
deberc, cum propter hanc unionem Dei et Filii appel- fusionem coramiscent, adeo ut quidam apud nos.cle-
latiouc honoretur. Allamen si spectetur Christus proc- rici... tanquam haereiici ocgrotent,et aperte blasphe-
cise qua homo, servum eum nihilominus nominan- ment Deum Verbum Patri homousion, tanquam
dum esse, el hujus etiam opinionis fundamentum in originis initium de Christotoco Yirgine sumpsisset,
verbis lsaiac se deprehcndisse cxislimat, niinime pon- et cnm templo suo aedificatusesset, et carni conse-
derans necessario duas in Christo scqui personas, si pultus; carnemque dicunt post resurrectionem non
cidem, ul homini, veram proprieque dictam servitu- miscuisse carneni, sed in naturam transisse deitalis,
tera ascriberet. et, ul in compendio dicam, deitatem Uriigeniti et ad
XIV. Principia ista ideo potissitnum staluebant Ne- originemconjunctaecarnis referunt, etcommorlificant
ttoriani, ut confusionem natururum in Christo evita- carni, carnem vero conjunctam deitati ad deitatem
renl. —Et hoecdemum potiora fuere Nestorianorum transisse blasphemant ipso verbo deUicationis. Quod
principia. haenotabiliores eorum assertiones, quas eo nihil aliud est, nisi utramque corrumperc. > Joannes
377 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS. 378
Anliochenus fide equidem a Nestorio alienus, amicitia A mum primum sancti Cyrilli verba sequentia sua cen-
tamen minus discreta ejusdem personae addictus in sura perstringit : « Certum igitur est ex pradictis,
epislola ad Rufum episcopum ita de Cyrillo scribit : quod Dei forraa non iramutata in servi formam; sed
« Addit praterea (Cyrillus) ex divinitale et humani- manens quod erat, sumpsil servi formam. Si igitur
tate unam factam esse naturam; siquidera illud : non factus est caro Deus Verbum, sed carnem vivam
Verbum caro factum est, ita exponit, quasi divinilas et ralionabilem suscepit, non ipse natura ex Virgine
conversionem aliquam passa et in canieni transmu- natus esl, conceptus est, complasmalus, et forroatus,
tata sit. > Toro. IVConc col. 1414. Ejusdem tenoris et initium inde, ut esset, accipiens, qui ante saecula
sunt, quae Theodoretus iri anathematisrao 2 sancti est, el Deus est, et ad Detim est, et cum Patre est,
Cyrilli reprehendit, prout tom. V Conc. col. 94 vi- et cum Patre cognoscitur.et adoratur : sed cum sibi
deris. templum in virginali utero complasmavit, cura iilo
XV. Singulares distinctiones Neslorianorum inter erat, qui complasmatus, et conceptus, et formalus,
illum et ilium in Christo. — Hanc porro naturarum et natus est. Quapropter et sanctam illam Virginem
differentiam clarius, uti opinabantur, expressuri, se- Dei genitricem appellamus, non quod Deum natura
quentibus ubique loquendi formulis usi fuere.: Itle genuit, sed quod hominem Deo unitum, qui eum
et ille; ille qui assumpsil; ille qui assumptus est, etc complasmavit. » Tom. IX Conc col. 290.
propter quas et sanctus Cyrillus merito eos de divi- XYI. Nettoriani fatentur unam in Christo esse per-
sione personarum reprehendit, dum libro de fide'ad sonam. — En jam totius doctrinae Nestorianae syste-
Theodosium num. 6, ait : « Quandoquidem unum ma, quod Ecclesia riefendi haud posse non una vice
Christum in duos secernunt, et crassa quadam sepa- gjudicavit, quin duplex inde in Christo persona se-
ralione inter hunc etilluminducta utrumque seorsum queretur; quamvis illius patroni unitatem personae
ac quasi per se stare contendunt. » Tom. IV Conc. subinde admiserint, quin et contra divisionem talem
col. 626. Auctor Iibri contra Synusiastas hac argu- protestati sint, id quod nonnullis eorum testimoniis
mentandi ratione antagonistis suis obviavit, loco ci- adhuc comprobandum videtur. Auctor libri contra
tato scribens : « Ad diligens cautumque dogmatum Synusiastas loco socpecitato ait : « Gratia filius, qui
vos examen evehimus. Perfectus ante saecula Filius, ex Maria est, homo; natura autem Deus Verbum :
perfectum eum, qui ex David probatur, assumpsit, quod autem secundum gratiam, non natura; et quod
Filius Dei ftlium David. » Et post pauca : « Dico au- secundum naluram, non gratia : non duo filii, etc. >
tem Dei Yerbum habitasse in eo, qui ex semine Da- Theodorus in symbolo apertius adhuc loquitur di-
vid coraprobatur. » Et rursum : « Si quis velit abu- cens : « Et idco nec duos dicimus filios, nec duos
siveFHium DeiDeum Verbum filiiim David nominare, dominos : quoniam certo constituto secundum natu-
propter Dei Verbi templum, quod ex David est, ram domino et filio inseparabilem habens ad eum
nominet, et illum , qui est ex semine David, Filium conjunctionem, qui pro nostra assumptus esl salute,
Dei gratia, non natura appellet.» En manifestam dis- cum illo honorem et nominalionem filii-et domini
tinciionem inter hunc et illum, inter Filium Dei ct habet, non tanquam nostrum unusquisque per se sub-
filiura David. Theodorus in interpretatione psalmi sistens filius (unde et filii multi secundum beatum di-
octavi ita arguit : « Ideo ergo differentiam quidem cimur Paulum), sed solus pracipuum habens hoc, ut
Dei Verbi et recepti hominis tantam nobis ostendit in conjunctione ad Deum Verbum tam filialionis,
psalmus : divisa vero haecin Novo Testamento inve- quam dominationis particeps sit, amputans omnem
niuntur, Domino quidem in se accipiente primordia (C intellectum dualitalis filiorum et dominorum. > Tom.
psalmi, in quibus factorem eum dicit esse creatura, IX Conc col. 228. Nestorius in altera ad Cyrillum
et elevatam habere super ccelos magnificentiam , et epistola num. 1, his sese explicat : « Quia enim
mirificari in omni terra; Apostolo autem secunda, mortis facturus erat mentionem, ne quis hinc Deum
quoe de homine sunt, qui tantum beneficium meruit, Yerbum patibile esse colligeret, subjungil hoc no-
in Jesu accipiente; quomodo non manifestum, quod men, Christus , quod utramque naturam , patifcilem,
alterum quidem nos divina Scriptura docet evidenter inquam, et impatibilero in unica persona denotat. »
esse Deum Verbum, alterum vero hominem, et mul- Et num. 2 : « In eo autem laudo, quod distinclionem
tam eorum esse nobis ostendit differenliara? Nam iste naturarura, secundum divinitatis ct humanitalis ra-
quidem memorat, ille autem memoriam meretur; et tionem, harumque in una persona conjunctionemprae-
iste quidem visitat, alter autem, cum visitalionem dicas. » Tom. IV Conc. col. 894. Item quaternione
meretur, beatus dicitur ; et iste quidem benelicium 27 : « Ul discatis, inquit, quam eximia exstiterit illa
dando minuit paulo minus ab angelis, ille autem per divinitatis conjunctio, vel cura in infante Dominica
talem minulionem beneficiura accepit; et iste quidem eerneretur caro. Ipse enim et infans erat, et infantis
gloria et honore coronat, altcr autem coronatur, et dominus. Laudastis vocem, verum ne temere ac
pro his beatus dicitur; et iste quidem constituit sine examinatione illi applaudatis. Dixi enim : Idem
ipsum supra omnia opera manuum ejus, et oinnia omnino et infans erat, el infanlis inhabitator. » Ibid.
subjecit sub pedibus ejus, alter autem roeritus est col. 1202. Apud Cyrillum vero ita loquitur : « Ideo
doroinari eis, quorum antea non habebat potesta- volo vos caute firmiterque tenere. Divisio nulla est
tem. > Tom. IX Conc col. 211, num. 19. Nestorius r. i conjunctionis, dignitalis, filiationis : hoc ipsum, quod
quoque his omnino conformia sensit, dum quater- Christus esl, nullam patitur divisionem, sed deitatis
nione 15 jam supra num. 8 citato ait : « Sic etillum, ct hmnanilatis est divisio. Christus, qua Christus,
qui secundum carnem est Christus, quod Dei Yerbo individuus est: neque enim duos Christos habemus,
conjtinctus sit, Deum nominamus, homincm fuisse, neque duos filios; non enim est apud nos primus et
qui apparebat, non ignari. Paulum utrumque praedi- secundus, neque alius et alius, neque rursus alius
cantem audi : Ex Jnamis, inquit, esl Chrisius secun- filius, et alius rursum : sed ipse ille unus est du-
dum carnem, qui ett Deus super omnia. Primo homi plex, non dignitate, sed natura. > Libr. n contra
nem esse faletur; mox ob eam, quani cum Deo sor Nestorium, tom. VI Operum Cyrilli, fol. 44, Theodo-
titus est, societatem 968 hominem illum Deum retus quoque in reprehensione ad anatheraatismum
appellat. » Salis sollicite hic Nestorius distinguit in tertium Cyrilli unam in Christo personam fatetur,
ter Deum Verbum, et illum hominem, quod et facit, dicens : «*Si igitur utraque natura perfectionem ha-
dum alium appellat assumentem, alium assumptum bet, in idem autera convenerunt ambac, forma vide-
gestantem et gestatum. « Propter gestantem, inquit', licet Dei suscipiente for.mam servi, unam quidem
gestatum veneror; propter latentem adoro apparen- personara, et unum Filiura et Christum confitcri pium
tem : inseparabiiis a visibili Deus : atque ideo ejus. est. » Tom. V Conc col. 98. Interim etsi his aliisque
qui non separatur, honorem non separo. > Tom. IV dictis doctrinae catholicas de una in Christo persona
Conc col. 1202, quaternione 16. Insuper et Synodus aslipulari viderenlur; constanter tamen eos Ecclesia
v in Theodoreto ex reprehensione acl anathematis- de errore opposito reos habuit; nec fuit unquara qui
879 B. E. ALRINI SEU ALCUIM OPERUSf PARS HI. 589."
Nestorium ejrisqrie aot aritesignanos, aut sequaces ab A hnmatiitatis, ut sacra eloquia tcstahtuT, ftHus David
hac censara idcirco dcfenderet, qttod quibusdain in est, et Filius Dei. Quod utrumque verum est: q(HS4
.bcis de unitate personae in mysterio Incarnationis tamen non absurde quaerendumest, quorriodohietinf
saria ratione loqui fuerint visi, cnm alibi aul per utrumque conveniat. Neque enim fieri potest,„t
lianc uiiilatem non nisi unitatem aflecttis intelligen- uhns filiiis naturaliler duos patres habere possitr
(lam esse aperte dixerint; aut ea saltem principia unum tanien per naluram, alium aute.niper adoptio-
statuerint, quibus positis jam unitas persona; vere nem prorsus polesl. » Lib. in contra Felicem, n. 1.
talis, et in sensii Ecclesiaesubsislere neqnit. At vero Rursum ait iilein Felix : « Si quis a nostra proles-
eadem et Felicis ac Elipaudi sors est, quos merilo sione declinai-e vult, proferat aeque idoneos lestes,
in numero Nestorianorum ab Alcuino computatos qui aliirmenl quod ex utero verus Deus sit conceptus,
fuisse ad oculum palebit, dum rclaturi jam ex or- el verus sit Filitts Dei.» Et alibi : « Nullo modo ere-
dine, ipsorum quoque asserta, haec omnimodam ha- dendum esl, ut omnipotens Deus Pater, qui spirilus
bere attinilatem ostendemus cum illis, quaeNestoria- est, de semeiipso carnem generet.»
nispropria fuisse huciisqiie narravimus. XIX. Argumentantur Adopliani ex unctione Chritti.
XVII. Christus qua homo a Palre alerno secunduni — Rnrsura, sicut de Nestorianis diximus, etiam in
episcoposEispaniw non esl geniius; nnde tton Filius unclione, quaein Scripturis Chrislo tribuilur, in ba-
proprins. —Christum, uthominein, non proprium, ptismo quem suscepit, et in progressu quem in gra-
se.l adoptivum tantummodo esse Dei filium, palmaris lia cl sapientia fecisse lcgitur, erroris sui pracsidium
sanc Elipandi et Felicis assertio fuit; nec opus est quoerebant Elipandus cjusque socii. «Singulariter-
id mullis comprobare, curo pranpuam eorum dispu- n namque, ait Felix, beatus Petrtts apostolus in eo si-
talionem in hoe capite haesisse; tam ex ipsorum scri- mul diias naluras in una persona Deo sibi revelante
ptis, qtiam relalione historicorum constet. « Non in conlessus ait: Tn es Christus Filius Dei vivi. In eo
gloria deitatis, inquit Felix apud Alcuinum lib. i, enim, qttod ait, tu es Chrisius, ad humanitalem ejus
num. 15, fol. 797, in qtia per omnia similis estPatri, pertinet, in qua unctus est; id quod addidit: Filius
dissimilis vero onini creatnra; sed in sola hiimani- Dei vivi, ad diviiiilaleni ipsius, in qua essenti.iiter
tate, in qua per omnia similis factus est nobis, ex- verus Filitts Dei est, convenit.» Apud Alcuinuro lib.
cepta lege peccati; similis utique in natura, cui ta- IVcontra Felicem. Unam qtiidem' hic loci videtur
nien nullus similis exstat, vel requalis in gloria. In profiteri personara in Christo, quod et alibi eum sae-
hoc aulem illum adoptivnm credimus apud Patrem, pius fecisse non dissimulabimus, modo tanlum no-
in quo seciindum carneni filius est David, non ta- tantes, idcirco ex ipsius seulcntia Christum, qua
men in hoc, quod Dominus existit. » Elipandus hominem non esse Filium Dei proprium, quod is
vero in epistola sua ad eumiiem Alcuinum fol. 870 quoad humaniiatem unctus dicatur. Eodem modo>
ita ratiocinatur : « Ecce Joachim, cujus filia gloriosa argumentati fuere episcopi Hispaniaein epistola ari
Dei virgo Maria esse dignoscitttr, adoptiva [Forte, episcopos Galliae,etc,ubi sequentia legunlur:« Con-
adoptivus] esse creditur, quare non dicatur adoptivus fiiemur... unigenitum in nalura; priniogenitum itii
Dominus Jesus de eadem generatus? > Et in Syni- adoptione et gr3tia. De quo Apostolus ail: Nam quo».
bolo suo, quod habetur in Opere Beati et Elherii : prwscivit el prwdestinatit conformes fieri imaginis.
« Per istum Dei simul et hominis filium, adoptivum Filii ejus, ut sit ipseprimogenilus in multis fratribus.
humanitate, elnequaquam adoplivum divinitate mttn- **' _v Fratrcs scilicet eos, de quibus Psalmisla dicit: Nar-
dimi relerait. » Tom. II Lection. Antiq. Henrici Ca- * rabo nomen tuum (ratribus meis. Unde fratres, nisi
flisii 969 euit- Hasnagc fol. 310. Eadem ratione sese de sola carnis adoplione, per quod fratres habere
expriniunt episcopi liispaniae in epistola ad episcopos dignatus est, de quibus Spiritus sanctus per David
Galliae, ctc, dum dictint: « Prosalutevero huniani locutus cst: Unxit te Deus, Deus luus oteo Iwtitiw
generis in fine temporis ex illa intima et ineffabili prw consortibus luis. Consortes ejus sunt, de quibus
Patriitubsiantia cgredicns, et a Patre non recedens, Joannes Apostolus ait: Charissimi nunc filii Dei sti-
hujus mundi infima petens, ad pnblicum humani ge- mus, et nondum apparuil quid erimus, cum videbimus
neris apparens, invisibilis visibilc corpus asstimcns eutn sicuti est. Siniiles utique in carnis adoplione,
de Virgine ineffabiliter pcr integra virginalia matris non similes ei in divinitate. Unctio vero illa Spirilus
cnixus secundum traditionem Patrum, confitcmur sancii, in qua maxime in Filio Dei secundum huma-
eum factum ex muHeie, factum sub lege, non generc nitatem, plusquain in electis ejus, facta est per septi-
esse filium Dci, sed adoptione, neque natura, sed formem spiritualiuni charismatum gratiam, illam
gratia. > Ea<!em narrant nobis et historici, quicun- esse credimuseum , quam Isaias loquilur, dicens : Re-
que de illis temporibus scripserunt, quorum teslimo- quiescei super tpiritus Domini, etc Hanc pleni-
hia de re aliunde apuri oinnes certa adducere riolu- tttriinem unclionis in solo filio Dei adoplivo et primo-
mus, visuri jam breviter etiam momenta, quibus genilo esse credimus; in caeleris vero sanctis ad
hanc in Christo homine adoptionem stabilire pradicti mensuram data est hujusmodi gratia. De Filio lamen
episcopi conati sint. unigenito et sine adoptione vox Patris inquiens : Ex
XVIII. Jam supra diximus Nestorianos adoptioneiri utero ante luciferum genui te, elc »
hOminis a Verbo assumpti propugnaniespriiriarium E9 XX. Itemex baptismo Chrisli.—Ex baptismo quo»
hujus opinionis arguriientum in eo reposuisse, quod que Christi argumentum suaeopinionis deprompsisse
nec divinilas cx Virgine, nec humariitas ex Patre Adoptianos, in comperto esl; fateturque ipse Wal-
selerno generata sit, ac proin hoino illc filius Dei chius, alias Felici et Elipando lam amicus, gravissi-
proprius seu naluralis dici nequeat. At vero id ipsum intim luisse eorum de i'egencrationc Christi errorem.
postmodura fecere Elipandus, Felix, aliique Ilispa- Hist. Adopt. cap. 2. secl. 2, num. 8, pag. 253. Au-
niarum episcopi. « Quod si idem Redemptor nostcr, diamus verba Felicis, prout ea refert Alcuinus lib. n,
ait apud. Alcuinum Felix, in carne sua, quam ex num. 16. « Si quis hanc spiritalem generationem,
utero Virginis ab ipso videlicet conceplu suscepit, quae per adoptionem fit, a Cbristo secundum homi-
adoptivus apud Patrein non est, sed verus et proprius nem abdicare vult, prius necesse est, ut illam quoe
Filius, quii superest, nisi ul eadcm caro non de secundum carnem est, ab eo fnnditusabscindat. Namsi
massa humani gcneris, neque de carnc matris sil in ista,quae spiritalis est, nobiscumnon communicat,
crcata et facta, sed de subslantia Patris sicut et di- procttl dubio neque in illa quoe carnalis est.» Unde
vinitatis ejus generata? > Lib. u contra Felicem. et Alcuinus ibidem, num. 15, ait: « Post haec etiam
Unde prout olim auctor libri contra Synusiaslas pra^fatus Felix non plano pede, sed claudicmte gressu
dixerat, duas generationes Deum Verbum non susti- per campos Scripturae sanctae currit, niulta pfopo-
nuisse, Felix quoque urgebat, unum filium duos na- nens testimonia quae suis partibus non conveniunt,
turaliter palres habere non posse. « Certe enim ut sermonem fecisset longioi-em, usque dum perve-
(verba illius sunt) idem Redemplor noster in forma nisset ad Jordanicas undas, ut Cbristo baptisato no-
381 ENHUEBER DISSERT. DE ILERESI ELIPANDI ET FELICIS. 38-
men imposriisset adoptionis.» Et num. 18 : « Qtiem A hominem assumptum gratia tantummOdo, sen ad-
saepius sine peccato affirmat esse, nunc subito quasi oplione sola filium e^se assercrent; quod si perpen-
peccalorem regencralione indiguisse contcndit. Et datur, mirum profecto videri debet VValchiumtanto
<fniDeum paxilo ante asseruit, et ex utero virginali studio laborasse, ut episcopos illos Hispaniaea labe
nalum esse, nune subilo quasi hominem purum lava- hujus haereseos vindicaret, quos insuper in denomi-
«rfi emundatione purganrium esse pronunliat; et ad riatione quoque Dei extrinseca, quam solam Chrislo
SHhililudinem nostram adoptari in Filium Dei, qui homini concedebant, ejusdem omiiino fuisse mentis,
fttft FHins Dei conceptus et natus. >Eadem jam antea statim demonslrabimus.
iu EHpando redarguebant Beaius et Etherius, dum XXII. Christus, qua homo, Deus huncupativus «e-
verba sequentia illi opponunt:« Nec sane tunc nncttis cundum Elipandum et Felicem. — Hoc nimirum al-
est Christus Spiritti sancto, quando super eum bapti- terum erat erroris capiit, qiiod in adversariis suis
zatiirri nt columba descendit: tunc enim corpus suum, repreheridit Alcuinus, iique omnes qui cum eosanam
rd est, Ecclesiam snam prafigurare dignatus est: in Ecclesioedoclrinam jjropugnarunt. « Secundo autem
qno pracipue baptizati accipimus Spiritum sanctum. modo (ila Ioqnitur apud Alctiinum libro iv) Felix,
Sed ista mystica et invisibili unctione tunc intelli- nuncupalive Deus riicitttr, sicut stiperius dictum est
gendus est unctus, quando Verbum Dei caro 970 de sanclis pradicatoribus, rie quibtts Salvator Judaeis
factum est, id est, quando huroana natura, sine ullis ait: Si enitn illos dixit deos, ad quos sermo Dei fa-
pracedentibus bonorum operum meritis, Deo Yerbo ctus : qui tamcn non natura ut Deus, sed per Dei
est in utero Yirginis copulata, ita ut cum illo fieret gratiam ab eo qui verus est Deus, deificati dii sunt
rina persona Absurdissimum est enim, ut cre- B ab illo vocali: in hoc quippe Dei filius, Dominus ac
damus eum, cum jam triginta essct annorum, et a Redemptor noster juxta humanitatem sicut in na-
Joanne baptizatus est, accepisse Spiritura sanctum.» tura, ila et in nomine, quamvis excellentius cunctis
Loco citato , fol. 500. Panlinus demum Aquileiensis eleclus, verissime tamen cum illis communfcat, sicut
ita de Felice scribit:«In eo tisque per sententias et in caetera omnia, id est, in pradestinalione, in
diversi generis disputationum figuram perducere electione, iu gratia, in susceptione, in assiimptione
fesiinat, quaienus et adoplivum Dei Filium, et nun- nominis servi, atque applicatione seii coetera his si-
cupativum eum Deum perdito ore definiat; quasi milia, ut idem qui essentialiter cum Patre et Spiritu
purum communemque hominem, cui fidei praeroga- sancto in unitate deitatis verus est Deus, ipse in
fiva gratis confertur; cuique per lavacrura regene- forma humanitatis cum electis suis pcr adoptiOnis
rationis ab colera Dei Filio datur potestas, ut et gratiam deificatus fieret, et nuncupative Deus. »
adoptivus sit Dei Filius gratuito munere, et nuncu- Eumdem errorem de Felice fefert Alcuinus Kb.i scri-
pativus Deus tlivina utique praeveniente gratia ex bens : « Nec sibi sufliciebat tahtummodO Christurti,
provectu religionis efliciaiur.» Lib. i contra Felicem, qui de Yirgine natus est, negare proprium esse Fi-
cap. 9; et cap. 44 : « Quoiiiam ideo hominem Chri- liiim Dei; se;l etiain hunc eumderii nori consentit ve-
stum adoptivum filiuin sensu frustratus putas vani- runi esse Deum, sed novo ct inaudio sanclae Dei
flavo, tanquam oportuerit, eum dentio nasci, et cx Ecclesiaenomiue nuncupativum Deumnominare illum
materno et fontis utero, sicut caeteros homincs, qui non timet, dividens Christum in duos filios, tinum
in remissionem baptizanlur peccatorum.» vocans propriutlr, alterum adoptivum; et in duos
—
XXI. Item ex profcctu successivo. Quod spectat p(u deos, iinuni verum Deum, alteium nuiicupativum
profcctum successivum irt gratia, sane talia docue- Deum.» Consonat et Paulinus Aqnileiensis , pront
runt Adoptiani, ex quibus manifeste colligitur eos legenli cap. 50, 40 et 41, libri primi contra Felicem
liiinc profectum Christo homini ascripsisse, ac inde patebit. Elipandurii quoque ejusdem fuisse opinionis
errofis sui de filio adoplivb patrocinium quocsiisse. testanlur Beatus et Etherius in opere praedicto, ubi
tJnicum hujus rei testimonium adduxisse eo magis ita lilem suam contra hunc episcopum expffhiunt:
sufficiet, quo firmius illud videtur, cum ex omnium « Non ergo debemus dicere: iilum Deiirti et istum
quasi qui dogmati de adoptione in Chrisso suffraga- hominem. Unum habemus et adoramus Deum, cum
bantur, calamo profluxerit. Euiscopi nimirum Hispa- Patre et Spiritu sancto unum Deum, non hominem,
niae in Epistola sospe dicta ad Episcopos Galliae, quartara introducentes personam; sed cnm ipsa carne
Aquitanioc,etc, postquamsequentibus verbis publice propria unum adoremus Christiim Filium Dei Deum
fidem suam professi fuissent: « Confitemur et cre- jtixta Ephcsini concilii vera fidei documenturn, quse
dfmus eum factiim ex muliere, factum sub lege, rion ait: Cuvemus autem de Christo dicere : Propter as-
genere esse Filium Dei, sed adoptione, neque natura, sutnentem vencror assumptum, el propter invisibilem
sed gratia : >itain conflrmilionem sententioe suoeex adoro visibilem. Eorrendum vero super hoc etiqm
Scripttiris argumenlari pergunt: « Id ipsum eodem illud dicere : Is qui snsceptus est, cttm eo qui tutcepit,
Domino aliestante, qui ait: Pater major me est: et connuncuptttur Deiis; qui enhn lucc dicit, dividit ile-
evarigelista de illo : Pucr autem crescebai, et confor- rum in duos Cliristos eum, qui unus est, et hominem
tabatur plenus sapientia, et gralia Dei erat in illo. » seorsum in parlem, et Deum similiter in partem con-
Sane, M supra num. 7 vidimus, iisdem Evangelii _**slituens. Evidenler enim denegut unitatem, secundum
verbis usi fuere Theodorus et Neslorius, ut pfofectum quam non alter cum altero coadoratur et connuncupa-
successiVumin Christo honiine, cjusque adoptionera tur, etc.» loc. cit. fol. 303. Plura desttper addticere
defendererit, dogmatizantes insuper profectuin luinc, testimonia superfluum exislimamus,visurijara potius
seu merita hominis assumpti proevisa viam parasse, mnmenta, quibus hanc quoque sententiam firmare
tit is a Verbo divino in consortiuni dignilatis et filii laboiarint Elipandus et Felix, quac sane eadem esse
Ct doroini admitieretur. Vide verba sancti Cyrilli cum illis Nestorianorura apparcbit.
riuio. 5 adducta. His conformiter dgin ratiocinatur XXIII. Ex Scriplnra quw homines aliquando deos
Felix, uti testatur Alcuinus Hb. vn ita adversarium appellat. — Et quidcm Adoptianos etiam ex iis Scri-
suum allocutus:« Moxin s -quentibus erudilionis luac ptura locis, in quibus bomincs aliquando dii vocan-
sensibus invenitur le dixisse : Quw ille, inqtiis, de tur, argtiroenlum desumpsisse, quod nomen hoc
humanitate Filii Dei, in qua natns homo, per adoptio- eodem mo;lo Cbristo hoinini conveniat, verba Felicis
tiis gratiam meruit esse, quod est. et accipere, quod 971 numero pracedenti aliata sat aperte docent.
habet. Tu dicis ctira anlecessoribus tuis Pelagio et « Secundo autcm modo, ait, nuncupative Deus dici-
Neslorio Chrislum roeruisse, ut esset, quod est; cum tur, sicut superius riictum est de sanctis pradicato-
sanctus Augiistinus et oinnes calholici doctores nul- ribus, de quibus Salvator Judaeis ait: Si enira ijlos
lis pracedentibus meritis in ipso humanitatis Christi dixil deos, ad quos sermo Dei factus, etc > Tam ma-
exordio eumdem Deum esse conceptura et natum nifesta nobis est ex hoc loco ratio argumentandi Fe-
testantur.» En quaro accurate in siiis ratiociniis lici, ejusque asseclis hac in re famHiaris, ut aliis eO-
convemant Elipandus et Felix cum Neslorianis, ut rum dictis omnino supersedendum arbitremur, lie
383 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS m. 384
lcctori mulliplicata citationc taedium pariatur. A de ' Nestorianis supra notavimus. « Secundum Do-
XXIV. Ex eo quod Verbum dicilur in nobis habi- mini i mandatum, ait Felix loco paulo ante citato,
lasse, et Deus fuisse in Chrislo. Verba Felicis. — j
gestabat divinitalem. > Et alibi: < Qua auctoritate
Quemadmodum verp in isto, ila el in aliis ratiociniis idemi homo Dominicus ex utero matris verus Deus
i
secuti sunt Nestorianos Fclix el»Elipandus.Frequen- conceptus, et verus Deus natus a nobis praedicatur,
ter et ipsi usi sunt textibus Scriptura : Et Verbum cum i sit nalura verus homo, et per omnia subdilus
caro faclum est,et hubitavit in nobis (Joan. 1); In ipso Deo ? > Apud Alcuinum libr. iv. Quod et amplius
inhabitat omnis pleniludo divinitatis corporaliter colligitur ex iis quae loco priori Felici respondet
(Coloss. II, 9); Deus erat in Christo, mundum recbn- Alcuinus, dicens:« Unicus igitur est Christus Filius
cilians sibi (II Cor. v, 19). Frequenlissimoe quoque Dominus noster, non velut conjunctione qualibet,
et ipsis locutiones, « Verbum habilasse in homine et unitale dignitatis et auctoritate hominis habentis
assumpto, Christum esse hominem Deiferum aut Do- ad Deum, quera tu soles conjunctum Deo, sive ado-
minicum, etc >— « In illa (natura) ait Felix, in qua ptatum vocitare, divinitatem quoque gestare, et ne-
juxla carnis materiam universi fideles ejus membra scio, quo insolito Verbo usus, divinitatem liniare
ipsius sunt; non in illa, hoc est,in divinitale ejus, in dicis. Liniare enim vulgo dicitur de pingendis vel
qtta non raembra habel, sed templum. > Apud Al- sculpendis imaginibus, vel cujusque operis figuris
cuinum libr. n. Idero Alcuinus libr. vn refert verba exprimendis. Sed hoc quid ad Filii Dei divinilatem
Theodoreti dicentis : « Qui ante soecula est, Deus vel humanitatem perlineat, non intelligo. Quod
est: sed templum sibi in utero virginali fingens erat vero, ul praediximus, gestare eum divinitatem dicis,
cutn concepto et formato, etc > Dein ita Felicem g audi quid pro hoc mercedis accipias a sanctis et
alloquitur: « Quid autem aliud est, quod et tu.dicis, catholicis viris, qui contra haeresintuam mulla dis-
Dei Verbum habitasse in homine assumpto, quasi in putare solebant. > Sequitur dein anathematismus 5
templo quodam, non sicut evangelista ait: Verbum Cyrilli, quo sanctus iste doctor contra Neslorianos
caro factum est? Secundum, inquis, Doraini manda- negabat, Christum hominem dicendum esse deife-
tum gestabat divinitatcm, et habitator est teropli rum, seu quod idem est, deilatera, aut Deum ferre,
sui. > Eadem Felici exprobrat Paulinus libr. i, cap. sive gestare. Consona his scripsit et Elipandus in
15, et Hbr. n, cap. 10, ubi ait : « Continuo naroque sua ad Alcuinum epistola num. 15 ': « Egoquidem,
oblilus purissimae fidei professionis Deum illum per ait, non Deum Dei Filium anle saecula ex Patre ge-
nuncupationem et filium per adoptionem anxio de- uitum, per quera facta sunt visibilia, ct invisibilia,
certas anhelito, tam obscura caliginis densissimo spiritalia atque corporea, quem credo adoptione
palpare obvolutus fumo prospiceris, ut asseras Deura non esse, sed genere; neque gratia sed natura; sed
verum in Deo habitare nuncupativo, et proprium juxta beaii Isidori sententiara, qui dieit: Quia sunt
Filiura in filio habitare adoplivo. > lnhahitationem nonnulli, qui de Filio Dei prava sentiunt, et quod
vero istam probare adnisi sunt ex verbis Apostoli de illo secundum humanitalem dictum est, transfe-
paulo ante relatis : Deus crat in Christo, mundum runt ad divinitatem; et quod de divinitale mulant
reconciliant sibi, elc, et aliis ejusmodi, prout rur- ad humanitatem. Noster tamen Julianus dicit: Eomo
sum nobis narrat Alcuinus Hbr. v, dicens :« Beati Dominicus, et humanatus Deus. > En Christum vo-
Pelri principis apostolorum de Aclibus apostolorum cat hominem Dominicum Elipandus, verba quidem,
profert (Felix) verba; ubi Cornelio et his qui cum *- _ sed non mentem Juliani ex asse oiihodoxi assecu-
eo erant, Verbum Dei pradicavit: « Qui rursus, iu- " tus. Vide desuper etiam Paulinum libr. i, cap. 9 et
< quit, de hujus humanitate sigillatim, sicut in alibi.
« Actibus apostolorum legitur, idem apostolus Cor- 972 XXV. Argumentum ex munere advocati et
« nelio et sociis ejus inter caelera evangelizans ait: oratione Christi. — Rursum ex eo quod Christus no-
« Jesyin a Nazareth, quomodo unxit eum Deus Spi- ster apud Patrem advocatus, precesque ad illuin
t ritu sanclo et virtute. Eic perlransivit benefaciendo fudisse in Scripturis dicatur, deum illum nuncupati-
« et sanundo omnesoppretsot a diabolo, quoniam Deus; vura esse inferebant Adoptiani, ad modum certe
« erat cum illo. Non dicit: Deus erat ipse, sed, Deus; Nestorianorum, qui ex ponlificia dignitate Christi,
« erat cum illo. Nara si secundum veram professio- ejusque ad Patrem oratione sequelam eamdem de-
« nem Deusverus esset homo ille susccptus a Yerbo, duxerant. < Proponit ilaque (hsec de Felice Alcui-
< nequaquam tantus aposlolus auderet dicere : Deusi nus libr. v) sententiam de epislola evangelistae, ubi
« erat cum illo, sed potius, Deus erat ipse. >Tertiami ait: Advocatum habemus apud Palrem, Jesum Chri-
quoque sententiam beati Pauli pradicatoris egregiii sium justum : et ipse est propitiatio pro peccatis no-
ponit, ubi ait. Quoniam Deus erat in Christo, mun- stris, « qtiam ita a te intelligendam asseris-: Advo-
dum reconcilians sibi. « Non ait: Deus erat Christus, « catus, inquis, qui et mediator, qui propler culpas
« sed, Deuserat in Christo, non quod Christus, homo> « delinquentium apud Palrem intercedit, quod non
« videlicct assumptus, Deus non sit, sed quta noni « de Deo vero, sed de homine assurapto intelligen-
« natura, sed gralia, atque nuncupatione sit Deus. > « dum est. > Testatur el Agobardus, quod Felix di-
Similia et apud Paulinuin Aquilciensem leguntur,, xeril, Christum Dominura < in sola humanitate apo-
qui hunc in inodum disserit: « Cum esses igitur,, D stolum et pontificem fuisse. » Libr. adversus Feli-
doctor mirabilis (de divo Paulo loquitur) almisonumi cem cap. 51, Bibl. PP. tom. XIV, fol. 252. Aflinis
cjus, qui loquebatur in te, organum Christi, ejusques profecto cst haec argumentandi ratio illi Nestoriano-
sancto concinente Spiritu, per quem rcconciliatus; rum, Christum hominem idcirco verum Deum esse
cssel mundus Deo, celebri docuisses, Deus, inquis,, negantium, quonjam is pontifex noster appelletur,
crat in Chrisio mundum reconcilians sibi, ex hoc h;e- qtii sane alius esse debet a Deo, cui sacrilicium
relictis iste capilulo, impietatis munilus annis, iii- offertur. Videatur quoque Paulinus libr. i, cap. 23,
circo contradicere Christum Deum vertiro falsissimat 24, et pracipue cap. 25, ubi lotus est in eo, ut pro-
non cessat assertione, quoniam dixisse te infamandai bet, Christum redemptione haud eguisse; ex quo
conjectat, Deus etat in Christo, el non dixeris, Deusi colligitur Felicem non alienum fuisse a sententia
erat Christus. More suo et hoc lestimoniura, sicutt Nestorii asserentis, Christum hominem, pontificem
alias depravare non erubescit Scripturas : quasii nostrum etiam pro se ipso Deo Patfi sacrificium
alius sit Deus in Christo, et alius sit Christus homo,, obtulisse. Dein non uno in loco Christum pro se
in quo erat Deus : cura unus sil Christus Jesus, Deus} quoque orasse contcndit, quod cuin vero Deo haud
horao. » His argumentis vero cum habitationeml conveniat, solius Dei nuncupalivi dignitatem eidem
Verbi in homine assumpto urgerent, huncpie solo) quoad humanitaicm tribuit. Testatur isla Alcuinus
iiomine Deum esse dicerent Adopliani; usitatissiir.aej libr. vn, num. 15, ita scribens : < Sed quia longum
ipsis etiam fuerunt loqucndi formulac,Christuni esse; est cuncta pravitatis tuae argumenta discutere, de
hominem Deiferum, Domiuicum, etc, non secus ac: hoc tibi respondere in praesenti sufliciat, quod Fi-
S8S ENHUEBERDISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 286
lium Dei hominem faclum, verum Deum per hoc: A i Hus, veraciter declaratur. > Ex his revera discimus
raaxime negare coneris, quia pro se legitur orasse,, Felicem ad menlera Nestorii contrarium sustinuisse
sicut et pro nobis. Quod ubi legisses, prorsus ignoro,, seu negasse. VerbumPalris essepassura,ac inde suam
scilicet Filium Dei pro se sicut pro nobis orasse de Deo nuncupativo sententiam deduxisse; qui et ul-
Hoc ipsum namque et pracessor tuus Nestorius5 terius ex istis inferebat, Christum non voluntate, sed
solebat dicere, videlicet, quod Christus pro se et pro) necestitate passum esse, et ideo Patrem rogasse, ut
genere corporis sui sacrificium obtulisset. QuodI calix a se transferretur; quod denuo testatum facit
enim tu orasse eum pro se dicis, hoc ille, ideml Paulinus libr. m, cap. 4 et alibi saepius.
volens intelligi,obtulissedixitproseetgenere. Contraj
quam blasphemiam, quid beatus Cyrillus opposuis- XXVII. Christus, qua homo, servusjuxla Adoptia-
set, audi; ait enim : Si quis dicit, quia pro se obtulitt nos. — Tertio deraum servilutem quoque de homine
Christus oblationem, et non magis pro nobis solis,, Christo pradicabant Adoptiani, prout Nestorianos
anathema sit. » Cyrillus anathemat. 10. Similia exc fecisse supra meminimus. « Nunquid, ait Felix, qui
Paulino discimus, qui lib. i, cap. 30, his Felicemi verus est Deus, fieri potest, ut conditione servus Dei
arguit : « Tu igitur non es confusus fellivomo) sit, sicut Cbristus Dominus in forma servi, qui mul-
gutture explicare, idcirco eum non esse verumJ tis modis, multisque documentis non tantum propter
Deum, verumque Dei Filium, quia non solum pro) obedientiam, ut plerique volunt, sed etiam per na-
aliis, sed etiam pro se ipso necessario in orationei turam servus 973 Patris et filius ancilloe ejus ve-
Dei pernoclans diixerit exorasse : apostolicum su- rissime edocetur? > Apud Alcuinum libr. vi, num. 4.
mens testimonium satis clarum et perspicuuni; sedI ». . Idem alibi ait: « Si enim, ut vos vultis, homo as-
secundum perfidiaeluae sensum satis male et obscurei °' sumptus a Filio Dei mox a conceplione virginalis
depravatum. » Capite autem immediale sequentii uteri verus conceptus est Deus, verus et natus Deus,
indicat quodnam sit illud Apostoli testimoniumi quoniodo ipse Filius Dei ex voce formaeservilis pro-
a Felice male intellectum, duin in hunc modumi phetfam Veteris Testamenti de semeiipso testimo-
scribit: « Tu autem falsas conjecturalium objeclio- nium perhibet, quod ex utero matris servus sit for-
lium tuarum assertiones memorato Pauli testimonioi matus, ipso*dicenteper Isaiam prophetam : Et nunc
fulcire coniceris, quia in ea, quae inscribitur ad He- hmcdicit Dominus formans me ex utero servum sibi,
braos epistola, de mediatore Dei et hominum scri- ut reducam Jacob ad eum, et Israel congregabilur. >
pserit, quod in diebus carnis preces supplicationes- Ex his verbis insuper fundamentum disciinus, cui
que cum lacrymis et clamore valido pro se fuderit Felix insistebat, cum Christum, ut hominem Patris
ad Hlum, qui poterit eum a morle salvum facere: servum dicerel, nempe prophetiae Isaiae,in qua re-
ignorans alia ex aliis colligere, et vim dicli, quarai fugium etiam Nestorianos quaeritasse paulo anle ex
ex uno non vales comprehendere, ex plurimis queasi Theodoreto nolavimus. Conditione ergo, et necessi-
collatis simillimis capabiliter experiri. » Nec ovumi tate, non libera volunlate servnm esse hominem
tam simile ovo est, ac argumentatio ista Felicis illii a Verbo assumptum asserebat Felix, id quod eidem
Nestorianorum, quam supra nura. 11 retulimus. etiam singulariter exprobrat Alcuinus libr. vi, num.
XXVI. ArgumentanturAdoptiani ex eo qugd Ver- 4 : « Sed et intcr caetera, ait, quo te vagus sermonis
bum pati non potuerit. — Insuper et Felix. et Elipan- tui perduxit textus, etiam ad hoc pervenisti, ut
dus catholicos semper accusabant, quod Verbiim diceres duo genera seivitulis esse in creaturis,
passibile dicerenl, cura ipsi passionem, aliasquei C voluntarium quidem et condilionale, quia, inquis,
naturoe huraanac proprietates soUJaominiassumpto omnis creatura voluntate seu necessitate per condi-
adscriberent. Et Felix expressissimis verbis ait: tionem Deoservit. Plane omnibus patet inferius esse
< Nusquam in Evangelio Dei FHius pro nobis, sed genus conditionalis servitii, quam voluntarii; sub
lanlum filius hominis traditus legilur. » Apud AI- quo inferiori gradu impia temeritate Christum com-
cuin. libr. v, num. 8, quibus etiam idera Alcuinus pararc non times, sicut ex luis verbis jam anlea
ibidero his obvial : < Nullalenus ergo dividi polerit ostendiraus. > Nolarunt hunc errorem etiam in Eli-
Filius hominis a Filio Dei, vel separari a filio homi- pando Bealus el Etherius, dum ita loco citato fol.
nis Filius Dei, quia unus est Filius Dei, Deus et 301 scribunt: « Hoc totum quare diximus; nisi ut
horao, qui traditus est propter delicta nostra in Jesuro Christum, qui de Yirgine natus est, verum
mortem Hocetiam symbolo catholicaefidei confi- Deum et verum Filiutn Dei esse proprium firmare-
temur manifcste, quod Jesus Christus Dei Filius mus, et Deum inter deos, et adoptivum curn adopti-
unigenitus, natus de Spiritu sanclo ex Maria virgine, vis, et parvulum cum parvulis, et tervum cum tervis,
passus sit pro humana salule. Nequaquam ergo dubi- ut haeretici blasphemant, aperta fronte negaremus?>
tare ullus calholicus debet, quin Dei Filius tradilus Demum episcopi Hispaniae in epistola ad episcopos
esset pro mundi salute. Qui enim negat Dei Filium Gallioementem suam communi calamo ita declarant:
traditum esse ad passionem, nullalenus catholicus « Hac igitur causa doctorum sententias ideo in no-
esse poterit, sed a catholica fidei professione in hac stra defensione protulimus, ut unigenitum Dei Fi-
obstinatione permanendo, alienus censendus est. > lium sine tempore ex Patre genitum credamus, non
Negabat ergo Felix Christum, qua hominem, verum D JJ adoptione sed genere, neque gralia sed natura : in
csse Deura, eo quod mortis passionem in se susti- finero vero temporis pro salute humani generis in
nuerit; cum passio vero Deo haud conveniat; ne- formam servi carnem assumendo de Virgine secun-
gabat proin cum Nestorianis, Verbum esse passum. dum Apostolum, primogenitum inter fraires in una
Unde et Paulinus sequenlia Felici opponit libr. i, eademque Dei et hominis persona, non genere sed
cap. 17: « Quoniam suscepta caro a Verbo propria adoptione, neque natura sed gralia; in ea forma qua
Verbi est caro, et videri invisibilis, et pati impassi- oequalismatri, non in ea qua aequalisest Patri : quia
bilis, et mori immortalis in propria carne posse in forraa servi servus, ideo adoptivus, in forma au-
apostolicis instruimur documentis. Ait enim prirous tem Domini Dominusservi. De qua forma servitutis
paslor Ecclesiae: Christo autem in carne passo; in Deus Pater per Prophetam loquitur dicens : Ecce in-
carne utique non cum carne divinitatem compassam, telliget servus meus. Et iterum : Ecce servus meus,
quae exlra passionem modis omuibus constat. Sed suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo
quoniam propria Yerbi caro erat, quaepassa est, ille anima mea. > En episcopi isti publice profitentur
utique passus roortuusque dicitur, cujus propria Christum in forraa Doraini seu divinae natura Do-
caro passa et mortua esse perhibetur : a qua nun- rainuin esse servi, id est, horainis assumpti; hunc
quam post assumptionis sacramentum impassibilis quippe conditione sive nattira sua servum dici de-
et inde mulabilis separala divinitas pradicatur. Ac bere perlinaciter aflirmabant, quem lamen errorem
per hoc Christus Jesus et passus, et mortuus, et se- duduni antea tam acriter in Nestorianis reprehende-
pultus, et resurrexisse secundum Scripturas, Dei Fi- ratsanctus CyrUlusanalhematismo6itaprohunlians:
38? B. F. ALBINISEU ALCJJINI OPERUM PARS HI. 588
« Si qiiis Dei Patris Verburo Christi Deum vel Do- j^ ipso conceptti in singularitate suae persopae ita uni-
miniim esse dixerit anathema sit.> vit atrjue consernit, ut Dei Filius esset honiinis
XXVIH. Ewc asseruere Adoptiani, ut Arianos, filius , non rautabilifate naturae sed dignatione:
prwcipue vero Eutvchicinos, rcfutareni. — Jam vero siinililer et hominis filius esset Dei Filins, non versi-
universa hocc principia Felix t|uoq'te ac Elipandus hiliiate substantiae, sed in Dei Filio esset vertisfilius.
alium in fincm hand usurparunt, nisi ut el ipsi hae- Qui, ait, i7/«rn sibi ita univit, ut in Dei Filio esset
reticomm, quorum reliquias ad illa usqite lempora verus fiiius. » Ille igitur ita unitus juxta Felicem in
in Hispaniis superfuisse, paragrapho primo diximus, Yerbo uniente est verus Filius; seu, quod idem est,
Arianorum scilicet et Eutychianiruin insuliibus in Christo assumens, ct assumptus, ilte el ille distin-
nbviarofU; ct contra illos qnidem Yerbum divinum gtiendus venit.
ab infirmitatibus natura humanae, contra hos vero XXX. Unam in Chritto petsonam fatentut Adop-
diffeientias uiriusque natura distinctionibus suis tiani.—Nec movere nos debet quodFelix verbis niodp
vindicarent. Et sane admoinm solliciti exslitisse citatis unitatem personae admitlere videatur, dicat-
videntur ric postcriori dogmatc, de riifferentia nemne que: «In singularjtale sua3 perspnae ita unjyit. >
utriusque iri Christo posl unionem nalura, cum nihU Hanc enim et ipse alibi saepius, et EHpandiis, et
frequenlins objiciant adversariis stjis, Beato, Elhe- omnes eornm asseclae non yna yice Xassj sunt,\imp
rio et Alcuino, quam crinien Etitychianae haereseos, etcontra omnem divisionem protestati. «Homp iojte-
seu naturarum confusioncm, in cujus rei confirma- rior, dicitur in symbolo Elipandi ?.pu:^ Beajtum et
tionem aliquot eorum testimonia afferre expediel. Etherium fol. 310, in una eademmie Dei .etljojninis
Alcui.iius libr. i conl.ra Felicem num. 8 expresse no- n persona agglomeratus, atque carnis veiSUmentoin-
tat Beattim et Elherium Elipandi oppugnatores de dulus. > Et in epistola ad Alcuinum ait: «Nam et
hac naturarum confusione fuisse accusatos. « Quod Propheta dicit: Miserere, Domine, plebi tum, super
vero, ait, quemdam beatum a'batem, et discipulum quctm invocatum esl nomen tttum, et Israel, quem
ejus Hilerium episcopum dicitis, huic vestra sectae cocpquastiprimogenito tuo. jEqnalitas ista npn est
primum contraire, laudainus cos in ep quod veri- in divinitate, sed in sola humanilate, et in carnis
talem riefemlere conati sttnt. Sed si verum est, quod adoplione, qtiam accepit de Virgine ipse unus, idem-
dixistis, eos duas natnras in Christo in unum con- qne Deus et homo in duabus naturis et una persona
fundere, sicutvinum et aquam, hoc nullatenns con- salva divinitate exitium suslulil mortis. >Felix loco
senlimus. » Eamriem olijectioncm Felix postmodnm cil. num. 5 his sese declarat: « Et licet ex Deo Deus,
et Alcuino fecit, dicens : «Hac sunt sententiae cre- et homo ex Virgine in singularitate personae unus
dulitalis vcstra de geminis in Cluisto naturis, quas atque idem sit Chrislus Dei; sicut qujctinque homo
ita in singularitatem personoe confundiiis, ut inter ex anima rie nibilo creata et carne ex utroque pa-
Deum ct horoinem, inler Verbum et carnem, inter rente formata unus csl utrisque parentibus, patris
Creatorem el creatnram, inter suscipienlem et sus- sni videlicet et matris filiits.» Sane ipsissimam Ec-
ceptum nuUam esse differenliam aslruatis.» Apud desiae cathnlicm doctrinam his verbis expressisse
Alciiiuum lib. m, item lib. vi interrogat: «Vel in videri posset Felix, nisi alia adoptasset principia,
qua forma erit in aeternum Palri suhdilus, si inter quae cum illis componi onroino nequeunt. Uhde et
divinilatem ejus, et huraanitalem nulla differentia Alcuinus, postquam hanc Felicis asseiiionem relulit,
nullaqiie inaequalitas fore credalur?» Ip"e Alcuinus ** - scrih"re ita pergit : « Hoc itaqtie exemplum si bone
_,
^
contra hanc criminationem protestatur lib. vn, niim. intelligeretur a le, atque si leipsum sagaciter con-
11, scribens : «Nec ullalcnus confundimus naturas siderares, omnem erroris perfidiam deslruere in te
in Cbrislo, sicut tu asseris nos fecisse : sed salva potuisset, luamque intelligentiam revocare ad agni-
utriusque natura proprielate divinaescilicet et hu- tionem veritatis valeret. Ex hac certe radice tolius
man:e, untun confitemur Deum Dei Filium Jesum infidelitalis tuae spinoc, ut videtur, succreverunt,
Christum Dominnm nostrum in duabus naturis, una quod luo sensu impossibile videtur, filium aliter
vero persona, et una filii dignitate.» posse esse proprium, nisi ex natura parentum lotus
XXIX. Distinguunt inter illum et iUum in Chtisto. nascatur; non intelligens teipsum esse filium pro-
— Ex his profeclo apparet quanta fuerit Felicis et priuro patris malrisque tuae, licet nobilior natura,
EHpandi cura, salvaijdi distinctionem naturarum in quaein te est, aniroa scHieet, ex illorum nalura non
Christo, quam ut efficacius significarent, et ipsi quo- esset generata; sed ex nibilo, ut asseris, creata.
queloque.ndi fowjjulas adhibuere, quas Nestorianis Quac csl hsec ab omni ratione aversa tuae mentis
faroiliarcs fuisse supra num. 15 riiximus: nimirum, caecitas, qui in Dei Palris nnioo et proprio F.ilio esse
ille et ille; ille, qui assumpsit, ille, qtti assumptusi non posse contendis, quod in teipso esse nullatentis
est. «Nunqiiid per illum (ait apud Beatum et Ethe- negare poteris?» Protestatum insliper fuisse Felicem
riura loco cilato fol. 312 Elipandus) qui natus est des contra personarum in Christo divisionem ex eodem
Virgine, per ipsura visibilia et invisibilia condidit; AlcuinointeIligimus.cujiis'h3ec suntlibrovii,num.ll
an per illum qui non est adoptione sed genere : nec; veriia: «NecilerumChristum dividimus in dnos OHos,
gratia sed a natura ciincta creavit? Et per istuin> velduosdeos.veldiiascumlNestoriopersonas.Qtiilicet
Dei simul et hominis filium Verbum carnem factum D I cluaspalam non dixisset personas, tamen omnia, quae
adoplivum humanilate, et nequaquain adoptivumi duabus inesse necesse est personis, in sua profes-
divinitate raundum redemit.» Et rursum in epistola sione fatetur. Simili modo et tu, licet fugias verba
ad Alcuinum nura. 10 : Ecce, cui dicit Pater : Deut; duartim personarura, tatnen omnia, quae necesse est,
luus ego sum? Non ei, id est Verbo, qui ante soccula i dnabus inesse personis, te in tuis litteris invenimus
ex Patre genitus, seri illi, qui in fine temporis ries profileri.» Hanc personoe unitatera, ne qnid dissi-
Maria virgine homo factus, dicit, de quo Apostolusi mitlemus, pradicant in epistola ad episcopos Gal-
ait: Facttts de mhliere, facttis sub lege, ut eos, quia[ liae, etc, etiam episcopi Hispanjac, his fidem suam
sub lege erant, redimeret. > Euindem loquendi mo- enuntiantes. « His praemissis sanctorum Patrum sen-
dum etiam Fejici usitatum fuisse ex iis mlelligitur,, tentiis asserlionibris nostris roboratis in commune
quae supra de exposilione verborum : Deus erat ini decrevimus ab eorum decretis nullo modo deviare
Christo, Detis etat cum illo, retulimus. 974 Cuml vestigiis, sed studiose obelire praceptis, ita ut in
euim FeUx argueret ab Apostolo dictum non esse : uno eodemque Dei et hominis filio, in una persona
Deus etal ille; quid aHud enujntiabat, nisi illum, ett duabus quoque esse naturis plenis atqne perfectis
illum, Deum illum, qui habitabat; et hominem illutn,, Dei et hotninis, Domini et servi, visihilis atque invi-
in qno Densille habjtabat? Huc recidunt etiam verbai sibilis, tribus quoque substantiis, Verbi, scilicet,
Felicis ab Alcuino lib. v relata, quae sic habtnt. animae et corporis ; ut credatur csse in una eadera-
« Qui (scilicet aeternus Patris aeterni Fjli.us,seu Ver- que Dei et horainis persona, et homo deificus, et
buiQ divinum) illum sibi cx utero riiatns, scilicet ab) humanatus Dcus, etc.
580 feNHUEBERDISSERT. DE HJERESI, ELIPANDIET FELICIS. 590
XXXI. Ptofessione unius personw non justif.cun- A Nestorio statuissc » Profecto ingens haec est cavjl-
tur Adopiani. Felix faielur se cum Nestorio sensisse. latio. Primo, inquit Walcbius, Felicem ignorasse,
— lujterira quam paruni olim Ncstorianos siroilis quid crediderit Neslorius, et slatini in continenti
unius in Christo personaeprolessio ab errore oppo- dicit, ipsum hunc Fclicem reclius poslea senten-
sito justiucare potuil, eo quod nerape, uli Alcumus tiain Nestorii explicasse. Et revera explicavit hujus
dicit, omnia, quae duabus inesse necesse csl perso- docirinain, proin liene etiaro iiitellexit, dura ex sym-
nis, admiseriut; laui paruiu postea ab eatiein hoe- bolo Theodori, quod ipse quidein noinine Nestorii
resi excusaii potuere Elipandus et Ftiix, cuin et appellat, errores de fibo adoptivo, de Dco nuncupa-
ipsi approbariut et staluerint principia, quae certe tivo recital, eosque siios olim , "verbis imraediate
cuni NesloriaiUs eadero sunl, el cum unilate per- pracedentibus, studiose profecto a Walchio omissis,
sonae conciliari nequeunt. Quin ct ipsa profcssio fuisse fatetur, quos el idcirco jam anathemalizat,
unius personac ab Adoptianis facta omiiiiio concor- ne cuni Nestorii impictate concordans alicu.i dein-
dat illi, quaein scriptis Ncsloriaiiorum legitur con- ceps laberelur. Plane non videmus, quae clarior con-
stanler assereutiuro, moralera lanturomodo fuisse fcssio a Felicc desiderari potuissel, qua palam nobis
unilatem ilJaui, ila ut Verbum Patris hominis filius, redcieret, se eadem olim cum Neslorio statuisse.
el e converso horao assunipius Dei Filius non in rei Sed dato etiani quod crimen h.oc fassus non fuisset
yeritaie, sed sola dignatione vocaretur, quod pro- Felix, vindicari lamen ab eo nec ipse, nec Elipan-
fecio et Felix ad amussim expressit, dicens loco nu- dus, nec alii Hispaniaeepiscopi possent, ut pole quos
mcro pracedenti a nobis citato : « Ut Dei Filius ex dictis constat, eadem principia curo Nestorianis
essct hominis Ulius, non mulabilitate nalurac, sed -, assuropsisse, iisdemque raliociniis contra adversarios
dignatione : similitcr el hominis filius essel Dei suos fuisse itsos ; el quos insuper viri docti, publice
Fiiius, iiou versibilitate subslantiae, sed in Dei Filio cum illis congressi, eorumque sensa non ex proprio
esset verus fiiius.» Unde etiaui comrauni Eccleiiae ingenio, sed hostiuni suoruui scriptis, tum in ora-
ejusque doctornm jutlicio Nestorianaelncreseos con- nium manu adhuc vcrsanlibus scrutati, haeresin
demnati sunt, nec ipse Felix in professione fidei, Nestorianaoi resuscitare cum oroni Ecclesia iu tot
quain post spretum crrorem suuro euiail, diflitetur synouis congregata nierilo accusaverant, id quod.
sese Nestorii erroribus anlca lieceptuni fuisse, duiu nec ipse diffitetur Walchius pag. 208 Historiae suae
ail : «Oinnes nos cuin universali Ecclesia; quae in scribens: « Eo tempore, quo controversia hoecfuit
toto niundo tiilalaia noscilur, siinililer seiitienlcs, et agiiaia, omncs consensissc, quod Nestorii dogmata in
ea, quae dudum orla intemio (Forie, contentio) est, luceni quasi revocentur. >
id est, adoptionem caruis, seu nuncupaiiouein in XXXU. Examinantur testimonia historicorum, ad
humanilate Filii Dei anuiliemaiizanles, pacem, ut quos provocat Walchiut. — Ad hisloricos equidem
dixi, et unilalem fiuei cum ouuiibus lidelibus Eccle- a contradiccndi studio alienos provocat, eorumque
siae absque ulla simulatioue, inconvufsa fitlc, reli- teslimoniis Elipandum et Felicem ab hac nota om-
iieamus; ne cum Nestorii impictate concordantcs, rino absolvi judicat Walchius. At concesso etiam,
qui puruui hominem CliristuiitDoiuinum crcHdit, ali- quod coiilrovcrsia ista ex annalistis, rem in super-
cubi deinceps labamur. > Cumque Syuniolum, quod ficie quasi tangcntibus, confici queat, quod merito in
Marius Mercalor ct Jusliniamis impeialor Theoi.oro fronte hujus parographi negaviinus, plane nec in iis
Mopsuesleno tribuit, cl in ipsa Synodo v sub ejus G patrociniuin caus;c pro episcopis Hispaniarum sus-
noroitie eflertur, relulissel, iii quo doctrina de Deo cepiae deprebendisset, si ct ab ipso oinne contra-
nuncupalivo, et filioadoptivo aperte habelur, landem diccndi sludiuni abfuissct. Nec opus est, ut pro com-
sic pergit:<Haec est senleniiu Nestorii boeretici, probanda asserti hujus fide alios producamus scri-
qui purtim homiiiein absque Deo Yirginis utero ptores, nisi quos ipse Walchius loc cit. digito nobis
genitum impie astruebat. In quem hominem ex ea- monstravil. Primus est Eginhardus seu quiscunque
dem sancta Virgine procrcaluiu et geniluni post na- denium annalium parens, ati annum 792 ila scribens :
tivitaleni ejus Yerbum Dei, hoc esl, divinitatem Filii « Orgellis est civilas in Pyrenaei n onlis jugo sila, cu-
Dei descendisse, et habitasse pra caeleris sanctis jus episcopus nomine telix, natione Hispanus ab
impudeiuer 975 praedicabat. Et ob hoc sicut in Elipando Toleli episcopo per litteras consuitus, quid
Chrislo duas naturas, ita et duas personas in eo de bumaniiate Salvatoris Dei et Domini nostrj Jesu
satis improbe vindicare contendebat. Nos vcro cjus Cljrisli sentire deberet, utruni secunduni id quotj
iinpietatein anatliematizantcs, quacdam leslimoiiia homo est, pioprius au adoptivus DS filiuscredendus
ex libris sanctoruni Patrum, quos Ecclcsia veuera- esset, atque dicendus : valde incaute atque inconsi-
biliter recipit, decerpentcs, httic epislolac subnccti- dcrate, et conlra aiitiquaro catholicaeEcclcsiae do-
mus, per quae nos ad viam veritatis, po»t prisliniini clrinain, adoplivuui non soluro pronuntiavit, sed
errorem nostrum, reversi sunius, vobis subtcr ctiam scriptis ad niemoratum episcopum libris perti-
ascriplam direximus : per quas el vos de dicta ju- nacissime pravitatem opinionis suae defendere cura-
tentione veritatera fidei plenius agnoscere poteslis, vit. Hujus rci causa duclus ad palatium regis, qui
et ad rectum traroitem tidci reverli. Contra quas tunc apud Rcginum Bajoariae civilalem, in qua et
sententias Patrum dissenticns, aliler, quam illae nos p hiemaverat, rcsidcbat. Ubi congregato episcoporuin
iuforroant, credere aut docere voluerit, et adoplio- concilio, auditus esl, et errasse convictus, ad prae-
nem et nuncupationem in carne Salvatoris creuere senliam Adriani pontificis Romaro missus, ubi etiam
aul pradicare prasuinpseril, anatbeina sit.» Dissimu- corain ipsb in basilica beati Petri aposloti haeresim
lare haud poluit Walchius pag. 210, Felicem hoc confessus est, atque abdicavit. Quo facto ad civita-
loco ita de sua senlentia locutum videri, ut concc- lem suam reversus est. » In haecverba notarous, nec
derel eam Nestorianam esse; eum taraen viudicatu- syllabam inibi haberi, quibus a uota Nestoriaui er-
rus ita scribere pergit : «Al qui lHeriori animo ejus roris absolvcretur Felix, imo hoeresiseum et Ratis-
verba expenderit, euin neuliquam id coufitcri, facili bonae et Romae convictum, atque judicio utrinque
negotio inlelliget. Ignoravii enim quid crediderit Iato, sententia prasertira Adriani papae,qui ipsissi-
Nes orius : Pacem el unitalem fidei, in ,uit, cum om- mum doctrinae Nestorianae virus in dogniate Felicis
nibus fidelibusEcclesia; absqueullu simulatione, in- denuo propinari dudum antea declaraverat, ad ejus
convulsa fide retineamus, ne cum Nestorii impietate abjurationera compulsum esse expresse dicitur. Haud
concordaittet, qui purum hominem Chrislum Domi- ignoravit certe AnnaJium scriptor cepsuram istam,
num credidit, ulicubi deincept labamur. Postea re- nec eam alia profecto de causa nominatim hisloria?
ctius quideni sententiam Neslorii explicavit. seque suae addere neglexit, nisi quod tum in vulgus nota
per argumenla doctorum Chrislianorum, quoe illi esset. Uude e.t ad annuni 794 ita scribit: « Rex ad
opposuere, ad mutandam mentera comniotura fuisse condemnandani haeresin Felicianam aestalis initio,
coufessus est; at minquam dixit se eadera cum quando et generalem popuU sui conventum habuit,
391 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS ni. 59*
concilium episcoporum ex omnibus regni sui provin- A filium naturalem eumdem cum adoptivo esse non
ciis in eadem vilia (Franconofurt) congregavit. Ad- posse? Nunquid non magis contorla est expositio,
fuerunt etiam in eadem synodo legati Romani ponti- quam tradit Walchius de verbis Elipandi ac Felicis,
ficis Theophylactus ac Stephanus episcopi vicem te- dura ait: Hla non de Christo, qui esl homo, sed de
nentes ejus, a quo missi fuerant, Romani pontificis Christo, quatenus est homo, esse prolata ? Quae enira
Adriani. ln quo concilio et haeresis memorata con- distinctio est inter haec duo : Christut, quiest homo,
demnata est, et liber contra eam comrauni episcopo- et Christus, quatenus est liomo? Si verba episcoporum
rum auctoritate compositus, in quo omnes subscri- illorum sumantur de Chrislo, qui est homo, in mente
pscrtmt. » Tom. V Scripl. rer. Gallicar. et Franci- Walchii lollunt unionem hypostaticam, quia scilicet
car. fol. 210. En concibo Francofordiensi, et libro ille Chrislus, qui est homo, Filius Dei naiuralis est.
contra hoeresin Felicianam composito ab oranibus Sed nunquid non etiani Christus ilte, quatenus est
subscriptum fuisse referl auctor iste, et cum tam in homo, etquidem, quod caput quaestionisest, quate-
actis concilii, quam eliam in pradicto libro haeresis nus ett HIChomo, Filius Dei naturaiis dici debet? Et
Feliciana tanquam Nesloriana habeatur, nonne tacite profecto. Naiu quatenus ett mc homo, nullum in eo
id ipsum narrasse censendus est historicus noster, occurrit suppositum aliud, nisi divinum; ergo etiam
qui abs dubio mentem suam clarius dedisset, si aliud quatenut etl mc hotno, Filius Dei naturalis appellan-
ea de re judicium ipse tulisset, aut a quibusdam dus est. Aut si dicatur eum, quatenus est mc homo,
ferri novisset? Eadem argucre licet ex relatione adoplivuin esse, certe etiam, quatenus est HIChomo,
Poetae Saxonis et Annalium Moissiacensiura. Quod suppositum humanum admittendum erit. Nisi de-
vero Jonam Aurelianensem spectat, mirari satis haud g{ mum naturam hiimanam velis considerare quasi ab
possumus, eum a Walchio hoc loco in confirmatio- unione cum Verbo divisaro, et per abstraclionem men-
nem opinionis suae nominari poluisse, cujus paulo lis sejunctam; quod tainen, quam absurdum foret,
ante vcrba, Felici tam iniraica, 976 ipsemet reci- nemo non videt; cum quacstio tum mota fuerit, quid
taverat. Audiamus integrum scriptoris istius lextum, de Verbo actu incarnato, el humanitale aclu a Verbo
el Walchium sui quodammodo oblituni videbimus. assuinpta, et prout assumpta sentiendum esset. Om-
< Ut igitur caelerosomitlam (verba ejus sunl), emer- nis quippe dispulatio agitabatur de mysterio Incar-
sit cx eadent Hispania temporc sanctae raemoriaeCa- nationis, prout aclu peractum fuerat, prout actu
roli piissimi alque invictissimi Augusli quidam Felix existebat; de natura humana, prout actu Verbo
nomine, actu infelix, Urgellitanensis civitatis episco- unita erat. lnani ergo conatu dicitur a Walchio, Eli-
pus, qui juncto suo sceleratissimo errori Elipando pandum et Felicem considerasse humanilatem, quasi
Toletanacurbis episcopo secundum humanitatem non a Verbo sepositam; cum de illa, ut sic, nulla tum
esse proprium Filium Dei, sed adoptivum pradicare disceptatio fuerit, sed de integro supposito, in quo
ausiis cst. » Et paucis interjectis sic pergil: « Quibus duplex natura, divina scilicet el huroana, occurrebat.
militcs Christi, ut pote inviclissimis armis muniti Rursura eadem pagina inquit Walchius : « Nolirole-
ejus vcsanam doctrinam propulsaverunt. Ejusdem ctorem adoplivi voce offendi, siquidem de illius si-
namque principis jussu in uniini coacti, adhibita gnificatione, quam Elipandus ei tribuit, inter nos
ctiam sanctoc romanae Ecclesiacauctoritate, euindem nontlum convenerit. > Sed quid opus est de signi-
Felicem damnaveruiit, imo cnm uuctore sui erroris ficatione vocis adoplivi altercari, quani Elipandus
Ncstorio, quem imitaius est, perpetuo anathemati l"_, non primum invenil, sed in sensu, quem apud om-
mancipaverunt. > Tom. XIV Bibl. PP. Quaeso,qua nes prasefert, accepit, hoc ipso quod nullibi illam
firiucia ad hunc scriptorem provocare potuit Wal- aliter explicarit. Dein cum jam memorata pagina ex
chius, cum is ila errorem Fclicis de adoptione ini symbolo Elipandi, quod Beatus et Etherius exhibent,
Cbristo referat, ut simul hujus erroris auclorem iSc- distinctionem superius notatam inter illum et illum
sloriuni appellel, Felicem vero Nestorii vestigia pres- in Christo attigisset Walchius, haec scribit ; « Mone-
sisse diserte dicat? Sed nempe sic labimur plerum- mus Elipandum, si unquam haecpronuntiaverit, satis
que, diini prajudiciis abrepli non jam ad vetcrurai luculenter declarasse, se de discrimine naturarum,
luonumenla formamus ratiocinia noslra, sed illa po- non personarum haec loqui. > Lubenler id utique
tius ad ista detorqueraus. Nec exterorum solummodo,, concedimus; nemo tamen cst qui nesciat, etiam Ne-
sed ipsorum etiain Hispaniae scriptorum hoc fuit de! storianos, cuin toti cssent in salvanda contra Apolli-
Elipando et Felice judicium, prout legenti Epislolasi naristas naturarttin differenlia, id ita fecisse, ut si-
Alvari Cordubensis, qui circa medium noni saeculi i mul personas dividerent. Pagina 224 fatetur Wal-
floruit, lnanifesluiu erit, ubi auctor iste ita erroremi chius incaute equidem a Felice asserlum fuisse,
de soepedicta adoptione oppugnat, ul simul eum ai ' quod nusquam in Evangelio Filius Dci, sed tantum
concilio Ephesino in Nestorio damnalum, duasquei fiiius hominis pro nobis traditus lcgatur. Subjiingit
ex illo in Christo personas sequi non una vice asse- vero : « Meliora raihi videtur (Felix) concepisse
rat. Yide Hispamam Sacram Floresii Tom. XI, pag. mente, quam declarasse verbis. > Quis hic non vi-
119 et seqq. det cavillandi studium? Nunquid non verba de men-
XXXIII. Respondelur ad effugia Walchii. — Noni tis sensu enuntiant? Certe si haec conjecturandi ratio
. mintts vana sunt effugiaWalchii, dum Felicis et Eli-- D 1 procederet, nemo jam haereticorum antiquorum,
pandi elfata ab hoc errore juslific.ire nititur, quorumi Arianorum scilicet, Nestorianorura, Eutychianorum,
et potiora, ne quid dissiraulemus, breviter hic re- aliorumve esset, qui a perversa doctrina excusari
censere, suisque responsis infirmare juvat. Et im- non posset, per prasumptionem nempe, quod me-
primis quidem pag. 221 ait : « Equidem haud igno- Hora conceperint mente, qiiam verbis declarassent.
ramus exstare nonnulla Elipaiidi atque Felicis eftata,, Pergit autem ila scribere Walchius : « Nihil enira
quoecontorta interpretatione, ita possunt explicari,, aliud puto, Felicem significasse, quam idem quod
ut lale inter utramque naturam discrimen significaree purioris doctrinx theologi pracipiunt, ad varias
videantur, quale toHat unionem \moo~cuxixitv. At sii officii mediatorii partes, a Christo rite adrainislran-
Hberiori anirao rem expendimus, nulla illa egeree das, utraraque naturara ea, quae sibi sunt propria
diflicultate quisque intelliget. Siquidem non de Chri- distincte contulisse. Concretum divinaenaturae non
sto, qui est horao; sed de Christo, quatenus estt potuit mori, ideoque adjunxit sibi FUius Dei huma-
hoino, sunt prolata. > Haecplane ad excusandas ex- nam 977 naluram, ul posset mori. Hinc non male
cusationes in peccatis dicta sunt. Fatetur ergo Wal- dixit Felix, filium hominis. non Filium Dei esse
chius, vcrba talia ab Elipando et Felice fuisse pro- mortuum; at male dixisset filium hominis sine Filio
lata, quae unionem visoaxaxixnvtollere videantur, si- Dei esse mortuum, aut negasset Filium Dei, qui est
mul tamen illa liberiori anirao expendenda essee filius horoinis, esse mortuura. > Profecto inanis prpr-
monet, sicque expensa ab errore pura judicat. Att sus haec est subtilitas in prasidium haeretjcprom
vero num contorta est inlerpretatio, si dicatur,, adinventa. Idem enim est dicere : FUiut homnii,
593 ENHIEBER DISSERT. DE II^RESI ELIPANDI ET FELICIS. 394
non Filius Dei est mortuus, ac dicere : Filins hominis A Walchius. Nosse enim oporiei Cyrillum ibi contra
sine Filio Dei est mortuus. Sicut idein est dicere : Arianos agere, ac refutare eorura ratiocinia ex ver-
Pelms, non Joannes inlravil in monumentum; ac di- bis EpistolaePauli ad Philip. cap. n desumpta, eoque
cere : Petrns sine Joanne inlravit in monumentum. Et concepta, ut diccrent Deum Patrem Filiura siiuro,
(jui dicil: Filius hominis, non Filius Dei mortuus est, seu Verbura post exinanilionem exallasse, eique
negat sane illum, qui moftuus cst, esse Filium Dei; nomen quod est super omne nomen tribuisse, ut in
negat quoqtie Filium Dei esse illum, qui tanquam isto deinceps omnc genu flecteretur; hunc proin non
filius honiinis mortuus est. Nullum igitur jam nohis nalura, sed graia tanlum accepisse, ut Filius Dei,
relinquitur dubium, episcopos saepe memoratos, Eli- Deusque dicerelur, atque ut talis ab omnibus adora-
pandum scilicet ac Felicem ejusdera omnino cum retur» Concedit porro Cyrillus, haec de Verbo anle
Nestorio roenlis fuisse, ut pote quoruro principia et incarnationera non esse iutelligenda, sed tum dcmttm
asserta in idera prorsus recidisse per totum hujus hoc nomen super omne noraen eideni fuisse datum,
paragraphi decursum spectavimus, ut proin Alcuinus cum nalura humana assumpta se quasi cxinanivit.
ex hoc capile redargui rainime valeat, quod censura Itaque verba illa, in Fitium ascriplus est Dei adopta-
Neslorianaehaereseos adversarios suos notarit; nihil- tu* nobiscum, nihil aliud significant, quaro exlernam
que supersit, nisi et modum justiflcare, quo scriptor glorificationem Filii; et adoplio illa, de qua in loco
nosler haereticos illos aggressus est, et in quo tara citalo Cyrillus, longe alia est, quam de qua conlra
inulta reprehensionc digna occurrere Walchius exis- Nestor ianos dispiiuivil. Adoptio enim in laliore el
timavit. minus propria significalione, in qua et sumpserunt
— _ plures Patres, potest accipi pro assumptionc ad glo-
§ III. DE MODO QUO S. CYRILLUS CONTRA " riam : in slrictiore vero el magis propria
NESTORIANOS,ET ALCUINUSCONTRAADO- lione sumitur pro assumptione, persoh» extraneac significa-
in
PTIANOS DECERTARUNT. filiiim. Jam nemo non videt, Verbum hypostatice
I. Vindicatur brcviler agendi ratio Cyrilli contra humanitati unitum, id cst, in unam personam, ad-
Nestorium.— Haudcquidemnoslatet.quaiitain modo optari stricte non potuisse : at Verbuni humanitate
quo adversarios suos, vel polius Ecciesiae catholicoe indutum ad externam gloriam, quam anlea necdum
iinpugnavit CyrilJus, sedis Alexandrinae patriarcha, habebat, potuisse assumi, seu, ut hoc verbo utainur,
rcprehenderint non ii soluin quos suo tempore sin- adoptari. Deinura sanctus doctor satis caule cistin-
gtilariter amicos habuit Nestorius, sed et recentiores guit inlcr glorificationem Filii xoOyvwibv seu ger-
quidam scriptores, quorura non ullirous est Petrtts mani, el inter glorificationem noslrain, quos riicit
Bayle in Dictionario critico et hislorico Tom. III, propter ipsura filios, id esl, stricte adoplivos Dei
verbo Nestorius, existimans primo quidero Cyrillum filios. Palet insuper ex aliis Cyrilli locis, quam alie-
ex odio privaio atque invidia adversus Nestorium iius ab hac sentiendi ralione fueril, ubi adoplionem,
aequitalis leges in dijudicanda ejus doctrina neglexis- seu filialionem, qiue nostra esset similis, id est, ex
se, ac senleuliam in Ephesina synodo cilra oronein gralia, non ex nalura in Christo homine aslrui posse
juris ordiitcm pnecipilasse : dein vero controversiam negat, quin duplex inde in 978 Verbo incarnato
niter ipsos agilatara inanem tanluin fuisse loyip.a,- filius sequatur. Sic in dialogo, quod unus sit Chrhlus,
~jiK»,ambos reipsa orthodoxe sensisse, nec alia ex ait: « Si vcro Filium profilentes unura et Dominuni
ratione tanta ad invicem disceptasse, nisi quod neu- Verbum cx Deo Patre, hominem simplicilCr ex se-
ter alterius sensa bene penelraverit. Yerum tamen Q mine David socium filiatioriis atque adeo gloriae ci
haec aliave Cyrillo imputata inoram nobis haud fa- conjiincttim esse dicunt, opportunum fuerit, ut nos
ciunt, quo rainus arbitremur, justificari vcl ex eo eorum, qui ita sentiunt, vicem pro ea commisera-
solo argumentaiidi ralionem contra Adoplianos ab tione, quam alleri alteris dcbemus, dolenles excla-
Alcuino adhibilam, quod hocccum illa Cynlli adver- memus : Quis dabit cupili tneo aqtiain, cl oculit meis
sus Nestorianos apprime conveniat. Dudura enim ab fontem lacrymarum, et deflebo populum meum hunc
hisce cavillalionibusvindicarunt eruditi phires Cyril- dies et noctes (Jerem. ix, 1)? Adducli enim sunt in
lunj, nec alia profecto apologia pro co opus esse mentem reprobam, Dominmn, qui ipsos redemit, ne-
ceusemus, nisi Ecclesiaeuniversalis judicio, quaedis- gantes. Dualitatem enim filiorum Uioequalisnaturoe
putalionem ipsum inler et Nestorium non de verbis constituunt, et divinam gloriam ascrihunt servo,
tantura, sed de ipso dogmate fuisse, lmjusque asser- acqualique honoris excellentia orriaritspurium quem-
tionibus unionera hypostaticam in Christo tolli; illius daro, qua naturalem ac verum.FHiuni, cum alioqui
vero ratiociniis ex asse stabiliri uon in Ephesino Deus manifcsle dicat: Gloriam meam ulteri non dabo
tanlum, sed et in Chalcedonensi, ac Conslantinopoli- (Isui. XLII,8). QuomOdoenim non sit diversus sepa-
lano ii conciliis publice pronuntiavit. Accedit quod ralim a naturali ac vero Filio, qui tenui ac sola con-
et ipse imperator Theodosius, licet durior ab initio juuctioiie decoratus est, et minislri loco assumplus,
in Cyrillum, edoctus lainen frauJes, machinaliones- quiqiie, ita ut nos ipsi adoptatus (zxi a.liu&ii.sviox-nxo;,
que aulicorum suorum, aliorunique, qtii personae xaxa xai vjfwtjuvroi) et ab alio gloriae parliceps fa-
Nestorii plus justo favebant, illius contra haeresiar- ctus, et dono et gratia id cOnsecutusesl? > Tom. V
chara istum agendi rationem edicto publico approba- p, Oper. part. i, fol. 754 et 55. Et paulo infra fol. 757
rit, ipsum vero Nestorium in exsilium deportarijus- ail: « Duos itaque procul dubio Hlios et duos Chri-
serit. Alia autem diflicullas, antequam ad scopum stos illorum sermo nobis pradicat. » Excipit dein
nostrum accedamus, breviter adhuc expedienda est, per inteflocutoreniSuuro:«Duos quidetn nequaquaro.
mola a Walchio, qui cap. 1 Historiae suae pag. 49 Aiunt vero uronii quidem esse secundum naluram
Cyrillum nostrum inter adoptionis in Christo assef- Filiuro, Verbum ex Deo Patre : eum autem qui as-'
tores recensere hon dubitavit, induclus verbis quae sumptus est, hominera quidem esse natura David ;
in dialogo 3 hujus sancti doetoris de sancta et con- Dei vero Filium ideo, qttod a Verbo Dei assumptns
substantiali Trinilate tom. V Operum, part. i, fol. sit, et quia inhabitavit "in ipsoYerburo Dei, eamilein
486 leguutur. Sunt vero isla : « Constat igilur ex tua (lignitatem consecu;us est, et filius per gratiam esl.»
recteque sentienliuro opinione putandum, tiinc certe His vero sic respondet CyriUus: « At quo pacto non
riatiiiii esseFilio nomcn, quod est super omne nomen, sint emotoe mentis, qui ita statuunt? aut quomodo
cuui etiam forma nostra assumpta velut unus e no- hon duos filios faciunt separantes inter se homincm
bis, in Filium ascriptus est Dei, adoptatus nobiscuin et Deum? Siquidem est ex ipsorum sentcnlia hic
(Qixo;JXS9'JJUWV), et propter nos ille Verus ac germa- quidem naiura ac vere Filiiis; hic vero per adoptio-
iius (o yvwioj) ut et nos propter ipsum filii, super- liem eadem dignilate pradilus est utpote inhabitante
uaturalis glorite slmus participes. >At vero si studio- jpsitm Verbo (o3s y_aphi-njvxiioBeaiaveyynv).» Satis
sius cxaroinentiir verba ista, aliena eerte videnlur a aperie hisce locis innuit Cyrillus, dualitalcm filiortim
sciisu , quem in iis se deprehendisse existimavit i.n Christo illos staluere, qui Verbum quidem natura-
PATBOL. CI. 13
395 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 3TC
lem Dei Filium confitentur, hominem vero assnm-,A sui juris existentero in filinm artoptari, eoquid ad-
plum, sicut unum ex nobis atl dignitalem filiationis oplio sil quaedamfiliationis naluralis imitatio; per-
evectum, seu quod ideni est, adoptatum esse volunt. sona aulem, non natura generari dicatur. Unde et
Unde mirum sane censeri debel, a Walchio etiam tam constanterex asserlione adoptionis personas in
Cyrillum iuter adoplionis in Chrislo asserlores com- Cbrislo niuliiplicari contendit, cum omnis adoptio
putari potuisse, cum is lotus in hoc fueril, ut non personam extraneam su|>ponalqu;»lis utique in Chri-
tantum ipsum Verhum, sed et homincm eidem uni- slo ex fidecalholica adinilti nequil. Nec solros CyrilH
tum proprium Dei Filium esse oslenderet. His vero haecerat argumentalio, sed aliorurn quoque illb aul
breviter expediilsjamad ipsa illa argumenla descen- anteriorura aut posteriorum, qui oiniies uno ore ex
dimus, quibus Nestorianomm asserla oppugnavit a loptionis dogmale duas in 979 Chrisio personas
Cvrillus, visuri deinceps el ratioeinia AlctiiniAdopiia- sequi clamilaoant. Sic Leporius in Hbello emenda-
nis opposita, et visuri quidem haecills oinnino fuisse tionis ait : « In hoc maxirae fides nostra consislit,
consona, ul proin et auctor noster cerlamcn suum ut credaraus unicum Filium Dei, non adoptivum,sed
bene ccrtassedicendussil, prout id dudtim in Cyrillo proprium. > En unicum Filium pradicat vir iste.post-
universus orbis orthodoxus depraedicavit.Cum enira, quam ab errore ad verilatem catholicam rediit, eum-
uti paragrapho pracedenti vidiraus, principia seu que proprium, non adoplivum. Unitatem ergo lianc
asserta Adoptianorum cadem plane curo iliis Nesto- eo ipso tolli existimabat, quod adoptio in Christo
rianorum fuerint, sane et iisdem armis, seu argu- stalueretur. Insuper jam supra §1, num. 15, ex san-
mentis, ac ratiociniis retundi debuere, quibus hocc cto Gregorio Nysseno retulirous, quosdam de crrore
refulavit Cyrillus, aliive cura ipso dogmatis ctholici p, duplicis filii ex eo solo fuissc accusalos, quod ad-
defensores; quod si Alcuinum per sragula accurate optionem in Vcrho carnem induto admitlerenl. No-
praslilisse monslraverimus. rem omnem nos confe- tari quoque mereniur verba, quae in defensiono
cisse existimamus. Cyrilli ad opposiiionem oclavo ejtis anathematisroo
II. Arguit Cyrillus Nestorianos quod ex eorum do- ab Orientalibus faclam tom. V Conc. col. 50, item et
ctrina duw tequanlur in Chrislo personm. — Argu- in libro ad Reginas tom. IV Conc. col. 690 et 91 sub
mentiim generale el omnibus fere Nestorianorum nomine Athanasii ex libro de Licarnalione profe-
assertis a Cyrillo opposilum in eo erat, quod ex illis runtur : « Confilemur ctiam esse illum Fiiium Dei et
dttocin Christo personoeac duo filii sequerentur, et Deum secunduni Spiritum, Filium hominis seciindiim
consequeiiier unio hypostalica non tanlum ex uni- carnem... neque duos filios, alium qttidein Filiuni
vcrsaeEcclesiacfide certa, sed ab ipsisetiam hoereti- Dei verum et adorandum; aliura vero ex-Maria ho-
cis verbolenus saltem adraissa loUerelur. Urget au- minem non adorandum; scilicet secundum gratiam
tero hoc argumentum singulari studio contra asser- Filium Dei factum sicut et homines (xaxi yr/pr» Si
tionem de adoptione in Christo, ct iroprimis quidem Tto»SioOysvotiSvov, <ujxai a.v&ptanoi).
>Et post aliqua :
adversarios suos refellit dicendo, doctrinam eorum « Igilur qui natus ex virgine Maria, natura Filius
esse novam, iu ecchsia hactenus inauditara, ac vcl Dei est, et Deus verus, et non gratia et particip.t-
idco rejiciendam. Cum enim in citato dialogo, Quod tione secundum carnem solani ex Hai-ia homo, se-
unus sit Christus, pcr interlocutorem suum dixisset : cundum spiritum autem ipse Filius Dei, et Deus. >
« Rcjiciemus itaque hanc opinionem tanquam erro- Et iterum :« Si quis aulem prater hoecex Scripturis
neara, quod horoo sit conjunctiis Deo Verbo, et par- divinis docet, alium dicens Fihum Dei, alium ex Ma-
liceps glorioecum ipso efieclus, quodqueper gratiam C ria secundum gratiam filiuin aiiopla um, sicut nos
adoplalus Sit in filium (xat evxa\ei yj/pixo; xr,v uto- (zai exepovex xil Uapia; xt/xo.y_upivi/orowOivTa,«i;
(Jidtavtyjtv).» Respondet: «Omnino. Neque enimex >jjiEif)ul sint duo filh, unus secuiirium naturam Fi-
sacris lilteris probari potest : sed potius commentum husDei.quiex Deo; et unus secundum graiiam homo
est ingenii imbecillis, remissi, et novitatisstudiosi.» ex Maria... hunc anallieraatizai sancta el catholica
Fol. 744 cit. toni. V, part. i. Dein vero pressius os- Ecclesia, etc > Novimus equiilem librum de Incar-
tendit, quomodo bypostatica unio per assertionem natione, cx quo haec desumpta fucre, inter Opi-ra
hujus novi dogmatis evertatur; cujus quidein argu- Alhanasii, dubia recenscri prop;er loquendi modos
raenlationis testimonia jam numero pracedenii cila- in illo occiirrentes, qui errori Eiitvchianomm favere
viraus, unum vel alterum adhuc memoraturi. In citato videnlur, aut saltem Aihanasio alias familiares haud
saepius dialogo fol. 739 refert per interlocutorem fuere. Unde ct suspicio non levis esi, opusculum
6uum sententiam Neslorianorum his verbis : « Non Hludesse Eulychianorum, aul aliorura hjereiicorum
dicimus, inquiunt, homincm esse Filium Dei. ne duos coiiiraenlum, verba auteui citata sub nomine Alhana-
natura filiosstatuamus. Quemadmodum enitn Ver- sii pradictis Cyrilli liiculr.ilionibus posl ejus liior-
lium, quod ex ccelis descendil, non est secundum leiii vel a Dioscoro Alexandrino, vel alio hxretico
natoram lilius David, ita neque is, qui ex semine Eutychiano fuisse intrusa, ut quidam opinantur; aut
David, est Filius Dei secumlum naturain. » His dein salieni opus illud, si ante Cyrilli tempora jara exsti-
reponit: « Dividentur itaqtie in duos lilios, atque lerit, Athanasio fuisse suppnsituro, a Cyrillo lamen,
anibo falso ila appellarideprehendentur?Dixeritvero qui duri ires quasdara locutioncs forsilan benigiiius
aliquis iiianein ac vanara imposluram esse Chrisli D inlerprelabalur, ul genuinum Athanasii fcelumfuisse
mysierium, si ita res sc habet, atque deliri liacreiici agiiitum,atqueidcircoin lcsiimoiiiuin veiitaii-catho-
volunt. Quaenamigitur erit unitas? aulqua de cattsa lic;c citatum; nisi fors et dicere liceat, sentcitlias
factara illam dicent ? » Et in secttnda ad Ncsloriura illas, quae errorera Eutychianum relerre videntur,
cpistola ait : « Quodsi unionem secundum hyposta- post morteni primuui Cyrilli a pradiclo Dioscoro,
sin lanquara incomprehensibUem,indecentemque re- aliovc hacreiicooperi reipsa ab Athanasio elucubrato
pudiaverimus, eo prolabimur, ut duos lilios esse di- assutas fuisse. Interim quidqnid hac de re slatualur,
camus. Necesse est enim distitsguere el vocare alte- sivc liber ille de Incarnatione anle, sive post obitum
rum quidem per se hominera, fiiii appellatione coho- Cyrilli exaratits sii, patet saiiem ejus auctorem ad-
nestatum, alterum vero per seac seorsum DeiVei-bum, optionem iu Ch-risto ex eo fuodamento rejecisse,
quodet >nomenet rem qnoque fitiationisnaiuralit.-.ro":>-., quod sine divisione pcrsnnarum defendi nequeal. Eo-
tineat. Tom. IVConc.col.S90.Vocare ergo Chrislum dem argumeiito paulo post etiaro usus est Vigilius
hoininem flliuin per gratiam seu ailoptivuin solique papa in Consiiluto dc Iribtis Capituiis, ad capilulum
Verbo natufalem filiationem conccdeve Cy.illo i ,cm 19 Theodori diccns : «In suprascriplo decimo nono
crat, ac repudiareunionerasecundum hypostasin, seui capilulo, ubi Evangelium secundum Lucam de bapti-
in Chrislu alterum et alterum dislinguere. Noverat; smo Chrisli videlur exponi, duae sunt reprehensio-
nempe sanctus doctor nomen filii adoptivi nunquami• nes : una, quia dualitas inducitur filiorum, cunt fir
convenire natura, sed esse vocabulura personac, nec adoptionemvidetur dici ChrislusFilius Det; alia, «Juia
natnram personaeextranea?,sedipsampersonam priusi in no.roineTrinitatis ipsequoque as.-eritur baptizatiis,
557 ENIIUEBER DISSERT. DE II^ERESI ELIPANDl ET FELICIS. 538
per quod quatemitas sine dubitatione monstratur. > A tur, unum lamen animal, unumque horainem paril;
Tom. IX Conc col. 76. Et ad capitulum 47 : « In su- utraque parte suam relinente naturam, et veluti in
prascriplo quadragesimn septimo cap tulo, id quod naluralero coeunle unionem, ita ut duo haecinter se
dicit Apostolus : Qui multos filios ad gloriam uddt.xe- comroista sint, et aiterum alteri communia faciat,
rat(Hebr. u, 10), exponendo dicitur,sanctusquod assttm- quae sibi propria sunt. » Tom. IV Conc col. 598
ptum hominem eneteris coniiuineret aposio- e«.99. Numero aulem 17 occurrit criminalioni Ne-
Itis, co quod simifiter gratiam filiationis acceperit storianorum arguentium calholicos, quasi dicerent,
sola deitale naluralem fiHalionem possidenlc : quoe ipsam etiam carnem ex Patre octerno genitam esse;
quidem verba, sicul supi-rius dictum csl, duos iulro- aitque: Deum « Nec vero dicimus, qui recle sentire decre-
ducunl filios, id esi, iuium per graliam, alterura per viinus, factum carnis patrem, nec rursus di-
naturam. > Tora. IV.Conc. col. 88. Non solus igilur vinitatis naturatn a muliere eriitam, anlequam hu-
Cyrillus is erat, qui ex dogmale adoptionis dualiia- mana natura se induisset: sed Verfcura, quod ex
lein filiorum iuferebat; qnin omnes patius in hac Deo natura est, et hominem, qui ex sacra Virgine
quod pcrfecte in hanc lucem ortus est, ad unitatera con-
argumcnlandi raiione sibi consi-nlienles habuit;recen-
quidem iricirco notanduro duximns, nequisex ferenles, uniim Doroinumet Christum Jesum adora-
tjorihus htijus sancti doctoris adversariis contra mo- - bimus: ila ut unum huncpropter assutnptam carnem
dcm Ecclesiae fideique hostes iinpugiiandi taiiquam cxlra divinitatis tenninos non ejiciamus; neque
prorsus singularem, minusve accuratum excipiat, propler cam rursus. quam communem nobiscum ha-
exhibituri jara etiam argumenta, quibtis ratiocinia Let, similitudinem, inira solius humanae naturae can-
pro stabilientla adoplione illa a Ncalorianis usurpata n ccllos iiicludamus. » Ibid. col. 606. Nempe cum ar-
refiitavit. guerent Nestoriani Christum, qttoad humanitatem,
III. Ad argumentttm Neslorianorutn,quod nec divi- ex Patre genitum haud esse, proin gralia tantum seu
nilas exVirgine matre, nec humunilas exPutre celerno adoplione, filitmi dici debere, adeoque et niatrem
nata sit, ait Cyrillus, hominem, etsi anima illius ex ipsius, quoesolam huraanitalero, non divlnitatem pe-
matris carne orta haud sit, lotum tanien parentum peiisset, Xc«TTOTOXOV, non Oeoxo-xov ;;ppellandam csse;
suorum fiiium dici. — Diximus aulein paragrapho re|:onebat'CyriHus,CIiristum, etsi quoad carnem a
pracerienii ntini. 5, in eo potissimum sese fundasse Palre oeterno genittis haud cssel, nihilominus quoad
Neslorianos, quod nec divinilas ex Virgine, nec bu- hanc quoiiue filium Patris naturalem esse, eo qtiod
raanilas ex Palfe ocierno nala sit; ac proin necVirgo eaiopost iinionem Yerlo Jacla cssel propria, quem-
fcealissima Deipara, nec hoino ex illa gcnilus natu- admodum parentes, qui solam carnem in homir.e
ralisDei Filius, sed adoplivus lanlum iiinicttpari de- prociucunt, lotius tamen honiinis, proin qttoad ani-
lieat. At excipit conlra hanc illalioncni Cyrillus ma- main quoque, liccl hanc solus Deus infundat, paren-
tres huinanas, ctsi principaliorem prolium suarura les dicnntur; eo quod aninia posl infusionem carni,
parlem, auimam scilicet, haud generenl, tolius la- quam edideral niater, propria censealitr. Similiier
incn homiuis malres, Iioi.ninemvero quoad omnes quamvis clivinilalcm ipsam beatissima Yirgo haud
parles malris suoe filiu n vocari, et vocari debere. generasset, ipsam lainen et quoad haix Christi Do-
« Sed percunclabere hic forsitan (ait in Epist. ad mini matreni exislere, cttra naturam humanam pe-
monachos jEgypti num. 12) nunquicl, dic age, divi- perissel, quam Filius xternus sihi inliroe univerat.
niiatis inater Virgo exstitit? Ad hoc diciraus, vivum ^ Unileet ibidem imro. 20, col. 610, poslquam verba
iliud, et subsistens Dei Yerbum vere cilra ullam con- *-"Apostoli relulisset: Qui etiam propr.o Fitio non pe-
troversiam cx ipsa Dei etPatiis essentia geiiitum es- percit, etc (Rom. vm, 32), ita pergit: « Hic te nunc
se.... Verum novissimisaevi hiijus lemporibus incar- mlerrogo, quoroodo is, qui ex facra Virgine ortus
naliim, hoc est, corpori aninia inteHigenli informalo est, pioprius Dei Filitts appelletur? Sane ul homi-
unilum, secundum carnem quoque ex muliere nalum nis, et cujuscunque alterius animantis proprium id
esse. Habet auiem hoc incarnati Verbi mysterium esse rectetiicitur, quod iialuraliter ex illo nascitur;
cum huraanoparlu cognationem: quandoquidem ler- ita merito quoque i I propi-ium Dei censetur, et ap-
rciiorum hominura raatres naturae ad generaiidum pellatur, quoJ ex illius substantia progignilur. Qua
subservienles, in ulero quidera carnem gestant, quae igiutr raijonc Chrisius proprius Dei h ilius nomina-
sensini per temporuni inlervallaconcrescens, arcanis- tur, qtii et a Deo quoque et Patre omniura salutis
que quibusdam Condiloris operaiionibus incremenla el vilaecausa oblatus pradicatur?. . . Pianum esl,
patilatim sumens, ad perfeclionera adducta forniam qtiod ad nalurarum imionero respiciens, Emtnanue
landera altiugit humauain. Deus vero modo, quero lem, qui ex sacra Virgine cxortus est, Dei Filium
ipse novit, spirilum inliindit. . . . Jaiu alia carnis, definiat: quandoquidem corpus, quod ex ea nalum
alia veroaniiiiaceslralio. Atqui licet illoelerrestritiro csl, non alterius cujuspiam bomiiiis noslrimet sirai-
dunlaxat corporura malresliant, non alleram tamen lis, sei ipsius Verbi, quoi cx Paiveiialumesl, pro-
partem, sed lotum, quod ex anima ct corpore con- prium erai. » Ipse Nestorius huic argumenlationi
tlatur, parcre dicuntur: neroo enini (ul exemplo fes ansam fortasse pr.ehuit, cum i!h in p irocinium sui
illuslrctur) Elisabeth carntm tanlummodo, I.OIIetiani erforisabususessel. Ait euiin KpudCyrillum: « For-
aiiimam peperisse dixeril; siquidem peperit Rap;i- .D raatur in utero in*'ans, sed quoad figuram acceperit,
stam animatum, et hominem, ut unuiii ex duobus, nonduni habet animam: at ubi figuratus fueiil, jam
carne, inquam, el anima: ila et in Einm.-.ntielisquo- anima infnrmatur a Deo. Ut igitur mulier corpus
que ortu accidisse cogitemus; namex Dei Patris sub- parit, sed Deus animam tribuit, neque ideo diceiur
stanlia nalumest, ut dixi, unigenilum illius Verbum: animte, quia peperit jniraatum; sed potius bominis
hoc autem posteaquam carne, quam propriam sibi genitrix: sic quoque beata Virgo, esi peperit ho-
fecit980assunipta, noslratu naluram induit, et filius minem, simul cuin illo perlranseunteDei Verlo, non
hominis factum est, citra oinnem absurditatem, imo ideo est Dei Genii.-Lx.» Lib. i adversus Nestorium
vero necessaria. convenientique ralione secundum tom. VI, fol. 17. Respondet vero Cyrillus ibid. fol.
carnem ex muliere natum creditur el pradicimr. 18: « Gignitur a carne caro procul riubio, et iJIe
Queroadinoliim tt ipsa quoque hominis anima, licet rertira ornnium opifex modo el ralione, quaro ipse
natura a corpore, quod informat, diversa inttiiiga- novit, ut animata sit, eflicit: sed tamen mulier, quae
lur, et sit sua propria ratione, una taineu ci!:n suo peperit, etsi eairois tantummodo sit origo, lotuin ho-
corpore oritur, et velut unum quidpiain cum ipso minemtarocn enisa credilurjex anima, inquam, et
censelur. Quod si quispiam raatrem alicujtH non corpore. quamvisadexislentiaro jtniaiaj niliil
animiparam appellandam esse contenderit, sed tan- contulerit: sed taineji. qui hominem dlxit, animam aseipsa
tum carniparam, ;ie ineptum plane bialeronem ille quoque corpori uaitanj simiil signiJicavit. Ut
se dedarabit. Nara etsi id quod mulier parit, ex mulier, quailivis •soiumcorpus enixa, ex anima ergo
duobus disparibus concinne inter se aptis compona- corpoi'e constantem peperisse dicitur, et
neque taniea
599 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 400
iri aniniae raiionibus quidqiiam oflicit, quasi carnem A pienlia. Et unctionem quidem cura a Chrislo homine
suac existentiac habuerit inilium; ita etiam se res meritis suis acquisitam fuisse dicerent, illumque sola
liabet in beata Yirginc : nam etiamsi sanclae illius gralia in Filium Dei adoptatum exinde probarent,
camisest mater, altamen unilum sibi revera illud respondet CyriUus unclionem hanc nalune assum-
cx DeoDeuraVerbura peperit, nequc siquis illam Dei ptac non ex meritis , aut profectu in virtutibus pri-
genitricem dixe.it, continuo prorsus Dei Yerbo no- mum obvenisse, sed eidem vi ipsius unionis hypo-
vitatera impinget, autsuaeexistentiae initium a carne staticae debilam fuisse, id quod negari haud posset,
riuxisse definiet, etc » Arguraentum hoc latius ibi- qciin unio haec tolleretur, Christumque merum homi-
dem adhuc dcducit Cyrillus, et demum etiani diluit nem fuisse sequeretur. Yerba Cyrilli etsi jam supra
ratiocinium Neslorii Chrislum hominem naturalem § 2, num. 5, relata hic repetere haud ingratum erit.
esse Dei Filium ideo negantis, quod hoc admissoduae « Nomen hoc Christus (ait in Hbro ad Reginas num.
generaliones in Verbum divinum cadercnt, id quod 12) quidam nescio quomodo Dei Patris verbo etiaro
tamen concedi possehaud exislimat. « Gaudco(verha seorsum ac per se, hoc est, ut exlra carneni posi-
sunt Nestorii loco citato fol. 21) veslrum aspiciens tum mente concipitur, convcnire asserunt: mox
zelum. Indidem perspicue coargiii possunt, quae ab vero in illum quoque simililcr illud competere con-
infelici homine siml flagitiose dicta: nani quorum lendunt, qui ex sacra Virgine natus est, prout hic
duacsunt geheraliones, eorum duo sint filii necesse quoque per se separatim subsistere cOnsideratur:
est; sed Ecclesia unum agnoscit Filium Dominum postremo ambobus simul perinde ac uni congruere
Chiisiiini. » Reponit Cyrillus, aut duas ornnino in tradunt, ratione nimirum conjunctionis, ut ipsi lo-
Chrislo admittendas esse generationes, aut negan- »g quuntur, in unam illos personam colligante : (Nam
dum esse ipsum Incarnationis mysterium. En ejus veraeillius naturalisque unionis, etiamsi unam my-
vcrba, quaeetsiprolixiora, integra lamendamus, cum sterii hujus viam planam, et ab omni errore tiilam
exindcmira etaccurata argumentandi vis, quam san- propositam habeant, nulla apudillos habetur ratio;)
ctus doctor adversum haereticos adhibuil, appareat. et haec illorum simulata confessio non esl sincera,
« Igitur duasessegenerationes, minime admittendum sed atri veneni imposturaque plena. Nam cum di-
censuit. Unam porro nativitatem a nobis esse con- vina Scriptura Christum nominans omnia Hli divina
fitendam asserit, ne duos filios esse inielligamus, simpliciter tribuat, (Novit enim, novit, inquam, illa
ac si necesse sit, si duae prorsus generationes sint, Dei verbum in humana forma appavuisse, et carncm
duos itidcm filios inferri. Prodeat ergo et. doceat factum esse) illorum autem institutum el scopus,
utram generationcm malit adniitlere, illamne ex qui diversa ab his sentiunt, sit persuadere eum,
Patre ante saecula, per quam nondum incarnatus qui ex muliere natus est, hominem esse unum quem-
Deuserat Verbum, an verohancrccentem, etex mu- piam, qui per incremenla, ut dixi, et per propriam,
liere? Nam si illam dicet solam, illam dico anle hoc est, humanam virtutcm dignum se prabuerit,
soecuiaet ex Patre; ille erit ulique et quidem solus qui honorem quoque connexionis cum Dei verbo as-
Filius, qui ex eo secundum naluram est ortus ante- sequerelur, et insigni pradestinatione eligeretur. >
quam carniet sanguini communicarel: temereautem Tom. IV Conc col. 698. Dein vero numero imme-
ac frustra mysteriumincarnationisasseritur, et nullo diate sequenti ostendit nomen Christi seu uncti non
modo se ipsum exinanivit, neque subiit servi for- proecise Verbo, sed humanitali, uirique tamen pro-
inam, sed sic permansit, et veram carnis conjunctio- „*-. pter unionera hypostaticam convenire. « Idcirco (ita
»
nem hucusque refugit. Sin vero, qui extremis tem- pergit Cyrillus) nomen hoc Christus soli qtioque
poribus ex mulierc natus est, is utique dicetur ct verbo, quod ex Deo Patre ortum est, ut seorsim ac
quidem solus Filius atque eliam solam hanc ex mu- per se subsistere consideratur, convenire asserunt.
liere generationera admittemus: ergo necessarioper- Nos autem ita sentire aut loqui nequaquara didici-
diditillud ex DeoPatre Verbumnesit secundum na- mus : quandoquidem tunc priraum verbum Jesu
turam Filius. Sed videt prorsus vir Dei 981 ama Christi appellationem sortitum dicimus, cum factum
lor, quam sint hoe sentenliae absurdae, et quantopere est caro ; siquidem ob id'Christus vocatur, quia
ad impielalem vergant. Ut ergo via regia gradiamur, exullationis oleo, hoc esl, Spiritu sanclo a DeoPatre
duas dicimus fuisse nalivitates, scd unum in utraque inunctum est. Quod autem inunctio Hla assumptoe
Filium, cura in carne nondum esset, Verbum ex Deo, huraanilatis ratione illi conveniat, id apud rectc sen-
eumdem vero posteaetiamincarnatum,etqui propter tientes in quaestionem non venit: nam si Dei Ver-
nos generationem secundam subierit. Nam si dixis- bum Deus est, nulla utique unctione indigct. Nec nl-
set, in horainibus oporlere pforsus, si duas genera- lus unquam riocuit, Dei Yerbum Spiritu sancto in-
tiones dicamus, duos esse filios recte ac vere dixis- unctura, aut sanctificalum esse, quasi is secundum
set: sed quia Chrisli mysterium et incarnationis ra- naturara ab illo sil diversus, superior et excellen-
tio aliam viam tenet, et in rebus nostris non eodemi tior. Minus namque sine ulla conlrudictione a meliori
modo conspicitur, cur consuetudine, qua; apud nosi semper benedicitur (Hebr. vn, 7). Quia ergo sancti-
viget, inspecta, deinde animum ad res admirabiles; ficalio et inunctio humanae nalura humilitati con-
etquae rationem superant adjiciens, ad imbecillami gruunt, fit necessario ut Dei Verbum non tum Chri-
cl sluliam infideHtatem manifeste labitur? quodt D ! sli nomine donatum sit, cum etiamnura nudum, hoc
autem mihi in mentem venit admirari, Hlud est, est, nondum incarnatum esset, sed tunc dcmum cum
cum enim in his verbis confessus esset, Ecclesiamt more nostro factum homo, secundum naturam hu-
unum Filium agnoscere, ac suhjunxissel, nirairumi manam inunctum est. . . Quodsi absolute alicubi
ipsura ilium Dominum Christum, nusquara posteai Christus nominatur, mox illud incamatum inlelli-
relinuii unum, scd ipsas res unitas dislingu.it in- gas : et si verbum audias, peracta jam incarnatione,
ter se; ac seprsini ulramque ponit, non quid Ver- unitoe ipsi carnis non oblivrscaris. Porro autem ar-
bura sit secunduro naturaro, quid ilero caro disquj- bilrari, vocem hanc, Chrislus, seorsim huic, et
rens, sed horainem et Deuin, tanquam sola, ut ipsei seorsum rursus illi convenire, istud, inquam, sentire
putat, acqualitate gloriaein unum colligens : quod1 vel loqui slultum est omnino, imo vcro impium ct
neque credibile est cuiquam, neque fieri potest;; profanum. Unus est enim Dominus Jesus Christus
tantique mysterii rationera ad absurdilatem de- non divisus, non dissectus, etc. > Unclionem igitur
turbat. » non meritis hominis assuinpli, sed ipsi assumptioni
IV. Unctionem Spiritns sancti Christo homini exc seu unioni hypostaticae ascfibendam existimavit Cy-
ipsa unione hyposlatica debitatn fuisse, non meritiss lillus, indeque probavit Chrislum eliam, qua homo
primum obvenisseostendil. — Non rainus solide re- esl, dicendum esse filium Dei naturalem, utpole, cui
fellit Cyrillus argumenta Nestorianorum pelita exi ex ipsa nativitate jus ad haereditatem Patris omnia-
uuctione sancti Spirilus a Christo suscepta, ex cjuss que ejus bona compe*.eret; ul proin ex unctione illa
.baptismo ac progressu successivo in gratia et sa- adoptio in Chrlsto probari haud posset, nisi qui»
£01 ENHUEBER DISSERT. DE HJERESI ELIPANDl ET FELICIS. 402
incruin hominem illuiu fuisse dicere vellel. Eamdem \ iv adversus Nestorium, cum verba hujus haeresiar-
argumentandi ralionem postmodum eliam adhibuit chaeretulisset clicentis : « Gloriam assumpti Spiritus
Vigilius papa in responsionibus ad capilula Thco- desccndens »comparavit: conimendavil baptizatum
dori; et in responsione quidem ad capitulum 52 cu- Paier, etc, in hunc modtun argumenialur: « Glo-
jus verba jam sttpra § 2, num. 5, vidimus, ait: < In rificabatur sinc dubio, Spirilu divina efliciente signa,
suprascripio trigesimo secundo capitulo , in cora- non ut deifer homo, ab ut exlerna superioreque natura
nienlo Ep:stol.e ;;d Hebraos adhibetur illud Petri, co munere comparato, nobis accidit; sed Spiritu
ubi dixit: Jesum a Nazarelh, quem unxit Deus Spi- tanquam proprio usus. Deus enim erat ex nattira,
rilu sctnclo et virtute ; et infetinr : Qui autem Dei ideoque Spirilus ejus ab eo non erat alienus. Non
Spiritu unclus cst, oranimode aliquid iude assum- igilur cxtrinsecus neque adscitamsimiliter aliunde dicimus
psit; et additur : Quis autem furens dical, de Spi- ipsi dalam Spirilus efficientiam, Dedit enim ac nobis
ritu aliquid assumpsisse divinam naitiram ? Per quae ipsis, aut certe sanclis apostolis. illis
verba purus Jiomo Cliristus iuducitur, qui unclione Christus poteslalcm adversus spirilus immundos, ut
Spiritus sancti particeps faclus sil divinae natura, eos ejicerenl: jussiletiam ut curarent omnem infir-
sicut et alii: Et mercedis jusloenomine, quia dilexe- mitalem et omnem languorem in populo. Intrinse-
rit juslitiam, el odcrit iniquilalem, pcrpetuam me- cus igitur et ab ipso est Spiritus ejus : cujus rci per-
ruerit unctionero. Qui ergo ila sapil, docet, crcdil, spicuum est argumeiilum, quod eliam aliis illum tri-
aut proedical, analhcma sit. > Tom. IX Conc col. bucre potest, et nonex tnensnra, ut aitbealus Evan-
82. Siroilia el in responsione ad capilula 7 el 59 gciista : nam ille omnium Deus ad inensuram quideni
lcges. tribuil sanctisvirisSpirilussaiictigratiam, et aliiqui-
V. Eadem respondel ad argumentum ex buptismo " dem dedil sermonem sapienliae,alii sernionem scien-
Chrisli desumplum, uitque imperfccliones satlein in liae, alteri gratiam curationum : idque est, ut opinor,
illo admilti debere, si bttplismoindiguisse dicatur. — quotl lanquaro ex mensura possuiit ii, qui babent efli-
Arguinenluui Ncstorianorum cx baptisino Christi cientiam ? Al vcro Dominus noster Jesus Christus ex
desumptuni eadera fcre responsioac, solvit Cyrillus sua plenilutline profuiidens Spiriluni, ut etiamPater,
dicens, Cbristuin non priniura ad ripain Jordanis ex noii illum tlatlanquain ex inensuraiis qui digni sunt
juerilo actionum, scd in ipso utero ct ex piiino con- accipere. Quaiiani igitur dc causa, vir egregie, eum,
ccptionis instanti Spirilus sancti plenitudineni sibi qui non cx roensuradat spirilum , iijeoriimnunierum
vi tmionis hypostalicae debitam accepisse, ncc con- refers, qui diinensumillum habent? duro comparatam
irarium, scu"necessitatcin baplismi 982 "i Salva- a Spiritu ejus gloriam dicis, et illius elficienliaesub-
tore, ejusque in hoc lavacro ailoplioucm defendi jectuin potius, ut unum e nobis, gralioe loco ejus
posse, quin is in duos sciudatur fdios, quorum alter cooperationem accepisse, (juam proprio Spirilu di-
dicatur Patri coaclernus, cique in orani perfeclio- vina signa eflecisse. » Toro. VI oper. fol. 98 et 99.
num genere acqualis; alter vero merus homo, aut Et paulo infra pressius adhtic de baptisnio loquilur,
oiiinino imperfeclionibus quibusdain in principio ob- osiendilqile ipsutn Christum esse, qtti baplizat in Spi-
lioxius, et ab iis deinceps in baptisnio juslificatus ; riiu sancto, seu bominibus, dum in nomine Christi
aul saltero in illo piimum ob praecedens virlutis baptizantur , Spirilum sanctum infundi; Chrislum
cxercitium Spiritus sancti gratia donatus. < Miror proinue baptismo non eguisse ad id, ut sanctiflca-
vero (ait in iiagnienlis conlra Tlieodorum relalis in tionis seu augmenlum, seu plenitudinem reciperet,
collatione 5 synodi v) adversarium scripsisse, quod 'C ciim Spiritus sanclus ipsi jam cx priina conceptione
nunquara conjunctionem ad DeumYerbum nieruisset proprius, ejusque dona aliunde debila essent. « Ita-
et Jesus, nisi prius imuiaculatus esset effecttis per que (vcrba sunt Cyrilli) reliquas ejus (Nestorii) vo-
unctionem. Nam quidem primnm disjungit manifeste ces, si piacet, examinemus. Pater, iuquit, coramen-
el discernit aperte cluos dicens filios. Deinde dicat, davit: ac verbum commendandi, quidiiam lioc loco
quando, sicul ait, iminaculatus effeclus est, et ad sit intelligere non possum : nain ea vox ntediis nun-
Deum Verbum coiijuiictionem meruit, ulruni ex ipso dinis est, el vili coucione, et plebeia nugatione plena:
utero, aut cura tricesiroo anno essel. Pervenit qui- sed tainen pulo significare, deposuil, vcrbi gralia vel
deni ad Jordancin, quacsivit vero etiam Joannis ba- testatus est. Quomodo igitur, rogo te, commendavit
plisroum. Siquidero ex ulero sanclus esset, sanctuni Pater hoininem inhabitalione divina dignatum ? An
eflici cum, et non magis esse ? Qttod cnim fieri dici- vero id minime, setl ostenriit polius proprium Fi-
tur, omnino necesse est intelligere, quod non erat, lium horoincm facturo, manentem lamcn in carue id
quod factum est. Sin autem erat sanctus semper, ipsuin, quod erat, et est, et crit, nempe Deuni ?
et h;c noii in lemporc factus est, quomodo dicit Spi- Jesus Chrislus eniin heri ct hodie, ideni el in sae-
ritum super ctiin devolasse, el conjunctione dignuin cula. Age igitur voces de eo diclas exquiramus. Quid
ipsum demonstrassc, ct addidisse ei quod deerat ? crgo ait evangelisla : Et letliinonmm perhibuit Joan-
Quid enim erat quod omnino ad sanctifiealionera nes dicetts: Quia vidi Spiritum descendentem sicut
deerat ei cx ipso utero, magis vero et antesecunduin columbame ccvto, et munentem sttpcr ettm : hie est
carueni nativilatem sancto et iramaculato ct saucti- qui baplizat in Spiritu : Et ecjovidi, et testimonium
licanti crealuram ? Cum igitur dical, quod non uli- \)perhibni, quia hic est Filius Dei (Jocm. i, 52 et 55).
que meruisset Jesus conjunctionem atl Deuro Yer- Ibat enim dispcnsatoria ratione Dominus noster Jc-
bum, nisi prius inimaculalus clfectus esset, plurimas sus Chrislus, ut Jordanem sanctificaret, dignatusque
siinul accusationcs adversus sua scribit vaniloquia. csl baptizari nobiscum, ut mysterium iiiius secuu-
Natn primum quidem indecenter dicit, meruissc : dum carnem dispensationis modis illi couveiiientibus
deinde disjungit in alteruro sepur.iiim filium, qui ex exsequerelur: oportebat enim, ut illud ex Deo 1'alru
semine est David, quein ipsuw soliiin separatim Jc- Verbtim hominem esse faclum agnoscerclur : sed
sum nominare impudentei- contendit. Ad hoeeiroins- baptizabattir quidern ul homo, baptizabat auteiji ut
culatum etim eflici diccre, tant|uam hoc aliquando Dotts in Sjiiritii sancto. Neque vero dicirous, vel
non habcntem, plurimam boc habel et blasphemiani. more subservicnlium, vel lanquam ab alio quopiam
Unitus ciiiin Deus Verbum ex ipso utero carui suac, Spiritus sancti jiarlicipationero subminislrasse, sed
unus erat, ct sic et imniaculatus Filius, sanctus san- poiius ta upiain ex natura Deuni cx plenitudinc sua
cloruro, ct de sua plenitudine dans non solum hoini- infiindeiileni sauctificatos reddidisse. Cur ergo rcctis
nibus, sed eliam sursuin et in caio rationabilibus verbis sententiisque negleclis elTectam csse asseris
virtutibus. » Tom. IX Concil. col. 258. Spirltiira inhabitationem in hoiniite ab ipso Dei Yerbo ; quam-
ueinpe ssnctum eiiam homini assuropto ej; uo.ione vis plurimi sancti viri inhabitantem in se ipsis ha-
nypostatica proprium ftiisse. nec ex giatia, aut he- buerint, illum uuivcrsorum Deum et ex iis ncino in
nigna solutii assuroenlis volunlate in bapiismo jiri- suo Spiritu baplizaverit, aut divinO more in aliqui-
nium esse collatuin cxistiinavil Cyrillus, undc et iib. bus habitaverit, aut inhabitasse dictus sii, cum iyse
105 R. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS III, «44
Christusin nobis habitet per Spirilum, qui est ejus A illam, et pro corpore» oetalis ratione amplificaret,
quoque proprius, ut eiiam procul duhio Dei et Pa- omnibusque perspiciiam facerel, convenienler atU i
tris? > Ibii. fol. 101. Vigilius quoque papa simiU mo.Iitm profccisse dici potest. » Tom VI Oper.
ratiocinio Theodori errores refellit diccns ad capi- fol. 86. Sirailia leges etiam in Oratione allera de
tultim 54 : « In suprasi riplo «juinqungesimo quarto reela fide ad Reginat nnm. 16, lom. IV Conc.
capitulo, icl quod Apostolus dicit: Quod mnnifetta- col. 819. In defensione autem ad opposiinnem ana-
tum ett in came, juttificatum est in Spiritn (I Titn. ihematismo quarlo ab Orientalibus faclatn ait :
iii, 10). Christus justificaltis esse asserilnr, sive < Si-d quia paruinqiiid ex noslra etcpistola posuerunt
quod ante baptismum cum subtililate conipeiente le- in principio suoruin serroonuni, minantur nobis,
gem custodivit, 983 siveqtiod eliam ptist i!i;id gra- quod in temjKJre sint redarguturi, qnasi non medio- '
tiae conversalionem cooperatione Spiritus cum ma- critef pecc;;verimus in Verbum ex Deo Patre; ct in-
gna snhtilitaie complcverit. Quae verba quia itein cremeiitum et profecttim, qni ad carnem pcrtinet,
ualura ipsius insipieutissime iribuerimus : age et
puruin hominem Christuni juslilicationeeguisse de-
monstrant, si quis ita sapil... et non magis ipsum ut ad lioc convenientia dic-amus, adjiciendo totam epi-
vcrum Deum consubstanlialem Patri et Spiritui san- stolc parlem... Habet aulem sic, quod diclum est ;
clo jnstifieare impios j)er fidem credit, anaihcma cl si audieris, ijuod profeceril Jesus oetaie el sapien-
sil. > Tom. IX Conc. col. 90. Et ad cap. 6. « In su- tta et gratia, ne putes, Verbuni Dei sapiens j)rofectu
prascripto sexto capitulo rtirsus lanqnam purtis homo elfecluin esse. Commemorabo auteai magis, quod
a Spirilu, cujus praseuliam posibaptisma sust-episse sic divinus Paultis scrifiserit : Christus Dei virtut,
«licilur, atl omnia ducltis perhibelur, conforlattis et gf et Dei sapieutia (I Cor. i, 21). Neque rurscs illud
erioctus, sicnli caeteri homines, de quibus, tit hic vi- nugiciter ausis dieere, quol proficere in oetate et
delur dici,, Aposiolus ail: Quicunque Spirilu Dei sapienlia et gralia homiui attiibuainus : hoc eniiii,
egunlur, hi stint. filii non Dei (Rom. vin, 14). Si quis ut opinor, nihil aiiud est, quatn divblere in duos.
h;cc ita sapit, . . et Detim Verbura inrarnalum unuin Chrislum : sed, sicnt paulo ante dixi, lilius,.
unuin esse c.redit, et confitetur, et pradicat Chri- qui est anle saecula, in novi-siniis s:cculi tcroporibus
stum, anathema sit. » Ibid. col. 69. Vide eiiam re- in Filium Dei praedestiuatus esse dicitur,suac carnis
sjvonsioijem ad capituium 19 Theodori paulo ante nativitalem sibi appropians dispensalive. Sic ct exi-
num. 2 relalam. slens sapienlia ejus, qtii genuit, prnficere in sapien-
VI. Sitnilia reponit ad raliocinium quod Ncsloriani lia dicitur, t|iiarovi> pei fetiissiinus sit, ulpote Deus,
progressn successivo in sapientia et dum
formaverant exCnrislo huma'iiitalis proprietales per sumroara unilio-
in Evangeliis astmi tidetur.— nein in se convcnienlcr suscepit. » Tom. V Conc.
gralia, qui de successivuro spectat, col. 47. Derouni et Vigilius papa in responsione ad
Quod progressnm in virtule
quem Nestoriani Christo homini nibil alUngebant, rcspon- cap.tulum 12 Theodori, ubi profectus iste successi-
dit Cyrillus locoprimura citato, urofiain perfe- vus t!e Christo homine asseritur, ait: « In supra-
Clionis. aut sanctitatis ei defuisse, qui ex priino con- scriplo riuoJeeimo copilulo eadeui, qua: in septimo
ceptionis instanti oinnein gratiaruin aiitcm plenitiidinem cnpitnlo videntui- exponi, asseienfo, Domi.-iuinno-
jure sihi debitam recepit;de profcc.um Hltiro ia strtiro Jesuro Chrislnni per habiiationem sancti Spi-
sapientia ct gratia, qtti Chrisio per evangellstas ritns ad oronia informaluro et jjer leinpora al per-
memoratur, nihil aliud osse, quam manifestitionero ,** _ fectionem unciionis ejus auxilio pervcnisse. Si quis
* igitar eum uon sua deitate perfectiiro esse credens,
externara, qua pro ralione actaiiscorim horoinibus
magis ac magis glorificabatur. Quotl si vero hanc sei lanquam piniim Uomiuem unctione sancli Spi-
perfectionem revera successu leniporum ea primum a ritus iniligentein fuisse adiuuiro sapit, clocet, credit,
Chrisio fuisse acquisitam quis delenderel, sentcn- aut pracdic u, analuema sit. > Tom. IX Conc col. 72.
tia ipsum incarnalionis mystcrium desirui,Christum Facile ex his quilibet videt, omnia et Cyrilli et alio-
autem virtutibus ita successive ornaturo meruin ho- rum, qui conira Ncstorianos pugnaruui, ratiocinia
inineni, aliamque a Verbo divino personani statui eo ptttissiroum collimasse, ttt ostendercnt, ex atlver-
existimavil. « Quomodo igitur ad illa (ail libr. ni sariorum suoriim principiis, ex dogmate scilicet
adversus Nestorium) quae clixisii deroonstranda, ea adojitionis iu Christo, ac arguinenlis qtiibus hanc
afferre non erubescis, qu;c verbis beati Lucac dic:a slabilire co.-iati sunl, uriioneni liypostaiicam, ipsmn-
sunt : Jesus autem proficiebut wtate, et sapientia et que proin Incarnationis royslerium lolli, Verburo
gratia (Luc. u, 52)? At : enim in sapienlia factura (livintim in nec rei verilatc naturain humanam hautl as-
esse incremeiilum tlicis tamelsi quomodo id non surapsisse, carnem factura csse, Chrisluiu vero
stultuin sil? credimus cnim ex ipso ventre atque piiruni horoinem cxisliiiiari debere, ealenus tanlura
ntero virgineo ipsum Eniraanuel, cum Deus esset, a reliquis distinciura, qttod ob singularem conjun-
hominem prodiisse, plenum procul dubio sapientia ctionem, qua voce veiuii tessera sua utebanlur Ne-
et gratia, quoe HHnaluraliter ineral, Quodrtam igitur storia.ii, rejecto const inter unionis vocalmlo, in
is incremeninm susciperel, in quo sunt omncs thc- cororoiiMionem digntaiis ac nomiuum. cum Verbo.
sauri sapi.cntiae, qui supernae gratiae siinul curo Deo adroissus sit.
et Patre largilor esl! Quomodo igitur proficere di- •* VII. ' — Osiendit, si Christns u>.homo sit Deus nun-
ctus est? Ut ego arbitror, qtiia Deus Verbuin pro cupativus, duas esse personcts, notque ejusdem cum
incremento ct octate sui corporis, riivinoruro illo;-um homine per— Verbuni astumplo este dignilaiis. Nesto-
bonoruro, quae sibi ineranl, manifeslationem adme- rii verba. Eodem pori'0 argumentortini genere pe-
tiebantur. Co;isidererous enim illum, quimvis homoi leiiant Cyrillus, aliique alterum quoque erroris Ne-
jam nosni similis factus essel, initio laterestmluisse, , sl.iriani capul, quo Christus ut homo, nuncupativus
veluli sine strepilu ac tacite paulatim mysterii vimi tajitummodo Deus dicebaHir, ut nuin. 8 paragraphi
disponenicm : et ad huius ret fidem Deus ac Paler praceiientis vidimus. El linic quidem assertioui sin-
nobis crit locuples aucior, cum riicit : Jacob puer gulariter oppostiit divus Cyrillus aitathemalismuui
nieus, suscipiam eum; Israel electus meus, suscipict! octavum his verbis conceptum : « Si quis dicere
eum anima mea ; dedi spiriium meum super eum :: audet homiuem assumplum una cum Dci Yerbo
judicium gentibus proferet: non clamubit, neque voci- ado.-antlum ei glorificandum, et Deum tanquam al-
ferabiiur, neque c.udielur vo.t ejus foris; calamumi tcrum cutn altero connominandum esse, (hunc enim
quassatum non conteret, et linum fumicjans non ex- intellectum 984 parlictita, cum, ad:ecta, perpetuo
ttinguet (Isr.i. xui; Matth. xn). Increpabat etiamj ac necessario ailert) ct :.on potius una adoralione
ipsos sanctos apostoios, ne eum manifeslutn facerent. Emmanuelem honorat, unamque illi glorificalionem
Ergo nova res et insolita osleusa essel, et qnae cu- atlribuit, quatenus Veriiuni faciuivi est caro, ana-
riosius esset exquirenda, si adhuc infans divinami theaia sil. > In defensione autet.i huiis anathenia-
sapicntiae speciem ostendisset, sed cura paulalitni tismi ad oppositioncm Orientalium ail: < Dicere ho-
405 ENHUEBER DISSERT. DE H^EHESI ELIPANDI ET FELICIS. 405
tuinem adorari cum Deo, et coappellari Deum, omnino A Hlum venerari confiteris,, cnm tamcn formides, ut
est confiteri duos adorandos, vei etiam inter se coap- dixisti, ne hominicola esse videaiis? Sed habet ad:
pellamlos. > Tom. V Conc. col. 54. Et in respon- hoc aliquam, ut ipse putal, aculam responsionem
sione ad reprehensionem Theodoreti docet, cx eo Nam tanquam conjunclus assumenti sinml appeUa-
quod homo assumptus cum Verbo appelleiur Deus, tur Deus : quomodoestasstimplus est, eloquere, aut
seu nuitcupative tantum talis sit, inanifesie sequi quonam coiijunclus modo ? Nam siquidem secun-
Verbum proprie sibi non uniisse naturam humanam, duin veram unionem, illam secundura hyposlasin
et Eminitnuelem esse jmrum bominem nobis simi- dico ; desine landem unilam dividere : et opportune
lem. « Siquiiiem, inquit, ipse Deus simul et horoo, ctiant a nobis dicetur tibi individuiim dividenli:
ei adoratur sicut unus adoratione una, et non co- Quod ergo Deus conjunxil, homo ne dividat (Matth.
adoratur, et siraul appellalur Deus : ne Einraanuel xix). Sin assuraplionem, seu conjunctionem esse di-
credatur esse homo simpliciter, et communis sicut cis externam ac relativam, quomodo non advertis
nos,. et per gratiam divinoc glorioc particeps ; sed in nobis etiara esse Deum ; et nos iili conjungi re-
confiteamur Hlitm polius Deum in carne propler lative, et participes nos factos esse divinae ejus na-
IJOS,id est, vere hominem factum, non mutatione turae ?. .. Ergo nos quoque ex sententia simul cum
naturae secundum aUeratiotiem et versionem, sed illo ex natura Deo dii erimiis, atquc vocabuiiur, no-
unionis dispensalione. > lbidem col. 119et22, De- bisque flectelur omne geiiu, etc » Tom. VI Oper. fol.
Uium libr. n adversus Nestorium dicentem : « Non 58 et 59.
est per se Deus, quod est in ulero formatum; ... VIII. Cum vero ad confirmanriam sententiam suam
se.l qnia est in assuroplo Deus, ex assuniente, qui g abuterentui- Nestoriani textibus Sciiptura, quibus
esi assumplus, tanquani assumenti conjunctns, si- homines intei-rium dii vocantur, prout Moyses deti3
mul appellatur Deus : » respondet Cyrillus naturam Pharaonis appellalus est, eadem fere ratione respon-
fcumacam utique per assumptionem Verbo factani detCyrillus, ailque libr. n adversus Nestorium :
esse propriain, illudque lam parum post incarnatio- < Quid dicis ? Qtialem sermonem eructas de corde
nem ab ea separatim cogitari posse, qtiam parura, tuo, non ab ore Domini, ut scrijjtum esl? Nemo di-
si hominem appellaveris, aiiima ejus a corpore dis- cit analhema Jesum, nisi in Beelzebub. Ut inlelligi-
jirocta considerari qtieat, ut proin Christus , eiiara lur, verbi gratia, aut dioitur a nobis Deus ipse Mov-
quatenus honio esl, Deu-sverus el non nuncupativus ses , sic eliam Christus? Itane, ? dic mihi ad siniiii-
dici debeat. Dein ail, asserere horoinem assumptuui tii Hnem Israeiis esl etiam fiiitis 0 summam impie-
eadcm cum reliquis hominibus ratione appellari tatem, o verba, quoe nec ipsius Salvatoris nostri
Deum, idem esse ac asserere duas in Christo esse gloriam deprimere verentur!.. Nam beatus Moyscs
personas, duos Deos; quin el sequi, nos ejusdera homo erat, ex natura similis nobis, niiiil praterea.
omnino cuni illo Iiomine diguiiatis esse, quem lamcn Quia vero dicente Deo : Veni, mittam te ed Pliarao-
Veiimm raodo prorsus ineffabili sibi univil. Verba netn reyem JEgypti, et educes fiiios Istael de terra
Cyrilli lam profunda sunt, ut materiam hanc omnem jEgypti (Exod. vn). Pro recusandi occasione exigui-
exliausisse videantur. « Quis enim (ita iile) pror- tatem vocis oblrudit, causatus, qttoil minirae esset
sus hoc dicere est ausus? Aut quis ignoravi! un- cloqttens ab heri et nuriius tertitis, iiieo Deum dicen-
quam, quod natum estex carne, carnem esse? Sed tem audivit: Ecce dedi te Deum Pharaonis, et Aaron
lamen erat propria Yerbi, et unns cura illa inlelli- r, frater tuus erit libi interftrcs (Ibid.). Infirma namque
gilur, ul procul dubio, quemadmodum sttperius dixi- estlex ad quempiam a diaboli servitute libeiandum.
mus, ctiam liominis aninia cum suo corpore. Ergo Sed id quoque niediatore Christo perfectum est,
si quispiam de nobis quoque dicere velit non esse quemadroodum scilicet eo lempore in iEgypto, cum
houiinera ipsura corptis per se , nonne superfluens lieato Moysi ipse Aaron fuisset adjunctus, Israel est
in sermone, et ntigax inerito dicetur ? Neque eniin a servilute liberalus. Sed quia successu temporutu
quisquain negalurus est ipsum per se corpus non futurum erat, ut Christus etiam sub lege fieret, ut-
esse hominem, seri potius horainis corpus dici. Sed pote nostri similis, et homo, ideo post Moysen se-
neino lamen dnas in partes dividens ac seorsim po- cuiido loco positus est Aaron. Atqne hacc est quidem
pens animam et corpus, dixerit unquam corpus eo- ratio mysterii. Sed tamen si quis velit Hlud quoque
dem ctim anima appellari nomiue ad unum hominem dicere, Moysen illum magnum viruni hac Dei appel-
significandum: neque enim apius erit ejusmoji latione fuisse honoratiim, juxta conimune illud, et
sermo, sed potius imperitiae plenus. Sed cum ex gratta atque magnificentia Dei in nos dictum :
Utrumque secundum naturalero uuionem conjunxerit Ego dixi, Dii estis et filii Excelsi omnes ; num etiam
ad unius hominis constilutionem, tum demum ho- hoc modo Christus est Deus ? Jaro vero, quomodo id
minem appellabii, nec videbitur inepte absurdeque non sit insania, et inane stultae mentis excremen-
diccre. Oportuit ergo, si omnino sapieris homo, so- tum? Ule 985 enim, utjam dixi, nuda ct simplici
lersque erat, corpiis quidem Ulud ex muliere dicere, est honestatus appellatione, cum bomo ex nalura es-
et insuper fateri, Hlud unitale secundum hypostasin set; sed hic esl vere Deus (nam Deus erat Verbum)
cum Verbo conjunctum unum Chrislum, e! FUium _ in humana forma prastantiam suaenatura, qua cun-
et Doniinum absolvisse, eumdem simul et Deum, et ' ctis excellil, integram servans : neque enim natura
liominera. Nunc vero Uoc omisso, perversa gradilur divina ex eo, quod descendit ad communionem car-
via, de recta de^cedens,ac duos nobis Deos pradi- nis et sanguinis, in pejus unquam perverti potest :
cat, unum secunriuni naluram ac veritatem, illud ni- itaque etiam cum homo apparuit, ul Deus tamen
mirum ex Dco Patre Verbum; alium vero prater agnoscitur, ejusque rei perspicua sunt argumenta in
liunc, qui scilicet cum eo Deus appelietur. Ut enim Evangeliis de eo scripla. Di.xitenim beatus Joannes:
nemo nostri generis dicitur cum seipso et solo con- Cum vero essel Jerosolymis in die festo, multi credi-
verstri, verbi gratia, sed cum altero conversatur, derunt in nomine ejus, videnles ejus signa, auw fa-
ac si quem e terrenis regibus quisquam dixerit, se ciebat: ivsevero Jesus noncredebat seipsum illis, quia
cura seipso regnare, jure sit ridendus, et nugabilur, ipse scieeat omnia , et quia non opus kabebat, ul quit
dum quod de uno soloque dicitur, sic ponit atque tetlimonium perhiberet de homine ; ipse enim sciebat
pronuntiat tanquam de duobus ; ila stultumsane si*, quid esset in homine (Joan. n). Atqui inspicere posse
putare hoc ipsum, simul appellari, de uno soloque cor hominis et occulta scire, non ulli homini, qui sit
dici posse: duo namque prorsus erunt, et alter se- nostri similis, convenit, neque vero ulli alteri crea^
cundum naturam Deus, alter vero procul dubio cuin turae, sed illi soli, qui etiam fingere dicitur singiUa-
Id solum habeat, ut scilicet cum eo vocelm- Deus, tim corda nostra (Psal. xxxn). Hoc si ita est, quo-
itlque extrinsecus et acquisitura recens nobis Deus nam modo sola ac simplici appellatione honoratus
exstilit.... Hoc si ita est, quomodo adoraraus est Emmanuel, ut perinde ac Moysesappclletur Deus,
Christum, et illiflecteluromnegenu? Quoraodo etiam »1 non potiusid vere sit, quod essedicitur? » Tom.
407 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IH. 408
VI Oper. fol. 41 et 42. Tota hoec CyriUiargumentatio A Et habitavit in nobis; ut pcr utrumque inlegram
eo recidit, ut dicat denominationem Dei extrinse- Chrisli mysterii cognitionem nohis tradefet. Nam
cam, nec Yerbo convenire posse, cura istud per in- unitum esse carni secundum hypostasin illud ex Deo
Carnationem a natura suae excellentia haud excide- Patre Verbum indicavit aperle, cutn dixit, ipsum
rit; nec naturae assumptae, eum Christo etiam qua esse carnem factum : jam vero carnem factum non
homini eae praerogativaeatlribuantur, quae vero Deo in carnis transisse naturam, neque mutationem in
propriaesunt; ex quibus ulterius inferre videtur, il- id, quod non erat, subiisse, sed cum eo, quod se-
lum ut talem quoque, aut verum Deuni, aut si isttid cuiuium nos factum est, mansisse, quod erat, id rur-
negetur, merum hominem, aliaraqueprorsus a Verbo sus perspicuum facit, illa verba, Habitavit in nobis,
assumente personam esse. jirioribus illis adjiciens. Habitasse autem dicit beatus
IX. Naturam assumptam Verbi assumeniis templum Paulus in Christo omnero pleniludinein divinitalis
e-ssein sensu Netlorianorum negat, eo quoct hac sen- corporaliter, ne quispiam simplicem , vel habitudi-
tiendi ratione mysterium Incarnalionis everlatur. — nariam (Grwce : ayjxix-ny)habitationem suspicelur;
Ad arguroenturn Nestorianorum desumptum ex ver- sed veram, ut modo dixi, et secundum hypostasim.
his Scriptura dicentis, Yerbum habitasse in nobis; Neque enim vir ille spiritu Dei plenus ignorabat iu-
iiem, Omnem plenitudinem divinitatis inhabitasse in corporeuiftesse Dei Verbum, et impalpabile. Verum
Christo, elc, ex quibus. inferebanl hoininera assum- quia necesse erat, ut mysterii explicatio. nulla ra-
ptum Verbi divini templum, pronde non verum tioue manca videretur, sed adeo accurate ac distia-
Deuin dici debere; respondet Cyrillus denuo adver- cte ad rectam regukjm veritateraque traderetur, ut
sarios suos hac explicatione lotuui incamationis my- g omne miraciilura superaret, vira infert consequentkB
sterium pervertere, atque in hac sententia sequi, rerum, et prope dixerim, qood incorpoream illam
Patrem aerjueac Spiritum sanctum incarnalos fnisse, suinmamque naturam decet, conlemnit: adjccit eniai
oum et isti in hominibus sanctis hahitare dicantur, verbum, corporaliter, cum aliter dicere non habe-
hocque in sensu quotidie adhuc raysterium Incarna- ret, quam nostra intelligentia et lingua consequi
tionis renovari. Audiamtis Cyrilli verba lib. i adver- posset-» Tom. VI Oper. fol. 26 el 27. His plane con-
sus Nestorium : « Quod ait (Neslorius) divinaenatura cordant, quae in eurodcm Pauli textum scribit Cy-
in carnem demutaHoncm et impossibilem esse, et rillus in oralione alt.ira de recta fuie ad Reginas :
nullo modo iUi conveniro, id rectissime dicttim fate- « Credentesifcaque, ait, Verbum carnem non per ali-
liiur. Laudaiiclus est enim a nobis, quod in hac parte quam sui transmutalionera, aiu versionem, sed per
recle loqui voluerit. Fateor enim raanere illam in- veram templi propfii, hoc esl, corporis anima hu-
concussam, neque ullo modo in aliud quidquam de- mana perfecli unionem, in nobis habitasse, pie re-
mutari diversum abco, quod esse cveditur. Sed ejus cteque asseveramus, dum magnus ille Paulus omnem
verba longe ab eo quod tleceat, et ab ipsa veritate divinilalis plenitudinem in ipso inhabitasse scribit,
aberrasse, in eo quod hnmanationem idem esse, at- non quid;'m per participationem, aut habituriincm,
que in homine inhahilatioiiem aflirroal, conabor os- (ti ayjxtx&s) aut gratiae comim.micationem, 6ed cOr-
lendere. Nam si in uno et solo Emmanueie id verum porafiier, hoc est, essenlialiter, per inhabilalionera
esse asserit, ejus rei causam doceat, ueque eniro il- illam 936 aliud nihil insinuare voluisse, quam ve-
lani iutelligere queo : alioqui certe hunc definitorem ram, naturaleinque Verhi cum saera carne unionem.
ac legumlatorem eorum, quoe temere dicere libuerit, p Qtiemadmodum licel hominis spirilus in ipso habi-
neino ferat. Sed non ad uniim definiliouis hujus vis " tare dicalnr, non alius lamen, aut diversus ah illo
pertingit, neque ulla erit inviilia, etiam si omnibus judicatur. Fit enim, ut oralionis schemmate, de una
insil. Ergo non semel, sed saepius Deum faclnm ho- persona duplicis quandoque persanoe ralio nobis of-
inincm iijveniemus : nequc solum illud ex Deo Patre feratur, neqiie ob id tamen veritas uUa ex parle lae-
Verbuni, sed adjiciam ego certe etiam ijjsum Pa- ditur : ut cum exempli causa divina Scriptura de
trero, ac praterea Spiritum sanctum. Dixit enira per Deo praedicat: Qui fincjit spiritwn hominis in ipso
quenidani e sanctis prophetis, de hominibus per fi- (Zach. xu). Atqui spiritum honiinis in ipso forma-
dein justificatis : lnhabitabo in ipsis, et inambulabo, lum, ab ipso homine aliud non ess.e omnibus perspi-
et erq ipsorum Deus, et ipsi erunt mihi populus (I cuura est. Huc et illud quoque beati David lendit:
Cor. vi). Dixit etiam ipse Christus: Et si quis me Nocte cum corde meo exercitabar, et mwrebat spiritus
audieril, veniemus ego, et Pater meus; et mansionem meus (Psal. LXXVI,7). Ecquis, quocso,eral, qui curo
apud eum faciemus, et in ipso diversabimur (Joan. corde suo exercebatur, propriuraque spirituni mo>
xiv). Scripsil etiam beatus Paulus :Et Moyses qui- rentem habebat? Oportet itaque locutionuro formulas
dem fidetis in tota domo ejus ut famulus, in testima- non usque adeo anxie excutere, sed ipsas rerum na-
tiium eorum quw dicenda erant: Christus vero ut turas polius contemplari, earuinqiie ductu ad ipsam
fitius supet domum ejus, cujus domus sumus nos verilatem contendei-e.» Tora. IV Conc col. 827 et
(Eebr. m, 5, 6). Quin etiam de sanclo Spiritu : Ne- 50. Quod vero spectat textttm Apostoli : Deus erat
scitis quia templum Dei esiis, el Spirilus Dei habitat in Christo, mundum reconciiians sibi (II Cor- v, 19),
in vobis (I Car. in)? Ergo si idipsum, quod inliabi- ex perversa inlerpretatione, quam de eo dederant
tare in aliquibus ille omnium dominus dicitur, boc D Nestoriani, sequebattir, reconciHationem illam alleri
Hla est humanatio, vel incarnatio, dici liceat, etiam ab eo, quem sacra virgo genuerat, ascribendaro esse,
in unoquoque divinae natura paiticipe, atque eliam qtio tamen asserto veritatem reconcilialioiiis tolli
inhabitantem in se illum habente, et hominem fa- existiraabat Cyrillus, dicens ipsum Filium divinum
ctum esse, et insuper incarnatum. Quod si factum in natura assumpta munduin et sibi et Patri r. con-
est, et si ut verura admittitur, jam illud ex Deo Yer- ciliasse. « Nequaquam asserimus (ait in citata pri-
biim saepe carnem factum dici nihil prohibet: inha- mum oratione altera ad Rcginas) id quod l-udiores
Lital auiem etiam, adhuc in multis etim colentibus. > quidam faciunt, alium ab eo, quem sacra Virgo in
Dein vero genuinum verborum, quibus errorem suum lucem edidit, Christum in homine inJiabitasse, mun-
conllrroare nitebanlur Nestoriani, sensum exhibet, dumque sibi recoiicHiasse : sed ipsummet Deum et
stcqtie pergit: « At enim, inquit, scripUim est de Patrem in Christo mundum sibi reconciliavisse. Fi-
Verbo : habitavit in nobis. Dixil eliam boalus Paulus lius namque post humanain naturam assumplam fa-
«leoinnium Salvatore Christo : In eo habitavil omnis clus est mediator, et ad pacem obtinendam quodam-
plenitudo divinitatis corpotaliler (Coloss. n, 9). Fa- modo reconcilialor, non alteri cuipiam in mundo
leor illuni habitasse in nobis (sic namque scriptum obedientiam concilians, sed ut in propria persona
est) nec non in illo inhabitasse, tibi dicenti noa re- Deo Palri: quantioquidem Christo reeoncilUiti, per
pugiiabo : sed velim poiius has theologorum voces ipsura et hi ipso, Deo quoque oiiinium Salvatori re-
cxaminare. Nani beatus evangelista cum prius dixis- conciliarour. Hinc illud : Venite ad me, omnet qtti
sel, Verbum cato factum est, subjunxit Opportune: laboratis ec onemti esiis; el ego reficiam vos.(Matth.
409 ENHUEBER DISSERT. DE II/ER.ESI ELIPANDI ET FELIC.S. 410
xi, 2). Quod ii autem, qui se illi adjungunt, non al- A nonnullis scriplum est: Eos attiem, qtti inhabitant
teri cuipiam reconcilienlur, quam vero naluraltqiie domos lutcas(Job. iv, 19); ex quibus et ipsi de eo-
Deo, Hlud idem ijise his verbis perspicuum facit : dem luto sumus : et tamen unus intelligitur, et est
Qui, inquit, credit in me, non credit in me, sed in secroiduin constitulioiiem homo, ex carne el ralio-
eum qui misit me (Joan. xn, 44). El qui videt me, vi- nali aniroa illam inhabitanle. Quare igilur non cessat
det eum qui misit me (Joan. xiv). Et rursuni: Credite rectara ininimeque perversam fidei rationcin con-
in Deum, et in me credite.» Tora. IV Conc col. 8li6. turbare? Aliquando enim unum tlieit Christum et
Eumdem ergo, quem sacra Yirgo genuit, hanc mundi Filium et Dominum, eumdem Deum simul et homi-
reconciliationem perfecisse ex recla fide docebat Cy- nem; aliquandovero piophelaruni mensuraraei dans,
rillus, quod tamen dici haud posset, si secundtiin Deiferuin hominem appellat; ignorans fortassis quod
Neslorianorum expositionem Verbum in homine as- illuro nobis ocqualem facial; siquidem non est vere
sumpto tantummodo habitasset, acvereel hypostatice Deus, sed tcmplum potius, tttpotc in quo liabitet
sibi illum non uniisset; cum nec Verbum, nec homo Deus Verbum, sicut et in nobis.» Ibid. col. 111 et
assumptus, si separatim spectenlur, salisfaclionis 114.
prastandae, mundique recoiicilianriicapaces fuissent. 987 X. S; Chrisltts quatenus Itomoprwcisedicatur
Demum et respondet Cyrillus ad illos loquenrii mo- ponlifex noster, meritum redemplionis nostrw auferri
dos, quibus adversarii hominem ex Maria genitum uit. El si pro se quonue sacrificasse asserutttr, eum
hominem Deiferum, aul Dominicum dixerant, rur- eliam peccato fuiste oonoxium probat. — Argumen-
sumque probat, ex iis personarum divisionem sequi, tum, quod Ncstoriani ex pontificia Christi dignitate
ac Christum, si Deifer dicatur, merum ljominera cen- B ejusque sacrificio desumpserant, explodit Cyrillus
sendum, siraulque veram Yerbi iijcarnationem ne- dicendo veruni jam non esse qtiod Deus jier Filium
gandam esse. Opposuit buic errori anathematisroura suuiii muiidum reilemeril, quin et omne sacrificii pro
quintum, ihique condemnat eos qui riiccre audent, nobis oblaii inerittiro riestrtii, si solus homo assum-
Cbristum hominem Deiferum, ac non polius verum pltis, et non ipsuni polius Vcrbum in natura sibi
Deum esse, utpote unicuin ac naturalero Filium; id unita confessionis nostr;c ponlifcx et apostolus dica-
quod magis dein explanavit in declaratione hujus tttr : insuper ex eo qttod homo ille pro se ipso
anatheroalisini dicens : «Impiorum dogmatum inven- quoque sacrificasse slatuatur, sequi eura cum caie-
torcs, Nestorius, et qui illum sectantttr, aut eadem ris hominibus peccato obnoxium fuisse, secus ac
ctiin illo sapiunt, incarnalionis quideni vocem confi- Scriptura de Hloriocent. «Tu vero (ail ad Neslorium
teri se simulant, attamen Dei Yerbum secundum ve- lib. m) stulte formidas, et Hli (Verlio) tribuerc et
ritatem iiicaniatuni, hoc est, manendo, quod erat, nomen et rem aposlolattts ac sacerdotii, nescio qua
hominem nostri similem factum esse negant. Aflir- de causa erubcscis. Num eniin ipsum convenire pu-
manl autem unigenitum Dei Verbum in homine ex tas hoinini illi ex njulicre lanquam ab illo diverso,
sancta Virginc nato perinde ac in uno aliquo ex san- simplicem, ut ipse pntas, conjunctionem babenti, et
ctis inhabitasse, iia ut jam non oporteat confiteri, solius tlignitatis a-.qualitatem? Quomodo igitur jam
(|iiod unus sit Cbristus et Filius, et Dominus, el ado- ipsuro Verbum, quod Deus erat, noslras res juvisse
randus, sed tanquaro homo per se et scparatiro in- cernitur, si pcr alium quoque ad Deum ac Patrem
tellectus, ob solaro copulationein in unione dignitatis adducti sumus? Non enim jam per ipsum accessum
honoralus siraul adoretur et conglorificetur. Habitat 'tp habuimus , sed fuit mediator noster homo nostri si-
quidem in nobis omnitim Deus per Spiritum san- milis, ficlum habcns divinitalis nomen. > Tom. Yl
clum. Dixit enini jam dttdtim per uniim e sanctis Oper. fol. 64. Et fol. 95 ita argumentatur : «Indiget
prophelis : Quoniatn inhabitaboin eh, el inambulubo; igitur hoslia pro suis delictis, quisquis peccati reus
el ero ipsorum Deus, et ernnt mihi populus (Levit. tenetur : et obtulit seipsum Christus pro genere se-
xxvi, 12; // Cor. vi, 16). Scribit el heatus Paulus cundum carnem, hoc est, pro nobis, non aulem pro
quoque : Nescitis quia lemptum Dei estis, et Spiritus seipso, cum peccalo superior esset, ulpote Deus :
Dei habital in vobis (II Cor. m). Et ipse Christus de nam si propler se est immolalus , ergo non soli nos
sanctis suis prophetis, sive de sanctis qui anteces- ejus sanguine empti sumus, sc.cundum scripiuras,
scrant, ait: Si illos dixit deos, ud quos sertno Dei sed nohiscum erit et ipse redemplus, nequejuxta
facius est, quem Pater tanctificavit, et misil in mun- Isaiaevocem : Dominut tradidil ipsum peccatis nostris
dttm, vos dicitis quia blasphemas, qttia dixi: Filius (Isai. LIII), sed pro suis etiaro clatus. Ubi enim
Dei sutn (Joan. x, 55). Sed nou ita Deus in Christo est hostia et oblatio, ibi prorsus remissio peccato-
habitat sicut in nobis. Erat enim natura Deus, nobis rum. Decepit igitur totum •orbem terrarum beatus
similis factus, unusque ac solus Filius, eliara cuin Paulus, qui de illo scripsit Talis enhn nobit dece-
caro factus est. Quicunque igiiur Deiferum homineni bctt, ut essel pontifex, sanctus, innocens, itnpollulus,
eutn esse riicere audent, ac non potius Deum homi- segregatus a peccatoribus, et excelsior cwlis factus;
nem faclum, necessario in propositum analhematis- qui non habet qttotitlie necessitatetn, quemadmodum
mum incidunt. i Tora. V Conc. col. 11. Et in defen- sacerdotes , prius pro suis delictis hoslias offerre,
sione ad reprehensioneni Theodoreti ait: « Dicimus deinde pro populi: hoc enim fecit semel seipsum offe-
enim nos, non debero ab aliquo Deiferum hominein D rens. Lex enim homines constitnil sacerdotes infirmi-
noroinari Christum, ut non sicut unus sanclorum in- tatetn habentes : sermo uuiemjurisjurandi, quod post
telligatur, sed magis Deura verum illud Yerbuin Dei, legemest, Fitium in wlernum perfeclum (Eeb. vu,
quod factura est homo, et incarnatuui esl.» Et inler- 20). Quomodo igitur sanctus est pontifex Christus?
jeetis quibusdam : « Obstupesco autcm, quod cum Yel quomodo innocens et impollutus, si nobiscum
uliique Deum esse Emmanuelem affirmet, in his de- indiget hostia pro peccalis remittendis, et ad pecca-
prehenditur illi prophelicam mensuram tribttere. tores juslilicandos oblata ? Quomodo segregalus a
Hominera enini Deiferura cum esse dicit, ut videatur peccatoribus, si una cum ipsis justificabitur, cum
siraiHs nobis, qui per sanctum Spiritum Deum om- bostia non alia de causa offeratur, qtiam pro istis
nium habemus in nobis habitantem. Habilat enim in ipsis? > Cum vero et Neslorius et ejus fautores
cordibus noslris, et suiniis templa Dci viventis. Ne- Orientales objicerent, quod, si Dcus Verbum esset
que idem fuerit dicere, Verbum factum esse homi- summtis sacerdos, nemo jam foret cui tanquam
nem, et ptitare, Deuin habitare in homine. Nam niajori sacrificium offerret: itcm, quod pontifex per
etiamsi vefa est beati Pauli vox, quod comjHacuil in omnia nobiscum tentatus ad sacerdotalem dignila-
ipso habitare oinncni plenitudinem deitatis corpora- teni singulariier vocatus, per illam glorificalus, et
Iiier, id est, non per habitudinem, attaroen unum in eodem cum Melchiseclechorriine collocatus fue-
inquit esse Deuin Palrem et unuro Dominum Jesum rit; quae tamen omnia ipsi YcrYioconvenire haud:
Christum, per qtiem oronia. Proeterea dixerit aliquis, possent; respondet Cvriilus in hunc hiodum
cliani in hoinine babitare spiritum ejus : unde et dc « Crede quod quamvis I)eus secunduin na.uram cs-
III B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 4il
set, et in forma Patris Filius, non rapinam arbilra- A finilo tempore in mortem conlradidit, nih.il uiterira
tus esl esse se wquatem Deo, sed seipsum exinanivit, inccramodi propria natura suslinens : ipsum namque
formam serri assumens. Si autem factus cst houio , et vita esl, ct caelera omnia vivificans est : verum-
assumpsitautem etservi forinam, quomoJo censebit lamen, quoecarnis sunl, veluti propriain se transfe-
parvum, et dispensalionis ralionibus incongruum , rens, et moriem perpessum, ac resurgens, quod erat
appellari, et esse aposlolum, et poniificero? Et qui pro oninibus mortuum, proprio sanguine humanum
liipnsurain humanitalis nostra non dedignatus est, genus expiasse, et quolcjuol per terrarum orbem de-
quoinodo repudiamla duceret humana? » Et post gunt, Deo et Patri acquisivisse dicilur. > Dein, num.
pauca ita pergit : « Itaqne si unum dicunt filium , xxv, ostendit meritum redemptionis ex eo solo ha-
iiullo modo parlintes ia duos, tinura ex semine beri, quod ipse Filius aete nus oeterni Patris mortem
David, el alium ex Deo Patre Yerbum ; quomoJo in carne propria pertulerit. « Unusergo, inquit, om-
non hedunt sacramentum, partientes dispensationem nes dignitate prastans pro omnibus animam suam
Deo et homini? Et non poiius untira et eumdem posuit, et ceconomici quadam ratione carnem per
Deutu et hoininem esse dicunt, ut sint omnia ejus, morleni nonnibil humiliari sinehat. Verum secundum
et quae divina, etquoc humana? Nam quando ali- propriam nalurara , in quaro nullus dolor, nulla ca-
quid, quod Denra maxime decet, de ipso riicilur, hoc dit perpessio, eamdem mortera vicissim dcstruxil^
ccrte omnimodo ct vcrum esse dicimus; Denm enim quo hac nirairum ratione corruplio in omnium cor-
ipsum es-e scimus. El si huraaiie quiilpiam diclum poribus enervarclnr, morlisque imperium dissolve-
fuerit, ctiam hoc admitlemus. Confiterour eniin , retur. Elenim, ut in Adam omnes moriuntur, sic e
quod Deus esl in carne et sanguine , el humanitatis n contrario in Chrislo omnes viyificamur. Neque eniitt
mensuram per huroana agnoscimus. Millia enim ea qiue ad salulem nostram facitint, sccundum na-
niilliiim sanctorum angelorum ministrant ei.ct divi- luram divinain perfecisset, si secundura naluram
num ejus thronuin circumstant seranhini. Quando humanam iiiorlem nostri causa non sustimiisset.
autem factus est homo, voc ilus est etiain pon ifex, Traditur namque morlem primo oppeliisse uthomo}:
non quod tanquam majori Dio offerret sacrificium, mox veroper id, quod sua natura esl Deus, in vilam
seJ quotl sibi ipsi et Patri fidei nostra confessionem denuo rediisse. Si igitur mortem seciindum Scriplu-
procuraret. Audiens quod diclus est saccrdos pro- ras corpore non peiiulit, neque spirilu vivilicatus
ptt-r hiimanitatem, erubescis? Deinde quomodo non revixil quoque. Quod si vero in vitam non resurre-
admiraltis es, quoJ non secindum saccrdoium nio- xtt, fiiles noslra vana est, et iu peccatis eliamnum
rem, alleri deiuleril sacrificii modirai; setl sibi ipsi septilti jacemus. Nam juxla heati PatiHdoctrinam iiv
poliuset Patri, ut dixi ? Qnando dicis, iudignum mortem illius baptizati surous; peccalorumque re-
es^e Dco, ut sacrilicet, aslipulor etego. Sed si so- missionem per sanguinem iiius obtinuirous. > Eadem
lum esset, i-t absque carne Verbum, recle tliceres : urget ct num. 26, dicilque niQiiem nullatenus de-
at vero, quia faciuui est caro, viiie el sacrificantein slrtictam, aut, quod idem est, satisfaclionem plenam,
propler hunianilatem ; et in digniiaiil.us ullra crea- pro peccalis noslris pracstitam non esse, niM ipsum
turaro sicut Deuin : consi !el eniui cura Deo et Patre. Vcrbum divinum mortem pro nobis in carne assum-
Itaque et vi;!e ipsum sacrificantem sccundiim huma- pta tolerasse stat'iatnr. En fjus verba : « Porro si
ni:atem, considenteni atttem ut Deum. Quid enim neqtie verus Dei Filitis esl Christus, neque natura
dicit heatus Patilus? Talem habemus pontijicem, qui Deus, sed oequeac nos nihil aliud, quam homo, aut
consedit in dextera thtoni mugnitud.nis in excelsis G C divinilalis inslrumentum; nequaquam per D.-um.
(Hebt. vni). Scienles igitur qtiod factus est homo, salulem conseculi sumus; scd percuro, qui nostri
cum Deus esset (est aulero nnas el iriem Filius), illi similis noslri causa niortuus, alteriusque virlute et
omnia nibuemus, ut uni; et dispensalionis modos poteslate resuscitatus est. Quoroodo ergo inors per
non ignorabimus, cogilationis vim semper provide et Chrislum devicta dicilnr? Alque Christnm de sua
sapieuter ad ohedientiam ejus convertentes. > Tom. anima ita pronunlianteni auilio : Nemo toilit illam a,
V Conc col. 66. me, sedego pono eam a mi; potestatem enim habeo
XI. Falsum essedicit quod Verbum in nalura pro- ponendi eam, et polestalemhabeo rursum sumendi eam
ptia sil passibile, si in natura assumpta passum sta- (Joan.x, 18). Quienim mortem nesciebat, ille secun-
tuatur. Quin ait otnninonecesse esse ul ipsum Verbum uum propriam carnem in mortera Oninibus coinmu-
pro nobis mortuum esse assercttur,—cum secusmeritum nem se abjccit, quo et nos quoque una cum illo ad
satisfactionis subsistere nequeat. Cuni vero insta- vitam resurgeremus. Revixit enim despoliaiis inferis,.
rcnt Ncstoriani, dicerentque, ex doctrina, quaCliri- non ut nostraccoiulitionis homo, seJ ul Deusin carne
slus, etiam ul homo, verus esse Deus slattiiiur, pas- nobiscum et supra nos. Obtinuit autem in ipso tan-
sionera, mortcm, aliasque humanae nalura infirmi- quara in capite incorruptionem. Contrita est raors
tates.seu iinperlcciionesdivinilatiascrihi, Verbum- quoque, dum corpori, quod ipsius vitae erat, hostili-
quc divinum pissihile dici, reposuit Cyrilhis, in Scri- ter insullat. Quemadmo lum enim illa p:-r Adaui vi-
pturis ubique legi, quo I Pater coelestis ipsum Filiumi cil, ita per Chrislnm debellata corruit. > Tom. IV
ex se ab aetcrno geniium hisce oniiiibus tradidcrit, Conc col. 614 et 15. Ulterius ex verbis Apostoli ad
feceritque obnoxium ; negari insuper verbatem in- D fj Philippenses : Qui cum in forma Dei esset... humi-
carnalionis , ac meritum rederaptionis, nUi adtnit- liavit semetipsum, factus obedicns usque ad mortem,
tatur Yerbum divinum ista in corpore, quod per mortem autem crucis, etc, probat ipsum FHium seu
unionem sibi reddidilproprium, sustinuisse; exinde Verbum divinum morlem in forroa sibi unita susli-
tamen illud tam parum mortal: ceuseri posse, quam nuisse, et Patri in crucein usque obedienlem factum
parum morlalis sit aniina, licet mortem in corporei essc « Considera igitur (inquit lib. v adversus Ne-
palialur. « Verum quoplanius fiat (aitin epistola adi sloriuin) ut is, qui in forina Dei et Patris erat, ut
Monachos ;Egypti, num. 24) quod dicitur, age , el potc Deus, ille character el figura substantiac ejus,
in nostram qtioque mortem inquiramus, ejusdemi el qui nullo niodo roinor erat, cum perorania sit, et
rationem accurate consideremus. Nunquid ergo roor- intelligatur aequalis, exinaniyerit semelipsum, el in
talium quispiam sana mente iilens, dura corpus hoci humilitatem sponte demiserit. Jam quisnam sit exi-
lerrenum exstinguitur, una cuni illo ipsam quoquei nanilionis roodus, expone, quoroodo eliam sit humi-
aniroam exstingui credit? Non exisiimo, vcl uni cx liatus, formain servi accipiens, et nsque ad morlem
omnibus iJ esse persuasum : el tamen, quod com- factus obediens, mortem autem crucis. An non est
muniter accidere solet, non corporis, seJ horoinis> omnibus evidens id humiliari, quod sublirae sit, non
mors appilalur. Ad eum itaque niodum et de iuso» quod intrinsecus et ex natura suhmissum et humile?
quoque Emrnanuele statuas licet. Erat enim Verbumi Id, nisi f.dlor. exinaniri, quod plenura sit, et nullius
in eo, quod ex muliere susceplum erat, lanquam ini j-ci indigeat? •Illud eiiam accipere servi formam ,
proprio corporc; hoc ipsum autemcorpus933 P"ae- quod ante iilam fueril secundum naturam liberuin?
413 ENHUEBER DISSERT. DE H^IRESI ELIPANDIET FELICIS. 414
lllum etiam homiuem inveniri, qui id non erat, , A revelanlem eis Spiritum sanctum, quia Verbnm,
priusquam esset inventus? Quis ergo ille est secun- quod est ex Deo Patre, factuin hohio, eral quidem
duro naturam sublirais, qui i-eipsumad humililalemi et sic liberuro, tariquam Filitis, neque sic tamen
dejecit? Quis eliam plenus, utexinaniiusesse intelli- inensiiranj sapienliscxiiianilionis repudialal, con-
gatnr? Quis ultra servituiis mensuras, ut dicatur flguratus nohis servitutis jugo suhdilis. Sic et Deum
servi lormam accepisse? Quis, cum homo prins no- sunra riicit Palrem, quamvis nalura Deus existeret,
stri similisnon esselj ij inventus esse dicilur? Hxc: et cx ipso, et nullo modo gignentis emineniia rainor.
eniiu uni ex noslro nnniero et vulgari horaini au- Cum igitnr Nestorius sic scrihat de Chrislo : Atque
deretribuerestultum sil, et extremaeomnium amen- adeo passuspontifex misericors, non vivificalor ejus,
tiae revera jilenura : convenient auietn aptissime Hlii qui passus e:l, Deus : et Deum Christi Verbum Dei
snpremacnatura. Sed illud DeiVerbuinex nimia ergai nnminaverit, hisqtie arijecerit. Erat autem et ipse
nos benignilate alque clemenlia obtulU pro nobisi infans, et infanlis Dominus : hos illius serronnes nou
propriuin cnrpus, et accepia servi forina factus est; sobtm inriecore, sed etvalde impie dictosasserimus.
Deo et Patri obediens tisque ad morlem : nec refu- Nam si Deus Christi est Verhum, quod ex DeoPalre
giendum censuil, quo minus carne pro nobis pali est, duo iitiqueerunl modis omnibus et inriubitanter.
vellei, quamvis ut Dcus esset secundum nalurami Quomodo atitem intelligatur idem infans et infantis
impassibilis. Isie vcro stulte de riivinis ejus propter Dominus? Non igitur riicelur et siiimelipsius Deus ac
nos consiliis erubescit, et quem honorare se exisli- Dominus Emnianuel, quandoquidcm ipsc irlom si-
mat, aflicit injuria : nam a passione illura eximit, mul est Deus et homo, poslquam Yerbtim Dei horoo
tamelsi ncmo illum in sua nalura passum dical: nec U facium et incarnatum est. Quod autein deilas aliud
sentit se probibere, nc illum Salvaiorein et Reilein- quidriam est seciindum suain nalur.un , aliud au-
piorem universorum coniileamur , si is , per quem tem secundum natnram suam humaniias, quoinodo
salvali, et per cuj.is veneranriam crucem retlempli quis dubilavcrit? Veriimtainen uhtis est Chrislus
snmus, al.er ab illo sit pro|)rie ac seorsim Filius et ex ambabus deitalis et humanilatis natuiis, secun-
Dominns.Ac si esl homo siroplex, et non in htimana dnm dispensationis unionem. » Tom. V Conc, col.
f.irma ipsum ex Deo Patre Yerbum apparuil, pro- 115.
dea , oslendat, et in forma ipsum esse et xqualitate XIII. Calumniam de inducta confusionenaltirarttm
Patris (non cniro rapinaui arhiiratus cst csse se in Christo amotitur, accurate rxponendo nnluram In-
a:qual •m Deo)et |ir;Herea servi forinam accepissc , carnationis. — Existimantibus porro Nestorianis ,
tanquam noa habue.it aliquanrio , el cxinanilum principia a se stattit.i nec -ssaria omnico esse, ut
fuisse, ul qui in propria nattira pleniiudinein babue- differentia iialuraruin in Christo salvaretur, alrpie
rit. » Toni. VI Oper. fol. 127. Rursum et ex verbis iricirco etiam Cyrillum de inducta con!usione, ac re-
ejusiem Apostoli, Rom. vin : Qtti eictm proprio Fi- siiscilat» Apolliharisnioaccusantibus, sc.-juelamhanc
lio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit il- ex sua vel Ecclesioepotius doclrina niillatenus linien-
lum. etc, caindem veritaiem probal, in hunc iuorium daro esse ostendit sanctus doctor, duin naturain scu
aigiiiiieiilatus : « Si Deus Paier piopriuiii Filium, cssenliani incarnationis phii-ibusin locis dilucide ex-
iliuni i|)-um iiim:r,i:n, qui ex illitis siibslaiitin oiius* ponit, ailque conjuncioncm nalura humanoc cura
est, pi-o nohis rionavit; ergo corpus , ipioJ morten» jiersona Verbi nece-sario fieri debnisse, tuin secus
sustinuit, propriu.n illius erat, qiiisecundum carnero ". vera incarnalio, aul nalura utriusque unio sutsi-
passus est (iiaro secundum divinilatis naluram p.iti slere haud valerel; inde tamen nullatenus confusio-
nou poterat); ita eiiim,cjui secundum sc pati nequit, nem aliquaro seu conversionemdivinitatis in carneni,
dispcnsatorie mortem perpessus est. Proiide qui vel vicissim inferri posse. Et in defensione quideui
uroiin in duos dis|tei'tiiiiil, aperte iinpieialis criinine anathemalismi primi Theodoreto respondet his ver-
sese constringunt : quandoquidem si est-homoper bi-.: < Scd sapiens el astutus enarrator, quae quidem
SJ et secuiiiluji se divisiin, et non ijisunroiel Dei dicere decebat, et neccssarium erat, pralermitlens,
Verbtim carne indutum, Pater proprium pro nobis ct oiiinino de lalibus nihil cogitans, alia aggredilur
Filiuin dedisse non invenitur. » lu Lib. ad Rcginas, via. Confestim enim se convertit ad necessitalem
Tom. lVConc col. 770. astruendi conversione superius esse Dei Verlium, nec
XII. Ipsum Verbum propter formam assumplam in naluram carnis traiisformaliira esse : quasi vero
tervum Patris dici ostendit. Verba Nestorii. —Asser- analheinatismus id confirmet ac oslendere velit.
tioni demtimNestorianoruroChrislum, qualenus ho- Auriiat itaque, qui occurrere his, quibus coutradicit,
nio est, Dei servtnn appellantium, ita ul servi for- nullo modo novii.: superflue loqueris homo, et re-
ma, quam Filius Dei accepisse dicitur, soli rursum ptignas sententiaeodios;e etiam apud nos. Novimus
assumpto homiiii convenirei, opponit Cyrillus, alie- enim quod conversionis obuinbrationeni sustinere
iiam prorsus csse hanc exjiosiiionem a mcnte Pauli divina et supreroa natura non patitur : setl neque Dei
tcslantis eumdem, qui ab aciornoiif forma Dei fue- Verbum esse desinens hoc, quo I est, in naluram
rat, in line teinporuni forinam servi accepisse, ut transiit carnis. Quia vero ail,a Dei forma assumplam
proin ijjsum Verbuni in nalura sibi unita Palris ser- "' servi formam, doceat in mcdiumprocedens, si absque
vus dici riebeat, nisi quis 989 denuo Christum in subsistenliis solaeet per se formaeconvenerurtt inler
duos dividere ac consequentcr veritatem Incarna- se. Sed exislimo, ipse se statim evertcl. Non enim
lionis atque exinanitionis tollere velit. < Unigenitus simililudines simpliciter non siibsislenfcs, et formae
Filius (ait in defensione anatbemaiismi 6 ad repre- convenerunt inter se per unionem dispensaloriam ;
hen^ionetii Theodoreli) qui est in forina Dei Patris, sed rerum sive substanliaruro concursus est factus,
et &quaecum illo mensura per omnia, paris glorioa ut inhumanationis ratio vere facta credalur. Ergo si
acliber, ibrma servi assumpta fraler appellaius est dicemus, carnem facluin Verbum, non confusionem,
eo."umqui sub servitulis jugoeranl, hoc est noster. non raixluram, non conversionem aut immutationem
Itaque quasi unus ex nobis didrachmum persolvit contigisse dicimus circa ipsum , sed uniluin pntius.
censum exigentibus, el factus est suh lege quasi ineffabiliteretinenarrabiliter corpori aniroamhabenli-
homo, qui ul Deus leg slator est: docebat atitem di- iiitellectivam. Quod autem uniri dicitur, non slatim
scipulos suos, quia et FHius est vere, et in forma confunditur, sed potius alterum assumit. Aflirmaraus
servi propter carnem, tametsi secundum naturam igitur Verbum, quod ex Deo Patre est. assumpsisse
proprf.m liber sit, ut pote Deus, et ex Dco. Ve- sanctam et animatain carnem, unitumque secitndum
rumtamen j)ropriani servi formam habens propler veritatem inconfuse, ex utero ipso processisse homi-
exinanitionis meiisuram , tribtilorum cxaclorihus nein, permansisse autem etiam sic Deum verum. >
subditus erat. Quocirca, si quis dicat curn appella- Tom. V Conc, col. 90. Pratereunda haud arbitra-
luro esse servuro pervocem sanctorum prophetarum, mur ea quacCyrillus in epistolis ad Successum Dio-
iiullo modo offendi decet : cognoverant eniin per cacsarce Isauriensis provraciae episcopum hac de re
415 B. F. ALIJINISEU ALCULMOPERUM PAHS III. 416
scripsit,ubi et mysterium incarnationis singulari ern- A plicabililer unitum, unam nobis Filii naluram osten-
ditione explanal, ct criniinaloribus suis toto studio dil, sed, ut diximus, incarnalain. Non enim ijisum,
obviat. < Quia vero, (ila in prima aJ pradictum epi- unum, in his solis quaesecundiim naturam simplicia
scopuin epistola scribil) nonnulli nobis Apollinariier- sunt, vere dicilur,sed in his eliam quaesunt per com-
rorcs objiciunt ac dicunt : Si unum dicitis Filium posiiioneni conjuncta, cujusmodi est homo ex aniraa
secundum perfectamatque commistatn unitutem illud constans et corpore. Nam ejusmodi res cum alterius
ex DeoPatre rerbum hominemfactum el incarnatum, sint speciei, ct minime cjusdem inter se essentiae,
utique illud etiam opinari el sentire decrevislis, com- lamen cum unitae sunt, unam hominis naturam ab-
mistioitemvel confusionem attt compciaionemfactam solvunl; quamvis adsil in compositionis ralione dif-
esse Verbicum corpore, aut certe corporh immutalio- ferentia, seciinriumnaturam rerum ad unitatem con-
nem in divinitath naturam. Ea de causa nos arimo- currenlium. Supervacue igitur ratiocinantur qui as-
droii sapienter, ut calumniam repellamus, dicimus serunl, si una sit nalura Verbi incarnata, prorsus
illud Dei Patris Yerbum modo, qui neque inlelligi, consequi permislionem alque confusionem faclam
neque exprimi verbis possit, unissc sibi corpus ani- fuisse, iinniinula nimirum atque subtracta hominis
inattun anima intellectuali, et proriiisse hominem ex natura. Ncque enim imininuta neque subtracta est,
muHcre, non immutatione natro-ac,sed potius dispen- ut aiunl: naro ad plenissime declarandum quod sit
saloria volunlale noslri siraileni factum. Yoluit cnira faclus homo, satis est fateri illud fuisse incarnatum.
homo fieri, non eo amisso, quotl secunduro naturam Hoc enim si a nobis tacerctur, haberenl locum ali-
Deus erat. Sed quamvis in noslras mensuras descen- quem eorum calumniae:eum vero necessario subjun-
derit, ct servi forraam inriuerit, tamen sic quoqtie in JJ cluin sit,incarnatuni esse, ubinamulltis imminuiionis,
siiocdivinitatis excellenlia, et in suo naturali domi- subti-actionisvemoriusrelictusesl?» lbiri.f. 142et45.
nalu permansit . .. Consirierantcs igitur, ut dixi, XIV. Ex loquendi modis quos adltibebant Nesto-
jnodum humauationis, intelligimus duas inter se in- riani necessario inferendas esseduas personas demon-
(iissolubili unione convcnisse naluras citra confusio- slrat. VerbaNcslorianorum.— Quod spectat Ioquenrii
nem, atque immutationem ullam : caro enim caro modos a Neslorianis, ul differentiam natttrarum efli-
cst, et non divinitas, etiamsi Dei caro facta esl: c.icius exprimerent adhibitos, cum ncmpe passim ,
itcinqiio Yerbum Deus esi, et non caro, quamvis ubi de Verbi incarnatione loquebanlur, inter hunc
riisjJensatoria ratione propriam sibi fecerit cainem. et illum distinguerent, merito ipsis exprobrat Cyril-
lgitur cum itl considcramus, nihil illura in unitatem lus, nihil dici potuisse, quo aperlius personoe unilas
coiicursum violamus, dum ex duabus naturis factum in Christo destruerctur, uti revera cuilibct rem vel
esse dicimus : seJ post unionem naturas alterara ab obvie consideranli palel. < Quandoquidcm (ait Hb.
allera non dividimus, neque in duos filiosilluni unum De Fide ad Theodosiuin) unum Christum in duos se-
imparlibilemque secamus, sed unum asserimus Fi- cernunt, et crassa quadam separatione inter hunc
liuni, et, ut sancli Patres dixerunt, unam naturami et illui.i inducta, ulrumqtie seorsum ac quasi per se
Dci Yerbi incarnatani. Itaque qiiantum ad consirie- stare contendunt; et alterum qiiidem, euin nimirum
randiun attinet, alque aninii oculis lanlummo lo con- qui ex Virgine natus cst, pcrfectum honiinem ; alle-
templandnm, quoroodo homo facttis sit ille Unigeni- rum rursiim ipsum Dei Patris Verhum esse dicunt ;
lus, duas naturas unilas esse dicimus, unum vcro> non quid inter Dei el carnis naluram inlersil distin-
Chrislum et Filitim cl Dominumillud Dei Patris Ver- guenles, neque intra solos discrepantium naturaruin
hron hominem factum, et incarnatum asserimus. At, C terminos consistentes : ita eniin a veritale non ab-
si placet, hanc ipsaro nostram composilionem, qua errarent: alia cnim carnis, alia rursus Verbi esl na-
siimus homines, 990 >nexcmplum accipiamus. Ex tura. At hi alteruin seorsum ac pcr se, tanquaro me-
anima naroque et corpore surous compositi, duas- rum hominem statuunt; allerum vero ut verum na-
que naturas intucrour, alterara corporis, allerami turalemque Deum noininant . .. Ari verbum autera
aniinac: sed unus ex utriusque iinionc constat homo: hunc in niodura scribere ausi sunt: Eic siquidem
neque vero, quia ex duabus naturis homo composilus; (nempe Dei Patris Yerbum) verus et naturalis eit
cst, duos puiare debemus homine.-, qui unus est, Filitts ; ille vero (pula Yirginis iialus) wquivoceDei
sed unmn eumdem per compositionero, ut dixi, quii Filius dicilur; etpauloposl ileruin: UtiqueDei Ver-
cx aniina constat el coijjorc Nara si negaverimtis ex; bum non esl homo, sed hotninemassuinpsit. Quando-
dttabus diversisque naturis untim ac solum esse Cbri- quidero Unigenitus jara inde ab initio per se, Dei
sturo, qui post unionera dividi non possit, diclurii oranium opificis Filius est: homo aulem, quem sus-
sunt, qui cuni rccta fidc bellum gerunt: si lotum unai cepit, cum nalura Deus non sit, propter eum, a quo
es.t natura, quomodo factus est hoino, quamve car- assumptus est, qui verus Dei Filius est, eodero cum
ncm propriain fecit?etc > Tom. V, part. n, fol. 556i ipso nomine appcllatur. » Toni. IV Conc, col. 626.
ct seq. Curaquc offensi fuissent quidam, quod dixis- Jure abs riubioriixit Cyrillus crassain perhosce lo-
set Cyrillus unam naluram incamatam , iir altera adI quendi modos, per disliiictionem scilicet inter hunc
Successuro epistola mentem suam destiper aperliusi et iilnm, separalionem induci, cum nemo non videat
rial diccns : < Rursus ignorant, qui recta pcrvertunt,, prononiina hic el itle non ulique de naturis, sed pla;:e
unaro revcra esse naturani Verbiincarnaiam. Si cnimi D I de personis intelligenda esse, ac proin si in VerLo
untis est Filius, ille naltira ac vere, illutl cx Deo Pa- incarnato sil hic ct ille, duas qttoque in ipsopersonas
tre Verbum ineffabiliter genitum, qui deinJe secun- adroilti, vel potius veraro incarnaiionein Verbi ne-
ritim assumptionem carnis non inanimalae, sed iutel- gari, ul alibi saepiusmonet Cyrilliis. Hinc et Vigilius
ligente aniraa pradiloe prodiit homo ex muliere, nonj papa in responsione ad capitulum 20 Theodorieadem
proplerea in duas personas, duosque filios dividetur,, ratione inter illnm ct I7/MMI distingtienlis, ut supra
cum permanscrit unus, no» lamen sine carne autt § 2, num. 15 viditnus, ait: « In suprascriplo vige-
extra corpus, scd ipsuin proprium habens, per uni- simo capitulo, ubi octavus psalmus videlur exponj,
tatem quaedistrahi nullo modo possif. Qui autem hoc; et nudus homo (sicut el in alris jam dictum est) Chri-
dicit, is nullo prorsus moriopermistionem aut confu- slus asseritur, et clivisusa.Verbo monslratur, et dua-
sionem, aut ejusmodi aliud significat: neque id rur- litas inducitur pefsonarum. » Curoque et ipse arbi-
sus tanquam ex necessaria ratione ullo modo conse- traretur veram incarnationcm in Theodori sentenlia
quetur. Nam ctiamsi unus dicatur a nobis uuigenituss subsistere haud posse, in hunc moduin pergit: « Quae
Filius Dei incarnatus, ct homo factus, non proptereaa si quis ila sapit,... et non ita in Chrislo Domiuoduas
pcrmistus est, ut illi putant, neque in carnis natu- naturas iiidivisibilneret inconfuse unilas inlelligat,
ram transiit Vcrhi natura, neqtie rursus nalura car- ut manente differenlia earurodem nalurarum, ipse
nis in Yerbi naturam: sed cuin ulrumque in sua pro- unus atque idem verus sit Dei el verus nominis Fi-
prietate nattirali permaneal et consiileretup, juxlaa lius, anathcma sit. » Tom. IX Cooc, col. 76.
ralionem paulo antc redditam, ineffabilitcr ei inex- XV. Unde fncalam censet corum professionemde
417 ENHUESER DISSERT. DE II/ERESI ELIPANDIET FEI.ICIS. 418
vnilate petsona; — Nec excusandos ab hoc erroree A bis profeiiur in medium Chrisli mystcrium, illius
Nestorium aliosque judicat Cyrillus, licet unitalemn unionis ratio non ignorat quidem diuerentiam, sed
personae jn Christo non una vice depraedicarent. Idd divisionem excludit, non quod confundat aut mi-
enim verbotenus tantura ah iis fieri, laleroque pro->- sceat naturas, sed quod carnis et sanguinis parti-
fessionera alienissimam esse a principiis, quae alibiu ceps factum ijisum Dei Verbum unus rursum etiam
semper adoptaverant , solidissime commonstrat.\. hoc modo Filius intelligitur et appellatur. Tu vero
« Ipsum Verbum (ait lib. n adversus Nestorium) exx cum duos Christos appellari non debere dicas, neque
D, o Palre substantialiter natum nostri similem fa- rursus Filios fateri cluos, et opinionemrecti dogma-
cluin csse dicimus, et incarnatum et hominem fa- tis timules, duos tamen Christos dicere convinceris,
cttroi, hoc est, sibi corpus sumpsisse ex sancla Yir- et in propriam diversitatem hominera Deumque dis-
gine, et suum illud fecisse : nara hoc modo fit, utt tinguere, et illum quidcmad operandum cieri, hunc
vere unus sit Dominus Jesus Christus,, hoc modo il- etiam ad opus ciere, conaris ostenriere. » Ibid. fol.
lttm ut unum adorabimus, si non hominem ac Deum a 44. Noverat scilicet Cyrillus veram seu hyjiostati-
seorsim jionamus, sed unumet eumdemesse credamuss cam unionem nunquam ab adversariis suis fuisse ad-
in divinitale et huraanitale, hoc est, Deum simul ett missam, sed moraiem duntaxat, seu secundum vo-
hominein. At veronoster hic recentissimoe impietatiss luntatem, quam et unitate viri et mulieris, qui in
invenlor, quamvis Christum uiium se dicere simulet,, una carne esse dicuntur, explicabant, qua quidem
tamen ubique naluras dividit, et seorsim utramque po- i- ratione manifeste duae sequebantur in Christo per-
nit, asserilqiie non illas inter se vere convenisse, sedJ sonac, proul duas in rei verilate personas esse viri
pratexitexcusationesac pratextus in peccatis, ut scri-- B ; ac mulieris apertissimura est, etsi moralitcr una
ptum est, et modum quemdamconjunctionis commini- caro appellentur. Unde et Vigilius papa in resjion-
scitur, illuro nempe secundum solam,ut dixi, dignitatiss sione ad capitulum 50 Theodori, ubi is pradicta
oequalilatem,991utexipsiusverbisplaneclocebimus, , ratione unionem Verbi cum humana nalura expli-
et tanquam in homine, qui nihil supra caeteroshabeat,, caverat, ait : « In suprascripto trigesimo capitulo
ipsum ex Deo verbum ex participatione inhabitanss pessimo exemplo tenlatur ostendi, quomodo una
facit, ac voces, qu;c sunt in evangeliis, ita diviriit,, persona Christi possit intelligi, id est, sicut de viro
ut aliquando certas quasdam soli ac proprie Verbo) et muliere convenientibus legitur, sic et in Christo
tribuat, aliquando seorsim illi, qui est ex mulierei discrelis naiuris, quasi unam esse personam : et se-
editus. > Tom. VI, fol. 50 el 51. Paulo post aulemi qtiitur perfectam esse naturam Dei Verbi, et perfc-
rccitat Neslofii verba superius § 2, nuin. 16, a nobis> cianipersonani, et perfectam hominis naturani, at-
relala, quibus bacrelicus iste unilatem personae ad- que personain; et similiter : unde apparei, quia et
milterevidebatur, acdicebat divisionem nullamesse: cleexemplo viri ac mulieris, ubi duaepersonoesunt,
conjuiiciionis, dignitatis, filiationis; Chrislura nul- et de his quaa sequuntur, lametsi tacelur numerus,
laiu pati dlvisionem; Cliristum essc individuum;; duaeautem inducuiituruniusChrisli personae.» Tom.
non esse duos Christos, non duos filios, non pri- IX Conc col. 81. El haec demum fuere arma, ha:c
mum et secundum; neque alium etalium, seil ipsumi argumenta, quibus singula errorunicapila oppugna-
unum esse duplicem, non dignitate, scd nalura. At; vit Cyrillus, et bene etiam oppugnassc facile depre-
illusoriiiin esse hunc loquendi inodum stalim pro- henriitur ab iis qui, sepositis prajudiciis, intimam
bat Cyrillus dicens : « Explica niihi rursus quid- p. mysterii iiicainaiionis naturam ex principiis sanae
nam fndividuam conjunctionem dicis? Unitatemne, 'J *
Iheologiaerectoeque firiei scrutantur.
secunrium hypostasin nimiruin, quam ipsi pradica- XAi. iisdem ruliociniis tespondet etictmAtcuintts
mus, cuin pro dogro;tium verituteceiiamus; anvero i Felici et Elipando ad assertionem de adoplione in
hanc, qitae secundum appositioncm, et alicujus adI Christo. — Restat jani ut Alcuini raliociuia viriearaus
aliquid vicinitatem inleliigitur?... At vero nos haudl quibus is Felicis ac Elipandi asseiiis obviavit; et si-
islo roodofaclam iu Cbristo unionero dicimus. Noni quidem illa iisdem fundamenlis innixa fueriitt, im-
enitn, ut quispiam, verbi gratia, conjungitur alterii munis sane is erit a criminationibus YValchii, qui
perunanimitalismodum, vcl pcrcorporis viciniam, sic: tot lantaqiie rcprehensione cligna in' ejus adversus
Hlequoque conjuuctusest; sed, ut socpiusjani dixi,se- hos episcopos pugna detexisse sibi visus est. Animus
Cumeffecit corpus ex sancta Yirgine siimptum, et il- vero nobis haud esl singula quibus contra adversa-
ludexDcoPatreVerbumcarninoninaniinataevereuni- rios suos decertavit Alcuinus argumenta hic referre;
tuiii dicimus. Igitur,siconjunclionis, ul ipsevocat, viss id enim et nimis longuni foret, et a propositi nostri
Camiroitatem significat, quamipsiintelligimus, illani,, ralione prorsus alieuum; quippe qui, proul ssroe
inquam, secirodum hypostasin, recte sane dixit, nul- memoraviraus, sciiploremhunc ex eo solo vindicaro
lam esseChristi,qua Chrislus est, divisionem : neque; intendimus, quod raliocinia atque aucloritales aCy-
enim cst alter et alter, neque filius el filius, aliusi rillo contra Neslorianos bene ex universi orbis ca-
atque alius, prior et secundus, scd unus nimirum ett tholici judicio adhibitas, et ipse adversus episcopos
ante carnem et post carnera : sic namque erit,ut t Hispanos, eadem, ut paragrapho pracedenti viui-
dicis, secundura dignitatem atque etiam secundumi mus, cum illis dogmalizantes usurparit. Ipse Alcui-
potentiam individuus, imo vero idem. Id si ila est,, D I nus iirouit adversariis suis alia arnia opponenda
quomodo illum et i.ndividuum duplicem esse ais, et; hatid esse, quam olim a Cyrillo in refulantio Nesto-
non digniiate, sed natufa? Non enim, quia Dei Pa- rianisroo usurpata; ita enira lib. IVariversus Eli-
tris Verbnm assumpta carne prodiit homo, similisi pandum, num. 5, scribit : « Hoc velim certissimc
nobi% ideo duplcx est appellandus : unus est enim, vos cognoscere, o viri fralres hujus adoptionis in
et non sine carne, qui secundum propriam naturami Chrislo assertores, quod quiriquid bealus Cyrillus
extra carnem et sanguinem. Ut enim, qui nostri Alexandrinae ecclesi;c pontifex synodali aucloritate
sirailem liominem occidisset, non utique lanquam impio respondit Neslorio, vobis responsuro esse abs-
duos violasset homines, jure accusaretur, sed unum cjue dubio sciatis : tjuia ejusdem erroris impietas
snlum, quamvis fortasse ex anima et corpore consi- ejusdem veritatis resjionsionibus deslrui debet. >
derelur, et iis, quae alterutri accidunt, iiatura non Primura igitur, quo cum Cyrillo ulitur Alcuinus,
sil eadem, sed diversa : ita vicissim in Christo est argumentum negalivum est, scilicet doctrinara a Fe-
inleUigendum : non enim est duplex, sed unus et lice et Elipando traditara novam esse, nullibi in Scri-
solus Dominus ac Filius illud ex DeoPatre Verbum, pturis fundatam, haclenus in Ecclesia inauditam, ac
riou sine carne : nam inter humanitatem et divini- vel ideo solum rejiciendam. « Hoc solum (ait lih. i
tatero maximani esse differentiam, sive distantiarii, contra Felicem num. 2) si sapicnti animo vel humili.
ego quoque fateor : diversa sunt eniro, quae his no- intelligentia considerare voluisset, prafatum virum
minibus inriicantur, quoil ad rationem essenliae per- Felicem ab errorfe revocare riebttisset, cuin tola Ec-
tinet, et nihil inler se similia videntur. At ubi uo- clesia Chrisli ab initio aposlolicaepraedicationis hoc
419 D. F. ALDINI SEU ALCUINIOPERUM PARS Hl. 4.5
nomen 992 adoptionis in Christo, vel nuncnpalivae A 13 1 his adoptionem clescribit: « Adoplio qnxdani est
divinitalis nunquam habuerit, nunquam pradicavil. ^
voluntatis signiflcalio, non nativitatis veritas. Vutt
Quoenomina nec in Evangeliis, nec in apo-toloi-um enim t habere in nomine, qui adoplal sibi filiuro ct
Epistolis, imo nec in propheticis totius Veleris Tc- «quolibet alieno, illnm quem non habet propritim ift
Statuenli scriptis alicubi inveniuntur; sei ncc in ali- nat-tra. i > ln libello autem ad Monachos GolbiaB
cujus sanclorum Patrura et doctorum ecclesiastico- num. 1 70 ait, nos prius nalos, ac fum primnra pet
rum libris, nec. in Symlolo aposlolico, vel Nicaeni pratiam j heneficiiun adoptionis consecr.tos esse,
couciii, vel etiam iu alicuius synodi aflirmatione, I
Christum vero jam eo momenlo quo humaiiitas
ant iu aliqua calholicac fidc-iauctoritaie. Et mirtimi Verbo iinita est, Filium Dei exstiiisse, ac conse-
cst cur non tiraeanl lales doctores nova inferre, ett quenter < non adopiivura, setl naturalem ex Jure nati-
incosmita aniiquis temporibus, dum egregius doclor vitatis dicendum esse. En verba Alcuini: « Videlur
gentium omnes novitates vocum, et inventas noviter 1hujus hacresis esse causam in animo errantium,quod
sectas omnino firmiter prohiheat a quoquaiu catho-; pulant ] bi, qtti asseruut Cllristum adoplivitm esse,
Hco recipi; in lanluro, ut etiam angi-lis, et omnii uiium i esse, assnmpsisse aliquid et arioptasse : de
homini anathema indixiss-enon dubilarct, si aliter tquo errore in suo loco satis respondimtis; el iinuin
prariicassct, quam ab illo prailicatnro esset. > Nec; aestinianl j gratiam et adnptionem, cnm legitur Apo-
solus fuit Alcuiniis. q:ii dc novitate doctrinae Ftli- i
sloltim dicere : Gratia Dei pro omnibus gustavit mor-
cem el Elipandum argnit, cnm Healus ac Etherius,i tem i (Eebr, ii, 9). Tamen non riixil Apostolus, ario-
insuper ct synodns Francofordiensis id ipstini ini ptione ] pro oninibus gustavit morlero, quia longe
hisce episcopis i-cprchenrierint. Illi (juidcin lib. ni B ;
g aliud est gratia mitllis in locis. el adopio. Pra-
adversus Elipandum iuquiunt: « Non cHJicil Eccle- venit enini aliquibus in locis aroptionem. Proe-
sia hanc fiiero tuam per toluro rotinriuin, nec con- > cessit nos gra:ja, tit essemus aJoptivi; Christus
suevit credere in eiini, qui dc Virgine natus esl, nOni vcro non fttil anle homo factus, et rjiostper graliam
per illuni faCa csss visibilia et invisibilia : seJ tan- adoptivusFHius Del; sed inox in ulero Virginis Deus
tum per illura, qui non esl ariop'ione, sej genere. verus ei Deus homo conccptiis est; et de ulero Vir-
Ncc ha.iet consiieluJine n tlicere : Cre.lo in DeuinJ ginis Deus verus, et homo verus nalus. > Reciialo
Patrero omnipotenlcm, el in Filium cj IS, qui deita- riein divi Aiigusiini in hanc reni lesiimonio cx lib.
tatcra siiani exinanivit, apparuil i;i inun lo p^r sub- Enchirirlii ita pergit: « Non enm ante dixit vel con-
jectaj crciturac speciem cum Palre et Spiritu san- ceptuui vel natum, ct limc per graliain adnptionem
cto, Abrnh.c in ipso lervore tii.i, qni est a loplivus5 acepissc, nt Fdius Dei essei; se.l mox in ipso con-
huraanitate, ei nequaquam arinptivus divinilalc. H.cc B ceplu et in ipso pariti Deronesse verura natum.ei Fi-
firics tua csl. Nain in tuto iniindo non est, ctc > » iiu n Deittn \Forte, Di-i]venini, el hoc unicuni. Quare
Tom. II Thesaur. Mon:nn. Eccl. e.lit. B.isnage fol. unicuni, si adoptivus esi, siculet nos? Uliqne quia
548. Pa res vero FrancuforJienses ii EpMola all majore proprietale Filius est Dei, q'iam nos, qui su-
episcopos Hispaniocita sciibinl: « Tu ver;>quis^iiss iiius pravtroienle gratia arioplivi filii Dei. > To-u. I.
es, qui Christuro praJic-a* a loplivum, un h \\ i islee Siuiilia 1'gos in eoriem lihrn iiuni. 71, ilem et lib. i
sensus veniss t, volnissein scire; ul.i hoc nomen di- adversus Elipanium num. S. Consnle eiiam libellum
dicisses, ostenrie. Patr.archx' nescierimt, jivojiii loe e Sacro>;yllabu:iiin concilio Francofordiensi editura
non dixerunt, aposloli non pr.e licaverunt, sincli•i „_ loni. li Conc Coieli col. 69 et 70.
tractalores lioc no;nen taciierunl, doclores fi.lei no-- ** XVII. Ad argumentum qttod Chrislus qua homo ex
stra non docueriiiit, ctc » Tom. IX Conc. edit. Patre wterno non sit genitus. Verba Felicis. —
Coleli col. 87. Dein et Alcuinus ubique unitaleatu C:".i:ivero cl Felix ac Elipandus prasidium as-
per^ona! in Chrislo urget, eamqtie asseiironibus Fc-- sertionis snoe in eo qtnv.rerent, quo 1 Christus qua
licis el Elipaiiili rieslrui r.iiiuciniis solidisshiis pro-'- homo ex Patrj icterno genitus haul sit, ac proin, nt
bat. Et sing.il riter quitlem ai-gumenluui hoc a.lhi- lalis, filius ejtisdero naluralis dici neqneat, argu-
bel contra novuin cle adopl vo lilio logma, dicens in n menroni istiitl cnm Cyrillo solvit Alcuinns, diceido
libelli) ad Abbates et MonachosGolhioe nuro. 15 : necesse haud esse, ut humanias Chrisli sil ex Dei
< Si iailur DoiniiiusChrisiits secun.luncarneni.sic- si.bsU-.niia, ut sit naturalis Dei Filius etiam, qua
ut quidam improba fide garriunl, adoptivus est fi- i- liomu est; sed suflicere, quod toia Christi persona
lius, nequaqtiam iinus est filius, quia nullatenus is genita sit cx subslanlia Patris : sicut totus
proprius filius et adoptivus tiiius esse pntest lilius, i, Feli^ erat proprius et naturalis patris sui filius,
quia nnus veruset allernon verus esse digno-citur. > (juamvis ejus anima ex palris seminc non es-
Nuniero atitem 35 eadem ratione argumenlatur, et H sei. « Interrogo tc ( ait in praJicto libello ad
postquam ex I Joan. ivsequenlia verba retulil: Om- i- inoiiachos Gothiae, num. 36) profani assertor 993
nis spiritus, qui sotvit Jesttm, ex Deo non es:, etc, in n erroris; aniroa rationalis , qu;c in te est, ct to-
nune inoJura pergil : « Quid esl soivere Jesura, nisi si tum corpus tuum vivificat, vegetat, et movet,
non credere ciim vel verum Den.it, vel verura Filiura n et ut sancli Patres volunl, corpor s origine non
Dei in ulraque esse natura, qni iiniis es', Deus, et ;t seminatur, sed ex nihilo creata aiiunJe corpori im-
unus Filius, et unus Christus in subuaiilia riivinita; i; 0 miltilur: an non sit patri luo adoptiva filia , et '
tis atque humanitatis ? Non sicut quiriam imp.-obi i caro laiitum propria filia? An tu tolus anima et cor-
caccitate illum in divinilate propriuiu Dci Patris essee pore, u us el proprius pairi luo sis lilius? Quid si
Filium, adoplivum vero cjiisdcm Dci Pairis i:i hu- t- homo ex siibstantia, qu;e non ex se generalur, cor-
maniiale allii-raant: et si iia esset, oraniuo duo filii ii pori conjnncia proprinm et verum poierit habere fi-
essent; quia nequaquaro, utprafati suinus, una esse >e iium. Cur Deum impotentem putas, quod proprium
pole.st persoua in proprio filio et in adoplivo, quia ia non possit et verum de Spiritu sancto ex Maria vir-
unus ex illis verus cst iilius, alter itaque non verus. s. gjne nattim habere Filium? » Ilem lib. n conira Fe-
Igitur diversum, verum et non veruni esse, quis non in liceni ait: « Se I clicis, ut in tuis legitur litleris, qtda
agnoscat, nisi lelhargico et frenetico laboret "in in nutlo modo credendum est, ul omnipolens Deut Pa-
rooriio ? > Noveral nempe et Alcuinus arioptionemin ter, qui spiritns esl, de seme ipso carnem generet. Dic
personam, ct quiJcin in personarhexlraneam, cui ex :x rogo, si scias te animam hahere, an non? Nullalcnus,
nalivitate j-.s ad patris hacreriitatemnon corapetit,t, tanta est ignorantia in te, ut nescias 13animam ha-
cadere, qualis ctim in Chrislo non esset (huic cniin m here. Scis etiaro patrem te habuisse carnalem , ex
bona Patris ex ipsa uuione hypostalica, ac proin ex ;x Coins carne anima qtiaein te est, non est procreata ,
primo cnnceptionis instanti dehila cranl), is cerle le nec genera.ta, ut catholica lides habet. Et ijuomorio
nec quoad naluram humanain filius adoptivus dici ci potest lieri, ul tu ipse tctus sis lui palris proprius
potesl, aut si dicatur, in riuas abs dui.io personas as lilius et verus, ex cujus car/.e ttia anima nou esl ge-
dMdi debet. Unde et lib. iu contra Felicem num. n. nerata? At si teipsum consentias proprium esse fi-
4_j ENHUEBERDISSERT. DE H/ERESI ELIPANDIET FELICIS. 42_
lium patris tui cum anima et carnc, quamvis caro9• A raatre progenitus :unusidemque Deus, unus ilemque
sola de substantia patris et malris procreata sil bomo, unus idemquc Filius Jesus Christus. Gemina
ergo mullo magis perpende oculis tuis , ut intelligass enim nativitas geminam uni Christo dedit naturam.
Dei Patris Jesum Chrislum in utraque substanliaa Qui Deusest dePatre, idem Deus homo est de matrc,
proprium Filium et verum fieri posse Si vcroo etc » Hroceliani citato lib. iu contra Felicein num. i_
sollicite admoJuro ex epislola sancti Leonis 165 ad
nullusproprius liliusetverus poteritesse, nisi ex sub- Leonem
slanlia patris totus nalus sit; ergo in omni humanoo Augustnm essentiam incariiaiionis describit,
genei-enullus pater habet proprium (ilium et verum,i, ac deroum coiicliiJit: « NuIIatenus ergo te, o Felix,
nisi tanlum de carne sola Tui igitur ipsius utenss humana ralione investigare nalivilateni Dei'Verbi,
exemplo, et te ipsum consideraus, proprietaiem filii,, qua caro factuni esl , posse ptites : non eniin hu-
quam in te asseris, cognosce in filioDei fieri posse , mana possibilitale oninipotentiam divinitatis metiri
et qui-te ipstim dividere non vis propter aniroam ett debes. Ipse, qtti lex est nalnrarum, ntilla J.-ge alte-
carneminduos filios, propriura scilicet et ariopli- rius natura subjacel: nec infirmis humanae conje-
vum • ea ratione nec Christum dividere tcnles inn cturae raliunculis, qui incoinjireheiisibilisest, com-
duos filios propter perfectoe divinitalis et pcrfectae e prehenrli poterit. Quapropter Unigenili Dei nalivila-
humanitatisnaluram, quia unus est medialor noslerr lem vel divinam vel etiam huroanam desine ad no-
Jesus Chiisliis. > Ipsissima certe hacc est argumen- stram mortalitatis impossibilitatera reriigere : iieque
tanrii ralio a Cyrillo arthibita.qui prout sttpranum. 35 ei, qui exlra conceptum humanae originis natus est,
vidimus, ex comparatione cum gcneratione humanaj humanis difliniiiunculis prajuJicare leiiles. qnorao 'o
ostendit, et Chrislum etiam qiiatenus liomo esl,, JJ iiascipotuisset,vel quomorio essrlpropriiisFiliiisDei,
esse natura Patris leterni Filium, ac Virginero bea- dum naliis csset. > Duas igilur nalivilales, duos pa-
tissimain vere Dci geniiricem appellari, elsi necPa- trcs, oclerntim ac lemporalem , sensu s;ipra insi-
ter coelestishuraanitatem, nec Yirgo raater divinita- nualo, in Verbo incuvnato admilienrios censet; nty-
tcm genuisset, eo quod corpus quori peperit Yirgo , sterium tamen islnd curiosius scrutari vet;it, ne hu-
Filio ex Palre genito.perunionem hypostaticam eva- manacralionis infirmitate everlatur polius, quara
serit proprium, ul proin Verhuro Patris in ulero) confirraetur.
Virginis horoo faclu.n iiiriiistiuc filius naturalis ini XVIII. Ad atgumenla ex unctiotte Spiritus sancti,
ulraque nalura meriio dicatur. Insuper probat Al- baptistno et pro;.:e:su successivo Chrisii. — Argu-
cuinus, quod, si Clnistus homo sit lantum adoptivusi nienla Felicis et Elipautli ex unctioncSpirilus sancti,
Dti Filius, quia quoad huiiianilaleni a Patre noni quocde Chrislo in Scjpiuiis nierooratur , ex ejus
est geniius, jam beatissima Virgo in rei veritaie Deii bapismo ac progressu successivo 994 '" sapienlia
genilrix appellari nequeat, iri quod lamen duJumi et gratia iifdem ilenuo vesjioiisioiiiinisevertit Alcui-
contra Nestorianos Eccl.-sia cl agnoveral, et publicisi nus, quibus ulim siniiliaCyrillus; nempe Christum
judiciis dcflnicral. « Si necessc esl (ait lib. i contr.1i horoinero, cuin a pri.no conceplionis instartti Verbo
Felicem, nnra. 15) arioplivum esse Christum Dei Pa- hyposialice unilus , ac pioin noii tanluin ab omni
tris, propter quod ex suhstantia sua natus non estt p.ccato, vel iniperfectioue remotissimus essct, scd
seciinduin carnem, quomodo non est adoptivus filiusi ct vi unionis illius graliarum ac sancliiaiis plenitu-
Virginis ille, qui natus est ex Deo, quia de ejusdemi dinejam ttuu ornalus.nec rcgeneraiioneseulaptismo
Virginis subslantia crca.us non e»t? Ergo si necesse: ("p indiguisse, nec linclionem illam ac virtuium incre-
cst hominem ex Virgine na:uro, Virgiiiisque Filiurai mentuin raerilis priraura suis successu temporum ac-
adoplive esse Filiuro Dei: ipso moJo necessarittrai quisivisse. Primo enim, quoJ unclionera sancli Spi-
erit Deum Dci Filiuro adopiive esse filiuin Virjinis,, riius conccrnit, ait eam a Christo non meritis pri-
qnia alia substanlia est Dei Palris, de qua essentiali- mum obtentara, se I vi insius unionis proedictaeei>'ein
ter nalus esl Dei Filius; alia Virginis, rie qua cur- fuisse debilain. « Nui!.',-ie;ius(ila !ib. u contra Feli-
poraliter natus est Cbrislus. Aut si hoc non audclisi cem num. 19 scribit) sicul superius ostcniiimus , in
dicere, (|uia chrisianiira nomen habetis, ut bealai Laptismo regcm-ratio fuit alicujus, sed dcmonslralio
Yirgo non siiproprie Dei Genitrix, sed per ailoptio- majoiis roysterii, neque Chrislo ascendente de aqua
ncni, ocqunm est ut non andeatis aflirmare Filiumi ihi cjus unctio fuit, id est, sanctificatio Spiritu san-
Virginis arioptivum esse Dei Patris Filium. > SU'i- cto descendente supcr etim, sed demonslratio quis
clissiroa sane argumentalio, ex qua apparct, quami esset, etfiguraiio nostrae unctionis , el artoptionis,
parum dogroa Felicis ct Ebpanrii a nola Nestoria- qua iu bapiismo sanclificarour in filios Dei. > His
nismi vinriicari queat. Cum vero et hi inde erroremi deinde snbjungit Alcuinus expositionem, quam Ve-
SIIUIJIconfirraare nitercnliir, « quod unus filiusduos; nerabilis Beda in cap. x Aci. trariirierat, eamque hoc
naturaliter patrcs habere nequeat, » sicutiNestorianii ipso suam facit, ita pcrgens : « Sicut heatus Beda
negaverant, Verbiim divinum tiuas generaliones sus- preshyter oslendit in exposilionc praedicalionis heati
tinuisse; piimo quiriem ait Alcuinus lib. 111contra Petri "principisapostolorum, ciuaCorneliuni cum aliis
Felicem num. 2 : « Dicis itaque quod unus horao> plurimis instruit ad fi <em: Unctusesi ergo, inquil,
duos patres nalurales non possit habere, unum vero Jesus noti oleo invisibili (Beda, visibili),sed dono gra-
possit naluralein habere, el alterum adoplivum. Di- "I liw, qnod visibilisignificatur v.nguenlo,qtto bcptizutot
cam etego, quodnnllus paler unum filiurn polest v.ncjilecclesia: nec tamen tunc tinclus est Spiritu san-
habere, utrunique et naturalein sibi et adoplivuni : clo, qnando snper eum velut columba Spiritus descen-
quia ille tnnis filius non polesl dividi, ul sil urois pa- dil. Tunc enim corpus suum, id est, Ecclesiam suam
tris et naturalis et adoptivus: vel quacdam iilii pavs prwfigurare dignatus est, in qua prwcipuebaplizali acci-
sit adoptiva, et altera naturalis in filii dignilate, vel pitint Spiritnm sanclum. Sed ista mystica et invisibili
anima sil adoptiva.ct caro in proprieiate filii, etc » unctione iunc inletligendusesl uncus, quando Verbum
Dein vero innuit inysteritim Incarnationis oirmino> Dei cnro faclum est, id est quundo humana natura
exigere utChristus iriem unusque Filiusdtios palrcs sine ultis prwcedentibusbonorumopertim meritis, Deo
naturales habuisse dicatur, ajternum nempe per Verbo est in utero Virginis copulata, ita ut cum illo
oclernam generationem, et temporalem seu David , fieret una persona. » Ei !ib. III arivcrsus Eiipandum
ex cujus progenie per generatior.em in tempore Ver-• num. 18, cum verba Augusliniex Tract. xxv inJoan.
bum carnem assunipsit. « Ceitivn namque cst (ait niim. 11, adduxisset, ait:« Excelleniius abquid bea-
lib. I contraFelicem num. 10)Do:iiinum Jesum Chri- tus qiiidem Augustinus cum propheta inicllexit in
stum secundum calholicam firlemet praconia- Scri- unclione Christi, quam isti novi divinaruro scruta-
pturarumduashaterenalivitales, unam clePatre sine tores renini obscuro infidclilatis corde intelligcre
tempore, alteram dematresine viriliconjunclione-.et qiieunt; utpole eoricm inspiratus spiritu iu veritalis
harum duarum nativilatum proprias babere natnras, tesiificatione, qtto Christus unctus est in utero vir-
Dci scilicet,quade Patre nalns, et hominis, qttaeslde ginali. Pra participibus quippe unctus est Salvator
425 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS III. 424
nostcr, quia omnes nosprius peccatores homines exi- A heat, quod utique , stante unione hypostatica cum
stiuius, et poslmodunt per unclionem saucti Spiritus Verho, locuiri iiiillatenus habet.Palet id ex ejusVer-
sanctificamur; ipse autem existens Deus ante saccula bis, quae§pracedenti, num.2t, recitavimUs, ac insu-
per sanctum Spirilum in utero Virginis homo con- per lib. iv contra Felicem995 num, lOait; « Quod
ceptus est in fine saeculorum. Ibi ab eodem Spiritu vero in ipsa sacratissima incarnationis Christi ori-
uncliis cst, ubi conccplus, nec anle conceptus, et gine Deus verus conceptus sit, multorum catholico-
postinodum unclus c.st. Sed hocipsumdeSpiritu san- rum leslimoniis Patrum affirmari potest, quorum
clo, el came Virginis concipi, a Spiritu sancto ungi pauca hic subjicere curavimus. > Adducit dein in
fuil. Abundantius enim eum omnibus sanctis unctum confirmationem assertionis suaeverba divi Augustini
csse oleo lxtitke, id esl,Spiritu sancto intellcxit quo- ex libro Enchiridii, cap. 31, quoe ita habent: c Nun-
que Aposlolus. Unctus est Moyses, sicut caeterisan- quid antea fuithomo, et hoc ei singulare beneficium
cii in aJoplivum Jilium : uncttis est Christus in utero praestitum ost, quo singulariter proinereretur Deum?
vh-ginali in propriura Filium Dei. His verbis et bealus Nenipe ex quo homo esseccepit, non aliudccepitessc,
Petrus consentil princeps apostolorumdicens : Unxit quam Dei Filius : et hoc unjcus et propter Dairo
eum Dcus Spiritu sancto et virtute » (Act. x, 58). Verbum, quod illo susccpto caro factum est, utique
XIX. Eodem fere ralioeinio refellitAlcuinus etiam Deus, ut quemadmodum est una persona quilibet
argtimenlum Felicis ac Elipandi ex baptismo Christi homo, anima scilicet rationalis et caro; ila sit Chri-
desumplum, gravissimaroque blasphemiain esse ait, stus una persona, Verbum el homo. > Item testimo-
si quis illum secttnda generaliotie indiguisse asserat, nium sancli Fulgentii ex libr. de lide ad Petrum cap.
curo itl fieri nequeat, quin hotno a Verbo assumplus D p 18, qui ait: « lirmissime tene, et nullatenus dubi-
peccalo obnoxius fuissc slaliialor.« Quiri autem vult tes, non carnem Christi sine divinilale conceptam in
inlclligi (ita riiscurrit lib. n conlra FeUcem) in eo, utero Virginis, priusquam susciperetur a Verbo; sed
quori ait (Felix) iuiliavit a mortuis rcsurgeiido? a1 ipsum Yerbum Dei sua: carnis susceplione conce-
quibus iuorluis resurrexit Chrislus in baptismo? ptum, ipsamque carnem Verb: Dei incarnatioiie con-
Nunquid jieccata bahuil, ul a morte peccatorum re- ceptani. » Existiniavil nerape Alcuinus, et bene qui-
surgeret.velutnosinpeccatis nali propter primorumi dera, aut admittendura csse, quod Christus horao ex
pravaricaliotiem parenlura; ncc ab his liherati, nisi ipso utero verus fueril Dei Filius, el non suis pri-
in ChrUto Jesu per secunriani generationem , in qua mum meritis ad hanc dignitatem sit proveclus, aut
filiiira elliciuiiturfilii Dei?Quin potiusChrislus Jesus; negandum.quod Veibum divinumnaturara hiimanani
absque oinni peccato concepius et natus venit ad ba-i in ipsa carnis concpiione sibi unierit, unaque jam
plisnium exeniplurohiiroililatisosiendeie el aquassuo tum cum hoinine assumpto persona exstilerii. Unde
sanctificarehaptismo; noiiutsancliiicareiui- in aquis,i et Felici tanquam sumnie erroncum exprobral quod
qui nihil habuilinscpcccati,aquomimdari debuissett negaverit, verum Detroiex Yirgine nalum , vcl eiim-
per baptismum.I.leo et ipse healus Baptisla venientii dero, qui natus cst, verura Dei Filium esse. Non igi-
ad se DeiFilio ait: Ego a te debeo bctptizctri,el tu venisi tur successive in sanclilate crevisse hoininem as-
ad mc (Malth. m, 14)? Quasiclixisset : Iu me cst,quodl suniptum , sed in sanclitatis pleniludine conceptuni
pcr le purgari dcbct: in te non cst, qtiod per raes credi voluit, id quod confirmat verJHsBedaedicenlis
piirgaridebeat. > Triain his cum Cyrillonotat Alcui- in cap. i Lucae: « Ideoque ct quod nascelur ex te
nus, primo , Christum ex ipso utero seu a prinio< saiiclum, vocabilur Filius Dei. Ad disllnciionera no-
conceptionis inslanti fuisse snnclura; secundo, lava- C stra sanctitalis Jesus singulariler sanctus nascilurus
cro proin regenerationis rainiine inriiguisse, nisii asseritur. Nos quippe etsi sancii efliciamur, non ta-
juis eum peccali rcuin dicere velit quo lamen as- men nascimur. llle atitem solus veraciter sanctus
;erto unio hypostalica cum Verbo necessario tollere-; est, qui ut ipsam conceptionem natura cormptibilis
liu-: tertio rationem, cura Joannc voluerit baptizarii vinceret, ex commistionc carnalis copulaeconceptus
ison fu-sse, ut nobiscuni in Filium Dei adoplaretur, , non est. > Ibid. num. 12. Patet jara ex hls, quam
scd tantum ut humilitatis exempla nobis daret, ett accurale Alcuinus ari mentem Cyrilli, seu Ecclesiae
aqtias baptismi sanctificarel. Similia fere habet ini polius, quac sancti liujtis doctoris argumenla adver-
'pis.ola ad Elipaudum num. 5, ubi ait. < Refertl sus easdero Neslorianorum cavillaiiones judicio suo
juoqtie (Elipanrius) eum baptismoindiguisse; volens,, dudura probaveral.respondefit iis quae Felix et Eli-
it videtur, eum in baptismo adoptari in filium, sicutt pandus jiro lucnria in Christo horaine adoptione ab
t nos. Quanla infidelilas sit, hoc, cuilibt-l christiano) haereticis ill.s mutuarunt. At non minus solide refu-
creriere, iiullus sanuin sapiens ignoral. Doniinus ita- tavit etiam doclrinaro et ratiocinia,quibus Christum,
que noster Jesus Christus solus sicpotuit nasci, utse-- ut homo est, non verum, sed nuncupativum tanttim-
cuntlaregencratione non indiguisset; ideoin baptisrao) inorio Deuin esse statuCbant, id quod statiro ex ejus-
Joannis ccrta dispensationis niiserattone baplizarii dem scriploris lucubralionibus videbimus.
voluil, quialn Joannis baptismo non fuil rcgenera-- XXI. Ad denominalionem Dei extrinsecam. — No-
tio, sed quaetlam pracursoria signilicatio baptisroii tavimus jam supra num. 7 prasentis paragraphi,
Christi; in quo solo haplismo per Spiriium sancturai Cyrillum ex eo potissimum asserti de Dco nuncupa-
vera est reniissio peccalorum credentibus, ut in eo) D I tivo falsitatem demonstrasse, quod stante eo sequa-
piritu renascaraur, in quo Hle natus est ex virginei tur, Verbum proprie sibi non uniisse naturam hu-
Maria. In aqua enim voluit baplizari a Joanne, noni manam, et Emmanuelem puriim esse homincm nobis
ut ejus ulla dilueretui- iniquitas, scd ut magna illittss siinilem. Eodem vero argumento non una vice utitur
comraendaretur humilitas. Ita quippe nil in eo ba- Alcuinus, utariversariorum suorum iinpetus retun-
ptismus, quod ablueret, sicut mors nihil, quod puni-- deret.« Sed et illud (ait lib. vii contra Felicem num.
ret, invenit, ut diabolus veritate justitiae vinceretur, , 14) quod tibi ostendi postulas, quomodo verus Deus
non violentia poteslatisopprimerelur. Utruroqueeniron conceptus est, et natus, hoc toto prasentis operis
et baplistnus et mors non miseranda nccessitate, sedi textu tecum egimus, quod ille unigcnitus Filius Dei
miserante potlus voluntate susceptum est. > Conso- Verbum Patris caro factum est. Nara si verus Filius
nant his quae Paulinus Aquileiensis lib. i adversuss Dei non est, qui conceptus esl ct natus ex vii-gine
Felicem cap. 44 scribit, et quac supra § 2, num. 20,'» Maria, ncc verum est quod Joannes ait : Quocl Ver-
ex opere Beati ac Etherii contra Elipandum adduxi- bum caro facium est. Quid enim significat in hoc,
mus. quoJ ait: Verbum caro factum est, nisi Filius Dei
XX. Nullum insuper in Chrislo admitti posse rae- lromana carne suscepta homo factus est? Quodsi ve-
ritum, quo successive in Filium Dei profeccrit, con- rus Deuset verus Filius Dei conceplus non cst, nec
stanter defendit Alcuiuus, nc homo assumptus ante-i- verus Filius Dei e»: Yirgine natus esl. Quod si ita est,
ccdenlcr imperfeclionibus quibusdam subjectus, eas- ergo puriis homo; et sine deitate natus esl: qnod
que progressu temporis priraum deposuisse dici de- qitam catholicx fldei coutrariuin sit, omnis recte cre-
425 ENHUEBERDISSERT. DE HJERESI ELIPANDIET FELICIS. 4.6
dens intelligit. Secundumcatholicam ergo fidem ve- A , eodem modo Deussolum nuncupalivus foret, quo in-
rus filius Dei conceptus et natus est ex Virgine. Idem terdum in Scripturis dii appellamur. Vide etiam lii r.
ipse, qui ante omnia saeculanatus est ex Patre : quia iv adversus ElipandumPalribus nuin. 6, ubi Alcuinus ex
natura humanitatis assumpta non alium fecit esse sancto Cyrillo aliisque eodem modo argu-
eum qui ex Virgine natus est, quam eum qui ex meiilatur.
Patre anle tempora genitus est : sed eumdem ipsum XXII. Ad argumentum ex locis Scripturw petitum,
hoc factum esse, qriod ante non fuit, patenter osten- ubi hominesdii vocantnr.VerbaFelicis.—In hisporro
dit. » Idem argumentum leges etiam in Epistola ad simul habetur responsum adargumentum Adoptiano-
Elipandura num. 10. Dein saepius Alcuinus quoque rum petitura ex verbis Christi (Joan. x, 34), aliisque
urget raliocinium Cyrilli, naturam humanam Verbo Scripturre locis, ubi homines dii vocantur, quaequi-
post assumptionem utique propriam evasisse, ut demAlcuinus deChrislohomineenuntiari haudposse
proin Christus etiam qualenus homo est, aut Deus dicit, nisi admittere velimus merum illum fuisse
verus appellari, aut in duas personas divitii debeat. hominem, el hypostasi a Verbo assumenle diversum.
« Si in divinitate (ait lib. i contra Felicem num. 11) Libr. iv, in CHJUS statim fronte examinat asserta Fe-
Deusverus est, etinhumanitateDeus nuncupativus, licis supra § 2, num. 25, a nobis exhibita, et praedictis
alter el alter est, et nullatenussic sentientes poteslis Scriptura teslimoniis innixa, num. 5, ita ratiocina-
vobis evitare impietatera Nestorianaedoclrinae : quia tur : « Nonne duo sunt, qui verus est Deus, et qui
quem ille in duas personas dividit propter duas na- nuncupativus Deus?... alia quippe cst persona veri
turas, hunc vos dividitis in duos filios et in duos Dei, alia nuncupativi Omnis itaque, qui evange-
deos per adoptionis nomen, et nuncupationis :... T>Hcam legit historiam, intelligere polest quod Jesus
Quem enim fecil ille in personis alterum et alterum, et Christus nomina sunt humanilalis in Filio Dei. Et
hunc vos facitis et in filiis duobus, et in divinilaiis si Jesus Chiistus, qui natus est ex Yirgine non est
diversitate alterum et alterum : quia nullatenus in verus Deus, quomodo universalis Ecclesia per lotum
unam personam conjungere potestis Hlum, qui ait in mundum communi consuetudinc, etiam et vos, ut
rubo Moysi famulosuo : Ego sum Deus Abraham, et reor, in omnibus orationibns, qtiae in missarum so-
Deus Isaac, et Deus Jacob : et illum qui ait: Deum lemniis decanlantur, dicere solet: per Jesum Chri-
Pharaonis te conslitui. » Demuni innuit ex hac ad- stum Dominum noslrum, qui tecum vivit et regnat
versariorum suorum doctrina sequi, nos, qui dii in- Deus in unitate Spiritus sancti per omnia saecula
terdum nominamur, ejusdem fore cum Christo ho- saeeulorum.Sed et ipse ait apostolis suis, qui passus
miue dignitaiis, quod lamen et Scripturae et Patribus est et resttrrexil : Dala est mihi omnis poteslasin cwlo
repugnare ostendit ex teslimonio divi Gregoriipapae, et interra (Maith. xxvin, 18). Cui data estpolestas
cujus verba ex Homilia8 in Ezechielem num. 11 nisi illi quideVir^ine nalus est? Nam sicut paula
ibidem recitat, eaque sic habent : « In Scripiura sa- aute dixisti : Dei I ilius ex Deo substantialiter nalus,
cra aliquandoDeus nuncupative, aliquando veroDeus essentialiter habuil omnem potestatemcum Patre et
essentialiter dicitur. Nuncupative enim dicitur, sicut Spiritu sancto : sed hwc potestas data est Filio Virgi-
nunc ad Moysendictum est: Ecce conslitui te Deum nis. Et si omnem potestatem habet, quomodopotest
Pharaonis (Exod. xxn, 8). Sicut iterum Moysesait: esse, ut non sit omnimodis verus Deus et verusFilius
Si quis homo hoc vel illud fecerit, applica illum ad Dei? Moysesfuit Deus nuncupativus, tamen non data
_ est ei oranis potestas : ideo secundo percussit petrara.
deos, videlicetad sacerdoles; et sicut Psalraista ait : **
Deus sletit in synagogadeorum, in medio autem deos ad eliciendam aquam. Quidquid vero miraculorum.
discernit (Psal. LXXXI, 1). Essentialiter autem Deus Christus gessit inmundo, dum visibili prasentia con-
dicitur, sicut ipse ad Moysen dicit: Ego sum Deus versatus est inter homines, propria virtute fecit, ut
Abraham, etDeus Isaac, etDeusJacob (Exod. m,6). potens et verus Deus. Nunquid aliquis sanctorura per
Unde Paulus apostolus volensDei nomen nuncupati- se potuil aliquid facere absque eo, qui ait: Sine me
vum ab essentiali discernere, ait : Quorum patres ex nihil potestis facere (Joan. xv, 5). Dic ergo tu, unde
quibus Christus secundum carnem, qui est benedictus in noraine Jesu tantas virtutes fecerint apostoli, si
super omnia Deus in swcula (Rom. ix, 5). Nuncupa- ipse Jesus non habuit propriam potestatem, sed nun-
tivus enim Deusinter omnia, essentialis autem super cupalivam? > Satis accurate profecto haec argumen-
omnia. Ut ergo ostenderet Christum naturaliter tandi ratio convenit cum illa divi Cyrilli,qui, ut supra
Deum, non hunc Deum tantummodo, sed Deum super num. 8 vidimus, differentiam Moyseninter ac Chri-
omnia esse memoravit : quia et justus quilibet Deus stum hoihinern eodern inodo ex potcstate patrandi
est : Christus autem Deus super omnia, quia natu- nomine propriomiracula comprobavit, et quemadmo-
raliter Deus est. » Et in eodero libro num. 15 ait: dum sanctus hic doctor doctrinam Ecclesiae inde
< De nullo enim sanctoruni dici potuit, aut potest, eliam firmavit, quod Jesus apud Joannem dicatur
aut poterit, Verbumcaro factum. Nullus sanctorum scivisse, quidesset in hominc, id quod non nuncupa-
qualibet 996 praeslantia gratiae unigeniti nomen tivo Deo, seu homini, sed vero solum Deo proprium
accepit, ut, quod est ipsum Dei Verbum ante saecula, esse poiest; ita postmoduriiet Alcuinus simile Scri-
hoc simul cum assumpto homine diceretur. Singula- ptiiiae testimonium adversariis suis opposuit, illud
ris est illa susceplio, nec cum hominibus aliquibus D nirairum Pauli aposioli : An experimenlumquwritis
sanctis quantalibet sapientia et sanctitale prastanti- ejus, qui in me loquitur Christus (II Cor. xm, 3)? Ex
bus ulloraodo poiest esse communis, ubi divinaegra- qmbus Iibr. iv adversus Felicemntim. 7 ita arguit
tiaesalis perspicuum clarumque documentum est. > Atcuinus : « Yolo, ut edisseras mihi, o Felix, hunc
Et postquam ex Epistola quadam sancti Augustini quem loqui Apostolus intra se dicit, homo sit an
hucusque ignota ostendisset, quanta nos inter et lio- Deus? Si homo, quomorioin corde ejus corpus loqui
niiuem a Yerbo assumptum esset differeniia, clemum poterat alterius ? Si Deus, ergo non homo Christus,
sic concludit: « AHler, ul sanctus Augustinus vult sed Deus : quia cum locutus in ApostoloChristus sit,
intelligi,plenitudo fontismanat.aliter rivuli mensura et loqui in eo non potuerit, nisi Deus : ergo locutus
currit de fonle, quod beatus Baptista testatur : Non est in eo Christus Deus. Vides itaque nihil esse hic
enim, inquit, ad mensuramdat Deus Spiriium. Pater jam, quod conira haecdici queat. Nec disjunctionem
enim ditigit Filium, et omnia dedit in manu ejus aut divisionem aliquani inter Christum fieri et Detim
(Joan. III, 34 et 35). De rivulorum mensura Aposto- posse, quia lolus in Christo Deus, et totus in Deo
lus testatur : Unicuique nostrum data est gratia se- Christus. Nulla hic recipi separatio potest, nulla
cundummensuramdonationis Chrisli > (Ephes.iv, 7). discissio. > Adducit dein verba divi Hieronymi in
Tola certe hujus argumenti vis eo tendit, ut osten- cap. xvn Jeremiaedicentis : « Per haecquoque disci-
datur summum esse nos inter et naturam humanam mus Deum soluin nosse cogitationes horainum. Si
Verbo divino hypostatice unitam disciimen, quale autem de Salvatore dicitur : Videns Jesus cogilatio-
profecto non esset, si Christus quoad humanitatem, nes eorum (Luc. xi, 17), nullusque potest videre co-
PATROL. CI. 14
427 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 4.8
gilationes, nis1i solus Deus : ergo et Christus Deus A triarchis, sive prophetis gratia fuit; in Christo atrtem
est, qui scrutatur corda, et reddet unicuique secun- tota divinitas habitavit; id est, fota jairi plenitudo
dum opera sua. > Demum num. 8 concludit : « Qui divinitatis corporaliter.»Dein sicut Cyrillus sinistram
verus seinper erit Deus in Deo Patre, verus est in inlerpretationem verborum Pauli H Cor. v, 19 :
homine et Deus.Et qui verusesl hominis filitis, idem Deus erat in Chrislo mundum reconcilinns sibi, ex eo
ipse vci us est et Dei Filius : idemque homo Deus capite rejecit, quod veritas re.!emptionis illa exposi-
propter Deum; et idem Deus homo propter homincni, tione tolleretur; ita eoriem ratiocinio utilur Alcuinus
ut in homine quocunque anima et corpus. Hoec crgo lib. v contra Felicem num. 4 itascribens : «Tertiam
iinitas el verilas in Christo nequaquam post Virginis quoque sententiam beati Pauli praclicatoris
egregii
partum ccepta, sed in ipso Yirginis utero conjuncta ponit, ubi ait: Quoniam Deuserat in Christo mundum
atque unita est, elc > reconciliuns sibi. » Sequitur dein argnmentatio Feli-
XXIII. Ad ineplam exposilionem verborum quibus cis ex isto Scriptura loco deprompta, et hunc in
Verbum in nobis aut natura assumpla habitasse dici- modum concepta : « Non ait : Deus erut Christus;
lur. Verba Felicis. — Non minori solerlia refutavit sed Deus erat in Christo; non quori Christus, homo
Alcuinus alteruro Adoptianoram argumentum, quo videlicet assumptus, Deus ririn sit, sed quia non na-
Christum hominem non nisi nominetenus Deum fuisse tura, seri gratia atque nuncupatione sit Deus. »
evincere conabantur, ex eo scilicet riesuroptum, quod Respondet vero Alcuinus : « Videte, lectores, novum
verbum divinum in nobis, oiiroi que plenitudo clivi- sanctae Scriptiira interpretem, qui nititur Deum
nitatis in Christo habitasse dicalur. Ostendit enim, disjungere ab homine assumpto; et ex uno Deo Re-
prout Cyrillum fecisse supra diximus, quori, si vera gn demptore nostro duos eflicere deos, unum verum,
c-ssethorum verborum expositio a Felice et Elipando altertim nuncupativum : et Christum, quem totaEc-
tradita, Verbumdiviiiumnon in homine Christo prae- clesia Deum colit et adorat, non solum illa quoe in
ciseincarnatum fuisset, sed in reliquis etiam houiinibiis terris in spe laborat, sed el illa quae in coehs jure
justis, in.quibus per gratiam suam ha! ilare dicilur, gaudel, istenovus inlerpres hominem vult soUtarium
qttotidie incarnaretur; vel potius in rei veritate na- juxta Nestorianam vel Pelagianam pravitatem credi.
turam humanam nunquam assuinpsisset, nec proprie Quod si verum est, ut simulatio tantum sit nuncu-
caro factum essot. Iluc certe tendunt, quoe scribit pativa nominis in Christo, non veritas divinitatis;
lib. vn contra Felicem num. 2, ubi referens verba quoniodo est verus Redemptor humani generis? Si
Theodoreti ex reprehensione anatheinatismi primi est imaginatio potestatis in capite, unde esl veritas
apud Cyrillum, toin. VI Oper. fol. 204, quoe sic ha- salutis in corpore?» Tandem et dictiones illas, Chri-
bcnt : « Qui ante saecula est, Deus est: sed templum slus hotnoDeifer, homo Dominicus, cum Cyrillo idcir-
sibi in ulero virginali fingens erat cum concepto et co rejicit Alcuinus, quod divisio pefsonarum inde
formato: qua gralia et sanclam 997 Hlam virgintm sequatur, ac Cluistus merus homo, Veibuiu autem
Dei Genitricem appellamus : non tanquam Deum ge- proprie incarnatum haud foret. Et Hb. Vi quidera
neret, sed tanquam honiinein uniluni Deo, qui finxit contra Felicem num. 8 recilat illa teslimonia, quibus
eum, > ila pergit : « Quid autem aliud est quod et conlra pra lictos loquendi mo.ios NestOrianis adeo
tu dicis, Dei Vcrbum babilasse in houiine assumpto, familiares unitatem personaeurgebat Cyrillus. Lib. vn
quasi in lemplo quodam, non sicut evangelista ait : autem num. 2 alteraro htijus s.ancti docloris rationem
Verbumcaro faclum est. Secundum, inquis, Dotnini „_ tangit, quori scilicel per has dictiones veritas incar-
mandatum gestabat divinitalem et habitutor ett templi *- nationis evertatur, Christiisque merttshomo censeri
sui. Sed longe aliud est Deuro habilasse in sanclis, debeat, unrie ait: « Quod vero, utpradiximus, ge-
aliud vero ipsum Deum bominem factitra, atque ex stare eum divinitatcm dicis, autli qttidpro hoc mer-
duabus substantiis unam personam Deum et hoini- cedis accipias a sanctis et catholicis viris, qtii contra
jiem esse. > His subjiingil verba Cyrilli in epistola hanc haeresin tuam muItadisputaresolebant:St attts,
ad Nesloriura, tom. V Oper. part. n, scribentis': inqttiunt, prcesumit dicere Deiferum hominem Chri-
« Sed nec iUud diciinus, quod Dei Verbum veltit in slum, et non potitts Deum vere esse, sicut Filium uni-
homine communi, qui de sancta Yirgine natus est, lum nalura, secundutn quod factum est Verbum caro,
habitaril; ne Deum homo Chiistus habitatorem pos- et communicuvitproxime nobis sanguine et cdtne, ana-
sidere credatur. Quamvis enim Yerbum habitaret in thema sit. Hrecenim est hic in praesenti merces la-
riobis, et dictum sit: in Christo habitare omnerri ple- boris tui. Qualis aulem futura sit ab eodem ipso,
iiitudincm deitatis corporaliter : tamen intelligimus quera in tantum humiliare nileris, ut omnem ei ve-
etim, quod caro factus est, non sicut in sanclis ha- ritatera filietatis et potestatem deitatis adimere co-
bitaredicitur; nectalem in ipso habilationem factam neris, tu ipse probabis, quando ante tribunal judi-
dilllnire tenlamus : sed unicus juxta nattiram, nec; candus aristabis. Subjungunt quoque prafati Patres,
in carnero mutatus talem sibi. fecit habitationera, de eadem re dicentes : Non sicut in nobis inhabilat
qualem aniraa hominis habere creditur in proprioi Deus, sic est in Chrhlo; Deus enim erat ipse natura-
corpore. » Demura ex his infert Alcuinus : « Unicus; liter apparens secundum nos, unusque et salus Filius,
igitur eslChristusFilius Deus nosler, non velut con- et quando factus est caro. Qui igitur prwsutnunt dice-
junctione qualibet, et unitate dignilatis, et auctori- _> £ re deiferum hominem eum esse, et non potius inhu-
tale hominis habentis^td Deum, qtiem tu soles con- manalum Denm, necessario succumbunl anatliemati. »
junctum Deo, sive adoptatum vocitare, divinitaterat XXIV. Ad assertionem quod Chrtstus , qua homo
quoqiie gestare, etc. > Textum vero ex epistola divii tantutn , pontifex seu advocalus noster sit, el pto se
Pauli ad Colossenses n, v. 9, Alcuinus lib. v contrai quoque oraveril. Verba Felicis. — Alterum quoque
Fclicem iium. 6 simpliciter verbis divi Cyrilli exj)o- argutnentura, quod Adoptiani ex munere pontificis
nit, qui per id quod in Christo omnisplenitudo divi- et advocali, simulque ex oratione Christi muluave-
uitatis corporaliter habitare dicatur, verara ac sub- rant, ut Chrisluin horainem non nisi nuncupativuni
Slantialem habitationem intelligit, et quidem seaun- Deuin esse probarent, cum Cyrillo solvit, Alcuinus,
dum ouineni plenitudinem divinitatis, quo innuitur,, aitque prirao nomen propiliatoris veruiri Deuni sup-
Verbum divinuin vere ac proprie totam naturara hu- ponere , qua quidein ratione innuit soliiin honiiuem
manam in unitatem personac sibi assumpsisse; necc tanti haud esse meriti ut pro peccalis nosifis satisfa-
itain illa pergratioe tantum parlicipalionem habitare,:, ceret, ac proin omne sacrificii in cruce pro nobis
sicut in aliis sanctis habitare dicitur. Hinc Alcuinuss oblati merituin evacttari, nisi illud ipsum Verbura
citato loco etiam adducit verba Victoris Capuani inn in natura assumpta fecisse slatuatur. En ejus verba
libro Sponsorura equiJem hactenus ignoto dicentis : ex libr. v contra Felicem num. 7 : « Proponit itaque
« Deus erat in Christo, utiqtie Pater ra Filio, quia inn (Felix) sententiam de epistola evanaelistae, ubi ait:
ipso complacuit omnem pleuiludinem habilare divi- i- Advocatum habemus apud Palrem Jesum Christum
nitatis. In aliis quoque sanctis et apostolis, vel pa-t- juslum : et ipse est pfOpitiatw pto peccaiit nostrit
429 ENHUEBER DISSERT. DE HiERE^I ELIPANDIET FELICIS. 430
(7 Joan. n, 1) :quam ita a te intelligendam asseris: \ lio creator condidit, atque reparanda suscepit, ete. >
Advocatus, inquis , idem est, qui et mediator , qui Pergit dein Alcuinus : « Unus idemque est in riua-
propter cutpas delinquentiumapud Palrem inlercedit, rtim eonjunctione naturarnm Dei Filitis, non adop-
quod non de Deo vero, ted de homine astumpto ten- tionis gratia, seJ proprietatis persona. Unus unjge-
tiendum ett. Quare autem non intelligis, 998 <Iuod nitus et primogenitus, non alter umgeniius, et alter
evangelisla eumdem propitiatoretn dicit, quem ad- primogenitus. » His,addit texlum sub nomine divi
vocalum, dum ait : Advocalum habemus apud Pa- Aiiguslini, quem quiclem unde desumpserit, haud
trem Jesum Christum jttstum , et ipse est ptopiiiatio constat. Sic autera habet : « Unde unigenitum Fi-
pro peccath noslris. In eo, quod advocatum eum no- liom Dei crucifixum et sepultum omnes etiam in
minavit, hoininem designat : quod vero propithio- symholo confiteniur secundum illud Apostoli testi-
rem, Deum demonstrat.-» His certe verbis insinuat monitrai : Si enim cognovissenl, nunquam botninuiii
Alcuinus passionem equidem, inortem, caeterasque gtoriw mttjeslatis crucifixissent. » Demura conciudit:
actiones naturae humanae a Verbo assumplaeper se « Ergo et Dominus glorioe,et Deus virtutum habuit
loquendo esse hostias seu sacrificia pro redemptione in seipso, unde crucifigi potuit, et mori. Non alter
nostra Patri oblata ; hanc tamen minime perfici, nisi crucifixus est pro mundi salute, alter qui vita est
a persona Verbi pretium seu meritum proportiona- omnium viveniium ; sed unus idcraque non adop-
tura tum ad deleuda infinita debita , tuin ad protne- tione divisus , sed proprietate conjunctus. Verbura
rendam acternitalis gloriam sorliantur, ul proin non caro faetum est, ut homo caro proinoverelur in glo-
solus homo assumptus, sedipse Filius oeternusaeterni riam Dei, non ut Deus in carnis verteretur inju-
Patris in natura sibi unita pontifex , advocatus, ac n riam. » Ad resolvendum igitur condiiionis nostrae
mediator noster censeri dcbeat. Praterea jani ntim. debilum, seu, quod idem est, ad satisfaclionem pro
pracedenti notavimus , existimasse Alcuinura , et peccatis nostris condigne prastandam cura sancto
jure quidem, Christum non esse in rei veritate Re- Leone necessarium judicavit Alcuinus, ttt ipse irapas-
demptorem nostrum, nisietverusDeus sit.Quodvero sibilis Deus in natura passibili pateretur : necessa-
assertionem spectat,qua Felix etElipandus Christum rium judicavit, ut idem ille, qui vita est oranium
prosequoqueorasse aut sacrificasse affirmabant, ar- viventium , pro mundi salute crucifigerelur; qua
guiteos Alcuinus, inde necessario inferri, Christum certe argumentandi ratione insinual, meritum re-
peccato, aliisque defectibus obnoxium fuisse. « Sed demptionis humanaeab adversariis omnino destrui,
quia longum est (ita discurritlibr. vn conlra Felicem qui non ipsuni Filium riivinum, non verum Deum,
num.l5)cuncialiiaepravitalisargumentadisculere,de sedhomiiiemassumptiim, Deum nuncupativum mor-
hoc tibirespondere in praesenti sufliciat, quodFiliuru tis dolores tolerasse dicerent. Eumdem in finem
Dei hominem factum verum Deum per hoc maxime eliam lib. iv adversus Elipandura num. 6 adducit
negare coneris, quia proselegiturorasse,sicut ctpro verba Cyrilli ex epistola ad monachos ^Egypti ;
nobis. Quod ubi legisses, prorsus iguoro, soilicetFi- « Sed si est Christus, inquit, neque Filius vere, ne-
lium Deipro se, sicut pro nobis orasse. Nam quid sibi que naluraliter Deus, sed homo purus secundum
prastare ipse non potuit, cui otnnia dedit Pater in nos, et divinilatis organuro ; salvali quidem sumus
manus (Joan. m, 55) ? Yel cujus peccati veniara a non in Deo quodaminodo, sed in uno, magjs secun-
Deo postulare putandus est, qui peccatum non fecit, dum nos, moriente pro nobis, et virtutibus alienis
nec dolus invenius esl in ore ejus (Isa. LIII,9; 1 _ resuscitato. > Ex absurda iieuipe sequela absurdi-
Petr. n, 22)?'Nos namque, qui Deum indesinenler " taJem ipsius asserti primarii ostendere nititur cum
orare jubemur, habemus sine dubib, quod nobis ab Cyritlo Alcuinus, docetque, necessario admilti debe-
eo dimillatur. Christus vero, quid sibi dimilti pos- re, Detim ipsum in carne pro nobis esse passum,
lularet, qui unquam nihil fecit, quod ei dimitti po- cttm si solus homo mortera periulisset, solus eliam
tuisset? > Eadem rationeetiam argumentaiurPauIi- homo nos redemisset, id quod taraen prorsus impos-
nus Aquileiensis libr. i conlra Fclicem cap. 30, di- sibile esse quilibet sanae mentis ad fidei intelligit.
ceus : « Porro si sibi, vel pro se oravit, sibi et pro Curo vero et Atloptiani timerent, ne ex hac doctiina
se estnatus, et passus, et mortuus, et sepultus; pro ipsum Dei Patris Verbum passibile aut mortale esse
se eiiam proprium sanguinem fudit. Nihil crgo ha- sequeretur, vano illos agitari timore, idque tam pa-
buit ampiius, quam purus homo, si pro se necessi- rum inde inferri posse demonstrat, quam parum
tale cogente oravit. Ila etiam et tu causaris, secun- anima horainis mortalis sit ex eo, quod vulgo lotus
dum carnem non fuit profecto (sicut ipse per pro- horao niori dicatur, dum solacaro morte dissolvitur.
phetam teslatur) inter mortuos liber; nec ab Hla « Has itaquenaturas(aitlibr. i contra Felicem, num.
massa perditionis et lege peccati iminunis exstitit 10) quas ex ntroque habet parente, aposlolus duas
natus. Quod suspicari ab omni corde diviua avertat nominat formas, dicens de ipso : Qui cum in forma
cleinentia. > Dei esset, non rapinum urbitratus est, essese wqualem
XXV. Ad argumentum ex passione desumptum. Deo, sed semetipsum exinanivit, formatn servi acci-
— Ex eodem fere principio respondet Alcuiuus ad- piens. Cernis in una 999 Chrisli persona utriusque
versariis suis, cuin Christum hominem nomine lenus forraae, utriusqucnaiuraiuysterium contineri : idem
tantum Deura esse ideo dicenent, quod Deus verus D passibilis et impassibilis , idem mortalis et immor-
pati nequeat. Et imprimis quidem ostendit, totum talis : non alter et alter, sed itlem et unus in duabus
reconciliationis huinanae per sanguinem, mortemque naturis. Sicutunus esthomo, mortalis et immortalis,
Jesu Christi faclae meritum in eo fundari , quod mortalis carne, immortalis anima, sed unus est ho-
ipsum Verbum divinum haec omnia jn natura as- mo, el non alter.» Nenipe sicut totus homo mori dici-
sumpta sustinuerit. Huc ceiie respexit, dum lib. vi tur, etsi solacaro intereat; eo quod ista spiritui, qui
coutra Felicem num. 9 verba sancti Leonis recitavit dese immortalis est , per unionera facta sit propria ;
dicentis in epist. 28 ad Flavianum cap. 3, necessa- ila Verbum quoque paii, morique in carne sua beue
rium onroino fuissead rediniendum gcnus humanum, asseritur, quia illam per assutnptionem sibi propriam
ut ipse Filius divinus appareret in carne, et in illa, reddidit. Unde et in eodem libro, num.8,ait:« Quia
etsi de se impassibilis palerelur. « Et ad resolven- enira Verbum cum carne ita est ineffahili modo uni-
duiu (verba sunt sancti Leonis) conditionis nostra tum, ut ipsum Verbum , de quo beatus Joannes
debilura nalura inviolabilis nalura esl unita passi- Evangelisia dicit: In principio'erat Verbumet Ver-
bili, ut quod nostris remediis congruebat, unus at- bum erat apud Deum, el Deuseral Verbum, caruem
que idem mediator Dei et hominuin homo Chrislus dicaraus factum ; sicut idera ipse evangelista dicit:
Jesus et mori possil ex uno , et mori non possit ex Et Verbum cato factum est, et habitavit in nobis, id
altero. In integra ergo veri hominisperfectaque na- est, nobiscuin : licet illud Verbum non sit mutatum
tura verus naius est Deus, totus iu suis, tolus in in carnem ; et caro illa dicatur Deus , licet non sit
wostris. Nostra aulem dicimus, quaein uobis ab ini- in deitatis naturam mutata ; et est unusFilius Deus,
431 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS Ul. 432
et unus DeusDominus Jesus Cluislus. Ob hanc unw ,\ sancto et Maria virgine, passus sit pro humana sa-
tatem dicitur filiushominis descendisse de coelo, et lute. Nequaquam ergo dubilare ullus catholicus de-
Dominus glori:c.crucilixus, et sic impassibiliter Vep- bet, quia Dei Filius traditus esset pro mundi salute.
buin Dei passum est, et filius horoinis niirabiliter Qui enim negat, Dei Filium traditum esse ad pas-
descentlit tle ccelo, et illius raanus, qtti creavit coe- sionem, nullatenus catholicus esse poterit, sed a
luni ct tcrram, clavis in cruce confixa est: et illius catholicaefidei professione in hac obstinatione per-
sanguis, per quem omnia creata sunt, fusus esl pro manendo, alienus censendus est. > Provocat insuper
oraniunisalute Apostolo testante, qui ait: Et sanguts lib. vi contra Fclicem ad verba sancti Cyrilli dicen-
Filii Dei redemit nos (I Joan. i, 7).» Libro auteiri tis : « Quomodoergo proprius Dei Filius nominatus
vi, num. 6, arguit Felicem, quod tcxtum divi Augu- esl Christus, qui etiam traditus est a Deo Patre causa
stini corruperit, et ubi hic sanctus Patcr cle Filio Dei omnium salutis el vitae? Traditus est enim propter
dixerat : Impassibilh in suo, passibilis in nostro, jpse peccata noslra , et ipse iniquitates multorum portavit
posuerit: Impassibilh in suo, passibilis in alieno ; in corpore suo in Hgnosecundum prophetae vocem.
dein pergit : « Quasi corpus suum, quod sibi pro- Palam ergoest, quia unita res assumpta necessariepro-
prium fecit Filius Dei, alienum esset a se. > Sub- priura Filium declaravitDei, quiexsancta VirgineesL
jungil paulo jiosl verba ejusdem divi Augustini, vel Corpus enim erat non alterius cujuspiam secundum
potius Vigilii Tapsensis ex disputatione cttm Feli- nos, sed magis proprium ex Patre existentis Verbi
ciano cpiscopo Ariano tom. VIH in Append.cap. 11 natum ex ea.> Adriit Alcuinus : < Unde libi, oFelix,
dicentis : « Unus autem atque idem Chrislus est, post tanta etiam clarissima sanctorum Patrum testi-
qui ct injurias tolus pertulit, et aclus in profunduni '. . monia tam inimica subrepsit temeritas, ut Christum
non mersit. Ex hocpacto in meriiatore Dei et hoini- negarc audeas propriurn DeiFilium ; vel verum Domi-
num injuria assumpti corporis aflectam fatemurdei- num essc, vel in proprio corpore passiones nostra
tatem, sicut majestate divinitatis glorificalam novi- salutis causa subiisse ? >
mus carnem. » Haec profeclo idcirco solum posuit XXVI. Ad senlentiam, qua Felix et Elipandus Chri-
Alcuinus, ut ostenderet, ob suiiimam, hypostaticaui slum proul hominemservum Patris conditionatemas-
uempe, quoeVerbuin inter naturamque huinanauj serebant. — Postremo cum etiam Adoptiani servi-
est.unionem homini divina, humana autem Deo, tutem illam, quae de Christo in Scripturis asseritur,
proin et passionem mortemque Verbo rite ascribS. non de Verbo, sed de solo pracise homine assumpto
Tetigerathocpunctum etiam lib. v, num. 11, ubi na dici posse vellent, Christumque, quatenus homb est,
Felicem alloquitur: «Addis quoque, ubi deduabusiu conditione seu necessitate, non Hbera voluntale Pa-
Christo naturis disputas : Itnpassibilh in suo,passi- tris esse servura statuerent; provocat Alcuinus ad
bilis in alieno. Quid dicis , alienum esse Dei Filio idem Pauli testimonium in epistola ad Philippenses
in illa susceptione humanitalis, quae in tantam ot ii, 8, quo Cyrillum fuisse usum supra notavimus,
tam mirabilem cum Dei Filio assumpta est unita- ac respondet, ipsuin Verbum in natura 1000 as-
tem, ut unus essel, non duo ? Idem in divinitatis glo- sumpta dispensatorie servum Patris appellari, nec
ria, qui et in humanitalis infirmitate, idem Fibus contrarium clefendi, vel Christum hdminem servum
Dci, qui et filius hominis, el idem filius hominis condilionalem dici posse, quin unio hypostatica in
qui et Filius Dei. Quid enim in actus hac conjunctione mysterio Incarnationis tollatur. « lste etiam Felix
alicnuni potuitesse, dum omnes utrarumque (ait lib. iv, num. 9) hunc conditionalemservum sae-
in Christo nalurarum unius propriae esse personae£ I pius solet aflirmare, non intelligens, quod divinae
certum habetur. > Confirmat autem et Alcuinus dispensationis sacramento servus nominaretur : sci-
doctrinam suam Scriptura testimoniis , ct prae cae- licet non condilione, ut superius diximus, debitaeser-
teris quidem ea urgel, in cjuibusFilius Dei unige- vitutis, sed implendoepaternae voluntatis in salute
nitus, Filius Dei proprius pro nobis datus et traditus humana volunlaria obedientia. Nam in Christo quid-
legitur. Ipse Felix occasionem ad lextus hosce magis quid geslum est, totum voluntalis fuit, non necessi-
discutiendos tlerierat, cum dixisset, nullibi in Evan- tatis, qui Apostolo leslante humiliavil semetipsura,
gelio legi, Dci Filium pro nobis fuisse tradilum ; ad faclus obediens Patri usque ad mortem, mortem au-
qttae respondet Alcuinus, lib. v, num. 8 ; « Oblittts tem crucis. Alia est namqtie voluntaria humilitas,
Dei Filius de sua traditione di- alia servilis necessitas, Quaedamenim de Christo per
(Felix) qtiod ipse dilexit
xisset : Sic enim Deus mundum, ut Filium proprietatem natura iicuntur, ut est, via, veritas
suum nnigenitum daret (Joan . m, 16). Unigenitus ct vita ; quaedamper significationemrerum per il-
datus est pro mundi lum gerendarum a prophetis de eo pradicata sunt.
itaqtte Filius Dei est Filius qui nisi
salute. Qtiid vero est datus, tradilus ? Quod Quo genere loculionis servum nominari a prophetis
Apostolus quoque confirmat, dicens : Qui proprio Christum credendum esl. » En eumdem, qui in for-
Fitio suo non pepercit, sed pro nobisomnibustradi- ma Dei fuerat, formam servi assumpsisse, et in ea
dit illum (Rom. vm, 32). ltem de eodeni Dei Filio Palri ad consummandumsalulis humanac negotium
idem Ajiostolus ait: Qui tradidit semelipsum pro voluntarie serviisse, atquo idcirco lantum a prophe-
nobis (Kphes. v, 2). Quem etiam bealus Pelrus Ju- tis servura appellari ait Alcuinus, et cum Felix ex
dxis pradicans Filium Dei non dubitavil lestificari » praecitatisPauli verbis assertum suum de servilute
dicens : Deus Putrum noslrorum glorificavit Filiutn in Christo liomine firmare niteretur, respondet in
suum Jesutn, quem vos quidetn irudidistis, el neguslis hunc moduin : « Inter plerosque, quos dicis Chri-
unle facicm Pilati. judicunte illo dimitli: vos uutern stum putare per obedientiam servire Deo, unus qui-
sanclum et justum negaslh, et petislis virum homici- dem est beatus Paulus apostolus, doctor gentium,
dam darivobis. Auctoremvero vitwinterfecisth, quem qui ait: Christus obediens Patri usque ad mortem,
Deus suscitavit amorte tertia die(Act. m, 15, 14, mortem aulem crucis, propter quod et Deus exaltavit
15). Quid in his verbis apostolicaeauctoritatis dubi- illum, et dedit ei nomen, quod est super omnenomen.
tationis esse polerit ? Filium Dci testificabatur, qui Servus conditionalis non est super omne nomen, sed
trariitus est, et qui mortuus cst, imoet resuscilaius. inferius filiorum nomine. Filii quippe nomen omni-
Addidit quoque : Auctoremvitw.Quis est ergo auctor bus sanclis, Dei dignatione, communiter donatum
vitae, nisi Filius Dei, qui pro salute mundi vcla Dco cst. Quod esl ergo illutl excellentius caelerisnomini-
Patre, velaseipso (fadilus dicitur?. . . Nullatenus bus nomcn, quod Christo a Deo obedientise Palre, Apostolo
mira-
ergo divirii poterit filius hominis a Filio Dei, vel teste, datum esse dicitur, propter
separari a Filio hominis Filins Dei, quia unus est Fi- bile sacramentum ? IUud scilicet, quod idem ipse
lius Dei, Deus et homo, qui tradilus csl propter subjungil dicendo : Ut in nomine Jesu omne genn
delicta nostra in mortem Hoc etiam symbolo ftectatur, cwtestium, terrestrium, et infernorum, et
calholicae fidei confitemur manifesle , quod Jesus omnis lingua conftlealur, quia Dominui Jesus Chri-
Christus Dei Filius unigenitus, natus de Spiritu, stus in gloria est Dei Patris. Si jam Dominus est
433 ENHUERER DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 434
, est: nec eliam minorata est divinilas propter homi-
Jesus et .n gloria est Dei Palris, id est, in divinitatis X
majeslate, ergo conditionalis servitii jugo subjectus nera , nec mutaia in hominem ; sicut nec homo a na-
non est. » Nullam ergo servilutem condilionalem , tura humanitatis recessit, ut non esset homo, sed
seu necessariam inChristo admittendam cer.suit, cum natura humanitatis proprietatem natura servavit, et
idem ipse, qui admortem usque obediens, ab Apo- substantia divinilatis proprietatem divinitatis non
stoio dicitur, simul et Dominus, et in gloria Palris amisit. Tamen homo Deus est Christus, et Deus
esse memoretur, Yerbumque naturam humanam in homo faclus est, ul sit vertim, quod beatus Evange-
unitatem personaeassumpserit, quod non nisi ex li- lista ait: Verbum caro factum est: in Verbi nomine
berrima ac benignissima voluntale Patri obedientiam Deura designans, et in carnis nomine honiinem de-
pro salute generis nostri in carne sibi unita prasti- monstrans. i Admodum sollicite profeclo et accui-ate
tisse exislimari debeat. El id quidem eo cerlitis esse describit hoc loco Alcuinus essenliam incarnationis,
judicat Alcuinus, quo manifestior in sententia ad- aitque 1001 necessarium fuisse, ut humana Deo,
versariorum suorum est personarum divisio ; unde seu Yerbo, divina autem homini assumpto attribuc-
cum Felix objiceret, interrogarelque : « In qua for- rentur, seu utraque natura in unitatem personas,
ma erit Patri subditus , si inter divinitatem ejus, et citra omnem tamen confusionem, aut coramistionem
humanilatem nulla differentia; nullaque inoequalilas convenirct, sicque verum tandem esset, quod ait
fore credatur ? » reponit: « Dicimus itaque, in Deo Evangelista : Verbumcaro faclum est. Quo quid di-
Christo duas esse naturas proprias : unam deilatis, sertius di.cere potuisset Alcuinus, ut calumniam de
alteram humanitatis : sed veram in eo divinilalis confusione naturarum in Christo a se amoliretur,
gloriam credimus, ne nuncupalio sola divinitatis a H R plane haud perspicimus.
te nuper introducta in humana natura a divinitalis XXVIII. Formulas loquendi a Felice et Elipando
natura segregata in duos deos fidei nostrae dividerct adhibitas divisionempersonarum inducere probat. —
professionem, sed unum confitemur Deum sub pro- Longe majori jure Nestorianismi, seu erroris de du-
prietate duarum nalurarum, qui judicaturus est plici persona adversarios suos cum Cyrillo pclit Al-
mundura forma, qua videri poterit ab omnibus, cttinus ex loquenrii formulis, quas adroodum familia-
quam conditionaliter tu asseris Deo Patri subjeclam res sibi rcdriiderant, semper ac semper inter illnm et
esse. » Et in libro iv adversus Elipandum, num. 6, illum in Christo distinguentes. Hinc Hb. u adversus
provocat ad verba sancti CyrilH in Epist. ad mona- Elipandum, arguens verba episcopihujus in epislola
chos jEgypti lom. V, part. u dicentis : « Non homi- ad se riata scribentis : « Ecce cui dicit Pater : Deus
nem etVerbum, duos Chrislos, alterum sublimein tuus ego sum? Non ei, id est, Verbo, qui ante saicula
et alterum subditum ; sed Deum et hominem unum cx Patre genitus; sed i7/i, qui in fine temporis de
euinderaque confitemur Chrislum. » Et subjungit: Maria virgine homo factus est, etc,»ait:«Quomodo
« Nunquid non duos Christos confitetur, unuro subli- in hisce tuis verbis duas non intelligis in Christo
mem et alterum subjectum, qui dicit unum Chri- personas te aflirmai-e, dum dicis, ei et illi ? quasi
stum verum Deura, el alterura nuncupativum; vel alius sit qui ex Deo Patre genitus est; et alius qui
untim Doniinura elallerum servum?» ex virgine matre factus est, dum evangclista dicit:
XXVII. Ex sententia sua confusionem naturarum Verbum caro factum est. » Rursum hic sese refert
nullatenus sequi probat.— Criminalionera vero Fclicis Alcttinus ad leslimonium evangelistae insinuans, ve-
et Elipandi, qui confusionem nalurarum ubiquc ob- ritatem incarnationis deslrui, si in Christo ille et ille
jecerant catholicis, diluit eodem morio Alcuinus, quo 'C esse dicalur, quibus sane pronominibus non nalura,
olim divus Cyrillus similem Neslorianorum, accurate sed persona notatur, ut proin duplicato pronomine
scilicet exponendo myslerium Incarnationis, atque ipsa quoque persona duplex censeri debeat, sccus ac
ostendendo, intimam Verbi cum natura humana in fides incarnationis docec, quae Verbum in una hy-
una persona conjunctionem omnino necessariam fuis- poslasi naturara humanam sibi ascivisse enuntiat.
se, ut caro factum in veritate dici posset; quin tanien Eodem ac Alcuinus modo ratiocinati etiam fuere
inde mutalionem quamdam subiissc, aut utriusque Beatus et Etherius in opere adversus Elipandum,
naluroe commixtio, vel cujusdam conlemporalionts ubi libro primo ex vcrbis Apostoli: Omnh spiritus ,
confusio, prout loquebantur Nestoriani, sequeretur. qui solvit Jesum, cxDeo non est (I Joan. iv, 1), ad
Unicum solummodo in hanc rem testimonium reci- verba Elipandi, quae referunt, hunc formant discur-
tamus ex lib. III contra Felicem nura. 17, ubi cura suni: « Quid est solvere Jestim, nisi scorsum Deum,
retulisset Alcuinus verba, quibus ab hoc episcopo tle ct seorsum hominem pradicarc ? Ipse sine dubio sol-
confusione naturarura arguebatur, et quoe supra § 2, vn Jcstim, qui proedicat populo diccns : Nunquid per
num. 28, adduximus, hunc in modum respondel: ILLUM, qui natus est de Virgine, peripsutu visibilia et
« Quid dicis geminas nos naturas in singularitatem invisibilia conddil, an per ILLUM, qui non ett ud-
unius personae confundere , c\ parte quidem vcrum oplione, sed genere, nec gralia, sed natura, cuncta crea-
dicis ; ex parte vero solito luo more falso calumnia- vit? Et ideo ubsque dubio per ILI.UM,quem sibi cow-
ris: nos namque duas naturas in una Christi persona, quulem, el sine udoptionegenuit, cuncla creavil. Et
non, ut tu dicis, cum Eutyche confusas, sed cum per ipsutn Dei simul el hominis Filiutn, adtplivum lw
Ecclesia catholica sic ineffabililer conjunctas crcdi- j) ] manitute , et nequaquam adoptivum divinilale, mun-
mus, et confitemur, ut manente utriusque naturac dum redemit. Videte spiritum, qui solvit Jesum.
proprietate, et ut ita dicara , salva inlegritate amba- Aperite oculos, aperta materia est. Spiritus erroris
rum, et divina humanis, el humana divinis comiiiu- hoc diclavit. lllius Anlichristi spiritus in hoc inspi-
nicent: esset que in hac sancta et mirabili conjun- ravit. » Cit. edit. tom. II, fol. 510. Judicarunt ergo
ctione non deitalis convcrsio, sed humanitalis exal- et ipsi solvi Jesuro, seu personas in Chrislo dividi
tatio : id est, non Deus conversus in horainero, sed loculionibus hisce ab EHpando usilatis , ille et ille;
homo glorilicatus in Deum ; nec divina nalura aini- quin cx consequenti etiam everli mysterium incar-
sisset esse quod erat, id est, Deus, sed humana na- nationis, dum illutl in subsequentibus verbis contra
tura inciperet esse, quod non erat: sicque, ul saepe hasce loquentli formulas admodum sollicite ex Apo-
diximus, et scmper dicemus, unus sit Christus cx , stolo asiruunt.
duabus naturis mirabiliter et ineffabiliterunitis, lotus XXIX. Einc sittceram non esse ait unius personm
unus et verus Filius Dei. Ac per hoc in duabus unus professionem, quam verbis tantttm subinde fecerant
verus Deus, el nominatur, et vere est: quia videlicet Adopliuni. Veroa Felicis. — Quare nec Alcuinus ju-
et Deus omnipotens nunquam dc se aliquid vult dici, dicavit suffragari adversariis suis, quod conceptis
quod non sit: hoc Cnima fide catholica omnino alic- verbis saepeunitatem personoein Christo confileren-
nura est: sed ita ut diximus Dei Filius horoinem as- tuv, eo quod et principia et loquelam adoptassent,
sumpsit, ut nihil amisisset quod habuit, et cum sus- quae cum illa conciliari minime posset. « Ncc Chri-
ceptione hominis fuit verus Filius Dci, sicut scmper stum dividimus (ait lib. vn contraFelicem, num. 11)
455 R. F. ALRINI SEU ALCUINIOPERUMPARS ffl. 456
in duos filios, vel duos deos, vel duas cum Nestorio i\. olim delestabili impietate adoptivam esse asseruit?
pcr3onas. Qui licet duas palara non dixisset perso- Aut si hancbla^pheiniam declinare niteris, mox in-
jias, tamen omnia quae duabus inesse nccesse cst cidis in laqueum Nestorii, in duas Christum divi-
pcrsonis, in sua professione fatelur. Simili raodo et dens personas, unam propriam et alteram adoptivam.
pi, licel fugias verba duarum personarum, tamen Nam Nestorius palarn duas non nominavit personas
oinnia qttaenecesse est, duabus inesse personis, le in in Christo, oinnia tamen, quae duabus iiiesse perso-
tuis lilteris inveniraus profiteri. Quis enim nesciat, nis neccsse est pravo sensu, id est, proprietalem et
apud iinum Patrem alteram essc personam adoptivi adoplimem Filii affirroavil in Christo, etc »
Filii, alleram proprii Filii? Nec enim ulliis pater XXX. Concluditur dissertalio, et quibusdam adhuc
juxta humanoeconsuetudinis ralioncm poterat pro- Walchii arguliis obviatur. — Quisquis jam haec ar-
priuni lilium sibi adoplare, quasi alientim : aut quein gumenla, quibus singttla errorum capita Aicuinus in
arioptal sibi in filium, poleril sibi proprium fuccre, Felice et Elipanrio tlebellare conalus est, niente a
quem palernilas alterius sibi fecit alieuum; quia prajudiciis libera perpenderil, nihil sane deprehen-T
adoplio ex alieno quolibcl efficitur; propritts vcro dct, quod in scriptore nostro jure viluperari queat.
filius in veritale proprietatis permanet. » Unde et Apprime eniin illa concordanl et piincipiis sanioris
lib. v, iiuui. I, probat FeHcemsibimetipsi d ssenlire, thcologiae, et melhodo ratiocinandi veterum Palrum,
cum verbotenus quidem personaesingularitatem seu in quorum lucubrationibus evolvendis certe solertis-
unitatcni adroillcret, reipsa autem negaret. « Tan- simus fuit Alcuinus, et,utpaucis oinnia dicaraus,
dem illo pervenimus, ail, ubi destruis qtiori acdifica- eadem omnino sunt quae olim in Cyrillo sua fecerat,
sli, et confileris qtiacnegasti. Jara nescio, utrum n ac quasi consecraveral Ecclesia, proin et optimead-
subdola simulalione prioribus luis sermonibus me- hibila conlra haereticos, quorum genesin ac sentiendi
lius crcderctur, quibus multimoda argumenlatione rationem eamdem curo illa Nestorianorura fuisseper
veritalera irapugnare probaris; aut cura diaholo li- decursum primi et secundi paragraphi late deduxi-
morc pcrterritus nolens Christum Dei Filium esse mtis. Nec minus idonea exstitisse haecargnmenlacen-
confiteris; cujus teslimonium ubique ipsa Verilas seri debent, quori conatibus Aicuini effectus optatus
rcciperc rcnuit, obmiilescere eum praciptens; quia in conversione adversariorum suorum haud respon-
tali laudalore ipse Dei Filius deJignatus est pradi- derit, iique omnes a doctiina pessima non recesse-
cari. Dicis enim euindem essc Filiuin Dei, qui est et rint, quos tanto studio impugnaverat; quo quidem ex
filius honiinis, et filium homiiiis, qui est Filius Dei, capite saltem synodum Raiisbonensem, judicesque
ut ex tuis verbis coguosci potcrat. Qui illnm, inquis, Roroanos reprehendit Walchius existiraans cum Bu-
sibi ex ulero matris, tciticet ab ipso conceplu, in sin- navio pag. 125, eos, qui in utroque loco Felicem ad
gularitate suw petsontv ita univit, alque conseruit, ut meliorem de Christo scntentiam revocare sibi sum-
Dei Filius esset hominis fiiius, non mulabilitale natu- pserunt, legilima ratione usos haud esse, nec erro-
rw, sed dignatioue : similiter et hominis filius esset res justis et ad proposiluin idoneis arguraentis con-
Dei Fitius, non versibilitate substanliie, sed in Dei fulasse; eo quod consilia ista exspi-ctato caruerint
Filio esset verus filius. Nec mirandum est, si ab aliis eventu, alque id unuin taudein eflecerint, ut quas
in catholica professione dissentire probaris, dum tibi mente conceperat Felix, falsas habere opiniones,
ipsi per vices discordare videris. In hac enim sen- ficte ac simulate declararet. Bella enim prorsus, si
tenlia tua catholicus acsliraari poluisses, si prius le- 'J_ superis placet, haecforet conseqtientia : Felix haere-
ipsuin in pravitate tui erroiis non oslenderes. Dicis sin suam nec Ratisbonae,nec Romaeex animo abju-
itaque, ut in Dei Filio vero essel filius; si est iu vcro ravit; ergo ratiocinia, quibus eura defensores rectae
Dei Filio Filius, qui est Christus; igiluret verus est fidei ab errore reducere conali sunt, inepta, minus-
Filius, quia in vero nibil potest aliud esse, nisi veri- que consona fuerc Nunquid enim bene argumentati
tas. Et nullum habet locum adoplio in uativitate ve- non sunt Patres priorum quatuor conciliorum; et
ritatis. Unus est ergo Dci Filius Cfiristus, Deus et tamen haeresiarchae,quos refulandos susceperant a
homo vertis, el perfectus, ut sa:pe tlicluin esl. Ad- dograate exilioso aversi haud sunt? Minus justara
juugis quo ]ue, non duo dii, quod coulra teipsura exislimamus censuram, qua Walchius pag. 70 adu-
pugnare raanifestiun est. Nam si tltio dii non sunt, laliouis incusat Alcuinum Elipando in haec verba
ergo non est in eo Detts vcriis, et Deus nuncupativus, scribentem : « Tu enim es, sanctissinie praesul, civi-
sed est unus Detts verus, quia Deus veritas est, ct tas super inontem posita , quac nullatenus abscondi
uon est siraulalio iu eo, sed lolius fons verilalis. » potesl, cujus murus nequaquam debet insidiosis cu-
Eamdem reni exprobrat etiam Elipando lib. i, num. niculis cujuslibet perfiriiacalicubi perforari; sed fir-
9, scribens : « Firmiler namqiie absque omni dubita- missimo c.ilholicae fidei rounimine ex omni parte
tione ciedendum est et pradi'andum, euradem esse, circumdari, ul inexpugnabilis undique ad salulein
qui nalus esl ex Virgine, Deum verum in duahus populi, qui in te gaudet, el tui oris imperium respi-
naturis , et verura Filium Dei : ita ut unus sit Chri- cil, permaneat. » Certe quilibet equus rerum aesti-
stus, et unus Deus, et unus Dei Filius, et unus rex, mator videl, lautlem hanc non personaeElipandi, sed
Ct unus HHiusraundi Salvalor, divinitale consub- officio tribui, nihilque aliud velle Alcuinum, quam
slanlialis Patri, Uumanitate consubstaniiaiis matri, D ostendere adversario suo , quantum sit criraen si
ut sit idem verus Deus et verus homo in unitate per- episcopus, qui snper candelabrum ut luceal in domo
sonae: quem vos sine dubio cum Nestorio in duos Dei omnibus positusest, errorum tenebris obfusce-
dividilis lilios, et in duas personas, per proprietatemi tur, gregemque pcrdat, quain pascere debuisset.
et adoptionein. Non igitur magister vesler Nestoriu.ji Unde his laudibus Elipanduin polius admonuisse sui
1002 invenilur duas personas palam in Christi!» muneris, quam vanis adulationibus demulsisse cen-
prolileri, quantuiu ad nos littera illius pervenire po- sendus cst Alcuinus, prout et legenli contexlum ci-
tuerunl: sed oninia qua: duabus necesse est inessei talae cpislolae manifestum erit. Demura non nisi par-
personis, proferre de Chrisio reperilur, adoplionemi tiuiii slu.Iio tribuiinus, quod Walchius pag. 62 hislo-
sicut et vos biiniaiiilali ascribens, et diviniiali pro- riae suae Alcuinum vocet « hominem mobilem, in-
prielaiem lilii dcsignans. » Et |>aulo posl iium. Ht constantem, tum hoc, turo illud dicentem, quid vero
ait: « llortaris me Arium non esse, qui multorumi certura sit nescientem. » Ansam ista scribendi de-
sua perversitate maculavit corda , ut recle non cre- derat responsum Alcuini ad argumenia, quaeepiscopi
dcrent. Ego, gloria Deo Jesu, nuropiam in barathruiri Hispaniae adoptionis in Christo fautores ex liturgns
Arii delapsus sum; sed tu vel Arius esse probabe- suis pro dogmate saepediclo deprompserant, proVo-
lis, vel tuara senleutiam damnare cogeris; quiasse- canles ad aucloritatem Eugenii, Udephonsi,et fuHi-
ris Filium Dei unicum, unigenitum, uniusque procu 1 ni sedis Toletanae antistitum, ac diceqtes, v*(j«jp
dubio personae,adoptivum esse. Nunquid non tu irI adoptionis ab hisce dudum usurpatam, ac quasYS4n-
eadein persona adoptionem esse affirmas, quam Ariuss secratam fuisse. Reposuit vero iJcarnus tn BU&C
4S7 ENHUEBERDISSERT. DE ILERESI ELIPANDI ET FELICIS. 438
modum : «Prasules quoque Hispaniarum inducis, 'A perittm mereatur, ut pote sanoefidei deferisof acef-
quos tu orthodoxos dicis : in his, quoeposuisti, ora- rimus ocqtte ac solertissimus; et temeritatem, non
tionibus inriubitanlerhaereticiesse dignoscuntur. Nisi prudentiam esse censcamns, si post nongentos et
forte eteorum dicta, sicut et in caeteris solebas, de- amplius annos quiiiara ex paucis, quaenobis super-
pravaris, scilicet, ul quod illi bene dixerunt , tu in sunt, monumentis obstrepere ausi fuerint judicio
adjumentumerroristui mutare, et allerum pro altero virorum , quos ipsi controversiae prasentes fuisse,
miltere ausus sis. Asserunt enim qtiidam ex illis pa- cum adversariis suis non raro coram disputasse,
tribus (Forte legendum: parlibus) ubi tu dixisti, vel eorum mentem aut ex ore proprio, aut scriptis saltem
adoptionem, vel adoptivi hominis, eos dixisse pro in omnium nianu ttim arihuc versantibus intellexisse,
adoplioneassumplionem,et pro udoptiviassumpti: et talique ratione errores iinpugnassenoviinus, ut nemo
in hoc quoqtie lua malevola arguilur perlinacia... illius aeviesset, qui in hac pitgna quiriqnam animad-
Sed sive mulata, sivc ul ab eis sunt dicta, boec ea- versione riignuni rieprchenderet. Aut, si quirieni ca-
dem testimonia a te sint posiia, non magnopere cu- lumiiiam sibi fieri existimarucl Felix et EUpandus,
randum est; nos eniin Roinaiiapliisauctoritale, quam cur rie ea conqucsti non sunt?Cur Nestorium hqniii-
Hispana,verilateassertionis et fidei nostra fulciri de- nalim haud daninarunt, cum aliorum haereticofuin
sirierarous; licet nec illa reproberous, in his lamen, expressam mcntionem fecissent, eorumque sensa
qtiae catholice dicuntur. » Lib. vn contraFclicem, analhematizassenl? Cur ariversario suo Alcuino mi-
num. 15. At vero, quid in hac responsione mobilila- nus rectani argnmentanrii rationem, imperiliainve
tis, quid ignoranliae, quid inconsiantia> appareat, non objecere, alias in carpenria ejiis vita ad exces-
plane non videmus. Colligimusequidem ex hoc l^co, suro iisqtie studiosi? Igitur aut dicendum fundamcnto
et insuperex epistola Alcuini adElipandum, num. 11, B carere ea, quaepro episcopis bisce contra Alcuinum
eum, cum haec scriberet, nondum in roanibiis ha- scripsit Walchius; aut denique, neniinem jam vete-
buisse, aut lustrasse exemplaria Lilurgiaellispanicac; rum haereticorum essc, cnjus conriemnationem insci-
quod tamen n.emoei jure exprobraverit. Hi;;c bene tioeatque imprudenliocPatrum impulare non liceat.
utique respondit, aut eadem hocresi inquinatos fuisse Et hoc quilein posterius lubenter forte plures eorum
episcopos illos, quorum lestimoniis suam firmare ni- conceilent, qui sunt de ccctnWalchii, minime alten-
tebantur Felix et Elipandus, nisi « forte (ut ail in dentes, se partium sttidio ac praconceplis opinioni-
epistola modo primura dicta) simplex ignorantia eos bus in tantum subinrie abripi, ut etiam sanioiis
defendit a mucrone anathematis, non pertinax erro- criticoercgulas in dijndicanriis temporum antiquorum
ris defensio excommunicationis percutit gladio : » faclis, ac controversiis pratergrediantur. Dent supe-
aut eorum scripta ab adversario suo fuisse depra- ri, ut tanriem dissipcntur prajutlicia ista, paci et
vata, qua certe conjectura injuriam ei nullam infcrt, veritati arieo inimica, ac, qtiod inagisadhuc cxoptan-
cum similis perfidiaein corrumpendis Patrum anli- diun, ut moJus ponatttr riepravatae menlis hunianoe
quorum textibus alibi et Feliceni, et Elipanrium sae- indoli ac effrenatoe cupiiilati res occultas et stipra
pius 1003 convicerit. Et hoc quidem posterius ingenii nostri vires posilas invesligandi, ex qua sola
priori verosimilius judicat, dicens, lib. u adverstts controversiam illaro de Arioptionein Christo s;ccclo
Elipandum, num. 10 : «Ideo magis acstimandttmest octavo denuo renatain etiaro Walchius judicavil.
juniores quoslibet hujus novaeinfidelitatis calenis col- Egregium htiic malo remedium riejjrehendisse au-
ligatos, ad perditionem sui ipsorum dicta sanctoruni ctor istc sibi non abs re visus est in monito illo sa-
corrumpere doctorum, etsuorum pessima pertinacia '.,J pientiae pleno, quod Carolus Magnus ad episcopos
maculare nomen parentum, cui audaciac nil scelc- Hispanioetanta de Filio arioptivo altercantes tran-
stius, vel atrocius esse poterit. Et hoc cx eo veri scrijisit, quorlque hic coroniriis Ioco apponiraus, in-
esse simile virietur, quia probatissimoriim in Christi tegrum tainen, cum Walchius verba priora, quibus
Ecclesiadoctorum, et oranibus acceptabiliumcalholi- Carolus Ecclesire, Patrumque catholicoruin attctori-
cas sentenlias, vel perverso interpretari sensu, vel tatem episcopis illis comroendat, sturiioseabs dubio,
perfida vos immutare temerilate agnovimus: veluti quod systeroati sno essent contraria, omiserit. Ita
in aliquibus probaviraus locis, dura ad nos per Fcli- vero ait rex Chrislianissimus : « Iterum ilerumque
cem olim veslrura, nunc autera nostrum commilito- obtestor, ut in pacifica unaniroitate, ct catholicae
nem plures veslri erroris pervenerunt litterulac. » At fidei professione nobiscum firmiler manealis : nec
supersedendum arbitramur his aliisque argutiis, quas vos docliorcs aeslimelis universali sancta Dei Eccle-
conlra Alcuinum in saepe memorata Adoplianorum sia. Eam fidem lcnete quam orthodoxi Patres in suis
Historia legereest. Satis enim superque, uti confidi- nobis symbolis scriptam reliquerunt : El nolite plus
mus a scriptore hoc, quem suinma doctrinae omnis sapere, quam oporlet sapcre, sed sctperead sobrieta-
laude suo tempore floruisse, atque i.lcirco insignibus letn (Rom. xn, 3), nec ratiocinando tiumano ingeuio
a Carolo Magno beneficiis ornatum fuisse nec ipse divina vos mysteria investigare arbitreniini : sed ma-
diflitetur Walchius, pracipua reprehensionis capita gis creilenriohonorate, quac humana fragilitas teine-
amoliti sumus, ostendentes enm et j'ure Hispanos re perscrutanrio invenire non valet. » Epist. Caroli
Nestorianismi arguisse, et legitima ratione contra Magni ad Elipanrium et caeteros Hispaniae episcopos
iUos disputassfe; ut proin laudem potius quam vitu- I >num. 15, Patrologiae tom. XCVUl, col. 899.
439 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. UO
-
OFlRMPABS QUARTA. OFP. JJIICBGICA ET MOBAHA,
1 MONITUM PILEVIUM,
'
,ii,*
- _________
Intentio quidem nostra primum fuit, hoec litur- j\ fectis, secretis, praefationibus ac postcommunioni-
3<icaatque moralia opuscula primo Operum istorum bus, cum initio Epistolarum et Evangeliorum con-
•volumini conueclere, consihuni tamen mutare ne- venientium.
cesse fuit, cum adverlimus, volumen isthoc adeo Dehoc aut plane similiSacramentario ipsemetbeatus
jamjani sua mole excrevisse, ut absque lectorum Alcuinus loquilur in epist. 51, ad monachos Vedasli-
molestia haud augeri amplius posset. Ab his igitur nos, et in epist 142, ad Fuldenses. In priori quidem
tomum hujus editionis allerum inchoamus; nempe ita scribit : < Missas quoque aliquas de nostro tuli
ab iis quoead liturgica, ad varias precandi formulas Missali, ad quotidiana et ecclesiasticaeconsuetudinis
'ct ad doctnnam demum moralera pertinent. Enim- officia. Primo in honore summaeTrinitalis; deinde
\-ero beatus Alcuinus non atl solam 2 sacrae Scri- ad sanctorum intercessiones deprecandas; etiam et
pturac notitiam, aut solam sacrorum dogmatum ex- angelorum suffragia postulanda, quae multum neces-
ac defensionem, aut profanain Hbera- saria sunt in hac peregrinatione laborantibus:
filanafionem
ium artium scientiam sludia sua contulit, verum poslea sanctae Dei geriitricis semperque virginis
ctiam ad cullum Rei, ad exercitia pietatis ac devo- Mariae missam superaddidimus per dies aliquot, si
lionis, ad moi'es optimos formandos magno flagrabat cui placuerit, decantandam, necnon et S. Veda-
ardorc ac desiderio; ut nimirum tanquam magislcr sti dictavimus missam... Pro peccalis quoque
integrae nationis non doctos modo, sed el pios bene- et eleemosynam facientibus adjunxiraus orationes. 1
que meratos homines formaret, alque omnem bar- In altera cpistola ad Fuldenses ntiper e cod. ms.
Ibariein, qtix suo tempore omnium animos montes- Bibl. Harleianaein AngUa eruta, simili modo scri-
«jue occupabat, expugnaret. Plenoesunt viri religio-'-U bit : 1 Misi charlulam raissalem vobis... ut habeatis
"
sissimi ac piissimi epistolae documentis ejusraodi, singulis diebus, quibus preces Deo dirigere cuilihet
quibus ipsum iroperaiorcm, reges, reginas, summos placeat, quando in honorem sanctae Trinitatis,
proceres, episcopos, monachos, moniales instruit, quando de amore sapientiac,quando de pcenitentiae
illisque cultum Dei, pietatem, fldem, religionem, lacrymis, quando de charitate perfecta, vel quando
"virtules orones inslillarc summo sludio.contendit, ad suffragia angelica postidanda, vel omnium san-
'qu;c hic repetere inopjjorlunum foret, et ex ipsis ctorum cuilibet postulare placet : vel etiam si quis
•epislolisfacdc pcii possunt. pro peccatis suis, vel pro quolibet amico vivente,
Pauca vcro suiit quaepraeter ea de hujus generis vel etiam pro amicis plurimis, vel eliam fralribus cle
scriptis singulari ac doctrinali methoilo dispositis hoc saeculo recedenlibus facere velit orationes ; vel
beati Alcuiui supersunt, quae hic eo ordine exhibe- quando specialiler beatae Mariaegenitricis Dei virgi-
nius ul prinium locum habeant quae ad liturgiara nis perpeluae deprecari velit intercessiones; vel
allerum, quae morum Christianoruro il- etiam sanctissimi Patris vestri Bonifacii canlare
Iiertinent,
ustrant doctrinani. quis velit, et praesentiam illius piissimam advocare
AJ liinrgiain seu ordinem divini oflicii pertinere precibus. 1 Missaesancii Vedasli et sancti Bonifacii
censemus priino Hbrttni Sacramenlorum; secundo in hoc nostro opusculo deflciunt, omissae scilicet a
Hbrum Je psalmorum Usu ; tertio Oflicia per ferias; scripioribus qui Sacramenlarium Alcuini pro usu
quarlo Epislolam ad Oduinum presbyterum de Cae- aliarum ecclesiarum, quarum alii essent palroni,
remoniis baptisroi. Epistolaro enim alleram similis descripserunt. Deficiunt quoque ibidem oraliones
argumenti, atque libruin de divino Ofliciocum aliis C pro facientibus eleemo»ynam, cujus meminit beatus
qtiibus lam fragmentis, suh noinine Alcuini in cod. Alcuinus in epislola ad Vedastinos : e contrario re-.
ms. hibUothecaeYat. exstantibus inter dubia et sup- periuntur in hocce libro Sacramentorum aliaemissac
posililia ablegainus ex rationibus ibi proferendis. 6t orationes, quarum B. Alcuinus nullam in praecj-
lnter raoralia numeramus, 1° Libellum de Yirluti- tatis epistolis mentionera facit; ut missa de gratia
bus el Viliis ad Widonera 000111601-; 2° Epistolam Spiritus sancti poslulanda; missa pro tentationibus
ad pueros S. Martini de Confessione peccatorum; cogitationum; missa ad postulandam humilitatem ;
3° Epislolam ari Eulaliam de Halione animae.Equi- inissa contra tentationes carnis; missa de saucta
dem hic locum sibi inerito exposcerenl nonnullae cruce, et alia de tribulatione et necessitate; raissae
Iioniiliaeet morales exhorlationes, siquiriemconsta- in honorem sanctorum apostolorum, martyrum,
ret illas epenna fluxissebeati Alcuini; iil vero cum sauctorum, qui in ecclesia requiescunt, vel quoruro
luinime probari possit, parlim eas penitus rejicien- reliquiaeibi sunt reconditae, missa pro inimicis, pro
das , parlim dubiis opusculis inserendas existi- conlitente peccata sua, ac demum benedictioues,
liiaraus. quaehic addunlur, cum variis aliis orationibus.
Inter liturgica igitur primuin sibi locum vindicat Beatum Alcuinum missas non de novo corapo-
liber Sacramentorum, qui componitur, ex orationi- suisse, sed ex Missali sui monasterii, Turonensis
bus missalibus per dies hebdomadaedistributis; col- credo, tulisse; atque in singulos hebdomadae dics
(«) Hic in editione Frobenii incipit lomus secundus, EUIT.
441 LITURGICA ET MORALIA. — MONITUMPRJIVIUM. U$
distribuisse, ex verbis epistolae ad Vedastinos colli- A Centulensis exstabat anno 831 liber hocce titulo in-
gitur. An vero eo ordine quo nunc in hoc nostro Sa- scriptus: Missalh Gregorianus et Gelasianus, mo-
cramentario comparent, illas disposuerit, haud ita dernis temporibus ab Albino ordinatus. Librum hunc
constat. Auctor Micrologi in Observationibus eccle- D. d'Achery luci publicoecommitlere voluit (a), postea
siasticis, cap. 60, exemplar hujus Alcuiniani Sacra- vero eumdem, cum D. de Yoisin, qui inde Tractatum
mentarii recenset, a nostro sicut numero, ita et or- suum de raissa locupletare voliiit, communicavit: ab
dine diversum. Ita enim ibi loquitur : « Sciendum hoc tempore iterum ubi delitescat, ignoratur, ut
autem quemdam Alboinum raagistrum Caroli imp., scribit auctor Hist. Lit. Franciae, tom. IV, pag. 338,
rogatu Bonifacii archiepiscopi, ut aiunt, missales num. 6.
orationes de sancta Trinitate composuisse ; et in se- Liber Sacramentorum, quem hic procudi fecimus
cunda feria de sapientia; in tertia de Spiritu sancto; ex editione Quercetani, primo prodiit cura Jacobi
in quarta de charitate; in quinta de angelis, in Pamelii inter opera lilurgica a se collecta, Coloniae
sexta de cruce; in sabbato de sancta Maria. » Suspi- annis 1561, 1571 et 1609, tom. II. Quam editionem,
cor hunc librum post beati Alcuini aetatem a variis apud nos rarissimam et nullibi obviam, consulere
varie fuisse transmutatum et auctum. Certe ex haud poluimus.
aliena indttstria additae sunt singulis diebus missae Allerum Iocum inter opuscula lilurgica beati Al-
sub nomine sancti Augustini, 3 buic sancto Palri cuini damus libro de psalmorum Usu, quem D.Quer-
abs dubio suppositae. Humani enim aliquid passi sunt cetanus pag. 123 recudi fecit juxta editionem, ut ait,
viri celeberrimi, auctor scilicet Eist. Lit. de la Duacensem anni 1571, cjuam quidem non vidimus;
France, tom. IV, pag. 314, num. 18, et D. Ceillier, o aliara vero editionem ejusdem anni, Coloniae ab
Hht. des Auleurs sacres, tom. XVIII, pag. 513, as- Adriano ^Erntspergio curatam, nostrisque usibus ex
serentes, Missas illas a bealo Alcuino composilas instructissima bibliotheca clectorali Monacensi, be-
fuisse in honorem sancti Augustini; cui assertioni nevolentia viri illustris ac omnigena eruditione cla^
nec lextus illarum oralionum favet, nec inscriptio. rissimi D. Felicis Oefelii ooncessam , ad manus ha-
Magis a veritate abiit citatus auctor Micrologi, buimus, cui titulus est: Alcutnus de psatmorum usu
Alcuino multo recentior, 1. cit. scribens, beatum hominum necessitatibus quotidie emergentibus accom-
Alcuinum librum illum composuisse t rogatu sancli modato; una cum variis precandi formulis : nunc re-
Bonifacii archiepiscopi (Sc. Moguntini) ut, inquit, cens per Adrianum jErntspergium in lucem productus.
presbyteri illius temporis, nuper ad fldem conversi, Dedicatur opusculum honoribus illustrissimi princi-
nondum ecclesiasticis ofHciisinslructi, uondum etiam pisD.Geoi'gii baronis aGraveneck imperialis coenobii
Hbrorum copia praediti, vel aliquid haberent, cum Campidonensis abbati; atque in commendalionem
quo oflicium suum qualibet die possent explere. » hujus libelli, laudemque beati Alcuini ita procfatur :
Quam haec a veritate aliena sint, eruditorum ignorat « Quod aulem, inquit, sit hic idem Alcuinus (qui
nemo. Beatum enim Alcuinum cum sancto Bonifacio nimfrum Caroli Magni in liberalibus artibus prae-
ullam unquara cousueludinera habuisse nullibi legi- ceptor, atque ita ob singulare cum artium, tum
tur; qui etiam anno 754, quo sanclus ille archi- virtutis studium in publicis scholis et asceteriis eri-
episcopus martyrio coronatus est, necdum ea aetate gendis auctor exstitit), et non alius suppositilius, uti
et celebritate nominis florebat, ut eidem vir aposto- ex unguibus leonem, ita facile ex hoc libello, sim-
licus ejusmodi provinciam deferre vel potuisset, vel „ plicera puritatem cum sincera pietate conjimctara
voluisset. Et ex epistola ad Fuldenses paulo ante '-' passim spiraute, hujusq.ue genium plane redolente,
excitata patet, Alcuinum quidem missam compo- dignoscere licet. Esl namque ubique pius, ubique
suisse in honorem sancti Bonifacii, non vero rogalu doctus, succinctus, maturus, gravis, et ante afios
illius. Errorera hunc, ex aliorum relatione tractum, dignus qui semper manibus feratur, quo vanitas re-
alio cumulat praefatus auctor Micrologi, rationem rum dilucescat et corda mortalium ab instabilium
hujus scriptionis addens, « ut, inquit, presbyteri il- curis ad amorem ccelestem ardentius inflammentur.»
lius temporis » (quo nimirum sanctus Bonifacius Posthac narrat yErntspergius quae sibi in eodem li-
apostolico muneri insudavit) « nuper ad fidem con- bello luci reddendo et emaculando devorandae fuerint
versi, ctc, vel aliquid haberent, cum quo officium difflcultates, ob codicis ms., quo usus est, male
suum qualibet die possent explere. > Non enim ad conservati conditionem, characterum obscuritatem,
usum ejusmodi publicum vel ad presbyterorum neo- con-et clisjunctionem. Huic igilur, abs dubio, codicis
conversOrura commoditatem beatus Alcuinus librum ms. depravationi quoque tribuendum cst, quod non-
hunc Sacramentorum collegit, sed ad usum privatum nulloeprecationum formulae extra debitum ordinem
ac devotionem presbyterorum, monachorum et eccle- collocatae; et dehinc, cum ex dispositione auctoris
siarum, quae in rebus ecclesiasticis haud araplius ad primam partem pertinerent, scriptoris oscitantia
erant novitiae. in alteram rejectae sint. Quod ipsemet editor vel ipse
Aliud postea idem scriptor, rursus ex fide aliorum, fortassis scriptor codicis aniraadvertit, dum ordinem,
Albini in S. Ecctesia haud contemnendum opus re- etsi admodum obscure, cyphris notare voluit; et ubi.
censet. « Nam, inquit, Gregorianas orationes in libro prima pars finiri deberet, iterum satis confuse in-
Sacramentorum collegisse asseritur, paucis alHs in- D nuit; ob quam causam nobis libertatem relictam
terjectis, quas tamen sub obelo notandas esse indi- credidiraus , orania debito ordini, ul videbatur ,
cavit. Deinde alias orationes, sive praefationes, etsi restituendi. 4 Formulas igitur quae vere de psalmo-
non Gregorianas, ecclesiasticae tamen celebritati runi usu in variis circurastantiis instruunt, a secunda
idoneas collegit, sicut prologus testatur, quem post parte prioris editionis exemptas, ad primam reduxi-
Gregorianas orationes in medio ejusdem libri collo- mus; partemque alteram ab oratione ad canendos
cavit. » « Quae verba (inquit Hugo Menardus, in psalmos pro seipso inchoavimus. Quod viri eruditi
praefat. ad libr. Sacxament. sancti Gregorii, Operum haud improbabunt.
hujus sancti pontificis tom. III, pag. 12 [Patrologiw Ex eadem codicis ms. depravatione, vel quovis alio
tomo LXXYIIl,col. 24]) indicant, AUrinumscripsisse errore factum existimaraus, ut illa praefatio huic
librum Sacramentorum similem Rodratli et Griraoldi libello praefigeretur, quani potius ad alterum, cui
codicibus. » In quibus nimiruin similis praefatio ha- titulus : OMciaper fertas, pertinere ipse illius texlus
belur media inter Gregerianas et additas ab aliis insinuat. Hic enim alter libellus continet psalmos
orationes. Nec potest, inquit laudatus Menardus, esse illos quorum usum pro variis necessilalibus in hoc
error librarii, ut vult Pamelius, qui scripserit Albi- Proloquio praescribit auctor : ut sane huic posteriori
JIUS pro Grimoldus, etc, ibid. In bibl. monasterii libello magis quam piiori convenire videalur titulus:
(a) Vid. Spicil. D.Lucae d'Achery, tom.II,pag.3H, edit.Paris. anni 1723, vel lom. XIII, vet, edit. pr.,
pag. 15.
U3 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. -*§f ;^
de Usu psalmQtum; quem lamen haud mulandum ,AFrancise, toro. IV, pag. 313, n. 16. QuoniamvettV
censuimqs, adminiculo codd. mss. deslituti. data opera instruit novellum presbytenim de a_ta^;;
Pracfationi praeponitur carmen duorum versuum, nistratiorie baptisrai, et mere ritus ih iUoadhitentatii!
in quibus Alcuinus significat se hoc opus honori describat, uierito quoque ad Hturgica relata cen&Mi r
dotnini sui, Caroli Magni utique? deriicasse: poslea potest. Hac epistola iisus est scriptor brevis tracta-
taraen a variis descriptoribus aliae precationes pro tus de Baptistuo, quera edidit D. Martene de Ritibus
cujusque devotione, vel pro monachorum maxime Eccles. tom. I, pag. 161 et 162. Et incerta quoque
usu additae fuere, quales in hac editione apparent. legitur libro de divinis Officiis, Alcuino supposito,
Ob hanc causam eruditus scriptorHistoriae litterariae cap. 19. Nos illam cura aliquot codd. mss. optimae
Galliae(Tom. IV, pag. 304) censuit huuc Hbellum notae contulimus, adnotatis variantibus lectionibus.
iion in usum sjngularis alicujus personae, sed ad Opnsculis liturgicis adjungimus Moralia , quia
comittunem utilitatem fuisse conscriplurn. D. Cave pauca sunt, nec partis alicujus separalae magiiiludi-
laroen Hist. lillerariae vol. I, pag. 638, noviss. edil., nem ad;vquant. Doclrinis quidem, ad bonos ac
refert librum scriptum ad Fredegisum discipulum, Christianos mores |>erlinentibus alia beati Alcuini
quod quidem nullo vesligio ibi proditur; hinc igno- scripla, praeserlira epistolica, ut dixiraus, plena sunt»
ralur unde jd Cave didicerit. sed nonnisi per occasionera inspersa : qttae vero in
Tertium inter lilurgica locum assignamus libello proesens exhibemus, ila comparala stint, ut primuro
apud D. Quercetanum inscribitur : Officia per opusculuin integer sit tractatus tle virtutibus ac vi-
erias, quem laudatus etlitor primus in luccm pro- tiis; hinaevero epistolae de industria instruant, una
![ui
tulit ex cod. ms. viri illustrissimi D. Jacobi Atig. jj de facienda 5 confessione peccatorum, altera de ne-
Thuani in supremo regis consistorio consiliarii, ubi cessitate Deum amandi ex ipsa animae natura de-
abs dubio tribuitur Alcuino nostro; ad qtiem etiam monslrata; de moderandis passionibus, de studio-
revera pertinere communis erudilorum vox est et verae sapientiae. Quamvis vero has quoque epistolas
sententia. Et, nisi vehemenler fallamur, hic ille H- inter alias aptius collocari potuisse eruditi quidara
bcllus est quem de Ratione otationis ab Alcuino pro forte judicent, illas tamcn, etiam a cl. Quercetano e
usu Caroli Magni scriptum fuisse auctor Yitae illius numero reliquarum epistolarum exemptas,congrunm
testalur his verbis:« Docuit eum (Carolum)per omne locum hic obtinere haud difficulter largientur.
vitae suae tempus, quos psalmos pcenitentiaecum H- Primum ergo locum inter Moralia tribuinms libro
tania et orationibus precibusque : quos ad orationem de Virtutibus et Yitiis ad Widonera comilem. Hic abs
specialcra faciendam, quos in laude Dei, quos quoque dubio ille cotnes est «qui (ut narrantAnnalesLoise-
pro quacunque tribuialione, quemque etiam ut se in Hani ad annum 799) in Marca Brilannioe ( cisma-
divinis exercerel lautlibus, riecaniaret; quod qui rin«, in qua sita civitas et monasterium Turoneiise)
nosse vult, lcgat libelluin ejus de Ralione oralionis. » praesidebat, et una cum sociis coniitibus Britanniam
Hacceuini oinnia reperiuntur in hoc nostro opusctilo. ingressus, totamque perlustrans, in deditionem acce»
Joannes quoquc Balasus Angltis , cent. n Script. pit; » et hic ipse est, ni vehementer falliinur, ad
Brilanniac, inter scripla Alcuini recenset: Librum cujus teslimonium, tanquain « viri perfecti, ac judi-
unum ad Caroli oralionem (legendum puto : ad Ca- cis iucorrupti, alquemissifldelis, » provocatAlcutnus
tolum de Oratione) illiusqtie hoc refert initiiiin : in causa dissidii inter episcopum AureUauensem et
Dominus el maghier noster; quod quidem initium p fralres Turonenses in epistola 166. Hic ab Alcuin»
nunc intercidit, ex quo defectus quo codex Thua- postulabat ut doctrinas vitaeChristianoe suaeque con-
naeus, ut notavit Quercetanus, laborabat, stippleii ditioni ac slatui convenientes brevi libello compre-
fortassis poluisset. Exstat vero ejusmodi lihellus henderet, ut inler saecularianegotia haberet libellum
ms. de variis diurnarum precum temporibus sub manualein, ad quem assidue suos actus examinare,
nomine Albini magistri in bibliotheca regia Parisiensi seque ad aeternoeheatitudinis sludium excilare pos-
Siib iroin. 2731, Ht. A, rmillum qiiiricro a nostro rii- sel; prout loquitur Alcuinus in dedicatoria epistola
versus, cujus hoc est initium : In nomine Dei summi ad eumdem comitem. Proriiit hic Tractatus primo,
incipit scriptum Albini magistri ad Carolum hnpera- quaiilum scire poluimus, in appehdice Bibliothecae
lorem. Reatus igitur David, etc. Cujtis notitiam debeo PP. editionis Bignaeanae,flne lamen rautilus, quem
viro doclissimo ac religiosissimoD.Lieble, bibliolhe- deinde Canisius tom. VI Antiq. Lect. e cod. ms. S.
cario S. Germani a Pratis, qui magna cum benevo- Galli supplevil. Quercetanus vero eumdem Traclatum
lenfia hanc ad Carolum proefalionemcum quibusdam antehac in riuos riivisum ope ms. cod. viri iUustris
leclionibus variantibus ad nos curavit, quae omnia Jac. Aug. Tbnani restituit, emendavit, et variis locis
suis locis inseruimus. Hic libellus poslhac in varias auxit. Non ita tanien inlegra atque emaculata est
forroas fusus est, pro regum et imperalorum Carolo haec cl. Quercetani editio, ut non alicubi iino multis
succcdenlium usu ac utilitatc : cujusmodi exemplum in locis melior leclio restitui, varia annotari, atque
cxstat in celeberrima bibliolheca electorali Mona- aliqua eliam sphalmata impleri possint, quod nos hic
censi, ubi servatur libelhis precatorius in usum Ca- fecimus ope aliquot codd. mss. magnae vetustatis ac
roli Calvi juvenis primo aureis litteris descriplus, optimae notae; quorum praecipui sunt duo nostrae
deinde anno 1583 Ingolsladii in Bavaria, cura F. D bibl. S.Emmerami, et unus inclyti monaslerii S. Ja-
Feliciani episcopi Scalensis typis excusus et hono- cobi Scotorum urbis noslrae Ratisbonensis, qui ulli-
ribus serenissimi principis Maximiliani, serenissiini mus quaedam supplementa haud vulgaria subinini-
D. Guilhelini filii primogeniti dicatus; quae editio, slravit, prout suis locis adnotamus. Tanti quoque hic
sane rarissima, in nostris maiiibus est (a). Prolo- liber habitus est a viris ecclesiasticis, ut multi inde
quiura hujus libelli idera est cum illo Alcuini, ex sermones morales deprompti fuerint, qui deinceps
proefato codicc regio Parisiensi descripto, in fine ab aliquibus, verum auctorem, forle sola litlera ini-
tamer deficit. Psalmi ac preces pro variis necessita- tiali A (quod scriptoribus medii aevi baud infrequens
tibus ;bi non per ferias, sed pro occasione aut devo- fuil) designatura, ignorautibus, ob eorum praestan-
tione ordinanlur; et orationes, ac confessiones, quac tiam S. Augustino fuere attributi : a novissimis vero
ipse Alcuinus composuit, sub ejus nomine referuntur, editoribus Operum S. Augustini in appendicera re-
prout suis locis notavimus. jecti atque Alcuino vindicati; quos hic in suis ca-
Quarto demum loco exhibemus Epistolam ad Odui- pitulis designavimus.
num presbyterum de coeremoniis baplismi: quam Sequitur hunc Tractatum Epistola ad Eulaliam
quidem inter cocteras epistolas beati Alcuini locum virginem de Ratione animae. Quaesil haec virgo, de-
obtinere malebat doctissimus scriptor Hist. litter. teximus ex epistola 125 noviler eruta e bibl. Har-
(n) Dc hoc libello videantur Mabillonius Annal, 1276, et pag. 1486-88; Hist. Litt. Galliae, tom. V,
!ibro xxxiv, num. 97; Baluzius, Capitul. tom. II, pag. pag. 514.
445 LITURGIGA. — LIBER SACRAMENTORUM. 446
leiana. Est nimirum vero nomine Gundrada , soror A tatem necessitatemque docet pcenitendi, alque con-
S. Adalhardi abbatis Corbeiensis, cognomento vero litenrii peccata sua sacerdotibus. Hancepistolampost-
Eulalia, ut jam ad hanc epistolam notavimtts. Vitae ea etiam misit ad Salis^urgensesrogatu et inslantia
quoque Alcuini scriplor Guntlratlara vocat virginem, Arnonis; vide epist. 152 et 153. De qua necessitale
ad quam Alcuinushanc scripsitepistolam : « Scripsit, confessionis multoplura legas in epistola 134, adfra-
inquit, ad Gundradam de animw Ratione. » Querce- tres in provincia Gothorum. Confessionis vero for-
tanus hanc epistolam descripsit ex editioneColoniensi mulas praescribit infra irt libello de Usu psalmorum,
anni 1598. Nos emendavimus e codd. mss., et ex num. 9. Inde discimus, adversus nostros novatores,
uno bibliothecaeceleberrinii nionasterii Tegemseensis legis et raodiconfessionisauricularis vetustatem et con-
addimus carmen : Quid myslice significentpalmw in stantem in Ecclesia observantiam. Vid. Mabill. proe-
manibus geslari solitw, quod ad eamdeni virginem fat. ad part. i saec iu Bened., pag. 9. Canisius hanc
scriplum nobis videtur. Ex hac epistola aliqua in- epistolam prinius e cod. ms. S. Galli eruit, atque in
serla sunt tractatui de Spiritu et Anima, S. Augu- lucem dedit tom. VI, pag. 323-328, unde illam
stino aliquando tributo in Append. ad ejus Opera. Quercelanus descripsit. Nos hic ope codd. mss.
Parlem hanc denique clauditEpistola ad pueros quosdani defectus supplemus, et varianles lectiones
S. Marlini de Confessione peccatorum, in oua utiU- adiicimus.
e OPUSCULUM PMMUM.
LIBER SACRAMENTORUM.
21 OPUSCULUM SECUNDUM.
PARS PRIMA.
PARS SECUNDi..
ORATIONES PER QRDINEM.
52
OPUSCULUM TERTIUM.
Albinus magister fllio •eharissimo Oduino [Ms. D te diligenter per donum Dei erudire curavi), ad c«x
Einsidl., Oduuino; Mt. Reg. Paris., Adoino] pres- gnoscendura rationabUem sacri baptismatis ordinem,
bytero salutem. de ministeriis [Ms. Einsidl., mysteriis] totius oflicii
Quia divina donante gratia ad id diutino te per- tibi breviter scribere volui, ut cognoscas quam ne-
duxi labore, ut sacerdotali honore [Ms. EinsidL, sa- cessarium sit nihil proetermittere quod a sanctis Pa-
cerdotalis honoris] dignus babearis (Et [ulinara] tam tribus suroptum est [Mss., statutum; ot., constitu-
eleganter illud in domo Dei ministres oflicium, quam Uira est] in illo oflicio.
613 MORALIA. — LIBER DE VIRTUTIBUS ET VITHS. 614
a Primo paganus catechumenus fit; accedens ad A mersione baptizatur. Et recte homo, qui ad imagi-
baptismum maligno renuntiat [Mss., renuntiet] spi- nem sanctae Trinitatis conditus est, per invocationem
ritui et omnibus damnosis ejus et [Al. et omitt.] sanctse Trinitatis ad eamdero renovalur imaginem.
pompis. Exsufflatur etiam ut, fugato diabolo, Christo Et quia tertio [AL, qui terno] gradu peccati, id est
Domino [Al., Deo] paretur introitus. Exorcizatur, id consensu, cecidil in mortem, tertio elevatus de
est, conjuratur malignus spirilus, utexeat etrecedat, fonte per gratiam resurgat [Ms. Reg., resurget] ad
dans locum Deo vero. Accipit catechunienorum vitaro- Tunc albis induitur vestimentis, propter gau-
[Ms. Fris., catechumenus] salem, ut putrida et fluxa dium regenerationis, ac castitatem vitae, et angelici
ejus peccata sapientiae sale, divino munere, mun- splendoris decorem. Tunc sacro chrismate caput un-
dentur. Deinde symboli apostolici traditur ei fides, gitur [Ms., perungitur], et mystico tegitur velamine;
ut vacua domus, et a prisco babitatore derelicla, ut intelligat se diadema regni et sacerdotii dignita-
fide ornetur, et ut praeparetur habitalio Deo [Ms. tem porlaturum [Mss., porlare], juxta Apostolum :
Reg., Dei]. Tunc fiunt scrutinia, ut exploretur ser- Vos estis genus regale et sacerdotate, offerentes vos-
vus, an [Mss., exploretur saepiusquam firmiter] post met Domino [Ms., Deo vivo]hostiam sanctam el Deo
renuntiationem Satanae sacra verba datae fidei ra- placentem (I Petri n, 9; Rom. XJI,1). Sic corpore et
dicitns corde defixerit. Tanguntur et nares, ut B sanguine Doriiinico confirmatur, ut illius sit capitis
quantliu spiritum naribus trahat, in fide accepta membrum qui pro eo [Al., pro nobis] passus est et
perduret. Pectus quoque eidem [Ms. Fris., eodem] resurrexit. Novissime per impositionem manuum a
perungitur oleo, ut signo sanctae crucis diabolo clau- summo Sacerdote septiformis gratise Spiritum acci-
datur ingressus. Signantur et scapuloe, ut undique pit, ut roborettir per Spiritum sanctum ad praedican-
muniatur. Item in pectoris et scapulae unctione si- dum aliis, qui fuit in baptismo per gratiam vitse do-
gnatur fidei firmitas, et operuro bonorum perseve- natus seternae[AL, vita... aeterna].
rantia. Et sic in nomine sanclae Trinitatis trina sub-
o Vide inter supposita librum de divinis Officiis, cap. 19; et epist. 90.
a
m OPUSGULUM OUINTUM.
OPUSCULUM SEXTUM.
b
146 Charissimsein Christi charitate sorori Eu- A malia communes, id est, concupiscentiam, et iram.
lalioevirgini Albinns in Domino salutera. Homosolus inter mortales ratione viget, consilio va-
I. Sanctoe sollicitudini vestrae et laudabili in Deo let, mtelligentia antecellit. Sed his duobus, id est,
studio placuit deprecari, de ratione anirase aliquiJ concupiscentise et irse, ratio, quoc mentis propria
nostram scribere devotionem, propter quasdam in- est, imperare debet. Cujus excellentiores virtutes,
quisitiones, ut ais, anno transacto inter vos venti- quatuor esse manifestum est, id est, prudentia, qua
latas. Quod libenter fecissem, si me tanto flagrari [AL, quoej agenda vel non agenda discernit ; et
[AL, tanttim flagrarej ingenio nossem, ut tain arduas justitia, qua Deus colitur, et amatur, et recte vivi-
raliones [AL, rclationes] digne exponere posse con- tur inter consocias animas ; temperantia, quse con-
fiderem. Sed ex parte indignum esse videlur dicere cupiscentiam vel iram gubernat, ne definitos hone-
meipsum me nescire. Quid sum ego, nisi anima et stalis terrainos transgrediantur ; fortitudo, qua ad-
caro ? Caro quid sit, omnibus notum esl, qui se versa hujtis vitac quoecunque contingant, constanti
sciunt homines csse : anim.c vero rationem vix pau- animo tolerat.
corum est pleniter nosse. Nec aliquid magis homi- IV. Et hoecquattior, si charitate perfecta in anima
ni in hac mortalitate viventi necessaritim est nosse, fiunt, efliciunteam Deo proximara. Qnia nihil [aliud]
quam Deura et animam. Quantura enim quisque R est optimum hominis, cui haerere beatissimum sit,
Deum agnoscit, in tantum diligit, qui minus agnoscit, nisi Deus : cui hserere certe non valemus, nisi dile-
minus diligit: ergo naturale est omni homini Deum ctione. Proinde hse quatuor virtutcs uno charitatis
amare. Si naturale est omni homini bonum amare, diademata ornantur. Quse est vera sapientia, nlsi
naturale est etiam Deum amare, quia Deussummum Deum intelligere amandum? Quoeestjustitia, nisi
bonum cst sine quo bono, nil [AL, nihilj boni quis- eum colere, a qtio est, et quidquid habet boni, ab
quam habere poteril. Ille est indeficiens bonum, ple- co habet ? Quid temperantia, nisi integrum se prse-
na pulchritudo, tolius felicilatis abundantia. Amor beat in perfeclione vitte ei, quem amat ? Quid forti-
vero hujus boni, non nisi in anima esse poterit; et tudo, nisi pro amore Dei fortiter 147 omnia tole-
hoc animoeexcellens bonum est, illud amare bonura, rare adversa ? Si enim Deus est summum hominis
in quo solo, et a quo, et per quem, quidquid boni bonum, quod negari non potest, seqnitur quoniam
est in ulla creatura, bonum esl, summum bonum appetere est bene vivere, ut nihil
II. Et hoecsola anima nobilis est, si illum amat a sit aliud bene vivere, quara toto corde, lota anima,
quo est quod est; qui illam talem creavit, ut in se tota meiite diligere Deum, a quo exislit. Ita tandem
sui ipsius imaginem et similitudinem haberet im- ordinate vivit, qui seipsum considerat, quid sit, et
C
pressam, et digna Dei essel habitatione, secundum quo festinet: si affectus animi, vel carnales motus,
modum, qncm [AL, quoj quaclibet crcatura in se provida gubcrnat ratione. Si enim vel concupiscen-
Creatorem habere possit; sic ordinata, ut id quod tia, vel ira rationem vincit, et dominatur quselibet
sibi excellentius est, id est Deus [AL, DeumJ, tota illorum in anima ; ordo perversus praecipitabil con-
amaret intenlione : et id quod sibi inferius est, id sentientem in pejus ; et tenebit [AL, tenet] solium
est carnem, toto regeret studio. Proinde igitur, quia rationis ira, si immodcrata erit, vel concupiscentia
melior pars est hominis anima, decct eam dominam effrenata. Ex his tribus quasi radicibus, si corruptae
cssc, et quasi de sede regalis culminis imperare, erunt, onraes pene pullulant pestes. Concupiscenlia
quid, pcr quoe, vel quando, vel ubi, vel quomodo data est homini ad concupiscenria quae sunt utilia,
faeiat membra, et considerare diligenter, quid cui- et quse sibi ad salutcm proficiant sempiternam. Si
que [AL, quid cuij meinbro imperet faciendum ; quid vero corrumpitur, nascitur ex ea gastrimargia, for-
cuique [AL,quidcuij consentiat in desiderio-suaena nicatio, et phylargiria [AL, philargeria]. Ira data est
luroe; et hoecomnia rationabili mentis intuitu oportel ad vitia cohibenda, ne impiis, id est, peccatis, homo
eam discernere, ne quid indecens fiat in officio suoe serviat dominis, quia juxta Domini vocem: Qui facit
carnis alicubi. servusesl peccati (Joan. vm, 34); ex qua
" peccalum,
III. Triplex est enim anlmoe,utphilosophl volunt, corrupta, procedit tristitia, et acedia. Ratio dataest,
natura : est in ea qusedampars concupiscibilis, alia ut diximus, omnem hominis vitain regere, et guber-
xalionalis [AL, ralionabilisj, tertia irascibilis. Duas nare, ex qua si corrumpitur, orilur superbia, et ce-
eniin habent barum parles nobiscum bestiaeet ani- noJoxia. Ex his quasi arboribus, plurimi vitiorum
» Yide S. Aug. Lib. de Spirilu et Anima, cap. 13, b Eutalim seu Gundradm. Vide Monitum prseviuih
tom. XL Patrologise, col. 781. el Epistolas ibi citalas. >
Cll MORALIA.— LIBER DF.ANIM.E RATIONE. 642
ramusculi In perniciem aniinoe succrcscunl, de qui- A mini me intclligere cl velle ct mcminisse. Et sic in
bus in hujus epistote angustia disputare longum est, singulis singula capiuntur. Sed do his alias.
et non nimis neeessarium. 148 ^R- Nnnc autem considercmus mirara velo-
sui citatem animrein formandis rebus, quaepercipit per
V. Est quoque anima imagine et similitudine
carnales sensus, a quibusquasiper quosdam nuntios,
in
Conditoris principali sui parte, quoe mens dicitur, rerum sensibilium cognitarum Velincogni-
excellenler nobilitata. Quseimago tandem in ea clara quidquid tarum pcrcipit, mox in seipsa earum ineffabillcele-
et pulchra est, si tolo Deo Conditori desiderio vincta ritate formal
esl [Al., juncta estj. Quamvis vero vilis et deformis memorioe recondit. figuras, inrormatasque in suacthesauro
Sicut enim qui Romam vidit,
a Deorecedens efficiatur, tamen si ralione viget, vel
Romatn enim [Forle, etiamj fingit in aninio suo, et
intellectu senlit, manet in ea quscdam naturx digni- sit. Et dum nomen audierit vel remc-
tas suse. Unde de tali anima, a stti Conditoris rece- formatqualis
moral Romoe, statim recurrit animus illius ad me-
dente dileclione, divina dlcit Scriptura : Quanquam
ubi conditam habet formara illius, et ibi
in imagine Dei ambulel homo, tamen vane contur- moriam,
ea recognoscitfeam ad memoriam], ubi recondiditillam.
batur; thesaurizat,ei ignorat,Cui congregat (Psal. Et adhuc niirabilius
est,
xxxvin, 7). Ncc hanc vanilatem auferre posse os- B si lectse vel auditoeerunt quod incognitanim rerum,
in auribus, anima statim
tendit ab ea iraaginem Dei: quanquam scilicet ma- format
sit natura anima humaha, tamen vitiari potest, figuram ignotse rci. Sicut forte Jerusalem
gna
summa non est: tamen summse naturae quisqUam nostrum habet in anima sua formatam,
quia quia sit : quamvis longe aliler sit, qiiam sibianima
id est et no- qualis
imago esl, est, divinse, magna natura, dum videtur. Simililer de homine, sicut forte
bilis. Nobilis a Conditore creata, sed ignobilis vitio fingit, de Abraham, fingit enim [Forte, etiamj homo ni ani-
proprio facta, id est, dum a Dei declinat servitio, ma
slia, qualis esset Abraham. Ex eo quodaliosho-
sua vblens uti polestate, quod est primum inalum mines
vidit, sic sibi fingit membra omnia, sicut in
omni rationali crealurac. lla landem ordinate vivit
id Deum aliis, vel in seipso cognoscit. Muros et domos et pla-
anima, si eum se
diligit qui supra est, est, ; teas non
et prudenter ea regat quoeregere debet, id est, car- fingit iii co, sicnt in Jerusalem facit, [sed]
in aliis civitatibiis vidit sibi cognitis, hoc
nales sensus. Ergo quatuor quidem animoediligenda quiriqmd in Jerusalem esse posse ; cx notis enim spe-
sunt, id est, quod supra se est, et id quod juxta se fingit ciebus fingit ignota : nec enim in civitate Jerusalem
cst Jet id quod ipsa est, et id quod sub se estj. De
hominis sed aedificiacivitatibus con-
duabus hortim, praceptum in sacris legitur Iittcris, fingit Sic de merabra,
sueta. omni re facit animus hominis, ex co-
id est, de dilectione Dei et proximi: de sua vero rii- **
et carnis non sunt gnitis fingit incognita, habcns has omnes species in
lectione, suae, praecepta slatuta, se. Quamvis co puncto quo vult de quolibet una co-
quia duobus prioribus haecduo inesse dignoscuntur:
Deura vel se- gitare, cogitet, non quod anima exeat de sede stta
quia qui proximum perfecle diligit, ad cogiwscendura aliqnid, sed in seipsa manet, et in
ipsum negligere non poterit; quia hoec est animae
seipsa illam formain recognoscit, qttam pririem niira
summa beatitudo, eum a
diligcre quo est, el socias velocitatc formavit. Inde est quod anima, si quidlibet
suaebealitudinis diligere animas, et illis prodesse
repente obliviseitur, et iterum rememorat; non eniin
vel carnis olficio, vel meniis beneficio, ut bona illis tunc
faciat. temporis quo obliviscitur aliquid, inveniet Io-
et
optet, quantum valeat, culum [AL, locum], in quo id quod quscrit, recou-
VI. Habet igitur aniina in sua natura, ut diximus, ditum habet, quod iterum rememorat, sive curando,
imaginemsanctaeTrinitalis in eo quod intelligentiam, sive non curando.
voluntalem, et memoriam habet. Una est enim ani- VHI.Ex qua velocilate animse, quo in se sic om-
ma, quocmens dicitur, una vita, et una substantia, nia fingit audita vel visa, aut sensa, aut odorata,
.quaehaec tria habct in se; sed hoectria non sunt tres aut gustata, ilerunique invenla rccognoscit, mira
viloe, sed una vita ; nec tres mentes, sed una mens : Dei potentia et naturse eflicacia [.4/., effieienlia], ut-
consequenter utiqiie, nec tres substantia? sunt, sed cun |ue cognosci polcril. Dum de J. rusalem cogito,
una substanlia. Quod vero anima vel mens, vel vita, non eo momentode Romaposstim cogilare ; vel cum
vel substanliadicitur, ad seipsam dicitur : quod vero de qualibet una recogito, non possum eo momento de
memoria, vel intelligentia, vel voluntas dicitur,.-idali- pluribus cogitare, sed hoc unum mihi tunc pncsens
qnidrelative dicitur. Proinde hoectria eo sunt uniim, esl in anima, quod tunc cogilo, donec vel ciiius, vel
quo una vila, una mensunaesl substantia : etquid- tardius hsec cogilatio reccdat, et alia superveniat.
quid alitidad seipsa singula dicuntur, eliam simul non Nam Dei omnipoteulis naturse, etineffabili cognitioui
pluraliter, sed singulariter dictmtur : eo vero tria, omnia siniul sunt procsentia, et semper praesenlia,
quo ad se invicem referuntur. Nam memoria alicu- et nunquam recedentia. Et hoc est quod dicilur quod
jus est memoria, et intelligentia alicujus est intelli- Deus ubiqtie totus est, quia omnia quoesunt, vel quoe
gentia, el voluntas alicujus est voluntas : et hoec adI fuertint, vel quse futura suiit, simul omnia, non se
se invicem referuntur. Sed in his tribus unilas quae- mel, sed scmper pnesentia habcl. Nec eliam aliquis
dam esl: Intelligo me intelligere, velle et nieminisse; potest satis arimirari, quod sensus Hle vivus atque
et volo me intelligere et raeminissc el velle : el me- coelestis, qui mens vel aninius nuncnpattir, taniai
643 R. F. ALBINISEU ALCLTNIOPEPUMPARS IV. 644
mohilitalis est, ut ue liim quidem, cum sopitus est, jA ritus intellectualis, rationalis, semper in motu, sem-
conquiescat: lantoecelerilatis, uluno teinporis pun- per vivens, bonse malaequevoluntatis capax; se-
cto ccclum colluslrel, [et] si velit, maria pervolct, curiJum benignitatem Creatoris libero arbitrio uo-
terras ct urbcs peragret: omnia denique, quoe li- bilitatus, suavoluntate viliatus. Dei gratia liberatus
buerit, quamvis longe lateque subniota sint, in con- [inquibus Deus ipse vohiitj; ad regendum carnis
speclu sibi ipse cogitanrio constituat. Et miralur ali- motus creatus, invisibilis, incorporalis, sine pon-
quis, si riivina mens Dei, universas munriipartes si- dcre, sine colore, circumscriptus, in singulis suoe
mul, et semper proesenteshabeat, quoe omnia regit carnis membris totus; in quo cst imago Conditoris
ubique proesens, ubique tota ; cum tanta sit vis ac spirilaliter primiliva creatione impressa, sicut su-
potestas menlis humanocintra mortale corpus inclu- perius ostendimus. Quamvis sit misera dum a Con-
soe, ut ne scptis quidem gravis htijus ac pigri cor- ditorc in seipsam delabilur; tamen oeternitatem
poris, quo illigata est, coerceri ullo modo possit, imagincmque dignitatis suoepcrdere non poterit:
qtiominus liberain cogitandi facullatem, quietis im- non habens in se potestatem exeundi de carne, et
patiens haheat. redeundi iterum in eam, sed ejus arbilrio qui fecit
IX. Seiendum est certissime, animam, si in ea eam carnique immisit. Exiet enim quaravis no-
nobililrile perinansissel qua condita est a Creatore, B lens pnesentandus juriicio Dei; Deoque judicanle
oranimoilisimmortalcmcsse, sicut sanctorum animoe locura intrabit suis meritis condignum, spectare
sunt; sed dum libero arbitrio, spiritu instigante ma- [AL, exspectarej ultimi diei judicium, ut accipiat
ligno, depravata cst, partim mortalis ex immorlali carnem, in qua in hoc soeculovivebat. Qui spiri-
facta est, sed non tota. Sicut corporis vila anima est, tus modo ctiris angilur, modo corporis doloribus
ita animacvita Dcus est. Dum anima deserit corpus, condolet, modo loetitiahilarescit, modo cognita re-
nioritur corpus, et raortuuin recte dicitur, quia in- cogitat, modo incognita seire quscrit. Alia vult, alia
sensibile cst: cst tamen corpus corruplio quoedam non vult. In quo esl amor naturaliler, quia amor
ex carnis nalura, quamvis non vivificctur ab anima. intellectu discernendus est, et ralione ab illicitis
Animx vero mors est, dum eam Dcus deseril dono delectationibus [cohibendus], ut ea amel quoearaan-
su;c gratioe,ob magnitudinem scelcrum, moritur me- da sunt.
liorc sui part". Duabusvero dignitalibus a Creature XI. Atque secundum officium operis sni variis
anima in sua nalura glorificata est, id est, oetenii- nuncupatur nominibus : anima est, dum vivificat;
late et beatiludine. Beatiturio scilicet aiiima! est dutn contemplatur, spiritus est; dum sentil, sensus
Deum habere in se. 149 Quoraodo habere 1 id est, est; dum sapit, animiis est; dum intelligit, mens
justam cssc, quia Deus juslus cst; et misericordem 'G est; dum discernit, ratioest; dum consentit, vo-
essc, qiiia Deus miscricors est; et bonam essc, quia luntas est; dum recordatur, memoria est. Non ta-
Deus bontis est; et sanclam esse, quia Deus sanclus men hoecita dividentur in subslantia, sicut in no-
esl; et charitatem habcrc, quia Deus charitas est r.tinibus; quia hoec omnia, una est anima. Inter
(Joan. IV, 8), Qui p'urimum haec in se habet, niajo- spiritumet aniniam ejusmodi polest differentia esse,
rein in se siiiiiUludincm Dei habet et imaginem : (sjtiodomnis anima spiritus esl, non tamen ouinis
quir.unquc vero hasc in anima non habet, ct alia his spiritus anima. Sed et beatus apostoltis Paulus mi-
similia, quse Apostolus fructus nominavit spiritus, rabiliter discernil inter spiritum et mentem dicens :
Dei habitalione indignus eflicietur, et erit semivivus 1'sallam spiritu, psallam et menle (1 Cor. xiv, 15).
(Gal. v, 22) : sicut latrones hominem descendentcm Spiritti psallit, qui rerum [obscuras] significationes
ab Jcrusalem in Jericho spoliaverunt, vulncraverunf, non intelligens, ore profert; psallit mente, qui eas-
et semivivum rcliquerunt (Luc. x, 30). Scmivivaerit dem significationes mentis efficaciaintelligit. Nam
anima, si proptcr vilia ct iniquitates, beatitudincm spiritus Nabuchodonosor rcgis inforraatus erat, ut
visionis et habitationis Dei perdideril; ad quain au- videret futura, sed non erat mens illuminata, ut
tem [Ms., sed tamen ad quam] creala est, selernila- intelligeret qiise videbat. Accessit propheta, divino
leni pcrdcrc non potcst. Mutabiturenim propter pec- ilhiminatus spiritu, qui utrumquc et intellcxit quae
cata sua beatitudo in raiseriam ; ct hoc erit, si con- rex videbat, el exposuit quid significarent (Dan. n).
cupiscenlia vel ira plus dominabitur in homiiie quam XII. Hoc itaquc absque dubitatione sciendum esl,
ralio, in qua sola prsecellit animantibus. Ideo de tali quod animocpalchriludo virtus est, et ejus defor-
dictuin esl in Psalmo : Et homo cumin honoreesset, niilas vitium. Si enim vcl Deum, vel seipsam,
non inlellexil, comparatus est jumentis insipientibus, vel spiritale aliquid consi.lerare gestit, avertil se
et similis factus est illis (Psal. XLVIII,13). Sicut a sensibus carnis, ne fiant ei impedhiento, spiri-
enira loquela proccellitin came caeterisaniinantilms, talia rimanti. Soepeetiam in tanltim affectata erit
ita et aninia rationcsola nobilior esl eis, quceonincs qualibet cogitatione, ut, quamvis apertos habeal
«arnales concupisccntias et aninii molus quasi do- oculos, qua: prsesto sunt, non videat; nec sOnan-
raina et regina de sublimi oequitalis seJe regere et; tem vocem intelligat, nec tangentem corpus sentiat
temperare debet. [AL, non vidit, non intelligit, non sentit]. Regit
X. Hoc modo anima definiri polest juxta suoei enim corpus per quinque sensus, qnoe horum nihil
proprietalcm naturse : anima seu aninius est spi- est. Dum de ea cogilamus, nihil corporcumcofcitarte'
%0!s*,
645 MORALIA.— LIBER DE ANU.LE RATIONE. 640
debemus. Sicut enitn Deus omnem [creaturam, sic ,Kditia; et libertatis a peccato, ut omnium in se con-
anima 150 omnemj corpoream creaturam naturse fidentium carncs, divina in ea operante gralia,
dignitate prsecellit. Quoeetiam per lucem et aerem, purgari cl liberari possint [Al., possuntj. Quia san-
quae sunt excellentiora mundi corpora, corpus ad- guis qui de eadem carne, lancea militis vulnerata,
ministrat suum. Omnium rerum species lux animse Duxerat, pretium est salulis humana;, per cujus
annuntiat, quas ipsa in se acceptas specificat, effusionem exstipcta est flammea illa paradisi ctt-
specificatasque recondit; ctcum afflictiones aliquae stodia, el via firielibus aperta est ad lignum vitoe,
corpori eveniunt, oflenditur anima, dum tcmpera- quod plantatum est secus decursus aquarum viven-
mentum faciendi, quod vull, deerit; et IIOBC offensio tium (Psal. i, 3). Gujus ligni sapientissimus Salo-
dolor vocalur. Si autem in tantum fraudatur mem- mon, dum de laude sapientise multa dixissel, rc-
brorum ministratione, ut non habeat, quid opere- cordatus est, ila dicens : Beatus hotno, qui invenit
tur in eis, recedit, quasi indignata habitationi suae. sapientiam, et qui affluit prudcntia. Et paulo post :
Quid sit anima, nil melius occurrit dicere quam VifEejus vim pulchra, et omnes semitm cjus paci-
spiritus vitoe; sed non ejus vitaequoe in pecoribus ficm. Lignum vitm est liis qui apprehenderint eum,
est, sine rationali mente : sed vita nune minor, el qui tenuerit eatn, bealus (Prov. m, 13, 17).
quam angelonim, et futura quidem.angelorum, si ex B XIV. Ilumanoe vero aniinse pulcliritudo est et
prsecepto stii Creatoris bic vixerit. decus, sapientioe studium, non illa qua» in terrenis
XIII. Origo vero aniinarum unde sit, solius Dei solet occupari negotiis, sed illa magis qtia Deus
cognitioni relitiquendum est. Quam raulla exinde colitur et amatur. Cui tcipsam studeas, Virgo no-
philosophi vana finxerunt, et plurimas Chrisliani bilissima, tola mentis intentione mancipare; quia
doctores opiniones inde posuerunt, et nihil pene in hac est vita omni tranquillitatc bealissima, iu
certum reliquerunt. Ergo et beatus Augustinus a de hac est illius summoe Trinitatis imago feliciter per-
origine animae bealo Hieronymo scripsit et misit, fecta. Hic est Ihesaurtis desiderabilis, qui requie-
volens scire quid affirmaret tantus doctor de origine scit in ore prudentis, et abundat in corJc sa-
animoe. Si ille liber vobiscura inveniatur, lege et pientis. Hacc in Virgiliacis non invcnietur men-
intellige, quid ille .acutissimus rerum naturalium daciis, sed in evangelica alfluenter reperietur ve-
inquisilor rie origine.dixerit animx. Qttatuor quas- ritale. Pe vera scilicet sapientia dicitur : Otnnis
dam in ea dispulatione posuit opiniones, ut arbi- sapientia a DominoDeo est (Eccli. i, 1). Quidquid
tror, cui beatus Hieronymus una brevissima [AL, er.im recle per sapientiam intelligitur et amalur,
parvissimaj, sed acutissima respynriit epistola : Dei rionum est. Proinde omnis, qui secundum
quem libellum in patria legimus, sed hic nobiscum C Deum sapiens est, bealus est. Unde in Job di-
non reperitur ; nec etiam cpislola responsionis ad citur : Sapientia hominis esipietas, recedere a-utem
emn. Fecil quoque idem rioctor, ut in libris Re- a malo scientia (Job. xxvtu, 28): uno vero noraine
tractalionum ejus legitttr, alia de ratione animoe pietalis, cultum tolius divinoe religionis designare
opuscula, id est, de Quantitate animx librum unum; volens: Quid beatius est animae, quam sumimim
de Immortalitate anima; lib. unntn; de Duabus Ani- 151 diligere bonum, quod Deus est ? Quiri feli-
mabus librum unum; de Immorlalitale aniinm, et cius, quani se_dignum [AL, se dignamj seterna
ejus originelibros quatuor, qui necdum inventi sunt proeparare bcatituriine, rium 'immortalcm se esse
a nobis. Si fortcin armario imperiali inveniantur, verissime novit ?*Necoestimes tibi tantum suflicere,
quoerite, legite, et communione charitatis nobis nosse quid facere debeas, nisi eliam opere im-
dirigile ad legendos. In hoc enim omnes consen- pleas quse nosti. Quam plurimi se Siipientes aesti-
tiunt calholici scriplores, quod anima a Deo sit mant, et viam se veritatis nosse glorianlur, sed
condita; nec parlem eam esse Dei natura, quia nequaquam vere sunt sapientes, qui non habcnl for-
si ex Dei esset natura assumpta, peccare non pos- titudinem anirai ad proficiendum \AL, perficiendum]
set. Nec eam corpus esse palpabile vel visibile: opere, quod sapiunt. Ergo vera est sapienlia, nosse
nec mori eam posse, ila ut non sit; neca reatu pri- D qutedebeas, etnotaperficere. Proinde nullamqualuor
mx prsevaricationis liberari posse, nisi per gra- animcevirtutum, de quibus supra diximus, perfeeie
tiam et myslerium mediatoris Dej et liomtnum habet aniina, si totas non habel, quia haec omnia
Domiiii nostri Jesu Chrisli, qui plenam hiwnanita- ad unum charitatis intendunt procceptum, quoesola
tis noslrae naturam, absque omni peccato, in suoe in calholicse firiei verilate, dignam efficiet animam
divinitatis assttmpsit personam : quia totus homo habitaiione sanctse Trinitatis, ad cujus imaginem
peccavit, et lotus homo liberandus erat, secundum conriilara esse superius ostenriiiiius, ric cujus ratione
dispensationem ceternae pietatis in Deo. Totus ho- et naiura, sicut flagitasti, hocc pauca perstrinxi-
mo assumendus erat, id est, anima et caro, cujus mus,- prout epistolaris angustia concessit. Mirum-
nnima, id est, Redemptoris nostri, tantae sanclita- que quoriammodo a scholaslicis videri poterit, que-
tis et jiislificationis est, ut omnes in se creden- modo te plus mihi cognitain esse putare voluisses,
tium animae per cum [AL, per eamj sanctificari et quam tibi ipsi. Unde vivis vel ratione viges, nisi
justificari possint [.4/., queuntj, et caro tantae mun- in anunoc substanlia? dum le perraro oculis vidi
" Sancti Atigiisiinisenlentiam de origine animoe
reperies in ejus epist. 166.
647 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. 648
meis, per quos animoe naturam tuoe cernere non ,VSpiritus est anima, in membrisjam totus ubioue
potui. Quamvis juxta commune proeceptum Domini Quippe suis vivax, factus amare Deum.
diligam; nec non pro optima tuorum fama studio- Atque Creatorem laudet sine fine benignum,
rum quae aliis narrantibus de te sxpius audivi, in Qui se conccssit scire patenter eum.
quibus velim te semper proficere, et Deo placere, Et cultu prudens illum venerarier almo,
ut digna efficiaris animoe rationem ct naturant Estquod sola salus , gloria, vita, animse:
nosse, ct quod nunc in oenigmate vides, perfecta Scilicet oethereis quapropter se aclibus ornet,
scienlia in futura perspicias bealiludine. Proinde Ante oculos Domini, nocte dieque, sui,
opto te, filia charissima, octernoepalrise felicitalem, Omnia qui cernit cordis secreta superno
quam tuam desiderare optime novi sapientiam, in- Lumine, quem nullum velle latere potest.
legra prosequi voluntate. Nec te ab ejus desiderio Quocirca incubuit [AL, incumbitj magnum nos nam-
ulla hujus socculi avertat ambitio; nec cujuslibet [que necesse,
temporalisrei delectatio. Pauci sunt hiijus vitoediesi Ut pia pertractet mens bene digna Deo :
et meritorum relribulio nullo terminatur fine. Quatenus inspiciat tanlum tractare superna ,
Vera est scilicet sapientia, veram toto corde dili- Jam plenum sancto pectus amore Dci.
gere vitam; et tolis viribus inlendere, ut ad eam B Haec vera est animaevere super omnia nostrae
pervenire mereatur qui eam diligere, verbis se veris- Gloria, nobilitas, atque beata quies.
sirae profiteri videatur [AL, videlurj, quia non est In hoc te studio nunc exercere raemento
in sermone tantumraodo regnum Dei, sed in vir- Femina, quod placeas, inclyta sponsa, Dco.
tute sancli SpirTus et sanclorum perfecta merito-
rum claritale. ALIUD CARMENADONICUM.
Te liomo laudet,
• ELEGIACUMCARMEN. Alme Creator,
Pectore, mente,
Qui mare, qui terram, ccelum qui condidit altum Pacis amore:
Qui rcgit imperio cuncta creata suo , Non modo parva
Jusserat hic homincm rebus dominare sub aslris , Pars quia mtindi est.
Qui sensu solus et ratione vigel : Sed tibi sancte
Qui valet inter enim vivcntia, noscere mundi Soltis iraago
Jamque Crcatorcra mentis in arce suum. Magna Creator
Factus ab aeterno, felixque auernus ut esset Menlis in arce
Mira quidein magni solus imago Dei; Pectore puro
Nobilis exinde est animsc natttra sagacis, Dum pie vivit.
Atque potens sensu cernere cuncta suo : 0 Deus et lux,
Quoe mare, quse lerras, ceelum qusepervolataltum, Laus ttta semper
Quamvls sil carnis carcere clattsa suac: Peclora et ora
Corporis utque ocultis , visus ad sidera tendit, Compleat; ut te
Uno stet quamvis carnis in arce loco , Sempcr amemus
Immorlale decus, bujtis lux aurea vitae , Sanctus ubique. .
Iu se digna Deum semper habere suiim. Hoccpia verba,
Si bona, si sapicns, Christi si se omat amore , Virgo fidelis,
Ut felix valeat vivere in arce poli, Ore caveto,
Et posl liujtis enim vitoe, per saecla, labores, Ut lua rnilis
Ccclesti in regno cernere semper eum. Tempora Christus
Lux leterna Deus, cui laus et gloria, merces , Tota gubernet.
U
Si bene, si digne vixerit ipsa Deo. Te cui castum
Sit raodo sancla, piis raerilis sit casta, pudica, Corpore, mente,
Floreat in studiis semper ubique sacris. Dirige templura
Se regal, atque susecarnis vivaciter aclus, Dulcis amica,
Ut regina potens, lcgibus oethereis. Et sine sempei
152 ln se nil cupiat pravi, nil oplet iniqui, Fine valeto.
Nil cuiquam noceat, optet, agat, vel amet. Qui tibi solus
Ne raaculis sibimet fuscet data tempora vitoe, Sit rogo semper
Sit pia servire, sancta, quiela, Deo. Lux, amor, alque
Moribus egregiis in se jam vival honeste,
Forma^alutis,
Ut placeat sponso sic [AL, add. raensj moderata Vita perennis ,
[pio. Gloria perpes.
• In cod. ms. Tegernseensi titulus : Carmen de nobiti et
saguci nalura animm.
6iq MORALIA,— DE CONFESSIONE PECCATORUM. 650
Hoc carmen tibi cecini senario numero nobile ,, A Tu misericordia mea, miserere mihi.
qui numerus perfectissimus [Al., perfectus] est in Miserere, Domine, miserere, Christe, ut credam
suis partibus, te optans esse perfectam in sensibus in te.
tuis. Cujus numeri rationem, sicut et aliorum, sa- Miserere, Domine, miserere, Christe , ut cogno-
pientissimusimperatortuseperfacile ostendere potest scam te.
sagacitati; cujus mentis miranda est nobilitas, dum Miserere.Domine, miserere, Chrisle, utdiligam te.
inter tantas palatii curas et regni occupationes Miserere, Domine , miserere, Christe, ut sperem
philosophorum pleniter arcana curavit scire myste- in te.
ria, quod vix otio torpens alius quis modo cogno- Miserere,Domine,miserere,Christe, ut anima mea
scere studet. Nec tibi a nobis necesse est causas vivat in te.
quaerere rerum, vel rationes physicae occultas scien- Miserere, Domine, miserere, Christe, ut caro niea
uteris sapientia, exsultet in te.
' tiae , dum illius clarissima quotidie
ac venerandam intueris faciem. Nec tibi longo labo- Miserere, Doroine, miserere, Christe, ut vita mea
riosoque itinere de ^Etbiopia Hierosolyma visitanda proficiat in te.
est, ut videas Salomonem de rerum disputantem Miserere, Domine, Deus Pater, gloria mea , vita
naturis. Ecce juxta te est, quem per tantas terrarum B mea.
difficultates regina quaesivit Austri. Sed cum eadem Miserere, Christe Salvator, salus raea, fortitudo
celebri laude tibi dicendum est: Beati viri tui, et mea.
beati servi lui, qui stant coram te semper, el audiunt Mtserere, SpiritusParacletus, consolatio raea,illu-
sapientiam tuam. Sit Dominus Deus tuus benedictus, minatio mea.
cui complacuisti, et posuit te super thronum populi Miserere, Domine, Deus Trinitas et Unitas.
tui, eo quod dilexerit Dominus populum suum in Te laudo, te adoro, te confiteor.
sempiternum (III Reg. x, 1 et seqq.). Pax mea, spes mea, laus raea, lux mea.
0 filiseJerusalem , cernite Salomonem nostrum in Pulchritudo raea, beatitudo mea.
diademate fulgentem sapienlioe; imitaraini mores Tibi laus, tibi gloria, tibi graiiarum actio semper
illius nobilissimos; aversamini vitia, colite virtutes. ubique in ssecula sempiterna.
" CARMEN.
Magna vobis incumbit, si dissimulare non vultis,
optime vivenai necessitas, 153 dum apud eum Quid mystice significent patmw in manibus gestari
solitm.
quotidie versamini [At. , conversamini], in quo to- Candida florigeris lucent ceu lilia campis
tius honestatis habetis exemplar, quatenus per prse-
r, Fulgeat in meritis sic pia virgo sacris b.
sentes [AL, per proesentisj iliius sacratissinios mores Versibus
ad ejus cum eodem pervenire mereamini prsesentiam, exponam breviter, quid paltna amice c
Significet, raanibus quas nos portabimus omnes.
de qtto ipsa cecinit Sapientia : Ferculum sibi fecit Palma tui signum, magne est Rex Christe, trittmphi.
rex Salomon de lignis Libani; columnas ejtis fecit Palma docet nostram ipsos nos vincere carnera,
argenteas, reclinatorium aureum, ascensumpurpureum Palma est mercedis signum cceleste futuroe.
media charitate constravit propter filias Jerusalem
Haecpalma hortatur vitam sperare fulttram.
(Cant. in, 9, 10). In cruce pendentis Christi est victoria priraa.
LITANIA Vincere nos ipsos non est victoria parva.
SEUPRECATIO ADCHRISTDM. Tu te vince, precor, semper te vince, amica
Miserere, Domine, miserere, Christe. Sitque tui Christus merces finisque laboris.
« Ex cod. ms. Tegernseensi.
h In codice ms. Sanct-Gallensi, Frigoraqui fugiai, veniat sua membrafovere,
quo Canisius Ad me praegelidosneuipe viator ovatis.
(Tom. II Thes. Monument. Edit. Basnagii, pag. 377) CruxsacrataDei tulge^cilsangninesummi,
usus est, post proecerierts distichon alii sequebantur Nos noslraiiit|iiesiuiul prolegat alma doinum.
versus, qui an ad Eulaliam vel ad epistolam illi scri- Hoec
' pateat charisjamjauua spmperamicis,
ptam pertineant, cum potius variorum locorum in-. ** _ (Jui laeloquaerauli>eitoie namqiiepatrem.
scriptiones sint, merito dubitatur. Ita vero sonant : Hic requiescit ovansabbas,san-sque resurgat
Qiiemtua conserveidextera, Clirsts potens.
Dum sedeaslaetuspulchrapossessorin aula, Sit lilii Christusamor, pntus, cihus, onunaCliristus,
Tummiserosstanles esse uiemeiitoforas. Lux, via, vita, salus, laus, venerande 1'ater.
Ut... tibi perpeluwiiojuitraiiiditistam « Forte leg., amicw, scilicet exponam amicm.
JamquedomuiuclemeusChrislusin arce poli.
154
OPUSCULUM SEPTIMUM.
DE CONFESSIONE PECCATORUM AD PUEROS SANCTI MARTINI.
de confessione.Conjicit Canisins epistolam hanc eam- runt cod. mss. BASNAGE. — De pueris, eorum obla-
dem esse ac librum De auriculari confessione,quem tione in monasteriis , studiis ac tiisciplina, consule
inler Opera Alcuini recenset Baloeus; et forsan me-> D. Edmundi Martene Comment. in cap. 59 reg. S.
rito. Conslanter tamen titulum hic praefixumpraefe- Ben.
B5X MORALIA.— DE CONFESSIONEPECCATORUM. 654
luxuria pcenis tradi per*
ter, dum videt per pcenitentiam peccata nostra a no- K Vat., pro raodicij temporis
bis damnari, gaudet misereri, et proprium exercere peiuis. Quanti modo infernalibus deputati lormenlis
munus misericordiae in pcenitenles optat, sicut per converti volujssenl, si spatiurn illis daretur conver-
Isaiain testatur prophetam : Ego sum, qui deleo ini- tendi! Omnia quidem hujus sseQulidura, in coinpa-
quitates tuas {Isai. XLI.II , 25); et ilerura : Conver- ratione lorraentorum. infernaliura levia el quodam^
timini ad DominumDeum vestrum, quoniam [Cod. S- modo jucunda videntur. Servisti diabolo in luxuria,
Em., quia] misericors el pius est, palizns et multw servire [Mss., servij Cbristo in castitate,; utriusque
misericordim(Joel. u, 13). Hoc sciens beatus David rei finera attende. llla siquidem, id cst, luxuria bo-
ait: Peccatum meum cognitumlibi.feci, et injusliias minem niiilit in flammas. Castiias charilali conjun-
meas non operui (Psal. xxxi, 5) : e contra si pec- cta nos deducit in regnum Dei, Revertere in viam,
catum, quoj fecerit homo, negatur [tegaturj, pcena de qua aberrasti. Jejuniis corpus afficilur [Mss.,
reatus accumulatur; quia punitur conlumacia in sce- afficiaturj, sed pulchritudo animaeparitur [Mss., re-
leris negatione. Sed dicis forsan : Me lerrel meo- parelurj. Vilis sit corporis cullus; sed ipse prseci-
rum magnitudo peccalorura. Quinimo lanto magis puus est sanctitatis ornatus. Vjgiliarum assiduitas
insistendum est tibi, o peccator, hi medicina con- in orationibus ct in laude Dei angelicae esl imitalio
fessioras, ne pereas ia putredine vulneruw, si meui- B vitoe. Parcus cibus, pastus est animoe. Si habes un-
co erubescis aperire multiplices ulcerum dolores. de, pauperibus porrige manuro [Cori. S. Em., unrie
Nullatenus diviuaeabundantiam clemeutioe iiuraero- pauperibus porrigere manura possisj, quia nianus
sitas tuorum superare poteril peccatorum. Ne lar- pauperis gazopliylacium est Christi. Nec de opere
des de die in diem, dicit Scriplura, cormrti, quia ne- misericordioe te juste excusare poleris, dum calix
scis quid supervenlura parial [Cod. S. Etn., pariet] aquoefrigiJoe mercede remunerabitur perpelua : vi-
dies (Ecdi. v, 8). Quia qualem te uUimus invenerit sitare infirmos, nifjerentes consolari, hospitibus oc-
dies, talisjudicaris [Ms., judicaberisj. Wec le voluit currere, fame vei sili laboranles reficere, possessio
Deus diem illum proescire, ut semper paratus esses : est regni Dei in coelis, sicul in Evahgelio iegitur
qualem optas ante judicem te stare, lalera te prsepa- (Malth. xxv). ln taliuin, o fili, operura exsecutioue
ra, dum habes tempus operandi. Eslo negotialor de- [Cod. Vai, excusatione, tnale], peccatoruin remis-
votus. Erae libi regmjm Dei pfleaitentue lucrjs, me- sio adhibetur; insjiper et perp^tuoe bealiludinis prae
mor Dominumdicentem : Pmnitenliam agite, el [AL, stat ingressiun.
ecce] appropinquabit vobis regnutn Dei (Matth. n, 5). VI. Noli riegeneris anirai esse. Dei Filius in bapti-
V. Pro te igitur, o juvenis, Deus hoino facliis est, smo consecrattis es : sed tam excellens nobilitas,
ut te re limeret, ct seipsum tradidit in rotHiem, uj le v non iiisi[magna]morum dignitate conservari poterit.
salvarel in vitam : quid tu jaces in morte scelerum ? Ccelcstis Pater, imo omnium Doininus peccalis sub-
Surge et dic : Pater, peccavi in ccetum (Luc. xv). ditos dedigiiaiiu; habere filios. Excute de collo tuo
Adduc libi tuae pcenitenliae teslero firielem. Munda jtigum captivitatis diabolicoe. Recurre ad pietatem
vis babere vestimenta, quare non multo n|a#is qua> paternae dilectioni& Kevertefe ad Dwwiiujre [41.,
ris raundam te habere aniovun ? Sorriidus precedere leuni], fili, reveriere, e4e«, irortuo tjevixisoe, e| §x
non vis in conspectu hominum; quare non multo perdilo reparare. Quoerit oveni bonns pastor erran-
magis times sordidum peccatis te [AL, sordidus pec- tem, et amplius de inventa, quam non per.ita gra-
catis procederej procedere inconspectu Dei? Lava te tulatur, htinicris suis inter angelicos revebit ccetus
lacrymarum fonte, nequidinteejus oculos majeslatis (Luc. xv). Animadverte clenieiitissiniam Dominicae
offen!al. Quis, rogo, cadens non quxrit surgere ? pietatis sententiam dicentis : Non enim veni vocare
Quis inlirmatur, et non desideral convalescere ? justos, sed peccutores(Mattli. ix, 13), iu pcenilentiara.
Quis pericIUatur, et non oplal evadere ? Pcenitebil le A'o_at ergo Doniinus ad poenitentiam peccatorcs,
postmodum tarditatis, si non cogitaveris, quid ani- quia magis optat salvare qtiara damnare, et plus
moetuaeproficiat ad salutem. Exsurge, fili, exsurge, ctun sauclis nos gautlere, quam cum diabolo ptinire.
placare Patrem pcenitciiiia, quem oflen isti sceleie. Vocat nos per seipsum; vocat per Scripturas san-
Confi.ere culpam, ut saneris a uieJico. Esto in tua ctas; vocat etiam per doctorescatholicos, ut revcr-
sollicitus salute. Si tu ipse tui ipsius non habes cu- tamur ad eum, qui paralus esl nos accipere, si oo$
ram, quis tibi ad saluiem prodesse polerit; vel quis non eriraus pigri ad eum venire. Audiamus beatum
tibi fideliserit, si tuipse tibimet infidelis esse proba- Joannem evangelistain arl pcenitentiam nos exhor-
beris [Cod. S. Em., pronarisj? Infidelitas est magna, tantein. Dicit enim in Epislola sua : Si
dixcrimus,
[te] non 150 curare de salute lua; te morientem quiapeccata [Al., .peccatutn]non habemus, nos ipsos
iu peocatis, non rcsuscitare per puenilentiam. Quan- seducimus, el veritcs in nobisnon est: si autem con-
to longius recessisli pro scelcrum magnitudine a fessifuerimus peccata noslra; fidetis
etjusius esl Deus,
Deo, tanlo fortius per poenitentiam appropinquare ut nobis peccata nostra dituitlat, el mundet ab omni
studeas. Clemens pater paratus est le accipere, si tu iniquitale (I Joan. i, 8). Si nullus est sine
peceato,
non tardavcris reverti. Aspera tibi videtur conversio, quis est, qui poeniteiitia non indigeal, quaesine con-
carnalia relinquere desideria; sedmulto durior con- fessionevix fructuosa fieri valet? Gensideremusheati
ditio aeterniste ardere flammis, et pro modica [Cod. Jacobi apostoli prfeceptum dicentis. :
Confitemini
885 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 656
alterutrum peccata vestra (Jac. v, 16). Recordemur A , habet potestatem nobis objicere in iUo tremendo ju-
quod Rederaptor noster publicanum peccatorem se dicio nostraevitse. Agite nunc, juvenes, adolescenles
Confitentem,Pharisoeose in sua laudanti justitia prse- et pueri, liberate vosmetipsos de diaLolica scrvitute.
tulerit. Scit enim Condilor noster fragilitalem na- Concurrite per posnitentiam ad clementissimam om-
turae nostrae; ideo medicamenta poenitentiaevulne- nipotentis Dei pietatem. Nolite per desideria carnis
ribus nostris perdonavit. Dicamus cum Propheta : vestrse perdere gaudia ccelestia, et aeterni regni inter
Saname, Domine,et sanabor. Item :Domine,sanaani- angelicos ccelus beatituriihem; sed confortate vos-
mam meam, quia peccavi tibi (Jer. xvn). metipsos, et viriliter [agite etj pugnate cura a versa-
VII. Idcirco, charissimi filii, festinate ad confes- rio vestro, ut fideliter [Ms., feliciterj mereamini co-
sionis meriicamentum. Aperite vulnera in confessio- ronari cum sanctis Dei, et perpetuam cuni illis pos-
ne, ut medicamenta salutis proficere valeant in vo- sidere gloriam. Et vos, sanctissimi hujus familiae
bis. Transeunt hujus vitae dies, et incerta est hora magistri et patres, docete filios vestros pie, sobrie,
unicuique nostrum, qua [Cod. Vat., quiaj revertatur et caste vivere coram Deo in omni humilitale, obe-
pulvis in pulverem, et spiritus redeat ad Dominum, dientia et sanctitalc, et puram facere sacerdolibus
qui dedit illum, ut judicetur secundum opera sua. Christi confessionem peccatorum suorum, et pceni-
Auditura erit tunc anima, quidquid hic copulata car- B tentiae lacrymis abluere sordes luxurise carnis, nec
ne gessit in occulto. Si nunc erubescit confiteri eas iterum repetere, quia posteriora vulnera pejora
peccata sua, et per pcenitentiam emundari [Mss., sunt prioribus : scientes vosmetipsos salutis filiorum
emendari], stabit accusator malignus contra eam, vestrorum aeternam habere apud Domiuura re.mune-
qui quondam suggessit illi, ut peccaret, si nos negle- ralionem, quatenus quorum ministeriis utimini in
xerimus praevenire faciem judicis in confessionibus terris, eorum prosperitatis mercedemhabeatis perpe-
[Mss., in confessione]. Quaecunqueenim humiliter tuam in cceiis.
confilemur in nostris peccatis, nihil horum diabolus
ALCUINI
Sicut beatus Alcuinus se cultui sanctorum, in C opusculum, post hcec vero in duos sermones divi-
coelis meritorum suorum gloria coronatorum atque sum, et epilogum totius opusculi priori etiam
intuitiva Dei visione aeternum loetantium, apprime parti adjecturn. Sanctus Odilo abbas testatttr (pibl.
semper addictum fuisse multis in locis variisque, Ctuniac, pag. 204) Alcuinura Vitam sancti Martini
qu;e in hisce operibus legere esl, monumentis te- a Severo Sulpilio scriptam dictis plenioribus etuci-
statum facit; ita etiam nulliim sturiium detrectavit, dasse. Veruni cum Vita hnjnsmorii plenior nullibi
quod per amicos ab ipso exactum fuit, ut Vitas compareat, neque VitoeAlcuini scriptor illius men-
quorumdani sanctorum virorum vel de novo com- tionem faciat, credam apud sanclum Odilonem pro
pilaret, vel incultas emeniaret, vel prolixiores, ob plenioribus legendum esse pianioribus dictis; quod
usum faciliorem in compendium contraheret : aut de hisce duobus scriptis, breviori ac planiori, quam
demum in formam sermonis qui populo ad seriifi- apuri Sev. Sulpitium legitur, stylo exaratis, et ex illo
cationem proponi posset, redigeret. Et quidem quoe mutuatis, apte intelligitur.
illi occasio fuerit Vitas sanctorum Vedasti, Richarii, Vitsesancti VeriastiAlcuinus non primus auctor,
et Willibrordi scriben !i vel cxornanrii, ipsemet in sed emendalor fuit, prout ipse praefatur initio epi-
epistolis seu praefationibus satis edocet: breve vero stoloede*icatoriaead Radonem abbatem. Quse autem
scriptum de Vita sancti Martini, quod in duas partes fuerit Vita illa ante conscripta, non satis cohstat.
veluti duos sermones divistim est, prsefatione desti- Andreas du Chesne, tom. I Script. hist. Francorum
tuitur, et 158 prima quidem pars a Quercetano illam esse censet ex qua is nonnulla pro exornan-
edita fuit ex priori quadam editione Parisiensi anni dis gestis Clodoveil regis excerpsit; et quam dein-
1610 (a) et duobus codd. mss. Altera vero ex ms. cod. n ceps Godefr. Henschenius tom. 1 Febr., sub nomine
Pnteanorum fratrum. Utraque eodem epilogo ac iis- Vitaebrevioris, ex mss. VedastinU vulgavit. Verum
dem pene verbis terminatur; hinc suspicamur cum adeo haecVita differt ab hac ab Alcuino scripta, ut
clar. scriptore Hist. Lit. Francise, tom. IV, pag. 318, illa non emendata, sed penitus in aliam mutata
nura. 24, scriptum utrumque primitus unum fuisse censeri possit; hinc Henschenio non improbabile
(a) In flne Hist. S. Gregorii Turonensis.
657 HAGIOGRAPHICA.- VITA S. MARTINI. f.58
videtur, aliquam aliam Vitam uberiorem exstitisse,, A quod Forestis Cella (Forest-Monslier) appellatur, a
quam Alcuinus cmendaverit. Lambecius, Bibl. Vin- sancto Richardo exstrnctum esse infra cap. 2, n. 12,
dob. tom. H, pag, 409-415, creriebat, Vitam quam narratur. In lilteris Guidonis Ambianensis episcopi,
Alcuinusemendavit.addendo simul illa qtise de trans- libro iv Chron. Centul., cap 22, altaria villarum Ar-
latione corporis sancli Vedasli per Autbertum et gubii et Montis-Elisii exprimuntur. Antiphonae, re-
sanctum Audomarum in impressis leguntur, illam sponsoria ac hymni ab Alcuino in honorem sancti
esse qnoe in co.lice aevoAlciiini exarato bibliothecae Bicharii compositi nullibi comparent: epitaphium
Augustoe Vindobonensis habetur; ubi etiam deest vero, quod ir.i iem recenset laudaius auctor Chronici
epistola ad Ra 'onem abb., nihilque de proeriicta Centulensis Alcuinum auctorem non habere, inde
translatione habetur. Utut sit, nos hoc loco exhibe- hand temere judicamus, quod in illis versibus san-
musVitam quoesnb Alcuini nomine tam in impressis ctus Richarius prmcelsostemmate prognatus, amplis-
qnam in mss. coiicibus habetur, et qualis, ad mss. que munrii honoribus fulsisse, atque multus divitias
coriices collata, edita exstat tom. I Febr. Act. SS. possedisse prsedicetur; qtiera tamen Alcuinus initio
BoIInnili, cum lectionibus variantibus et notis ab Vitsenon arimodum nobilibus parentibus ortum, at-
llenschenio additis. Accedit etiam ex eadem eilitione que in vita rnstica sanctitatis futurae praesagia ges-
Exhortatio ad imitandas virtules S. Vedasti in actis sisse commemorat; quae vix combinari possunt.
descripta, auclore eodetnAicuino, quae illa haud dubie lllud ergo carmen ad dubia saltem rejicimus. Hic
est quam is promiserat in epist. 51 ad monachos vero Vitam sancti Richarii exhibemus in capita tria
Vecastinos. divisam, atque ad editionem virorum clarissimoriim
Subsequitiir Vita beatissimi Patris Richarii; quo B (a) Mabilloniiet Henschenii emendatam, additisnotis
titulo iilam ipsemel Alcuinus in prsefatione seu epi- qucis iidem celeberrimi scriplores hanc Vitam illu-
stola ad Carolum Augustum insigniri voluit. Anle- strarunt.
quam vero Alcuinus htijtis beati viri gesta describe- Ultimo demum loco exhibemus Vitam sancti Wil-
rct, jam alia Vita illius simpticioristylo digesla, cum librordi episcopi Trajectensis ad Rhenum, duobus
alio grandioris quantitalis libro miraculorum, exsta- libris, uno scilicet prosa, altero metro comprehen-
bat; quam Vitam Alcuinus, petente beato Angilberto sam. Huic conscribendiFAlcuinus sese impendit circa
Centulensi abbale, accedente etiam Caroli Magni annum 796, annis amplius quinquaginta post sancti
auctoritate, expolivit, intacto miraculornm libro, viri obittim , rogatus a Beornmio seu Beornrado
qui una cum primaria illa scriplione seu Vita inter- ex abbate Epternacensi, ut tradunt, archiepiscopo
cidisse creditur. Scripsit insuper Alcuinus, teste Senonensi. In fine Vitae prosaicse additur homilia,
Hariulfo in Chron. Centul. libro n, cap. 11 (tom. IV populo in Natali sancti Willibrorui praedicanda; in
Spicil. Acherii) : Antiphonas et responsoria vel hym- fine Vitse metricse elegia addita est de sancto Wil-
nos de eodem sancto, ut magni Patris feslivitas nihil giso, Patre sancti Willibrordi. Haecomnia descripsi-
minus congrui officiihabere videretur. Ubi notandum mus ex editione Quercetani, quam tamen contulimus
cst quodquodam in hymnoipsumRicharium laudando cum aliis editionibus (b) Canisii et Mabillonii(c),
ailoquens dicit: notis quoque ab iisdem mutuatis. Vitam quoque
Tu struxisti cfenohium,loco propeArgubium, metricam cum Elegia annexa Christianus Dauniius
Jit aliud in f.entulo,amboperenui merito. suse collectioni aliorura carminum, quae Zwichavii
Quid sit Argubium ignoratur, ait Mabillonius in Ob- C 1662 et 1672 prodiit, inseruit, ut refert scriplor Hi-
serv. proev. ad hanc Vitam. Locus crat sine dubio storiaeLit. Galliae,tora. IV, pag. 321, qttara nunquam
prope silvam Crisciacensem, in qua monasterium, vidiraus.
(a) Mabill., Act. Ben., ssec. n, part. i, pag. 189; (b) Canisius, edit. Basnagii, tom. II, part. i, pag.
Act. SS. Bolland., lom. III April., pag. 441, Edjt. 458-471.
Venet.; Mabill., Annul. lib. xxvi, n. 51. (c) Mabill., Act. Bened., ssec. ni, part. i, pag.
603.
I. Postquam Dominusnoster Jesus Christus trium- D direxltf in partes, ut populos, telra caligine tor-
phator ad alta ccelorttm ascendit, et in raajestate pa- pentes, luce veritatis irradiaret, et plurimas de an-
tcrna Deus consedjt, multa saeculis doctorum lu- tiqui hoslis faucibus extraheret gentes, et sacratis-
mina concessit, quatenus ignoranlise tenebris eftu- simo Christi insereret corpori.
gatis, ad verum luroen agnoscendum genles ubique II. S. viri patria et militia. Chrisli mililiam sequi
converleret [AL, converterentj: ut sicut stelloedi- amat. Catechumenuspauperem vestit. — )>Igitur bea-
versis in coelipartibus clarescunt, ita et doctores tissimus vir, paganis parentibus in regione Panno-
sancti per varias mundi partes lucescerent, ut omni- niae, Sabarise oppido, genitus est; sed intra Tici-
bus via patesceret salutis, et veritatis lttx claresceret. num Italise nutritus, niilitiseque cingulo, a prseside
Unde et beatissimum Martinum Galliaededuxit [AL, [AL, a perfidoj Juliano, juxta parentum suorum
«In cod. Vaticano 6074, saec. xi, pag. 233, iste batur in Octava festi S. Martini.
prsefigitur tilulus : Homilia in nalatem sancti Mar- b Vide apud Sulpitium Severum Vitam S. Mar-
tini, Albini magistri. In aliis codicibus Vaticanis tini, nec non et Dialogos : ex quibus passim in hoc
ssec. xi, XIIet XIII,ad marginem nolatur, quod lege- opusculo multa videntur desumpta esse.
659 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 660
nobilitatem, est addietus. Sed vir sanctus magis A adjutor est, non timebo minas tuas. Sed multas
clegit Deo coelesti servire, quam sub Imperatore Arianorura tribulaliones suslinens, iterum Gallias
militare lerreno; qui specialiler electus est, ttt repedavit, sanctoque Hilario Pictaviensi junclus,
vexillum sanclae crucis occiduas orbis portaret in prope civitatem sibi cellulam construxlt, in qua li-
partes, etmiliiise sacramenla evangelicis mutaret berius contcniplalivos carperct fructus. Cui quidam
ediclis : non pro regno armis sascularibiis certare catechumenus adhoerenssubita, saneio absentc viro,
Romano, sed specialibus doctrinis Cbristianum di- morte proe^eplus est : quem vir Dei preeibus profu-
laiare iraperium; nec dura Romanorum lege popu- sis resuscilavil, vitoeredriitum baplizavil, qui mnltis
los subjicere feroces, sed leve Chrisli jugum pluri- poslea annis vixit. Alternni quoque, in cujusdam
marum cnllo injicere gentium.Qui post sacri baptis- Lupicini bagro laqiieosuspeiisuin, sacris orafionibus
matis rayslcrium magnis in mundo clarnit miraculis, vitoe reslituit. Tcrlium ab eodem sancto viro, in
et 'doctrinis longe lateque resplenriiiit in orbe; cu- Carnoleno oppido, cujusdain mulieris flenlem lilium
jus h.cc prima leguntur insignia. Cum ariliuccale- sola oralione in conspecfu populi resusciiavil. Quo
chninenus esset, biemali frigore, niedia suoe miraculo viso, plurimi ex populo crediJerunt
chlamyriispauperem parie vestivit. Qua etiam parte Chrislo. Succedente itidem tempore, in eo lem op-
B
chlamy lis suoe, inler angelicos exercitus Dominutn pirio, miitain ab infanlia puellam benedicli olei
Jesum, diviniius illurainatus, nocle sequente, vesti- inunctione sanavit.
tum aspexit; ut veroin inlelligeret quod ipse Doini- VI. Eligitur episcopus Turonensis. Omnibnsvirtuti-
nus Jesus evangelicis intonat paginis : Quandiu fe- bus prmiuxit. — Scd ne lucerna Domini inodio lecta
cistis uni ex his minimis meis, mihi fecistis (Matth., laieret, dulcissiniis absiractus est sedibus, inulto-
xxv, 40). rumque prccibnS'alligatus, electns est in episcopum
III. Adolescens Mediotani moratus Ariitnis reslilit. Turonicie civitatis, ubi plurima sanctarum insignia
In Gultium seceditet S. Hilario jungitur. — Hic vir gcssit virtutum, et multa cceleslis vitae dogmata
florcm adolescentiaesuaeMediolana transegitin urbe, sparsit, tamen privalae vitse conlinenliara in lurbis
quam tuiic temporis Ariana, favente Auxentio, mul- popnlorum non amisit. Humilis in liabitu, juctindns
tum maculavit perfidia; cui sanclus Marliniis ut in sermone, devotus in praedicatione, verax in judi-
forlis atblela Cbristi virililer reslilit, intnpidusque cio, venerabilis in moribus, pervigil in orationibus,
veram sanctoe Trinitalis fidem dotebat. Sed inde assiduus in lectione, constans in vultu, pius in af-
[AL, cxindej Arianorum soevitiaprincipum depul- fectn, honorabilis in ministerio sacerdotali, infatiga-
sus Gallicanas sccessit in parles, vencrabiliqiie p bilis verbi Dei seminalor, impiger acceptam Domini
Pictaviensis urbis anlistili Hilaiio junctiis, qui tunc sui pecuniam multiplicare; cum gaurientibus gau-
temporis quasi firinissima fidci columna omnibus dens, cum lugentibus lugens, omnibns omnia faclus,
laudabilis exstilit : et qnasi [Forte, ct sicutj LuCifer ut omnes Iucrifaceret Christo; virtutibus insignis,
in ccelostellis clarior c;cleris clarescit, ila iUe snn- bonitate' laudabilis,
pietate araabilis, multis in
clus vir in Ecclesia Chrlsti, omnibus famoemagni- episropatu fnlgens virtutibiis.
tudine, et sanclilate vitoe, et doctrinariira veiitute VII. Miracula. —Nam turbampaganorura ritu tu-
Sanctarum excellenlior effulsit : cujus disciplinis se multuantem in obsequio
ctijusdam corporis, verbo
sanctus Marfinus, post reliclum militioe cingulum, orationis, uno Irgavit in loco; iterumi|iie resolvens
sociavit, ut lanti viri eruditus exemplis Cbristianam Snis permisit dominari vestigiis. Ruenlem pinum
forlior processisset ad pugnara, fidei armatus galea, super se signo crucis opposito averlit, mirantemque
et lorica justllise accinctus, gladio verbi Dci afma- turbam Christo credere fecit. Seipsum in teclo cu-
tus, inlrepidus contra omnia tela maligni bellator justlam donius flammis opposuit, ne innocua laederet
muniretur. ignis tecta, qui fanum incendit iriololatrise. Aliud
IV. Parentes invisens matrem convertitad fidem. quoque templum antiquo errore doemonibus dedica-
Similiter et latronem. — Idem quoqnC s&nctusVir D tum, dum manti non potuit bhmaiia, angelico ful-
divino admonitus oraculo, parentes suos a ad sacrse tus auxilio subvertit. Nec non alio loco gentilium
fidei convertil professionem; et matrera, quae se sacra subvertens, a quodam pagirto gladio appetilus,
raundo genuit, ipse regeneravit Christo. Hoc quo- ille nodum ferientis ictui collum opposuit; sed im-
que itinere latronum perpessus insldias, rium uni pius retro cariens, suam intelligens impietatem, ve-
traditur ad custodienduin, evangelica proedicatione niam postulavit a sancto; alteroque librante ictum
latronera convertit ad Christum: et qui [AL, el cuij fn sanclum caput, ferrom effii8;itde manibns. Tre-
trariilus fuil ad pcenam, factus est ei in salutem. veris paralyticam puellam, lolisque resoltitam mem-
160 V ln Galtias redit. Cellam construit. Tres bris, sacra benedicli olei infusli>ne,astante populo,
mortuos resuscitat. Puellam mutam sanat. — Inde prislinoe reridiriit sanitati. Tetradil proconsularis
regressus obviam habuit malignum spirittnn, qui viri servum inanus irapositionea doemonioliberavit.
sancto viro, quocunque pergeret, comitem se esse Unde et ille Tetradius cum tota riomo s»a ad Chri-
spopondit; cui inlrepidus responriit : Dominus inilii stianara conversus est professionem. Cujusdam rjik*"*
a Parentes suos, etc. Solam matrem, ait Severns b Lttpicini. Hunc honoratum seciinduni saccu\un\
Sulplt. cap. 4, patre in malis perseverante, virum Sulpilius nominat. I. cit.
661 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. MARTINI. 662
que patrisfamilias puerum a dsemone arreptum A j salione perfeclus, in orani qiietate et religione prae-
atrocissimo, digitos in os mittens, spiritum nia- clarus, in orani bonitate. et, fcenignitate jucundus,
lignum per pudenda palientis exjre compulit. Le- aiuio setatis suoe i.xxxi, et episcopattts sui xxvi, an-
prosum in porta Parisiacae civitatis a deformitate nis raaturus et meritis, tu ccelestia advocatus est
sui corporis solo salvavit osculo; sed et firabrias regna; quatenus cum raultiplici sui laboris mercede,
vestimeiiti ejus, et Dla cilicii multos sanare morbos perpetuara a Cbristo Domino reciperet coronam.
compertum est. Filia Arborii proefectiper irnpositio- Seri diem ob tus sui mjilto ante_pernoscens, et qni-
nem epistol* sancti Martini a grayissimis liberata busdam suis pruidicens fralribus, appropinquanteque
est febribus. Paulini a oculum peniculo superposilo hora, febrium dolore tacius, loetusin lau.deDei, inter
sanavit a dolore atque caligine. divina prscdicationis verba,inter angelicas ccelestium
VIII. Ab angelis, R. V. et aliis sanclis visitatur. hymnonim voces, suis asiantibus discipulis, sauctara
Spiritu proplietim claruit. — Idem quoque sanctus Deo Christo reddidit animam,
Martimis cadens per gradus, graviter pene totus at- XI. Turonis sepelitur. -^ Cujus sanctiim corpus a
tritus merobris, nocte ab angelo ad integrani recrea- clericis civitatum, et popnlorura turbis, cum laudibus
lus est sanitatcm : soepiusque angelicis visilatjoni- ,' et hymnis ad Turonicani portalur civitafem, ibique
bus et familiari loculione fruebalur. Quoriam vero » in polyandro publico sepultus est, ubi postmodum
riie beatissimoe Genitricis Dei et Domini nostri Jesu beatus aniisies Perpetuus b laudabili opere, et vene-
Chrisii, el sanctorum apostolorum Petri et Pauli; rabili cultti construxit ecclesiam tanti Palris condi-
nec non sanclariim virginum Thecloe et Agnetis vi- gnam meritis : in qua etiam usque horiie raulta mi-
silalione vir Dei honoralus et confortatus e*l, Nam raculorum signa, plurimoe sanilatum virlutes, con-
doomonumphanlasmata, et in diversis figuris hor- solationes mcerentium, pietates laetanlium,praestaiite
ri! iles aspectus nihil metuens, nec ullis eoium falla- Doiiiino liostro Jesu Christo, fieri solent, qui vivit et
ciisilhidipoiuit. Spiritu veroprophetarumila clauiit, regnat cuin Deo Patre [c et Spiritu sanclo in unilate
ut multis multa praedixerit 161 fiitura : veluti majestalis divinse, per oiunia sxculaj.
Maximo impjratori victoriam in Italia et in Aqui- d EJUSDEM ALCVINl
leia inleritum praedixit. Et eoriem bealo viro cele-
brante sanctuin myslerium ad aLare, globus igneus SERMOJ3E TRANSITU SANCTI MARTTNI.'
subito de verlice fulsit illius. Evanlius quidam XII. Sancti Martini sanclitas, miracula etprophelia;
eegrotus,properanle ad se beato viro, prius sanitatem donum. — Oportet nos omnes unanimifer gauriere,
recepil, quam sanclus Marlinus domum intraret. In fratres charissimi, el praeclaruin dlemobUus sancti
eadem quoque domo puerum a serperite percussum, " Marlini fideliter venerari; sed proecipue qui jn Occi-
sanctorum tactu digitorum a periculo moriis eruit. dentalibus mundi partibus sunt fideles Cbristi, qui
IX. Sancti viri patienlia. Damones pellit, etc. — et doctrinis ejus siinililer et exemplis illuminali sqnt:
Nam tantoe fiiit vir Dei patientiae, Ut convicia non quia quodcunque prsedicabat verbis, demonstrabat
doluerii, opprobria non senserit: imo el quorumdam operibus. In orani enim vita sua et eonversatjone
ruslicorum flagella placirio sustinuit animo , eorum- sua perfectus, in onini pietale el religione praeclarqs,
que fixa terris animalia solo solvebat sermone. Ne- in omni bonilate et Jienignitale jiicunijus erat, ab
mini adttlando blandiebalur ; principi nulli veritatis omnibus laudabilis, omnibus amabilis; virgq inter
verba tacuit, ad nota semper orationum subsiriia re- choros virginum, egregius sacerdotuin , imitaior
currens. Unde si quid ei potestas renuit ssecularis, apostoloruin, et Christi prsedicalor, Quein Dominus
mox divina proestitit pietas. Quoedampuella.Qaemo- m gralia apostolica est dignalus eligere, sicut de illo
niaco arrepta spirilu, stramine, ubi sanclus Martinus scriptum esl: « Hic est Martinus, electus Dei ponti-
sedebat, a potestate erepta est inimica. Non solum fex, cui Dominus post aposiolos lantam gratiam
homines, sed etiam animalia a. da:monpm liberans conferre dignatus est, ut in virtute sanclae Trinitatis
poteslate, el mansueta in suum redire gregem man- .j-, deificoemereretur fieri trium mortuorum suscitator
davit. Etiam fuit tantoe misericordioe, ut canibus se- magnificus. » Ad exemplum Domini tres mortuos
qtientibus lepiisculum iroperayerit stare;et miseram suscitavit; muUa etiam sprritu prophetiae, antequam
bestiolain a prsesei*i morle eriptilt.' Villa quoedaniih ficrent, proeseiebat. Spiritu enim prophetiac plenus
Senonico grandinea ssepius vastata tempestate, ad erat, et ideo suum obilum divipa inspiralione prae-
preces sancti Marlini, muUis liberala egl annis. Mu- scivit, et quibusdam ex fratribus dissolutionem sui
lier a sanguinis fluxu vestimenlorura illius tactu sa- corporis appropinquasse revelavit.
nata est. 162 XIB- Lnter ciericosdiscordantes pacemrefor-
X. Obiit. — Talibus etiam electus Dei sacerdos mat. Avibusimperat. — e Tunc autem causa illi eve-
mundo claruit miracttlis ; et in omni vita et conver- nerat, qua necesse habuil Condatensem dieecesisiuae
a Paulini, episcopi Nolani. Vid. Baron. Annal. bit S. Greg. Turon. Hist. Franc. libr. n, cap. 14.
tom. V, pag. 25, num. 17. c Quae uncinis inclusa sunt, ex ms. Rheraensi saec.
* Perpetuus episcopus Turonensis quintus post; xn sunt desumpl;.
sanctum Marlinum; qui ad scptilcriim liujus sanctii d Ex ins. Cod. Puteanorum fralrum.
e Ex epistola Severi ad Basulam, paucis mutatis.
ponlificis construxit basilicam, cujus figuram descri-
fifir, B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 664
vicum adire, ut clericis inter se Ecclesiseillius dis- A ctura, nec morte vincendum; qui nec mori timuit,
cordantibus pacem reformaret. Et licet finemdierum nec vivere recusavit. Sed cura a discipulis rogaretur,
suorum adfuisse non ignoraret, proficisci tamen ob ut straraenta sub se faceret poni, vi febrium per
istiusmodi causam non recusavit, memorans illud aliquot dies laborans, Non decet, inquit, filii, non
evangelicum : Beali pacifici, quoniam filii Dei voca- decet Christianum, nisi in cinere et cilicio mori; ego
buntur: volensquepacem omnibus relinquere, exem- enira, si aliud vobis reliqui exemplum, ipse peccavi.
plo Dominiin die ascensionis suse apostolis dicentis: Et cum iterum a presbyteris, qui ad ejus infirmila-
Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis.In pace tem venerant, rogaretur, ut corpusculum lateris mu-
vos dimisi, in pace vos inveniam. Cumque hac causa tatione relevaret, Sinite, inquil, sinite me, fratres,
cum familiari discipulorum comitatu iter perageret, potius ccelum quam terram videre, ut in suo itinere
mergos in flumine videt piscium multitudinem ca- jam iturus ad Dominum meus spiritus dirigatur.
plantes, et dixil: Forma hsec dsemonumest. Tunc XV. Tnler angelicoshymnos animam agit. — Anno
illis potenti virtute verborum imperavit, ut eum gur- igitur aetatis suoeLXXXI, et episcopatus sui xxvi, ma-
gitem relinquentes arida desertaque appeterent loca. turus annis et moribus apud Condatensem dicecesis
Stalimque mirum in modum omnes in una turba con- suaevicura, ut diximus, feliciter recessit a saeculo.
gregaloereliclo flumine montes silvasque petierunt. B Sed inter divina sacraepraedicationisverba, cum an-
Et admirati sunt, qui simul aderant, talem in Mar- gelicis ccelestium hymnorum vocibus, circumstanti-
tino esse virlutem, ut etiara avibus sive dsemonibus bus suis discipulis, gratia plenus et sanctiiale, san-
imperaret per graliam Dei. ctam Jesu Christo tradidit animam. Multi enim in
XIV. jEgrotat: mollioremlectum sibi sterni recu- ejus transitu voces audierunt angelortim sanctum
sat. — Cumque in illo vico, ad quem ierat, paucis Martinum laudanlium. Quanta autem multitudo ad
diebus commoratus, pace intcr clericos restituta, jara ejus obsequium convenerit, narrari non potest. Multi
regrcdi ad raonasterium cogilaret, viribus corporis enim ex vicinis urbibus et u onasleriis atque vicis
cccpit repente destitui; convocatisque discipulis, in- cum lacrymis venerunt, una voce sanctum Martinum
dicavit eis jam adesse tempus resolvendi spiritum lugentes. 0 quantus erat lucttis omnium! quanta
ejus a corpore. Tunc vero luctus et mccror omnium, praecipue lamenta monachorum ei virginum dicen
vox una plangentium et dicentium : Cur nos, Pater, tiura, quia pium est gaudere Martino, et pium est
deseris, aut cui nos desolatos relinquis? Invadent flere Marlinum. Pium enira erat eum vivere, pium
enim gregem tuum lupi rapaccs. Et quis nos a rapa- erat et mori; quia in vila sua placuerat Deo.
citatibus eorum, te recedente, defendet ? Scimus XVI. Turonis sepelitur. — « Crjus quidem corpus
quidem te desiderare Chrislum, sed salva tibi prse- " a clericis civitatum, et populorum turbis, cum lau-
mia tua, nec dilata minuentur; nostri polius mise- dibus et hymnis ad Turonicam portatum est civita-
rere. Tunc ille molus eorum fletibus lacrymasse tem, ibique cum magna veneralione sepultum est,
perhibetur; conversusque ad Dominura supplici voce assequente eum ccelesti turba, cum ccelesfibushym-
dixit: Domine, si adhuc populo tuo sum nccessarius, nis usque ad locum sepulcri. In quo postea loco bea-
non recuso laborem ; fiat voluntas tua. Nimirum ne- tus antistes Perpetuus novara laudabili opere con-
sciebat qnid potius mallct: quia nec hos deserere, struxit ecclesiam, tanti patroni talisque viri condi-
nec a Chrislo volebat diutius separari. Nihil enim in gnam merilis. In qua etiam usque hodie mulla mira-
voto suo ponens omnia haec in Dei arbitrio dimisit culorura signa, plurimae sanilatum virtutes, consola-
dicens: Domine.si adhuc me vis in corpore manere, tiones mcerentium, et pietates lsetantium, praeslante
non recuso laborem : ct si parcis aetati, bonum est Domino nostro Jesu Christo, fieri solent: qui vivit
milii: fiat voluntas tua. Hos autem, de quibus timeo, ct regnat in unitate majestatis, per omnia saecula
tu ipse custodi. 0 virum ineffabilem, nec labore vi- saeculorum. Amen.
» Clausula hac eadem est ac praecedentisscripti, supranum. 11.
leaOPUSCULUM SECUNDUM..
Dulcissimo dilectionis filio Radbni <>abbati humi- D I. Dilectionis vestrse venerabile prseceptum secu-
lis levita Albinus salutem. tus, Vitam sancti Vedasti Patris vestri et intercesso-
» Radoni. Stirius, Rodani. Is abbas faclus mona- vit; et anno 815 obiit, in Chron, Ve-a i;
prout legitur
sterii Vedaslini anno 795 monasterium, templura et dastino apud Locrium ct Franc. Le Bar in tMltM$Z.i
cultum sancti Vedasti maxirais suraptibus ingtaura-» mentismssi ri •>
665 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. VEDASTI. 666
ris nostri, emendare studui " : non quod aliquid A sobrietate ornati, non ebrietati assueti; quorum ho-
illius excellentissimis meritis dignum valuissem, sed nestas vitsealiis 164 s' 1doctrina salutis; curamque
quod nihil tuse reverentiae jussis denegare ratum ubique habeas maxime pauperum, viduaruni, orpha-
putavi. Idcirco ad te maxima [BolL, maxiraej per- norura, ut audias in die tremendo a Domino Christo
tinent harum laus vel vituperatio litterarum. Utinam cum aliis eleemosynam facientibus: Quandiu uni ex
tibi et fratribus, qualescunque sint, placeant. De- his minimisfecislis, mihi fecistis (Matth. xv, 40). Esto
precor autem, ut meura laborem orationum vestra- miseris ut pater, et causam ad le clamantium dili-
rum solatio remunerare dignemini; et unus merear genter discute, et parce in te peccantibus, ut Deus
esse vestruro in charitatis communione : illius sem- tuis parcat peccatis. Esto juslus in judiciis, et mi-
per memores mandati, qui dixit: Hoc est prmceplum sericors in debitis. Magister virtutum, moribus ho-
meum,ut diligatis invicem (Joan. xv, 12). In hoc nestus, verbis jucundus, vita laudabilis, in omni
enim manriato omniuin salus consistit: hoc cunctis opere Dei devotus. Fratres quoque hortare, ut san-
pernecessarium esse constat, et maxime iis qui gre- ctas diligentissime Iegant Scripturas. Non confidant
gem Christi regendum accipiunt. Quapropter tu, in linguae notilia, sed in veritatis intelligenlia, ut
charissime, gregera quem accepisti regendum, fra- possint contradicentibus veritati resistere. Sunt
terno amore diligenter erudire studeto, et sanctis B tempora periculosa, ut apostoli prsedixerunt, quia
admonitionibus eum per pascua vitoe deducere sa- multi pseudodoctores surgent, novas introducentes
tage. Habcs in omni opere bono Christura adjuto- sectas, qui catholicae fidei puritatem impiis asser-
rem, sanclura quoque Vedastum intercessorem. tionibtis maculare nitentttr (// Tim. m, 1; // Petr.
Sicut magno labore domum Dei oplime habes orna- n, 1). Ideo neccsse est Ecclesiam plurimos habere
tam et largissimis donis decoratam; ita sibi [BolL, defensores, qui non solum vitoesanctitate, sed etiara
tibij subjectos bonis moribus ornari contenrie, et eos doctrina veritalis castra Deiviriliter defendere valeant.
in divina laude fac consistere; et quod angeli semper IV. Has vero piaeadmonitionislitterulas non quasi
agunt in ccelis, hoc fratres jugiter faciant in eccle- nescienti direxi, sed ut verae charitatis in meo pe-
siis. Tuum est praecipere, illorum obedire. Ttitim ctore fidem ostenderem. Quid facit amicus, si se-
est praeire, illorum subsequi. Oranium itaque in ipsum verbis non ostendit? Si divites pauperum
servitio Dei una debet esse voluntas, ut una fiat in munuscula non spernttnt, cur et vestroe sapienliae
regno Dei remuneratio. fluminanostroerivulos intelligentiserespuere debent?
II. Nullus horis canonicis se divinis subtrahat Nam et majores amnes rivulis augentur infiuentibus,
laudibus, ne propter aliquam negligentiam cujuslibet et ipse Dominus viduoelaudavit duo minuta, quoe ex
locus in conspectu Dei vacuus invenialur : et verba " inopia suoepaupertatis larga manu Deo.quod habuit,
Dei in ecclesiis inlimo cordis affectu proferantur, et obtulit (Luc. xxi, 2). Et ego quamvis scientia inops,
cum magna reverentia Dei omnipotentis officiacele- tamen fideli [Boll., fraterno fidelisj aroore vestrae
brentur [omne vero ministerium Christi humiliter hoecrounuscula direxi pietati, obsecrans ut tara hu-
et devote impleaturj. Onines ubique obedicntiam in mili fraternitatis ea intuitu respicere digneris, quam
sseculi necessitatibus fideliter et strenue peragant \ nos pia devotionis charitate illa vobis dirigere stu-
Fiat equidem inter omnes concordissima pax, et duimus. Omnipotens Deus, te tuosque [charissimosj
sanctissima charitas [et devotio vitae regularisj. Se- fratres in omni bono proficere facial, et ad beatitu-
niores bonis exemplis et sedula admonitione erudiant dinem seternaegloriaepervenire concedat.
juniores, illosque diligant ut filios : et illi quasi pa- CAPUT PRIMUM.
tres eos honorificent, illorum cum omnf alacritate Doctrina Christiana regi Chtodoveoexvlicata a sancto
obediant prseceptis. Tua vero, venerande fili, con- Vedaslo.
versatio omnibus sit exemplum salutis. Cave, ut nec V. Postquam Deuset Dominus noster Jesus Chri-
.minimus quis in tua scandalizetur vita, sed aedifice- stus ovem quserere perditam de ccelis in hunc mun-
tur et roboretur in via veritatis : quia tibi ex illo- ,D dum per virginalem venerat uterum (Luc xv, 4), et
rum salute merces judicabitur aeterna. Cani capilli tota stise dispensationis et nostrse salutis peracta
extremum denuntiant properare diem. Quapropter plenitudine, cum triumpho gloriaead sedem paternse
paratus esto omni hora in occursum Domini Dei tui. majestatis reversus [estj, ut tetricas [AL, tetras]
Dilectio fraterna, et eleemosynaemiserorum, et vitae ignorantiae tenebras toto depelleret orbe, multa san»
castitas praeparent tibi gradus in ccelum. Diligenter ctorum lumina doctorum, evangelicseprsedicationis
elabora tibi aeternos dies felices. Honor saecularis, luce fulgentia, toto diviserat mundo : ut sicut ccelum
quem habes, spiritttalem tibi abundet in gloriam. fulgentibus ornatur stellis, quse tamen omnes ab
in. Festivis diebus veniente ad ecclesiam populo, uno illustrantur sole; sic et lata terrarum spatia
fac eis praedicari verbum Deic; et quocunque vadis, sanctis splendescerent doctoribus, qui tamen ab
clerici servitium Dei pleniter peragant; tecum eant, aeterno sole illuminati, divina prseeunte gratia, cae-
» Emendare sludui. De hoc diximus in Monito c Fac eis prmdicari VerbumDei. Quod argumento
praevio.
b Bolland.: Omnis itaque obedientiain smculine- est, jam eo tempore concionandi officium in eccle-
siis monasticis viguisse. Mabill. tom. II Annal.
cessitatibusfideliter et strenue peragatur, pag. 322,
667 B. F. ALBINlSEU ALCUINTOPERUMPARS V 66$
cas ignorantise tenebras veroe fidei fulgore [elj glo- A / tantummodo petitione promeruit, non soluma prae-
rioso Christi nomine illustrarent, ut eis ministran- senti vastatione civitatem superna protectione de-
tibus, longa ab initio saeculi esuries aeternoevitae fendi, sed etiam in eadem nocte, qua preces in dV
epulis satiaretur. Dc quoriim numero sanctus Dei vinas effuderat aures, cenluni octoginta quinque
sacerrios Vedastus, et proelicator egiegius, tempori- millia bostiiim laetus et liberatus oecidi viderat
bus fortissimi regis tunc tcmporis Francorum Clo- (IV Reg. xix)?
dovei », in has divina dirigenl;' gralia ob miiltorum VII. ILcc vero victoria, de qua ante diximus, regi
salutcm perv;'nit regiones; qiialenus siipernocpieta- pnp iloqne suo causa fuit salutis aeternoe,et ne lu-
tis suITiiltiisauxilio, populuni riiabolicafraude rie- cerna, sanctus videlicel VeJastus, sub modio lateret
ccpttim, et errorum laqueis captivum in viam riiri- absconditus, sel supra candelabruni positus, exem-
geret salutis octernocet ver.e, qu;e in Cbristo est, plis vel pr;e licationibIS in domo Dei lucens, ab er-
libertali reslitucrct. Sed ul hoc accepfabili, secun- rore i lololatrioeet caligine ignoranliie in viani plti-
dum Apostnliim, fieret tcmpore, qui ait : Ecce ntinc rimos e luceret veritatis. Igitur superatis hostibus,
Umpns acceptabile,eccenuucdies salulis (II Cor. vi, et rebus in pace comprisitis, el Aleuiannis su;e sub-
2) • Dominus Jesus, qui vult omnes houiines salvos jectis riilioni, rex ovans cum lau.le trrimphi ad
fieri(/ Tim. n, 4), compctenlcra suo famulo proeviJe- R I patiiain rcdiit. Et ut fi.lelis lantae sibi glorioelargi-
batcansam, quoiiio!o opparlune ad ministerium verbi- tori sponsor apparerel, feslinavil servorum Christi
Dei pervenire valuisset. sacra inibui p ;e.licatione,et sancti baplismatis ablui
VI. Conligit vero procfatum Francorum regem sacramenlis. Vcnil autem ad Tullum ,] oppidum,
Cloloveum Alemannisbella [/?o;7.,bclluinJinferre h, ubi sanctum agnovit Ve lastum laud.ibili religione
qui tune tcmporis rcgno suo per se politi sunt: sed soli scrvire Dco, et dulcissimos contemplativ;e vitoe
non eos ila offendit impar.itos, ut voluit. Nam for- carpere fructus. Ilunc vero ad sanctnm Reraigium
tissima collecla inanu, regi circa ripas Rheni 165 Christi clarissimiim sacerdotem, ad Rhemorum pro-
fliiminis obviaverunt linanimes, bellica viilute pa- perans civilateni, sibi socium assumpsit : quateuus
triam defendere, vel libera maiiu pro patria inori ; per singulos itineris sui gressus saluberrimis ab eo
et fortissime iitrinque tleccrlatmn est: hi, ne Irium- iinbiicretur doctrinis, et calholicse fidei finnis ini-
phi gloriam; illi, ne patrise perrierent [AL, proJe- liaretur fundaineiilis : ut paratus firie et virtutum
rentj libe,tatem,in inutuam corruentesc:edem. Igittir scientia, a lanlo ponlifice spirituali abluerettir lava-
rex iiimio turbatus terrore, diim inimicos viriit for- cro, et ab illo do4is ceelestibus coiifiruiaretur, quod
titer pugnare, et suos pene ad internecionein vinci, ab isto, divina prius proevenientegratia [AL, cle-
magis ccepit de salute desperare quain de victoria '^ mentiaj, evangelicis cceptum fuerat prsedicationibus.
sperare. Etsi autem necdum voluntate renatus esset Hic a.l fonlem viUc festinantem deJucebat regem;
in Christo, tamen necessitate cogente, ad Christi ille in fonte salutisoeternsevenientem abluebat. Arabo
confugit auxilium. El quia reginam habuit religio- propenioJum pari pietate patris [Forte, patres|: hic
sani, baptismique sacramentis initiatam, nominei doctrina fi iei, ille baptismatis unda : utrique seterno
Clolilden '', oculos cura hac voce ad ccelum levavit: regi regem lemporalein munus obtulerunt accepta-
0 Deus unicoepotestalis, etsumiiiae majestalis, queini bile, Ili suiit duae oliv;e et duo candelabra lucentia
regina Clotildis coiit, confiletur et adorat : concc le« (Zach. iv, 5), a quibus rex proefatusin via Dei eru-
milii hodie de inimicis meis victoriam. Nam ex hac: ditus, miseranle Deo, portam perpetuaelucis ingres-
die tu solus inilii eris Deus, et veneranria potestas. sus, cuin forlissima gente Francorum crediriit Chri-
Tu niihi friumphiira praesta, et ego tibi serviliumt slo : et facta est gens sancla , populus acquisitionis
promitto seinpileriiiira. Moxdivina operanle pietate,, (/ Petr. n, 9), ut annuntientur in eo virtutes illius
terga verterunt Alenianni, victbria cessit regi ett qui eos ile tenebris vocavit in admirabilelumensuum.
Francis. 0 mira omnipolentis Dei clementia! 0 incf- CAPUT II.
fabilis bonitas, qui sic exauriit et nunquam derc- Miracutaet virtutes sancti Vedasti. Baplismus Chlo-
rj
linquil sperantes in se! Qiianta fide Christiani illiusj doveircgis.
misericorriiam invocare debent, ritim paganus rexc VIII. Sacra igitur evangelicae auetoritalis narrat
ad unius precis etfecltim lantam promeruit victoriam. hisloria, Dominum Jesum Jericho pergenlem ad
Cni ex aniiquis htijus divinoepielalis ad;cquare auxi-- confirmanria fi;Ie susc majeslatis corria poptili prse-
lium debemus, qui ob trahis raomenti lacrymas tami sentis.cuidam ca:coad se clamanti lumen reddidisse
celebrem venturo suo servo contulit triuniphum;; oculorum (Luc. xvm,), ut per corporale unius illius
nisi Ezechioeregi, qui in angustia tribulationis unaa 168 cseci lumen spirilualiter multorum illumina-
a Clodovei,qui imperavit a fine anni 479 ad 509,, nos victos fuisse circa Argentoratum. Vid. Bollan-
quo obiit 27 Noy. BOLLAMDUS. iliim iu hunc locum.
l> Alcmnnnis bella inferre. D: hoc Clorioveicumi c Clotilden. S. Clolildis,aliis Chlotildis, Crotildis,
Aleroannisbello agunt Greg. Turon. li!>.n, cap, 5il; Hlolilri,R.ilhilt, Rothilriis, colilur 5 Jni|ii.
Aimoinuslib. l, cap. 15; Hiiiciiiariisaliique scripto- <f Venitad Ttillum oppidtim. Tulliim ur!;s est epi-
res. Gestum il est annn regni ejus 15, Cbristi 491. scopalis ad Mosellain, uisi rcx sancluin Vedastum
Recentiores scrptores pnvlium hic assignant Tul- agnovit, coinitenique sui adscivit itincris, inquit Ai-
lib. i, cap. 16.
piaco, vulgoZullich, sed verius alii credunt Aleman- raoinus
669 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. VEDASTI. 670
rentur pectora. lta etsanctus Vedastus, Deo Christo A ablueretur fonte. Cum quo aliquantis moratus est
donante, per cujusdam illuminationcm cseci, fidem diebus, ut ecclesiasticis satisfaceret sanctionibus, et
quam vevbo proedicavit, in corde regis miraculo pceniteiitisesocundiim apostolicum prrcceptum prius
confirmavit: ut rex ipse intelligeret, tam sibi esse ablueretnr lacrymis, dicente beato Petro principe
neeessarium cordis lumen, qi:am cseco oculorum apostolorum : Pmnitcntiam agite, el baptizetur unus-
illustrationem : et quod divina operata esl gratia per quisque veslrum in nomine Jesu Christi (Acl. n, 38) :
preces famuli sui in oculis coecanocte castigatis; el [sic| ii) noinine sanclseTrinilatis ccelestismysierii
hoc per sermones ejosdem famuli, eadem operante bapiisma susciperel. Scieiis vero beatus ponlifex
potentia, per spiriiualis intelligentiam lucis in suo aposlolum dicere Paulum : Omnia vestra honestecum
pectore pcrficerclur. Nam [rinmj regia excellentia ordine fiant (I Cor. xiv, 40): staluit \AL, conslituitj
con 'igno comitatn cum mulliludinc maxima [iretj diem °\ qno rex eccL-siam intraret ad suscipienda
populi, iter agentibus illis , vciierunt in quemdara divinoe pietalis sacramenla. Quale fuil litnc saiictis
pagnm, qui incolarum terrse illius cnnsiictudinc Vun- Dei gaudium, qualis in Ecclesia Chrisli loetitia, cum
gisc n pagus dicitur, prope Reguliacam b villam, quse viderent regem Ninive ad prscdicationem Jonos de
sita est super florigeras Axonae fluminis ripas. Et solio majestatis suae descendisse, et in cinere sedisse
ecce ejusdem fluminis pomem rege transeunte cuiii B pceniientioe,et sub pia Dei sacerdotis dextera suae
mullitiidine populi, obviavit illi csccus quidam hujus excellenliae capttt humiliare (Jon. m). Baptizalus
diutissime solaris expers liimiiiis : forte nec sua ilaque rex cuni optimalibus suis et populo, qui di-
csecalus culpa, sed ut manifestarentur opera Dei in vina proevenienteeratia salularis Iavacri gaudebant
illo, et per illius illuminalionem proesentein pluri- suscipere sacramentum.
morum illuminarenlur corda spiritualiter. Qui cura 167 X. Utriusqueet victorioeex hostibns, etsuae
intellexisset a proetereuntibus, sanctum Vedastum salutis voti compos, ad sceptra regni giibernanda re-
Chrisli servum in eodemiter agere comitatu, clania- versus est, sanctumque Veda«tum beato pontifici
vit: Snncte et elecle Deo VeJaste, miserere mei, et commendavit Remigio. Qui ibi raoratus, vitae me-
supernam pio pectore diligentius deposcepotentiam, ritis et virtutum claruit exemplis, omnibus amabilis
ut meae subveniat miseriae. Non aurum posco, ncc et venerabilis factus est. Fuit enim morum digni-
argentum, sed ut mihi ltimen per sanctitatis luoe tale religiosus, charitate proecipuus, fraterna dile-
preces restituat oculorura. Sensit itaque vir Dei vir- ctione jucuiidiis, humili pietate eximius, oratiouum
tulera sibi adesse supernam : non ob illius coecitan- vigilanlia assiduus, sermone modestus, corpore ca-
tummodo,sed plus propter prsesentispopuli[A/., proe- ,, stus ; jejunio sobrius , raiserorura consolator; non
senlis sseculij salutem, lolum se in sacras effudit J de crastino cogitans, sed semper de Dei confidens
preces, in divina fidens pietate, et dexleram cura clemcntia,omnes ad se venienles oeterncevitoepasce-
signo crucis posuit super oculos coeci, dicens : Do- bat alimenlo. Nullum in sua despiciebat angustia,
mine Jesu, qui es lumen verum, qui aperuisti oculos sed pie consolationis verbo reficiebat mcestos. Ne-
cseci [natij ad le clamanlis, aperi octilos ct istius, ut mini vel verbo nocuit, sed fraterno o.morecunctis
intehigat populus iste proesens,quia tu es Deus solus, prudesse satagebat. Unde et a quam plurimis illu-
faciens mirabilia in ccelo et in terra. Mox ille coecus stribus frequenlabatur viris, tit illius sacratissimo al-
lumine recepto, gaudens perrexit viam suani. ln quo lsquio, vel in tristitia cujuslibet sollicituriinis susci-
loco lempore sequenti a religiosis viris oedificatacst perent consolationem, vel in religione ecclesiasticse
ecclesia in testiinonium miraculi istius, in qua oran- cxercilationis puram ab eo audirent veritatcm. Unde
tibus el credentibus usque hodie c beneficia prsestan- et illius pia devolione [AL, admonitionej multi a dia-
tur divina. boli laqueis liberati sunt, et vias vita>,perpctuoe, su-
IX. Igitur rex a viro Dei evangelicis apprime im- pernaadjuvante pietate, ingressi sunt. Scilicet multi,
butus doctrinis, et hoc prsesenti niiraculo in fide ut supra diximus, ob celeberrimam sanctitatis fa-
firmiter confortalus, nil raoralus in via, nil dubilans ,1 mam nobilium vel plebeiorum, virum Dei visilare so-
in fide, seJ raagna alacritate anirai, raagna festina- lebant, ut consolarentur pergratiam, quae abundabat
tione itineris, sanctissiuium pontificem Remigiura in labiis illius; et quiaex abundanlia cordis os loqui-
videre properavit, ut illius sacratissiino minisrerio, tur (Matth. xn, 34), et quia fraterno amore omnes
Spiritu sancto operante, in remissionem peccatorum diligebat, omnibus se affabilemproestabat. Aliorum
et spem vitoe seternoe, catholici baptismatis vivo salutem siium reputans lucrum, nec Dominicaetalen-
a Vungisepagus. Alibi le^itur Vongise, Vungisus c,Usque liodie. Baldericus teslatur, adhuc suo
pagus. ln itinerario Antonini Vtmfliisvicns. In Capi- tempore, id est. soeculoChristi undecimo exstiiisse
tulari Caroli Calvial aniiuni 853 rium pagi per mis- eam ecclesiamin testimonium virlulis hujus constru-
saticos ordinati riescribuntur, Vomiso. ln proecepto ctam. BOLLAND.
Ludovici pro Ecclesia Rheraensi, castrum Vonzense; d Statuit diem. « Quo natura redemptionis suae
et apuri Flo'oardum Municipium Vomjitm; vulgo cceliDnminum niundus accepit, et quo Chrisius ortus
Voutij, qnod pago seu ditioni subjectoenomen dedit. est mtindo,» inqnit S. Avitus in Epist. art Chlodo-
BOLLAXII. vetim regem. « Uir.Ie, addit nos jain securos veslri
h Prope Regutiacamvillam. Alibi Rilugiaco. Vicus sacra nox reperit, qua viaetur baptizatus. BOI.LAN
est ad Axonam (Aisne), Rilly dictus, inter Attinia-. pus.
cum et Vongum.
671 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS V. 67«
tum pecuniaepigritiaeobruit humo, sed quotidiano A l consilio, ordinavit eum episcopura, et ad praedican-
charitatis sudore multiplicare studebat, ne vacuus re - dum verbumvitae168 Atrebatensi eum direxit urbi,
veniente Domino suo in conspectu, illius appareret quatenus populus diu in anliquis malse consuetudinis
[.41.,inveniretur]. erroribus jacens, Deo auxiliante, per assiduam sa-
XI. Igitur quidam vir nobilis et religiosus inter crse praedicationisinstantiam, per illum in viam ve-
alios famulum venit visitare Christi, ut per eum coe- ritatis et agnitionem Filii Dei deduceretur. Qui
lestis doctrinse rcficereturmelle. Et dum sermo dul- pontificatus gradu et prsedicationis oflicio suscepto,
cissimse allocutionis in longum traheretur, et sol concitus ad praefatam ire perrexit urbem; sed in
•medium coeli transiens centrum, crescentes dupli- auspicium fulurse prosperitatis et salutis, Dens cu-
caret umbras, nolebat vir Dei hospilem suum a^sque jusdam miraculi testificatione ejus patefecit civibus
charitalis dimittere Viatico. Man lavit autem [BolL, introitum.
sed man lavil] puero, ut si quid illircmansisset vini, XIII. Igitur in ipsa civitalis porta duos habuit ob-
charo pocula porlaret ; mico, quatenus in utroque viam sibi egenos et infirmos, crecum scilicel et clau-
et anima refeclus et corpore confortatus domum dum, miserabili a viro Dei voce stipem [Boll., sti-
rcriiret. Sed propter hospitum frequentiam, et viri pendiaj poslulantes. Mox sacerdos Christi illorum
Dei largam erga omnes munificentiam, non arida Pa- B ] condolens mi«erisesecum tractabat quid illis solalii
tris charitate, aririum invenit vasculum, in quo vi- prsestare posset. Et cura apostolicus prccdicator pe-
num servari solehat. Mox tristis, tacito murmure, cuniam in sacculis se non habuisse sciret, in divina
hoc ipsum puer paternis intimavit auribus. Qui ve- confidens clementia, et sanctorum apostolorum Pe-
recunriiaerubore perfusus, charitatis tamen dulce- tri ct Joannis confortatus exemplo, ait: Auriim et
dine abundans corde, in divina confisus suffragia, argenlum nonest mecum; quod auteni habeo, iri est,
tacitus paulisper Deo preces effuriit, nil de divino charitatis officia, et pietatem orationis [AL, pietatis
dubitans auxilio, nil de stiae petitionis haesitans effe- orationemj ad Deum, hoc vobis proestare nnn differo
ctu, totus in ejus credens clementia, qui de arida (Act. ni, 6). Et post hsecverba vir Dei ex intimo
pefra siticnti populo fontem aquoe vivoe proriuxit cordis affectu pro illorum miseria furiit lacrymas, et
(Exod. xvn; Num. xx); vel in Cana Galileoeaquam cum fidei puritate opem illis poscebat divinam, vel
in mirabilis vini convertit saporem [AL, vertit in vi- pro illorum corporali, vel pro populi proesentis sa-
numj (Joan. n), dixit puero: Variein Dei confidens lule spirituali. Nec tam piae et tam necessarisepre-
bonitate, et quodcunque inveneris in vasculo , non Cesincfficacesesse potuerunt, sed ab illo, qui per
euncteris nobis afferre. Qui celer, paterno obediens _ Isaiam inquit Prophetam: Tempore opportunoexttu-
cucurrit etvas ' divi et in die salutis
prsecepto, vinooplimo superafflitens te, adjnvi te (Isai. XLIX,8): raox
invenit: gratias Deo agens, alacri animo venienli et ambo in conspectu multiludinis oplatam receperunt
ejus sociis, propinavit amico, qui duplici roboratus sanitatem; hic luminis claritate ditatus, ille pedum
charitate, remeavit in propria. Sed famnlus Christi, velocitale lsetatus. Arabo supernoe gratias agentes
ne vanis jaclantioeverbis vel rumigero populi cele- pietati , majora quam speraverant munera repor-
braretur favore, sub magna attestatione proecepit tantes, domum reversi sunt. Sed et hoc mira-
puero, omnibus vitaesnie diebus hoc taccre miractt- culum sanitatis in illis, plurimis causa fuit salutis
lum, plns Deo soli cognitus esse cupiens quam ho- oeternoe.Videntes enim ccelestem virtutem verba
minilms ; certo sciens omninm esse virtutum verami consequi sacerdotis Dei, relictis idololatrioesordibus,
in humilitale cuslodiam, et hanc esse quaecharitalis> in Christum credentes, vivo sacri baptismatis fonte
•
gradibus altissima cceli regna conscendat [BolL, con- purgati sunt.
scenditj,ipsa diccnteVeritate: Omnisquisehumiliat, XIV. Proefati vero miraculi testificalione vir Dei
exaltabitur (Malth. xxin, 12). fevore populi suffultus, singula civitatis loca pera-
CAPUT III. grans, quaesivitinter ruinas sedificiorum,si quod ec-
p clesiaesignum inveniri valuisset. Nam antiquis ferme
Sancti Vedasti episcopatus Alrebatensis.
temporibus, sacrte in illis locis fidel floruisse religio-
XII. Cumqne viriDei celeberrima vulgaretur fama, nem agnovit; sed propter peccala habitatorura terrae
et charitatis in eo munificenlia, et religio vitae, ett illius, occulto Dei judicio, scd justissimo, tradita est,
verbi Dei instantia longe lateque ab omnibus celebra- cum cacterisGallisevel Germanisecivitatibus, pagano
retur [AL, magis magisqne excrescerelj, visum estt et pcrfido Hunnorum regi Atlilse a urbs quoque illa
beatissimo pontifici Remigio, tam praeclaramChristii depraedanda: qui propter animi sui ssevitiam, nec
lucernara melius esse supra candelabrum ponere, utt sacerdotibus Dei honorem, nec ecclesiis Christi re-
splendidissimo suae sanciitalis fulgore latius ad sa- verentiam impendere sciebat, sed omnia, quasi lem-
lutem luceret multorum, quam sub unius loci lateri- pestas immanissima, ferro vastavit et igne. Tunc in
bus [BotL, latebris] propemodum abscondita lateret. similitudine Hierosolymitansevastationis, quaeab im-
Divina igitur dispensatione, et salubri sacerdotumi pio Rabyloniaerege facta est, venerunt gentes in hse-
» Attilm. Anno Christi 450 et sequenti. De Atlilai Et jam lerrificis diffuderat Altila turmis
Sidonius Apollinaris in Panegyrico Avilicarm. vn,, In campos se, Belga, tuos. BOLL.
vers527,ita caniti
673 HAGIOGRAPHICA.—^VITA S. VEDASTI. 674
reditatem Dei, et pollutis manibus profanaverunt A & Christi seculusvestigia, potentium convivianon con-
sacraria Chrisli, effundentes servorum Dei sangtii- tempsit, non luxuriaecausa, sed praedicationisob-
nem circa altaria allissimi regis (IV JSer/.xxv).Non tentu, ut familiaritate concorriise[BolL, familiarita-
hsec paganorura fecit fortitudo, sed populi Christiani tis concordiaj, facilius verbum Dei convivantium in-
promeruerunt peccata. Invenil vero famulus Christi funderet cordibus.
antiquoe ruinas ecclesioc, inter murorumque fra- XVII. Igitur quidam nobilis Francus, potentia
»
gmenta veprium crescere densitates: ubi quondam clarus, Ocinus nomine, regem Clotarium proedicti
psallent.ium chori, ibi lustra et latibula ferarum regis Clodovei filitim, qui tunc temporis regni no-
visa sunt, stercoribus et immunditiis omnia plena, biliter rexerat sceptra [BolL, regebat sceptrum],
ita ut vix vestigium aliquod remansisset murorum. vocavit ad prandium, quod magno apparatu in domo
Hrec cernens, intimo cordis dolore ingemuit, dicens: sua regi et suis paraverat optimatibus b. Bogatus
0 Domine, hoecomnia venerunt super nos, quia pec- quoque est sanctus ad convivium Vedastus. Qui
cavimuscum patribus nostris, injuste egimus, iniqui- dorotim intrans, more sibi solito, dextera extenta,
tatem fecimus. Sed tu,Domine, memor esto misericor- omnia sanctae crucis vexillo signavit. Quoedamvero
diw tum, et nostris parce peccatis, et ne obliviscaris vascula ibi cervisia adstabant plena, sed male gen-
pauperumtuorum in finem (Psal. cv, 6). I tili errore doemoniacisincantationibus infecta. Quae
B
XV. Dum heecitaque lacrymosis murraurarel que- mox ob potentiam sanctae crucis destructa crepue-
relis, ecce subito ex ruinosis speluncis ursus prosi- runt, et quidquid liquoris habuerunt, in terram ef-
luit. Cui vir Dei cum indignatione praecepit , ut in ftidertint. Territus vero rex et optimates illius hu-
deserta secederet loca, et sibi commoda inter con- jus visione miraculi, sciscitabatur pontificem cau-
densa silvarum quaereret habitacula, nec ultra illius sam repentini prodigii. Cui sanctus respondit episco-
flurainis ripas transiret. Qui mox tali territus mina- pus: Per quasdam maleficorum incantationes, ad
tione fugit, nec unquam postea illis visus est in par- decipiendas convivarum animas, diabolica in his
tibus. 0 mira omnipotentis Dei in sanctis suis po- latuit liquoribus polentia : sed virtute crucis Christi
tentia, quibus bestiaeferocissimseobedire sciunt! 0 territa, sic invisibiliter de domo effugit ista , sicut
miserabilis hominum audacia, qui salutiferaepraedi- visibiliter considerastis liquorem effundi in terram.
cationis verba, a sanetis prolata doctoribus contera- Haecvero res multis proficiebat in saluiem. Nam
nere 169 n°n metuunt. Irrationabilis bestia, in plurimi, occultis diabolicae fraudis catenis absoluti,
obteraperando sanclorum prseceptis quodammodo ra- auguriorum vanitate sprela, incantationum consue-
tione utilurhumana: homo vero ad imaginem Dei tudine relicta, ad veroe religionis convaluerunt
G
conditus, ratione prseditus, honorem suum non in- [BolL, convolaveruntj puritatem, intelligenles di-
telligens, comparatusest jumentis insipientibus, et s'i- vinaa potentise eflicacia in suo famulo jacere signa
milis factus est illis (Psal. XLVIII,15). [Botl., efficaciam . . .facere signaj, nihilque contra
XVI. Dum vero comperisset vir Dei ecclesias ejus sanctitatem antiqui serpentis valere machina-
Christi desertas, cor populi idololatriseerroribus in- menta. Et quod ille ad perditionem paraverat ali-
hoc Christi gralia ad redemptionem conver-
fectum, ignorantisetenebris obcoecatum, gemino st, quorum,
tit plurimorum.
pietalis subdidit labori. Populum sedula intentione
ad agnitionem veri luminis perduxit, ccclesias adI CAPUT IV.
culmen summi honoris erexit, presbyteros et diaco- Sancti Vedasti obitus,sepultura.
nos sibi in adjutorium per diversa Ecclesiarum dis- XVin. Rexit [Botland., RexeratJ igitur praefattis
posuit loca; et ubi prius speluncaefuerunt Iatronum,, Dei sacerdos Ecclesiam Christi, divina atixiliante
ibi orationum domos construxit, magisque divinis in-- gratia, annis circiter quadraginta c, sub magna evan-
tenrlit eas ornare laudibus, quam porapaticis saeculi i licse praedicationis devotione , sub magno pietatis
divitiis comere. Fuit vero pauperibus largus, divirr aniore: ac per id lemporis multitudinem populi ca-
tibus affabilis, quatenus omnes vel largitate mune-• |« tholico dogmate adChristiauoe fidei convertit sancli-
rum, vel jucunditate verbnrum in viam deducerett tatera. Claruit ubique divinaecognitio legis, sanclis-
veritatis. Sciens itaquenullatenus superba potentiae i simum Christi nomen cunctorum audiebatur in ore,
colla ad Christianoereligionis humilitatem inclinare: floruit in moribus caslissimaevitse honestas, ardebat
[BotL, converti vel inclinarij posse, nisi per suavis-- in pecloribussingulorum 170ccelestispatriae amor,
simas pietatis admonitiones , apostolico instructus3 populus stalutis diebus ad ecclesiam concurrebat,
exemplo, oranibus orania factus, ut omnes lucrifa-- festa cum magno gaudio nostri Salvaloris opporlu-
ceret (JCor. ix, 12), seniores honoribus prseveniens,, nis celebrabantur diebus, eleemosynaecirca domos
juniores paterna dilectione admonens, ubique perr uberrime pauperibus dispertiebantur , verbum Dei
officiacharitatis non sua quoerens, sed quaeDei sunt,, quotidie per loca singula populis prsedicabatur, hym-
» RegemClotarium. Clodoveo anno 509, die 27i
que pocula gentili superstitione sacrata fuisse, indicat
Novembr. defuncto successerunt quatuor filii, interr alia prior Vita S. Vedasti. ID.
quos primus Clotarius, apud Suessionas sede posita,, c Annis circiter 40. Ab anno circiter 500 ad 540
praefuil Atrebatibus. BOLL.
b Optimatibus. Plures ex his paganos fuisse, eis-* vid. Bollandus in Conunent. prsev., § 3.
.i
676 , B. F. ALBINISEU ALCUlNIOPERUMPARS V. 676
nidicas laudes Deo horis canonicis chorus can- A \ secrelarius fuerat sermonum sancti Dei, si aliquid
labat in ecclesiis. Bealum dixerunt populum, cui de sua etim teslari sepujtura menioraret: timei/.es
hmc sunt: beatus populus cujus DominusDeus ejus ne forte illis hoc ideo accidisset, quia inlra murum
(Psal. CXLIII,15). Omnes cnim in pulchritudiiie ejusdem civitatis illum sepelire dispoueljant. Quibus
pacis quiescebant, in agnitione veritalis gaudebant, ille respondit, saepius eum se aadisse dicentem,
in sanctitate Chrislianoereligionis laelabantur. quod nullus inlra [AL, infra murosj miiros civitatis
sepeliri debuisset: quia omnis civitas locusdebetcsse
XIX. Postquam vero pins proedicator et sanctus
vivorum, non raorluorum». Volebant siquideraillum
Dei sacerdos, meritis maturns et annis, proemiasui in ecclesia beatae
lahoris accipere debuit, Deo dispensante, in eadem semper virginis Marioe,ubi sedi
Atrebata civitate validoeinfirmilatis febre correptus ponlificali praesederat, lumulari. Ipse vero sepul-
turoesuoelocum in oralorio, quod paupere sumptu,
est, divina proevidente misericordia, ut ubi pluri- U est, ligneis tabulis, prope littus Crientio-
mum in Dei sndavit ad seternoe 171
servitio.inde palmam nis h fluvioliseriificaverat, fieri di>posuissecogno-
be3tiMiriinisperveniret, et inter charissimorum ma- scitur. licel ipse pro huniiiilale, qua semper
nus filiorumanimam suo redrieret Creatori. Utvero usus Quod
est, fieri voluissel; omnes tamen qui arierant,
sui famuli obilum Deus designaret, visa est nocle "JJ attenrienles merilorum ejus insignia, indignumduce-
quariam clarissimoecolumna lucis, a culmine domns
bant lanti viri corpus in loco huraili debere sepe-
in qua sanctus jacebat sacerdos, usque ad surainum liri : proesertimcum nec locus ipse habilis essct
cceli, horarum ferrae spatioduarum, slare fastigium. lanto monuniento, nec,
cum viro Dei intellexit slatim hoc palude obsitus, foret acces-
QiioJ diceretur, sibilis populo.
signum suum demonstrare obitum. Vocavit igitur XXI. Dum talia inter se quererentur, venerabilis
stios ad se filios, ut eorum precibus suam fideliCon-
vir Scopilio, doctus virtute precum, ad solita sibi
ditori commendarel animam. El post riulces paternoe credidit arma eurrendum : ut videlicet oratio
fiJei
pietalis admonitiones, et extrema charita'is verba oblineret, quod multa hominura manus viribus ne-
sacrosnncto corporis et sanguinis Chrisli confirma- Unde cunclos hortans ad precem, ipse
viatico inter manus spiritum emi- quivisset.
tus lacrymanlium
prior illacrymans, super corpus sacratissimum in-
sil. 0 dies sancto laetissima sacerdoli, sed cuncto cumbens
lantus subito orationi, in hanc vocem, mcerore cordis
mcestissima populo, quem corporali affectus,
tamen nun- erupit : Heu mihi, inquit, o bealissime
vita deseruit pastor, quera spirituali Pater! quid vis,ut faciam, quoniain et dies in vespe-
quam deserit intercessione, si sacrae illius admo-
vitae „C rum declinat, et omnes qui ad luas exsequias con-
nitionis verba ct probatissimse vestigia sequi venerunl, ad
propria jam remeare festinant? Per-
non desistal! mitte, obsecro, te perferri ad locum, qui tifoifilio-
XX. Conveneruntitaque adultiraasvenerandi viri rum cura procparatus existit. Et his dictis, accipien-
exsequias clerus et populus copiosus , aliarumque tes capulum, in quo sancti viri corpus jaoebat exa-
ecclesiarum sacerdoies, presbyteri, et diaconi. Sed nihie, nullum onus sentienles, portaverunt euir
mirura, iraer lacryraantium voces in terra, psallen- subjeclis huraeris cura alacritate animl ad sepultura.
tiuin, utfcrtur, a quibusdam religiosis viris coetus loctini. Sepelieruntque eum in ecclesia jam dicta
audiebanlur in ccelo : et dnm digno honoris officio beatac Dei genitricis semper virginis Marioe, in
feretrum, in quo jacebal corpus, paratum staret in dextera parte altaris, ubi quondanj pontificalis
meJio, acceJcntes movere illud non valebant. Quid calhedroe fungebatur oflicio, nobilem lerrae abscon-
vero agerent, ambigebant; quo se verterent, nescie- denles thesaurum. In quo loco per aliquod jacuit
banl. Sciscitalianlur a Scopilione[AL, a S. Phy- lcmpus, quousque Domino revelanle ad locum, ubi
leonej archipresbytero, viro equidem religioso, qui nunc fulgel ejus memoria, est a viris sanclis Aut-
a In mss. Marchianensiet S. Maximmi apud Bol- i terris ardere non potuit.= pro cujiis meritorum quo-
lanriistashic ita pergilur el vita reliquis omissiscon- que sauciitate, riivina operanle pielate, quotiriie vel
cliidilur: « Craisilioque ab eo acceplo foras civi- vetera narrantur rairacula, vel nova videntur. (Hanc,
tatein in oralorio, quod sibi ipse paraveral, scpeli- sequitur, cluusulumvid. infra num. 24 in fine.)
rent Patrem. Qui mox facillime levantes feretruin ?um'elix qoidemAtrebata civitas, tain excellentiraunita
porf.ibanl saiictum corpns ctim luminibiis, laudibus paliono ; etsi ruinis muiorum vilescat, illius tamen
et hymnis, ari lociirasihi phciuini, sepelienleseum ineritorum nobililale clarescit. Totus itaque po,.iu-
cum magno honore jnxta altareejasdem oratorii, no- his pro ejus sanctit :tis intercessione gaurieat, et oin-
bileni terrae conilenlesthcsaurura. In quo loco, di- nipoteati Deo ;elernas def-rai lau.les, qui tam cla-
vina praestantepietate ti^que holie solen: rairacula rum ill.s p^rdonavit doctorera: cujus prsedicat one
fieri, quoe magis cernentiini ore nuTrantur, qnam viamveritatis agnovit; c jus precjfius,si in firmitate
dictantis stylo scribantnr. Superveiiieiiteiiaque tem- fi iei et vite sanctitate consisiit, ab onini adversi-
pore douius, in qua Deo riilectusdiem obiit, flaiajnis late secura perraanebit, et usqiie ad peifectam bea.
arrepta ;irdere co3|iit.Sei viiente religiosa feiniiia, ti.uriinis gloriampervcniel,proestanteDominonostro
Abila noiniue, sanclus advenieiis Vetiaslus, flaminas Jesu Chrislo, qiu ciiinPatre et Spiiitu sanclovivit
adomo discussit, et rta incolumis remausit cum le- et regnal per omnia ssecuiasaeculorum. Amen. •
ctnlo, in quo vir venerabilis sanctam ad coelestia h Crientionisfluvioli.Aliis Trientionit, nunc vulgo
regna anrmameroisit, ut omnes agnoscerent quanta le Crinchon.
in ccerrs,cujus tectuli domus ln
illius esset be«tiKi«lo
677 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. VEDASTI. 678
berto et Audomaro episcopis /elici mulatione trans- A 172 XXIV. Porro antera miracula, quaeet tunC
lafus. geslaperhibentur, et quoejam per annos ferme cen-
XXII. Nunc autem, quid in eodem episcopo post luin sexaginta per merita leati Veriasti patrata
ejus excessumvisum est dignum memorioe,referalur. sunt, nullo sunt slylo uiemorioc tradita, exceplo
Supei venicnte igilur tempore, domnncula, in qua quod vociLus cantorum hujusmodi canitur Ai.tipbo-
Deo riilectusdiem obiit, flammis arrepla arriere coe- na : Hic esl beatus Vedustus, cui templum fieri ab
pit. Sed vidente quadsm religiosa femina Abita no- angelis jussum est hominibus. E>t au.em locus ipse
mine, sanctns adveniens Vedastus, flammas a riomo non longe ab eadera urbe, qui pro nobililate sui
discussil, et ita incolumis remansit cum lcclnlo, in Nohiliacus b priino est appellalus : sed proceJente
quo vir Dominisanclam ad cceleslia regna animam tempore tam insignis effeclus, ut urbis nomine, quae
emisit : ut omnes agnoscerent qiianta itlius esset jara ruinis crebrioribus pene obsoleverai, vocitetur.
beatiludo in ccelis, cujus lectuli domicilium in teri is Est naraqne et largilione fidelium su' limatiis, et
ardere non poiuit. agmine nioiiacliorum, et aliorum Deo devolorum
CAPUT V. grege c referttts : ubi incessanler quoiidje divina
Translatio corporis sancti Vedasli. celebranttir proeconia, et frequenter coelestia facla
XXIII.Jacuit autem in loco eodem usque ad tetn- B sunl et fiunt miraculorum signa, quoejara raagis cer-
pus beali Autberti, qui septimus ei in sede pinti- nentium ore narrantur, quam riictanlis siylo scri-
ficali s:iccessit episcopus. Is aulem, ut majorum re- banlur. Fclix equidem Atrebalum civilas , tam ex-
lulione cognovimus, et ut iiinumerabilium hominum cellenti munila palrono, etsi murorum ruinis vi-
ore versatur, et quoJ oculis etiam factum proba- lescal, illius tamen merilorum nobilitate clarescit.
mus, dum quaiam die post hymnos matutinos in Toliisqtiepro ejus sanctitalis in'ercessione gaudeat
humanis [Boll.. in mcenianis; Fntbertus in Vita populus, omnipotentique Deooeternas referat laudes,
S. Autberti, stans in niflenibnsjconsislens, rubente qui tam claruin illi perrionavit rioclorem, cnjtis prre-
aurora, Orientem versus inlenrierei; vidit eminus dicatione viam agnovit veriials. Cnjus precibus, si
transfluvioliim, qui Criento vocaiur, virnm proeful- in fidei firmiute et vilae sanclilate consistit, ab
gidnm virgam manu lenenlern , basilicaelocum nie- omni adversilate secura permanebit, et tisque ad
liri. Quod ille cernens, revclante Deo, visionem co- perfeciarabealitudinis gloriam perveniet, proejtante,
gnovil angelicam : oslensumqne csl illi beatum il- Domino noslro JcsuChristo, <jni cum Patre et Spi-
luc Vedaslum, annuente Christo, sine dubio trans- rilu sancto vivit et regnat Deus, per omnia ssecula
ferendum. Qua revelatione certior factns, invilavit r soeculorum. Amen d.
ad tantum opus beatum Audomarum, qui ea lem-
eADHORTATIO
peslate TarvennoeMorinornmurbis episcopus, in Dei
rebus magnificus habebalur. Qui licet jam senio AD IMITANDASVIRTUTESSANCTIVEDASTI
pressus, ct amissione luminum viderelur debilior IN ACTISBESCRIPTAS,
factus, animnm tamen ut arcum habens spiritali AUCTORE EODEM ALCUINO
studio intemum, iliico promptus, Chrislo gressus Ex mss. Vedastino et Antwerpiensi.
tegente, festinus ai venerabilem pervenil Aut-
bertum. At ille quid animo gereret, et qtiid sibi di- I. Gaudete, dileclissimi fralres in D >mino,qui ad
vinitus esset ostcnsum, reierens, pari voto corn- sanctissinii Patris et protccloris nostri, sancti sci-
munique consilio cum magno pipulortim gaudio, licet Vcd sti, solemnia convenistis, et spi ilaliju-
qui nndique confluxcrant, aJ locum riesignalum ciindilate lsetamini, el ex intimo cor.lis affeclu cle-
bealissimtim trnnslulerunt VeJastuiii. In qua irans- mentiam Domini nostri Jesu Christi cotlaudate,
latione perhibetur beattis Audomarus ltlinen rcce- qui nos ab iriololatrioeerroribus ad a;iiitioneni sui
pisse oculoruin, seri illico precibus eamdt-m, quam sancti nominis per hiijus sancti sacerdotis praetiica-
ultroneus ferebat, rcimpelrasse c;ccitalcm. Parvi- _ tlonem perducere dignatus est. Seq lnmur unanimi-
pen !ebat qni;>pe ltiinen carn.ilium oculorttm, qui ler tam sancti rioctoris vcstigia : non simus tanti
lumen meruit civiinn supernorum ». Patris degeneres fiiii; sed sanciitatera vitae illius
a BollandusCominent. proevionura. <J6suspieatur etiammim celeberrlmum :
ea qtuc seq le iti numero ii referuufur, aiiriita fiisse mtis inter alia beati Alcuinicujns inscriptiones dabi-
poemaia.
post o ritum Alcuiiii, ob h;ec verna, quoe ibi lcgun- c Et aliorum devotornmgrege. Nimirum praeter
luv : « Porro el iniraeiila, qu;e et tunc (in transla- monachos. Notanria sunt hoecAlcuini verba , prout
tione) yesla sunt, et q;i:e jam (ab eo tempore) per monet Mahill. (oin. I Annal. li'r. xv, num. 49, quo
an os ferme ccnluin sexaginla per merita beati Ve- noinine secundi orriinis reli.M'sos viros intelligit,
dasli pairata sunt, etc. i Qui aimi, ait Bolluirius, quales postea fuere fratres oolati seu donnti, qui mo-
ab ea iranslatioiic, anno 6i>7/iicta, ad aiuiini 804, nacboruin noininc nequaquam censebanlur.
quo nbiil Alcuimis , uon interceriiint. Neque eliam d ApuJ UoIIanriemita baec Vita claudilur : perve-
ab obitu sancti Ve!asti ii !eni anni nuinerari pos- niet.Obiit aWemidcm sacerdos Chrisli Vedastus vm
sunl, quod ab anno 540 elapsi sinl duc nii sexaginta Idus Februarii, regnanle Domino nostro Jesu Chri-
anni, ut annus octingentesiraus habeatur, circa sto, etc, ut supra.
quem vita haecvidetur emendaia ftrisse. «ln cod. Vindob. apuJ Larobecium nov. edit.,
b Nobiliacus. Hoc Nobiliacense monasterium tom. I Annal., pas. 634, ti.ulus : Homilia in die
stea nomine sancti Vedasti fuit insignilom, po- ac natali sancti Vedastt pontificis ad populum dicenda.
679 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS V. 680
morura nobilitate imitemur. Abjiciamus a nobis 1i ab errore vim sum , cooperuit multitudinem peceato-
opera tenebrarum, et induamus nos arma lucis, si- rem suorum,(Jac. v, 20). Scire debcmus, charissimi
cut in die honeste amhulemus : quia nox ignoranlise fratres, quod quantas animas quisque lucratus fuerit
recessit, et verae scientiae nobis lumen illuxit, ut Deo, tantas accepturus erit mercedes a Deo. Quan-
filii lucis in omni castitate et pietate ambulemus. tam gloriam habere putatis sanctum Vedastum in
Non sinl alicnjus nequitise vel malitiae occulta in ccelesti regno cum Christo, qui tam innumerabilem
cordibus nostris semina : qnia homo videt in faciem, populum sedula proedicationeChristo in terris acqui-
Deus autem corda considerat, nec aliqnid illius sivit?Vel quahta sit gloria animaeillius speratis inter
omnipotenliae oculis occultari potesl. Praepareraus angelos, dum tantum honorem habet corpus illius
nos in omni bonitate, ut praeclarus pontifex et pius inter homines? Vel quid non potest pietatis precibns
praedicator noster Vedastus gaudens nos ante tribu- impetrare in ccelis, qui tantis, in mundo claruit mi-
nal summi judicis in die ultimo deducat, 173 qua~ raculis? Sed omnibus miraculis major est evangelicoe
tenus ex numerositate filiorumillius cumulemur glo- prsedicationisinstantia.et sanctaecharitatis in corde
ria, el nos cum illo desiderabilem audire mereamur fragrantia. Valde enim viriliter accepta Dorainicae
sentenliam : Venite, benedicli Patris mei, percipite pecunioetalenta mulliplicare studuit; irieo feliciter
regnntn , quod vobis paratum est ab origine mundi B sibi Dominum audiet dicentem : Fuge serve bone et
(Malth. xxv, 54). Ille de ccelesti patria piis oralioni- fidetis,quia super pauca fuisti fidelis, super multa le
bus nostrura quotidje agoneraadjuvare non desistit, conslituam, intra in gaudium Dominitui (Malth. xxv,
desirieransnos[Ms., Vedast., desiderans suosj charis- 25). Parva sunt proesentis vitae bona in compara-
simos filios,quospaterna pietate genuit in Christo, ad tione futnronim bonorum. Sed qui in his fideliter la-
gloriam perpetuae venire bealitudinis. Quapropter, borat, in illis fideliter reqniescet.
charissimi fratres, unusquisque in suo ordine seciin- in. Iste sanctus, ad cnjus concurrere festa voltii-
dum virium facultatem, fortiter diabolicis resistat slis, pro multorum laboravit salute, ideo plurimo-
suggestionibus, ut aeternam triumphi coronam cum rum prsemia in die judicii suscepturus erit. Seipsum
pio parente noslro accipcre dignus efliciatur. Non per abstinentiaemaceravit rigorem, aliis prsedicatio-
suntenim condignw,ut ait Aposlolus, passioneshujus nis profuit sedulitate, ideo laudabilis omnibus ex-
temporis ad supervenluram gtoriam, qum revelabilur stat, juxta vocem sapientissimi Salomonis: Memo-
in nobis (Rotn. vm, 18). Igitur breve laboris tem- ria justi cum laudibus , et nomen impiorum pu-
pus riivina nobis voluit esse pietas, et agonis nostri trescet (Prov. x, 7). Dum vita justorum laudatur ,
retributionem esse perpetuam, et pro temporali tri- „""iniquitas impiorum quasi stercus detestatur ab om-
bulalione, permanentis gloria; mercede gaudere. nibus. Qttid est felicius quara in bona conversa-
II. Audivinus itaque, cum Deo dilecti sacerdotis tione a Deo perpeluse proniereri beatiluriinis glo-
Vita legeretur, quantam in omni bonitate habuil de- riara, et omniura ore lauriari? Cogitimus quotidie ,
votionem , quomodoper abslinentix rigorem siium qua fiducia veniamus ante tribunal sumtni judicis,
casligavit corpus, qttaliter per charitatis officiaom- lijiiiriboni operis nobiscuin deferamus. ^qtiitas illius
nibus prodesse contendit. Incedamus cum omni ala- nullius accipiet personam; sed unicuique reddet se-
critate mentis, et tota virium facultate illius vitoe cundum opera sua : et qui plus laborat in opere Dei,
vestigia, ut beatitudinis, in qua regnat curo Christo, plus mercedis accipiet in regno Dei. Unusquisque
consortes efficimereamur. Nulla carnalis concupi- in qua vocatione vocatus est, in ea viriliter suam.
scentia, nulla soecularis arabitio, imperiiat iter no- operetur salutcm. Omnibus coelestis regni janua pa-
strum. Curramus per opera pietatis ad ccelestis pa- tescit, 174 seo<meritorum qualitas alium introdu-
trioe portas. Exspectant nos cives seternaecivitatis, cit, aliiim cxpellit. Quam miserum est hominem a
ct rex ipse, qui vult omnes homines salvos fieri, gloria excludi sanctorum , et aeternis cum diabolo
nostram cum sanctis suis vehementer desiderat sa- deputari fiammis! Peccatorum sarcina aniinam sub-
lutein. Decetenim nos illius esse cooperatores in sa- Ij mergil in tartara : justitiae abundantia ad ccelestem
lute nostra, qui nos in tantum dilexit, ut proprio evehit gloriam. Freqiienlemus saepius ecclesiam
Filio suo noii parceret, sed pro nobis omnibus tra- Christi; audiamus in ea diligentius verba Dei; et
didil illum. Diligarauseum , quia ille prior dilexit quod aure percipimus , hoc corde retineamus , ut
nos: faciamus illius voluntatem, quia voluntas illitis fructum boni operis feramus inpatientia, et fraterno
felicitas cst noslra. Habeamus semper in mente quod amore unusquisque alium adjuvare studeat. Habe-
ipsa Veritas cuidam diviti respondit in Evangelio: mus prxclara sanctissimi Patris nostri abundanter
Si ris vitam ingredi, serva mandata (Malth. xix, 17). exempla in omni eharitatis officio, in fidei fervore ,
Quoe sirat mandata, nisi charitas Dei et dilectio in spei longaniraitate, in perseverantia lotius bonita-
proximi? lnhis duobus proeceptis tota lex pendet tis illius. Quem tanta celebramus laude, et tanto di-
et prophetse. Dilectio itaque proxirai in operi- ligimus amore, tota mentis intentione in omni con-
bus misericordise comprobatur: qui saeculi habet versatione sancta sequamur vestigia ejus, quatenus
substantiaro , auxilietur non habenti. Qui do- viam vitseillius currentes seternae beatitudinis cum
ctrinae habet scientiam, corrigat errantem , di- illo gloriam accipere mereamjir, auxiliante nos rege
cenle apostolo Jacobo : Qui converteritpeccatorem aeternoDomino nostro Jesu Christo, qui cum Patrc
681 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. RICHARH. 682
et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia sae A Debiles turbas, solita salute,
cula saeculorum. Amen. Reddidit sanas populo vidente;
Multa praeclara, Domino favente,
VERSUS AD RADONEM ABBATEM. Fortiter egit.
Noli, quseso.Pater, munuscula spernere nostra : Mortifer ursus timidus recessit,
Parvula si videas, magna hsec dilectio mittit. Voce Vedasti prohibentis, ultra
ALCUINI HYMNUSDE S. VEDASTO. Terminum scriptum penetrare dirum
(Ex Lambecio, loc. cit., pag. 413.) Omne per aevum.
Chrisle Salvalor hominis ab ore Pectore puro pia verba vera
Hostis antiqui superantis Adam, Auribus fudit populi fidelis :
Nostra clementer, Domine, precamur, Auxerat inde numerum piorum
Suscipe vota. Sedibus altis.
Multa fecisti meritis tuorum Obvia venit radians columna,
Dona, Vedasto propria dedisti," Splendida cceli comitata plebe,
Nos tui servi tua larga, Christe, Spiritum purum Domino vocante,
Corde rogamus. B Fine beato.
Terra Francorum tenebras habebat 1 Zabulo victo fide cum labore
Horridas; dempsit radios salutis Belliger miles penetravit astra;
Viscera nostra • pietate Patris, Prsemia digno obtinet honore
Christe, refulge. Regis in aula.
Vullibus caecis pietate motus Gloria Iaudis resonet in ore
Luraina clara dedit ipse sanctus, Omnium Patris, genitceque Prolis,
Lucida fecit tenebrosa corda Spiritus sancti pariter resultet
Ignifer ille. Laude perenni. Amen.
a Ita quidem in codice^scriptum est, sed de ge- stat. LAMEECForte legendum : Miserans nostri.
nuina hujus loci lectione nondum mihi satis con- b Zabuto apud veteres pro diabolo. Vid. Lambec.
OPUSCULUM QUARXUM.
LIBRI BUO.
LIBER PRIMUS.
INCIPIUNT CAPITULA.
CAP.I. Wilgisus monasticam primo, postea solila- versationem elegit, ac non mullo post, crescente iu
tiam vitam amplectitur. Miraculis claret. Ecclesiam eo fervore vitaespiritualis, afctiori animi studio so-
e&donationibus regum et optimalum conslruit. Al- litaria seipsum mancipavit districtione [Mdb., soli-
cuinus ex tegitima hmreditate successor. — Fuit in tariae districSoni] in promontoriis qtise mari Oce^ano
Britannia insula, provincia Nordanhumbrana, qui- et Humbri flumine cinguntur. Ibi etiam mtillo tem-
dam paterfamilias genere Saxo et nomine Wilgis, pore in quodam parvo oralorio, sancti Andreae apo-
religiosam in Christo cum conjuge et orimi domo stoli Christi nomine dicato, in jejuniis et orationibus
$ffa, sicrit post signis patefaclum esl, agens vitam. atque vigiliis Deo serviens, etiara miraculorum signis
rTStttr^iifcTbhabltti 184 saeculari, monachicam con- cl*fUit[Afaft., itaut... clareretj, et nomen ejus ce-
695 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS V. 696
lebre factum est. Nec confluentes cessabat ad se tur- A minis splendore, plenum suoe perfectionis ostendet
bas suavissima verbi Dei admonitione cohortari. Sed globum : coruscanteque rumoris ejus candore et
et illius gentis regi et optimatibus honorabilis ef- morura pulchritndine, multorum in se alliciel aspe-
fectus est, in tantum, ut ei aliquas terrarum pos- ctum. Hujus ergo somnii interpretationem rerum
sessiunculas, illis promontoriis adjacentes, ad sedi- verilas subsecula est.
ficandam Deo ecclesiam, dono perpetuo contulerint; CAP.IU. Nalivitas et baplismus sancti Willibrordi.
in qua pius pater modicam quidem, sed honestam Fit clericus et monachus. — Factum est post circu-
Deo servientium adunavit congregalionem, in qtta lum dierum, et mulier peperit filium, sacroque fonle
et post multiplices sancti laboris agones, a Deo coro- baptismatis regenerato .mposuiteimaternomenWilli-
natus corpore requiescit, et posteri ejus usque hodie brord, et statim ablactatura infantulttni tradidit eura
ex sanctitatis ejus traditione possident. Qiiomm ego pateraRipensis ecclesioefratribus,religiosisstudiiset
merilis et ordine extremus, eamdem cellulam per sacris litteriserudiendum : ut fragilior aetasvalidiori-
successiones legilimas suscepi gubernandam, qui bus invalesceret disciplinis, ubi nihil virieret nisi
hanc historiam sanctissimi Patris et summi sacer- honesta, nihil audiret nisi sancta. Quem divina mox
dotis Willibrordi, te jubente, beatissime pontifex gralia ab ineunle pueritia et sensu proficere, et mo-
Beornrade, conscripsi : qui tanto Patri, et summi ribus pollere, quanlum ad tales congruit annos, con-
sacerdotii dignitate, et generis posterilate, et san- cessit: ila ut nostris lemporibus novum Samuel na-
ctortim locorum observatione quae ab eo in Dei ho- sci ptttares, de quo riictum est : Puer autem Samuel
norem conslructa esse noscuntur, sectindum datam proficiebat atque crescebat, et placebat tam Deo quam
tibi a Deo gratiam, haeres dignissimus exstitisti. hominibus (I Reg. n, 26). Ibique in praeriictomona-
CAP.II. S. Willibrordi mira conceplio. Visiomatris sterio multis profuturus puer, clericatus accepit ton-
ejus. Visionis interpretalio.—Et ut ejusdem sancli suram, et pia professione monachum se fecit esse, et
patris Willibrordi altius nativilatis originem, et mox inler caeteros ejusdem sanctissimi monaslerii ado-
in utero matris divinaeelectionis repe.tam prsesagia, lescentes enutritus est; sed nulli alacrilate minor,
revertar unde egressus sum. Nam sicut sanctissiinus nulli humilitatis officio seoundus, nulli lectionis 185
praecursor Domini nostri Jcsu Christi beatus Joannes studio inferior : sed sic quotidie bonae indolis puer
Baptista, ex utero matris Deo sanctificatus, religiosis proficiebat, ul teneros pueritioe annos morum gravi-
parentibus, ut evangelica narrat historia (Luc i), tate transcenderet: faclusque est grandoevus sensu
Christum ceu solem praecedens lucifer, multis in qui corpusculo modicus fuit et fragilis.
salulem profuturus, nalus est : ita et sanclus Willi- CAP. IV. In Hiberniam proficiscitur, — Igitur in
brordus in plurimorum genitus salutem [Mab., in " sacris eruditionibus, et in omni sobrietate, morura-
pluriraarum genlium salutemj, religiosis parentibus que honestate, beatissiino usque ad vicesimum aeta-
natus esse dignoscitur. Nam vir venerabilis Wilgis, lis suoe annum adolescente proficiente., arctioris
de quo nobis paulo ante sermo fuit, ad hoc tantum, vitae ardore succensus est, et peregrinationis amore
Deo proedestinante, malrimonio junclus est, ut talis insligatus. Et quia in Hibernia scholasticam erudi-
ad profeclum multorum populorum ex eo ederetur tionem viguisse audivit, etiam quorumdam sancto-
proles. Igilur uxor ejus, mater scilicet beati Willi- rum virorum, fama narrante, conversatione incita-
brordi patris, intempesla noclis quiete, cceleste in tus, etpraecipue beatissimiPatris et episcopiEgberlib
somnis vidit orama (opap-x,id est visum). Visum est [Mab., EcbertiJ, qui cognomento Sanctus vocaba-
ei quasi novam in ccelo videret lunam, crescente tur; nec non et Wicberti venerabilis viri et sacer-
illa, usque dum plena videbatur esse. Quam diligeu- dotis Dei, quoriim uterque ob ccelestis patriae amo-
tius intuens, repentino cursu lapsa ruit in os ejus. rem, domo, patria, cognationeque relicla, Hiberniam
Qna devorata, ejus intima splendore perfusa sunt. secessit, ibique dulcissimos supernse contemplationis
Evigilans vero, timore perterrita, cuidam hoc reli- fructus, soeculonudus, Deo plenus, solitaria quotidie
gioso presbytero retulit somnium; illoque interro- _. hauriebat conversatione. Horum beatus adolescens
gante si ea nocte qua ei visio facta est, suo more semulari cupiens religionem, cum conniventia sul
solito jnngeretur viro, acceptaque ab ea ejus rei abbalis et fratrum, in Hiberniam veloci cursu con-
confessione, ita respondit: Luna, quam ex modica scendit [Mab., contenditj, praedictorum Patrum se
vidisti in magnam [Mab., ex modico... in magnumj familiarilati conjungens; quatenus, ceu prudentis-
crevisse, filius est quem in ea nocte concepisti : qui sima apis, ex eorum propinquitale mellifluos pietatis
luce veritatis caliginosos tenebrarum errores discu- carperet flores; et in sui pectoris alveario dulcissi-
tiet, et quocunque perrcxerit, comitante superni lu- mos virtulum favos construeret; ibique duodecim
* Ripensis [Al., Hripensis] ecclesim fratribus. Hoc scopum, sed lanttim sacerdotem nominat. Hinc non
monasteiinm ab Alcfririo Northanhumbrorum rege audiendus pseurio-Marcellinus in S. Suidberti actis
conriitum fuisse anno 651, docet Mabill. saec. n Be- fabulosis, qui Egbertum Eboracensemcum archiepist»-
ned., in Vila sancti Cuthberti, ad cap. 7. pnm dicit, confundens eum videlicet Ecgberto
b Episcopi Eqberti. Hunc eiiiscopnm vel archiepi- illius selis antislite, qui post hujus Egberti obitum
scopum fuisse subdubitat Mabill. saec. m Ben. part. anno lertio in locum Wilfridi junioris Eboracensis
i, in ejus Elogio num. 6, pag. 490, ob silentium archiepiscopi suffectus est.
Ven. Bedse, qui illum nusquam antistitem vel epi-
697 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. — LIB. I. 698
annis, inter eximios simul pioereligionis et sacrae A serere super spinas (Jerem. iv, 3). Cumque studio-
lectionis magislros, futurus multorum populorum sissime vir Dei per loca singula discurrendo, opta-
praedicator erudiebatur, rionec occurreret in virum ttim evangelizandi opus exercuisset, et semina vitoe,
perfectum et in setatem pleniludinis Christi. supernae gratiae rore irrigante, longe Iateque in
CAP. V. Fervet desiderio paganos converlendi.— agris multorum cordium ad ejus praedicationem
Tricesimo itaque et tertio oetatis suoe anno, major uberrime pullulassent, congaudens praedictus Fran-
egregio viro fidei flamma crescebat in pectore, ita corum dux ejus sanctissimae devolioni [Mab., ejus
ul parum ei viderelur sibi soli tantummodo in reli- sanctissima devotionej, et verbi Dei clarissimse mul-
gionis sanctitate sudasse, si non et aliis quoque in tiplicationi, majoris profectus occasione, prudenti
praedicationisveritate prodesset. Audivit [Mab., Au- cogitabat consilio eum Romam mittere, ut a domno
diens itaquej in borealibus mundi partibus messem apostolico Sergio, viro sanctissimo tunc temporis,
quidem multam esse, sed operarios paucos. Sed ut in summi sacerrioli honorem ordinaretur : quatenus
somnii, Deo dispensante, impleretur veritas, quod apostolica benedictione et jussione suscepta, majori
mater olim de eo se vidisse testatur [Mab., testaba- ab eo missus fiducia roboralus, in opus Evangelii
turj, suse conscius voluntatis, licct adhuc divinae reverteretur, juxta apostolicum illud : Quomodo
dispensalionis ignarus, illas in partes navigare co- " prmdicabunt nisi miltanlur (Rom. x, 15)? Quod cum
gitavit, et clarissima evangelicaepraedicationis luce, viro Dei persuadere tentaret, renuit primum, nec se
torpentes longa infidelitate populos, si Dei esset tantse auctoritatis honore dignum esse referebal:
voltinlas, illuslrare. Assumptisque secum duoriecim enumeratisque apostolicoe sanctionis prseceptis,
[Mab., undecimj fralribus, eo fidei fervore armatis, longe se inferiorem huic virtutum catalogo assere-
quo et ipse, navim conscendit : quorum aliqui post- bat, quem egregius mundi proedicator, filium suuin
ea, ob prsedicationis evangelicae instanliara, mar- Tiinotheum erudiens, oportere episcopum habere
tyrio coronati stint; aliqui vero episcopatus ordi- censuit (/ Tim. in). Dux vero conlra religiose suasit,
nein accipienles, post sanctae prsedicationis labores, quod vir Dei verecunde negavit. Tandem omniurn
in pace quieveriml. tinanimitate victus, et quod majus est, Dei dispen-
CAP. VI. Cum duodecim sociis Trajectum venit. satione coactus, consensit; magis volens plurimo-
Inde abiens Franciam pelit, et a Pippino honorifice rum humiliter oberiire consilio, quam suam perii-
excipitur. Suasu Pippini Romam pelil in episcopum naciter defendere voluntatem. Et sic cum honorifica
ordinandus. — Igitur vir Dei cum sociis, sicut prse- legationc, el mtineribus, auclorilati apostolicsc con-
diximus, Fresiam navigavit a, donec prospero cursu d_,dignis, Romam directus est b.
ad ostia Rheni fluminis vela deposuit; ibique optala CAP.VII. Visio angelica. Ordinatur archiepiscopus
telluris slatione refocillati sunt, et mox ad caslellum et Clemensappeltatur. — Sed die quarta, priusquam
Trajectum, quod in ipsa fluminis ripa situm est, illo veniret, beatissimus aposlolicus angelica in
pervenerunt; in quo etiam post aliquod tempus, somnis responsione admonitus est, ut illum cum
Deo donanle, et verbo fidei crescente, idem sanctus summo honore susciperet [Mab., suscepissetj, et
Willibrordus sedem episcopatus sui habuit. Sed quod multarum animarum esset illuminator futurus,
quia eadem gens Frisonum, in quo idem oeriilicatum a Deoque electus, et ad hoc venisset, ut summi ab eo
est castellum, cum rege suo Radbodo paganis adhuc sacerdotii honorem susciperet [Mab., suscepissetj;
ritibus sorduit [Mab., sordebatj, visum est viro Dei nihilque ei negandum esse, qnidquid petiisset. Qua
Franciam contendere, ac ducera illorum adire Pip- factus apostolicus arimonitione certus, cum magno
pinum, virum strenuum, triumphis clarum et mo- gaudio et summo ettm suscepit honore : et ut in eo
ribus probum : qui eum cum omni honore susci- fidei agnovil fervorem, religionis devotionem, sa-
piens, sed nolens tanto doclore se vel suam privare pientisc plenitudinem, die competenti populo ad-
gentem, loca ei opportuna intra terrainos regni sui venienle, advocatis venerabilibus ad societatem mi-
proevidit, quo potuisset idololatriaespinas exstirpare, D nisterii sacerdotibus, publice in ecclesia bealissimi
et purissima verbi Dei semina per munda novalia Petri c principis apostoloruni cum magna dignitate,
abundantius spargere, ut impleret 186 propheti- more apostolico, eum ordinavit archiepiscopum; ac
cum prseceptum : Novate vobis novalia, et nolite ordinato nomen imposuit Clemens, vestimentisque
a Fresiam navigavit. Anno oetatis suae33, nt paulo primis temporibusadventusillius in Frisiam, quando
ante narravit Alcninus,annovero Incarn. 690, prout a Sergio papa licentiam et benedictionem evangeli-
cum omnibus aliis testatur Joan. de Beka canon. zanrii gentibus, simul et reliquias ecclesiarum de-
Traject. in Chronico, imo ipsemet S. Willibrordus riicationi arihibendas accepil, anno Incarn. 692, uti
verbis, in vetuslo Calendario, quod in monaslerio probal Mabill. hoc loco internotas; alteruin, post-
Epternacensi servatur, ad marginem ab ipsomet, ut quam per annos aliquot in Frisia populum docuit;
videlur, viro sancto ascriplis : In nomine Dotnini Roniam a Pippino missus, ut ibi ab eodem Sergio
ClemensWillibrordus anno 690 ab Incarnalione Chri- papa Frisonum genti archiepiscopus ordinaretur,
sti veniebat ultra mare in Franciatn, etc. Vid. Cal- quod factnm esse Beria asserit anno 696.
met. Hist. de Lorraine, tom. III, Listes Chronolog. c In ecclesia beati Petri. Ven. Beda tamen 1. cit.
pag. 99. sancttimWillibrorriuin orriinatum esse ait in ccclesis
b Romam direclus est. Ven. Beda libr. v, cap. 12, sanctae martyris Caecilioedie natalis ejus.
dito S. Willibrordi Romana itinera dislinguit; unum
699 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS V. 700
suis sacerdotalibus induit eum, et sancto, quasi su- /A navigii [Mab., longioris vise], vel ex insidiis fero-
perhumerali Aaron, pallio dignitatis, et indumenti cissimorum terrse illius habitatorum damnum pate-
conflrmavit gloria [Mab., indumento glorioej; et retur in illis, volens antiqui hostis praevenire astu-
quidqtiid voluit vel potnit [Mab., petivitj, aut in pa- tias, et Domini sacramentis aniraas munire acquisi-
trociriiis sanctonrm, aut in rebus ecclesiasticis, cum tas.
tota mentis alacritate tradidit illi, firmatumque be- CAP.X. Barbarm gentis superstilionem contemnit.
nedictione, donis ditatum, CUfnsalutaribus prsece- Unus sociorum suorum perimitur, martyr effectut.
ptis iterum euin in opus Evangelii remisit. Regi Christum magna fiducia adnunliat. A rege ad
GAP.VIII.In Franciam rediit etcutn plurimo fructu Pippinum remittitur. — Et dumpius [Mab., cum ergo
in opus Evangetii incumbit. — Accepta ergo aposto- pius, etc.] verbi Dei praedicator iter agebat, perve-
licse anctoritatis benedictione, cum majori fiducia nit in confinio Frisonum et Danorum ad quamdam
devotus verbi Dei proedicator, ad prxfatum Frahco- insulam, quae a quodam deo suo Fosite, ab accolis
rum ducem regressus est. Qui eum cum summa ho- terrae Fositesland c dicebatur : quia in ea ejusdem
noris magniftceniia receptum, cttm suoe potestatis Dei fana fuere constructa. Qui locus a paganis in
jussione in opiis Evangelii direxit: maxime tamen tanta veneratione habebatur, ut nihil in ea vel ani-
in borealibus regni sui partibus, quo eatenus ob 1fj malium ibi pascentium , vel aliarum quaruralibet
raritatem doctorum vel duritiam habitatorum fidei rertim, quisquam gentilium tangere auderet; nec
flamma minus relucebat. Eo vir Dei instantius illis etiam a fonte, qui ibi ebulliebat, aquam haurire,
m regionibtts semina vitse sparserat, quo pltts nc- riisi tacens, proesumeret. Quo cttm vir Dei terape-
cessarium, aiitiquam fgnoranlioe famem depellere, state jactatus est, mansit ibidem aliquot dies, quo-
perspexerat. Qualem, divina gratia adjuvante, illis usque sepositis tempestaiibus opportunum navi-
incolis fructum fecisset, testes sunt usque hodie gandi tempus adveniret. Sed parvipendens stultam
populi per civitates, vicos et castella, quos ad ve- loci illius religionem, vel ferocissimum regis ani-
ritatis agnitionem, et ad unius omnipotentis Dei mum, qui violatores sacrorum illius atrocissima
cultum pia admonitione perduxerat. Testes quoque morte damnare solebat, tres homines in eo fonte
Ecclesioe,quas per loca singula construxerat; testes cum invocatione sanctae Trinitatis baptizavit: sed
et Deo famulantium congregaliones, quas aliquibus et animalia in ea lerra pascentia, in cibaria suis
adunavit [Mab., congregavit] in locis. rhactare proecepit. Quod pagani intuentes, arbitra-
187 CAP.IX. Christum prwdicat in Frisia. Item bantur eos vel in furorem verti, vel etiam veloci
in Dania; inde triginla pueros in Franciam ducii— morte perire. Quos cttm nihil mali cernebant pati,
Tentavit qtioque idem vir Dei ullra Francorum regni < C furOre perciti, regi tum [Mab., lamenj Radbodo,
fines ccelestis doctrinse flttmina derivare. Nam tunc quod viderant factum, retulerunt. (Apud Mab. cap.
temporis regem Frisonum Radbodum cum gente 11.) Qui nimio furore succensus, in sacerdotem
sua paganum non timuit adire, et quoctinque perre- Dei vivi, suorum injurias deorum ulcisci' cogitabat:
xerat, verbum Dei ctfm omni fidncia loqiiebatur. et per riies [Mab., per trcs diesj semper tribus
Sed proefatus Frisonum rex, licet virum Dei humili- vicibus, suo more, mittebat sortes, et nunquam
tatis gratia benigne susciperet, nullis tamen vitw damnatorum sors, Deo vero defendente suos, super
fomcniis saxeum ejus cor emolliri poluit. Cum ergo servum Dei vel aliquem ex suis cadere potuit : nec
apudeum vir Dei fruclificare se nonposse sentiret » nisi unus lantum ex sociis sorte monstralus,' et
[Mab., agnovitj, ad ferocissimos Danorum populos ataityrio coronatus est. Vocabatur vero vir sanctus
iter evangclizandi converlit. Ibi tum, ut feriur, re- ad regem, et multum ab eo est increpatus, quare
gnabat Ungendiis b [Surius, OngendusJ homo omnt sua sacra violasset, et injuriam Deo suo fecisset.
fera crudelior et omni lapide durior : qui tamen, Cui proeco veritatis constanti anirao respondit:
jubente Deo, verilatis praeconem honorifice tracta- « Non est Deus, quem colis, sed diabolus, qui te
bat. Quem dnmr obduratun» moribus, et idoloTatrise pessimo errore deceptum habet, o rex, [d ut ani-
deditttm, et nullam melioris vitse spem babenlem 0 mam tuam selernis tradat flammisj. Non est enim
offendit; acceptis tunc triginta cjusdera patriae pue- Deus, nisi unus, qui creavil ccelum et terram, et
ris, ad electos a Deo populos regni Francorum re- omnia quae in eis sunt; quem qui vera fide colit,
verti feslinavit. Sed in eo ipso itinere catechizatos vitam habebit sempiternam; cujus ego servus, ho-
eosdem pueros vitae fonle [Mab., pueros fonte salu- die tibi testificor, ut ab antiqui erroris vanitate
brij abluit, ne aliquod propter pericula Iongissimi quam coluerunt patres tui, tandem aliquando resi-
» Sentket. Goriipendiensis codex, ut testatur Ma-
Danorum a se conscripta. MABILL.
biUonius, hoc loco i«ita"inserit: « Erat enim tunc in c Fositesland. Adamus Bremensis libr. iv Hist.
ejus comitatu venerabilis vila et nomine dignus Vul- Fositeslandiam eamdem esse ait cum Farria insula,
framnus,qui venerat a Senonumcivitate pontifex eo- qum in ostio ftuminis Albim longo recessu latet, etc.
dem desiderii fervens amore, sciKcet ut aliquas Do- et sha esl in confinioDanorum et Fresonum. Eadem
roino lucraret ahiinas. » Virievilam S. Vulframni ad insula ab habitabilis facla dicitur, et
annura 720, Act. SS. Ord. Ben. ssec. m, part. I, pag. monasterioarchiepiscono
Heiloenstillustrata. MABILL.
355, etc. d Qusehic et infra uncinis inclusa sunt, desunt in
b Utujendus.Hic rex Danis ipsis notus non est, nec:
illius merainit Ericus Danioerex in historia genlis Mab- '.v4&
701 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. — LIB. I. 702
piscas, el credens in unum Deum omnipotentem A ^ fantisi'.]ignorantioe latere sinebat, sed totam evan-
|Dominum nostrum Jesum Christumj, et vitae fonte gelica luce sine dilatione perfundebat, ita ut in eo
baptizatus, abluas omnia peccata tua, et projccta populo subito propheticum illud impleretur testi-
oirini iniquitate et injustitia, deinceps novus homo monium : El eril, in loco, ubi dicctur eis : Non po-
vivas in omni sobrietate, justitia et sanctitate. pulus vos; dicelur eis : Filii Dei viventis (Osemi, 10).
3oc 188 faciens, ciim Deo et sanctis ejus gloriam Pltirima quoqtie divina virtus fecit per scrvum suura
[Mab., vitamj possidebis sempilernam. Si vero me miracula. Licet omni miraculorum operationi et
contemnis viam salutis tibi ostendentem, scito cer- signorum ostensioni ministerium evangelicse prae-
tissime quod aeterna supplicia et infernalcs flammas dicationis praeferenrium sit; tamen quoe gesta nar-
tu cum diabolo, cui obtemperas, sustinebis. » Ad rantur, ad?gloriani donantis Dei non tacenda esse
haec rex miralus respondit: « Video te minas no- censeo, sed magis stylo alliganda, ne pereant pr>-
stras non metuisse, et vcrba tua esse, sicut et steris soeculis, quse pviscis temporibus acla esse
opera. > Etsi autem nollet veritatis proedicatori noscuntur.
credere, tamen ad Pippinum ducem Francorum CAP.XIII [Mab. xivj. Idolum confringit. Gladio
eum cum honore remisit. percussus nil tmditur. Ultio divina in percussorem.—
; CAP.*XI [Mab. xnj. In Francia Evangelium ar- " Qtiodam igitur tempore, dum venerabilis vir iter
dentius prmdicat. Ex obtatis donis ecclesias, ubique evangelizanrii more solito ageret, venit ad quamdam
ordinatis presbyteris, mdiftcat.— Qui in ejtts laetatus villam vValachrumnomine b, in qua antiqui erroris
adventu rogavit eum destinato verbi Dei operi in- idolum remansit : [ad quori statuto tempore omnis
sistere, erariicatisque idololatrioe spinis, verbum congrcgabatur populus, illud colens summa vene-
Dei instanter per loca singula serere. Quod etiam ratione]. Quod cum vir Dei zelo fervens confringere
pius prsedicalor haud segniter implere satagebat, [niterelur, ac iiomen delere de sub cceloj, proesente
circumiens onines illius torrse regiones, per urbes, ejusdem idoli custorie, nimio furore succensus ille,
vicos, castella, ubi prius evangelizaverat [Mab., quasi Dei sui injuriam vindicaret, in impetu animi
evangelizabatj, exhorlans omnes quatenus bono insanienlis, gladio caput sacerdotis Ghristi percus-
animi proposilo in veroefidei permanerent firmitate. sit: sed Deo defendente servum suum, nullam ex
Et dum per singulos dies numerus crescebat Drie- ictu ferientis loesuram sttstinuit [Mab„ incurritj.
lium, et major credenlium turba ad verbi Dei agiii- Socii vero illius hoc videntes, pessimam prsesum-
tionem confluebat, cceperunt plurimi, fidei fervore ptionem impii hominis [mortej vindicare concurre-
incitati, patrimonia sua viro Dei offerre. Quibus ille _ runt. Sed a viro Dei pio animo de manibus illorum
acceptis, mox ecclesias in eis aedificare jussit, sta- Iiberatus est reus ac diinissus : qui tamen eodem
tuitque per eas singttlos presbyteros, et verbi Dei die dsemoniaco spirittt arreptus est, et die tertia
sibi cooperatores, quatenus novus Dei populus ha- infelicitcr miseram vitam finivit. Et quia virDei,
beret, quo se diebus feslis congregaret, vel saluta- juxta proeceplumDomini, suas injurias nlcisci noluit,
res audiret admoniliones, vel a quibus sacri bapti- cilius [tanienj a Domino vindicatus est, juxta illud:
smatis munera acciperel, et Christianoe religionis Mihi vindictam, el ego retribuam, dicit Dominus
litteras [Surius et Mabill., regulasj edisceret. Et ita (Rom. XII, 19).
vir Dei magis ac magis de die in diem, divina do- 189 CAP.XIV [Mab. xvj. Quod quidamqui servo
nante gratia, proficiebat. Dei tnaledixerat, die poslera periit. — Alio qttoque
CAP.XII [Mab. xmj. Carolus Martellus multas tempore iter beato viro faciente ad quamdara suoc
gentes devicit. S. Willibrordus fit cpiscopns Traje- ditionis cellularo, qtiseex nomine praeterfluentisaquae
ctensis. —-Contigit autem Pippinum, ducem Franco- Suestra c dicitur, propter compendium propioris
rum, diem obire, et filium ejus Carolum regno patris viocper segetes cujusdam divitis angustam subintra-
potiri; qui mullas gentes sceptris adjecit Franco- vit semitam. Quod earumdem segetum custos cer-
rum : inter quas etiam cum triumphi gloria Fri- D nens, nimio inflatus furore, virum Dei blasphemare
siam, devicto Radbodo, paterno superaddidit impe- cccpit. Quem convicia viro Dei inferentem cum so-
rio. In qua ttinc gente sanctus Willibrordus positus cii, qui cura eo erant, vindicare vellent, miti animo
est praedicator, sedique episcopali in Trajecio ca- Dei famulus eos compescuit, nolens [il/a6., vindi-
gtello delegatus esta. Qui majori evangelizandi care voluerunt. Quos prohibuit vir Dei, nolens,[etc.J
occasione accepta, nuper gladio acquisitam gentem aliquem sua causa perire, qui salutem sitiebal om-
sacro baplismate abluere conatus est. Nec quid- nium. Sed cum [Mab., et dumj insanientis aniinum
quam in ea vetusti erroris, nec tenebris [Surius, nec nullo modo lenire posset, dans locum irse ejus, via
tenebras. Mab., vetusti efroris tenebrarum et igno- qtta venit, reversus est. Sed die postera idem infelix,
a In Trajeclo caslello delegatus est. Bedoepotius quinque Zelandioe insulis una, basilicara habet nobt-
accedendum existimat Mabillonius, qui Willibror- lem Esternacensi monasterio subjectam. Browerus
dum episcopumTrajecto proefectuma Pippino fuisse libr. xn Annal. Trevir.
affirmat libr. v, cap. 12. Lege ipsum Mabill. hic c Sttestra. Suslerense monasterJum olim mona-
in not. chorum, nunc nobilium canonicarum celebre colle-
b Ad quamdatn villamWalachrum nomine [Mabill., gium, in pago Mosano, in dttcatu Juliacensi, a pfse-
Ad quamdam insutam]. Walacra seu Walucria ex lcrllueute rivo cognominata.
703 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 704
qui famulo Dei convicia dicere [ Mab. viro Dei con- Avmemorque Dominicsejussionis, discipulis suis prae-
vicia facerej non abhorruit, [multis cernentibus, in cipientis, ne cui transfigurationis gloriam ante diem
eodero loco J repentina morte periit. resurrectionis suoe dicerent, prsecepit eidem cella-
CAP. XV [Mab. xvi. J Aquam dulcem e petra eli- rio, ne cui miraculum, quod viderat [ Mab., quod
cit. — Cum vir Deo plenus propter evangelicaeprae- cernebatj, ante diem obitus sui ediceret.
dicationis instanlinm loca circumiret raaritima [in CAP.XVIII [Mab. xixj. Simile miraculum. — Sed
eisdeinj aquae dulcis penuriam paiiebatur. Quod et aliud huic simile per ejus benedictionera Deus
dum cernebat suos commililones propler ardorem Christus operatus est miraculum. Perveniens servus
silis graviter sustinere, vocalo uno ex illis, praecepit Dei cum sociis ad. domum cujusdam amici sui, et
ei intra tentorium suum fossam aperire parvam, ubi paulisper cupiens in domo dilecli longi laborem iti-
secreto fixis genibus orabat Deum, ut qui populo neris refectione allevare, patremfamilias nihil vint
suo aquara in deserto produxit de petra (Exod. xvn, habcre coraperit. Quatuor ergo modicos flascones b,
Num. xx), servis suis eadem misericordia de are- quos tantum in itineris solatium secum ejus socii fe-
nosa terra aquam produceret. Qui mox exaudilus rebant, jussit afferri : eosque in ejus nomine bene-
est, nam subito fons dulcissimi saporis fossam a im- dixit, qui in convivio nuptiali aquas convertit 190
plebat. Quod sui cernentes, gralias agebant [Mab., '* in vinum [ Mab. , qui in Cana Galileaeaquas in vini
cgeruntj omnipotenti Deo, qui sanclum suum nia- saporem mutavit J (Joan. n). Et mirura in modum
gnilicavit, et eum exaudire riignatus est : bibebant- post benedictionem [ Id., post beneriiclionis gra-
que usque ad salietatem, secumque ad prsedestinati tiamj quasi quadraginta viri ex illis lagunctilis us-
itineris necessitatem, quanlum sufficere videbatur, que ad satietatem bibebant, et cum magna gratiarum
portare curabant. actione sibi laetis invicem animis dicebant : Vere
CAP.XVI [Mab. xvnj. Vinutn multipltcat. — Ite- Dominus Jesus hic implevit, quod in Evangelio pro-
rum sanctus Dei sacerdos, in quodam loco iter agens, misit, dicens: Qui credit in me, opera, qum egofacio,
viriit mendicanles inopes duodecim, pariter postu- et ipse faciet, et majora horum faciet (Joan. xiv, 12).
lantes sibi aliquid a prajtereunlibus solatii [darij. CAP.XIX [Mab. xxj. Contumeliosusin virtim Dei
Quos, ut erat niitissimus,benignoaspexitanimo, uiii- divinitus punitur, pwnitens vero ttberalur. — Per-
que ex suis mandavit specialem suum flasconem su- rexit idera sanctus praedicalor quodam tempore
mere, ac pauperibus miscere [Miscere pro fundere J ra»re solito ob evangclizandi gratiam cum .festina-
Christi. Ex quo omnes illi duodecim usque ad satie- tione in Frisiam; et propter laborem vise in pratis
tatem bibebant: et miruin in modum, illis abeunti- #-. osjusdam divitis paululum lassos refocillare equos
bus, ex oplimo vino flasco, de quo tanti biberant volebat. Quos dives ille in pratis suis pascicernens,
homines, [a ministroj inventus est plenus, ut anle. superbiae spiritu equos caedere cirpit, et e pascuis
Hoe comperlo, beneriicebant omnes DominumDeum abigere. Quem vir Dei placidissimis verbis alloqui-
nostrum [Mab., Dominura JesumJ, dicentes : Vere tur, dicens : « Desine nobis [fraterj injuriam facere :
impletum est in nobis, quod in Evangelio dicitur : non enim propter laesionemtui, sed propter necessi-
Dute, et dabitur vobis ( Luc, vi, 58). tatem nostri, ad horam in his pascuis quiescere vo-
CAP.XVII [Mab. xvmj. Rursus vinum mulliplicat. luimus. Instat noliis opus Dei peragenrium, cujus ta
— Venil quoque vir sanctus ad sunm visitandi gra- quoque mercedem habere poteris, si nos, quantum
tia monasterium, et post orationes ad Deum, et sa- ad te pertinet, [benignoj adjuveris aninio : memor
lutationes fratrum, et admonitiones pacificas, cir- illius Domini nostri Jesu Christi dulcissimaepromis-
curaiens singula fratrum habilacula, si qniri in illis sionis : Qui vos recipit, me recipit: et qui me recipit.
emendandum fuisset, pius pastor explorare voluit. recipit eum qui me misit ( Matth. x, 40 ). Sed magis
Intravit qnoque [Mab., tunc accidit, ut intraretj in mente pacifica nobiscum quasi amicus tcipsum refi-
cellarium, in quo modicum vini reperit in vase [Id., ciens, aliquantulum bibe, nobisquc coepto itinere
in uno dolioj, in quod suum benediclionis gratia cum ]D pergentibus.tu a Deobenedictus, reverterein doraum
oratione immisit baculum, ct exivit. Sed eadem tuam. i llle autcm in malitia pertinax, nolens paci-
nocte in eo ipso vasculo vinum crescere ccepit, et iicis viri Dei verbis acquiescere, sed convicia inge-
supereffundi vasis margtne [Id., ita ut superftinde- minans, opprobria jaculans : « Tu me, inquit, horT
ret vasis marginemj. Hoc cellarius cernens, inspe- taris bibere, etpaoem tecum inire : scito cerlissime
rata abundanlia obstupefactus est, nec celare aude- quod tecum bibere pro nihilo habeo. » Rapiensque
bat, quoJ divina misericorriia per servi sui bene- ex ejus ore verbum hoc vir Dei : « Si non velis, ait,
dictionem geri cognoscebat. Craslino mane cucurrit, mecum bibere, non bibe. > Et statim paratis sociis,
et ante pcdes sancli Palris se proslernens confiteba- perrexit viam suain. Ille quoque contumax, domum
lur quid vidisset. Qui more solito Deo gratias agens, suam festinabat adire, sed totus subito siti ardebat;
a Dutcissimisaporis fossam. «Eadera cisterna, in- genere feminino, quo vox flasco ibidem semper su-
quit Joan. Beka in Chron. nunc in lerritorio de raitur, an ab ipso Alcuino, an ex incuria scriptoris?
Heylingelopatenter ostenditur, qu^eab inquilinis il- Codices certe differunt, prout patet ex hac edit.
lic habitantibiis modeuio terapore Piiteus S. Willi- Qtiercetani. Vid. hanc vocem in Glossario D. Du-
brordi dicitur. » MABILL.
b Modicosflascones. Apud Mabillonium, modicas, cange.
7<iK HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. — LB3. I. 706
cupiensque ardentem stomachum vino refrigerare, A I necessaria rapere solebat, et in ignem mittere. [Mab.
os, quod viro Dei convicia ingessit, vini potionem mittebatj. Quin etiam parvulum, inter amplexus
recipere non valebat [Mab., noluitj: [et qui pacem parentura pausanlera, illis dormientibus, lulit et
cum servoDei voluntarie noluit], pcenam in seipso in ignem projecit. Sed vagitu infantis parentes exci-
necessarie sustinuit. Vocati sunt medici, qui sitim tati [Mab. suscitatij, vix parvulum de incendio erue-
sedarent, aut facultalem segroto bibendi prsesta- runt, et multa atrocia eadem familia a nefando spiri-
rent. Anhelabant viscera, sed non fuit qui guttam tu perpessa est: nec a quolibet presbyterorum expelli
vini fervescenti pulmoni infundere valuisset. Tandem [Mab., depellij potuit, donec vir sanctus Willibror-
aliquando [Mab., Sero tandemj poenitentia ductus dus, a patrefamilias postulatus, aquam illis benedi-
ille, in seipsum reversus est, et agnoscebat sanctum ctam direxit, prsecipiens omnem domus illius supel-
Willibrordum csse quem offenderat; illiusque, an- lectilem foras efferre, et aqua illa aspergi, praevi-
helante spiritu, oplabat reditum. Qui sequenti anno dens in spiritu domum flammisconsumendam esse.
eadem reversus est via, prsecognitoque adventu ejus, Quibus itagestis, vacuam domum a locolectuli ignis
obvius ei homo aegrotus venire festinabat [ Mab., invasit, tolamque consumpsit. Altera vero in eo loco
aegrotuspervenilj, culpam confitens suam, et quam cum sanclificatione aquse benedictse sedificata, nihil
paliebatur posnamaperiens, et pro amore Christi se B 1 exinde pristinoe tentationis passi sunt in ea : sed cum
solvi deprecabatur. Quem vir Dei misericordia mo- omni tranquillitate el quiete degentes, et Domino
tus absolvit, dedilque illi cum benedictione de suo gratias agentes erant, qui illos per servum suum
bibere calice. Qui mox absolutus bibebat, et sanus redimere dignatus est.
in suam reversus est domum. CAP.XXII [Mab. xxinj. Pippinum baptizat, et
CAP. XX [Mab. xxij. Moniales a peste liberat. — illius futuram sublimitatem prmdicit. — Idem quo-
Est in Treverensi civitate monasterium puellarum a, que vir Deo amabilis quaedam prophetico prsedixe-
quod temporibus beati Willibrordi episcopi peslis rat spiritu, quse post rerum eventus vera probavit.
acerrima invasit. Cujus acerbitate multaeex ancillis Baptizavit enim Pippinum filium Francorum fortis-
Dei moriebantur [ Mab., mortuae sunt J: qusedam simi ducis Caroli, patrem hujus nobilissimi Caroli,
vero longo infirmitatis dolore jacebant in leclulo : qui roodo cum triumphis maximis et omni dignitate
«aeleraevero nimio terrore turbatae, quasi praesen- - gloriosissime Francorum regit imperium. De quo
tem mortera metuebant. Et quia prope est praedictae Pippino Patre ejus idem sanctus vir praesaga voce
civitati sancti viri monasterium, quod appellatur corant discipulis suis praedixit hoc vaticinium :« Sci-
Esteruaco b, in quo usque hodie sanctus ille requie- tote, inquiens, quod isteinfans sublimis erit valde et
' gloriosus, et omnium praecedentiumFrancorum duci-
scit corpore, et ejus posteri ex lcgiliraa tradilione C
Patris, et piissimorum pietate regum tenere noscu»- busmajor. > Hujusitaque vaticinii veritas nostrispro-
•tur : ideo antedicti fcminse monaslerii, audientes bata est temporibus, nec opus est testimoniis asse-
sanctum virum illuc venire, statim miserunt legalio- qui, quod totius regni agnoscit auctoritas. Sit nam-
nes, postulantes eum non tardare venire. Qui beati «jue omnis populus, quibus nobilissimus victor ce-
Petri principis apostolorura mitissimo doctus cxem- lebratur triumphis, vel quantum terminos nostri
plo, de Joppe ob viduarum Christi petitionein ve- [Mab., termini nostri iinperiumj dilatavit imperii %
nientis Lyddara, ut sanctam suscitaret Tabitham vel quam devote Christianam in regno suo praepa-
(Act. ix), festinus venit, audilo desiderio ancillarum ravit religionem, vel quid pro defensione sanctae Ec-
Chrisli, ad illas. [Mab., non piguit venire ad illasj clesiaiDeiapud extraneas exercuit gentes. Quaeomnia
Et veniens, mox 191 in eodem monasterio missa lelius oculis probari quam verbis explicari -queunt.
pro infirmis celebrala, aquam benedixit, qua et do- CAP.XXIII [Mab. xxivj. Dotes ejus et virtules.
mos illarum aspergi jussit, et segrotantibus potam- Obiit. Sepultus Epternaci. Illustre miraculum. —
dam transmisit. Quse cito, divina donante miseri- Fuit vero iste vir sanctus, orani dignitate prae-
cordia, convaluere, nec ullaein eo monasterio prae-. clarus, statura decens, vultu honorabilis, facle
dicta peste exinde moriebantur. venustus, corde loetus, consilio sapiens, ore jucun-
CAP.XXI [Mab. xxnj. Malignusspiritus per aquam dus, moribus compositus, et in onini opere Dei stre-
benedictama domo pellitur. — Contigit cuidam pa- nuus. Ctijtis autem patientiae esset, ex ante dictis
trifamilias et domui suoedira dsemoniacoeillusionis ejusgestis ostehditur. Quantamverohabuerit (Mab.,
tentatio, ita ut aperle malignus in ejus domo spiri- vel quantam habttissetj indttstriam in Evangelio
tus ex horrore et maleficiis habitare agnosceretur. Christi prsedicando, vel qualiter illum in opere prse-
Nam subilo cibos, vel vestimenta, vel alia domui dicandi divina adjuverit gratia, non necesse est no-
a Monasterium puellarum. Browerus hunc locum' Trevir. tom.
I, pag. 23, verosimilior ergo est inter-
de monasterio Horreensi, in ipsa urbe Trevirensi pretatio Broweri.
sito, interpretatur Annal. Trevir. libr. vn. Subdu- b Quod appellatur Esternaco. Hodie
bitat Mahillonius an non intelligendum sil de Pala- monasterium, de cujus origine, juribus Epternacense
et acquisitio-
tiolo raonaslerio olira virginum, nunc collegiata. At nibus, secularisatione, ac restitutione ad
vero Palatiolum ( Hodie Pfaltzel) una hora ab urbe nos oonsule illustr. D, ab Hoiitlieim Hist. Benedicti-
Trev. t. I.
ad sinislrum Moselloelittus, non in ipsa civitate si- c Nostri imperii. Ex his verbis
tum est, ut testalur illustr. D. de Hontheim Hist. tur Alcuinum hanc vitam scripsisse, intelligi posse vide-
dum morare-
tur in Francia.
767 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 70g
stro prosequi stylo, quod lolius populi teslimonio ,A tis actfificavitet dedicavil. Sed et miri odoris fra-
eompcobatuj'.Porro ejus secrela conversatio in vi- grantia omnium perfuderat nares, ut perspicue in-
giliis et orationibus, in jejuuiis et psalmodiis, ex telligeretur, ad exsequias viri sancti angelicum
vitaesanclitate et signortun oslensione inleUigi da- venisse ministerium.
ttir. Charilatem scilicel assiduus labor osleudit, CAP.XXIV[Mab. xxvij. Anima abangelis in cadur»
quem quotidie proChrisli nomiue susliiiuit. Denique portatur. Miracula fld viri sancti corpus. — Sed fti
vir sanclus omnibus diebus vitse susein divinoprofi- cuidam religioso sancli viri discipulo longius po-
ciens opere, Deo amabilis et orani populo gratus sjto, in oratione vigilanli, obitus illius revelatus
[Mab., placabilisj, lemporibus Caroli anliqui, for- est. Nam viriisse se testabatur animam sanctis-
lissiroi Francorum ducis, senex et plenus in omni sinii Palris sui cum magna luminis clariUite, cum
perfectionc dierura a, apposilus est ad patres suos, consona canentium laude, ab angelicis exercitibus
lnullipliceni laboris sui fruclum acceplurus a Deo , ad coelorura regna portari. Multi quoque fratrum
soeculumhoc relinquens [Mab., hominem exuit cura tcstali sunl, crebro se super leclulura, in quo bea-
soeculoj,ut ccelum possideret, Christtini 1S2 sine tam animam suo Creatori reddidil, mirabile vidisse
finc in aeterna gloria visurus ; in cujus dilectione, luinen, suavissimamque odoris dulcissimi sensisse
quandiu nobiscutn vixerat, laborare non cessabat. 1B fragraniiam : ul omnino his signis crederetur, cce-
Die seplima mensisNovembris, id est, vnldus [3/a6., lesles locum frequentasse [Mab., frequentarej cives,
die seito Nov. id est vmldusj, ex hac peregrinatio- inquosancta anima migravit ad Dominum [Mab.,
ne ad perpetuam migravit patriam h, et sepultus est in ad ChristumJ. (Mab. CAP. XXVH.)Per unctionem
monasterio Eptemaco, quod ipse Deo, ut prsefati sti- quoque olei, quod snpra cwpus sancti lucere solebat,
mus, conslruxerat. Ibi usque hodie, divina operan- multi infirmi, Deo donante et fidci illoriun coope-
te misericordia, signa et sanitales ad sancti Dei sa- rante, curali sunt. Pceiiiteiitesquoquesiepius ad eam-
cerdolis reliquias fteri non cessant. Ex quibus ali- dem venientes ecclesiam, circulis ferreis more so-
<pia huic nostrse de eo historiae subjicienda es- lito circumdati, roptis circulis subito vincula sua
se scstimavimus, in gloriam et laudem Domini no- resoluta senserunt [Mab., Pcenilentibus, etc, vin-
stri Jesu ebristi, qui hsec pcr servi sui patrocinia cula resoluta suntj. Cujus rei, adhucin ecdesia cir-
ssepius operari dignatus est. (Mab. CAP. XXV.)Con- culi pendenles, testes sunt.
ditum est venerabile corpus in sarcophago marnio- 193 CAP. XXV [Mab. xxvntj. Paralytka tana-
reo, qui primum toti Dei famuli corpori quasi dimi- tur. — Quaedam vero mulier paralylica', septem
dio pedis brevior inventus est, fratribus ob hoc annis [Mab., pluribus annisj magnis cruciata dolori-
valle contristatis, et ssepius traclantibiis [Id. sse- (2 bus, in tantum grassante eadem quotidiana infirmi-
pius snspensisj ubi aptum sancto corpori in- tate afllicia est, ut omni membrorum officioriestituta,
venircnt locellum. Sed miro modo, divina do- alieno uteretur ministerio, et in solo tantummodo
nante pielate, inventus est subito sarcophagus peclusculo vix anhelans spiritus suspiria fessa re-
tanto viri Dei corpori longior, quanto brevior traheret. Haeca propinquis ad ecclesiam, ubi sanctus
ante apparuit. El in eo viri Dei corpus cum Dei requiescit, ferebatur, prope locellum reliquiarum
hymnis psalmodiis ct omni honore condenles, se- ejtis posita. Quae {Mab., positaqnej in eodera loco
pelierunt illud in Ecclesia proefati monasterii, quod fusis lacrymis, deprecata est per intercessionem
ille summus Dei sacerdos in honore sanctoeTrinita- sancti sui famuli, divinam ei raisereri clementiara
» Plenus dierntn. Nempe annos octoginta et unum ginla adjiciantur, prodit annus 740,quo proinde an-
proetergrcssus,jirout ipse Alcninus scribit infra li- nus obiltis sancti Willibrordi collocahdusest. Mabil-
bro H, seu in Vita .metrica cap. 24, ubi ita canit: lonius quiilem in nolis ad hanc Vilam sancli Willi-
brordi obitura statuit anno 739, secutus Theofridum
Bisoctenapius complevit luslra sacerdos abbatcm Epternacensem, qui vixit soec. xi; hanc
Ter qu.iter et menses ; mensis jamjamqoeNovemlffis tanien suam sententiam correxit tom. II An-
lfliliu»oci«nUcu;liu^ravii ad aulaui. nal. Bcn. libr. xxi, num. 64, ubi ohilum viri sancti
MabiUonMis ob -hsecveeba feujus •ulliniivors.us : Idi- . .* refert ad araiuin 741 vel antecedentem. Credit vero
bus octenis, corrigendum esse censet hunc locura vir celebcrrimus Alcuinum cum sancto Bonifacio
editionis Quercetani.ubi legilur : Die septimamensis non bene convenire: Alcuini enim calculo admisso,
NoVembr.id~cst, Vii Idus. Ac potius ad lidem li- ait, non nisi 48 anni ad prsedicationemsaneti Wil-
brorum mss. legendwm: iDiesextomensis Noventbris, librordi restant; nam si ab annis oetatis81 subtra-
id est, vm ldus. Cui leclioni suffragalur Hrabanus hantur atini oelatis qua venit in Frisiam, scilicet 33,
in Martyrologio; quamvis alii Martyrologi, Wan- ad proadicationcranon restant nisi 48.
delbertus, Esuardiis, Ado et MartyrologiaRomanum Verum nuilam hic esse discrepantiam censeo, si
et Benedictinum, nec nonKalendaria ecclesiastica S. ad menlem Alcuini annus trigesimus tertius setatis,
Willibrordi natalem diera vn Idus Novemhi'esconsi- quo in Frisiam venit, computetur cum annis praedi"
gnerit. cationis; et annus olsitusstatttatur annus octuagesi-
b Ad perpeluammigravit vairiam. S. Willibrordus mus secundus inceptus aut nondum completus. SiiW
anno oetatis'tficesimo tertio, Chrisli vero 690 in ergo anni aetatis, qttando sanctus Willibrordus "\\\
Frisiara tr.ajecit, lit supra dictum est. In Frisia per Frisia proedicare cffipittriginta duo completi: anniis
annos quinquaginta proedicationi operam dedisse oetatis,quo completis omnino octoginta uno ann.is
certum est ex epist. 97 sancli Bonifacii ad Siepha- ol.iit, ocluagesimUs secunrlus. Subtractis ergo ab
iium papam, ibi : « Qui per 50 annos proedicans, anito obitus 82annis advenlus 32, restant anni prae-
prsefatain gentemFresoiiiini maxima ex parte con- dicationis 30. Optime ergo concordat calculus Al-
vertit ad fidem. » Quiiiquaginta si scxccnlis nona- ctiinicuni assertione sancti Bonifacii.
709 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI.— LIB. I. 7J0
[Mab., ut divina ei suffragaretur clementiaj : atque A prsesentem esse credimtts, quotidie sanare non ces-
a Domino Deo exaudita, moxque ab omni infirmt- sat, si firma fide, et confessione vera cum lacrymis
-tate liberala, sospes cum gaudio gratias agens Deo, effundimus in loco isto ante conspectttm pietatis
propriis pedibus, quse prius ab alienis portaba- illius corda nostra, qui pro sua divina clementia pa-
tur, cucurrit ad domum. Tatus est [Jlfafr.,prxstabilis est] ad ignoscendum,
CAP.XXVI \Mab. xxixj. Infirmus sanitali reslitui- si nos tardi non fuerimus ad deprecandum. Cui laus
tur. — Ilem adolescens quidam infirmus ad corpus sit ct gloria in sempiterna ssecula.
•beati pontificis manibus deductus esl amicorum, qtii CAP. XXVIII. Miraculo vinum augelur inter bi-
totis intremuit membris. Nec enim caput per se le- bendum. — Restat nunc de bealo Wflglso, qui fuil
vare potuit, sed qttasi collo fixum non esset, huc hujus sancti viri, ul ante diximus, pater, ut a quo
atque illuc cadens volvebatur. Nam aliquoties ita hujus historiae primum capitulum incipit, de eo no-
exanimis factus est, ut omnino mortuus virieretur. vissimum finiatur. Rediit igitur anniversarius ejus-
Quero, ut prsediximus, sui prope corpus sancti viri dem beati Wilgisi sanctse migrationis dies, in qua
posuerunt. Sed misericordia Dei donante, omnibus pius abba Albertus b successor venerandi archiepi-
qui aderant cernenlibus, ita subito sanus effectus scopi, post sacratissima missarum solcmnia, et ho-
est, ut nihil in eo pristinae infirmitatis vel doloris B" norem Deo debitura, cum fratribus
epulari et gau-
antiqui ultra remanserit. dere aggressus est. Sed in eo monasterio nil plus
CAP.XXVII \Mub. xxx J. Fur sacrilegus detegilur. Vini inventum est, 194 quam duo tantummodo
— Quidam etiam officio diaconus, et non merito, in flascbnes, quorum unus prandii liora exhaustus est
ecclesia sancti viri crucem auream, quam vir san- [Mab., epotatus estj, alter in horam coenx reserva-
ctus secum in itinere portare solebat, cum aliis de- tus. Igitur post vespertinam melodiam, pro reveren-
nariis ecclesioe,infelicissimo non horruit subtrahere tia ejus diei, fratres ad refectoritim reversi sunt, et
[Mab., raperej furto. Turbati sunt hac re fratres post sacras lectiones prsefatus abbas fratres allocutus
[Mab., turbatis hac de re fralribusj, utpote faclorem est, dicens : Decet nos, o venerandi Patres, cum
impii sceleris ignorantes, tnnc precibuS quidem san- gaudio spiritall venerabilium Patrttm nostrorum fe-
cti Dei confidentes, illud tam nefarium scelus occul- stivos dies celebrare, et aliquanto laxius, solito
tari non posse; fraterna tamen pietate liominem ad [forte, solutoj rigore, nostris indulgere
corporibus,
pcenitentiam revocare nisi stint,non pcrdere cupien- non hmirioe, sed charitatis causa. Nequaquam vero
tes. Ifle vero qui hoC crimen commisit, obdurato vos [Mab., vobisj celassem, si ariquid plus habuis
Corde, sahitem suam contempsit, siCut impius, di- _ sem in hoc monasterio, qttam hunc solum flasconem,
cente Salomohe, cutn in profunditatem malonim ve- " qni nobis hora prandii restabat. Potens est tamen
nerit, coritemnit (Prov. xvm ,3). Cogitavil infelix Beus per preces sanctorum suorum hunc eumdem
latere [posse, quod clam absqne ocutis aliortim se nobis abtindare facere, illos honorificare, ct nos
fecisse sciebat : sed Dei oculum, cui omnia aperta laetiiicare, et ostendere nobis, licet inriignis, suae
snnt, laterej nonpotuit, qni servorum suOrum inju- piotatis miracnla ; qui per benedictioncm quondam
rias ssepius vindicare noh tardat. Nam miser ille, sancti Willibrordi Patris nostri, ex qtiatitor flasconi
qui hoc perpetrare crimen non abhorruit, misera su- bus quadraginta viros satiare dignatus est. Tantum
bito morte arreptus interiit, et in ipso vitse exitu ali- cttm gratiarum actione [Mab., cum gratulationej in
quibus fratrtrm reatus sui crrmen ostendit; et ubi spe bihamus quod habemus. Primo et secundo de
ostendisset, quod furto rapuit, indicavil. Videlis, eodem ftascone omnes biberurit fratres, et inventus
fratres, quam lerribili damnatus judicio est, qui est a ministro ita plenus ut ante. Hoc audifo, abbas
sancli Dei Ecclesiam furto violare non timuit. Iricirco cuni fratribus Deo agere gratiai satagebat : bibe-
obsecro ut castam in hac habeatis conversationem, l-unlque, laudantes divinam clementiam '[Mab., con-
quatenus divina clementia per sancti Clementis viri gratulantes divinoeclementiae]illa nocte cirm sobrie-
apostolici preces in omni petitione Tionestavos exau- -. tate et laeiilia,'quantirmvoluerunt. 0 felicerti Palrem,
dire dignetur, sicut antc diximus illam exaudire pre-' ^qui talem generavit frtium, qtti tali hoerede a Deo
ces infirmantum in eadem [hacj ecclesia, eosque dignus habitus est. In quo benedictio illa impletur,
cum diu desiderata sanitate domum redire [conces- quae in Doriteronomio legitur : Renedictus tu, et be-
sitj. Nee scilicet dubttandum est, quod veluti visibi- nedictus fructus ventristui (Deut. xvm, 3,4). Amen.
liter corporeas illorum dighatus esl Christus sanare TiJTJSDEM ALCUINI HOMILIA ,
infrrmitates, ita et occultas animarum nostrarum c DE NATAJLISANCTJ
WHJLIBRQRDIAHGHIE"
segrotationes, intercedente prOnobis sancto suo,qui PISCOPI.
hic corporaliter requiescit », et quem spiritaliter I. Celebripra satictorum patrocinia etmmerantur.fr-
a Qui hic corporaliter
requiescit. Diceres Alctiimiia i>Mt>as Albertus. [AL, Alcbertus], sancti Willi-
in monasterio Esternacensi t.um vixisse quasj dp- brordi in regimine monasterii
mesticum. At haec similiaque verba scribit 'nomirie Esternacensis succps-
monachorura Esternacensittra, qui ea in divinis of- sor, ad quem exslat diploraa Pippini regis apud Bro-
ficiis recitaturi erant. Idem dicewdum de Homilia werum Annal. Trevir. libr. vn. ID.
c Apud Mabill.: Incipit sermo
in bujus sancti natali, auctore Alcuino, recitanda. in natali ejusdem,
MAUILL. cbnvenhnti populo recitandus.
711 B. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUMPARS V. 712
Licet per totius orbis Ecclesias conveniat omni po- A quanto fiducialius deprecamur, tanto citius exaudie-
pulo Christiano sanctorum festa celebrare, victorias mur. Fide enim omnia impetrantur, sicuti hujus
laudare [vitam imilarij : et quia in omnem terram viri sanctissimi, cujus hodie festivuro celebramus
exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba diem, cerlissima ante oculos habemus exempla, qui
eoruin, in omni terra consona cunctorum viventium mox ab infantia sua, per fidem Deo placere conten-
voce laudandi sunt; tamen locis in singulis propter dit. Nam patriam, cognationem et amicos, fervente
familiarilalem cohabitationis cujuslibct illorum, et fide , pro amore Dei dereliquit, lerrena contempsit,
propter praesentiam sanctarum reliquiarum, quaein ut ccelestia acquireret. ldcirco magnum laboris sui
solatium illis vel illis condonatse sunt habitaloribus, fructura invenit, et mullas populorum turbas ad
speciali quadam veneratione apud cives suos fami- Christum convertit : ei plurimos paganorum ab
liarius honorantur. Igilur Roma urbs, orbis caput, erroris iniquilate avertit, et divina cooperanle gralia,
beatorura apostolorum Petri et Pauli specialius quo- filios irae, filios fecit esse misericordiae. Inferna con-
damraodo gloriosissimis lsetalur triumphis. Unde ad clusit, ccelum aperit, plurimas peragravil gentes, ut
eamdem et gentes et populi, cum devoto pectoris omnes in viam veritatis adduceret : nec si'bi ipsi pe-
officio, quotidie concurrunt, ut majori quique apud percit; populos adivit feroces, si forte purpureas
beatos apostolos fidei compunctione, vel sua defieant B martyrii coronas inveniret; quem Deus ob multo-
crimina, vel coeleslis vitse abundantiori spe, sibi. rum servavit salutem, quatenus majori praedicatio-
adilum aperiri deposcant." Mediolana olim civitas nis gloria honoraretur, quam si solus martyrio
imperialis sancto Arobrosio gaudet defensore. AI- coronaretur. In pace quievit, quia in spe laboravit,
pes Acunuraiae[A/., AgauniseJ a sanctorura Thebaeo- Vitam invenit aeternam, quia lemporalem reliquit;
rum felicius sanguine, quam [nivalij proceritate nohis ablatus, angelis sociatus.
exaltantur. Beatius fecunda Piclavia beati Hilarii VI. Patrocinium sancti Wiltibrordi. Gloria. — 0
pontificis reliquiis exsultat, quam vendilionum et beatissime Christi sacerdos, ne nos derelinquas la-
emptionum alteratione, in quibus ssepe versatur ini- borantes in terris, sed precibus luis de ccelis adju-
quitas. Quid te, Turonica civitas, Ioquar, muris vare non cesses. Vita tua apud homines semper pro-
quidcm parvula et despectibilis, sed sancti Martini bata fuit pro Deo : sint preces tuae apud Deura
patrociniis magna et laudabilis? Quis propter te seraper inlentoc pro hominibus. Meditatio tua fuit in
adierit le? Nonne propter illius certissima suffragia lege Domini die ac nocte : ideo sicut palma fioruisti
ttirboe ad te confluunt chrislianorum ? Omnia Pari- in domo Doraini. Sicut cedrus Libani mulfiplicasti
siacoc civitatis suburbana, sancti Dionysii h, vel filios luos, qui ad te tola mentis intenlione clamanl:
sancti Germani magnificis jucundantur auxiliis, et ^" tu illos pia intercessione adjuvare digneris. Sentia-
festivos illorum dies majori populorum celebrant mus tuum nobis clemenlissime [adessej auxilium,
frequentia. Tota Campania cum populis suispropter qui tuis devotissime instamus officiis. 0 felix aniraa,
Bemigium venerabilem praedicatorem, ad Rhemen- quoe sseculi labores dereliquisti, et ccelestem cura
seui festinat urbem, apttd eam quasi proesenti pa- multiplicis sudoris tui fructu requiem intrasti; ta-
trono sua vota ferentes. Sic divina clementia toti lenta libi commissa multiplicasti, praemia promissa
consuluit mundo, dans singulis provinciis vel popu- accepisti! In pauca fidelis fuisti in terris, supra
lis, qtto speciali gauderent palrono. multa constitulus gloriaris in ccelis. Gaudia Domini
II. Sancti Willibrordi labores apostolici. — Nobis Dei tui, quoesemper oplasli, semper habere ccepisli-
vero sanciissimi Willibrordi non infima perdonavit Te continuis, o Pater, prosequimurMaudibus, lu
auxilia, sed prseclara et gloriosa conlulit sufiragia. nobis assiduis auxiliare# precibus. Credimus te in
Gaudeamus, dilectissimi fratres, in Domino, et proeseniia Domini Dei tui omnia posse impetrare,
spirituali jucunditate laetemur, qui nobis talem vilse quoeposcis; dum tanta potuisti in proesentia nostra
perdonavit doctorem, 195 justilioe praeceptorem, per ejus graliam elficerc miracula. Tu modo civis
unanimilatis nostrae auctorem; qui nos in hoc sa- n angelorum, tu socius sanctorum, tu laetus ciiui illis
cratissimum ovile congregavit et pietatis magisterio canlicum novum canlabis : Sicut audivimus, ila et
erudivit. Gaudeal et nobiscum omnis populus, qui vidimus (Psal. XLVII, 9). Beati qui habitant in
ad natalitia sanctissimi Patris hodie concurrit, et domo lua, Domine, in smculum smculi laudabunt te
vigihis apostolici viri pia devotione inleresse stu- (Psal. LXXXIII,5). Et, Videbitur Deus deorum in
duit, et in praesentia Doraini nostri Jesu Chrisli, Sion (Ibid. 8). Cujus beata visio plena est felicitas,
et sanclorum angelorum, et beatissirai ponlificis sicut ipsa Veritas in Evangelio testatur dicens : Qui
slare salagebant. Nullus, obsecro, dubitet in fide, autem diligit me, diligetur a Patre meo, et ego dili-
nec de veniae largitione haesitet, nec de piaepetitio- gam eum, et manifeslabo ei meipsum (Joan. xiv, 21).
nis fructu et effectu, qui nobis talem concessit pa- In cujus dulcissima dilectione iste sanclus vixit in
tronum. Illius nos precibus concedit exaudiri, quia mundo, ideo in ejus aspectu lsetatur in coelo.
« Alpes Acunumiw, id est Penninae, proximee Se- ceplatione Debasilicis cap. 8 adversus Joan. Lau-
dunis, in quibus Agaunum monasteriura SS. MM. noium, qui basilicam S. Dionysii tumulo illustrem
Theboeorumreliquiis decoratum. MABILL. intra muros urbis Parisiacse pnmitus conditamfai&t-
b Hunc locum notavit Adrianus Valesius, in dis- affirmabat. Io.
713 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. - LIB. II. 714
IV. Imitandus a nobis. — Videte, fratres charis- .\ stigia ejus corrigamus : quatenus qui sanclitatis
siini, quanta gloria est Deum sequi. Iste pro amore ejus sequimur exempla, beatitUdlnis sortiainur et
Christi patriam contempsit, peregrinationera elegit, praemia, per eum, qui illum coronavit^ et nos adju-
divitias saeculi parvi pendebat, paupertatem volun- vabit, Jesuro Christuro Dominum nostrum, qui cum
tarie araavit. Et cognovimus,qualem honorem postea Palre et Spirilu sancto vivit et regnat in gloria- sem-
habuit inter homines, sed melior est gloria, quam piterna. Amen.
ajternaliter possidet inter angelos. Hujus sanctissimi liber primus, prosaico gradiens sernwne, de
doctoris nos exempla de ignaviaetorpore susciteut, Explicit
vita, ac virtutibus, obituijue samli Willibrordi ar-
ut quod iu illo prsedicamus, impleamtis in nobis. chiepiscopi.
Agones illius laboris laudaraus, vias nostras in ve-
LIBER SECUNDUS,
METROSTUDENSCOMPOSUlTi,
QUEM ALCUUVUS
ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI
—
OPERUM PARS SEITA. CARKIA.
Quoe hic exhibemus beali Alcuini Carmina, varii D loco cimusD. Catelinotin suo ms.) Trojoe mcendia
generis sunt, nimirum Inscriptiones, Epigrammala, non Argonautas, non aprinum caput : non celebrem
Epitophia, jEnigraata, Salutationes et his similia. Herculem aut Ulyssem, uti Homerus; non Masaw,,
« Non canit quidem poeta nosler (ita proefabatur boc mi Virgilius; non bella gestaqtie fortia antiquoruia
m CARMINA.— PRECES NOCTURNJE. 72(5
lieroum, uti Lucanus; non quomodo aptissima com- A Longa dies, sedes, paries, pes, syllaba, mei'ces,
page terra cum mari cohoereat, uti Lucretius; non Miles, et alba seges crescens breviatur in ore.
gemmarum splendorem; non cceleslium orbiom cur- Os oris, loiigum est, os etossis sed brevis exstat,
sus, uti Manilius;.non furiosos amores, uli Seneca; Corapotis et [F., exj compos brevis esl, sed longa
noii eximiam juvenum, lyrara prioribus digitis mol- [nepotis.
liter pulsantium, forraam, prout de-semetipsodice- Virtus virtutis Ionga est, proeter palus una
b.il Gregorius Nazianzenus : non carpit mores*saty- Est a brevis; at pectus, vulgus, cum pectore vulgi.
ricis versibus, uti Plaulus, Persius et Juvenalis : sed Verba sonanl qusedamproesenti in tempore raptim ;
Deum illum magnura, Trinitatisque lumen cecinit, Sed faciunt morulas transacto [/. «., prccteriioj in
atque angelorum choros. Sanciorum canit laudes, [tempora longas,
Hiartyrmn passiones, virorum pietate illustrium fa- Quse subter collecta qriidem nolantur in unum.
cta, et immorlalem gloriam; quae si cum Epicis Nunc lego, nunc video, jacio, faveo, vovcoque,
cumque Pindari Epiciniis, quoe ille inscripsit Olym- Sic juvo, sic forieo, caveo, foveo, sero cUrrit.
piaca, Nemeonica, Pilhionica, conferantur, nerao Mox emo, mox.sino, moxquecavo, la.vo raox odio-
noii viderit, quam ista meras nugas et meptias Sa- [que
piant, prae divinis illis et jucundissirois laudibus, Sed egi, vidi, feci, cum fecero favi.
quibus imbuendi essent adolescentium animi (inquit Et scdi, juvi,fodi, cum foilero, cavi,
Possevinus in Bibliotheca 202 selecta, lib. xvn, Hoc emi, sevi, sivi, cura sivero, cevi,
pag. 411), priusquam falsis poetarum fabuUS ac Hoc odi, fovi, lavi, cum lavcro jiiuxi.
somniis oppleti locum deinde aut aTigustissimumaut " -- Explicit. Deo gratias.
iiullum ccelestibus, qute altissime animura attollunt
Ct pascunt, mysleriis linquerent. • Poemata Alcuini Qirercelaiius primo collegil, ct
Hoecqui Cm vir optimus cum celeberrimo PossC- 272 numeros distributa edidit ex antiqtio codico
vino prxclare, pie vereque, si objecti quod in plc- per ras. bil;lioihec92.S.Berlini, quo frui ipsi Jicuit ope et
risque carminibus hisce pertractatur, conditiouem benevolentia V. C. D. Jacolri Sirmonrii. Inter illa
otlenricre velimus : fatenduin nihilomintis poesip
fceati Alcuini, si illam cum poesi veterum ex styli quairiam supposita sunt, qtixdam dubise fidei; qua>
dam eliam a se diversa in unum coiifundiintur;
elegantia, ex irtgenii sestu, nobilitate, nativove le- quaedain, quae cohoereredeberent, separantur. Nullus
pore compares,.mullo hac esse inferiorem; qiiod qui- quoque in illa editione poemaium ordo, sed ita om-
«iemoeviillius condilioni magis (ubi arlimn libera- nia mter se conlmixta
lium poiius incunabula quseras, quam ariultam, qtia forte fortuilo in chartam sunt, prout illa vetus scriplor
apud Romanos oevoillo aureo floruere, oelatem) tri- congessit absque tTulis,
ahsque nexu. Nos haud improbanda,jremur, licen-
btiendum, quam aucloris ingenio, nemo esl qui non tia, omnia
censeat. Enimvero beatum Alcuinum poetif* ele- rales litulospro argunientorum diversitate ad gene-
gantiae non omnino rudem ftiisse, nonnulla illius sacrorum Blbliorum, revocavimus, ad inscriptiones nimirum
carmina, in quibus variae nonnunquam poetici ignis que locorum : ad ecclesiarum, altarium aliorum-
scintillaesparguntur, plane demonstraiit. Cseterum si lutaliones Epitaphia, ad ^Enigmata, ad Sa-
quis conditionein artis poeticae, qualis soec.vm fue- gulari quoque amicorura, addilo ad quodvis carmen sin-
rit, nosse desiderat, legal quoerie.ea riociissime com- C titulo, subjectisque, tibi aptum quid-
menlatur eruditus scriptor HistorioeLilterarise Gal- piam occurrebat aut neccsse videbalur, brevibus
lioetom. IV, pag. 21, num. 5i et seq. Ubi inter alia ximus adnotationibus. Confusa separavimus, distracta jun-
Ctiam ait, nec Alcuinum, nec alium aliquem illius potnit, :num illa denique de quibus curo ralione dubitari
oelatis de ipsa arle poetica praecepta dedisse vel re- beatum Aleuinum babeant auctorem, ad
gulas. Anne vero vir doctissimus non meminit sal- dubia; quseverocertissimealios auctores proeseferunl,
tem libri de Arte metrica Ven. Bedae,qui exstat inter aJ supposila ablegavimus : qusedam denique'ex aliis
editionibus depnimpta, aut novitera nobisraet re-
ejus Opera? Exstant quoque in Bibliothecse Regioe perta suis locis
Vaticanse codice nis. 1587 : Versus Albini rr.agistri inseruimus, de quibus omnibus ubi-
de iaude metriem artis; in quibus regulae quaedam que in notis subjectis, aut in prseviis monitis ratio-
prosodioetraduntur, et nomina aliqua, quoium syl- nem reddimus.
Fabaevel produci vel corripi riebeant, reccnsentur.
Videtur vero hos versus ab aliquo prolixiori opere 203 PRE€ES
fuisse avulsos et admodum corruptos : nec inrie NOCTURNTE.
certa ratio erui potest, cuinam Albino, nostrO cui I.
Trithemius lib. n de Vir. Hlustr. 0. S. B., cap. 26,
tribuit duo opuscula : unum de Arle poelica, alte- Luminis fons, Iux et origo lucis,
riim de Melris; an antiquiori cuidam, qui artem Tu pius nostris precibus favelo;.
scripsit de pedibus versuum sive centum metris, illi Luxque, peccati tenebris fugatis.
a
versus sint tribuendi ? Lubet eosdem htic ascribere,
ul lector inde, quod aequum videbitur, censeat. D Nos petal alma
Sancta vis cttjus hominem creavit,
VERSUS ALBINTMAGISTRI Jusque damnavit, pielas redemit :
BE tAUDEKETBICvE ARTIS. Sis ut in cunclis pius atque justus
Lux est orbis honor, majestas fervida cceli. Omnipotensque.
Quae caret his cuncti [F., junctisj brevitalur syllaba Excitat cur nos fidei potestas
[jiire. Erigit spei decus in futura :
Nauta brevis resonat gnarus de littore Xerses.
Pax xis semper, sed regna, calurania longe. Charitas jungit habilura finem
Musa, monile, decus, consul, vir, doclor, origo, Tempore nullo.
Cornu, vigil, lectum, carmen, mel occupat album, Et pius vitoemoderator hujtis,
In casu curruiH raptim haecnominativo. Et lalor tempus habeat, quiesquc :
Sol, allectanaquil, fruginam, longa facullas.
Sal, aniraal, ccsar, far, rnurraur, fur, paler, et ver, Dumque succedunt sibimet vicissiiu,
Lis, forlis, simplex, longa esl dissyllaba; sed non Nos vegeteumr.
a Vid. ElioePutschii Grauiniat., libr. IV, cap. 7.
7*7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI. 728
Ecce transactus labor cst diei, J Quod nunc a raultis conslat Bibliotheca dicta :
A
Nosque te tuti sumus annuente; Nomine non proprio, ut lingua Pelasga docet.
En libi grates aginius pereunes Inque hoc dicta Dei conduntur mystica summi,
Tempus in omne. De quibus egregius vates in ore canit (Psal. cxvui):
Solis abscessus (enebras reduxit, Est mihi lex Domjnidulcis super omnia mella,
llle solnosinradiat [F., inradietj coruscus, Cbarior ^lque auri millia multa super.
Luce qui fulva fovet angelorum Strenuus hanc Domini famulus custodiet arcem,
Agmina sancta. Cui merces cceli perpes in arce manet.
Ccelituslumen rutilum refunde, Codicis illius quot sunt in corpore sancto
Et fuga mentis tepidaetenebras: Depictaeformis Htterulaevariis;
Simus aecensi, ut face spirilahs Mercedes habeat, Christo donante, per oevum
Vascula lucis. Tot Carokis rex, qui scribere jussit eura.
Quas dies culpas hodierna texit, Hsecdator seternus cunctorum, Chrisle, benorum,
Chrisle deleto pius atque mitis : Munera de doois accipe sa,ncta tuis.
Pectus et puro rulilet nitore Quaetibi devoto Carolus rex pectore supplex
" Nominis ad laudem obtulit eece tui.
Tempore noctis.
Sit procul luxus, procul,omnjs hpnor, Quem lua perpeluis conservet dextra diebus,
Atque phantasma speciesque ptilchra, Ut felix tecumvivat in arcc poli.
Mens sed inermis valeat supernos Aliud carmen ibidem.
Cernere cives. Hsecdivinata)i[£rf.,DeiJplaccatScriplura,precamur,
Te Dcum semper vigilans requirat Sensibus atque oculis, lector honeste, tuis.
Cogitet cunctis resoluta curis, Spiritus hanc cceli sanctus dictavit ab arce,
Actibus cunctis queat ut placere In qua vera fides fulget, et alma salus. -
Rex tibi summe. Aliud.
Muiiiatfrontem,loca, sivecordis [F., corda^ Pro m^, quisque legas versus, orare memento,
et
Sermo divinus, crucis tropseum Alcuin dicpr ego. Tu, sine fine yalc!
Daemonum vafros abigat meandros
Aliud.
Sive rapinas.
casta dabimus cubili, Magn,i magua Deo portantes munera templo,
Membra, quse
ad diurnura, Quos laudavit ovans ore pip populus;
Prompta consurgant opus (C Parvula sed viduaeDominus duo nuramula praefert,
Quaesuum mundum venit esse templum, Nobilium donis, famine veridico.
Spiritus almus. Non ego parva tuis, rector, munuscula gazis
Quod pius totura habitet per seyum :
Infero, persona sit mea parva licet.
Hunc nec offendat vitium luesque : Munera sed Domini ccelestibus inclyta regnis
Sed vocet vitae probilas, fiatque!
Porto tibi plenis, optime rex, manibus.
Mansio grata.
Nempe novseac veteris pariter pia famina legis
Sed via prodens [F., prudensj, via fortis, arcta
In [InqueJ hoc clauduntur corpore quippe sacro.
Justa seu solers, bene temperata-
ut arvi Ilsec ego porto libens ad sancta sacraria templi,
Uujus ciirsus peragamus
Tramile recto. Quod tua mens noviter condidit alraa Deo.
Laudibus ut prsesto Christi sit semper in illo
Sex riies justos operamur aclus,
Jste llber, respnans verba superna Dei.
Septhno captent animo quietem :
Sinl in oclavo rediviva nobis 204 Aliud.
Gaudia vitae. Nauta rudis pelagi ssevis ereptus ab undis
Gloriselaudem pia plenitudo j) In portum veniens pectora laela tenet.
Sit Patri soli [F., FilioJ, tibi Spintusque Sic scriplor fessus, calamum sub calce laboris
Sancte, qui trmo vehis ahna sceptra Deponens, habeat pectora lseta satis.
Noraine solus. Ille Deo dicat grates pro sospite vita,
Proque laboris agat frudibus, et requie.
INSCRIPTIONES Aliud.
SACRICODICIS.
Perge, libelJesacer, cunclis praeclarior odis,
U, Prospere, pacifice nunc, miserante Deo •
'
lntcriptio sacri codicisVallicellani,ex Baronii tomoIX Et pete proeclaripraeclarapalatia B..egis,
Annat. Eccles. ad annum 778 a. Ul maneas Christi seraper in aedesacra.
Nomine Pandecten proprio vocitare memento Atque Dei femulis pacis fer munera cunctis,
Hoc corpus sacrum, lector, in ore tuo. Dextera quos Domini prolegat atquc regat.
» Exstant hi versus ad calcem codicis SS. Biblio- Alcuino descripiam, recognnam et emendatam, dejn
rum bibliothecaeVallicellanae,qui universam divinami ceps ab eodem oblalam Carolo Magnoconlinet. fide
Scripturam e vctustioribus ac verioribus fontibus ab1) Baronium I. cit
729 CARVlNA. — INSCRIPTIONES VARLE 730
Quos colo corde, fide, sanc'.o quoque sehvper amore, A Omnia namque novaeac veteris mysteria legis.
Cum lacrymis optans, ut vigeant, valea,nt. Hic est fons vitae, hic sunt praecepta salutis,
III. Hunc dictante Deo scripsere in saeculasancti.
In x CanonesEusebii seu concordanlianjl quatuot Ilaecest sancta fides, hinc est cuelestisorigo.
evangelistarum. i Legifer illepius quidquid jam scripserat olim
Quam imprimis speciosa quadriga! homo, leo, vi- Venturum, quidqttid sancli cecinere prophetse
tulus et aquila, Hebraici populi, et quidquid historia gessit,
Septuaginta unum per capitula, collotjrjuntur de Hymnidica aut quidquid cecinit laus mystica David,
Domino paria. Vel quidquid apostolicus docuit per ssecula ccetus,
In secunda subsequuntur protinus, homo, leo, lo- Vel quidquid Salvator veniens jam fecit in orbe,
quitur et vitulus, Continet hic solus pariter hoecomnia codex.
Quibus inest ordinate positus, decimus atque no- Jusserat hunc tomum Gerfridus c scribere pracsul
vem numerus. In laudem Christi, genitricis et illius almse;
Tunc deinde tertius in ordine, homo, pecus, bos Esset in ecclesia ut prsesto lcgentibus ille.
Ioquitur cum volucre; In quo quisque legat Domini dulcissima verba,
In numero quo [Edit., In numeroquej consistunt B Sit memor auctoris, illum qui scribere jussit.
antiquse alphabeti HebraeorumIitterse. Dicat et ore pio : Gerfridum, Christe, tuere,
Quarto loco fantur sequaiia, una homo, leo, atque Semper in oeternum vivat feliciter ille.
aquila. Tuuue valeto legens, libi maxima cura legenli [F.,
Uno ore loquentes capitula verbi summi sena atque legendij
vicina. Sit, precor, ut reclo resones ccelestia sensu
Quinta vice concordant in loquela, homo prudens Verba Dei Chrisli, merces tibi magna raanebit.
atque mitis bostia. d Hsecdomus alma Dei, Christi et vcnerabilis aula
Jesu Christi imitantes agmina Juda sine Salvatoris Tempore praelongovilujt diruta ruinis.
credula a. Sed dura Gerfridus prsesulisque c Sacerdos
Ecce scxto palri sonat clamore natus Adam cum Ecclesise regimen susceperal istius aimae
clamoso leone. Ductus amore Dei totam renovaverat illarn f
Computatis traditis pro munere saceruotum oppidis Parielibus, tectis, picturis atque columnis,
honore. Vestibus et vasis, cleri simul ordine sacro,
En loquuntur septies in septimo, homo, avis, co»- Non parcens propriis opibus. Nam quidquid habebat,
sona de Domino. Distribuit larga mente in donaria Christi,
In octavo nunc leonius catulus, quorum verborum Viribus intentis ornaret ul undique templum.
comparatur numerus adjecto Paulo apostolo. Ut decus egregium Doraini fulsisset honore,
Nonusordo in quo duo pariter colloquuntur vitultts Divinis resonasset nec non laudibus aula,
et volucer, Fecerat, ut dicunt [AL, ut DorainiJ, septenas tota per
lnspirati sensu spiritaliter proloquuntur ternuin [horas.
simpliciter. Suscipe Christe Deus cleraens haecomnia grate,
Homo nempe verbum profert proprium XLet per Deque tui famuli manibus haec vota precatur [AL,
duo numerura precamurj,
Rugientemquem leonem audaciter solum sane rie- Tuque Dei genitrix sanctissima virgo Maria
cies et novies. ' Auxiliare preces famulorum virgo tuorum.
Bovem[Edit., bonumj solumfantem invenies.,.verbi H;cc sacrafa tuo quoniam sunt noiuine templa,
divis b et septuagies. Hic laus, cultus, honor maneanl per saecula Chrislo.
Subvolantem.ad astra reperies, nouagies loqui at- Dic rogo tu, lector, Albinum, Christe, tuere.
quc septies. D
IV. 205 V.
In codicemjuss,itGerfridi episcopiscriptum. In sacrum Codicemjnssu Avmscriptum.
Conlinet hic sanctus uno sub corpore codex, Hunc ancilla Dei jam juss.erat Ava * libelhim
a Locus corruptus. quos tamen hinc divellere nolulmus, quotl ad
h Locus corruptus. Forle leg., Verbi Dei bis et nei;l;
eumdem Gerfridum perlineant.
sepluagies. e Locus corruptus. Forte leg., prmsul simul atque
9 Cl. Cathelinol in ms. suo existiniat, hunc Ger- sacerdos.
fridura fuisse sancti Ludgeri, qui anno 809 obiit, ex ! Haecproelaudatus D. Calhelinot inlerpretatur de
sorore nepotem, ac poslea tarti in episcopatu Mona- basilica Salvatoris in nionasterio Werthinensi (vulgo
steriensi quam in abbalia Werthinensi successorem. Werden ad Ruram fluvium), sed haececclesia Alcuino
At cnim Alcuinus jam quinque annis antequam Getv vivente vettistate dirui h.iud poluil, quam sanclus
fridus sancto Ludgero snccedcre potuit, mortuus est, Ludgerus ejus discipulus primo construxit. Vid. Ob-
el tamen in hoc carmine Gerfridus praesulis nomine se.valiones prsevias Mabillonii in Vitam sancli Lud-
insignitur. An is vivente eiiaranum Alcuino alterius geri, part. i saec. iv., pag. 15, n. 6 et 7; Annal. Be-
cujusdam ecclesiaeseu episcopus.seu abbas fuit? ned. tom. II, pag. 323, n. 52, et pag. 383, n. 69.
d Versus qui seqttuntur, non ad codicis, scJ ad 8 Iit editis loco Ava legebatur Aula, utique inen-
ecclesiae a Gcrfrido reslauratae incripliones peiti- dose. Nos veram leclionem, auam etiara celeb. Ma-
751 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM'PARS VI. 73J
Scribere prae magno Domini deducta timore ». , Et dictanle JJJCOretinent primordia inimdi,
A
Ad decus Ecclesiae, propriam sinml inque salutcra Et Chris^um soeclisproececinere pium;
Orania florigeri b pandit primordia mundi, In quibus >otliomiiii ratio est data certa colcndi
Evenlusque simul saeculiper tempora longa : Ipsa Detjim, vera esl quaevia, vita, salus.
Quaededit omnipolens homiiii et prsecepta salutis, Hos legat e\t leneat, placeat cui pectore puro
Omiiia celstthroni nec non miracula Christi, Vivere cuui Christo, perpes io arce poli.
Et spem perpetnse post haec quoque saeculavitae; Suiit numero pariter deni riuo seplies d atqtte
Continet isle etiam Codex hoecomnia solus : De quUniisel nulli jam dubitare licet.
Idcirco in magno semper habeatur honore. In ChrbUi nobis numerus venerabilis iste
Da, rogo, Christe potens, aeternaepraemia viloe, Mysi;ce discipulis namque sacratus adest.
Daque luaefamulae, quoe scribere jusserat istum, His eliam libris inest cceleslis origo,
Ut requiem post hanc vitam merealur habere Hos quia dictavit Spiritus ipse Deus,
Perpetuam, numero sanctorura juncta pcr cevum. Conlinol iste uno sancto sub corpore Coriex
VI. llic simul hos lolos, munera magna Dei
c In sacrum Codicem cura Radonis abbatis mona- * Omnia namque Novseac Veteris pia famina Legis
slerii S. Vedasti scriplum. Hic,ce,non dubiles, lector, haberepius.
Hic vilse fons est, hoecest sapientia vera,
In hoc quinquc libri, relincnlur Codice Mosis,
Bella riucisJosue, seniorum et tempora patrum. Hse sunt perpettioenamque salntis opes.
Kiilli, Job, et Reguni bis bini naraque liiielli; Qui cupit invcniet Scripturas dicere [Ms., discere]
Atque Propbetarum sancli bis octo libelli; [saeras.
Carmina prrcclari Cbrist patris hymnica David, Sanctorum dicta hic veneranria Patrum.
El tria pacifici Salonionis opuscula regis. Legifer ille pius quidqnid^am tcripserat olim,
De mundi ac rerum principio siquiricm :
Jtiiigilur his SopbioeJesu siiiiul alque libellus,
Et Paralipomenis enim duo nem; e lihelti. Qualiter Omnipotens naturas conderet omnes,
Hnc Ezra?,Nehemiae,llesier, Jn lith alque libelli Ingenio quantum scire licet bominis.
Et tlno namqiie libri Machab:ca beila lenentcs. Hic eliam legitur hominis faclura creati,
Matthoeiel Marci, Lucoe liber, atque Joannis Qualiter aut fugerit exsul ab ore sacro,
Inclyta gesta lenens salvantis secula Cbristi. Impius aut fraler sceleraiam sanguine dextram
Sanctus AposlolicosLucas conscripscr.it Actus; Fralerno impleret cur pietatis inops.
Bis septem sancti per chartas doginata Pauli, Q P*sletiam retinel nutneros et nomina Patrum,
Jacobi, Petri, JudoeCt pia dicta Joannis : Soecloruraper quos ordo cucurrit ovans.
Scribitur extrenio Joannis in ordine tomus. Inde Noe requies nranrii j.im nascitur almi,
llos lege, tu Jector felix, feliciter omnes, Tempore sub cujus jara cataclysmus erat,
Ad laude/n Cbristi propriamque in soecla salulem. Dnm nalat arca Dei pelago, spes altera mundi
Alterum ejusdetn Alcuini poema, quodprmcedentisine Totius et ssecli prole replcta simul.
ullo novo titulo ibidem snbjungitur, hoc est : Exstruit immensam damnanda superbh turrem,
Dum primus pulchro fuerat homo pnlsus ab horto, P,roqua riividitur consona vox honiinum.
In hanc, proh! miseram morte, dolore diem : Turo Pater Abraham ccelibene doctus in astris,
InTandiet gemuit condigna piacula facti, Cui protnissus erat Filius ipse Dei.
Cum lota pariter prole salutis inops. Exsilia hinc Isaac, Jacob quoque longa leguntur,
Non tamen omnipotcns bonitas riimiserat omne Perque pafres bis sex gentis origo sacroe.
In miseros magnoejam piefalis opus; Venditur hinc fratrum scelere et puer-tatur e atro
Plurima sed milis lacrymis solatia nostris Joseph in iEgyptum, patre dolente pio,
Attulit e ccelis, in bonitate sua; Qui regni est subito faclus rie carcere rijctor,
lilius ut semper pietas laudetur, ametur, p Et cum prole patrem duxit in arva senem [ Mt.,
Cunclorum pariter pectore, mente, manu. [GesenJ.
Quidquid habere bonl poterit mens conscia recli, Continel hxc Genesispariter liber omnia priinus,
Illius hoc totura gratia summa dedit. Usqtte fuit Joseph mortis amara dies.
Inter quoesiquidem sunt maxima dona librorum, Post cujus mortem Pharao rex impius alter
Qui series rerum et tempora ctincta cantint, Imposuit famulis vincula dura Dei.
billonius deprehenderat, restituimtis ex vetusto eod. ment. Bibl. Coesar pag. 403 vet. eriit., novse vero
ms. Salisburg. Ava non alia esse videtur, quam so- tom. I, pag. 618. In quo carmini prsefigitnr titnlus : In
ror ill.i Gislse,cujus Alcuinus meininit in episl. 127. capite bibiiothecmab Atcuino editi, snbintelligendum
Viri. Mabil. Annal. toin. II, pag. 327. abs dubio subslantivum pltirale : Versus. Nomine
* EJit., deductus amore. vero bibliotbecoe hic significatur integriim corpus
•>Edit., simul geri, ntillo sensu. totius Scripluroesacraecura Ycteris, tum Novi Testa-
c Hoc carmen ex codicc ms. pervetuslo ad sevum menti.
Caroli Magni atque adeo ipsius etiam Alcnini perti- d Id est, septuaginta duo.
nenle, qui exslat in Bibliotheca Caesarea Vimlobo- 0 Ms., et puer inclytus.
nensi, exbibet celeberrirous Lambecius lom. II Cora-
733 CARMINA.— u-NSUKlPTIONESVARI.E. 754
Post Exodus habet prseclari tempora Mosis, A Alma Dei genitrix Virgo Maria fiiit.
Qui mandante Deo dux fuit in popnlo, Pacificus post quem Salomon f regna regebat,
Fortiler edUcens^Egypti de gente maligna, Qui conslruxit ovans templa sacrata Deo :
Perque decem plagas, agmina sancta Dei, In nato cujus findtintur viscera regni,
Egil iter populus siccis per oequoraplantis, Et Judam tanlum Rex Roboam tenuit.
Cantantes Domino carmina loelilia;. Indnil Hieroboam Samarise slemmale parvus 8
206 Binc data Iex fuerat Sinai de vertice celso, Qui regum primus excoluit vitulos.
In tabulis sancto scripta Dei digito; Hinc sibi regna dtto fuerunt contraria semper,
Quam lurbis retulit, descendens verlice montis, Et fratres inter bella fuere rea.
Cornuta facie legifer ipse pius. Sic regum series per lempora longa cucurrit,
Longa quidem populis a vix per deserta vagantem. Pra; mullis scelerum noxia criminibus :
Condere proecipiensatria sancta Deo. Donecin exlemas populus cum principe gentes
Cum mensis, vasis, labulis simul atque lucernis, Ductus Crat, poenas jamque luere stias.
Sanctaque Sanctorum, quo ftiit arca Dei. Quatuor haec libris clauduntuf tempora Regum.
Inde sacerdotura describit in ordine cultus, Urbs perit usque sacra, rex simul Ct poptilus.
Ac Levitarum terlius ipse liber, Inde Prophetarum praeclara voluiina constant,
Tempora sanelorum currentia festa dierum, Venturns Chrisli, qnae cecinere dies;
El vestes Aaron progeniemque sacram. Nominibus propriis qui funt bis octo libelli,
Scribitur in quarlo Numerorum mysticus ordo, Ilieremioehinc gemitus pro Josua et pnpulo.
Per tribus et turmas summa Dei populo. Hyranica Psalterium constat per carmina tomus,
Mystica sed Balaam senioris verba prophelae Quoececinit Christi rex pater ipse David.
Vera canens quinam*p!urima proececinit. Tres Salomon libros mirabilis edidit auctor,
Quatuor hinc decies per vasla silentia mundi, His riuo jiingunturper paraligma libri;
Erravit sitiens plebs malefida Deo. Qiiorum qnippe prior Sapientia dicitur alma,
Dux ren'ivat legeih b dictis mordacibiis almam, Not:itur Jesu nomine posterior
Dumque diem morlis sensit adesse sibi. Ilinc Paralipomenonis adest sacer ill<iUbellus,
Hoc tenet egregio quinltis sermone libellus, Qni veteris Leafis riicilur epitome
In mentem revocans riona Dei populd. Uinc Ezrm, Nelimim, Jndith, Hesterque libelli;
Per deserta negans Dominum perit improba turba Tunc Tobiw pietas, angelus, actus, iier.
Ac mandante Deo legifer alunis c obit. , lnclyta nam binis Machabwa bella Iibellis
Josue surrexit, turbas dux tnclytus armis Scribuntur, victis gentibus et populis.
Inducens patriam, quam Deus ipse dedit: Hoece t sancta quijem Legis Scriptura Vetustae,
Plurima qui gessit proeclaris bella triumphis, Divinis tota quac titulis redolet.
Dispergens d gentes Cananeas gladio; Tempora Baptistse tlecurrens usque Joannis,
Per tribus et sortes, per homina clara parenlum Sanctus Evangelii hinc celebratur honor;
Inclyta dislribuens regna Dei populo ; In quo tecta diu sacrorum gesta librornm,
Cujus gesla lenet jam sextus in ordine tomus, In Christi adventu jam reserata patent,
Proetitulatus enim noniine namque suo. Et, veniente Deo proeclarseliicis in orbem,
Post mortem cujus populus cum tempore muli.o, Umbrarum tenebroe mox abiere procul:
Usque dies Sauli, Judicibus regitur, Hinc quadriga Dei, cherubin comitante, refulget
Quortim gesta, genus, tempus, loca, bella, triumphos, QuoeChrisli in mundum tempora sacra sonal;
Nomina namque refert septimtts ille liber; Matlhmus, Marcus, Lucas simul alque Jounnes,
Et palicus e enim librum decurrit in islum : Scribentes Christi gesta sacrata Dei.
Quem Ruth consequitur femina clara satis. Sanctus ApostolicosLucas descripserat Actus,
iter.
Hinc Job intrepidus fidei bellator in armis, n Dogmata, sttdores atque laboris
Proesignans Chrisli lempora sacra Dei. Bis septem Paulus rescripsit in ordine chartas
Hinc scribuntur enim Samuetis gesta prophetse, Discipulis, nec non urbibus et populis :
Saulque Philistoeoqui perit ense fero : A Domino electus specialis in orbe magister,
Israelita potens primis electus ab annis, Gentibus innumeris dograala sacra ferens.
Post quem detinuit regna beata David, Hinc Jacobus, Petrus, Judas simul atqtie Joannes
Hymnica qui cecinit Psalmorum carmina vates, Scripsere titulis mystica verba sacris.
Pratitulans Christi tempora, gesta, diem : Hic etiam recubus divini pectoris almus,
Semine de cujus regali stemmate felix Exsul ab humano expellitur orbe pius;
« Forte Ieg., populum. Heptateuchus, seu torotts primusseusacrorum Biblio-
b Deuleronomium. rum continens Pentateuchum quinque libros
c Id est, Moyses. Moysis duosque sequentes, Josue et Judicum. Vidi.
d Ms., disperdens. Glossarium D. Ducange, voce, Heptaticus.
e Et paticus. Lambecio proelaudato hujus mendi 1 Ms. add., rex.
emendalio ignota fuit. Abs dubio tamen legendum 8 Forte, pravus.
est £pfait'cHs seu Heptaticus, quod idem sotiat ac
735 B. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUM PARS VI. 73«
Plurimaque cernens soeclisventura fuluris, \ VI;L
Quse sit poena malis, gloria quaevebonis. Apparitio angeli facta sanclo Josepho.
Hic liber extremus Scripturoe inscrtbilur alraoe, Angelus illaesum Marioepcr somnia Joseph
Divinis totus mysleriis redolens a Conjugium servare monet; hic docte [F., dotej re-
Hoecsunt dona Dei ccelestibus inclyla gazis, [pleta
In his vita, salus, gloria, divitiae, Spiritushoc, quod sit flagrans, Salvator honore d.
His sine neino Deum poterit cognoscere sensu, IX.
Vel prsecepta Dei, aut regna beata poli. De sancto Joanne Baptista.
In his vera quidem fulget sapientia tantum, Ostendis Christum populis Baptista Joannes,
In his laus, merces, vita, salus hominum. Hic ecce Agnus, et hic, qui tollit crimina mundi.
His sine seducit male falsa scientia mentem, X.
Discere non curans verba sacrata Dei : Fides cenlurionis.
In quibus seternsevera est sapientia vitse, Et mihi Salvator, salvari servus anhelat:
Gloria, lux, pietas, notus et ipse Deus. Non ego sum dignus, cnjus tu tecta capessas :
Quisquc legat hujus sacrato in corpore libri, Scd verbo sanare potes, nam suflicis absens.
Lcctor in ecclesia, verba superna Dei, » XI.
207 Distinguat sensus, titulos, cola, commata vocc, Versio aqum in vinum ad nuptias.
Dicat [F., discatj, ut accenlus ore sonare sciat. . Insipirii quondam laticis elemema saporem
Auribus ecclesiaeresonet vox vinula b longe, Flagrantis sumpsere meri; nam providus auctor
Omnis ut auditor laudet ab ore Deum. Munera loetilioc,virtutum exordia fecit.
Regnorum regi Christo, et Domino dominorum XII.
Gloria, lux, virtus, laus honor atque salus : Rcfectio populi in deserto.
Qui regit imperio terrara, pelagusque polumque, Hic panibus septem, populorum niillia pascit
Qui voluit scire [Ms., scribij nomeu in orbe suum. Quatuor, et pauci saturant [saliantj convivia pisces:
Et genus humanum clementer ab hoste maligno, Nam septem reliquas sportas fragmenta replevit e.
In cruce jam moriens carne, redemil ovans ; xm
Qui solila Carolum regem pielate gubcrnet, Sanatio miraculosa wgrorum.
Scmper in oeternum protegal atque rcgat. Dat dextram miseris ; miseransque atlollit ab humo,
Dicat ct omnis Amen populorum turba per oibem : Quam loiiginqtta sui cttrvarant vilja morho,
Hoc tributft cceliChristus ab arce pius. Surgite recta Sde, mundat mens pia credentem..
Ut multis vivat felix feliciter annis, G XIV.
Post hxc et teneat regna beata Dei, De Maria et Martha sororibus..
Codicibus sacris hoslili clade perustis, Arguit immeritis consortem Martha querelis,
Et Rado c fervens hoc reparavit opus ; Quod vacs.tofficio ; cui verax arbiter inquit:
Hoc opus, hoc elenim flammis le subtrahit atris, Utilis cura domus, melior quoesemper habetur,
0 lector, si tu pacis amore legis. XV
De Zachwi vocatione.
Dulcis honor Domlni Zachseofulsit aroico,
HISTORIiE VARIJE
Majestale sonans, hodie mihi proficis hospes
VETERISET NOVI TESTAMENTI, Ad majora, de his ramis descende relictis.
XVI.
VII. De Juda proditore.
Numnii dira faraes compellit vendcre Judara,
De Christo Salvatore.
In pcenam regale caput, commercia tanti
Dascilur humana celsus de came Creator, Sanguiuis exiguo peragit mens iinpia lucro.
Ut homo per hominem scandat ad aslra Dcum. D XVII.
Ecce leo, Judaenatus de germine, mundum Ad cruce pendentem.
Liberat, et Lntis [F., lethij sceptra triumphat Gestat onerandum cunctis... indila regum f.
[ovans. Quos escant 6 sint peudere vlctiraa raundi,
Hostia sumroa Patris prelioso sanguine Christus, Perditam ut niiseris reddat mors una salulem.
Perinundans orbem, regna sub alta vocat. XVIII.
Assumplis aquilse Christus petlt selhera pennis, De bono latrone.
Conregnatque poli perpes in arce Palri, Sacrali nemoris Domini h per amcena vireta,
• Apocalypsis. . abbatiam oblinuit. Vide quae de Radone adnotavimus
b Vox vinula. « Vinnolata vox est levis el roollis, ad Vilam S. Vedasti supra col. 663.
aique flexibilis. El vinnolata dicta a vinno, hoc est, d Forte, prmqnans salvatur honore.
cincinno, molliter flexo. i Ila lsidorus libr. m Ori- e Forte, replerunt.
giuum cap. 19. ' Forte, honorandum cunctis crux inclyta regent.
c Rado. Abhas celeberrimi monaslerii Benedictini 8 Locus corruptus.
S. Vedasli apud Alrebates, qui anno Christi 793 h Forte, Domino duce.
737 CARMINA.— 1NSCRIPTI0NES VARLE. 738
Felix latro duce hospilium vilale merelur. A Nec divisa regat munduni, sed sola potestas.
Gratificata fides vincit tot crimina vitoe. XXVI.
XIX. De eadem '.
De peccato Evm. Monte valle sedens g grande et imniutabife veruin h
Evam viperea vetitum decerpere pomum Et pia justilioe populis praecepta profatur,
Invidus arte parat, lentataque nescia fraudis, Qttaequeintra sese pergat i sapienlia monstrat.
Credidit infelix sacro [F., socioj peritura marito. XXVII.
XX. De immolatione Isaac.
De poenapftmorum parentum, Caedisinexpertas propria i fert hoslia lighurt,
Pellibus accinctis peccati signa ferentes, Nam charum obediens pignus raactare paratur.
Pcenarum famuli, linquunt felicia regna : Ducit Abram fidei meritum, nou parcere nato.
Semper araica piis, peccantes. respuit, aula. VARI.E
INSCRIPTIONES
XXI.
De arca Noe et visione sancti Pelri in Joppe. ECCLESIARUM, ALTARIUM, SEPULCRO-
RUM , ETC.
Hic volucres, armenta, viros, genus omne ferarum,
Cuncta ne diluViumperdat viplentia a Noe B I. Xlf ECCX.E8IA. CnjaSD&M MOlfAgTEB.11,
unam creatUram condit in arca. rOKTASSIS BX.HONEHSXS '<.
Colligit, atque
208 Reptilium, pecudumque... cunctasque volit- XXVIII.
[eres Ad ecclesiamet sepulcrum sancli Amandi
Discus habet, quae cuncta jubet Pater edere Pe- Hsecest aula Dei, veniae domtis, aula salutis,
[trum, Hic cultus Christi, hic pietatis honor.
Nil commune putans, quod mundi auctore creatur. Hic populus veniens veniam rogitare suescit;
Creditur hic proesens sempcr adesse Deus.
XXH.
Hic Deus exaudit famulorum vola suorum ;
Confusio et donum linguarum.
Exstruit immensis opibus superbia turrem, Largiter hic lacrymas lergit ab ore suas.
Hic pater et pastor, proesul requiescit Amandus,
Sed populi summa b is turbat colloquia summi
Ne quid stulta mantts ultra sua jura pararet. Vir virtule potens, et pietate bonus.
Consona diversa.sfundat c praedicatiolinguas, Adjuvat iste preces populi clamantis ad astra,
Barbara quaeque suam cognoscit natio vocem, Qui Dotnino assistit semper in arce poli.
XXIX.
Quam sacer humano pragfalur Spiritus ore. C Ad templum sancti Michaelis ab Arnone repafatum.
XXIII Duwisacra praesentis pervasil limina templi,
Venditio Joseph.
Ssepius accrescens cumulatur i gurgite flumen ">.
Hic conjuratos germanum vendere fratres, Non tulit Arnonus fcedari templa sacerdos » ;
Cogit livor edax, prosunl contraria justis. Jusserat in melius rcnovari haecomnia proesul,
Hoc opus est gratiae ut qui vendidit d adoret. Latior ut fieret crypta, et sublimior ista,
XXIV. Supponens testis firmatos ter qualer arcus :
De manna in deserto. Mysticus Ut totam firmaret calculus aulam :
Hic avidoscarnis missa orligometra pascunt, Parvula proecelso consecrans tecta rainistro
Immeritosque replet ccelestis copia mensas [F., Michaelo, cceli Christo qui adsistit in arce ;
[menssej; At/jue preces offert sanctorum rege polorum.
Nam dignis, quemcunque velit, dat, manna sapo- Hic quoque nostra ferat, rogitamus, vota Tonanti,
, [rem. Auxilioque pio nosmet defendat ubique.
XXV. Hlotharius cuslos fecit mandante magistro ;
De lege Moysi tradita. 0 Semper in aeternum Christus conservet uti-osque.
VeridicoeMosespandit penetralia legis, Qui legit hos vcrsus dicat, rogo, pectore puro,
Quod summus cunclis unus sil lector e et idem ; Alcuino ° ver.iara scelerum da, Christe, precamtir.
a Forte, diluvii violentia. ra Flumen. Hoec Mabillonius Annal. Bened. tom.
b Forte, stulta stulti.
c Forle, fundit. II, pag. 306, num. 71, interpretalur de exundatione
d Producta est media vocis, vendidit. alvei Scarpi, amiiis monasterio ElnOnensi proximi.
n Arnonus. Ex Elnonensi abbatc Salisburg. anti-
e Forte, rector.
f Forte hoec intelligenda de Christi sermonc ini stes, qui I.ejus loci providenliam quamdam retinebat.
monte. (Mabitl.
0 Alcuino.cit.)
8 Forle, vale dicens. Laudatus Mabillonius hoc epigramma
b Forte, verbum. Alcuini interpretatur de secunda clevatione corporis
sancti Amandi, quam anno 809 factam fuisse Milo
f Forte, peragat. monachus et Annales Elnonenses fidem faciunt. Hinc
i Forte, inexperta propriw, verosimilius esse censet, hos versus non esseAlcuini,
* Sequentes inscriptiones, usque ad xi. ad mon.t sed allerius
sterium Elnonense S. Amandi pertinere censet Ma- bene precatuspoeloe ejus discipuli, qui animoeAlcuini
sit araore Arnonis episcopi. Non as-
billonius. senlior viro celeberrimo, ob ullimos quatuor versus,
1 Forte, aimttlalttm. in quibtis poeta et Arnoni et Hlolhario bona preca-
739 B. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS VI. 740
XXX. A Ita suis meritis jam tecta sacrata tuetur,
Oralio ad sanctum Amandum. Ut procul eflugiat hostis ab aedesua.
Prsesul Amande Deo, lali tu nomine dignus ; XXXVI.
AuxiKare, Pater, famulorum vota tuorum, Ad oratorium sancti Petri aposloli.
Et defende, piis precibns, famulosque domuraque. Petrus aposlolictts princeps, pastorque fidelis,
XXXI. Jam gregis aetherei, jara decus Ecclesioe.
Ad aram sancli Stephani protomartyris.
HoecStephani fulget tneritis protomartyris ara, Qui tenet aeterni claves per sascula regni,
Solvere vel sola voce.ligare polens.
Qui lapides inter vidit in arce Deunt. honore sacro proesens haec aula dicata est,
veniam morte sub Cujus
Qui rogitans inimicis, ipsa,
Pro famnlis veniam poscere, certe valet. Protegat, atqtte regat pastor ovile suum.
et Christi amatus Digneturque suis portas aperire, precamur,
Inclytus proeclarus Amandus, jEthereas ovibus, munere perpetuo.
Et decus et pastor, dulcis amorque suis.
XXXII. XXXVII.
Atf portam ecclesim. Adaram sancti Michaelts archangeli.
Michael aelhereus -
Haec porta estcceli, oeternoehaec estjanua vitae, TO princeps, primusque magister,
Ista viatorero ducit ad astra suuro. yElerni regni, summus in arce poli,
Ingreriiens istam, portam penetravit a Olympi; Conservet donis istam vivacibus aram,
Sic [SiJ comitctur eum , spesque fidesque simul. Quoesacrata micat nomine namque suo.
HJBpelitur veniaeb ; devoto hanc corde, viator Ante oculosque Dei sumini in secrela polorum
Soepius o! pedibus transeat ipse suis. Oflicio nostro d oflerat, atque preces.
209 H'c quoque peccalor sceleralos abluat actus, XXXVHI.
Et lacryrais lavet limina sacra suis. Ad aram sanctorum Hilarii et Victoris.
Purgatus lacrymis, huniili riecore, profusis, Hoc altare pater praesnl Hilarius ornat,
Ad loca sancla Dei dignior ut veniat, Notus in orbe procul doctor ubiqne pius,
Credo pius Jesus culpas ignoscit et illi, Hac magnis Victor meritis memorjturin ara,
Si veniat tristis, loelior ut redeat. Inclyla praeclarus miles in arma potens.
XXXIII. XXXIX.
Ad aram sancti Laurentii. Ad tumbam sancti Amandiab Arnone renovatam,
Hanc levita Dei tolam Laurentius aulam Aniistes humilis Domini, et devotus honore
Conservet, quoniam hoecara dicata sibi est. C Arnonus e, sancti tumbam renovavit Amandi,
Vir virtute, fide, flammarum incendiavicit Non parcens opibus ; miseris nam quidquid babcbat
Omnia lormenta el vlcit amore Dei. Sparserat, et Christi compsit sacra templa sacerdos :
Pauperibus tribuens, in rriundo qtiidquid habebat, Pro quo, quisque legas versus, orare memento.
ln ccelo utChristi divitias caperet. XL.
xxxiv. De sancto Amando episcopo Trajectensi.
Aa ecclesiamsuncli Martinic. Hic pater et pastor raagnus, Christique sacerdos
Martinns meritis Domini condignus amore, Sanclus Amandusobil, Cbristum quisemper amavit:
Qui sibi sacralam hanc regit ecclesiam : Plurima qtti veniens [F.,; vivensj ineritis miracula
Egregius praesul toto praeclarus in orbe, [gessil,
Turona pausans pastor in-urbe [Ed., orbej pius. Cujus vita ftlil doctrina, salusque suorum
Hoecdomus alma Deo prima estfundataTonanli, Qui jara divitias soeclicontempsit habere,
Ante alia et sacri septa monasterii.- /Eternas Chrisli ut cccli lucraret in aula.
Crevit honor hortim, Domino donante, locorum, Multiplicavitopes animarum doctor ubique,
Et major Domino est oeriificatadomus. Exemplis formans, et f doctore magister.
Dum sancttis praestilhic inhabilavit Amandus, v Hic pater egregius Christo hoe fundavit ovile,
Crevit honor Patris, crevit el iste locus. Et post perpetui qua; sparsit semina regni
XXXV. In populos, nostrum longe lateque per orbem.
Ad oratorinm sancti Andrem apostoti. Post frttctus vei'bi, sseva et post pralia mundi
Priraus aposlolicos Christum qui agnovCratinter Conlemplativos placuit hic carpere fructus.
Andreas, fratrem convocat atquc suum. Atque Deo soli tantum servire quietus,
tur; sibi vero ut veniam a Christo precetur lector, catus honorem. Mihi verosimilius videtur, intelli-
exoptat. Quo modo scribeudi vix alius, quam ipse gendum esse de prima ecclesia Elnone honoribus
auctor ustis fuisset. Nec securus est calculus Milotiis, sancti Marlini constructa ; postea a sancto Amando
qui, ipso Mabillonioin nolisin Vilara saneti Amandi amplificata : nunc parcecialis oppidi sancti Amandi,
censore, sa?piusaberrat. sub Patrocinio sancti Martini, Mabillonio teste, Act.
a Forle, penetrabit. SS. saec. iv, part. i, pag. 65.
b Locus corruptus. Forte leg., Hic petitur venia. 4 Forte, officia nostra.
c Hoc carroen clar. Catheliitot interpretatur de » Vide superius rrum. 28 et 29.
basilica Turonensi, nbi sanctus Amandus, ut in Vita t Forte. Christo doctore.
tpsius legitur, comam capitis posuit, adeptus cleri-
741 CARMINA.— INSCRflPTIONESVARLE. 742
Perfecttts meritis pastor, plehusque dierum, A XLIV.
Coetibus angelicis Christi subveclus in aulam, Ad aram sancti Marttni.
Corpore nobiscum sancto requiescit huroatus ; Hoc allare Dei, praeclarus in orlc sacerdos,
Pro cujus meritis nosmet hic, Christe, tuere : Martinus meritis servat ubique suis.
Semper in oeternum tibi sit laus, gloria, virtus, Abluat et Iacrymas plaiigentis crimina plebis,
Qui talem dederas nobis rex piissime Patrem. Deposcens veniam, voce polente, piam.
XX.IIf EGCX.ESXAS. VEDASTX". XLV.
XLI. Ad aram sancti Digmjsii.
b De ecclesia sancti Vedasli a Radone abbate reno- Sanguine martyrii proesul Dionysius aram
vaia. Hane ornet, pariter cum s.ociisquesuis
doctor, verbi qui semina sparsit,
Iloec domus ahna c Dei flammis crepitantibus olim Magnificus Imbribus oelhereis arida rnga rigans.
Arsit, et in cineres tota reriacta fuit [Lamb., ruitj; XLVI.
d
Sed miserarite Deo, Radoh venerabilis abba e
Ad aram sanctorum Landiberti martyris et Riclmrii
Construxit melitis, a? renovavit eam. abbatis.
Plurinia praesCntidomui ornamenta ministrans, B Landibertns i habet hanc alqtie Richaritis aram,
Exornans totam muneribusque sacris. Hic confessor erat, martyr et ille pius.
CancelKs ! aras voluit vestire metallis, Ambo Deo chari, merilorum pondere patres,
Vedasti fabricans sarcophagumqne Patris. Plurima porlantes lucra suo Doinino.
Pallia suspendit parietibus atque lucernas, XLVH.
Addidit, ut fieret lumen in sede sacmm. Aa aram sanctorum Remediiet Audoini.
210 OfficiisDomini fecit quoque vasa sacrata Francorum doclor Remedius inclyftts aram
Argento, nec non aurea tota quiriem. Hanc tenet, almivolus Aurioinusque simul.
Induit altaris speciosa veste ministros, tlorum nam merilis currens le ferto vialor
Ut foret egregium semper iibique-decus. Per loca sancta pius, sit tibi cerla salus.
Omnia mellifluo Christi devolus amore XLVIll.
Restaurans opera g, vir pius, in melius. Ad sanctos Gregorium et Hieronymum.
Pro quo quisque legas titulos, rogitare ! memento, Gregorius prsesul, doctorque Hieronymus almus
Adjuvet utque illum gratia summa Dei. Ecclesioeille pater, iste magister erat.
XLIl. ' i Nostra ferant precibos pariter quoque vota Tonanti;
Ad Corpussancli Vedasti. Ut nos conservet semper ubique Deus.
Hic Pater egregitis Vedastus corpore pausat, XLIX.
Ad aram sanctorum Benedicli ei Schotasticm.
Cujus hpnore saero hoec domus alma micat.
Fulcitur tanti meritis per sacclapalioni, HacPater egregius colilur Benedictus inara,
Per quem multa Detts signa salutis agit, Qui vitam monachis scripserat ipsepiam.
Qni sacra celsithroni vivens Vestigia Christi, Ipsius atque soror prseclara Scholastica virgo
Lingua, raente, ruanii namque secultis erat. Jungitur hic fratri nobilis ipsa suo.
L.
Multiplicavitopes bis quinis forte talentis,
Necriata marsupii lucra ligavit iners.» Ad aram sanctorum Cosmmet Damiani.
' Hac riuo Germani Cosmas et Damianus in ara
Audiet idcirco vocem mox jttdicis almi:
lntra nunc Domini gaudia sancta tui. Scribunttir pariter, versificante manu.
Quamque bonumestfratressemperhabitare in unhm,
XLIII.
Ut Psalmista canit, ecce jucundus amor.
Afiaram sancti VedustL LI.
Pontificalis apex, meritis vivacibus, aram tt Ad ararn sanctarum Cacilim, Agatnm, Agnetis el
Vedastus sanctus hanc rcgit ipse Pater. Lucim.
Hanc abbas huroilis vestivil Rado roelallis, Ctccilia, Agathes, Agnes et Lucia virgo ,
In Dominilaudem ductus amore Patris. Hacc istis pariler ara sacrata micat.
a Cur carmina sequentia usque ad num. 65 ad c Henschen. leg., atta.
ccclesiamsancti Vedasli pertinere censeamtts, causa d Vide not. ad carmen 6.
est, quon non initio solum, seri et in medio occurrat c Quercet., miserabiiis.
menlio de Radone abbate illius monasterii. t Lamb., Cancellos.
b Hoc carraen emendavimus ex edit. celeberrimi s Quercet., opere.
Lambecii tom. II Comment. Bibl. Caesar. pag. 414. b Qtiercet., cogitare.
Novseedit. lom. I, pag. 643. In cod. Vindobonensi i Ligavit iners. Vera hoec 6st, ait Lambecius ioC.
his versibuspraofigitur litulus : ln ecclesinsancti Ve- cit. et gennina hujiis loci liectio: non autero ut in
dasti in pariele scribendum. Ubi nolari vultidem Lam- editione Qtiercetani: lucra ligavitopes; vel ut in co-
becitis, non hic legi scriplum, sed scribendum ; nem- dicibus mss., quibus RR. PP. Bollandus et Hensche-
pe quod pervetustus ille codex Coi-sareiispriu^ est nius usi sunt : lucra migravit opes.
exaratus. quam epigramma boc pafteii eccle:,i;c i De sancto Landisberto martyre vid. Mabill.
sancti Vedasti inscrjptura est. to:n. 11Annal. Ben. pag. 18
743 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VI. 744
Lilia cum rosis fulgentin vertice quarum, iA LIX
Et lampas rutilat luce perenne simul. Ad aram sancli Pauii apostoli.
LIl. Ara quidem praesens sacrata est nomlne Pauli,
Ad aram sanctm Crucis et sanctorum Crispini et Cri- Qui populos mundi duxit ad astra peli,
spiniani Gentibus et populis, regnis atque urbibus iste
Hoecest ara Crucis sanctonsacrata triumphiS) A Domino electus doctor ubique fuit.
Inqua jam mundi vita salus patitur. LX.
Martyris egregii Crispini et Crispiniani, Ad aram sancti Andrew aposloli.
Nominibus quorum fulget et illa sacris. Doclor apostolicus (hunc haecvox alma Joannesh,
LIII. EcceDei veniens agnus ab arce Patris,
Ad aram beatw Virginis et sancti Clementit. Miserat ad Christum, semper sequeretur ut illum)
Hoc altare Dei genilrix pia virgo Maria Andreas aram servet ab hoste suam.
Aspiciat, solita Cum pietate potens LXI.
Ponlificalis apex, Petri successor et almi, Ad aram sancti Joannis Baptistw.
Praeclaris Clemens augeat et merilis. Hoc altare tenet sanctus Baptista Joannes,
* Praecursor Christi, magnus in orbe, Dei.
LIV.
Ad aram sanctOrumJoantiis et Matthwh Qui solus digito Christum monstravit adesse,
Hoc siriistra Dei teneat altare Joannes, Iste preces nostras adjuvet, opto>suis.
Mattheus o meritis ornet et ipse suis ! LXII.
Hi scripsere quidem Christi sacra gesta Tunanlis, Ad aram sancti Germani
hoectenet ara duos. Prsesulis c Germani magna est ara dicata,
Quapropter pariter
Quam modo jara cernis, ecce viator ovans!
LV. LXIIL
id aram sanctorum Platonii et Georgh. Ad aram sancti Amandi.
Plalonius martjrr, victorque Georgius arani v Hanc aram Chrjsti praeclarus amator Amandu
Praesentem teneaiit, ambo piis meritis, Defendat merilis semper ab hoste suis.
Qui pro pace Dei vicerunt proeliamundi, LXIV.
Et meruere sacrum, rore rubente, polum. Ad aram sancti Quintini et sancti Michaetis archan-
LVI. geli.
Aa aram sanctorum Joannis, Pauli, Laurentii, Martyris egregii Quintini altare triumphis
Joannes, Paulus pariter, Laurentius atque Hoc fulget, populo hic qui ferat auxilium.
Conservent aram hanc, miserante Deo. Alligeros inter socios, sumraosque miriistros
Hic levita fuit, illi sed sanguine fuso, Michael princeps, primus in arce poli,
Martyrio toti [F., fortij regna beala tenent. Haecloca conservet magna pietate Tonantis,
LVII. Et veniens veniam poscat et ipse suam.
Ad templum sancti Petri apostoli. LXV,
Ad sanctam Genovifam.
Claviger aethereus, servat qui regmina cceii,
Solvere quaequeplacet, atque ligare potens. Virgo sacrata Deo cceleslibus inclyta donis,
Piscator quondam, coelinunc janitor almus, Laetetur votis hic Genovefa tuis.
Ecclesiseprinceps, pastor el ipse bonus. III. IN OUODAM laONASTEMO, rOKTB
TUKONEHSI.
Cui Christusque suura servandum tradil ovile
LXYI.
Dum redit ad Patris regna beata sui. De schola et scholasticis.
211 0 nimium fclix, totus queni riiligit orbis! Hic pueri discant senioris ab ore magistri,
Iluic Chrislus nomen Pelrus habere dedit.'
Hymnidicas laudes ut resonare queant.
Hoc pietate sua templura, precor, undique cingat, D Hauriat os tenerum
suo lymphas devole salutis,
Advehtuque protegat, atque regat. Forsan in ecclesia ne sileat senior.
Auxiliumque suis faraulis protector in illo. Sunt anni juvenum habiles addiscere quidquam:
Perfcrat, et precibus adsit ubique suis. Ususin antiquis poslulat Ecclesise,
Dirutum flammis renovaverat hoc qtioque RadOa, Instruat in studiis juvenum bona tempora doclor,
Cui rogo mercedem reddat et ipse Petrus. Naro fugiunt anni more fluentis aquse.
LVHI. Annosus d sylvis quercus vix flectitur unquam,
Ad aram ejusdem sancti Petrt. Sed frangit horainis dextra polentis eara.
Hanc quoque servator templi tutabilur arara Nam e nec senior multis adsueta rapinis
Ecclesiaeprinceps, totus et ipse Dei. Sub juga nullatenus fortia colla dabit.
Adjuvet atque Deo Christo hic vota ferentes, Nec bene namque senex poterit ediscere, per qiiem
Loetemur semper illius ut raerilis. Tondentem f in gremium candida barba cadlt.
a Vide carroen, 41. d Forte, annosa in sylvis.
superius
b Forte, Joannis. e Locus corruptus. ,-.
« Hic forte siipplcndura, hmc. ' Ms., poterit vel discere
postquam tondenti. ..;>«.>
745 CARMINA.— INSCRIPTIONESVARI^E. 746
Esto pius, pueris studiosus et esto magister, A Et quos imrailtit somno vis n.gra timores,
Vos vestros-, pueri, sertper amate patres. Compescat clemens Domini, rogo» dextra potentis.
Ut maneat hobis dulcis benedictio Patris, Quique diem statuit homini sub luce labore,
Et ne nam natusa raente tenentc duos Noctibus et requiem concessit corpore fesso,
LXVII. Ad laudemque suara faciet cohsurgere sanos.
Afi musmumlibros scribenlium. LXX.
Hic sedeant sacroescribentes famina legisj Ad tatrinium [lalrinani].
Nec non sanctorum dicta sacrata PatrUih. Luxuriam d ventris, lector, cognosce vorantis,
Hsecinterserere caveant sua Mvola verbis, Putrida qui sentis stercora nare tuo.
Frivola nec propter b erret et ipsa manus i Ingluviem fugito ventris, quapropter in ore,
Correctosque sibi quaerant studiose libellos, Tempore sit certo sobria vila tibi.
Tranflte quo recto penna volanlis eat. LXXI.
Per cola distinguant proprios, ct coromata sensus, Admonitio juvenum religiosorum ad excutiendum
Et punctos ponant ordine qttosque suo. somnum.
Ne vel falsa legat, taceat vel forte repente, B Res est mira quidem, Vult quam tibi dicere vates:
Ante pios fratres, lector in Ecclesia. Letheus juvenum percussit tempora ramus,
Est opus egregium sacros jara scribere libros, Ut hospes clauso patuisset limine templi:
Nec mercede sua sCriptor et ipse caret. Quisque potest csecomelius hunc cernere visu,
Fodere quam viles, melius est scribere libros, Sensibus et sopilis melius proferre loquelas,
Ille suo venlri serviet, iste animae.
Ignotas siquidem varias et fingere formas.
Vel nova, vel vetera poterit proferre magister Cernitur, auditurj fuerat qui tempore nullo t
Plurima, quisque legit dicta sacrata Patrum. Noctibus hunc, juvenis, toto tibi corde caveto.
LXVIII. Subruit hic sensus» binos e et claudit ocellos
Elevatiomentis d terrenis palatiis ad cmlestem Splendida stelligeri videas ne lumina cceli.
habitationem. Aut tua jam voces doctoris hauriat aurjs,
Quisque legens versus per celsa palalia curris, Vel pes ecclesiara nocturno tempore currat.
Semper habeto Dei nomen in ore tuo. Hujus, quaeso, caput valido percutere ' pugnO,
Et dum lingua pias resonat per carraina laudes, Ne tibi cernentes hospes excsecet ocellos,
Feryeat illius pectus amore tuum. Aut torpore malo sensus libi subruat omnes;
Dum tu pulchra domus pedibus solaria scandes, G Sed tibi collyrium visus infunde salutis :
Immemor haud esto scandere mente polura. Ut valeas signi voces audire sonantis
Sol rulilans .radiis domibus splendescit in altis; Quod te quippe vocat, laudes cantare Tonantis.
Lumine perpetuo Christus in arce poli. Consere quippe manus, modico dormire memenlo,
Ut sol illustrat totus praefulgidusorbem, , Neve repente tibi veniat praefortis egestas,
Sic fulgent sancti semper in arce Patris. Ut monet egregio Salomon sermone legentes.
Sunt a sole domus celsoesolaria dicta, LXXH.
A Christo sanctum nomen habemus Item. In via ad chorum,
Si le delectet manibus habitatio facta ;
Neo, rogo, dura tibi videatur semita fratrum,
Non manibus factam plus tibi quaere domum.
Hsecte currentem ducit ad ecclesiam.
Quidquid in urbe manus hominis construxerat un-
Non hic lurba sonat g populi, non forte tunmllus;
[quam, Vosinter nullus hic alienus eat.
Oninia nam perennt, in cineresque ruunt.
Haecvia vos pariter concordi pectore ducat,
Quidquid honoris habent sancti per gaudia cceli, Laudibus intentos ad pia Iaude h Dei.
Curo Christo pariter semper habere queunt.
Unus araor Chrislus nobis fiat, alque iter unura,
Quo te ducat amor, rapiat, trahat omnibus horis, Ille est certa salus, spes, decus et charitas.
Et rape me tecum, quseso,tuis precibus.
Sit tibi, silque mihi Christus currentibus illuc Non tu somnigere vadas torpore per istum,
Sed laus alraa Dei semper in Oresonet.
Protector, rector, lux, via, vita, salus.
AngelusUt tecum ccelesti currat ab arce,
212 LXIX. Dnm videat laudes te reSonare Dei.
c Ad dormitorium.
Te quoque consociat sahctorum pectore Iseto,
Qui vim Ventorum, pelagi qui miligat undas, GaudenterhChristi coetus in ecclesia,
Israel qui servat, nullo qui dormiat sevo; Relliquiaequorum multse conduntur in illa,
Fralribus hac requiem dulcem concedat in aula, Hsecsuperans rtunus mille talenla pium.
a Locus corruptus. d M»., tuxbrium.
b Forte, properans. e Ita lego, loco, bonos.
c Praevie hic noies velim duo sequentia carmina ' Ms.j tu percute.
PXcodice ras. Salisburgensi esse emendata, et lilu- 8 Ms., sonet.
los additos. BMs., ao"pia lempla.
PATROI.. CI. 24
747 B. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUMPARS VI. 748
Spesque, fldesque simul paritcr quapropler, in istis A 213 LXXVIII.
Porlicibus, tecum certa salulis erat. Ad aram sanctorum Sulpitii et Cotumba;.
Quot tu nam currens pedibus vestigia ponis, Sulpitius prsesul, pastor, patriarcha fidelis,
Totam mercedem « frater habere vales. Auxilium nobis hic ferat iste pium.
Non idcirco tibi videatur hsec via longa, Inclyta maftyrio pariter hic virgo Columba
Per hanc coelorum pervia porta patet. Defendat precibus, tecta sacrata Deo.
Felix quippe dies tibi, qua le suscipit illa, LXXIX.
lllic cum Christo regna beata tenes. Ad aram sanctorum Amandi et Agathw
Currile vos juvenes Christi properanler in aulam, Hac honor ecce tuus praesul Amandus in ara
Ad laudem Christi currite, vos juvenes. Jam colitur, nobis lu auxiliare Paler.
Unanimesque simul regera laudate supernum, Virgo sacrata Deo nec non veneratur Agatha,
Semper amate Deum unanimesque simul. Defendat precibus tecta sacrata Deo. •
Si nequeas pedibus senior, rogo, pectore curre, LXXX.
Mente polum scande, si nequeas pedibus. Desiderium habitandi in domo Dei.
LXXIII. Quam dilecta, Deus, tua sunt mihi templa, Sabaoth,
** Virtutum Dominus, rex raeus atque Deus!
Adhortatio ad laudem Dei.
Discule torpentes, frater, tibi pollice soranos, Te Pater alme meum cor, te caro quserit ubique,
Et conlende prior menle [Ms., tectaj subire Dei. Tuque Deus vivus gaudia magna mihi.
Intra quippe prior templum, sed tardior exi, Quique tuis teclis habitant, sunt valde beati,
Te Christi ducal atque reducat amor. Et resonant laiides hi tibi perpetuas.
Hic mihi, quaeso, domutn tribue, mitissime pastor 1
Septics inque die Dominum laudare memento,
Ut Psalmista canit David ab ore Dei. Utque tuas laudes hic sine fine canam.
LXXXI.
iv. IN OUODAIH moif ASTERIO, roRTB Ad oratorium sancti Laurentii martyris.
NOBILIACBNSI.
Hanc levita Dei meritis Laurentius sedem
LXXIV.
Ad eccletiumsanctorum Lamberli et Cmcilim,in Inclytus exornel, Dominijam plenus amore;
monasterio Nobiliacensi. Quem nec flamma vorax vicit, nec vincula, ferrum,
Per gladios, ignes, ccelumconscendil in altum.
Egregius martyr, praesul Chrislique fidelis
Ecce Dei famulis faciens suffragia semper,
Hsec loca Lambertus inclyta sanctus habet.
_ Adjuvat atque suos cultores, credimus, inde.
Jungitur huic Patri pariter Csecilia virgo, U LXXXII.
Virginitate potens martyrioque simul.
Ad temptum sanctorum Elidii episcopi et Leonii.
Ecclesise fuerat magnus ham et
pastor ille, Hic quoque sanctorum pausant duo corpora Patrum,
Hscc Christi regis sponsa perennis erat. Elidius prsesul Pictensis gloria plebis.
Hanc humilis abbas Ato b construxerat aedem, Pater meritis Leonius almis.
donet in arce Inclaususque
Dona cui Christus poli. Arnulfus frater templum renovaverat istud;
LXXV. Praemiacui Christus tribuat per saeclasalutis.
Ad aram sanctorum Quintini el Dionysii marlyrum.
LXXXIIL
Quintinus martyr, Pater et Dionysius aram Ad ecclesiam sancto Pelro apostoto sacram.
Hanc servcnt precibus semperab hoste suis
Doctores vilae meritis vivacibus amb Petrus aposlolicus princeps pius adjuvet hic nos,
roseo beata tenent. Cujus honore sacro constant hoectecta dicata.
Sanguine qui regna
LXXVI. Qui sibi commissum paslor conservet ovile
Ad aram tanclorum Filiberti et Agathm. Protegat atque regat donis ccelestibus illud,
c Perpetuas nobis et portas pandat Olympi.
Hanc Pater egregius aram Filibertus habebit, D LXXXIV.
Plurima construxit qui loca sancta Deo. Ad cellam hospitum.
Huic qnoqtie conjuncta est clarissima raartyr Agatha, Hic locus veiiiatd ultro,
Venerat in thalamum hospitibus paleat
sanguine virgo poli.
Semper erit quoniam susccplus in hospite Chrislut.
LXXVII.
Sitque minister ovans fesso servire vianti,
Ad aram sancti Michaelis archangeli. Et lavare pedcs peregrinis gaudeat ille.
Mtgnus ab arce Michael archangelus aulara Hsccexempla dedit Christus pietalis amator :
llanc precibus semper servet ab hoste piis. Ille prior plantas lavavit discipulorum,
Quisquc legas versus, pro quo exorare memcnto, H;ec faciens frater sperct sibi prseroiamagna
Pro sudore brevi, ut prsemia longa legat. In ccelistribui, Christi proecepta secutus.
• Ms., tot tu mercedes. monastcria Gemeticense S. Marioe, seu S. Petri,
b Ato fuit abbas et instaurator monasterii Nobi- Jumitges, in dicecesi. Rothoraagensj, et Herense,
liacensis apud Pictones anno 793. De eo vid. Mabill., Nermoutier, apud Piclones.
tom. II Annal. Bened., pag. 307. d Forte, venientibtts.
4 FilibcrtusabbasGemetici ssec.vn.qtii construxit
m CARMINA.- INSCRIPTIONES VARI.-E. 7KO
Semper amate Deum, fratres, et vosmet amate, A Prospera conservans faraulis noclesque, diesqne.
Ad te cor vigilet, soranus si claudat ocellOs,
Diligit ille Deum, verus qui est fratris amator.
LXXXV. Te labor et requies collaudentomnibus horis.
Ai oratorium sanctorum Martini el Gelasii. LXXXIX.
Pontificalis apex proeclarus in orbe sacerdos, Ad hypocaustum.
Virlutuni raerilis Marlinus maximus auclor, Frigidus hibernus ' veniens de monte viator,
Haecsacrata sibi defendat tecta patronus: Non mea displiceat Bhospiia tecta, rogo.
Adjuvet atque preces nostras pietatis amore, Si mea dona tibi cupias, nimbose viator,
Ut Deus omnipotens famulorum vota suorum Da prior ecce tua, sic tibi prende mea.
Impleat, et donis ccelestibus arigeat illos. 214 xc.
Sit pitis et clemens nobis rex oplimus ille. Ad coenaculum.
Hoc qnoque jam pausat prsesul Gelasius almus, Haecest sancta domtis, pacis locus, auia salutis,
Clarus in urbe paler prsesente, et doctor honestus, Quam super hic semper maneat benedictio Christl.
Praccipuus merilis, vivax sermone salutis. In qua multiplicet h fratrum convivia largus ,
Hanc renovavit enim jam Gunduna me prius b aulam n Qui quondam popnli, ccelesli munere dives,
Duclus araore Patrum, tribuat cui proemia Christus Panibus ex quinquc satiavit niillia quinque.
Mitis in aeternum felici in sede polorum. XCI.
LXXXVI. Ad aram sanclorum Costnmet Damiani.
Ad ecclesiambeatw virgtnis Marim Nobiliaci. Hac duo germani Cosmas, Damianus in ara
Haecloca quae cernis, lector, venerabilis aulae Junguntur siquidem, semper honore pari.
Partibus ecclesiae,fuerant ecclesia quondam. Quos lerris genuit, uno de vjscere, mater
c
Sed Pater et pastor supplex Ato sustulit ista, Par genuit fratres martyriumque pok>.
Et terris quoniam nimio dilexit amore. XCII.
Virgo Maria, Dei genitrix, lua intacta Tonantis, > Ad sepulcra sanctorum Joannis episcopi et Apri
Tu, regina poli, vitx spes maxitna nostrse: abbatis.
Ut tibi cultus, honor fieret memorabilis isthic,
solila Hujus hic pausat praeclarus episcopus urbis
Tu, quoque respiceres pietate precantes: Nomine Joannes, virpius alque bonus.
Hic famulas famulosque Dei, mitissima Virgo, Hic requiescit Aper, hujus venerabilis abbas
Tu precihus nostris semper clementer adesto, Ecclesise pastor, promptus in onine bonum.
Atque dies noslros precibus rege semper ubique,
Ut nos conservet Jesu pia gratia Chrisli. C Sed pedibus populi fuerant i calcata sepulcra,
Necparies cinxit, ut dectiit patribus.
LXXXVII. Hoc Ato non suffertk Aperi successor honoris,
Ad refeclorium.
Christe Deus, nostrae benedic convivia mensoe, Corpora calcari sacra patrum pedibus :
Sed monumenta l breyi placuit concingere muro,
Quaeque luis servis mitissime dona dedisti, Pervia ne populi busta forent pedibus. ,
Per le sint benedicta quidem. Tu largitor almus, Addidit et nostne statim pia signa salutis,
Omnia tu dederas nobis; jam quidquid habemus,
In quo Salvator victor ab hoste redit.
Sunt boua quippe tua, quia tu bonus omnia condis.
Vos quoque convivaelaudes, rogo, dicite Christo: Insuper altare statuit Venerabile Christo,
In quo pro patribus hostia sacra foret.
Semper in ore sonent pacis vel verba salutis. Ut Deus omnipotens requiem concedercl illis,
Semper amat pacem Christus, qui dixerat ipse :
Cum sanctis pariter, semper in arce poli.
Do vobisquepacem, vobis pacemque relinquo.
Sit quoque nostra manus miseris largissima semper, XCIH.
Accipit hoc Christus, dederis tu paupere quidquid, Ad aram sanctorum Gervasiiet Protasii marttjrum.
Et tibi non tardat mercedem reddere magnam. U Gervasius raartyr simul atque Protasius almus
LXXXVIII. Hac duo Germani paritcr veneranlur in ara :
Ad dormitorium d. Quos tulit una dies terris, siraul unaque ccclo,
Et requiem noctie dederas, lucemque labori, Martyrio similes, similes fervore fidci.
a Gundun. Vide infracarmen 101. b Edit., mulliplici et.
b Edit. mendose: Gununmepribus. » Hoc carmen ita emendatum dedit Mabillonius
c Ato. Vid. supra carmen 74. Hoc epigramma de tom. II. Annal. libr. xxvi, pag. 307. Est id, codera
basilica Nobiliacensi explicari posse censet quoqtte interprete epilaphium Joannis episcopi Pictaviensis
Mabillonius Annal. tom. II, pag. 307, quse beatissi- et Apri abbatis, quorum sepulcra, ne a pertransenn-
moe virginis Deiparse litulo quondain insignila fuit, tibus conculcarentur, Ato abbas Apri successor, el
ut palet ex variis chartis, in quibus Monusterium monasterii Nobiliacensis restaurator muro cinxit,
sanclm Marim et sancti Juniani appellatur, lametsi apposita cruce simul cum altari, in quo viclima sacra
modo unum sancli Juniani nomen passim retinet. Deo pro Patribus riefunclisimniolaretur; quod egre-
Plura vide apud eumdem Mabill.loc. cit. gium testinionium est pro doclrins catholica de sa-
d In ins. tit. : Ad caminatum ubi abbas crificio pro mortuis.
* Ms., Ad requiem noctem. dprmit.
i Edit., fuerunt.
* Ms., frigidus e verno. k Edit., ocato-sufferat.
8 Ms., despiciat. 1 Edit., monutneiiiO.
751 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI. 752
XCIV A XCIX.
« Ad portam basiliciv Nobiliacensit. Ad aram sanctdrum virginum martyrtm.
Porla domus Dpmini haec cst, et regia coeli, Virginibus sacris est hoc altare dicatum,
Hoeclibi pandit iter sancti et sacraria lempli: Corpora nam quarum templa fuere Dek
Quam b mox invenies magnos reqniescere Palres. Sanguine vel roseo cceli qui regna tenebunt,
Sit tibi spcs precibus horum praeclara salulis, Iii fragili sexu fortia bella gerunt.
Si lu corde pio, prostrato et corpore poscis, C.
A Christo scelerum veniam, peccator, habebis. Ad aram sanctorum martyrum.
Nullatenus dubius sacri terelimina templi: Martyribus, mundum quinam vicere triumphis,
Omnibus hsec praesens ara dicata nilet.
Omnia credenti praeslat pia gralia Christi.
Per gladios, ignes et per tormenta, flagilla,
Feceral has valvas arae pius abba minister,
Mentibus intrepidis, regna beala petunt. 3
Ut mandavit Ato fratrum venerabilis abbas.
CI.
Ingrediens templum pro quo intercede, viator,
Ut Deus omnipotens illura conservet ubiquc. Epitaphium Gunvini sacerdolis.
Bsec diruta quidem renovavit lempla sacerdos
XCV. B Gunvinus c magno ductus amore Dei.
Ad oratorium sancti Andrew apostoli. Justtlise cultor, vitaemelioris ainator,
DiscipulusChristi verus primusque secutoi Providus ingenio, cautus in eloquio,
Hxc regat Andreas tecta sacratn sibi. Reddat in aeternum amoriJ cui praemia Christus.
AITeralauxilium nobis habitator Olympi, Illius hic corpus pausat in hoc tumulo.
Ut nostne ad Christum perveniant lacrymoe. V. IH MOHA8n:RIO FZ.ORIACEl(VI»
Exaudire pius, eoelesti Christus ab arce, Ex ms. Salisburgensi emendatcBi
Dignetur famulos semper ut ille suos.
215 CII.
XCVI. e De Magnulfo'abbate.
Epitaphium Forlunati poetceChrisiiani. Hanc Magnulf, f humilis cameram construxerat
Ilac quoque prasenti prsesul requiescit in aula [abbas,
Fortunatus enim vir, decus Ecclesiae, Ut dulcis patribus fieret habilatio sanctis:
Plurima qui fecil sanclorum carmina metro, Quos servire [daret Benedicto g] Christus in aevuni,
Concclcbrans sanclos laudibus hymnidicis. Ut locus iste foret jam [jamque] legenlibus aptus.
Qui scrmone fuit nilidus sensuque Qdelis, C Ut lux, praevidit, fulgcns radiafet in illam,
'ngenio calidus, promptus et ore suo. Et domus orandi fieret quam proxima Christi,
XCVII. In qua secreto potuisset tempore solus,
Ad aram sancti Stephani prolomartyris Ante altare jacens, lacrymas effundere dulces.
Tnnc h te sancte precor hujus tu pastor ovilis >
Nobilis hac Siephanus colilurprotomartyr in ara, i inter memores Magnulfum verba precandi
Ulque
Vim facicns coelo, dum prior astra petit. lllius alque aniraam commendes [maxime] Christo.
A terra ad coelumlapidum sibi grandine scala
[Qui] tibijam talem [habitare instruxerat k] aedem
Ha'c erat, ut Christura cerneret arce poli. Tu quoque vive Deo felix per tempora longa,
xcvm. Adnormam reguUe, fratrum quoque corrige vilarn,
Ad aram sancti Joannis cvangelistw. Ut libi celsithronus tribuat pia p«emia Christus,
lloc aliare lenet Christo sinistra Joannes, Cum sancto pariter [Benediclo '] Patre per xvum.
Qui supcr in ccena pectora sancta cubat. CIII.
Qui secrela poli de sacro fonte bibcbat, De eodem Magnulfo abb&le.
Hanc toiam prccibus protegat ille domum. Empserat hanc raensam mMagnulfvenerabilis abbas,
« De varia restauratione monasterii Nobiliacensis. » Hujus tu pastor ovilis. CI. Mabillonius ex his
facta ab Aione abbate auno 793 vide superius car- el aliis versibus patere existimat Magnulfum adhuc
mina 74, 86 et 92. in vivis fuisse, cum Alcuinus haeccarmina conde-
i> Forte, quo. rel. Scd ex hoc loco clarissime patet, Alcuinum
c Gunvinus, an idem qui supra carm. 85 vocatiu,. hortari quemdam Magulfi.successorem, ut illius in
C.undun: De ulroque nobis ignota omtiia. Ms. ha- precibus suis sit memor. Igitur Alcuinus hoc et se-
bet, Gunduinus. quens carmen condidit post obitum Magnulfi, qui
d Ms., milis. contigit anno 794, directum vel ad Fulradum, qui
« lloc et subsequens epigramma, quod nunc ext non nisiper sesquiannumabbaliaepraefuit,vel adTheo-
coJ. ms. Salisburgensi emendatius prodit, Mabil- dttlfum simul episcopum Aurelianensem. Vid. eum-
lonius tom. II Annal. pag. 245, intelligit de Magulfo, dem Mabill. loc. cit. pag. 314.
scu ut alias vocatur, Magnutfo, abbale Floriaceusi;; i Edit., ut qum.
k Edit., quw.... ad habilandum struxeral.
qui hic laudatur ob cameram ad usum fratrum le- x Edit., benedicat.
gentittm exstructara, etoratorium illi adjtmclum, ir^ m Hanc mensam. In ms. Salisburgi loco mensam,
qnof ipse sccreto orationi vacaret.
Ms. Sal., Maguif. habetur mansam. Rectius forte legendum, butc
g Edit., durel benedictio. mansum.
1 Forte, IVIIHC.
753 CARMTNA.— INSCRIPTIONESYARLE. 734
Atque emplam Patri Benedicto tradidit illam, A Fel l venit ad Flaecum hunc me benedicat bucca
Ut foret emptori cum Patre iu ssecula merces. [Maronis
Hanc tamen ecclesiam sacrari jusserat ille HoJie, si placet, Virgiliace puer
Clavigero .coeli Petro jam principe magno, VII. IN KONAKTERIO COHBfAKICEHBI.
Alque pii pariter Benedicti nomine Patris, CVI.
Ulius ut regerent precibus per soeculavitam, m De cellw Cormaricensis prwstantia prw maqnis
Atque aniraoerequiera [rogilassent«} ambo peren- urbibns.
[nem, Urbjbus egregiis,. quarum nova culmina surgunt,
Tu qiioque, qui litulum recitas, rogitare memento, Famigerae laudes et super aslra volant;
Obsecro b pro Patre Magnulfo, leclor anrice. Vatiferem n veterum celebrant quas carmine libri,
Te quoque conservet Christi clementia semper, Multiplices auri nec numerantur opes.
Protegat alque regat clementer haec loca Christus. Hsec est, quam cernis, silvestri rustica tecto,
Laus, honor et virlus c istic sit semper et illic. Constructa in eremo cellula nobilior.
VI. Jlf MONASTERIO •• NABORIB. 216 H*0 studiis floret sacris et sophica " jnra
Perlegit, et tractat clancula dicla senum.
CIV. Venditor atque senum volvunt v menjacia mille
De sepulcrosanctiNaboris ab Angilramno episcopo Illic ; ut capiat fraude mala socium :
ornari cwpto, et a Vasconeabbate perfecto. Quoeriiur hic verura per syllogistica i sacrum,
Pontillcalis apex pastor, palriarcha, sacerdos, Claustra modis variis famine pacifico.
d
Angilramnus ovans, fretus pietate magistra, Ssepius ebrietas sensum mala subruit illic;
Martyris egregii Naboris deduetus amore, Ducitur et famuli vix Dominus manibus.
e
Coeperat, intentus sacro vestire sepulerum, hic vester r jejunia longa legentum,
Aspicit
Auxiliante pio Carolo, per mmiera, rege.
Atque epulis pascit sobria corda sacris*
Ne complerel opus, rapuit mors improba Patrem Ad te, Christe, preces veniant, milissime, nostra-,
*
Post levita humiiis vas. compleverat illud. Ad nos adveniat gratia, Christe, lua s.
Qui Iegitis versus ambos, commendite Christo,
Ut quiciinque sua venerit hic solvere vota, VIII. IN MONA8TERIO QUODAM, CVI At-
CDINUS MSTVIV.
Cum Patre discipulum verbis memorare beniguis.
CVII.
fucipil U!s prior, sed jam pcrfeceral is!e. * Vbi libri cuslodiuntur.
Unum opus amborum : Chrislus conservet utrosqne.
Et tu, sancte Dei martyr, invicte triumpliis, Q I*aivula lecta tenent ccelestis dona sophiiC,
Auxiliare tuis, pastor, Pater optime, servis. Quoe tu, lector ovans, pectore disce pio.
Omnibus est gazis raelior sapientia donis,
CV. Quam modo qui sequitur lucis habebit iter. ,
Carmen priori additum ad Vasconem. CVIII.
Bisseptena tibi direxi carmina Vascoh, Ad campanam.
Tu quia raisisti butristas ; ut quoque binas : Semper in selernum faciat haecclocula tantum
Bis puto seplena caliges i jam forte lenenles, Carmina; sed resonet nobis bona clocca cocorum.
Et bis septenas habeas per carmina grates. CIX.
Sed rogo nos rneraora precibus, nostrosqueparenles, Ad locum e quo ad mensam legitur.
Quorum namque vides et scripta hinc nomina sedis. Fratribus ex alta resonet bona tt lectio sertc,
Semper in oeternum valeas.... carmina vasa k Exhortans animos semper mediiare superua.
• Carle, filius Caroli Magniprimogenitus : Rotrud Julium et Luciam direclum cst carm. 256, col. 796.
et Berta illius filiae. f Sensus est : qui dixisset :
b An Angilbertus? Exspecta paulit-
c Forte, nostra. perE, etc.
Locus
A Forle, vatorum, ut
supra vers. 5. b Delia. corriiptus.
IIoc nomine compellat filiam, ut videtur,
e Juli. Iia co!.; fortassis Caroli vcl Pippini. Ad Caroli in scquenti carmine.
787 B. F. ALBINI SEU ALCOINI OPERUM PARS VI. 788
Duin redeunt iterum caliili bona tempora Phtebi, A Juslitiee violis variet per tempora fulgor,
Mox pristina redit virtus in carmine Flacco, Et crocea rutilet verccunda modestia vultu.
Tunc ruct in David Musarum loetiorodis : Talibus bis juvenem sertis ornate, Camehae.
Nunc pax, vita salus David, tuncproelia Musis. Ecce tuas aures, juveniim clarissimc, donis,
CCXXXIV. Versifico volui pauxillum tangere plcctro,
Ad filiam forte Caroli Magni. El tibi perpetuam Musis mandare salulem.
Nec tu quippe tUum curasti, filia, Flaccum • Florigeris utinam vigeas per soccula sceplris,
-
Vester aM* toto tremuluS, en corpore vates, Atque Deo junclus teneas cceleslia regna.
Virgilii resonans tacito vix carmine versum : CCXXXMII.
Me circum Validusvenlus, nix, undique nimbus. De Richbodonead Angilbertum,
Hanc tafttitt iBJuriam poteris purgarc pfecando. Obtulit altithrono parvus munuscula scrvus
Si Regenberetam » possit servire b magistrum, Richbodo 6, quaecernis, Iector, in aede sacra,
Serva, si« vestr* patf ono et praesufemagno Ob scelerura veniam, ob viue cceleslis ainorem;
Viribus « ttiariHilus,sccnri, trulaque, palaque Pro quo quisque tegas, fundc preces Domino r
Coetettimrba sui popuhrm c mox pergat in hostem, Pro te, proqne tuis quas fundes, frater amate ,
Ille opeii hwistat eanuto vertice tantum , * Ad haec, dum venias, limina sacra domus,
VK wngoJ^rteiens valeas, mea Delia, semper. Christus ab oclherea clemens exaudiat arce ,.
Te faciens, lector, corde rcdire doraum.
CCXXXV.
Te rogo , sancte Pater, supplex per carmina nostra
Ad eamdem.
Sis memor et nostri, te, rogo, sancte Pater •
Quaftcupis, ut veniat, venias nec charta cavelo , Dulcis Homere, prccor, Flacci memor csto poetoe,
Ne musas mergat sospita dira tuas. Sis memor ut Samucl, dulcis Homere, precor.
Dum Moses pelagus virgae divisit in ictu , Auxiliare senern nostros, rogo, tu per amicos ,
Dic semel aut bis si percutit ipsc sinum. Est tocns insenos h auxiliare senem
Mimera muneribus David superaddidit Albio Est raihi certa fidcs de te, charissime fraler,
Munera rouneribus Christus superaddat et ili: Cum Christo et sanctis sit tibi certa saltts.
Cafmiha carminibus binas superaddat et illi: Pro mundo moriens hic mundi vita pependit,
Omnia dona bonus semper Deus augeat illi; Abluit omne hujus sanguinis unda nefas :
Et te florentem faciat, mea filia, donis : Dum caput inclines mundum super erigit astra ,
Atque mei David sobolis charissima donis Et rairum saeclis, mors tua vita fuit.
Floreat aeternis : cuncti florete fideles. ^
**
Agnus at>hoste saccr, populum qui per mare duxit,
Jam salvete, valete, vigete et avete, valete! Nunc melius mundum salvat ab bosle suum.
CCXXXVI. iEneus en serpens, populi qui vulncra sanat,
Vota pro familia regia. Nunc tu peccator aspice racnte pia.
Delia doctisono se d grammatica plectro ccxxxvm Ws.
Floreat ut studiis pectus ubique Unsm. Flaccus ad Homerum [Angilbertum\.
Vita salus cunctis , Domino donante, puellis , Dum suetas soleat Cycnus servare camenas ,
Perpetuumque B in tempora longa fiat Cuculus ct proprios novil babere sonos.
Felix quippe Pater, flores qui germine tales Dum mave, dum fontes,propriuni dum siclcracursum
Egregiis mundi progenuit tilulis. Quaequesuum servant, sub moderantc Deo,
Dextra Patris summi natas, natosque,patremque Carmina cur taceat subito sua Flaccus Homero ,
Conservet pariter, protegat atque regat. Filius alque patri cur taceat subito ?
CCXXXVII. Heu, cur muCasilent ora jam vocis egena,
AUbcufioad Musas in gratiam regalis pueti f. Mellifluosquondam quae cecinere sonos ?
Pergite, Pierides, musali pollice flores «Nos venerandus amorpacis per fcedera junxit,
Carpere, qui tiquidis crescunt prope fontibus amuis: Quera pax nostra Deus pcrficiat, vegctet. *
Regali ut juveni faciatis serta salutis. Pacificos Deus in numerum sibi prolis adoptat,
Ut variis totus fulget virlulibus ille, Quisquis amat pacem, est filius ipse Dei.
Nobilitate cluens, laudabilis orbe, paterna; Rancor araarus abi, redeas concordia dulcis,
Sic vos florigeri decurrite prata decoris : Hic fugiens pereat, illa tenens maneat.
Vertice Castalidumjuvenali et pangite sterama, 0 tu dulcis amor, qua le nunc parle requiram ,
Fulgeat in roseo vertex virtutis honore. Cum [F., Num] natus propnum possit odisse
Ulic et sophiaeclarescat lilia condens. ''' .. [patrem.
» Regenberctum.Regimbertumhujus nominis ma- e Deest aliquid.
gistruru exstitisse sub initium soec ix, in monasterio * Forte, Pippini aut alterius filii Caroli Magni,
ganct-Gallensi Mabillonius refert tora. II Annal. . s Richbodo.Cognomenlo Macarius, ad qnem Ah
pag. 284. cuinus scripsit epislolas 169, 170, 171, 172. AJjtB ,
b Forte, possis servare. etiam jam inonuimus nomine Horneri compeUari*^-
« Forte, populi. • -'•' .
* Hiat sensus. gilbertum.
k Vox corrupta; forte, insenes seu non senes.
7139 CARMINA.-^ A# VAWO& W
Sed citius redeat, odium qui pellere possit, j^Tuque Maria, Dei Genitrix, sanctissima_Virgo,
Jungatur patri natus et ipse suo. Prospera cuncla meo Paulino posce^precamur,
Carmina tunc poterit jam dulcia Flaccus Honiero Ut vigeat, valeat Christi repletus amore.
Pangere versifica, qui uiodo pauca canet. Vos quoque, chara siraul sanctorum turba Tonantib.
Christus ab alto Deus nostrum conjungat amoi.em,. Qui bibulas proni monitis coelestibus aures,
Tu , nate , vakas, dulcis Homere meus. EcclesioePatres, habuislis semper apertas,
CCXXXIX. Et nunc cum Christo ccelcstia regna tenetis;
M Paulinum patriarcham Aquileiensqm.. Fundile proque mei Paulini, posco, salule
Tinge tuos calamos, ohaiitas, in gurgite Chrisli, Cum pielate preces summo super omnia regi.
Atque meura peetus iraple tt coelestibus odis, Ut vigeat, valeat Christi proecepta secutus.
Ut dignas b yaleam Pauunc- dicere grates, Et vos Ecclesioe[sanctoe] sanctissima proles
Mellifluisnostras rousis qui impleverat aures , In commune precor prostrato corpore terris i
Et memor unaaimic tongum post tempus aroici [Utque mei curam Paulini habeatis in oevumi j,
231 Carmimbus sacris repetens : Albine, valeto. Illius et vitam precibus commendite Christo,
Quam festiva dies fuerat, cum pagina nobis Ut vigeal, valeat longaevotempore sanus.
Laeta d fuit titulis optateeinscripla sahitis! $ Angelici faciem coetjjsqui cernitis almam
Omnia dicta mihi charitatis melle manabant. Perpetui Patris coelesti in culmine semper,
Quo se divertit loetusrelegentis ocellus, .Expansis manibus humili sed pectore posco,
Cemit ubique suoesemper nova gaudia mentis; Vos quoque Paulinum precibus defendite vestris,
Maximejam gaudens in prosperilate pjterna, Ut gaudens regnet, vestro sociatus honori,
Quera Deus oeterno conservet tempore sanum. iEternisque Dei vobiscum laudibus adsit,
0 lux Ausonioe,patrioe decus, inclytus auctor, Fiegna beata tenens, felix sine fine, polorum.
Justitioe cultor, sacroe pietatis amator, Hos fogo versiculos habeas, Pater optirae, tecum,
Te mea mens ardet sacris constricla catenis, Ut tua inens memoret laeto pro carmine natum k
Sit tibi Christus amor, virtus, decus, omnia Christus,
Diligit, exquirit, compleclitur, attrahit, ambit;
Pectoris octerna secumque recondet in arca. Sit via, vifa, salus, spes et laus, gloria perpes,
e CCXL. Semper in ore sonet, maneatque in pectore semper,
' Ad eumdem Paulinum. Ut tibi cum sanctis tribuat coelestia regna:
Hic Paulinus ovans toto requicscat * in oevo, Qua memor esto tui nati, te posce per illum,
Hocque cubile pater dignus dignetur habere. Qui le perpetuam cceli deducat in aulam.
C Et nunc et semper, mi mi Pauline, valeto.
Invidus hoc templum nunquara pertranseal hostis,
Ne charos animis subito disjungat amicos, Carminis hic finem lscrymis faciemus obortis l
Sed nunquam sacri finem faciemus amoris.
Quos Christi cbaritas charos conjunxit amioos.
CCXLI. CCXLU.
Ad eumdem.
Ad eumdem.
0 Pauline Pater, pastof, patriarcha, sacerdos,
Vitoepars melior, nostroe pars inclyta vitoe! Fer festina Patri Paulino charla salutem,
Sis memor Albini sacris altaribus astans, Dic, Pauline Pater, dulcis amice m, vale.
Et dulces inttr lacrymas, super ora flucntes, Janua parva quidem, et parvus habitator in oedeest,
Dic : Miserere Deus nostro clementer amico, Non spernas nardum, lector, in corpore parvum,
Criminibusque suis veniarn largire benignus, Jam redolet nardus spicato gramiue raultum.
Ut te cum sanctis liceat laudare per oevum. Me lapis egregium portat tibi corpore parvo.
Omnipotens Palris virtus, sapienlia Christus, Parva quidem res est oculoruin, ccrne, pupilla;
Obsecro te supplex toto de pectore pauper; Sed regit imperio vivacis corporis actus :
Ut tua conservet Paulinum dextera semper, i Sic regit ipse dcmum totam sibi Nardulus istam,
U
Protegat, atque regat, virtutum floribus ornet. Narduto n, dic lector pergens, tu parvule, salve.
» Ms. Sal., comple. est, in ecclesia Martiniana) requiescat, ibique se-
b Ms. SaL, dignus.
c Ms. Sal., una mimi. eligere dignetur; ut in eadem tumulalus
Eulturam
asilica cum Alcuino resurrectionem exspectet. »
d Ms. Sal., Lecta. Sorania !
• Sequentia duo carmina in cod. ms. Salisb. ex 8 Edit., requiescit.-
eiiam nonnulla menda correximus, cum proecedenti quo b Ms. Sal., Tonanlem.
absque divisione connectuntur. > Edit., prostrata corpore sanus.
f Cl. Catelinothoc carmen censuit esse i Hunc versura ex cod. ms. Salisb. ita rcstituimus;
epitaphitim *
Paulini. Aliud dicendum, si versus isti pars sunt in editis enira ita meudose sonabat:
prioris carminis, prout sunt in cit. codice Salisbur- AngelicifaciemcharamPauliuibabeatisuisrg»
gensi; quaproplcr voces Hic,... hocque cubile... hoc k Edit., nutum.
lemplum interpretor de pectoris arca, qua se Pauli- I Edit., amalis.
nura recondidisse ait in versu ultimo carminis prio- m Cl. Madrisiusloc. cit. Append. 1,
Ws. Cl. Madrisius Op. sancti Paulini, in ejus Vita 243, ait, in hoc poemat. 4, pag.
cap. 13, num. 11, pag. xxxvm, hos versus ita inter- Paulino proiwni,poemate oenigmaaliquod solvendum
pretatur, ut sensus sit: < Utinam Paulinus hic (id II Forte, Nardule.
791 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VI. 791
CCXLIII. jA Inventum ul valeat, milleno carmine canta,
Ad Theophylaclum". Albini officio • dic vale perpetuum. '
Theophylacle Pater, sophiae tu doctor honestus, Dic: Memor esto tui semper, Pater alme, magistri,
Laudibus egregiis clarus in orbe procul. In precibus sacris, per loca sancta Palrum.
In regno inagnus, clarus in orbe videris b : Dicquoque, dicsupplex.dic, quoesoi, sanctesacerdos
Dona tui cordis sunt nova, vel vetera. Justitiam seqnere semper in orc tuo.
Urbs, capul orbis, habet te maxima Rorna magistrum, Non tibi blanditioe srecli non vana voluptas k,
Verba salulis habcs semper in ore tuo. Non timor aiit terror cordis in antra cadat:
Omnibus es mitis sancta pielate magistra, Plena salutiferi sed jam fiducia verbi
Qnae solet egregium cor habitare tuum. Possideat plenum pecius araore Dei.
232 In (Iua uieque, prccor, gremio charitalis ami- Judicium promat justum Jua lingua, sacerdos,
[cume, Ut Christo placeat, quidquid in ove sonas.
Sim licet ignotus, suscipe, sancte, tibi, Spirilus e ccoloveniens tua peclora, prasul,
Nam Scriptura canit vero paradigmata d sancla Loelificet,habitet, sanctificet, repleat.
Carmine, quaelaudes concelebrat sophiae. Plus oeterna Dei Christi est metuenda poteslas,
Sic [novus e] ut mustum tecum*veterascet amictts, " Quam terrena quidem, quoe velut umbra volat.
Sic boJie dulce bibis, dulcis amicus erit. Omnipotens judex, justis qui praimia proestat,
Dixerat et Paulus, doctor clarissimus orbis, Del tibi verba pioepacis in ore tuo.
Cuncta probale prius, quoeque tenete bona. Tempora sunt nimium variis nunc plena perrclis,
Obsccro te snpplex animo, me spernere noli, Quoequond#m sancti proececinere Palres.
Sed solita fratrera me pietate proba. JEtates hominum, mores mutantur et actus,
Larga quidem charitas Christi solet csse per orbem, Utque momenta quidem, vila cito fngiet.
In gremium mullos congregat illa suum, \ec redit ipsa dies, raensis, nox, hora vet annus,
Qui in chaiitate manel, portat in peclore Christum, Sed fugiens fugiet, fontis ut unda fluens.
Vcra qnidem charitas est Deus omnipotens. Tristia se lxtis immiscent tempora noslris;
Qui prodcsse potcst, non est spernendus amicus ; Utque vices faciunt noxque diesque suas,
Vel prodesse valet, alter amicus ei. Gaudia jam veniunt, veniunt et tristia slatim :
^rofuit ut Christus jam vulnera dira gement-i, Non esl qui fuerat, transiet omnis homo.
In curam nummos protulit atque duos. 0 Pater, idcirco facies, dum tempus habebis,
ifac pietate, precor, me tu tibi suscipe fratrem, Menle, manu, Iingua, quaeque Deo placeant.
In Christo fratres gratia nos genuit. Ore sonet Christi laudes et vera loquatur,
[Inclyta nos fratres una fides genuit]. Et lotum redolet pectus amore Dei.
Suadeo quippe tibi, doctor clarissime mundi, Tolius atque bonis instent jam corporis actus,
Ut doclrina sacro currat ab ore tuo. Membra simul placitis nocte dieque Deo.
Chartula scribatur vitae, mittatur f ubiqiic, Ut totus ptaceas magno tu judice Chrislo,
Proetitulala pio nomine apostolico. Ut te conservet semper ubique Deus.
Sic tua laus crescit; merces sic magna manebit Posco, memento tui, procsulpraeclare, raagistri i,
Paslori summo sedis apostolicae. In precibus, lacrymis per loca sancta sacris m
Cnjus amore pio commenda mc, rogo, frater « Ut veniam mitis prsestet cui Christus ab arce,
Commendet Christo ut me pater ore suo.' Qucegessit sceterura vita nefanda, precor.
Vos pariter patres semper sine fine valete, Tu sine fine vale, pastor, patriarcha, sacerdos,
Dexlera vos Chrisli protegat alque regat. Sit tibi Christus amor, Iux, via, vita, salus!
CCXLIV, CCXLIV bis.
b Ad Aquilam (Arnonem)episcopum Satisburgensem. Ad Aquilam.
Pcr montes, campos Aquilam, mea chartula, queere, U Tingue semel calamum charitas in gurgite Christi
Ponlilicem magni nominis et meriti; Fac paucos Aquilaeversiculosque meo :
» Exstat boc carmen in cod. Salisburgensi, cujus d Ms. Sal., paradigmate.
leclioncs variantes annotavimus. Duos, qui tempore • Edit., nobis velerascat.
Alcuini vixerunt, reperio Theopbylactos, unum epi- f Ms. Sal., mittetur.
scopum Tudcrti, legatum Adriani I papoe, qui con- 6 Ms. Sal., me tu commenderogamus.
cilio Calchutensi anno 788 praefuit, et ad concilium 11Carmen isthoc ad Arnonem Salisburgensem ar-
quoque Francofordiense anno 794 missus fuit. Alte- chiepiscopum, qucm Alcuinus Aquilam cognominare
rum sedis apostolicoenotarium, qui scripsit litleras solet, pront in cpistolis vidimus, exhibeinus ex cod.
Paschalis^I papacpallium Barnardo Viennensi anti- ms. bibliothccoe nostroe S. Emmerami; unde illud
stiti concedentis anuo 817; de qno MabilloniusAnnal. etiam Cl. Mabilloniiis descripsit, et inter Analecta
tom. II, pag. 441, num. 71; ct Appcnd. soec.iv Bened. Velera retulit, pag. 348 edit. recentioris.
pag. 566. Huic posteriori, quem scribw docto, per i Ms., Albino filio.
quem chartula vitw scribatur prwtitulata nomine upo- j Ms., lacrymis dic.
stotico, comparat Alcuinus, preesens carmen maxime 1;Ms., volnntas.
convenire videtur. i 7'ui ... Magistri. Inde suspicare licet, Arnouemj
b Ms. Sal., cwlorumscriba videris, Alcuini fuisse discipulum.
' Ms, Sal., amictum, <"Ms., sancta Patrum,
793 CARMINA.— AD VARIOS. 794
Cujus amore calent Patris proecordia tota, A CCXLVIH.
Omnibus atquc horis nomen in ore sonat. Ad quemdamepiscopum.
Cui Deus oeternumtribuat per ssecula salve, Prsesul amate, precor, hac tu diverte, viator,
Protcgat, exaltet, fructificet, vegetet. Sis mcmor Albini ul proesul, amate precor.
Qnem mea raens ardet sacris religata catenis, 0 mea chara domus, habilatio dulcis, araala,
Ambit et exquirit, diligit et memorat. Sis felix semper, o mea chara domus.
Tertius Albinus vobis jungatur amicus, Sophia sancta Palrum tectis servatur in istis,
Et lacrymas resonel inler in ore sacras. In te discatur sophia sancta Patrum.
Quippe triplex funis facile non rumpitur unquam, Tu valeas, vigeas donis [his] inclyla semper,
Sic quoque tres inler firma viget charitas. In sophioecultu tu valeas, vigeas.
Tres ubi sunt pariter collecti in nomine Christi, Rustica lurba tuo habitet sub tegmine nunquam;
His astat medius Christus ct ipse pius. Sit procul e tccto rustica turba tuo.
Hoc memorate, viri, lofumque valete per oevum, Protegat atque regat Christi te gratia semper,
Vosvideara Isetos mox, miserante Deo. Cum sociis pariter, protegat alque regat.
Corporis et capitis omnes tnnc certe capilli CCXLIX.
Pierio plectro carmina loeta canant. H Ad eumdem fortassis.
Orpheus aut Linus, nec me Maro vincit in oilis Proesul amate, precor, pergat baecchartula tecuni,
Dura manibus cingam pectora vestra meis. Sis memor ut Patris, proesulamate, precor.
CCXLV. Tu mihi dulcis amor, fili per ssecula salve,
Ad quemdam episcopum. Christus in oeternumsit tibi dulcis amor.
Incolumem Christus, charissime, tc mihi, proesut, Semper in ore tuo resonent pia verba salnlis,
Laus Christo resonet semper in ore tuo.
Conservet mitis semper ribique, precor
Tu mihi dutcis amor, cordis tu carmen in ore, Pectore, mente, manu miseris solatia proesta,
Tu memor eslo mei, tu sine fine vale ! Semper ama Christum, peclore, mente, manu.
Omnibusesto pater, pastor, patriarcha, sacerdos,
CCXLVI. Pauperibus, miseris, omnibus esto pater.
Ad quemdam episcopum. Sis decus Ecclesiae,cunctis el forma salutis
Nulla manus discingui a ni tua proesul Et caput et custos, sis decus Ecclesioe.
Salve b pater sancte, et lege tu feliciler illam Gratia summa Dei tecum comiletur ubiqtic,
Succinctum c solvat, cupiat qui abscondita scire, _ Augeat et meritis gratia summa Dei.
Nulla tamen dextra ni tua, sancte Pater. '
Dic rogo perpeluum pueris, puer inclytc, salvc
CCXLVII. Albine quoque k vale dic, rogo, perpeluum.
Ad Macarium episcopum^. Loela dies veniat nobis, sub nomine noslro,
Hoectibi, Macari, devovi munera paslor, jEterna et vobis laeta dies veniat.
Cum Christo et sanctis tu sine fine vale ! Sit tibi cura mei, curet le Christus ubique,
Sis memor Albini, memoret te gralia Christi, Est mihi cnra lui, sittibi cura mei.
Et lu nigre meus e, candidus esto Dei. CCL.
Cur, mi nigre, taces, de te nunc nescio quid...' Ad Maurum.
Aut tamen ecce tibi sit Deus omnis amor e Has tibi, sancle puer Benedictil Maure camcnas
Sit tibi et potus dippeus rex L, vita salusque, Albinus vales versiculis cecinit:
Laus cujus resonet semper in ore tuo. Valde optans animo libi prospera cuncta fideli,
Ut tibi mandavi, Bergenses » instrue nostros, Ut felix vivas semper ubique Deo.
Et tecum discat, qui tibi perplaceat. Pro quo funde preces solita pietate Tonanli
233 H960 proecepla decem, vobis quae chartula J Conservet famulura ut Christus ab hoste suum.
[cantat. -0 CCLI.
Nocte dieque pio corde tenete, precor. Ad quemdam amicum.
Saepius et nosmet memorantes dicite, quoeso* Tu quoque non meritis, crispis sedcalve capillis,
PauperisAlbini, Christe, memento tui. Ul valeas, vigeas tcmpus in omne, precor. *
» Forte, discingat chartam. tem coenobium,quod Berg appellatur apud Broworum
b Forte, Solve. in libro Trevir. Antiq. octavo; ubi Lotharius rex
c Succinctum, id est, epistolam. Huc, puto, perti- hunc locum Hungero episcopo Trajecti inferioris do-
net, quod B. Alcuinus iri epist. 187 de Cinclo ex nasse perhibetur anno regni sui tertio. De boc ino-
Epicteto attulit. nasterio Alcuinum hic agcre conjicil Mabillonius
d Hic Macarius est Richbodus episcopus Treviren- Annal. Bened. tom. II, libr. xxvi, pag. 323, nuni. 52.
sis, de quo vide supra. i Chartula. Ha:c intercidit: nisi sil illa De decem
e Nigre meus. Nigrum quoque, sed Magum simul verbis Legis supra tom. C, col. 567.
Alciiinus appellat Adalberlum epist. 91. k Forte, Albinoque.
f Forte, quidquam. 1 Puer Benedicti. Sic etiam inscripta esl Alcuini
EEJit., amator. epislola 150 : Benedicto sancti Benedicli puero
h Sensus corruptus. Mauro. Ita semelipsuin Rabanus Maurus nomiuat in
t Bergenses. Exstal in pago Mosao ad Roram flu- suo ad sanclum Martinum carmine,quod est terliuro,
vium, ad Roraemundam Mosoeaquis sesc immiscen- inter ejus poemata tom. VI, pag. 202.
H& B. F. ALBINI 8EU ALCBINl OPERUM PARS VI. 796
Dum lacrymas DorainoBenedicli fundis in aula, /A Omnibusest donls mclior ditectio sacra,
Sis mcmor Albini, dulcisamice, tui. Alque fides firma, quoeviget atque raanet.
CCLII. Tc divina, Pater charissime, dona sequantur,
Ad atterum amicum. Praeveniantque simul semper ubique. Valef
Tu quoque, Nave », vale, major libi menle lideli, CCLVI.
Inter sacra precor, verba memento mei. Ad Julium et Luciam.
Parvula nilque nocent librorum membra ministra, Te Deus omnipotens conservet semper ubique,
Si mens atla petit grandis araore Dci. Julius o juvenis, spes amor atque decus !
CCLIII. Lucia vive Deo felix, clarissima virgo,
Ad plures amicos. Seinper in eeternum, Lucia virgo, vale.
Vosque valete, viri fralres, Patresque fideles, 234 Et mea per versus valeat Mathematica dulces,
VosDeus omnipotens protegat atque regat. Femina verbipolens, lu sine fine vale.
Vos mandata Patrura tola virtute priorum. CCLVH.
Conservatc, precor, pectore, mente, raanu. Ad amicum abeuntem.
h
Obsecro meque piis precibus commendate Chrislo .
B Angelus e coeloveniens comitetur euntes d
Ut scelerum veniam donet ubique rnibi.
Semper, abito tuas, dulcis amice, vias.
CCLIV. Te mea mens sequitur, magno cnm cordis or.iore,
Ad sancium Benedictum.
Exoptans animo prospera cuncta tibi.
0 Benedicte, vale, mouacborum maxirae pastor, Qui mihi te, frater, Chri-tus concessit amicum,
Quos gencras verbis, hos rege jam precibus. Conservel sanura Christus ubique Kviv :
Judicis ante thronum doctorum quisque cohorles Efficienscitius pariler natumque, parentem
Deducet proprias, quas genuit Domino :
Congaudere simul prosperilate bona.
Tunc quoque tu monachos deduxeris ante tiibunal
Quod raodo non vidi te, tc, dulcissime frater,
Celsilhroni regis, alinipater, proprios. Conlestor vere, cor dolet hoc nimium.
Auxiliare tuis precibus quapropter ubique :
Quam prope, nescivi, te nos spectando mar.eres,
Grex uumero crescat, pastor amale, luus. Nunc nisi gaudens non rnihi dixit homo e.
Jara grcgis ex numero pastoris gloria crescit, Me tamen ecce, precor, prxsentem semper habcto,
Conserva raeritis ecce, tuos famulos. Ut te proesenlemsemper habebo, Pater.
CCLV. Sit tibi, sitque mihi proesens Dcus omnibus lic/ris,
Ad quemdam amicum. C Sit pius et clemens, gloria, vita, salus.
Pectusamor nostrum penetravit flamma Quos charitate pia terris conjunxit aniicos,
Atque calore novo semper inardet amor. Gaudentcs pariter jungat in arce poli.
Nec mare, nec tellus, montes nec silva vel alpes Hos, rogo, versiculos tecum fer, fratcr amice,
Huic obstare qneunt, aul inhibere vtam : Sis raeinor Albiniut semper, amice, tui.
Quo iiiinus, almePaler, semper tua viscera lirrgat, Per campos, colles, silvas ct fluinina pergens,
Yet laerymis lavet pectus, amate, tuum. Semper iter Christus protegat eccc tuum,
Cur tu julcis amor fletus generabis amaros, Sanctorum precibus semper sine fine valeto,
Etde melle pio pocula c amara fluunt? Et nunc et seuiper, dulcis araice, vale !
Sic tua jam, mundus, misccnlur dulcia amaris, CCLVIII.
Adversis variant prospera cuncta cito.
Ad eumdem fortassis.
Oir.nia trislifico mutantur gaudia luctu,
Nil cst perpetuum, cuncta perire queunt. Curre viam, frater, angustam f, tramite pulchran»,
Te modo quapropter fugiarnus pectore toto Qu«te sub tectis Dominideducal in aulam.
Tu quoque nos, mundus jam periture, fugis : Nec tibi forte pedes cceno sordcnte rcspargit,
Deliciasquepoli, seinperque manentia regna Nec tibi coeruleuscrines infuderit imber.
Quseramus, toto pectore, mentc, manu. Nec vis ventorum turbat, nec grando procellis ;
Felix afcla poli nunquam disjungit amicum ; Nec timor, ut tollant vestes, ncc fauce lalrones,
Semper habet, quod araat, pectus amore caleiis. Nec leo, nec tigris aper ambo visuntur
Huc properare, Pater , precibus rape me, rogo,, Vel coluber, regulus, serpens prosternit eunlem.
[tecum,t Sed bene securus poteris percurrere stratam.
Qua uoster nunquam dissociatur amor. Laus divina tibi resonet quapropler in ore,
Aspice loetificogratanler corde, precamur, Utque pium placido Chrislum tu pectore porta:
Parvula, qnoemagnus munera misit amor. Ille tuos gressus, sensus, et v.rba gubernet,
Nam duo preemitislaudaverat aera magisler, Dux, via, rector, amor tibi sit, protector ubique
Quoeinjecit tempti vidua nuda gazia. Incolumem ducat tc, leque reducat euntera.
Hic fifJOdura volui certo te fine, Thalia, A Evexit volilans secum super astra polorum.
Haccego nauta rudis teneris congesta carinis,
Claudere, res nostris occurril gesta diebus. et vada caeca gubernans,
Fessa licet paucos quapropler adbuc cane versus Per pelagi fluctus per
mei causam succinge parumper, Euboricaead portum commercia jure reduxi;
Atque pueri
Cui quoque preesentemtestem me contigit esse. Ut pote quoeproprium sibi me nutrivit alumnum,
fuit nutritus in urbe Imbuit et primis utcunque verenter ab annis.
Ergo qiiidam juvenis
Haecidcirco cui propriis de Patribus, atque
Euborica, simplex anirao, sed fervidus aclu :
Quique meaerexit puerilis lempora vitoc Regibus et Sanctis ruralia carmina scripsi.
Hos pariter sanctos, tetigi quos versibus istis,
Consilio, solus quadam qui nocte suelis
Insistit precibus Christi Genitrieis.in aula. Deprecor, ut nqstfsra mundl.de. gurgite cymbam
Tunc lux alma domum subito repleverat illam, Ad portum vitoemeritis precibusque ubernent.
Et cum luce simul venit vir vestibus albis, ccLXXxn.
Fulgidus aspectu, slatu sublimis honesto,
«-Ad Friducinum.
Et blandis juvenem nimio terrore cadentem
Elevat alloquiis, librumque ostendit aperlum. Chartula percurrens Friducino b fer mea salve
Perlegit hunc juvenis, dixit cui codice clauso ? Perpetuum wsAo,pacis in ore tuo.
Candidus ille : Sciens iterum majora videbis. Dulcis amor Patris, valeas dic semper ubique
His diclis, subilo liiiidus disparuit hospes. Cum pietate sacra et.prosperjtate hona.
258 Hiuc quoque post aliquos non longo tempore Per loca sancta tui sanctorum, nate, fidelis
[ menses Sis memor Albini semper in ore pacis.
Percutitur juvenis currenti peste per artus, Esto pius, mitis, cauto moderamine pergens,
.dEgrotusquediu dubia sub morte jacebat, Consilio prudens, et pietate potens.
Angustis retrahens perituram naribus auram; In sermone quidem verax, et corde fidelis,
Inque meis recubans manibus, tunc spiritus ejus Collaudans Christum oris in officio.
Est raptus subito, corpusque remansit inane. Sedulus in precibus, sanctorum maxime templis
Post spatium rediens, iterum sed roembra movebat, Ne te proetereat ullius auxilium.
Et mihi narrabat, quidam quod duxerat illum Sobria cum sociis faciens convivia justis,
Ad loca pulchra nimis, multos ubi vidit ovantes, Pauperibus largus ceu miserisque pater.
Ignotos notosque simul, sed maxime sanctoe Prohibeas propria sceleratis castra rapinis,
Illius EccfesioeIsetosagnovit alumnos. _ Ne cuiquam tulerint vi sua forte tui.
Qui mox suscipiunt placidis amplexibus illum, Sanctus ait: Justum non vidi nempe relictum,
Et secum penitus semper retinere volebant, Ejus egens semen non ego pane sacro.
Sed cfto ductor eum converso calle reduxit Paupcris ad thronum clamor conscendit Olynjni^
Ad proprium corpus, dicens, quod solis ad ortum Audiet et Chrislus illius ipse preces.
Jam melius habiturus eris; de fratribus alter Non tua mensa precor furtis vel forte rapinis,
Sed hodie moriturus erit, cujusque paratam Vel miserum spoliis ipsa domus redolet.
Vidisti sedera. Juvenem nec sermo fefellit. SoepiusAltithroni tibi sit conviva sacerdos.
Nam cito convaluit, dum sol rutilabat ad ortum; Et Christi famulus, vel raiser atque vagus;
Ante diem medium fuerat sed morhius alter. Quam verbosa malis persona adsueta Ioquellis,
Hle tamen juvenis parvum post tcmpus, eodem Auribus mgemluans verba nefanda tuis.
Anno percutitur populantis peste doloris,
Atque mihi stalim morbo proedixit in illo : ccLxxxin.
Hac lue jam moriar, cito carnis claustra relinqnam. Ad Quemdam.
Nec secus evenit, quoniam vis magna doloris, Musa volans veniat Monic magnq ferre salutem
Crevit, et extremam juvenem deduxit in horam. P Cui Deus aelernum tribuat per seeculasalve :"
Qui tenui moriens animam traducere flatu Quem precibus Chrlsto sanctorura turba per qrbem
Dum coepit,fuerat vigilans e fratribus unus, Assiduis Domino commendet sancta precamur.
Vir probus et verax, vidit qui culmine ab alto Ut sanus veniat, venientc tempore, natus'."""
Descendissevirum facie seu veste coruscum, Albini Patris, praeclaram Iaetus ad urbem,
Et posuisse suum mox os morientis ad ora, Qua sanctus sancto Martinus corpore pausat.
Blandius amplexus manibus quoque membra cu- Quod preestare precor nobis, pia
gratia Christi.
[ bantis : Sed tu, nale, Deo placidis servire memento '' ~
Re|jessasi{'ae..aDiniamsolvens de carcere carnis Moribus, ut roitis semper te protegat ille;
Vers. 1646. Prospere per terras ignotas ducat euntem,
a Vide epist. 224, ad Friduinum; nec puto huno, abbatem Gerwicensem, qui idem videri possit cam
diversum esse ab eo qui hic appcllatur FriducinuS. isto Friducino, nisi quod hunc natum fidelCmvocet,',•
b Hoccarmen descriptum ex cod. ms. Harleiano, iitum vero ut Patrera veneretur.
de quoplm-a jam dixinrus:Vide tomi I col. 137. Indei c Forte, Monna, ad quem est epist. 183.
quoque extraximus epistolam 224, ad Friduinuin
847 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VII. 848
Gaudentem nobis clemens iterumque reducat. A Noxius et niniium jam pendet in arnore fructus,
Quo pergas, vel quid facias circuraspice caulus, Incautus quorum mox inrirmabitur esu.
Sis meraor atque tuam propriara servare salulem. Sit quoque lingua tibi verax et scrmo salubris;
Noli, nate, precor, multo te perdere vino, Sit cibus atque potus multum moderatus in ore.
Non escis, ille est quoniam sat pestifer orbis. Sit vigil in precibus pectus et pura voluntas,
Ex esca el polu morbi generantur amari. Laudibus in Domini sanctorum per loca Patrum.
ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI
~
OPEuUM PARS SEPTIM. OPP. DMSCMA.
263 PILEFATIO.
Haud, puto, oegre ferent viri eruditi quod inter haec genuina beati Alcuini opuscula noh reperiant librum
illum incomplelum de septem Artibus, quem tamen cl. Quercelanus scriptori nostro ex fide veteris codicis
Jac. Sirtnondi attrihuit, et suoeeditioni a pag. 1246et seqq. inseruit. Enimvero adeo perspicuum mihi vide-
tur, nihil liujus libfi ad Alcuinuin noslrura pertinere, ut in ipsa statim Praefatione illi proefixaverus se
auctor manifestet proJalque, is ipse nimirum, qui scripsit librum divinarum Inslitutionum : < Superior
liber, inquit, Dominopraeslanle complelus, Inslitutionum videlicet divinarum continet Leclionum; hic tri-
ginta tribtis lilulis noscitur comprehensus .... NIIBCtemptts est ut 264 a,iis septem titulis saecularium
lectionum procsentislibri textuin percurrere debeaisas; «estvero oranium eruditorum cOnsensu.etomnium
codd. mss. fide, verus divinarum Institutionum et simul soeculariumleclionum, septem titulis, nimirum de
Grammatica, de Rhetorica, de Dialectica, de Arithmetica.de Musica, de Geometria, deAstronomia.compre-
hensarum, auctor Magnus Aurelius Cassiodorus Senator, quod pluribus argumenlis demonstratum dedit
doctissiraus congr. S. Mauri monachns D. Garetius Oper. Aurel. Cassiodori, in Prcefatione, pag. 10, edit.
Venct. anni 1729 a. Cum igitur hic Liber de septem artibv.sinscriplus (cujus quidem non nisi duo priora
capita, eaque admodum mutilata exhibet Quercetani editio) partus sit beato Alcuino certissime supposilus,
et apud Cassiodorum integer exsiel suo vero parenti asserlus, illum, non invitis, reor, viris eruditis, a ge-
nuinis Alcttini opusculis rescindendum censuimus.
Iuitiiim igitur hujus parlis capimus a Dialogo de Arte grarnmatica, quem excipiot libellus de Orthogra-
noviterrepertus; hunc sequitur Dialogus de Arte rhetorica, et alius de Dialectica; cui subjungitur
lispulatio Pippini cum Albino scholastico : quibus demum addimus quasdam lucubrationes, et fragmenla
Ehia
de Cursu et Sallu lunaeac Bissexto, quoeex codd. mss. eruimus, et Alcuino tanquam vero auctori, ob ra-
tiones in Monitis praviis proferendas, tribuimus. Dolendum profecto reliqua quoeAlcuinus de .Arithmetica,
Geometria, Musica, Arte raetrica et Astronomiacertissime scripsit, ut plurimum periisse. Certe Alcuinum,
poslulaiite imperatore Carolo, non tantum de Grammatica et Dialectica, sed etiam de Musica scripsisse,
Vitae illitts scriptor teslatur. Institutiones quoque Artis arithmeticae ac Astronomioe eidem imperatori non
ore tantuin tradidisse, sed etiam calamo exarasse, ex initio Dialogi de Rhetorica colligi posse videtur, ubi
Alcuiuus Carolum iia loquentem inducit : < Ex quo mihi paucis luis responsionibus januas rhetoricee artis
vel dialeclicaesubtilitatis claustra aperuisli, valde me in ejus rationes fecisti intentum; maxime, quia me
in cellaria arithmeticw disciplinocpri Ue sagaciter induxisti, vel astrologiw splendore illuminasti. » Quae
verba sane innuunt, Alcuinum, antequam hunc de Rhetorica Dialogum scripsisset, similem quoque de Ari-
tnmelica et Astronomia confeciss«. Demura inter scripta Alcuini a Trilhemio libro u de Viris illuslribus
ord. S. Ben., cap. 26, recensetur liber de Arte metrica; et sane ipse Alcuinus discipulis suis Franconi et
Saxoni promitlit, pleniorero se de metrica ratione informationem datnrum. < Plenius hoec (respondet ad
quaestionemde communibus syllabis) vita comite in metrica ratione vobis, lilii, monstravero. » Etpaulopost:
< Aptius hoecin illa metrorum subtilitate intelligetis ; quia pedes et accentus nisi ex brevibos longisque svl-
labis nequeunl intelligi. » Verum haecomnia vel rerum edax tempus consumpsit; vel in necdura perquisi-
tis forulis etiaranum forte delitescunt, a feliciore manu aliquando reperienda. .
Interim ex his qu« nunc ex codd. variis mss. in lucem proferimus mullo emendatiora, quam unquam
prodiere, attentus lector intelliget, B. Alcuinura non in exegeticis solumdogmaticisquescientiis, sed in pro-
fanis quoquc liiteris et liberalibus artibus apprime versatura, imo inter oevi sui doctores facile primum
fuisse : < Omnibus enim, ait Canisius, omnia factus est, theologis theologus, dialecticis dialeclicus, musicis
musicus, rhetor rhetoribus, grammaticis grammaticus, atque adeo puer pueris, ut omnes lucrifaceret. >
Quod ipsum de semet preedicat in epist. 43, ad Carolum, ita scribeus : < Ego Flaccus vester . .. aliis per
tecta S. Martini sa.iclarum mella Scripturarum ministrare satago; alios vetere anliquarum disciplinarum
mero inebriare sludeo ; alios grammaticoesubtilitatis enutrire pomis incipiam; quosdam siellarum ordine,
ceu picto cujuslibet magnocdomus culmine, illuminare gestio; plurima plurimis factus, ut plurimos adpro-
fectum sanctce Dei Ecclesioeet ad decorem imperialis regni vestri erudiam. »
» Patrologioetora. LXIX et LXX.
849 DIDASCALICA.- GRAMMATICA. 85«
OPUSGULUM PRIMUM.
GRAMMATICA.
OPUSGULUM SEGUNDUM.
DE ORTHOGRAPHIA.
301 MONITUMPRJEVIUM. C stylo Alcuini aut oevoillius repugnet: quin imo inulta
Beatum Alcuinum de Ortbographia scripsisse di- hic inserta sunt quee Aicuinus etiam alibi asseruit.
serte testatur Viloeillius scriplor. Similiter Trithe- Sicin Expositione psalmi cxvm, vers. 147 (Tomo I,
mius, libro xi de Viris illustribus 0. S. Ben., cap. Col. 615), ait: < Immaturitas nocturnura tempus est,
26, et Joannes Baleus Anglus, Cent. xi Script. Brit., quod non est maturum, id esl opportumiin, ut agant
inlcr Opera Alcuini recensent librum unum de Or- aliquid vigilando; quod etiarn a vulgo dici solet hora
thographia. Latuit vero hoc scriptum omncs etiam importuna; > quoe verba etiain infra IiabenUir sub
solertissimos bibliothecarum veterum scrutatores ad litt. I. Similiter in Exposiliune psalmorum gradua-
hoc usque tcrapus; ncc quM illius forma, melhodus - lium, v. 5 (Col. 620): < Incola, inquit, est, qui tcr-
aut conditio esset, quisquam novit vel prodidit; ram alienam colit;» quod nomen eodem modo infra
adeo, ut celeberrimus Cave illud inter" deperiiita re- sub eadem litt. I exponit: < Indigena, inquit, inde
censere non dubitaverit. Nos, cum vetustissimum naius; incola aliunde veniens.»
codicem ms. bibliolhecas illuslrissimi metropolitani His ergo rationibus persuasi, hoc de Orthographia
capituli Salisburgensis, numero 71 subnolalum, et opiisculum tanquam geiiutoum Alcuini felura primo
circa inilium soec.ix exaratum evolventes incidere- vulgamus ex binis codd. rass., uno Regio Parisiensi,
mus in opusculum orthogTaphicum, inter genuinas qui lamen in fine mutilus est, ut infra sub litt. R
epistolas Alcuini ibi descriptas comprehensum, opi- adnotamus; aliero Salisburgensi, adclitis leclionibus
nari ccepimus idipsum esse opusculum beati Alcuini nonntmquam differentibus. Curnque Ven. Beda simi-
hucusqiie desidenitum. Nec opinio, ut conQdimus, liler libruni de Orthographia scripserit tom. I Ope-
nos fefellit; idem namque opusculuiri aeque vetusta U rtun, edit. Basil. (Patrologiw tomo XC), etAlcuinus
manu sctiplum sub nomine Aibini magistri ab ami- inde iioimiilla niiiliiaveril, non oinittemus ca quae
cis ac sodalibus nostris San-Maurianis repertum ftiit Ven. Bedoesunt, bis [ ]notis distinguere. Credam li-
in libliotheca RegiaParisiensi, in cod numero 4841 brum de Orlhographia, qui exslat in Anglia Canta-
notato, cui cur fides non adhibeatur, nulla planc brigiie in collegio Corpoiis Cbristi, relatum a Thoma
causa aut ratio succurrit. Enimvero cum certum sit Tanncro, Bibl. Britaniiico-Hibernica, pag. 21, non
ex Vitae scriplore pene coeevo,Alcuinum de Ortho- esse alium quani quem hic vulgainus, cum idem ha-
graphia scripsisse; de hac vcro arte exstet in lau- beal cuni nostro initium, scilicet Mternus, wtas per
dato codice ms. Regio ejusdem pene oetatis opuscu- oe diphthongon,elc. Sed illius videndi nulla nobis via
lura de Orthograpbia, Albino magistro seu Alcuino patuit.
inscriptura, quis jam vel leviter hoerere possit quin
idem huic scriptori tanquam vero parenti sit altri- LITTERA A.
buendum? Accedit quod niliil ibi reperiatur quod
« Ms. Reg.: MELEGATANTIQUAS VULlQUIrROFERRE LOQUELAS,
MEQUINONSEQUITUR, VULTS1N£LEGELOQUI a.
.... Cupiatqui scire loquelas,
Mespernensloquitur mox sine lege Patrum. Mternus, wtas [per w diphthongonl wquitas, wvum
903 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 904
mquus, id est, justus per duo u. Sed tamen heecora- A , numerus quoque syllabarum crescit. Similiter enim
nia per w diphlhongon scribenda sunt. Equus si ani- [Ms. Reg., Simili enim] vocali vocalis adjuncta non
mal significat, per simplicem e scribi debet. [Aula solum non cohoeret, sed etiam syllabam auget, ut, in-
Latine domus regia est, et per a scribitur. Aute per genuus, arduus, exiguus, et vacuus, quod per c non
simplicem e, Graece atrium dicitur. Ideo in psalmo perq scribendum est. Eadem divisio in verbis quoque
ubi legimus : Adorate Dominum in aula sancta ejus est, ut, metuunt, statuunt, tribuunt, acuunt, quod per
(Psalm. xxviii, 2), non palatium aulae noinine, sed c quoque non per q scribendum est.
atriura Groecovocabulo debet intelligi.] Aulea per e Aspiro, aspicio, sine d scribenda sunt per simpli-
si tentoria significat. Unde et in Isaia juxta LXX in- cem s [Ms. Reg., Asspiro, asspicio per duplicem s],
terpretes : Dilata locum tabernaculi tui, et AULEASlicet cum ad praepositionecomposita sint, quia perit
tuat confige. Actuarii cum u, id est, diversis actibus ibi d. Apparet, quod videtur, per p. Adparet, quod
occupati dicuntur. Actarii vero scriptores actorum obsequitur per d, non reguleeratione, sed discretionis ,
appellantur [Jl/s. Reg., Actuarius... dicilur]. causa. Arbor, omne lignum dicitur. Arbusta, non nisi
302 [Ante praeposilio multa siguificat; nam et fructifera.
tempus significat, cum dicitur: Anfediem festum Pa- Avena, si ad germen, sine h per v scribendum est.
schw (Joan. xm, 1). Et preesenliaro,significal, ut: B Habena, si ad fetinacula jumentorum, per k et b
Anfe conspectum gentium revelabit justitiam suam scribitur. [Advocaturdaturus patrocinium. Evocatur
(Psal. xcvn, 2), id est, coram gentibus. Et dignila- praebiturus obsequium. Invocatur proestaUirusauxi-
tem, ul: Posuit Ephraim ante Manassen (Gen.XLVIII, lium. Adportare est aliquid adferre. Asportare, au-
20). El: qui post me venit, ante me factut est (Joan. ferre aliquid. Comportare simul portare in unum lo-
xv, 27), id est, mihi preelatus.] cum. Deportare deponere. Exportare tollere.]
Album iiatura; candidom cura facit. [Armarium,
Arguo, argui et argulum, id est, conviclura, fa- ubi
ciunt argulurus. Amo, amavi, amasli faciunt, et saepe quarumcunque arlium instrumenta servantur.
ubi tanlum tela armorum. Accedit,
illa verba, quae in proeterito perfecto II consonantem Armamentarium,
e ab ambulando. Accidit per i ab eventu.]
assumunt, in secunda et tertia persona syncopam perAnfe
proepositioinlerdum integrum [Ms. Reg., in-
patiuntur, ut, neo, nevi, nevisti vel nesti. Illa vero
tegra] roanet, ut, antecedit, antevenit. Interdum
quoein proesenti u habent consonantero, non possunt mutatione e in t litteram corrumpitur, ut, anticipat.
in proeterito syncopampati, ut, lavo lavasti [Ms.Reg.,
A et ab et abs prsepositiones unius significationis
lavisti], nemo dicit: lasti, vel lasti sunt. Adipiscor ade- ut a me, ab homine, abstuli. Sed ab saepissimc
ptus sum facit. Accusso per duo c et pei duo s scribi C sunt,
debct. Accedoper duo c. Saepe ab euphoniee causa scribitur, cum sequens verbum a vocali incipit, ne
in sequentem mutabimus [Ms. Reg., mutabitur] con- dictio multis consonantibus oneretur, ut, ab uno. Si
vero a consonante pars orationis incipit, a solura po-
sonanlem, ut afficio, affluo, allido, ammoneo, annuo,'
a Abs tamen in composilioneseepius
appono, arripio, assumo. Alligo per duo /. Annuo per natur, ut, fratre.
duo n. Apparo [Ms.Reg., appareo] per duo p. Attuli propter euphoniam integra manet, ut abs te, abscondo,
melius ab vel abcondo; sicut melius
per dun f scribi debent. Al si conjunctio est per t[ sonat absonat, quam abste,
scribendutn est; si praepositio,per d. Afaueitem con- urbe, quam urbe.
junctio coroposita per t siiniliter scribendum. Apud< 303 Avunculus per duo u, quia ab avo diminuti-
praeposilioin d finiatur. Ab artu artubus; ab arte, vum est, uo syliaba in uun conversa. Atvus, cuni
arlibus. Similiter ab arcu arcubus; ab arce arcibus, ventrem significat, per u digammon, cura vero co-
dicendum est. [Mger animo; Mgrotus corpore: lorem [Ms. Reg. addit: quod est albus], per b scri-
ulrumque per diphthongon scribitur]. Alibi, alio, bitur. Ara cum altare significat, sine h aspirationc;
loco. Alias, alio tempore significat. Aer dissyllabum( cum vero cubile porcorum, cum aspiratione scribi-
est, et non habet pluralem numerum, nisi aera tan- tur. Mmulus et wdituus et wrumna omnia per diph-
tum. Ms monosyllabura est. Aufero, id est, abfero, l> thongon scribuntur. Mquimanus per w quoque, id
b in u raulata. est, ambidexler, qui utraque manu utatur pro dex-
tera. Avarus, si vitium significat per u. Si gentem
Ad proeposilio corrumpitur, si sequens verbum a
addit: quod est Abari] per b scribatur.
consonante incipit, ut: apponit, ammittit. Allium et [Ms. Reg.
Acclamo per duo c, id est, cum falso aliquem ac-
dotium per t scribenda, ut, Virgilius (Eclog. n, 11):
cusso. Reclamo, aliquem exeuntem vocitans. In-
Allia serpellumque.Acer facit pluraliter acria [Ms.
Acris facit acres. clarao, et succlamo, murmurandi est; perclamo [Ms.
Reg., acri]. pluraliter
Reg., prodamat], laudandi vel deprecandi exaltatio;
[Audacter Latinum est; sed audaciter melius, qnia1 declamo [Ms. Reg., proclamo] rhetorizandi. Ex-
noniina x littera terminata in adverbiis r et i assu- clamo, quando pro viribus vocem exalto. Alea si
munl, ut, afrox, atrociter; ferox, ferociter. Accersit,• ludum significat per e; si ab alius atia venit, per t
qui evocat. Arcerstf, qui accussat.] legilur.
Acervus,per u, cujuslibet rei congeries est, fortej Amittit perunumnt,id est, relinquit. Ammittit
lapidum vel frugum. Acerbus per b iramaturus autt per duo m, id est, assumit. Ideo inmissa dicendum
aspcr. Alia sunt quse per duo u scribuntur, quibusi est, ammitte te, vel admitte [Ms.Reg., inmista did-
905 DIDASCALICA.— DE ORTHOGRAPHIA. 906
wus ammiti, ut admitte]. Affatim per duo f, id est, A canis dicitur. Cwnomiaper dipbthongon w commu-
statim, vel satis. Aggerper duo g scribendum est, ncm muscam, id est, omnis generis muscara signat
quando stratam significat; si autem campum, ubi \Ms.Reg., significal], quia cwnonGroece coramune
seminari potest, per unum g. dicitur; nndc cwnobium [Ms. SaL, ccenubium]com-
|- Accentus per duo c, ubi (vox levatur [Ms. Reg., munis habitalio appellatur. Carduus trium syllaba-
rum cst, sicut arduus, fatuus, mortuus. Cuspis, cus-
elevatur] in verbo. Angor, id est, angustiara palior,
non cuspes. Cotnmodamusquoerecipimus, per
per n et g scribendum est. Mripedem, id est, velo- pidis,
cem per a et e divisas' dicendum est. AMecfiper duo duo m scribaiur. Mutuamus, dum oequalia recjpi-
/, id est, electi, inde aKeaifdicitur. Allicit, id est, in- mus. Commimisper duo m, eminus pcr tinum m.
vitat, similiter. Altilia, quasi alatilia, idest, aves Comminus cum gladiis pugnamus; eminus cum lan-
saginatee.Affontfus per duo t, id est, intentus vel ceis; quia illud a mami non recedit; hoc e manibus
emittitur. Collocut per duo / scribitur.
stupore diffusus.Attingit per duo f scribalur.
LITTERA B. 304 Cerno, et crescoel glisco in unum proeteri-
tum veniunt, quod est eret>i.Cupio cupivi
Benedictioet oratio t debent babere in pene ultrrua facit perfectum et cupii. Casses retia dicuntur, per duo s scri-
syllaba, non c et alia similia. B in s mutatur sequen- B bitur. Comediacarmina
tibus f et c, ut, sustulit, suscipit. Benificus ab adver- sunt, quae in conviviis ca-
b a ve- nueitur, pcr e simplicem scribitur.
bio bene compositum per scribatur, veneftcus Comburo, comparo, componoper m ct non per n
ueno per u. Bis adverbium per b, vis nomen per u scribuntur: sic
scribendum est [Ms. Reg., scribitur, ut haecvis, hu- complaceo,commoratus,comprehendo,
comtnodat, computrescit,commendat, commune, com-
jus vis, huic vi]. Bite si fel significat per b, si ab- plures et tolia (Ms.Reg. addit:
jectum aliquid, quod est t>t'/e,per u scribendura est. Camelus per unum /. Celo, celas, permscribendasunt].
Berna si domi genitum significat, id est, oiifOrENHC idestabscondo, per
si ut uerna simplicem e. [Cwlo, cwlas, cum picturara significat,
per b scribendum est; tempus, tempora, pcr w diphlhongon scribendum est. Unde
auctores voluerunt. Berbena svl- melius
per u scribi utraque inlelligitur cwlum a pictura siderum, quam a ce-
laba a b incipiat. lando mortalibus arcana dictum. Circa ad visibilem
[Behebub, non BelzebuL Beliat, non Beliar dici malcriam vel locum pertinet. Erga ad animum
debet. Baptismusbaptismi genere masculino, et ba-
spectat, maxirac ctim aliquera propensiorem affe-
et
ptisma baptismatis, baptismumbaptismi [Ms. SaL, ctum generat proximorum.] Circum ad tempus re-
baptismus, baplisma. etc.] invenitur. ferlur.
B littera contra f non sonat, sed in eam transil)G Cis localem habet
non sub- significationein, ut : cis Atpi-
in compositione, offuiut obfui; sufferopro nam Galliam : et pro ultra accipitur; ut: cis prwfi-
fero. B quo in s transire solet mullis in locis, ut, nilum
et tempus, hoc est, ultra; ex eo citra. Citra eam-
sustuli, suscipio, susteneo, suspendo; pro subtuli, dem pene significationem habet quod cis. Nisi quod
subcipio, et subteneo, et subpendo. Bes sive bisse,
viu uncias b scribendum est.Bt- propriis nominibus cis; et appetlativis citra soepius
quod significat per
a b proeponisolet. Cis Rhenum; cis Alpes; citra forum, et
mus, quasi bihiemis, et inde bimatus derivatur, a cis, cilra: a citra, ciler, citerior, citissimus.
incipit; el biennis quasi duorum annorum. Benivolus
Circiter ad numerum solum pertinet, ut : circiter
et benignus, et beniftcus, licet a bene adverbio sit
tria millia, vel circiter horarum decem. Carcer ubi
compositum, tamen per t non per e in secunda syl- horaines clauduntur. Carceres undc
laba scribitur : similiter et malivolus, malificus; sicut quadriga; exeunt.
a pace pacificus. Ceptf per simplicem e a capiendo. Cwpit per di-
Bibo a potu per duo b et facit preeteritum bibi. Vivo pbthongonojdeincipiendo. Crepfaperdiphthongonte;
a vila per duo v et ambo consonantes, et facit pree- incepta per simplicem e. Con preepositio si ad verba
a vocalibus incipientia accedat, n consonantem per-
teritum vixi. Bivium, ilcr duplex, prima syllaba a b
dit, ut, wquo, cowquo; eo, coeo, et reliqua. Si autem
ineipit, secunda ab u consonante. Brevis, secunda syl- ad verba a
laba per v, inde breviter. Balteum, cingulum, per e digamuron incipientia, non perdit n litte-
scribatur. Beo, beas; inde bealus : sicut meo, meas, ram, Ut, volo, convolo; vinco, convinco. Coquus, co-
inde meatus: et creo, creas, inde crealus. qui, prima syllaba pere; secunda per q. Non enim
diciraus quoquere, sed coquere. Conjunx [Ms. Reg.,
LITTERA C.
conjux] secundum anaIog(am per n scribendum est,
Causa per unum s scribatur. « Circum praepositio ut conjunx; sed euphonioecausa n tollituret dicimus
quibusdam in locis m amittit, ut circuire; in quibus- conjux. C scquente, nullus vocalis [Ms. Reg., nulla
dam servat, ut circumvenit: in quibusdam postpo- vocalis] aspiratur, ut acies, ecce, oculus.
nitur, ut Virgilius: Maria omnia circum. Cavernaper Cwlebs,qui sibi iler facit ad coelum; et cwlebscce-
u; taberna per b scribatur. lestium ducens vitam; et cwlicola, qui ccelum colit,
Cana, si locum significat pcr unum n, si germen, ut angelus. Heec per w diphthongon scribenda sunt.
id est, canna per duo n scribatur. Cynomia, si per y Cowtaneus, quasi compar oetatis, et per w di-
scribatur, caninam muscam signiticat. Ctmos, Groece Dhthongon scribitur. Cado, cecidi, a cadendo per et
* Vide grammaticam de proepositionibus.
PATROL. CI. 29
907 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS VH. m
Cwdo,cwcidi, a percutiendo pcr w diphlhongon scri- A extra solum est. Exultat melius sine s scribitur, quia
bilur. Cedo, cessi, a declinando, per e scribilur. Ca- x ex c et s constat. Mquor asquora per w dipbthon-
luo, id est decipio, per u scribitur; Calui secundum . gon scribi debet, quia ab aqua est nomen iacium.
rcgulam dcbct tacere, ct exinde calumnia derivalur. [Exprobrat, qui commemorat quaepraestat. Ob-
LITTERA D. probrat, qui obprobrium [Ms. Reg., opprobrat, op-
Diteclumab electione per di. Nam diligi affeclio- probrium] olijcctat, hoc est vitiura.] Exspectat per i
nis cst, inde dilectio et diligo [Ms. Reg., Nam diligi scribatur. Exspeclalur, id est, venlurus: spectatur,
alfectionis cst; deligi judicii]. Deligi per de; deligi qui videtur vel probatur [per s]. [Exerctfus labori-
judicii esl. Deliclum, idest, peccaluro, in prirna syl- bus; exercitalus studiis [sine s]. Exstruere est in
hba per e, in secunda per t scribcndum est. Dileclus, altum struerc [Ms. Reg., Exstruere est inlellecluiu
id est charus, rautato ordine i iu prima syllaba, el e statuere, mendose]; instruere aciem vel actiouem :
in secunda debet scribi. Delectalio et delector, et adstruere, adfirmare; conslruere, in struendo con-
qux dcclinantur ex eis, per e scribenda sunt, et in jungere; substruere aliqua supraposita sublerstruere.
Eorundem et earundem euphonioe causa per n non
prima ct in secunda syilaba.
Deus per solam e. Dwmon per w diphthongon scri- per m scribenda sunl]. Ex proepositioad f litteram
bilur. Decus honoris est; decor formoe.Descendoper B fdrmatur, ut effluo, effodio, efficio,rellqua; et hoec
edicilur. Desperutusper e. Dispersusper t. Deficiscor, ideo per duo f scribenda. Ex procposiliosequenlibus
defeclus sum facit. De memoralivum est, et inlenti- *, d, g, l, m, n, liltcris et tt et t loco consonantium,
vuin, et privativum; de homine; detruho; desum. De x litteram amitlil, ut: ebibit, edidit, egessit, etusit,
enervavit. Sequente vero f in eandem x mu-
procpositioaul plena in compositionibus ponitur; ut emicuit,
deducere, demonslrare, delrudere. Aut correptione e tat, ut effundo. Expecto, quod est pectino, sine *
littera corrumpilur, ut deorsum. Nam quando e lit- scribendum est. Exire sine s, ire euim est simplex,
tera in t transit; ut, et quoecunqueex hoc formantur, ut exitus, exitium,
exitiale. Exscindo, exsculpo, exstruo per s scribenda.
Aera dimovittenebrosumetdispulit umbrasa ;
Exshto similiter: sistere enim per s dicimus. Exa>-
non cst a proepositione de, sed a dis, ut, distraho, men sine s.
Exiguw similiter scribendum sine s.
disperio [Ms. Reg., dispertior]. Ex pro extra invenitur poni, Ut exctudo, extracludo.
id
Dissertus, est, cloquens, per di scribitur. Deser-
Exsul, extra solum. Modo pro valde, ut excelsus
tus, id est derelictus, pcr de. Delator, qui deferl ad
de cum tar- pro valde celsus. Modo privativum vel intenti-
accusandura per praepositionem.Dilator, vum vel perfectivum, ut exsiirpo, exlendo, expteo.
darc significat, per dt praeposilioneni scribatur. De- G
luit, id est purgavit, per d'e. Diluit, id est imperat, LITTERAF.
perdi scribilur. Deduco.de amice producendo, perde. Formosus sine n in secunda syllaba scribendura
Diduco autera, id est distraho, per di. Didymusprima est, ut harenosus, frondosus, aquotus, herbosus. Par-
syllaba per i, secunda per t/. Discedopcr t scribendum ticipia vero habent n, ut, tonsus, tunsus, pransut,
est. pensus. Feriw quoque non ferew scribendum est.
Di quidem, et dis separativa sunt, et eamdem si-, , Flavus, prior syllaba ab f; sequens ab u incipiat.
gnificationem habent, quomodo ab et abs, ut: divido, Fides fideiprima syllaba brevis. Fides, fidis, de chorda
distruho. Et dis componitur, quando sequitur c, f, p, utraque longa. [Fidus de amico dicitur. Fidelis de
s, t et t loco consonantis, ut discutio, differo, dif- servo. Fidus, fidissimus, comparalivum non habet,
-sed pro eo dicendum est: magis ftdus, minus fidut.
fundo, s in fmutata euphoniaecausa, ut disputo, dis-
Fastus de superbia facit fastuum genitivum plura-
spero [Ms.Reg., dissero], dislraho, disjungo. 5n aliis
consonantibus di preeponilur, ut diduco, digero, di- lem. Fastus de libris fustorum facit. Fungi agere
luo, dimitto, diruo; et ubique dt producitur, proetei est; defungi, peragere. Fremor est murmur homi-
dirimo, disertus. num : Fremitus ferarum est. Furvum nigrum dici-
305 LITTERA E. J) mus. Flavum rubeum dicitur. Fulvum cerle aurum,
E in corapositione privativum est, vcl intentivum, cui ad decorem splendoris sui nigelli aliquid adda-
tur [Ms. Reg., additur]. Foros masculinum, tabula
ut, enodes trunci; enarro. Ecquid in prima syllaba
navium est, ubi remiges sedent, et semper pluralis
per c scribatur, iiuoniam significat enquid, n in c
comersa. Edo ab edendo facit es, esf. £sfo, ecce, est]. Fedus, quod est deformis, per simpticem e
consentio. Expergiscor et experior faciunt proeteri- scribitur. Fwdus, quod est pactum, per w diphthon-
tuin expertus sum. Exsitium s dcbet habere. Item a gon. Falso nomcn ablativi casus, et verbum primoe
transitin flitteram, ut efftuo, effodio, effero, efficio. conjugationis, et adverbium est. [Flagitia, quoe in
Exuviw pcr u. Excubiw per b scribantur. Exsequii Deunipeccamus: Facinora, qme in hominem. Fimut
per q scribcndum cst. Emporium siu3 /t, Latinc, et fumus; fames et fenum, et fel pluralem numerum
mercatus interpretatur. Emolumentum [Ms. Reg., non habent].
Emoiumenlum] per e scribilur. Mmulatio per a', Fulcio et fulgeo eundem habent perfectum fulsi.
scribendum est. Exsul addita s dcbet scribi, quiat F Jitlera in specicm figurata est cujusdam liltera?,
• Virg. /£u., v, 839.
909 DIDASCALICA.— DE ORTHOGRAPHIA. 910
quse digamma nominatur, quia duos apices ex gam- A i rcmanente in novissiina syllaba. Hiems sine p
ma littera liabere videatur. Ad hujus soni similitu- scribi debet, licet sumpsi per p scribatur, propter psi
ninem v consonantem loco ejus nostri posuerunt, ut Groecam litteram, cujus potestatem p et s in Latino'
tiofum, titrao; pro fotum, firgo. habent.
Festucam, non fistucan^dicito. Forfices secun- Haurit per h scribi debet; audit sine h. [Herbcscit
dum elymologiara si a filo dicuntur, f ponitur, ut ager, cum herbam generat; sicut adolescit, et pu-
forftces, quee sunt sartorum. Si a pilo per p, ut for- bescit, cum spicoeproximat [Ms. Reg., proximant].
pices, qux sunt tonsorum. Si ab accipiendo per e, H aspiratio ante vocales omnes poni potesl; post
ut forcipes, eo quod formum capiunt, quae sunt fa- consouantes autem quatuor tanturnmoJo ponitur,
brorum. Formum emm antiqui dixerunt qualidum c, t, p, r, ut habeo, heres, hiems, homo humus,
[Ms. Reg., catidum]; unde et formosus [Faris, fa- Chremens [Ms. Reg., Chremes], Tharso, Philippus,
lur, a fando; et non habet primam personam]. Filex Rhodus. H ideo vocalibus exlrinsecus adscribitur,
dicitur, qui felicitatem dat. Felix, qui felicitatem ut minus sonet; consonantibus autem intrinsecus,
accipit. Filex, per quern datur felicitas. Fingo, finxi, ut plurimum sonent. Habena, quoeregit per b cum
fictum, ficturus facit. F.indo, fidi,fissurus facit. Figo, aspiratione; avena, quoe significal libiam vel stipu-
fixi facit-306 Fundo, fundas, a fundando. Fundo, Blam I per v sine aspiratione. Hiscit, id est, os aperit.
fundis,&fundendo.Ferio et percutiounum habent proe- Hippocrila Gnece, in Lalino siraulatcr. Ilippo enim
teritum, id est, percussi, et hoc per duo s scribendum, Greecefalsum, ckrisi? judicium interpretatur.
sicut uro, ussi. Fero, fers, fert facit,difierentioe causa, LITTERA I
in secunda et tertia persona, ne si feris, ferit dice- Inclytus Groecum nomen est; nam clyton quod
retur, quod a ferio, feris, ferit putaretur venire. Greeci, Latine gloriosum dicunl. ldiola Greecum est,
Fero et tollo faciunt proeleriUim luti. Furio el tn- Latine imperilus. Intervallum per duo / dicitur.
santo unum habent praeteritum, insanivi. Facio im- Inleiipretor per siraplicem e et omnia, quoe ab ep
perativum facit fac, differentioe causa, ne si face di- sunt, scribuntur. Jnfer praeposilio in una voce se-
ceres, quod a noraine putaretur venire, quod est quente [lego] mutatur in /, ut intellego; in aliis iu-
fax. Similiter ,dic, duc et fer [differentioecausa] per tegrum manet, ut interilUs. Id pronoraen ab eo,
apocopam proferuntur; nam si dtce, duce, fere dice- quod est, is, ea, id, per d scribitur. //, quod iit ab
remus, aliud significare putaremur. eo, is, it, per t scribatur. Jacet, qui cadit. Jecit, qui
LITTERA G. initlit quodtibet missile. Impar per m scribendum
[Gaudium animi est laHiiia; exultatio etiam ver- est. Jmpleo per m non per n. Ipsum neutri generis
borum atque membrorum.] Gnatus per gein scri-. C dicendum est, non ipsud, ut illud, istud, quomodo
bendum, sicut gnavus, quia el in compositione ipsamL [Ms. Reg., quoniam] veteres nominativum masculini
retinet g [Ms. Reg., ipsa relinetur g], ut agnatus,, generis non ipsud, sed ipsus dicebant. Unde in
ignavus. [Gremium interius; sinus exterius esl. Evangetio : Omnia per ipsum facta sunt, id est, Ver-
Gith monoptolon et pluralem numerum non habet; bum. Identidem per n in priori loco scribendum,
est autem neutri generis, el per omnes casus decli- licet sit ab idem et itidem compositum.
Intexit si pcr e, seduxit significat; si per u mlu-
natur]. Gnarus, id est, doctus, perfectus, sciens.
Gnavus, fortis, agilis. Garrit, subtiliter murmurat. strationem. Incestum scribendum est, licet veniat
Garrulus, verbosus, loquax. Geslit, vult, cupit, optat, ab incasto. Innixus, procumbens. Innexus ligatus
desiderat. Geslat, id est, portat. Gloriosus a fre- dicitur; indegena, inde natus; mcola, aliunde Ve-
quenlia clarilatis dicitur : pro c, g, littera commu- niens ; intempestivum veteres dixerunt inoportu-
tata est. Grandwvus, quasi grandis aevo, ideo per itum; tempestivumoportunum; oporlunum a tempore
duo u scribitur. Gratulor pro gaudeo, et gratias dicitur.
Sic *inmaturitas noclurnum
ago. 307 tempus est, quod
LITTERA H. non est maturum, id est, oportunum, ut agatur aliqUid
Habeo a tenendo cum aspiratione scribitur; abeoi vigilando, quod etiam vulgo dici solet. hora inoor-
a recedendo sine aspiralione, et esl corapositum ai tuna *«.
duobus integris ab et eo. Hiaius, oris apertio cumi Juvenis, juvenior, superlativum non Iiabet, ut «*-
aspiratione. Chiatus per c et k vas significat. Hym- nex, senior. Solent autem juvenis et seniorad se in-
nus per h scribendum est. [Ili et /its«pronominaperf vicem dici raajor et minor. Inpingo facit praeteritum
unum t scribuntur.] Haud, quod [Ms.Reg., quando]] perfectum inpinxi et tnpeat. lra repentino animi
adverbium cst neganui, d litiera terminatur, ett motu nascitur. Iracundia perpes est vitium. Invidut,
aspiratur in capite ; quando aulem conjunctio dis- qui invidct dicilur. Invidiosus, qui invidiam sustinet.
junctiva est, ut aut per t litteram sine aspirationei In procpositio si composita sit, et p aut b vel m se-
scribatur. Hujusce per c litteram scribendura est; ; quatur, n in m convertit, ut improbus, imbuit, im~
antiqui enim pronoiuinibus ce addebant, ut hicce, ', tnufaf, tmpius. Quolies vero g sequitur, illam m
illicce, isticce. Unde sublracta eaiiem novissima syl-- amittii, ut ignarus, ignotus, nam gnarus et notu»
laba ce relictura est hic, iltic, istic. Acccntu taraena simplices sunt.
• Verha asteriscis conclusahabeutur supra, tom. I, in Expositione psalmi cxvm, v.
147, col. 615.
9« B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUMPARS VII. 91*
LITTERA K. A societur]. Magister, major in stalione|; nam isteron
Kartago et Kalendw per k scribenda sunt. Cjetera Graecestatio dicitur.
per c melius. LITTERA N.
LITTERA L. Nobilis, mobilis, debilis, habilis, per 6 scribenda
Libersive codicem, sive libertatem, sive corticem sunt. Nanctus, id est inwentusvel adeptus-, per n et
significet, omnia per 6 scribuntur. Largitas humani- c scribi debet. Nacturus participium futuri temporis
tatis cst; largitio ambilionis. Libidinosus a libidine per c solum. IVawfaet JVauta utrumque recte dici-
per 6. Lividus a livore per ti scribendum est. [Lepus tur. Nummularius [Ms. Reg., Nummolarius] per'duo
aiiiin.il est; teposjucunditas voluptatis. Unde et gra- m, quod est nuramorum largitor. Nummisma simi-
tura aliquid Iepidum dicimus.] Limen a?,diumest; liter per duo m, quod est numrai percussura. Navus,
times regionum. Loqui honiinisest; obloqui obtre- quod est strenUus vel efficax, penduo « scribendum
ctatoris, sicut objecit, obponit [Ms. Reg., obicit, op- 308 est. [Nimis dicitur, quidquid plus fuerit quam
ponit]. Adloqui [Id., Alloqui] persuadentis est hor- oporlet. Nam parvum est, quod minus est quam
tantisque vel jubentis. Eloqui oratoris est. opertet. Horum in medio modus est, quod dicilur,
Laurenlius et alia noraina quae nominativum ca- R satis est. Sed aliquando Latina lingua hoc verbo sic
sum singularem in tus mittunt, genitivum singularem abutitur, ut nimis pro eo, quod est valde, ponatur,
et nominativum pluralem in duplicem ii habent; veluti positum invenimus in litteris sacris. Nam ct
vocativum singularem in simplicem t aut te, ut liic in psalmo : Tu prwcepisti mandata custodiri nimis
impius, hujus impii, o impie. Luceo et lugeo in unum (Psal. cxvin, i), id est valde.]
perfectum deveniunt, ut luxi. Lino facit perfectum [Nullus est lam m re quam in persona. Nemo in
linui et linivi. Lwtus per w diphthongon scribitur, persona dicitur, ut ne homo [Jlfs. Reg., ut nemo
quia loetiliaa latitudine vocata est. Leprosi a pru- homo]. JVotitdeclinatur sicut odt et memini. [Nubit
rilu nimio ipsius scabiei dicti sunt, ideo per p scribi femina viro; vir autem ducit uxorem. Mulier nubit,
debent. Lego, legas, ab elegendo. Lego, legis, a te- quia pallio obnubit caput, genasque]. Nubo cum vo-
gendo. Loquor, loqueris, loquitur per q scribenda calis sequitur, b debet esse; cum consonans p, ut
sunt; loculus veroeupbonioe causa per c et simplex u nup'si. [Nihil adverbium est; Nihili nomen est; homo
scribatur. enim nullius momenti, nihiti dicitur]. Navigium om-
LITTERA M. nis classica profectio dicitur. Nauta est Omnis qui
laborem facit navigandi. iVauis, ablativus in t"et in
:
Jfuntmenfum a muniendo [monumenlum] se- e mittitur ad
Jlft7/e duo /, licet milia ^Q [Jlfs. Reg., ablativum in t et in e miuit].
pulcrum pertinet. per per non malum significat, sed inutilem. Negle-
f scribatur. Malum si fruclum Nequam.
unum sigiiificat longa
gens per g scribendura est, quasi nec legens, c in g
a [Ms. Reg., longa est ma]; si nequitiam,brevem conversum. Narro, narratio per duo r scribitur. jVt-
dicito. Matus quoque, id est arbor navis longara a
hil et nil ulrumque dici potest.
dicito. Malut boroo brevem a debet habere [Ms.
habet a Machina c et h scri- LITTERA 0.
Reg., brevem lit.]. per
benduro, id est argumentum. Jlfaefe, id est magis [Otea ipsa arbor est, fructus o/tt>a,succus oleum].
aucte. Mollis si a mollitia per duo /. Molis [Ms.Reg., Obaudiensab aure, eo quod audiat imperantem; ideo
Moles] si ad pondus, per unum / scribatur. Mane, per au scribendum est. Ob preepositio inlerdum po-
dii infernales dicuntur. Mane sine «, diei initium. nitur plcna, ut est, obire, oberrare. Interdum in
Marsuppium per duo p scribendum est. Mas primiti- eamdem litteram transit, a qua sequens sermo inci-
vum est; Mares [Ms. Reg., mascutinum; fort. ma- pit; ut offulsit, ommutuit, opposuit. Sequente vero
v loco consonantis integra man^t, ut obversus, obvius.
sculus] diminutivum. Machwra per c eih, idestgla-
dius. Maceria, id est murus, per simplicem c. Mando, Onus si de onere venit, per o solam; si de honore
mandas, a mandando. Mando, mandis, a mandu-. " per /t scribitur. Oblatrat per b scribendum est. Ob-
cando. Metalla per duo / scribitur. Mulceo et mulgeo stat per 6; opfaf per p scribitur. Obstupui, obstupeo,
unum habent perfectum [Ms. Reg., in unum perfe- obsum, obstrepo, b ad priorem syllabam, t ad secun-
ctum veniunt] mulsi. Menda deceptio vel fraus, inde dam pertinet. Optfus nomen, et suotfo atque oMfer
mendax vel mendacium. adverbia ab ob et sub praeposilioaibus incipiunt.
Mars et Jtfatiorsunum est, unde et Mavortta [qui- Obsolevits quidem habet, sed non ipsius verbi, scd
dara dici volunt]. Manuviw, oblivium, diluvium, stia- preepositionis,quoeest obs, sicut ab et abs. Obsolevit,
id est inveteravit. Obnixus, id est conabundus per t.
vium, lividum, [favius] flavius, avidus, fluvius, civi-
id
las, exuviae per v consonantem et i brevem profe- Obnexus, est obligatus, per e scribendum est. Oc-
runtur. Matlheus et Matlhias per duo t, quod Graeci casus per duo c et per unum s.
per T et 6 scribunt. Malo, id est magis volo; et nolo, LITTERA P.
id est ne volo per unum /. Matle et velle et nolle per Pascha et Phase unum est. Parascheve per u de-
duo L Mitto per duo f et ideo in preeterilo perfecto bet in novissiraa syllaba scribi. Patriarcha h debet
per duo s scribalur, id est, missi. Magnus, g se- babere, id est princeps patrum. [Patrium a patria
ouenti syUabajungitur [Af*. Reg., sequenti syllab» dicitur. Paternum a patre dictum est. Papaeer per »
915 DIDASCALICA.— 0E ORTHOGRAPHIA. 914
scribendum est]. Pandectes, id est omnia ferentes. A dicimus, rion prestutari. Prehendo et Prendo utrum-
Ideo Vetus et Novum Testamentum, si insimul scri- que dici potest. Preftum per e simplicem. Precari
bitur, Vetus et Novum insimul Pandecten dicitur. est rogari [Ms. Reg. est rogare], deprecari excus-
Pangor, pactus sum facit praeteritum., Parumper, id sare, vel purgare, utrumque per e simplicem; ut
est parum proeposlerata m^aepositioneper; sicut pu- Virgilius (Mn. xn, 951) :
betenus ablata s per apocopam. Pario,peperi, partum Equidemmerui, nec deprecor, mquit.
facit supiuum verbum, inde pariturus. Parco facit Prwmium cum
laboris. diphthongo w. Aliler prowmium prse-
praeteritum parsi [et peperci]. Patiens sum fatio dicitur. Prwgnantem cum scribis, adnectis g se-
Plenus sum bonorum et bonis. Patitdus et avidus per cundae
syllaboe,aut scripto divides et alia hujusmodi,
v scribenda. Pavus, pavi, et pauo, pavonis. [Pwnitet ut magnus, dignus,
pignus. Primiliw pluraliter tan-
me muneris. Pigel me perfectionis. Pudet me amo- tum dicuntur, sed aliquoties singulariter intellegen-
ris. Pecfo caput, non pecftno. Pexum, non pectina- doe. Privignus per detractionem c litterac dici
po-
tum.] Pene proepositio; et penes adverbium per sim- test, iiitegrum enim ejus privigenum reor.
pliccra e scribantur. Pennas avium. Pinnas murorum. Probo verbum duplicem significationem habet;
Pefo, expelo sine s scribi debet. Peteredium abjecta probamus enim quoe
elegimus, id est adprobamus.
h in composilione a petendis haeredilatibus dicilur. Probamus, sunt templamus, ut, proba
quae qualia
[Perlinacia maloerei dicitur, et constanlia bonae.] me Deus. Pro praepositio, cum sit naturaliter longa,
Pefcussum corpore : Perculsum animo dicimus. interduin in compositione corrumpitur [Jlfs. Reg.
Percutio, percussi per duo s, inde percussurus. Per- corripitur]; partim correptione, ut proavus;
partim
jurus est qui male jurat. Pejurus, quasi pejus jurat, assuipptione litteroe d, ut prodest, proditus, prodigus.
in verbo r non habet [Jlfs. Reg., pejuro enim verbura Iuterdum integra est et
ipsa pars, cui conjungitur,
r non debet habere; est enim quasi pejus juro]. Phw- ut procuro. Sequentibus t et v loco consonantiumi
bus, id est Apollo, ita scribilur, ut post p sequatur nunquam litteram perdit; aut rautat; ut providens,;
h. Phwbus sol dicitur, Phwbe vel Phwba luna, ntrum- aut assumit, aut corrumpitur, ut projectus. Protinus
que per p et k scribenda sunt. Pignora filiorum et per t teraporale est, id est slatim :
affectionum. Pignera rerum. Plagiarius, id est se- Protinus jEneas coepitceleri ceriare sagitta *.
ductor. Plaustrum, capislrum, clauslrum, vestrum,
et talia tres vocale Protenus per e adveibium locale est, id est, porro
rastrum, consonantes, sequente,
in unam syllabam jungenda sunt. Pluris dicimus, tenus, ut: Cum protenus utraque lellus una foret.
Pro in vel compositione localis et tempo-
quod majore summa taxatur. Plures vero de multi- ralis appositione
tudine. Plures comparativus gradus est, cujus posi- C [Ms. Reg. vel temporalis est]. Pro templo, pro-
tivus multi. Poderis per o et e, id est tunica talaris, video; et loco e et super, vel ante, vel ad vel fa
ut prominet; id est, supereminet. Pro
qua sacerdotes in veteri lege utebantur. Pwna, quod accipitur,
est subplicium per o et e scribitur. [Pono aliquid curia sociis signa dare, id est, ante curiam. Yirgi-
simpliciter statuens. Dispono aliquid [operis] impen- lius (Mn. v, 500):
sioris vel consilii facturus. Est autem [Ms. Reg., Est Summisinctirvantviribusarcus
Fro se quisqne viri;
etiam] disponere fcederis ineundi]. Potior, 309 P°-
titus sum, et perfruor, perfructus sura. JPofiusper o [id est, ad suas vires]. Pro testimonio, hoc est, in
scribendum est, non per u, quia a potes [Ms. Reg., teslimonio. Et pro interjectione accipitur, ut Prt
a potis] venit. [Potior fructus et fructu dicitur apud dolor! et circumflectitur. Pulmentum et putmenta-
antiquos: Polior hanc rem. Potior, potissimus [facit]. rium dicilur. Pudoris per u et o scribendum est :
Potamus eum,'cui potum porregimus [Jtfs. Reg., por- [poderispero ete, id est, tonica [L. tunica] tala-
rigimus]. Pometa dicimus, ubi poma nascuntur; ris, qua sacerdoles in vetere lege utebantur].
Pomaria ubi servantur. Postulalur aliquid honeste; LITTERA Q.
Poscitur improbe]. Postumus abjecta h [Ms. Reg., Quwstor a quoerendo, quasi quoesilor per os di-
u
Posthumus abjecta h; f. L, adjecta] in compositione, phthongon scribatur. Quwslus lucri, per w diphlhon-
est enim post bumatum, id est post sepultum patrem gon. Questus [Ms. Reg., Querimonia] Iacrymarum
natus. pere. Quanquam prior syllaba n habere debet, non
P in temporibus verborum per b commutatur; ut m. Quantus et tantus per n euphoniae causa, venit
scribo, scripsi; labo, lapsi; nubo, nupsi. Prweo, illi et enim aauamfuset tamtus. Quanlus,quammagruisdi-
alios. Prwdico, ante dico. Prw in appositione vel citur. Quere/a per unum /, sicutsuadela, tutela, cdn-
compositione invenitur, et ad vel ob vel super vel dela, corruptela. Quatenus adverbium Ioci, id est,
vaide vel anfe significat. Terrentius : Contempsiillum quousque, per e. [Quatinus conjunctio causalis ,
hic prw me, hoc est, ad comparationem mei. Item : id est, uf, per t scribatur. Quwritur, de inquirenda
Fit misera prw amore, id est, ob amorem. Prwsideo, per w diphthongon. OuerifurpIde plorando, per e.
supersideo. Prwvalidus, valde validus. Prw praepo- Queremonia, per duo e. Queror de te, tibi de illo.
sitio el proeterea per w diphlhongon scribenda. Pre- Item conqueror. ]
tto per o scribendum, non per u •' undc prestolari Qui syllaba per q et« et t scribitur. Si divjditur.
• Virg., jEn, v, 485.
915 B. F. ALBINl SEU ALGBINIOPERUM PARS Vn. fts
per c et u eti scribenda est. Quid pronomen per i A j R sequente i vocalem semper aspiratur, ut Mrctis,
scribendum est. [Qukquam et quicquid in medio per hirquittallus, hirpinus, hirsutus, hirtus, hirtuleitt,
c nonper d scribenda. ] In compositioneplerumque Hirrus proprium >>,nisi aut monosyllabumsit, ut ir;
d iu c commutatur [Ms. Reg., conversa mutaturL ut aut ex motn verbi, ut eo, is, irem : Iris, id est, ar-
iu praepositionibus,accedo, accumulo. Qutfverbum, euS; aut nisi a post r semiatur; tunc enim non aspi-
quod fit a queo, quis, quit per t. Quot, quando ratur, ut Lra, iratus.Jracundus, irascor, et quidquid
numerusest, per t; quando pronomenper d scri- afr eis fit. R sequente o vocali non aspiratur, ut or-
bendum est. [Quoties et foftes sine n [scribi debet]. bus, si vero alia r sequatur, aut t, tunc aspiratur, ut
Qitorumfam.sicuteorundemper n nonper m scriben- Horreo, horror, hortus, holerum, Hortentius. Notatur
dum est. Quovadis, ad quem locum significat. Qua hordeum. Rhythmus Groece, Latine modulatio di-
vadls, qua via dicitur. Quo aliquando pro ubi poni- citur.
tur. Augustinus: Invenis domum famosam, quo boni LITTERA S.
habitant, id est, ubi habitant. Quotus cujus oetatis, [Salutare consilium est : ita salubre non nocet;
unde et quola 310 'u"n dicitur. Augustinus : Quo- salutare prodest. Salubre ad locum refertur et ad ci-
tnsquisquein hac vita existere polesl,qui non convin- bum. Swvus,swvio,swvi,swvistiperojdiphthongon. Sa-
eatur esse peccator. Id est, in qua xtate ; quo dierum *» ' gena per ecum retiam [L. retia] slgnificat.Saginaper t
vel annorum numero.] Quotidie adverbium numeri cum pastum et pinguedinem.] Salet masculini gene-
per a et u scribendum est, non per c, ut quot diebus. ris et neutri dici potest. Sartrtx vel sertrtas, qui sar-
Cotidie [adverbium continuationis] per e et simpli- cit dicitur. Sarcinator, qui sarcinas servat. Sat per f
cem o dieilur et scribitur, non per q, quia non a scribitur, quia per apocopum a satisfit. Saturitas in
quota die, sed a continenti die dictum est. Q littera cibo; in ceteris vero satietas dicitur. [Sanguis dici-
tunc recte ponitur, cum illi slatim u sequitur, et tur dum manat; effusus vero cruor dicitur]. Scio,
aliae quaelibet pluresve vocales litterae conjunctoe tcivi, scitum, sciturus facit, etex eo scisco. Scribo
fiierint, ita ut una syllaba sit. Coeteraper c scribun- per b. Scripst per p scribendum, quia b transit p in
tur. praterito tempore. [Secturus non sectaturus (L. se-
LITTERA. R. caturus) a verbo seco.] Sed antiqui sedum dicebant,
[Radius masculini generis est; non radium neutri. ideo sed per d scribendum est. Sedeo, sedi, inde ses-
jHegtuw,quod regis fuit, dicitur. Regale, quod regi surus per duo s. [Seantfiesvilii est; segnilia frigoris].
[Bed., rege] dignum est. Recehs feci dicimus, non Sensus nomen est quartoe declinationis, et partici-
recenttt, utentes nomine pro adverbio.] Re praepo- « pium est praeteriti temporis a verbo passivo, quod
sitio non tantum plena praeponiturquibusdam parti- est sentior, cujus etiam perfectum est, sensus sum,
jjus orationis; ut removet,refricat, respirat; sed et d sensus es, sensus est; non sentitus.
Jitteram assumit, ut redoiere, redire. Sed interdum Seepeb in praepositionesub euphoniaecausa in se-
littera d geminatur, quoties ab ea sequens incipit quentem mulabilur consonanlera,ut suffero,suggero,
syllaba, et una pars oralionis [Ms. Reg. et una syl- summitto, suppono; socpeintegra manet, si sequens
laba] expletur; ut reddere dicimus geminala d; re- syllaba a vocali incipit, ut subaudio, subesse, subire,
ducere autem simplici. Redoleo, unguentum dicitur. subsistere, subala. Sanies, soccordia, sitis; et in neu-
Jte preepositiosxpe cum ad consonantes accedit, ge- trosulphur, scrupulum, sinape, siler, singulariter tan-
miuat illas, quod plerumque apud antiquos est; ut tum dicuntur. Sed Virgilius (Georg. m, 449) : Sul-
tado reccido, tulirettuli, pello repello, do reddo, lego phura viva; et Terrentius masculini scrupulus 311
reltego. Reliquiwper q scribendum esl, et per unum retulit. Sero, seras, seravi a claudendo, quoeveniunt
/, licet Virgilius (Mn. i, 34) poelica licentia dixisset: a sera, id est, vespera; et quia sero, id est, vespere
ReltiquiwDanaum. civitatum obclauduntur portoe, et inde serae, id est,
Re prsepositiod litteram exlrihsecus accipit, cum vectes, quibus portae vel hostioe [L. ostia] urbium
ad vocalem incipientem verbi alicujusaccedit; quam £ obfirmantur, ut in psalmo : Ouontatn confottavit se-
d non accipit, si ad u consonantem accedat; ut ul- ras portarum tuarum (Psalm. CXLVII, 13).
cero redulcero, ago redigo, eo redeo; voco revoco, Sero, seris, sevi, a seminando. Sero rumbres, id
vinco revinco. [JRoiorarbor est; Robur virtutis. JRu- est, devulgo. Servile, civile, et o/ttieper v scribenda
bor coloris]. Roseum per e. Roseaceummixtum. JR sunt, t longa ante /. Servus et swvus per duo u, ita
serquentibusa, u, vocalibusnon aspiratur; ut arcus, trt prior digammon sit, sequens vocalis. Simililef
urlica,urna; notatis aspiratur, ut hara, harena, ha- farvus, pravus et corvus. [Serafium multitudinis
rundo. R sequente e vocalem leviter effertur, ut erusi servorum est. Seretfus condicio serviendi. Sed vete-
eruum, ergon. Si post r sequatur b vel n vel s vel e> res indifferenter servitium pro serviendo posuerunt.
longa, tunc graviter proferlur; ut herba, herbidus,, StmtVtssum tui moribus. Similis sum tibi facie.]
herbilis, herbotui; proprium hernw, unde est: IIer-. Sicut primus e multis; et prior ex duobus'; ita pos-
nica taxa colunt «. Hersilia, heredes, heredium, He-. tremus de multis, et posterior e duobus. Solemne,
renius proprium, et Hercules. eo quod solet in anno per unum /. Sed et m se-
* Virg., j£n. vii, 684. 5>Hic finitur cod. ms. Regius Parisiensis. Caetera
ibi deficiunt.
917 DIDASCALICA— DE ORTHOGRAPHIA. 918
quenti syllaba secundum Priscianum jungi debet. A vencum terga fatigamus hasta. Quia quod hominum
[Sol in utroque numero declinatur; sed singulariter •fuit, animabbus imposuit, et est cacosyntheton.
sol ipsum luminare significat; at soles ipsos dies Tinguere dicendum est, non tingere. Temetitas
nominamus, in quibus sol totum inluminat polum. sine consilio; audacia post consilium. Temperantia
Nonnulli tamen veterura ipsa carmina soles nomi- animorura; temperatio rerum; temperies aurarum.
navere, sicut Oratius exorsus est; soles meos omni Turbo si sit proprium, turbonis facit; si appellali.
ecclesiwvestrw commendo.Et Maro (Eclog. ix, 52): vum turbinis; nam sive ventus, sive quo ludunl
pueri, hic turbo dicitur. Virgilius (Mn. vn, 370):
Saepeego longos Torlosub verbere turbo.
Cantandopuerurarneminime condaresoles.
312 [Teloneum non theloneum, id est, per t siiw-
Solium proprie sedis regalis est, unde Graecebasili-
plicem : non aspiratione addita. Est autem Graece
cos thronus vocatur. Somnio, non somnior; som-
telon, Latine vectigal.] Traho, veho in proeterito
niavi, non somniatus sum. in x convertunt, ut frasc-t,vexi. Alia
aspirationem
[•Sors,sortis; et sors sordis dicitur. Unde Ambro- projiciunt aspirationem; dicimus enim prehendo,
sius: Mundet vassa, ne sors aliqua vini gratiam deco- et
prendo; vehemenset vemens; nihil, nil, etnihili.
lorel. Tamelsi negant quidem sorrfemnominativura R Hercule. et
ercle, quod est adverbium >urandi.
singularera babere]. Spondeo, spopondi in secunda
syllaba s amittit, velut Prisciano placet. [Sterceratos LITTERA V.
agros non stercoratos dicas, quibus stercus ad fe- Vinea, si arborem significat, in prima syllaba **
cundandum infertur.] Studio tibi fcci, id est, dum debet habere; et in secunda e, si ad indulgentiam
studeo tibi. Studio tuo feci id, te studente. [Sumi- pertinet, prima syllaba e, et secunda i habeat, ut
mus, cum ipsi accipimus ab alio. Sic cum damus, est t>ent'a.Urgere debemus dicere, non urgucre.
dicendum accipe; cum permitlimus ipsi tollere, di- Virgilius : Urgentur pwnis. Item : Urgere tela manu.
cendum est sunte.] Sumpsi per p scribendum; siini- Vaccas, si animalia significat, per v; si flores lauri,
Hter et sumpturus. Supervus, qui super vult videri id est, baccas per 6 scribatur. Vallis et vallum per
quam est. Supter per p non per 6 scribitur. [Supter v scribendum est. Ballistra et ballena per b. Vaha,
est, quod re aliqua superiore premitur. Suptus, quod est ostium, per v. Balba mobile nomen, bal-
quod demissum altius non tangilur. Super est, quod bus, balba, balbum. Quod est tardiloqua, per b scri-
eminet; supra, quod substratum aliquid habel]. batur. Valde adverbium a valido nomine veniens,
Supplico divinae pietati, per duo p. Suppeltex per ^1 «ade valde corrupte dicitur, per v scribendum est.
duo p scribitur. Syriam, Syracusas, symbolum, sicut Veltus, si lanam significat, per v; si bellus, id est,
etin veteris libris, sic in nostrispert/ scribi oportet. pulcber, per b scribatur. Ver et t>t'rper v scribenda
sunt. Vel, si conjunctio est, per «; si buraorem
LITTERA T. significat, per f, si idolum, pcr b scribendam est.
Totidem per t scribitur, quia a tot numero adver- Verbera, prior syllaba ab v; posterior a 6 incipiat.
biali venit. Trans preepositiointerdum plena est, ut Ulciscor, ullus sum facit. Volo, votas a volando.
transtulit, transeo, transaclum. In quibusdam nets Volo, vis a voluntate, quod imperativum naluraliter
admiltit, ut traducit, traicit. Tabula et fabuta per b non habet; quia imperata necessitatis sunt, non
scribantur. [Testor, aliquid confirmans senlentia. voluntatis. [Vis duplicem significalionem habet, et
Contestorcum quadam auctoritate affirmans. Prote- virtutis videlicet, quod Grace A'TNAMIG dicilur; et
stor manifesta cavenda denunlians. Obtestor aliquem violeutiee, quod GroeceBUN vocaiur. Verbexvobis,
jurare compellens. Attestor aliquem ad testimonium ab v incipiendum est, et facit genetivum verbeces,
vocans, qui sit dignitate vel auctoritale eminus [L. longam e in secunda syllaba. Dum vertex, cordcx,
eminens]. Detestor aliquid execrandum respuens. codext brevem habent in obliquis casibus, ut verli-
Triumphat hostcm, qui superat. Triumphat nos Deus, _ cis, corticis, codicis et cxtera talia.
eum superandi hostes auxilium tribuit. [Ulterior et ultimus positivum gradum non ha-
Transmigro verbum duplicem significationem ha- bent.] Veniunt, qui vendunt; veneunt, qni vendun-
bet; transmigro enim, cum de loco ad locum iter tur. Velocitas pedum et corporum; celerilas ani-
facio. Item transmigro dicitur, cum additamento morum et factorum. Ulcus, quod nascilur. [Vulnut,
accusativi casus, id est, cum aliquem de loco ad quod per alium fit. Urgeo, non urguo. Virgilius:
locum transfero, ut: Nabuchodonosortransmigravit Quibusve urgentur pwnw. Ungo, unxi; quomodo
Judoeosab Hierusalem in Babyloniam. Transmigrans pingo, pinxi, uterque sine u; attamen ad nomen
participium seque dupliciter, et de loco ad locum derivativum addit; ut pinguis unguine]. Vutva,
transiens aliquis; et alium de loco ad locum trans- malva, stiva per v loco consonantis scribentur.
ferens iutelligitur.] Tunc temporis adverbiura est; Valde, per detractionem i litteree hoc adverbium
tum ordinis. [Terga hominum sunt tantum, singula- dictum est, quasi valide.Valide enim integra dictio.
jfiler tergum. Tergus quadripedum, pluraliter facit Villus estvesliroentuni; villa possessio.
tergora, id est, coria.] Ideo in exemplo quod gram- [Vas, vadis, de fenore, genere mascuiino. Vas,
maticus posuit, vitiosa compositio est: Versaqueju- vassisde vasculo neutrum], utraque per v, fas per f
919 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VII. • 920
indeclinabile; unde fasti dies, quibus jus fatur. A ideo evangelista dixit: Vespere,quw lucescit inprimu
Vesper incerti generis est, ut Prisciano placet; sabbati.
OPUSCULUM TERTIUM.
Porro sapientiam vetercs philosophiam vocaverunt, id est, omnium rerum humanarum atque divinarum
scienliam. Hujus philosophiaetres esse partes veteres dixerunt; physicara, ethicam, logicam.
IX.
i Pliysica
Philosopbia < Elliioa
( Logica.
Physis natura ; Physica naturalis, quee de natura omnium rerum ex contemplatione disputat. Ethis, id
est, mos ; Ethica Groece,moralis Latine , quoein actione et in causa recte vivendi versatur. Logos Grsece,
ralio Laline. Logica rationalis; quoead discernendum verum a falsis disponitur.
X.
Astronomia
Aslrologia
Mechanicia(A.I.,mechanica).
Mcdiciua
Geometria
!Arilhmetica
Musica
Arithmetica est numerorum scientia. Astronomialex astrorum , qua oriuntur et occidunt astra. Asfro-
logia est astrorum ratio et natura et potestas, ccelique conversio. Mechanicaest perilia fabricee artis in
melallis et in lignis et in lapidibus. Medicinaest scicntia curationum ad temperamentum et salutem cor-
poris inventa [et locorum]. Geometriacst disciplina mensurandi spatia el magniludines corporum. Musica
est divisio sonorum, et vocum varietas, et modulatiocanendi.
XI.
Logica | In Dialeclicam
dividitur t et Rheloricam.
Dialecticaest disputatio acuta verum dtstinguens a falso. Rheloricwdisciplina ad persuadendum quodque
idonea.
XH.
Jsagogas
In Cttegorias
Topica
In Pcrierraenias
Iin lu Difiinitiones.
333 lsagogw sUntintroductiones ; et suntcarum specics quinque. Categoriw sunt preedicamenta,quse
in decem verbis constant. Topica sunt sedes ct fontes argiimentorum , et sunt numero sedecim.Perier-
rtieniw sunt interpretaliones specierum orationis. Dijfmiiionessunt circumpositiones sensuum, et sunt
quindecim.
949 DIDASCALICA- DE DIALECTICA. - 9S0
XIH.
Ethioa . Prudentiam
dividitur I Juslitiam
in j( Fortitudinem
Temperantiam.
Prudentia in agnitionem veritatis; inducit hominem. Juslitia dilectionem Dei et [amorem] proximi ser-
val. Fortitudo vincit adversa, mortemque conlemnit. Temperantia vitiosas voluptates reprimit, et omnia
moderatur. Heesunt quatuor virtutes principales, quaemores ornant, merita praebent, diabolum vincunt,
coelumaperiunt. Prima intelligit; secunda diligit; tertia victoriam dat; quarta modum imponit.
OPUSCULUM QUARTUM.
DE DIALECTICA.
334 MONITUMPRJEVIUM. B facta anno 1604, in4°, quoe eadem est cum Cani-
Dialecticam Alcuini una cum Rhetorica jam annO siana. Separatim vero et absque Rhetorica ex quo-
1529 publicis typis Hagenoeeper Menradum Molthe• dam cod. ms. typis impressa est hsec eadem Alcuini
rum prodiisse supra meminimus; quod non adverUt Dialectica Salisburgi cura viri cl. P. MatthaeiWeiss
cl. scriptor HistoriaeLitterarioe Francioe, qui tom. IV, SS. theologioedoctoris et Universitatis rectoris, una
pag. 317, num. 25 primam illius editionem Canisio cum Introductione ad Logicam sive Organum Aristo-
atlribuit. In magna Bibliotheca ecclesiastica recen- telis, anno 1629, ex typographia Christophori Kazen-
setur simili» utriusque opusculi edilio Ingolstadiensis bergeri. In flne cl. P. Weiss hanc addidit censuram;
951 B. F. ALBlNl SEUALCUINl OPERUM PARS VII. 952
< Animadvertis, credo, lector, Alcuinum cnumera-, A gnum. — C. Primo omnium dic unde dicta sit phi-
tione potins et definitionibus atque exemplis passim losophia? — A. Ab amore
usum, co quod non tam subtilera et accuralam Dia- phia amor est sapientiee. [Nam philoso-
Iecticam (quo nomine extra lycoeum quidquid ad sapientiae].Graeci philon (yiXov)amo-
disserendi ralionem pertinet, intelligitnr) artcm seu rem, sophiam (o-oyiso)sapientiam vocant.
methodum scribere inslituerit, quam ejusdem Dia- C. Dic ejus quoque definitionera. —A. Philoso-
lecticec clementorum qualemqualem traderc cogni-
tionem. i Iloecille. Mihi baud dubium est hanc Al- phia est nalurarum inquisitio , rerum humanarum
cuini Dialecticam, etsi forlassis ininus subtilis videa- divinarumque cognitio, quantum homini possibile
tur quam Logica vulgaris Peripateticorum proxirni est oestimare.Est quoquephilosophiahonestas [Edit.
temporis, mullo tamen ista csse uliliorem.
Nos eara hoc loco exhibemus plurimis locis emcn- honcslitas] vitee, sludiurn bene vivendi, medilatio
dalani ex codil. mss. Vindoboneusi, Frisingensi et mortis, contemptus soeculi; quod magis convenit
S. Einmerami; lectioncs varianles et stippleta in Christianis, qui soeculiambitione catcata disciplina-
texlu inler uncos conclusa more noslro collocavimus. bili similitudine futuree patriae vivunt.
Juvat hnc transcribere qna; ad liuiic librum nota- C. Ex quamateria constat? — A.Scientia et opi-
vitceleberriinus Basnagius tom. II Lect.antiquarum,
pag. 488, not. « Alia dialeclica, inquit, sive alius est nione [Mss., opinatione; et infra, opinatio].. — C.
dc Categoriis liber ex Arislotele ab Albino transla- Scientia quid est? — A. Scienlia est cum res ali-
tus •' apud inc ms. quem Carolo Magnohoc titulo et jB
carinine insciibit : > qua certa ralione percipitur, ul, eclipsis solis luna-
ris corporis objectu est. — C. Opinio quid est?
Alcuinus magister e parlibus Scylhiw deveniens has —
A. Opinio est, cum incerta res Jatet et nulla fir-
Calegorias'ab ArisloleleGrwcorum sermone edilas,
et post ab Augustino Lalinis lilttris elucidatas Ca- ma ratione diffrairi potest, ut, magnitudo coeli, vel
rolo regi Fruncorum cum his versibusdestinuvil. profunditas terrae. — C. In quol [Ms., in quas]
Conlinel iste decem naturx vcrba Ubellus, partes dividitur philosophia ? — A. In tres : physi-
Qiia>jam verba tencnt, reruin ratione stupenda, cam, etbicam, logicam. — C. Hoec quoque latino
Oinne quod in nostrum polerit decurrere sensum. ore exprome [AL, expone. — A. Physica est natu-
Qtii legit, ingenium veterum mirabile laudet, ralis, ethica moralis, logica rationalis. — C. Offi-
Atque suum studeat tali exercerc labore, cia singularum specierum pande. — A. In physica
Exornans titulis vitoe data tempora honestis. igitur causa quoerendi, in ethica ordo vivendi, in
Hunc Auguslino placuit transferrc magistro Iogica ratio intelligendi versatur.
De veterura gazis Groecoruniclave Lalina : C.In quot species physica dividilur?—A.In quatuor:
Quem tibi rex, magnus sopbiaeseclator, amator, arilhmeticam, geometriam, musicam, astronomiam.
Munere qui tali gaudes, modo milto legendiKn. — C. In quot partes dividitur elhica? — A. In qua-
. . . . < Sed Categoriaeillaedecem Augustino tribui tuor quoque : prudentiam , juslitiam, forlitudinem ,
non debent. Et revera Benedictini acutissimee naris temperantiara, — C. Logica in quot species dividi-
in distinguendis genuinis Augustini operibus in ca tur?—A. In
proestanlissima, quam curarunt, editione, non moilo In his duas, in dialecticanret rhetoricam.
Dialccticam et Categorias cx Arislolele desumptas, quippe gencribus tribus philosophiac etiam
scd et Grammaticam ut et Rhetoricam Augustino eloquia divina consistunt.
abjudicarunt, et in appendicem tomi I cura coeteris
operibus spuriis rejecerunt. » C. Quomodo?—A.Nam aut de naturadisputareso-
Nec de versibus hic descriptis cermm omnino esl, lent, ulin Gencsiet inEcclesiaste;aut de moribus, ut
nuiii babeant Alcuinnm auctorcra, quainvis illms no- in Proverbiis et in omnibus
men in fronte praeferat codex quiilam pervetustus sparsim libris; aut de
Sanct-Germanensis his verbis : Prologus Alcuini od logica, pro qua nostri theologicam sibi vindicant, ut
Carolum Auguslumsuper Categorias sancli Auguslini. in Canticis canticorum et sancto Evangelio.
Vide appendices ad Opera sancli Auguslini. C. Theologica quid est? — A. Theologica est, quoe
335 VERSUS Latine inspectiva dicitur, qtta supergressi visibilia
Me lege, qui veterum cupias cognoscere sensus, de divinis et ccelestibus aliquid mente solum con-
Me quicunque capit, rusticitate caret. templamur. Nam et in has quoque duas partes phi-
Nolo meus lector segnis sit, nolo superbus, D losophia vera dividitur, id est, in inspectivam et ac-
Devotiet humilis pectoris antra colo. tualem.
Has rogo divitias sophioenon temnat amator, C. Actualis quoe est? — A. Actualis esl, quac in
Navita quas pelagi portat ab orbe suo. operationibus huic vitoemortali necessariis consistit.
CAPUT PRIMUM. Per hanc igilur raodus [Jlfss., mos] honeslus vi-
DEPIIILOSOP1II\ ET PARTIBUS EJDS. vendi appetitur et inslitula "ad virtutes tendentia
Carolus. Quia menlionem philosophioe in priore exercenlur; per illara vero Deus amatur, spe ct fide
dispulationis nostroe sermone fecimus [Edif. Mol- colitur. — C. Quis est, qui philosophiae[Edit., phi-
theri., quia mentionem in priori disputatione de phi- losophiam] detrahere audeat. — A. Nullus sapiens.
losophia serraone noslro feciinus], videtur coiuii- — C. Vere nullus sapiens. Sed pergamus ad diale-
gnum, magister, ut aliquanto latiore indagatione de cticoeartis inquisitionem [Al., quaeslionem].Et pri-
ea dispnlare incipiamus. — Albinus. Faciamus, si- mum dic, quidsit dialectica? — A. Dialecticaestdis-
cuti tuie videtur [Ms., videatur] sapienliac condi- ciplina ralionalis quaerendi, difflniendiet disserMWig
« Ab Alcuino translatus. Fallitur ex inadvertentia vir doclus. Dicere enim debebat; « ab Awgi^JpRJi
" i!
translattis, quem Alcuinus Carolo Magno... inscribil. >
955 DIDASCALICA.— DE DlALECTICA. 9S4
ctiam et vera a falsis discernendi potens. — C. Unde A . risibile est, homo est. Et heec circumversio necessa-
dicla est dialectica? — A. Dicta est dialectica, quia ria dicilur. Nec ita rationale circumverti potest.
in ea de dictis disputatur. Nam lecton [\i%i;] dictio Dicere vero possumus : Quidquid homo est, ratio-
dicitur. nale est; nec tamen converso ordine : Quidquid ra-
336 C. Quid est inter dialecticam etrhetoricam? tionate est, homo est ; quia angeli rationales sunt,
— A. Dialectica et rhetorica est, quod in manu ho- non tamen homines sunt.
minis pugnus astrictus et palma distenta [Edit., di- C. Quid est accidens? — A. Accidens est quidquid
stensa]. llla brevi oratione argumenla [AL, et ar- accidit vel recedit praeter substantiae corruptionem,
gumento] concludit; ista per facundioe campos co- ut color candidus vel niger stare, vel jacere, esurire
pioso sermone. discurrit. Illa verba contrahit; ista vel satiari, et caetera talia. Surit quoque accideniia,
distendit. Dialectica siquidem ad inveniendas res quaesic accidunt [Mss., accedunt], ut penilus non
acutior; rhetorica ad inventas dicendas facundior. recedant, ut proceritas vel brevitas in corpore, et
Illa raros et sludiosos requirit; haec frequentcr pro- coetera, quaein singulis quoque membris inseparabi-
cedit in turbas. — C. Quot sunt specics dialecticae? titer aliquolies accidunt, ut curvitas nasi [Mss., na-
— A. Quinque principales : isagogoe,categoriee, syl- ris], latitudo vel anguslia oris rotundilas [Edil., jo-
logismorum formulee[et] diffinitiones, topica, pe- jtf cunditas] oculorum, eequalitas superciliorum et alia
riermeteiae. multa.
CAPUT II. C. Has quinque partes uno quolibet exeraplo con-
DEISAGOGIS. junge [AL, declara]. —A. Genus est, ut animal;est
C. Quoesunt isagogoe?— A. Isagoga quippe La- enim vocabulum generale, commune omnium ani-
tine introductio dicitur. — C. Quid significat intro- mam habentium. Species est, ut homo. Sua enim
ductio ? — A. Introductio est, quoe sensum nostrum quadam specie separatur a coeleris animantibus. Et
per varias divisiones rerum comraunium ad proprie- genus est lotum, ut puta, tota viventia, animalia di-
tatem cujuslibet rei introdueit. cimus; species quidem pars est; ut, pars quoedam
C. Quoesuntpartes ejus? — A. [Quinque], vide- aniraalium homo est. Differentia est, rationalis mor-
licet genus, species, differentia, accidens, proprium. talis; his enim duobus, ut superius dixiraus, differt
— C. Genus quid est? — A. Genus est proprie quod homo a caeteris animantibus. Proprium est [rtdere];
speciebus differt; et quid sit ea substantia, de qua quia ridcre preeter hominem nullius naluraliter ani-
quaeris, communi vocabulo ostendit, ut animat. Per malis est [AL, nullum . . . animal potest]. Accidens
ut in corpore, doctrina in animo. Haec
singulas euim species, id est, hominis, equi, bovis, est, color
leonis et caeterorum, genus est animal, et aequaliter' C enim lemporum varietate et accidunl, et mutantur.
de oranibus praedicatur. 337 Quomodo ex his quinque partibus oratio
C. Quid est species? — A. Species est, quod [AL, plenoe [Ms., plena] sententioe conjungi debet ? —
quae] de pluribus et differentibus nuraero, non spe- A. Ita: Homo est animal rationale, mortale, risibile,
cie, in eo quod quid sit, praedicatur. Nam de So- boni malique capax. Sic etiam in omni oratione sub-
crate, Platone et Cicerone eequaliter homo praedi- stantiali landiu interponere debemus species et dif*
catur. Una [eniin] species hominum est secundum ferentias, quandiu seclusis omnibus, quae idem esse
naturam; sed multi secundum numerum. possunt, quod inquiris, et ad id perveniatur [AL, ad
C. Quid est di/ferentia ? — A. Differentia est, quoe id, quod inquiris, perveniatur], ut proprielas ejus
quate sit hoc vel illttd animal, ostendit. Ut si quee- substantiae certa teneatur, quam deflnire coepisti.
ratur qualis sit homo, dicimus : Animal rationale Heeccommentario [Ms., commentilio; al., commen-
et mortale. In his enim duobus ab omnibus aliis tatitio] sermone de isagogis Porphyrii dicta suffi-
animantibus secernitur. In eo [enim] qttod dicitur ciant. Nunc ordo postulat ad Aristotelis categorias
rationale, segregatur ab omnibus ratione non uten- nos transire.
tibus. Dura dicitur, mortale, in eo ab angelis differt. . CAPUT III.
Angeli enim rationales et immortales sunt; anima- . DECATEGORIIS.
lia vero coetera mortalia sunt, sed non rationalia. C. Sequamur ordinem, et ejus nobis nominis
Homo autem solus ex utrisque constat; hoc habens primo pande etymologiam.—A. CategorioeGreece,La-
cum angelis commune, illud cum caeteris animanti- tine proedicamenta [dicuntur]. — C. Quid significas,
bus. 0 mirura animal! una parte cceleste, et altera dum dicis prwdicamenta ? — A. Dum de qualibet re
terrenum! Ioquor, tum de ea proedico,sicut philosophi voluerunt
C. Quid est proprium ? — A. Proprium est, quan- intelligi. —• C. Quol modis fit illa praedicatio, quam
do uuaquaelibet species naturaliter aliquo certo ad- locutionem, ut mihi videtur, nominare possumus. —
ditamento designari potest, et ab omni aliarum spe- A. Recte tibi videtur. Duobus modis fit locutio no-
cierum communione separari. Ut, soliushominis pro- stra ; aut de substantia, aut de accidentibus. —
prielasest, risibilis [Forfe., risibilem; «/., proprium C. Unde dicitur substantia ? — A. Substantia dicilur,
est risus] esse. Et sciendum est quod singulare sem- quia subsistit, ut [Ms., et] est unaqueequenatura in
per proprium circumverti possc necesse est; ut sua proprietale. — C. Quot sunt accidentia ? —
puta : Quidquid homo esl risibile cst, Et : Quidquid A. Corporalibus naturis novem. — C. Quoe?— A<
955 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VU. 956
Quantitas, ad aliquid, qualitas, facere, pati, situs, \i fontem dicimus; pro parte quadam utrique rei simi-
ubi, quando, habere [A/., habitus]. His novemjun- litudo nominis videtur adjuncta. Ab uno, cum dici-
ctis ad substanliam, quam Graeciusian vocant, fiunt mus medicinale ferrum, medicinale proeceptum,
decem categoriae. Et inter hsecdecem verba, quid- medicinalis scientia, medicinalis usus; ab uno in
quid homo loquitur, inevitabililer invenitur. Sed cuncla descendunt. Ad unum est, ut, illa potio sahi-
priusquam dc his singulis dispulare incipiamus,omo- bris est, ille medicus salubris est, illa herba salu-
nymorum legem, quae categoriarum sunt inslru- bris est. Hcecenim cuncta [A/., juncta, et conjuncta]
menta, videamus. unum, id est, salutem, videntur altingere.
C. Fiat! Et primum pande interpretationes nomi- C. Quia mihi perspicue nominum varietalem dixi-
num de illis tribus spcciebus, quas in grammatica sti, superest ut quoeslionumrationem exponas, quas
legebamus, id est, omonyma, synonyma, polyonyma. non nisi nominibuset verbis constare posse aestimo.
— A. Omonymaeequivoca,synonyma univoca, po- Ideo has duas partes principales esse natura nos do-
lyonyma plurivoca Laline dici possunt. — C. Eorum cet. Nomen namque substantiam oslendit; verbum,
quoque differentiamaudire exspecto.—A. Omonyma quid quisque faciat, quidve patiatur.
sunt, cum duaeres commune accipiunt nomen, rei A. Tribus ex fontibus Omnesprofluunt quoestiones;
vero interpretatione separantur; ut, homo pictus et "I aut ab his quoe sunt; aut ab his quaepercipiuntur;
homo verus. In his namque unum nomen est, ratio aut de [AL, ab] his quoedicuntur. Una est substau-
vero vel interprelalio diversa. Cum enim dixeris, tiarum; quia [AL, et sunt] sunt omnes res, quas
verum hominem animal esse, quod movetur et ci- nalura peperit. Alteca sensuum ; quia sensu percipi
bura capiat, ct ratione vigeat; cum nihil horum de non possunt, nisi haeres quaesunt, et quarum ima-
picto potes dicere, necessario videantur disparia. gines animo formamus et condimus. Tertia dictio-
Synonymavero sunt, quaeel nomine et sui interpre- num, id namque, quod quis concipit [AL, concepit]
latione junguntur; ut animal est, quod cibum capit, animo, lingua prosequenti demonstrat. Ergo quan-
spirat, movetur et mortale est: hsec enim orania de quam separatim haectria norainentur, mistam tamen
bomine, equo, et bove simililer dici possunt. Polyo- de tribus disputationem debemus accipere. Nam de
nyma sunt, quando multa nomina unam rera signi- proeceptis[AL, perceptis] qui loquitur, et orrginem
ficant, neque ulla differentia vel ratio redditur nomi- rerum trahit, et praesidia orationis implorat. Sunt
niim, cur unam rem tot nomina signiticent, ut, ensts, igitur illa, qaae aut percipimus sensibus corporis;
mucro, gladius. aut mente et cogilatione colligimus. Sensibus tene-
His quoque junguntur heleronyma [Al., homio- mus, quae aut videndo, aut contrectando, aut au-
'
nyma] [multis] aequenominibus res singulas signifi- diendo, aut gustando, aut odorando percipimus.
canlia, sed in his ralio diversilatem nominum dis- Mente cognosciraus, dum quodlibet corpus, ut puta
cernil, velut, homo, mortalis, terrenus. Homo ab hominis vel animalis multis constare ex parlibus in-
huraanitate, mortalis a necessilate morlis, terrenus telligimus; etiam vel crescere vel senescere; modo
a terra, in [AL, ex] qua omnia gignunlur [dicilur]. angi curis, modo securo pectore conquiescere ; sani-
C. Ad quam speciem proprianominapertinent?— tale alias frui, alias dolores perpeti; peritum ex im-
A. Regulariter scire debemus, omnia propria nomina perito, ex indocto doctum.
communia esse posse, et oraonyma vocari, utCicero C. Forle hoccsaprentes propriis nominibus discer-
non unus sed plures : sed sigriis et proprietate qua- nere voluerunt? — A. Etiam. Nam id quod corporali
dara discernendi sunt; quis sit ille et quis alius et sensu discernitur, usian, id est, substantiam dlci
quis tertius Cicero, ut aliura crassum dicas, alterum jusseruht. Illud autem, quod animi tractatu solnra
tenuein; vel longus dicalur alius, alter brevis; can- colligitur, aut [Ms., ac] saepemutatur symbebicos,id
dido colore quis, alter nigro. est, accidens nominari [Mss., nominare] maluerunt.
C. Omoiiymaquot modis fiunt? — A. Duobus.Aut Ustan quoque ypocimenon,id est, Subjacensappel-
enim fortuito fiunt, aut hominum voluntale nascun- T»lare voluerunt. Ulavero quaea€cidunt,«ntypoctmenott,
tur. — C. Fortuito quomodo? — A. Cum quodam id est, in subjacenti [accidentia] dixerunt. Necesse
casu simile quis alteri accipiat [AL, allerius accipit] est vero accidenlia in qualibet esse substanlia. Ideo
nomen. — C. Quomodovoluntate? — A. Cum simi- illa substantia subjacens dicitur; illa vero accidentia
Iitudo nominisex industria imponenlis affigitur [AL, in subjacenti substantia: ut pole, disciptina in ani-.
effragitur]. — C. Si hoepartes plus possunt dividi?— mo, color in corpore, aut de illis novem aGcidentibus
A. Horum autem, quoe ex induslria vel voluntatei quodlibet, quoe superius nominavimus.
nascuntur, quatuor sunt genera : Icon, cata analo- C. Debemustamen ipsa accidentia vel te ipsa tesia,
giam, apems,prosem [Etxuv,*RT'«vRXoyiav, «$>'M(, , vel extra ustsro dicere esse? — A. Alia in ipsa, alia
TTfOff lv]. extra. Intra ttstam sunt qualitas, quantitas et sittu.
338 C. Latino ore hoec aperi. — A. Similitudo,, Haecenim sine ipsa esse non possunt. Mot enim, ul
pro parte, ab uno, ad unum. — C. Exemplis con-- hominem vel equum dixeris, adverti necesse est bi-
firma. — A. Similttudo, ut homo pictus et verus sola» pedalem aut quadrupedalem ; album aut nigrum ,
in sirailitudine copulantur. Pro parle, ut, quo pactoj slantem aut jacentem. Extra ttstan vero sunt locus,
es*e ali-
uriiicipiuiBanimaliscordicimus, ila principium armee tempus et habitus. Nam in loco vel tempore
957 DIDASCALICA.- DE DIALECTICA. 958
quem; vestiri vel armari, ab usia separata sunt. Alia A emensaerit latitudo cura longiludine, epifania dicitur,
sunt communia, id est, intra et extra usian, ut, re- id est, superflcialis mensura. — C. Quid si his duo-
latio, facere et pati. Majus vero et minus, unum in bus altitudinem adjungit?— A. Cuncta hoec tria
se habent, aliud extra se. Item facere et extra et in- mensuree sociata solidum corpus perficiunt cum sex
tra, ut coedere quisque dici non potest, nisi alterura suis parlibus praescriptis, hisque ascribitur secun-
caedat; sirailiter paft: caedicnim vel uri nullus po- dum positionera [loci], Ionge vel juxta. Nam aliud,
tesl, nisi ab altero patiatur [ilfs., palietur]. quod mihi a dextris vel sinistris, ante vcl retro
C. Estne alia horum accidentium differentia? — juxta est; aliud quod longe; verbi gratia : Hic paries
A. Est. Ea enim quae insunt cuique, aut in solo, et prope est; et ille vel ille mons longe.
in omni; aut in solo et non in omni; aut in omni et C. Potest ita de infra et supra intelligi?— A.
non in solo ; aut nec in solo, nec in omni esse ne- Potest. [Sed] sciendum [est] aliud esse naturale
cesse est. Et has quatuor species Greeci vocant; super et subter : aliud vero, quod circa nos est. —
— A.Na-
Enmocepunti,enmonoceupunti,expanti, enmono[Mss., C. Quod est naturale, et quod circa nosest?
Enmonocepanti ... enpunti, ceunomo] ceute, enmono turaliter enim ccelum [semper] supra est et terra
ulipanti. infra, quod migratione nostra mutari [Edtf., pun-
C. Hoec exemplis planiora facias velim. — A. Ut B ctari; Mss., migratio... immutare] non potest. No-
si hominem quis delinire volens dicat, risus esse ca- slrum autem super et subter migratione commu-
pacem; hoc et in solo homine est, et in omni: solus tatur; ut si quis Cum in inferioribus fuerit, ad su-
namque homo ridet, et cunclis ridere naturale est. periora conscendat; aut e superioribus ad inferiora
In solo et non in omni, ut si quis diifiiiiens hominem descendat.
capacem disciplinoe dicat esse ; hoc in solo quidem C. Num omnia ad quantitatem pertinentia his sex
homine inveniri potest, non tamen in omni; neque partibus includuntur ?'— A. Non omnia has circum-
enim omnes disciplinas 339 didicerunt aliquas. positiones habent. Tempus vero et numerus et ora-
In omni et non in solo; ut si quis hominem difliniens tio, licet ad quantitatein pertineant, his tamen non
dicat, id esse hominem quod spirat, quod cibum ca- subjacent claustris. Unum vero et [Mss., vel] decem
piat, hoc in omni quidem est homine, non tamen in et [Mss., vel] centum cum dicimus , ipsum nume-
solo ; nam et pecudes cibum capiunt et feroespirant. rum solum dicentes, non aliquid corporaliter nume-
Nec in solo, nec in omni; ut si quis in hominis dif- rantes, non reperimus in illis dextrum aliquid vel si-
finitione id esse dicat hominem, quod album est; nec nistrum. Similiteretin tempore aut[J)fss.,atque] ser-
in solo nec in omni est, neque enim aut homo solus mone maxime cum hxc cilissime labuntur. Nam tem-
candidus invenitur et non bos aut equus ; aut omnis ' * pus instabili motusemper decurrit, in tanlum, ut di-
homo albus est. ligentius considerantibus pene nihil praesens esse vi-
C. Quoe ex istis speciebus certiorera in usia fe- deatur. Ita et sermo, cum nondum dictus fuerit, non
ciunt diffiniiionem? — A. Duoe.Iasolo et in omni; apparet. Manifestum est igitur haec tria Dositionem
allera, queein soio, non in omni; ut, hominem esse diversarum partium non habere.
risibilem, disciplinaeque capacem. Hae duae species C. Si magis aut minus, quod Groecimulon, ceuton
ad investigandam usian, de qua inquiris, viam mon- [Mss., cecoton.; al., fj«}\),ov ef eWrov] dicunt, quanti-
slrant. Et duoe alioe certum aliquid significare non tas habere potest?—A. Non potest. [Nam] magis
possunt. bipedale vel minus dici non potest; nec magis tres
CAPUTIV. aut minus tres nominare licet. Similiter tempus et
DE QUANTITATE. oratio magis aut minus non habent; sed omnia
C. Decursis igitur breviter partibus, quibus usm quantitatis paria aut imparia nuncupanda sunt. —
possit inlelligi, restat nunc sermo de singulis usiw C. Qttid si magis longum aut minus dicamus?—A.
accidentibus inquirere; et quanlilutem , quam pri- Tunc ad aliquid categoria erit. Nam niagis simile et
mam [A/., primo] posuisti, primum expone. — A. .. minus simile solemus dicere; simile vero cuilibet si-
Nec sine causa illa prima posita est; nara cura ali- mili simile est.
quod corpus viderimus, id, quantum sit, aestimare 340 CAPUT V.
licebit. DEAD ALIQUID.
C. Quomodo quantitas eestimari solet? —A. In C. Verum quia mentionem categoriee ad aliquid
mensura longitudinis, latitudinis et altitudinis; quia fecisti, illius proprietates pande. — A. Faciam, licet
hoectria corpus quodlibet habere necesse est. Hisque extraordinarie [A/., extra ordinem]. Nam post
singulis duae species adjacent. Longiludini, ante et quantitatem qualitas ponebatur in ordine. Ad aliquid
retro; latitudini, dexlrum et sinistrum; altitudini, ergo categoriam vocamus, qua [Mss., quoe] id, quod
sursum et deorsum. His enim sex parlibus omne est, dicitur ex attero, et sine cujus societate esse noft
corpus circumscribitur. possit; et cujus vis omnis ex alterius conjunctione
C. Quid si aliquis solam longitudinem metitur ?— descendit; ut duplum, simpli dicitur duplum; et
A. Longitudo sola sine Iatitudine mensurata gramme majus, minori dicitur majus; et simile, simili dici-
dicitur, id est, linealis mensura.—C. Quid si longitu- tur simile. — C. Et hoc claret, ad aliquid non sua
dini latitudinem metiendoquis adjecerit?— A. Cum vi, sed alterius conjunctiene consistere. Sed »i alid
9f>9 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 960
modo possit diffiniriprofer. — A. Tunc ergo et vere A quid est? — A. Habitus est, quod animus longo
et proprie ad aliquid dicitur, cum sub uno orlu babet tempore; ut virtus et disciplina. Affectio est
atquc occasu et id quoJ jungitur Tet id cui jungilur], mutabilis mentis impulsio; ul repenlina cupiditas
invenilur; ut puta, servus ct dominus, utrumque vel iracundia. — C. Quid est inler viiiulem et disci-
vel simul est, vel simul non est. Etenim cum domi- plinam?— A. Hoc profecto, quod disciplina in ea
num dixeris, necessario existet et servus; cum vero parte animee,quae rationabilis dicitur, tantummodo
dominum tuleris, nec servus apparet. Similiter du- versatur. Virtus vero oranes animoe partes ample-
plum et siraplum alterutrtim se vel interimunt vel ctitur, omnemque [AL, totamque] animam suo im-
osten.iunt. Apparenle enim duplo nascitur siraplum; perio gubernat et regit; ut et iracundiam domet et
duplo pereunte nec simplum [Edit., semiplura] po- cupiditales 341 amoveat, quod disciplina haud
terit permanere : similiter si simplum non sit, nec facere potest. — C. Quot sunt paries animae? —A.
duplum est. At si simplum fuerit, el duplum neces- Tres, r.itionabilis, irascibilis , concupiscibilis. Sed
sario apparebit. hoecalias. Nunc cceptum iter pergaraus [AL, car-
C. Quo numcro vel quibus casibus hoeconjunctio- pam].
nes nominum solent essc? — A. Soepius singulari C. Potentia naturalis quid est? — A. Quoties
numcio, nt siraplum dupli, palcr filii. Scd et alia B quis videtur vel posse vel non posse se aliquid facere
hujusmodi gcnitivo casui; alia [AL, nunc] dativo ; per naturam, ut verbi gralia visis corporibus puero-
pleraque [AL, nunc] ablativo copulari solent. Geni- rucn, dicamus eos in futuro vel cursores vel pugilla-
tivo quidem, ut servus domini; duplum simpli. Da- torcs [AL, pugiles] fore; non quod adhuc hac arte
tivo : Simile simili, par pari. Abhtivo vero : Sen- lcneantur, sed videntur per naturalem potentiam
sibile sensu sensibile. eam posse habere. Sirailiter de sanitate et infirmi-
Si liuic calegoriee alterna conversio accidere po- tate ex corporis qualitate saepesolent medici prae-
tcst?— A. Etiam. Nam ulrumqne ralionabiliter dici dicere.
potest; et servus domini, et doininus servi; et sini- C. Passivee qualitates vel passiones quae sunt ?
— A. Passivee autcm qrialitates sunt aut albedo aut
plura dupli, et duplum sirnpli. Et sciendum est quodI
semper relativa vel simul nasci vel simul cxstinguii nigredo et eorum media, rubor et pallor. Heecenim
oportet, ut subtracto servo dominus non esl; re- non nisi vel animaevel corporis passione nascuntur.
moto domino nec servus apparet. Ita de patre et Ul enirn nigrescat aliquid, corporis passio est; ut
filio. Ac ideo sccundum hanc calegoriaeregulam mi- pallescal vet rubescat, animae, quae cum turpitudi-
randa est Arii, vel magis miseranda, ct ejus quoque: nis verecundiam ferre nequiverit, quasi ad defensio-
sociorum stulla coecitas; asserentes Filium secun-'. G nern sui, copiam sanguinis in exteriores partcs cor-
dura tempus Palri esse posteriorem; dum omnino) poris fundit; eoque fit, ut pudore nimio rubescaraus.
constal secunduin dialecticamsimul consempiternumi Pallor quoque simili animoe passione consistit, cum
esse Filium cum Palre [Mss., Filium Patri]. Et sii perculsa [Al., perculsi] metu niraio ad cordis ulte-
DeusPater (quod nec illorum impietas audebat ne-. riora confugit, eam sanguis insequitur, [adeo], ut
gare) aelernusest, utique et Kilius aeternusest secun- desertum sanguine, quod est in conspectu, corpus
dum dialecticocrationis necessitalem. albescat. Hoe igitur qualitates, si diu perseverant
CAPUT VI. [in corpore], passivee qualitates dicendee sunt; si
DE QCAL1TATE. vero ad breve tempus exstiterint ita, ut cito disce-
C. Nunc qualitalis rationcm expone; et primum, dant, passiones eas potius nominamus
dic, quid sit inter quallalem et quale? — A. Quali- C. Nunc quartam edissere speciem ; et primo
tatem namqtie dicimus, dulcedinem, ausieritatem,, quid sil inter formas et figuras explana [AL, dicito].
albediem, nigredinem. Quale vero intelligitur, quo- — A. Figuroeinanimalibus [AL,animalibus, mendose]
lies album aliquid diciraus, dulce vel austerum. — C. tribuuntur, ut puta, trigonus vel tetragonus. Formae
Videlur eniin qualitatem raagnain haberc commu-- iJJ autem animalibus, in quibus formosos aliquos vel
nionera cumcoeteriscategoriis. — A. Incurrit namques deformes [AL, formosa aliqua vel deformia] asseri-
in coeterasomnes, et ideo difficiliorest; ut puta ini mus. In eodem qtioque qualitatis genere curvitas et
usia invenitur, cum dicimus, homo grammalicus. rectitudo, asperitas et lenitudo, raritas et densitas
In quanto : Alba et nigra epifania [Al., mensura]. inveniuntur.
In ad aliquid : Prudens pater; optimus filius. In fa- C. Si qualitas contrarietatem recipit ? — A. Quae-
cere: Dttre saltat. In pati : Fert forlilcr vulnera. dam recipit et queedamnon recipit. Quis enim dii-
In toco : Obscurus Iocus.In tempore : Calidus men- bitat saluti [Edit., salvo]conlrarium esse languorem,
sisaul frigidus. Injacere: Pronus autsupinus jacet. justitiae justitiam, malo bonum ? E contra vero fu-
In habere : Decenler armatus. sco vcl pallido ; triangulo vel tetrangulo, vel tetra-
C. Quot habet hoec categoria species? — A. Qua- gono contrarium nihil est. — C. Si magis ac minus
tuor, quas Aristoteles genera vocat. Primum genuss recipit ? — A. Recipit omnino, sed non omnis.IfaiB
est habitus et affectio, secundum potentia naturalis,i, magis album vcl magis nigrum dicere possumusj
tertium passivae qualilatcs sive passiones, quar- sed magis trigonum, vel magis tetragonum[Mtti^
lum formae ac figuroe.— C. Habitus vel affectio 0 vcl minus trigonum] dici non rotesl.
Qfi, DIDASCALICA— DE DIALECTICA. 962
C. Si etiam hoequatuor praedictae categoriee pro- A CAPUT IX.
se singulae habeant, velim expo- DErjBlETQDANDO.
prium aliquid per
nas..—A. Habent. Nam usiw proprium est, ut sit C. Quid habes de ubi et quando dicere ? — A. Quid
ubi in loco et quando in lempore si-
singularis alque una numero, et contraria in se sus- aliud, nisi quod
necesse est locum ali-
cipiat, ut puta, homo singularis usia est atque gnificanl ? Nam omne corpus
unius numeri et susceptibilis contrarietatis. Itaque quem, in quolibet tempore occupare ; ut, Romeein
modo sanitalem modo eegritudinem suscipere potest. senatu fui, ante horam terliam, post Martium men-
Quantitati vero proprium est, ut ejus omnia paria sem. Heecin loco et tempore esse debent; non lo-
vel imparia dicantur; ut, iste homo illi honiini par cus et tempus. «
vel impar est magnitudine. Ad aliquid vero proprie- CAPUT X.
tatem habet, ut iu se convertantur, sicuti est servus DEHABERE.
domini etdominus servi. Qualitatis vero singulare C. Restat, ut-de habere incipias dicere, et quot mc-
— A. Oclo habendi
est, ut cuncta ejus secundum qualitatem similia aut dis habere dicamur aliquid?
dissimilia nominentur, ut dulce omni dulci, albo sunt species. Prima est, quoties animo aliquid ha-
album, calido calidum aut simile aut dissimile nun- bemus , ut justitiara, disciplinas, virlutes vel vitia.
cupatur. JJ Sccunda, quoties in corpore habere aliquid dicimur,
CAPUT VII. ut albedinem, nigredinem, varietatem vel coetera
DEFACERE ETPATI. quoeper qualitatem corpori insunt [Edif., insidunt].
Terlia de quantitate descendit, quoties quatuor vel
C. Superest ut de facere etpali, in quibus maxime
quinque pedum habere dicimur [AL, quid habere
verborum ratio constal, quia pariter. esse necesse
dicitur] longitudinem. Quarta, cum non in toto cor-
est, pariter respondeas. — A. Heecduo ex qualitatis
sed in parte corporis aliquid habere firmamur,
fonte videntur descendere. Id namque, quod cali- pore, ut digito annulum, in pede calceos vel colhurnos.
dum lacit, calidum sit nccesse est. Calidum vero
esse Similiter Quinta species est, cum non in corpore, sed circa
quale [Edit., quod] cognoscimus. quod habere aliquid dicimur, ut vcstis atque indu-
calidum fit, a passione qualitatis accipit calorem : corpus
menta orania. Sexta, quoties ipsas corporis partes
et qui docet, cum docet doctor est, et discipulum
ut manus, pedes, caput, aut reli-
facit: uterque:[Ed., utrumque] autem sive doclor habere narramur,
sive discipulus qualis est: et caetera his similia. qua, quae sunt in compage membrorum. Septimus
C. Num in his categoriis contraria inveniuntur ? vero locus est [AL, septima in locum pertinet], quo-
— A. Solent enim genere esse similia, contrarh ties far vel vinum vas aliquod habere dicitur. Octa-
C vus habendi gradus [AL, octava.. . species], est,
qualitate. Etenim calidum, quod frigido proestat ca-
lorem sui [AL, quod frigido obstat caloris vi], sub qui possessionem nostram vel dominium videtur
eodem genere est. Similiter quod dulce est, dulce ostendere, cum aedesvel rus quis habere dicitur.
C. Nunquid non licet nobis dicere, mulierem ha-
non facit, nisi id quod dulce non fuerit. Nam si id
bere marilum ; vel vir uxorem habet, pater filium,
quod palitur, dulce fuerit per naturam sui, 342 a'~ et filius
lerius dulcedinem, quam [iifss., quo] recipiat, non genitorem ? — A. Saneita dici [AL, dicere]
doctores respuunt, atque improprie proferri [Edit.,
habet. I^ecesse est ergo dulce non esse id quod pa-
confirmant. Propterea, quod asserunt non
titur, ut dulcedinem recipiat alienam ; et contraria conferre]
haberi posse, quod habet habentem ; sed rectius
sunl in qualitate dulce et amarum.
dici autumant, esse mulieri virum, vel uxorem viro
C. Quid est, quod dixisti genere esse similia ?
— A. Ignis non potest a melle accipere dulcedinem; esse, patrein iilio esse, faraulis dominum esse ; si-
verbi hujus vim in boc esse conlendunt, ut
aqua vero potest; quia quamdam similitudinem ha- quidem
bent in genere. — C. An raagis an rainus admittunt ? significare non possit, et habere aliquem et ha-
— A. Etiam. Possumusenim dicere, raagis vel mi- beri.
nus docet magister; et magis vel miiius doctus est D C. Ex his omnibus decem preedicamentis unam
mihi conjunge orationem. — A. Plena [AL, perfe-
discipulus.
CAPUT VIII. cta]enim oratio de his itaconjutigi potest: Augusti-
nus magnus orator, filius illius, stans in templo,
DEJACERE. hodie infolatur [Mss., infulatus] , disputando fati-
C. Quid de jacere habcmus intelligere ? — A. Quid gatur. Augustinus usia est; magnus, quantitas ; ora-
aliud, nisi situm et positionem corporis, si jaceat, tor, qualitas ; fllius illius, ad aliquid , slans, situs;
stet, vel sedeat quislibet ? Necesse est enim, omne in templo, tocus ; bodie, tempus; infolatus, habitus;
corpus, quod sex [Edit., in] partibus, ut proediximus, disputando, agere ; fatigalur, pati.
includitur, in quolibet esse loco et quolibet modoin 343 C. Et est prima ttsta his novem accidentibus
locoesse, utautperlongitudinemextendatur, autper subjacens? — A. Nam necesse est magnitudinem vel
lajitudinem diffundatur, ul per altitudinera erigatur. qualitatem in quolibet corpore inveniri, et patrem
Et haec omnia ad situm perlinent corporis, situs et fllium inter duas usias versari; similiter et in
vero ipse localis [Forfe, situm.. . localem] esse ne- loco et in tempore esse cujuslibet corporis est; ve-
cesse est. stiri vero el stare; et aliquid agere vel pati quis
963 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VII. 964
non agnoscit in quolibet corpore esse consideranda? j\ unum esse prius quam duo, quia duo ex uno na-
Et hoecaccidentia non nisi in qualibet subjecta sub- scuntur, non unum cx duobus; et uno pereunte dtia
stantia inveniuntur. esse non possunt; duobus autem pereuntibus, unum
CAPUT XI. tamen permanet. Tertius modus est ordinis, ut in
DECONTRARIIS VELOPPOSITIS. disciplinis prius esl singulariuni [Mss., singularurn]
C. Dum soepiusin nostra dispulatione de contra- discere formas, et nomina litlerarum; debinc sylla-
riis iutroduxisli [A/., mentionem fecisti], contrario- barum conjunctiones cognoscere; tunc vcrborum
rum vel oppositorum velim rationem exponas. — A. sumere notitiam; postremus nobis est orationis
Contrariorum vero genefa quatuor sunt, queeAristo- [Edit., rationis] usus assumendus, propter quera
teles anlicimena [&yTir.it[tsva], id est, opposila cuncta quasi proecurrentia raerabra prius discimus.
vocat. Primu.m genus est, quod diversum vocatur, Quartus modus est, dum feticiores et meliores, prio-
ut sapienlia, stultitia: qtiod genus in tres dividitur spe- res vulgus assolet dicere. Quintum genus est,
cics. Nara sunt quaedamex eis [ Mss., sunt quoedam quando illud prius est, quod ex se [Mss., esse] alle-
ejus], quae medium hahent, ut candidura et nigrum rum facit, ut exerapli gratia, si homo est, recte
medium habent colorem pallidum et fuscum. Sunt eum dicimus animal rationalc, mortale, risus capax.
quoedam quoe sine medio sunt, ut salus, oegritudo : B Sed boc genus prioris, in se converti potest. — C.
Itoritni nihil medium est, quia necesse est unum e Quomodo? —A. Nam quidquid homo est, 344 an'-
duobus inesse corpori. Et sunt quxdam,quee mediurn malest mortale, ralionate, risus capax; item,quid-
habent, sed sine nomine cst medietas eorum, nisi quidaniraal est mortalc, ratiouale, risus capax, ho-
huic, oppositorum negatione, formetur nomen; ut minem esse necesse est. Sed lamen hommem necesse
justum et injustuni habenl quiddam medium, ut est est prius esse; et sic tandem ista definitio vel con-
spula screare, aures purgare, quoe vocabulum non versio vera esse poterit.
habent, nisi dicaraus nec juslum nec injustum. C. Modos quoque, quibus aliquid simul esse dica-
Secundum genus conlrarietalis est relativortim, raus, voluissem audire. — A. Tribus modis aliquid
quaeita sibi opponuntur, ut ad se conferantur, sicut simul esse dicimus, aut tempore, aut natura, aut
duplum et simplura, magis et minus. Et hoc solum genere. — C. Da exempla — A. Tempore, ut duos
genus opposilorum conferatur. homines uno tempore simul esse dicimus, verbi gra-
Tertium genus est, quoeper habitum et privalio- tia Albinus et Homerus. Natura, ut simplura et du-
ncm fiunt; in his namque observari oportet, ut sint plum. Genere, ut animalia,quee specie discernuntur;
utraque in codem negotio, in codera loco, in oppor- p aliud pedestre, aliud volalile, aliud aquatile, quibus
tuno tempore. In eodem negotio sunt coccitas ct vi- omnibus aequaliter animal genus est. — C. Quot
sus; in videndo enim et non videndo consistunt. modis fit differentia? — A. Materia, aut opere, aut
Haecin eodem loco sunt; utrique namque, caecitati in utroque. — C. Pone exempluni. — A. Materia,
et visioni, in oculis locus [est]. In tempore congruo, si sint annuli similes duo, unus aureus, alter argen-
ut calvum non dicere,nis.i si eo lempore, quo capillos teus. Opere, si ex auro dissimiles annuli fabricentur.
habere dcbuerat, non habeat : capillos vero habere, Utroque,\\t siannulus sit auretts et stilus argenteus.
vel non habere sibi oppositum est. CAPUT XII.
Quartum vero genus contrarietatis ex affirmatione| DE ARGUMENTIS.
et negatione, ut Homertis disputat', Homerus noni C. Argumcntorum rationem diversitatemque vo-
dispulat; Macharius currit, Macharius non currit : luissem, utenotares [Mss., enucleares] mihi. Et pri-
quod genus apud dialecticos omnes quaestionespenes mum, ut dicas, quid sit argumentum, flagito. — A.
generare solet. Argumentum est rei dubioeaffirmatio. Et constat ex
C. Si aliquando mala malis opponuntuc? — A. annuntialione [Forte, enuntiatione]. —C. Annun-
Eliam secttndum philosophos, qui virtutes semper tiatio quid est ? — A. Oratio verum aut falsum signi-
medias esse dixerunt, et ex utraque parle habere>J) ficans, in nominalivo casu cum [Hoc est, addito] est
Vilia. Et hoc reor Apostolum siguificasse, dum dicit: et non est; ut : Homo est, bomo non est.
Via regia nobis gradiendum, neque ad dextcram,, C. Quid in aliis casibus? — A. Nihil verum signi-
neque ad sinistram declinandum : ut plus justum,, ficat addito esf [vel] npn est, nisi addantur aliae par-
et minus justum. — C. Quomodo plus justum? — tes, ut, horainis est, ut mortalis sit et rationalis.
A. Plus justum [Jfss., juslo] est severitas; minus5 Item, homini est risus proprium [Edit., proprietas]
jnsto adulatio. Inter quae duo mala mediam justitiami accidens. Ita et [in] caeteris casibus. — C. Scio cum
locaverunt. Similiter inter versuliam, hebetudinem- dico : Homo est, vel, homo non est, verum esse vel
que, prudentiam posuerunt; inter libidinem insensi- falsum. Sed cum dico : Homo vel non homo; homo
bilitatemque temperantia constituta est; inter timi- enim nomenest; sed quid sit non homo velim ut
ditatem et audaciam fortitudo regnat. dicas. — A. Homo nomen est, tit dicis; non homo
C. Quot modis prius dicimus? —A. Quinque mo- inflnitum nomen est; homincrn enim negas, nec ta?
dis aliud [Edif., alius] altero prius dicitur. Primuss mcn quid sit ostendis. ,;
est, cum aliquem dicimus tempore priorcm, id est,, C. Arguracntorum rationes [AL, enumeration^^;
seniorem. Secundus modus est m(ttiero,duradicimus,, prosequere, et quomodo proponantur edissere. —
965 DIDASCALICA— DE DIALECTICA. 966
A. Aliae igitur sunt proposltiones argiimentorum uni- A mala est, utique grammaticam non legere malum
versales; aliee particulares, aliae singulares, alioe est, quia omnis horao absque grammatica rusticus
jndiulnitee. .— 6. Harum singularum exempla pro- est. Item : Si omnis sapientia bona est, utique phi-
fer. •—A. Universales sunt, ut, Omnjs homo justus losophia bona est, quia philosophia summa sapientia
est, vel : Omnis komo injuslus est. Particulares, ut, est. Et hi sunt syllpgismi conditionales.
Quidam homojuslus est, vet: Quidam homo injustus C. Et qui sunt praedicativi ? — A. Qui simpticiter
est. Singulares, ut, Homerus juslus esl, vel : Home- vadunt [AL, constant], hoc modo, ut. Omnejustum
rus injustus. Indiflinitoe, ut, Homo justus est, vel : honestum; omne honestum bonum: emne igitur ju-
Homo injustus est. slum bonum. Haec [eniin] universalia confirmativa
C. Quomodo hoe appellantur propositiones argu- dicuntur; quia universaliter conduditur, omne ju-
mentorum?—A. Hoeenim sunt simplices, et ap- stum bonum esse. Item : Omne justum honestum;
pellantur categoricae, id est, preedicativae. — C- nullum honestum turpe; nullum igitur juslum turpe.
Unde dicunlur preedicativoe?— A. Quia homo sub- Hic enim ex universali alTirraalionetransjt ad uni-
stantia est, justilia accidens; et preedicatttr de ho- versalem negationem, et confirmat nullum juslura
mine. — C. Quid est inter hominein et justum; esse turpe. Item : Quoddam justum honestum; omne
nonne sunt duo nomina, [et duo termini]? — A. Sunt *»honestum utite; quoddam igitur justum utile. Hic
enim duo nomina et doo termini; et terminus major particularitcr affirmat quoddam justum utile esse.
de termino minori proedicatur. — C. Quomodo? — Item: Quoddam justum honestum; nultum honestum
A. Justitia enim de homine proedicatur, et homo est turpe; quaddam igitur justum non est turpe. Hic
minor terminus. Non enim de solo homine, sed de quoque particulariter per negationem affirmat,
Deo et angelis justitia praedicatur; et ideo major quoddam justum non esse turpe. Horum enim syl-
terrainus justitia est quam homo, quia Iatius patet logismorum multae sunt species. Sed haec [Ms., hae]
[Mss., vadit]; et homo subjectus estjustitiee; et mi- ad praesens sufficiant ad cognoscendum universales
nor terminus subjeclus dicitur; major, quia [Ms., et particulares eonctusiones in afiirmando et ne-
qui] latius vadit, preedicatus terminus dicitur. — gando.
C. Mirum mihi est, quomodo accidens major sit quam C. Qualiter syllogisraus confici debet ? — A. Ex
substanlia. — A. Quid enim, candela vel lux, quoe tribus soepissiraemembris; ita ut ex duabus primis
de candela emicat, major vel melior? C. Utique lux. propositionibus tertia conflciatur conclusio. Ut si
— A. Nonne lux accidens est candelee, et candela quoeratur, an caslilas ulilis sit, dicamus : Qmnis
substantia est? — C. Est, et agnosco in eo accidens . virtus ulilis esl; castitas autem virtus est: castitas .
posse esse substantia melius et majus. Sed prose- igitur utilis est. Ex utilitate igitur et virtute quod-
quere caetera. dam tertium eolligitur et necessario concluditur, ut
A. Sunt enim aliae propositiones argumentorum castitas utilis sit.
hypotheticae, id est, condilionales. — C. Quomodo CAPUf XHI.
conditionales?—A. Quibus conditio aliqua supponi- DE MODISDIFFIMTIONEM.
tur; et sunt duplices, hoc modo, ut Omnis homo, si C. Modo enim velim ut diflinitionum modos
bonus est, juslus esl; ita tandem juslus est homo, et divisiones enuclees mihi. Et primum dicito, quid
si bonitatem habet. Item : Cwlum, si rolundum est, sit diffinitio? —• A. Diffinitio est oratio brevis et
volubile est; ita tandem [Cwlum] volubile est, si ro- lttcida ejus rei de qua quoeritur, naturam ab aliis
tundum est. rebus divisam propria signiflcatione concludens. —
345 C An necesse est, ut priora repetam, C. Quomodo hoec incipere debet [vel] liniri [Edit.,
unum terminum majorem esse, alterum minorem?— diffrairi]. — A. Primum enim hanc per immensum
A. Non, quia seepe accidit eequales esse terminos, tendi oporlet, incipientem a genere, dehinc paula-
ut, homo risibilis est. Nam alia natura risibilis non tim currendo per parles devenire debet ad id, in
est, nisi homo; nec latius risibilis vadit [exten- jg quo solum est id, quod diffinitum est: ut hi qui si-
ditur], nisi ad hominem sotum. gna formant, primo immensum sibi deligunt lapi-
6'. Quomodo discerni possunt, quae sint oequates dem, dehinc paulalim minuendo et abscindendo su-
vel inaequales? — A. Quod aequales oequajiter cir- perflua ad formandos vultus et membra perveniunt.
cumverti possunt, hoc raodo : Quidquid homo est, Sic diffinilio a genere incipiens, depulsa paulalira
risWile est; et Quidquid risibile est, hotno est. Nec generalitate verborum ad proprium demonslrandee
sic ineequates circumverli possunt, ut, Quidquid rei cubile tendit accedere.
homo sit, jnstum sit; vel Quidquidjustum sit, homo C. Da exemplum. — A. Homo est substantla ani-
sit. mata, rationalis, mortalis, risus capax. A latitudinei
C. Quomodo quaelibet res his argumentis conflr- substantiw primo hoec incipit diffinitio; quia quid-l
maripotest aut destrui? —A. Hoc modo : Si omni quid naturarum est, substantia dici potest. Deinde
homini recte loqui bonum est, tum grammatica dicit hominem substantiam animatam; in eo, quod
bona est. Nulli dubium est, quin rectc loqui bonum dicit animatam, secernit eam ab his quoe animam,
esl; ulique grammatica bona est; quia rectiloquium id est vitam, non habent. In eo, quod dicit, rafto-
sine grammatica esse non potest. Item: Si rusticitas nalis, segregat eam ab omnibus rationem non ha«
967 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VII 988
bentibus. In eo, 'quod dicit, mortatis, dividit <[A/., A Itera quoedam diffinitio est quasi juxta rationem,
separat] eum ab angelis, qui non moriuntur. Et sic id est, cum majoris rei nomine [AL, in homine] mi-
pervenit ad proprielalcm hominis, id est, risus ca- nor res ostenditur; ut, Homo cst minor mundus;
pax, quod solius est bominis. et: Edictum esl lex annua [AL, animi].
C. Cui enim parli dialecticee artis hae diffinitiones
346 CAPUT XIV.
maxirae jungendoe sunt? — A. Topicis.
DESPECIEBUS DIFFINITIONUM.
CAPUT XV.
C. Quot species sunt diffinitionum? — A. Quinde-
DE TOPICIS. :
cim. Sed aliae ex his ad dialecticos pertinent,- aliae
ad rhetores. — C. Illas maxime velim audire, quee :- C. Quee sunt Topica? — A. Argumentorum sedes,
raagis ad dialecticos pertinent. — A. Est enim prin- fontes sensuum, origines diclionura. — C. In quot
cipalis diffinilio,quae substantiam cujuslibet naturee species dividuntur topicorum argumentatioiies? —
propriae [Afss., proprie] demonslrat, qua maxime A. Topicorum, id esl, localium argumentatio triplex
philosophi utuntur, ut: Homo est animal rationale, est, quia sunt argumenta, aut in ipso negotio, de
mortale, sensus disciplinaeque capax; hoec enim quo agitur; aut ex rebns aliis tracta nascunlur; aut
diffinitiopcr species et differentias descendens venit B certe extrinsecus assumuntur.
ad proprium, ct designat plenissime quid sit homo. C. Primam expone.speciem. — A. Tribus modis
Item est species diffinilionis, quoea notitia dicitur, ab ipso negolio, secundum dialecticos, sumuntur ar-
et rem aliquam per actum signilicat, non per sub- gumenta. A tolo, a partibus, a firie. — C. Exemplis
slantiam, ut: Homo est quid [Ms., quod] ralionale confirma. — A. Totum duobus modis dici solet: aut
conceptione et exercitalione naturali praest ani- a gencre, ut, si quoeratur, an justitia utilis sit, fiat
raatibus cunctis; hic enim aclum hominis significat, hujusraodi syllogismus : Omnis tirtus utilis est;ju-
non substantiam. Item in Psalmis : Beatus vir, qui in slitia autem virtus [est] : ergo justitia utilis est. Hic
lege Domini meditabitur die ac nocle : hic enim per autem a toto, id est, a genere, virtute scilicet, quee
actiun significatur quid agat beatus vir. justitiae genus est, comprobatur, jusliliam ulilem
Item est species diffrailionis, quaequalitaliva dici- esse. 347 I(em tolura est, quod ex multis partibus
tur, quae quamlibet personam per qualitatem desi- integrum constat; ut, mundi integritas ex multis
gnat, ut, si quaeratur, qualis sit homo, respondc- conficitur partibus, cujus quoedam pars homines
tur: Homo est, qui ingenio valet, artibus pollet, in- sunt. At si quseratur, si humanoe res divina provi-
ter bonum malumque discernit. Item in psalmis dentia regantur, fiat hujusmodi syllogisraus : Si
propheta oslendit, qualis sit Christus, dicendo: " munius Dei providentia regitur, homines autem part
Speciosus forma prw filiis hominum, diffusa est gra- mundi sunl; humanw igitur res divina providenlia
lia in labiis tuis. reguntur. Hic necesse est intelligi, id parti con-
Itera diffinitio est per differenliam; ut si quocra- gruere, quod toli convenit [£dif., toto evenit]. llem
lur quid inter regem et tyrannum sit, adjecta diffe- a partibus argumenta ducuntur [Edit., dicuntur]:
rentia, quid uterque sit, diffinitur hoc modo: Rex tit si quaestio sit, an sit utilis medicina, dicatur:
est pius et modestus; tyrannus vero impius et im- Si depelli morbos salutemque servari, mederique vul-
mitis. Et in psalmo : Mutuatur peccator et non sol- neribus ulile est, quw sunt partes medicinw, utitis esl
vit: juslus aulem miseretur et tribuit. ergo medicina. Item a fine, quem quidam notam vo-
Item fit diffrailio quaedam per privantiam [AL, cant, fit argumentum; ut, si quoeratur, an juslilia
privationem], ut si quaeratur quid sit subslantia, bona sit, fiat syllogismus talis: Si beatum essebonum
dicatur quod neque qualilas est, neque quantitas, est, etjuslitiu bona est; hic esl enim juslilioefiriis, ut
neque aliquod accidens; hoc enim genere diffinitio- qui secundum justitiaravivat[Mss., quis... vivat,et],
nis et Dens utcunque intelligi polest; dum enim, ad beatitudinem perveniat; et necesse est eam rem
quid sit Deus, nullo modo comprehendere valeamus, bonam esse, cujus finis bonus est.
id est, naturam ejus, ut est, nullus effari potest; sed C. Illa argumenta, quae atiunde attrahuntur, qnot
ex eo, quod non est, secundum philosophos, defi- species habent? — A. Tredecim. Alia a conjugalis
niendus est; ut si dicamus : Deus neque corpus est, fiunt, alia a genere, alia a specie, alia a sirailitudinc,
neque animal, neque ullum elementum, neque sen- alia a differentia, alia a contrariis, alia a conse-
sus noster, neque intellectus, neque aliquid, quod ex quente, alia ab antecedentibus, alia ab adjunctis, alia
his capi possit. a repugnantibus, alia a causis, alia ab effectis, alia a
Item quaedam diffinitio est per indigentiara pleni comparatione. — C. Hoc quoque exemplis lucidius
in eodem genere; ut, si quoeratur, quid sit qua- aperi. — A. Faciam.
drans; respondelur, cui dodrans decst, ut sit assis. A conjugatis.
Item quaedam diffinilio est per laudem, ut: Dnx Primum a conjugatis ducitur argumentum hoc
|Mss.,Lex est animi consilium] est animus, [consi- modo, cum ex conjugalione, id est, derivatione no-
lium] et disciptina civitalis. Et in psalrao : Lex Do- minis vel verbi fiat conjectura; ut, si scripsit, scri-
mini irreprehensibilis, converlens animas, testimo- ptorest; si corapascuusager est.jus est compasc>|gj&
fjjumDqminifidele, sapientiam prwstans parvulis, compascuus enim et coinpascere inter se juncta wt ;
or,Q DIDASCALICA.— DE DIALECTICA. 970
Et Terentius : Homo snm, humani a me nihil alie- A is certe, qui non vitavit, ncc fugit, sed ultro appetit
num wstimo. Et Cieero : Verrem dixiteuerrisse [Ms.„ [Ms., appetiil], descrtor nullo mododici potest. Et:
cverftsse]provinciam, Si honestum est aliquid, turpe non est. Et: Si jure
A genert. factum est aliquid, non potest pro injuria vindicari.
A genere argumentura cst, quando a re gencrali ad A consequente.
speciem aliquam descendilur; ut, Mulierum-genm A consequente, quando positam rem aliquid inevi-
avarum est; nam Eufipila auro vilam viri vendidit tabiliter consequilur, ut VirgiliUs(Mn., i, 531):
[Mss., Etypila, nl., Eriphyle... prodidit]. Et item : Nonnosaut ferro LibycospopularePenales
Si libidinosus, et adulter; si avarus, et fur. Veuimus;aut nipiasa<ililiora vertere praedus,
A specie. Nonea visauimo.El retiqua.
A specie; ut «cumprobarc crudelcin volumus, quoe" Et: Si inulier peperit, cum viro concubuit; peperit:
dam ab eo crtidelitcr facla doceanms. Ilem illud.Vir- igitur, consequens fit, necessc est, quia concubuit
gilii (Mn., vn, 365) : cum viro.
Al iionsic Phryginspeneirat Lacedsem'iia pastnr Ab anlecedentibus.
LedeatnqiieHelenaiuTrojanasvcxil ad urbes* Ab antecedenlibiis arguraentum csl, quando ex his,
Nam Phrygius pastor species est; el si istud ille unus B quoeprius gesta sunl, consequentia approbanlur. Ut
fecit, el iili [Jfs., alii] hoc Trojani generaliter facere Marcus Tullius pro Milone: Cumque ante diem ler-
possunt. Spccies enim semper subest generi, ut ho:nO tinm prwdixeril Ctodius, Milonem perilurum; cum
subest animali. Ac ideo genus lotum dicitur, specios ille non dubitaverit aperire, quid esset facturus, vos
?
pars; ut cnpidilas gemis esloranium libidinum. Pars polestis dubitare quid fecerit Prwcessit enim prwdi-
etiam quoedamcupiditalis, id est species, avarilia. catio [Forle, prwdictio], et secutum esl faclum. Et
A simililudin;. reliqua.
A sirailitudine-arguincnlumest, quando rebus ali- Ab adjunclis.
Ab adjunclis argumenti fidcs sumitur, cum proba-
quibus similia proferunlur, ut ex eo, quod certum
circa rem similem accideril, id quoque, quod du- biliter oslenditur, quid sit ex re quaque venturuin,
bium cst, et in quaestionem venit, comprobetur. In- ut Virgilius (Mn., vni, 147) :
spicitur saepe similitudoin conJrariis; ut : Si hisqui omnein
Nossi pellant, nihilabforecredunt
sua sub juga inilUnt.
Ioeserunt, ignosci convenit, his qui ne- Quiu Hesperiarapeuilus
imprudentes
cessario profuerunl, gratiam habere non oportet. HiC Omnis enira res habet aliquid praecedens, aliquid
contraria sunt, prodesse el noc-jre. Similitudo autem r simul, aliquid subseqtiens : ct ideo cx his omnihus
animorum est, quod ncque ille voluit obesse, neque argumenta colligimus. In adjunctis etiam, ut Cicero
bic prodesse. Fit et per paria, cum non ex contrariis Voluit, maxime quoeritur, quid anle rem, quid cur.i
rebus, sed ex simillimis per natnram probabile c.ol- re, quid post rem evenerit; qui locus maxime ad
ligimus argunientum. Num ut locus in mari sine conjecturam pcrtinet. Anfe rem, apparatus, collo-
portu navibus intutus est; sic animus, qui sine fide quia. ftt re, strepilus pcdum. Post rem, pallor,
cst, arnicis non potest esse portuosus. Fit et in his rubor, et si qua simt similia
rebus, quae sub earadein rationem cadunt, dum ex Locus ab anlecedenlibus, et consequentibus et re-
unius rei raiione alterius quoque ratio comproba- pugnantibus in eo differt a conjunctis sive adjunctis
tur; ut puta, qui filium vendidil, iniquam rera fece- [quod] conjuncta non semper eveniunt; consequen-
rit; et qui emit, iniqne fecerit [Mss., fecil]. tia vero scmper. Ea igitur stint consequentia, quee
A di/ferenlia. rem necessario consequuntur, ul : Si dies est, lucet.
A differenlia fit [Mss., est] argumentum, quando Item, antccedcntia et repugnantia; quidquid enim
per differenliam aliquoeres separantur, ut Yirgilius consequilur quamque rem, id cohocretcum re neces-
(Mn.,x, 581): sario [et quidquid antecedit, iJ trahit consequentem
NonDiomedisequos, non curmmcemis Acbillis. - D necessario]; et quidquid repugnat, ejusmodi est, ut
348 Fit quoqiie differentia, cum in eodcm gcnere colixrere nunquam possit.
species ab alia specie secernitur, ut Marcus Tullius : A repugnanlibus.
Qualis in urbana provincia fuerit Verres, talem in A repugnantibus argumentum cst, quando illud
provincialiesse. quod objicilur reo, aliqua contrarietate destruitur.
A contrurhs Ut Cicero dicit : Is igitur non modo a te periculo
A contrariis sumitur argumentum, quando rcs si- liberatus, sed etiam amplissimo honore ditalus ar-
bimct discrepantes opponuntur; ut Virgilius IMiu guitur, domi suoe te<lnterficere voluissc. llem : Si,
ix, 94) • qua die cxdes ista Romoefacta cst, ego Alhcnis fui,
0 genilnx, quo fatavocis, nnt quid pctis islis ? in coedeinteresse non polui.
Mort.ilinemamilaelicimiimrialecari a;
Kashabeanl; ccrlusqueiiicertapoiicula lustret A causis.
-/Eiieas? A causis argumentum ducilur, quando cx consue-
Jovis [Jupiter] ad Berecynlhiam fertur dixisse. Et: tudine communi res, quoe traclatur, fieri potuisso
Si dcserlor appellandus est, qui liostemvital ac fugit, convincitur. Ut Tcrenlius (And. III, iv, 3) : ;
PATBOL. CI. 3i
97! B. F. ALBINI SEU ALCLTNIOPERUAIPARS' VII. 974
Ego nonnibil (ilfss.u niliilomiUunt)veritus snm, duduniA , trario argumenta esse ducenda ? — A. Pertinent uti-
(»bste cavere,ne faceres, que. — C. Quonam modo? — A. Quoedam enim si-
(Juodvulgusservorum sollicilat(Al., solel) dolis ut me
(deluderes. mililudines a pari dicuntur, queeJam a contrario.
349 Fit quoque hoc modo a causa argumenlum, Qaee vero a paribus, his verbis jungi possunt : Sicut
dum cansain adullerii libidinem esse dicimus; sive islud, sic et illud. Sicut de servo, qui dimissus a Do-
parricidii, avaritiam. Sed et tum Lilius dispulandum mino suum suffocavil conservum, dici potest : Sicnt
est de vi causoe, id est, avaritiae sive libidinis; qua- Dominushuic servo nequam non dimittenti conservo
tcnus si causa lurpis videatur, res quoque inhonesta suo fecit; sic paler vester coeleslis faciet vobis. Et
videatur; ul : Qui lueri faciendi causa venit in tera- reliqua.
plum, sacrilegus est. Non enim res maleficium facit, Item de feneratore qui, cum duobus debitoribus
sed causa faciendi; nec exitu, sed conatu malefacla donavil quod debebant, ab eo plus dilectus est, cui
existimantur. plus donavit. Et de bomine qui habetat duos filios,
Ab effectis. majorem in agro sibi propinquantem; minorem in
Ab eflectis argumentuin est, cum ex his quoefacta longinquo luxuriantem, et innumerabilia hujusmo-
siint, aliquid approbatur, ut Virgilius(Mn., IV, 13): di. De his enim, quanlum similia sunt, ducitur intcl-
Degeneresatiirao?timor arguit B lectus ejus rei, cui adhibentur, insinuandoc.
Nam timor est causa, ut degencr sit animus; quod Quae sunt a contrario, his veriiis jungi possunl :
timoris est effectivum. Si islud, quanlo mugis et illud. Ul ille, qui non pro-
Efficientia sunt, quoevel vi sua atiquid conficiunt, pter amiciliam, sed ut toediocarcret, jam donUe:is
ut ignis incendium ; vel sine quibus efficinon potest excitatur, ut tres panes accommodelamico suu. Si
enim ille molestia compulsus dedit, quanto inagis
aliqua res, ut naves sine trabibus. Efficienlia alia
sunt necessaria, alia non. Huic loco efficientium Deus, qui suos servos diligens hortatur, ut pelamus
causarura junclus locus esl, effectus a causis, id est, [AL, petant], dabit bona pelentibus se? Item iniqui-
eventus; ut enira causa, quid sit effectum, indical; tatis villicus, qui falsatis chirographis providebat sibi
sic effectus, quae fuerit causa, deraonstrat, ut fumus et laudatus est a domino suo; hoc argmnento con-
ignem. Et ideo Cicero loco causarum efficientiam cludendus [AL, concludendum]350 ^t: si laudari
[Edtf., loco efflcientiae]posuit, evenlum vero loco potuit ille a doraino suo, qui fraudera faciebat, quanto
effectorum ; ut si quero [Edif., siquidem] insolentcm araplius placeant Domino Deo, qui proecepta[et] in-
stilula fideliler agunt [AL, servanl]. Sicut etiain de
probaveris, dicas, eliam arroganlera fulurum. Ila
per [Ms. om. pcr] eventum, id cst, eiTecluminsolen- C judice iniquitaiis, qui interpellabatur a vidua, com-
tiac arrogantiamprobas; arrogantiae vero causaui, parationem duxit ad judicem Deum, cui nulla ex
id est, cflicieniiam, insolentiam [AL, arroganlke parte judex iniquus confercndus est.
causa est insolcutia. CAPUT XVI.
A comparatione. DE PER1IIEIIMF.NHS.
A comparalione arguraentura ducitur, quando per C. Periherineniarum subtilitates a tc audire desi-
collationem personarum sive causarum sentoateee dero, de quibus diclum est, Aristotelem in menle
ratio coufirmatur. Et scir.per augendae rei sludct tinxisse calamum, dum eas scriplitabai [AL, scripti-
comparatio; filque tribus modis ; a majore, a minore, tarel]. —A. Subtilitas earum niniia est; sed angu-
a pari. slia nostroe dispulationispauca de eis tangere habct;
A nvajorehoc modo; ut Virgilius (Mn., vn, 335): et tautummodo, quo illse spectent, apenendum vide-
Tu poU;sunanimesarraire in prjcliafratres. lur [AL, est].
in hoc iu C. Illius norainis inlerpretationem primura ex-
Ergo qui fratribus polcs, quanlo magis —A. Perihermenioe dicuntur, qtiasi de inter-
aliis. ltem a raajore : Si adullerum occidere licct, pone.
licel ct loris caedere. pretatione. —C. Quomodode interprctatione?—A.
A minorum contparatione, ut : Si furem iioctur- Oinnis quippe res, quae una est, el uno significari
uum occidere licet, quid [AL, curnon] latronein ? sermone poterit, aut per nomcn, aut per verbum de-
Item a niinore : Si exiguoc pecuniae causa peccare monslratur. C. Quomodo demonstratur vel hoc, vd
non dubilabit, quid cum ilti majus esset proposilum illud? A. Per nomen substantia omniura rerum signi-
lucrum? Certe non abstinuit [AL, non abstineret]. ficalur, ut, homo. Per verbum actio vel passio eujus-
A parium comparatione, ut Virgilius (Mn. x, 81, libet rei oslendilur, ut, hotno curril; homo uritur.
82) : Queeduaepartes oralionis iaterpretantur lotum, quid-
Tu polesjEneammaniliussubduccreGrajum: quid niens concepcrit ad eloqueiidum [Mss., Ioquen-
NosaliquidKniiloscoiitraju#sse nefanduniest? dum.]
ltem a pari : Si quis neget caedema se esse faclam, C. Quid esl, conceperit? — A. Conceperit, id est,
eo quod non ipse percusserit; dicitur ci, nihilum in- intellcxerit; omnis enim elocutio menlis [est] inler- '
teresse ut auctor quis fuissel caedis, an ipse percus- pres; qiia quod raens intelligil, elocutio interpreta-
serit, quia ex utroque in eumdcroexituroscelus vcnerit. tur per catafasin vel apofasin. —
C. Si evangelicoesimilitudines pertinenl, an non, C. Hoecduo nomina, quae induxisti, Laliuo ore .
ad istas species, ubi dixisti a similitiidine vel a con - profcr. — A Catafasis [y.uT«v«.7ii\ est affirmalio; ut,
073 DIDASCALICA.— DE DIALECTICA. 974
Umne currit. Apofasis [«Ko?a.<rt;]est negatio; ut, A ideo hircocervus videtur dici, quia quamdam simi»
homo non currii. litudinem habet cervi, quamdam hirci ? —A. Foitd
C. QuotspeciessuntPerihermeniarum?—A.In se- fie-ripotest, ut ideo dicatur. Sed si hircocervum no-
plem species proediciusphilosophus [AL, ipse Arislo- mino , quod animal tunc intelligis me significare ;
teles] eas dividit, id est, nomen, verbum, oralionein, vel hircum vel cervum [ifss., hircorum vel cervo-
cnunliationein, afflrmationem, negationem, conlra- ruin]?— C. Nechircum, nec cervura ; sed illud ani»
diclionera. — C. Num me iterum per grammaticam mal, quod eo solet nominc significari. — A. Et ideo
ducere disponis? — A. DisponO,sed excelsiore gradu. nihil illud nomen separatum signiflcat, quod ad pri-
Et si interrogas, videbis, quantuin distat dialectica mam naturam pertineat, quam prirno significare in-
[AL, dialecticae]subtilitas a graramatica simplicilate. cipiebat.
Definitio nominis Deftnitio verbi.
C. Noraen quid est?—A. Vox significaliva secun- C. Verbum quid est ? — A. Vox significativa se-
dum placitum, sine tempore, diflinitum aliquid signi- cundum placitum, cum lempore diffinitum atiquid
— C. Intelligo enim ex
ficans, in norainativo casu, cura esf et non est, iu significans, et accidens.
diffinilionis interprelatione , quid est vox
obliquis casibus nihil, cujus nulla pars est significa- " prioris
tiva separata. Ut : Socrates. — C. Lucidius hanc phi- signilicativa, et quid secundum placitum. Et forle
sit cum lempore video, quia verbum solet se-
losophicam diffinitionem explana. A. Nomen est vox quid
significativa. Nara omne nomen aliquid significat, cum tempus attrahere. Sed expone, quid sit diffini-
visibile vel invisibile, substantiale vel accidens. — tum aliquid significans et accidens? — A. Nain
C. [Quomodosubstantiale, vefaccidens] ?—A. Omnis omne verbum certam significat actionem et [AL,
enim natura, quaesubsianlia dici potest; ul Iwmo. vel] passionem, ut, video vel videor. Et cuilibet sub-
Et omni igitur naturae, praeter Dei solius, aliquid ac- stantiocilla aclio vel passio solet accidere, ut, puta,
cidil; ut homini in corpore calpr, in anirao disciplina. bomini videre vel videri.
C. Nunquid non Deo accidit bonilas, juslilia, el C. Si omnia [verba] actionem [Jtfs., aetum] vel
caeleraevirtutes? — A. Non accidit ei bonitas et justi- passionem significant, unde aliqua dicuntur neutra-
tia; sed [AL, quia] ipse est bonitas cl juslitia. ita ct lia ? — A. Non ideo, quod unam ex his non habeant
de aliis virtutibus senlicndum est. significationera ; sed quia uniformiler semper pro-
C. Quid est, secundum placitum? — A. Id est, se- feruntur, id est, vel actum solum, Ut manduco,
cundum composilionemsingularumgentium. Namres curro ; vel passionem, ut, vapulo, veneo. Sed ha:c
eaedemomnibusgeniibussunl; noraina vero diversa, f, alias.
et secundum placitum imponentium composita, ut auri Deftnitio oralionis.
eadem natura Cst apud Graxos et Latinos ; dum illi C. Oratio quid cst? — A. Congrua partium ordi-
hoc Kryson nominant, isti aurum, — C. Quomodo natio, perfectam sententiam dembnstrans, cujus
stne tempore? — A. Quia iionicn terapus non altra- partium aliquid separatum significativura est. —
hit, sicut verba facittnt. C. >*,juomodo separatum significalivum ? — A. Plena
C. Quid eit,diffmilumaliquidsigniftcat?—A. Omne oratio t Virgilius Mneadas cecinit. Virgilius igitUr
enira nomen in norainalivo casu cura verbo substan- ct Mneadas el cecinit hOcctria separata aliquid per
liali sum aliquid certura signiflcat, in affirraatia-ne se significant: Virgilius hominem, jEne&das gen-
vel negatione; ut, homo sum, homo es, Iwmo est. tem, cecinit [actuin].
Atbor non sutn, non es, non est. In obliquis vero casi- Deftnitio enunliatidnis.
bus nihil certum significal, nisi additis aliis partibus C; Quid est enuntiatio? — A. Enunlialio estora-
ab ptenam signilicationem, ut, Hominis istius est li- tio veri vel falsi significativa. — C. Quomodo veri
ber isle; ut, Huic homini da hunc librum ; ut» Hunc vel falsi signiflcativa? — A. Principales sunfspecies
hominem legere fac librum istum, ut, Ab hoc homine orationis, secundum dialecticos , quinque ; sed hocc
librum istum didici. D sola, id est, enuntiativa verum aliquid vel falsum
C. Quid est, cujus nulla pars est significaliva sepa- significat; ut, homo est, vel homo non esl; Socrutes
rata?A. Nam Socrates trisyllabum noraen est; sepa- disputat, Socrates non disputat. Horum enim unum
ratis ycro singulis syllabis, nil per se signifrcal, nec veruin esse necesse est, id est, aut Socratem dispu-
So, nec cra, nec tes. tare, aut Socratem non disputare. Et in hac sola
351 C. Num non domus, si dividitur in duas specie philosophi, qui de veritate rerum vel de falsi-
syllabas, id est, do et mus, significal laraen aiiquid? tate disputaverunt, omhes suas posuerunt contro-
et lalia innumera. — A. Significat enim, sed nihil versias.
ad prioris nominis signiflcationera pertinet secundi C. Num et illocaliae species quatuor ad dialecticos
norainis significatio. Nam tnus animal est per se; non pertinent ? — A. NOn pertinent ad dialeclicos,
et do verbum aliquid aclionis signiflcans : sed utro- sed ad grammaticos.
runique significatio nil ad doinura signilicandain C. Tamen illarum nomina cum exemplis dicito.
pertinet. Interrogativa
<J. Qualiter in compositis nominibus, ul cst liirco- A. Est enim qiieedam species oralionis interroga-
cervus, quod graece tragelaphus dicilur num non liva, ut:
073 B. F. ALBINTSEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 976
• Quole, Mceri,pedes?an, qua(Ms.,el quo) via ducit, ,K
Deftnilioaflirmnlioms.
(iu urbem? C. Affirmatioquid est? — A. Aflirmalio esi enun-
Imperutiva. tialio alicujus de aliquo, ut, Socrates est; vel alicu-
Est qiioqttc quaedam species orationis impera-
liva jus de aliqua re, ut, Cwlum volubile est.
Item deftnitio contradiciionis el negationis
i>Vadeagp, aale, vocaZepbvroset labere pennis. C. Negatioquid esl ? — A. Negalio est alicujus ab
Deprecaftua. aliquo, ut, Socrales non esl; vel alicujus de aliqua
Est etiam quoedam oralionis species deprcca- re; ut, cwlum volubile non est. — C. Conlradictio
liva, ul: quid est ? — A. Contradictio est affirinationis et nt:
c Juppitereslo pius, precibussi fleclerisuflis. galionis oppositio. ul: Socrates dispulut • Socrules
non disputat.
352 Vocativa. Arilhmetica
I/ Phvslca
l njslca Ceonielria
Est eliam species quaedam oralionis vocativa, ut: Musjca
I > Aitroiioniia.
IIuc ades, o Melilioee. v,,., •• /( ( 1'rudentia
)
.PlnlosopUia ,uslllia
Sed nulla harum specierum aliquid veruin vel fal- (, J ^1""* } Fortituilo
sinn significarc potest; scd sola enuntiativa aliquid f l Temperantia.
» r«„i„„ \ Dialectica
veritatis vel falsitatis oslendit. L°e,ca } RhetorinA.
Virg. Ecl. IX, 1. * In Cod. ms. Viennensi additur : De Dialectica
»>Virg. Ma. iv, 223. ejusque virlulibus regis Curoli et Albini disputatio
* Virg. Ibid. n. finit.
OPUSCULUM QUINTUM.
DISPUTATIO
CUM ALBINO SCHOLASTIGO.
OPUSCULUM SEXTUM.
a Hoc scriptum absquc nomine auctoris edidil cuinus ad vitandam fraclionem *•, quic sinjulis clie-
Brideferlus Bed;e scholiaslcs tom. II Oper., pag. bus obveniret, quoequesingulis quinque diebus ^
145, atque iude ras. Vaticanum correximus. Concor- hoc est, 4 atomos etliceret, via faciliore has 4 ato-
dat cum iis, quaesuperius habentur col. 987, 988. mos elapsis singulis quinque diebus addit.
•>In hoc tractatu Alcuinus problema solvit, quo, d Forle leg., poni debet saltuslunw xi Kal. Aprit.
dato incrcraento lunari menstruo, incrementa quoe- secundum Grwcos [quo die epactisadditur] unus dies,
runtur singulis quinis diebus competentia; his au- clc. Alcuinum hic loqui dc epaclis inde conjicitur,
lem inventis paulatim aseemJit ad incrementum to-
tius diei, qui dicitur saltus, capiendo nempe inulti- quod dicat : Cnus dies plus, quam aliis annis. lloc
enira de solis epactis dici potcst atque intelligi, cura
plica. Ms. admodum vitiatum pro posse correxi- saltus potius unura diem anno delrahal; epactis au-
inus. tem ob saltum non undecim sed duodecim dies ac-
c Leg. colliguntur in illa parle. Parliculae , quoc
commodari soleanl, ut Dionysius ail supra col. 984.
reraancut poni debcnt in quinlo die. Nimirum Al-
991 B. F. ALBIM SEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 992
enim duxeris XLVIIIducenties tricies quinquies, si- JA DE SALTU LUN/E PER MOMENTA.
mul fiuiit atomi xi CCLXXX, qui faciunl xx momenla, PROBLEMASEPTIMUM.
hoc est, dimidiam horam. Mitte islam dimidiam bo- Si vis scire diem saltus, quomodo per xvmi annos
ram super xxiu et dimidiam , fiuiit xxim horae, •n momenlis accrescat, computa momenta unius
hoc est, unus dies naturalis , qui dicitur saltus. horx>,id est, XL. Multiplica XL per xxnn, el fiunt
[ Contineiitur ergo in cyclo dccennovenali dics, DCCCCLX. [Parlire] per xvim, et invcnics in DCC.CCLX ,
hoc esl, vi DC.CCCXXXVI, et horaeCLXVI CCCCLXIIII a.] decies novies L, et remanent x. Tenc per singulos
annos L momenia, et babebis unam horam et x mo-
363 b DE SALTU LUNJE.
nienta [vel] da unicuique anno per xvnn annos XL,
PROBLEMAQUARTUM. id est, unarn horam, remanent tibi x momenta sin-
Si vis intelligere sallum lunoe, multiplica ccxxxv annis cycli decennovenalis. Hos mulliplicaper
gulis
quater, faciunt DCCCCXL inomcnla, hoc est, xxm ho- XVIIII.Deciesnovies x fiunt cxc. Adde x moraenla ,
ras et dimidiara. lllam dimidiara horain, quocdeessc
XLVIH atomos quaelibi superfuerunt in priore supputatione , fiunt
videlur, si vis intelligere, [mulliplica] cc. Hos partire per XLIIII, faciunt bis LXXX , quod
per ccxxxv menscs, fiunt simulxi ccLXXx,qui faciuiil sunt IIII borae, xx et xx, quoe supersunt, faciunt
xx moracnta, hoc est, dimidiam boram. Milte ad " XL.Et est una
bora; el has v boras adde ad xvmi
supradictum numeruin horarum, fiunt xxnn horae. lioras, fiunt xxim horae; et est dics integer, qui in
Hucusquc de saltu. XVMII araiis per momenta accrescit.
DE SALTU LUNJE PER PARTES.
364 1TEM DE SALTU LUN.E.
PROBLEMAQUINTUM, PROBLEMAOCTAYUM*.
Si vis scire, quomodo saltus per partes crescal, Si vis scire, ad proprietalcm lunaris saltus perve-
hoc primum intelligere debes, quod partes xv unam ul intelligas , secundum matheraaticos , quo
nire,
boram faciunt. Mulliplica xv per XXIIII,fiunt CCCLX. circulo
[F., quo calculo vel computo] pcr x et viui
Hos partire per xvini, fiuiit CCCXLH, quot faciunt dc- annos subtrabantur unus dies cursuslunae, magis
cies oclies xvim, ct remanent [xvm]. Da unicuiquc libi aUendendum est ad cccli signa et parles singii-
anno circuli decennovcnalis xv partes, id est, unaui lorum
signorum, quara ad horam alicujus dici, hoc
lioram, cl remanent tibi omni anno iu parles de illis inodo :
xvitipartibus. Has inultiplicaperxviiii: deciesnovies dies est.quod sol ilineris per in uno die
Igitur
tria fiunt LVII,et rcmaiicnt xvm partes. Has jungn
[Forte suppl. peragil. Partes enim in uno die, efc.]
ad LVII,in simul fiunt LXXV. Parlire per xv, quia xv in circulo zodiaco dicuntur in divisione siderura,
Q
partes unam horam faciunl, et inveniesin Lxxvquix- sicut nos dicimus dies in divisione annorum; quia
quies xv, hoc est, v horas. Has junge ad xvim, fii.nt diurnus per X'XIIIIhorarum [F., horas] ctirsus Iu-
xxmi horoe, et est unu.i dics integer per xvim an- naris iraus est dies
anni, et una, esl pars ccelipercur-
nos, qui dicitur saltus. rentis [F., percurrenda auf percurrendi], el per
DE SALTU LUN/E PER MINUTA. xvini annos una pars lalis in diminulionem cursus
PROBLEMASEXTUH. provcniel. El si quaerere velis quomodo vel qualiter
Si vis scire,per minuta quomodo saltus crescat , illa diminuiio unius partis pcr singulas solaris cur-
scire debes, quod x minuta boram faciunt.Multiplica sus [F., per singulos solares curstis] in ccelo partes
x per xxiitt viccs, fiunl ccxL.Partire per xvmi.Diio- habet, atque per x et vun annos sol in cursu suo
dccies x ct vnu [seu duodecies novemilccini]facimit ccxxvin racnses habet. Divide illam unam parlem
ccxxvui, et remanent xn. [Deinde scire debes, quod solaris cursus per ccxxvm nienses, et ducentesiina
unum niinutum mi facit momenta c]. Da unicuiqnc vigesiroa octava pars unius partis peragitur.
anno x rainuta, id est, horam integram , et rema- Et si velis ad septiraanas [Ms.„seplemanas semper]
iicnt libi minuta xxxvm. Ilis adde Mi mimita, quac pervenire , computa septimanas xvnn annoriim;
tibi remanserunt cx priore calculatione, fiunt L mi- D sunt enim LII unitis anni. Mulliplica L per xvim ,
nuta. Parlire per x , quia x minuta horam faciunt, fiunt DCCCCL, reraanent tibi duoe hebdoraadoe, quoe
cl L minuta v horas. Hsecadile ad xvm, et habebis singuiis annis supersunt ex L. Multiplicahas pcr x et
XXIIIIhoras, hoc cst, uiium dicm naturalem, qui di- VHIIannos fitint hebdomadoexxxvm. Has adde ad
citur saltus. DCCCCL, fiunt DCCCCLXXXVIII, et adhuc remanent x et
a Haccultima verba nncinis conclusa assuta viJen- el a brevitale illius oevihominibus coramendari ne-
tur, quia quod hic inferliir ex proeinissis raininie. cesse erat. Hinc etiam eolligimus, cur veteres horam
consequilur, ut tentanti palebit. in partes, raiuuta, momenla et atomos divisam esse
b Ven. Bcda docet: < Quod hora rccipiat im pun- voluerint, nerape ut omnis eorum proesertim de luna
ctos, x minuta, xv partes, XLmoinenta et in quihiis- calculatio absque onrai esset fractionuin residuo.
dam lunae computis v punctos. > In hisce crgo divi- c Verba uncinisconclusavidentur interpolata; non
sionibus teraporis Alcuinus noslcr cursmn lunoead enim sermo est de sallu pcr momenta inveniendo.,
proeparationein saltus prosequitur, prout scientia Scd neque ad sequens problema perlinct; ibi eniin
illius :evi el forle palicnlia discipulorum ejus ferc- hor.i ocqualisslatuitur XLinomenlis.
bat. Calculos enira, qui nunc sequnntur de sallu d Calculus priEsciilis problematis prioribus subli-
lunic per partcs,per minula ctmomenta ctafacililalc liorel fortassis ctiaiu obscuriorcsl, alqucabordina
qo3 DIDASCALICA.- DE CURSU ET SALTU LUN/E, ETC. 994
vim dies, qui faciunl hebdomadas duas,ci remanent A hodie el sexto Kalendas cras. Vel propterea dicitur,
sexies , sextas autem duas horas
quinque dies. Adde has duas septimanas ad priorem id est bis sextas
Duoeergo horoebis, qualuor sunt; item nri
computura a, fiunt septimanseoccccxci, et remanent significat.
duo dieset horce xvm. Una hebdomada accrescit scxies ducti xxmr horac sunt, propterea dicitur bis-
in diminutionem saltus, nongcntesima nonagesima sextus, qnia bis scxtas sexics ; nara sextas idco
sexta pars assis est, hoc est,
prima pars unius partis solaris cursus, insuper et dicitur, qui [F., quia]
trien nongentesimoenonagesimceprimoe partis pars. duocuncioc, si in ponderibus rnierprelanlur, aut duas
Si vero ad dies velis pervenire, cl scire desideras horas siguificat.
quanta sit per singulos dies unius diminutionis ra- Qnid ergo efficitbissextum? hoc est tarditas cursus
tio , computa dics xvim annorum ; qui sunt vi solis; inde Auguslinusd dicit: < Breviore autem et
DCCCCXXXVII, et hujits numeri dierum dccennovcnalis vulgari ralione, bissextum retardalio generat solis,
non ad eamdem lincam cceliper CCCLXV dies plene rc-
cycli pars singulis diebus ad diminulionera illius
unius partis [accrescit]. deunlis, a qua recurrit; verbi gratia in aeqiiinoctio
El si ad constellationem maihemalicorum pcrve- vernali, quod juxta jEgyptios xi [Bedat xn] Kal.
nire quis curet, computet horas x et viin annovum , Aprilis die pervenit [Beda, provenit] solem surgcn-
8
et secundum numerura horarum dividat illam unam tem a medio orientis, si diligenler adnotaveris, hunc
anno sequenti, dic videlicet eodem, aliquantulum
partem solaris cursus in uno die, ctibi crit tunc coil-
stellatio mathematica falsa, siqtiidem ralione inven- inferitts oriri reperics, nisi quadrantem adjicias,
xi [Suppl. Kal.] Aprilis aequinoctiumfacturus. Eam-
ta, sed diligenli inquisitionc psrscrutata. Et taraen,
dem tarditatem in ceelcris qiioquc annis servat. >
utdixi-, illa dirainutio illitis uniiis partis in nnmero
horarum invenitur, in quo horoe sunt per.xetvim Unde ergo bissextus efiicilur? sinedubio exqualuor
annos. b Nam xvmi anni habent horas ci.xvin et qua !rantibus,sicut legitur e: Bissextuscxquadrantis
quadragies quinquagies. Quarla pars CCCLHII centies ratione per quadriennium conficitur, dtim sol ad id
ex quo cgressus est, post CCCLXV dies et
scxagies octies. Miltesima pars unius partis solaris ' signum,
cursus in una detrahitur illa unius sol.iris partis, qnarta parte diei sero adjecta reverlilur.
et cursus per diem in zodiaco circulo, sicut s;cpe Iste ergo bissextilis dies quot lioras habet? et
dixiraus, ad diminutionem unius diei plus perxvim utrum in die tantum est, an in nocte? an etiara con-
solct transilire in lunoc cursu, quein diem calculato- tinet diein et noclem ? et illae quadrans, ex quo na-
res saltum nominare voluerunt. seitur iste bissextilis dies, utrum artifieialis an naSu-
Et ne alicui falsum videri debeat, quod in tantas p ralis? Alii putant, qtiod is-te dies bissextilis xn ho-
divisiones partiri possit una pars zodiaci, cogitet ras habuisset, at coeteridies artificialis [F. leg. ut...
magnitudinem solis, ut ferunt, quia major est terra; artificiales], inde legitur f : « BisseXlus cst, per an-
cx magnitudine enim solis conjccturam faciat lali- nos HIIunus dies adjectus ; crescit enim per singulos
tudinum uiiiuscujusqueparlis per sidera singula , et annos quarta pars assis, ac ubi qiiarto anno assem
in se reversus magis miretur opus Dei, quam suo compleverit, bissextilera aimura facit. Dictus enim
innitatur sensu. bissextus, quia bis sexies ductus assim facit, quod
esl unus dies. Quando crgo dixit, quarlam partem
365 Ii\GIPIT DE BISSEXTO c. assis in uno quoque anno crescere, tres Iioras osten-
M; sciraus enim quia assis xu uneias babet, quoc
De bissexto primum nobis interrogandum est, significant xn.horas, quarta,autem pars Cst xii ho-
quare diciturbissextus? aut quid efficit Bissextum? rarum tres tior:c, ct sic eflicitur bisscxlilis dies arti-
aut ciequali materia eflieitur?el unde primum eoepit? ficialitcr ex tribus horis uniuscrausquc anni per an-
ct quantum de illo crcscit in unoquoque anno, et IBOS qualuor ; f.rcs enira quater duCIa xii horas effi-
quantum in unoquoque die, et in unoquoque mensc? ciuiit; et hoc volunt probare per horas lotius anni
et in quo loco et in qua die dalarum ponitur iste bis- rj divisas per vn partes, et qnod superfuerit, dicunt,
sextus? et quis priinus invenit bissextuin ? quod est quadrans, qui efficit bissexlilem dicm, et
Bissextus ergo propterea dlcitur propter bis se.vtas boc dicunt, quod ex ratione Graecorumprovcnit. Di-
Kalendas nominatas; sic enirn dicitur sexto Kalendas vidamus ergo horas tolius anni, ut sciamus, quid
rio slylo Alcuini nonnihil recedit. Fortassis alterius pars percurritur ?Undead parles ecclipticoeadmodum
scriptoris est, queni tamen cum aliis ad Carolum exiguas pervenit, quas constellationes mathematicas
raitterevoluit. Hic veroscriplor ait, quantitatem diei appcllat, et falsas csseait,quiaratione inventac sunt,
iinius non modo.in partibus lemporis, sed eliam , nempe, utaitBeda,tn explorandis hominum geniluris.
inio magis, in pariibus zodiaci et ecclipticae (utruin- a Desuiit aliqua , ita forte supplenda : fiunt septi-
que enim confundere videtur) exprimi posse. Cum mance 990 : adde et dies 4 bissextileset xvm Iwras,
igitursaltus sit una dies in aetatibus lunaenuraeran- fiunt, etc.
dis omittenda, cam per partes eccliplicoeexprimere b Locus corruptus.
conaiur hac usus analogia : Per integrura (qui est c Argumenlum btijiis tractatus in ejus exordio
toto cyclo decennovenali) numerum mensium vel perspicuum est; niodus tractancli iiiem qticm obser-
septimanarum, vcl dierum, imo etiara horarum , ad vat Alcuinus supra de Saltu lunoc.
proeparationem saltus peragitur spatium, quale molu d Potius Beda de Temporum ratione.
propriosolunadiedescribit; ergo unomense vel una c Apud Bedam ibid.
seplimana,vel die, iino etiam hora qnota hirjus spatii ! ApiulBedam de Argumentis lunoe, antemedium.
995 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 996
remaneat super septem partes ; scimus enim, qttnd t\ ilcrum in exordio dici sol in loco eo;Icm atque in
in tolo anno horae sunt vTTTDCCLX,has ergo divi- eodem signo apparebit. Sic ergo fuit in principio
damus pcr vn partcs, quasi pcr numerum septem mundi ille quadrans a media nocte aequinoctialius-
dierum, qui multiplicantur pcr lotum annum, boc que ad mane, illi autem in dies sequentes, id est,
est LII septimanae, et unus dies ; dimilte ergo vu ; xi Kal. Aprilis, x Kal. April., vrrn Kal. Aprilis, di-
quia VIIpartes sunt, hoc est vn miilics, remancnt cunt quod oequalesfuerint, sed sine numero horarum
tibi in DCCLX [Leg. i DCCLX], dimilte DCC,quia sep- inter dies et noctes, quasi LII [F. IH] dies fuissent
tem parlcs sunt; hoc esl ccnlies septem, remanent oequinoctiales,antequam sol fuisset creatus, anle
LX: dimitte DC [L. remanent i i.x : dimilte ncc'|, solis enim creationem primilivoe lucis circuitu age-
sicut antea diximus, remanent CCCLX : dimitle batur, quod nunc per solem agitur. d < Nam praece-
CCLXXX ; quia bis seplem vigeni sunt, remanent tibi dens triduum, ut omnibus visum est, absque ullis
LXXX : dimitle LXHI,quia vim septeni sunt, rema- horarum dimensionibus, ut puta nec dum factis si-
nent xvn : dimitte xmi, qtria bis septem sunt, rema- deribus, eequalilance lttx cst [Bed., oequalilance lu-
nent m. Illas ergo III horas, quee remanent super men tenebrasque pandebat], pallidum diem et tene-
divisioncshorarum totius anni, dicunt esse quadran- hras pandebat. Haecautem ralio ex auctoritate Groe-
tem arlificialem, et sic ex quatuor quadranlibus per B I corum confirmalur. Legitur enim in epistola Maurini
IIII annos unum diem bissextilera, qui habel xn ho- episcopi Alexandrini de his tribus diebus in princi-
ras ; tres enim qualer ducti, xu horas efiiciunt. Sed pio mundi, antequam cssent himinaria. Hinc ipse
tamen hxc ratio suprascripta apud auctores repro- dixil, eadem longilUdofacta est ex potentia Dei tri-
batur. In quadrante enim non dicunt tres horas esse, bus priniis diebus, factis in principio mundij sed sol
sed vi ct illum diem bissextilem non dicunl esse xil addidit cursum dierum, quando illuxit in mundo:
horarum, 366sedxxiiu,quomodo ergo[F. subaud. quarto die luna e contrario dempsit cursum no-
fieri] potuissct, ut illc dies bissextilis xx [F. xxim] ctium, sic ergotraduntauctores,sicutetiaminGenesi
horarum esset sine nocte ? Indc Augustinus (De legitur, quod quarta die sol et Iuna facta sunt, hoc
Temp., n. 8) dicit de hoc quadranle cl de illa die est, in VIII Kal. Aprilis in medio oricntis sol ortus
bissextili: < im quadrantcs faciunt unum dicni, est. llle ergo aniitts ab ortu solis usque ad ortiim
quem necesse est intercalari ex cursu [Aug., ex solis curstim suum plenum non habuit usque ad vi
curso] quadriennio, quem diem bissextilem vocanl, horas additas, hoc cst, unum quadrantem ; et tunc
nc lemporum ordo turbetur. Ipse aulein quadrans vi habuit finem ille primus annus media die; anno se-
horas habet; totus enim dics [Aug., addit: id est] quenti vespere, addilis vi horis, id est, secundus
cum sua nocte xxnn horoesunt, quarum pars quar- L>quadrans ; et sic tertius media nocte, aliis vi additis,
ta, qui estquadrans diei, sex horoe inveniuntur. > id est, terlio quadrante ; et in mi anno, iterura vi
Hic ergo quadrans unde primuin processit, et unde boris additis, hoc esl, quarto quadrante a solis orlu
habet auctoritatem, intcrrogandum est. Hic crgo habuil cursum suum finitum ; et sic discurrit per
quadrans fuit a principio socculi,ex quo factoc sunt tolisn tempus ab initio usque ad finem ; aliquando
creaturoe. De hoc quadrante Hieronymus exposuit eiiira fmem totius anni meiiia tlie facit; aliquando
in tractatu priini testimonii Genesis, ubi legitur : In vespere ; aliqnando meaia nocte ; aliquando orienlc
principio fecit Deus cwlumel terram (Gen. i, 1). Hie- solc. >
ronymus crgodixit. a Dehoc principiomultilractave- Si aulem scire volueris, in quo loco est iste qua-
runt, sed hoc de
principinm cgo exopinor, quo An- drans auno
(tromachus historiographus Judoeorumaliis pervigile praesenti, scias qtiot auni sunt a prin-
scribens illum quadrantem mediatum noctis xi, quia cipio mundi, verbi gratia, vi xxni. Hos divide per
in media nocle factus est mundus, ct in mcdia nocte quatuor partes, quia post mi annos semper pervenit
iterum destruclur. ille quadrans naturalis in illum locum, ubi fuit 3b
hoc est in media die ; dimitte ergo ,TiTTquia
Quomodoergo hic quadrans cognoscitur, utrttm initio,
in die sit, an in nocte inlcrrogandum cst, aut varia- |) quatuor partes oequales siinl, remanent fl xxin ; di-
bilis sit, ct per diem el per noctem ? •>« Sol enim raitte TDC,quia xvi [Ms., xv, mendose]centeni sunt,
cceliambitum [Beda addil annuum] per xn signa remanent ccccxxm. Dimille cccxc [L. cccxx], quia
circuli zodiaci non CCCLXV diebus cursum siium per- quatuor octogeni sunt, remanent cin ; diraitte LXXX,
ficit, sed stipcradditis vi horis adiraplere cursum quia vigies quaternis sunt, rcmanent XXIII; dimille
suum cognoscilur ; unde fit ut si, verl.i gralia, nocte xx, quia [Suppl. quinquies] quaterni sunt, remanent
in ; tunc in media nocte ille annus finitur,
ocquinoctiali[Bed., nunc aequinoclialeni]coeli Iocum
mane oriens sol intraveritc > in principio anni, in 367 H'c erg° qnadrans, quem diximus, in quo
hunc locum aequinoclialem,anno sequenli non manei loco in anno, et in qua die mensis positus inveni-
orienle sole illum annura terminat, sed scquenli me- tur? Scire nos oportet, secundum Groecosin aequi-
ridie, et sic secundus annus finem vespere habebit; ; noctio vernali, hoc est, in xn Kal. Aprilis, sed in
in terlio aulcm anno media nocte, in quarto annoi frae illius diei posilus dicilur. Sed quomods fuit ab
» Locus corruptus. c Aliter nonnibil apud Bedam.
b Beda de Temporum rationc, cap. 56. d_Bedade Tcmporum ralione, eap. i.
997 DIDASCALICA.— DE CURSU ET SALTU LUN.E, ETC. 998
inilio, quando dicunt, quod in illo quadrante noctis», / , calarent diem, eo scilicet mensc ac loco, quo etiam
quando primura mundus factus est, propterea ille apud veleres menses intercalabantur [lieda, mensis
quadrans, de quo nascilur bissextilis dics, in illo intercalabatur], id csl, ante ultiinos [Beda, ante
loco naturaliter in fine anni poni del.cl. Principium quinque uitimos] dies Februarii mensis, idqne bis-
ergo anni secundum Graecosxi Kal. Aprilis est, finis sexlum censuit nominandum. >
ai.tem xn Kal. Aprilis. Secundum Analholium ln hoc exeraplo apparet quod Jtilius Coesarpriinus
Alexandrinum episcopum Laudatioe [F. Laodicioe] bissextura diem nominavit, et proptcrcar bissextus
isle quadrans invm Kal. Aprilis positus invenilur, in vi Kal. Marlii ponitur sccundum Romanos, quia
quia illa die, ut tradunt auctores, sol et luna duo Romani veteres principium anni habucriinta Marlio
luminaria facta sttnt, propterea vm Kal. Aprilis ini- mense, finis aulem anni est in Fcbruario mense, id
lium anni, et initium cycli decennovenalis secun- est, in ViKal. Marlii. Illi aulem v dics qui supcrsimt.
dum Anatholium dicitur b : t Est ergo in primo intercalares dies apud anliquos erant, sicut motlo
anno inilium primi raensis, quod est xvmi annornm apud /Egyptios sunt a vmi Kal. Seplcmbris usquc
circuli principinm, sccundum jEgvptios quidem in IIII Kalcndas Seplerabris. De boc etiam die bis-
mensis Famenoth xxvi die, secundum Macedones sexlili Chorus [F. Horus] j£gyptiorum tradidit di-
vero xxv die, id est, vm Kal. Aprilisc, in qua die 1I cens : < Inscrciidus cst hic dics, anlcqiiam quinlus
invenitur sol non solum conscendisse priraam par- anniis jicipiat. > Quo cxcmplo nianifcste colligilur
tem, verum etiam et quadrantem in ea die baberc, quod in fine anni bisscxlilis dics poni debct, cuin
id est, in prima parle ex xn partibus. H;ec priraa dixit: aiilcquam quinlus incipial.
particula ex XIIparlibus vernale est eeqiiinoclium, Deimle scire nos oportet qiiantum de hoc qua-
ot ipse [F. ipsa] est initium mensium et caput cir- drante in unaquaque die per totum annura, et quan-
culi, et absolutio ctirsus stellarum, quaeplancloe, id luin in unoquoque mense crescit. Iii unoquoque die
cst, vagaedicnnlur, ac finis xn parliculx el totius crcscunl duaepartes momcnli, et sic in tribus diebus
circuli terminus. Manifesta ergo ratione Aiialho- dno momenlacrescunt; et in vi dicbus im moinenla,
lius demonstrat islum qiiailrantem in oequinoclium in XIIdiebus vni momenta, in xim [F. xxivj diebus
vernale, quod est vm Kal. Aprilis secundum Latinos, xvi niomcrita, et ita in xxx diebiis ct in x horis
sed tamen in fine vnn Kal. Aprilis debet fieri, hoc crescunl xx momcnla, hoc cst, dimidia hora, et sic
est, in fine anni secundum Lalinos, quia proptcrea in tribus mensibus trigenis, hoc est, in xc.dicbus et
Latini inilium anni faciunt ab vmi Kal. Aprilis, eo uno die ct vi horis crescit bora et dimidia. In sex
quod illa die luminaria facla sunt sol et Itina, ct sic antcm mensibus trigcnis, hoc est, in binis nonage-
finis anni est vnn Kal. Aprilis; et propterea con- "' nis, ct II diebus et xn horis crcscunt ni horoe. Simi-
currentes solis et bissextilis dics in vmi Kal. April. litcr cl in aliis mcnsibus trigcnis, quasi fuissent lot
positi inveniunlur. > trigcni et duobus dicbus et xn boris, crescunt aHoe
Inlerrogandum est ergo, iste quadrans, de quo tres horac, et sic crcscunt sex horoequadranlis, boc
bissexlus nascilur, in quot locis anni posilus dici- est, quarta pars diei naluralis crescit per xn men-
tur? in v locis, secundumGroecosin oequinoctio,hoc ses, id est, pcr unumqucmquc annum de mi annis,
est, in XII Kal. Aprilis; secundum Analholium fcn ct sic qualuor annis complclis, et quatuor quadran-
VIIIIKal. Aprilis. scd in fine illius diei, boc cst, in- libus colleclis in finc quarli anni, antcquam quintus
tcr VIIIIctvin Kal.Aprilis, sicut diximus; secundinn incipiat, bissexlilis dies pervenit. Hucusque de bis-
Isidorum bissextus dics dicitur in vi Nonas Martii, sexlo ?
ul proptereaBissextus diccrclur, quasi bis vi Nonas,
iJ est vi Nonasbodie, et viNonas cras. Inde Isidorus ITEM ALIUD ARGUMENTUMDE BISSEXTO.
dicit d : < Bissextilisdics a vi Nonas Martii usqtie in Si nosse vis quomodo ille quadrans naturalis
diem pridic Kalendarum Januariarum cursui lunae [Suppl. vi] horaruni, qui per tolum aiinum crcscit,
opponitur [Beda, in luna; cursu apponilur]. > Secun- -. quantum deco in unoquoqiic dieet ttim in unoqiioque
dum jEgyptios autem bissexlus in nn Kalendas sem- mense crescerc intelligitur, ita animadverlere, ct
per [Septembris] ponilur, hoc est, in fine anni se- invcstigare diligcnter dcbes. Si enim dicunt [F. Sic
cundum iEgyptios. jEgyptii enim principium anni ni enim dicuntur ] et investigantur, quo;1 duoe tcr-
Kalendas Septembris babent; secundum Roinanos tioe partes moincnti in oinni dio colliguntur, et ita
autem, et secundum auctoritalcm Julii Cocsaris bis- in tribus diebus n momenla, in vi diebus nii, in xn
sextus in vi Kal. Martii ponitur, inde in Macrobio vm, in xxiut xvi, in xxx autein diebus, et in x bo-
legitur c : < Julius Caesar statuit ut nii anno saccr- ris xx momenla colliguntur, id est, diinidia hora. Et
dotes qui curabant mensibus ct diebus, rinura inler- sic in tribus mensibus trigenis et una die et vi horis
SEU
ALCUINI
—
PARS OCTAYA, OPUSCUIA DUBIA,
Proeler opera quse certis argumentis beato Al- B D. Chiffletius S. J. Et cerle sunt nonnulli celebres
cuino, tanquam genuini ejus partus, asseruntur, scriptores, qui codici tam vetuslo fidem haud dene-
Iwcusque a nobis exhibita, alia nonnulla circum- gandam censeant a. Verumtamen edilores Operum
feruntur partim jam impressa, partim in codd. mss. sancti Leonis I papoetom. I, p. 285, monent Alcuino
eliamnum contenta, quoe quideni eumdem beatum hoc opuscultim adjudicari non posse : tum quod ab
virum auctorem habere non immerito videntur; ra- ejus slylo alienissimiim est; tuin quod rebaptizalio
tiones tamen quibus illi eadem vindicari solenl aut ab Arianis usurpala Alcuini aitali non convenit;
possunt, non adeo perspicuoesnnt, ut non aliquein sicut ncc convenit interpretatio vetus nonnullorum
de vero auctore dubilandi locum relinquant criticis locorum sacrae Scripturae, quae in eodem opusculo
severioribus. Et certe nihil lacilius est quam in ju- adliibetur. Accedit et alia ratio, qua»nos pene cogit
dicio de auctore libri cujusdam reconditee octatis, ne in favorem Alcuini nostri sententiam feramus, et
genuinis parenlis sui characteribus destituti, falli miramur eam neminem eriulilorum hucusque obser-
aut allucinari. Sunt et alia quse ad Alcuinum perti- vasse. Totus nimirum textus hujus Breviarii insertus
ntre diu creilita fuere, posthac tamcn deprehensa est episiohe sancti Benedicti abbatis Anianensis ad
sunt, partus illos aliorum esse vel Alcuino supposi- Guarnariuin filium, cui hoc opusculum mittil suh li-
los. Quapropler cum veritatis intersit ut genuiua ce- tulo : JVufcis[Seu NubecuUv]leslimoniorum 370 ca~
Iebrium scriplorum opera a dubiis ac suppositis tholiccejidei de lncarnatione Domini el sancta et in-
secernantur, religioni nobis duximus ea invicem dividua Trinitate; et de ileratione baplismatis devi-
confundere ac commiscere. In hac igitur parte dubia tunda. Quod celeberrimus Baluzius ex cod. 4510
beati Alcuini opuscula dabimus; in sequenteui vero r bibliotheca; Colbertime edidit libro v Miscell., pag.
supposita amandamus, ordine materiarum eodem, 1, etc. Vel ergo hoc Breviarium ad beatum Benedi-
quo in genuinis usi fuimus, servato. ctum Anian. pertinet, cui tamen seque obstant ra-
Inter dubia igilur rccensemus primo, Confessio- tiones superius ex observatione editorum Operum
nem fldei a viro celeherrimo D. Petro Franc. Chilfle- sancti Leonis allatse; vel cerle Alcuino trihui non
tio S. J. sub nomine Alcuini ex vetusto codice ms. potest, quocum ille familiari amicitia usus est, qui-
editam; cui prsemittimus magni nostri Mabilloniidis- que auctorem ignorare non potuisset, sed cum ho-
quisitionem pereruditam de illius anliquilate et au- nore nominasset. Nobis videtur Breviarium illud seu
ctore, quam in subjunctis notis defendimus adversus nubeculam teslimoniorum vetustioris cujusdam esse
crises levissimas D. Jacobi Basnagii. Secundo loco auctoris a beato Benediclo ad discipulum suum
recensemus disputationem puerorum cum inierro- Guarnarium missum, ut illum praemuniret adversus
galionibus et responsionibus circa varias materias; errores lunc in Hispania exortos aul gliscentes.
veluti de opere sex dieruin, de Dei Nominibus; de Demum eliam ab hoc loco amandamus libellum de
sex oetatibus mundi, etc, descriplam ex antiquissirno Parlibus orationis, quem sub nomine Albini habe-
codice ms. illustrissimi capituli cathedralis Salisbur- mus ex cod. ms. bibl. Vaticanae 1491; quem ad
gensis. Ubi in Monilo proevio rationes proferimus opuscula dubia Alcuini aliquando referre voluimus.
cur iJem opusculum ad Alcuinum pert:nere possit. Codicemenim proefatum falsum auctoris nomen proe-
Tertio recenseinus Proposiiiones ad acuendos ju- ferre nos docuit rara, quoenuper ad manus nostras
venes, ad ftdem cod. ms. illustrissimi monaslerii delata est, Putschii Collectio grammaticoium anti-
Eiusiedlensis. Quarto demum addimus versus quos- n quorum, edit. Hanovia; 1605, ubi idem scriptum ex-
dam seu carmina ex variis editionibus et quibusdam stat pag. 1858, sub nomine Sergii couimentanlis in
manuscriptis. editionem secundam Donati.
Exspeclahant fortassis viri eruditi, si non inter Primo ergo loco damus solidam et eruditam Dis-
genuina, inler dubia sallem exhiberi Breviarium quisitionem Mabillonii, qux exsiat inter vetera ejus-
lllud fidei adversns Arianos, quod primo absqne no- dem Analecta edit. 1723, png. 490. Duo vero hic
mine auctoris publici juris fecit Jacobus Sirmondus, egit vir doctissimus. Primo demonstrat cod. ms. quo
e't exstat Tom. I Oper. var., pag. 224, quod vero Confessio illa lidei sub nomine Albini continetur,
posthac sub nomine Alcuini diaconi in perantiquo adeo anliquum esse, ut aevumCaroli Magni proxime
codice carthusise Portarum deprehendit laudatus altiiigat. Secundo ostendit illam Confessioneui ad
» Vide Hist. lit. Galliae,tom. IV, p. 326.
PATBOL. CI. 32
1003 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1004
Alcuinum magis, cujus etiam nomen proefert, quam j^ rum ac testimoniorum pondere libravit, ut mirum sit
ad alium aliquem illius aevi scriptorem perlinere; virum alias doctum ac eruditum D. Basnagium adeo
nullamque causam seu rationem proferri posse, ob potuisse partium studio abripi, ut illa tomo II Hist.
quam veiusto codicis scriptori, qui Albinum seu Al- Eccles., lib. xv, cap. 7, alleviare conaretur respon-
cuinum auctorem nominat, fides denegetur. Quaa sionibus certe levibus atque iniirmis, quas suis locis
duo momcnta D. Mahillonius tam gravi argumento- diluemus.
DE GONFESSIONE FIDEI,
ID EST DE EJUS ANTIQUITATE ET AUGTORE
Anno 1656Petrus Franciscus Chiffletius S. J. vir B tilulum recentiori manu et atramento suppositum
doctus, Divione typis mandavit Scriptorum veterum fuisse in locum alterius, flui minio descriptus erat,
de Fide catlioiica opuscula quinque, in quibus pri- utivestigia relicta testantur. Tertium, hujus codicis
mum locum tenet Alcuini Confessio Fidei suw. In scripturam accedere ad jevum Caroli Magni, neque
hoc opere auctor scriptis tradit quid sentiat de Deo saeculo nono posteriorem videri; eamque per totum
uno ct trino, de Incarnalioue ac de sacramentis, de- opus sequalem esse, praeter duodecim extremos ver-
que aliis religionis nostroe principiis, et maxime qui- sus, qui dilutiori atramento exarati sunt. Quartum,
dem de Eucharistia, ubi fidem Eeclesiae catholicae Chiffletiieditionem optime cum exemplari convenire,
clarissime explicat. si minuta quoedamerrata excipias, quae in
lypogra-
Ex hoc opere fragmentum de Eucharislia excer- phica opera cadere necesse est. Hic satis mihi fuerit
psit, qui oflicium sanctissimi sacramenti adornavit agere de titulo ac de antiquitate operis, quae duo
aimo 1659, idque Alcuini nomine praetitulavit : sed potissimum in controversiam veniunt. Anliquitatera
lamcn iu nolis suis varias prolulit conjecturas, qui- primum expedio, de auctoris nomine posteriori leco
bus sincere confitetur movcri se, ut ne opus istud dicturus.
Alcuino constanler ascribat. I.
Hanc duhitationem pro vera atque indubitata sen- C Eaaa probat imprimis characterum elegantia, qua-
tentia exceperunt Calvinistae : quos inter Joannes Iis Caroli Magni aevo recepta erat: lum scripturae
Dalkeus Dissertatione singulari probare conalus est, forma scribendique modus, quod utrumque sseculum
hanc Confessionem non esse Alcuini, sed alterius nonum sapit (a) *. Hoc argumentum, tametsi unum
aucloris sancto Anselmo posterioris, quae Dissertatio sufficiatad demonstrandam istius operis antiquita-
id tamen habet incommodi, quod eo non oeque
poslhuma hoc ipso annoRolhomagi prodiil in lucem. tem;
Leclis argumeulis quse cum in notationibus proe- moveantur omnes. Cum enim non ex communisensu,
dictis, tum in Dallsei Dissertatione, ea de re profe- aut ex ratione, sed ex oculorum judicio et librorum
runtur, visum cst mihi ea omnia facili negotio dilui antiquorum usu atque scientia pendeat; fit ut ei
ac revinci posse, nimirum sola inspectione veteris fidem aegre accommodent sive rei aniiquarioeperiti,
codicis qui Chiffletio usui fuit : siquidem eum Al- si codicem non viderint; sive qui in ejusmodi rebus
cuini autate (ut ipse Cbiftletius censel) manu exara- versati non sunt, eliamsi viderint. Cui duplici in-
lum, adeoque ipsius Alcuini nomine primitus insi- commodo ut occurram, unis codicem Boerianum,
gnitum fuisse constet. Quapropler, quia Confessio qui modo penes nos est, intuendum et examinandum
ista magni momenti est ad illustrandas Eucharistiae offero : alteris exhibeo peritorum virorum testimo-
D
controversias, dedi operam ut prsedictum codicem nium qui de ipsius codicis antiquitale suffragium
nancisci et inspicere mihi liceret : tandemque dili- tulere: quatenus illi credant oculis suis; hi gravissi-
genlia R. P. domini Claudii Bretagne, ia Divionensi morum virorum auctoritati acquiescant. Nam uni-
sancti Benigni coenobioprioris, repertus est in in- cuique in sua arte credendum esse facile concedent
signi bibHotheca illustrissimi Boerii, in supremo aequi rerum sestimatores, quibus solis haec scribo.
senalu Bivionensi praesidis, quse praeclarum hoc an- Utrisque vero insuper hic appono quasdam conjectu-
tiquitatis wupiftuv nobis liberaliter commodavit. ras prohabiiesque rationes, quibus ejusdem operis
371 Accepto hoc exemplari ac djligenter inspe- antiquitas magis illustrari possit.
cto, quatuor adverti mihi penilus conspicua atque Nimiruni istius opusculi scriptor vivebat longe
probata. Primum est, titulum seu inscriptionem ope- ante scholasticorum aetatem, ut probant quaedam
ris, tum in primo folio vacuo, tum in fronte libri sic istius sententiae non satis pro scholasticorum captg
Se habere : Albini Confessio Fidei. Alterum,, hunc accuralae. Qualis est in partis primaecap. 2 in hiBft
His adnolationum signis revocatur lector ad Ani- quam ad calcem hujus Disquisitionis exhibemw*
madversionemFrobenii advcisus CensurasBasnagii, EDIT.
1005 OPP. DUBIA. — DE FIDEI CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIO. 1006
verba: Rogo Patrem per Filium, rogo Filium per A velint, cum omni detestatione analhema illis dico. i
Patrem, rogo Spiritum sanctumperPatrem et Filium, Httjus controversiaefomitem primus excitavit Min-
quod nemo scholasticorumoctate dixisset. Tum quod gcntius quidam in Hispania ; tum Egila ipsius disci-
6>ov<rto?vertit coessentialis; scholaslici dixisscnt, pulus, regnante Carolo Magno , Alcuino vivente.
Consubstantialis. Testis Adrianus papa in duabus epistolis, una « Egilse
Deindesi vixisset auctor post exortam Berengarii episcopo, seu Joanni presbytero. >Allera 372 ' om-
haeresin,cavisset procul dubio ab his erroribus quos nibus orthodoxis episcopis per Spaniam commoran-
Berengariani propugnabant: ex quibus nonnulli as- tibus > directa. In quarum priori haec leguntur :
serebant, panis et vini partem in carnem et sangui- « lllud autem quod alii ex ipsis dicunt, quod prae-
nem Domini transmutari propter tlignos (b), partem destinatio ad vitam, sive ad morlem in Dei sit po-
vero propter indignos immulabilem retineri, testan- testatc. Alii iterum dicunt: ut quid rogamus Deum,
tibus Guitmundo in lib. in de Euchatistioe Sacra- ne vincamur tentatione, quod in nostra est potestate,
mento, et Algero in lib. i, cap. 21. Cum ergo Con- quasi libertate arbitrii? > Eadem verba leguntur in
fessionis auctor (quod eiiam Calvinista; confitentur) posteriori epistola, sed cum additamento in hunc
eam profcssus sit de Eucharistia fidem, quam hodie modum : t Illud quod alii ex ipsis dicunt, quod prae-
nos catholici sequimur; multum abhorruisset ab ea B destinalio ad vitam sive ad mortem in Dei sit po-
doctrina quoe in Berengarianis nonnullis damnata testate, et non in noslra. Isti dicunt: ut quid cona-
est :.ac proinde temperasset hoecverba quaehabentur mur vivere, quod in Dei sit potestate! Alii iterum
in Confessionis parte IV, cap. 7: i Tanta est virtus dicunt: ut quid rogamus Deum, ne vincamur tenta-
hujus sacrificii, ut solis justis, [non] peccatoribus, tione, quod in nostra est potestate, quasi libertate
corpus sit et sanguis Christi. >Quoeverba argumento arbitrii? > Hinc patet apud Hispanos tumfuisse duas
sunt, auctoremante hos Berengarii errores floruisse, factionum partes, aliis slatuentibus duplicem pree-
tametsi alio in loco inentem suam rectc explicat. destinalionem, negantibus aliis:aliis item bonos et
Ad haec,Joannes abbas in libello precum, quem malos mores in humana libertate citra auxilium Dei
in gratiam Agnetis Augusue, vivente Berengario, rcponenlibus; aliis non in nostra, sed in Dei proe-
oondidit, et ex Patrum senlentiis defloravit, quam- deslinantis potestate : sive ita sentirent nonnulli,
plura multorum versuum fragmehta refert ex Chiffle- sive ita sentire crederentur. Certe Adrianopapse hoc
tiana Confessione. Unum superius protuli ex eo li- persuasum fuisse, scilicet esse nonnullos qui dice-
bello, quod fragmentum Joannes ex fine primoe et rent homines a Deo proedestinari in malum, non so-
initio secundaepartis Confessionis istius defloravit, lum ex superioribus verbis conficitur, sed etiam ex
ut in consequentibus amplius declarabo. Atqui non C anlidoto quod opponit Adrianus, adducta sancli Ful-
Confessionisauctor ex Joanne, sed Joannes ex Con- gentii auctoritale in haec verba : « Adverte, quibus
fessione hsecmutualus est: tum quia Joannes omnes impietatis se nexibus ligant, si ad bonum prsedesli-
libelli sui sentenlias derivat ex Patribus, sicut ipse natus sum, contra malum resistere necesse mihi non
profitetur; tum quia Boerianus codex superat Joan- erit : si vero ad malum natus, bonum mihi exercere
nis aetatem, et quidem annis bene ducenlis. nihil proderit. > Eadem fere controversia quinqua-
Denique anliquitatem proedictae Confessiouis ginta post annis recruduit occasione Gothescalci: sed
astruunt sententiae seu dogmata quoedam,quaenon ab eo lempore penitus exstincta est. Ergo Confessio-
nisi sseculonono ventilata sunt (c). Nimirum auctor nis Chiffletianaescriptor vivebat tempore vel Adriani
censet in part. m, cap. 28, catechumenos, si anle papse, vel certe Gothescalci, sane potius tempore
baplismum decesserint, non pervenire ad vitam seler- Adiiani: cum Boerianus codex, qui autographus non
nam. Confessionis Chiflletianaehsec verba sunt: est, ad Caroli Magni tempus proxime accedat.
t Nullum quidem catechuraenum, quamvis in bonis Quae hactenus dixi, manifeste, ni fallor, istius
*
operibus defunctum, vitam aeternamhabere dicimus, operis antiquitatem demonstrant nunc jam de litulo
excepto martyrio, ubi tota baplismi sacramenta com- D agendum est.
plentur. Sanguine enim, vel igne, vel pcenis aliis n.
baptizantur confessores. > Eamdem vero sententiam Nomen auctoris vetus codex Boerianus praefert in
iisdem omnino verbis asseruit Rabanus in lib. iv de hunc moduin : Albini Confessio Fidei. Qui titulus
Universo, cap. 10, quam ex Alcuino prseceptore suo tum initio codicis in folio vacuo, tum in fronte operis
accepissenon immerito videri possit. pfsefixus est. Posteriorem lantum expendo, eo quod
Item ad aevumCaroli Magnipertinet controversia prius altero scriptus videatur, alter vero ad poste-
de duplici proedestinatione, una ad gloriam, altera rioris imitationem et fidem efformatus. Hic ergo ti-
ad pcenam: quo ex dogmate adversarii consequi af- tulus in fronte operis recentiori manu et atramento.
firmahant, ut homines ad malum seu peccatum a Deo ut jam dixi, subslitutus est in bcum alterius, qui
praedeslinarentur (d). Nascenlem hiijus erroris opi- minio scriptus erat. At quis ejus rei auctor, quove
nionem designare videtur Chiffletiana Confcssioin tcmpore id factum sil, non facile est divinare
loco mox citato his verbis :« Aliquos vero ad malum Hac de re litleris pulsattis a me Chiffletius, qui in
divina potestate praedestinatos essc, non solum non cditionem suam hoc cxemplari usus est, respondit
credo, sed etiam, si sunt, qui tantum mali credere se ante annos quinquaginla inventum codicem a
1007 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS VIII. 1008
Lugdunensi bibliopola«coraparasse, ac bona fide et Ai quasi naufragus Deo miserante ad portum dejectus
titulum et contextum operis, prout m eo codice ha- (sum) quietis.
hebantur, in editos libros retulisse. Sane omnem 3. Postremo easdem passim sententias, eademque
tioli mali aut fraudis suspicionem a religioso viro, verba reperias in hac Confessione, quae in geuuino
optime de republica litleraria merito, amoliri par ipsius Alcuini libro de Fide sanctae Trinilatis (g).
est. Nam quod pro Albini substituit Alcuini, nihil Confessionem controversam orditur 373 auctor ab
interest ad personam, quaebinominis fuit. Siquidem his verbis :« Adestomihi, verum lumen, Deus Pater
palrio nomine Alchwinus, Latino et ascititio Albinus omnipotens, adesto mihi, verum lumen de lumine,
Flaccus dictus est. Imo vero hoc facit ad removen- etc. > Eadem omnino verba habet Alcuinus in invoca-
dam suspicionem. Si enim editor titulum supposuis- tione ad sanclissimam Trinitatem-inOperum suorum
set, earadem utrobique supposuisset inscriptionem. columna 756 (Patrologia; tomo CI, col. 54). Mitlo
Fuerit ergo aliquis alius, qui incerto tempore recen- alia ejusmodi quamplura.
tiorem litulum veteri libro prsefivit, quod non mala His adde antiquitatem operis superius assertam :
fide, sed cx aequo bonoque factum existimare licet. quod cum Caroli Magni tempore conditum sit, nulli
Nam cur in hacremenlitus sit quisquam, nulla causa potius quam Alcuino, ut jam dixi, assignari potest.
fingi potest. Ergo id fecisse videtur, quicunque est \B Id vero amplius elucescet ex solutione argumento-
ille, ad fidem alicujus veteris codicis, aut forte ipsius- rum, quse tum adversus operis antiquitatem, tum
met exemplaris, cujus fugientes litteras novo atra- adversus Alcuinum adducuntur.
mento restituerit. At sive hoc, sive alio modo id com- III.
roissum sit (quod certe commissum nollem) multa Primum argumenlum in Notis ad officiumsanctis-
sunt in ea Confessionequse ad opus istud Alcuiuotri- simi sacramenti, num. 70, proponitur in hunc fere
buendum inducant. Supponamus enim nullum operi modum : « HaecConfessiomaxima ex parte desumpta
prafixum tilulum; sane probata ejus antiquitale, esl ex Pelagii Confessione fidei, et ex libro Gennadii
nullum Caroli Magnitempore auctorera invenio, quam de Dogmalibus ecclesiasticis, tametsi loca illa quse
Alcuinum, cui hoecConfessio merito ascribi possit. In Pelagianam aut Semipelagia*namdoctrinam sapiunt,
eum siquidem apprime conveniunt indicia omnia quae correcta deprehenduntur. Deinde priores duaepartes
de auctore in ipsa Confessione leguntur. praeclarae sunl et pise; at tertia pars non cohaeret
1. In primis auctor Deura precatur, ut« necessariis cum duatus prioribus, ex quibus multa repetit ad
famulantium obsequiis, et impensa a fratribus reve- verbum, quod in uno eodemque opere nullus auctor
rentia > nunquam extollatur. Quod quidem apprime fecerit. > Huc fere conjecturae illius anonymi redi-
competitAlcuino, cui Elipandus Toletanus episcopus (fj guntur, qui nihilominus fatetur, stylum istius Con-
exprobravit quod viginti tnillia servorumhaberet (e): fessionis accedere ad stylum Alcuini, atque ejus
nec Alcuinus ipse diilitetur in responsione ad Elipan- conditorem vixisse ante scholasticorum aetatem, ac
dum. proinde nihil certi ex his conjecturis confici posse.
2. Deinde, pag. 150, ingemiscit quod amiserit Etsi haecAnonyrai Confessio fere sufficiat ad sol-
< locum dilectaesolitudinis, amicum mceroris, quielis vendas conjecturas quas adduxit, nonniilla tamen
et pcenitudinis, > quem ab ineunle setate semper di- reponere juvat ad ampliorem veritatis confirma-
lexerat. « Idcirco, inquit, in angustia et moerore tionem.
niulto posita est anima mea, tuum super se ignorans 1. Nullus moveri debet quod Confessionis auctor
judicium : quia secretum solilse quietis et opportunae usus sit Confessione Pelagii (h). Siquidem tempore
ad te vacationis, quod semel incautus amisi, denuo Alcuini pro vero sancli Hieronymi fetu agnosceba-
invenire non potui. Hoc aulem opto adhuc, suspiro tur. Id palet, tum ex libri tertii Carolini cap. 1, ubi
etquocro; sed proepedientibuspeccalis meisrepcrire haec Confessio sub nomine Hieronymi adducitur;
non valeo (f). >Eamdem animi sui agitationem ex- tum ex ms. Codice Csesarese bibliothecse, qui codex
primit Alcuinus pluribus in locis, maxime vero in psalmos et cantica, variasque confessiones comple-
cpistola 129, in qua hscc verba : « Fere ante hoc D ctens, jussu Caroli Magni a Dagulfonotario scriptus,
quinquennium occupationes, Deum testor, non ficto atque Adriano papaeoblatus est, testante Lambecio
corde declinare cogitavi, sed vestroepiaeprovidentioe in Cacsareaebibliothecsetom.U.conlinelque inter alia
eonsilio translatus sum in servitium sancti Martini, ipsissimam Pelagii Confessionem cum hoc titulo:
lldei catholic.B et ecclesiasticae sanctioni donante Confessiofidei catholicmsancti Hieronymi. Tum sub-
Deo, proficuum. Non recessit tamen de corde meo sequilur Coiffessioin haecverba : Credimus in Deum
prioris voluntatis affectus, sicul transacto anno ve- Patrem omnipotentemcunctorum visibilium et invisi-
slrse pietati jam proedixi. > Hsec ad Carolum : cui bilium conditorem, etc, quae ipsissima est Pelagii
aliam scripsit epistolam, nimirum 132, de eodem Confessio". Nemini itaque mirum esse debet si Pe-
argtimento. Voti compos factus, alias misit lilteras lagii Confessionem transcripserit in suam Alcuinus,
ad fratres in Gothiae partibus Deo servientes (Epist. qui eam reputabat esseHieronyrai, quem in suis scri-
153): < Ego vero, ait, sxculi tempestatibus turbatus, ptis passim transcribere solet.
casso multis in locis labore desudavi : sed modo Neque mirum quod etiam usus est testimonioHljri
« Vid. part. m, n. 32, quaesane Pelagiana vel
Semipelagiana non sunt.
1009 OPP. DUBIA. — DE FIDEI CONFESS. MABILLONHDISQUISITIO. 1010
de Dogmatibusecclesiasticis, quem Gennadii Massi- A attinet, si quis rem propius consideret,' ex Chiffle-
liensis, hominis Semipelagiani, felum esse nunc tiana Confessione desumptum sine duhio videbitur.
constat apud eruditos; tum, quia liber iste olira Cum enim hic traclatus Confessionis Christianae spe-
sancto Augustinosuppositus est, relatusque a poste- cimen promitlat, solamque de Trinitate Fidem com-
ris in ejus OperumAppendicem : tum, quia ante an- plectatur; imperfectum sane opus est, si a Confes-
nos octingentos cum honorifica auctoris prsefatione sionis secunda parle, quae de Incarnatione agit,
laudatus est, etiam ab his qui ejus parentem Genna- divellatur. Hinc consequens est ut potius Speculum
dium agnoscebant. Hujus rei luculentus lestis est ex Confessioue, tanquam imperfectum opus ex per-
Adrianus papa primus, Alcuini aequalis, in epistola fecto, quam Confessio ex Speculo, derivatum dica-
ad Carolum Magnumde Cultu sanctarum imaginum : tur. Ad haec Joannes abbas libellum precum orditur
cui probando inter alias Patrum auctoritates etiam a duplici fragmento, quorum unum est in fine partis
Gennadii sententiam adducit his vesbis : « In sacris primoeConfessionis (itidemque in fme Speculi Au-
pradictis conciliis praedecessorummeorum sanctis- gusliniani), alterum initio secundae, iterumque fu-
simorum pontificum hoec oblata sunt leslimonia, id sius in cap. 10 quartoeparlis. Posterius fragmentum
est: sancti Gennadii Massiliensis episcopi, qualiter decerpsit ex Confessione, ac proinde prius, non ex
veneranda sint corpora vel reliquioe sanctorum ca- " Speculo. Denique qui de Speculi tractatu supersunt
pitulo 40 : Sacrorum corpora, et pracipue beatorum codices mss. recentiores sunt omnes. Nec mirum,
martyrum reliquias, ac si Chrisli membra,sincerissime cum post Anselmum seorsim editus sit tractatus
honoranda, etc. QuaeGennadii verba habentur in ejus ipse, uti eliam Dallseus confuetur. At Confessionis
vulgato libro de Dogmatibus ecclesiasticis, cap. 73. Boerianum exemplar Caroli Magni tempore in mem-
Ubi vides non tantum Gennadium, sed eliam ejus branis descriptum, fontem indicat ex quo Speculum,
librum de Dograatibus ecclesiasticis ab Adriano lau- tanquam rivus, manavit.
datum : nec proinde mirum esse quod ab Alcuino in 3. Aliud opponit Dallaeus,nimirum in vulgatis Al-
Confessionesua et liber et auctor itidem laudetur; cuini Operum indicibus nullam fieri menlionem de
neque inde sumi posse argumentum ut hoecConfes- Chiflletiana Confessione. Namque quos indices Chif-
sio delrahatur Alcuino, imo potius ut ipsi asseratur. iletius huc adducit, de alia Confessione Alcuini esse
Nam post controversias Gothescalci occasione exor- interpretandos, quse ab iisdem verbis incipiat ac
tas, jam tum demum suspectus ac Semipelagianorum Chiffletiana (k).
errore infectus probatus est iste Gennadii libellus, ut Ita sit vero : sed quis nesciat quam manci et mu-
patet ex Flori et Ecclesiae Lugdunensis scriptis in tili sint veterum scriptorum calalogi, quamvis ab
causa prsedestinationis. Cum ergo tam Gennadii li- « auctoribus aequalibus ordinati. Opera sancti Augu-
bellum quam Gennadium ipsum magni faciat Con- stini in mimerum retulit Possidius; Anselmi Ead-
fessionis Chifllelianaescriptor, inde consequens est merus; Bernardi abbatis Clarevallensis Gaufridus;
ut isante Gothescalci controversias vixerit. oranes auctoribus aclate pares. Et tamen indices isti,
Neque obstal quod tertia pars istius Confessionis quam in multis deficiant, jam dudum eruditis viris
cum duabus prioribus non satis cohaerere dicatur, et persuasum est.
ex illis nonnulla repetat. Nam in codiceBoerianoduae 4. At, inquit, Dallceus, scriptor ChiffletianusAl-
posteriores partes eadem manu, qua priores duae, cuinum saepius expilat, quod non commisisset Al-
descriptaosunt: et repetitio haecnon nisi recapilula- cuinus. Non enim solent florilegi, vel defloratores,
tio praemissorum est. ex suis ipsi libris, sed ex alienis, ea decerpere quae
2. Alterum objectum, quod ex Dallaeanis primum litteris mandant.
est, indc petilur quod in Chiffletiana Confessione Imo vero hoc maxirae arguit non alium esse aucto-
mulla de verbo excerpuntur tum ex tractatu de Spe- rem hunc quam Alcuinum, ut qui pressius et suis
culo, qui inter notha Augustini opera relatus est, ipsius verbis et sententiis inhxral. Nam si Dallaei
tum ex libro Meditationum eidem Augustino perpe- argumenlatio valeret, Tertulliano abjudicandus esset
ram ascripto : quod utrumque opus recenliorumesse liber ad Nationes (1), qui tolus ex ejusdem Apologiae
temporum Dallaeus contendit. Et Speculi quidem (si tamen alius) verbis et rationibus constat. Quod
tractatum Meditationibusposteriorem esse; Medita- etiam de Augustini nonnullis aliisque aliorum aucto-
tionum vero librum consarcinatum esse post sanctum rum operibus dicendum est.
Anselmum, ex cujus variis opusculis fere confla- Sed video Dallaeum incumbere in nomen florilegi
lus est. seu defloratoris. Verum nego Confessorem (sic loqui
Concedohosce duos libros, id est Speculi et Me- mihi liceat) merum esse florilegum seu defloratorem,
ditationum, sancto Anselmoposteriores esse. At inde cum propria verba propriasque sentenlias fusius
anliquitatis praerogativam sibi vindicat Confessio alienis intermisceat. Opus quidem suum Dejloraiiun-
Chiflletiana, cum codex Boerianus annis minimum culam vocat; al hoc vocabuloprse modestia usus est,
duceutis ante Anselmum exaratus sit, uti superius rationem habensnon tam eorum,
quosseligil, aucto-
demonstravi (i). 374 Et quidem Meditationum li- rum, quam argumenti quod delibat; qui sane loquen-
brum ex Joannis abbatis opusculis fere totuin con- di modus hoc in sensu hactenus familiaris est.
stare paulo ante probatum cst. Ad Speculum 5. Quod subdit Dallaeus,lcvioris est momenti, utj
qtiod
1011 B. F.ALBINI SEU.ALCUINIOPERUMPARS Vffl. 101*
ipse fatelur, ftimirum quoe habet "vulgata Confessio.A stantia, refellere otiosum est, cum istic agat.Alcui-
in part. iv, cap. 7, initio, de panis et calicis obla- nus de naturali rerum statu, omnia vero in Eucha-
tione, desumpta esse ex libro dc divinis OfliciisAl- ristia procter naturam sint.
cuino perperam ascripto. Cur enim potius haec a 8. Ad hsec minutias complurescongeret Dalloeus.
praedictolibro decerpsisse dicatur Confessionisscri- Impriinis quod Confessionisscriptor Patrem Ambro-
ptor, quam libri consarcinator ex Confessionc,nulla sium, Patrem Gregoriumdicat, quos Aleuinussancfos
causa probabilis adduci polest. aut bealos, morc velerum, dicil; et alia hujus mo-
6. Praeterea proedictamConfessionemvexat disce- menti nonnulla, quibus si immorer, nimius sim.
ptator hoc argumento, quod apud Chifllctianum Al- Mirorvero qtiod ex lam lcvi causa \ir doctus ar-
euinura occurrant nonnulla quoea veri Alcuini sen- gtimentum dcsumat. Si cnim cx co qtiod Confessio-
tentiis disccdant. Quippe ille, ubi de eo coelo philo- nis auctor Patrem Ambrosiiira, Palrem Gregorium
sophatur (Confessionisp. m, u. 37 seq.), quod Moyses vocct, aliud dicendus est ab Alcuiiio,qui beatosap-
in principio creatum a Deo fuisse cum terra dicil; pellat; conficiatetiain necessc est auclorcm a seipso
duas quidem profert scntenlias, qtias verus Alcuinus diverstimesse, cum initio parlis qtiartoebeatumGre-
itidera adducit (Inlerrog. 28 in Gen.) : sed cam prae- gorium comniemorct.Sed boecjejuna et exil-iasunt:
fert quam Alcuinus ipse secundo tantum loco, uno B at illud, quod longe gravissimum pulat Dallaeus,vi-
atque altero verbo indicare satis habuit. alia fusius deamus.
exposita. 9. Quippeobjicit nonnullain pracdictaConfessione
Verum et id argumento est utrumque unum et contincri, quae ab Alcuini lemporibus aliena sunt :
eumdem esse auctorem, quod easdem uterque refert quale est illud quod cjus auctor de suo soeculo,-velut
sentenlias. Quod vero auctor in Confessioneunam infelicissimo, fiehililer conqueritur, ac pene tragice
alteri praefert, cum Alcuinus utramque reliquisset in exclamat (Parte m, n. 36): « Oinfelicia tempora no-
medio, id ipsi contigit quod aliis auctoribus soepenu- stra, inquit, qusenec Deum timent, nec vimsacrorum
mero.contingere videmus, cum aliquod argumentum canonum reverentur! Nullus modo sacrilegus vel
retractant. Fit enim ut cum ante accuratum rei pro- criminosus, ne ad sacri ordinis ofliciumaccedat, in-
positaeexamen in diversas flucluassentpartes, postea hibetur. > Tum mox : « Heu miser ego! qualia tem-
re maturius expensa , unam prae altera sententiam . pora mihi contigit videre? > Ilsec, inquit Dallaeus,a
amplectantur, imo aliquando contrariam. Alqui Al- Carolinorum tcmporum fclicitate abhorrcnt, quibus
cuinus in interrogationibus super Genesin leviter se natum non dubito quin Alcuinus sibi gralulatus
tantum propositas diflicultates enodat, et raaxime sit, nedum ut ingratus, tamque oplimo prmcipi ac
quidem istam, quam Confessionisauctor accuratius C Mecocnatisuo invidiosasvoces charlis suis unquam
perpendit. illeverit.
7. Subsequens oppositumcontinet communem lo- En gravissimum illud argumcntum, cujus pondere
cum a Calvinistiscenties recantatum. Fatetur nempe pressus Alcuinus jurc suo cadat necesse cst, si Dal-
Dallaeusvulgataeconfessionis verba, ubi de Eucha- lxo crcdimus. Verum hoc levissimum csse quivis
ristia tractat, valde ad catholicam fidem accedere; facilc concedct, qui naturochumanse corruptum sla-
imo vix posse(quoeDalloeiipsissima verba sunl) vere VJIIIaltenderit. Quanlumvis enim aurea Caroli Ma-
quidemac sincere aliter nisi ex ea explicari. Sed hinc gni lcmpora fuerint, quam multa nihilominusvitia
validnm argumentum sumere sibi videtur, hunc grassata sunt, qusepio cuiquejusti doloris materiam
Chiffletianumhominem plane alium esse a vero Al- prscberepossint. Quis eniin felicior unquam morum
cuino, qui Christi corpus in lerris loto hoc, qnod status fuit quam in primitiva Ecclesia? Ettamen
decurrit, soeculoprocsenshaberi negat. Huc Alcuini quanta flagiliain primis illisChristianis carpit Paultis ?
terba torquet ex Commentario in Joannem , lib. v, Quanta alii istius oeviauclores? Age vero, videamus
cap. 28, ubi Alcuinus exponens hoecverba : Paupe- an Germanus Alcuinus in sinceris scriptis suis Ca-
tes semperhabetis vobiscum, me autem non semper roli oevumab omni labe immune fuisse crediderit.
habebiiis, demonslrat non esse culpandos eos qui ei **Imo vero longe contrarium docet in epistola 162,
inter bomines conversanti de facultatibus suis mini- ad ipsum Carolum scripta : « Vidimus, inquit, ali-
slrarent: « Cumtam parvo tempore ipse apud Eccle- quibus in locis altaria Dei absqueteclo, avium stcr-
siam corporalitermansurus; pauperes autem, quibus coribus, vel cantim miclu fcedata.Quodfacile vestra
eleemosyna fieri posset, in ea semper essent haben- veneranda in Deumvoluntasper episcopos-emendare
di. >Hic vim facitDalloeusin voce corporaliter, quam valet, ut cum honore condigno maneat mensa Do-
majoribus lilteris exhibet. Quasi vero nos jam ca- mini in loco suo, vel portetur in ecclesiam majorem,
tholici omnes id ipsum proferl Alcuinus palam non secundum sanctam sacerdolum Dei providentiam.
pTofileamur, confilentes Christum Dominum 375 Et honorificetracletur seu altare Chrisli, seu con-
secundum externam speciem et conversalionem in secratio corporis et sanguinis illius, et proccipuum
terris esse desiisse, tametsi vere in Eucharistia sub hostrse salutis sacramentum omni veneratione con-
panis et vihi specie residere credamus. secretur, habeatur et cu-slodiaiur. > Quid censes,
Quod de accidentibus subdit Dallseus,nimirum ex Dalloee?negabisne haic a vero Alcuino dicta? Non
veri Alcuini mente ea necesse esse in qualibet sub- ita comparalus es, ut id commillas. An haecleviora
1013 OPP. DUBIA. - DE FIDEI CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIO. 101*
putas ? Neque id tibi veniet in mentem. Tametsi enira A in Eucharislia corporeis oculis viderent. Quod nequ«
de Eucharistia non catholice senlias, tamen altaria anteriori, neque Alcuini tempore accidisse Dallseus
et templa religiose traclanda esse ultro ipse fatebe- asseverat: sed hujus generis prodigia nono demurr.
ris; et qui eo usque processerit, ut ea impluvio, ne adulto sseculo, ad Paschasiani, ut putat, erroris conj-
dicam avium stercoribus vel canum mictui obnoxia mendationem spargi ccepta.
reliquerit, violataereligionis reum esse. Atqui id per- Si altercandi occasionem quaerere esset animus,
petrabatur non uno in loco impune aureo illo sseculo, hic causari possem, non constare an Confessionfe
regnanle scilicet Carolo Magno. scriplor hoc Ioco de sensibili corporis Christi in Eu-
Sed ne forte id unum fuisse reponas quod repre- charislia visione agat, an de spirituali aliqua revela-
henderet Alcuinus, audi non jam unum, sed plurima, tione, qua vera Christi in sacramento proesentia con>-
quoe aureo illo saeculo emendanda eidem imperatori firmetur : quales sane revelationes ab auctoribus
significat in carmine 252, ila Carolum affatus : Alcuino superioribus huc adducere non esset opero-
sum. Verum Dallseicoramentarium lubens admitto :
Plnrima nempe tihisnnt emendandaper orbem, at ejus pace dixerim, ejusmodi prodigia longe ante
0 rex! o rector! o decus Ecclesise!
Simoniacaquideinpululatmalepestis in orbe, Paschasii tempus legebantur, nempe illud quod de
Muneribusdantur mysticadonaDei. ™
QuseDcusteternuscunciisimpendere gralis Plegislo religioso sacerdote memorat idem Pascha-
Jusserat, ut gratisaccipitipse dator. sius; quod certe non commenius est vir religiosus,
Statquoque judicium cau<ses ub muneredantis
Sportulajustitiam verlit in ore senis. sed ex antiquo auclorc accepit. Aliud item Alcuini
Huneribusquedatis veniuat ad poculatestes, tempore Paulus diaconus, Casinensis monachus, lit-
Impiatumpurgatebrietasque reum.
Opprimitet miserosquorumdamsaevapotestas, teris mandavit in Vita Gregorii Magni, quod ei acci-
Impleat ut saccosdives ab ore suos. dit in facto matronoe Romame. Sed ante hoc aliud
Impune disciirruntfacieniesfurta latrones,
liltores scelerumsont etiamsocii. item in Vita sancti Basilii Csesareseepiscopi, Amphi-
Talia compescatlua, rex, veneranda potestas, lochio lconii episcopo ascripta, legebatur de Hebraeo
Recloremregni te Deusinstituit.
quodam, cui coramunicantibus Christianis infantulus
I nunc, et ingratura Alcuinum assere, si potes, qui membratitn incidi m manibus Basilii visus est. Hsec,
optimo suo principi et Mecoinatitam invidiosas voces inquam, legebantur ante Alcuini setatem, quoe pro-
ingerere non veritus sit, nedum chartis suis illi- iade prae oculis, cum Confessionem scriberet, habere
nire; aut si non audes, fatere tandem aliquando non potuit.
esse alienum a vero Alcuino, quod memoratae Con- Basilii, inquis, Vita Latinis auribus incognita fuit
fessionis scriptor in sseculisui vitia exclamando in- _ ante Nicolai primi poritificatum, cum scilicet ab.Urso
vehitur. Plura hac de re legesis apud Theodulfum S. R. E. archidiacono Latinitate donata est. Imo
Aurelianensem episcopum in Paraenesiad judices. vero ante Ursi versionem alia legebatur, quoein Vitis
376 10- Alind ex vulgata Confessione opponit Patrum edita est a Surio politiori stylo reddita. Cujus
Dalloeus,quod Alcuini saeculo repugnare contendit: rei certissimum sumo argumentum ex ^EnesePari-
nempe hoc quod de Judseis legitur in parte n, cap. siensis episcopi libro adversus Grsecos, quaest. 2, ubi
3 : « Quibus etiam nec advenarum jure terram pa- Vita sancli Basilii de Grseco in Latinum a quodam
triam saltem vestigio salutare conceditur. > Quae Grwco, vocabuloEveimio, de verbotranslata laudatur.
verba sic commentatur Dallaeus : « Si vel Adriani, Ergo regnante Carolo Calvo, hoc est.medio sseculoix,
vel Constantini, et Christianorum principum qui apud Gallos circumferebatur hoec Vita, qtiam Alcui-
ei in Oriente tribus quatuorve sseculis suecesse- nus legisse potuit.
runt, vel Latinorum denique, qui Judaeam anno Ad hsec Alcuino suppetebat insigne exemplum,
1100 armis quaesitamaliquandiu tenuerunt, tempori- quod refertur in lib. v de Vitis Patrum, cap. 18, ubi
bus vixit, veri speciem habet hsec oratio : ab Alcuini legitur Arsenii dictum de quodam sene in Sciti ha-
vero soeculoaliena est, quo Saraceni in omni Judsea bitante, ut habet ms. codex Corbeiensis; qui cum
imperitabant. > jj secus quam Ecclesia catholica tradit, de Christi cor-
Quid sibi velit hoc commentario Dalloeus, non pore in Eucharistia sentiret; idque non naturale cor-
capio. Si enim Confessio per modum improperantis pus Christi, sed tantum figuram ejus esse crederet;
et corripientis hoecingereret, speciemaliquam haberet tribus Patribus ob eam causam convocatis, el pro
Dalloeiargumentum. Nunc vero de pcenis divinitus senis conversione orantibus, facta re sacra, tandem
Judseis inflictis cum agat hoc loco, nihil continet ad rectam fidem reductus est. « Nam quando positi
quod non usurpare possimus hoc tempore, quo sunt panes in altari, videbatur illis tantummodo tri-
eliara infideles sacris locis dominantur. bus tanquam puerulus jacens super altare. Et cum
H. Afline est huic argumento quod disceptator extendisset presbyter manum ut frangeret panem,
sumit ex Confessionis parte iv, cap. i, ubi scribitur: descendit angelus Domini de ccelo habens cultrura
< Eucharistici mysterii veritatem, id est realem cor- in manu, et secavit puerulum illum;
sanguinem vere
poris Dominici prsesentiam, nonnunquam divina re- illius excipiebat in calice. >Tum accedente sene,«ut
velatione aliquibus manifestatam esse. > Intelligit acciperet sanctam communionem, data est ipsi soli
autem, inquit Dalloeus,quibusdam divinitus conces- caro sanguine cruentata; quod cum vidisset, perti-
sum fuisse, ut carnem et sanguinem pro pane et vino muit et clamavit dicens: Credo, Domine, quia
panis
1015 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 1016
qul in altari ponitur corpus tuum est, et calix, tuus A Eucharistia sancivit adversus hsereticos nonnullos,
esl sanguis. Et slalim facta est caro illa in manu qui Dominici corporis et sanguinis sacramentum re-
cjus panis secundum mysterium, et sumpsit illud jiciebant, uti legitur in synodo contra eos Atrebati
cmn honore gratias agens Deo. > Eximium hunc lo- habila, quam propediem typis editurus est noster
cum legisse potuit Alcuinus, sivc ex codiceGrxco, Acherius in Spicilegii tom. XIII. Cum enim idem
qualem Photius laudat, sive ex veisione Pelagii S. cpiscopus in ea urbe diebus Nativitatis et Appari-
R. E. diaconi, qui hunc quintum librum Latini juris lionis Domini de rebus ecclesiasticis tractaret, « re-
fecit. latum est ei quosdam ab Italix finibus viros eo loci
12. Sed jam demura post vexatam variis arlibus advenisse, qui, quamdam novae hxreseos sectam
atque modis Confessionem, veniamus ad palinarc ar- introducentes, evangelicx atque apostolicx san-
gumentum , quo Dallarus sxpe dictx Confessionis clionis disciplinam pervertere tentabant; et quam-
anliquilatem penilus labefactare sibi visus cst; dam juslitiam prxferenles, hac sola purificari homi-
nempe, « quod idem Confessionis auctor de eorum nes asserebant, nullumque in sancta Ecclesia aliud
sentenlia qui realem Dominicicorporis in Eucharislia esse sacramentum per quod ad salutem pervenire
prxsenliam negant, non aliter loqiiitur quam de potuissent. >Hi coram cpiscopo adducti,« referunt se
doctrina publico Ecclesix judicio damnata et inter " essc auditores GANDULFI cujusdam ab Ilalix partibus
hxreses relata, alque ila cum ipsis agit ut cum ho- viri, et ab eo evangelicis mvmdatiset apostolicis in-
minibus sectariis et hxrelicis. > Tum huic rei pro- formatos : nullamque prxter hanc Scripturam se
bandx adducit hunc locum ex Confessionis parte iv, recipere, sed hanc verbo et opere tenere. > Tum
cap. 5 : « Advertejam tandem, o pravissimarum, accuratius interrogati, sacri baptismatis myslerium
mentium perversa doctrina, et noli surda aure et; negant, simulque Eucharistix, Pcenilenlix ct Matri-
incircumciso corde proelerire quod iVicitur: Qui; monii sacramenta. Pro erroribus singulis singula ca-
tnanducat me, suam nimirum, non aliam carnem dc- pitulacondit Gerardus, primum quidemdebaptismo,
monslrat. > Mox paucis interjectis : « Verum quiaj secundum de corpore et sanguine Domini, in quo
longe aliter se habet verilas tanti mysterii, quam tu( hxrelicos compellat his verbis : « Jam nunc his
hmrelico deceptus spiritu arbitraris, recte dicilurr omissis transilum faciamus ad illud sacrum et im-
myslerium fidei, > elc. « Quibus aperlissime, inquitt mutabile Dominici corporis et sanguinis sacramen-
Dallxus, significat fuisse, quo ipse tempore scribe- tum, quod vos ad vestram confusionem, nisi resi-
bat, qui aliter quam ipse sentiebat, de Eucharistiat pueritis, adversum divinam et aposlolicam traditio-
377 docebant, quique hmreseosea de causa damnati; - nem impugnantes evertere tentatis. > Tum ipsius
eranl. > Cujusmodi homines ullos ante Berengariii sacramenti naturam explicans post aliqua hxc sub-
tempus exstitisse negat Dallxus. dit : < Quod quidem sacriflcium dum de pane et
Hoc argumentum colorem quidem habet prae aliis5 vino cum aqua mixto ineffabili sanclificatione, cruce
a Dallxo adductis; sed si fucum detrahas, inane3 et verbis illius in altari coasecratur, dumquc pas-
prorsus, uti cxtera, apparebit. Quod ut assequare,, sionis et resurrectionis ejus atque in coelumascen-
rem propius intueri necesse est ac demonstrare jarai sionis ibidem salutifera memoria agitur, verum ac
dudum ante damnatum Berengarium hxreticos ha- proprium corpus ipsius DominiJesu Christi, et san-
bitos, eoque nomine affeclos, qui secus quam modoo guis verus et proprius efficitur, quamvis aliud esse
catholica Ecclesia tradit, de Eucharislia sentirent. videatur. Videtur namque panis naturalis, sed veris-
Huic rei probandx unus sufflcit Deoduinus, seuu sime eflicitur corpus Christi, sicut ipsa eadem Veri-
Theoduinus LeoJiensis episcopus (m), qui in epi- tate altestante didicimus. > Ex quibus inlelligimus
stola ad Philippum Francorum regem, scripta con-- in syno.io Alrebatensi assertam fuisse Eucharistix
tra Berengarii errorem jam tum primum exoririi veritatem annis amplius 25 anle damnatum Beren-
coeptum,censet Berengarium ejusque sequaces nonu garium. Hunc locum paulo fusius retuli, tum quia
esse audiendos, neque tam pro illis concilium con-- > JJ hxc synodus antehac, si non fallor, incognita fuit,
vocanduin, quam de illorum supplicioexquirendum;; tum quia rebus subsequenlibus illustrandis pluri-
propterea, quod creberrimis SS. Patrum conciliis, ;, nuini conducit.
tum eliam venerabilium doclorum clarissimis senlen- i- Sub idem tempus, hoc est anno 1017, lestante
tiis proscripti damnatique essent eorum errores.». Glabro Rodulfo in Hist. Iib. m, cap. 8, in urbe Au-
Ergo ante Berengarii damnatum errorem creberrimaa relianorum flammis traditi sunt ejusdem hxreseos
concilia catholicam de Eucharislia fidem definierant,
t, asserlores; quorum prxcipui erant Herbertus alqne
ac secus sentiintes pro hxreticis habendos decreve- 5- Lisoius. Horum errores fucatx sanclitatis simulacro
rant, ut censet testaturque Deoduinus. Ex quibus is palliatos detexit Arefastus, qui prxsente Rotberto
conciliis, etsi unum Tolelanum proferat inmedium,i, rege, ut synodi acta probant in Spicilegii tom. II,
plura tamen alia in Eucharistix causa congregala la inler cxtera conlestatus esl ab eis se didicisse, pa-
fuisse manifeste asseruit. nem et vinum, quod super altare manibus sacerdotum
Et quidcm regnante apud Francos Rotberto, id sancti Spiritus sanclificalioneefficividetursacramen*
est anno 1025, indict. 8, Gerardus Cameracensis is tum, converiinon posse in corpus et sanguinemGI^'
atque Atrebatensis episcopus fidem catholicam de le sti. Quod cum illi confiterentur, nec ab eo*WW|
1017' OPP. DUBIA. — DE FlDEl CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIO. 1018
aliisque revocari potuissent, jubente rege extra ur- Ai chasio diserte impactum est ante Berengarii cen-
bem creitMli sunt. Hic nullus canon nullumve de- suram.
cretum cotidi^umIegitur, sed tantum pcena hxreticis Cum Paschasio consentit Hincmarus Rhemorum
inflicta • ob eam videlicet causam quod communi archiepiscopus in prioris opusculi de Prxdestina-
Ecclesioecatholicse prxjudicio proscriptus csset eo- tione cap. 31, ubi loquitur in hunc modum : « Sunt
ruift error, qui verilateis corporis et sanguinis Do- et alia qux vocum novitatibus delectantes, unde sibi
iv>i'niin Eucharislia negassent, atque hujusmodi ho- inanes comparent rumusculos, contra fideicatholicx
mines in hxreticorum classem amandati. Qua per- veritatem dicunt, videlicet: quod trina sit Deitas :
suasione commoti prxdicti hxretici, errorem suum quod sacramenta altaris non verum corpus et ve-
publicis concionibus committere non audebant: rus sanguis sit Domini, sed tantum memoria veri
sed occultis cuniculis furlivisque colloquiis in fidos corporis et sanguinis ejus. > Itaque censebat Hinc-
probatosque quorumdam animos cum inspirabant. marus hujusmodi homines pugnare contra fidei ca-
Tantum apud eos prxvalebat erroris sui prxconce- tholicm veritatem, ac proinde hxrelicos esse
pta damnatio. Eumdemmet errorem (ut id obiter observem) no-
Mitius cum aliis eiusdem farinx hominibus estit tasse mihi videtur Anastasius Bibliothecarius, cum
sanctus Odo Cantuaricnsis episcopus circiicr annum *' ait Nicolaum papam primum fecisse in basilica Sal-
950, quo tempore i quidam clerici, maligno crrore vatoris, qux Cxsarxa dicta, cruces de argento pu-
seducti, asseverare conabantur panem et vinum quse rissimo, « qux pendent ante figuram, sive (uti
in altari ponuntur, post consecrationem in priori apud Baronium ad annum 858 legilur) ante sacra-
substantia permanerc, et figuram tanlummodo essc mentum substanlix carnis ejusdem Domini nostri
corporis ct sanguinis Christi, non verum Christi Jesu Christi. > Quasi diceret, ante figuram substan-
corpus et sanguinem. Quorum enormem perfidiam tialem carnis Domini nostri Jesu Christi, eum ad
beatus OJo destruere cupiens, dum quadam die in modum quo Christus in epistola ad Hebr. dicitur fi-
conspeclu totius populi sacrosanctis missarum solem- gura subslantix Patris : ad quem locum Anastasius
niis devotus intenderet, exprcssis Iacrymis Dei om- hic allusisse videtur. Si vero Baronii lectionem se-
nipotentis clementiam in suo ministerio adfore po- quare, alia, quam prxferendam existimo, inconsulta
stiilavit, qttx ad depellcntlos hominum errores sub- non miniis calholicx fidei favet. Cur enim, quxso,
stantivam divinorum mystcriorum declararet pro- aduitlit substanticc vocem, nisi ut eam opponeret
prietatem. Cumque ad confractionem vivifici panis figurx vocabulo, quo hxretici tunc lemporis abute-
ventum fuisset, confestim inter manus pontificis, Nimirum hxc verba sacramentumsubstanlim
Sbantur?
fragmenta corporis Christi tenentis, sanguis gulta- carnis Christi, opponuntur istis : sacramenlum figurm
tim defluere coepit. > Cujus rei consideralione per- carnis Chrisli; tantumdemque sonant, ac si dixisset
culsi omnes, 378 maximc vero clerici sectarii, Anastasius, sacramentum conlinenssubstanliam car-
errorem suum incunctanter abjecere. Ipse autem nis Christi, non figuram. Alias inanis et absurda
pontifex cuin suis in magna gratiarnm actione laeli- esset ejusmodi vocabulorum geminatio.
tiam egit, « propterea quod omnis error de Domi- Ex his omnibus liquido conficitur tempore Hinc-
nico corpore in pectore suorum abolitus fnissel, nec mari ac Paschasii Radberti, id est paulo post mortem
ullra panem in allari positum verum Christi corpus Alcuini, hxreticos dicios fuisse eos qui de veritate
esse diffiderent, qui verum sanguinem inde manare corporis Christi in Eucharistia dubitassent : ac
conspexissent. > Hxc verba sunt pervetustissimi au- proinde immcrito Joannem Dalixum Alcuino adjudi-
ctoris, qui libellum de ipsius Odonis Vita nondum care Confcssionem Cbiffletianam ea ratione quod
edilum composuit: quem locum Wilhelmus Malmes- hwrcticospiritu deceploshujusmodi homines appellet.
buriensis monachus compendio retulit. Ergo eo Duplici vero ex causa eos ab antiquis hxreticos
tempore, id est medio sxc. x, enormis perfidia error- dictos existimo, nimirum quod eo nomine dignos
que censebatur, si quis de corporis Christi Domini r.. xslimarent eos qui a recepta catholicorum fide rece-
in Eucharistia verilate dubitasset. derent, et quod antiquorum Patrum decretis damnali
Sxculo prxcedenti eadem fuit catholicorum sen- crederentur. Scilicet hxc fuit veterum quorumdaiu
tentia, qui hxreticos appellabant ejusmodi erroris calholicorum persuasio, in concilio Ephesino (n) san-
sectatores. Testis imprimis Paschasius Radberlus in citam fuisse de Eucharislia fidem nostram, atque
libro de Sacramento altaris, cap. 21 : « Nos autem diris addictos qui contrarium dogma secuti essent.
catholice sensum ipsius Domini requirentes, non In hac sententia fuit Lanfrancus, ut patet ex Dia-
hmreticorum nxnias sequamur, sed ejus qui ait : logo adversus Berengarium edito, ubi notat hxreses
Accipite et comedite ex eo omnes. > At novalor erat duas anliquis temporibus ortas fuisse, omnibus ta-
Paschasius?Imo verofideicatholicx assertor: tumquia men tum consentientibus, « quod panis et vi-
hoc nomineeum semper honoravit catholica Ecclesia; nuin in veram filii hominis carnem, verumque ejus
tum quia nonsolcnt novatoreseos qui ase dissenliunt sanguinem converterentur; > sed quis esset ille
hxreticos appellare, sed priscx fidei corruptores. Ve- filitis hominis, aliis in alios pugnantibus. « Quidain
rum hic non agimus de re ipsa, sed de nomine hxre- eniin, inquit, arbitrati sunt hunc oportere intelligi
tico, quod eucharislicx veritatisinficiatoribusaPas- quemlibet honiinem. sive justum sive peccatorem,
1019 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 1020
Aliinon nunc esse de turba quemlibet hominem, sed A sertionem, contra majorum traditionem, ac demum
virum justum, sanclificatum, a communi hominum contra reccptam sui temporis fidem corporis Domi-
vila per sux vitx celsitudinem segregatum. » Tum nici veram in Eucharistia prxsenliam negarent?
subdit Lanfrancus damnatas in ca synodo « ulrasque Certe qui adversus Claudium Taurincnsem episco-
has lethales pestes, > decretumque Nestorio in hxc puin de cultu sacrarum imaginum scripsere noni sx-
verba transmissum : « Ad benedictiones mysticas culi auctores Gallicani, eum hxretici nomine afli-
accediinus et sanctiflcamur, parlicipes sancti corpo- ciunt, quamvishiinccullum nullasynoduseo tempore
ris el pretiosi sanguinis Cbristi omnium nostrum staluissct. Nam quod hac de re habitum est conci-
Redemptoris effecti : non ut communem carnem lium Nicxnum n, veluti profanuin tum repudiabat
percipientes, quod absit, nec ut viri sanclificati, et Gallicana Ecclesia. Sic Balramnus eos qui Christum
verbo conjuncti secundum dignitatis unitatem, aut Dominumcommunivia exbeatissimx Virginis utero
sicut divinam possidenlis habitaiioncm : sed vcre prodiisse negabant, ut novteet inaudilm hareseos
vivificatricem, cl ipsius Verbi propriam factam. > auclores non semel suggillat, nullo suffragante con-
Tum addit Lanfrancus concilii canonem iis analhe- ciliorum decreto, propterea quod adversariorum sen-
ma dicentis qui secus sentirent. Ex qnibus neinini tentiam a Scripturx sacrx et Patrum auctoritate
*
dubium esse debet Lanfrancum in ea fuisse persua- I deflectere arbitraretur. Quidni potiori jurc hxreti-
sione, Ephesinos Patrcs de Eucharistix fide adver- cos ChiffletianaConfessiodixeril eos, qui ab Eucha-
sus Novatianos statuisse, eosque pro hxreticis ha- ristix recta fide recessissent, reclamanle non solum
buisse qtii ab ea definitione reccderent. Hic jam sacra Scriptura et Patrum Traditione, sed etiam
non inquiro an Lanfrancus concilii sensum assecu- communi catholicorum consensu? Adde, in isla
tus sit. Certe Ephesini Patres hoc loco veram Chri- Confessionehujusmodi homines non dici hxreticos,
sti corporis iu Eucharistia prxsentiam, si non sed tantum hmrelicospirilu, A est, diaboli hxreseon
dcfiniunl, saltem manifeste suppommt. At permitto Auctoris instinctti deceptos. Quo nomine nolare vide-
Lanfrancum in explicando concilii decreto falsum tur, non quidem hxreticos ullos, qui errorem suum
esse, eique plus quam verba prxseferant tribuisse. in vulgusspargerent, sed nonnullos dubix fidei ca-
Hic tantum expendo quid senserit de mente concilii, ,k tholicos qui, humanis ratiunculis et sensibus plus
cujus decreto Sacramenlariorum errorem sine du- xquo addicti, de hoc divino sacramento non recte
bio damnatum fuisse persuasum habuit. senlirent. Sit ergo hxc nostrx responsionissumma,
Atqui in eadem etiain persuasione fuit Herigerus nempe ante damnatum Berengarium realis, ut vo-
Laubiensis abbas in libello de Eticharistia, qui sine * enmus, in Eucharistia proasenlix impugnatoreshxre-
auctoris nomine a Cellotio cditus est in Appendice seos nota poenisqueaffectosfuisse in conciliis Came-
ad historiam Gothescalci. Cnjus libelli auctorem racensi et Aurelianensi, eosdemque pro haereticis
esse Hcrigerum abbalem Laubiensem, qui anno sxc. x habitos ab Odone Cantuariensi; tum sxc. ix
1007 mortuus est, certis 379 a''as documentis, ab Hincmaro Rhemensi archiepiscopis ; a Pascha-
Deo dante, demonstrabo. Is quippe, inter argumcnta sio Radberlo et aliis. Ad hxc visumfuisseLanfranco,
qux adducit ad probandam Eucharistix fidcin, etiam H&rigero,et ConfessionisChifflelianx auctori, eos
hunc locum a Lanfrancorelatum profcrt ex concilio itidem in concilio Ephesino diris addictos ; ac deni-
Ephesino sub Cyrilli nomine, nimirum Alexandrini, que merito in ea Confessione hmretico spiritu dece-
cujus epistola ad Nestorium, ex qua Herigerus tcsti- ptos dici, quippe qui in fide Eucharislix a sanctx
monium adducit , inter acta concilii Ephesi*i Scripturx Patrumque aucloritate deflecterent, quin
relata est. Quid si Chiffletianx Confessionisseri- etiam a recepta omnium tunc temporis catholico-
ptor, eodem prxjudicio affeclus, eodem modo Ephe- rum confessione.
sini conciliidecretum interpretalus est; atque ob id 13. Imo vero, inquis, nullus, non tantum supe-
ha^relicospiritu deceplos appellavit eos qui de lmjus riorum temporum auctor, sed nec Alcuini tempore,
sacramenti veritatedubitarent? Certe ad hunc locum U hanc de Eucbarislix veritate fidem tenuit docuitve,
manifeste alhidere videtur in hxc verba (Part. iv, qualem ipsa Confessioprofitelur.
num. 5): « Adverte jam tandem, o pravissimarum At hanc objectionem manifesterefellitPaulus dia-
mcntium perversa doctrina, et noli surda aure, in- conus in Vita Gregorii Magni, qui catholicam veri-
cumciso corde prxterire, quod dicitur : Qui mandu- tatem tam diserte exponit, ut nemo clarius hoc
cut me, suam nimirum, et non aliam carnem demon- tempore explicare possit. Sic enim occasione facli
stral. > Cur cnim dixit, su:'.m et non atiam carnem, quod matrona Romana in Eucharistiam perpetravit,
nisi ut excluderet errorem illum quem ab Ephesinis Paulus Gregorium loquentem inducit : « Disce, in-
Patribus damnatum esse putabat ? Hxc ergo causa quam, veritati jam modo credere conteslanti: Panis
est cur hmreticospiritu deceptosappellet hujusmodi quemego do, caro mea cst: et sanguis meusvereeil
erroris sectatores. potus. Sed prxscius Conditor nosler infirmitatis no-
Verum fac scriptorem Chiffletianx Confessionis strx, ea potestate qua cuncta fecit ex nihilo, etcor-
non respexisse ad Ephesinum aliudve concilium,cur ptis sibi ex carne sempcr virginis operante sancto
non potuit hxreticos appellare eos (o) qui contra Spiritu fabricavit, panem et vinum aqua mixtum,
Scripturoesacrceseu Christi Domini manifestam as- manente propria specie, in carneni et sangmnent
1021 OPP. DUBIA.— DE FIDEI CONFESS. MABILLONUDISQUISITIO. 1022
suum, ad catholicam precem, ob reparationem no- jKEucharistia fides, qualem professus est Alcuinus ipse
stram sancti Spiritus sanctificatione convertit. > in Confessione controversa.
Tum subdit Paulus : « Indeque universos jussit divi- 14. Cur ergo, inquis, Paschasius in Patrum testi-
nam precari potentiam, ut in formam pristinam sa- moniis, qux ad senlentiam suam constituendam ad-
crosanctum reformaret mysterium, quatenus mulieri ducit, Alcuinum indictum el illaudalum prxtermisit,
ad sumendum fuisset possibile ; quod et factum est. siquidem hxc ConfessioAlcuini fetus sit ?
Unde sxpe fata mulier plurimum in sancta religione Ncmpe quod Paschasius ab antiquis duntaxatPalri-
et fide proficiens, participatione Dominici sacramenli bus auctoritalem sumit: Alcuinus vero tum, cum
consecrata est, et omnes qui vidcrant, in divino librum suumconderelPaschasius, antepaucos annos
amore et orthodoxa credulitale excreverunt. > Ha- defunctus erat. Deinde multa alia veterum tesiimo-
ctenus Paulus in Vita sancti Gregorii Magni, qux in nia omisit Paschasius, ex sinceris eorum operihus
sxculo i Benedictino typis edita est: quem Iocum facile repetenda: qux quidem opera eadem ratione
adduxitGerardus in prxlaudata synodo Cameracensi. negare posset Dallxus, si ipsius argumentalio quid
Ex quo intelligimus eam fuisse lum de Eucharistia efficeret. Denique Alcuini Confessionem prxtermi-
receptara fidem, panem scilicet et vinum, manenle sit, forlasse quod in ipsius notitiam (qux librorum
propria specie, in carnem et sanguinem Domini con- B tum inopia et difliciliscommunicatio eral) non ve-
verti, atque in ea persuasione orlhodoxam credutita- nisset.
tem fuisse collocalam. Hxc fere sunt argumenta quxDallxuscongerit ad-
versus Confessionisauctorem etantiquilatem, si nou-
Eamdem astruit Haimo,Halberstadensis episcopus, nullas exceperis minutias, quas consulto prxtermisi;
Pauli el Alcuini suppar, in Tractalu de corpore et qualia sunt qux profert de styli dissimilitudine a ve-
sanguine Domini, quem recens edidit nosler Ache- ris Alcuini operibus: cum alii docti viri eamdem,
rius in Spicilegii tomo XII : Hic enim suam, imo cum in ipsa Confessione, tum in sinceris Alcuini ope-
et Catholicorum sui temporis omnium fidem explicat ribus, orationis xqualitatem agnoscant. Hxc, in-
in hunc modum : « Credimus itaque et fideliter con- quam, qux minuta, neque satis certa ipsiDallxo visa
fitemur et lenemus, quod substanlia illa, panis sci- sunt, prudens dissimulavi, ne longius progrederentur
licet et vini, per operationem divinx virtutis, ut jam nostrx concertaliones.
dictum est,idest natura panis et vini, substantialiter Hxc pro modulo dicta sint de hujus operis auctore
convertatur in aliam subslantiam, idestin carnemet et antiquitate; quorum unum ita propugnandum sus-
sanguinem. > Et infra : « Commulat ergo invisibilis cepi, ut allerum tanquam certissimum demonstrari
sacerdos suas visibiles crcaturas in substantiam sux ' J posse confidam. Quod si non penitus asseculus sim,
carnis et sanguinis secreta potestate. In quo quidera vel id mihi satis erit pro fructu operis, quod hanc
Christi corpore et sanguine propter sumenliura hor- provinciam studiosis aperuerim, reperto exemplari,
rorem sapor panis ct vini remanet et figura, sub- cujus sola inspectio operis antiquitatem persuadere
stantiarum natura in corpus Christi et sanguinera potest. Huc erudilorum omnium oculos et judicium
omnino conversa : sed aliud renunliant sensus car- appello, quibus codicem Boerianum inspicere licet,
nis, aliud renunliat fides 380 nientis, » etc. Mitlo sive in monasterio sancti Germani, quandiu penes
plura hanc in rem hujusmodi testimonia, qux jam nos erit; sive Divione in bibliotheca Boeriana, qtio
adduxere eximii perpetumde Eucharistia Fidei de- brevi rcmittendus est.
fensores. Hunc vero Haimonis locum insignem hic Qux de auctore protuli argumenla, sirem penitus
visurii est attexere, ut pote a nemine hactenus pro- non evincunt, saltem maxime probabilem efliciunt.
Iatum : quo luculenliorem nullum ad probandam Ec- Hxc si quis refutare velit, non ita mecum agat, quasi
clesix fidem reperire fas est. Prxdictum vero Hai- hac in re controversix caput constituam : sed
monis tractatum inveni in bibliothecx nostrx sancti Confessionis impugnet antiquitatem, quam potissi-
Germani memhraneo codice sexcentorum annorum, yp. mum defendo. Certe haud multum interest reipubli-
'
qui cjusdem Haimonis expositionem in Epistolas per cxChristianx quis istiusoperis auctor sit, Alcuinus
totum annum in missa recitari solitas complectitur. an alius, si modo eum Alcuini xqualem agnoscant
Insertus porro cst in eo codice tractatus iste post ex- omnes. Neque tamen Alcuini palrocinium deserere
positionem in Epistolam Ccenx Domini, qux Epi- est animus, sed justos controversix limites defi-
stola de Eucharistix myslerio tota est: cujus Epi- nire.
stolx expositionem subsequitur iste tractatus cuia Cseterum, quod in me receperam, hoc loco ap-
hoc titulo : Incipit tractatus Aimonis de corpore et ponendum duxi virorum peritorum testimonium
sanguine Domini. Tum auctor traclatum suum cum de codicis Boeriani antiquitate, ut ii quibus co-
Epistolx prxdictx exposilione continuando in hunc dicem istum videre non licet, horainum in repu-
modum orditur : Sed quoniam hujus Epistolm op- blica litteraria clarissimorum auctoritati acquie^
portunitas offerl ut aliquid de tanto sacramenlo latius scant.
dicalur, etc. Quod quidem hoc loco monuisse vi- TESTIMONIUM.
sum est operse pretium. Itaque, ut modo dicebam, De Boeriani codicis antiquitate.
tempore Akuinirecepta erat ea, quam profitemur, de Nos infra scripli omnibus, qiiorum intererit, nd-»
1023 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1034
tum facimus, visum anobis ac diligenter inspectum j A dem D. Basnagius dixerit de magistro illius artis
memhraneum codicem pervetustum, cui titulus est magno Mabillouio,Cotelerio aut de CaroloCointio, du Fresnio,
recentiori manu rn primarii locum substitutus : nlonium Valesio, Baluzio, aliisque ab ipso in testi-
adduclis. « At enim, reponit Basnagius,
ALBI.NI CONFESSIO FIDEI.Qux ipsissima est Confessio M. Dallxus, in dijudicando stylo velerum auctorum
sub nomine Alcuini a R. P. Pctro Francisco Cbiffle- exercitatus, et qui optime novit discernere opera
vera auctorum a hujus Confessionis supposi-
tio typisedila; testamurque istius codicis scripturam tionem detexit, etfalsis, ralionibus firmavit. > Atqui has
proxime accedere ad tempus Caroli Magni, nec sx- rationes Mabilloniusevertit, et ad antiquilatem co-
culo nono posteriorcm videri. In quorum fidcm huic dicis provocavil; quam, inspeclo codice, viri artis
instrumento subscripsimus Idibus Decembr., anno diplomaticx peritissimi probarunt; Dallxus vero,
illo forte non viso, ex levi suspicione, quod manu
Domini 1674. mouachi falsarii forma veterum characterum eflingi
Subscripseruntin originali: potuerit, impugnavit. Cui ex his magis credendum
videanl eruditi. Certe D. Ceillier, Uistoire des
A. FAURE , Doctor ac socius Sorbonicus. JOANNESsit,
GARNIER, Societatis Jesu presbyter, ac theologia Auteurs sacris, tom. XVIII, cap. 21, num. 18,
professor. CAROLUS LE COINTE, Oratorii presbyier. pag. 342, contestatur, se per decursnm suaeHistorix
DE VVONd'HEROuvAL,camerm computorum audi- deprehendisse, Dallxum in dijudicandis veterum
lor. Du FRESNE DUCANGE , quastor Ambiunensis. Patifum in
gcnuinisoperibus multoiies fuisse deceplum;
HADRIANUS VALESIUS, hislorioqraphus regius. STE- g1 quod Mabillonionemo fatile deprehendel.
niANUsBALUZE (b) Propternon
, biblioihecmColbertinm prmfectus. Confessioiiis dignos. Basnagius ait : « Auctorem
COTELIER, Socielalis Sorbonictr. DBLAUNAY, in su- convenire cuin iis Berengarianis,
premo Parisiensi senatu advocalus. qui dicebant panis et vini partem mutari, partem
non mulari. > Sit ita. Attamen si post Berengarium
scripsisset hic confessor vere catliolicus, temperas-
381 ANIMIDVERSIO set verba qux cilat Mabillonius, ne in suspicionem
erroris Berengarianorum vcniret : ergo Berengario
IN est antiqiiior, quod vult Mabillonius.
CENSURAS CELEBERRIMIBASNAGII, (c) Non nisi smculonono ventilatasunt. Respondet
Basnagius, « hanc doctrinam etiam ad sequentia
Quas adversus prcecednntem D. Mabillonii sxcula transiisse. > Sit ita. Verum Mabilloniusnon
Disquisitionem tulit tom. II Hist. Eccles., loquitur de doclrina, sed de disceptatione circa illam
lib. v, cap. 7, pag. 899 et seq. doctrinam, etillara non transiisse ultra nonum sxcu-
lum aflirmat.
Senserat D. Basnagius qnantum Calvinisticmsectm (d) Vl homines ad malum seu peccatum a Deo
raHonibus noceret, si velusto ac genuino scripto prmdestinarenlur. « Imo, ail Basnagius, hic ipse lo-
insignis cujusdam doctoris (qualem Aicuinum fuisse cus sufficit ad monstrandum quod auctor Confessio-
ipse censet) ostendi posset, fidem eamdcm circa Eu- - nis non potuit scribere tempore Alcuini. Primo
charistiam, quam nunc catholica profitetur Ecclesia, , namque controversia qux in Hispania agitabatur
jam sa-culo vm vignisse. Hinc, postquam breviter anno 790, non tangebat prxdestinationem ad ma-
enarmsset diversas circa Alcuini Confessionemfidei, Iuni. > Atqui hanc langebat, prout Mabillonius hic
a R. P. Chifflelioeditam, opiniones diu ventitatas, probat, et ad quod Basnagius nil respondet. Secundo,
conctudit : « Lis lam longa de scripto in quo tam ail Basnagius, hxc (opinio de praedestinaiione ad
manifeste traditio Ecclesix circa Eucharistiam fir- malum) iu Galliam non penetravit, ubi tunc circa
matur, meretur ut momento saltem illius discussioni gratiam nulla concertatio fuerat : sed primum annis
immoremur. > Pergit deinde et ail : « Permissum 40 vel 50 post obilum Alctiinihxc quxstio iLi agitari
nobis erit asserere, inter argumenta qux Mabillo- cospit. > 382 Verum hxc responsio sane inlirma
nius protulil, ne unum quidem esse quod probet il- esi. Demus vivente Alcuino illam de prxdeslinatione
lamConfessionemesseAlcuini. >Quodsuum assertum ad malum controversiam in Gallia non fuisse agita-
quomodoprobet virMabiltonianm
doclus, inspiciamus. Cilabimus tam ; illius tamen erroris nolilia cur ex Hispania in
loca Disquisitionis qum D. Basnagius vicinam Galliam non potuit penetrare ad homines de
refutare vouit; referemus deinde iltius responsa, qum puritaie doclrinx sollicilos, quam doctrinam Alcui-
demumbreviterdiluemus. nus iu sua Confessionedauinarei? Deinde hxc con-
(;i) Smculum nonum sapit. Respondet Basnagius, troversia, post 50 annos in Gallia agitata, etiam
< quod aucloritas unici codicis ms. tanla iton est, tunc decisa el penitus exslincla fuit, ait Mabillo-
ul aliquid probet, cum monachus aliquis potuerit nius, et exinde infert, Confessionis Chifllelianae
imitari charactercm : et nihil sit facilius quam in scriptorem vixisse vel Adriani papx I vel cerle
judicio circa anliquitatem mss. aberrare. » Verum Gothescalci tempore : sane potius Adriani, cum
sola tle causa sua desperatio hanc in monachos ca- D Boerianus Codex, qui autographus non est, ad Ca-
luumiam suggesserit D. Basnagio. Et si ita ralioci- roli Magni tempus proxime accedat. Cur hxc tam
nari licet, facile everti poterunt plurima antiquitalis leviter prxtergressus est D. Basnagius?
monumenta, quorum non nisi unicum reslatexem- (e) Quod viginti mitlia servorum haberet. « Quasi
plar. D. Basnagius igitur afferre debuisset sux suspi- vero, ail Basuagius, non posset quisqtiam etiam ob
cionis solidas rationes, anlequam monachum, nescio minorem famulorum numerum superbire. »Id pro-
quem, censura notaret. Enim vero monachus ille fecto fieri potest; verum Mabilloniusnil aliud petit
hanc suam Confessionemvel scripsit pro suo privato quam hanc precationem Alcuino apprime compelere,
usu ac devotione : et, cur fmgeret characteres suo et non facile alteri illius temporis quo libellus ex
xvo anteriores? Vel scripsit ad fucum faciehdum demonstratis scriptus est, scriplori.
hominibus sux xtatis (de iis enim qui post aliqua (f) Reperire non valeo. « Alcuinus ergo, respondet
saecula victuri essent, cngitasse quis creilat?). Sed Basnagius, auclor Confessionis hujus censendus est,
illi facile utique delexissent frauilem ex charta ma- qui similes querelas movit? » Nunquid vero ejusmodi
nuque receniioribus. Equidem homines modernos querelx Alcuinum in memoriam revocant? cnm non
facile est aberrare in judicio circa antiquilatem xque alteri illius xvi scriptori ac Alcuino possint at-
mss., homines, inquam, qui in iis traclandis minus tribui, qnx meiis est Mablllonii.
stint exercilati^ et minus arte critica discernendi (g) Lifcro de Fide S. Trinitatis. « Hoc argumep-
spurias scripturas a genuinis informati, et in fcrendo luiii, ait D. Basnagius, adeo pro Alcuinonon pugnat,
judicio minus cauti; id, quod nerao, et ne ipse qui- ut potius serviat Dallxo, qui ex hoc ipso qno4
1025 OPP. DUBIA— DE FIDEI CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIOi 1026
Scriptor Confessionis sxpius aliquas sententias ex A (m) Theoduinus Leodiensis. Ad hoc et suhsequen-
AJcuinoproferat, colligit hunc non esse verum illius tia testimonia D. Basnagius respondet, « facta, quae
fetus parentem. > Verum Mabillonius argumentum D. Mabillonius magna cum fidelitate recenset, vera
hoc Dallxi quarto loco supra satis diluit. esse; nihil tamen probare existimat, quia nullum
(h) Nullus moveridebet quod Confessionis auctor eorum est quod non sit 150 annis Alcuino posterius.
usus sit Confessione.Pelagii, etc. Reponit huic ar- Et ex his ipsis, ait, pcrsuademur quod ne nnus qui-
MabillouiiD. Basnagius : « Nunquid nomen dem reperiri possil hxreticus in hac materia ante
ugustini vel Hieronymi Confessioni fidei prxfixum, sxculum decimum.... et qui se opposueruntPascha-
fumento
reddit illam orthodoxam 1 > Minime certe : verum sio Radberto, snamque opinionem publice propu-
tanta nomina, si debita atlentio, quod humanum gnarunt, non fuisse habitos pro hxreticis. > At enim
est, defuerit, facile quempiam in deceptionem agere nunquid ignoravit D. Basnagius Paschasium Rad-
possunt. Quamvis scriptof Confessionis ipsos Pela- bertum, Hincmarum, Haymonem Halberstadensem,
gii aut Cassiani errores haud adoptaverit,.imo, quod Anastasium, quorum teslimonia profert Mabillonius,
fegentibus manifestum fit, aperte illis contradixerit. vixisse ante sxculum decimum, et Paschasium qui-
Pergit vero Basnagius : «Scimus Alcuinum fuisse de- dem pene cum ipso vixisse Alcuino, atque magistrum
fensorem gralix et discipulum sancti Augustini : habuisse beatum Adalhardum abbatem Corbeiensem,
quod solum suflicit ut eam Confessionem illius non in schola Alcuini formatum : librumque de Sacra-
esse judicelur, cui inserla est Confessio Pelagiana. mento allaris, in quo negantes prxsentiam realem
Imo, ait, auctor Confessionis utitur Confessione Pe- seclatores hwreticorum appellantur, prima vice anno
lagii, ut facilius profundat errores Semipela-giano-g 831 a Paschasio fuisse editum? Ergo ante sxculum
rum, quod de Alcuino xslimari minime potest. » decimum, el ipso tempore Alcuini hxretici esse cen-
Ast fallitur vir eruditus; non enim scriptor hic er- seliantur, qtii illi dogmali contradicebant, quos pro-
rores Pelagii sux Coufessioni inseruit; aut ea qux pterea et ipse Alcuinus dicere potuit hmreticospiritu
in illa minus orthodoxa sunt, adoptavit; de gra;ia deceptos. Cur vero contradictores Paschasii non fue-
enim prorsus catholice senlit part. m, n. 31 et alibi rinl pro hxrelicis, ut aiunt, formalibus habili, causa
passira. Quapropter calumniam vere infert D. Basnagius est quod non errarint circa substantiam dogmatis,
nuic scriptori omnium judicio catholico, dum seu circa ipsam realem prxsentiam corporis Christi
nulla reddita ratione scribit illuin Confessione illa in Eucharistia : solum enim reprehenderunt modum
Pelagiana usum fuisse, ut facilius profundat errores inusilaluindicens quo illam prxsentiam exponebat Pas-
Semipelagianorum, quibus tamen ipse multipliciter chasius, corpus Christi in Eucharistia illud
contradicit. Neque vero etiam mirum censeri debe- idem esse quod natum est ex Maria virgine, passum
ret, si Confessio Pelagii falso Augustini aut Hierony- in cruce, et resurrexit a mortuis. De qua re haud
mi nomine insignita, Alcuino imposuisset. Pelagius opus est diutius hoc loco disserere, quod copiose
siquidem errorem suum tam scite obtegere novit, ut prxstitit Mabillonius ipse in Prxfat. Act. SS. Be-
dum Romse publice legeretur, omnes prxsentes cum ned. saec. iv, cap. 1, § 4.
Zosimo papa Confessionem Pelagii orthodoxam esse (n) Jn concilio Ephesino. Ad hxc Basnagius :
censerent, ut norunt historix Pelagianismi non « Sentiens Mabillonius, inquit, debilitatem priorum
ignari. argumentorum, volensque illorum vim reparare
(i) Uti superius demonstravi. « Imo, inquit Basna- p^1 conlugit ad concilium Ephesinum, qiiod prxsentiara
gius, ex hoc ipso quod multa ex Speculo et libro realem stalnisset, et oppositum damnasset errorem.
Meditationum excerpta sint, patet, Cod. ms. Boeria- Sallem Lanfrancus et Anonymus Cellotii Ua credi-
num non esse tam vetustum quam persuadere vult derunt, ait Mabillonius. Verum isdem hos fuisse de-
Mabillonius, sed sxculum xi haud excedit. > Mira ceptos agnoscit et corifitetur. Duo homines isti, per-
profecto responsio! Negat Mabillonius quod aliqua gitBasnagius, nati postslabilitam transsubstantiatio-
ex Speculo et libro Meditationum excerpta sint, et nem, avidi probationum aliquid sibi favens reperire
probat ea qux in Speculo et libro Meditationum si- cupiunt in concilio Ephesino; qui tamen, haud re-
mulque in Confessione habentur, potius ex hac in pugnante Mabillonio, decepti sunt... An ex simili-
illos libellos fuisse derivata, quam ex illis in istam : bus suppositionibus inferrj potest Alcuinum esse au-
nec D. Basnagius ullo verbo probat contrarium; et clorem Confessionis, in qua negantes realein prx-
tamen id quasi confessum assumit, atque quin ali- sentiam traclantur tanqiiam hxretici? > Ast fallilur
quid rationibus. Mabillonii opponat, inferre audet vir doclus; non enim utitur Mabillonius argumento
codicera Boerianum esse Speculo el libro Medita- hoc, ducto ex concilio Ephesino, ad probandum
tionum recentiorem. Quod a viro tanti nominis ne- quod Alcuinus sit auctor Confessionis Chiflletianx,
mo exspectasset. sed ad infirmandum argumentum Dallxi , qui
(k) Ad terlium argumentum Dallmi quod Mabillo- ea ratione Alcuino abjudicat illam Confessionem
nius refutat, D. Basnagius addit: « Si Confessio Al- quod homines prxsentiam realem corporis Chri-
cuini genuina esset, scriptores illi qui tam studiose sti in Eucharistia negantes hwretico spirilu de-
inquisivere veterum testimonia pro reali prxsentia, csptos appellet : et causam reddit Mabillonius, cur
pro sua sententia illam excitassent: et Paschasius D non lantum ii qui aperte sese dogmati ab Ecclesia
certe hoc scuto usus fuisset contra suos adversarios, tunc lemporis receplo opposuissent, sed etiam non-
nec hujus subsidii debuisset, ut fecit, oblivisci. » nulli dubix fidei catholici qui, humanis ralfunculis
Huic argumento jam ipse Mabillonius satisfecit su- et sensibus plus xquo addicli, de hoc divino sacra-
pra N. 14, quod propterea D. Basnagius, prxterita mento non recte senlirent, hxrelici, vel saltem, ut
Mabillonii solutione, repatere non debuit. Chiffletianx Confessionis auctor sese exprimit, hm-
383 (1) Terlulliano abjudicandus est liber 'ad relico spiritu deceptipotuerint dici et appellari. Quia,
Nationes. « Exempluin Tertulliani, ait Basnagius, inquit, velerum quorumdam, Lanfranci, Anonymi
non quadrat; nain liber ad Nationes idem est ac Cellotiipersuasiofuit, in concilio Ephesino sancitam
Apologia, diversx solum editionis, itaut una sit raagis fuisse de Eucharistia fidem nostram, atque diris ad-
expolita et auctior quam altera : cui comparari non dictos qui contrarium dogma secuti essent. Sed isti,
meretur ConfessioChiffletiana, segmentis solum qui- inquis, decepti sunt: Sit ita! Demus vero viros do-
busdam Alcuini conspersa. > Verum librum ad Na- ctos xvi Caroli Magni et inter illos Alcuinum
tiones eumdem esse cum Apologia Terluliiani non- eodeni prxjudicio laborasse : nulla enim causa reddi
dum expeditum est. Lege D. Remig. Ceillier, Hist. potest cur id fieri non potuerit : habel ergo Dallxus
gin. des Auteurs sacres, etc, tora. II, pag. 408, causam ob quam negantes prxsentiam realem hxre-
num. 3. Inlerim tamen ipsemet Mabillonius agnovit tici aut hxretico spiritu decepti ab ipso quoque Al-
posse utrumque cumdem esse, dum ait : si tamen cuino dici potuerint el appellari. Inanis ergo est cri-
alius. sis D. Basnagii. Lege etiam, si libet, de hac defini-
1027 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VIU, 1028
tione concilii Ephesini, quod veram corporis Christi ,A fiunt. Cur vero vir eruditus ea non recensuit verba
in Eiicharistia prxsentiam si non delinivit, saltem Alcuini, qux eodem loco paulo ante citata leguntur,
manifeste supponit, Mabill.Act. SS. sxc. iv Prxfat., ex quibus lides Alcuini de transsubstanliatione clare
cap. 1, §2, pag. 13. satis elucet: Sic el panis, inquit, qui in corpus Christi
(o) Cur nonpotuil hmreticos appellareeos,etc. Agno- consecralur, absque fermento ullius alterius infectio-
scit D. Basnagius quod Alcuinus errorem circa prx- nis debel esse mundissimus.Et iterum : Ex aqua et
senliam realem in Eucharistia potuisset arguere farina panis fit, qui consecratur in corpus Christi;
tanqiiam hxreticum, etsi anlea nunquam ah aliquo aqua ct vinumin sanguinemconsecrabilurChrisli.De-
concilio damnatum.«Verum, inquit, oporlet prius mus ergo Basnagio, per aquam et panem in sacrifi-
ostendere, tempore Alcuini fuisse hxrelicos qui id cio adhibendum Ecclesix unionem; per vinum non-
negassent; nam hoc ipsum, quod hujusmodi lixre- dum consecratum, pariter pro saciiiicio prxparatum,
tici tunc exstiterint, negatur, et quidera optimo jure, sanguinem Domiuicx Passionis, alque per aquam
quia id ne quidem possibile esl : nam-de prxsentia trilico et vino mixlam fidelem populum Christo in-
reali corporis Christi in sacramenlo tunc nemo som- corporatuin ex mente etiam Alcuini in antea a se
niabal. » Credamne D. Basnagium, Mabillonii argu- citalis verbis, non nisi mystice significari, hanc ta-
mcnta, quibus sub num. 13 384 e* Paulo diacono men interpretationem verba paulo ante a nobis ci-
et Haimone Halberstadensi episcopo invicte probat, tata minime admiltunt. Non ettim ita loqueretur,
tempore Alcuini receptam fuisse eam quam auctor quisquis in pane et vino consecratis non nisi figu-
Confessionis controversx professus est, fidem, vel rara corporis et sanguinis Christi exhiberi credit.
lejjisse, vel perpcndisse? Si non legit, oscitantia B Serpentein xneum erigas in figuram Christi cruci-
fmt. Si legit, cur non aUata a Mabilloniotcstimonia fixi; quis dicere velit hunc serpentcm fuisse conse-
elisit anlequam scntentiani ferret, teinpore Alcuini cratum in corpus Christi crucifixi? Nugx ! Demente
de prxsentia reali corporis Chrisii in sacramento vero Alcuini circa realem prxsentiam corporis et
somniassc neminera? sanguinis Christi seu veram transsubstantiationem
Vides, erudite. lcctor, quam ineptx atque infirmx panis et vini, ne ullum dubium siipersit, juvat af-
sint rcsponsioncs, quibus D. Basnagiusargumenta ferre verba illius in epistola 41 ad Paulinum Aqui-
D. Mabilloniipro antiquitate ct auclore Confessionis leiensem patriarcham litleris aureis inscribcnda :
Chiffletianx infirmare voluit, et quam parum is in « Ni; quxso, inquit, obliviscaris in tuis sanclis ora-
iis referendis fidelis ftierit. tionibus nomen amici tui Albini: sed in aliquo me-
Ejusdem farinx est crisis laudati D. Basnagii, morix gazophylacioreconde illud, et profer eo tem-
quam adnexuitepislolx87edil. Canisianx (nunc 90), pore opporluno, quo pauem et vinum in substantiam
ad Lugdunenses, ut Alculnum in partes Calvinianas corporis et sanguinis Christi consecraveris. > Qui
traherct, ubi inter nolas hxc habet: Alcuinus ait: tam pexspicuis verbis, dicam cfim Mabilloniolib. i
« Hujus quoque mysterii sanctificalio nostrx salutis de Liturgia Gallicana, cap. 9, num. 25, in fine, de-
portendit elfectum : in aqua populus inlelligitur cre- trahit fidem, is non veritatisj sed contentionis, sed
denlium : in granis tritici, unde farina efficitur, ut erroris, sed schismatis amator est.
panis fiat, adunatio totius Ecclesix designatur, qux Manent igitur argumenta Mabilloniipro antiqui-
lgne sancli Spiritus in unum decoquitur corpus, ut tate Confesiionis Chiflletianximmota; quod prima-
suo capiti membra compaginentur.ltem in aquis, qux _ rium punctum constituit vir celeberrimus sux Dis-
vino iniscentur, figura, ul diximus, gentium desi- G quisilionis. Manet quoque firma, summa probabililas
gnalur : in vino autem sanguis Dominicmpassionis de auctore prxdicti operis, nimirum Alcuino; quod
ostenditur, alque ila dum in sacramenlis aqua trilico nobis sufficiat, ut prxfalx Confessionilocum demus
vel vino miscetur, fidelispopulus Christo incorporalus inter opera Alcuini dubia.
adjungitur. > Hxc omnia, mquit Basnagius, mystice
PARS I.
DE DEO UNO ET TRINO.
I. Adesto mihi, luraen verum, Deus Pater omnipo- D Domine, fides mea, quam dedisti mihi propter boni-
tens. Adesto mihi,verum lumen de lumine Verbura, tatem tuam ad salutemraeam. Invocat te, Deusmeus,
Filius Dei, Deus omnipotens. Adesto mihi, vera casla scientia el suavis amor fidei mex, quam de-
illuiuinatio sancte Spiritus, Patris et Filii unitas, cussis ignorantix mex tenebris ad veritatis intelli-
sanctitas et charilas, Deus omnipotens. Adesto mihi, genliam perduxisli,quain tulta [Leg. sublata] sxculi
o Trinitas, et trina Unitas, Pater, et Filius, et Spi- amaritudine et adhibita tux charitatis dulcedinc
ritus sanclus, unus Deus omnipotens. Invocat te, saporam mihi et mellifluam reddidisli. Invocat te,
« Vlde eumdem editorem in duplici prxfalione opusculohuicprxfixa.
1029 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEI. — PARS I. 1050
Trinitas beata, vox clara et sincerus clamor fidei A ventem, insuperabilem et orlhodoxam, qux in me
rnex, quam ab ipsis mihi enutriens cunabulis, illu- omne quod tibi placet, per dilectionem et humilita-
minasli semper per inspirationem gralix tux, quam tem operetur, qux nec queat vinci inler verba aller-
adaugens confirmasti in me per ministerium prx- cationis in tempore persecutionis, vel in die neces-
dicatioois matris Ecclesix. Quam dulcis facta est sitatis. Scrulans corda et renes Deus, coram te est
in ore cordis mei! quam suaviter sapit in ipso pa- sanitasel infirmitas mea : illam precor serva, islam
Iato gaudiorum animx mex! quam fortiter, quam sana. Coram te est scientia et ignorantia mea. Ubi
crebro pulsat mentem meam, et movet, monens om- mihi aperuisti, suscipe intranlem : ubi clausisti,
nia sensa spiritus mei, ut tclaudare delectet; quia aperi pulsanli; ut audiens intelligam te, et intelligens
fecisti nos ad laudandum te; sed inquieta est mens diligam te, et diligens laudem te, atque in toto corde
nostra, donec requiescat in te, et increpitans mex ineo desiderem visionem pulchritudinis tux semper.
desidix, ac colligens a dispersione, qua frustatim Audio quid nobis intimare vult Scriptura tua, quam
discindor, dum ab uno te aversus in multa evaneo, sanctificasti et misisti in mundtim. Audio et credo ei;
ut reversusinrae, etsurgens suprame, alquecunclis dicit enim : Spiritus esl Deus, et eos qui colunt eum,
transcensis perveniens ad te, exsultem tibi cordss oporlet in spirilu et veritate credere et adorare (Joan.
"
jubilo, et laudes promam oris officio; quatenus in iv, 24). Sed spiritus incomprehensibilis et incorpo-
meditatione confessionis glorix tuae incalescat cor reus, incommutabilis et incircumscriptus, ubique
meum, et inhiet tibi spiritus meus, atque ardeat tolus, nusquam divisus, secundum ipsius veridicum
meiis mea iu amore tuo, oblita vanitatis et miserias, Scripturx lestimonium. Hoc enim modo discerne-
dum tibi soli intendit, dumque attonita et stupens ris Creator a creatura, in qua sunt, qui et spiritus
adhxret incommutabilitati glorix tux,oculisque fidei dicuntur.
intuetur te, solem justitix, sicul scriptum est : 386 rV- Si ita est, imo quia ita est b,« quomodo
Qiti adhwrel Domino, unus Spiritus est (I Cor. vi). invocabo Deum metun, Deum et Dominum meum?
n. Fugiam itaque, Domine, et libenter fugiara ob- quoniara utique in me ipsum invocabo eura, ctmi
strepenles tumultus omnium vanitatum. Sed q>>:o vocaboeum. Etquislocusestinme.quo veniat inme
fugiam, ut illos declinem, illos calcem sub pedibus, Deus nieus, quo veniat Deus, qui fecit ccelum et ter-
et procul pellam a serenitate jucundi intuilus? Ad rarii ? ltane, Domine Deus meus, est ouidquam in me,
te, qui es solus confugium et unica spes miserorum. quod capiat te? An vero ccelum et terra qux fecisti,
Ad te, gloria mea, et exaltans caput meum. Ad to et in quibus me fecisti, capiunt te? An quia sine te
consurgam de lacu miserix et de luto fxcis : tUii _ non esset quidquid est, fit ut quidquid est capiat te?
inhaeream, prout ipse dederis, suavitas melliflua; Cur ilaque ego peto, ut venias in me, qui non essem,
ut tudulcescasmihi, dulTedononfallax,duIcedo felix nisi esses in me? Non enim ego jam sum in inferis,
et secura. Quxram ergo tc, Domine, invocaiis te; et tamen tu ibi quoque es. Nam etsi descendero ad
etinvocabo te, credens in te; ul quxrens te, inve- iufernum, ades. Non ergo essem, Deus meus, non
niaui te, et invenieps benedicam le, qui benedixisti omnino essem, nisi esses in me. An potius non essem,
nos omni benediclione. Detts meus, una spes mea, nisi essem in te, ex quo omnia, per quem omnia, in
exaudi me, ne faligatus nolim quxrere te, sed qux- quo omnia? Etiam sic, Domine, etiam sic. Quoergo
ram faciem tuam semper ardenter. Tu da quxrendi te invoco cum in te sim? aut unde venies tu in me?
vires, qui invenire te fecisti et magis magisque in- quo enim recedam? quo ibo? extra coelumet terram
veniendi te spem dedi.sli. Illumina, Domine, cordis fortasse, ut inde veniat in me Deus meus, qui dixit:
mei oculura intimx visionis perspicua luce : velafois Cmtum et terram ego impleo (Jer. xxm, 24)? Ca-
enim et cxcus est tetra caligine peccatorum et igno- piunt ergone te coelum et terra, quoniam tu iinples
rantix. IUuminaeum lumine gratiae tux, ut sinceris ea? an iinples et restatj quoniam non te capiunt?
fidei oculis, et puro lumine cordis, inspiciam myste- Et quo refundis quidquid impleto ccelo et terra re-
ria regni tui. Verum quia non est pulchra laus in r»stat ex te? Annon opus habes, ut a quoquam con-
ore peccatoris, et fides sine condignis operibus non tinearis, qui contines omnia : Quoniara qux im-
laudatur, rogo Palrem per Filium, rogo Filium per ples, continendo imples? Non enim vasa, qux te
Patrem, rogo Spirilum sanctum per Patrem et Fi- plena sunt, stabilem te faciunt; quia etsi frangantur,
lium a, ut et omnia vilia elongentur a me, et omnes tu non effunderis; et cum effunderis super nos, non
sanctx virtutes plantentur in me, quatenus acce- tu jaces, sed erigis nos : nec tu dispergeris, sed col-
ptabile tibi fiat sacrificium laudis fidei mex, Deus ligis nos. Sed qux [Aug.%qui] imples omnia, te tolo
meus, et ascendat ad te in odore suavitalis. imples omnia. An quia non possunt te totum capere
III. Obsecro, et misericordiam tuam supplex im- onmia, partem tui capiunl? Et eamdem partera.
ploro, cunctarum fons et origo, largitor et conser- simul omnia capiunt? An singulas singula, et majo-,
vator virtutum Deus, adauge mihi semper fidem ; resmajora, et minores minora capiunt? Ergonc est
fidem sanctam, rectam, et immaculatam; fidem aliqua pars tui major, aliqua minor'' An ubique
eruditam, catholicam et prudentissimam; fidem fer- totus es, et res nulla te totum capit?
° Hxc sapiunl stylum setate scholasticaeUheologix MSx Aug. Confessionum libro i, cap. 2.
autiquiorem
1051 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1038
V'. » Qtiid ergo es, Domine Deus meus, quid ergo A omnia, invisibilis vidensomnia, immortalis, illocaUs,
[Aug., Quid rogo], nisi Dominus Deus? Quis enim interminus, incircumscriptus, nusquam finitus, inef-
Dius prmter Dominum? aut quis Deus prmter Deum fabilis, inxstimabilis, indicibilis, inscrutabilis, im-
nostrum (Psal. xvn, 32)? > Nemo plane, nemo. Non motus, tangens omnia , investigabilis, metuendus
enim est Deus alius prxler te trinum et unum, nnum atque lerribilis, honorandus atque verendus, *«nun-
et trinum, neque in coek) sursum, neque in terra quam novus, nunquam vetus, innovans omnia, et in
deorsum. Quis tui similis? quis magnificus in sancti- vetustatem perducens superbos, et nesciunt. Semper
tate, terribilis alque laudabilis in omni virtute, sicut agens, semper quietus, colligens et non egens, omnia
tu Deus noster, qui facis magna et mirabilia, et in- portans sine onere, omnia implens sine inclusione,
scrulabilia, quorum non est numerus? Te cuncta omnia creans et protegens, uutriens et perficiens,
magnificant, te omnis spiritus laudat. Te adorant et quxrens, cum nihil desit tibi; amas nec xstuas, ze-
benedicunt cuncta illa beatorum spirituum el super- las et securus es, poenitet te et non doles. Irasceris
norum civium agmina. Tibi mater Ecclesia in toto et tranquillus es, opera mutas, sed consilium nun-
orbe offert preces, et incessanter dicit laudes. Te quam, recipis quod invenis, et nunquam amisisti;
cgo ultimus servorum tuorum laudo et benedico. nunquam inops et gaudes lucris, nunquam avarus et
Tibi mens mea jubilat, tibi omnia ossa mea clamant: B usuras exigis : supererogalur tibi, ut debeas; et quis
Quis siinilis tui, Doinine? Et merilo cuncla quaeope- habet qtiidquam non tuum?
ratus es, tibi Creatori obediunt, serviunt, et tremunt VII. Reddis dehita nulli debens, donas debita nihil
ad nutum luum. Facis quxcunque velis. Tu es enim perdens :» qui solus vivificas omnia, qui creasli om-
vere Dominus solus, Deus invisibilis, inxstimabilis, nia, qui ubique es et ubique totus, qui sentiri potes
incircumscriptus, illocalis, immensus, el incompre- et videri non potes, qui nusqiiam dees, et tamen ab
hensibilis, ubique totus, ubique prxsens, ineffabili- iniquorum cogitationibus longe es; qui necibi dees
ter omnia penetrans, omnia continens, omnia sciens, ubi longe es : quia ubi non es per gratiam, ades per
cuncta prospiciens, omnia potens, et universa guber- vindictam. Qtii omnia tangis, nec tamen xqualiter
nans. Totus in coelo, totus in terra, totus etiam ubi- . omnia tangis; quxdam enim tangis ul sint, nec ta-
que, et non est alius Deus prxler le Deum nostrum, men ut vivant et sentiant; quxdam langis ut sint,
in quem credit et quem adorat mater Ecclesia, apo- vivant et sentiant, nec 387 tamen ut discernant;
stolica ct universalis. Tu es jure colendus et vene- quxdam langis ul sint, vivant, sentiant atque discer-
randtis, timendus et amandus, cum omni semper nant. Et cum tibimetipsi nuuquam dissimilis sis,
devotione,DomineDeus noster; quicumnon essemus, dissimiliter tamen tangis dissimilia. Qui ubique prx-
'
potenter fecisti nos, et cum perditi fuissemus culpa ** sens es, ct inveniri vix potes : quem stantem sequi-
nostra, pietate et bonitate tua mirabiliter recupe- mur et apprehendere non valemus : qui tenes omnia,
rasti nos. Unde confiteor tibi, Rex coeli et terrx, el imples omnia, circumplecleris omnia, superexcedis
honorifico te sacrificio laudis : et quia exteriora omnia, sustines omnia; nec ex alia parte sustines,
munera desunt, totis medullis cordis, qux in me atque alia superexcedis; neque ex alia parle imples,
sunt, vota laudationis reddo tibi. atque alia circumplecteris; sed circumplectendo im-
VI. Sed quia nihil nisi de tuo acceptabile tibi of- ples, et implendo circumplecleris, sustinendo super-
ferri potcst, tu Deus, in cujtis lumine lumen vide- excedis, et superexcedendo sustines. Qui corJa fide •
mus, da quxso luccm in corde, da verbum in ore, lium doces sine strepitu verborum, qui atlingis a fine
da menti coelestem conscendere sedem, da fonlem usque ad finem fortiter, et disponis omnia suaviter
lustrare boni, da luce recepta in te conspicuos animi (Sap. vin, 1). Qui locis non dislenderis, nec tempo-
defigere visus. Et quoniam altera pars sumus cceli, ribus variaris, neque habes accessus et recessus. Qui
altera terrx, unde corpus quod corrumpilur, aggra- habitas lucem inaccessibilem (I Tim. vi, 16), quam
vat animam, et terrena inhabitatio deprimil sensum nullus vidit honiinum, sed nec videre potest. In te
mulla cogitanlem (Sap. ix, 15), disjice terrenx ne- |v manens quietus, ubique circuis totum. Nec enira
bulas et pondera molis, atque tuo, qtixso, splendore scindi vel dividi poteris, quia vere unus es. Nec in
illumina obscuram interioris hominis faciem. Siste partes efficeris, sed tolus totum tenes, totum im-
vagas menles pcr devia multa ruentes. Subde car- ples, tolum illustras et possides. Hoc mysterium mens
nem spiritui, appelitus ralioni, vitia virlutibus, cor- humana concipere non potest, nec oraloria lingua
pus animo, atque tux mc intus exteriusque subde enarrare, neque diffusi sermonis bibliothecarum vo-
per omnia voluntali, ut universis suo bene compo- lumina queunt explicare. Si tolum mundum libri
silis ordine per gratiam tuam et perfecle te diligere, repleant, tua scientia inenarrabilis non potest enar-
et digne te laudare merear, labiis et corde, omnique rari. Quoniam vere indicibilis es, nullo modo scribi
qua valco virlute clamans ad te atque ila dicens : poteris, neque concludi, qui es fons lucis divinx, et
Surame, omnipotentissime, misericordissime, justis- sol claritalis xternx.
sime, sccretissime, prxsentissime, pulcherrime, for- VIII. Magnus cnim es sine quantitate, et ideo im-
tissime, suavissime, invictissimc DomineDeus noster, mensus : bonus sine qualitate, ideo vere et sunraie
stahilis es et incomprehensibilis, immutabilis mutans bonus, el nemo bonus nisi tu solus, cujus voluntas
• b Aug., loc. cit., cap. 7
Aug., loc. cit, cap. 4,
1033 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS I. 1034
opus est, cui velle posse est, qui omnia quae ex ni- A , Si opera tua ita sunt magna et inscrulabilia, pul-
hilo creasti, sola voluntate fecisti, qui omnem crea- chra atque slupenda, dicant, qui volunt, quomodo
turam tuam absqtie indigentia aliqua possides, et capi poteris tu pulcherrimus Crealor eorum. Con-
sine lahore gubernas, et absque txdio regis, et ni- stat enim opificem omnium longe aliter se habere ,
hil est quod perturbet ordinem imperii lui, vel in quam ea qnx a se fieri voluit : ex pulchritudiue
summis, vel in imis. Qui in omnibus locis sine loco tamen circumscriptae naturx, et mundialium rerum
haberis, et omnia conlines sine habitu, et ubique mirabili specie, pulchritudo tua, qux tu ipse es,
prxsens es sine silu et motu. Qui nec mali auctor quia simplex es, ex excellentia glorix tux, qux cir-
es, quodque facere non potes, qui nihil non poles. cumscnbi non potest, intelligi aliquatenus valct.
Nec unqnam te quidquam fecisse pceniluil, nec il- Quanquam raagniludinem divinilatis lux infinitam
Iius commotionis animi tempestate turbaris, nec to- et incomprehensibilem nullus possil sensus attinge»
tius terrx particula regnura tuum est. Nulla flagitia re, neque etiam illorum quoque supernorum ci-
vel scelera probas aul imperas. Nunquam mentiris, vium; miro tamen modo essentia tua scitur, dum
quia xterna veritas es, cujus unius bonitate facti esse cretlitur.
sumus, et justilia prcnas luimus, et clementia libe- X. Quotiescunque recolo vel audio duas breves
ramur. Nam nihil cceleste, nihil ignettm, nihil ter- B syllabas, et qtiatuor lilteras quibus scribitur Deus
rentiin , nihilque quod corporis sensus allingit, pro ( hoc enim nomen tibi soli, omnipotens , jtire debe
te colendum est. Qui vere es quol es, et non mu- tur), atque intueor tux virtutis magnalia etmirabilis
taris, cui maxime ac specialiter illud convenit, qnod cosmopceix decorem considero, simulque mecum
Grxci dicunl wv, Lalini est; quia semper idem ipse tacitus repulo miserationes tuas, qux a sxculo sunt,
es , et anni tui non deficienl (Psal. xc, 28). Hinc ( mirenlur enim, qui volunt, polentiam tuam, sed
etenim patenler datur intellgi, quia tu Deus noster ego plus slupeo animadvertens misericordias tuas)
quem colimus, Deus verus et Oranipotens es sine profecto his quatuor in litleris et duahus brevibus
duhio: invisibilis, etsi intelleclu pio videaris, incom- syllabis, infinitum quid et incomprehensibile. im-
preliensihilis, etsi per graliam reprxsenleris : inxsti- mensum et inenarrabile mentis intuitu , et sinceris
mabilis, etsi humauis sensibus pie credaiis, sancle fidei oculis pro scire et posse, quod mibi tantillo
cogitens : ineffabilis, etsi humanx loculionis usuali- dignaris largiri, comtemplor. Nunquid enim dux
bus verbis abusive utcunque dicaris; ideo verus et breves syliabx tu Deus noster es? aut duas breves
tantus. Cxlerum quod sciri, quod comprehendi, syllabas adoramus, vel ad duas brcves syllabas per-
quod cogilari, quod dici de le potest, minus est: venire desideramus, qux pene ante desinunt sona-
quod vero incomprehensbile est et iiiimensum, in- re quam cceperunt; nec in eis secundae locus est,
dicibile el infinilum , tibi soli dunlaxal noluin est. nisi prima ante transierit? Manet quippe magnuin
Hoc namque est, quod omnem siiperat scnsum. aliquid, et vere summeque est, quod incompara-
IX. Hoc quoque est, quod te facil xsiimari , et bile et omnium prxcellenlissimum , cunctisque 388
pro certo credi Deum, dum ad perfeclura usqne re- dissimillimum , quod dicitur Deus ; quamvis non
periri non vales, dum totus inlelligi, capive non po- maneat sonus cum dicitur Deus. Verum quia caro
tes. Ita te vis magniludinis el notum nobis ohjicit et nescit spiritum, et invisibiiia a visibilibus nou vi-
ignotum. Et hsec est summa delicti spernentium te dentur ( per fidemenim ambulamus, non per speciem
scire, nolentium tibi Creatori servire. Habent quod [II Cor. v, 7 ]) ; humanx tu, Deus noster, niniis
scientes venerentur, habent quod ignorantes miren- bonus et pius, consulens infirmilati, dignaris te
tur, ha^ient quod timeant, habent quod diliganl. Si nobis iiisinuare, non tua proprictate, sed alia qua-
enim totus nostrx pateres cognitioni, Deus vivus et dam similitudine. Unde et nostrorum qualitatem
verus minime potuisses credi. Ideo falsi reperti membrorum habere describeris, volens passionum
sunt, qui putabantur dii, quoniam sciri per omnia indigna de te ipso ad hoc proferri, ul quia sicut es,
potuerunt, qui et qtiales fuerunt. Asl tu, Deus no- r. te nequimus scire in prxsenti raiseria, per nostra
slcr, mirabilis et polens, qui totam istius mundi ad tua nos trahas; et nos, dum condeseendis nobis,
molcm cum omni inslrumcnto elementorum, corpo- facilius consurgamus tibi. Multis siquidem moJis ad
rura, spirituum, verbo quo jussisti, ralione qua significandum te hominibus , de rebus inferioribus
disposuisti, virtute q"a potuisli, ex nihilo expres- ad te species ducis, quem revera juxia propriam na-
sisti, in ornamentum majestalis et glorix tux. Qui turam, invisibilem constat esse, et incorporeum, in-
tempus ab ipso lunc xvo ire jubes, slabilisque ma- comprehensibilem atque incinumscriptum ; ac per
nens das cuncla moveri. Qui terram mulliplici ger- hoc nunquam alicui apparuisse secundum propriam
mine frucluum, ct coeluinpulchro decorasti lumine essentiam, sed modis quibus voluisti per assumptam
siderum, qiiorum tu solus nomina, signa, potesta- creaturarum speciem ad efficientias causartim.
tes, cursus et tempora nosli. Tu mitis et beuigne, XI. Falluntur itaque Anlhropomorphositaruiuhx-
forlis Zelotes , et Sabaolh inviclissime, visilans reseos sectalores, qui dum legunt homincm ad ima-
peccata patrum in filios usque in tertiara et quartam ginem et similitudinem Dei factum , asserunt slulta
generationein, et faciens misericordiam in mille temeritate, te speciem humanam habere; cum illo
millia his qui diligunt te et timent nomen tuum. in loco credaris mentem, non carneni, ad imaginem
PATROL.CI. 33
1035 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VIII, 1056
tuam creasse. Eniinvero nihil dignura humanus de A ipsa Confessione illata sunt; scriptum est enim :
te loquitur ser.mo, quia nec secundum qualitalem Super senes intellexi ( Psal. cxvm, 100).
aut quanlitatera, situm vel habitum, seu motum ali- XIII. Domine Deus noster, Deus vivus et verus,
quid dignc dicitur : et tamen latitudo, et longitudo, nisi tu trinus esses, non diceretur voce Veritatis :
alliludo, et profunditas tibi quodammodo inesse le- Ile, bapliiate omnes gentes in nomine Patris, et Fi-
gitur. Sed latitudo quidem charitalis, qua nosaber- lii, et Spiritu» sancti ( Matth. xxvni, 19). Neque
rore colligis, et contines in veritate : longiludo vero, enim baptizari juberemur, Domine Deus, in ejus
qua nos loaganimitcr malos portas, donec emenda- nomine qul non esset DominusDeus. Et rursum nisi
tos fulurx patrix restituas : altitudo autem, qua tu Trinitas unus procul dubio Deus esses, nequaquam
omnem sensuin et hominum el angelorum immensi- diceretur voce tua : Audi Israel, Dominus Deu»
tate scientix superexcellis : profunditas quoque, qua tuus, Deus unus est (Deut. vi, 4). Ergo nisi tu Deus
damnandos inferius juxta xquitatem disponis, atque Pater ipse, et Filius Verbum tuum Jesus Christus
reclo judicio Judex justus prxordinas. Omnem igitur ipse esset, et donum veslrum Spiritus sanctus ipse
supergrediatur creaturam , et mentis intuitiira ultra esset, non legeremus in litteris veritatis : Misit Deus
omnia dirigat, qui aliquid voluerit de tua prxlibare Filium suum (Cal. iv, 4). Nec tu Unigenite diceres
proprietale, sumina Dei bonitas. Tunc enim homo de Spiritu sancto : Quem mittet Pater in nomine meo
procul positus a vanitate, plenius in veritate tene- (Joan. Xiv, 26); et: Quem ego mittatn vobisa Pa-
tur, quando in corde cjus quidquid est Deus, reli- tre (Joan. xv, 26 ); et alibi: Ego et Paler vnum >u-
quis cunclis ab intuitu dimotis pacifico, et pie cre- mus (Joan.x, 30); et: Qui videt me, videt et Patrem:
ditur et sancte cogitatur. Sed Iicet nemo sit, qui te ego in Patre et Pater in me (Joan. xiv, 9); et: Pater
in hac convalle lacrymarum valeat eflicaciter com- in me manens, ipse facit opera (Joan. v*10). Quid
prehendere fel definire, magnum tamen et mirum enim his verbis aliud nisi trinum et unum Deura do •
valde nostrx xtati datum est scire de te summo ces nos credere, tu magisler veritatis» in eujus pe •
ctore reconditi sunt omnes tnesauri sapientiae et
bono, tua nimirum nobis gratia revelante. .
XII. Quis ante nos, in quos fines sxculorum de- scientix ? Dicis quoque : Mea dottrlna non esl mea
16 ) ; et: Sermonem, quem audisti», non
venerunt, talia et sic manifesta audire potuit vel (Joan. vit,
est meus (Joan, xiv, 24). Res raira! Dic, rogo, Ver-
cognoscere de Trinitate et Unitate, de personis et bum Patris.
subslanlia? de te quidem, Pater Deus, quod sis a Responde, quseso, virtus et sapientia
sumrni principii, sed tu ipse principium de princi-
nullo, et ideo ingenitus dicaris ; de Filio autem tuo,
- non duo principia, sed unum cerle principium.
quia genitus et a te sit, non a se.de Spiritu namque pio ;
sancto, quia proccdens, et a se non sit, sed a te et Dict Verbum semper manens, doce servum humi-
Filio, quorum est Spiritus. Ita tenus, ut sicut tu liler Interrogantem. Quid enim tam tuum quam tu?
Pater ncc genitus, nec procedens dici potes; sic Sed tu lims et non tuus, quia non es a te ipso, sicut
in multis sxpe locis testaris, sed a Patre, cujtis es
Filitis ncc ingenitus, nec procedens ; sic Spiritus
Verbum , non sonabile per syllabas et volatile t sed
sanctus nec ingenitus, nec genilus dici debeant:
semper ens, vivens atque manens; et ideo Verbum,
quatinus personarum proprietas te unum Patrem non desinit prolatum, sed quod permanet na-
cum uno et uno sancto nobis quod
simul Filio, Spiritu tum ; non transitorium, sed xternum : non factum,
patenter ostendat. Quis prioribus sseculis in te unum
sed genitum; nec solura genitum, sed etiam unigeni-
credere Deum, et te confiteri trinum, neque sub- cui ratio adest disponenti, et virtus prsesto est
slantiara separans, neque personas confundens, sic tum,
perficienti, ut pote vero Deo et summo Dornino.
prudenter intellexit, sic palam sapuit, sicque vere 389 XIV. Te quippe unigenitum Verbum Pater
cognovit ? Filius sane tuus missus ad publicum no-
tuo hanc rectx fidei genuit de se ipso, per quod omnia creavit ex nihi-
stni ui de sinu normam eviden- lo : et idcirco indubitanter credimus, quia nisi tu,
tius huic ultimx patelecit xtati. Priusquam creaturx omniscium et cunctipotens Verbum, Deus esses,
D
oslendercs Creatorem, in sola notus eras Judxa nuUomodo per te omnia facta fuissenl. Quomodo
Deus, el in Israel magni nominis tui fama et cultus creatura creare aliquid potest ? Creare certe solus
audiebatur ; sed nunquid sic liquido, aut tantmn , Deus valet, qui creatus non est. Nihil enim, excepto
quantum apud nos sub gratia constitutos ? De Trini- Deo, non creatum est. Absit ab inlellectu nostro, ut
tate vero individua parum quid perpauci tunc sen- aliquid fateamur ex Patre nisi Filium ; et ideo non
scrunt. Legislalorum enim filii, quid de una Trini- nisi Deus nasci potuit ex Deo. Unde mihi te Patris
tate, vel trina unilate scire debeant, digna perculsi Verbum considerare volenti nulla sufficiuut verba,
cxcitate adhuc ignorant; aliud prxter unum Deuin quibus te valeam explicare. Quando autem abunde
confiteri miseri nolentes, et garrientes in nos verbis vel digne loqui potero ? Quis ? de quo ? Homode Deo,
malignis, dum dicitur te habere Filium. Nobis au- opus de opifice, mortalis de immortali, crealura de
tem, qui ex gcntibus venimus, quam multa et vera Creatore, parvus de immenso, temporalis de xterno;
de trino unoque Deo datum sit sapere, probant cor- cujus est venerabilis omnipotentia, qua nos gratuita
da, qux credunt, nec non et ora, qux confitentur; bonitate fecisti: nec minus tamen inenarrabilis gra-
alqiie nihilominus flagella ipsa et mors, qux pro hac tia, qua nos omnipotentissiraa misericordia salvuti.
1037 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFlDEI. — PARS I. 1038
Qui et opus ereatricis omnipotentix gratis fecisti, et At creatum, nec genitum, neque ingenitum, sed ex Pa-
opus gratiae salvatricis omnipotenter implesti: ha- tre Filioque inenarrabiliter procedeniem, et in Pa-
bens nimirum perpetem potestatem, et condendi in- tre, simulque Filio substantialiler permanentem:
condita, et perdita reparandi. Nec igilur ille prxci- atque ita per omnia Deo Patri et Filio xqualem,
ut neque volun-
puus thcologorum, summa profundius cxteris aqui- coxternum, et consuhstantialem,
linis contemplatus obtutibus, scriptitans eructaret: tafe, nec potestate, neque xternitate, neque sub-
In principio eral Verbum, et Verbum erat apud stantia differri possis ab eis, vel praecedi, a quibus
Deum, et Deus erat Verbum; hoc erat in principio procedis. Igitur xternum Patrem sine nativilate,
apud Deum (Joan. i, 1) ; nisi tu Deus Verbum sem- xlernum Filium cum nativilatc, xternum Spiritum
per apud Patrem, semper cum Patre, semper de Pa- sanctum com processione, sine nativilate. Tottim
tre, semper esses in Patre : non sicut vas in vase, Patrem in Filio et Spiritu sancto, totum Filium in
vel civitas apud urbem; sed uti sapientia in sapiente, Patre et Spiritu sancto, tolum Spiritum sanctura, in
veritas in verace, bonitas in bono, xternitas in Patre et Filio manentera. Patrem, Filium, et Spiri-
rcterno; quia nihil aliud in Patris substanlia nisi tum sanctum, unum Deum, omnipolenlem, una po-
Deus, xqualis, et coxternus illi, a quo genitus es, ™teslate unoque regno, una majestate, unaque xter-
esse potes. Obmutescat itaque et cum suis auctori- ' nitate ex tunc, et nunc, et semper ubique regnantem,
bus pereat omnis hxretica pravitas, qua inimica corde credo et ore confiteor.
semper lite nunc subslantiam dividit, nunc personas XVI. Ad hancfidei regulam dirigens intentioncm
confundit. Crescat, rogo, fide, et magis magisque meam, quantum me posse fecistl, Deus metis, quae-
piis fecundelur actibus mater Ecclesia, qux tres sivi te et desideravi intellectu videre quod crcdidi.
deos colere, trinilatem in personis non distinguere, Hujus rei gratia ingressus sura mullarum apothecam
profanum et nimis impium judicat. Hxc deuique cce- deliciarum, quibus pascilur mater Ecclesia : ubi con-
lesiibus erudita disciplinis credit, confitetur et do- sideravi plurima, et ccepi explorare singula. Et cum
cet unam procul dubio substantiam et tres personas, huc illucque anxius avidusque discurrerem, tubonus
sciens omnia qux ad fidei regulam perlinent. adjuvare cupiens desiderium quod dedisli, misisti
XV. Hujus magisterio et doctrina ccelitus inspirata manum pietalis tux, et solvisti nodum arabiguitatis
a puero doctus, corde credo, ore confiteor te, o mex; et ideo delectat me jam valde de te cogilare,
summa Trinitas, virtus una, et indiscreta majestas. de te loqui, laudesque tuas pro modulo exiguitatis
Confiteorte Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, meae desideranti corde depromere ; ut in proesenli
in personis trinum, in substantia unum verum Deum „ quidem miseria solo corpore, tecum autem mente,
u
omnipotentem, visibilium et invisibilium condito- et omni aviditate tenear. Mi Domine, Deus trine et
rem. Non corpus aut in corpore positum, neque ex une, scientix lumen accende in me, per quod te in-
diversis speciebus ammixtum, aut memborum com- telligere tnerCar trinum et unum Deum, sicut es tri-
paginibus effigiatum, sed unius simplicis et incorpo- nus et unus Deus : et ignorantix tenebras magis ma-
rex, invisibiliset incircumscriptx naturx. Te quidem gisque, sicut ccepisti removere a me; ut spiritttalia
verum Patrem, summx bonitatis et totius Dei- spirituaUter videam, quantum possibile est humanae
tatis principium, incircumscriptx et ingenitae maje- fragilitati. Da mihi in via hac, qua te duce gradior,
stalis Deum, ex nullo ducentem initium, sed omni- intellectum, atque inspira mihi et semper doce per
bus initium dantem, credo et confiteor ; non corpo- gratiam tuam, qualiter in te irreprehcnsibiliter sit
rali progenie, neque extrinsecus, non necessitate, credendum, ut te unum Deum essentialiter sapiam,
neque voluntate, sed natura Filium generantem. et incomprehensibiliter trinum personaliter capiam,
« a Confiteoret te verum Filium, ex Patre sine ini- Patrem ingenitum, de Patre unigenitum, de utroque
tio ineffabiliter natum, verum Deum unigenitum, procedentem et in utroque permanentem Spiritum
per quem facta sunt omnia, et verum Patris Ver- sanctum. Nullum tribus anticipationis vel poslerita-
bum ; non factum, non creatum , non adoplativum, . tis intervenire momentum , nec habere indisperti-
sed genitum et unius cum Patre substantix, atque tum iinperium. Non in creandis consilium, regendis
ita per omnia xqualem Deo Patri, ut nec temporc, perficiendisque creaturis auxilium, opusque divinum.
nec gradu, nec potestate esse possis inferior. Tan- 390 Quidquid illic naturale est iiidisruplum ; qr.id-
tumque esse confiteor te, qui genitus es, quantus quid personale est inconfusum. 0 myslerium ineffa-
est ille, qui te genuit. Non autem quia dico genitum bile et prx cxteris inteUectu difficile!
a Patre Filium, divinx et ineffabili generationi ali- XVII. Reliqua vero sacramenta, qux tenentur in
quod tempus ascribo : sed nec Palrem dico ali- Ecclesia tua, Domine, stupenda sunt et veneranda ;
quando incoepisse, nec te ejus Filium. Non enim sed istud tui sacramentum prxcellit universa. Hoc
aliter confiteri possumus xternum Palrem, nisi con- nempe tui individux Trinitatis mysterium, et illud
fiteamur etiam te coxternum Filium. Ex Filio enim ccelestis mensx sacramentum , qux fideles et pias
Pater dicitur, et qui semper Pater fuit, semper ha- animas pascit carne, et potat sanguine, ne esuriant
buisse Filium non dubium est. > Te quoque credo neque sitiant in xternum; fac me, Deus meus, pura
Sj/iriium sancttini, verum Deum, non factum, nec et simplici conscientia praecipueinter cxtera sentire
• Apud Pelagium, initio Confessionissuac.
1039 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1040
et credere, sumere et retinere. Ne sinas, quxso, Do- tV tibi Deo Patri possit convenire, ut aut Filio tuo, aut
mine, fidem in eis meam aliqualenus vacillare, sed Spiritui sancto convenire nequeat. Dicimus te Deum
ita semper de illis pro tua tribuas pietate milii crc- Patrem uaturaliter esse Deum ; sed naturaliter esl et
dere ac intelligere, sicut veritas eorum se habet. In- Filius Deus, naturaliter est el Spiritus sanctusDeus:
tret in cor meum gratia tua, qux sonet sine sono, et non tamen tres Dii, sed unus naturaliter Deus, Pa-
sine slrepitu loquatur tantorum omnem veritalein ter, et Filius, et Spiritus sanctus. Idcirco insepa-
mysleriorum. Luce et dulcedine intus ubique, ct fo- rabilis es sancta Trinitas Deus in personis sensu in-
ris undique perfundat animam meam ilia magistra telligenda, quamvis in voce separabilia habes no-
virtutum et index omnium veritatum: et sic irra- mina, quia pluralem numerura in naturx uominibus
diando et saporando eam, in ipso veritatis ccntro nullatenus recipis. In hoc enim ostenditur personas
siabiliat atque confirmet, ut nec velim nec possim non posse dividi in sancta Trinitate, qux unus ve-
de tantis mysteriis aliter sentire, nisi sicut oportet rusDeus es, quia cujuslibet personx nomen semper
et decet. Mirum est quod gestio dicere, sed lingua ad alteram respicit personam. Si Palrem dico, Fi-
non explicat quod mens optat. Omnipotens bonitas, lium ostendo; si Filium nomino, Patrem prxdico ; si
cujus pietatis aures ipsis pauperum tuorum deside- Spiritum sanctum appello, alicujus esse spiritum ne-
riis patent, intellige clamorem cordis servi tui, et " cesse est intelligi, id est, Patris ct Filii.
fave votis meis. Prxsta, Domine, ut ipso mentis pa- XIX. Tu vcro unitas Deitalis personarum plurali-
lato sentiam, gustem et sapiam hxc ineffabilia sa- tate multiplcx, numerabiliter es innumerabilis, ac
cramenta. Magna enim sunt et mira valdc : et cgo idcirco mensurabiliter immensurabilis, et pouderabi-
parvulus in eorum consideratione deficio, quotiens liter imponderabilis. Non enim summx bonitatis, qux
ad intuenda ea fidei oculos atlollo. Sed quia uno tu ipsees, profilemur originem, ex qua omnia, per
modo utraque nobis necessaria sunt ad salutem, quam omnia, in qua omnia, sed cjus participatione
Deus auctor omnium, invisibilis Crealor, qui cs in dicimus bona omnia. Nam tua divina substantia sera-
substantia summa et una divinitas, alque in perso- per caruit ac caret materia, licet non careat forraa,
nis vera et perfecta Trinitas, te Deum Patrem exoro, quam dum imprimis qtiasi sigilhim rebus singulis,
ex quo omnia, et Filium tuum, per quem omnia, si- eas sine tui augmenti aut detrimenti mutabililate
mulque Spiritum sanctum, in quo omnia. Te Dorai- procul dubio a le facis differri. Quidquid in natura
iium meum, quem unum et verum in Trinitate con- creaturarum est, creaiura tua est, o trina Unilas,
flteor-Deum, quo creati, liberati et illuminati su- etuna Trinitas Dens, cujus omnipotentia omnia gu-
mus, supplex rogo, tantorum avidus mysteriorum, _ bernat, regit et implel qux creavil. Nec ideo te om-
lacta me, nutri me, et in mensuram xtatis usque nia implere dicimus, ut le te coutineant, sed ut ipsa
perfecti viri meam extende exiguitatem, ut solidum potius a te conlineantur. Nec particulaiim imples
hunc et perfeclorum cibum capere valeam. Imper- omnia : nec ullalenus ita putanJum est, ut nnaqnx-
fectum enim meum vident oculi mei (Psat. cxxxvm, que res pro magnitudine portionis sux capiat le ; id
16). est, maxima mnjus, et ininima minus ; dum sis po-
XVIII. Dator omnium bonorum Deus Pater, cui tius ipse in omnibus, sive onmia in te. Cujus omni-
omnia conchidit, nec evadcnrii potentiam
nunquam sine spe misericordix supplicatur, cum potentia
Filio tuo, ct Spiritu sancto, da quod desiderat et a tuam quis adiliim invenire poteril. Qui enim te non
te poslulat anima raea. Quorura enim una est sub- habet placatum, nequaquani evadet irattim. Immen-
stantia, unum est el datum, et adeo una operatio, sitas quippe divinx magniludinis tux ista est, ut in-
unum donum, unaque potestas, ut in ipsa quoque telligaBius te intra omnia, seJ non inclusum ; extra
sed non exclusum. Et ideo intcrior es, ut
personarum proprietate juxta profundiorem intelle- omnia,
cum quxdara unitas sentiatur. Inseparabilis nimi- omuia contineas ; ideo exterior es, ut incircmnscrL
rum naturx tux unitas non potesl separabiles hahere ptx magnitudinis tux immensilate omnia concludas.
Per id ergo quod exterior es, oslenderis esse Crca-
personas, quia sicut Trinitas es in unitate, el unilas D tor. Per id vero quod interior es, omnia guber-
in Trinitate, sic separalionem non potes habere per-
sonarum. Nominantur quidem illx personx ali- nare et regere demoustraris. Ac ne ea qux creala
sunt sine te essent, tu inlra omnia es. Verum ne
quando singulx ; sed ita voluisti te, Triniias Deus,
inseparabilem ostendere in personis, ut nullum ibi extra te essent, tu exterior es; ut omnia concludan-
nomen sit in qualibet persona , quod ad aliam per- tur a te, non locali magnitudiue, sed polenliali po-
sonam secundum relationis regulam non referatur, tentia, quia ubique es prxsens, et omnia tibi prae-
sicut Pater ad Filium, et Filius ad Patrem, vel Spi- sentia; quamvis quidain hoc inlelliganl, quidam vero
ritus sanclus ad Patrem et Filinm vcrissime refer- non intelligant.
tur. Ea vero nomina, qux substantiam vel poten- 391 XX. Hxc et alia multa docuit me mater
liam, vel essentiam tuam significant, vel quidquid Ecclesia, mater sancta, universalis et ortbodoxa,
proprie dicilur Deus, omnibus personis xqualiter cujus me fieri raembrum voluisti per gratiam
conveniunt; ut Deus magnus, bonus, xternus, om- tuam, et de cujus coelesli doctrina me ita certtnn
nipotens, et omnia qux naluraliler de le Deo dicun- atque securum in omnibus pro tua reddere pietate
ttir. Non cst igitur aliquod naturx nomen, quod sic dignalus es, Domine, per assiduam tux inspirstionii -
mi OPP. DUBIA. - ALBINI CONFESSIOFIDEl. — PARS I. 104S
illuminatibnem, ac si multa, qux clausa mysteriis tA dem personae, sed una substantia; sicut lgnis, can-
latent, non per speculum, sed facie ad faciem intue- dor, calor, tria nomina, sed res una : sicut memo-
rer. Docuit igitur, te solum vivum, et verum Deum, ria, intellectus, voluntas, qux separabiliter demon-
non esse corporeum, vel passibilem, aul palpabilem: strantur, et inseparabiliter operantur. Si hoc in
nullam tui partem corporeis oculis posse sentiri: creaturis invenitur, quid de te Creatore intelligen-
nihil de subsiantia tua atque nalura ullo modo esse dumest? Natura quippe summx divinitatis tuse
viola':ile, ant composililium, aut fictum. Nihil in te immobilis est omni modo et immutabilis. Per-
sunt sccundum relationem, non
majus ant inferius habentem; sed per omnem mo- sonx vero mobiles
dum ex omni parte sine deformitate peifeclura, sine juxta proprietatem; et ideo in relatione personarura
quantiiate magnum, sine qualitate bonum, sine Trinitas, in naturx vero substanlia unitas. Unitas
tempore seinpiternum, sine morle vitam, sine in- siqtiidem propter inseparabilem Dcilalis essentiam,
firniitale forlcm, sine mendacio verilatem, sineloco Trinitas autem propler diversilatem nominum. Non
ubique totum, sine situ ubique prasentem, sine ex- enim nomina tantum, sed etiam nominum proprieta-
tensione omnia implentem, sine contraclione ubique tes, hoc est, personas vel, ut Grxci exprimunt,
occurrentem, sine motu oninia transcendentem, \momatrei-,id est, subsistenlias confitemur, hxc ta-
sine stalu intra omnia manentem, sine indigentia B men dicimus de te, Deus nosler, ut potest intelli-
omnia creanlem, sine labore omnia regenleim, sine geniia humana capere. Cxterum quis in hac vila
tui initio omnibus inilium danlein, sine tui muta- positus vel cristaUino pectore sufflciat penetrare tui
tione orania mulahilia facientem, atque semper et ipsius Trinitatis interna mysteria? Quomodo Pater,
ubique sine fine regnantem. Filius el Spiritus sanctus tres personx estis, et una
XXI. Domine Deus une, Deus Trinitas, qux in- natura; quomodo tu Pater diceris ingenitus, Filius
conipiebensibiliter rebus omnibus anleceSis, adeo genilus, Spiritus vero sanclus, nec genitus, ncc in-
cs iueffabilis, iufinila, el incomprehensibilis, ut par- gcnilus, sed procedens dicalur; quomodo Filius de
vissimum sit valde omne, quod de te dici potest. le, Pater, natus est, Spiritus sanctus de te procedit
Multa enim dicimus, sed plene id, quod es, dicere et Filio; quomodo Filius nascendo non procedit,
non possumus, et quia universorum consi»ma«alio Spiritus sauclus procedendo non nascitur; quo-
sermonum ipse es. Cum ergo pervenerimus ad te, modo Filius non de se, sed de te est, nec tamen tui
cessabunt procul dulio multa ista qux dicimus, et est posterior, de quo est; quomodo Spiritus sanclus
nwnebis unus omnia in omnibus, et sine fine dice- de teprocedit etFilio, nec tamen a vobisprxceditur, a
mus unum, laudantes te unum, et in te facti etiam quibus procedit; quomodo tria untim estis, et unim
nos unum; videntes le jugiler sine fine incorrupti- '" tria; quomodoinvicemrelativetriaesiis.essentiaUter
bilem, summe inseparabilem, vereque immutabileaa unum; quomodo trinus et tuius Deus, non loca-
Trinitalem; et in te omnia scientes, et omne gau- liter sed ubique es, et non particulatim ubique,
dium in te perpetualiter mansurum habenles ab sed ubique totus, ubique praesens, sine situ, loco et
omni sanali lauguore et in illam immorlalitatis glo- motu.
riam transformati, cum venerit visio hxc, quae XXIII. Quis ista, rogo, consideret? quis hxc com-
danda facie ad faciem promittilur, quando palam prehendat quantalibet probitate vel scientia praedi-
nobis de cunctis annuntiabitur mysteriis, et fidei tus? Hoc tamen in spe promissionis repositum est,
species, atque spei res succedenl, tunc clarius cer- quia videbimus te, Domine; et tanto unusquisque
tiusqne scientes intuebimur nihil creatum aut ser- perspicacius, quanlo hic vixerit purius; quia mun-
viens in te, Trinitas una. Nihil inxquale, nihil gra- dicordes, teste Scriptura, videbunt Deum (Matth. v,
tia xquale, nihil anterius, posteriusve, aut" minus ; 8). Aperte namque videbitur, cuncta mentis jam
nihil extraneum aut officialealteri, nihil pervasioae detersa caligine, quomodo Filius, qui oriendo est,
aut suhreptione insertum, nihil moribus vel volun- tilii, Pater, de quo oritur, subsequens non est; et
tate diversum, nihil officio singulare, nec alteri ,U quomodo Spiritus amborura, qui per processionem
communicabile, nihil confusum: sed totum perfe- producitur, a vobis proferenlibus non prxitur; quo-
ctura, quia lotum ex uno, et unum, non tamen so- modo et unum divisibiliter tria, et tria indivisibiliter
litarium, quoniara summum bonum, et summam unum eslis. Visa enim claritas, ac in patefactam
sapientiam, et summam benignitatem te (sancte nobis tux majestatis speciem purum amantis mentis
Pater) omnium principium, et veritalem tuam, per intuitum rapiens sublevabit. Sed ipsa claritas natura
quam te intelligimus, nulla ex parte tibi dissimi- est, etipsanatura claritus est. Quxnimirum visio nunc
lem, qux forma est omnium et qux sola implet, fide inchoatur, sed tuncinspecie perficietur, quando
quod appetunl omnia, simulque ipsura ulriusque do- coxternam tibi sapientiam, quam modo per ora docto-
num, quo beata sunt, quxcunque beata sunt in te, rum sumimus in ipso fonte biberimus. Omnia autem
el cum te colimus et adoraraus; unam scilicet et in- sacramenta, et cuncta nobis tunc patebunt arcana.
commutabilem Trinitatem. Non doclorum verbis, non ibi ullis indigebimus my-
XXII. Cum enim tertio repetilur, quod unum est, steriis. Facie ad faciem videbimus te, sed inde, nisi
non numerus coacervatur, sed unum illud esse as- faUor, unde angeli te vident. Quid nos tunc latere
seritur. Gignens, genitus, et procedens, tres qui- poterit, quando tu Deus noster, vita viventium, causa
1045 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS VHI. 1044
causarum, forma formarum, forma formosissima, A humores tumidant, dolores extenuant, ardores ei-
392 forma informata, te nobis clara visione insi- siccant, aera morbidant, escx inflant, jejunia mace-
nuabis? Non enim indignum tibi videtur, cum te rant, joci solvunt, tristitix consumunt, solUcitudo
formam vocamus. Nam tua essentia et species dici coarclat, securitas hebetat, divitix jactant, pauper-
potcst et forma. Non frustra lam speciosissimum tas dejicit, juventus extollit, senectus incurvat, in-
qttam formosissimum in laude tua ponitur. Sed firmitas frangit, mceror deprimit, et post hxc omnia
forma qnx materia caret et motu, tempore et loco, mors inlerimit, universis gaudiis finem imponens,
atqne ideo unum est, et est id, quod est. Reliqua ita ut cum esse desierint, nec fuisse putenlur. Jam
vero non sunt, id qnod sunt. Hxc sola verissime jamque adveniat, Domine, adveniat, obsecro, re-
dicere potest : Ego sum qui sum (Exod. m, 14). gnum illud carens morte, vacans fine, cui nulla
Hxc tanta et talis est, ut de ejus pulchritudinis tempora succedant per xvum, ubi continuus siue
visione nil in hac vita usurpare sibi mens humana nocte dies nescil habere temptis, ubi sunt iili hyra-
audeat, quod solum eleclis tuis prxmium in sttbse- nidici angelorum chori, et societas supernorum ci-
quenti remimeratione reservas. vium ; ubi dulcis solemnitas a percgrinationis hujus
XXIV. Cum ergo ad te pervenerimus, fontem labore redeuntium, ubi providi prophetarum chori,
vitx, et xlernum lumen, et dulcissimam speciem, B et judex numerus apostolorum, atque innumerabi-
ex visione tua erit nobis delectabiliter impressa sitis, lium martyrum victor exercitus, simulquc confes-
simulqtie satietas. Sed longe aberit a siti necessilas, sorum constanlia prxraii sui perccptione consolata :
longc a salietate fastidium, quia et sitientes satiabi- ubi fideles viri, quos a virililalis sux robore vo-
mur,etsatiaii sitiemus. Tudeniquexterna nobis vita, luptas hujus sxculi emoHire non potuit, et sanctae
gaudium et corona eris, lua beata visio erit nostri pariter mulieres, quae cum sxculo sexum yice-
laboris prsemium, ut post mortalitatis hujus lenebras runt: ubi pueri, qui dum essent in carne, annog
accessa tux glorise luce gaudeamus. Videbimus ita- suos moribus transcenderunt; atque senes, quoa
que tux incommntabilitalem essentiee, nt per hanc xtas debiles reddidit, el virtus operis non reli-
et nos efHciamur incommutabiles; sed non sicut quit.
vitles te. ln nobis enim quidquid erimus, poterimus XXVI. Ad liorum omnium sanctara frequeotiam,
nosse: in te autem, qui comprehendi non potes, et tux inspiciendx pulehritudinis mansuram sine fine
quodes, quidquid illud est, qnando possumus nosse? lxtiliam fac me, Deus meus, toto corde tendere,
Et si poterimus, nondum possumus : et tamen cum viriliter currere, feliciter pervenire. Interim dum
poterimus, nunqnid sic te nosse valebimus, sicut in isto maneo corpore, in his semper medilationibus
te nosti Deus? Ipsa quoqne rationabilis et electa mentem meam bonorum insinuator exerce. Munda,
creatura, non sequaliler visione tui potietur. Unus- rogo, cordis intuitum, acue mentis intellectum, ac-
quisque enim pro merceJe laboris sui.- Sed plene cende coslesti igne animum, ut te solum cogitem,
sufficiet quod singulis dabltnr intueri : Quam magna te sohim amem, te solum habeam in corde et in
multitudo dulcedinis lum, Domine! Beati qui habitant ore, qui es futurum nobis sine fine prxmium. Et ut
in domo tua (Psal. xxx,20; xxxw, 5) I Felices qui jam pondus morlalitatis mex lxvius feram, da lumen in
pelagus hujiis mortalitalis transiemnt, et ad porUim corde, da verbum in ore. Aperi sanctarum Scwptu-
perpetnx securilalis pervenire meruerunt. Infelices rarum secreta et profunda mysteriorum regni tui:
nos, qui adhuc in salo hujus vitx circumflantibus da ex amore tui lacrymas, da fidei virtulum-
agitamur procellis, el inter pericula multa variosque que pennas, quibus indutus sursum ad te voli-
casus incerti navem laborantes trahimus. Domine, tem, tt perosus lerram, coclumpetam. Hanc fidem
da nobis te rectore, te duce, inter Scyllam et Cha- de te, per te, in te confiteor, o heata et benedicta
rybdim sic iler tenere per medium, ut integra nave et gloriosa Trinitas! o vera et summa et sempiterna
et salvis mercibus pervenire possimus ad te tutissi- unitas, Patcr et Filius et Spirilus sanclus ! Deus,
mum portum. -p.Dominus, paracletus, charilas, gratia, communf*
XXV. Felix anima, quse terreno resoluta car- catio. Verum lumen, verum lumen ex lumine, vera
cere libera ccelum petit, quse beatis admista spiriti- illuminatio. Vivens vita, vita a vivente, vivificator
bus majestaii tux assistit, qux te incircumscriptiim viventium. Fons, flumen, irrigalio. Unus a se, unus
lumen cernit, qux nullo motu vel morlis vel hostis ab ambobus. Ab uno omnia, per unum omnia, in
afficitnr, qux incorrnptionis perpetux munere Ixta- uno oinnia ; id esl, a se Pater, ab altero Filius, ab
tur. 0 vita vitalis, dulcis el amabilis, ubi non est utroque Spiritus sanctus, a Patre et Filio. "Xtva se,
hostis impugnans, ubi nulla peccati illecehra, sed uv ab altero, wvab utroque : omne autem S>vsem-
summa et certa secnrilas, ct secura tranquillitas, et per in tribus, et omne wvxqualiter in singulig. Ve-
tranquilla jucunditas, et jucunda felicitas, et felix rax genitor, veritas genitus, veritas el procedens.
aclernitas, et aeterna beatitudo, et beata tui sine Una virtus, xqualis majestas, par gloria, una eadem-
fine visio alque laudatio Deus. Ut hsec succedat, et; que essenlia.
mortale hoc indnatur immortalitate, utinam desinat; XXVII. Deus trine et une, Deus omnipolens, apnd
et quam cito finiatur vita ista, quae mors dicenda quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obum-
est, non vita; vita dubia, cseca et eerumnosa; qoam bratio (Jac. i, 17), et ideo apud (e eerstN tempori*
i045 OPP. DUBIA. — ALBINICONFESSIOFIDEI. -r PARS I 104«
alternatione diei noctisque nequaquam variatur. A meus pius, Rex meus magnus. Te unum Deuin colo,
Deus lux vera, qux sine accessu ea, qux eligis, il- unum omnium naturarum principium, a quo univer-
lustras, et sine recessu ea, qux respuis, deseris, et sitas et inchoatur, et perficitur, et continelur: unum
ideo in te nullus defectus mutabilitatis venit. Deus Deura, a quo sumus, per quem sumus, in quo su-
qui in temetipso manendo immutabilis, sic in se mus, a quo discessimus, cui dissimiles facti surous :
transeunlia condidisti, lit apud te nequaquara trans- principium ad quod recurrimus, et formam quam
i ire possint: et ideo in conspectu tuo tempus non de- sequimur, et graliam qua reconciliaraur : unum quo
fluit.quod apud nos foris decurrit. Deus in cujus xter- aticlore conditi sumus; et simililudinem per quam
nitate fixamanent ea qux non fixa exterius 393 sae- ad unitatem reformamur, et pacem qua unitati ad-
culorum volumine emanant: et ideo xternitas tua hxremus : unum Deum, quo Creatore viviraus, per
dies est una, qux nec fine clauditur, nec inilio aperi- quem reformati sapienter vivimus, quem diligentes
t»r. Deus, qui sine mutabilitate simul cuncta respicis, et quo fruentes beate vivimus. Te laudo, benedico
sine distentione comprehendis; et bona, quxjuvas, atque adoro, tuxque cleraentix et bonitati gratias
et mala, qux judicas, et qux juvans remuneras, et refero pro universis tuis donis ac datis, et pro
qux judicans damnas; in his, qux diverso disponis omnibus beneficiis misericordix tux, qux animx
ordine, diversus non es. Deus, qui opera tua extra B corporique meo largiris, et semper largitus es a
circumdas, et intra reples, supra tegis, et infra fers : puero, et a cunabulis meis, propter te et nomen
et licet sis superior per polentiara, inferior per sus- ttium sanctum. Unde expertus didici, quia tu Deus
lentationem, exterior per magnitudinem, interior noster, Deus es infinitx misericordix, et pietatis
per subfilitatem; tamen superior et inferior es siue immensae, qui servos tuos inter adversa et prospera
loco, amplus sine latitudine, subtilis sine extenua- mirabiliter dirigis atque custodis. Sicque moderaris
tione : et ideo per molem corporis nusquam es, sed vitam eorum in utraque parle, ut adversa prosperis,
per incircumscriptam substantiam et immensitatem el prospera succedant adversis. Confiteanlur ergo
incommutabilis natuix nusquam dees. Sed qtiia tibi, Domine,omnia opera tua, et sancli tui benedicant
longe distas, Creator, a creatura, cogitare quis valet, libi (Psal. CXLIV, 10) : et ut confiiendo resipiscant,
qualiter sis in loco, qui non caperis loco? Omnino non cessent a laudibus tuis ipsi eliara peccatores.
enim in loco esse non potes, quoniam ubique es, sed Quorum unus ego, licet in peccatis pronior, corde
non in loco. Ipse tibi locus illocalis crederis esse, tamen desideranti tuas decanto laudes: si non ea,
Spiritus circumscriptus [ F., incircumscriptus ]. qua debeo dignitate, facio, qua valeo facultate.
Unde difficile invenitur ubi sis, sed multo diffi- Respice, quxso, sereno vultu ad hoc mex exiguitalis
cilius ubi non sis. Quis sine te subsistere vel obsequium, et propitiabili dignatione accipe tantil-
esse potest? Et tamen tecum «on omnes pos- lum sacrificium confessionis fidei mex, ut ad te re-
sunt esse. Omniaenim a te sunt, et per te subsistunt. deat quod a te venit. Non respiciens tantum ad id
XXVIII. Deus vera et infinita beatitudo, a quo, et quod devotus offero, quantum ad ea qux devotissirae
per quem , et in quo beata sunt omnia, quxcunque dicere volui et volo. Quidquid enim dedecet, vel te
vere beata sunt. Deus vera et summa vita, a quo, et offendit, abhorret anima mea. Utinam possem talia,
per quem, et in quo vivunt omnia, quxcunque vere qualia illi hyranidici angelorum chori ! 0 quam
summeque vivunt omnia. Deus bonum et pulchrum, libenter me in laudibus tuis totum effunderem, et
a quo, per quem, et in quo bona et pulchra sunt luculenter in meJio Ecclesix carmen lux glorix in-
omnia, quxcunque vere bona et pulchra sunl. Deus fatigabilis perorarem ! Sed quia ut illi nequeo, nun-
supra quem nihil, extra quem nihil, sine quo nihil. quid prorsus tacebo : vx, Domine, tacentibus de le,
Deus sub quo totum, cuni quo totum, in quo totum. qui ora mutorum resolvis, et linguas infantium facis
Deus a quo omnia, per quem omnia, in quo omnia. disertas (Sap. x, 21)! Verum quia parvulis licet lau-
Deus cujus fldes nos excitat, spes erigit, charitas des tuas vel balbutire, suscipe sacrificium, precor, de
jungit. Deus qui petere jubes, et invenire facis, et, r. manu lingux mcx, de cordis amore.
pulsantibus aperis. Deus a quo averti cadere est, in XXX. Sed ignosce, rogo, Domine, indignissimo
quem converti resurgere est, in quo manere con- et infelici, tecum de te diutius colloquenti servo.
sistere est, Deus quem nescire mori est, nosse vi- . Ignoscepie, quia non temeritate prsesumptionis,sed
vere est, spernere perire est, cui servire regnare est. aviditate tui desiderii huic defloratiunculaeoperam
Deus cujus pietatis ope et bene servit suhjectus, deJi, ut breve et manuale verbum mecum de te
et bene dominatur prxlatus, et ideo sine te neuter semper haberem, ex cujus leclione quoties tepefio,
eorum recto incedit ordine. Deus invisibilis et im- in luum reaccendar amorem. Suinus enim in medio
mense, ineffabilis et xteme, incomprehensibilis et laqueorum positi, et ideo facile a ccelestifrigescimus
incorporee, immortalis et perpetue, incommutabilis desiderio. Unde indigemus assiduo monumento, quo
et ineircurascriple , mirabilis et benedicte, cui esse expergefacti, ad te nostrum verum summumque
et vivere, sapere et intelligere, scire et posse, pul- bonum, cum defluimus, recurramus. Multx denique
chrescere et clarere unum et idem est, oui simplex sunt contemplationes, quibus anima devota tibi ex-
es, et divirtinon potes cruciatur et proficit, sed nulla earum ita me oblectat,
XXIX. Tu es Deus meus vivus et verus, Dominus et mens mea intendit, sicut illa qux de tua agiiur
1047 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1048
proprietaie. Idcirco necessarinm duxi hunc mihi \ ac sempiterntim.immortalem atque incommutabilem,
solum decernere [F., decerpere] sermunculum , ubi quem nec spalia dilatant, 394 nec brcvitas locorum
de omnipotentia majeslaiis tux, sicut corde creJo angusiat, nec receptacula ulla coarctant, nec volun-
ad jusliliam, ita ore confileor ad salutem , le Deum tasvariat, nec necessiludo corrumpit, nec mcesta
Palrem ingenitum, te Filium iinigenilum, te Spi- pcrlurbanl, nec Ixta demulcenl; cui nec oblivio
rilura sanclum paracletum, sanctam et individuam lollit, nec memoria reddit, nec prxterita transeunt,
Triniialem, unuin Deuin, in magniludine infinitiim, nec futura succeJunl: cui nec origo initium, nec
in virliitc omnipolcnlem , in bonitate summtim, in tempora incrementum , nec casus finem dabit, sed
sapicnlia inxs.imabilem , in consiliis terribilem, in ante sxcula, et in sxculis, el per sxcula in xternum
judiciis juslum, in cogitalionibus secretissimum, in vivis, et est libi perennis laus, et xterna gloria,
verbis veracem, in operibus sanctura, in misericor- summa potcstas, et singularis honor, perpeluum ra-
diis copiosum, erga delinquentes patienlissimum, gnum, et sine fine imperium per infinita, et indefessa
erga poenitentespium. Semper idem ipsum xlernum et immortalia sxcula sxculorum. Amen.
PARS II.
DE VERBO INCARNATO.
I. Superiori quidem sermunculo Confessionisfidei B comperta; quaeco?perunt primitus enarrari per Do-
mex, omnipotens Trinitas, Deus unus, cordis mci minum, te nimirum verba illorum credibilia faciente
Inspector et scrutator, confessns sum oiynipotentiam signis, et portentis, et variis virtutibus, mirisque
majeslalis tux, et majestatem omnipotentix tux : sancli Spiritus distributionibus secundum tuam vo-
nunc autem qualiter humano generi in fine sxculo- luntatem.
rum subvenire dignatus es, puro corde et catholico II. Hxc sane causa est, qua freti, sine ulla susci-
ore confilcor. Tu eniin, omnipolens Pater solus, pimus ambiguitate, quidquid mater Ecclesia univer-
iiusquam legeris missus. De Unigenito autem luo ila salis et aposlolica docet; us:iue adeo, ut pro lan-
scribit Apostolus: Cum venit plenitudo temporum, tortim documenlorum ejus assertione, certa firmati
misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum fide per graiiam tuam, omni tormentorum genere
sub lege [Gat. iv, 4). Cum autem ait : misit Deus mori nou timeamus, scientes pro certo vilam glo-
Filium suum factum ex muliere, salis ostendit quod riosara nobis restare post mortem. Hac siquidem
in hunc mundum missus advenit, cum de Maria corroborati securilate canimus, psaffimus et scribi-
semper virgine natus, verus et perfectus homo in mus alacres avidique, nunc verbo ex verbo, nunc
terris apparuit. Quid igitur est quod de illo Evange- sensu ex sensu, secundum apostolicara traditionem
lista ait: In mundo erat, et mundus per ipsum factus ** mirabile salutis nostrx opus, id est, illud pietalis sa-
est (Joan. 1, 10) ? llluc ergo raissus est per humani- cramentuin, quodmanifestatum estin carne, justiftca-
tatem, ubi semper fuit per divinilatem. Quam scilicet tum est in spiritu, apparuit angelis, prmdicalum est
missioncm opus esse sanctx Trinilatis corde credo genlibus, credilum est in mundo, assumptum est in
ad justitiam, et ore confiteor ad salutem. Cxterum gloria (I Tim. 111,6). Sed hxc dum cogilo, mirari
quia voluit Filius hominis fieri, neutram tamen cre- mecum non cesso illani Judxoriim impietatem, qui
dimtis in alteram substantiam commutari, Trinitatis manum mitlere in Christum Dnminum, non timue-
myslerio q'iartam non addi personam, uniri, non runl verbis coelestibus intonantem, tantisque mira-
confundi Verbi divini hominisque substantiam, ut in culis coruscantem. 0 corda saxis duriora, et brutis
Deum, quod ex nobis susceptum fuerat, perveniret, feris stultiora ! ubi, rogo, erat sensus et ralio mise-
et illud, quod nunquam non fuerat, idem semper, rorum, quanJo ccelestem videbant medicum, infi-
quod fuerat, permaneret. Ipse enim, qui factus non nitam lauguentium turbam gratis sanare, id est,
est, domum sibi mirabili moJo, non explicabili fe- dxmones excutere, cxcos reluminare, leprosos cu-
cit; tempore, non consilio novam, in illo deinceps rare, paralyticos restringere, cadavera vitx resti-
permanentem, nec ullo tempore finiendain. Iste me- tuere, et hxc multaque alia solius verbi potestale
diator Dei et hominum, homo Chrislus Jesus, sed sine mora agere ? Quid cogitabant in cordibus cseci,
homo sine peccato solus manifestavit nomen tuum cum ipsa quoque elementa famulari ei cernerent,
hominibus: his potissimum, quos tu ei dedisti de adeo ut ingressus mare ventis imperaret, procellas
mundo, et atinuntiavit eis omnia, et tanto verius compesceret, ostendens se evidentibus signis tuum
quanto cxteris efficaciusnovit. Hi enim sunt qui con- esse Filium, Deus Pater, et illum, qui a te olim per
stituti sunt principes super omnera terram, quorum vates saluti nostrx multis modis promissus est. Tan-
tuba prxdicationis ad totius mundi aures pervenit. deni gentis perfidx invidia, diris consiliis diutius
Isti namque sicut ab initio viderunt, et ministri fue- agitata, Christum dari sibi in crucem multis extorsit
runt sermonis, tradiderunt nobis per successiones clamoribus. Prx lixerat et ipse iUoshxc ita acturos:
Patnim, multi regni tui mysteria, nunquam ante parum si non et prophetae retro, et tamen afllxo»
1049 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS n. 1050
cruci, Spirituin cum verbo sponte dimisit, prxvenlo A tiam tuam, talem, tu cui omnia stlnt possibilia, et
carnificis officio. nihil difficile; ut placere valeam coram oculis (uis
III. Eodemvero momento dies media delitescente in veritate. Tuam pie non abhorreo medicinam; sum
sole in noctem mutata est. Tunc Judxi cruce detra- enim valde infirmus. Ordine quo placet, meJere
ctum sepulcroque posilum, magna etiain militaris multis languoribus meis, et excoque scoriam pecca-
custodix diligentia circumscderunt, ne, quia prx- torum meorum ad purum, priusquam abeam, modis
dixerat se tertia resurrecturtim die, discipnli clam quibus tibi videlur. Sed rogavi tuam, Domine, raise-
amolili corpus suspectos fallerent. Verum ad terliam ricordiam, et rogare non cesso, quia hoc nimis de-
luceni concussa repente terra, et mole revoluta, qnx sidero. Mollilicacor meum durum et Iapideum tua
obsiruxerat monumentum, et cuslodia pavore fu- mirabili et potenti unctione. Mollifica,precor, et fac
gata, nullis apparentibus discipulis, nihil in loco, ubi me pcr ignem compunctionis, hosiiam vivam quoti-
positus est, repertum est, prxlcr exuvias sepulturx. die coram te fieri. Respice me, Domine, et miserere
Nihilominus tamen primores Judxorum ab inccepta mei: da mihi effectum pelitionis et desideiii mei:
non cessantes perfidia, loquentes vera pecuniis cor- da capiti meo aquam immensam, et oculis meis in-
ruperunt, ut eum a discipulis subreptum securius funde verum fontem lacrymarum jugiier emanantem,
jactitarent. Juslo judicio tuo, Domine, ut sacrum B ut pro vulneribus animx mex indesinenter diebus
testatur vaticinium : et prius multati sunt inlelli- ac noctibus defleam, donec lempus est acceptabile,
gentia oculorum, auriumque fruge, et postea, sicut donec dies sunt salutis, donec vacat fiere mala qux
videmus, projecti sunt a propria sede, et nunc feci, et quotidie facio; ut per poenucntix laborcs
dispersi, palabundi, et cceli solique sui extorres vita xterna perfruar cum bonis, et ultima portione,
vagantur per orbem sine lege, sine rege, sine sacer- saltem cum illo venerabili latrone, qui per unum
dole, et sine oblatione. Quibus etiam nec advenarum verbum effetUus est hxres paradisi in ipso inortis
jure terra^n palriam saltem vestigio salutare conce- articulo, propter tuam multam misericordiam et
litur. Merito lalia patiuntur, qui Dominum glorix bonitatem.
livore potius crucifixerunt. Igitur Christus vere re- V. Audi, pie, audi preces servi tui, reminiscere
surgens, sed non solus, noluit 395 se m vulgus miseralionum tuaruro, quibus mirabilitcr subventum
edncere, fortasse ne impii errore liberarentur, sed, est humano generi per bonitatem tuam. Quomodo
qtiod creciibiliusest, ut fiJes non mediocri prxmio non amasti, Pastor Lone, qui proprio Filio luo noa
destinata difficultate constaret, cum discipulis qua- pepercisti, sed pro nobis impiis eum tradidisli? Sub-
draginta dies egil, testibus scilicet prxordinatis, ' ditus ille tibi usque ad mortem crucis, unus ille inter
docens eos qux docerent. Dehinc cunctis expletis, J mortuos liber, potestatem habens ponendi animam
coram suis in monte circumfusa nube in coelum suam, et iterum sumendi eam. Pro nobis tibi victor
ascendit. Qnem sicut ascendentem, ita venturum an- et victima, et ideo victor quia victima. Pro nobis
gelica atlestatione prxstolamur. Duo enim prxdicti tibi sacerdos et sacrificium, et ideo sacerdos, quia
sunt adventus : primus quidem, qui jam expunctus sacrilicium. Merito mihi spes valida in illo est, quod
est, in humilitate conditionis humanx; sectindus au- sanabis omnes languores meos per eum, qui sedet
tem, qui concludendosxculo imminel, in sublimilate ad dexteram tuam , et interpellat pro nobis. De-
divinx potestatis, quando decurso hivjus xtatis lcm- sperare ulique potuissem, nisi Yerbura tuum caro
pore, judicare venerit juslos in vilam xternam, im- fierel, et habitaret in nobis. Si enim, cum inimici
pios et peccalores, qui thesaurizaverunt sibi ircimin essemus, reconciliati sumus tibi per mortem Filii
die irx, in supplicium xiernum; snscitatis omnibus tui, qtianto magis nunc salvi facti ab ira peripsum?
ab initio defunctis, el reformatis, atque recensilis ad gralias tibi ago, indulgenlissime Pater, pro sancta
utrinsque meriti expunctionem. incarnatione, passione, morte, resurrectione, et in
IV. Ubi ne peccala mea mtilta, qux nunc latent, ccelumascensione Domininostri Jesu Christi Filii tui.
appareant coram angelis, et omnibus sanctis, da ' Benedico nomen tuum totis prxcordiis, pro illa sa-
mihi, Domine, rogo, locum, spalium, et fructus di- cratissima sanguinis effusione,qua sumus redempti;
gnx pcenitentix. Da cor contrilum et humilialum ; implorans ineffabilembonitatem tuam, ne permittas
da gratiam lacrymarum, da lumen in corde, da vires nos ingratos [esse] tantis beneficiis et indignos tam
in corpore, ut qux agenda sunt, videam, et ad ea multis miserationibus. Sumus enim tui operis pars
implenda, qux dederis videre, fortiter convalescam. non vilis, quos tanto tibi placuit redimere pretio.
Miserere mei, Domine, miserere, ne perdas me, Quis digna admiratione penetrare queat immensum
quxso, cum peccalis, vitiis, culpis et negligentiis pelagus illius summi consilii, quo susceplus homo
meis. Da mihi propter nomen tuum, tu qui justificas ille dominicus unitus est cum Deo , et assumplus in
impios, et vivificas moriuos, et raultos peccatores, Deum, non confusione substantix, sed unilate per-
. et non sunt; rogo, da gratiam tuam, et emenda vi- sonx. Mediator quippe Dei et hoininum Cbrislns Je-
tam meam: meliora actus meos, compone mores: sus, Dominus noster, Deus omnipotens, nequaquam
tolle de me quod tibi displicet, et mihi nocet, et alter est in humanitate, alter in divinitate, sed in
tribue pro bonitate tua, quod nosti tibi placere posse utraque natura unus idemque Deus hoino, homo
et mihi prodesse. Fac me, precor, clemens, per gra- Deus. Nec igitur purus homo conceptus est, nec
1081 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS VHI. 1062
postea, nt Deus esset, accepit, sed ipse Filius tuus, A leneam, quod deforme componam, quod plchrum
manente incommutabili essentia, qux illi tecum et excolam, quod sanum servem, quod infirmum corro-
cum Spiritu sancto est coxterna, assumpsit carnera borem, et omne, quod tibi placet, custodiam perse-
pro nostra salute, in qua xternus ante sxcula possit veranter. Des insuper mibi despicere temporalia, et
oslendi. Unde quamvis aliud sil ex te, aliud ex ma- totis viribus xlerna diligere, ut mortuum mihi depu-
tre, uon tamen alius et alius, ut duo, quod absit, tem mundum, nec gaudcns, nec lugens de tempora-
Filii dicantur: sed ipse xternus ex te Deus Pater, libus, ut nec metuam aliquid temporale, nec diligam.
ipse temporalis ex matre virgine : ipse qui fecit, ipse Necblandis corrumpar, nec adversis concutiar. Rogo
qui faclus est, manens ex utroque in utraque natura tuam, sancte Pater, clemeniiam, in nomine ipsius
unus, nec naturarum copulatione confusus, nec na- Filii tui, circumcide in me omnia vitia cordis et cor-
turarum geminatus distinclione. poris, et da mihi augmentum perfectionemquevirtu-
VI.Qnis sttfliciatmirabile opus tantx misericordix tum. Uluminascnsum et animam meara, ut illud a
ipso mentis intuitu considerare ? Quis non mirelur ? te petam, quod te delectet audire. Doce me, quid
Quis non revereatur ? Qux vox vel lingua valeat cogitare, quid agere, quid loqui,quid tacerc debcam.
debitas rependere laudes ? 0 facilis et immensa pie- Da inibi prudentiam, fortitudinem, justiliam, et lem-
tas ! 0 mira semperque miranda divinaepropitialio- P ' peranliam. Da Liscrelioneinin omnibus, discernendi
nis benignitas! Miror, slnpeo ; sed lxtor, et multas inter dexleram ct sinistram. Da etiam sensum vigi-
gratias ago. Irx et perdilionis filii fuimus, et ecce in leui, et provjJum intellcctum, ut possim inler bona
filiosDei adoptati sumus. Hwredesquidem Dei, cohw- malaque discernere. Aufer a corde meo alienationis
redes autem Chrisli (Rom. vm, 7), :;it Apostolus: senstim, cura in me stuporem mentis, exslirpa de
Caput Ecclesix Christus, Christi corpus Ecclesia ; viscerlbus meis coi.silia iniquitalis, eradica a lingua
Christi ergo membra sumus; unde hoc nobis, el quid inea dctr;'.hendiconsuetudiiiem, mentiendi facilita-
nos ad hxc ? felix anima, qux lantx dignitatem glo- teni, loquendi scurrililalem, et omnes actus vanitalis
rix honestate vilx et morum obtinere meruit, divino mex arte medicinx tux sana.
auxilio vallata in omnibus. Deus ineffabiliset incir- "VIII.Da raihi semper profectnm in purgatissimi*
curoscriptse naturx, inslitutor omniura rerum, et moribus, tene m« virtute omnipotentix tux, et non
Domini nostri Jesu Christi Pater, qui eumdem dile- sinas me voluntate proprii arbjtrii evagari. Juxta
ctum Filium de sinu tuo misistiadpublicum nostrum, tuam providentiam dispone omnem vjtam meam in
suscipere nostram vitam, ut nobis daretsuam, essel- tua voluntate. Animam hanc peccatricem , pro qua
que perfectus Deus ex te Patre, et perfectus homo ex - Christus mortuus cst, non permiltas perire. Frenum
matre: totus Deus, et totus homo, 396 u,lus idem- tuiiiii in maxillis meis pone, et tanquam raansuetum
que Christus, xternus et temporalis, immortalis et animal trahe me post te. Tu enim cuncta qux mihj
moriturus, Creator et creatus, fortis et infirmus, expediunt, nosti. Non diabolo, uon mihi, non mundo,
nulritor et putritus, pastor et ovis, temporaliter lon alii alicuiliceat tua dona subvertere, quia totum
morluus, tccum in aeternumvivens, suis dilectoribusi fragile est quidquid tibi nititur obviare. Fecisti enim
vitx municipatum promittcns dedit, et nobis dixit: mecum a puero miserieordiain multam. Perfice quod
Quodcunquepetierilis Patrem in nominemeo, dabit' ccepisti. Da mihi semper et ubique contra hostem
vobis (Joan. xv, 1G). crudelissimum, pium tux defensionis auxilium, ut
VII. Obsecro itaque, Domine, el te ninns pinmi sicut fragilitatem meam ille invitus non cessat im-
rogo in nomine ejusdem Filii tui dilectissimi, ut desi petere, ita tuis cogatur viribus confusus abscedere.
mihi cum eodem Filio tuo te in nmnibus benedicere'. Prxsla ut sim parvulus in oculis meis, ut coram te
et glorificare: quia quorum una est substantia, unumt inveniam gratiam. Da et adauge mihi semper fidem
est et dalum. Des eliam mihi per illum, et cum illoi firmam, spein inconcussara, charitatem perfectam,
peccatorum omnium veniam, et mandatorumtuorumi humilitatein profundam, patientiam invictissimam,
cuslodiain, dileclionemtuam et fralernum amorem. r> corporis animxque castitatem perpetuam. Da cordis
Contra diobolum forlia humilitatis arma, ct ergat contritionem, et fontem lacrymarnm, da simplicita-
fratres chaiitatera perfectam. Temperantiam cibi,, tem, innocenliam et puritatem cordis, stabilitatem,
potus, atque somni, et lotius libidinis et vaui desi- constanliam et intcgritatem mentis.Davires invictas,
derii contjnentiam, auditum castum, el simplicemi ut victor mei in cunctis existam. Dominetur carni
visum. Puritatem eordis et munditiam corporis. Co- ratio, et rationi gratia tua, ut pon vivam bestialiter,
gitationem mundam, el oris cordisque custodiam ; raptus impetu carnis, sed sit conversatio mea hone-
ut nec cor intus iniquitatem concipiat, nec lingua fo- sla et rationalis. Fac me providum ad omnia et dis-
ras parturiat: ut nec falsaloquar, nec vera taceam,, cretum in cunctis.Tribue mihi nulli occasionemscan-
nec salutifera abscondam, nec mortifera profer.im. dali praebcre,simplicitatem et veritatem diligere, et
Precor etiara ut des raihi assiJuitatem orandi, viress instanter ea, qux pacis et charitalis sunt, sequi.
jejunandi, frequeqtiam legendi, ut prxcepta tua in- Longe fac a me omnem bypocrisim, omnemque si-
fatigabiliter legam, et inexplebiliter diligam, et efli- raulalionem, et fac me tibi in veritate servire
caciter compleam, el quidquid in me pravtim depre- IX. Concede mihi, quxso, bono animo propter te
hendero, per gratiara tuam corrigam; quod rectumi majorum subdi imperiis, et alacri corde ad obedien-
10S5 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEI. — PARS ffl. 1084
tiam, ad compassionem, ad concordiam sine mora A X. Precor te per Filium tuum, respice me et rai-
concurrere. Excita torporem meum slimulis tuis, et serere mei : exaudi orationem roeam, et da mihi
fac me strenue perseverare in praeceptis et laudibus gratiam tuam propter multitudinem bonilatis tuae,
tuis nocte ac die. Da mihi scientiam humilem qux qux mecum jugiter perseverans, doceat me ince-
xdificat, et linguam eruditam et eloquentem, ut et dere coram te secundum voluntatem luam omnibus
bonos valeam ad meliora exhortari, et malosadtux diebus vitx mex. Hanc pelo, da mihi eam, quae
rectitudinis lineam revocare. Infunde, rogo, cordi me cum amicis pacificum, et cum inimicis reddat
meo per Filium tuum, et da mihi cum eo spiritum tranquillum, qux me a verbo aspero miliget, et ab
sapicntix et intellectus, consilii et fortitudinis, scien- olioso sermone compescat, qux me semper Deum
tix et pietatis, et reple me sancto timore et amore vel qux Dei sunt, cogitare compellal, et oculos ab
tuo. Da irriguum superius el irriguum inferitis. Dona islo vano sxculo avertat : qux mihi omni hora ante
mihi benedictionem de rore cceli, et pinguedine conspectum moriem ingerat, et hic gaudere pro-
terrx. Da ut anima mea ardeat igne ainoris tui. Fac hi' eat; qux trabem ac inolem peccatorum meorum
me mundo penitus exstingui. Concede mihi corcon- considerare me et plangere faciat, et non aliorum
tritum et humiliatum babere coram te. Fac me per delicla velul festucam levissimam perscrutari dimit-
"
gratiam tuam peccata mea omnia flere, anlequam tat : postremo qux omnia muiuli pro nihilo habere,
moriar. Da mihi tota anima et tolis viribus meis ex- et te solum totis silire visceribus Deum nostrum,
quirere faciem tuam semper. Infunde dilectionem usque in finem doceat me, atque potens efficiat;
tuam pectori meo, et scribe dulcem memoriam tui el sicut piissima misericordia luadedisli inihi volun-
in tabulis cordis mei. Illustra me luce coelestis pru- tatem veniendo ad le per illam, sic donare digneris
dentix. Imaginera tuam in me non sinas obscurari, sapientiara et intellectura, virtutem et possibililatem
qux si le prxstante defendatur, semper egregia est. corporis et animx ad tibi semper devotissime in om-
Adsit mihi, quxso, beatorum angelorum pia et fida nibusserviendum.pereamdem benignam magistram-
custodia ubique et semper, et prxsla, ut apud te pro que gratiam luam, sine qua nec cogitare, nec loqui,
me misero, omnium sanctorum agmina intcrcedant, nec agere aliquid boni valemus. Et quia tuus ipse
ut eorum precibus et meritis, pro tua pietate dignus Unigeuitus dixit: Nemo venit ad me, nisi Paler, qui
efficiar promissionibus Filii lui. Concedemihi fragil- misit me, traxerit eum (Joan. vi, 44). Et; Nemovenit
limo, bealorum monachorum patrum meorum imi- ad Patrem nisiperme (Joan. xiv, 6). Obsecro, sancte
tari vesligia. Da mihi eorum mansuetudinem, mode- Pater, et suppliciter rogo, Deus meus, trahe me tu ad
sliam, et lolerantiam, benignitatem, paupertalem, ipsum, et ipse me perducat ad te, illuc ubi ille est in
et longanimitatem, cordis contritionem, et fontem dexlera tua sedens, ubi est sempiterna vita, et sem-
lacrymarum, cibipotusque abstinentiara, cordis la- piterne be;ita xterna securitas, et secura tranquilli-
biorumque niunditiam, spirituale gaudium, et perfe- tas, felix xternitas, xterna feiicitas : ubi est amor
ctum mundi conlemplum. 397 Maxime, Domine, perfectus, et nullus timor, ubi est dies xternus, et
charilatem a te efilagito, humilitatem inquiro, pa- unus omnium Spirilus : ubi tu cum illo, et ille lecum
tientiam postulo, individuas comites fidei mex ; si- in communione sancti Spiritus xlernaliter ac sem-
mul et veram animx corporisque pudicitiam, sicut piternaliler vivis et regnas Deus per omnia sxcula
illis dedisti. sxculorum. Amen.
PARS III.
ITERUM DE DEO TRINO ET UNO, DE CHRISTO, AC DE ALIIS PLERISQUE ECCLESIASTICIS
DOGMATIBUS.
I. Ad jusliliam corde credo, et ad salulem ore D effabiliter natum, « a Verum Deum unigenitum , et
confiteor sanctam et individuam Trinilatem, vir- verura Dci Verbum, non factum, non creatum,
lutem unam, el indiscretain majeslalem. Patrem, et non adoptivum, sed genitum et unius cum Patre
Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum omni- substantix. Atque ita per omnia xqualem Deo
potenlem, coeli terrxque factorem, visihilinm et Patri, ut nec tempore, nec gradu, nec potestate
invisiuilium conditorem , in personis trinum , in possit esse inferior. Tantumque esse confitcmur
substanlia unuui. Verum quidem Patrem summx illum, qui est genitus, qtianlus esl ille, qui genuit.
bouilalis et totius Deilatis principium, incircum- Non autem quia dicimus genitum a Patre Filiuni,
scriptx et ingenitx raajestatis Deum, ex nullo du- divinx illi et ineffabili gencrationi aliquod tempus
centem initium, sed omnibus initium dantem, sum- adscribimus , sed nec Patrem dicimus aliqnando
mur.i bonum, et omnia valde bona creantem, non ccepisse, nec Filium, Non enim aliter confiteri pos-
corporali progenie neque extrinsecus, non necessi- - sumus xternum Patrem', nisi confiteamur etiam
late neqtie voluntale, sed natura Filium generan- coxteruiini Filium. Ex Filio enim Pater dicilur, et
lem. Verum autem Filium ex Patre sine initio in- qui semper Pater, semper habuit Filium. > Verura
a Pelagius. Vide Append. ad Opp. S. Auguslini.
1038 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. lOBb
quoque Spiritum sanctum, verum Deum, non factum, A simul utrique inesse, nisi unum essent Pater et FI-
non crealum, nec genitum, neque ingenitum, sed ex Iius, a quibus xqualiter procedit Spiritus sanctus.
Patre simul et Filio inenarrabiliter procedenlem, 111.Enim vero Spiritus sanctus est Patris et Filii
et in Patre Filioque substantialiler permanentem. vere unitas, et sanctitas, et charitas, quia quod ille
Alque ita per omnia Deo Patri el Filio xqualem, solus relalive dicitur, hoc isti naturaliter ambo sunt,
coxternum et consubstantialem , ut neque volun- Legitur enim Spiritus est Deus (Joan. xiv, 24). Hinc
tate, nec poteslate, non substanlia neque xlerni- liquido palet sanctam Trinitatem, qux unus verus
tate differre possit ab eis, velprxcedi, a quibus Deus est, naturaliter et secundum essentiam Spiri-
procedit. iEternum igitur Palrem sine nalivilate; tum esse. Ergo Pater Deus et Spiritus el sanctus est;
xternum vero Filium cum nativitate, xternum ." Deus Dei Filius et Spirilus est, et sanctus est; Spi-
auiein Spiritum sanctum cum processione sine nati- ritus vero sanctus non magis Spirilus est, quam
vitate. Totum Patrem in Filio et Spiritu sancto, Patei el Filius. Singnlus itaque horum Spiritus, et
totum Filium in Palre et Spiritu sancto, totum Spi- simul omnes unns Spirilus, sicut unus Deus. De
ritum sanctum in Palre el Filio manentem, sanctam Patre quidem, quia Deus est, Apostolus probat di-
videlicet et jndividtiam Trinitatcm , unum Deum cens : Unus Deus et Pater omnium, ex quo omnia
omnipotenlem, una potestate, unoque regno, una B * (Ephes. iv, C; I Cor. vm, 6). De Filio autem quia
majestate unaque xlernitate ex tunc, et semper ubi- Deus est, evangelistarum prxcipuus teslatur dicens:
que regnanlem. Et Deus erat verbum (Joan. i, 1). De Spirilu vero
II. « « Nullus igitur est in hac Trinitate gradus, sancto, quia Deus est, iterum Paulus sic loquilur
niliil qttod inferius, superius dici possit, sed totam probans : Divisiones operalionum, idem vero Deus
Deitalem dicimus sui perfeclione xqualem, ut ex- (I Cor. xn, 6). Ecce Pater Deus, Filius Deus, Spiri-
ceplis vocabulis qux proprietatera personarum in- tus sanctus Deus, et tamen non est triplex numerus
dicant, quidquid de una persona dicitur, de tri- Deilatis in sancta Trinitate credendus, nt fiJelium
bus dignissime possit intelligi. Unde condemnan- quisquam tres dicere Deos audeat, sicut ipse in
tesAriuin, unam eamdemque dicimus esse Trini- quodam de sc Deus testatur loco, dieens : Ego sum
tatis substantiam, et tintim in tribus personis fa- Deus et non est alius prwler me (Deut. xxxn, 39).^
temur Deum. Nec non et impetatem Sabellii Cum enim tertio aliquid repetitur, non numerus co-
declinantes, tres personas cxpressas sub proprietate acervatur, sed proprie unum illum esse asseritur.
distinguinius, non ipsum sibi Patrem, non ipsum Et idcirco Pater, el Filfns, et Spiritus sanctus sub-
sibi Filium, non ipsum sibi Spiritum sanctura esse stanlia unum sunt, personis autera ac norainibus
(
dicentes, sed aliam Palris, aliam Filii, aliam Spiri- C distiiiguunttir. Natura quippe summx divinilatis
tus sancti personam. Non enim nomina lantum, sed immoliilis esl omnimodo, et immutabilis. Persoux
eliam nominum proprietates, hoc est, personas, ut vero mobiles secunJum relationem, non autem juxta
Grxciexprimunt, u7roor«<7si?, ideslsubstantias [sub- proprietatem. In relalione itaque personarum Tri-
sistentias] confitemur. Nec Pater personam Filii, aut nitas, in naturx vero substanlia unitas; sed unilas
Spiritus sancti, aliquando excludit. Nec rurstis Filius propter inseparabilem Deitatis essentiam, Trinitas
aut Spiritus sanclus Patris noinen , personamque autem propter personarum diversitalem, in quibus
recepit : sed Pater semper Pater est, el Filitis sem- singulis quxdam est proprieias, qux ab uno ad
per Filius est, et Spiritus sanctus semper Spiritus alium transferri non potest. Est enim gignens, et
sanctus cst. > Et iJeo Filius certissime non idem genitus, et procedens, tres quiJem personx, sed una
cst in persona qui Pater, sed secundum divinitatem substantia, una virtus et una omnipolentia.
idem est quod Pater. Non enim dicimus Patrem IV. Hucusque confessus sum quod sentio, locu-
398 esse de Filio, sicut Filium de Patre. Pater tus sum, quod credo in summa divinilate, in qna
quiJem a niillo, Filius vero a Patre, et ideo Filius Patrcmet Filium et Spiritum sanctum, trinum unum-
dicilur Dcus de Deo, lumen de lumine; non tamen que Deum, non corpus, aut in corpore positum, aut
duo luinina, vel duo Dii, sed unus Deus, unum ex diversis sprciebus admixtum, vel membrorum
lumen. Rursus iJem est Paler, quoJ Filitts, sed non compaginibus efligiatum, sed uniiis simplicis, incor-
idcm [F. deest qui Filius],quia personx Palris con- porcx, invisibilis, et incircumscriplx natnrx, corde
venit apiissime referri ad Fditim. Spiritus vero san- credo, ore confileor. « b Nihil enim creatum aut
ctus absque dubio iJem est quod Pater et Filius, sed, serviens in Trinilate est credendum, ut vult Diony-
non idem [F. deest qui Pater et Filius], quia sicut, sius fons Arii; nihil inxquale, ul Eunomius; nihil
Pater Filii Pater est, et Filius Palris Filius est, ita quo- gratia xquale, ut Elhius [Aetius]; nihil anterius
que Spiritus sanclus, quiest tertia in sanctaTrinitate posteriusque, aut minus, nt Arius, nihil extraneum
persona, non nisiPatiiset Filii Spiritusest: acperhoc aut oflicialealieri ut MaceJonius; nihil persuasione
PateretFilius unum sunl, quia quidquid habel Pater, [Al., pervasione] aut subrtplione insertum, ul Ma-
procul dubio habet et Filius. Non enira res una duo- nichxus; nihil corporeum, ut Melitoel Tertullianus,
rum substantialis posset ab ambobus procedere, et nihil corporaliter effigiatum, ut ait Anthropomor-
* Pelagius. >>Gennadius de Eccl. Dogmat., cap. 14.
1057 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS IIL 1058
phus; nihil sibi invisibile,ut Origenes; nihil creatu- A Trinitas, neque separala, aut diversa ln natura divi-
ris visibile, ut Forlunatus; nihil moribus et volun- nilas : sed alter in persona Pater, alter in persona
tate diversum,utMarcion; nihil ex Trinitatis essen- Filius, alterin persona Spirilus sanclus, unus natura
tia ad creaturarum naluram deduclum, ut Phuo et in sancta Trinilate DeusPater, et Filius, et Spirilus
Tertullianus;nihil officiosingulare nec alteri commu- sanclus. b Cum hoc ita sit, non tamen Patercarnera
nicabile, ut Origenes; nihil confusum, ut Sabellius : assumpsit, ncque Spiritus sanctus, sed Filius lan-
sed totum perfectum, quia lotum ex uno et unum, tum; ut qui erat in divinitate Dei Filius, ipse fieret
non tamen solitarium , ut prxsumit Silvanus et in homine hominis Filius, ne Filii nomen ad alte-
Praxeas, Pentapolitana damnabilis est doclrina. > rum nomen transiret, qui non erat nalivilale Filius
V. Hactenus quidem de una Trinitate. De gratia Dei. Dei ergo Filius hominis faclus esl filius,
autem, qua sumus redempti, hinc, quod credo, con- nalus secundum veritatem naturx : ex Deo Dei
fiteri secundum traditionem matris Ecclesix inci- Filius, nalus secundum veritatem naturx; ex ho-
piam. Siquidem de mediatore Dei et hominum, vero mine hominis Filius, ut veritas geniti, non adop-
perteetoque homine, Christo Jesu Domino Deo et tione, non appellatione, sed in utraque nativitale,
salvaiore noslro nihilominus recta credere, et vera Filii nomen nascendo haberet, el esset verus Deus
sentire, ad xternam procul dubio perlinet salulem. B et verus homo, unus Filius. Non enim duos Chri-
Quanquam igitur credentes confiteamur Patrera, et stos, neque duos Filios, sed Deum et hominem
Filium, et Spirilum sanctum, unum Deum, Patrem unura Filium confitemur. Quem propterea et unige-
scilicet omnipolentem , sempiternum ingenitum; nilum dicimus manentem in duabus substanliis,
Filium vero ex ejusdem Patris substantia vel natura sicut ei naturx verilas contulit. Non confusis naturis
genitum ante omne omnino vel temporis vel cujusque neque immistis, sicut quidam hxretici [Genn., sicut
initium rei, omnipotenlera, xqualera, consempiter- Thimoliani] volunt, sed socielate unitis.
num, el consubstantialem Genitori; Spiritum quoque VII.Deus ergo hominem assumpsit, homo in Deum
sanctum omnipotentem, utrique, Patri scifcet ac transivit, non nalurx versibililate [Genn. add., si-
Filio xqualem, consempiternum, atque consubstan- cut Apollinaristx dicunt], sed Dei dignalione, ulnec
tialem, hoc est, tres personas, sive subsistenlias Deus mutaretur in humanarn subslanttam , assu-
unius essentix sive natuix, unius virtulis, operatio- mendo hominem, nec homo in divinam, glorificalus
nis, beaiitudinis, atque potestatis, ut trina sit Uni- in Deo [Genn., in Deum] : quia mutatiovel versibi-
tas, el una sit Trinilas, juxta vocis Dominicx verita- litas nalurx, el confusionera, cl diminutiouem, et
tsm. diceutls : Ite, doedz ormiesgoiiies, baptizantes abolitronem strbstaiitrac facit. Nalus est ergo Dei
eos in nominePatris,et Filii, et Spirilus sancti (Matlh. **Filius ex homine non per hominem, id est non ex
xxvin, 11). ln nomine, inqnit, non in nominibus, ut viri coilu, sicut Hebion dicit, sed ex Virgine . car-
et unum Deum per indistinctum divinx substanlix nem ex Virginis corpore trahens, et non de coelo
nomen ostenderet, et personarum discretionera suis secum aflerens, sicut Marcion [Genn. add., Orige-
demonstralam proprietatibus eJoceret; quia dum nes] et Eutyches affirmant: neque in phanlasia, id
tribus unum Deitatis nomen est, xqualitas ostendi- est, absque carne, sicut Valentinus, neque putaliva
tur personarum, nihil extraneura, nihil accidens «n imagine, sed corpusverum : neque sic verum cor-
eis permittit intelligi, ita ut et unusquisque eorum pus, ut tamen non sit caro ex carne, sicut Marcia-
verus perfectusque sitDeus, videlicet ul ex plenitu- ntis, sed verus Deusex divinitale, et verus homo ex
dine divinitatis nibil minus in singulis, nihil amplius carne unus Filius : In divinilale Verbum Patris et
inteUigatur in tribus. Deus, in horaine anima et caro. Anima non absque
VI. Cum veritas ita se habeat, et mater Ecclesia sensu et ralione, ut Apollinaris, neque caro absque
creJat, confiteatur, et doceal, omni remota ambi- anima ut Anoinxus [Genn., ul Eunoinius], sed ct
guitale, « a unum Deum esse Patrem, et Filium, et anima cum ratione sua, et caro cuin sensibus suis,
Spiriium sanctum. Patrem eo, quod habeat Filiura, per quos sensus veros in passione, et ante passio-
Filiuni eo .quod habeat Palrem, Spiritum sanctum nem, carnis sux dolores sustinuit. c Neque sic est
eo quod sit ex Patre et Filio. Pater ergo priuci- natus ex Virgine, ut deitalis inilium nascendo hoino
piuin Deitatis, qui, sicul nunquam fuit non Deus, acciperet, quasi anlcquam nascereiur ex Virgine,
ita nunquam fuit non Pater : a quo Filius natus, a Deus non fuerit, sicut quidam hxreticorum [Genn.,
quo Spiritus sanctus non nalus, quia non est Filius; sicut Artemon et Berillus et Marcellus] docuerunl,
neque iiigenilus, quia non est Pater; nec 399 sed xternus Deus, et horao ex Virgine natus est.
factus, quia non est ex nihilo, seJ ex Patre Dco d Omousius ergo, id est, coessentialis in divini-
Filioque Deus procedens. Pater xternus, eo quod tate Patri Filius, omousius Palri et Filio Spiritus
xteinum habeat Filium, cujus xternus sit Pater. sanctus, oraousius Deo el horaini Filius. Manens
Filius xternus, eo quod sit Patri coxternus. [Spiri- Deus in homine suo in gloria Patris [videtur et de-
tus sanctus aeternus, eo quod sit Patri et Filio co- sideratur videri ab Angetis, et adoralur ab omni
xternus.] Non autem confusa in unam personam .crealura (Gennad., Unus desiderabilis videri ab an-
0 Gennadius, de Eccl. dogm., cap. 1. c Gennad., ibid., cap. 3.
h Gennad., ibid., cap. 2. AGennad., ibid., cap. 5.
1059 B. F. ALBlNl SEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 1060
gelis; slcut Pater et Spiritus sanctus adoratur ab A I illa. Si igitur in nobis invenimus tria separabiliter
angelis et ab omni crealura). Non homo propter demonstrala, inseparabiliter operata, et eorum 400
Deum, vel Christus cum Deo, ut Nestorius blasphe- trium unumquoJque nomen a tribus factum, quod
mat, sed homo in Deo, et in horainc Deus. tamen non ad tria, sed ad trium horum unum ali •
VIII. Hujus namque Domini nostri Jesu Christi qui j pertineret, credamus Patrem, Filium et Spiri
mater beala Maria procul dubio et virgo genuit, tnm sanctum per signa quxdam visibilia, et per
et post partum virgo permansit. Nec blaspheinix species quasdara assumptx creaturx posse et se-
Helvidiiacquiescendum, qui ait : Virgo ante partum, parabililer deraonstrari, et inseparabiliter operarl.
»1011 virgo post partum. Sed integra fide credendura, In nobis enim, quod esl, possumus nosse; in Deo
integritatem tantx virginitatis semper mansisse in- autera, qui nos fecit, quod est, quidquid est,
violatam. Sic eura virgo permanens genuit, ut virgo quando possumus nosse? Et si poterimus, non-
concepit. Dignum quippe fuit, et valje dignum; ut dum possumus, et tamen cum poterimus , nun-
hxc sola feraina, et virgo ante partum, et virgo in quid sic nosse Deum valebimus, quomodo se novit
partu, ct virgo post partum esset, qux incarnatum Deus? Credamus jam ibi, quod non possumus vi-
Verbum Dei peperit, id est, verura Deuin et verum dere, hec hic ad plenum comprehendere. Sol cnim
hominem. Propter quotl eamdem beatam virginem B ; cum unus sit, habet calorem, habet et splendorem,
eeoroxov,id est, Dei genitricem confitemur. Natus sed calore siccat, spleudore illustrat. Si in rebus
e9t ex ea unus alque idcm Jesus Christus verus Fi- creatis hxc et rauita alia inveniuntur, ex quibus,
lius Dei, et idem ipse verus Filius hominis. Con- verbi gratia, divina consultius valeant aliquatenus
subslantialis xqualisque Patri secundum deiiatem, animadverti, stultum est de Creatore ambigere, quia
sed inde minor Patre, unde nobis consubstantialis, creaturas tales facere valuit.
qnia per omnia nobis similis absque peccato. Quam- X. Inveniuntur quoque in creaturls coaeva,inve-
vis igilur Pater non sit nalus de virgine, neque Spi- niuntur et xqualia, sed non utraque simul. In Deo
rltus sanclus, sed solus Filius , nalivitateih tamen enim sunt simul utraqwe, unus Deus et Pater
Filii istam et Pater, el Filius, et Spirilus sancfus oranium, principale nomen divinltatis per se quod
operati sunt ex virgine, nec non et passionem et re- creditur, et quod dicitur Pater, Deus sine princi-
surrectionem ejus, et reliqua cuncla qux ad ejus pio, sine tempore, de seipso genuit Filium, et ex
pertinent htimanitatem. virtute sua protulit Spiritum sanctum. Ideo Filius
IX. Videamus ergo si forte in creatura inveniamus ex Patre, non ex se, sed Patris. Pater Deus, et Fi-
aliquid, ubi probemus aliqua tria et separabiUter lius Deus, sed non idem Pater, qui Filius in perso-
demonstrari, ct inseparabiliter operari. Invisibilia 'G na, sed idem, quod Filius in natura. Spiritus san-
enim ejus a creatura mundi per ea, quw facta sunl, ctus non Patri ingenitus, sed Spiritus ingeniti Pa-
intelleclu conspiciuntur (Rom. i, 20). Licet longe tris. Filius genitus non Spiritus Filius, sed ipse est
distent a summis ima, ab incommiitahilibuscomimi- Filius, super quem a Patre missusest Spiritus san-
tabilia, a creanlibus creata, a divinis humana, ta- ctus. Itaque cuin ingenitus Pater sit, cujus est Spiri-
men in ipsa crealura ima et mulabili, inveniunlur tus, incaute Spiritus sanctus dicitur a quibusdam
aliqua qtix possunt et separabiliter deinonstrari ingenitus. Spiritus sanclus Deusex Patre et Filio,
el inseparabiliter operari, sicut sunt inemoria, in- non ex se, ne duo ingeniti, aut duo Patres a fide-
tellectus et voluntas. Memoria enim retinemus quod libus xsliinentur. Filius Patris, sine initio genitus
audimus, intellectu agnoscimus quod tenemus, vo- ex Palre, non potesl alium genitum habere consor-
lunlate proferimus quod agnoscimus : sed quamvis leni, ut credatur u:iigcnitus, et duo geniti non di-
hxc tria separabiliter nominentur, tamen nomen[ cantur. Pater enim unus ingenitus, Filius unus est
iiiiius ex his tribus tria operantur. Non potest dici genilus, Spiritus sanctus a Patre Filioque proce-
sola memoria, nisi operante voluntate, intellectu et; dens, et utrique coxternus, unus est Spiritus. Quo-
memoria. Non potest dici solus intellectns, nisii " niam unum opus, et unita in Patre et Filio et Spi-
operanle memoria, voluntate et intelleclu. Non po-• ritu sancto voluntatis operatio esl. Pater ingenittis,
test dici sola voluntas, nisi operante memoria , in- Filius genitus, Spiritus sanctus procedens. Sed ille
tcllectu et voluntate. Unum horum nominum triai nascitur, hic proceJit, sicut in Evangeliobeati Joan-
fecerunt, sed lamen hoc unum, quod tria fecerunt,, nis legitur : Spiritus qui a Patre procedit, ipse vobis
non ad tria perlinet, sed ad iintim. Tria feceruntt annuntiabit omnia (Joan.w, 26; xiv, 26). ltaque
nomen memorix, sed hoc non pertinet nisi ad so- Spiritus sanctus nec Patris esse ingenitus, nec Filii
lam memoriam. Tria fecerunt nomen intellectus, sedl genitus existimetur. A Filio enim accepit. Nullus
non pertinet nisi ad solum intelleclum. Tria fcce- ergo a semetipsoaccipit, nisi Pater. Per Filium mit-
runt nomen voluntalis, sed non pertinet nisi ad so- titur Spiritus, qui a Patre procedit. Alius est enim
lam voluntatem. Ila Trinitas fecit carnein Christi,, qui procedit, sed non est aliud quod procedit quam
sed non pertinet nisi ad solum Christum. Tria fece-- id unde procedit. Si persona, quxntur, Deus est, quia
runt de coelocolumbam, sed non pertinct nisi ad1 et Deusest quidquid in Deo aut ex Deoest: ac per hoc
soltim Spirituin sanclum. Tria fecerunl de coelovo- verax fidei confessio, et in personis excluditunionem,
cem, sed non pertinet nisi ad solum Palrem voxt et in personarum distinctione obtinet unitatem.
1061 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEI. — PARS IU. 1062
XI. Ergo Pater Deus ex se ipso ineffabiliter sine A assumpto, in quo temporalitcr naSceretur, viverel,
initio genuit Filium, sicut jam multipliciter dictura et moreretur,atqueresurgeret,congruasalnti nostrx
est, et protulit ex virtute sua Spiritum sanctum. dicendo et faciendo, patiendo et sustinendo, fieret
Filium videlicet,[ier quem crearet omnia. Spiritum, deorsum hominibus exemplum redeundi, qui sur-
per quem vivificaret universa; omnia autem qux sum est angelis exemplum manendi. Ac per hoc,
facta sunt, Filius ex Patre genitus condidit. Uni- cum rebus xternis contemplanlium veritas perfrua-
versa vero qux condita sunt, ex Patre Filioque tur, rebus autem Ortis lides credentium debeatur,
procedens Spiritus sanctus animavit. Sed et vivificat purgatur homo per rerum temporalium fidem, ut
Filius, et creat Spiritus sanctus, quia sicut credimus xlernarum percipiat veritatem.
beatissiraam Trinitatem unius esse Deitatis, unius XHI. Ad hxc autem docenda, quis alius tam ido-
ejusdemque virtutis atque substantix; ita unius ope- neus? Dominus noster Jesus Christus in eo 401
rattonis, n6 lhter Patrem, et Filium , et Spiritum quod virlus et sapienlia Dei est, de Patre ante tem-
sanctum sentiatur ulla diversitas, nisi quod ille Pa- pora natus est, imo semper natus, quia nec ccepit
ter est, et hic Filius est, et ille Spiritus sanctus. nasci, nec desinit. Non autem possumus dicere,
Trinitas enim in subsistentibus personis, unitas vero seuiper nascitur, ne imperfectus esse videatur. At
in natura. Et ideo unus est Deus, quem ita in sancta B vero ut xternus designari valeat et perfectus , ct
Trinitate dividimus, ut in homine uno dicimus ha- semper dicamus et natus, quatinus et natus ad per-
heri ingenium, memoriam et intellectum. Nam in- fectionem pertineat, et semper ad xternitatem , ut
genio invenimus quod didicimus, memoria retine- quocunque modo illa essentia sine tempore, tempo-
mus quod docemur, intellectu advertimus quidqnid rali valeat designari sermone. Quamvis hoc ipsum,
nobis vel videre contigerit vel audire. Quid modo quod perfectum dicimus, multum a'b illius veritalis
faciemus? Nunquid non tria ista una sapientia in expressione deveniamus, quia quod factum non
hbmine possidet? Si ergo homo in una sapientia tri- Cst, non potest dici perfectum, et tamen infirmitatis
num possidet nomen, quomodo non Deus omnipo- nostrx verbis Dominus condescendens ait: Estotd
tensin una divinitate sua Trinitalis obtinet majesta- perfecti, sicut et Pater vester coeleslisperfectus est
tem? Si igitur transitorium verbum oris nostri, cum (Matth. v, 48). In illa itaque nativitate divina ab hu-
loquimiir, pervenit ad omnes totura, et ad singulos mano genere cognosci non poterat, proinde in hu^
totum, omnes habent, et Omnestotum : procedit ad militatem venil, ut videretur : videri voluit, ut imi-
singulos audientium, et non recedit ab eo qui lo- taretur. Qux carnis nativitas despecta visa est
quitur; habent cxteri, et ipse nihil perdidit; sapientibus mundi. Contempserunt namque infirma
creatura est qui loquitur, creaturx qui audiunt, et G humanitatis ejus, Deo hxc indigna judicantes, cui
tantum miraculum fit de verbo hominis in corde, ore, tanto magis homo debltor fuit, quanlo pro illo Deus
et voce, in auribus et sensu ; quis est tam stultus, etiam indigna suscepit. Quia enim non cognovitmun-
qui diffiteri malit, cum audit, quia Deus ubique est, dus per sapientiam Deum, placuil Deo per stulti-
et ubiqtie totus? tiam prmdicationis salvos facere credentes (I Cor. i,
XII. In hac enim vila ad talia niysleria fides pluri- 21). Ac si diceret; cum Denm, qui est sapientia,
mum valet, qaia, sicut scriplum est, Justusexfidevi- neqnaquam per sapienliam suam mundus inveniret,
vit, et fidesest sperandarum subslantia rerum argumen- placuit ut Deum homincm factum per humanitatis
tum non apparentium (Hebr. x, 28) : ac in his qux stulla cognosceret, quatenus ejus sapientia ad nostra
videntur, fides non dicenda est, sed cognitio. Quan- stulta descenderet, et lucem supernx prudenlix
tum autem ad id quod ortum est, xternitas valet, lulo sux carnis illuminata nostra cxcitas videret.
tantum ad lidem verilas. Duo illa sursum sunt, xter- Natus igitur ex Patre sine lempore, ex matre nasci
nitas et veritas : dtio ista deorsum, quod orlum est, dignatus est in tempore, ut per hoc, quod ortum
et fides.Ut ergo ab imis ad sumraa revocemur, atque suum inter initium finemque concluderet, humanae
id, quod ortum est, recipiat xternitatem, per fidem raentis oculis, ortum, qui nec initio sumitur, hec
venieddum est ad veritatem. Ut autem per fidem ad fine anguslatur, aperiret. Ortus quippe divinitatis
speciem tendere nos doceret, venit mediator Dei et ejus ante et post non habet, cui dum semper esse
hominum, homo Christus Jesus, qui dedit semet- est per xtemitatem, dum omne, quod labitur, cir-
ipsum redemptionem pro oinnibus, cum sit ipse cumscribit; intra semetipsum temporum discursus
Chrislus sapientia Dei, per quem creata sunt omnia. claudit. Ortus vero humanitatis ejus, quia et ccepit,
Cumqiie nullx mentes rationales, sive angelorum et desiit, et ante et posl habere a tempore accepit.
sive hominum, nisi parlicipatione ipsius sapientes XIV. « a ln fine enim sxculorum perfectum na-
fiant, cui perSpiritum sanctum, per quem charitasin turx noslrae hominem ex Maria semper virginc sus-
cordibus nostris diffunditur, inhxremus, qux Trini- cepit, et Verbum factura est caro, assumendo homi-
tas unus Deus est, consultum est divina providentia nem, non permutando divinitatem, • superveniente
mortalibus, quorum temporalis vita in rebus orien- in beata Virgine Spiritu sancto, atque obumbrante
tibus et occidentibus occupata tenebatur, ut eadem ei virlute Altissimi. « Non autem, ut quidam scele-
ipsa Dei sapientia, ad unitatem personx sux homine ratissimi opinantur, sanctum Spiritum dicimuSfuisse
* Pelagius.
1063 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1064
pro semine, sed potentia ac virtute Creatoris ope- A / nec hominem tenere credantur. Nos autem ita dici-
ratum. > Scriptum est: Sapientia mdificavitsibi do- mus susceptum a Dei Filio passibile nostrura, ut Dei
mum (Prov. ix, 1), id est, carnem in utero Virginis taraen impassibile permaneret. Passus enim Dei
creavit, aniraa ralionali animatam. Unde merito Filius non putalive, sed vere omnia, qux Scriptura
quxritur, cum opera tolius Trinilalis sint insepara- testalur, id est, esuriem, silim, Iassiludinem, dolo-
bilia cur crcalionem carnis solns operatus esse dica- rem, mortcm, et cxtera hnjusntodi. Secunduraillud
tur Spiritus sanctus ? Sed quia sanctificatio fit per passus esi, quod pati poierat, id est, non secundum
Spiritum, et idem Spiritus sic esl Deus, ut sit etiam illam subslantiam qux assumpsit, sed seciuidum il-
donura Dei, idcirco Spiritus sanctus dicilur carnem lam qux assumpta est. Ipse cnim Dei Filius sccun-
Christi m utero Virginis creasse. ut inlelligamus dum Deitatem suam impassibilis ut Paler, invisibi-
eam sanctificatioiie divinx gralix per donum Spiri- lis u t Pater, inconvertibilis ut Pater. Et quamvis
tus sancti ita crealam, ut et divinum esset opus, persona Filii propria, id est, Dei Verbum, suscepit
ut in unitate personx unici Filii Dei absque ulla ori- passibilem hominem, ita tamen ejus habitatione se-
ginalis peccati sorde ita sit assumpta, ut ex ipsa cundum suam subslantiam Deitas verbi nihil passa
conceptione sandificata, et Dei verbo substanliali- est, ut tota Trinitas, qtiam impassibilem necesse est
terunita, nullumposset deinceps reciperepeccatum. B confiteri. Mortuus est Dei Filius secundum Scrip-
Et in tantum sanctificala est, et divina caro facla, turas, juxta id, quod mori poterat. Resurrexil ter-
ut non solum ipse peccatum habere non posset, ve- tia die, ascendit ad ccelos, sedet ad dexteram Dei
rum etiam in aliis peccata purgare efficacissimevale- Patris, manente ea natura carnis, in qua natus
ret. Nam cxteri homines ad hoc sanclificantur, ut 402 el passus est, in qua etiam resurrexit. Non
peccatis careant. Ilomo autera ille Dominicus ad enim exinanita est in eo humanitatis sttlistaniia,
hoc sanctificatus est, ut peccatum nullo modo in se sed glorificata, et in xternum cum Deitate mansnra.
recipiens, peccatores ex potentia divinitalis juslifi- XVI. Accepta ergo a Patre omnium potestale,
caret. Natus namque est de Spiritu sancto et ex qux in ccelo sunt, et qux in terra, venlurus esl al
Maria virgine : sed de Spirilusancto non sic natus; judicium vivorum ac mortuorum, ut e! justos remu-
esl, tanquam eum habeat Patrem ; de Virgine vero neret et puniat peccatores. > Sed sacramenta in-
Maria sic natus est, ut eam haberet matrem. De\ carnationis, crucis, morlis, sepulturx, et resurrec-
Spiritu sancto, sectindum hominem sic natus est,, tionis, et in coeliiin ascensionis ejus ita sunt inex-
ut non de Spiritu sancto substantiam haheat; de plicabilia, ut nullitis lingux laudibus, sed nec sensu
matre vero natus, ex ejus substantia accepit carnis, „, cujtisquam possint digne explicari. Hoc lantum con-
subslantiam, hoc est, de corpore Virginis traxitpro- venit in crucis conlemplalione nos cogilare, quia
prium corpus, ut sicut in divinilate erat consub- ideo Domintis inter cxteras mortes, ligni suspensio-
stantialis Patri, ila in humanitate fieret consubslan-. nem prxelegit, ut per hunc aboleret primam ligni
tialis Matri, ut incomprehensibilis et invisibilis ha- transgressionem ; ut sicut in Adam per pomi delec-
beret, in quo viderelur el comprehenderetur. tationem facta esl dejeclio, ita in Christo per ligni
XV. « » Ueo sic confitemur in Christo unam, asperitatem fieret ejus erectio. De compositione au-
Filii esse personam, nt dicamus duas perfectas, at- tem ejusJem crucis, ad aidificationem pertinenlia
que integras esse substanlias, id est, Deilatis ctt multa utiliter dicuntur. IHa enim verba Aposioli, ubi
humanilatis, qux ex anima conlinelur et corpore. ail: ln charitate radicali et fundati: ut possitis coni*
Alque ut condemnamusPliolinum, qui solum el nu- prehenderecum omnibus sanctis qum sit latitudo etlon-
dum hominem conlitelur in Chrislo, ila analheiJia- gitudo, sublimitas et profundum (Ephes. m, 17, 18),
tizamus Apollinarem, et ejus similes, qui dicuntt ad crucis composilionem mirabiliter et veracit r
Dei Filium minus aliquid de humana suscepisse na- aplantur. Latitudo quidem crucis est in transverso
lura: ct vel in carne, vel in anima, vel in sensui ligno, ubi figuntur manus, et significantur per eam
assumptum hominera his, propter quos assumptusi p gaudium, atque hilaritas mentis ; sicut per manus,
est, fuisse dissimilem. Quem absque sola peccatii operari. Longitudo vero illud rectum lignum, ubi
macula, qux naluralis non est, nobis confitemwr tolura coipus extendilur ; et intelliguntur per eara
fuisse conformeni. Illorum quoque sirailiter abomi- patientia atque lolerantia, per quam perseveramus
nanda esl blasphemia, qui novo sensu asserere co- in bonis tisque in finem. Sublimitas quoque est hoc
nantur, a tempore susceptx carnis, omnia, qux2 quod super transversum lignum eminet, cui caput
erant Deitatis, in horainem demigrasse ; et rursum,, adjungitur; etsignilicatur per eam exspectatio retri-
quuc humanitatis eranb, in Deum esse transfusa, utt butionis de sublimi justitia Dei, qui reddet unicuique
qtiod nulla hseresis unquain dicere ausa esl, videa- sccundura opera sua. Profundum autem esl illa pars
tur hac confusione ulraque exinanita substantia,, ligni qux lerrx infixa est; et prxfigurat secretum
Deitatis scilicet :t humanitalis, el a proprio stalu* sac-ramenti et pertinet ad occullara gratiam, ex
in aliud esse mutataut qui tam Deum imperfectum inii qua invisibiliter operamur. Igitur cum crucem Chri-
Filio, quam hominem confitentur, nec Deum vercc sli quis tollit, ut sequatureum, teneat latiludineuJ
» Pelagius. Haec videntur quibusdara dicta par- chianos, ideoque post Pelagium illius Confessioiil
tira adversus Nestorianos, partim adversus Euty- adjecta.
rnfiK OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEL — PARS III. 1066
charitatis, longitudincm perseverantix. Habeat etiam A i ptor. Aut quid necesse fuit Deo hominem fieri, nun-
sublimilatem, ut ea qux agit et ad Deum referat, quid non aliter potuit nos salvare ? Potuit utique ut
et pro Deo faciat, patienter et hilariter exspectans Deus, ut omnipotens, si non assumeret hominem,
qux promisit Deus diligentibus se. Teneat quoque redimere nos, sed noluit, quia conveniens erat di-
profundum, ut sciat quia omnia qux recte agit, per vinx justitix, ut deceptum.et perditum hominem,
occultam gratiam Deus per illum et in illo agit. Hoc non fortitudine et omnipotentia, sed consilio et pru-
Filii namque ex servo
quidem senserunt de verbis apostoli multi doctores denlia miseros recuperaret.
alii; sed pater Ambrosius prxstantius aliquid intel- et ancilla nati, quid aliud esse possunt, quam pareu-
ligere voluit, dicens de Deo, quod opera sua extra cir- tes eorum ? Decretum autem est, et divina et hu-
cumdat, et intra replet, supra tegit, et infra fert. mana lege, ut in servitute maneant, qui ex servis
Nam status crucis significat universitatem potestatis nascuntur. Ideo infantes sub originali peccato tenen-
Christi, cujus caput coelum, pedes infernum, dextra tur, ut nati sunt, nisi baptismi gratia liberentur.
et sinistra omnem roundum tenent. At si eam non Hxc denique causa est, qua diabolus in illa nos pa-
erectam sed planam, et xquali tenore libratam te- rentis primi radice supplantans, sub captivitate sua
neas, quatuor plagas mundi monstrare videtur, quia quasi jusle tenuit hominem, qui libero arbitrio con-
Christus cuncta gubernat: tanquam eos, quibus B I ditus, ei injusta suadenti consensit. Ad vitam enim
mundus crucifixus est, et ipsi mundo, a solis ortu conditus in libertatem proprix voluntatis, sponte
et occasu, ab aquilone et mari, a Deo elegi, et vo- sua factus est debitor morlis. Delenda ergo talis
C2LT'I, et per crucem omnes posse salvari. erat culpa, sed nisi per sacrificium deleri non pote-
XVU. Natus igitur Christus est de Virgine, ut rat. Quxrendura erat sacrificium, sed quale sacrifi-
nos renasceremur ex Ecclesix virginis utero. Cir- cittm poterat pro absolvendis hominibus inveniri?
cumcisus est, ut nos circumcideremur vitiis carnis Neque etenim justum fuit ut pro rationali homine,
et spiritus, in exspoliatione veteris hominis. Reprx- brulorum animalium victimx cxderentur. Unde ait
sentatus est in templo, ut nos per ipsam reconcilia- Apostolus : Necesse est ergo exemplaria ccetestium
remur Deo. Baptizatus est, ut nostra lavarentur pec- his mundari, ipsa autem ccelestiamelioribus hosliis,
cala. Tentatus est, ut nos a tentatione diaboli libera- quam istis (Hebr. ix, 23). Ergo si bruta animaUa
ret. Tentus est, ut nos dimitteremur de subjugo dae- propter rationale;animal, id est pro homine dignx
moniacx servitutis. Venundatus est, ut suo nos san- victimx non fuerunt, requirendus erat homo, qui
guine redimeret. Ligatus est, ut nos a nodo maledic- 403 Pr 0 hominibus offerri debuisset, ut pro ratio.
tionis absolveret. Irrisus est, ut nos ab irrisione nali peccante rationalis hostia mactaretur.
dxmonura tolleret. Humiliatus est, ut nos cxaltaret.' " XIX. Sed quid, quod homo sine peccalo inveniri
Exaltatus est in cruce, ut nos ad se traheret. Captus'< uon poterat: et oblata pro nobis hostia quando nos
est, ut nos a mauu diaboli captivos auferret. Exspo- a peccato mundare potuisset, si ipsa peccati conta-
liatus est, ut nuditatem mortalitatis nostrx beata1 gione non careret? Inquinata quippe inquinatos
immortalilate indueret. Spinis coronatus est, ut spi- mundare non posset. Ergo nt rationabilis esset ho-
nas et tribulos primx maledietionis de nobis evel- stia, homo fuerat offerendus : ut vero a peccatis
leret. Felle potatus est et aceto, ut nos faceret ini mundaret hominem, homo et sine peccato. Sed quis
terram lacte et melle raanantem intrare. Postremo ini esset homo sine peccato, si ex peccali commixtione
altari crucis sacrificatus est, ut totius mundi peccatai descenderet? Proinde venit propter nos in utero
deleret. Mortuus est, ut raortis captivaret imperium. Virginis Filius Dei, ibi pro nobis factus est homo.
Sepultus est ut sepulcra sanctorum benediceret. Re- Sumpta est ab illo natura non culpa, fecit pro nobis
surrexit, ut mortuis vitam redderet, et spem resurre- sacrificium corpus suum, exhibuit pro peccatoribus
ctionis suis daret. Ascendit ad ccelos,ut homini non so- victimam sine peccato, qux et humanitate mori, et
lum paradisum, quem amiserat, restitueret,sed ccelo-- justitia mundare potuisset. Hunc ergo, cum post
rura quoque januam aperire.t. Sedet nunc ad dexterami _ baptisma vidit antiquus hostis, mox tentationibus
Patris, ut precibus credentium annuat. Venturus estt impetiit, et per diversos aditus ad interiora ejus
judicare vivosac mortuos,utbonisbona,etmalisma!a i molitus irrepere, victus est, atque ipsa inexpugna-
reddat sine fine. Defecit itaque argumentum diaboli,, bilis mentis ejus integritate prostratus. Sed
quia ad
qui vitulum contra vitulum, hircum contra hircumi interiora non valuit, ad ejus se exteriora convertit,
opposuit, sed agnum immaculatum invenire non po- ut quia mentis virtute victus est, eum, quera deci-
tuit. Hinc miser victus jacet, et viso signo victorixt pere tentatione non valuit, carnis saltem videretur
Christi pallet, trerait et fugit. morte superare, atque permissus est in illud, quod
XVIII. Sed nemo intra se dicat, et quasi contrai ex nobis mortalibus mediator
acceperat. Sed ubi
Deum conqueratur, quia primi parentes nostri pec- potuit aliquid facere, ibi ex omni parte devictus est:
caverunt, et adraittentes inobedientix culpam ceci- et unde accepit exterius potestatem dominicx carnis
derunt in mortem : quid culpx pro hoc reliquis om- occidendx, inde interior
potestas ejus, qua nos te-
nibus ascribi debuit, ut pariter cuncti propter uniusi nebat, occisa est. Ipse
namque interius victus est,
peccatum tenerentursub potestate diaboli ? Ipse enimi dum quasi vicit exterius : et qui nos jure debitores
soltis debuit pati et meritam sentire iram prxsum- mortis tentrit, jure in nobis jus raortis amisit;
PATROL CI, %
1067 B. F. ALBHfl SEU ALCUJNJOPERUMPABS VIII. 10«
quia per satellites suos ejus carnem perimendam A j est, et a nullo ccepit; Deum invisibilem, qaem miU
appetiit, in quo nihil ex culpx debito invenit. Domi- lus carnis oculis videre sufficit; Deum incompws-»
nus eigo noster pro nobis mortem solvit indebiiani, hensibilem, qui omnia comprehendit; Deum imrau-
ut nobis mors debita non noceret. Quamvis igitur tabilem, qui non mutatur temporibus, nee 6eneseft
simplici uaturx diviiiitatis non sit aliud esse, et ipsa xtate, sed semper idem est, qui non in temport
«apientia, qnx divinilatis essenlia est, tamen qtian- ccepit vivere, sed semper vivens nuHum patitur
tum ad faciem spectat, non virlute sed ralione dia- successorem; Deum bonum et justum cceli et terra
bolum superavit, quia ipse anliquns hostis pcr ex- creatorem. Hunc confiteor Deum, sed eumdem eon-
cessum prxsumptionis suae eum etiam perdidit, fiteor Patrem, Patrera f ilii. Nemo enim pater e«t
qucra iniqux persuasionis legc possedit: et dum au- sine filio. Pater ergo per filium est, habens utique
tlacler eura, in quo iiihil sibi compererat, .appetiit, filium, cujus sit pater. Patrem dico viventis verbi,
jure illura, quera quasi justc tenebat, amisit. Pru- virtulis ac sapientix proprix, quod ineSabiliter ante
dentia ilaque et consilio, non poteslate et violentia orania sxcula, imo absque initio ex se genult, Spi-
victus esl, quia dum ad tenlandum solvitur, ab ho- ritusSpiritum, Deus Deum, in quo sunt condita uni-
liitne possiJendo relegatnr, ut inde eurn, qui stib versa, et qux in ccelis, et qux in terra, visibilia et
ipso crat, perderct, unde cura illo, qui super ipsum invisibilia, sicul docet Paulus et consignat Joannes.
est;, congredi prxsumpsisset. Constat ergo, quia Omnia, inquit, per ipsum facta sunt, et sine ipso fa
bomo peccator per homlnera Deum, in quo nulli ctum estnikil (Joan. i, 5). Hunc igitur unum Deum
peccali macula poterat essc, liberatns est. Et ideo Patrem omnipotentera confiteor : in hunc credo,
oronipotens Dcus, qui justus est, et cujus omnia ju- hunc labiis et corde, et omni, qua valeo, virtute colo
dicia jusla sunt, nihil contra suam justitiam fecit, et laudo, benedice atque adero.
dum hominem persuasum per horainera a potestate XXI. Credo et in Jesum Christum Filium ejus
diaboli liheravit. Ita enim ordo nostrse salntis exigit, unicum, Dominum nostrum, Deum de Deo, lumen
ut ars artem falbaret, et qui decepit, deciperetur. de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum noij
XX. His ita prsemissis lanquam quihusdam testi- factuni, consubstantialem Patri, per quem omnia
bus reprxsentatis in assertionem fidei mcae, «icut facta sunt, qui propter nos homines et propler nq-
clanio clauiore magno coram Deo ia toto corde stram salutem carnem bumanae naturx, veramque
meo, ita slyh, orisque otficio in auribus Ecclesise li- animam suscepit, conceptus de Spiritu sancto, et
bet diccre, libet exclamare : sic coram Deo creJt; natus ex Maria virgine. In qua §cilicet carne pas -
intts, sic coram bominibus confitemur : Gorde enim p sum et sepultum, et resurrexisse, a mortuis et credo
treditur ad juslipiam, ore auteut fit confes.sioad sa- et fateor:et in eadem carne, qua jacuit in sepulcro,
lutem (Ra.ni. x, 10), ait Apostoloa. Credo Deum, post resurreclionem apparuisse discipulis, et do-
credo Deo, credo in Peum. JJoc eor^teteneo, hpe1 cuisse eos, «(tix docenda eraht: atque coram eis,
ore coufiteor, ho.c 6,criplQlestqr atque confirrco. aKisque multis ascendisse in coelum,et sedere nunc
Depm credo, fluja vjdeo creaturam, et intelligo1 ad dexteram Patris, id est, in xterna regnare beati-
Creatorem. lpse eniii) fccit nos, et non ipsi nos. tudine, unde exspectamus venturum ad judicium
fieo credo, quia de sacrx assertione Scrjpturje,1 vivorum 404 et mortuorum. Hic est Chrislus Je-
'
quam ipse sancliGcavit, et niisil in mundum, njhil sus Dominus noster, Deus et homo, faclor et faclus.
omnino dubito, el de sanctis ejus promissionibus,' Video fidei oculis factorem. In principio erat Ver-
1 bum, el Verbum erat apud Deum, et Deus eral Ver-
qu* iu spe tencntur, in aliquo non diDido,atqt!.esacra
ejus mysleria, qux me latent, non tanquam fast|dio- bum. Hoc erat in principio apud Deum, et Deus erat
sus aspetqor, sed ileyoius veneior, exspectans bnmi- Verbum, omnia per ipsum facla sunt (Joan. i, 1).
Htcr yel liic aliquatenus vel plene in futuro ea mihii Et video faclum, Verbumcaro factum est, el hubita-
revelari. In Deum erodo, ut pole creatura in Crea- vit in nobis (lbid., v. 14). Hunc credo et confiteor
torem, servus in Dominum, homo in Deuro, quia> n verura Deum, et perfectum homineni, ex duabus
ipse coli solus debet et adorari, qui naturalitcr Deus> naturis exislere, et in utrisque consistere in unitale
esl, et (imnipolens est, qui fecit incondila, et fa- personx. ln hunc Crcatorem, et Redemptorem no-
cla gubernal. Scriptum quippe est : DominumDeum1 slrum, qui, cum non essemus, fecit nos, et cum
udorabis, et iUi soti servies(Mutth. iv, 10). Et ange- perditi fuissemus, suo nos rcdemit sanguine, creJo,
lus ad Joannero: Victe,inquit, ne feceris,Deum adora( huic genua flecto, cervicem inclino; hunc colo,
(Apoc. xix, 10). Neque enim beatis spirilibus, ne- laudo, alque atloro, de fidc non ficta, et conscicntia
que sanclis hominibus cultura hacc,et servitus, at-- pura. Hunc amo et ex toto corde desidero : huic
que honor iste debentur, nisi uni DominoDeo. Qua- soli placere cupio : hujus fieri membrum per fidem
liter Deura dc Deo credarn, superiora verba satis» rectam et opera bona totis prxcordiis opto et pre-
-
abundcque demonstranl: iiiinc qualiler in Deum cre- cor, si ipse dignetur. Verum cum fateor me et iti
-
dam, ore catholico dicere cupio. Scriptum est: Cre- Patrcm credere, et in Filium, facta interpositione,
ditii propter quod hcutus sttm : et nos credimus pro-- non clivido, quod absit, substantiam, sed distinguo
>»l#rquod et toquimur (II Cor. iv, 13). Credo in Deum i personas, quia alia est persona Patris, et alisjF •
v
qmnipotenlem, Deum ingeifftum, q«i ottus a nullo3 Una tamen est atque indifferens credulitas r .
«MSO OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEL — PARS III. 1070
et sanctus sapientia et charitas diei possink
mex, licet separatim dicam, crcdo ct crer!o; quia .A Spiritus
iste est charitas et sanctitas et unilas Patris et
indivisa et iascparabilis est Patris et Filii Deitas. Vere
et ideo proprie nuncupatur vocabulo chari-
Idcirco quamvis soltis sit missus Christus, non ta- Filii,
In hunc sanclum Spiritum Deum verum credo,
men solus operatus est mundi salutem. Missioenira tatis.
: et hunc laudo, beoedico, colo, et adoro, verum l«mett
ejus est personalis, operatio vero substantialis non
sicut jam supra dictum est, quod personale est, et sanctificationem animarum, qui est plgmis hxre-
:
communicat alteri personx; quod vero substantiale ditalis nostrx qui illuminet semper mentes nostrasv
ducat nos in omnem veritatem, et faciat ccelesti-
est, indifferens et commune est totitis Tiinilalis. et
Hoc autem vocabuhiin, quod Christus dicitur, non bus inhxrere, atque prxparet dignam mansionem
habetur commune cum Patre et Spirilu sancto, sed in cordibus nostris Deo, gicut promisitDomiivusJesua
solius est speciale cum Filio, el hoc propter carnem. Christus Rederaptor noster de ipsosancto Paracleto.
XXIII. Ex toto igilur corde meo et dulcissimo
Unctns enim interpretatur, sed in assumpta came,
non in assnmentis Verbi .divinitate. Sed taroen quja amore, quo refecta est anima mea super integritat»
carnis etVerbi una est persona, Christus est etiam fidei, per gratiant Doi credo, procul pulsis cuncti»
secundum carnem, Christus secundumanimam, Chri- errorum tenebris, et semper eredere me fateor.
B
stus secundum diviuitatem. Sicut dicimus Chrislum Credo certe in unum Deum Patrem omnipoteBteu*,
descendisse ad inferos, Christnm jacuisse in sepul- et in unum Doniipum J.esmn Christum FUium eju»
cro: et att Apostolus : Mon tentemusChristum, sicut Deum omnipotentem, et in unwn saactum Paracle-
et Spiritum ambortUB,Denm omnipo-
quidam eorum (I Cor. x, 19). Quando per Moysen tum, donum,
educli sunt, quo tempore nondum erat Christus tentem. In hanc sanctam et individuam TriBitatea,
nisi seeundum sempiternam Deitatem. < Eos igitur, qux est virtus una et indiscreta Majestas, efficaeiter
tfui dicunt, erat quando non erat, et priusquam na- et desideranter credo. Hanc labiis confiteor, hane
seeretur non erat: et quia ex nuUis subsistentibus omni, qua valeo, virtute colo et laudo, maguifico,
fectus est, aut ex alia substantia vel esscntia dicunt invoco, benedico, oro atque adoro. Huic stjrvo fl-
esse, aut convertibilem et conimulabilem Dei Filium, dem, huic me tota devotione committo, vivo, et veM-
anatbematizo et penitns respuo. Hps namque con- et omnipoleuti Dco. Cum enim dico Denm, nomeB
demnat catholica et apostplica Ecclesia, a sua se- confiteor essentix, quia nomen est essentix, totitut
gregans societate. > videlicet Trinitatis naturx, non unius tantum per-
XXII. Credo in Spiritum sanctum similiter ut in some. Cum autem adjungo, velPatrem, vel Fitiun,
Patrem et FUium, quia Deus est Spiritus sanctus ' vel Spiritum sanclum, speeialem denuntio personam
ut Pater et Filius. In nullum alium credere nos C singulorum. Nam cum Deo loquimur, illa nomina,
oportet, nisi in Deura. Sicut enim non potest aliud qux ad substanliam ejus perlinent, xqualia sunt
esse generans, et aliud genitus, sed hoc,esJ genitus et communia Patri et Filio et Spirilui sancto. Ilhi
quod generans Deus; sic aluid non potest esse proce- vero, qux personas designant, relativa dicuntur, et
dens Spiritus, et aliud ipse, a quo procedit. Sed hoc proprietates indicant tantuin personarum. Hanc
quod ipse est, hoc cliam ab eo procedit, id est, prxterea veram el catholicam esse confiteor fidem.
Deus de Ceo nascitur, de DeoDeus procedit. Et ideo Hxc est mea, pro qua mori paratus sum. Hanc fidei
non alia, non diversa, sed una eademque fide credo regulam a Domino Apostoli acceperunt, ut in no-
et in Spiritura sanctum, Dominum et vivificantem, mine Patris et Filii et Spiritus sancli credentes ba-
qui ex Patre Filioque procedit, qui cum Patre et Filio plizarent. Per hanc fidem, qui eramus filii mortis
simul adoralur et congloriiicatur, qui locutus est per etdiaboli, effecli suraus filii Dei, lucis et resurrectio-
propheias; qui in columbx specie descendit super nis. Per hanc eripimur de potestate tenebrarum, et
Dominum Jesum Chrislum; qui in igne discipulis transferimur in regnum Filii charitatis Dei. In hujus
apparuit, tribuens eis charismatum dona et oranium fidei professione 405 et virtute, de die in diem
linguarum scienliam. Qui vivificat omnia, qui scru- _ proficere opto, petens a Dominocum ipsis apostolis :
tatur mysleria solus, et profunda Dci: qui lempore Adaugemihi fidem (Luc. xvn, 5). Hanc Christianam
baptismi aniraas credentium et corpora sanctificat. fidcra Novi ac Veteris Testamenti pandit auctoritas:
Hic umis quidem est, sed multiplex in operationibus. et quamvis nomen ipsum Christi vetus intra se
Ipse dividit gratiarum dona singulis prout vult : sine continuerit instrumentum, eumque semper designa-
quo cor stupidura est et sttiltura; sine ctijus virtute verit atlfuturum, quem credimus perpartum virginis
nulla creatura potest ad xternitatem venire : qui et jam venisse, tamen in orbem terrarum ab ipsius no-
universas coelorumpotestates sua Majestate sancli- stri Salvaloris mirabili manasse pr.obatur"adventu.
ficat. Mirabilis doctor, ct potens artifex, qui in fa- XXIV. Hxc autem religio nostra , qux vocalur
ciendo nullara moram agit, qni corda raollificat, Christiana atque calholica, his fundamentis,Christo,
et producit pcenitentibus lacrymas, qui peccatorura ut credimus,revelante, principaliter nititur, asserens
dat remissionem, in quem, si quis blasphemaverit, ex xterno divinam Patris et Filii et Spiritus sancli
non habet remissionem, juxta Domini dictum. Hic exstitisse subslantiam. Patrem a nullo, Filium a Pa-
Spiritus sanctus charitas dicitur; sicut unicum Dei tre, Spiritum sanctum a Pa'tre et Filio procedentem.
Verbum saoientia nominatur, quamvisPater etFilius Qui sit tamen modus processionis istiusmodi, ita non.
1071 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUMPARS VHl. w
possumus evidenler dicere, sicut generationem Filii A stituendus ulterius in illam angettcam«Mgo
non potest humanus animus xstimare. Hxc autem Origenes deliral; sed prxcipitandns cum tote'
ut credantur, vetus ac nova informat instructio , de corpore post judicium in ignem perpetuum, '.
qua velut arce religionis nostrx multi diversa et hu- in xternum male vlvens moriatur sine fine. Ab
maniter, atque, utita dicam, carnaliter sentientes, sola igitur Trinitate, quam solam unum principuim
adversa locuti sunt. Unde nonnulli eorum nec Vetus fateor, et credo, omne quod in coelis, terra, mariqut
recipiunt Testamentum, neque in integro Novum. est, agitur, vel movetur, creaturam esse dico. Malura,
Christiana fides utrumque recipit, credens Patris et ergo vel malitiam a Deo non esse creata, sed a dia-
FUii et Spiritus sancti unam naturam et tres petso- bolo inventa credo. Omnium creaturarum sive spiri-
nas, sed unum Deumet unum principium : in Christo tualium sive corporalium bonam confiteor substan-
Doraino nostro Jesu, qui est verus DeuS, et perfeclus tiam et mali nullam esse naturam. Ex auctore mali,.
homo duas substantias et unam personam. Ergo di- concurrit malitia in cxteros. Unde nihil est natura
vina ex xlerno natura , et in xlernura sine aliqua immutabile, nisi solus Deus, qui non potest aUod
mutabilitate perdurans, sibi tantum conscia volun- quid esse nisi bonus, qui universitatis condilor nih_.
tate, sponte mundum voluit fabricare, eumque cum non bonum fecit. Bona est ergo caro nostra, ut pote
omnino non esset, fecil, ut esset : nec de sua sub- 1l a bono et solo Deo condita, et non est mala , nec
stanlia prolulit, ne divinus natura crederetur , sed mali causa.nec ex bono maloque compacta, sed cum
primum angelicam naturam et informem materiam sit creatione bona,arbitrio animx efficitur vel bona,
creasse perhibetur, sicut scriptum est in libro vel mala; ipsa est, qux stabit ante tribunal Christi.
Job : Ipse est principium viarum Dei (Job. XL, 14), XXVI. Credo sanctam Ecclesiain , apostolicam
ut non esset otiosa Dei bonitas, sed haberet, in qui- atque universalem, et orthodoxam , qux nos hane
bus per mulla ante spatia bonitatem suam ostende- sanam docuit doclrinam. Non in illam credo tanquam
ret. Nec enira putandum est, ut hxc aliunde molitus in Deum, sed eam in Deo, et Deum in ea esse con-
esset, nec tanquatn exstitisset aliquid, quodejusvolun- fiteor; non quasi ipsa contineat Deum, sed potitta
titem existcntia proprixnaturx juvaret; atque esset, ipsa continetur a Deo. Hxc domus Dei, hxc sponsa
et quod neque ab ipso factum esset, et tamen esset, Christi. Hanc dico sanctorum omnium congrega-
quod aljsit ab intellectu fidelium , et Deus avertat. tionem. In hac continentur omnes justi, et qui sunt,
XXV. Ex his igitur qux creata fuerunt, id est, ex et qui fuerunt, et qui erunt. Adhuc dico amplius.
illa informi materia hic visibilis mundus, cum omni- Etiam omnes beatorum spirituum ordines in hac nna
bus, qux in co sunt, et factus creditur et ornatus, , confcederantur Ecclesia , Apostolo nos docente :
scd verbo «oelos produxit, et cuncta creavit, ita ut * Quia in Christo reconciliata sunt omnia , non solum,
cceli coileslia, et terrx terrena coroponeret, dispen- qum in terra sunt, verum etiam qum in cmlis sunt
aan?.. cuique quod suum erat. Verum tales creati (Cotoss. i, 20). Hxc omnia sacra unitas, dicitur d-
tunt angeli, ut sivellent, in beatitudinepersisterent. vitas Dei. Hic Iocus esl, in quo conflatur aurum.
Si autera nollent etiam labi potuissent. Uhde et Sa- Hanc unam Ecclesiamcatholicam et sursum et deor-
tan cum sequacibus legionibus cecidit: sed virtutes sum ubique diffusam in unam colligendam beatitu-
angelicx, qux in divino amore fixx perstiterunt , dinem credo, idest, totam simul in ccelo regnaturam
lapsis superbientibus angelis hocin munere retribu- cum Christo, qui caput est ipsius Ecclesix, quia ipsa
tionis acceperunt, ul cadereomnino nec vellenl,nec esl corpus ejus. Hujus namque corporis factns sum
possiut, habentes a Deovirtutem inconunutabililatis. per gratiam Dei membrum, licet parvulum et infir-
Diabolus itaque non ita faclus est, ut diabolus esset, mum. Hujus consortium et fide et opere firmiter rett-
quia Deus raalura non fecit, sed cum esset a Deo nere usquein finem, et oplo nimis eta Deo postulo ,
factus angelus bonus, per vitium superbix a se ipso qui dator est omniura bonorura. Ergo in hac una
factus est diabolus. Qui cum suis complicibus per Ecclesia sancta raatre nostra catholica, qux in toto
isluni vagaturaerem, insidians saluti fideliura. Inter- n orbe laudat Deum , me sanctorum communionem
nas lantura cogitationes animx, quibusdam forinse- consecuturum esse credo, non in meis meritis , sed
cus deprehendere indiciis, prxsertim ex ipsis con- in Christi sanguine et hujus matris Ecclesiae preci-
sparsionibus animarum, qux in moribus singulorum bus raeritisque confidens. Sunt 406 et alisepseudo-
inveniuntur, non aulcm scirc eum pulo. Solus enim ccclesix dxraonicis deceptx doctrinis non sequentes
Deus secretacordis novit. Malas cogitationes quidem Christum, quamm et scelera et nomina pudet me ac
non semper ex ejus instinctu excitari, sed interdum piget inter sacra verba confessionis fidei meaereferre.
cx nostri arbitrii motu nasci; bonas autem semper Nihil mihi cum illis commune, cunctis eis analhema
aDeodicimus.diabolus enim suggestor malorum est, dico; non mihi conlingat cum illis vel pacificum
non impulsor : substantialiter vero eum illabi animae aliquando habere sermonem. Si locus et tempus pjo-
non crediraus, sed applicatione et oppressione uiiiri. ' poscerit persequi illas et pro scire et posse, -quod
Solus namque creator natura subsistens, incorpo- mihi Deus dabit et dat, sicut hostes Christi impu-
reus, capabilis est su» facturx. Fuit ergo refuga ille gnare nunquam desinam. Divisx enim sunt a cor-
aliqtianJo in contuilu Creatpris gloria et honore cir- pore Christi. lllx quidem errorum nocte tenebrow
f umdatus, sed mox ut elalus, patuit ruinx, non re- ultra et infra, quam ut oporteat, trahuntur a diabqlp,
- PARS HL
.ft75 OPP. DUBIA. - ALBINI CONFESSIO FIDEI. 1074
eorum. Mater vero Ecclesia medium te- A, tam suam Domino protegente ab omni capitali cii-
magistro immunem servarunt. Dico etiam plus , quod
verse virtutis proprium est. mine
net, quod excellentiores fieri possunt in gloria. Hxc est
XXVU. Hxc quidem mater Ecclesia, qux dicitur illis
orbem in una eademque fide diffusa, quidem de sanis ; de infirmis vero hoc senlio, spe-
catholica, per si in
tribus modis probatur existere. Quidquid in ea te- rans dejustissima pietateDei, quod quiseorum
ultimo vitx spiritu admissorum pceniteat, el peccata
netur, aut auctoritas est Scripturarum , aut traditio coram cunclis,.
nniversalis, aut certe propria et particularis instru- suapublica satisfactionelamentationis,
ibi adstant, prodat, pcenitentia ejus recipitur
ctio, sed auctoritale tota constringitur, universali qui
traditione majorum nihilominus tota ; privatis vero procul dubio ab illo qui cor contritum et humilialum
constitutionibus et propriis informationibus una- non spernit (Psal. L. 19), et mortemnon vutt pecca-
etiam \F., etiamsi} eontinuo-
qusequevel pro locorum varietate, vel prout cuique torum (Ezech. m, 11),
bene visum est, subsistit et regitur. Consuetudinis vita exceditur; propositum enim Dei , quo decrevit
salvare .quod perierat, stat immobile. Cxtevum si
quippe sunt diversx, sed una eademque est in ea
fidei orthodoxx integritas. Intra hanc sanctam Eccle- quem movet quod scriptum est, quia Deus nullun
siam, ubi unus Deus rite colitur, et una est fides. crimen vel peccatum [F. deest inultnm] abire pati-
< « Unum tenens confiteorbaptisma, quam iisdem, B tur : si homo non punit, Deus certe punit. Res
sacramentiverbis in infantibus, quibus etiam in ma- pondemus quia est purgatorius ignis , ubi mnn-
joribus, esse celebrandum dico, > atque dicens con- dari poterunt, et sic purgati jungentur illis quJ
firmo. IUos quidem tantummodo baptizatos assero, ad dexteram ponendi erunt. Qualitas et quantitas
qui in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, pcenarum pro pcenilentia, qux agenda fuerat in
in Dei est arbitrio, qui profluentes lacrymas
juxta regulam a Domino positam tincti sunt. In qua vita,
contriti cordis
regeneratione remissionem omnium peccatorum, et zatis iter esse suscepit. Ergo bene agentibus baptt-
salutis: nullum autera catechumenum,
originalium et actualium dari, et animas simulque
corpora baptizatorum sanctificari per Spiritum san- quamvis in bonis operibus defunetum, vitam habere
ctum credo : quem accipimus ex tunc pignus hxredi- xternara dicimus; excepto marlyrio, ubi tota ba-
tatis nostrx, et per quem diffunditur charitas Dei in, ptismi sacramenta complentur. Sanguine enim, vel
cordibus nostris. Deus sacrat aquam, et baptizat, igne, vel pcenis aliis baptizantur confessores.
qui talia tunc in nobis operatur, licet humana my- XXIX. Credo carnis resurrectionem, noa animae,
steria foris videanlur. Baptizatos autem, si post ac- qux licet a sua vita, qux Deus est, deseratur , hoc
ceptam baptismi gratiam lapsi fuerint, rebaptizarii est ejus mori, potest enim bene ab hac morte pei
debere, nequaquam "dicimus, ne invocatio vel con-- C pcenilentiam resurgere, tamen subslantialiler vivil,
fessio sanct» Trinitatis annulletur; sed salvari eos5 et non moritur unquam , et ideo substantix sux non
posse credimus per pcenitentiara, qux multis modisi eget resurrectione. In sola itaque carne credo me
agitur in matre Ecclesia, qux domus Dei est, extrai resurgere, in quo procul dubio moriturus sum. R&-
quam nullam credcre fas est remissionem, ntillami surget certe caro, sed ita immortalis atque spiritua-
justitiam : quoniam extra illam positis , et sacra-- lis, ut deinceps mori non possit. Erit ejusdem na-
menta ecclesiastica, et quidquid boni agi potest, noni turx, sed alterius qualitatis, quia seminatur corpus
proveniunt ad salutem, sed potius ad perniciem. Ex- animale,surgetcorpusspirituale(I Cor. xv,44). i>Onv
tra hanc enim mori diversis crucibus carnis quisi nium hominum sicut et meam confiteor resurrectio,
potest, sed Deo acceptus esse non potest. Hxc quippej nem, sed nnam et semel, siraul oinnes resurgemus.
est locus, in quo conflatur aurura. Non primam justorum et secundam impiorum, sed
XXVIII. Hoc etiam secundum fidem catholicaml unam omnium. > Non aliud novmn corpus pro carne
leneo, quod omnesveraciter baptizati Deo auxiliantes hac resurrecturura, scd hanc ipsam nullo omnino ei
et cooperante, qux ad salutem animx pertinent, pos-- vel membro amputalo, vel aliqna corporis parte de-
sint et debeant, si fideliter laborare voluerint, adim-- fecta. « Tamjustorum, quam injustorum caro in-
j.
plere. AUquosvero ad malum divina poteslate prx- corruptibilis resurget, ut vel pcenas suflerre possit
destinatos esse non solura non credo , sed etiam sii pro peccatls, vel in gloria xterna manere
pra me»
sunt, qui tantum mali credere velint, cum omni dete-, ritis. > Ulrius sexus formam non mutandam credo,
statione anathema illis dico. Deus enim et bonus, ett sed virum in forma viri, el feminam in forma fe-
pius, et omnipotens est, Ergo si mali sumus, nonl minx resurgere. Conditio cessabit, non species na-
illius, sed nostra est culpa, et diaboli, cujtis nefandis5 turalis, sicut scriplum est: Neque nubent, nequenu~
consiliis acquiescimus. Sedillaraprxtereaveramdico ) bentur (Matth. xxn, 50). Non enim vera essct resur-
pcenitentiam, qux admissa deflet, et pcenitenda, ne- rectio, si id quod cecidit, non resurgeret. « 011041
que illa, neque eis similia, pro quibus pcenitudinem l autem 407 dicimus in symbolo, in adventu Domini
gerit, deinceps admittit. Pauci inveniuntur, qui ta- vivos ac mortuos judicandos, non jusios ac peccalo-
liter studeant poenitere. Non autem dubito bene pce- res, ut quidam volunt; sed vivos eos, qui in carnft
nitentes ad illorum perventuros consortium, qui vi- invcniendi sunt, significari magis reor : qui ad hoe
PARS m
DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI,AC DE PROPRIIS DELiCTIS.
I. Cxtera quidem superius posui juxta rectam ec- eoram parte*qUid de hoc seritiarh, cbhfitefl bpto, iit
clesiastici dograatis regulam. Nnnc vero in extrema istud opusculura confessionis fkfoimeaehab clahstila
1087 B. F. ALBINISEU ALCUTNIOPERUM PARS Vni. 106.
terminetur. Sed quis ego, vel quantus, ut de tam A, cationes, tanquam de sublimi altare, divinx maje-
miri, ineffabilisqne mysterii profunditate loquar. statis conspectibus offeratur. Si enim esl in domo
^ufficit enim mihi, si fidem, quam corde teneo, illa sempiternx sacrificium landis et sacerdos sem-
/erbis aliquatenus exprimere valeo, ut ipsa confes- piternus, cst et sacerdos sempiternus, est et altare
sio animx mex proveniat ad salutem. Magis vene- sempiternum in coelis, non corporeum, sed ratio
randum est etpavendum, quam discutiendum. Nemo nale et intelligibile, ad quod oblatio ista defertur.
certe comprehendere sufficit, nemo inde digne ali- Unde in ipsa immolationis hora cum astantibus sibi
qnid loquitur. Fide capiendum est, non ratione ministris ccelestibusChristus, ut proposita consecret,
quxrendum, aut inveniendum. Beatus tamen Gre- 413 adesse credendus est. De qua re Pater Am-
gorius, idoneustanti sacramenti interpres, in quodam brosius : < Non dubites, inquit, assistere angelum,
loco aliquid de illo, tanquam de re ineffabili,pene in- quando Christus assistit, Christus imraolatur b. >
effabiliter loquilur: < Quis cnim fidelium, inquit, Hxc est enim vera oblatio, in qua Filius offertur,
habere dubium possit, in ipsa immolationis hora ad Pater reconciliatur. Haec est vera et aeternahostia,
sacerdotis vocem ccelos aperiri, in illo Jesu Christi quia vera et xterna ei est virtus, vera et xterna per
myslerio angelorura choros adesse, summa imis so- eam perficitur salus. Hxc est salutaris victima, plena
ciari, terram ccelestibusjungi, nnum,quid ex visibili- 1» rationis, plena mysterii, qux spirituali ratione celtv
bus atque invisibilibus fieri * ? > Ergo licet ab ho- bratur, fidei puritate exhibetUr. Ut enim corda fide-
mine offeratur, amen sacraraentum hoc res divina lium fierent ccelestia, rationabili oblatione mundari
esl. Et si resdivina est, imo quia ita est.absit ut ali- debuerunt.
quid ibi aliter, nisi divine et spiritualiter intelliga- IH. Per hoc namque mysterium Christo partict-
tur. Ideo quamvis corporeis oculis ibi ad altare pantes, unum omnes sumus in illo; non est mascu-
Dominivideam sacerdotem, panem et vinumofleren- lus neque femina, non servus neque liber. Hanc uni-
lem, tamen intuilu fidei, et puro lumine cordis inspi- tatem in communicatione hujus sacramenti maxime
cio illum summum sacerdotem.verumque pontificem accipimus, quoniam unus panis, uniim corpus multi
Dominura Jesum Christum, offerentem seipsum, de sumus, omnesque de uno pane participamus. Tanta
ctijus carne et sanguine et pascimur, et potamur, enim est Ecclesix in Christo unilas, ui quomodouna
atque abluli et satiali, et sanctificali, unius summx- fides, et unnm baptisma, et unum altare, ita unns
que divinitatis participes efficimur. ubique sit panis corporis Christi, el unus calix san-
II. lpse est cerle sacerdos, ipse sacrificium, et gninis ejus. Illud certe quod legitur : Christus per
idcirco bxc salutaris victima nunquam et nusquam Spirilum sanctum semetipsum obtulit immaculatum
minuitirr vel augetur, deterioratur vel mutatur,' " Deo (Heb. ix, 14), et iUud : Chrislus dilexit no» et
sive justus, sive criminosus sacerdos foris ad altare tradidil semelipsumpro nobisoblationemet hostiantin
accedat, sed semper et ubique sacramentum hoc odoremsuavilatis Deo (Ephes. v, 2), Patri, nobis hoc
idem ideraque manet. Christi enim virtute et verbis in sacramento corporis et sanguinis Filii Dei qnotidie
panis ille et caUxab initio consecratus est. Christi instauratur. Hoc corpus, et hic sanguis, non in spi-
virtute et verbis consecratur semper, et consecra- cis etin sarmentis colligitur, sed cerla consecratione
bilur. Ipse in suis sacerdotibus quotidie loquitur. mysticus fit nobis; non nascitur, cum panis et vini
Illius sermo est, qui ccelestiasacramenta sanctiflcat. creatura in sacramentum carnis et sanguinis ejus,
Sacerdoles funguntur officio, sed Christus maje- ineffabili Spiritus sanctificatione transfertur. Totum
state divinx potestatis operatur. Ipse est enim ille ergo quod in hac ohlatione agitur, mysterium est,
verus Melchisedech, qui sancla sacrificia , qux ille quod simplicis fidei puritate capi debet, non rationis
in myslerio tunc prxfiguravit, per oblationemsui subtilitate comprehendi potest. Aliud enim videtur,
corporis suique sanguinis adimplet, et semper ab aliud mtelligitur. Quod videtur, speciem habet cor-
ipso initio, quo instituit, adimplevit. Ipse ea Spi- poralem, quod intelligitur, fructumhabetspiritualero,
ritus paracleti virtute, et ccelesti benedictione san- divinum scilicet. Altare Christus implet, et prxparat
ctum corpus et sanguinem suum esse perficit. ln D se cibum. Mactatur non occiditur, manducatur non
hac igitur sacrosancta oblatione corporis et sangui- minuitur, reficitnon deficit, manducatus vivit, quia
nis Dominici, communis servitus exhibelur Deo, resurrexit a morluis. 0 res mira et ineffabilis!0 my-
tam a sacerdotibus, quam a cuncta familia domus sterium fidei! Omnes manducant ex eo, sed unus-
Dei. Hxc autem est servitus Dei, quaenulli alii quisque totum manducat. Dividitur per parles, sed
dehetur, nec sanctis angelis, nec sanctis animabus, totus in parlibus. Manducatusab omni populo, sanus
nisi uni Deo vivo et vero. Unde isti in ccelestibus et inleger manet. Totus in ccelo, totus in cordibus
sedibus constituti, nolunt nos sibi sacrificare, sed fidelium, vita manducatur, peccata purgat, mors vi-
Deo soli, cujus et ipsi et nos sumus creatura. Cum vificat, infirma corroborat, sana conservat.
ipsis enim sumusuna civitasDei, cujuspars innobis IV. Hxc namque singulariter victima ab interitu
peregrinatur, pars in illis opitulatur. Hanc partem, seterno animam salvat, qux illam nobis raorlem uni-
supernos videlicet cives, huic inleresse mysterioi genili per myslerium reparat, qui licet surgensa
non dubito, ut per angelica ministeria et suppli- mortuis, in se ipso immortaliter atque incorruptibili-
• Greg. libr. iv Dialog., cap. 58. i>Ambrosius in cap. i, Lucx, n. 28
1089 OPP. DUBIA. - ALBINI CONFESSIO FIDEI. - PARS IV. 1090
ter vivat, pro nobis iterum in hoc mysterio sacrse j locutus'sum vobis, spiritus et vita sunt, sed sunt
oblationis immolatur. Ejus quippe ibi corpus sumi- quidam ex vobis, qui non credunt. Ostendic se ma-
cum ait: Verba, qum locu-
tur, ejus caro in populi salute partitur, ejus sanguis gnum dixisse myslerium,
a fidelibus bibitur. Sed quomodo hoc fiat quis com- tus sum vobis, spiritus- et vita sunt. Cum autem ad-
: Sed sunt quidam ex vobis, qui non credunt
prehendere potest, vel absolvere profunda mysteria jungit
Ostendit istud mysterium non
hujus sacrificii, quod pro absolutione nostra passio- (Joan. vi, 64, 65).
nem unigeniti Filii semper imitatur. Sicut enim sa- esse nisi fidei, et fidelium, qui illa verba fideliter ca-
cramentum sanctx Trinitatis, ita et mysterium Do- piunt, et ideo eis spiritus et vita sunt, quia eos spi-
minicse passionis et mortis, quod hac oblatione ritualiter intellectu vivificant. Fides non habet meri-
frequentatur, xqualiter necessarium ad salutem, tum, cui humana ratio prxbet experimentum. Melior
aequaliter in conscientia pura est suraendum ac reti- est fides, quam ratio, quia ad perfectionem plenam
nendum. Nemo quidem fidelium dubitare debet de non pervenitur nisi per fidem, sicut scriptum est :
tanli mysterii veritate, quae tam multis teslimoniis jVisicredideritis, nonintelligetis(Isa.y\\, 9 sec.LXX),
probataest, et nonnunquam divina revelatione ali- et alibi: Justus autem meus ex fide vivit (Heb. x, 38).
quibus manifestata est. Ego autem omnium fidelium Pauci sunt namque, qui Grmare possunt, quod cre-
minimus, nihil de illo (gratias Deo) in aliquo dubito, I dunt. Unde multi illorum, qui putaverunt se posse,
sed ex toto meo corde credo, et certa oris relatione turpiler 414 erraverunt, dum relinquentes humili-
confiteor, ipsum divinae et vivificae virtutis sacra- tatem fidei, ratione supra se ascendere prxsumpse-
mentum, veram Christi carnem esse, ex qua pasci- runt. Cum certum sit Chrislum immortaliter et
mur, et verum ejus sanguinem, ex quo potamur. Hxc incorruptibiliter vivere in se ipso, quis est, qui ra-
namque hostia corpus et sanguis est, ut beatus Pe- tione capere valeat, quomodo carnem suam det nobis
trus ait : Incontaminali agni el immaculali Christi ad manducandum? Sacrificium enim istud mirabile,
Chrislum non dandum, sed datum, non occidendum
(I Pelr, i, 19). Panis enim ille, panis et vitae xter-
naj; et calix ille, calix salutis perpetuae. Ex his sane sed occisum, non redimendos nos [sed] redemptos,
divinis mysteriis mundamur, et sanctificamur, et nobis in veritate monstrat; sicut veteris legis victi-
unius divinitatis participes eflicimur, quia Deus in mx hxc omnia ventura prxnuntiabant. Sed qui ve-
nobis, et nos in Deo manemus. Audio quid de his rum corpus suum, quod suscitavit de sepulcro, potuit,
ipsa Veritas loquitur, et sine dubio credo ei, quae januis clausis, sine corruptione et aliqua sui laesione
mentiri non potest. Respondit enim litigantibus Ju- introducere ad discipulos, potest utiqtie carnem
dxis, panem concordix ignorantibus atque dicenti- ,' suam dare nobis ad manducandum sine sua lxsione
bus : Quomodopolest nobis hic carnem suam dare ad et detrimento.
manducandum (Joan. vi, 53 seq.)1 Quibus per se VI. Iste est, qui non aperto utero virginis ingres-
ipsum dixit: Amen, amen dico vobis, nisi manduca- sus est mundum, qui cum vero corpore supra mare
veritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sangui- ambulavit, qui pauculas escas transitorias et visibi-
nem, non habetis vilam in vobis. Qui manducat meam les sub dentibus edentium augeri fecit. Quid ergo
carnem et bibit meum sanguinem, habel vitam mter- dubitas, cum ipse dicat tibi : Qui manducat me, et
nam.Caro enim mea vere cibus est, et sanguis meus ipse vivit propter me (Joan. vi) ? Deus est qui facit
vere est polus. Qui manducat meam carnem, et bibit magna et mirabilia, et inscrutabilia, quorum non est
meum sanguinem, in me manet, et ego in illo : sicut numerus. Ne velis, quxso, hoc ratione indagare. Su-
me misit vivens Paler, et ego vivopropter Patrem, et pra te est negotium, nimis excedit vires tuas. Nemo
qui manducat me, ipse vivit propter me. Hic est panis, enim potest cbrporis et sanguinis Christi, pro ma-
qui de ccelodescendit. Qui manducat hunc panem, vi- jestate rei, sacramenta cognoscere. Prxbeant fidem
vet in mternum. mirabilia rairabilibus, incomprehensibilia incom-
V. Adverte jam tandem, o pravissimarum gentium prehensibilibus. Divina operatio, si ratione compre-
perversa doctrina, et noli surda aure et incircumciso j henditur, non est adeo admirabilis. Desiste quxrere.
corde prxterire, quod dicitur : Qui manducat me, Crede mecum tantum, quia Christus nobis quotidie
suam nimirum et non aliam carnem demonstrat. Si ministratur. Christus est cibus et potus Ecclesi».
enim hoc non esset, nequaquam mysterium illud tam Caro cibus, sanguis potus. Cujus? Christi. Audi
mirabile, et ineffabile, atque incomprehensibile dici ipsum dicentem : Hoc est corpus meum (Matth.
posset. Qui Deum credit omnipotentem, credit utique xxix, 26), et: Ego sum panisvitm (Joan. vi, 48).
pum facile posse de re aliqua, quod vult, facere. Si Hoc facite in meam commemoralionem(Luc. xxn, 19).
hoc esset ita, comprehendi sensu et verbis dici certe Hoc ergo agendum, hoc frequentandum commenda-
jiotuisset. Verum quia longe aliter se habet veritas vit Ecclesix, quousque veniat in finem saeculi,
tanti mysterii, quam tu hxretico deceptus spiritu ar- quando erit sanctorum requies; non adhuc in sacra-
bitraris, recte diCitur mysterium ttdei. Non enim hu- mento, quo in hoc tempore consociatur Ecclesia,
mano intellectu comprehendi et subtili ratione per- quandiu bibitur, qttod de Christi latere manavit, sed
pendi valet, sed simplicis fidei devotissima puritate tamen in ipsa perfectione salutis xternae, cum tra-
capi. Unde Dominus de hoc sacramenlo quibusdara detur regnum Deo Patri, ut in iUa perspicua con-
djscipulis non credentibus loquens, ait: Verba, qum templatione incommutabilis veritati,s nullis raysteriis
1091 BrFrALMNTSEU ALCWNI OPERUMPARS Vfll. 1W_
egeamtis. Noli itaque diffldere, neqtte diffiteri, cum A_ Agnnshonorandasacerhic mactaturin ara
CieiUliifin parles; partiimsoninisinest.
cernis creaturam panis et vini de siraplicibus terrx Miiidiluralinar:iro, sanguisbibiluriiuesacratus
frugibus suraptam. Intuere omnipotentiam Dei et Inleger ipse tameiivivit,nbique nianens.
Domini nostri Jesu Christi, qtii corpus et sangninem VIII. Hxc est igitur fiJes mea et spes, qux in me
suum solo nutu efficit sine aliqua mora ex eis. Sed dono misericordix Dei est. Pro qua maxime paratos
non sine causa agi debes credere, quando vinum nos esse debere, beatiis Petrus prxcipit, ad respon-
aqua raistum offerri vides. De latere enim Christi, dendum orani poscenti nos rationem. Hxc est certe
corde teneo, ore profiteor, cum hac vi-
qui vilis est vera, quando transfixum est lancea, fldes, quam
aqua cum sanguine est egressa. IUe sanguis in re- vere me opto, cum ipsa ante tribunal Christi assi-
missionem peccatoris fusus est. Aqua illa salutare stere. Per hanc a peccatis meis absolvi me credo.
temperat poculum. Hxc et lavacrum prxstat, et po- Hxc ut in me, quod bonum est, per humilitatem di-
tum, Hxc sunt enim sacramenta Ecclesix, sine quj- lectionemque semper usque in flnem operelur, opto
bus ad veram vitam non intratur, quia niqiia pietate vehementer, et Domini misericordiam precor. Hxc
et amore timoreque magnp agenda sunt, ct accj- fldes est baculus defcnsionis mex, quo callidos et si-
pienda. Accede fldeliter ad hxc, nlhil discutiens, mulatores in lingua feriam falsidicos, qtii nobis per
quia mysterium est fldci. Accede pacatc, quia sa- IB viam hujus sxculi transeunlibus insidiantur. Hoc est
cramentum est unitatls : fidc et opere unitus es ma- scutum meum, quo venenata animalia et pesliferas
tri Ecclesix. Hoc autera signant panis ex multis de cavemis erumpentes bestiolas repellere valeam,
granis, et vinum ex multis acinis, Accede cum gra7 ac vitare, rie aliquod iii me patens membrum, et de
tiarum actione, quia mysterium est charitolis. protectione fidei nudum, framea hostium, qux ad
VII. Illius panis et caljcis oblatio mortis Christi sxviendum destinatur, inveniat. Hic noster libellus,
est comraemoratio et annuntiatio. Qux non tam ver- hic 415 "^' mcae thesaurus, quem in calholicx
bis quam mysteriis ipsis agitur, per qux nostvisraen- Ecclesix agro bene culto reperi. Hxc est fides, quam
tibus mors illa pretiosa aHiuset fortius commeaidatur. in sinu matris Ecclesix me Christi gratia docuit, et
Ideo hoc sacramentum discipulis ultimum tradidit, ut lianc mihi a tempore baptismi semper augere dignata
memorix tantaecharitalis, qua nos sic amavit, sic sal- est. Sic coram Deo credimus, sic coram hominibus
vavit, illorum et nostris menlibus altius imprimere- labiis confitemur, ut et hominibus cognitio sua fidera
tnr. Accedecasto et mundo corde. Si ceciuisti gra- faciat, et Deo imago sua lestimonium reddat. Hanc
viter, si adhuc aflfectumpeccandi habes, age rructus in statuti legem tu, mi Christe, unica spes, et virlus
dignos poenitcntix. Munda prius conscientiam. Gra- salutis raese, protege semper, atque custodi, ne ille
vari poteris, non sublevari, si immundus accedis. G * durissimus prxdo et rex confusionis
unquam a corde
Tanta est virtus hujus saerificii, ut solis justis [non] meo surripiat.
peceatoribus eorpus sit et sanguis Christi. Mundat IX. In quo videlicet ,fidei m.eae opusculo, quod
peecata, sine quibus hxe vita peragi non potest. 0 pietati tux offero, si minus perite aut parum caute
oacramentum pietatis! Quia Christus prsescivit nos positum est aliquid, ne respicias, quxso, tantum ad
peccaturos post illam, qua nos redemit, salvationem, id, quod dixi, tu inspector cordium, quantum ad id,
iastittiitur hoe ineffabilesacramenlum, cujus sancti- quod dicere volui. Tu scis, Dominc, quem nillalet,
£cati«ne sine intermissione expiaremur. Idco qui- quam pure et fideliter omnia, qux ad rectissimam
busdam provenlt ad remissionem peccatorum, et ad orlhodoxx fidei normam pertinenf, et credere co-
•tigmentum virtutum : quibusdam ad judicii pondus ram te , et confiteri coram Ecclesia tua sancta ex
etmaxiitiam perditionem. Accede reverenter et cum toto corde desidero. Hxc quidem, qux de mea fide
tremore multo, qttia non aliud, sed Christus datur ad digessi, si recte se hahent, tibi, cui debentur, gratias
manducandum. Ne timeas, cum Deum manducas. reddo. Si enim nihil ex nobis boni est, nihil laudis
ipse prxcepit. Cura Christus manducatur, quid aliud, ex nostris bonis dare nobis deberaus. Quod si ex
«juant vita mandueatur? Si manducatur vita, hoc, _ te cuncta sunthona, qui splus es bonus, libi certe
'
quod oon moritur, procul dubio manducatur. Accetie est omne, quod esse potest, bonum referendum. Si
credulus et imindus. Manduca vitam, bibe vitam. vero aliqua re a fidel regula forte discordant ista,
Tunc «iitein hoe erit, id est, vita unicuique erit cor- qux posui, a servis tuis dominis meis paratus sum
pus el sanguis Christi, si quod in sacramento visibi- emendari. Non ila sura amator mei, ut ea quae dixe-
Hter sumitur, in ipsa veritate spiritualiter manduce- rim, meliori sententix prxferre contendam. Nemo
tur, spiritualiter bibatur. Illud bibere quid est nisi est hxreticus , nisi contenlione fiat nxreticus. Ast
viverel Illud manducare, refici est. Scdsic reficeris, qui reprehendi non erubescit, neque corrigi dedi-
titnon deficiat, unde reficeris. Habebis cnim vitam, gnatur, nequaquam dici potest hxreticus. Sed te
et integra est vita. Suscipe DominumJesum tuo men- rogo, doctorum doctor, Domine, ut si tibi aliquid
tis hospitio. Ubi corpHSejns, ibi Christus est vere. vel in corde meo vel in dictis de fide mea displicet,
Hine qaidam tanti mysterii adrairatioiie et amore ple- tu prxcipue emendes, tu doceas, virtus et sapientia
nus hos edidit versiculos Patris. Tu me secundum promissum luum in omnem
0 res miranimisl Quishujus cernere possit ducas veritatem, per Spiritum sanctum tuum, qui
faiina mysterii,qtiod Jesusinstitait? docet sihe strepitu verborum servos suos. Tu nbsti,
.095 OPP. DUBLA.— ALBINJ CQNFESSIO FIDEI, — PARS IV 1004
pie , quia sjcut veritas se habet in oculis luis, qui A mea loquitur, et manus scriptp te&tatur, etiam morfc-
falli "non possunt in veri rectique intuitu, ita de om- bus vita (donec bis fragilibus subsistg jaefHbris)in
nibus et credere et confiteri cupio. Et hoc quoque omnibus et per omniij fateajur.
XI. Cleroentiss/imeet benignissime aiuator bomi-
parum mihi yidetur, quia non solum recje cre lere,
sed etiam bene' vivere opto. Alterum pendef ex al- num Deus, q,uiper Filium tuuin, DQmjnun}nostrum
tero, et unum tihi sine alio pequaquam placere po- ^esum Christum, et cum perdjti fuisspuuis eulpa no-
test. 0 quam pulchra corapago, si utraque simul stra , pietatp etbppitate tua mjrabUiter recuperasti
sint. Ego enim quamvispeccator sim, lamen piopler nos. pratjas ago tibi, et multa^ grajias rpfero ex to-
illa aprea scuta trigint» », xrea facere nolo. Ille xrea. tis pr^pcQrdiis meis, quia mjsisti eumdem Fijium
pro aureis facit, quj reddit tinnilum vocis sine effe* tiumi de sinu tuo ad publicum uoslrum, sglvarc nos
clu Qperis, et cum devqtus vjdpa|ur in numero, reus peccatpres, filios tunc irae pt perdifionis. Gratiag
Lnyenifur cx ppnderis prp^io. Scuium enii» fidfij tibi ago pro saucta ipcarnatiqiu? et natjvjtate ejus,
foripa est, juxta Apostpluuj (Enl^es,vi, 16). Uiute ac gloripsa genitrjce ejus domipa mp», de qua ipse
rqgo pietatera tuam, pjreunicide in me omniacordis carnem assumere dignatus est prqpter ppgtram mh-
e{ corporis vitja. Da mihi aiigniepttjm, perfectio- tem. Grafias tjbi ago prq omnibus pperibps el do-
neraque virtutum. Da mjlji bene viverp, et mulla B curaentis ejus, quorum esemplo juslruinM»?©t infor-
scirp. Facme per gra<ia.m.tuam, semper et,in fifje roaniur ad vitam bQuara agcndam, Gratias tjbi ago
stabilem, et in operp pflicapem,ut fidem tuam, quam pro passionp et pruce ejus, pro ppprphriis el flagellis
lingua mea lpquifpr, et juauus scripto testatur, vjla. ejus, prp sputis et alapis ejus, pro mor(e et rpsuiv
piis apfitius bapisque morjbqs f/atpatur, hip ef uj>iqw& rectione ejus, pro ascensione ejus in ccBlqra, ct sede
nunc et semper pt jn s^cujajit^uiprntu. Amen,^ majestatis ejus ad dexteram tuam. firatws tibj agp
X* Hucusque pmnjpoteijs Deqs. Trinitas, cprdis pro sacratissima elTtisionepveliosi sanguinis ejus,
mei inspector et scrutator, ppolpssus sum omnjpo- quo sumus redempti, et pro sacrosapetp et vjvifice
tentiam majpstatis tuse, et majestalpm omnipotentix mystei jp corppris et sanguiws ejus, quo quotidie jn
tux, essentiam clarjtatjs tux, e{ claiitaieiu essenlix Ecclesia tua saucta pascimur et potamur, ablujmqr
tuae. Nunc autem qua,liter hjjmano generi in finfl el sanctificamur, et unius suuimapquedjviniiatis tuae
temporum subvenire digoatus es, sicut cprde crpdo participes efficimur. Gratias tjut refero, pjissime,
ad jqsljtjajn, ita pre coram Je ©onfiteorad salutem; pro omnibus misericordiis tuis, quibus mii-abUitef
Ut&tgnatnm super »0$ Uimpn vujtus tui Mbi wm nobis pertljiis subvenire digpatus ps per eutudem
fidej tes(jmpuimn reddaf. Tu qujdem Pa+pr Deus p 416 Filium tuum, Salvatorera et recuperatprem np-
nusquam legerjs misstts. De Filio autem tuo ila scri- strum, qui mortuus est propter peccata, et resurre-
bit Apostolus : Cum venit plenitudo lempQris, mitit xit propter vivificatiouem nostraju, et nuuc sedet ad
Deus Filium suum (Gal. iv, 4). (ium, dicit, misit, dexteram tuam, et interpellat pro nobjs : et simuJ
satis ostendit, qupd in hunc mupdqm missus adve- tecum miseretur, quia Deus es.t ex te Patre, coae-
njt. Sed quidest, quod de iUo prsecjpuus evangeU- ternus tibi et consubstantjalis; unde pofest nos in
starura ait: ln mundo erat, et muudus per ipsum /w- perpetuum salvare. Sed et secundum id, quod homo
ctus est (Joan. i, 10). IUuc ergo missus est per hu- est, data est ei a te o.xnmspo^sfctsin ceetoet in ter-
manitatem, ubi sempev ftiit per iliviuitatem. Quant ra, ut»/» nomine Jpw omnegenu ftectatur, cmlestium,
videlicet Filii missionem, mysterus multis jnagnis- terrestrium, et infernoru,m, #t omnis lingua canfiteck
que gravidam, opus esse fofius sanetx Trinitatis et tur quia Dominus. Jesus est (n gtorut tup ( Philip.
cprde credp, et ore confiteor. Dicere igitur quis po^ n, 10 seq.), Deus Pa.ter. BenedicQergp npmon tuum
tesf,, qppmodo et quantum nos amasti, pie Pater, sanctnm, et glorifico ex tQto cprdp meo, pro iUa mi-
qui pro charitate noslra , etiam proprio Filio non rabili et inenarrabili coiijunctiQiiediviuitatis et hu-
pepercisti, sed pro nobts impiis tradidisti illiim? manitatis in unitate personx, ut nop alter Deus, al-
Subditus ille tibi usque ad morterp crucis, pro nobis n" ter hprop, sed unqs idemque foret Deus et horao,
vjpfor et vieliiua datus est, et ideo victor, quia victi- homo et Deus, unus Filius tuus Domiuus noster Jer
ma. Prp nobis tibi factus est sacerdos sacrificicw, Sjis Chrjstus , ex duabus cxistens substaotiis, et iu
et idep sacerdos, quia saprificiura. Merilo mihi spcs ambab.ns seiuper consisteps sine cenfusione.
Valuia in il(o est, quod sanabis omnes langtiores XU. 0 admirabile mysterium I O iuenarrabUe COHH
meos, per euna qui sedctaj dexteram tuaro, et inter- raercium! O naira semperque miranda divinx pro-
pellat pro nobis. Desperare utique potuissem, nisi pitiationis benignitas ! Servi digni non fuinius , et
Keus Verhumttnun caro fieret et habilaret in aobis; ecce, filii Dei facti sumqs! ilwredes quidem Dei, co-
sed desperars jam non audeo, quia cttm iniraici esse- hmredes autem Christi (Rom, vin, 17). Unde lioc
Bius, reconciliali suruus per morfem ejus libi, qtian- nobis, et quid nos ad hxc ? Spd rogo te, clementis-
tp magis nunc salvi facti ab ira per ipsura? In ejus sime Pater Deus, per ipsum sumnium sacerdotem,
norajne tuam misericordiam rogo, fac me per Spi- et verum pontifieem, qui se tibi ebtulit in sacrificiura,
rittim sanctum tuum et in fide stabileia, et in operp poneiis animam suam pro grege sup, per ipsum te
perseveranter efficacem, ut fidem tuam,quamlingua rogo, ne permittas nos esse ingratps tautisbeneficiis.
» Imo trecenta ex D3 Reg. x, 17, et U Par. ix, 10.
1095 B.IF. fALBlNI SEU ALCUINI OPERUM PARS VUI.
et indignos tam multis miserationibus. Infunde coe- A , committere; de temporalibusnec ga-deren&tagereii
litus cordibus nostris Spiritum tuum sanctum, et iac spera in te solo ponere. .-
nos tantum mysterium et inlelligere et revereri, si- XIV. Fac me Deus meus, quxso, semper et in fid. '"'
cul oportet et decet. Fac nos celsitudinem tantx stabilem, et in opere efficacem ; in bonis perseve-
dignitatis piis actibus et bonis moribus adipisci. Da rantem, non a delictis irrevocabilem. Fac me sine
nobis perseverantem in tua voluntate famulatum : et elatione veracem, sine fictione humilem, sine disso-
da nobis tandem bona tua, qtix prxparasti diligenti- lutione hilarem, sine dejectione tristem, sine errore-
bus te. Deus ineflabilis, etincircumscriptxnaturx, in- justura, sine impietate rigidum, sine crudelitate di-
stitutor omnium rerum, et Domininostri Jesu Christi strictum, sine hebetudine bonum, sine effusionemi-
Pater, qui eumdem Filium tuum dilectum de sinu luo sericordem, sine jactantia mitem, sine simultatepa- s
misisli ad publicum nostrum, suscipere nostram vi- cificum, sine insania vigilantem, sine infirmitate je-
tam, ut nobis donaret suam, essetque perfectus Dcus junantem, sine pertinacia constantem, sine timore
ex Patre, etperfectus horao ex matre, totus Deus, et obedientem, sine intemperantia ferventem, sine prx-
totus homo, unus idemque Christus, xternus et tem- cipitatione agentem, sine inquietudine sollicilum,
poralis, immortalis et moriturus, creator et creatus, sine procacitate liberum, sine segnitie mansuetum,
fortis et inflrmus, nutritoret nutritus, pastor et ovis, B sine pigritia quietum, sine indignalione tacitnrnum,
temporaliter mortuus, sed tecum in xternura vivens, sine tenacitate parcum, sine calliditate cautum, sinof
suis dilectoribus vitx municipatum promittens dedit, simulatione sanctum, et sine manifestis vitiis, simu-
et nobis dixit: Quodcunquepetieritis Patrem in no- latisque virtutibus suo semper servitio deditum. Fac
mine meo, dabit vobis (Joan. xv, 16). Obsecro itaque me providum ad omnia, discretum in cunctis. Da
te, Domine, in nomine ipsius dilecti Filii tui, da mihi bene vivere, et multa scire, doctum studerefieri,
mihi sapientiam et intellectum, ut te unum Deum non arrogantem velle videri. Docilem nonnunquam
cum eodem Filio tuo, et Spiritu sancto essentialiter ad scientiam pertinentem.pro tua me facito bonitate.
sapiam, trinumque personaliter capiam. Quidquid Da intelligendi acumen, discendi facilitatem, reti-
naturale est indisruptum, quod personale est in- nendi tenacitatem. Tribue linguam erudilam, etver-
confusum: Verbum autem tuum voluisse Filium ho- borum facundiam cum tanta et tam profunda humi-
minis fieri, neutram lamen in alteram substantiara litate, ut nuUus in me pateal loctis execrandx super-
commutari: Trinitatis mysterio quartam non addi bix. Prxsta legis tuae geminum instrumentum ca-
personam: uniri, non confundi Dei horoinisque sub- pere, duo prxcepta fideliter imptere. Legem Evan-
stantiam. geliis, Evangelia legi et prophetis, nullis controver-
C siis dissidere; sed temporibus congruenlia te mini-
XID. Da, Domine, per ipsum et cum ipso Filio strasee doce.
tuo, quia quorum una est substantia, unum est et XV. Da, Domine, affectum actumque tibi pla-
datura. Da mihi, rogo, non plus minusque sapere cendi consimilem, atque in te perseverandi irrevoca-
velle, quam sat est, non illudere nescientibus, nec bilera desiinationem, et nullara cum infidelibus por-
sapientioribus invidere; tua tibi dona referre, mea tionem; Deum te verum, omnibus quaefecisti, no-
mihi crrata flebililer increpare; qux oderis, odire, bisque ipsis timendum, colendum , amandumque
semper amare toto corde, qux diligis; ex fidejussa 417 proponere; omnium qux fecisti, non le indi-
complere opera, sed fidei non prxferre. Patientiam guisse, sed etiam futuris semperDominum exstitisse;
habere, non duriliam simulationepatientixpalliare; non ad iracundiam murmuratione provocare; tibi,
fortitudinem temperanter non crudeliter exercere; et tuis, in quibus tibi bene placuerit, complacere;
astutum esse, non fieri fraudulentum; obedientemt et ubi non est timor causa tui nominis, non timere;
existere, non prxcipientem velle; simplicitatianimum, pulchris in rebus laudandis creatorem bonorum om-
non hebetudini accommodare; nusquam superbis ce- nium te admirari, et amandis nunquam talibus im-
dere, sed propter te humUibus consentire; innocen- plicari; universa in prxsentibus mutabilia velut pe-
tem fieri, non amentem; piura existere, non inju- ritura despicere, futurx beatitudinis perennibus bo-
slum; malum nunquam amare meum, non arrogan- nis infatigabililer inhiare; hxc prxdeslinatis indebita
ter arguere alienum; me magis in delictis despicerei misericordia impertiri, sed incomprehensibili et irre-
quam proximum; meorumcuram gerere vulnerum,, prehensibili justitia, obstinalis non dari; neminem
non aliorum nequiter fieri curiosum; nec suspicioni- sine fide,quaintra matrem ecclesiam vivimus, posse
bus quemquam judicare, sed rebus; sinceram pacifi-- salvari, sed salvari perdilionis filios non debere.
cis servare pacem, nunquam vel fingere malis; noni Scientia spirituali augeri, non inflari. Velle animam
homines odire, sed malura; nec interire veUe homi- mori salubriter mihi, et vivere tibi; pcenitudinem
nes, sedanimarum necatores, viliis resistere, malo- pro commissis efficaciter gerere, cum multa cordis
rum omnium radicem amputare; flagello, cum irro- contritione et lacrymarura fonte; fugitivos honores
gaveris, non resultare; nec dolere retribulionem ju-- et periluras opesnec quxrere, nec desiderare, sednti-
stitix, sed causam offensx; palientibuscompati, benee litatem, extremitatemque semper amare; necessariis
agenlibus collxtari; cum flenlibus flere, cum gauden- famulantium obsequiis et impensa a fratribus reve-
tibus gaudere; danda vilse necessaria, arbitrio tuo9 rentia nunquam extolli, omnia in cbaritate fadfnda
1097 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. — MONITUM. 1098
pcrficere, et totum, quod expletur, tibi operalori bo- A quxro; sed prxpedienubus peccatis meis, repenre
norum omniuin Domino, sine quo nil boni facere non valeo. Unde, Deus terribitis in consiliis super
pbssumus, reptitare, filios hominum, tuam sanctam et immcnsam, sup-
XVI. Et quoniam post acceptam bnptisml gratiara, plex et multum tfemens, deprecor clementiam, in
et postfidem, quain tibi promisi, imov quod pejus nomine ejusdem diiecli Filii tui, Ut tu, qui neroincm
est, post acceplam hanc nionachi veslem, multa vis perire> sed omnes salvos facere, non me derelin-
comniisij corde, ore, et opere, et infinita perpetravi quas in manu consilii niei, neque in judicio arbitrii
mala pcr superbiam et concupiscentiam, per iram ct mci, neque in potestate aut tentatione dxmonum,
impatienliam, per fraudem et desidiam, per tumo- neque in errahte judicio, aut noxio consilio homi-
rem et arrogantiam, supplex imploro misericordiam rium, sed pro pietale et bonitate tua, juxta tuam
tuam, Deus Paler, in nomine dilecli Filii tui, propi- benignissimam, qux in sui dispositione falli non
tius esto mihi nuserrimo peccatori, nocte et die, ho- potest, providentiam, dispone nic et ubique, nunc ct
ris et momenlis multum coram te peccanti, et pec- semper, dies vitx mex in beneplacito tuo : et dirige
cata peccalis innumerabiliter addcnti, el ili ipsis per Spirilum sanclum tuum, cor, linguam, aclusque
turpiter mea culpa jacenli. Per ipsum summum sa- meos jugiler secundum tuam voluntatem in tua mi-
cerdotem, et verum pontificeuij qui se tibi hostiam B sericordia, ut te rectore et te duce, te inspirante et
vivam, puram, et iinmaculatam in ara crucis obtnlit le adjuvanle, le incipiente el te perficiente, a quo
pro nobis miseris peccatoribus, Filium tuuni Doini^- procedunt, et per quem perficiuntur omnia bona, illa
aum nostrum Jesum Christum; te rogo, benignis- scmper studcam cogitare, loqui, el agere, qux libi
sime amator hominum Deus> miserere mei, miser- placeant in verilate, et me tandem ad vitam perdn-
rimi et indigni servi tui-, quia non sum sicut iiimi- cant xternam; te miserante, te donante, per eumdem
meri et mulliplices famuli tui, qui tibi ab ipsis cunt- Jesum Filium luum salvatorera et recuperatorem nc-
bulis devotissime servierunt, non declinantes neque strum, qui mortuus est propter peccata nostra, et
ad dextcram nequc ad sinislram. Non siiin sicut illi, resurrexit propter vivificationem nostram.
qui post publica flagilia pcenitendo, tibi meruerunt XVIII. Pcr ipsum summura sacerdotem, et verum
esse devoli. Non sum sicut nonnullx Christianx fe- pontificem, qui se tibi obtulit iu sacrificium, te rogo,
irinx, viris conjunctx, tibi lamen servienles pro respice me, et miserere mei; exaudi oralioncm
scire suo cum summa devolione. Non sum etiam mcarn, et da raihi graliara ttiam propter muititu-
sicut multi illorum, qui in oculis hominum tanquam dinera bonitalis tux; et de prxleritis malis meis in-
mali et perversi videnlur» Heu mihi infelici! Quo- dulgeniiam, de prxsentibus concede mihi emenda-
modo me elala cervice ambulanle, omnes pene dies ** tionemi de futuris culpis jugiter Iargire mihi cuslo-
vitx mex in vanitate consumpli sunt! Quomodo tem- diam alque cautelam. Da locum et spalium, et
pus meum prxterivi in cogitationibus terrenis, et fruclus dignos pcenilentix; da cor contritum et hu-
superfluis! Quid utile iu omnivita mea egi! Miser miliatum, da gratiam lacrymarum, da lumcn in
ego! Vx mihi miserrimo, qui falsum nomen monachi corde, da vires in corpore, da illum ignem, quem
fero, nihil dignum hujus nominis el habitus agens. misisti veniens in terram, et quem vis ut ardeat. Da
XVII. Verumtaraen, Domine, si quid boni forsilan arJere charitatis igne, da Iucere obedientiae splen-
facio, vel fecero tua gratia largicnte, quo fine faciam dore, da fervere dilectionis amore, da inter pericula
hxc, quave districtione a te pensentur, ignoro. Scis inleritum noh habefe, da de periculis feliciter exire,
enim, quem nil latet, quid mihi acciderit propter da ad tuam dulcedinem festinare, da ad tuara visio-
peccala mea : quoraodo in via, qua ainbulabam, abs- nem tranquille venire, da tux visionismanifestatione
conderunt milii laqueum inimici mei. Quibtis mihi perenniter satiari, da te in sxculornm xlernitate sine
per hominem, ul reor, insidiautibus, proh dolor! fine laudare. Jesu Fili David miserere mei, illumi-
amisi locum dilcclx soliludinis, ainicuin mceroris, nans oculos meos, ut videara, quo ad te perveniam;
quietis, et pceiiiliilinis, quein ab ineunte xlate sem- n firmans in te gressus meos, ne transgrediar viam;
pcr dilcxi. IJcirco in angustia et mcerore mullo po- aperiens os meum, ut possim de le toqui, qui dedisti
sita est anima mea, tuum super se ignorans jucli- milii velle lua, utcunque potuerini, loqui. Et quia
cium, quia secretum solitx quietis et opporttmx ad dilectio proximi inhxret dileclioni tux, da mihi
le vacationis, quod semel incautus amisi, denuo in- excrcere utilitatem ejus, quse formet salutem illi, et
vcnire non polui. Hoc autem opto adhuc, suspiro, et perveniat in laudem et gloriam nominis tui. Amen.
DISPUTATIO PUERORUM
PER INTERROGATIONES ET RESPONSIONES.
0 Tritliemius Iib.ude Viris illustribusO. S.B.,cap. nomimim, qu<eDco atiribuuntur in Scripturis librsftt
20 recenset inter scripta Alcuini : De propriclate: unuin.
1109 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1110
a
quod petisti.a Primum apud Hebreos Dei nomen, sic- A lest; sed a faciendo qaod vuU, non patiendo, qtiod
ut dixi, El dicitur, quod alii Deum,alii xtbimologiam non vult; quod si acciJeret, neqtiaquam esset omni-
ejus exprimentes Chyros[Forte, lo-/yp&;],idest, for- potens ; facit enim quidquid vnb, el inJe omnipotens.
tem inlcrpretati sunt, idco quod nulla infirmitate Item omnipotens, quiaipsiusstint omnia, qux ubiqiic
opprimitur, sed fortis est, et sufficiensad omnia per- sunt; solus enim totitis mundi babel imperium.
petranda. Secundum nomen, Eloi, terlium Eloe, Inter. Est licitum, plura nomina Dei inqnirere, an
quodutrumque in Lalinum Deus Jicitur; est autem non ? Rcsp. Licel utique. Inter. QuomoJo ? Resp.
nomenin LatinumexGrxca appellatione translatum ; Dicuntur eliam et alia quxJam in Deum stibslantia-
nam Deus Grxce Theos dicitur, id est, timor, uiule liter, nomina, ut imraortalis, incormptibilis, incommu-
tractum est nomen Deus, quod eum colentibus sit tabilis, xlernus; unde etmerilo cunctx prxponitur
timor; Deus autem proprie nomcn est Trinitatis, creaturx; dicitur eliam invisibilis, impassibilis, sim-
pertinens ad Patrem, et FiliumelSpirilum sanctum; plex, incorporeus, immensus et perfectus.
_d quam Trinitalem etiam reliqua, qux infra Deum Inter. Quare dicitur inimortalis? Rcsp. Dicilur
sunt posita, vocabula referuntur. Quartum nomen eliaro immortalis, sicut de eo scriptum est: Qui so-
Dei dicitur Sabaoth, quod vertitur in Latinum excr- lus habet immortalitatem(l Tim. vi, 16); quia in ejus
cituum, sive virlutum, de quo in psalmo ab angelis B natura nulla esl commutatio; nain omnis mutabilitas
dicitur : Quis est isle rex gloricc, Dominus virtutum non inconvcnienter mortalitas dicilur; secundum
(Psal. xxin, 8). Sunt enim in hujusmodi ordina- quod et anima dicitur mori, non quia in corpus, vel
tione virtutes multx, utangeli, archangeli, principa- in aliquam altcram substanliam mtitaturet verlilur,
tus, et polestates, cunctique ccelcstis militixordines, sed iu ipsa sua substantia, quidquid alio modo nunc
quorum tamen et ille Dominus est; omnes enim snL est, aui fuit, sccundum id quo.l destitit esse qiio.l
ipso sunt, ejusque dominalui subjacent. Quintum erat, mortalis utiqiic deprehenJitur; ucperhoc solus
Elion, quod interpretatur in Latinum excelsus, qui Deus dicitur iminorlalis, quia solus esl iucommuta-
supra coelosest, sicul scriptum est de eo : Excelsm bilis.
Dominus, super cmios gloria ejus (Psal.cxu,4). Ex- Inter. Quare dicitur iiicorruplibilis? Resp. Incor-
celsus atitem dictus pro valde celsus, ex enim pro ruplibilis appellatur, quia corrumpi et dissolvi non
vatde ponitur, quasi eximius, quasi valde eminens, potest, nec divicli;quidquid enim capit divisioriem,
Sextum Eiei, id est, qui esl : Deus enim solus, qui et interitum capil; ille nec dividi potest, ncc inleri-
aeternus, est, et ob hoc qui exordiuro non habel mi, unde incorruplibilis est.
essentix uomen vere tenet: hoc enim nomen ad san- Inter. Unde dicitur incommulabilis? Resp. Incom-
ctum Moysenper angelum est delatum : quxrenSi G mutabilis inde est, quia sempcr manet, et mutari nc-
enim, quod esset nomen ejus, qui.eum pergere prxci- scit; ncc proficit, quia pcrfeclus est, nec deficil, quia
piebat ad populumexjEgyptoliberandum, respondil: xlernus est.
Ego sumqui sum,et dices filiisIsrael,qui est,misit nu Inter. Quomodo estxternus? Rczp. Quia sinctem-
ad vos (Exod. m, 14), tanquam in ejus comparatione. pore est, non enim habct inilium, neque finein; binc
qui vere est, quia incommulabilis est, ea qux coi_- et sempiternus, eo quod sit sempcr xternus.
mutabilia facta sunt, quasi non sint. Quod enim dici- lntcr. Unde dicitur xtemus? Resp. A quibusdam
tur, fuit, non esl; et quod dicitur, erit, nondum est aulcin xternns ab elhere creclitur dictus, quoniam
Deus autem esse tantum novit, fuisse et futurum esse: coclumsedes ejus habetur; uiide et illud: Cwlumcm-
non novit; solus enim Pater cum Filio et Spiritu sau- li Domino (Psal. cxm, 16),et rel.
cto veraciter est, ctijus essentix comparatum essc Inter. Quare dicitur invisibilis? Resp. Quia nun-
nostrum, non esse cst. Untle el in colloquiodicimus; qnam per subslantiam suam apparuii oculis mortalium
vivit Deus, quia esscntia vita vivit, quam mors noi:i Trinitas, nisi pcr speciem subjectse creaturx eam-
habet. Septimum Adonai, quod generaliter interpre- demquc [Isid., ejcisdemqcie]corporex; nam nemo
tatur hominus, quod domineturcrcaturxcunctx, ve potest ipsam manifestationem essentix Dci videre et
424 I- 00"creatura omnis dominatui ejus deservial; " vivere, sicut et diclum estMoysi. Unde et Dominus in
Dominusergo, el Deus ; vel quod dominetur omnibus, Evangelio dicit: Deum nemovidit unquam (Joan. i,
vel quod timeatur a cunctis. Octavum, Ja, quod in 18). Res est enim invisibilis, ideoque non oculo, sed
Deo tantum ponitur, quod etiam in Alleluia in novis- corde quxrendus est.
sima syllaba sonat. Nonuni tetragrammaton, hoc est, Inter. QuomoJo est impassibilis? Resp. Quia nul-
quatuor litterarum, quoj proprie apud Hebreos in lis perturbationibus afficilur, quiluis
Deo ponitur, Jode, id esl, duabus Ja, qux duplicata na fragililas luima-
subcmubil; non enim atlingunt euin ullx passio-
ineffabile illud ei gloriosum Dci nomen efficiunt ;
nes, ut libido, iracundia, cupiditas, timor [Isid., do-
dicitur autem ineffabilis, non quia dici non potesl,
nioeror, invidia, et cxtera, quibusmens humana
sed quia finiri sensu et intellectu humano nullateiius lorj,
lurbatur. Sed cuni dicitur Deus irasci, aut zelari, aut
polest, et ideo, quia de eo nihil digne dici potest, dolere, nostro tisu dicitur. Apud Demn eniin perlur-
ineffabilisest. Decimumvero Sadai, id est, omnipo- batio niilla esl,
apud quem iranquillitas .siiminaest.
tens. Vocatur aulem oinnipotens, eo qnod oinnia po- Inler. Quare vocalur siinplex? Resp. Simplex dici-
" Ex Isid. lib. vn Originuin, cap. 1.
*»H B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS VIII. 1112
tur sive non amitlcndo quod habet, seu quia non A nobis faciem tuam ac si dicatur : Da nobis
; cogni-
aliud est ipse, et aliud quod in ipso est; sicut in ho- tioneni tuain. Sic et vestigia Dei dicuntur,
quia nunc
mine, cujus aliudestessc,etaliudsapere, naraetcsse Deus per speculum cognoscitur ; ad perfeclum vero
potest, et sapiens non esse; Deus autem habetesscn- omnipotens reperielur, dum in futuro facie ad fa
tiam, habet et sapientiam, sed qux habet, hoc ct esl, ciem quibusque electis prxsentabittir, ut ipsam spe
et omnia unus est, ac proinde 'simplex cst, quia non ciem contemplentur, cujus nunc
vestigia compre-
in eo aliquid accidenlis est, scd et quod esl, et quod hendere conantur, hoc est, queni videre
per specu-
in ipsocst, essentialiter est, excepto quodrclativead lum dicuntur. Nam el situs et habitus, et locus et
qaamcunque personam est. Summum bonum, quia tempus non in Deo proprie, sed per similitudinem
incommutabilis est; creatura vero bonuni, sed non translata dicuntur ; quippe sedere super Cherubin
summum est, quia mutabilis csl; ct dum. sjt quidem dicitur, quod est ad situm ; et: Abyssum tanquam
boniiin, non tamen csse potcst et summum. veslimentumamictus (Psal. cm, 6), quod est ad habi-
Inter. Quare dicitur incorporeus? Resp.Jdeoincor- tura ; et: Anni tui non deficient(Psal. ci, 28), quod
poreus, vel incorporalis Deus dicitur, tit sp.iriliis ad tempus perlinet; et: Si ascendero i» cwlum, tu
credatur, vel intelligatur, et non corpus. Nam dum illic es (Psal. r.xxxvui, 8), quod ad locum manet;
djcilur spirilus, ejus significatur substanlia. 1B et in Prophcla, pjaustri. portaulis fenura, species aj
Inter, Quare immensus appellatur? Resp. Quia ille Deum dicitur : et hxc omnia per figuram dicilur,
cuncta coucliidit, et a nemineconcluditur, sed omnia quia nihil est bprurn ad proprietatem substantix
inlra ejus potentiara coartantur. ejus. Hxc tibi de Dei nomipibus hucusque suflt
Inter. Quare dicitur peripctus? Resp. Quia nihil ciant.
possit ei adjici. Attamen de consummalione alicujus CAPUT V.
facii perfcctio dicitur. Injter. Deus atilem, qui non
est factus, quomodo pptesl psse perfectus? Resp. DESEXiETATIBUS MUMDI, MAJORISVIDELICET ETMINORIS.
Iloc vocabulum ex usu nostro sumpsit humana inq- Inter. Hxc mihi suflkitmt, seJ quoniam a sena-
pia, sicut et reliqua [verba, quatenus id, qupd jnef- rio numero hxc disputatio nostra ccepit initium, in-
/abile est, utcunque dici possit (Ex lsid,)]. quiramus ex parte ralionom sex xtatum mundi; et
Inter. Quareidem vpcatur creator? Resp. Dictus qux earum ratio sit, et quol generationes, vel quot
«st cnim creator pro tolius mundi rebus ab ipso crea- anni in unaquaque earum contineantur, ut breviler
tis; nihil enim est, quod non originem a Deo tra.\e- mihi exponas obsecro. Resp. De generationibus ea-
rit. Ipse et unus, quia div\di non potest, vcl quia ni- rum, prout donante Damino possim, solvam; de
hilaliiidcssepotesl,quodtantmijdemcapiatpolestatis. CJ aunis vero, sicot nosti, diversi diversa sentiuiit, at-
Hxc igitur^ qux de Deo hucusque dicta sunl, ad tamen juxta quod ex ipsis invenire valui, tux fra-
tolam pcrtinent Trinitatem propter unam et coxier- tcnitati rcspondebo. Prima xtas fuit, nisi fallor, ab
riam s,ubstantiam, sive in Patre, sive inFilio ejus iini- Adam usquc ad Noe, continens. generatipnes x,
gepito in farma Dei, sive in Spiritu sancto, quia unus annos secuiidum Hcbrxos IDCLVI.Seeunduin LXX
Spiritus est Dej Patris et Filii ejus unigenitt. interpretes II cc XLII.Secuuda a Noe usquc ad Abra-
Jnter. Nuncvoluissem scire, si ampljcisde nomini- ham, conlincns similiter gencraliones x, annos jux-
pus Dei ausus essem invesligare? Resp. Es uliquc. ta Hebreps CCXLII,juxta LXX vero CCLXXII. Tertia
Inier. Quaralione? Resp. Sunt etiam quxdam vocabu- ab Abraham usque ad David generalioncs xiv, anni
la ex usu noslro ad Deuin sumpta de membris nostris, secundum Hebreos DCCCCXLII. Quarta a David usque
sive de inlerioribus. Et qtiiain proprianalurainvisibi- ad transmigralionetn Babylonix cenerationes xiv,
liset incorporeusest, pro efficiciiliistanien causarun* anni juxta Ilebreos CCCCLXXIV. Quinta denifjue usque
in ipso rerumspeciesadscrtbuntur,utraorelocutionis ad adventum Dornini noslri Jesu Christi secundura
posirx facilius seipsum insinuet. carnera generationes XIV,anni vero juxta Hebreos
Inter. Ut hoc intelligere possim, obsecro, ul mihi . DLXXXVIIII. Sexla siquidein, qux nunc agitur nulla
"
Jndicare non renuas? Resp. Quia omnia videtrecte, generationum vel temporum serie certa, scd ut xtas
dicilnroctilus; propler quodomnia auditrecle.dicitur decrepita ipsa totius sxculi morte finienda. Ecce
auris; pro eo, quod avertjtur, 425 ambulat; pro eo, habes in paucis, qux de xtatibus mundi majoris
quod exspectat, stat; sic el in cxteris horum similibus quxsisli.
ab humanis mptibus\Jsid., meiiUbus,]trahitur simili- Inter. Ista recipio, si tamen dicere voluisses, quot
tudo ad Deum, sieut est obliviscens et niemorans; sint xtates mundi minoris ? Resp. Totidem s:int, ut
hinc est, quod et Prophela dicit : Juravit Dominus reor, quot et majpris.
exerciluum per animamsnam (Jer. LI, 14). Iqler. E\ si totidem sunt, quomodo nominantur ;
Intcr. Quomodo per aniinain jurasse dicitur, cum yel qux est earumralio^ aut quotannis conlinentur ?
Deus aniinara non habet ? Resp. Hoc nostro nar- Resp. Prima earura infantia est pueri nasccntis ad
rat ql]'eclu; sicut et facies Dei in Scripturis sanctis lucem, septem continens anpos ; nam infans dicitur
non caro, sed divina cognitio inteliigiliir, eaclemra- homo prinix xtatis, eo quod adhuc fari, id est, lo-
tione, qiiia per faciem cQnspectam quisque cogno- qui nescit. Secunda pueritia est, pura et necdum ad
acjUir. Hoc ciiim in oratlone Dcp dicitur: Oslende geiierandnm aplsi, tendens usqueadxivannos. Tertia
1113 OPP. DUBIA. — DISPUTATIOPUERORUM. 1114
adotescentia ad gignendura adulta, qux porrigitur us- A hora [Ita cod.; leg. ora] sunt finis maris. fluvio-
que ad xxvn annos. Quarta juvenlus firmissima xta- rum et vestimcnlorum.
tum omnitim, finiens in quinquagesimo anno. Quinta Inter. Quid est dies? Resp. Dies cst prxsentia so-
setas senior est gravitas, qux est declinatio a juven- lis, sive sol supra terras, sicut nox sol sub terris.
lute ad scnectutem, nondum tamcn senectus, sed I-nter. Quomodo?•Resp. Ut enim dies aut nox sit,
sol sil, aut sub terris.
jam nondum juventus ; hxc enim xtas a quinquage- causa est, ut supra terram
simo anno incipiens, in septuagesimo terminatur. Inter. Dies quot horas habot ? Rcsp. Dies lcgitimus
Sexta xlas seneclus, qux nullo annorum tempore xxiv horarum est, usque dum dies et nox spatio sui
finitur, sed post quinque illas xtates quantumcunque cursus ab oriente usque ad alium orienlalem solem
vitx est, senectuti deputabitur. ccelivolubilitate conchidit; nam abusive dies unus
Inter. Quid nohis sentiendum est de hoc, quod Ie- est spatium ab oriente sole usque ad occidentem.
Inter. Dieispatiaquot sunt? Resp. Duo. Inler. Qux?
gitur in psalmo : Et usque in senectam et senium
(Psal. LXX,18) ? Resp. Senium enim pars est ulti- Resp. Interdianum, et nocturnum, et cst dies qui-
ma senectutis dicta, quod sit terminus sextx xta- dem horarum xxiv, spatium autera horarum xn.
tis. Hxc de xtalibus babeto. Inter. Unde dicitur dies ? Resp. Vocatus est auleni
B dies a parte meliore, unde et in usu est, ut sine com-
CAPUT YI. mcmoratione noctis numerum dicamus dierum, sic-
PE RATIONE TEMPORUSI.
ut et in lege divina scriptmrj est: Factum est ves-
Domine, quoniam omnes xtates et omnia sxcula, pere et mane dies unus. Inler. Dic mihi, quibus horis
sicut optime nostis, per diversa spatia temporum secundum consuetudinem uniuscujusquo gentis ra-
transeunt atque discurrunt, si placet, volumus, au- tionem inchoat dies? Resp. Secundum vEgyptios
xiliante Domino de eisdem teinporibus, prout inlel- incipit ab occasu solis ; secundura Pprsas. ab ortu
ligimus in prxsentia vestra aliquid habere dispu* solis ; secundum Athenienses a vi hora diei; secuii-
tationis. dum Romanos vero a media nocte, un.de et tunc
Inler. Dic, fraler charissime, horum temporum galliciitium est, quorum vox diei ostendit prxco-
ralio sub quot capitulis continctur, in quantum nunc niura, quando et mesonictiosalllatiissil. Inter. Unde
ad nostram pertinet disputationem ? Resp. Nisi fal- dioti sunt dies ? Resp. Dies a diis sunt dicti, quo-
lor sub x capitulis consistere ccrnilur. Inler. Qux rum nomina Romani quibusdain sideribus sacrave-
sunt hxc ? Resp. Primtim capilulum est de Chrc- runt. Inter. Qua ratione ? Resp. Primum enim diein
nicx vocabulo, secundura de momentis et horis, ter- a sole appellaveriint, qui princeps esl omnium side-
lium de diebus, quartum de nocte, quintiim de heb- J rum, sicut et idem dies caput est cunctorum die-
domadis, sextum de mensibus, septimum de solsti- rum. Secundum a luna, qux soli et splendore et ma-
tiis et xquinoctiis, octavum de temporibus anni, no- gnittidine proxima est, et ex eo mutuat [Ms., mu-
num de annis, decimura de olympiadibus et luslris. tat] lunrn.. Terlium ab stella Martis, qux vesper
et jubeleis. vocatur. Quartum a stella Mercurii, quam quidam
Inter. Ecce protulisti numerum et nomina capi- candidum circulcimdicunt. Quintum ab stella Jovis,
tulorum, nunc peto ut raihi aperire non renuas, qua quam Fwtonem [Isid., Phaelontem] aiunl. Sextum a
lingua Chronica appellatur? Resp. Certe, frater, Veneris stella, quam Luciferum asserunt, qux inler
quia humiliter petisti ea qux scire cupis, ego aulera orania sidera plus lucis habet. Septiinum vero a
quod intelligo amabililer tibi indicare cupio. a Chro- stella Satnrni, qux sexto ccelolocata xx [Isid., xxx]
nica Grxce dicitur, qux latine temporum series an- annis ferlur explcre cursum suiim.
pellatur. Inter. Qtiare ab his vn stellis dies nommati sunt ?
426 Inter. Quis eam composuit Resp. ? Euse-
Resp. Ideo enim ex his vn steliis nomina dierum
bins enim Cxsaricnsis episcopus apud Grxcos illam gentiles dederunt, quia per easdem aliquid sibi effici
edidit, sed Hieronymus Pater in Latinam linguam existimarunt, dicentes, habere a sole spiritum, a luna
illam convertil. Chronos[^povo;] enim Grxce, Laline ) corpus, a Mercurio ingenium et linguam, a Venere
tempus interpretatur. voluptatem,a Martesanguinem,ajove temperanliam,
Jnter. Tempora in quot partes dividuntur ? Resp. a Saturno humorem talis
; quippe exstitit gentiliura
In sex. Iv.ter. In quibus ? Resp. In momentis, ho- stultitia,
qui sibi finxeruut tara ridiculosa figmenta.
ris, diebtis, mensibus, annis et lustribus. lnler. Quomodo vocatur dies apnd Hebreos ?
Inter. Quid est momentum ? Resp. Momentumest
Resp. Apud Hebreos autem dies prima una sabba.i
minimum sAcne angustissimum tempus a motu si- dicitur, qui apud nos dies Doininicus est. Inter.
derum dictum ; est enim extremitas horx in brevi- Secunda sabbati
quare appellatur ? Resp. Secunda
bus interyallis, cuni aliquid sibi cedit alque suc- sabbati secunda feria, quem saeculares diem lunx
cedit. vocant, Inter. Quid tertia ? Resp. Tertia sabbati ter-
Inter. Hora qua lingua dicitur ? Resp. Ilora Grx- tia feria, quem diem ilh Martis vocant. Inter. Quid
cuin nomen est, et tatnen Lalinum sonat. Inter. est quarla ? Resp. Quarta sabbati quarta feria est,
Qiud cst hora ? Resp. Finis est lemporis, sicul et qui Mercurii dies est a paganis. Inter. Quid cst
• Ex Isid. libr. v Originum cap. 18 et seqq.
U15 B. F. ALBLNlSEU ALCLTNTOPERUMPARS VIII. 1116
quinla ? Resp. Qui.:ta sabbati quinta feria est, iJ est, A, alicubi aliler legitur, non a quota dic, sed a conli-
qtiinta a die Domhiieo, qui apud gentilcs Jovis vo- nenti die colidiedicitur.
catur. Inter. Quid est sexta ? Rcsp. Sexta sabbati Inter. Cras quare appellatur ? Resp. Cras, quod
sexta feria dicitur, qui apud eosdem paganos Vcne- est postea. Hesternum est pridie, et dictum hester-
ris vocatur. Inter. Sabbatum quid est ? Rcsp. Sah- nnm ab eo, quod jam dies ipse sit a nobis cxtraneus,
batum aut septimus a Dominico die est, quem gen- ct prxtereundo alienus.
tiles Saturno dicaverunt, et Saturnum [Isid., Sattir- Inter. Unc!«dicitur pridie ? Resp. Pridie autem
ni] nominaverunt. dictum quasi priori die. Perendie, iJ est, per ante
Inter. Sabbalum quid inlcrpretatur ? Resp. Sab- diem, vel in antecessttm, id esl, prius.
balum autem ex Uebrco in Latinura requics inler- Inler. Unde dicta esl nox? Resp. Nox a nocenJo
pretalur, eo quoJ in eo Deus requievisset ab omni- esl dicta, eo quod oculis noceat; qux idcirco lunx et
bns opeiibus suis. Meliusautem in vocabulisdierum sidcrum lucem habet, ne indecora esset, el ut conso-
de ore Christiano ritus loquendi ecclesiaslicus pro- larentur omnes nocte operantes, et ut quibusdam
ceJit; tamen si quem forle consuetudo traxerit, ut animanlibus, qux lucem solis ferre non possunt, ad
illud exeat ex ore, quod improbat in corde, intel- sufficientiam temperaretur.
ligat illos omnes, de quorum norainibus appellati ft Inter. Alternat:.odiei et noclis cur facta esl? Resp.
sunt hi dies, homines fuisse ; et pro beneficiis [Isid., Noctis autem et diei allernatio propter vicissitndi-
et propter beneficia] quxdam mortalia, quia pluri- uem dormiendi vigilandique efleeta esl, et ut operis
muin potuerunt et eminuerunt in hoc sxculo, delati' Jiurni laborem noctis requies temperet.
sunt eis ab amatoribus suis divini honores, et ir» Inter. Quare facta est nox ? Resp. Aut quia longo
diebus et sideribus. Sed primum a nominibus ho- ilinere lassatur sol, et cum ad ultimum cceli spatium
minum sidera nuncupata, et a sideribus dles suut oervenit, elanguescit, ac tabefactus efllatsuos ignes :
appellati aut quia eadem vi sub terras cogitur, qua super ter-
Inter. Unde dicuntur ferix ? Resp. Ferix autem ras pertulit [Forfe, protulit] lumen; et sic umbra
a fando sunt nuncupatx, quod sit in eis nobis tem- terrx noctem facit. Unde et Virgilius (Mn. n, 250):
ptis dictionis, id est, in divino vcl humano officio Kut Oceanonox,
fari. Sed ex his festis diebus liominum causa insti- Involvensumbra magnaterramque polumqne.
tulos feriatos divinorum sacrorum [Isid., Sed ex Inter. Partes noctis quot sunt? Resp. Septem. In-
iis festi dies instiluti sunt hominum causa : feriati, ter. Qux? Rcsp. Vesper, crepusculum, conticinium,
causa divinorum sacrorum]. ,p intempestiim, gallicinium, matutinum, et diluculum.
Inter. Partes diei quot sunt ? Resp. Tres. Inter. Inter. Quid est vesper? Resp. Vesperum ab stella oc-
Qux sun» hx? Resp. Mane, meridies, et suprema. cidentali vocatum, qux solem occiduum sequitur, et
Inter. Quoraodo mane ? Resp. Mane lux matura el tenebras sequenles prxcedit, de qua Yirgilius (/En.
plena, nec jam crepusculum. Inter. Quare dicitur \, 378) :
mane ? Resp. Maneautem a manu est dictum. Inler. Ante diemclausocomponitVesperOlympo.
Qua ratione ? Resp. Manum enim antiqui bonum di- lnter. Unde sunt tenebrx dictx? Resp. Quod le-
cebant •; quid enim melius luce ? Alii mane existi- neant umbras. Inter.
Quid est crepusculum ? Resp.
mantvocari ab animabus, quarum [Isid., a manibus, Crepusculum est dubia lux. Nam
creperum dubium
id cst, diis, quorum, etc.] conversatio a luna ad dicimus, hoc est, iiiter lucem et tenebras.
terram est. Alii putant ab aere, quia manus, id est, Inter. Quid est conticinium? Resp. Conticinium
clarus atque perspicuus est, quando omnes silent, conticescere cnim silere
Inter. MeriJies quare vocatur? Resp. Meridies cst.
dicta quasi medidies, hoc est, mediusdies, vel quia Inler. Quid est ?
tunc ptirior dies est. Merum enim ptirum dicitur, in est medium et intempestum Resp. Intempestum
inactuosum, quod est tempus [Isid.,
loto enim die nihil clarius meridie, quando sol in D ] inacluosum noctis tempus], quando agi nihil potest,
medio ccelo rutilal, et omnem orbera pari claritate et omnia
sopore quieta sunt. Nam tempus per se non
illuslrat.
iniclligiiur, nisi per actus humaiios. Nam medium
Inter. Quid est suprema ? Resp. Suprema est po- noclis actu caret:
ergo tempestas inactuosa [Isid.,
strema pars diei, quando sol cijrsum suum in 427 intempesta, inactuosa], quasi sine lempore, hoc est,
occasum vertit; et dicta suprema, quod superest ad sine actu, per quem dinoscitur tempus. Unde est:
partcin ullimam diei. Intempestivevenisli. Ergo tempesla dicitur, quia ca-
Inler. Serum quare dicitur? Resp. Serum vocatum ret tempora, id est, actuum [Isid. leg.: Ergo intem-
cst a clausis seris, quando jam nox venit, ut unus- pesta vocatur, quia carct tempore, id est,
actu].
quisque somno tutior fit. Inter. Quid est gallicinium ? Resp. Gallicinium
Inter. Cur dicitur hodie b ? Resp. HoJie, quasi hoc propter gallos, lucis prxnunliatio [Isid., lucis prx-
die : sic ct quottidie, non cotidie, ut sit quot diebus; nunlios] dicttim.
» Bonum dicebant. Mana dies, vox familiaris ve- nara diem amicis apprecabantur. Du
faustamque
leribtis Gallis, (inqtiit Valesius in Nolilia Gallia- Cange voc. Mana.
rum, pag. .r;62)nolos mane salutanlibus, qua bo- h Hxc concordant ctiui optisculo dc Orthographia.
1117 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1118
Inter. Quid est matutinum ? Resp. Matutinum est. /_ principes reipublicx. Narr.hunc mensem majoribus;
inter abscessum tenebrarum et aurorac adventum, et sequentem vero minoriftis Romani consccravcrunt,
dictum matutinum, quod hoc lempus inchoante ma- 428 HIK'eet Junius dicitur. Anlea enim populus in
ne sit. centurias seniorum et juniorum divisus erat.
Inter. Quid est diluculum? Resp. Diluculum qua- Inter. Jtilius et Auguslus unde sunt dicti ? Resp.
si incipiens parva diei lux. lixc ct aurora, qux so- Julius vero et Augustus de honorihus hominum Julii
lem prxcedit. Est autem aurora diei clarescentis et Augusli Cxsarum nuncupati sunt. Inter. Quomo-
exordium, et primus splenclor aeris, qui Grxce Eos do vocabanlur prius ? Resp. Prius cnim Quintilis et
[rjwf] dicitur. Nam nos per derivationem anroram Sextilis vocabantur. Inler. Quaratione? Resp. Quin-
vocamus, quasi Eoruram [Isid., Eororam]. Unde est tilis, quia quintus crat a Martio, quem principem an-
illud : ni testantur esse Roinaui; sextilis vero similiter,
auctorisde vertice Eous. quod sit sextus.
Splendidus fulgel Inter. September unde nomen accepit ? Resp.
Inter. Quare dicitur ebdomada ? Resp. Ebdomada September enim lioraen habei a numero et imbre;
dicta a numero sepem dierum, quorum repelitione quia septimus est a Martio, et imbres habet; sic et
el menses et anni et sxculum peraguntur. Inter. B October, November, atque December ex numero et
Quaratione? Resp. Epta[iirru] enim Grxci septem imbribus acceperunt vocabula, qucm numerum de-
dicunt; hanc nos septimanam vocamus, quasi septem currentem December finil, pro eo quod denarius
luces. Nam mane lux est. numerus prxcedentes numeros claudit.
Inter. Unde appellatur dies octavus ? Resp. Octa- Inter. Kalendx, Nonx et Idus quarc vocantur ?
vus autem dies, id est, primus ad quem reditur, et a Resp. Kalendas autem, Nonas et Idus propler festos
quo rursus ebdomadis series oritur. dies Romani instituerunt, vel propter ofiicia magis-
Inler. Mensis unde vocatus? Resp. Mensis nomen tratuum. Inter. Qua ratione ? Resp. In his enim die^
esl Grxcum de lunx nomine tractum. Inter. Quomo- bus conveniebant in urbibus. Infer. Cur specialiler
do ? Resp. Luna enira mene [JJLVVO] Grxco sermone nominatx sunt ? Resp. Quitlam autem Kalendas a co-
vocatur. Unde et apud Hebreos raenses legitimi non lendo appellari existimant. Apud veteres enim om-
ex solis circulo, sed ex lunx cttrsu enumerantur, nium mensium principia colebantur : sic et apud He-
quod est de nova ad novam. iEgyptii autem primi breos. IJus autem plerique Latinorum ab edendo di-
propter lunx velociorem cursura, et ne error couipu- ctum putant, quod hi dies apud veteres epularum
tationis ejus velocitati [Isid., velocilate] accideret, essesit. Nonx a nondinis vocatx. Nontlinx autem
ex solis cursu diem mensis adinvenerunt, quo tar- iZ sunt publicx convenliones seu mercimonia.
dior solis motus facilius polerat comprehendi. Inter. Solcstilium quare dicitur ? Resp. Solesti-
Inter. Januarius quare vocatnr ? Resp. Jantiarius lium dictum quasi solis statio, quod tunc sole stante
mensis a Jano est dictus, qtii fuit a gentilibus ei con- crescant dies vel noctes.
secratus : vel quia limes et janua sit anni. Unde et Inler. Quare dicitur xquinoctium ? Resp. JEqui-
bifrons idem Janus pingitur, ut introilus anni et exi- noctinm appeUatumest, qtiod tunc dics et nox hora-
tus demonstretur. rum spatio xquali consistunt.
Inler. Februarius unde appellatur ? Resp. Fcbrua- Inler. Soleslilia quot suuf? Reso. Duo. Inter. Qux?
rius nuncupatur a Februa [Februo], id est, Plutone, Resp. Unum xstivum octavo Ka.endaruin Juliarum,
cui eo mense sacrificabatur. Nam Januarium diis su- de quo tempore rcmeare sol ad inferiores incipit cir-
peris; Februarium diis ManibusRomani consecrave- culos. Aliud hiemale octavo Kal. Jan. quo tempore
runt. Ergo Februarius a Februa, id est, Plutone, non sol altiores incipit circulos pelere. Unde et hiemalis
a febre, quod est xgritudo, nominatur. solestitii dies minimus, sicut xstivi maximus inve-
Inter. Martiusundeappellatur? Resp. Martius ap- nitur.
pellatus est propler Martem Romanx gentis aucto- Inier. _Equinoctia quot sunt ? Resp. Duo. Inter.
rem : vel quod eo tempore cuncta animantia agantur 5 Qux ? Resp. Untim vernale, et aliud autumnale, quae
ad marem, et ad concumbendi voluptatem. Grxci Isimrias [iavaspias] vocant. Inter. Hxc xqui-
Inter. QuomoJo aliter vocatur ? Resp. Appcllatur noctia quo temporc fiunt? Resp. Unum est die octa-
aulem idem et Mensis novorum, quia anni inititun vo Kal. Aprilitim. Alterum vcro octavo Kal. Octo-
mensis est Martitis; idem ct November ab indiciis brium, quia annus olim in duas tanttim partes divi-
scilicet germinum, quia in eo viridantibus fructibus debalur, hoc cst, in xstivum et in hiemale; solesti-
novis, transaclorura probatur occasus. tium in duo emispheria.
Inter. Aprelis [Ita cod.] unde dicitur ? Resp. Aprc- Inter. Anni lempora quot stmt? Resp. Qualuor.
lis enim pro venere dicitur, quasi afrondis [Isid., Inter. Qux? Resp. Primura esl ver, secundum xstas,
Aphrodis].Inter. Quomodo? Resp. Grxceciiim Afron- tertium aulumnus, et qitartum hicms. Intcr. Unde
dis [Isid., 'AfpoSLrn] Venus dicitur : vel quia in hoc dicunlur lempora ? Resp. Dicla stint autem tempora
raense omnia aperiunlur in florem, quasi aperilis. a communionis temperamento, quod invicem se hci-
Inter. Maius unde vocatur ? Rcsp. Maius dictus a more, siccilatc, calore, et frigore temperent. Inter.
Maia malie^Icrcurii: vel a majoribus natu, qui erant Qtiomocioaiiler yocantur ? Resp. Dicuntur enini cur-
1119 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1120
ricula, quia non stant, sed currupt. Inler. Qua ra- A xxx, aut solstilialis, qui continet xn menses, aut
lione ? Resp. Constat autcm post factum mtindum ex magnus omnibus planetis in eumdem locum recur-
qualilate cursus sohs, tempora in ternos menses fuis- reutibus, quod fit post amios splstiliales plurimos.
se divisa, quorum temporum talem veleres discretio- Jnfer. Quid est xra, vel quis ea constiluit? Resp.
nem faciunt, ut primum mensem ver novum dicitur, .Era singulorum annorum est constituta a Cxsare
secundum aduUum, tertiura vero prxceps. Sic et Augusto, quaiido primum censu exagitato [Isd.,
xstas in suis tribus mensibus nova, adulta, et prx- censum exegit^ ac] Romanum orbem descripsit. In-
ceps. lteiq hjeras nova, adulla, et prxceps, sive ex- ter. Unde dicitur xra? Resp. Dicla est aulem xra
trema. Unde et est illud : Extreme stib casu hiems ex eo, quod oninis orbis xs.reddere orofessus est
[Isid., extremx sub casum hiemis]. rpipublkx.
Intcr. Ver unde appellatur ? Resp. Ver autem di- 429 Inter. Olimpias undedicitur ? Resp. Olimpias
ctum, quotl viret. Tunc enim post hiemera vestitu? apud Grxcos esl constituta apud ElidemGrxcix ci-
tellns herbis, et in florem cuncta runipiinlur. vilatem Eliis agcntibus agonem et qninquennale
Inter. ^Estas unde dicitur ? Resp. JEstas dicilur certamen, quatuor mediis annis vaeantibus ; et; ob
ab xstu, id est a calore; etxstas quasi ustas, id cst hoc Elidum cerlaniinis tempus olimpiadem vpcaver
cxusla et arida. Nam calor aridus esl. I runl, quadripnnip in una olirapiade supputato.
B
Inler. Autumnus unde appellatur ? Resp. AntiiinT Inter. Quid esl lustrum? Resp. Lustrum.cst pente-
nus a tempestate vocatus, quando et folia,arborum tesis, id est, quinquennium, quod quinto anno dici-
cadunt, et omnia maturescunt. tur condi propter olimpiades a Romanis. Adhuc
Inler. Hiems quare dicitur? Resp. Hicrosest ratio enira consules; adhuc non erat xra. Est enira quin-
cmisferii nuncupala [Isid. Hiemem aulcm ratio ... quennale tempus. Jnfer. Quare ita vocatur? Jiesp.
nuncupavil]. Inler. Quomodo? Resp. Qtiia lunc bre- Ideo enim sic vocatur, eo quod censu supci quin-
viori solvitur [Isid. volvitur] circulo. Unde ct hoc quenniura in republica peracto urbs Roma lustra-
tempus brunia dicitur, quasi braxin [hid., lipuyjiu batur.
yp-ipu],id est brcvis: vel a cibo, quod major sit tunc Inter. Jubeleus quid interpretatur? Resp. Inter-
vesceudi appelitus. Inler. Qua ratione? Resp. Ela- pretatur enim reniissjpnis annus, Est enim Hebrai-
citas enim Grxce brutna appeliatur. Uude et inbru- cus et scrmo et numerus, qui septenis annorum
mati dicuntur, quibus fastidium est ciborum. ebdomadibus, id cst, XL et ix annis texitur, in
Inter. Hibernus quare ita vocatur? Resp. Hiber- quibus clangebantur tubx, et ad omnes reverle-
nus autem inter Ijiempm et vernum, quasi hivernus batur antiqua possessio, debita absplvebantur, et
[Isid., hycvernus], qqi plerumque a parle tolara C * confirmabantur libertates. Hunc numerum etiam
hiemem significat. Jnfer. Hxe tempora cui depulan- in diebus Pentecostes et ipsi celebramus post Do-
tur ? Resp. Ascribunlqr cniin singulis parlibus coeli, mini resurrectionem, remissa cul,pa et totius debiti
Jnfer. Quomodo? Resp. Ver quippe orientj datur, cirografo [chirographo] cvacuato ab oraiii nexu
quia tunc ex terris ompia ojiunlur. jEstas vero me- liberi, suscipientes. advenientem in nos graliara
ridiano, eo quo.d pars ejus calore flagrantior sit. Spiritus sancti. I{xc pauca tibi de temporum ra-
Hiems septemtrioni, eo quod frigoribus et perpetuo tione prolata, quousque majora proferanlur, suf-
ficianl.
gelu torpct. Autumnus occiduo, propter quod graves
morbos habet. Unde et tunc omnia folia arborum CAPUT VII
defluunt. fjt autem autumnus abundct niorbis, facit DEVETERITESTAMENTO.
hoc confinium frigoris el caloris ct compugnan:ia iit* Quoniam omuia per diversas temporum sycccs-
tra se contrariorum aerum. siones ab initio creaturx gesta atque conscripta,
Inter. Annus quid esl? Resp. Annus est solis an- maxime in Vetere Testamento narrantur atque le-
fractus, cum peraclis ter centum sexaginla quinque guntur, idcirco si libet, prout nunc occurrit, dispute-
diebus ad eadem loca siderum redit. Jnfcr. Unde di- mus inter nos, qux diversitas atque multiplicitas in
citUrannus ? Resp. Annus dictus est, quia menstbus ^ eodem Testamenlo habcatur.
in se recurrentibus volvitur. Undo et annulus, quasi Jnler. Et quia hxc ita aguntur, dic mihi, Vetus
annuus, id est, circulus, quod in se redeat. Unde et Testamentum quare dicatur ? Resp. Yetus enim Te-
Virgilius(Georg.n, 402): stamentuinvocatur, quia veniente Novo cessavit, sic-
ut ait Apostolus ; Vetera transierunt el ecce omnia
Alrwein se sua per vestigia volviturannus.
facta sunt nova (II Cor. v, 17),
Sic enim apud ^Egyplios indicabatur ante inventas> Inler. Vetus Testamentum in quot libris dinume-
litteras, piclo dracone caudam suam morJcnle, quiai ratur? Resp. ln XLV.Jnfer. Qomodo nominantur?
in se recurrit. Alii annuin dicunt apotilanistai [unai Resp, Genesis, Exodus, Leviticus, Numerus, Deu-
TOOai/av£ouo-0«t], id cst, ab innovatione, renovalurr teronomius, Josue, Judicum, Ruth, Libri Regum IV,
cnira seniper. Paralipomenon, Job, Psalterium, Proverbiorum, Ec-
Jnfer. Quot sunt aliter annorum lempora ? Resp. clesiastes, Canticum Canticorum, Libri Prophe-
Annorum tempora tria sunl. lnter. Qux sunt hxc ? larura xvi, Tobi, Judith, Hesler et Machabeorum.
Resp. Aul enim lunaris cst annus, qui eonlinet dicss Intcr. Prolatis nurocris quid in unoquoquc eo-
H21 OPP. DUBIA. — DISFUTATIOPUERORUM. 1122
rum principaliter continealur, brevi sermone ut B Dei ad eum per turbincm, ct duplex cjus in fine ro-
mihi aperias, obsecro. Resp. Prout Domino donante muneratio.
valeo, faciam. Inter. Quid in libro Psaimorum? Resp. Conti-
Jnfer. Dic ergo mihi, quid contineatur in Genesi ? nentur enim in eo allegorice ac tvpice sacramenta
et resurreclio
Resp. a Continetur enim in eo fabrica mundi, con- signata, sed specialiter nativitas, passio
ditio bominis, catnclismus, divisio tcrrx, confusio Christi.
Jnfen Quid in libris Salomonis? Resp. In Pro-
linguarum, et gesta omniiun Patriarcharum usque
ad ingressionem Israel in iEgyptum. verbiis enim moralia docens per commiinem quera -
dam loquendi usum altiorem inlelligentiam cdidit,
Inter. Quid in Exodo? Resp. Hebreorum servilus, et conservalioncm
niandatorum, vel doctrinx cocle
plaga jEgypti, egressus populi, protectio nubis,
stis institulionem brevibus senteriliis coaptavit. Iu
transitus mavis Rubri, mersus Pharaonis, gloria de-
Ecclesiaste vero rerum naturam discutiens et cuncta
cantalionis [Isid.-, glorix decantatio], congressus in mundo caduca et vana esse rcruiib-
cibus fluenta in dulcedinem versa, reprehendit,
cremi, mannx,
mandata archa lestamenti, que omnium fragilitate perspecta renuntiare mundo
pugria Airialech, decalogi, admonuit. In Canticis Canticorum ca, qux sunt
et dedicatio tabernaculi et oblationis.
g ccelestia vel divina sub specie sponsi et sponsx,
Jnfer. Qnid in Levilico? JJesp. Lex sacrificio-
430 Chrisli Ecclesixque unilalem declarat atque
rum et hostiarum diversitas, indumenta pontificum, animam ad amorem ccelestiumexcitans adpervenien-
ministeria levitarum, ciborum discretio, diversitas dum ad consortium Dei provocat.
populofurti, purgationesque hPsliarum [Jsid., purga- Inter. Quid in Prophetis? Resp. Quanquam multa
tionisque Vel hoslix]. obscura in eis legantur, quxdam ex eis tibi pro-
?
Inter. Quid in NuiriPro Resp. Egressio tribuum ferre non denegabo. Inter. Dic ergo, quid in Esaia
ex ^Egyptb, et XLduafum per eremum mansionu-n debeo inlelligere ? Resp. Occultationem alarum
sacramenta. duorum Seraphin sedenlium iri throno Dei et post
Jnfer. Quid in Deuteronomib? Jiesp. Recapitulatio visionem Judx et Hierusalem adversus cxteras
legis, et omnia, qux inter Faran, et Obeth, etLa- genles, qux in circuitu ejus snnt, [prophetix con-
ban, etAsafolh usque ad Cadesbamx fuerunt a Moyse vertit sermonem, et] secundum qualitatem locorum
populo data [hid., mandata] atque promissa, ma- et diversilatem vilx mala, qux eis ventura essent,
leJictiones peccatofuili et prbmissiones beatitudinis ; denunliat, et post captivitatem Hierusalem ruinain
ibi canit canticum Moyses, ibi dat benedictionem Babylonix comminatur. Deinde necem Philisliim,
filiis Israel, ibi, terra rcpromissionis conspecta, mo- C . vastalionem
Moab, exierrninium .Damasci, ^Egypli
ritur et sepclilur. commotionein, et solitudinem maris deserti, obsidio-
Jnfer. Quid in Jesu Nave? Resp. Tfansilus Jor- nem quoque Edom, fugam et intcrilura Arnbix, ex-
danis filiorum Israel el circumcisio secunda, Snb-
ciJium vallis Sion, subversioncm ctiam Tyri.
v«rsio Chanancorum, et divisio terrx eofum, nec Jnfer. Quid in Hieremia? Resp. Loculio simplex,
non et hxreditas sorte suscepta. intellectus facilis, imitalio corporis, et in passioni-
Jnfer. Quid in libro Judicum? Resp. Peccata ct bus suis imago exprimitur Rcdemptoris, destru-
servitus Israel,exclamationcs populi, et uiiseraliones clio regni diaboli, el xdificatio imperii justitix vel
Dei ad eum. fidei.
Inter. Quid in Rulh? Resp. Histbria MoabitiJis, Inter. Quid in Ezechiel? Resp. Describtuitur cnim
de cujus stirpe descendit David. in eo mysleria tolius Ecclesix, qtuc ex latere Christi
Inter. Qaid in Regum? Resp. Transitus archx forma:a est.
dominicx a Judxis ad gentes, sacerdoliuin Ileli, cl Inter. Quid in Danihele ? Resp. Legitur in eo non
in David imperium rcgis Saulis, gesta regum Judx solum venlura prxdicatio, sed eliain definilio tem-
et Israelitarum, genlium transmigratio quoque ab poris incarnationis vel passionis cx ordine regum :
errore idololatrix Israel in Assiriis, ct adventus Na- D vel numeriim annorura, nec non et regnum Anli-
bugodonosor in Hierusalcm, sive etiam captivi- christi, sive de die judicii vel regno sanctorum, et
tas principum ac populi, et subversio urbis vcl in fine ejus prophetix Susannx [Suppl., historia].
templi. Jnfer. Qtiid in Osex? Resp. Legilur historialiter
Jnfer. Quid in Paralipomenon? Resp. OrJo gene- uliima creJulitas Judxorum in Chrislo, et totius Do-
rationiim et temporum, et sanclarum Scripturarum minicx rcsurrectionis tiies.
eruditio, nec non et quidquid in historia Veleris Jnfer. Quid in Johel? Resp. Ule tantum ad Ju-
Testamenti omissa sunt, aut fortasse non piene di- dam et Ilierusalem vaticinium ferens et [post] vo-
gesta, in isto summatim ac breviter explicata sunt. ltiptuosa convivia ad luctum provocat Hierusalem,
Jnfer. Quid in Job ? Resp. Ejusdem sancti viri excidiumque ejus pronuntiat et vocatiPnem gentium.
damna, funera, vel flagclla, et contumeliosa conso^ Inter. Qtiid in Amos? Resp. Quatuar enim sce-
lantium dicta : lamenta quoque ejus, in qiiibus; lera gentium stib tolius raundi figura describens et
totins mundi deplorat miseriam, consolatio etiami adventum Chrisli omnihus annuntians.
a Isid., libr. Prooemiorum, a quo in multisdiflert.t.
1125 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1124
Jnler. Quid in Abdia? Resp. Incrcpatio mystica A tulisti, in quot ordines secundum Hcbreos dtvi-
superbix Edom, prioris vidclicet populi audaciam, duntiir? Resp. In tres. Inter. Quomodo?Resp. !_.
quod Christum occiderit; et futuram salulem Do- legis scilicet, prophetarum et agyographorum.
mini. Inter. Primus ordo legis quomodo accipiendus
Inter. Quid in Jona? Resp. Figuram gerens pas- est? Resp. Primusordo legis in quinque libris ac-
sionis mortisque vel resurrectionis Christi, in nau- cipitur. Jnfer. Qui sunt hi ? Jlesp. Primtis est Bre-
fragio videlicet suo et projectione de navi in mare : sithT quod est Genesis ; secundus Etesmod, quod
nec non et de absorbitione ceti triumdierum ac no- est Exodus; tertius Vaiecra, quod est Leviticus;
ctium, vel quod in Ninive poenitentiam mundo prx- quartus Vagedaber, quod est Numerus; quintus
dixerit. Heliadabarim, quodest Deuteronomius.Hi sunt quin-
Inter. Quid in Michea? Resp. Comminalur Sa- que libri Moysi, quos Hebrei Thorat, Latini Legem
marix iram Domini ob causam simulacrorum : appellant, et hxc proprielex appellatur, quxper Moy-
intcritnmque venturum populo Israhelitico denun- sen data est.
liat, et locum, in quo nascerelur Christus, de- lnter. Ordo secundus qualisest? Resp. Secundus
roonslrat. ordo est Prophetarum, in quo contineantur libri octo.
Jnier. Quid in Naum? Resp. Pronuntiat simula- B Jnfer. Quomodo nominantur ? Resp. Primus est
cra gcnlium exterrainanda, nec non et urbem san- Josue Bennon, qui Laline Jesu Nave dicitur. Secun-
guinum Hierusalem: post cujus interilum pedes an- dus Sopthim, quod est Judicum. Tertius Samuhel,
nuntians pacem, id est, Salvatoris adventum Chrisli qui est Regura primus. Quartus Malachim, qui est
proclamat. Regum secundus. Quintus Esaias. Sextus Hiere-
Inter. Quid in Abacuc? Resp. In principio volu- mias. Seplimus Ezechiel. Octavus Tharesra, qui
minis sui descripsit diabolum cum membris ct mo- dicitur xu prophetarum; qui libri, quia sibi pro
ribus suis : in fine vero pronuntial adventum et pas- brevilale acijuncti sunt, pro uno accipiuntur.
sionem Salvatoris. Jnfer. Qualis est ordo lertius ? Resp. Tertius ordo
Jnfer. Quld in Sophonia? Resp. Prxdicat enim est agyographorum, id esl, sancta scribentium dicta,
contritionem montis Sion, qui esl collis Hierusalein: qui sunt libri novem. Jnfer. Quomodo vocantur?
nec non et aliarum gentiura cvcrsionem, terroremque Resp. Primus appellalur Job. Secundus Psalterium.
diei judicii intonat : et tertium diem resurrectioiiis Terlius Maslolh, quod est Proverbia Salomonis.
Cbristi prophetat, alque in adventum Christi toium Quartus Cwlelh, quod est Ecclesiastes. Quintus
orbem sub unojugo Dominoserviturum annuntiat. Syrasirim, qaod Canticum Canticorum. Sexlus Da-
Inter. Quid in Aggea? Resp. Restauratio templi C nihel. 431 Seplimus Dabreiam'n, quod esl Verba
Domini, et conlrilio gentium vel commotio totius dierum, hoc est Paraliponienon. Octavus Hesdra.
mundi, et adventus Cbristi, seu captivitas populi. Nonus Ilesler, qui simul omnes quinqtie, octo, et
Jnfer. Qnid in Zacharia? Resp. Leguntur enim novem fiunt xxn, sicut superius dictum cst.
in eo visiones divcrsx, qux longum est numerare; Jnfer. Habentiir plures libri Veteris Testamenli,
in quibus eliam diversa inysteria inlelligenda esse an non? Resp. Habentur tilique. Jnfer. Qui sunt hi?
noscuntur. Resp. Quidam autem Ruth; et Cynoth,quod Laline
Jnfer. Quid in Malachia? Resp. Demonstrat enim dicitur Lumenlatio Hiercmiw, agyographis atljiciunt,
in principio voluminis sui odiumJutlxorum in Esau, et xxmi voluraina Veteris Teslamenti faciunt, juxla
el dileclionemminoris pnpuli. in Jacob. In seqtien- xxiui seniores, qui ante conspectum Domni assi-
tibus antem reprobat Judex viclimas [hid., vcle- sliint.
res Judx victiinas], el sacrificium transferre an- Jnfer. Inveniuntur amplius ex libris Veteris Tcsta-
nuntiat; in finem vero adventum Domini el diem menti? Resp. Etiam. Jnfer. QuomoJo? Resp. Habe-
judicii, justorumque prxmia et impiorum pccnas; tur etiam ordo quartus eorum librorum , qui in ca-
Johannis vero adventum primum el Helix secundum none Hebraico non sunt. J«fer. Quomodo vocantur
annuntiat. illi? Resp. Primus est Liber Supientim. Secundus
Jnfer. Quid in Esdra ? Resp. Renovatio muronxm Ecclesiaslicus.Tertius Tobi. Qnartus Judilh. Quintus
Hierusalem et templi, sive altaris; nec non etju- et sextus Machabeorum,qufjs licet Judaei inler apo-
ris sacerdolii reslitutio, seu sancUereligionis culmen grifa separent; Ecclesia tamen Christi inter divinos
mullis opibus genlium et principum Persarum mu- libros honoral et prxdicat «.
neribus perornalum. Jnfer. Transactis nominibuset ordinibus, vel eliam
Inter. Qtiid in MachabcorumLibris est inlelli- quid ex parte in eisdem Iibris continetur, nunc ob-
gendum? Resp. Prxnotant enim prxliainler Hebrco- secro, ul scriptores eorum , qui fuissent, nec non et
rum duces et gentes Persaram, pugnamque Sabba- vocabula, quare unusquisque eorum ita vocetur,
torum et nobiles Macliabeorum iriumphos ; fceJusi mihi aperias. Resp. Vere, frater, magnam et diffici-
quoque amicttiarum cum Romanorum ducibus acta- lem rem a me requiris, quam tamen; prout Domino
que legationum. volente valeo, libi exponam.
Jnter. Hi libri, de quibus aclcnus ralionem pro- Infer. Dic ergo mibi, Yeteris Testamenlilibrorain
o ViJe qux notavimusad libr. i adversus Elipandcimhujusce ton>. col. 254.
1125 OPP. DUBIA. — DISPUTATIOPUEROP.UM. 1120
auctores qui fuissent" Resp. « Veteris Testamentii A Inter. Paralipomenon.qualingtia appellatur? Resp.
secundum Hebreorum traclitionera hi perhibcntiirr Paralipomenon Grxce dicitur, quod nos prxtcrmis-
auctores. Primus Moysesdivinx historix cosmogra- sorum vel reliquorum dicerc possumtis, quia ca,
ficon in quinque vohiminibus eJidit, quoJ Pentaleu- qux in Lcge nec non in Rcgum libris vel omissa, vcl
cum nominatur. Inter. Quare ita vocatur? Resp. non plena relala sunt, in isto suminalim ac brcvi-
Pentateucus autem a quinque voluminibus dicitur. ter explicantur.
Inter. Qua ratione? Resp. Penta enim Grxce [quin- Jnfer. Scriptor libriJob qtii fuil? Resp. Librum
que] theucosvero volumen vocatur-,ubi et Genesis> Job quidam Moysenscripsisse arbitrantur, alii unum
primus vocatur. Inter. UnJtTGenesis dicitur? Resp. ex propbetis; nonnulli vero cumJcm Job post pla-
Genesis liber inde appellatur, eo quod exordiumi gam sux passionis scriptorem fuisse xstimant, arbi-
mundi et generatio sxculi in eo contineatur. trantes, ut qui certamina spiritalis p.ignx sustinuit,
Jnfer. Exodus unde nomen accepit? Resp. Exodusi ipse narraret quas victorias expeJivit. Prineipia au-
vero exitum ab iEgypto vel egressum populi Israhell tem et fines libri Job apud Hebreos prosa oratione
digeril, et ex ea causa nomen accepit. texta sunt; inedia autem ipsms ab eo loco, qui ait :
Jnfer. Leviticusunde dicitur? Resp. Leviticus ap- Pereat dies, in qua natus sum, usqcic aj eum locum :
pellatus eo quod Levilarum ministeria et diversila- B Idcirco ipsc me reprehendoet ago pwiiitcnliam(Job.
tem viclimarum exsequitur, totusque in eo C-rdoLe- iii, 3 el scqq.), omnia heroico metro disciirrunt.
vilicus admutatur [Isid., adnolatur] Inler. Liber Psalmorum qua lingua dicilur? JJesp.
Jnfer. Numerus [Leg., Numerorura] liber quare Psalmorum liber Grxce Psalterium, Hebraice Nabla,
dicitur? Resp. Numerus liber vocatur, eo quod in eo Latine organuro dicitur : vocatus autem Psalmorum
egressx de .Egypto tribus dinumerantur, et XLac liber, quia unOpropheta canente ad psalterium cho-
duarnm per eremum mansionum in co descriptio rus consonando respoiuleret. Tittilus autem in Psal-
continetur. mis Hebraicis ita est: Hyspysta librum [Isid., Thehi-
Inler. Deuteronomium cur ita appellatus est? lim], qui interpretatur volumen hymnorum. Auclores
Resp. Deuleronomium Grxco sermone appellalur, autem psalmorum , qui ponuntur in titulis, Moyses
quod Latine inlerpretattir secunda lex, id est, repe- scilicet el David, et Salomon, Asaph, jEtlian et Idi-
litio, et evangelicx legis prxfiguratio, qui sic ea ha- thun et filii Core, Eman [Eszrahelitx (Omitt. Isid.)]
bet, qux priora sunt, ut tamen nova sint omiiia, et reliquorum, quos Esdras uno volumine compre-
qux in eo replicantur. hendit. Omnesautem psalnii apud Hebreos metrico
JnJer. Josue a quo nomen accepit? Resp. Jostie carmine conslanl esse compositi. Nam in more Ro-
liber nomen accepit ab Jesu, lilio Nave, cujus histo- C( mani Flacci, et Grxci Pindari, nunc alii iambico
riam continet: scriplorem vero ejtis eumdem Josue currunt, nunc Eszr.ihclitx Alchaico [Isid., uurc cle-
Hcbrci asseruut, in cujus textu post Jordanis transi- giaco] personant, nnnc Sailico nitent, trimetro vel
tum regna hostium subvertuntur , terra populo divi- tetrametro pe;Ie inceJentcs.
ditur, et per singulas urbes, vicos, montes, atque Inter. Libri Salomonis qua ratione consislimt?
conflnia Ecclesix, ccelestisqtieHierusalem spiritalia Resp. Salomon, filitisDaviJ, rex Israhel juxta nume»
regna prxfigurantur. rum vocabulorumsuorum tri» voltuninaediJit, 432
Inter. Judicum unde nominatur? Resp. Judicum qtiorum primum est Masloth [IsiJ., Misse], quem
nominatur a principibus populi, qui prxfiierunt in Grxci Parabolas, Latini Proverbiorum nominant, eo
Israhel post Moysen et Josue, anteqnam David et quod in ipso sub comparaliva similiiudine figuras
ceteri reges exis:erent. Hunc librum eJidijse credi- verborum et imagines verilalis oslenderit; ipsam
tur Samuhel. autem veritaiem ad intelligenJum legentibus reser-
Jnfer. Samuhelis liber, qnare ita appellatur? vavit. Secundum librum Coeleth vocavit, qui Grxce
Resp. Liber Samulielis ejusdem Samuhel nativitatem Ecclesiastes dicittir, Latine Concionalor, eo quod
et sacerdolium et gesta describit, iJcirco et ab eo senuo ejus non specialiter ad unum, sicut in Prover-
nomen accepit: et quamvis hic liber Sanl et DaviJ b':is, sed ad universos gcneraliter dirigatur, docens
historiam contineat, utrique tamen ad Sanwhelera crnnia, qux in nmnJo cernimus, caduca esse et bre-
referuntur, quia ipse unxit Saul in regem, ipse Da- via, et ob boc minime appelenda. Terlium libruni
vid in regem fiiltirum. Cujus libri primam partem Syrasyrin [Isil., sir hysirim] prxnolavit, qui in La-
conscripsit idem Samuhel; sequentia vero ejus us- tinam linguam veititur Canlica Canticorum, ubi per
que calcem scripsit Davicl. cpitalamium carmen conjunctionemChristi et Eccle-
Jnfer. Malachim[Isid., Melachim]cur ita nomina- six mystice canit.
tur? Resp.Malachimliber proindeappellatur, eo quod Inter. Quare dicitur Cantica Canlicorum? Resp.
reges Jutix el Israheliticx gentis, gestaque eorum Dictum aiilem Canticum Canticorum, eo quod om-
per ordinem diger.it leuiporum. MalachimHebraice, nibus canticis prxieratur, qui in Scripluris sacris
Latine regum interpretatur. Hunc Iibrum Hiere:nias habenlur; sicut quxdam in Lcge dicuntur sancla,
primus in unum volumencoegit. Nam antca sparsus quibus majora sunt sancla sanctorum. Horumautem
erat per singulorumre^tim historias. trinm librorum carmina exametris , el pentamctris
» Ex Isid. libr. vi Orig., cap. 2.
1127 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 112.
versibus apud suos composita perhibcntur, ut Jose- A / [Ita cod.\ Jesu sacerdotis magni composuit, de quo
phus, Hieronyrausquescribunt. meminit Zacharias. Qui liber apud Latinos, propter
Inler. Librum Esaix quis composuifc? Resp. Esaias eloquii similitudinema Salomonis titulo prxnotatur.
evangclista potius quam propheta , edidit librum Dictus aulem Ecclesiasticus, eo quod totius Ecclesix
suum, cujus omnis textus eloquentix prosa incedit; disciplinx [Isid., disciplina]rcligiosx conversationis
canticum vero cxametro et penlametro cursu [Isid., magnacnra et rationesit editus.Hicet apudHebreos
versu] discurrit. reperitur, sed inter apocrifos habetur. Judith vero
Jnfer. Hieremix quis? Resp. Hieremias similiter el Tobi sive Machabcorum libri quibus auctoribus
edidit lihrum suura cum Threnis ejus, quos nos La- scripti sunt, minime constat. tlabent autem vocabula
mcnta vocamus, eo quod in tristioribus rebus funeri- ex eorum nominibus, quorum gesla scribunt. Hxc
busque a3hibeantur, in quibus quadruplex diverso pauca de Veteri Testamento hac vice libi sufficiant.
metro coraposuitalfabetum, quorum duo prima qtiasi CAPUT VIII.
Saflicometro scripta sunt, quia tres versiculos, qui DENOVO TESTAMENTO.
sibi nexi s;nt, et ab una tantura littera incipiunt, Inter. Ea qux de illo dixisli, sufficiunt, sed quare
hcroicum comma concludunt. Terlium alfabetum NovumTestamentum dicatur, ul raihi aperiaS) obsc-
trimetro scriptum est, cta temis litteris, id est, terni *»
' cro. Resp. Noviim Testamentum ideo vocatur, quia
versus [Isid., iidem versus] incipiunt. Quarlum alfa- innovat; non enim illud discunt, nisi homines reno-
bettim simile primo et secundo habetur. vati ex vctuslate per gratiam et pertinentes jam ad
Inter. Ezechiclis et Danihelis quis? Resp. Ezechiel testamenlum novum, quod est rcgnuin coelorum.
et Danihel a viris quibusdam sapicntibus scripti essa Inler. Ordines librorura Novi Teslamenli qui
perhibentur, quorum Ezechiel principia et fines mul- sunl? Resp. Duo.Inlet\ Qui ? Resp.Primus est evan-
lis habet obscuritatibus involuta. Danihelvero claro gelicus, in quo sunt Matlheus, Marcus, Lucas £t Jo-
sennone regna orbis pronuntiat, et tempus adventus hannes. Secundus apostolicus, in quo sunt Paulus in
Christi manifestissima prxdicatione annotat. Hi sunt xiv Epistolis, Pelrus in duabus, Johanncs in tribus,
qualuor prophetx, qui majores vocanlur, quia pro Jacobus et Judas in singulis, Actus Apostolorum ct
lixa voluraina condiderunt. Apocalipsis.
Inter. Libri xn Prophctarum aucloresqui fuerunt? Jnfer. Auctores hujus Novi Testamentt qui fue-
JJesp. Libri xn Propheianim auctorum suorura no- runt? Resp. Quattior libros Evaugeliorum qnatuor
minibus prxnolanturi qui propterea dicuntur niino. supra nominati singulariter conscr pserunt.
res, quia sermohcs eorum breves snnt. Unde et Q . Inter. Nuiic peto, ut mihi exponas quis eorum
connexi sibiraet invicem in uoo volumine continen- primus, et qua lingua, vel ubi et unde Evangelium
lur, quorum nomina hxc sunt: Osee, Johel, Amosj conscripsisset? Simililer de secundo, lerlio, et quar-
Abdias, Jonas, Micheas,Naum, Abacuc, Sophonias, to facere non renuas. Resp. i> Primus Maltheus
Ageus, Zacharias, et Malachias. conscripsit Evangeliumiiltcris Hebraicis et sermo-
Jnfer. Esdrx libri quis auctorcxstitit? Resp. Esdrx nibtis, in Judxa initians evangelizare ab huraana
liber auctoris sui titttlo prxnotatur, in cujus textu Ghristi nativitate dicens : Liber generationis 433
ejusdem HesJrx Neemixque sermones pariter conli- Jcsu Christi filii David, filii Abraham (Malth.\,\).
nenlur. Ne quemquam moveat, quod unus Esdrx Significans descendisse corporaliler ex semine pa-
dicitur liber, quia secundus, terlius et quartus non triarcharum Chrislum, sicut promissum crat in pro-
habentur aprid Hcbreos, sed inter apocriphos depu- phetis per Spiritum sanctum. Secundus Marcus
lanlur. plenus Spiritu sancto scripsit Evangelium Chrisli
Jnfer. Librum Hesler quis scripsit? J?esp. Hester eloqnioGrxco in Italia secutus Petrum ut discipulus.
libruin ipsa credilur conscripsisse, in quo eaJen»i Is inilium a spiritu prophetali fecit dicens : Voxcla-
regina, sub flgura Ecclesix, Dei popuhim a servilulcs mantis in deserto : Paralc viam Domino(Marc. i, 5),
et morte eripnisse scribitur, atqtie intcrfccto hostes j\ ut oslcnderel Cbrisluni post assumplionem carnis
Aman, qui interprelatur iniquitas, diei celebrilas ini Evangelium prxdicasse raundo. Ipse enim Christus
posteros mitlitur. et propheta diclus cst, sicut scriptum est: Et pro-
Jnfer. Libri Sapientix ct Ecclcsiastici, Judith,, phetam in genlibusposui te (Jer. i, 5). TertiusLucas
Tobix, atque Macbabeorum scriptores qui esse di- interomnes evangelislas Grxcis sermonibus [Jstd.,
ctintur? Resp. Liber Sapientix aputl Hebreos nus- Grxci sermonis] erudilissimus , quippe ut medicus ,
quam est; unde et ipse liliilus Grxcam magis elo- in Grxcia Evangelium scripsit Theophilo episcopo,
quentiam redolct. IIuiic Judei Filonis esse affirmant:: inilians a sacerdotali spiritu diccns : Fuil in diebus
qui proinde Sapicutia noininalur, quia iu eo Chrislii Herodis regis Judw sacerdos quidam nomine Zacha-
advcntus, qui est sapientia Palris , et passio ejuss rias (Luc. i, 5). Ut manife9taretChrislura posl nati-
evidenter expriraitur. Librum autein Ecclesiasticum n vilatem carnis el prxdicalioncm Evangclii bosliam
certissime Jesus filius Sirach Jerosolimiia ncpuss fuisse effectuin pro salute mundi: ipse est enim sa-
• Propier eloqniisimitiludinein.Confer versus poe-- Quorumnuippe priorSaptenfindicituralma.
roalis 6, col. 754. NoUnturJesu uominepcslerior.
Histluojnngiinturper paradiqmulibri b Isidorus, loc. cit.
«M9«» OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1150
cerdos, de quo dictum est in Psalmis : Tu es sacer- A A Barnabam scripsisse; alii a Clemente scriptam fuisse
dos in wlernumsecundumordinem Melchisedech(Psal. suspicantur.
cix, 4). Ubi enim Christus advenit, sacerdoliura Ju- Jnfer. Petri quis, aut quot, vel quomodo nominan-
dxorum obmutuit, lex et prophetia cessavit. Quartus tur? Jiesp. Petriis scripsit duas nominis sui Episto-
Joanues scripsit Evangelium ultimus in Asia, inci- las, qux catholicx ideo nominantur, quia non uni
piens a Verbo, ut ostenderet eumdera Salvatorem, tantum populo vel civilati, sed universis gentibus
qui pro nobis dignatus est nasci et pati: ipsura ante generaliter scriptx sunt.
sxcula Dei Verbum esse : ipsum coelo venisse, et Inter. Jacobi, Joannis et Judx quis? Resp. Jacob,
post mortem ad ccelum iterum remeasse. Joannes et Judas suas scripserunt Epislolas.
Jnfer. Nunc volo ut niihi cxponas, quare quatuor Inter. Actuum apostolorum scriptor quis exstitit ?
sint qui hxc gesta conscripserunl? seu eliam, qui Resp. Actus apostolorum primordia fidei Christianx
sinl hi qualuor, qui divino Spiritu, annuntianlc Pro- in gentibus, et nascentis Eoclesiae historiam digerit.
pheta, signati sunt? Resp. Ideo ergo conscriptores Actuum apostolorum scriptorem Lucam esse evan-
gestx(sie)EvangeIiorum qualuor esse dicuntur, quia, gelistara manifcstum est, in quo opere nascentis
dicentePropheta,quatuoranimaliaostensaesselegun- Ecclesix infantia texitur, et apostolorum historia
iur, quorum primum animal leiiens similitudinem IB retinetur. Unde et Actus apostolorum dicitur.
hominis, secundum leonis, lertiura vituli, quartum Inter. Apocalypsin quis, aut quo lerapoie, vel uhi?
vero aquilx. Sed hi quatuor has habenles figuras JJesp. Apocalypsin librum Joannes evangelista scri-
evangelistas essc non dubium est. psit eo tempore, quo ob Evaugelii prxdicationem in
Inter. Isti evangelistx quare quatuor animalibus insula Palhinos traditur religatus [Leg., relega-
assimilati sunt? Resp. Quia per quatuor raundi par- tus]. Inler. Apocalypsis qua lingua dicitur, vel quid
tes iides Chrislianx religionis eorura prxdicalione interpretalur? Resp. Apocalypsis autem ex Grxco,
disseminata cst. in Latinum revelatio interprelatur. Jnfer. Revelalio
Inter. Quare dicuntur animalia? Resp. Quia pro- quid est? Resp. Revelatio est manifestatio eoruin quae
pter animam horainis prxdicatur Evangelium Chri- abscondila erant, jtixta qusd ipse Joannes dicit:
_ti. Nam et oculis plena erant intus et foris, quoniam ApocalypsisJesu Christi, quem dedit illi Deus palam
prxvident Evangelia, qux dicta sunt a prophetis, et facere servis suis (Apoc. i, I). Hi et cxteri, quos in
qux promiserat in priori. Crura autem eorum recta, Veteri Testamento paulo superius dinumeravimus,
quia nihil pravum in Evangeliis reperitur; et alas sunt scriptores sacrorum Librorum per Spiritum
habentes senas tegentes crura et facies suas : reve- sanctum loquentes ad eruditionem nostram, et pra>
lata sunt enim qux tegebantur in adventu Christi.' C f cepta vivendi, et credendi regfilam conscripserunt.
Jnfer. Dic mihi cur evangelisla in generalione Prxter hxc alia volumina apocrifa nuncupantur.
Christi ordinera prxposterum posuisset, cum ante Inter. Quare dicuntur apocrifa? Resp. Apocrifa
David, et postea nominavit Abraham? Resp. Hic ordo autem dicta, id est, secreta, quia in dubium veniunt;
in hoc loco necessitate est coramutatus; quoniam si est enim earum occulta origo, nec patet Patribus, e
priraum posuisset Abraham, et postea David, rursus quibus usque ad nos auctoritas veracium Scriptura-
ci repetendus erat Abraham, ul series generationis rum eertissima et notissima successione pervenit.
Christi lexeretur. In his apocrifis, etsi invenitur aliqua veritas, tamen
Inter. Quare cxteris prxtermissis horura lilium propter multa falsa, nulla est in eis canonica aucto-
_um nuncupavit? Resp. Ideo illum istorum filium rilas, qux recte a prudentibus judicantur, non esse
esse dixit, quia ad hos tantum facta esse repromis- eorum credenda, quibus ascribuntur
(Cod., ascri-
sio legitur. Jnfer. Qualiter proraissio facta est ad bunt). Nara mulla et sub nominibus prophetarum, et
Abraham, et qualiter ad David? Resp. Abrahx di- recentiora sub nominibus apostolorum ab hxreticis
ctum est: In semine tuo benedicenlur omnes gentes proferuntur, qux omnia sub noinine apocriforum
(Gen. xxn, 18) terrx, quod est Christus. David auctoritate canonica diligenti examinatione remota
vero : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam " sunt.
(Psal. cxxxi, 11). 434 Inter. Ecce protulisti quadam ex parte in-
Inter. Ordine primo Novi Testamenli finito, dic, terpretationes [Cod.,
secundi ordinis, qui sequitur, auctores qui fuisscnt. intemptationes], et numeros,
ordinesque atque scriptores, necnon ef vocabula
Resp. Prout intelligo, dicam. Jnfer. Dic ergo Episto- librorum Novi Testamenti; nunc peto ut quidquid in
las Pauli quis scripsit; el quot sunt, vel ubi et ubi eis conlinealur, per singula currens brevi
» sermone
leguntur scriptx? Resp. Paulus apostolus suas mihi exponas. Resp. Nequaquam ab his, volente Do-
scripsit Epislolas xiv. Ex quibus novem vn Ecclesiis mino, lassabo. Inter. Dic ergo mihi, quid in libris
scripsit; reliquas vero discipulis suis, Timotheo, Novi Testamenti principaliter contineatur?
Tito et Filimoni [Leg., Philemoni]. Ad Hebrxos au- Prout ille concedere dignatur, a Resf.
quo et Velus et Ntf»
tem Epistola plerisque e Latinis ejus esse incerta vum exortum
eslTestamenlumJuxlaquod nunc ratio
est, propter dissonantiam sermonis, eamdemque alii exigit, dicam.
• Isidorus, loc. cit.
P-.TR01. CI. 86
1131 B. V. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. %
Jnfer. Jam qttia librl Evangeliorum in principio A , lythus, sextus subdiaconus, septimus diacbtras, bct* .
illorum, sicut dignum est, positisunt, dic mihi quid vus vero presbyter.
in eis habeatur? Resp. Prout valeo, in paucis tibi Inter. Modo volo ut dicas mihi quare dicilur ostia* .
dicsm. Continetur criim in ilUs praedicatio, qux ta- rius? Resp. Secundum quod legi faciam. Ostiayft
men una esse dignoscitur, qula ex uno eodemque dicti sunt, eo quod prxsinl 06liis templi, ut sdatt
ore divinitatis processit. Hxc stint enim quatuor flu- recipere fideles et infideles respuere. Unde et Dotniv
mina de uno Paradisi fonte manantia, qux per totum nus ostiarius dignatus est fieri, cum ostia iufernl
nnmdum ccelestes prxdicationes ministrant, et de aperuit, et electos suos inde abstulit, reprobos autem
fliicnlo [Cod., fluenta] gratix ac fidei virorera infun- reliquit.
(hinl. Inter. Unde vocalur psalmista? Resp. Ab psalmis
luter. Quid conlinetur in Epistolis Pauli ? Resp. In canendis. Ipsi enim cantinl, ut excitent animas ad
iUa quam scripsit ad Romanos, fidem Romsnx plebis compunclionem audientitim.
collaudat; in illis ad Corinlhios geminam doctrinam Inter. Quare dicuntur lectores? Resp. Dicti sunt
castigat; ad Galalas per gratiam fidei excludit opera leclores a legendo. IUi enim prxdicant populis quod
lcgis; ad Ephesios, magnificat eos in fide quam ac- sequantur. UnJe et Dominus lector dicitur, quando
ceperunt; ad Colossenses laudat eos pro eo quod in B aperuit Dorainus librtim Isaix prophetx et legil lu
fiJo perstiterunt; ad Philippenses gralulatur eos medio plebis dicens : Spirilus Domini super me, pro-
Evangeliura custodisse; ad Thessalonicenses fidem pter quod unxit me, evangelizare pauperibu» mitit mt
[Forte, fide], et operibus credidisse et persecutiones (Isai. LXI,1; Luc. iv, 18).
tolerasse eos glorialur; ad Tiraotheum vero et Tltum Jnfer. Quare dicitur exorcisla? Jtesp. Exorcistae
Instruit Ecclesias; ad Philemonem rogat de Onesimo ex Graeco in Laiinum adjurantes sive increpantes
servo cmendato. In ultiraa vero qnam soripsit ad vocantur. Unde et Dominus exorcista fuit, quando
Hcbrxos, qui in Christo creJiJorant, et postmodum scptem dxmonia de Maria Magdalenaeejecit.
perseculionibus jndaicislerrili a fidereeessorant,con- Jnfer. Unde dlcitur acolylhus, aut quale roinisterium
forlat alque ad gratiam Evangelii revocat. habet? Resp. Acolylhi Grxce, LatiBe vero ceroferaril
Inler. Qni I babetur iu epistolis Petri? Resp. Est dicunlur a deporlandis cereis, quando legendum est
«riin ibi profunditas seiisus, eo quod repleli siht Evangelium el sacrificium oflereiulum.
jcnsibus, ut per eas divinx sciontiae sensus possint Jnfer. Quare vocaUir scibdiaconns? Resp. Ideo sub-
^erscrutari. diaconi appelkintur, quia subjacent prxceplis et offl-
Inter. Quid iu Jacobi? Retp. _Edifieatto Ecclesiae cijs levitarum. Oportet enim illis [J»i Ms., Aplm]
** honestare altare, et aquam prxparare in minisleri»
et iyfusio charitatis in ainore Dei el fraterna dile-
clione. In secunda (Joannis) dilectionis studium hor- altaris, Unde et Dominus subdiaconus esl appellatus,
tatur. lu lertia laus Gagi [G_ii] in studio veritatis et quia in Cana Galilex aquam in vinum convertit.
opera niisericordix versatur. Jnfer. Dic mibi, qua lingua dicitur diaconus, aut
Inter. Quid in Judse? Resp. Iacrepatio blaspheman- undc dictusestdiacomis? Jiesp.Diaconusenim Grxce,
tium in Christo. Inter. Quid in Actibus apostolorura f Latine roinisler dicitur, quia sicut in sacerdote con-
Resp. Iltstoria nasoenlis Ecelesiac, ct descriptio ope- seciatio, ita et in diacono ministerii dispensatio
ris fidei. habelur. Unde etDominus diaconus dictus est, quando
Inler. Quid in Apocalypsi? Re*p. Multa quidem lavit pedes disciptilorum suorum.
et difficilia in eo leguntur, sed breviter ex eo allqtia Inter. Unde iclemdiaconus levita appeUatur? Resp.
tibi proferara. Continetur enim in ipso filii bomini» Leviuc cx nomine auotoris vocati. De Levi enim le-
seties in ihrono et xxiui seniores: necnon et quatuor vitx exorli stint.
animalia prxcedentia aute thronum, noiaturque ibl Inter. Jam quia de diaconibus ac levitis, quorum
finis muodi, pugna Michaelis cum dracone, interitus uiinisterium proprium. est Evangelium legere [Suppl.
Anlichrisli, puhilio diaboli et ad uitimum resnr- dixisti, vel aliquid simile] : nunc ratio instat, volo ut
rectio mortuorura, et novitas coeli ac lerrx vel e_J»D dicas roihi quid sit Lvaitgelium, aut unde desccndit,
tpra. vel cujus in eo verba ponuntur? Resp. Evangelium
Hxc pauca, fraler, de Novo Tesfetmento ad pro- dicitur proprie bona 435 anuuulialio, qux utique
se.ua libenter suscipe, donec, Dco volente, e_ eo tihi annuntiatio est Domini nostri Jesu Christi: et vitaro
majora proferam. annuntjat post niortem. Descendit autem Evange-
CAPUT IX.— Dt UBADIBLS TOTIUSECCLSSJA BNNI- lium ab eo quo annunlict et ostendat, quod is qui
TAT1S. per prophetas suos lequebatur, venit in carne, sicut
Inter. Dic ergo, frater, gradus ecclesiastici quot scriplum est: Qui loquebar, ecce adsum (Isai. LII, 0).
sunt? Jiesp. De his qux nunc tcmporis, Deo volcnte, Inter. Explicasti autem quid sit Evangelium, vel
nobis convenirc possunt, octo sunt. Jnfer. Quomodo unde descendat, nunc obsecro, ut raihi aperias,
nominantur? Resp. Priraus ostiarius, secundus psal- quare quatuor sint, qui haec gesta scripserunt, seu
misla, tertius lector, quartus exorcista, quinlus aco- oliam qui suut hi quatucr qui uuo epiritu, annun-
« Hic est defectus et omissa quxstio de Epistolis sancti Joannis, ad quam hic respondetur.
— DISPUTATIO PTJERORUM. "5*
1133 OPP. DUBIA.
sunt? Ideo con- _ Inter. Dic mihi, presbytcr qria lingna tb«5atur, tt
tiante Propheta, signati Resp. ergo
Evangeliorum qtiatuor esse dicun- unde est appellatus? Resp. Presbytcf Grxce, Latln_
seriptores gestx
dicente Propheta, quatiior animalia os- 6enior iiiterpretalur; rion lamen propter xtatem,
tur, quia, sed prbpter honbfem et
tensa esse priinura animal fenens vel decrcpitam seneclutem,
leguntur, qtiorum vbcantur.
simililuJineni hominis, secc.nJum leonis, lertium dignilatem, qnam acceperunt, ita
vituli, quartum ve.ro aquilx. Sed hi quatuor hasha- Jnfer. Quare idem sacerdos appellatur? Resp. Saj
bentes figiiras cvangcli.stascsse non dtibium cst. cerdos cnjm nomen compositum habel ex Grxco et
fex a re-
Jnfer. Ecce dixisli numerum et figuras singiilo- Lalino, quasi sacnim daris. Quoniam sicut
a sanclificando vocatus est. Cori-»
rum, modo volo ut dicas omnium illorum nomina, gendo, ila saccrdos
seu etiara ob quam rationem singuli eorum has vi- secrat enim et sanctificat.
deanlur obtincre figuras? Resp. Nomina eorum hxc CAPUT X.
sunt : Matthxus, Marcus, Lucas, Joannes. Sed ut DEMISSA.
quid bas figuras obtineant, Domino miserante, ex- Inter. Ecce, frater mi, de ratione graduum, de.
ponam. Jnfer. Fac. Resp. Matthxus idcirco figuram quibus inlerrogasti', rationem tibi i:i paucis deduxi.
hominis in se habet, qui ab initio Evangelii sui ge- Nunc pelo ut rationem missx, qux ab illis celebra-
nerationem et nativitatem S.ilvatoris cnarret. Sic ° tur, quare vocetur, mihi exponas. Rcsp. Certe, fra-
enim incipit: Liber generalionis Jesn Christi (Matth. ter, difficitem rem a me requiris : sed tamen prout"
I, 1), el cxtera. Marcus leonis gerens figuram, quia nunc ratio exigit, secundum quod scio, tibi respon-
a sojitudine incipit dicens : Vox clamantis in de- dere non negabo.
serto : Parale viam Domini ( Marc. i, 5 ). Lucas vi- Inter. Unde dicta est missa? Jlesp. Ab emittendo.
tuli speciem gestat, ad ciijus similitudinem Salvator Inter. Qua ratione? JJesp. Missa enim tempore sa-
noster est iminolatus, et ideo Lueas vilulo compara- crificii {est, quando calechumeni foias miucbantur.
tur, qtiia duo cornua duo Teslamenta, et qualuor clamante levita: Si quis catechumenusremansit, foras
pedum lirigulas qualuor Evangelia designantur, ct mittatur, quia sacramento [Cod., sacramenta] alta-
quia eo lempore viluli in sacrificio offerebantur. Sic ris inlerosse non possunt, qui nondum regenerati
enira a sacerdotibus incipit: Fuit in diebus Herodis noscunlur.
regis sacerdos quidam nomine Zacharias de viceAbia Inter. Hoc sacrificium, quod dixisti, quare ita est
et uxor ejus de filiabus Aaron, nomen Eiisabeth appellattim? JJesp. Sacrificium est dictum, eo quod
(Luc. i, 5). Joarines habet similitudincm aquilx, eo sit sacrum factum, quia prece myslica consecratur
quod alta petiit. Ait enim : In principio erat Ver- _ pro nobis in meraoriam Dominicx passionis. Unde
bum, et Verbum erai apud Deum, et Deus eral Ver- el eo jubente hoc cprpus et sanguinem Chrisli dici-
bum; hoc eral in principio apud Deum (Joan. i, 1). mus, quod ut sit ex fructibus tcrrx sanclificaluro,
Et David dicit de persona Christi : Renovabitur sicut et ftt saeramentum operante invisibiliter Spiritu Dei.
aquitm juveniHSlua ( Psat. cn, 5 ), id cst, Cbristi Cujus panis et calicis sacramentum Grxci Euchari-
Jesu Domini noslri, quia resurgcns a morluis as- sliam dicunt, quod Latine bona gratia interpre*
cendit ad ccelos. tatur.
Jnfer. Frater, prout potui, solvi tibi qnxstionem Inier. a OfTer!orinmunde vocatur? Resp. Oflerto-
tuam, fogo, si placet, ul dicas mihi cur evangelista riura dicitur oblatio, eo quod allaribus fertur et
in generationeCliristi ordiuem prxposlerum posuis- sanctificaluf a sacerdotibusi
set, cumanle DxviJ, el posloa noiniiiavit Abraham? Inter. Inter dona et munera quid ihterest ? Reip.
Resp. Vere secnndciniquod legendo diJici, referani. Dona proprie Dei [Cod. divinxj dicuniur; munera
Hic ordo in boc loco necessitaie est coinmutatiis. Si horiiinnm sunt. Inter. Quaralione? Resp. Munera
enim primum posuisset Abraham, et posiea David, dicuntur obsequia, qux pauperes loco [Cod., iocilm}
rursus ei repelendus esset Abrabam, ut generalionis miirierum diviiibus solvtmt : donum autein, quod
series texereltir. Inler. Quare cxteris prxtermissis Deo dalur. Unde et in templis donaria dicimus.
horum frfinmeum nunciipavil? Resp. Meoilliim islo- Inter. Slunera unde vocantur? Resp. Dicttntnr
rura firium esse dixeruut, quia ad hos tantum facta mnncra eo quod riianibus vel accipiantur, vel dart»
esse repromisslo legitur. tur. Inter. Quol sunt, qua? offerantur? Resp. DaOi
Jnfer. Qtialiter promissio facta est ad Abraham( Inter. Quae? Resp. Donum et sacfificiuni, Intet.
et qualiter ad David ? Ilesp. Abralix dicttun est: In Qtiid est donum? Rcsp. Dohum est, quiequid aur»
semine tuo benedkentur omncs gentes (Gen.-x\rt, 18) argentoqtie aut qualibet alia specio effieilurv
terrx, qued est Christus. David TCTO: Zle fnictu Jnfer. Qtiiclest sacrificium ? Resp. SaGttflciumest
ventris tui ponam super sedem,tuam(Psal.,mxxt, victima et. quxcunque in ara cremaiit&r, seu ponun-
11). Uaecpauca propter brevitatem diei de ratione tur. 436 Qa,a oinne,^ quod Deo dattir, aut dicatur
Evangeliofum conscriptorumque Subrum, si placet aat consecralur. Jnfer. Qua ratione?. JResp. Qupd
dominationi vcstrx, hac vjce sullicere possunt [Cod., enim dicatur, diccndo datnf, unde et appellatur.
fthetf]; lnter. NUriftad cxtera transeamus. Jtesp. * Uride efrant, qui cbnsecfatibriem cfedjcatfbrietript*.
Fiat, ut dicis. tant signtfioarL ItHer. Im_j*iafjo BB_» dioUur?
* Isid. libr. vi Orig. ca[>.19.
1155 B. F. ALBLNISEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. H50
Resp. Immolalio ab antiquis est dicta, eo quod in , i tuam laudant angeli, usque ad eum locum, ubi
mola [Isid., mole] altaris victimx cxdercntur. Unde osanna in excetsit canitur. In qua etiam ad laudem
et mactatiopostimmolationem. Nuncautem immola- terrestrium creaturarum, virtutumque ccelestium
tio panis et calicis convenit. universitas provocatur. Porro sexta exhinc succedit:
Jnfer. Quid cst libatio? Resp. Libatio tanturamodo Te igitur , ctementissimePater, quae est confirmalio
calicis est oblatio. Unde dicitur: Et libavil de san- sacramenti; ut oblatio sanctificata pcr Spiritum
guine uvm (Eccli. L, 16); nam libare fundere est. sanctum b corpus et sanguinem conformetur c. Sep-
Inter. Hostix unde vocantur? Resp. Hostix apud tima vero oratio est, quam Dominus noster discipu-
vetercs dicebantur sacrificia, quse flebant antequam lis suis instituil orare dicens : Pater noster, qui et in
ad hostem pergerent. coelis.
Jnfer. Quid sunt victimx, et quare ita vocantur? Inter. Dic mihi hac oratione quot pelitiones ha-
Resp. Victimx dicuntur sacrificia, qux post victo- benlur? JJesp. Ego respondi tibi in paucis, prout
riam devictis hostibus immolabant. Et erant victinue novi, rationem missx. Inter. Ntinc obsecro, ut mihi
majora sacrificia, quam hostia. Alii victimam dic- simililer, prout intelligis, quid in ista oratione con-
1am putaverunt, quia ictu percussa cadebat, vel quia tineatur, dicere non abneges. Retp. Prout intelligo,
vincta ad aras ducebatur. ',J faciam. In hac oratione seplem petitiones continen-
lnler. Holocaustum unde vocatur? Resp. Holo- tur. Inter. Quocsunt hae? Resp. Prima est: Patet
eaustura est, ubi lotum igne consuraitur, quod of- noster, qui es in cmlis, sanclificetur nomen tuum.
fertur. Hoto [ oXov] enira Graece totum dicitur, Secunda : Adveniat regnum tuum. Tertia : Fiat to-
[ xauo-i;incensio] : unde et holocaustum, totum in- luntas tua, sicut in cmloet in lerra. Qnarta : Panem
censum. nostrum quolidianum da nobis hodie. Quinta : Et di-
Inter. Quid sunt caeremoniae? JJesp. Cxreraeniae mitte nobis debita nostra, sicut el nos dimiltimut de-
apud Latinos dicuntur sacra mnnia, qux apud Grx- bitoribus nostris. Sexta : Et ne nos inducas in tenta-
cos orgia vocantur. Proprie autem visura est docto- lionem. Septima : Sed libera not a mato.
ribus a carendo appellari cxremonia, quasi carimo- Inter. Nunc obsecrp, ut dicas mihi, quid in iis-
nias, co quod ea, qux in sacris divinis ofleruntur, dem petitionibus conlineatur ? Resp. d In tribus pri-
in suo usu id carerent homines. Alii cxremonias mis xterna poscuntur : in sequentibus quatuor tem-
proprie [Cod.., propria] in observationibus Judxo- poralia, quae tamen propter xterna adipiscenda pe-
rumcredunt; abstinentiam scilicet quarumdam es- tuntur. Inter. Quomodo? Resp. Nara cum dicimus :
carum secundura veterem legem, eo quod observan- Sanctificetur nomen tunm. Adveniat regnum tuum.
tes careant his rebus quibus se abstinuerint. I» Fiat voluntas tua, sicut in coetoet in terra. Hic qui-
Jnfer. Ipsa missa a quo pontifice sumpsit inilium? dem ista tria inchoantur, sed in illa vita sperantur,
Resp. a Ordo autem missx vel oratibnum, quibus ubi sanctificatio Dei, et voluntas et regnum in san-
oblala Deo sacrificia consecrantur, primo a sancto ctis suis immorlaliter permanebit. Jam vero panis
Petro est institutus, cujus celebrationem uno eo- quotidianus, qui vel animx vel carni tribuitur, hic
demque vocabulo universus peragit orbis. exposcitur. [ «Hic post subsidium cibi, venia ad
Jnfer. Obsecro humiliter, quid in eadem missa exemplum fraternx indulgentix postulatur : hic ne
contineatur, ut mihi aperire non dedigneris. Jiesp. in peccati tentationem incidamus, exposcimns.]
Prout intelligo dicam. Iu ordine tolius missx septem Hic post omnia nt a malis liberemur, Dei auxilium
orationes conlinentur. Inter. Qusesunt hxc? Resp. imploramus. In tribus autem, qux superius dixi, ni-
Prima earumdem oratio, ubi dicitur: Dominus vo- hil horum est. Hanc itaque orationem Salvator dis-
biscum, vel Oremus, admonitio est erga populum, ut cipulos suos docuit, in qua spes continetur fideUum,
excitentur ad Deum adorandum. Secunda quidem et confessio peccatorum.
collecta, quae poslhxc sequilur, invocatio est ad CAPUT XI.
Deum, ut clementer suscipiat preces fidelium et INCIPITDGFIDE.
oblationes eorum. Tertia autera effunditur oratio ^ Inter. Ista suscipio. Sed quoniam, sicut nosti, om-
in col- nes per fidem salvari credimus, rogo ut dicas mihi,
pro offerentibus, sive pro defunctis fidelibus,
lecta quae dicitur post sacrificii receptionem, ut per quomodo fidem tuam intellipis, vel etiam in quem
idem [Cod., eumdem] sacrificium veniam consequi credis? Resp. Ego credo in Deum Patrem oranipo-
mereantur. Quarta, quaeposlhoecinfertur pro osculo tentem, creatorem coeliet terrx.
pacis et charitate reconciliationis a Sursum corda, Jnter. Quare dicitur omnipotens, et quare crea-
usque per Chrittum Dominum nostrum. Quinta tor? Retp. Omnipotens dicitur, quia omnia potest;
deinde ponitur inlatio [Isid., illatio] in sanctificatione creator, eo quod omnia creavit, coelum, terram,
oblationis, a loco, ubi dicitur: Per quem majestatem mare et omnia qux in eis sunt.
• Isid. libr. i de Eccles. Officiis, cap. 15, cum e Apud Isidorum 1. cit. : corpori et sanguini Ckti-
multa differentia. sti conftrmetur; nullo sensu.
t>Non dubium, quin hic supplenda sit particula «tIsid. loc. cit.
i», qua ezprimalur oblationem sanctificatara, etc, in •Quae unciuis includuntur, suppleta sunt ei W-
corpus et saoguinem Christi conformari seu trans- «loro.
orraari, quod uihilaliud est, quam tranttubttantiaru
4157 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORtM. HM
Ittter. Credis in Jesum Christum? Resp. Omnino A'«r. Quid interpretatur Latinet Retp. Convocalie
437 credo in Jesum Christum Filium ejus unicum seu congregatio Chrislianorum, sicut superius dixi.
Dominum nostrum, qui est verus Deus et verus Inter. Credis in remissionem peccatorum? Retp.
homo. Jnfer. Quomodo Deus, et quomodo verus est Non : sed esse remissionem peccalorum credo. Quia
homo? Resp. Deus verus est, quia de Spirilu sancto propter hoc dignatus est Dei Filius carnem assu-
conceptus est. Homo verus est, quia ex Maria Vir- mere, ut nos, qui propter peccata nostra salvi esse
gine natus est. Jnfer. Ecce illtimnatum. Quid postea non poteramus, ejus misericordia salvaremur.
factum est? Resp. Post sanctam enim ejus nalivita- Inter. Credis in carnis resurrectionem ? JJesp.
temaetale et sapientia crescens xxx annos implevit. Non credo in illam, sed carnem, quam in hac vita
In qua etiam xtate a Joanne Baptista dignatus est sub mortali conditione portamus, resurrecturam
baptizari, et post baptismum tribus annis et dimidio esse immortalem credo, el pro consorlio anirax ra-
docuit et praedicavitomnia, qux ad vitam seternam tionem reddituram. Vitam xternam vero sine dubio
pertinent. Jnfer. Post hanc prxdicationem quid ROSconsecuturos credamus, si ista, quae hucusque
factum esl? Retp. ln ipsa prxdicatione comprehen- exposuimus, firmiter teneamus, et operibus fideUter
sus est ab iniquis et perfidis Judxis, a quibus pro- D irapleamus.
pter invidiamillorum et propter peccata nostra mul- ° Si ejusdem fidei rationem plenius noste detiderat,
las blasphemias, multasque passiones sub Pontio in ordine tequenti inveniet.
PUalo, qui judex erat iUo tempore in Judxa, susti- Inter. Dic mihi, symbolum, in quo bxc eadem
nuit. fides continetur, cujus lingua vocatur? Et quo tem-
Inter. Unde dicitur Pontius? JJesp. A loco, ubi pore, vel a quibus auctoribus sit compositum. Vel
natus fuit, hoc nomen accepit. Jnfer. Quid post etiam, qui illcidcomposuerunt, quorum sint exem-
hxc? JJesp. Sub illo enim crucifixus est, et in ea- plum consecuti? Resp. Certe, frater, cum scias me
dem cruce mortuus. Deinde sepultus est, et, ma- parvum non solum corpore, sed et sensu, valde dif-
nente corpore in sepulcro, anima ejus ad inferna ficilemratidtiem a me requiris, sed tamen propter
descendit, dequoinfernosanclospatriarchas, idsunt, ejusdem fidei dilectionem ea, quae de illa Dominus
Abraham, lsaac et Jacob, et sanctos prophetas, mihi administrare dignatur, tibi pandere non dene-
Isaiam, Jeremiam, et reliquos, ac caeteros omnes, gabo. Jnfer. Nisi enim tuam dilectionem talem co-
quos elegit, misericorditer liberavit, et victor lertia gnoscerem, nequaquam lalia a te requirere debuis-
die a mortuis resurrexit. sem. JJesp.Symbolum namque nomen est Grxcum,
Inter. Postquam resurrexit, quid fecit? JJesp. quod Latine coUatio pecunix interpretatur, quod et
Post nobilissimam cnim et sanctissimam ejus resur- ' ' beati apostoli post susceptionem Spiritus sancti,
rectionem conversatus est XLdiebus, et XLnoctibus priusquam ab invicem separarentur, pro signo fidei
cum discipulis suis, et manducavit cum illis, multa composuerunt. Sed quorum exemplum in hoc facto
docens et loquens de regno Dei. fnissent imilati, secundum quod legi, breviter osten-
Jnfer. Quid postea? JJesp. Posthaec vero viden- dam. Quxdam Israeliticx tribus cum adversum
tibus illis ascendit in ccelum, ubi quomodo Vult et se civibus [Forte, civiU] prxlio decertarent, et pro-
qualiter vult, sedet ad dexteram Dei Patris omni- pter unius populi [Suppl. arma vel simile] vel babi-
potentis. tum iuter beUantes discretio esse non posset, tribus
Inter. Quid posthxc facturus erit? JJesp. Finito illa, cui justior erat causapugnandi, et per Dei auxi-
mundi termino cum ipso corpore, cum quo ascendit lium victoriara se habere putabat, signaculum sibl
in coelum,venturus est judicare vivos et mortuos. certo in sermone constituil, ut quos unius habitus
Inter. Qui sunt vivi et qui sunt mortui? Retp. Vivi et una armorum similitudo confuderat [Cod., con-
justi; mortui peccalores. funderat], secretioris verbi distingneret sacramen-
JnJer. Credis in Spiritum sanctum ? Resp. Credo tum. Quod et beati apostoli, qui Ecclesiam Dei con-
sine dubio in Spiritum sanctum, qui idem Deus est tra malitiam diabolici furoris armabant, et defen-
et in Trinilate tertia persona. Quia alia est persona ' sores ac propugnatores illius erant futuri, hoc se-
Patris, alia Filii, alia Spirilus sancti. In qua Trini- quentes exemplum roysterium symboli tradiderunt.
tate unum Deum omninoesse credo et confileor. Et quia sub uno nomine Christi crcdentium erat
i Jnter. Credis in sanctam Ecclesiam catbolicam futura diversitas, signaculum symboli inter fideles
et in sanctorum communionem? JJesp. Esse etenim perfidosque secerneret, quis fideUs quisve hoslis
sanctam Ecclesiam, sed in illam non credo, quia appareret Ecclesix.
non Deus, sed convocatio seu congregatio Chrislia- Inter. Valde placent qux dicis, si tamen nomina
norum [est] sicut superius * dixi. Inter. Quid est illarum tribuum, nomenque secreti sermonis, dequo
catholica? Jiesp. Universalis, id est, per tolum or- dixeras, indicare voluisses. JJesp. Si rite recordor,
bem diffusa. Sanctorum communionem, id est, cum faciam, quod petisti. Cum Jepte dux justioris tri-
sanctis societatem et communionemhabere credo, bus Galaad cognovisset iriimicos ejus, tribus vi-
si fidemfirmiter tenuero et operibus servavero. In- delicet Effraira, adversus se advenisse, occupavit
ter. Ecclesia qua lingua dicitur? Resp. Grxca. Jn- continuo vada Jordanis, per qux illi reverti deboe»
• Potius inferius circa finem.
1459 B-.f AUm :0m MWW OPERUMPAfiS VIII. U40
rant. jQuidu» se sujtf-atos «ogimeerejit, el dc pvx- A j est de_Spiritusancio natus ex SlarfaVirgiine. Spiri-
lio fugieates per«idem vajJa«yaderie.vpieniestraps- tum Deuin'e>se S.l'yator ipse nps doeuit dicefit |p
eundi liceuiiam posUilabant.inierrogabantqHe eos: Evangelio : Qtiia Spiritus Deus est (J#an. i», 2i).
Unde estis? Qui respondentes, de-Galaad. Stalim- El.ideo nalum Chrjstum de Spiritu .sancto et M4-
que illis dicebalpr: Si de Galaad eslis, diefte ergo ria Virgine confitpmur. Spiriiiun saneldm audU,
Sebpleth,quod interpreialnr spiea. Qciod cum di- ut pariuni iliura mirabilem simul et ineulp_biiea
cere uop poterant, protinus capile truueabantur, ut recognoseas. Quoniam coeleste est. quod Spiritas
«ecreti sermonis veriias prebarctur. Hic est enim agil, et iuviolalura quoJ sancwis operatur. Nam cma
jjeiujo secrptus, quenj GuIaa:iiiiJes sjbi prp 438 unigenjtum Dei hominem fieri redemplionis nostrse
j»ignocpnstitueruat, Ad cujus siiwlituJineui nisi fal- neccssitas flagitiiret, hoc nativilatis.stix privilegiudi
lor, prxfatjjn) symbolnm heati ap0stoli cpnscripse- proprix divinitalis [For(,e,propria divinjtate]invexii;
runt, ut ipjpr fideleset ijifiJeles.Epelesi», sicut su- ul de virgine pase6r*?t»r.Qui enin» veniebat iflvete»
perius dietuni pst, verjtalem credujjtalis djscer- rataiu peccatis houiinumrenovare naturam, aeva^
nere polujssent; jneipjente beato Pptrp , qui ttjt: legem voluit habcre «ascendi. Unigenilus igitur
CredoinDeum Patrem omnipotentem,ctc., jt)cifactcisest filius bpminis, ut qui erat mufKjjcrejf
Inter. Oplima sunt valde, qux (jlLcis;§ed pbse-1P tor, fjeret pt redeiuptor.
crc, ut qtioraodo, aul qualiter vel in quem credere 7n/er. IJuarti vcrsus compositorem, sive quld m
debpam, fJUi^enter a perjas,. JJesp,Juxta qupd intel-
est dubto Pater ep coatineatur, expone. Jlesp. Beatus Jpannes apb-
Jigp, facia.n).Cfpdehdus sine &eus stolus quartum composuit versum, dicens : Passtn
pmnipotcns, ciijus sic virlus serititur, t^t.guaijtitas iub Pontio Pilato,
et Esse cnirn iUhjs et erucifixus,-mortuu» et sepuftlis:
ejus qualltas ignoretur. posse Iste Pilatus judex eratillo tempbrfeiriJudxa a Tibe-
non discutiendo assequimur, sed creijendo, In querp.
rio Cxsare constitutiis, sub quo Domiriuspassus cst',
autem credere deheamuSj edocet pos redemptoris' etiam Pontius a loco, unde riatus est, appellatur.
nostri auctorilas dicens : Qjii credit in me et in qui
Hunc ilaque Dominum nostrum Jesum Chfistum si-
eum qpi me roisit, habct vitam xternam (Joan.
cut perfectum Deum, ita et perfectum Bominem
ni, 15). Et alibi : Credite in Deum, et in me credite
confiteri debcmus. De cujus cruce n_11asit nbbis
(Ibid., M, i). Plus enim, frater, raihi est, quod fitlei
sensus noster carnalis eonfusio, quia habemus de ejus passione victoriara.
pculis videmus, quara possit Sicut enim Dei Filius non sibi, sed nobis nalus est,
conspicpre. ita immacitlatusDei Agnus non siiA, sed nobis est
Jnfer. Credo omnino, sieut dicis. Sed ppto ut di-
Q.iis autem non mlrtim advertat esse myste-
cas quid ip Dep, quid in Patre, quidve in omnipo- _j passus.ubi Deus est, et ubi Do-
rium, ipse pfxdicatur, qul
tente debeam intelligere? Jlesp. In Deo siqiiidem minis anntintialHr, qui asserltnr cfucifixus? Nam
natura innascibilis; in Palre unigeniti veritas : in crucem
iUam, in qua confixus est cofpore, nos $e-
omnipotente vero plenituJo virtutis oslenJitur. stamus in fronle. Et ideo illusiones et opprobrla,
Inter. Quomodo? Jlesp. Est naraque per ingenj- nbri debemus suspiriis
lam deitatem omnipotens, pt per otonipotetUiam mortemque, quaro sustinuit,
jPater. Nou enim inquirere debeuius qualiter sit niam ingemiscere, sed continnis laudibUscelehrare. Quo-
satis abundeque gloriam passibnis ejus osteij-
Paf-er, quia qualiler Deus sit aut omiiipotcris non derunt
humanis mentibus repentina obscuritas solis, tremor lerrarum,
pptest comprehendi. .saxorum divisio, et resurrectio mortuorum. Sepul-
Jufer. Ratio, quain de prirao versu protulisti, hac tus est
autem, quia consequens erat, ut qui nior-
yice sufficerepotest. Sed quis sec.indum composuis- tmis fuerat, acciperet sepuluiram. Qtialiter ad eon-
set, vej qualitcr eum inle)ligere debeam, innotesce. solalionem seputiorum benedictionemcorppris ejus
Resp. Andreas secunJum versum composuit dicens : terra susciperet, ut q:ii vere mortuus eernebatur,
Ei in Jcsum Christnm FHium ejus unicumDominum vere a morluis redisse crederetur. •
nostrum. Sicut cniiii Patrem rerum qmiiiiimDetini, D
ita oportct nos et Filitim ejus Dominumnostrum Je- Jnfer. Quintiversus composilpremejqsqueexplana-
Sura CJjristum, qui est Vefbum ipsius, corifiteri, cu- tionem a le atidire desidero. JJesp. PhUippusquin-
jus principium ex ipso est, quia DecisYerbum est. tum versum cxposuit dicens : Descenciii.ad inferna ,
Quod autem Christus est factus, qui Filius erat, dis- tertia die resurrexit a mortuis. In hoc cjiimTrinitatis
pensatio est rcdemptiouis humanx: Quodvefo Dpriii- mysterium, et naiuralis Iegisostenditurresolutio, qf
nus est, de proprictale naturx est. Unicus siquiderai hominem in inferno positum elevarel ad ccelum. De-
vcl unigenitus annuiitiatur et creJilur, quia unus itai cebat enim ut mors, qux per hominem subintrave-
est genitus, nequehabet [Cod., libct] in unitate con- rat, per hominemsolverelur, Etsicut credimus, quod
sorlem. Filiiira audis, non ut illtim aliquo sexu edi- mortis csl, ita iiliqtie crcdaintjs, quod vitx est. Et
tum putes, sed ut credas incomprchensibili maje- sicut in passione mysterium est pietalis, ita in ne-
'state Deum prodiisse de D,o, ut ipse ait: Ego aj surrectipne operatio pietatis IForte, potestatis], sicut
Patreexivi. et veniin hunc mundum (Joan. xvi, 28). ipse ait : Poieslatem habeo ponendi animam meam,
Jnfer. Tertium versum quis composuil, aut quid1 ef potestatem habeo iterum sumendi eam (Joan. x,
fn eo inlelligitur? JJesp.Jacobus ait : Qui conceplus s 18). Quis enim slultus noncredat iUumresurrexisse,
4141 OPP, DCBIA. — DI8PBTATIO PUIRORUM. 11«
ad cujiis praeceptyn}Lazarus sepultus est emersus jA modo non unum esse cum Patre Filioque credendus
de tumulo? csl Spiritus, cui xqualiter adjacet posse quod vult?
] lnter. Sextum yersum quis eomposuit, ant quid Inter. Omnino credendum est ita, ut asseris. Sed
jn eoest inlelligendum? JJesp.Bartholoraxussextum peto, ut decjmi versus auctofem, cjasqup iatellectum
versum ita composuit, dicens : Aseendit in cmlum. mibi exponas. JJesp. SimpB decimi verstu auctor
Jiluc cnim ascendit, unde venerat; non tamen ali- exstitit dicens : Sanctam Ecclesiam eatholicam, etc
cujus jussipne, sed propria voluntate. Deeebat cnira Esse etenjm sanctam Ecclesiam, sed non in eam
talis gloria homincro, qui de virgine nascebatur. Nec credere debemus, quia non Detjs, sed populus et
fuit ei impogsibileccelumascendere,cui possibile fuit domus est Dei, per quam et sanclificatip data est
inferos triumpbare. Et ideo necesse erat, ut qui ad mortalibus, et crescenle credentium numero ora-
mortem de regno venerat, post roorieni rediret ad nium peije linguis in Dei laudibus sanctior mundus
regnum. Et sicut terra lxtata est Dei Filium se sus- exsultat. Quaeetiam bnptismi saeramento, peccata-
eepisse, ita ccelum filium hominis se acccpisse gau- yum contaminatione detersa, terrarum incolas trans-
derel, diceule Prophela : Lwtentur cce/i et exsullet initlit ad cceltim. Calholicam dicit, id est, tolo orbe
terra (Psal. xcv, 11). diffusam. Sanctorum communionem, quod sequitur,
Inter. Septimi versus auctorem, ejusque intelle- P 1 id esl, ut cum illis sanclis, qui in hac quam sus-
ctum ut mihi exponas, obsccro. JJesp. Thomas 439 ccpimus fide de praesenli sxculo ad Deum migrave-
septimi versus auctor exslitit dicens : Sedet ad dex- runt, societatem el spei communionem habere crtv
teram Dei Patris omnipotentis.Quodsedet, Christi vic- damus. Si tamen recte vivendo fidem illara. tenea-
torix muuus est; quod ad dexteram Palris sedet, di- mus, et operibus impleamus.
vinitatisest privilegium et consortium indiscretx cha- Inter. Undecimum versura quis composuit, aut
ritatis. Ut ostenderet locum justis, et sinistrampec- qttid in eo debeo inteUigere? Jlesp. Thaddeus un-
catoribusdemonstraret, Beneenim ad dexteram Patris decimum versum componens ait : Remissionempee-
annuntiatur se.dere, in quo nihil voluntatis SUEC dia- catoTdm.Gredenda est ufique peocatorom remissio,
bolus, qni totus sinister est, invenit. quia hoc unum est reinctlium, quod humanum genus
Jnfer. Octavura versum quis fecit, aut quid in eo a sententia perpetux morlis absolvit. Idcirco unige-
continelur? Jiesp. Matthxus octavum versum com- nitus Altissimi dignatus est et carnem suraere, et
ponens ait: Inde venturus est judicare vivos el mor- crucem subire, ut nos, qui propter criraina aiqup
tuos. In ipso enim corpore Domiuua venturus est ad peccata non poteramus evadere, sua indulgentia
judicium, in quo ascendit ad coelum, Necesse est faceret innpcentes. Et icleoimmaculatus occisus est
quidem, ut humanura genus ille disculiat, qui crea- C ' Agnus, ut ejus cruore humani generjs maculx \ST-
vit; et ipse judicet, qui redemit. Justum quippe est, gerentur. Ecce profunditalem myslerii ! Ecce alli?
Ut oiunipotens Dominus mortales suos, quos virtule ludinem sacramenti ! Ubi mors reddit vitam, et
divinitalis formavit, Patris pietate salvavit, judicis peccanlium sordes sanguine sunt innocentis numT
examinatione diseernat, ut impios gehennx ignis datx. Hxc autera remissio non nos ad peccatura
tradat, pios autem in socielate xternitatis adsumat. nutrit, sed admonet, ut jam peccare tiiqeamus, qui
Quid namque justitts pptest esse apud Deum, quam nos intelligimus sine venla non ppsse §alvari. Bp»
ut quorum vita diversa fuit in sxculo, eorum post nitas enim Dei munere indulgentix suae non nos ar«
hoc sxculum raerita disliiiguantur. Ubi aulem judi- mat ad culpam, sed absolvit ad gloriara.
candi referuntur (vivi) ac mortui, ibi omnium bomi- Jnfer. Cxteris versibus expositis, quis duodecj-
num esse apud Deum cura credatur. mum composuisset, seu etiam quid miraculi iu eo
Jnfer. Nonum versum quis composuit, aut quo- habeatur, ut mihi aperias, humiliter obsecro. Resp.
raodo est mteUtgeitdtts?Jlesp. Item Jacobus nonum Certe, frater, sicut in rellquis, ita et in hoe pelitioni
versum adjungens ait: Credo t?j SpjrUum sanclum, tux benjgnQ animo, prout intelligo, obtemperabo.
Hoe ad formam fidei pertinet, ut sicut in Patrem Matthias, qui ab apostolis post Judam electus est
et Filium, ita et in Spiritura. sanctuni absque ulla sorle, duodecimura versum adjecit, dicens : Carnis
dubitalione predamus, ut quorum uiium nomen est, resurrectionem et vitam wternam. Carnem, quam in
non sit eorum diversa confessio. Et qui in cceloapud bae vita sub mortali condilione portamus, hanc re-
se unum sunt, a nobis non separentur in lerris. surrecturam esse imraortalem ac ralionem redditu-
Quoniam sicul divinitati nihil de creaturis xquari ram pro consortio animaecredainus. Quis enim cre-
potest, ita omnem divisipnem et inxqtialitatem na- dens Deo possit de resurreotione dubitare, cum ma-
tura divinitalis excludil. Itaque secundum evangeli- nifestum sit hane solam causam Christo fuisse nas-
eam veritatem, sicut Filius a Patre exivit, ita et Spi- cendi?Quae utilitas erat, ut perpetuus carnera di-
rilus sanctus a Palre» procedit. Et sicut unigenilus gnaretpr assumere, nisi ut perpetuitati carnem dona-
Filius Dei est, ita et Spirilns sanctus Dei est. ret? Quae gloria esset Dei Filium crucem non re-
Et sicut Pater, cui vult, miserejur, et Filius, cui fugere, mortem expetere, et perpeti sepulturam,
vull, Patrem revelat; ita etiam Spiritns el inspirare nisi vitam mortalibus prxstita resurrectione con-
legitur, prout vult, et dona ccelestium graliarum di- fcrret? Posse hoc fieri facit divinitas fidem, cui to-
videre, prout vult. Qux cum ita se habeant, quo- tum, quod vult, posse subsistit. Denique ut indubi-
11« B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VllL 1144
tala resurgendi exempla capiamus iose hic mun- \ quid intelligendum est? Jtesp. A Cbristo cnim Chri- .
dns amissa receptaque decoris sai specie et occidit, slianus derivatur, et ideo dum Christiani vocamur,
et resurgit. Documenlum nimirum futurx resurrc- Christi, nomen tenemus, et supplicamus, ut opera
ctionis accipimus, cura commendatasulcis frumenta Christi facere valeamus, et nomen suum per bona
in stipulam suam redeunt, et renovatis frondibus opera nostra in nobis sanctificelur.
spnliata gelu nemora revircscunt. Cuncta eliara, Inter. Qiue est secunda pelilio? Resp. Adveniat
qux terra producit aut seraine aul radice mulli- regnum tuum. Inter. Quid ibi intelligendum est?
plicata redduntur. Qux autcm durilia cordis est non JJesp. Oramus enim, ut Christus regnet in nobis, et
credere reformari hominem, cum omnia, qux facta non diabolus; et Ecclesia Chrisli semper crescat, in
sunt, reparentur. Vitam mlernam , quod scquitur qna regnat Deus; et dies judicii adveniat, quia tunc
absque ulla dubiiatione nos consecuturos credamus, diabolus in mundo regnare desislet, et Christus cum
si hxc, qux tibi hactcnus exposui, firmiter tenea- sanctis suis regnabit in xlernum.
mus ac bonis operibus fideliler conservemus. Inler. Qux est tertia? JJesp. Fial voluntas tua, si-
Quoniam, sicut nosti, fides sine operibus mortua cut in cmloet in terra. Inter. Quomodoest intelli-
est. Hoc omnibus patet. genda? JJesp. Sicut angeli in ccelo tux voluntati
Hoc est symbolum, fraler mi, quod tibi exponere B obcdiunt, ita et jusli in ter/a faciant. Et sicut in
postulasli, cujus signaculo, sicut dictum est, in pri- sanctis, ita et in peccatoribus tua voluntas im-
mordio fideles ab infidelibus secernuntur. Hoc est pleatur.
syinbolum, cujus vcritas unumqueraque credenlem Inter. Qux est quarta ? JJesp. Panem nostrum quo-
elficit Christianum. Hoc est symbolum, quod et lidianum da nobis hodie. Inter. Quid tn ea intelligi-
viventes sanctificat, et mortuos reducit ad vilam, tur? Resp. Hocloco panis pro omnibus cibis accipi-
ad quam ille nos dignelur perduccre, qui trinus et tur, de quibus quotidic vivere debemus. Precamur
unus vivit et regnal in sxcula sxculorum. Amen. etiam pro assumptione corporis Christi. Petimus de-
440 CAPUT XII. nique, ut nobis seipsum tribuat, qui est panis vivus.
INCIPIT DEIlOMISICA 0RATI0NE. Inter. Qux est quinta? JJesp. F.t dimitte nobis de-
Jnfer. Exposita tibi firie prout potui, nunc peto bila nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus no-
ut dicas mihi, si scis Orationem Dominicam, quara stris. Inter. Quid in illa senliendum est? JJesp. Pre-
Dominus noster Jesus Christus discipulos suos orare. camur enim, ut sic dimlttat nobis peccata nostra,
docuit. Jlesp. Scio. sicut et nos dimittimus dehitoribus nostris.
Inler. Peto humiliter ut mihi illam dicas. JJesp. Jnfer. Qux est sexta? JJesp. Et ne nos inducas tn
Prout eodem Dominomiserante valeo, qui illam do-. C tentationem.Inter. Quomodohxcinlelligitur? JJesp.
cuit, faciam. Pater noster, qui es in cmlis, et rel. Non petimus ut non tenlemur, quia qui non est
Inter. In eadem oratione quot pelitiones inve- tentatus, non es«~probatus. Sed precamur ut ne nos
niuntur? JJesp.Septem. Jnfer. Qux est prima? Jlesp. inducat in tentationem, quam sufferre non possu-
Sanclificetur nomenluum. mus.
Inter. Hoc quod in capite dixisti: Paternoster, Inter. Qnx esl seplima? Jlesp. Sed liberanos a
qui es in cmlis, quomodo intelligitur? JJesp. Ibi eniraL malo. Inter. Quomodoest intelligenda ? JJesp. Id est,
invocatio dignitatis est, dum Patrem nos habere pro- a diabolo, a peccalo et ab omni malo tentamenlo.
fiteraur Deum, qnia omnes nos fratres suraus, el Jnfer. Amen, quod in fine est, quomodo intelligi-
Deum Patrem habemus in ccelis. tur, vel cujus lingtia dicitur? JJesp. Amen Hebraice
Inter. In prima petiticne, quam superius dixisti, dicitur, quod Latine vere et fideliter interprelatur.
PROPOSITIONES ALCUINI
DOCTORIS GAROLIMAGNI IMPERATORIS
AD ACDENDOS JDVENES a,
ALCUINI
-
PARS NOM. OPUSCDLA SCPPOSM.
459 PRiEFATIO.
Non intendimus omnia illa opuscula huc conferre, (C beato Alcuino contemporaneus fuit, plane super-
qnx a quibusdam scriptoribtts, ex levibus nonnun- vacua fuisset. » Neque similis exstat jussio a Carolo
quam conjecturis , bcato Alcuino tanquam auctori Magnofacta Alcuino, qualis exstat facta Paulo, cujus
tributa; aut qux in quibusdam codicibus mss. seu fragmentum ex veterrimo codice Augiensi edidit
ex imperitia, seu ex prxcipiti judicio librariorum, MabiUonius libro xxvi Annal. Bened., n. 62. Fieri
iilius nomine insignita fuere, nunc vero communi potuit ut illa Pauli Collectio deinceps ab Alcuino
eruditoruin calcuload alios scriptores pertinere com- fuerit recognita, aut ad quosdam ainicos directa ,
probantur. Inter hxc recensemus primo Homilia- addita sua epistola; qux posthac scriptori Vitx oc-
riuni, multoties sxculis xv et xvi typis vulgatum. casionem prxbere potuit, ut immaturo judicio illam
Hlud enim a Paulo Warnefridi diacono et monacho Alcuino tanquam primo compilatori adjudicaret.
Cassinensi primum compilatura fuisse ex Caroli Ma- Quidquid vero sit, operx pretium haud fore existi-
gni epistola, et ipsius Pauli versibus in editione mamus, hisce beati Alcumi Operibus ea quoque
Coloniensi anni 1557 (Patrologim torao XCV) prx- immiscere qux non nisi aliquem ordinem Alcuino
fixis in aperto est. Homiliarium vero, quod beatum debent.
Alcuinum pariter duobus voluminibus ex Patrum Idem dicendum de Libro, quem vocant, Comitit,
scriptis collegisse meminit Vitx iUius scriptor, aut Epistolas et Evangelia per annum in singulos dies
in pluleis etiamnum delitescit, aut omnino periit, aut distributa continente, quem quidem a beato Alcuino,
nunquam, quod salva fide prxfati scriptoris opina- jussuCaroli Magniemendatum fuisse, non vero primo
mur, pennam beati Alcttini occupavit. « Certe, i confectum legitur in codice Carnulensi apud Mabil-
inquit D. Rivet., tom. IV Hist. lit. Francix, p. 337, lonium libro xxvi Annal. Bened., num. 61.
< industria illa post Pauli diaconi Collectionem, qui Omittendum pariter in hac editione censemus
1171 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPPRJJM PARS IX. 1172
opus, quod sub nomine Libronan Carolinorum «jAl»i* videre planea stylo librorum Carolinorum dl- -
saec.XVJprimum typis ipnptuit, editum auno 1549, versum. Provocamus hic, ut oportet, ad virorum
absque loci ac typographi manifestatione a qupdam eruditommjudicium. Clarius argnmentum pro Al-
pseudonymo, tjui prxfationi ad Christiahuni lectorem cuinoproferri possecreditD. Heumannus, ex testimo-
hoc riomen : Eli. Phili prxfixit. Convenit vero nunc nioHovedeniinArinalibiis adannum792, etWestmp-
inter eruditos sub hoc nomirie latere Joannem Ti- nasteriensis adannum7,93, uhi narratur Albinum seu
lium prirao quidem Briocensem in Armorica, dein- Alcuinumcontralibrum synoJalem a Conslaminopoli'
ceps vcro MelJensem episcopuni; de ciijus norainis directum 31 a Carolo Magno in Britanniam missum
aenigmate hujnsqtte s6f,ttlbne consule Andream du « scripsisse epistolani ex aucloriialedivinarumScri-
Chesne, lom. II Rer. Franc, pag. 352. plurai um mi rabtliter aflirmatam, iU.imquecum eo.lem
Sunt enimvero non pauci eruditi viri, ,e choropo- libro cx peisor.aepiscoporuiu ac principum Anglix,
tissimum Protestaniium, qui nobis persuadere ni- regi Francorum atlnli se. » Quibii-, Alciiinum Ca-
tuntur, illorum libroriim auctorcm esse heatum Al- rolini operis scriptorem esse diserte tradi, jam ob-
cuinum nostrum;'quibus tainen ut assensum no- servavit Vossius, ait Heumanniis.
strum accommoJemus, prohihent raliones iste: Pri- Nos vero niliil in hoc testimonio reperimus, ex
mo, quod scriptor Vitx beati Alcuini nullam htijus quo diserte tradi agnoscamus id nuod observavit
opciis intcr alia illius, qux recenset, scripta, faciat Vossius. Qnoil si enim largiri velimus Alcuinum
mentioriem; quoJ ccrte commiltere rion debuisset, aliqriariJo scripsisse epistolam adversus cultum san-
cum eo tempore Vilam illam congeiserit quo hxc ctorum a Nicxna synodo assertum; crediinus la-
coniroversia de cujtu imaginum apud Gallos el Ger- r, men illam epislolaih censeri non posse illud ipsum
manos necJum dcferbuit, atqtie apud eos auctori il- opiis qiios sub nomine Liijrorum Cafolinorura inno-
lius operis, seu Alcuino suo magriarii laudCm con- tuit; ptimo, quod hoc opus scriptinri sif, prinsquam
ciliare potuisset. Secundo, quoJ de hac Gallofura beatus Alcuinus ex Anglia in Franciain red it circa
Gerraariorumque cuin Grxcis controversia, neque in initium auni. 793. In Prxfatione enim Cai'oliis Ma-
epistnJis, nequein aliis dogmaticis scriptis, mix ge- gnus (cnjiis.noniine Mi libii insigniiintur) scribit, li-
nuini paitus Alciiini Jiabentur, .ullum vestigiiiin de- bi'o I, pag. 8",edit. Henmannr, synodum fiiairi NI-
prehentlatur, ui beatnm virum non lantura nihil cbn- cxnam n gestam fnise ferme ante triennium. Est
tra irhaginum culuim scripsisse existimandum sit, vero in confesso apudomnes, syiiQdumisiamNicaeae
sed ,pti:i,m,rjjyn se jlii liti seu consentiepdo seucon- celebratam fujsse anno 787; Libri ergo Carolini «iit-
tradicenJo aiicui parii, eommiserit, plane incerttim fefri nequeunf a!>illo anno ultra tflennium sett ul-
sit. Terlio, quod stylus, quo auctor iillrortim Caro- tra arinum 791. Ergo scripti fuere ante reditnm Al-
linornm tistis esf, a stylo beali Alcuini plane cliver- cuini: ergo fieri non pottiit ut is eosJem Libros,
sus appareal, quod nemo inficiabitur, qui OpeniTri postquam 'idem jam ante bienniurii iii Francia con-
ilUirjimjtractatJQne, Jacta utriiisque styli cpmpara- fecti fuere, e B:ilannia secum afTeiret adCaroliim.
tione, ftierit exefcitaius. Auctor Caroliniis, Fleurio Sccundo, epislola illa, cujus memincre seriptores
judice, tom. IX, pag. ,511. fidit. JBruxellensis 1^21, AnglL.cUati, scripta ^fuiliu BrUannia, et inae, ut
magnas sxpins nectit |^^ijla|es" d^ rebris Ic^Us; ^o^nt, Jj) $q$fe<y';$k*j$fa(\Carolum Magiiura
ratiocinia adhihet multolies inepta el 460 rei 'iai1'' i$em riohune ef ex persona episcoporum et principum An-
convenientia : durioribus qtianJoque verbis tractat gtiw. Opus vero Caroliiium exaralum perhibetur
episcopos synodi Nicxnx, elc Talem consuetudinem C'nbmine I et ex persona Caroli regis Francorum : igi-
a slylo beati Alcuini aliemim fuisse monstrant ea qux lur utiumque nequit esse ideni opus. At enim, ut
disputavit adversus Felicem et Elipandum, giios ab qiipJ sentimus, ipsain iliam narrationera
errore per epislolas et admoniliones clipriytte ijle- ofedeni, Svestmonasteriensis et aliorum scripto»
nas in viain revocare satius judieavit, qnam seve- Sdfoamnp im, Afcuino xvo Jonge posteriorum suspeclam no-
rius errores exprobando conjiccre in desperationem bis reddit silentium scriptoris Vitx, aique ipsius Al-
etveritatis contemptum. Neque Alcuihi essepossnnt cuinl, ex quo Valitium argiunenlum duci posse cre-
illx dicliones : hmresei, hmreseorum, loco hmretici, dimits, nihil unqtiam a beato Alcuino de isio do-
hmreticorv.m. Et, ut plura alia omillamus, ubi un- gmate iSisputatum scriptumve fusse, quam nostram
quam Alcuinus Paii|n'in'aboslofiim, insueta prorsbs Opinionemjam patilpBbpeiius iiidicaviiiius. Ilis ad-
et insulsa conipell^ifbiie' aixil evangeticum stabutd- dendumquod 0. Miiuilonius ad idem Anglorum
rium, quod facit auctor Carolinus libro n, cap. 25, scriptortim testimonium animadvertit libro xxvi
num. 228. Annal., n. 19, nimirum quod ipse Alcuinus in libro
« Verum, » inquit D. Christ. Ang. Heumannus i adversus Elipandum testetur, « se jubente Carolo
(in Prxlatione in eosdem lihros Carolinos,' Hanove- in Franciam lcinc, postquam Ratisbonx adoptiano-
rxanuo 1731 ipsius cura recusos, pag. 54), concpr- rum secta anno 792 ventilata est, ad eamJem sectam,
dantiam styli animadvertit Cassantler in epist. ad non vero ad synodum Nicxnam oppugnandam ve-
Molirixum; » et iiitegnim qrioJdam caput totidem nisse. Non ei-go post hunc Conventuiii noraine et
verbis in commentarhs in Joaiinemejtisdem Alcuini mahdato Britaiinix episcoporuni principunivc, sed
posimm se deprehenJisse asserit. At enim siid im- ^jubente u rege Carolo, deriuo venit in Franciara :
viri docti Cassander et Heumanntis, quodil- quippe qui jnssti ejustlem regis in BriiannlariJrre-
fmtent
is hic fidem adhibefe riori Valeairitis,cum ipsi cfaptit dierat. » Nufat ergo fides HoveJeni et aliorUm:
illuil designare noluerint. Certe id ipsuffl capildluhi Verum hxc sufflciant ad demonstrandum beatum
aJhucJum' octtlos nostros alque industriam noslram Alcninum nori efsse auclorem operis Carollfii; et
efiugit. propterea ilhid merito ab illius Operibus eliminari.
Pergit vero D. Heumannus, se probe meminisse, Ideo arguinenta reliqua qux D. Iteiiriiannus pro
quod aliqiiando, corriparando stylmfi Alcnini, qciem sua' opiiiione afferre conatus est, cum levissimi sahe
adhi':iuit in libris de Trifiitale, cum opere Carbl|no, pondefis sint, fnerito neglgimus, facile a'quovi$,
« in loca aliquot inciderit qnx utriusque operis: qui nostra consideraverit, dissbtvenda.
enmdem esse auctorem uianifesturii, sibi facere vi- Demtim missam hoc loCo faCiintts Vitam sangti
derentur : > Ita salis meticulose Heumannus; seiisitt Judoci editam a MabillonioAc,t. $S. ,Ofcl.
§."^n4
1
nimiriimyir circumspectus, Jiaud tu.te concludiposse tom. II, p. 566 et seqq., qux iiuidem riuiiquajhsM
ex aliqnot locis atlt sententiis, Slylp alicujus scfi- nomineAlcciini vulgata fuit; a^tjiiibusdairi^tarifCT
ptoris Cpncprdanlibus, ad iribuendiini ejdeni scripto- illi' ascriptaeo.sbluiri titulo, qiiod isceUafjj t$$M
ri opus aliquod prolixum et integrum, Nos quiderai salncio Jadbco sacram. Osteridil vero
dociissfjrin^jK
irigenue fatemur, stylum libroruin de Trinitate no- Rivctus, tora. ly.Script. Rei lit. Francia}, !^.^|
» Hos libros vide inter Opera B. Caroli
Magni editionis nostrx. EDIT.
— LIB. DE DIVTNISOFFICHS. 1174
fiT? qj>p.'sppposiTA.
auctorem esse anonymum Alcuino antiquiorem, et A ad Carolum Magnumimperatorem, cum quibusdam
ab illitis 'cbrisfietbslylo plane discfepantem. Cdi jii- connexis noviter repertis; tertium, Vita Antichristi;
dicio jnostrum kraoqne adjieimus. qtiartum, homilix de nativitate Domini, de pnrifiea-
Hic igitur inter supposititia AJcuini opuscula ea tione B. V. M. de Nativitate ejusdem et de omnibus
potissimum exliibemus, quae cl. Quercelanus primx sanctis; quintum, Cannina quxdam quae, ubi lieri
edilioni Operum beati Alcnini variis locis inseruit, et potuit, a J suos auclorcs referuntuf. Ad singuli iixc
qux a viris eruditis etiam in hac noslra eJitione opuscula addemus, more nostro, monita pro erudi-
posseiit desiderari. Primum erit, liber de divinis tione aul illorum illustratione servientia. Sit ergo
Officiis; alterum, epistola cie Cxremoniis Baptismi inilium a primo.
Vid. HtigoMenard., not. 239. annexa, separavimus sub novo titulo ob diversitalem
h Amal. libr. n, cap. 23.
c S. Hier. libr. xni in Ezech., cap. XLIV,vers. 18. argumenti.
f Ainalarius libr. m, cap. 5,
d Amal. loc. cit., cap. 25. g Amalariusibid.
e Qux sequuntur huic capiti apud Quercetanum
1245 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 124f>
In ipsa elevalione [Amal., inclinalione] dat pacera A sed circumstarent [Amal., curvi starent]. Diaconus
ministris, qtti dextra Ixvaque sttnt. Ipse est pax no- portat evangelium in sinistrobrachio, perquodsigni-
stra, per quam reconciliamur Deo. Eamdem pacem ficatur lemporal s vita, ubi prxdicari Evangelium
offert cantoribus, qui relro stant: ut illud, Pacem necesse est. Duo cerei.qtii portantur anle evange-
meamdo vobis, pacem relinquovobis (Joan. xiv, 27). litim, legem et prophetas designant prxcessisse ad-
Prxsentibus dat, absentibus relinquit; hoc est, qtiod ventum Christi : ihuributum , opinionem virlutum
solemusdicere : Innuit episcopus cantori, qui mulat de Christo proceJentem. Cantores, more Levitarum,
Iaudem de veteri in novam, et incipit Trinilatera qui omnia necessaria labernaculi providebant, qux-
sanctam laudare, et dicit, Gioria Patri, et 497 <ba- runt aqtiam ad fonlem, et servant eam coopertam,
coni quasi chorus aposlolortim, stant cum eo htimi- usque aJ tempus sacrificii, et sic eam raunriam of-
liati, el dicunt: Domine,doce nosorare (Luc. xi, 1). feruiit. f Sixtus papa constituit adjectionem illam
Incie vicissim duo diaconi allrinsecus vadunl oscu- primxvo hymno, id est, Sanctus, Sanctus, Sanctus,
lari latera altaris. Quo osculato [Forte, quo osculo], etc. Aiigiistinus in libro de Civitate Dei vur E :
demonstratur pax quam eis comtienclavil Dominus, « Sacrificiumergovisibile, invisibilis sacrificii sacra-
dicens : In quamcunquedomum inlruverilis, dicite; mcntum, id est, sacrum signum est. » b Ab his per-
Pax huicdomui (Luc. x, 5). Allare corda eleclonmi B sonis dantur oscula mutuo in Ecclesia, qux nullius
significat. » Deinde in memoriam passionis Chrisii, litillationem Iibidinosx suggestioniscogiinlexcitare..
dicunt cantores versum de psalterio. Ps:dterium in- > Sergius papa constituit, ut tempore confractionis
ferius percutitur, superius reboat: et passio Cbristi Dominici corporis, Agnus Dei, a clero et populo de-
ab inferiori parte habet percussuram, a superiori cantetur. Triforme est corpus Chrisli, eoruin scilicct
dulcedinemresurrectionis. Hinc osculatur Evange- qui gustavertmt mortem , el morituri sunt. Primum
lium, in quo duo populi ad pacem redeunt. Deinde scilicct sanctnm et immaculatura, qnod sumptum
transit ad dexteram altaris. Liquet omnibus, quod esl ex Maria. Alterum, quod ambulat in tcrra. Ter-
semper Christus egit dexteram vitam postquam re- tium quod j'acet in sepulcris. Per parliculam oblatx
surrexit. Diaconi postea stant in ordine, ut illud : missxin calicem, ostendiiurcorpus Christi.quod jam
Si quis vult post me venire, etc. (Luc. ix, 23). h Epi- surrexit a mortuis. Per comestam a sacerdole vel
scopo ascendente ad sedem, cereostrata mutantur de populo, ambulans adhuc super terram. Perrelictam
locis suis in ordinem unius linex usque ad altare. in altari usque ad finem missx, jacens in sepulcrls
Per cereostrata significantur dona gratiarum, per usque ad finem sxculi.
qux illumiiiaturEcclesia. Uniuslinex positio, unitas i CAPUT XL.
est Spiritus sancti in singulis donis. Potest et sim- k DECELEBRATIONE MISS_5ET EJUSSIGIWFJ-
pliciter intelligi dispositio cereorum expeditus cur- CATIONE.
sus circa altare minislrandi. c Telesphorus natione Celebratio missx, in commemorationempassionis
Grxcus ex anachorita, conslituit ut hymnus dice- Christi peragitur. Sic enini ipse prxcepit
apostolis,
relur angelicus ante sacrificium. Symmachus post tradens eis corpus et sanguiuem suiim : Hoc facite
Telesphorum quadragesimus quintus conslituit ut in meam comtnemorationem(Luc. xxi, 19), hoc esf,
omni die Dorainico et natalitiis martyrum idem in memoriam
passionis mex. Tanquam diceret,
bymnus cantaretur. quod pro veslra salute passus sum, ad memoriam
Ad orientem oramus, ut admonealur animus ad revocate, et pro vestra veslrorumque salute eadem
naturam excellentiorem se convertere, id est, ad
d proferre curale. Hanc Pelrtis apostolus primus om-
Deuro. Post I borem et opus ministerii pontifex nium Antiochix dicitur celebrasse. Iu qua tres tan-
ascendit sedero, in memoriamascensionis Dominieie, tummodo orationes in initio fidei proferebanlur,
et sedent cum eo, quibus promisit : Sedebitis super incipientes ab eo loco, ubi dicitur : Hanc igitur obla-
sedesduodecim(Matth. xix, 28). Per eos qui sedent, tionem. Missa autem dicitur, quasi transmissa, vel
demonstrantur membra Chrisli in pace quiescentia : in quasi transmissio , co quod populus fidelis de suis
per eos qui stant, in certamine posita. Cantor sine meritis non prxsumens, prcces et oblaliones, quas
aliqua necessitate tenet labulas propter illud : Lau- Deo omnipolenti offerre desiderat, per minisleriuro
denl nomen Dominiin choro , et reliqua. Hxc jubi- et orationein sacerdotis ad Deum transmittat, quem
latio, quam sequentiamvocant, illud tempus signi- mcdialorem inter se et illum esse cognoscit, confi-
fiical, quando non erat necessaria locutio verborum, dens perejus orationem atque intercessionem a ma-
sed sola cogitationemens menti monstrabit, quod lis omnibus liberari, atque creatori suo reconciliari
retiuet in se. c Anastasius papa inslituit, ut quoties- et in omnibus corroborari. Vel missa , ut Isidorus
cunqueEvangeliumlegilur, sacerdotes non sedcrent, dicit!, dicta est ab emiltendo. Tempore enira quo
• Amalarius ibid. h Amalarius, loc. cit. cap. 32 in fine.
b Amal. libr. m, cap. 7. i Anial., loc. cit. cap. 53.
c Amal. ibid. et Hugo Menard. not. 7. i Tribuilura Mabillonioet aliisRemigio Antissio-
d Amalarius, loc. cit. cap. 10.
• Amalarius, loc. cit. cap. 18. dorensi, lom. V Actorum SS. Ord. Bened., pag.
f Amal., loc. cit. cap. 21. 185.
k Al., Brevis exposiliomissm.
• S. Aug. Ubr. x de Civit. D»i, l lsid. libr. vi. Orig., cap. 19.
cap. 3.
[_17 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IX. 1248
sacerdos incipit consecrare corpus Domiuicum, di- A A ad memoriam revocans , sicut Christus crucifixus
ccndum est a diacono postEvangelium : Si quis cate- est pro salute mundi, ila et mipister verbi ipsius
chumenusest, procedutforas. Et quia tunc emittun- semetipsiiui vitiis et concupiscenliis crucifigere non
tur catechumeni ab ecclesia, qui non debcnt inler- obliviscatur, pro amore Redemploris. Quod ea-
esse sacris mysteriis, eo quod nondum sunt per- dem veslis candiditatem hahet, ostendil iiiinistrum
fecti. Sive alio moJo potest dici missa, eo quod nos Christi candorem castilatis menle simul et cor-
mittat ad Deum. Ideo autem non ab aposlolica vel pore habere debere, qui auctoritatem Evangelium
evangelica lectione, quod majus esse constat, eadem prxdicandi in Ecclesia relinet. Habet et coccineas
missa inchoalur, sed potius canendo et psallen.o, virguliis, sanguinemChrisli pro salnte roundiefftasum
quatenus dulcedo suavilatis corda audieniium prius declarantes.
deroulceat, et sicpost modutalionerosuaviscantilenae Prxcedentibus ad altare ministris, in medio eo-
in spiritualibus rebus populus per compunctionem rum propter debitum honorem evangelium Chrisli
mentis intentus, salutiferaEvangelii verbaardenli af- defertur, tanquara persona prxpotentis, prxcedenli-
feclu suscipiat. bus ac sequentibus ministris, constipata, cum pioce-
dit in publicuro. Cerei quoque evangeliuniprxce-
Quodautem populus Dominicodie, sive solemnita- ".
tum, ad ecclesiam confluit, ad imitationem Israelitici dentes demonslrant gratia Evangelii mundum, qui
erat in tenebris peccalorum, illuminatuin. Quodau-
populi creditur fieri, qui lemporibus statutis498a( 1 temeadem
templum Dominiconfluebat, et sex diebus operans, processio evangelii ab australi parte fit in
septimo ob omni opere servili requiescere jubeba- plagam septentrionalem, declaral Dominum Jesum
tur, non tamen a meditatione legis. Sic enim ait Christum, qui verbum salutis mundo inlulit, a parte
meridiana ortum esse. Nara Hierusalem, in qua Do-
Aposlolus : Moyseshabet in singuliscivitatibus, qui minus Jesus
eum per singula sabbata prmdicentin synagogis(Act. Christus priinoverbuinsalutisannuntia-
iu meridiehabetBelhleem, aquo loco ipse Salva-
xv, 21). UnJe et canticum Moysisper omne sabba- vil, •
tuminEcclesia recitaremos eccle-iasticusconsuevit. tor venit, sicut scripluiii esl Deus ab austro veniet
Et quod ilti faciebant in sabbalo, qui primus apud (Habac. m, 3).
illos in diebus hebdomadis habebatur, quoniam in Cantore incipiente, Kyrie eleison, collocantur ce-
ipso rcquievit Deus ab operibus suis; nos propter rej in ordine a parte australi ih septenlrionem ab
reverentiam Dominicx resurrectionis, die Dominica acolyto, ostendenle lioc facto, quod misertus sit
agere curamus. Necesse est enim, ut populus Dei eo Dominus oranipotens mundo, in meridie et septen-
die, quo Dominus resurrexil, a ruralibus vacans A trione. IJeo aulera Kyrie eieison el Laiini Grxce, et
(
operibus , instruatur quomodoper totam hebJoma- Grxci Latine proferunt, quia et iUorura quxdam
dam spiritaliter Deovivere debeat; et qui per tolam Grxca honestiusquam Latina, et quxJam Latina me-
hebdomadam curam corporis morituri inJesinenter lius quam Grxca sonant, et ut uiiuin ejus populum
egit, eo dic curam animx in perpeluum victurx agere nosesse ostendamus, unumque Deum ulrumque po-
curet. pcilcimcredere, Kyrie, Doinine, eleison, raiserere.
Primo omnium dicitur antiphona ad introilum. Chrisle, eleison,id est, quiesunclus non oleo visibili,
sed plenitudine divinilatis, miserere. Nam chrisma
Antiphona ex Grxco inlerpretatur vox reciproca in
Latino, duobus alternatim psallentibus, ordine com- dicitur unctio.
mulato, sive de uno ad unum. Quod genus psal- Incipit deinde sacerdos : Gloria in excelsis Deo,
lendi Grxci invenisse traduntur : qux ideo Ad introi- hymnum in nativilate Salvatoris ab angelis decan-
tum dicilur, quia per hanc introiraus ad ofliciumdi- tatum : seJ a bealo Hilario Pictaviensi postea « au-
vinuin, sicul per inlroitum oslii ad secreta domus.' ctum et consuramatura, et boc ipsum ad imitatio-
DeinJc imponilur : GloriaPalri et Filio e' Spiritui nera angelorum, ut ostendamus nos eumdem Domi-
sancto. Qux verba ad divisionera psulmorum', qui num colere in terris, quero et Angeli venerantur in
prius indifferenter canebantur, bealus Hierony- D I ccelis.
mus , Damaso papa pelente, composuit. Sed cum Postea dicit sacerdos: Dominusvobiscum,salutans
nequaquam id sufliceret, prxdicto apostolico ite- populum et orans, utDominus sit cum eis, sicut di-
rum suggerente, addidit adliuc : Sicut erat in prin- gnatus est dicere per Prophetam : Inhabi.aboin tllis,
cipio , etc. Et hoc ad nutum diaconi ail cantor, si- et reliqua (II Cor. vi, 16) : et qtiod Salvalor dixit
cut et Kyrie eleison, quia ad hoc in ministerium ad- discipulis suis, et in illis, omnibus fidelibus : Ecce
mittitur, utoflicium integre peragi possit. Quoniam ego vobiscumsum (Mallh. xxvm, 20). Qui salutatio-
presbyter sine diacono nomen habet, officiuranon nis sermo non humano arbitrio composilus, sed ex
. habet. divinx Scripturx auclorilate probatur sumptus, ubi
Incluitdiaconus dalmaticamin similitudinera du- frequenter et singulariter et plurariter positus le-
cis, ut qui minister verbi Christi, passionem illius gitur : singulariter, sicut angelus ad beatam Ma-
» Sic Mabilloniuslegit in Liturgia Gallicana tom. videatur Titlemontius toro. VII, pag. 467; et Ri-
I, cap. 4, pag. 29. Apud Quercetanum legehatur , vetus in Gallia Litteraria iom. I, part. n, pag. 180.
postca actum , loco, auclum. De aiictoreliujushymni Vid. Hug. Menard. not. 7.
1249 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 1250
riam : Ave, gratia plena, Dominustecum(Luc. i,28) : A liam. Amen vero confirmatioest oralionis a populo.
et sicut ad Gedeonem similiter angelus salutando lnlerpretatur enim, vere, sive fidefiter, tanquara
dixil : Dominustecum, virorum fortissime(Judic. vi, respondens poputus dicat: Vere ita fideliter credi-
12): Pluraliter, sicut in Jibro Ruth legitur Booz sa- mv.ssicut dicis, Filium videlicet Dei ante omnia sae-
Jutandodixisse messoribus suis : Dominus vobiscum cula, et in praesenti, et in fuluro regnare cum Patre
(Ruth.w, 4) : et sicut in Paralipomenon propheta a et Spiritu sancto, et regnum ac potestalem ejus
Deo missus, invenitur salutasse Aza regera Juda nullo fine concludi.
cum exercilu suo victores de prxlio revertentes : Deinde sequitur lectio apostolica ante Evangelium,
Dominusvobiscum,quia fuistis cum Domino (II Pa- non causa dignitatis, sed ad morem apostolorum,
ral. xv, 2). Ecclesia ergo tam salubri salutatione qui ante Dominum ibant, sicut narrat Evangelium,
sacerdotis accepta, et ipsa resalutando orat, et quos mittebat Dominus ante se binos et binos. Epi-
orando resalutat : postulans, ut sicut ille oplavit stola autem dicitur supermissa, eo quod super Velus
Dominumesse cum ipsis, ita sit et cum ipso, dicens: Testaraentum et Evangelium missa sit, non causa
Et cum spiritu tuo, id est, cum anima tua sit omni- dignitalis, sed ut quisque, qui Kvangeliumfuerit in-
potens Deus, ut digne pro noslra salute eum exo- gressus, ibi inveniat medicinam salulis. Incipiente
res : et non dicit, Tecum, setl, cum spiritu tuo, ul of- B autcra subdiacono apostolicam lectionem, verso or-
ficium subsecuturum spiritaliter totum fieri intelli- dine cerei transferuntur ab oriente in occidentem,
galiir. Et bene Dominuscum spirilu hominis esse ut demonstretur, per vocem et per pra>.dicalionem
optatur, quia in spirilu et mente rationali creatus apostolorum totum mundum gratia fidei illumina-
est horao ad imaginera et similitudinem Dei, et ibi tutn, non solum a meridie in septentrionem, sed
est capax divinx gratix et illuminationis. etiam ab oriente in occidentem. Nomine enim orien-
Sed et illa salutatio episcopalis ad populura, qua tis et occidentis, omnia climata intinji coraprehen-
dicitur : Pax vobiscum,sive Pax vobis, similiter non dunlur, et quod tot diebus sol sua prxsentia ea il-
humano sensu inventa, sed de Scripturx sanctx lustret, sicut ibi: Venient ab oriente el occidente
auctoritate sumpta est. Nam et in Veteri Testamento (Luc. xm, 29).
invenitur dixisse angelus Danieli prophetx : Noli PostmoJum cantatur responsorium, dicttim, quod
timere, vir desideriorum: pax tibi, confortare, et esto a capite repetatur. Deinde cantalur Alleluia, quod
robttstus (Dan. x, 19). Et in Novo, id est, iu Evan- ex Hebrxo in Latinum interpretatum sonat, Laudate
gelio, pene seraper ita legitur Dominus aposlolos Deum; nam Alleluia, dicitur, laudate : la, nonien
salutasse dicendo : Pax vobis, et eisdem apostolis Dei est, iiiium ex decem nominibus, quibus vocatur
eamdem salutaiionis formam commendavit, dicens : 'u Deus apuJ Hebrxos. Allelnia autem, primum in
/JJ quamcunque civitatem aul domum intraveritis , Novo Testamento additum esl, dicente Joanne : Au-
salulaleeam , dicenles : Pax huic domui (Mallh. x, divi vocem in cmlo dicentium : Atleluia (Apoc. xix,
12). Merilo ergo et apostolorum 499 successores , 6 ), et quia hac voce Ang Jos in cceloDeum laudare
id est Ecclesiarum prxsules , hac salutatione uliui- cognovimus, hujusmoJi voce laudationis credilura
tur, domum Dei salutantes, ubi omnes oportet filios est Deum deleclari. Hoc quoque itleo canimus, ut
esse pacis, ut salulatio pacis super eos requie- eumdem Deum nos colere in lerra ostendamus, qui
scens , et salutanlibus et salutatis possit esse fru- etiam colitur ab angelis in ccelo, et hoc ante lectio-
tuosa. nem evang.Jicam a cantore interponitur, ut laude-
Deinde dicit, Oremus, invitans secum populum, ut tur ab omnibus, cujus gratia salvanlur omnes, quasi
simul orent. Quapropter acclivis debet esse populus dicat : Quia vrrba Evangelii salutem conferentia
usquequo sacerdos incipiat dicere : Per omnia sw-< mox audiluri estis, laudate Dominum, cnjus benefi-
cula smculorum. Sequitur Collecta, qux dicta est a cio hanc gratiam percipere meruistis.
colleclione, eo quod ex aucloritate divinarum Scri- Defertur evangeliura ad analogium, prxcedenti-
plurarum sint collecla, qux in Ecclesia leguntur, n bus cereis : ut ostendatur gratia ipsius mundum il-
sicut est illa de tribus pueris; vcl quod ex multis lununatum. Verba Evangelii levita pronuntiaturus,
serraonibus una colligsitur oralio; sive a colleclione contra septentrionera faciem vertit, ut ostendat Ver-
vel societate dicitur populi, qui tunc in uniiin con- bum Dei et annuntiationem Spiritus sancti contra
currens coUigitur. Ideo autem in omnibus collectis eum dirigi, qui semper Spiritui sancto contrarius
interponitur, Per Dominum nostrum Jesum Chri- exislit, el in nullo ei communicat. Quos enim Spiri-
ttum, etc, utomne quod dalur a Patre, intelligamus tus sancttis, qui est Detis, ad fiJem colligere deside-
per Filium ejus nos accipere, cujus hxreditas sumus. rat, diabolus dispergere ab unitate Ecclesix et inte-
Per ipsum ergo hostiam laudis atque orationis offe- gritale fidei laborat. Sicut enim per austrum, qui
riinus, qui per inortem ipsius reconciiiali suraus, ventus est calidus, et leniter flat, Spiritus sanctu3
cum inimiciessemus. Dicens vero sacerdos : Qui te- designatur, qui corda qux langit, ad amorem di-
cum vivit et regnat, admonel populum, ul credatFi- leclionis inflammat: ita et per aquilonem, qui durus
lium Dei vivere et regnare semper sine initio et et frigidus esl, diabolus intelligitur, qui eos quos
sine tennino, et unam potestatem habere xqualiter possidet, ab amore charitatis atque dileclionis, tor-
cum Patre et Spiritu sancto, atque unam substan- pentes et frigidos reddit. Quod enim per aquilonera
1251 B. F. ALBlM SEU ALCUINIOPEKUMPAUS IX. 1252
diabolus designetnr, osteiidii Prophela, ilicens : 0 A sti mundum salvatnm, et stne ea miindum non po-
Lucijer, qui dicebus in corde tuo : Sedeboin lateri- tuisse salvari. Quod autem sacerdoie ollationem
bus aquilonis, el reliqua (Isai. xtv, 45). Crucemin suscipiente, clerus Deo laudes interitn persolvit, ad
fronte pouit diaconus, annunliaturus verba vitse, ut imitationem populi Isracl suinptum cst, qui oblatio-
ostemlal se discipulum illius esse, qtri crucem pro nes et voia cum laude modulationis Deo offerre
totius mundi salutc snstinuit. Deinde in pectore, ut consueverat.
omnis vana et immunda cogitatio ab ejus corde pel- Post oblationem ponitur incensum super altare,
lalur. Salulat el populum, dicens : Dominus vobis- dicente sacerdote : Dirigatur oratio mea sicutincen-
cum, quatenus corda illorum a muudanis cogiiatio- sum in conspectutuo, etc. Hoc est dicere : Sicut in-
nibus Dominus emundet, et ad suscipienda verba censum gratum est et acceplura in conspeclu po-
salutifera aperire dignetur. Ad cujus salutationem pttli, ita fiat oratio mea acceptabilis in conspeclu
populus crucem in frontibus ponit, ut a malis cogi- tuo.
tationibus corda sua emundet, ut ad intelligenda Quibus expletis, convertit se sacerflos ad popu-
verba salutis ptira permaneant. Dicit diaconus : Se- lum, poscens ut jungant preces suas precibus ejus,
eo et mereatur exaudiri pro salute illorum. Hoc autem
quentia sancii Evangelii secundum Katihirum,
P
quod post prxcedenlia Evangelii sequantur illa. dicendum est a sacerdote cum silenlio : Orale pro
Unile qnando inilium alictijus evangelista; legitur, me, fratres, ul meum pariler et veslrum sacrificium
non dicit Sequentia, sed Iniiium. ldcirco aulem se- acceptum sit Domino. Acclinans ergo se populus,
cmidum Malthseum, aut Marcum, aut Litcam, vel orare debet ila : Sil Dominus in corde tuo, et in ore
Joanncm, ut sciatur, secundum quem evangelistam luo, et suscipial sacrificium sibi acceplumde bre luo
lectio illa legatur. Polest et ita intelligi, quod dicit el de manibus tuis pro nostra omniumque salute,
Sequenlia. ut ea quae sequuntur post saliilationem, Amen. Yelhoc dicant omnes : Exaudiat le Dominus
in illa lectione secur.dum illum evangelistam cnnti- in die tribulalionis, protegat te nomen Dei Jacob, us-
neantur. Hinc sequitur Evangelium, quod de Grseco que, pingue fiat.
in Latinum, sonat bonum nunlinm. Et qtiod est me- Corporale cui superponitur corpus Dominicun»,
lius nuntiiim, quam istud : Pcenilentiam agite, ap- non aliud quam lineum esse oportet, quoniam Jo-
propinquabit enim rcgnum coelorum(Malth. m, 1) ; seph lintettm mundum I^gitur emisse, ubi corpus
quae in Evangelio dicunlur de incarnatione Filii Dei, domiuicum involvit. Nam et linum, purum germen
«t de cjus miraculis, pradicalione, el resurrcctione, est terroe: et Dominus purum et verum corpus ha-
atque ascensione, de gloria qiioque electornm, et l 1buit, non simulatum. El sicut linum per multos su-
damnatione reproborum ? Perl clo evangelio, ite- dores pervenit ad candorem, ita Jesus Christus mul-
rum se signo crucis popnlus munire fesiinat, ut lis afltecluspassionibus migravit ab hoc saeculo,et
quod ex divinis eloqniis ad salutem percepit, signa- ad candorem resurrectionis atque immortalitatis
tum sigillo crucis, atque munitum permaneat, ne a perduclus est. Ita ergo, qui corpus Christi in se re-
meniilius eorum diabolica fraude evacuari valeat. cipere desiderat, per multos bonorum operum la-
Post recitatum evangelium iterum sacenios po- bores, et per castilatem mentis et corporis debet se
pnlum salutat, orans in cordibus eorum verba salu- reddere mundum et candidum. Quod ita plicari de-
tis, qure perceperunt a Domino, conflrmari, et invi- bet, ut nec initium, nec finis appareat, sicut etiam
tat illum secum pariler ad oralionem, dicens : Ore- sndarium in sepulcro Domini inventum est. Suda-
mus. Sed licel apud nos tunc collecta inter evange- ritsm est ligamentum capilis. Per caput divinitas
liuin et olTerendamnon dicatur, apud Graecostamen designatur, quia caput Christi Deus. Involutio au-
dicilur. Ila autem potest inlelligi secuudum 500 tem hoc significat, quia Christus, qui in humani-
quod apud nos fit, ut omnis populus oblationi in- tate habuil inilium nascendo, et finem moriendo, in
sistere jubealur , dum oblaturi intenlionem suam divinitate neutrum horum, sed semper esse habuit.
offerunl, quatenus illorum oblalio accepta sit Do- , ) Dicit sacerdos collectam super oblata, et in ejus
mino. Scquitur deinde Offerenda, quse inde hoc fttte : Per omnia smcula smculorum, ut supra. Hu-
nomen accepit, quod tunc populus sua munera cusque prsefatio, id est, prselocttlioet allocutio po-
offerat. Sequuntur Versus, a vertcndo dicli, quod puli, hinc sequitur exhortatio : Sursum corda. Hor-
in olferenda revertantur, dum repetitur offerenda. tatur enim sacerdos populum, tanquam dicat: Jam
Suscipit interim sacerdos a populo oblata, ut aposlolicis et evangelicis nrseceptis sufficienter in-
ipse, qui esl inler Deum et ipsum populum media- structi et conftrmati, corda vestra a terrenis curis
lor, preces eorum et vola Domino offerat. In qua sursum ad Dominumdirigite, ut sacriftcium, quod
oblatione aqua miscetur vino. Per vinum sigttifica- Deo offerendummihi oblulistis, digne offerre va-
lur Cliristus, per aquam autem popultis ; et si vi- leam. Respondet popnlus : Habemus ad Dominum,
num offertur sine aqua , videtur significare quod qnasi dicat: Corda nostra, ut prxcipis, erecta ha-
.passio Christi niltil profuerit generi humano : si au- bemus ad .Dominum, ut suscipere dignetur votum
tem aqua sine vino, videtur significare salvari po- nostrum. Hortatur iterum : Gratias agamus Domine
tuisse populum sine Christi passione. Utrumque Deo nostro, simul ego et vos; subaudis, de Ptnni-
ergo miscefur simul, ut intelligalur, passione Chri- bus bonis ab illo .prxslitis. Rcspondet populuset af-
i-253 OPP. SUPPOSITA. - UB. DE DIVINISOFFICHS, 1254
finnat, dicens i Dignum et justum esl, ul illi gralias A lum sunl creati; et non solum angeli per illum lau-
verum etiam illsevirtutes coelo-
agamus, Domino Deo nostro. Hanc exhorialinnem, daot Deum Patrem,
qiiic sequilur, Gelasius composuisse dicitur. Afflr- rum, qusn super alias dominationem et polestatem
niat sacerdos populi vocem, et convertil se ad habe;.t. Hi ergo tam beati et sublimes Spiritus per
Deum patrem, dicens : Vere dignum et jusium est, Christum n ajesiatem Dei laudant, sicut ad eos con-
id est, sicut populus" tuus respondet, libi gratias gratulando dicitur in psalmo : Laudate Dominum,
agere dignum, justum, et sequum idipsttm esl; Sa- omnes virtutes ejus (Psal. CXLVIII , 2). Adorant
lutare, id est, salute plenum, quoniam ad nostram quoque eamdem divinam majestatem, sicut in hym-
corporis et animse salutem peninet, si digue illum no confessionis Esdrse ad ipsum Dominum dicilur :
laudemus. Post confessionem populi, dignum esse Exercitus ccelite adoranl (II Esdr. ix, #). Tremunt
et justum, ul Deo gratiae rependanlur, intermisso etiam, sicut per figuram de eis in libro Job dicilur :
populo, cui loquebalur, jam convertit se sacerdos Columnwccelicontremiscunt, et pavent ad mttum ejus
ad Deum Patrem, et tanquam ad prsesenteiu incipit (Job. xxvi, II). Qui tamen tremor, ne eis peenalis
loqui, dicens : Nos libi gralias agere, et hoc non ad sil, non timorfe est, sed admirationis. Cum igitur
horam, sed semper, id est, omni lempore, et in in coelestibus tanta sit devotio laudantium , venera-
prosperis et itt adversis, ubique, id est, omni loco. 6 tio adorantium , tremor admirantium, consideret
Domine sancle, qui domiuaiis otnnium, quse in ccelis hoc homo, cui dictum est: Quid superbis, terraetcinis
sunt, et quse in lerra, et qui omnia sancta tua be- (Ecdi. x, 9) ? Audiat Apostolum monentem : Cum
nedictione sanctificas, ut sancta sint. Pater Grsece, metu et timore, el tremore veslram ipsorum salutem
Latine dicitur genilor. Deus enim ineffabililer genuit operamini (Phil. xi, 12). Cceli qnoque , qui per
Filium ante omnia ssecula. Omnipotenstiicitur Deus, Chrislum facli sunt, tunc laudant Deum Patrem,
quia omnia potest, quse illum decent. Mentiri non quando nos provocant ad laudem ejus. Cmlorum
potest, quia veritas est; mori non poiest, quia im- quoque virtuies et seraphim concelebrant, id est, in
morlalis, imo vila est; mutari non polest, quia im- commune celebrant concordi devotione, et communi
rntttabilis est. Omnipotens enim dicitur faciendo, gaudio laudant. Nam celebritas est conventus populi
quod vult, non patiendo, quod non vult. Jtternus in laude : et celebrata dicimus in celebri, id est,
est Deus, quia nec inilium habuit, nec termin:im frequentissimpxonveittu acta. ideo autem dicitur,
habebit, quia nec coepit nec desinit. Gratise autem, quia imijestatemsocia, id est, \\mcia.exsullatione con-
quas debemus offerre, per Dominum nostrum Jcsum celebranl, quoniam sine inlermissione iaudantes, vi-
Christum offerendse sunt, qtti est mediator inter cissim de illo et de se in illo i.etantur. Hunc ergo
Deum et nos, et qui est ponlifex pontificum. Chri- L-omnium creatorem et rectorem laudant et concele-*
stus Grsecc, Latine dicitur unctus. Unctus est Dei brant coeli, sicut eum laudant sol et luna, stellsc et
Filius secundum humanitatem, non oleo visibili, iumen. Uttde in psalmo dicitur : Laudate eum, sot et
quo ungebanlur reges et sacerdotes, verum rcgem luna : usque, aquce, qnie super ccelos sunt (Psal.
et sacerdotem prseiigurantes Dominnm nostrum Je- cxLvii,5). In hymno quoque trium puerorum,
sumChristum, sed plenitudine diviniiaiis et dono Dei ad laudem elementa omnia provocantur: non
gratiae, quod visibili signatur unguento, quo bapti- quod elementa muta babeant sensum laudandi, sed
zatos jungil Ecclesia. Christus tamcn non tunc est quod cuncta bene cogitata, laudcm pariant, et im-
unctus Spirilu sanclo, quatrlo sttper eum baptiza- pletur cor consideratione creaturse ad eructandum
tum sicttt columba dcscendit; titnc enim corpus hymnum creatori. Et quia longuin fuit in ista gra-
suum, id est, Ecclesiam prseligurare dignalus est, in tiarum aclione totos angelorum ordines, qui in
qtia baptizati accipiunt Spiritum sanclitm : sed Scripluns novem inveniuntur , ponere., sigillatum
myslica unoione tunc unctus est, quando veniente post coclos ponuntur virlutes, quo nomine omnes
[angelo] ad Mariam virginem uterus replelus est coelestes spiritus generaliter appellari solent, ut in
Spiritu sanclo, hoc cst, quaudo buinana nalnra ,. psalmo : Dominus vtrtutum ipse est rex gloriai (Psal.
sine ullis praecedentibus bonorum operum meri- xxni, 10). Et itetum : Verbo Domini cceli firmati
lis, Deo vero in utero virginis est ita unita, sunt, et spiritu oris ejus omms virlus eorum (Psal.
ut cum illo una fteret persona : unde et o'> hoc con- xxxn, 6). Adullimum ponuntur seraphim, qui est sum-
fiteraur illum natum de Spiritu sanclo ex Maria mus ordo angelieorumspirituum, et vere beata, quaj
«irgine. Unctione autem olci designatur plenitudo ex singulari propinquitale creatoris sui tncompaTa-
Spiritus sancti , quoniam sicut oleo optiino cor- bili ardent amore. Unde et ardentes vel incendentcs
pns perfusum recreat illod, atque recreans jucun- interpretanlur. Sciendum autem quod eherubim et
ditis reddit: sic et gratia Spiritus sancii cor, quod seraphim per m litteram prolata, juxta proprietatem
repleverit, in amore et dilectione Dei perfecie repa- lingnsehebrsese,masculini sunt generiset pluralis nu-
rans, omnem timoris moesliiiam, quam pro peccatis meri tantum. Si autempern titteram dicantur, sicut in
primo contraxerat, ab ore repellit, et in charitatis psalmis el hymnis, et in prsesenti gratiarum actione
501 perfectione confirmans, de spe vilaeseternseex- poiiitur.Grsecadeclinationewineutrale fenus mutaB-
sultationis gaudium subministrat. Per quem Chri- tur. Velutcum dicimttslucidasidera, speciosanemo-
stum majestatem (uam laudant angeli, quia per il- ra, jncundalittora, sicetbeata seraphimneutrogene-
«255 B. t. ALBINI SEU ALCUlNI OPERIIMPARS IX. 12g6
re etplurali numeroaccipiamus*. Ut autem adsolum k(Jer. xxni, 24). Adjungiintur autem buic nymno
Paireni dirigatur oratio, cum totius sancteeTrinita- angelorum, sumpta ex Evangelio verba turbarum
tis, sicul una est divinitas, ita sequalis honor et glo- laudantium Deum et rpgem nostrum venientem Hie-
riftcalio, id apostoli sanclo per eos ordittante Spi- rosotymam, atqtie dicentium : Osanna in exceltis
ritu sanxerunt, utqni multorum deorum errores (Marc. xi, 10), et reliqua. Ita enim ex Scriptura
unkts Dei prxdicatione nitebantur evellere, sub prophetica 502 et evangelica completur plena lau-
Trinitalis sacramento uni personse in sacrificiorum datio, cum post laudem et gloriam sanctae Trinita-
.ritu esse supplicandum deccrnerent: ne qui unum tis adjungitur etiam gratiarum aclio de adventu
Deum praedicabant, in pluralem divinilatisnumerum Salvatoris, qui unus ex ipsa Trinitate pro salute
incidisse arguerentur, et quia Pateret Filius et Spi- noslra homo factus est, et eamdem salutem morien-
ritus sanctus, unius deilatis, unius natttrse, unius do et resurgendo perfecit. Unde merito illi gratias
subslanlise, unius denique potestatis existunt, una agentes, dicimus :X)sanna, id est, salus, in excehis.
ex eis persona propter unitatis mysterium retinen- Unde inpsalmo : Domini est salus (Psal. m, 9). Rec-
dum in sacrificio invocaretur; nec alia debuit, nisi te quoque subjungitur : Benediclus qui venit in no-
quse prima esl, in qua dusecaetersenaturaliler ma- mine Domini, juxta quod ipse ait in Evangelio : Ego
nentes existunt. Cum quibus et nostras voces,et reli- B veni in nomine Patris mei (Joan. v, 43). Assumunt
qua. Voces angelorum sunt in laude conditoris, ipsa autem Iaudis versiculum turbse de psalmo cxvu,
admiratio intimseconlemplationis. Quales ergo opor- quem de Domino esse cantatum manifesium est,
tet esse vocesnostras, quas in conspeclu Deicum ange- quodenim dicunt, Osanna, hoc est, quod ibi dici-
licis Iaudibusdeprecamuradmilti, id est, intromitti? tur: 0 Domine, salvumme fac, o Domine,prosperare
Utique lales voces non sunt in sono oris, sed in desi- (Psal.cxvn, 25) ; et statim eisdem verbis subjungi-
deriocordis.Vocesenimapudsecretissimas aures Dei lur : Benedictus qui venit in nomine Domini. Quod
non faciunl verba nostra, sed desideria; et quiasuper- vero subjungitur Osanna, id est, salus sive salvilica,
na civitas ex angelis et hominibusconslal, meritosanc- in excelsis, aperte docet advenlum Dominiin carne,
taEcclesia, quseillis sociaudaest incoelo, et cumillis non solurahumani generis in terra, sed et angelorum
in Dei laudibus permansura, jam nunc ipsis vocibus in ccelis esse salutem : quia dum nos redempti ad
Deum laudat in lcrris, quibus eum sancti angeli superna perducimttr, eorum numerus, qui cadente
Iaudant in coelis : et hoc non superba prasumptione, Satana erat imminutus , impletur. Recte igitur,
sed supplici confessione, id est, humili laude ; sic Osanna in excelsis, in ejus laude canitur, cui tola
desiderans majestatem Dei credere et confiteri in incarnationis dispensatio pro implenda gloria patrise
"
mundo, sicut ab angelis videtur et Iaudatur in coe- coelestis apparuit. Hucusque prsefatio et exhortatio,
lo ; hsec enim confessio non est peccati, sed 4au- hinc obsecratio sequitur.
dis et graliarum actionis. Una igilur eonfessione, id Post has laudes et gratiarum actiones pro tanta
est, laude et graiiaruiu aclione jam nunc hnmines gralia redemptionis nostne, quse in illo divino my-
cum angelis sociantur, laudantes de cosleslibus et slerio agilur et commendalur, facio totius Ecclesise
terrestribus, tanqttam eum, qui fccit coeluuiet ter- silenlio, in quo cessante ontni slrepitu verborum,
ram, et dicentes : Sunctus, Sanctus, Sanctus Domi- sola ad Deum dirigitur intentio, et devotio cordium,
nus Deus Sabaoth, pleni sunt (Isai. vi, 3), et reli- sociatis sibi omniumvotis et desideriis, incipil sacer-
qua. lstua sunt voces angelorum laudantiutn in cce- dos orationem fundere, qua ipsum mysleTiumDo-
lis. Hunc hymnum gloiise Dei, et Isaias se audisse minici corporis et sanguinis consecratur. Sic enim
lestatiii,et Joannes inApocalypsi (Apoc. iv, 8). Ergo oportelut in illa hora tam sacrsc et divinx actionis
non huraano arbilrio , sed ulriusque Scripturse auc- tota per Dei graliam a lerrenis edgitationibus mente
toritate conjuncta, dicimus ter Sanctus, et semel separata et ecclesia cum sacerdote, et sacerdos cum
bominus , ut oslendainus omnipoteutem Deum, et Ecclesia spiritali desiderio intret iu s mctuarium Dei
trinitatem in personis habere, et unitatem in sub- r, seternumet supernum : et quoniam spiritus est Deus,
stantia. Sabaoth autem unum est ex decem nomi- et eos qui adorant eum, in spiritu el veritate oportet
nibus Dei apuJ Hebrseos, et inlerpretatur, exer- adorare (Joan. iv, 24), sic eumdem PalremDeumde-
ciluum, sive virtutum , vel mililiarum. Dominus precetur : Te igilur, clementissimePaler, etreliqua.
autein Sabaolh, Dominus omnipotens dicitur, quia Idcirco, ut ferunt, consuetudo venil in Ecclesia, ut
omnis exercitus et mililise virtutesque angelorum tacile ista obsecralio atque consccralio a sacerdote
illi serviunt. Angelicos aulem spiritus, reete rai- cantetur, ne verba tam sacra, et ad tantum mysie-
litiam dicimus, quia decerlare eos contra aereas po- rium pertinentia, vilescerent, dum pene omnes per
teslates ooo ignoramus. Quse tamen certamina noo usum ea retineutes , per vicos et plateas aliisque in
labore, sed iraperio peragunt, quia quod agen- locis, ubi non conveniret, ea decantarent. Inde fer-
dum eontra immundos spiritus appetunt, ex adjuto- tur quod anlequam hsec consueludo inoievissel, cum
rio cuncta regentis possunt. Gloria, id est, divini- pastores ea decantarenl in agro, diviuilus sunt per-
tate ejus, pleni sunt cceliet terra, et omnia implet, cussi. Dicit ergo sacerdos : Supplkes rogamus et
juxta quod ipse dicit: Caelumet terram ego impleo petimus, et hoc per Jesiim Christum, per quenvom»
* Vid. epistolamAmalarii ad Hellonemmonachum apud d'Acherii Spicileg., tom. III, pag. 331.
1257 OPP. SUPPOSITA. — LiB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1258
nis supplicatio et petitio noslra dirigi debet adDeum, \ quitur : Et antistite nostto. Sicut eniin universalis
tanquam per verum mediatorem et selernum.sacer- Ecclcsise commemoratio propter unitatem societatis
dotem, qui sedet ad dexleram Patris, el interpellat et pacis conjungitur commemorationi apostolici pon-
pro nobis. Quid autem roget et petat, oslendit: vi- tificis, ita dignum et religiosum est, ut singulse Ec-
delicet, ut ea quse offeruntur dona, munera, sancta clesisecommemorationem suorum subjungantantisti-
sacrificia, accepla, id est, placila, habeat et benedi- tum, probantes se per illam orationem servarecum eis
cal. Sacerdotuni enim est offerre, et majestatem Dei unitalem spiritus in vinculo pacis. Orthodoxi, id est,
invocare : Dei auleui, dignanter suscipere, et ea quse rectae glorise dicuntur, eo quod nullo errore de-
offeruntur, benedicere : dicit ergo : Uti accepta ha- pravati , rectse ftdei confessione Deum glorificenl.
beas, et benedicas, ac si suppliciter dicat : Petimus, Idem ergo sunt catholicwet aposlolictefidei cultorcs.
ut hsec spiritu tuo sanctifices, atque ore benedicas, Catholicse, id est, universalis, quam universa ubique
ut quod nostrse humilitatis geritur ministerio, tuse servat Ecclesia; ejusdemque aposlolicae, quam in
virtutis impleatur effeclu. Quod aulem subjungit : tolo mundo doctrina apostolorum fundavit. Addifur,
Hwc dona, hwc munera , hmc sancta sacrificia, non per Christum Dominum nostrum : quia aliter nec
aliud atque aliud dicilur, sed res una pro sui nia- oratio Ecclesise, nec oblatio Deo offerri potest, nisi
gniludine diversa appellatione laudatur. Quse enim B per unum mediatorem Dei et hominum, quod ipse
divinis offeruntur altaribus, et munera appellantur, 503 i" Evangelio commendat, dicens: Quidquid
sicutDominus : Sioffers munus luum(Malth. v, 23): pelierilis in nomine meo, hoc faciam (Joan. xtv, 14).
ct dona vel sacrilicia, sicut Apostolus de pontifice ; Quam petitionis formarn in omni oratione sua cu-
Vt offerat dona et sacrificia pro peccatis (Heb. v, 1); slbdit Ecclesia.
sed, ut dictum est, sermonum repetitio, tanti sacra- Cum dicitur : Memento, Domine, famulorum, fa-
menli est commendatio, et pise devotionis excitalio. mularumque tuarum, et sic deinde subjungitur • et
Quia hsec sunt vere sancta et illibata, id est, invio- omnium circumstantium, manifestum est, quod quasi
lata et incontaminata sacriiicia, quae in ministerio quidam locus sit, ubi aliquibus specialiter nomina-
dominici corporis offeruntur : vel illibata dicuntur, tisj eliam cseterorum, qui assistunt in ecclesia,
id est, non prsegustata, sed integra adhuc manen- commemoratio adjungatur. in qtto loco liberum est
lia. Libare enim sub uno sensu dicitur fundere. Un- sacerdoti, quos desideraverit, peculiariter nomi-
de legimus, quod David libavit aquam Domino (II nare, et nominatim Deo commendare : aut cerle il-
Reg. xxtti, 16) sibi oblatam, id est, fudit. Sub alio Iud ab antiquis est observatum, ut ibi offerentium
sensu dicitur libare, gustare : unde el prselibata res , nomina recilarentur. Prius ergo oblationes sunt
dicitur prsegustata. "*
commendandae, ac tunc eorum nomina, quorum
Reddidit autem causam sacerdos, pro qua illa of- sunt, edicenda, ut inter sacra mysteria nominentur,
feratsacrificia, et dicit se in primis, id est, principa- non inter alia quae praemittimus. Quorum libi fides
liter pro Ecctesifcatholica, id est, universali. Sicenim cognita est, et nota devolio : id est, quam recte cre-
digiiuin fuit, ut]inciperet sancta oblatio, videlicel pro dant, et quam devote diligant, tu solus vides in con-
Ecclesia Deitotoorbe diffusa, quseestunico sanguine scientiis eorum, qui tibi offerunt : in qitibus verbis
Domini redcmpta. Qu m pacificaredigneris, ut pacein fideliter considerandum est, quod tota Ecclesia Deo
habeat ab haereticis et paganis ; adunare, quac dis- offerat illud sacrificium laudis, quia de omni multi-
persa est per paganos et hserelicorum dogmata. Id tudine circumstantium dicitur : Qui tibi offerunt.
ipSumautem videlur esse adunare, qitod pacificare: Quod enim adimpletur proprie ntinisterio sacerdo-
id ipsum custodire, quod et regere. Pacificando nam-
tum, boc generaliter agitur fide et devotione cun-
que adunat, cum omnium fidelium corda in sua pace ctorum.
cum omnium iidelium mentes unius effi- Sacrificium dicilur laudis, quia in laude il-
conjuugit, lius offertur. Non enim nostra illi damus, sed sua
cit voluntatis, diffusa charitate per Spiritum sanc-
lrddimus. Pro se suisque omnibus, id est, ad se, vel
tum : cuslodiendo regit, cum niler omnia pericula
clementer eam gubernat et regit. Quod vero post [) genere, vel familiaritate, vel qualibet alia condilioiie
sub ejusdem fidei professione pertinentibus, tam vi-
generalem Ecclesiaecommendationem adjungitur :
Vna cum famulo tuo papa nostro, ipsius ecclesiastici ventibus quam defunctis. Et hoc, qua spe faciant,
: non pro aliquo terreno appetitu,
corporis unitas fortius coinmendalur : quia religio- subjungilur quia
nis cultum sic Dominus instituit, ut in beatissimo non pro temporali lucro, sed soluntmodo pro redein-
Petro apostolorum summo principaliler collocaret, ptione animarum suarum, quia in ipso habemus re-
remissionem pec-
atque ab ipso quasi quodam capite dona sua vellet demptionem per sanguinera ejus,
in corpus onme manare. Unde constat ab universi catorum. Pro spe salutis, id est, pro vita seterna,
orbis communione separatos esse, sicut beatus Pela- quae est vera salus. Spe enim salti fctcii sumus
gius docet,,qui qualibet dissensioneinter sacramystc- (Rom. viit, 24). Nec solum pro salule seterna, sed
ria apostolici pontificis memoriam secuudum con- etiam pro temporali incolmnitate, id esl, corporali
suetudinem non freqttentant. Papa autem secundura sanitate. Incolumitas enim dicitur, sanitatis integr.i-
quosdani dicitur admirabilis vel coronatus, sed quod tas. Utraque autem sanitas ab illo est, et amni;e
melius est, pater palruin, id est, episcoporum. Se- scilicet, et corporis, de quo in psaimo canitur
PATBOL CI, 40
«59 . B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS ii. 1260
Domini est salus (Psat. uj, 9). Reddunt vota, id est, A damnutione ereptos : usque, Per Chrislum Dominum
sacrificia, vel vota fidei et piae devotionis. nostrum.
Communicantes,etc, usque, et omniumsanclorum. Hucusque obsecratio : hinc sequitur consecratio,
Se, qtti offert, et omnes circumstantes, qui simul ila incipiens : Quam oblalionem, etc. Oratiir Deus,
offerunt. dicit communicare : et memoriam veneran- ul oblationem suis altaribus impositani, et tantis
les bealm Dei genilricis, el omnium sanctorum : quia precibus commendatam, ipse per virtulem Spiritus
ut sacrificium Deo possit esse acceptum, non alibi sancti ita perfectam eucharisliam accipiat, ut in
hoc offerunt, nisi in communione et socielate san- omnibus sit benedicta, ascripta, id esl, in numerum
ctorum, et in eorum memoriaeveneratione lanquam placitorum sibi recepta sit, et rata, id est, immobili
in vero templo Dei, qttia in his voluit oninipolens firmitate perpetua, sit quoque raiionabilis, utquam-
Deus Ecclesiaesuae constare fundamentum. Ideo su- vis de simplicibus terrae frugibus sumpta, benedi-
mus communicanles memorise eorum, tanquam filii clionis potentia efficiatur corpus et sanguis Filii Dei,
palrum et sectatores praecedentium : Communican- ut per hunc cibum et potum implealur in nobis,
tes, id esl, participantes fidei illorum, quia eam- quod ipse promisit: Sicut misit me vivens Pater, et
dem fidem habemus, quam et illi liabueruiit. Memo- ego vivo propter Palrem: et, Qui manducat me, et
riam venerantes, id est, cum pielate et bumilitate B ipse vivet propter me (Joan. vi, 58). Hoc corpus, hic
vestigia eorum sequentes. In hac aulem commemo- sanguis non in spicis, sed in sacramentis colligitur;
ratione sanctorum, beata Dei genitrix primum poni- et consecralione mysticus fit nobis, non nascitur.
tur, per quam et illi et nos meruimus auctorem vitae El ille quidem panis, et illud vinum per se irratio-
suscipere : et jungitur commemoratio sanctorum nabile est: sed orat sacerdos, ut ille rationabiliter
apostolorum et martyrum, non solum eorum, qui Iiic tractatus, et ab omnipotenti Deo consecratus, ra-
nominaiim exprimuntur, sed et omnium, quorum tionabilis fiat, transeundo in corpus Filii ejus, nobis,
nec numerura, nec nomina scire possumus, et ta- id est, ad salulem nostram.
mcn per fidem, si in his prsecipuis pie adhaerenius, Iloc autem, quod sequitur : Qui pridie quam pate-
etiam illis in horum communioue copulati sumus. retur, usque, in memoriam facietis : aposloli in usu
Quorum meritis, etc. Propter merita nainque et in- habuerunt post ascensionem Domini. Unde ergo Ec-
tercessionem justorum Dominus miseretur, ut in clesia jugem sui memoriam Redemptoris celebret,
omnibus sive prosperis sive adversis protectionis ipse Dominus apostolis, et apostoli generaliler omni
ejus muniamur auxilio, per Chrislum Dominum no- Ecclesise tradiderunt in his verbis, sine quibus 504
itrum. Sic et Moyses pro populo peccante interce- . nullalingua, nulla regio, nulla civitas, idest, nulla
dens, Palrum facit memoriam. Ezechiae auxilium C pars Ecclesiae polest consecrare hoc sacramentum,
peienli dicitur : Civitatem hanc protegam propter me quod Apostolus manifestat, dicens : Ego enim ac-
et propter David servum meum (IV Reg. xx, 6). Nec cepi a Domino, quod et tradidi vobis, quoniam Do-
dubitandum est iidelium pelitiones a spiritibus ju- minus Jesus, qua nocte tradebatur, accepit panem,
storutn sciri : quia qui intus Dei claritatem vident, et reliqua (/ Cor. xn, 23). Christi ergo virtute et
non est credendum, quia sit aliquid foris quod igno- verbis iste panis el calix ab initio consecratus est,
rent. Poslulat ergo Ecclesia suffragia martyrum, et semper consecratur, et consecrabitur. Ipse enim
nec tamen sacrificat marlyribus, sed uni Deo et loquens per sacerdotes sua verba, coelesti benedi-
marlyrum et nostro; ad quod sacrificium sicut ho- ctione sanctum corpus et sanguinem suum perftcit.
mines Dei, qui mundum in ejus confessione vice- Quod autem ait: Sumite ex hoc omnes, commendatio
runt, suo loco nominantur, non tamen invocantuv est unitatis, ut per hoc mysterium Christo partici-
a sacerdote, quia Dei sacerdos est, non illorum. pantes, unum simus omnes in illo, sicut Aposlo-
Ipsum vcro sacrificium corpus est Christi, quod non lus ait : Vnus panis, unum corpus multi sumus
offertur ipsis, quia hoc non sunt et ipsi. (I Cor. x, 17). Tanta est autem Ecclesise unitas in
Hanc igitur oblationem senilutis nostrm: quia di- Christo, ut unus ubique sit panis corporis Christi,
gnum cst ut servus suo serviat Domino; sed et cun- D etunus calix sanguinis ejus : Acctpiens, inqtiit, hunc
ctce familim tum, etreliqua. Etin his verbis unitas prmclarum calicem. Ideo dicit, hunc accepit, quod
Ecclesiae ostenditur, quando in illa oblatione com- calix, quem sacerdos catholicus sacrificat, non est
munis servitus exhibetur Dco tam a sacerdolibus, alius, nisi ipse quem Dominus apostolis tradidit.
quam a cuncta familia domus Dei. Oralur ilaque Qiiia sicut divinitas Verbi Dei una est, quse totum
Deus, ut hanc oblationem, quam illi soli debita ser- implet mundum, ita licet multis locis et innumera-
\itute defert Ecclesia, placatus accipiat, ei sic dies bilibus diebus illud corpus consecretur, non sunt
nostros, quibus inter diversa pericula vivimus, in tamen multa corpora Christi, neque muiti calices,
tua pace disponat, finitoque hujus mortalitatis cursu, sed unum corpus Chrisli, et unus sanguis cum eo,
ab aeterna damnatione ereptos, in electorum suonm quod sumpsit in utero Virginis, et quod dedit apo-
grege annumerare dignetur. Hsecquidem, id est, ex- stolis. Divinitas enim Verbi replet illud quod iibi-
hortationem, obsecrationem, et consecrationem, que est, et conjungit, ac facit, ut sicut ip^a ima
principaliler Gelasius composuit. Sed beatus Grego- est, ita conjungatur corpori Christi, et unttlwTO-
rius addidit hunc versiculum : Atque ab mterna pus ejus sit m veritate.
1261 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1262
Unde animadvertendum est, quia sive plus, sive A clarseet praecellenti, et gloriosae majestati Dei, non
minus, quis inde percipiat, omnes aequaliter corpus de suo, sed de ejus donis, ac datis vere hosliam pu-
Christi integerrime sumunt, et generaliler omnes, et ram, hostiam sahctam, hosliam immaculatam: quse
specialiter Onusquisque. Ideo autcm sanguis Christi trina repetiiio tahti mysterii est laudatio. Quam
novum testamentum est, quia nova dilectio, qua vero hostiam offert Ecclesia? Nonne quam a Deo
usque ad mortem in novissimis saeculorum tempo- accepit, id est, panem sanctum vitm mternm, et cali-
rilius nos dilexit. Et ideo sanguis ille novi et mterni cem salutis perpetum? In hoc pane vita aeterna est,
testamenti est, quia quos a vetuslate innovat, ad sicut ipse panis vivus de seipso ait: Ego sum panis
hsereditatem seternam perducit. Mysterium fidei est, vivus: qui manducat hunc panem, vivei in mternum
qttia credere debemus, quod ibi salus nostra consi- (Joan. vi, 51, 52); et quod iste panis sit corporis
stat. Providens enim nobis dedit hoc sacramenium sui, exponit : Et panis quem ego dabo, caro mea est,
salutis, ut quia nos quotidie peccamus, et ille jam pro mundi iiha : et calix salulis perpetum, quia san-
mori non potest, per istud sacramentum corporis guis ille effusus est pro multis in remissionem pec-
sui remissionem consequamur. Quotidie enim ipse catorum. Supra qum propitio ac sereno, id est, pia-
cqmedilur et bibitur in veritate, et integer vivusque cabili vultu respicere digneris, et reliqua. Non quod
et immaculatus manet. Myslerium est, quod aliud B ] vtiltus Dei allquando mutetur; sed tunc
super nos
videtur, et aliud intelligitur. Quod videtttr, speciem serenat et illuminat vultum suum, quando declarat
habet corporalem : quod intelligitur, fruclum babet snper nos misericordiam suam. Oratur itaque Deus,
spiritualem. Sed cum mysteriuni sit, unde corpus et ut placabilis sereno vulttt, id est, declarala pietatis
sanguis Christi dicitur? Consuleus omnipotens Deus suae prsesentia, respicial Ecclesiaesuae munera : et
infirinilali nosirae, qui non habemus usum comedere accepta, id est, beneplacita habeat, sictit munera ju-
camem crudatn, et sanguinem bibere, facit ut in' sti pueri sui Abel, cujus fides et justitia et oblatio-
prisiina remaneant forma illa duo munera, el est nis acceptio, ct in lege commendatur, et in Evau-
in veritale corpus Chrisli et sanguis, sicut ipse di- gelio, et in Epistolis Apostolorum : qui non aetate,
cit. sed puritate et simplicitate puer dicitur. Et sicut sa-
Sciendum vero quod eumdem calicem Dominici1 crificium, inquit, patriarchm noslri- Abrahm,
offerre non 1 quod
sanguinis, nisi raistum aqua licet, quia sacrificavit in oblatione unigeniti sui Isaac, offe-
vinum fuit in rederoptionis nostrae mysterio, cum1 rens eum in holocaustum; qui est patriarcha non
.ait : Non bibam amodo de hoc gcnimine vitis, ct re- lantum Israeliticse plebis secundum carnem, sed
liqua (Matlh. xxvi, 29); et de latere ejus aqua cum1 _ etiam noster secundum fidem. Adjungitur adhuc :
sangutne, vinum de vera carnis ejus vite cum aqua' Et quod tibi oblulil summus sacerdos tuus Melchise-
expressum oslendit. Haec enim sunl sacramenta1 decli, qui interpretatur rex justitise, cujus saeerdo-
Ecclesise, sine qttibus ad vilam non inlralur. Illius' tium et sacrificium tantum magnificatur, ut de eo
ergo panis el calicis oblatto, mortis Chrisli esl com- dicat Apostolus : Assimilatus per omnia Dei Filio,
memoratio, quaenon tam verbis quam mysteriis per- manens sacerdos in mternum (Heb.Yii,
3). Quod
agitur, per quae noslris mentibus mors illa pretiosa vero subjungitur : Sanctum sacrificium, immacula-
arclius commendatur. Propterea autem iturus ad
tam hostiam, ad complendara petitionem subjunctum
passionen, et per resurrectionis atque ascensionis
ul- est. Hoc autem totum oratur Deus, quia in antiquis
gloriam discessurus e mundo, hoc sacramentum
sacrificio Abel, quod de primogenitjs ovium, el sa-
timum discipulis tradidit, ut memoriam lantae cha-
crificio Caini, quod erat ex terrae fructibus, praela-
ritalis arcttus eorum mentibus infigeret.
tum est, novi testamenti 505 fil'e9 praefigurabatur,
Vndeet memores sumus, elc.; idem est, quod di-
ex innocentiae gratia Dominum laudans, vete-
cit: Hoc facile in meam commemoralionem. Quid, quse
ris Testamenti terrenis operibus anteponitur, et im-
dignius et salubrius fieri potest, quam ut haec my-
steria frequentando, memor sit Ecclesia beatse pas- molatione unici et dilecti filii Abrahae, immolatio
D de quo dicil Pater : Hic est
sionis, quse totius mundi peccata delevit: el quiaa ejus praefigurabatur,
non soluin mortuus est pro nobis propter deliclaa Filius meus dilectus, in quo mihi complacui(Matth.
nostra, sed etiam resurrexit proptcr justificationema JII, 17). Et Apostolus : Qui unieo Filio suo non pe-
nostram, ac sic mortem nostram moriendo de- percit, et caetera (Rom. vm, 32). Sacrificium quo-
struxit, et vitam resurgendo reparavit? Memores s que Melchisedechtam vera erat signilicatio sacrificii
sumus resurrectionis quoque ejus, per quam spolia-_. Christi, ut inde praedictum sit: Tu es sacerdos in
vit infernum; et quando assumptus est in coelum, mternum secundum ordinem Melchisedech (Psal.
et viam nobis ascendendi patefecit, simus memoress «x,4).
etiam gloriosse ascensionis. Ideo enim prelium re- Supplices, le rogamus, omnipolensDeus, jube hmc
demplioitis nostrse vel sacramento Dominici corpo- perferri, et reliqna. Haecverba tam profunda quis
ris et sanguinis celebramus, ut semper illud felici- comprehendere sufficiat? Quis inde digne aliqua
ter meditemur, quod ait Apostolus : Empti enim n loquatur? Magis veneranda sunl, quam discutienda.
estis pretio magno (I Cor. vi, 20). Memores igiturr Beatus tamen Gregorius idoneustanti sacramettti in-
horum tam sacerdos, ouam plebs fidelis offert pra>:- terpres, quodam ioco de eis tanquam de re ineffabili
1263 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1264
a
pene ineflabiliter loquens : « Quis, inquit, fidelium _jLdefunctorum separantur ab Ecclesia: alioquin non
habere dubium possit, in ipsa immolationis hora ad ad altare fieret eorum memoria in consecratione cor-
sacerdotis vocem ccelos aperiri, in illo Jesu Christi poris Christi. Post illa ergo verba, quibus dicitur,
mysterio angelorum choros adesse, summis ima so- in somno pacis, ususfuit antiquorum, sicut etiam us-
ciari, terrena ccelestibus jungi, unttm quiddam ex que hodie Romana agit Ecclesia, ut stalim recitaren-
visibilibus atque invisibilibus fieri ? » Idem quoque turex diptychis, id est, tabulis, nomina defunctorum:
alibi: « Uno, inquit, eodem tempore ac momento, atque ita post lectionem nominuin, subjungerentur
et in excelsis rapitur ministerium angelorum conso- verba sequentia: Ipsis, videlicet quorum nomina me-
ciardum corpori Christi, et ante oculos sacerdotis morantur, et cmteris omnibusin Chrislo quZicenlibus
\ in altari videtur. » Beatus quoque Augustinus de indulgeas locum refrigerii , ubi non sentitur ardor
* eodem sublimi altari in conspectu divinm majeslatis poenarum : et lucis, dequaPsalmista, Placeam coram
sic ait b : « Esl quoddam altare Dei invisibile, ad Deo, etcaetera (Psal. LV, 13): et pacis, in qua san-
quod non accedit, qui ad islud sectirus accedit. Illic ctorum animse requiescunt, ut est : Illi autem sunt
invenit vitam suam, quiisto decernit causam suam.» tnpace (Sap. m, 3). ,
Hsec ex Patrum verbis posita sunt, ne quis carnali- Nobis quoquepeccatoribusfamulis tuis, et reliqua.
ter oestimet in coelis esse altare corporeum: sed po- 1 Licet omni tempore peccatores nos esse ex corde
tius intelligamus sublime altare Dei, ralionale et in- cognoscere debeamus, tunc quam maxime confiten-
telligibile, esse in electa et rationali creatura, ange- dum est, cum illo sacro mysterio celebratur remis-
lica scilicet et humana; quse in sanctis angelis, ex sionis gratia et indulgentia peccatorum, et cum hn-
quo condita est, in contemplalione Dei sublimata, militale et contritione cordis dicendum Deo : iVofrts ,
et sibi invicem per Christum uniia, verum el subli- quoque peccatoribus, non deullisnostrismerilis, sed
me altare Dei existit, ex quo accipit sempiternum de mullitudine miserationum suarum sperantibus, par-
sacriftcium laudis et hosliam jubilationis ; ad cujus tem atiquam et societatem donare 4,'jneiur cum suh
uniiatem adjungitur nunc per iidem, el in futuroper sanclis apostolis, et martyribus, etomnibus sanctis, ut
divinse contemplationis speciem omnis multitudo pro modulo nostro, quibus nunc sociamur per com-
electorum. Fit ergo et in ista oblatione aliquid inef- munionem fidei, quorum memoriam veneramur, in
fabile.ut perangelicaministeria, tanquamdesublimi quorum communione et unitate hscc mysteria agi-
altari, divinse majestati offeratur, cum astantibus mus, cum ipsis societatem beatitudinis aeternaDin fu-
ministris coelestibus Christus, ut oblata consecret, turo accipiamus. Inlra quorum consortium, ut Dei
adesse credendus est. Unde bealusAmbrosius: Non - nos pietas introducat petimus, ut non noslri meriti
dubites, inquit, assislere angelum, quando Christus mslimator, sed venite largitor, ut quia sanctorum so-
assislil, Christus immolatur. Per haec mysteria corda cietati per meritum non pOssumus, per indulgen-
fidelium omni benedictione coelesti replet ct gratia, tiam conjungamur. In fine autem orationis, perquem
tribuens corporibus castimoniam, mentibus fidem, haecomnia nobis speranda et obtinenda sint, sub-
cogitationibus puritatem. jungitur, et statim conclusio totius consecrationis
Memento etiam, Domine, famulorum famularumque sequilur, dicendo : Per quem limc omnia, Domine,
tuarum, et reliqua. Orat pia mater Ecclesia etiani semper bona creas, et csetera : usque, Amen. Per
pro defunctis suis, et eos sacrse oblationis inlerces- Christum Deus Pater hsecomnia non solum in exor-
sione commendat, certissime credens quia sanguis dio creavit condendo, sed etiam sempercreat propa-
ilie pretiosus, qui pro multis effusus est in remissio- gando et reparando ; bona, quia omnia a Deo creata
nem peccatorum, non solum ad salutem viventium, valde bona; creat et suis conspectibus oblata sancti-
sed etiam ad salutem valeat defunctorum. Prsece- ficat, ut quae erant simplex creatura, fiant sacra-
dunt enim fideles de. corpore exeuntes ad Deum, menta. Vivificat, ut sint mysteria vitse. Benedicitque
sed non prseceduntur abEcclesia, quipraecedunl cum omni benedictioni ccelesti et gralia accumulat. Prm- .
signo tidei, quia aqua et Spiritu sancto renati, quia D stat nobis per eumdem secum sanctificantem, quis
Christi cruce signati: dormiunt autem, tanquam vere nobis de corpore ac sanguine sxtotam salubrem de-
in resurrectione suscitandi, in somno pucis, quia ab dit refectionem, per ipsum tanquam verum mediato-
unitate Christi et Ecclesise, nec per haereses, nec rem Dei et hominum, cum ipso tanquam coaeqttali,
per mortalia crimina separati sunt, in quibus et si in ipso tanqitam vere consubstantiali, omnis honor et
aliquando fuerint, lamen per poanitenliam sanali, gloria est Deo Patri in unitate Spiritus sancti, qui ex
ut per orationem Ecclesiae, cui dictum est: Quod- Patre Filioque 506 procedens, unitatem deilatis
cunque solveris, erit solulum (Matth.wi, 19), recon- possidet cum Patre et Filio. Insinuatur itaque nobis
ciliati el redemptionis mysterio sociali, ulique in iu Patre auctoritas, in Filio nativitas, in Spirilu san-
pace obierunt, ntiseranle illo, qui non vult mortem cto Patris Filiique communitas , in tribus sequalitas.
peccatoris, et reliqua ; neque enim piorum animae Per omnia smcula sceculorum.Ita dicuntur saeculasae-
> S. Greg. M., libr. iv Dial. cap. 58.
b Textus corruptus. In Augustino, Enarrat. in altare ille solus accedit.qui ad istud securus accedit:
illic inveniet viiam suam, qui in isto*discernitcausam
"'
Tsal. XLII,ila legitur: « Est euim quoddam sublime suam. »
altave iuvisihilc, qno non accedit injnstus; ad illud
1265 OPP. SUPPOSITA. - LIB. DE DIVINIS OFFICHS. 1260
culorum, tanqtiam saeculain sapientia Dei ftrma stabi- A aclualia. Talis esl Deus, Pater noster. Qui es i«
litatemanentia, istorutn, quaeeum tempore transeunt, cmlis. Psalmista dicit Deo: Si ascenderoin cmlum,
efiicientia saecula saeculorum. Aut certe simpliciter tu illic es; si descendero in infernum, ades (Psal.
accipienda sunt saeculasaeculorum,velut consequen- CXXXVIII, 8): etiam si potuisset fieri, ul haberem
tia praecedentium, ut continuata sibi connexione co- pennas et volarem in extremas partes maris, illic te
pulentur, quaedicuntur saeculasacculoruni,donecprae- invenirem. Et Dominus per Prophetam: Coelumet
sens, quodex diversis temporum saeculiscontexitur, terram ego impleo (Jer. xxm, 24). Altior namque
perveniatad linem etsuccedat futurumsaeculum,quod est ccelo, profundior abysso , lalior terra, lon-
non habetfinem, ubi Deus videbitur et laudabitur sine gior mari. Et si ubique per plenitudinem divinilalis
fine. Amen autem, quod ab omni Ecclesia responde- suae, el non per extensionem, quare specialiter se
tur, interpretatur, verum. Hoc ergoad tanti mysterii dicil in coelis? Quia per coelos intelligunlur angeli,
consummationem, sicut etin omni legitima oratione, cthomines justi, in quibus maxime Deus inhabilat,
respondent fideles,et quasi subscribunt respondendo. juxta quodscriptum est: Animajusti, sedes estsapien-
Adjungit autem adliuc sacerdos, et dicit: Oremus, tiw. Pater noster, qui es in cmlis, id est, qui habitas
et orat Ecclesia cum sacerdole, non voce, sed corde. in angelis, quorum habitaculum sunt cceii et homi-
Silentium est, et cla;nat pectus ad Deum in auribus » nes justi.
Dei: Prmceptis salutaribus moniti. Hoc enim praece- Sanctificetur nomen tuum. Nomen Dei per se san-
ptum nobis est salutare, id est, ad salutem noslram ctum est; etquare nos dicimus : Sanctificetur nomen
proficiens, quo nos unigenitus Filius per lavacrum tuum? Quando renatisumusex aquaetSpiritu sancto
regenerationis et spiritum adoptionis Dei filios effe- tempore baplismatis, in nomine Dei omnipotentis
ctos, dicere monuit, et nonhumana, sed divina sua sumus sanctificati, dicente presbytero : Baptizo te in
institulione, ut Deo audeamus dicere, Pater noster, nomine Patriset Filii et Spiritus sancti: ideo preca-
informavit dicens: Sic vos orabitis, Pater noster, qui mur, ut illa sanctitas, quse facta est in nobis tunc
es in cmtis, etc. (Matth. vi, 9). Divina ergo institu- in baptismate per invocationem Dei, illa perma-
tione informali, non prsesumptionis temeritate, sed neat in nobis in seternum, ut non poliuamus eam,
obedientiaepietalepraesumimusdicere Deo Patri: Pa- sed semper simus sancti, ut sicut tunc sancti effecti
ter nosier, qui es in cmlis, el caetera. Hsecatitem ob- sumus, ita inperpetuo sancti maneamus. Velaliter:
secratio, Oratio Dominicavocatur, quia eam Domi- Sanctificeturnomenluum, inlelligatur a nobis, qttanlae
nus docuit, et a Domino oratio Dominica. Discipuli sanclitatis sit nomen luum, id est, sanctum habea-
rogaverunt Dominum, ut eos doceret, qualiter orare tur in omnibus operibus nostris, ul dum tnam san-
deberent, quibus Dominusdixil: Non necesseest, ul u clitatem recolimus, peccare limeamus. Vel aliter :
multum loquamini in oratione, quia omnipotens scit Estmodoaliquis Christianus bonus, facit bona opcra
quid opus sit antequam petatis eum (Ibid., 7). Tunc videt hoc aliquis paganus autJudseus et dicit: Bene-
dixit illis: Cum oratis, dicite: Pater noster. Pater dictus Deus , qui tatem servum habet: nomen Dei
dicitur a patrando, id est, perficiendo. Qui ergo Pa- sanctificalur, id est, laudatur per illumbonttniCliri-
trem invocat Deum talem se debet praparare, ut stianum. E conlra malus, videt eum pagamts mala
filius ejus dignus fit vocari. Quod si injuste eum operari, et dicit: Cerleeccematus Christianus, nox
vocat Patrem, pro ipsa invocatione injusta judicium sumus meliores; liomen blasphematurperillum, juxla
recipiet. Sicut enim filius imitatur bonum patrem, quod Paulus dicit: Nomen Dei per vos blasphema-
utlsaac imitatus est Abraham, et Jacob Isaac; sic tur in genlibus (Rom. n , 24). Nos aulem precamur,
nos qui Deum Patrem vocamus, ut boni lilii sancti- ut sanctificetur nomen Dei, id est, laudetur et glorifi-
tatem illius imitari debenius, ut simus sancti et im- ceturin opere nostro. Quidquid boni agimus, ad ejus
maculati, juxta quod ipse dicit: Sancti estote, quia laudem refertur, quidquid mali, ad ejus contumeliam.
ego sanctus sum DominusDeus vester (I Pelr. i, 16). Adveniat regnum luum. Deus omnipotens semper
Primum fuit omnipoiensPaterJudseorum, juxta quod regnat in coeloet in terra, et nos nescimus modo, '
ipse dicit per Propbetam: Fitius meus primogenitus qualiter regnat, idcirco precamur, ut adveniat re-
Israel (Exod. iv, 22); et, Filios enutrivi et exaltavi, gnum illius. Quid est istud regnumDei? iEterna bea-
ipsi aulem spreverunl me (Isai.i, 2). Sed quid factum titudo, de qtia dicturus est electis: Venite, benedicti
est? Desiil pater eorum esse propter infidelitatem: Patris mei, etc. (Matth. xxv, 34). Hoc regnum pre-
nosler autem propter suam misericordiam faclus est camur, ut adveniat, dies judicii valde debel esse prse-
Pater per fidem el dilectionem, cui supplicamus paratus. Vel aliter: Deusomnipotensregnat in electis
quolidie dicentes, Paler noster. Pater duobus mo- suis per spem, fidem et charilatem, et per caetera
dis dicilur omnipotens, vel quia patravit nos, id est, bona. E contra diabolus regnat per luxuriam, per
creavit, et compegit in utero matrum nostrarum ex ebrietatem, odium et coeteramala: idcircoprecaraur
carne et anima, ex semine viri et feminae, cum non Dominum, ut ipse regnet in nobis per justiliam, non
essemns: vel quia fecit nos renasci ex aqua et Spiritu diabolus per peccatum.
sancto, cum perditi essemtts. Prima nativitas fecit Fiat volunias lua sicut in cmlo, et in terra. Sicut
nos filiospraevaricationis; secunda reconciliationis in coelo,id est, in angelis, qui nunquam peccaverunt,
dimittendo nobis omnia peccata , et originalia et est voluntas tua bona, et illorura officium accepta-
1267 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. \<m
bile habes: sic fiat voluntas tua bona in hominibus A sanguinem Domini sumeretis. Quandiu non acce-
in terra, ut illorum servitium placeattibi. Vel ali- ditis, non mihi placet. Dicamtts aliter : Panem no-
ter: 507 Per ccelum intelligitur Dominus Jesus strum quotidianum.Per panem possumus accipere di-
Christtts, per terram sancta Ecclesia. Scimus, quia vina eloquia, scientiam legis et Prophetarum,
sicnt vir a muliere, sic coelum est a terra ». Ab Psalmorum etEvangelii. Panemnostrum quotidianum
ipso accipit omnem ubertatem: sic et sancta Ec- da nobis hodie, id est, in omni lempore vitaenostrae
clesia quidquid boni habet, a viro suo Christo per- refice nos doctrina sanctarum Scripturarum, qnod
cipit, juxta quod scriptum est: Omne datum opti- sicttt corporeo cibo reficilur corpus, sic spirituali
mt/m, et omne donum perfectum, desursumest (Jac. cibo reficitttraTiima ad amorem et agnitionem illitts.
1,17). Fiat voluntas. Ad Deum Patrem dicitur. Si- Ft dimitte nobis debila nostra, sicut et nos dimit-
cut est voluntas tua in ccelo , id cst in Christo, limits debitoribus nostris. Debita hlc intelliguntur
iia fiat in terra, id est, in Ecclesia, qnsc est cor- peccata. Duobtts modis sumus debitores Dei : aut
pus ejus. Vel, sicut est voluntas tua in coelo, id faciendo ea quae ipse prohibuit fieri, aut non fa-
est, in hominibusjustis, ita fiat in terra, id est, in cien lo, quse jttssit fieri. Ipse dicit in Evangelio :
peccatoribus, ut ipsi valeant tibi placere per poeni- Diliges DominumDeum tvum ex toto corde tuo, tota
tenliam. Vel, fiat voluntas tua sicttt in coelo, hoc «*anima, tota virtute, el proximum tuum sicut teipsum
est, in mentibus nostris, ita fiat in terra, hoc est, in (Matth. xxn, 37). Non diligimus Deum neqtie proxi-
corporibu3. mum, sicut ipse praecipit? Debitores sumus, id est,
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Pan peccatores. Ipsedicit : Honora patrem tuum et ma-
Graece,Latine, totum vel omne : et ab eo quod est trem tuam, ut sis longmvussuper terram (Matth.
pan, derivatur panis; et ideo per panem intelligere xv, 4). Non facimus hoc? Debitores sumtis, id est,
possumus omnia necessaria tam in cibo, qttam in peccatores. Haecsunt, quse Dominus prsecipit fieri:
potu, et vestimento, otnnique nihsidio corporali. Non occides, non adutterabis, non furtum facies, non
Panis quotidianus dicitur, qtiod qttotidie nobis est perjnrabis. Non faciinus talia, quae Dominus prohi-
necessarius. Panem nostrum quotidianum, id esl, buit fieri? Debitores siimus, id est, peccamus, qui
omnia, quae nobis sunt necessaria tam ad victttm, tanta flagitia contra prsecepta Dei committimus.
quam ad vestimentum, tribue nobis hodie, id est, Necessaritim est ergo ut, si volumus ea nobis a
omni tempore vitae nostrae. Vel aliter : Panem hic Domino dimitti, dimittamus ex corde fratri in no-
possumus intelligere corptis et sanguinem Domini, bis peccanti, attt mala operanti : contra quem etiam
de quo ipse dicit alibi : Nisi quis manducaverit, et r dupliciler sumiis peccatores, aut faciendo quse Do-
reliqua (Joan. vi, 54). Precainur namque, ut det minus prohibuit fteri, videlicet si flagellaverimus
nobis carnem et sanguinem suiiin ad sumendttm, ut eum injttste, aut si sua ahstulerimus; atit non fa-
pcr illud, quod visibililer sumimtts, illttd, quod non ciendo ea quse Dotnimts inandavit fieri, id est, si
videmus, in nobis suscipere possimus, id est Deum non dilexerimtts eum, et illud quod in nos commit-
omnipotentem, juxla quod ipse dicit: Qui manducat lit, non dimiserimus. Si ergo indulserimus ei, tunc
earnem meam, et bibit sanguinem meum, ipse in me veraciter dicere poterimus Deo : Dimittenobisdebila
mahet, et ego in eo (Ibid., 55). Illud qitod dicitur nostra. Et est sensus : 0 Deus omnipotens, sictit
liodie, non possumus generaliter referre ad corpus nos dimitlimns his qui in nolds peccaverunt, ita
et sanguinem Domini, qttia sunt tales, aui nonpos- dimitte. Si autem nos non dimittimus eis, nec ille
sunt qnolidie communicare, aut aliqua discordia dimiltel noliis peccala, quae contra illius prsecepta
contra proximtim commaculali, aut nocturnali coin- gessinnts, quia ipse dixil : Si vos non dimiseritis,
quinati pollutione : homines sunt, non possunt esse nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra (Matth.
semperparati. Econtra sunt tales, qui quotidie pos- vi, 15).
sunt communicare : illis evenit, quod dominus dixit Et ne nos inducas in tentationem. Una est tenla-
Zachseo : Horftein domotua oportet me manere (Luc. tio, quse pertinet ad probationem, de qua dicit
xix, 5). Al itle suscepit eum gaudens in domum suam, Moyses ad populum Israeliticum : Tenlat, id est,
quia illi tales cum gaudio debent corpus et sangui- probal, nos Dominus Deus vester, ut sciat si diiigitis
nem Domini sumere. llli vero, qui quotidie non eum (Deut. xm, 3) El Psalmista : Proba me, Do-
possunl communicare, possunt dicere cttm centu- mine, el tenla me (Psal. xxv., 2). Hac teplatione tnn-
rione : Domine, non sum digntis ut intres sub tectum tavit Deus Abraham, et inventtis est fidelis. Altera
meum hodie (Matth. vni, 5): inlrabis alia die. Sunt est, quaepertinet ad deceptionem et perditionem, de
etiam tales, qui nolunt a sua iniquitate recedere, qtia Jacobus apostolus : Deus neminem tcntat (Jac.
abstinent se a corpore et sanguine Domini causa i, 13), ad hoc sciliqet, ut perdat. Hac tentatione
htirnilitatis. Talibtis praedicans beatus Augustinus tentat diabolus, ut djecipiatet perdat, et nos de hac
dixit: Placet, fratres, mihi humilitas vestra, quod tenlalione precamur, ut non dimittat nos tentari
timetis accedere ad corpus et sangtiinem Domini : stipra qnam nostra fragilitas possit sulficere. In ten-
sed melitis esset, ut ab iniqnitatibus vestris recede- talionem enim Deus inducere dicitur, quando a ten-
retis, et mundi effecli per pamitentiam, corpus et tatione non liberat. Tale est, quod de Pharaone le-
«.Locus corruptus.
1269 OPP, SUPPOSITA. — LIB, DE piVlNIS OFFICIIS. 1270
gimus : Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. A trice, perquam nobis salus exorta est, el beatis apo-
ix, 12), quod nihil est aliud nisi , non emollivit cor stolis Petro etPaulo, atque Andrea impetrare merea-
ejus, quod induratum erat. mur. In qua postiilatione non caeterorum sanctorum
Sed libera nos q malo, id est, a diabolo et poenis praetermittitur, sed in istorum comniemoralione
inferni, et ab omni adversitate hujus saeculi. Amen, omnia suffragia expetuntur. Quia ila omnes sibi in
signaculum est islius orationis, sicut sigillum con- Deounili sunt, ita unum desiderant et rogant pro sa-
firmatio est alicujus codiculi. Quasi dicat Deo ille, lute hominum, ut in uno omnes haheantur p.triter,
• Certe verum est et in uno omnes pariler negliganlur. Quod autem
qui hanc orationem decantat
quod hactenus dixi. Si ergo dimisero peccanti in me, dicit : Da propitius pacem in aiebus noslris. Juxta
tunc dimiltes ea quaecontra praeceptum luum egi : exemplum Ezechise, qui cum audisset a Propheta
Si non dimisero, nec tti dimitles mihi. mala venturse captivilatis, respondit : Fiat pax et
Septem sunt petitiones in hac oralione. Tres veritas in diebus meis (IV Reg. xx, 19), futura Dei
priores pertinent ad animam et vitam aelernam : judicio reservans, de praesenli, quod ad suam et ad
508 quatuor posteriores, ad corpus et praesens populi salutem pertinebat, deprecans. Ila et Ecclesia
tempus. Sanctificatio nominis Dei, et regnum, et deprecatur pacem in diebus nostris, qnod et post
voliintas ejtts bona, in electis in futura vita perficie- B nos alii, et post ipsos alii, usque ad finem saeculisi-
tur. Panis autem et remissio peccatorum, et non militer orabunt. Cur autem ipsam pacem postulet,
indtici in lentationem, et liberatio a diabolo et ab sulijungit, scilicet : ut ope, id est, auxilio, et pro-
omni adversitate hujus saeculi, in praesenti sunt no- tectione misericordim Dei adjuti, quanlum ad inte-
bisnecessaria, quia m futuravilanonerit ulla fames, riorem religionis devotionem pertinet, simus semper
sed satietas aeterna electorum de contemplatione a peccaio liberi, quantum ad exteriorem pacem, si-
Dei omnipotentis; in liac atttem panis necessarius mus et ab omni perlurbalione securi Sequitur quod
est, et remissio, quia hic peccamus, et hic necesse et in omnibtis ecclesiaslicis orationibus subjungi
est, ut liberemur a diaboli tentatione et bujus solet, Per Doniinumnostrum Jesum Christum, et re-
saeculitribulatione. liqua. Ut supra jam diximus.
Post oralionem vero Dominicamad completionem Hac oratione expleta, commiscens sacerdos Do-
tanti mysieni tota ad Deum iiindit preces Ecclesia, minicani oblationem, ut calix Domini totam pleni-
et sequitur in coiiciusione ejusdem sacerdos, et dj- tudinem contineat sacramenti, tanquam per ejus-
cil: Libera nos, quwsumus,Dbmine, et rcliqua. Mata dem mysterii copulationem imprccatur Ecclesise
prmterita, peccata transacta ihtelliguhtur, quoruni _ pacem, diccns : Pax Domini sit semper vobiscum.
si actio jam cessavit in nobis, tamen realus manet, Cui tantum bonum eliam Ecclesia imprecatur, res-
nisi Dei indulgentia deleatur. Mala vero prwsenlia, pondens illi : Et cum spiritu tuo. Pax Domini, ipsa
qiiolidiana peccata intelliguntur in aniino, et acce- est pax Chrisli, quaefinem non habet, et est omnis
dentes ssepe diversi languores, et affliclionesin cor- piaeactiouis perfectio. Vera autem pax unitatem fa-
pore, et extrinsecus irruentes inriumeraecalamita- cit, quomodo qui adhmrei Domino, unns spiritus est
tes, quae quoties patimur, ejus debemiis implorare (I Cor. vi, 17). Imprecata igitur pace, incipiens a
auxilium, qui solus sua pielate et aniinas creat et sacerdotej dat sioi niutuo omnis Ecclesia osctilum
corpora. Futura mala, qusecunque noliis accidcre pacis, ut omnibus vera pace unitis fiat in eis locus
possunt, sive per tentationes diaboli, siva per mise- Dei, sicut dicitur : Deus in loco sanclo suo, Deus qui
rias sseculi.Orat ergo Ecclesia, ut quod in fine ora- inhabitare facit unanimesin domo (Psal. LXVII,7).
tionis dictum est, tibera nos a malo : ita nobis per Ethoc ex traditione apostolorum servat Ecfclcsia,cui
Dei misericordiam praestetur, ut libcrcinur ab omni- freqtientcr ah eis dicilur : Salutale invicemin osculo
bus malis, qiuc nobis vel in prseterito acciderunt, sancto(ICor. xvi, 20) , id est, pacifico, vero, coltiin-
velin praesenti accidunt, vel in fuluro accidere bino, non ficto, non subdolo, quali utuntiir, qui lo-
posse forraidantur. Sequitur : et intercedentepro no- ]n quunlur pacem cum proximo suo, mala autem sunl in
bis, etc., usque, securi. Praecepit Dominus populo cordibus illorum (Psal. xxvn, 5). Uli ergo osculo
Israel, cum teneretur Babylonica servitute, ut ora- sancto salutant invicem, qui non diligunt verbo nec
rent prp pace ipsius civilatis, quod in pace, injtiit, lingua, sed opere et veritate (I Joan. m, 18).
ejus, erit pax yestra ; et Apostolushortatur fieri ora- Interhsec cantaturab omnibus, et cantando ora-
tiones pro omnibus hominibus, pro regibus el his lur, dicenlihus : Agnus Dei, qui tollis peccdtamundi,
qui in sublimitate sunt, ut quietam el tranquillam et rcliqua. Nullus enim tollit peccata, nisi ille so-
vilam agamus. Juxta hanc formam populus fidelium lus, cui nullum bonum hominis impossibile est, nul-
in hujus saeculiperegrinatione, tanquam in Babylone lum malum insanabile. Quomotlo autem peccata
captivus, et supernce patrise inspirans, orat etiam mundi tollat, Joannes in Apocalypsi demonstrat,
pro pace temporali : ne impediatur a spirituali, ut Qui dilexit nos, inquiens, et lavit nos a peccatis no-
remotis per Dei pietatem omnibus adversitatibus, slris in sanguine suo (Apoc.i, 5), quan;!o ipsum san-
qtiietam et tranquillam vitam agat Ecclesia. Hoc guinem dedit pro nobis in cruce, vel quando quisque
stiitem paucissimis, sed eminentissimis sanctis no- nostrum in mysterio sacrae passionis iilius baplismi
minatis exorat, ut intercedente in primis Dei geni- aquis ablutus est : verum etiam quotidie tollit pec-
illl B. F. ALBINI SEU ALCUM OPERCM PARS IX. 1272
cata mundi, lavalqne nos a peccatis nostris quoti- A Virginem venit, dicens: Ecce concipies, et paries
dianis in sanguine suo, cumcujus ejusdem beatse pas- filium, usque, ipse enim salvum faciet populumsuum
sionis ad altare memoria replicatur. a peccatis eorum (Luc. i, 31). Jesus Hebraice, Graxe
Post haec sumpta eucharistia, id est, bona gratia, Soter, Latine Salvator dicitur. Christus Grsece, He-
(gratia enim Dei pro omnibus gustavit mortem) et braice Messias, Latine Vnctus. Non fuit autem un-
celebrata gratiarum actione, respondetur ab omni- ctus oleo visibili, sicut patriarchae et prophete, qui
bus, Amen. Hsec enim clara vox sanguinis Christi, antiquis temporibus oleo ungebantur. De quibus ipse
quam sanguis iste exprimit ex ore fidelium, eodem Dominus dicit : Notite tangere Chrislos meos, etc.
sanguine redemptorum. Finitis omnibus, astanti (Psal. civ, 15), sed oleo invisibili, id est, plenitudine
ct observanli populo absolutio datur, inclamante Spiritus sancti. Unde Psalmista : Vnxit te Deus,
Diacono : Ite, missa est. Missa ergo nihil aliud in- Deus tuus oleo Imtitim prm participibus tuis (Psal.
telligitur, qtiam dimissio, id est, absolutio, quam XLIV,8). Vnicum. Unicus dicitur, quia unicus est
celebralis omnibus, tunc diaconus esse pronuniial, Deo Patri. Et unicus est Deo Palri, quia nec habuil
cum populus a solemni observatione dimittitur. Un- Pater Filium ante illum, nec post; neque mater
de et Missam catechumenorumcanones dicunt, quo- similiter. Dominum nostrum. Dominus noster est,
niam post evangeiii lectionem incipiunt celebrari B qui dominatur nostri in omnibus creaturis visibili-
sacra mysteria, quibus nullum nisi baptizatum in- bus et invisibilibus. Qui conceptus est de Spiritu
teresse licet : tunc enim clamante diacono, iidem sancto, id est, opere el ministerio Spiritus sancli.
calechumeni mittebantur foras. Missa ergo cate- Et si conceptus est a Spiritu, quare non dicitur Fi-
ehum-morum fiebat ante actionem sacramentorum; lius Spiritus sancti? Sed sciendum quia non omne
Missa fidelium post confectionem et participationem quod ab aliquo nascitur, ejus filius appellatur; verbi
eorumdera sacramentorum. Vel missa est, id est, gratia, nascitur capillus ex capite, sed non dicitur
directa; sive missa est, id est, perfecta est pro no- filius Capitis. Simililer nascilur unguis ex manu,
bis oblalio et oratio. sed non dicitur filius manus. Natus ex Maria Vir-
509CAPUT XLI. gine, secundum carnem, quia beata Maria virgo fuit
a DE SVMBOLO. ante partum, et in partu, et post partum. Beatus
Symboltim Grsece, Laline collatio, sive signum, Augustinus dicit ibi unam comparationem. Est spe-
vel indicium. Indicium, quia ibi indicatur fides culum in aliqua domo, intrat aliquis in illam, um-
sanctse Trinitatis, qualiter debeat credi Pater inge- bra ejus apparens in speculo, quando ingreditur et
nilus, Filius genitus, Spiritus sanclus ab utroque egreditur, non frangit illud speculum: similiter iu
procedens. Signum, quia quicunque haecverba pro- Domino, in eundo et redeundo uterus virginalis in-
fert, ostendit se ad Deum vel ad numerum creden- teger permansit. Passus sub Ponlio Pilalo, secon-
lium pertinere. Coltatio dicitur confereulia vel con- dum humanitatem, quia lapidatus est, virgis caesus
dtictioverborum in unum facta. Beatus Augustinusb est, sputus est, et irrisus, multisque verberibus af-
et majores nostri tradunt, quia postquam apostoli flictus, sed divinitas illius impassibiiis mansit. De-
acceperunl Spiritum sanctum, profecturi in omnem mus inde comparationem. Incidit quis arborem, in
terram dixerunt bonum esse, [ul,J quia unum Deum qua radius solis stat: arbor inciditur, tamen radius
credebant, unam fidem prsedicarent. Duodecim apo- solis nihil mali patitur. Sic Dominus Jesus secun-
stoli fuerunt, duodecim verba composuerunt, et dum humanitatem passus est, secundum divinitatem
denuntiaverunt non ea scripla habere in membranu- impassibilis mansit. Pontius Pilatus proprium no-
lis, sed in tabulis cordis retinere : Quia corde cre- raen eslPilati. In Judaea erat princeps [Forte, prse-
ditur ad justiliam, oreaulem confessiofit adsalulem. ses] sub Tiberio imperatore. Qui Pontius dictus est
Credo in Deum. Alitid, credo Deo, aliud Deum, vel a Ponto regione, vel a Ponto insula in qua natus
et aliud in Deum. Credo Deo omnia inesse, credo est, vel a familia, ul quibusdam placet. Crucifixus,
Deum vera dicere, credo in Deum, id est credendo id est, cruci aOixuscum clavis. Mulli dicunt, quod
illum diligo. Patrem omnipotentem.Paler relalivum " nullam injuriam ibi substinuerit Dominus. Sicut
nomen est a iilio. Pater dicitur eo quod habeat enim quilibet homo xxxm et semis annos habens
liliuiii. Non enim potest dici Pater, nisi habeat fi- injuriam sustineret, si crucifigerettir : ita Filins Dei
lium, neque filius, nisi habeat patrem. Omni- poenam sustinuit, quia si non fecisset, vera passio
potenlem. Omnipotens dicitur eo quod omnia po- non esset. Mortuus, secundum carnem. Unde in
lest. Et quare dicitur omnipotens, cum omnia non Evangelio dicilur : Inclinato capite emisit spirilum
possil? Mentiri non potest, quia immulabilis est. (Joan. xix, 30). Unde et Dominus nona emisit spi-
Sed sciendum quia quidquid illum decet, potest. ritum, quia sexta hora fuerat crucifixus. Et recto or-
In Jesum Christum Filium ejus, subaudi, credo. dine factum est, ut qua hora homo de paradiso eje-
Jesus nomen est humanitatis assumptse a Verbo. An- ctus est, eadem illic restituerctur. Et sepultus. Se-
gelus imposuit ei hoc nomen, quando ad Mariam pultus a Joseph et a Nicodemo, sicut lcgimus, quia
o Capita sex sequentia primum a Quercetano ex. certi auctoris, qui editus exstat in Append. tom. VI
uis. restiluta sunt. Oper. S, Aug.
b Hsec nccepla videntnr ex sernii de symbolo in*
,e75 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICnS. 1274
in sepulcro novo sepeliyit eum, quod exciderat in A CAPUT XLII.
«DE TERTLE,SEXTJENONJEQIIE HOR<E OFFICIIS.
petra. Descendit ad inferna, in anima sola. Quare?
Ut electos, qui ibi detinebantur injuste propler ori- Horam tertiam, sextam et nonam Daniel et tres
ginale peccatum, liberaret et ad ccelos reduceret. pueri supplicationibus devoverunt; scilicet ut ab
Unde dicitur per Prophetam : Ero mors tua, o mors ortu diei in tempus precationis tres horae porrectae
nobis reverentiam declararent : pariter a
(Ose. XIII,14). Momordit Dominus infernum, quia Trinitatis
inde partem abstulit, et partem reliquit. Tertia die tertia ad sextam, [et inde] usque ad nonam per
resurrexil. Sexta enim feria crucifixus est, sabbato [paria] lucis intervalla ralis dimensionibus terini-
quievit in septtlcro, die Dominicoresurrexit a mor- nata, Trinitas ter die rogala coleretur. Illud etiam
tuis, sicut praedixerat. Unde dicit ad patrem : Ex- occurrit ad probationem venerabilis Trinilatis, quod
surgam diluculo (Psal. LVI, 9). Ascendit ad cmlos, Spiritus sancttts hora terlia, hoc est, suo loco et
lmadragesimodie resurrectionis suae. Nam per XL numero et tempore descendit ad terras impletttrus
jlies conversatus est cum discipulis suis, et mandu- gratiam, quam Christus promisit. Nam et sexta hora
cavit cum illis, sicut legimus, partem piscis assi, et Chrislus passus in nonam palibuli cruciamenta por-
favtim mellis. Bibit etiam cum illis, sicut Petrus rexit. Tali enim sacramento legitimis ad precem
dixit: Nobis qui manducavimus et bibimuscum illo " temporibus per ternas horas Trinitatis perfectio aut
postquam resurrexit a mortuis (Act. x, 14). Quare laudatur celebritatibus, aut precibus impetralur. Li-
manducavit cum illis post resurrectionem ? Non ut cet et si computetur diurna celebritas per quaterna-
cibo corporali indigeret, sed ut demonstraret verum rium usque in vespertinum officium, hoc est, qua-
corpus se sumpsisse de sepulcro, non factitium. temi significantur numeri, quia mundus qtiadrifarie
Cibus autem ille ita deficiebat a virtute divinitatis divisus in Trinitate salvatur. Siquidem et in nocte
illius, ut poslmodum non esset; sicut, verbi gratia, stationes, et vigiliaetnilitares in quatuor parles divisae
gutta aquse deftcit a nimio calore ignis. Sedet ad ternis horarum spatiis secernuntur: ut et in ipsis
dexteram Dei Patris omnipotentis. Sedet, quia habi- nocturnis mundiaiibusque officiis Trinitatis mysle-
tat in magnitudine paternae majeslatis feliciter. Inde, rium veneretur.
id est, de coelis, venturus judicare vivoset mortuos. CAPUT XLHI.
b DE VESPERTINIS
Vivos, qui tunc vivi reperientur, quia isle mundus HORIS.
plenus erit 510 hominibus. Morluos, qui corpore Vespertinum diurni finis officium et alternae lucis
morlui erunt. Vel vivos, justos; mortuos, peccato- occastts est. Cnjus ex Veteri Testamento solemnis
res. Credo in Spiritum snnclum. Sanctum dicit ad .fj est celebratio. Denique hoc tempore veterum sacri-
dislinctioneni maligni, in quem nullus debet cre- ficia offerri adolerique altario aromata et thura mos
dere. Sanctam Ecclesiam catholicam , subaudis , erat. Testis est hymnidicus ille, regio ac sacerdotali
credo. Ecclesia Gracce, Latine congregatio fidelium.
perfunctus officio, dicens : Dirigatur oratio mea,
Hoc distat inter congregationem et convocationem, sicut incensum in conspeclu tuo : elevalio manuum
quia convocatio fit de fidelibus, congregatio vero mearum sacrificium vespcrlinum (Psal. CXL,2). In
non solum, sed etiam de infidelibus, et de animali- Novo
quoque Testamenlo eodem tempore Dominus
bus, et de lapidibus. Ka6o).txo?Graece, uhiversalis et Salvator noster coenantibus apostolis mysterium
Latine, quia sancla Ecclesia per universum mundttm sui corporis et sanguinis in initio tradidit : ut tem-
dilatata est. Sanctorum communionem,id est, socie-
unum Deum uno pus illud sacrificii vesperum saeculiostenderet. Sci-
tatem, quia credunt, baplismate licet proinde in honore ac memoria tantorum sacra-
sunt renati, uno Spiritu sancto confirmati, et ad mentorum his adesse nos decet Dei
temporibus
ttnam vitain aeternam transire merebunlur. Remis- et personare in ejus cultibus, oralio-
sionem peccatorum credo esse in Ecclesia, primum ' conspectibus",
num nostrarum illi sacrificium offerenles, atque in
per baptismum, deinde per martyrium, demum per ejus laudibus pariter exsultantes. Vesperum autem
eleemosynam, postmodum per orationem, et caetera D vocatum est, a sidere, quod Vesper vocatur, et de-
bona opera. Carnis resurrectionem credo, quia in cedente sole exoritur. De
quo Propheta dicit: Et
hac carne, in qua nunc sumus, in die resurgemtis.
vesperum super filios hominum producere facit (Job.
Sed quid restat? Vita mterna, id est vita sine termino. xxxvni,
52).
Hoc distat inter seternum, et perpetuum, et tempo- CAPUT XLIV.
rale : hoc selernum, quod non habuil initium, nec c DECOMPLETIS.
finem habebit, ut Deus; perpetuum, quod initiura, sed
De complelis autem celebrandis, id etiam in Pa-
finem non habebit, ut sunt homines, et angeli:
trum invenitur exemplis, David propheta dicente :
qui homines, licet moriantur in corpore, in anima Si ascendero in lectiim strati
immortales erunt; temporale est, quod utrumque mei, si dedero somnum
et
habet, et initium, et fineni, ut sunt animalia et oculis, palpebris dormitationem, aut requiem tem-
bestiae. poribus meis; donec inveniam locum Domino, taber-
naculum Deo Jacob (Psal. cxxxi, 3 seqq.). Quis non
» Ex Isidoro, libr. I de Offic. Eccles. r-Ex eod., loc, cit. cap. 21.
•>Bx eod., loci cit. cap. 20. cap. 19.
1275 R. F. ALBINI SEU ALQUINI OPERUMPARS IX. 1276
stupeat tantam in Dej amore animi devotionem, ut A(Lproinde oratur, ut resurrectio Christi celebretuf.
somnum sibi, sine qub utique corpora humana defi- Matutina enim luce Dominus et Salvator noster ab
ciunt, penitus interdixerit, donec locum ad templum inferis resurrexit, quando coepit oriri finelibushrx,
Domino fabricandum in pectore suo rex et propheta quae moriente Christo occiderat pecccatoribus. Si-
reperiret? Quae res fortiter nos debet adihonerel itt quidem et eodem tempore cunctis spes futura? re-
si ipsi locus Domini esse volumus, et tabernaculum surrectionis creilitur, cum justi et omnes ab hac
ejus, aut lemplum cupimus haberi sancti Spiritus, in temporali morte, quasi a sopore somni resurgentes,
quanlumpossumus.exempla sanciorum imilemur, ne evigilabunt.
de nobis dicatur, quod legitur : Dormierunl somnum CAPUT XLVII.
suum, et nihii invenerunt omnes viri divitiarum in c PE ORDINE ADVISITANDUM INFIRMUH SEUUNGF.NDCM,
manibus suis (Ps. LXXV,6). EX NIC^NOCONCILIO. ,
< Jacobus apostolus dixit : Infirmatur quis in vo-
5H « CAPUT XLV.
DEVIGII.IIS. bis ? Inducat prebbxjteros Ecclesiw, el orent super
Antiqua vigiliarum devolio familiare bonum om- eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et oralio
nibus sanctis fuit. Sic Isaias denique propheta excla- fidei stilviibitinfirinum : el si in peccatis sit, remit-
mat ad Dominum, dicens : De nocte vigilat spiritus B I lentur ei ( Jac. v, 14 ). Quod non est dubium de
meus ad te, Deus, quia lux prmceptatua sunt super fldeiibus segrotantibus accipi vel inlelligi debere, qui
terram (lsai. xxvi, 9). Item David : Media nocle sur- sancto oleo perungi possttnt, quod ab episcopo con-
gebam ad confitendumtibi, super judicia justificatio- fectum est, non solum sacerdotibus, sed omnibus
nis tum (Psal. cxvm, 62). iloc namque tempore va- uti Christianis in sua aut suorum necessitate a<Iun-
slator angelus transiens, primogenita iEgyptiorum gendum. Nam idcirco presbyteris concessum est,
percussit. Unde nos vigilare oportet, ne periculo quia episcopi occupationibus aliis impediti, ad omnes
jEgyptiorum admisceamur. Iisdem etiam horis ven- languidos ire non possunt. Cseterum si episcopus
turum se esse Dominusin Evangelio Salvator astru- potest, aut dignum ducit infirmtim visilandum et
xit. Unde et ad vigilandum auditores suos excitans benedicendum, et tangendum chrismate, sine cun-
dicit : Reati sunt servi itli, quos cum veneril Dominus, ctatione potest, cujus est ipsum chrisma conflcere.
invenerit vigilantes (Luc. xn, 37). Et si vespertina, Nam poenitentibus istud fundi non potest, qttia genns
inqttit, hora venerit, et si media nocte, et si galli esl sacramenli : quibus autem reliqua sacramenia
cantu, et inveniat illos vigilantes, beati sunt. Ilaque negantur, quomodo unum genus putatur esse con-
et vos estote parati, quia nescilis qua hora Filius cedendum? » Hac auctoritate promulgata, quoties-
'
hominis venturus est (Marc. xm, 35). Si quidem nec " cutique- fidelis infirmatur , ingrediuntur fralres ad
verbis solum docuit vigilias, sed etiam confirmavit regrotum cum aqua benedicta, et cum cereis sive
exemplis. Nam testatnr Evangelium, quia erat Jesus incenso ante oleum sanctum, ct peragunt omnia,
pernoctans in aratiohibus Dei (Luc. vi, 12). Paulus sicut in sacramentorum Libro continetur.
et Silas in custodia pttblica circa medium noctis CAPUT XLVIII.
orantcs hymnum cunclis audientibus dixisse vincti d DEHOCQUOD NON 81TPOENITENTIA NEGANDA IN EX-
memorantur (Act. xvi, 25, 26). Ubi repente terrae TREMIS, EXDECRF.TO LEONIS PAP.E.
motu facto, et concussis carceris funciamentis, et ita ergo lalium nccessitati auxiliandum est, ut nec
ratio illis pceniieutiae,nec communionis gratia dene-
januis apertis, omnium vincula simt solnta. Unde
si amisso vocis officio, per indicia
oportet his horis psallendi orandique frequentiam getur, etiatn, jam
nos habere in sanctis officiis, finemque nostrum,vel inlcgri sensus quaerere comprobentur. Quod si ita
si advenerit, sub tali actu exspectare securitis. segritudine fucrint aggravati, ut quod paulo ante
CAPUT XLVI. poscebant, sub prsesentia [Edit. add. sacerdotis]
b DEMATUTINIS. significare non possint, testimonia eis fidelittm pro-
De Matutinarum antiquitate et auctoritate testis . de-se debebunt, simul tamen et poenitentiae et re-
est idem David propheta, dicens : ln matulinis me- D conciliationis beneficium consequantur.
dilabor in te, quia fuisli adjutor meus (Psal. LXII,7). 512 CAPUT XLIX.
El alibi : Prmvenerunt oculi mei ad te dilucuto, ut e DECOMMUNIONE NONNEGANDA.
mediturer eloquia tua (lbid., cxvm, 148). Cassianus De his qui in exitum veniunt, eliam nunc lex an-
autem dicil, matutinae solemnilatis oflicium uovo tiqua regularisque servabilur, ila ut si qttis egredi-
adhuc tempore instilutum esse primitus in Belhleein tur de corpore, ultimo et necessario viatico minime
monasterio, ubi Dominus noster Jesus Christus pro privetur. Quod si desperatus et consecutus commu-
redeniptione humanaesalutis ex virgine nasci digna- nionem oblationisque faclus particeps, iterum con-
tus est; sicque ex illo per univcrsuin mundum ejtts- valuerit, sit inter eos qui comniunicationem oralio-
dein celebrationis inoluil consuetudo. Diluculo autem nis tantumraodo consequuntur. Generaliter autem
a Ex Isid. loc. cit. cap. 22. d Leo papa, epist. 18 [Al. 83] ad Theodorum ep.,
b Ex eod. loc. cit. cap. 25. cap. 5.
<•Ex epist. Innocentii papse ad Deceiitium ep., e Antea erat : De his qui in exlremis sunt. QUER-
cap. 8. CET.
1277 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1278
omni in exitu posito et poscenti sibi communionis A dicit praedicandttm, et Joscph, qui eum sepelivit,
»
graliam tribui, episcopus probabiliter ex oblatione mire collaiidalur. Ac ideo pro nostris defunctis
dare debebit. Horum vero causa, qui sine commu- certare debemus, quatenus passint partieipes fieri
nione sunt defuncti, Dei judicio reservanda est, in eprum,quos Christus a claustris revocavit inferni.
ciijus manu fttit, ut talium obitus a conimunionis re- Simili etiam modo celenramus ofiicia pro ipsis, qtto-
medio differretur. Nos quibus viventibus non com- modo celebrantur in illis diebus, quando Christus
municavimus, mortttis communicare non possunius. descendit ad infcrna, in quibus et credilur morluus.
a Quomodo moriturus olim providebatur. Denique in aliquibus locis generaliter pro omnibus
Vera ergo ad Dominum conversio in ultimis posi- defunctis omni tempore, exceptis Pentecosles et
torum mente potius est sestimanda, quam tenipore : festis diebtts, oratur in ofQcio vesperlinali, in ali-
propter hoc Domino taliler asserente : Cum conver- quibus quotidie pro eis missa celebratur. In Kalen-
stis ingemueris, tunc salvus eris ( Ezech. XVIII,33). dis etiarn seti diebus anniversariis per novem psal-
Cum ergo Dominus sit cordis inspector, quovis tem- mos, et responsoria, seu lecliones, simili modo offi-
pore non est deneganda pcenitenlia postulanti, cum cia persolvuntur : et ideo juxta Augustinum d « non
illi se obliget Judici, cui occulta omnia noverint re- praetermittendae supplicationes pro spiritibus mor-
velari. Post istas sacratissimas definiliones, quando B tuorum.quas faciendas pro omnibus Chrislianis tide-
aliquis Christianus articulum mortis persenserit im- libus, etiam tacitis nomjnibus eorum, sub generaii
minere, primilus renovet confessionem suam cum commemoratione suscepil Ecclesia, ut quibus ista
puritate ac omni fiducia, deinde dislribuat omnia desunt,parentes, aut filii, aut qualescunque cognati,
quse possidel, post haecdimitlat omnibus, qui in se vel amici, ab una eis exhibeatur matre communi. Si
peccaverunt, et reconcilietttr. Tunc postulet missas aulem deessent istse supplicatipnes, quse liunt recta
et oblationes seu communionem sanctam. Qua per- et pia fide pro mortuis, puto quod nihil prodesset
cepta, etiam si ipso die comedit, mutel habilum in spiritibus eorum, si quamlibel locis sanctis exanima
cilicio et cinete seu viliori indumento. Et tunc in- corppra ponerentur. >
grediantur fratres cum omni gravilate, vel caeteri Quapropler rile celebrantur illi tres dies genera-
fideles cum aqua benedicta et cruce, et cum cereis liter ab omnibus infra trigesimum, qui vocantur,
seu incenso, dicentes, Kyrie eleison, Christe eleison, tertius, septimus, atque tricesimus. De tertio enim die
ter repetendo. Post haec dicat sacerdos : Ad vitam seu septimo ita habctur in libro Numerorum : Qui
mternam resuscitet eum Dominus, et miserlus sit tetigerit cadaver hominis,el propter hoc fuerit immun-
nostri. Tunc canendi sunt septem Psalmi Poeniten- dus, seplem diebus aspergatur aqua lustralionis, die
tiales cum litaniis, prout tempus permiserit. Inte- C tertia el septima, et sic mundabitur (Num. xu, 11).
rim vero legantur Passiones Dominicse ante eum, Immundiiia hsec pro tactu cadaveris animam pollu-
seu aliae Scripturse sacrse. Ilis finitis, sequityr anti- tam significat operibus mortuis : et quia neglexerit
pliona, Anlequam nascerer. Psiilmus : Domini est cultum Dei, in cpgilalione, iu vita, et in intellectu
terra, cum repetitione, et dicitur ter Kyi\e eleison, humiliter confitendo, offerimus sacrificium Deo ter-
ut supra. Deinde sacerdos : In sinu Abrahm collo- tia die, quatenus ab his peccatis purgetur. In expia-
cel eum Dominus, et misereatur nostri. Sequuntur tione vero diei tertii commeudati deliincti, possumtts
orationes ad commendandam animam. ad memoriam reducere tertiam diem resurrectionis
CAPUT L. Domini, 513 *" 1ua deyoiius est generaliler stip-
b DE EXSEQUIIS MORTUORUM, ET EORUM COMMEMORA- plicandum. De septimo vero die habcnius auctori-
TIONE. talem in libro Geneseos. Mortuo etenitn Jacob in
De his ita Auguslinus in libro de cura agenda pro ^Egyplo, et translato a Joseph trans Jordanem cum
mortuis, et in libro Civitatis Dei c. Qui facit,inquit, comitatu maximo, celebraverunt ibidem exsequias
exsequias mortuorum, ob amorem illius facit, qui cum planctu magno, et fecerunt septem dies (Gen. L).
promisit corpora rcsurrectura : « Neque enim con- Et alihi : Luctus morlui septem dierum, falui autem
temnenda sunt et abjicienda corpora defunctorum, omnesdies vitw ejus (Eccli. xxn, 13). Quod aulem
maxime fidelium, qttibus tanquam organis et vasis apud aliquos nonus diescelebratur, et vocnbatur no-
ad omnia opera bona usus est Spiritus sanclus. Unde vendialis, Augustinus in libro Qusestionum e redar-
et antiquorum fidelitim funera pfliciosa pietate cu- guil, maxime cum nullus sanctorum hoc fecisse pro-
rata sunt, et exsequise celebralae. ac sepullura prc- baiur, cum sit consuetudo gentilium. Sane scptimus
visse: ipsique cum viverent, dc sepeliendis seu trans- dies in Scripturis auclorilatem habet, quia septena-
ferendis suis corporibus filiis mandaverunt, et To- rius numerus propter sabbati sacramenlum praecipue
bias (Tob. n,9, et xn, 12) sepeliendis mortuis Deum qttietis indicium est. Unde merito mortuis tanquam
promeruisse commendatur. Ipse Dominus die lertia quiescentibus exhibetur. De tricesima die scriplum
resurrecturus, gloriosae mulieris bonum opus prse- est in libro Numerorum (Num. xx, 30), Omnis autem
a Ex epist. Coelestini papsead episcopos Viennen- c S. August. libr. de cura pro mortuis,
ses et Narbon. cap. 3. cap. 3: et
b In cod. ms. tit. De ordine defunctorum. libr. i. (ie Civit. Dei, cap. 13.
QUER- d ibid. De Cura pro mortuis, cap. 4.
CET. 0 Aug.
Aug. Quaest. in Genesin, quaest. 172.
1279 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1280
multitudo videns occubuisse Aaron, flevit super eo t(Video repetitur defunctis, quoniam nescimus qualitet
iriginta diebus, et Moysenfleverunt filii Israel in cam- eorum causa habeatur in alia vita.
oeslribus Moab triginta diebus (Deut. xxxiv, 8). David
CAPUT LI.
jt filii Israel jejunaverunt pro Saul, et planxerunt
c DETERTIA , SEPTIMA ET TRIGESIMA DIEPRO
eum planctu maximo. Et in Libro Sapientise de ter-
tio, septimo alque trigesimo die : Filii in mortuum DEFUNCTIS.
oroduc lacrymus. Et post pauca : Propter delaluram Tertia dies specialiter pro animae absolutione
autem amare fer luctum illius. Et iterum : Fac lu- celebratur, quia videlicet triplicis est naturae, ira-
ctum secundum merilum ejus uno die, vel duobus scibilis, concupiscibilis, et rationalis : et qnia inge-
propter detractionem (Eccli. xxxvm, 16-18 ). Ubi nio viget, intellectu, et memoria. Propter hoc igitur
primo dixit, propler delaluram uno die fieri luctum, sacrificium die tertia peragitur, ut si quid temulen-
et postea propter detractionem, uno vel duobus, tres tnm [Cod. Val., cenulentum] ex carnis cohabilalione
dies inlroduxit in luctum. Quapropter et nos pro aontraxit, obliteretur, et sinctse Trinitatis simililuilo
valde charissimis jejunare seu eleemosynas facere, reparetur.
atque inlerius pro eorum reatibus flere debemus, ut Dies septimus nihilominus ofticiis deputatur eis-
quod illi in vita debuerunt facere, et non fecerunl, " dem, ut anima suo corpori reconcilietur : septena-
saltem nos pro illis cum Dei auxilio adimpleamus. rius namque numerus ex ternario constat et quater-
Interea dicunt aliqui, utrum pro omnibtts Chri- nario, et ternarius animse tribuitur, quaternarius
stianis licilum sit missas celebrare? Hinc Augusti- corpori deputatur, propter quatuor nolissimos, qui-
iius a. Neque negandum est defunctorum animas bus constat, humores. Est ergo quasi quoedararixa
pietate suorum viventium revelari, cum pro illis corporis et animae, quae carne illiciente, eamque
sacrificium mediatoris offertur, vel eleemosynse in suis illecebris attrahente, peccavit. Ut ergo anima
Ecclesia fiunt. Sed eis haec prosunt, qui cum vive- suo corpori pacificetur, holocauslum septima die
rcnt, hsec sibi ut postea prodesse possent, merue- [Ms., septimi diei] peragitur. Ad hoc forte pertinet,
riint. Esl enim quidam vivendi modus, nec tam bo- quod in libro Ecclesiastici dicitur : Luctus mortui,
nus ut non requirat ista posl mortem, nec tam septem dies : luclus autem fatui, omnesdies ejus vilm
malus ut ei non prosint ista post mortem. Est vero (Eccli. xxn, 15). Haecde tertia et septima die, au-
talis in bono, ut haecnon requirat; et est rursus talis ctoritative qttidem [3Is., auctoritativa quaedam]bre-
in malo, ut nec his valeat, cum ab hac vita transierit, viter diximus.
adjuvari. Quapropter oportet pro omnibus rege- Costerum de trigesima die in Dialogorum llbris
neratis ista facere, ut nullus eorum prsetennittatur, G legimus d, beatttm Gregorium praecepisse dicbus
ad quos hsec beneficia possint et debeant pervenire. triginta conlinuis pro quodam monacho nomine
Praesertim cum quidam ab hostibus caplus, vin- Jtastp [Cod. Vat. omilt., Justo], sibique necessario
culisque ferreis mancipatus, a quodam servo Dei, medico, quem ipse, ob scelus rei peculiaris, damna-
scilicet germano suo, ut pulabatur mortuus, cele- verat, missas et orationes percelebrari. Quibus ex-
bratis pro eo quotidie missis more mortuorum, sae- pletis, divina manifestatum est revelatione, commu-
pissime vincula solverentur, a quibus postea absolu- nionem sanctorumque societatem recepisse [Ms.,
tus est. societatem redditam]. Haec ergo salutifera inolevit
Sed et hoc notandum, quia quod missoe mortuo- consuetudo, ut trigesima dies defunclorum devotis
rtim absque Gloria ct Alleluia, seu pacis osculo cele- frequenlentur ofliciis. e [Possumus etiara et hic
branlur, quod est indicium laetitise,ad imitationem auctorilatis aliquid adhibere, nam 514 Aaron pri-
agitur ofliciortim, qttae agunlur in morte Domini. mum sacerdotum triginta diebus legitur flevisse
Potest hoc addisci in homilia Origenis quinta libri populus (Num. xx, 30).] Sunt qui dicunt hoc agi
Levitici, ubi dicit b : « Sacriflcium pro peccato non pro perfeclione tricenarii numeri : nam Dominus
fit in oleo, dicit enim : Non superponet ei oleum, triginta annorum aetate baptizatus est. Et David
v
cumjam propeccato est. Quod ergo pro peccatoest, triginta annorum , regni suscepit gubernaculum.
nec oleum laetitiae, nec thus suavitatis imponitur.-» Primum etiam hominem, in triginta annortim aetate
Ac ideo absque Gloria et Alleluia celebratur, quia creatum doctores asserunt, et nostra corpora in
sine oleo el thure Romani in vespertinis seu vigiliis mensuram setatis plenitudinis Chrisli, credimus et
atque matutinis defunctorum tres tantummodo psal- speramus resurrectura: multaque exslanl alia bitjus
mos recitant, scilicet ob sepulturam triduanam Do- rei mysteria. Celebratur ergo dies tricesima, ut in
mini. At hi, qui per novennarium numerum, sicutii anima incorruptionis renovetur juventus, et corpus
est in Kalendarum diebus seu Anniversariorum, re- quod in humilitate sepultum fuerat, resurgat in
colimt, figurant illa oflicia noclurnalia, qnae in pas- gloria, configuratum corpori claritatis Christi (Plii-
sione Domini rite celebrantur. Anniversaria dies tip. ni, 21).
« In Enchiridio, cap. 110; et libr. de Cura pro) Vaticano 5850, post Orationes Albini ad Deitm et
mortuis cap. 18. aposlolos, quas dedimus supra col. 1027 inler dubia.
b Origenes, hom. 5 in Levit., nuin. 6, pag. 209,, d S- Greg. M. libr. iv Dial. cap. 55.
tom. II Oper. Paris. 1733. e Quae uncinis includuntur, omissa sunt in cod.
- Exstat hoc capitulum separatim in cod. ms.. Vat.
1281 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICHS. 1282
CAPUT LII. A miseratio : sana'vulnera, ejusque remitte peccata,
a DEMISSA INNOCENTIUM. ut nullis a te iniquitatibus separatus, tibi semper,
De missa Innocentium particulariter in Antipho- Domine, valeat adhaerere. Per Dominum.
nario sic ; Gloria in excelsis Deo non cantalur, nec Alia. Domine Deus noster, qui offensione nostra
A(/e(uta, sed quasi in tristitia deducitur dies ille. non vinceris, sed satisfactione placaris: respice, quoe-
Compositor ofliciipraesentis Innocentium: Voluerunt sumus, ad hunc famulum tuum, qui se libi peccasse
et planxerunt: sicut separat nos ab aclu malorum graviter confitetttr; tuutn est absolutionem criminum
Judxorum in CoenaDoinini, sive in Parasceve, seu dare, et veniam prxstare peccantibus, qui dixisti
in Sabbato sancto, omittendo oscula sive coelera pcenitentiam te malle peccatorum, quam mortem.
consueta, sic conjungit in proesenti festivitate dolori Concede ergo, Domine, hoc, ut et tibi poenitentiae
devotarum feminaruin. Causa earum tristiti.e omit- excubias celebret, et correctis aclibus suis conferri
timus, Gloria in excelsisDeo, et Alleluia. sibi a le sempiterna gaudia gratuletur. Per Doini-
niiin.
CAPUT LIII.
DEHOCCURMAGISTRI ECCLESI.E QUADRAGESIMJE TEM- Alia. Precor, Domine, clemenliam tuoe majestatis
PUSANTEDOMINI PASSIONEM OBSERVANDUM STATUE- ac nominis, ut huic famulo tuo, peccata et facinora
RUNT. B sua confitenti, veniam dare, et prseteritorum crimi-
Congrua autem ratione magistri Ecclesiae Qua- num culpas relaxare digneris, qui humeris tuis ovem
dragesimsetempus ante Domini passionem observan- perditam reduxisti ad caulas; qtti publicani preci-
dum esse statuerunt, ut intelligamus quia praesen- bus vel confessione placatus es, tu etiam, Domine,
tis vitaeafflictio immortalitatem futuram parit. Ad et huic famulo tuo placare, tu ejus precibus beni-
quam rem confirmandum ipse Dominus, qtti qua- giius assiste, ul in confessione flebili permaiiens,
draginta diebus ante passionem jejunavit, quadra- clementiam ceieriter exoret.et sanctis acsacris alta-
ginta etiam post resurrectionem cum discipulis con- ribus restitutus spei rursus aeternaeet coelesliglorise
versatus est, ulrumque tempus quadraginta dierum reformetur. Per Dominum.
numero complens, ut ostenderet in proesenli vita Alia. Omnipotens sempiterne Deus, confitenti tibi
tempus esse afflictionis, et in futura gaudii. Cum huic famulo tuo pro tua pietate peccata relaxa : ut
enim quadraginta diebus ante passionem jejunaret, non plus ei noceat conscientiae reatus ad poenam,
quasi clamabat : Nisi pmnitentiam egerilis, morie- quam indulgenlia tuse pietalis ad veniam. Per Do-
mini in peccalis vestris (Joan. vni, 24). Et Petrus: minum.
Abstinete vos a carnalibus desideriis, qum militant Alia. Omnipotens et misericors Deus, qui pecca-
adversus animam (I Petr. n, 11). Cum vero post re- C lorum indulgentiam in confessione celeri postulasti,
surrectionem cum discipulis conversarelur, eorum succurre lapsis, miserere confessis : ut quos delicto-
corda laetificans,quasi illud gaudium ineffabilepro- mtn catena constringit, magnitudo pielatis absolvat.
miltebat, de quo alibi ait: Ilerum videbo vos, et Per Domiiium.
gaudebit cor veslrum, et gaudium vestrum nemo tollet 515 CAPUT LV.
a vobis (Joan. xvi, 22). Et iterum : Ecce ego vobis- b DE POENITENTIBUS.
cum sum omnibus diebus usque ad consummationem Poenitentibus exeroplum Job primus exhibuit,
smculi (Mttth. xxvm, 20). Jejunavit autem non so- quando post funera vel flagella adhuc in sua redar-
lum quadraginta diebus, sed etiam noclibus, ut si gutioneetiam in cilicioet cinere iamenta poenitudinis
prospera blandiantur, quse significantur per dies, suwpsit, dicens : Idcirco ago pmnitentiam in favilla
sive adversa terreant, quae significantur per noctes, el cinere (Job. XLII,6). Post hunc nobis David poeni-
immobilis perseveret animus Chrislianus, sicut fa- tentiae magislerium prsebuit, quando gravi vulnere
ciebat ille qui dicebat: Per arma juslitim a dextris lapsus, dum audisset a propheta peccatum suum,
et a sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infa- ceiifestim poeniluit, et culpam suam poenilentioecon-
miam et bonam famam. Vt seductoreset veraces, sicul fessione sanavil (// Reg. xn). Sic Ninivitse et alii
j.
qui ignoti et cogniti (II Cor. vi, 8). multi peccata sua confessi sunt, et poenitentiamege-
CAPUT LIV. runt. Displicuerant sibi quales fuerant, et quales per
ORATIONES SUPERPQENITENTEM. Beum facti sunt illi plactterunt (Jon. III, 5).
Exaudi, Domine, preces nostras, et confltentiumi Est autem poenitentia medicamentum vulneris,
tibi parce peccatis; ut quos conscienlise reatus> spes salutis, per quam peccatores salvantur, per
accusat, indulgentia tuse miseralionis absolvat. Pei quam Deus ad misericordiam provocatur : quae non
Dominum. tempore pensatttr, sed profundilate luctus et lacry-
Alia. Prscveniat hunc famulum tuum, quaesumus,. marum. Poenitentia aulem non mensium ac tempo-
Domine, misericordia lua; et omnes iniquitates ejus1 rum cursu pensatur, sed poena, qua anima crucia-
celeri indulgenlia deleantur. tur, et morlificatur caro. Hi vero, qui pcenitentiam
Alia. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, gerunl, proinde capillos et barbam nulriunt, unde
nec sit ab hoc faraulo luo clementise tuae ionginquai monstrent abundantiam criminum, quibus capnt
" Sequentia sex capita etiam adjecta sunt ex ms. b Ex Isidoro De OfliciisEccl. lib. n, cap. 16.
ftod. a D. Quercetano.
4283 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IX. 1284
peccatoris gravalur. Capilli enim pro vitiis accipiun- k bent, si rursus post emendationem, relicto vitio,
tur. Vir enim si comam nutriai, ut ait Apostblus, corda pulsentur; dum non possunt bonse conversa-
ignominia est illi (1 Cor.u, 14). Ipsam enim igno- tioni nocere, si lalis cogitatio noh erumpat in con-
miniam suscipiunt poenitenles pro merilo peccato- sensu vel in opere. Ferre enim sine perfectione vi-
rum. Qttodvero in cilicio prosternuntur, per cilicium tiorum cogitationes non est ad damnatiotiem, sed ad
siibeundi discriminis,
quippe recordatio est peccatorum, propter hsedosad probationem. Nec est occasio
sinislram futuros. Inde ergo confitentes in cilicio sed potius agendse virtutis [Isid., augendse perfe-
Nam et si qttis circa finem suum per poeni-
prosterntintur, tanquam dicentes: Et peccatummeum ctionis].
contra me est semper(Psal. L, 5). Quod cinere as- tentiam desinat esse malus, non ideo debet despe-
in termino est ultimae vitse : quoniam
pergunltir; vel ut sinl memores, quia cinis et pnlvis rare, quia
sunt, vcl quia pnlveres facti sunt, id est, impii facti Deus non respicit quales antea fuimus, sed quales
sunt. Unde et illi proevaricatoresprimi homines re- circa finein existemus. Ex fine enim suo unumquem-
cedentes a Deo, malisque factis offeudentes Creato- que aut justiflcat, aut condemnat, sicut scriplum
rem, in pulverem, ttnde facti sttnt, redierunt. Bene est: Ipse judicat extrema terrm (I Reg. n, 10). Et
Vniversorumfinemipse considerat (Job. xxvm,
ergo in cilicio el cinere poanitens deplorat peccatum, " alibi:
I 3). Proinde non dubitaraus circa finem jostifieari
quia in cilicio asperitas et compunctio peccatorum;
in cinere autem pulvis ostenditttr mortuorum. Et id- homincm per poenitentiam et comptinctioneni; sed
circo in utroque poenitenliam agimus, tit in coni- quia raro hoc fieri solet, meluendum est; ne dum
punctione cilicii agnoscamus vitia, quae per cul- ad finem differtur conversio, incerta occupet mors,
pam commisimus; et per favillam cineris perpen- antequam subveniat poenitentia. Pro qua re etsi
damus mortis sententiam, ad qttam peccando perve- bona est ad extremum conversio, melior tamen est,
liimus. quaelonge ante finem agitur, ut ab hac vlta securius
Poenitentioeautem remedium Ecclesia catholica in transeatur.
spe indiilgetitioefidenter alligat excrcendos homi- CAPUT LVI.
» DESYMBOLO NICJENO.
nes, et post unum baplistni sacramentum, quod sin-
gulari traditione commendalum sollicite prohibet Symbolum autem, quod tempore sacrificii populo
iterandum, medicinali remedio poenitentioesubrogat praedicatur, cccxvm sanctorum Patnmi cbilatiohe
adjumenlum, cujus remcdio egere se cuncli agno- apud synodum Nicaenamest editum. Cujus veraefidei
scere debent pro quotidianis humanoe fragilitatis regula tahtis doctrinae mysteriis praecellit, ut de
cxcessibus, sine quibus in hac vita esse non possu- omhi parte fidci loquatur; nullaque pene sit nsere-
nuis, honore duntaxat et ciignitate servata, ita ut " sis, cui per singula verba vel sententias hoh Tespon-
sacerdotibus el levilis, Deo lantum teste, fiat; a cse- deal. Omnes enim erroris, impietatum, perlideique
teris vero, atteslante coram Deo soleinniter sacer- blasphemias calcat, et ob hoc tihiversis Ec&eSiispari
dote, ut hoc tegat fructuosa confessio, quod leme- confessionea populo proclamatur.
rarius appetitus, aut ignorantiae nota contraxisse 516 CAPUT LVU.
negligenlius videtur : ut sictil in baptisino omnes b DEUEGUI.A FlDEl.
iniquilatcs remitti, vel per martyrium nulli pecca- Hoecest, post Apostolorum Symbolum certissima
tutn credimus iinputari, ita poeiiitenlioe compun- fides, quam doctores nostri tradiderunt, ut profitea-
ctioue fructuosa fateamttr deleri peccala. Lacrymm mur Patrem, el Filiuni, ct Spiritum sanctum unius
enim poenilcntium•jpud Dettin pro baptismate repu- essenlisc, ejus lemque potcstatis et sempiternitatis.
tanltir. Unde et quamlibet sint magna delicta, Unum Dcum invisibilem, lla ut in singulis persona-
quamvis gravia; non est tamen in illis Dci miseri- rum proprietate servata, nee substantialiler Trinitas
cordia desperatida. In actione enim pcenitiHlinis,ut dividi, nec personaliter debeat omnino confundi.Pa-
supra dictiiinest, non tam consideranda est mensura trem quoque confiteri ingenituni, Filium genitum,
temporis, quam doloris. Cor enini conlrituni et hu- j. Spiritum sanclum nec genitum, nec ingenitum; sed
luiliatum Deus non spernit (Psal. L, 19). Verumta- ex Palre et Filio procedentem. Fiiium a Patre.na •
men quanto in peccando fuit ad malum promplior scendo procedere, Spiritum vero saiictum pi'ce-
nieiitis inlenlio, lanto devotior debet esse in poeni- dendo non nasci. Ipsum vero Filium ex Virgine sine
tendo afflictio. peccato hominem suscepisse, ut quem sola boni-
Duplicem habcro debet flettim in poeiiitcntiaom- tate creaverat, sponte lapsum misericorditer repa-
nis peccator, sive quia per negligcntiam bonum non raret. Quem veracitcr crucifixum, et tertia die re-
fecit, seu quia malum per audaciam perpetravil. Ille surrexisse, et cum eadem ipsa carne glorilicala as-
autem vere poenitentiaiuagit, qui nec poenitere per- cendisse in ccelum, in qua ad judicium vivorum et
petrata negligil, nec adhuc poenitenda committit. mortuc-rumexspectatur venturus. Et quod divinam
Qui vero lacrymas indesinenter fundit, et tamen humanamque substantiam, in utroque perfectus, una
peccare non desinit, hic lamentum habet, sed inttn- Christus persona geslaverit; quia nec geminavit
dationem non habet. Si qui aulem per gratiam Dei utriusque substantiaeintegritas personam, nec con-
itd poenileiiliam convertuntur, perturbari non de- fudit geminam unitas personse substantiam. Altero
a Ex Isidoro, loc. cit., lib. i, cap. 10. b Ex eod., ibid., lib. n,
cap. 23.
1285 OPP. SUPPOSITA. — LTB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1286
quippe neutrum exclusit, quia utrumque unius in- JL'ita ut poenilentia fructtiosa universa fateamur deleri
temeratojure servavit, quod Novi et Veteris Te- peccata, sicut scriptum est: Beati quorum remissm
stamcnli salubris commendat auctoritas : illa per sunt iniquitales, et quorum tecta sunt peccata. Beatus
prophetiam, ista per historiam veraciter perso- vir cui non impulavitDominus peccalum (Psal. xxxi,
lutom. 1,2).
Et quod neque de Deo, neque de creatura saeculi Nullum qnoque suis viribus, sed per divinam gra-
sit cum paganis aut cum haereticis aliquid sentien- tiam capiti Chrislo subjungi, atque indisruptae pacis
dum in his, quibus a veriiate dissentiunt; sed quod perseverantiam, in unitate Ecclesiae ipsius solidari:
in utroque Tcstamento divina protcstantur cloquia, nec humanae voluntatis arbitrio libni quidquam de-
hoc tantummodo sentiendum : qtiod sive hominem, putandum aestimari; secundum proposilum volun-
sive universa, nulla necessitate Deus creaverit; nul- tatis Dei omnem numerum eleclorum acquiri; bona
lam esse omninp visibilem, invisibilemque substan- quoque temporalia bonis malisque communia a Deo
tiam, nisi aut quae Deus sil, aut a bono Deo bona creari, ejusque dispensatione siiigulis qtiibusque vel
creata sit; sed Deus suinme et incommulabiliter bo- tribui vel negari : quorum bonorum fii Tiuoquoque
nus, creatura vero inferius et mutabiliter bona; et fidclium non habitus, sed usus aut improbandus cst,
quod animse origo incerta sit, et quod Angelorum J8 aut probandus; certa vero seternaqiie bona solos
natura vel animae non sil pars divinse subslanlioe; posse bonos in futuro consequi, quOrum pignore Ec-
sed Dei creatura ex nihilo condila. Ideo incorporea clesiam iiunc informatam credimus detineri; hic ha-
anima absque dubio, el Deo et angelis, a quibus benlem priraitias spirilus, in futuro perfectionem;
comprehendi et Iransferri potest, corporea esse evi- hic sustentari in spe, postea pasci in re; hic videre
denter ostendilur ". Ad imaginem autem Dei creala per speeultim et in agnigmate, in futuro autem facie
esl, pietate morum, sine qtia fides divini citltus [non] ad faciem, cum ad speciem fuerit ducta per fidem,
perficitur. Et ut unusquisque Deum, proximumve quando perficiatur, ut summi Dei bonis fruamur
in Deo diligens, usque ad dilectionem quoque ini- oelernis, -fruendo [temporalibus] in Deo non oberi-
micorum pertendendo proficiat, ul proficiendo per- mus et proximis; eam qttoque nos speni resurre-
veniat. ctionis ha-bere, ut eodem ordine eademque forma,
Alterum quoque alterius pollui non posse peccato, qua ipse Dominus resurrexit a Tnortuis, nos qttoque
ubi par voluntas non tenetur consensio. Legitimas resurrecturos esse credamus in eoclem corpore, ih
nuptias non credi damnatas, licet ex eis quoque ori- quo sumus, vel vivimus, non naturam aul sexum
ginali peccato obnoxia credatur nasci posteritas, , mulantes, sed tanttim fragilitatem et vitia deponen-
eisque jure fidelium virginum vel continentitim prae- ' 4 tes; ipsuni quoque Satanam cuni angelis suis atque
ferenda doceatur inlegritas. Nec unum Trinitatis cultoribus oeterno incendib condemnandtim, neqtie
baptisma, quod nefas esl, ileretur, neque pro diver- secundum qttoruniilam sacrilegam disputationem ad
sitate tradentium ministrorum singulis pulelur qui- prislinam, id est, angelicain dignilatem, ex qua pro-
busque conferri, sed a Deo singulari potestate do- pria malignitate cecidil, reducendum.
nan. De quo diclum leginius : Super quein videris Ilsec est calholicaetraditionis fidei vera integritas,
Spirium descendenlemet mnnentem super eum, hic de qua si tinum quodlibet respualur, tota fidei cre-
esl, qui baptizat in Spiritu sancto; et ego vidi et testi- dulitas amittitur. Lege homiliam xxxvn b sancti Au-
moninm perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. i, gustini in prima parte super Joanncm evangelistam
35, 34). El ne poenitenlioe remediis nos egere non cujus initiuni est: Verba Domini nostri Jesu Christi,
putemus pro quotidianis liumanae fragilitatis exces- qum habuit cum Judmis, ita moderans loquelam suam,
sibus, sine quibus in hac vita esse hon possumus : ul cwci non viderenl',etc.
» Corporea esseevidenteroslenditur. Deest, opinor, test, esse nihilomintts ostenditur. » Et in-
et corporea
particula non, leg. corporeu non esse, etc, ut con- ferius : « Sine qua fides divini cultus ofiosa lor-
tra:!ictio vitetur et error. In Isi;!oto tamen sic le- pescil, el cum qua integritas divini cultus perfi-
gitur : « SeJ Dei creatura, ex nihilo condita, et in cilur.»
corpore (F. leg. incorporen) esse evidenter oslen- b In editis xxxix, Tract. in Joan.
ditur. (Hioniamigitur apprehendi et transferri po- JD
ISW7 B. V. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. «88
Quid, Pater, angustos repedas qui tempora calles, ,V Sed sancti potius cursus psallat Benedicli:
Namque quiela tenes. Forsanque paras renovare Aut fors aut potiusque forent ignota nefanda
Saccos tu nostros iterum, vel frangere dente, Illius nobis urbis, quoestepe beabat
Crustas et totas micas volitare per auras. Totque viros, tantos famulos per ssecla beatos;
Agius inler froudentes lauros habitans sors Quam legimus tenuisse caput regni omnis Eoi.
Maxima ipse vocat fratres ad fercula pacis. Tunc sero rediens Basileus Leo mandat, et ipsa
Disjunxit labetts Arton quos turpiler Auster Ut venianl fratres ad sumnia palalia regis.
Junxit. Quo properare petis sic, abba meus, quo? Hic eloquitur, hic de Caroli orat vita per aevum,
Venlorum Dominus qui velat sine pergere fratre. Ac notorum ejus, sacri simul ordinis omnis,
Quid mirum, si Gregorius jaceat, lacrymansque; El populi memorans Francorum voce benigna.
Si non est mirttm, Christi chorum trepidare? A quo laxati pelagi profunda trahebal
^Equoreas tangens Dominus partes, lacrymabant yEquoreus cursusque ratem, cum ingens fera venit.
Discipuli, si Gregorius non pertulit undas, Quis ventorum avidas pennas tot dicere suffert,
Vespere jam properante, rogat cessare procellas, Et non miretur tantum crepitantia lora?
Quas dicit senior majore surgere Euro. Terribilem hinc sonitum fluctus redduntque marini:
Abba jubet monachum vultus atlollere sursum, * Inde truces ratent quatiunt vires
Sumere de mensa fratrum saltim exiguumque. Venlris. His majorque metus cum est mortis amarse.
Gregorius dixit : Hinc non surgam, nisi fixa Valis sum libi, sancte Pater, non effugies tu
Hoecpuppis maneat, neque has tabulas relinquo. Hinc, nisi perfundaris aquis, nimbis sacieris.
Nocte vigil frater non dormitans, neque cessant Effugias Mauros , metuas Sclavos, Regidosque.
Salsa vada undarum jugiter turbare procellae. Tu cumula lela, ut Maurum jugules metuendum,
Et ratis alta profunda petens nimium cito saltat. Quem nobis monstrant portus, quem famina tollunt.
Triste caput, sensus moestus palitur male, taudem Tende arcum, donec percurramus mare cursu.
Cum viclis tenebris rutilans miratur Eous, Slaprocul a terraSclavorumlitlora linque, repellant.
Sat metuenda truces agitabant flamina lymphas. Post vernum, sero licet, llaliamque virentem,
Nos cursum revocat, ad durissima caslra. Nos pervadimus hanc cursim, rapidoque volatu
Forsau deleclat castrum, fratres, Eginense, Silvestri ad dignam ecclesiam sancti properantes.
Etpalmas agere satis per tempora longa, Obvia slat sancla cohors fratrum simul oninis
Puncta ubi Wippo manu plorat rapuisse aliena. Flebilis; egregius paslor lacrymans lacrymantes
Singultu nimio pulsabat soepequietem p Suscipit, orbati gaudent de sospite Patre.
Hic nostram, pro quo satmcesta calerva jacebat. Gaudia perfundunl lacrymas quia laeta caterva,
Ac inemor esto sacerdotis, quem sidera tollunt Germanis monachis Patribus dant basia blanda.
Pro famulo, quem finis equi retinetque sepultum, Optamus lsetus maneas cum fratribus almis,
Funde preces, venerande Pater, cum fratribus una. Inter quos fratris memorare tuique marini
Partes Constantinopolim properemus et ante; Tu dignare, Pater, non exsiliens modo tristis;
Tempora laxemus gelida utrique Attica rura. Frater egoque tuus, quoniam non tristia carpo.
Postquain Conslanlinopolim lustrabimus urbem, Triste polum fralri! Caroli quia morte fatigor.
Bisque quaterque decem hac noctes possedimus albo, Nos ulrosque Deus jungat pariter sine fine,
Continuo stant vigiles, qui limina claudunt, Cum Carolo quondam rege et cum fratribus almis.
Ne monacbus forsan per opaca vaderet urbis,
* His versibus in ms. admodum corruptis, lor- ^slatur, et cujus auctorem Amalariuin esse cenMt
tassis cotnprehenditur Hodwporicum illud legationis- p D. Rivet., Hist. lit. Francioe, tom. IV, pag. 419.
quod suo tempore exstitisse Hermanus Contractus
1289 OPP. SUPPOSITA. — ADSONIS LIB. DE ANTICHRISTO. — MONIT. 1290
HOMILLE QUATUOR
B. ALCUINO SUPPOSITifi.
531 MONITUMPRJEVIUM. I> ibi in monito prsevio. Ista ergo homilia hoc loco omis-
Clarissimus D. Quercetanus, pag. 1195, tres homi- sa, duabus reliquis alias duas addimus, unam de ea-
lias sub nomine beati Alcuini edidit, ex Homiliario et dem beatae Virginis Nativitate ex cod. ms. Regio Pa-
ConcionibusPatrum, uti scribit in Elencho operibus risiensi num. 315, ubi is beali Alcuini nomine insi-
a se editis praefixo: nec aliam reddit rationem cur gnilur; alteram in Hypapanti seu de Purificatione
Alcuino essent tribuendse.Prima agit de Silentio, in B. V. Mariaedictam, ex MiscellaneisD. Baluzii, libr.
quo missum est incarnatum Verbum. Allera, de Na- i, pag. 382-402, ubi pariter Alcuino magislro tribui-
tivilate beatm Mariw virginis. Tertia habita in feslo tur, et dicta videbatur eidem viro celeberrimo coram
omnium sanclorum. Homilia secunda, de Nativitate Carolo Imperatore.
beatae Mariaevirginis nihil aliud est quam expositio Verum nemo jam est eruditorum qtii easdem homi-
litleralis, allegorica et moralis nominum patriarcha- lias interspttrias rejiciendas esse non exisdinet.Ratio
rum ac progenitorum Christi, in formam homiliaea generalis prima est.quia quamvis vero sitsimillimum,
quoquam transfusa, quam cumlectionibusvanantibus beatnm Alcuinum tanquam abbatem pluritun mona-
ex cod. ms. S. Emmeramiinter genuina beati Alcuini steriorum multotiesfratres suoecurae commissos, pro
dedimns tomi 1 parte n, cujus rei ralionem dedimus occasione occurrentium festivikttum, in admiratio-»
1899 B. F. ALBIM SEU ALCUINI©PERUMPARfMX. 13«
nem sublimissimorumrelieionis nostraemysteriorum A dit. Quod enim tunc temporis festum Assnwptionls
sermonibus incitasse; vel ad colendos mores vere B. Virgims in Germania et Gallia publica auclorilate
Christianos, ad disciplinsercgularis observantiam, ad nondum confirmatum et sancitum, sed partim negli-
studinm ^erfectfonis, etc.,exhOrlatum fuisse; quam- genter et insequaliiercultnm, partim impre et mali-
vis ctiam ex veterum lestimoniocredibilesit eumdem gne a nonmillis impugnalum fueril, ipse indicat Ca-
beatum virum vel collegisse,vel sallem recognovisse rolus Magnusdum caeteris,quas rccenset, feslivitati-
SS. Patrum se antecedentium homilias, ut diximus bns anni hanc subjungitclausulam: DeAssumptioneS.
sttpra in praefattone'ad optiscula supposiiitia, rtemo Mariminterrogandum rclihquimus». VerisimrHimum
tamen scriptorum quidpiam meminit de homiliisab ilaque est CaroluinMagnttmHrteTrogationero lianc pri-
ipsomet peroratis el simtil scriplo comroendalis.Al- moomnium acpraecaeterisproeceptorisnoAlbinoFlae-
tera generalis ratio est qubd nemo peritorum iu hisce co Alcuinoprivalim proposuisse, responsiauteiu loco
sermonibusseu horhilils styhtm quo beatus Alcuinus hunc ab Alcuino coiiipositum esse tractatum, in
in propriis suis scriptis usus est, agnoscat, nisi di- cujus principio, tanqiiam ad jatn citata Caroli Magrii
camus ipsum in hoc orandi ac scribendi genere plu- verba respiciens ae alhidens, expresse lestatnr se,
rimam partem, qttod sane alicubi, nttnquam tamen quid de Virginis ac Matris Dominiresolutionejiem-
nlsi indicatis fontibtis, fiicit, ab aliis delibasse. De porali et asstimptioueperenni intelligat, rionscnbere
sermone in Hypapanti Domini dicto singuiaris ratio, proprio instinctu, sed ad inierrogata respondere.
cur stippositilius haberi debeat, est, quia neque in Confirmant enim hahc conjecturam supra crtata Gar-
impressis, neque in ullis codd. mss. beato Alcuino roli Magni verba, el principium hujus tractatus Ca-
tribuitur. Eqindem Vir clarissitntis D. Stcphantis Ba- nh roli M.igni verl is respondens b. Confirmant eam-
lujitts sermdnem ilhtirisnb romlne Alcttiniin Miscel- dem styhis Alcnini c ct Qnaestiones sacrtfe a Ca-
laneis loc. cit. ex vetusto cod. ms. Bibl. Colbertinse rolo Magnoei!era ahas proposkoe.Gonfirman*eam-
vulgavit, non quod ibi nomen Alcuini prsafixumsit, demassertio de corporali B. Virginis assuniptione, in
sed qtiod inier alias rioniiullasejusdem iucuhratiories scriptis Alcuini alias occurrens, et Index scriptorum
exhibealnr, et dictns sit eoram Carolo Magnopront Alcuini, apud Baleiim, centuria n Scriptorum Biitah-
ex dubbuslocis ejusdem exemplaris apparet. At enim ni;ft, in qtio per librum, cui TituTns: Respohsionesad
quis nescit in vetustis codd. mss. multoties reperiri Interrogata * hunc ipsum de AssumptioneB. Virginis
ejusdem aticioris scripta genuina spuriis commixta? tractatum significari '.xisUmo. Coulirmat denique
Faeile qiioque attehlus lector advertet, compellatio- coiijectnram istam Homiliariumab Alcuinojussu Ca-
nes illas CaroU Augusti, gloriosiisimi, regis, eic, roli Magni cOllectnm, ctti tractttiim illttmsive ser-
quibus omnia alia exeiuplaria impressaet ms. carent, monem de Assumptinnesine dubio inseruisset Alcnfc-
a temerario qnodam librario, repugnanle orationis nus, si S. Augnstini is fuissil, non autem proprius.
nexti, iuisse introsn. Pertinet vero hicsermo ad Am- Primus enimHcmiiiarium Alcuinisermone isto auxit
brosium Autbertum, prout firmis ralionibus evincit F. Laiii-entius Suritis Carihusianus in e&L Ooion.
scriplor eruditus Hist. Lit. Francise, tom. IV, pag. 1570. In omnibusenim antiqnioribBSejusdem Homi-
152 et 158', etpag. 342. liarii editionibus non reperitur...» HucusqneLamhe-
Damus igitur hoc loco homilias quaeactu sub no- citts; cui qnid reponi possit ac debeat, in Subjectis
mine Alcuini jam cditae exslant, ut, apttd Querceta- notis aperimus.
num pfirHaet lertia; aptid Baluziurnilia de Purilica- HOMILIAPRIMA.
tione B. V. Quibiis addimus aiiam de Nativitale B. <j DE
V. MariSeexcodi regio Parisiensi. Omittendumvero SILENTIO, IN QUOMISSUM ESTINCARKATCJI VERBUH.
censdimlis sermortemillum de Assumptioneejusdem Hiihc homiUamvrde inter Oper/iPauli Diaconi, hii-
B. V. seu Aesponsionemad Interrogala de Virginis jusce Patrologim tortioXCVI, col. 1178.
et Matris tiomtni resolulione et
temporali assumplione
perenni, etc, cjui exslat tom. VI Oper. S. Aug., pag. HOMILIAII.
729, inter spuria, quamvis ilium Alcuihoasserere SERMO ALCUINI MAGISTRI ,VT)
CAROLUttIMPERATORKH
conetur scriptor celeberrimus D. Petrus Lambecius INHVPAPANTI DOMINI.
in Dlario sacri Ilineris Cellensis, edit. Vindob. 1666,
p. 121 et seqq. Rationibusenim quibus ille conjectu- Sermonem nune videsistomo inter Obera sancti AmbrosH
raiu suam flrmare rtititur, elsi omni verisimililudine Autperti, Patrologim LXXXIX, col. 1291.
noii destituantur, assentiri non possumus, quandiu
non producilur velus aliquod monumenlumvel testi- 540 HOMILIAIII.
nionium pro Alcuino potius, quam pro alio quodam SERHOALCUIMDE NATTVITATB PERPETiLfi VIBGHHJ
illius temporis scriptore. Nihilomiuits in gratiam MARI*e.
lectorum D. Lambeeii argiimenta integra ex libcllo Ex cod. ms. Regio num. 315.
citato hic describi curavimus, ul quisqueper semet-
Hodiernsediei celebritas, dilectissimi, admonet ut
ipsumde illorum valorejudicare possit. < Persuasis-
sinium, inquit, habeo, scripftnreSseltuac traclatttm in laude semper virginis Mariseimmorari debeamus.
sub finem sseculipost Chrislum octavi, nempe eodem D Hodieenim nata est beata virgo perpetua ex semine
tempore quo Carolus Magnus nondum imperator, Abrahac,Dei genitrix Maria. Unde merito laelantur
532 se(l tantum, ut ipse loqui amat, rex etreclor
regni Francorum, Capitulorum suorum sive Iegum archangeli, collaiidantqueoranes sancti. Omnisetiam
ecclesiasticamim atqne civilium iibrura primum edi- mundus congaudet, utper ipsam redemptus f. Igitur
« Lip. f Ca^Ttul., cap. 158, apud Baluz., tom. I, <•Confirmant eamdem stylns Alcuim. Hunc ego
pag. 752. quidem in ilio tractatii non deprehendo; neque tam
b Caroli M. verSis respondens. At vero id nnllo familiaris est, quali utitur in aliis epistolis et respon-
adlmc argumento constat, hanc responsionem esse sionibus ad Carolum Magnum.
ipsius Alcuini ad Caroli interrogata, cum possit esse d Responsionesad tnterrogata. Non addit Baletis
alterius viri docti illius temporis. Imo ex ipso illius quoenamilla interrogaia ftierint. Cumque ipse Laro-
SPrmonis seu respousionis epilogo manifestum est becius agnoscat a Carolo magno alias quoque sacras
auctorem no.nad Caroli Magni, sed ad aliorum, fra- quoestionesAlcuino esse propositas, incertum manet
terna sibi ctiaritate junctorum, interrogala respon- quasnam responsiones et ad quaeinterrogata intelle-
disse, ita enim ait: < Suscipiat igitur hunc sensum xeritBaleus.
fraterna charitas vestra , secundum quod spirilus- e llnnc tituhim habet cod. ms. cit.
Chtisti inspiravil. Ostensa sunt ex parte, quee f Hocsobrie intelligas,quatenus per ipsam Redem-
taliter me hortata sunt dicere. > ^torem accepimus.
1501 OPP. SUPPOSITA. — HOMILLE IV. 1302
tain praecelsaetamque gloriosae virgmis nativilatem A lamo : Exsultavii ut gigas ad currendam viam, a
celebrantes, ejus patrociniuiri sedulo corde implore- summocmloegressioejus (Psal. xVn, 6). Haecimma-
irrus; oujus Dominus respiciens cnm vera virginitate culala coitu, fecunda partu, virgo castitale:haec con-
veram ctiam humilitatem, ab angelo nuntiante salu- cepit virgo non ex viro, sed ex Spiritu sancto:hoec
tare [F., salutatse]detegit, ut conciperet ipsa aucto- peperit non in dolore, sed in gaudio : hsec nutrivit
rem castitatis, amatorem virginitatis, amicum hn- angelorum et homimrm cibum. Felix certe etomni
militatis, Saivatorem mimdr, qui ante principium laude dignissima.quse sine humano semine coelestem
ineflabiliter ab ipso Deo Patre genitus est. Hrec, in- Siieciiloprotulitpanem, et mundri gfenuitSalvatorem.
quam, speciosa, a Dortfmoelecta, si pio corde sancti- 0 quam beata maler ista, quse sirie contaminattorie
tatis conspexerit nos suum exortum celebrare : ita ulla concepit mundiliam, et sinc dolore peperit me-
profecto, ut parvitas [pravitas] conscientiam delicto- dicinam. Felix, inquam, mater, per quam nostrr ge-
rum non accuset, credeiidum et sperandum, quia non rieris reparata est vita: qusc de ccelo Dei suscepit
abnuet, quin pro riobis ad Dominum Deum noslrum prolcm, et mundo genuit liberatOrem, Redemptorem
inlercedere dignetur : cujusque nativitatem soleniiii et a peccatis et morte salvantem. Hsecenim mirabili
celebramus obsequio, ejnsdeinperpetuse virginis ve- atque ineflabili modo, et omnitim rerum et stium
niam peccaminum oblinebit intercessio. 0 quam bea- ;B peperit Creatorem. Electa quippe est, virgo integra,
ta Dei genitrix virgolcujus riativitas gaudium an- cui fecunditas matris daretur; et facta est fecunda
nuntiavit in universo mundo, ex qua sol justitiae riiater, in qtta virginis integritas servarettir. Si enim
Christus Dominus Deus noster exortus esf, qui exsol- cogitemus virginem, quoe sine concupiscentia carnis
vens culpaeveteris maledictionem dedit nobis bene- concepit carnem, et sineviro peperit virum; et vo-
dictionem, et confttndens mortem donavil nobis vi- luerimus facti hujus quaerere rationem, in ipsa no-
tam sempiternam. Felix, inquam, virgo Maria, quae stra inquisitione succumbimus, cum scriptum sit:
et genitricis oblinuit dignitalem, et pudicitiam non Generalionem ejus quis enarrabit (Isa. LIII, 8) ? Qttod
amisit virginalem. 0 quam gloriosa virgo Maria ! quidem, sicut de divina Christi nativitate intelligiriius
0 dignissimusipsius inlemeratcc exorttis! o felix ejus recte, sic etiam de temporali ex Virgine ortu. Joan-
inchoata virginitas, nativitas, quaehodie clara ex pro~ nes enim praecursor et baptizator Domini, qui tantse
genie David regis nata, per se ipsam salutem mundi dignitatis et sanctitalis tantique meriti, ut Spiritum
Cunctiscredentibus apparere fecit. 0 quam benedicta sanctum in specie columbse stiper Christum requie-
et venerabilis virgo scmper Maria Dei genitrix, cujus visse viderit, nequaquam ausus est generationei»
hodieexorttts in tenebris tabescentibus lux verareful- ipsam ex tempore Chrisli, non solum dicere, verum
sit. Dignum itaque valde, dilectissimi, cum devolione <* nec cogitare. Protestalur enim idem: Illum, inquit,
summa ei etiam famulari, per quam nobis virginita- oportet crescere, me autem minui, cujus non sum di-
tis insignia pullularunt. Nec nos lateat quod de ejus gnus nt solvam ejus corrigiam calceamenti (Joan. lii,
sancta nativitate liber <"legatur a qttibusdam, ubi de- 30, et i, 27). Quid esl enim corrigia ftikeamenli, nisi
scribitur meritum genitoris atque genitricis ejusdem ligahira mysterii incarriationis Chrisli ex Virgine im-
virginFs, et voeabuturriutriusque Heli videlicet atque maculata? Joannes itaque solvere corrigiam calcea-
Anna. Quod opusculum apocryphum, sicut etiam de menli non valet, quia incarnationis Christi myste-
transitu ejusdem Virginit b alterrim habetur; ne re- ritim, nec ipse investigare suflicit, 541 1ui hancper
cipialur ab Ecclesia certum pro iricerto, dubhnn pro prophetioespiritum agnovit. Quid ergo nos multo me-
vero. Placet paulisper gradurii sernioriis nostri figi in riti inferiores audebimus inquirere, quod nec ipsi
raude hodierrise nativitalis ipsius. Hoc profecto ab doemones,angeli etiam sancti, non dicam penetrare,
omni Ecclesia catholica firmissime tenetur, quia re- sed etiam nullo modovalent pulsare ? solum hoc creda-
gali ex progenie, videlicet regis magni David, hodie mus, quia virgo antepartum, virgoin partu, virgo post
est exorta. Revera magna dignatio est, nt in exortus partum perpettia, sine corruplionecarnis, sine virili le-
die tantse genitricis, laudes Domini non sileat lingua ge, sine humana consuetudine, virtute Spiritus sanctl
carnis. ][>filium concepit, et peperit clauso uteri claustro : qui
Videamus itaque, fratres, quoe sit hoec vtrgo tam verus homo el verus Deus et pro nobis moreretur ut
sancta ad quam Spiritus sanctus venire dignatns est. homo, et nos redimeret ac liberaret ut Deus.
Quselamspeciosa.quam Dieus elegit sponsam! quse Et quid mirum est, fratres ! si de virgine natus
tam casta, ul virgo possit esse post partum. Haecest est Deus ? Quis tanli facti poteritiam dubitat ? dubi-
Dei templum, fons ille signatus, et porta in domO tare non potest, tantum Deum esse omnipolentem.
Domini clausa. Ad hanc itaqtie descendit Spiritus Et verum est fratres, quia Deus omnipolens est,
sanctus, huic virtus Altissimiobumbravit; exea po- propter quod omnia polest. Quomodo ergo omni
tens virtntum Christus egreditur, ut sponsus de tha- potens erit, si omne non potuerit ? sed omnia po-
a Prolevangelium S. Jacobiet EvangeliumApogra- b Evangelium do Transitu Virginis inter Apo£ra-
fhum dc Nalivitate Marioe,quod a Seleuco, saec.n lit- pha relatum a Gelasio papa, reperitur in nonnitllis
teris fuisse demandatum opinio est. Vid. S. Hieron., Bibliothecis Cod. Labb. 455! Lambec. lib. iv Bibl.
V
tom. Operum, pag. 441; vide du Pin Disserl. prse- Vindob. ,252,244,et lib.v> pag.24. Alic.ubiIribuitur
limin., etc. ,lom H.pag. 90, § lvel v;Caimel., Dissert. S Jacobo iratri Doiiiini, alibi S. Joan. evangelistae.
sur les Evangiles apocryphes, torii. I, Comment.litte- Latet adhuc inedituln, nec pudici intercst Ut pro-
tai.surrEvangite desuint Matthieu, pag. cxm ,num. 6. deat. C«/me<.,l.cit.,pag.cxxv,num.25.
1303 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUMPARS IX. 1304
test: et qua ratione omnia poterit, si de virgine non A generis pati permiserit, sicut scribit Apostolus :
potuil nasci ? Absit, fratres! ut concedamus infi- Eliam proprio Filio suo non pepercit Deus, sed pro
delilati Judoeorum, qui prophetis non credunl vati- nobis omnibus tradidit illum (Rom. vm, 32). Quis
cinantibus incarnalionem Chrisli per virginem : ut tantse pietatis divilias non obstupescal? Quis ad
annumeremur hsereticis, qui hoc etiam credunt [F., tantam ineflabilem charitatem non contremiscat ?
credere], negant, cogilantes se esse sapientiores Quis unquam posset aestimare, ut portaretur mani-
Deo, dum blasphemant Deo fuisse indignum ut de bus feminoeis portalor orbis ? panis angelorum ale-
virgine nasceretur. Quoniam hoecsancta Dei Virgo, retur, virtus coclorum infirmarelur, poteslas coelo-
cujus nativitatem solemni celebrannis oflicio, cun- rum humiliaretur, creator angelorum in prsesepe
clas hsereses sola interemit, quoe Gabrielis archan- poneretur et vita omnium moreretur ? Mortuus est
geli dictis credidit; ideo perfecta sunt oronia a Do- enim Christus propter delicla nostra, et surrexit pro-
mino quocdicta sunt ei. Ipsa, inquam, Maria coele- pter justificalionem nostram (Rom. iv, 25). 0 vera
slis porla, cujus gaudemus nalali, nihil aliud quam charitas, et chara aelcrnitas ! o summa dilectio et
credendo concepit. 0 felix Maria et omni laude di- summus amor ! ut servus redimatur, filio non par-
gnissima, quoe talem ac lantum Redemptorem nobis citur. Audenler dicam, fratres! quia felix et neces-
prolulit! 0 genitrix gloriosa ! o felicia oscula lactan- B saria fuit culpa primi hominis, quse ipsum Domi-
tis labris impressa ! cum inter crebra indicia yagien- num suum habere meruit Redemptorem. Anguis in-
lis infantioereptantisque, ut pote verus ex te filius vidus in paradiso virus efludit lethale; sic agnus
tibi matri alluderet, cum verus ex Patre Dominus . placidus de veneno fecit medicinam, de terra ccelum,
imperaret. Nalus ex te, qui fecit te. Natus ex te, de arbore c.rucem, de fructu vilam, de terreno cce-
qui ex petra populo sitienti aquam produxit. Natus lestem. Sicut vendito Joseph a fralribus de invidia
est ex te, qui Moysi in igne flammocrubi apparuit, fecit gloriam, de caplivo vendilo principem vendi-
et ei legem in Sina deilit. Nalus est, qui virgam torem exlernorum ; sic de femina palatium, de mu-
Aaron sine aqua germinare fecit, et ex ea fructus liere leniplum suum, de Maria coelestem aditum.
produxit. Ex te nalus est, qui pedibus stiper mare Concinant nunc laetantes angeli, exsultanles archan-
ambulavit, ct ex sepulcro ut leo surrexil, et in coe- geli, cherubin alque seraphin, throni aique domina-
los victor ascendit. Natus est ex te, in cujus vultum tiones, principatus et potestales, virtutes coalorum
desideranl angeli prospicere. Ex le natus est, qui in cum gloria adorent et dicant: Sanctus, sanctus, san-
se credentibus vitam tribuit sempiternam. 0 felix ctus Dominus Deus Sabaoth, pteni sunt cmli et terra
femina ! laelabilis angelis, oplabilis sanclis, minor gloria. Osanna in excelsis. Noslis, fratres ! quia Sa-
est laus tua, qnam dignilas tua meretur; inlendat C baotk dicilur exercituum ; Osanna salvifica, vel sal-
charitas veslra, dilectissimi, haec mater Christi al- vum fac
tior est ccelo: abysso est profundior. Merilo ergo Denique, cum beatissima virgo Maria repleta Spi-
vocata est domina angelorum, tremor inferorum, et rilu sanclo veniret in doroum Elisabelh, Exsultavit
mater gentium. De ipsa enim Psalmogranhus inquit: in utero ejus (Luc. i, 41). Dominus ergo exercituura
Specie tua et pulchriludine tua, intende prospere, pro- jam demonstrabat gaudio suo aciem, propellere tri-
cedeet regna (Psal. XLIV,5). Et ilerum : Astitit Re- slitiam et mundum in terra perditum in excelsis
ghia a dextris Dei in veslilu deaurato (Ibid., 10). salvificandum. Magnum autem regem salvificandum
Item : Audi,filia, et vide, et inclina aurem luam, quia [F., salvificanlem parere] debuit Maria, quia in ea
concupivit rex gloriw speciem luum (Ibid., 11, 12). jam erat castificans ac sanclificans eam ; nani post
Ita concupivit rex glorioe speciem sanctoe Virginis, admiralionem Elisabelh [Suppl. repleta] sancto Spi-
ut in stto se clauderet ineflabiliter utero, factus ho- rilu dixit ad Mariam : Vnde hoc milii ut veniat mater
mo. Ita conciipivil rex speciem ejus, ut ex ea car- Domini mei ad me (Luc. i, 43). Tunc mater Christi
nem assumeret, qui Adam creaverat. Et item quid repleta Spiritu sancto dixit -.Magnificat anima mea
digne dicamus, aut quid referemus in laudem tam . Dominum, et exsultavit spiritus meus in Deo salutari
gloriosse genitricis Dei ? Sileat nunc Hngua carnis, meo (Ibid., 47). Quaerendum nobis est, fratres!
ut eadem sancta Dei genilrix demulceatur organis, qttid sit Domiuum magnificare ; neque enim Crealor
plaudant nunc tympana, sonent organa, tinniant fieri potest magnus a creatura. Cum dicalur . Qui
aures amanlium. Plaudite, omnes gentes, manibus, vivit in mternum, creavil omnesimul (Eccl. xvm, 1),
lubilate Deoin voce exsultationis, quoniam Dominus Et Psalmista : 542 Fundator exsultationis [Leg.,
excelsus terribilis et rex magnus super omnes cmlos fundalur exsultatione]universwterrw (Psat. XLVII,3);
(Psal. XLVI,2, 3), et super omnem lcrram. Ex vir- el alibi: Magnus Dominus noster, et magna virtus
gine Maria nasci dignalus est, el Creator ex creatura ejus, et sapientimejus non est numerus (Psal. CXLVI,
regali trabea carne indulus ex virginis palalio visi- 5). Sed duobtis dicitur modis Deus magnificari, vel
tare dignatus est mundum. adorari, ut Deus ; aut admirari, ut magnus. Magni-
0 mira circa nos omnipotentis Patris ct ineflabilis ficatur enim Deus a nobis, cum magnificatur in no-
pietatis dileciio ! Quis unquam possel sperare ut bis. Sed non sic magnificatur in nobis, sicut magni-
Deus ex femina nasceretur? 0 inoestimabilisdilectio ficatur in Maria, unde carnem assumpsit. Ex illa
cnaritnlis! ut Deus Filium suum pro salute lminani enim Dei Filius est natus. Singulariler sane BeO|
1505 OPP. SUPPOSITA. — HOMILIJEIV. 1306
niagnificatur in Maria, dum ipsa verbo concepit Fi- A genuit, vitam mortalibus protulit. Vere enim beata
liuin, et sine dolore peperit, et lactavit regem et1 humilitas, quaecoelosnuntiavit, innovavit, muiidum
Salvalorem omnium soeculorum. Magniiicatur ergoi purificavit, paradisum aperuit, et sanctorum animas
Dominus in Mana ; magnificeiur et in nobis, si ad- ab inferis liberavit. Beata vere humilitas, quae porla
miremur, gratulemur, el gratias. illi agamus. Lau- paradisi eflici, scala cceli constituitur : Facta est Ma-
demus illum, adoremus ilium, qui de tenebris et ria scalaccelestis.Scala, inquam, coeliconstituitur, per
umbra mortis vocavit ad fidem, ad vitam de morte, quam Deusdescendit ad terras. Facta est Mariapalma
ad incorruptionem de corruptione, ad patriam de virginum, gloria viduarum, exsultatio conjugum, vi-
exsilio, ad gaudium de luctti, atque ad ccelesliade ctoria Christianorum, gaudium angclorum ... anima-
terrenis revocavit. Imitemur in aliquo, fratres, ma- rum. FactaestMariajanuaccelorum, sublimatio apo-
trem Domini, si volumus fieri filii ejus, et participes stolorum, laus martyrum, jubilatio confessorum, con-
regno Domininoslri. Ipsa certe ideo est mater Domi- tinentia virginura regula monachorum.norma princi-
ni effecta, quia semper delectabatur ad ccelestia ; et pum.justitia regum. Factaestsalttsmorum, morscri-
nos si coeleslibus inhiamus, voluntatem Dei faci- minum, vita virtutum, virtus pugnanlium, palma vi-
nius ; si autem Deivoluntatem agimus, possumus in ctorum. Facta est Maria excelsa super sidera. sancta
numero matris et vocabulo, licet non naturaliter vel B I super omnes feminas, cujus vita inclyta cunctas illtt-
proprie, sicut ipsa, deputari. Ipse namque Virginis strat ecclesias, languentes sanat, perditos instaurat,
Filius dicit: Si quis fecerit Patris mei votuntatem, spemque desperatis inspirat. Hsec est mater Chrisli,
ipse meus frater et soror et mater est (Mattn. xn, 50). quaepacificas mentes illustrat; lsetain proficienlibus,
Nos ergo nihil concupiscamus terrenum, nihil tran- fructuosa in poenitentibus,gloriosa in perseverantibus,
sitorium, et, quod ad proesenscst sic ut delectemur. victoriosa in transeuntibus. Hsec est, inquam, hsec
Omnemrisum pro luctu deputemus, et gaudium pro est Virgo beata, qure beatam se ab omnibus gene-
mcerore, et mundum pro carcere. Mens quse soli- ralionibus manifestat, eo quod ejus humilitatem
dala in Christo permanet, nullum in hoc saeculo respexeril Deus.
quierit gaudium, unde Salomon, Nullum est, inquit, Age, beatissima Dei genitrix ; dic, ut resonet vox
gaudium nisi in Domino; hinc David: Gaudele,jusli, tua toto terrarum orbe : eia voces emitte, quia in te
in Domino(Psal. xxi, 11). Et item : In Dominolau- Spiritus sanclus clamat, in te Ecclesia quotidie re-
dabilur anima mea, et anima mea exsultabit in Do- sonat. Dic ergo : Fecit mihi Duminus magna, quia
mino (Psal. XXXIII,3). Et : Anima mea sicut terra potens est (Luc. i, 49). Quse tamen magna fecit iste ?
sine aqua tibi (Psal. CXLII,6). Nam quid de praesen- _, quale est nomen ejtis ? Potens est et sanctum nomen
tibus tanttim exsultat, qui seterna non concupiscit, C* ejus. Quaeergo in te fecit magna Creator universi
qui cum laudatur extollitur, cum vituperatur magnis orbis ? Ex le, quaeeras creatura ejus, nasci digna-
iracundioe stimulis exagitatur, hanc exsultalionem tur. Dic ergo, gloriosa, audiatur vox in excelsis :
electorum habere non poteril. cum essem humilis puella, placui regi, qui sublimis
In qua vero arce humilitalis eadem beata Virgo est superastra; et cum essem desponsata viro Judaeo,
persiilerit, hinc liquido apparet, quod nunlius In- placui Deo. Ideo placui, ut per me mtindum illumi-
carnalionis Chrisli, ubi jam cuncta sseculisinaudita naret. 0 dilectissimi! qttas laudes huic bealse Vir-
eidem matri sanctse Virghii relulil, ad ultimum ipsa gini fragilitas nostra referre potest ? per quam re-
responderit: Ecce, inquiens, ancilla Domini (Luc. i, cuperatum est genus humanum ; per quam aditum
38). 0 quanta virtus est huniilitalis, snper quem invenimus regni ccelestis. Ipsa est quoe sine htimano
Doininusvenire dignalur : Super quem, inquit Scri- semine coeleslem protulit panem soeculo, ipsa est
. ptura, requiescet Dominus, nisi super humilem et qnae dignitatem genitricis oblinuit, et virginalem
quielum et trementemverba sua (Isa. LXVI,2). Hinc pudicitiam non amisit: ex ipsa ortus estso 1justitiae
inter caeterasbeatitudines humilitas inseritur, Sal- Christus Deus noster, qui mundi tenebras pepulil,
vatore testante : Beali pauperesspiritu, quoniam re- j)I et fulgore fideinos perlustravit. Ideo, fratres, glorio-
gnum cmlorumest ad ipsos (Matlh. v, 3). Hinc Psal- sam Virginem supplices exoramus, ut nos meritis
mista: Dominushumilesspiritu salvabit (Psal. xxxm, sanctorum impares culpas noslras orando excuset,
19). Non humiles, dixit, corpore salvab't, sed humi- admittat nostras precesintra sacrarium exauditionis,
les spiritu ; hinc Apostolus ad hoc admonet, in- et reporlet gratiam reconciliationis. Sit per eam ex-«
quiens: Humiliamini sub potenti manu Dei, ut nos cusabile quod deliquimus, accipiat quod oflerimus,
exallet in temporevisitationis (I Petr. v, 6). Et ipse impetret quod rogamus, excuset quod timemus.
Dominus de se discipulis : Discite a me quia mitis Audeo dicere, fratres, quia nullum sanctorum lam
sum et humilis corde (Matth. xi, 29). Dei genilrix potentem meritis invenimusad placandamirani oeter-
hiijus sauctae humililalis virtute pollebat, dicenle ni judicis, qnam eam quae meruit fieri mater ejus-
ipsa : Respexit Dominus humilitatem ancilla! sum, riem Redemptoris et judicis. Succurrat ergo miseris,
ecce ex hoc beatam me dicent omnes ge.neraliones jnvet pusillanimes, refoveat 543 febiles, oret
(Luc. i, 48). Et vere, fratres, omuis mun'us eam- pro populo, inlerveniat pro clero, inlercedat pro
dem matrem Dominiper cunctas gencrationes dicit. monachornm choro et exoret pro sexu devoto femi-
Vere enim beata humilitas, quse Deura hominibus neo i hsec beata super virgines virgo. Hoc poscamu»f
1307 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS IX. \m
hoc jugiter flagitemus; sentiantqne omnes suura JL Inter hsec igitur, fratres, cum toto mentia affectu
salutiferum juvamen, quicunque celebrant suum so- bealissimse ejusdem virginis Marisenos intercessio-
lemne natale. nibus committamus, omnes ejus palrocinia implo-
Dicamns omnes, dicamus eia devotis eordibus ela- remus. Sed quid nobis prodesl interpellare vocibus,
mantes : o Virgo virginum! sancta sit, saricta super nisi etiam humilitatis ejus exempla teneamus? De-
nos pietas tua, super atiliclos et moerentes pro qua- precemur ergo tantam reginam, ut ille qui ex ea
cunque causa et sivper peregrinos clementia tua. natus est, qui mirabililer creavit hominem mirabi-
£t cum te super aethcreos exaltatam aspicis ccelos, husque redemit, solvat noslrorum vineula pecca-
preces nostrae humilitatis ne despicias; sed a peri- minum, et in illam regionem perpetuoe securitatis
culis cunctis libera nos semper, Virgo benedicla. Si et pacis introducere dignetur. Curemus eliam et
valemus, filioli, tentemus, prout possumus, ei lau- dileclissimi fratres, ut qui hujus diei festivitati in •
dem proferre dicentes : o quam immaculata virgini- teresse cupimus , humilitatis et palientiae vestibus
tas, qnse omnes angelos in ccelestia regna proeceilit, indnli appareamus. Tune autem erit vera patientia,
et virgineos glorifical choros! o quam heata maler, si fueril justa. El in eis est justa patientia, quorum
quae Christum Dominnm regem sanctum gloriaeme- menlis invicta constanlia nec doloribus nec volupta-
ruit generare! 0 qiiam beali pedes, qui Christum B tibus cedit. Non autem in justitia gloriemur nostra ;
meruerunt sustinere! o quam felicia ubera, quae nec in fortitudine praesumamus propria, sed in eo,
auctorcm el Redemptorem mundi lactavcrunt! o de quo Propheta : Fortitudo, inquit, et lausmem
ineffabilis Virgo! portabatur a te, qui te fecit : Dominus, et factus est milii in salutem (Psal. CXVIL,
conlinebatur in gremlo tuo, qui regebat universum 14). Fortitudo ergo et laudatio nostra sit Domi-
mundum : suslinebatur a te gubernator orbis. ldeo nus, sitque nobis Deus laus tola , perfecta gloria,,
exsultans per albentia lilia confessorum, rosasque dilectio pura, spes certa, securitas lirma, possibili-
vernantes martyrum, lu quoque regnas in illo bea- tas sana , sanitas incorrupta , et quidquid de car-
torum fclicissimo regno, quia sequeris agnum, quo- nalibus placet, displiceat. Silque in nobis tempe-
cunque ierit. Inter paradisi amoenilatem sanctis ranlia et abstinentia cum discretione : insuper baec
gressibus incedis, felicique palma imraareescibili omnia charitas firma, quse lotam conlinet legem :
cuin corona glorise a filio tuo, Doraino tuo, nostro atque agentes gratias Creatori nostro , in° quautum
Domino clarificaris, juncta angelicis choris et ange- suificimus, nativitatem liodiernam preliosissimae
licis sociata catervis in cubiculo Regis filii lui Do- semper virginis genitricis Dei Marioecum gaudio ce-
mini nostri Jesu Christi, gemmis ac margaritis or- lebremus, ul dum nos eam supplici frequentamus
nata, et monilibus decorata persistis. Tibi thronus obseqtiio in terris, ipsa nos sedula prece commen-
regius collocatus est in aula aeterni Regis. Ipse Rex dare dignetur in coelis. Quod patrare dignelur, qui
regum et verani matrem et decoram sponsam spe- ex ea Deus et homo nasci dignatns est, Dominus
cialiler prse omnibus diligen* imperiali amplexu sibi noster Jesus Christus cum Patre sanctoque Spi-
associat. 0 quam gloriosa est sacra virgo Maria, quae ritu vivens et regnans per infinita ssecula sseculo-
Dominum in coelesti regno amplecteris, et non im- rum. Amen.
aierito, quia ex te carnem assumpsit. Nec est mirum HOMILIAIV.
ut tibi congaudeat Deus in coelis. Quem tu parvulum
nalum loties osculabaris in terris a. Has ergo tuas fe- INFESTOOMNIUSI SANCTORUM.
licilates possidens convertere adnostram perpetuam Hanc homiliamvideinter Opera ven. Bedw, hufus*
salulem. ce Patrologim tomo XCIV, col. 450.
• In Codice oblitterata illa vix leguntur : Creditur tamen aliter legi non posse.
Cum nobis in beati Alcuini Operibus colligendis, C imp., quse hactenus latuit, nuper vero in cod. Bibl.
pro nova illorum editione adornanda occupatis, quae- Harleianae inter hic Alcuini epistolas anecdotas detecta
locum habcre etiam posse exsti-
dam episloloe,chartae ac monumenta velera, necnon fuit. Congruum
commenlationes qusedam recentiores doclorum vi- mavimus tres epistolas ineditas Angilberli abbalis
rorum occurrerent, quoequidem adreset acta eju»dem Centitlensis beatoAlcuino admodum familiaris, quas
beati viri atque oevi illitts illustranda pertinent, ad reperimus in pervetusto cod. ms. Salisburg. episto-
genuina vero.aut ad dubia, vel supposilitia ejusdem lis Alcuini iramixtas.prout notavirous in Monito epi-
scriptoris Opera commode refeni haud polerant.ne- stolis prsefixo. Addimus prseterca anonymi cujusdam
cesse yisum est ut illa ad finera totius collectionis epistolam de septuagesimo, sexagesimo et quinqua-
triplici appendice » exhiberentur eo ordine quem in gesimo, quseapud Quercetanum erat 109. Demura his
ipsis quoque Operibus observavimus, nimirum, ut omnibus adnectimus tria PraeceptaCaroli Magnipro
priino loco compareant epistolse; secundo loco qitae monasteriis Cormaricensi et S. Martini, ad quae per
ad dogma, praesertim de Christi adoptione; lertio decursum et praeprimis in Vita beati Alcuini lecto-
quaead historiam pertinent. Igitur rem nonnunquam amandare necesse fuit.
Prima appendix complectitur epistolas illas quas In alteram appendicem conjecimus quoedam mo-
qnidem cl. Quercetanus Alcuinianis, non aliam, numenta, ad pleniorem historiam Adoptianismi, in
puto, ob caiisam insernil, quam quod eas e penna qua labores Alcuini utramque paginam faciunt, per-
bcati Alcuini emanasse crederet; sed cum hsec ratio tinentia; eaque partim inedit»,partimexcodd. mss.
nobis minime satisfaceret, easex illo ordine eximen- el aliunde eincndata vei illustrata: quorum hic est
das esse, non lamen omnino oraiitendas exstimavi- »»ordo; 1» Epistol» Elipandi archiepiscopi Toletani,
mus. ne viri erudili, si propter illas forte alicubi ad wseu potius omniiim episcoporum Hispaniae sibi in
Alciiini Opera amandentur, easdem in hac nova edi- errore consentientium, ad Caroium Magnum, quam
lione frustra requirant. Sunt autem istae epistolae primo edidit vir eruditusD. Henricus Florezius ord.
inter Quercetanas 6i, Caroli ad Athilhardum ar- S. Aug. in libro apud iros maxime raro, cui litulus :
chiepiscopum ; 83, Caroli ad Homeru.m; 84, Caroli Espana Sagrada, tom. V, append. x, pag. 558, unde
ad Leonem papam; 85, Caroli ad regera Oflam; illam descripsit et suse Hist. Adoptianorum pag. 154
lil, ejusdem ad Nicephorum imp. Constantinopoli- inseruit vir eruditus D. Christ. Guil. Franc. Wal-
tanum. Cui adjungimus aliam ejusdem ad Michaelem chius; 2* Epistola hucusqueineditaeldiu multumque
» Nos quartam addimus, opusculis nonnullis, sci- Alcttini, quod ex Mabillonio excepimus , conilatam.
licet LibeJlo precum, quem exMartenio, et Elogio EDITORPATROLOGIiS.
m!k AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. ISM
desiderata » eorumdem episcoporum ad episcopos A camdem rationem a viris eruditis gratiam inituruin >
Gallisc, Germanioe,Aquitanioe, et Austrise, in eadem si hoc loco epistolas prselaudati D. Majansii, ad me»
causa dogmatis de adopiioiie Christi. Illam in acce- occasione deteclie epistolae episcoporum Hispaniae,
ptis rbferri oporlet viro prseclai issimo et ad juvandos superins menioratae, scriptos cmii insigni ejusdem
fabores litterarios promptissimo, D. Georgio Majan- commeiitaiione de scriptis Elipandi, Beati el Heterii
sio Generoso Valentino, cui illam, superata demum cum illis communicem.
illorum qui thesauris lilterariis proesunt, pertinacia, Nec, spero, indigne ferentyiri eruditi, quiquibus-
extrahere licriit e cod. ms. ecclesioe.Toietanac.Htijus vis antiquitatis reliqtiiis pretium statuere sciunt, si
viri notitiam acbenevolentiam debeo viris humanissi- quinto ac ultimo loco huic appendici "e duobtis vetu-
niis, qui in ea mihi conciliauda ultro suam operam stis codd. mss., Salisborgensi et Frisiiigensi, adne-
oblulerunt, niuiirum D. Christiano Friderico Tem- ctam scripium et commentationem haud contemnen-
lero, potcntissiino Danorum regi ab epistolis sanctio- dam de Imagine Dei, quam hacteiius ineditain esse
ribus; et D. Carolo Christophoro Pluer, tunc lega- censeo, ct quoein cod. Frisingensi tribuitur Candido,
tionis regioe Danicse in auta regis Catholici eccie- illi fortassis cujiis officiis Alcuinus noster usus est
siaste, duumviris litterarum bononatis. Cl. D. Majan- niultoties. Est enim h&c materia una ex iis iri qui-
sii epistolas ad me et ad D. Pluer de sorte istius bus discutiendis viri illius sevi, pio re lilleraria re-
epistoloe et aliorum scriptorum Elipandi, Etherii et stauranda consociati, ingenia sua exercuerunt: ipse
Beati scriptas postea dabimus, ne quid desit quod cerle beatus Alcuinus noster similem coiunieulatio-
rei obscurae iumen, aut dubise fidem conciliare pos- nem edidit, quani exhibuimus tomi I parte n.
sit. Haesunt duae illse epi.stoloe quas Cbristianissi- g In tertia appendice primo exhibemus scriplum ,
mus imperator Carolus Magnus et episcopi ditlonis adhtic, ni fallimur, inedilum,quod deprehendimus in
illius cum legatis apostolicis Francoforti anno 794 cod. ms. 71 biiJiothecae Salisburgensis, sub titulo :
congregati prse ocnlis habuerunt, mature exaraiua- Notitia ecclesitirumurbis Romm. Collocalur ibidem
runt.et multis argumeniisconfutarunt. Exstant vero media inler episloJam Alcuini ad Felicem haereticum
eiiamnum epislolse ad illas responsorise, cum Caroli primo a nobis editam lonio I, pag. 783 b, et cpisto-
Magni, tnm episcoporum Galliae, Germanise et Aqui- liim nostroe edilionis 55 (nunc 09), ad Arnonem.
tanise, multoties quidem in actis coneiliorum editse , Quamvis vero ex hoc illius situ non ausimus sta-
quas tamen ab hoc loco , ob utrarumqtie nexum et tuere, scriptum hocce ad beatum Alcuinum tanquam
lectorum commodum abesse nolnimus. Ijitur auclorem pertinere, licet nec ab illins pia curiosi-
Yertio mie referimus easdem Caroli Magni et epi- tate, nec a consueto ipsius stylo sit aliennm , erunt
scoporum Francoforti inconcilioprsesentium epislo- tamen, ut ci-edinms, quihus hoc insigne antiquitatis
(as priorum refutatorias , collatas cum insigni et niontimenluni haud erit ingratum.
pene cooevocod. ms. Bibliolhecae nostrae S. Emirie- Alterum hujus leTiiae appendicis locitm occupabit
rami, nnde quasdam lectior.es variantes deprompsi- scriptumqiiodpiorsus videri possit exoticum, cui in
mas. Omillimus vero reliqua ad idera concihum per- veleri couice titiiliis esl: Alexandri regis Maqni Ma-
tinenlia, scilicet epistolam Adriani 1 P. M. et aliam cedonum, et Dindimi Bragmannorum regis per titte-
cpiscoporum Ilalise, seu Paulini Aquileiensis Sacro- rus pulcherrima collutio. lllud tanien ab Opefibus
sytlabiim. Quamvis enim in illis qudque errores Eli- beati Alcuini abesse noltiimus, quia is eamdeni col-
pandi confutentur, et simul a Carolo Magno finilo v_ lalionem quondam Caiolo Magnopro munere misit,
concilio ad episcopos Hispanisemissoe fnerint, uon prout testautur versus in liue appesiti, Scriptum
sunt tamen proprie responsorioe ad omnia Hispano- hocce e cod. ms. saec. xi, qui olim fuit celebeiTimi
rum argumenta ; unde ab hoc loco absque incommo- niojiasterii Millestalensis 0. S. B. in Carinthia, ma-
do abesse facile possunt. gna cuin industria, additis quibusdam correclioni-
Quarto, ne quidpiam quod ad bistoriam actorum bus, descripsil el mecum communieavii vin,prseclare
ac disceplationis de adoptione Chrisli, in qua I eatus erudilus D. Matbias Rieberer S. J. in domo Prolesso-
Alcuinus tanlopere inclaruit, conducere possit, in rum Viennse bibliothecarius et historicus, a quo res-
batce Operum iliius nova editione desiderari possil, publica litteraria magnis desideriis exspeclat coriti-
ex iibris Heterii et Beati 530 adversus Elipandtim iiuationem Germahicesatrw, per obituni celeberrimi
scWptis ea sotom excerpsinliis, ex quiius intelligi P. Hansizii haclenus retardatam. Existimabat vero
possinl motus, jam ab aliquo lempore, antequam iili virlaudatus has ep stolasMdAicninumpertinereposse,
fn Franeiam aut Gennaniam penelrarent, ab Eli- et hucusque esse ineditas. (^uod primum ailinet,
panda in Hispanra excilati. Ex illis igitur huc tran- quamvis raliocinia quaepro beato Alcu no cl. D. Rie-
scripsknuSj qtii» initio de orla in Ecclesiis Hispanise! kerer adhibel quamdam prseseferre videantur veri-
«Hssensione,et de utriusque partis confessionibus et similitudinem, nobis tamen magis probatur opposita
symJwlis eorivmque diversilatenarrantur ac reterun- seiiteniia, liiniiiuni easdem epislolas Alcuino esse
tttr : quibus additur Elipandi episcopi ad Fidelemi vetustiores, in quibus suo sevocreiiebantur tegi re-.
abbatem epistola, collata a cl. D. Majansio cum edi- sponsa Pauli el Senecse; quas Alcuinus alihi forte
tfcflieMlieerii iri Annni. Hisp., lrb. ix , num. 18 , repertas Carolo Magno, cpiein seiebat ejusmodi nar-
pag* 406. Volebat quidetn cl. D. Caielinot, congr. D rationibiis eruditioni servientibas delectari, pro mu-
Bened. SS. Vanni et Hildulphi aluirinus, novae, nere mittere voluit: neque slylum ibi beato Alcuino
qHam meditabatur, Operum beati Alcuini editionii alias familkireni deprehendere potuimus; nec , ut
iwtegros Hkis Heterii et Beati libros adversus Eli- existiiiiainus, deprehendent alii, quibus leclio ejus-
panduni, s*cul el illa quae sanetus Benedictus abbasi dem qjerum familiaris est. Quod vero allerum D.
Anianensis conlra eunidem errorem scripsil, adjun- Riebereri asserlum attinet, non miramur viro erudi-
gere : cujus consilium ipse etiani inilio sequi cogi- to visum fuisseepislolasillas adhucdum ineditas esse,
la>bam,prout in conspeclu Openim beati Alcuini ante! exstant enim in libro in terris nostris tarissimo,
sdiquotsmnos edito pag. ITsigniticavi; verum mutavii nempe ad calcem operis Pallauii de Gentibus Indice
eonsiliam, neopusculis exolicis minus necessariis etL et Bragmunnibus, edit. Londinensis , anno 1668,
alrbi prostantibus, volumen nimium excresceret, per- opera Edoardi Bisstsi, quocum hanc noslram edilio-
suasuft ^uod viri*eruditi:iiiter haecOpera non oinniai nem, nylatis vaviantibus, contulimus. Diu, quid de
quae ilio tompori adversns Elipandum et Felicem ipsis hisee episloiis earuinque auctoribus sentiendum
acta aut scripta sunt desiderarent, sed illa sohim osset, hsesilavimus; cuiiique inter alia, quibus disti-
quse ipsis Alcuini Operibus li;cein atque hislorise fi- nemur, negotia mhiime nobis liceret rem admodnm
dem conciliare possent. Confido nihiloniinus me ob- obscuram, ad proecipuum nostruiii propositum haud
» Vide D. Walcljii Hist. Adoptianorum, pag. 153 b Hnjusce editionis novaetomo II, col. 119. EDIT.
ct seqq.
1317 APPENDIX I. — EPISTQLiE. *3i»
pertinentem, longiori ac laborioso indagine perscru- A rum haud persuaderi possumus illas epistolas malo
tari, virem GroecaeRomanaequehislori,e scienlissi- animo etad decipiendumcomposito fuisse confictas.
mum, gymnasii urbis Ralisbonensisrectorem ac pro- Memini ex Strabone et aliis Brachmaiines quos lam
fessorem ptiblicum D. Georgium Henricum Martiui, cum Alexandro Macedonede sua sapientia moribtis-
ut lucem rei obscuroesubministrarel, convenimtts, que conlnlisse.indefortassis cuiquam veterum enata
qui volis nostris benevole annuens senlenliam suam occasio has epistolas pro exercitatiene scholaecon-
per epistolara, muUiplici eruditioiie refertam , nobis cinnandi, aut veras forlasse e Graeco in Lalinum
japeruit,quam ad calcem opuscnli apponere placuit, transferendi. Verum nolim de rg ista, post egregium
erttditis, ut confidimus , haud displicituram. Caete- conatum erudilissimi D. Martini, plura commentari.
APPENDIX PRID2A.
EPISTOL^.
APPENDIX SECUNDA.
DOGMATICA.
inlelligas, me valde cupere de te bene mereri. Si for- ve- \ vir 591 Laurentius Ramirez de Prado, qui ineptis-
tustissimum illttrocodicem ante oculos haberem, simam illam appendicem adjunxit Luitprandi operi-
tasse ejus paginas ordinarem, observans, quihus bus a se .evulgatis, ut similes gauderent simili. Vide
verbis singula folia incipinnt et finiuiitur : ciijus rei pag. 515, 516 et 522. Ne vero illius adversaria Jnliani
nolitiam siacquirerepotuero.deea certor fies. Vale, Petri ejusdem manus viderentur, vocanseum episcopi no-
illustrissime, humanissime, alque doctissime domine, men de moie suo variavit Higuera, Ar-
abbas et princeps. Olivce111Nonas Maias anni 1766. carium, Adversario 409 et 410. Cujuscunque sedis
IV. ille fuerit, Elipanritim consuluit, coque nomine lau-
davit eum ipse Elipandus, ut constat ex ejnsclem
Clarissimo doctissimoque viro Carolo Christophoro epistola ari Fi'!elem in principio. Veriun ipse Elipan-
PLUER , GREGORIUS MAJ.VNSIUS Generosus Valenlinus diis non adeo liber fuit a conscientiaemorsibus.quin
S. D. constducrit Felicem Urgellitanum episcopnm, a quo
1. lnter maximasutilitates,quasexcommercio lno perverse inslituttis fnit, teste Eginharrio ad an-
litlerario pereipio, haec mibi jucundissima esl, quod num 792, ct in errore suo lenacUsime obstinavit se.
amicis tuis, viris amplissimis me graliim facis, cre- I.1eo'[ue, ut ejns erroris damnationes vulgo nolas
bras occasiones miiii prsebens voluntali, eorum ob- omiltam, ccclesiastiro fulmiiieferiri meniii a Theu-
temperandi. Quanquam,igitur ego destitutus sum ea diilaiic episcopo ut Alvarus Cordubensis lestatur in
iibroiiim copia,qu;e necessariaest ad salisfaciendum epistola ad Joannem Hispalensem scripta, cnjits ini-
desideriis iilustrissimi abbalis Emmeramensis,cujus tinm est a Englogw; cujus hoecsunt verba : « Eo
consiiia litteraria felicem exitum sortiri cupit cl. tempore, quo Elipandi lues nostram vastabat provin-
vir. C. F. Temler : tanien indicabo breviter, quse B ciam, et crudelior [At., perperam, crudetitcr] barba-
mihi venitint in mentem, ut illustrissimtts abbas in- rico gladio lelhali peclura dissipahat foniter rom-
telligat, non mihi voluntatem, sed faculiateiii deesse phoea,veslernuiic rcqtiisitus (quiascilicetjamobierat)
ad ejus jussa exsequenda. Sed sumnius vir auctori- episcopns Theudula post multa el varia de proprie-
talem habet ad rnulta eflicienda, qua; ego solutn de- tate Christi vcneranda eloquia, tali fine totius suoe
signare possum. disposilionis composuit Epitonia, ut dicerel : Si quis
2. Res Elipandi natione Golhi (ut ejus liomeiiindi- carnem Christi adoplivam dixerit Palri,anulhema sit,
cal) et metropolitani Toletani adeo noioe sunt, ut de Amen. » Cum igilur hsec epistola missa fuerit ad
jis silere satius sit, quam pauca dicere. Ejus error Joannein Hispalensem, et in ea Theuriula dicalur
fuit: Jesnin Christum secundum hunianilatem non vesler episcopns, sicut alibi eliam tuus Isidorus, pro-
esse proprium Filium Dei, seil adoplivum. Illum eul dubio fjit Thendula episcopus Hispalensis; nimi-
fuisse sequaeem Urgellitani epi-copi, noniine Felicis, rum idem ac ille, qui iii Catalogo episcoporum Hi
revera infelicis, lestalur.Jonas Aurelianensis initio spalensium, qui legitur in eoiice Gothico sancti
librorum adversus Claudium Taurinensem. Sed jlimiliaiii, quem ego edidi in Viia NicoUii Antonii,
aterque ardentem fumosumque titionem accepit ab § 156, Meudula (Ita legendum) dicitur. Sed reponj
haereticis Bonosianis, conlra quos dala opera scripsit debet, 'Ieudula , ob facilem permutationem lillerae
Justinianus Ecclesioe Valentinae episcopus, qui, ut GothiciCT in M, cui illa similis est. Fuit autem Teu-
refert beatus Isidorus de Viris Illustribus cap. 33, dula secundum memoratum Catalogum ilhus sedis
floruit in Hispaniis lemporibus Theudi principis Go- episcopus quadragesimus primus, Huiniliani succes-
thorum, ab anuo scilicet 534. Regnavit annis se- r sor, eiimquc secutus fuit David. Obiter hic in veri-
ptemdeciin. tatis gratiam adnotabo errorem Joan. Alberti Fa-
3. Solent haeretici incorrupta veritatis lestimonia bricii in Bibliotheca mediae et infimoe Latinitatis,
interpretalioue sua corrumpere et speciose iiicru- tom. II, libr. vi, pag. 482, abbatem Fidelem credi-
stare, ut facilius alios decipiant. Itaque mirum non disse, Jesum Christutn fuisse Filium Dei adoptivum.
est, voluisse Elipandum errorem suum velare non Nam licct certum sit Elipandum scripsisse illi tan-
solumaucloritate divinarum Scripturarum, sed lilur- quam hocerrore infecto,ut videreest apud Josephum
giae etiam Mustarabicoe, ul Hispanorum mentes al- Pellicerium in AniialibusHispanise libr. ix,num. 18,
iicerel: prout patet ex ipsius Elipandi epistola ad pag. 406; tamen Elherius atque Bealus eum voca-
Albinum, num. ll,apud Henricuni Florezittm in ruht fralrem, apud Sandovalium in Nolationibut),
Hispania Sacra tom. V, pag. S68. Sed qnam ab- pag. 126, et fideliier se gessisse videtur, ut observari
surde ille abuterelur Hispana lilurgia, alterius quam potest apud Moralem lib. xm, cap. 16, fol. 43,
mei otii est: atque huic argumenlo pro dignitate tra- pag. 2, et apud VazquiumDisput. priorede Adoptionc
ctanrio prsemitti deberet editio undecim tomorum Christi, cap. I,p. 224, ubi ait, Fidelem ostendisse
conlinenlium lilurgiam Golhicam et Mustarabicam in solum epistolam Beato et Etherio, ex quo ei nulla
bibliolbeca ecclesioe Toletanae, quoruin descriptioni nola inuri debet.
egregiam operam dedil amicus noster Andreas Mar-
cus Burriel Societatis Jesu, cujus eximii conatus 5. Nonnulli Hisparii conatu audacissimo tentarunt
conspicui sunt in regia biiliotheca Madridiensi. Elipandum perlinacioe absolvere, inter. quos eminent
4. Cum Elipandus csset EcclesiaeToletanoemelro- Gaitriel Vazquez in Disputalionibus duabus contra
politanus, niultum eo noniine gloiiabatur, ttt viriere D erroics Felicis et Elipandi, quas Compluti edidit
esi in ejus epistola ad Firielemscripta anno 785. Cum anno 1594, et Joannes Eusebius Nierembeigius in
esset igilur tanta dignilale prsedilus, facile traxit Epislola, qnam edidit cl. vir Laurentius Ramirez de
in errorein suum iioiinullos Cordubenses, ut testatur Prado, ficuluearum fictionum diligentissimus incru-
Paulus Alvarus Cordubensis in epistola ad Aureliuin stator iuNotjs ad Luitprandum, p. 518. Mirum igitur
Flavium Joanncin Spaleusem nuin. 27, apud Flore- non est, csse quarnplurimos scriptores, qui auclori-
zium in liispania Sacra lom. XI, pag. 122. In eum- tatem eorum secuti asserant, Elipandum obiisse in
dem errorein traxit Ascaricum, virum episcopidigni- Ecclesioecatholicoeconfei>sione.Cerle constatex epi-
tate prsefulgentem,ut pote quem ipse Dominum Epi- stola, quain Elipandus mense Augusto anni 799 ad
scopumvocaviliuitio epistolai ad Fidelem ; ejusdem- Felicem misit eo tempore Lugduni exsulem, se octu*-
que episccpi meminit papa Adrianus epistola 3, gesimum secunduin annum jam natum fuisse : cum-
alias 37. Neuter vero ejus sedem desiguavit : licel que Felix eo tempore vel jam tandem resipuisset,
scriptores (icnlnei Bracaraugustanoe proefecerint, ut vel resipuisse siiuularet, ipse eum, qui de sui erro-
videre est in Epistolis Prsesultim.quas eoruni uomine ris retractatione ad se scripserat, acerbissime repre-
finxit Hieroiiyinus Hignera, venailaviique tanquam hendit. Neque mirum vidcri debet, Elipandum exem-
.fqllecias ei sciiol.is illiislralas a Juhano Petri arclii- plo Felxis noii ftiisse riejectiiin_,de episcopi digni-
presbylero S. Justse, nolas suas adjiciens clarissimus tate : naiii id diilicile erat,»cum Elipandus csset sub
a Tom. XI Hispan. Sacrse Floresii, num. 27, pag. 123.
1551 AD OPERA B. ALGUINIAPPENDICES. 13f>2
Cordubensis regis imperio. Recte igilur Paulus Alva- A catholicse dimicarunt, et utrique palma debetur.
rus, post ejus roortein scribens, vocavit eum hwreli- Beatus fuit magister Elberii, ut memorioeprodidit
cum ni Epistola 4 ad Joannem Spalensem : idemque Elipandus in epistola ad abbatera Fidelem, quanj
fecit Jonas Aurelianensis , qui dcccssit anno 842. uonnullis notulis illustratani edidit cl. Josephus Pel-
Beati acta, quse ex tenebricoso suo cerebro in lucem licerius in Aiinali: us Hispanise, lib. ix, num. 18. Al-
emisit Joannes Tamayo de Salazar die 19 Februa- varus Cordubensis, ut animadvertit eruditissimus
rii, nihil me movent: nam descripta sunt ex Ma- Caspar Ibanez de Sigovia, marchio Mondexarensis
rianoe Historia, aliisque scriplis recentibus, quortim in Prsedicatione beati Jacobi in Hispania, cap. 22,
fabulis ipse suas adjunxit ». fol. 128. Bealum vocavit Libanensem presbylerum
6. Sed agamus jain de Elipandi scriptis, ex quibus in epistola 18 ari Aurelitim Flavium Joannem edila
solum sttpersunt Epistolae. Ex his vulgo circumfe- a Florezio in Hi<:p.Sacra, lom. XI, pag. 120 et pag.
rebantur, qiia! inAlcuini etbeati Etheriique operibus 127, non auleni monachum, neque abbatem. Alcui-
legiinlur. Verum ecclesioeToletanoecodex nobis con- nus lib. i contra Elipandttni honoravit eum abbalis
servavit Ires, qiiarum riuoejam edilse sunt, tertia nomine, sed significatione presbyteri, quaead no-
lttce publica nondum fruitur. Prima epistola ita in- strum iisque lempus in Gallaeciatisurpatur ad curio-
scribilur : Epislola Migelio hwretico direcla. Ab eo nes designandos. Et in regno Valentiseabadia, hoc
dicti haerelici Migeliani et hwrcsis Migeiiuna in ejus- est, abbatiu dicitur curionis domus. Et licet fuisset
dem Elipandi epislola ad fidclcm. Migetius hic dici- monachus, non fnisset sodalitii Benediclini, quod eo
tur Igeiius in aliquibus libris nianii exaralis ; alque tempore in Hispaniam nondum introductum fuerat,
ita iiominatur in novissimo catalogo mss. biblio- •g quamvis hoc tentetur confirmari plurimis confictis
thecoeecclesioeToletanc co:l. 140, quem catalogum monumentis b. Etherius fuit episcopus Uxamensis,
confecerunt anno 1727 Didacus Mecolaetaet Marti- et ideo bealus vocavit eum Patrem in fine Comraen-
nus Sarmiento, monachi Bcnediclini. In Adriani tarii ad Apocalypsin, ul videre est apud marchionem
pap;c epislola 3, alias 99, nomiiiatiir Mingentius; et Mondexarenseru in laudato libro de Prsedicatione
a clarissimis viris Josepho Pellicerio in eruditissimis beati Jacobi, cap. 21, fol. 128, pag. 1. Ob eamdem
Annalihus Hispaniae, lib. vin, nutn. 13 et 14, el a rationem Elipandus metropolitanus Toletanus voca-
Joaune Gomez Bravo in Episcopis Cordubensibus, vit euro [ratrem in epislola ad Fidelem. AlvarusCor-
pag. 106, Migentius ; unde hoerelici Migentiani, in dubensis apud Floresium in Hispania Sacra, tom.
rescripto Sauli episcopi'Alvaro directo, apud Flo- XI, in epist. 1 ad Joannem, num. 7, pag. 85, et epi-
rezium in Hispania Sacra tom. XI, pag. 165. Hocc stola 4 ad eutndem Joannem, num. 24, pag. 120, et
Elipandi epistola ex maiiuscripto codice ecclesioeTo- num. 34, pag. 127, commemoratum opus adversus
lelansc edita est ab Ileririco Florezio tom. V Hisp. Elipandum laudavit nomine solius Beati : an per
Sacrae, pag. 543, unde melius quam anlea intelligi- compendium ila scripserit, dubitari potest : atque
tur Migetii hseresis, lucemque accipiunt, quse gloria- ego ita credo. Nam in epistola 1 ad Joannem, ubi
bunde indicavit ipse Elipandus in epistola ad Fide- prima Beati occurrit raentio, ita scriptttm est in Ni-
lem, quseque ariversus eam scripsit Adrianus papa. colai Antonii exemplari, a quo ego meum descripst:
7. Sccunda Elipandi epistola missa fuit a:l Caro- ltem ex tibro Beali Heterii conlra Elipandum; ubi
lum Ma.:num. Edidit eam ex memorato codice Tole- recte adinonttit Nicolaus Antonius ad marginem sui
tano HenricusFlorezius, tom. V Hispan. Sacrae, pag. exemplaris et in Riblioth. Veter. Hisp. lib. vi, cap.
558. Olira illam desiderarunl Ambrosius Morales, " 2, num. 37, legi debere : Beali et Helerii; atqne ita
lib. xm, cap. 25, fol. 44, lit. B, et Gabriel Vazquez legi debet apud Floresium dicto tom. XI, pag. 84,
Disputatione priori conlra errores Felicis etElipandi, num. 5 epistolaeAlvari. Utut sit, Bcatus illius operis
cap. 1, fol. 224, et novam lucem affundit epistolae fuit auctor, ideoque Etherio pracposituscilatur, qui
Caroli Magni ad Elipandum et cseteros episcopos ei adjunctiis fuit ad majorem operis commendatio-
llispanise, quae legilur tom. IV, pag. III Conciliorum nem, quia scilicet episcopus erat. Cujus dignilatis
Hispanioc recentis editionis Josepbi Calalani, qua causa vice versa ipsi Beato praepositus fuit in epi-
utor. stoloe inscriptione sive salulatione, quae Elipando
592 * Tertia Elipandi epistola, quam conlinet illius temporis more valde honorifica fuit: quae, ut
idem codex Tolelanus num. 140, esl inediia, prop- Prurientius Sandovalius testalur in Notationibus ad
lerea, quod ille codex male conservatus est, ut re- Chronica episcoporum pag. 126, sic se habet: Emi-
fert Florezius in Ilisp. Sacroe lom. V, pag. 557, ubi nentissimo nobis et Deo umabili Elipando Toletanw
flocci facil pessimain illius codicis constilutionem. sedis atchiepiscopoEthetius et Beatus in Dominosa-
lllins epistolaeinscriplio sic se habet : Dominis et in lutem.
Chrislo reverendissimis fralribus Gatliw atque Aqui- 10. Hoc Beati et Etherii opus conservatur adhuc
laniw, atque Austrim(sic eo tempore vocabaturFran- in bibliolheca ecclesise Toletanae, ubi conspiciuntur
ciaepars jacens inler Rhenum ct Mosam)cunctis sa- duo exemplaria, alterum originale, alterum ab eo
cerdotibus, nos indigni et exigui Spanimprwsules, et descriptum. Primum est codex 162 novissimi indi-
cmteri fidelesin Dominomlernnm salv.lem, Amen. Ni- cis. Secundura est codex 163, aique hsec exemplaria
miruniepiscopiEripandiiise factionis scripserunt hanc D videntur esse dito illa, quaecommemoravit Nic. An-
epistolam commemoralis episcopis, ut in examen re- tonius in BibliothecoeVeteris Hbpanise, lib. vi, cap.
vocarenlFelicis episcopi Urgellitani causam propter- 2, ntim 16. An inde descripserit, aut aliunde ha-
ea, quod ille erat eo lempore sub Caroli Magni di- buerit Garsias Loaisa allerum exemplum hujtis ope-
tione, qui Urgellensem traclum occupabal. Ilujiis ris, quod ipse habuil, cujusque meminil in margine
epistolocfit inentio in jam coiiimemorata ad Carolum notarum ad Decretum Gundemari, pag. 280 Colle-
niissa ; itaque ante eam scripta fuit: alque diligens ctionis Conciliorum Hispanioe, incertum est. Ejus
opera ailbiberi riebet, ut transmittatur, edalurque in verba sunt hsec: Exslal apud me iibet Ethetii epi-
lucem. Seri quis eam leget, cum Gothice scripta sit, scopi Oxomw et Beali adversus Elipandum.
et coriex ille male habitus? Si mihi esset auctoritas, 11. Primus, qui menlionera fecit superioriscodicis
quoeilluslrissimo abbati Emmeramensi, minor esset ecclesiae Toletanse, antiquis caracteribus Gothicis
dillicultas. In graliunvero tanti principis tentabo, exarali, fuit Ambrosius Morales, qui cum e;'eret
1quid consequi possim ab ainicis meis. Alque hsec libros xi et xn Chronici gcneralis Hispanioe,proefa-
indicasse sufliciatde Elipandi hisloria. tionem proeposuit cum hac inscriptione : De tibris
9. Niinc agamus de scriptis Beati et Etherii. Hi anliquisel aiiquibus aliis auxiliis, quw hubui ad scti-
duo Chrisli gloriae defensores una pro veritate fidei benaa multa, qum seguunlur. Ibique fol. 10, sub lit-
* Vid. Mab. Acta SS. Bened. ssec. iv, pag. 733. b Consule cel. Mabilloniumsaec. iv Bened., pag.
735.
«353 APPENDIX n. — DOGMATICA. 1554
tera A, ita scripsit: < Otro libro tambien tuve de la A in Dissert. Eccl. ix, excursu 3, § 34, pag. 144; et
santa iglesia de letra Goihica antiquissima, doude anno sequenti, qno Notiiiam Comiliorum Hispanise
esta lo que escrivieron Et rio obispo de Osma, ediiit Saliitanticoeapud Lucam Perez, ejasdem co-
i Beato presbytero, contra el arzobispo Elipando, dicis a se visi meniionem fecil pag. 169. Postremo,
i el Apologeticodel abad Sanson de Cordova. 1 Quie ut alios omittain, Joannes Fcrreras vir optiraus de
ver a in Latinam lingnam ad lilleram translat i sic eodem codice loquilur ad annum Chris.i 782, num.
se habent: < Alium etiam librum obtinui a sancta 2. Praeter lauriamm codicem ccclesioeToletanae cl.
ecclesia (Toletana) scriptum litteris Gothicis anti- vir Garsias Loaisa, uti supra indicavi, alium posse-
quissimis, ubi est, quod scripserunt Etherius epi- dit, ut ipse ait i;i nota marginali ad Decretuin Gun-
scopus Uxamensis, et Beatus presbyter contra ar- demari, pag. 280 Colleclionis Conciliorum Hispanioe
chiepiscopum Elipandum ; et Apologelicus abbatis postea repetitae el auctae a cardinale Aguirrio , et
Samsonis Cordubensis. » Et postea idem Morales op- novissime a Josepho Catalano. Loaisa legavit biblio-
porluno loco, id est, lib. xm, cap. 26, fol. 43, lit. tliecam suam propinquo suo Petro Carvajali eccle-
F, ejusdem codicis mentionem fecil, his verbis : sia; Toletanse decano et post<a episcopo Laurieiisi.
i Esta obra se halla escrita de letra Gothica mui Hic reliquit eam gentilibus sttis Pl cenlirioe urbis,
antigua en la hbreria de la santa iglesia de Toledo, a quibus translata fuit in monasletiiim S. Vincentii
donrie yo la he visto, i sacedo del libro rnucho. > 'Id ordinis Proedicatorumejusdem civitatis, unde nostro
est: < "IIoc opus scriplum litteris Gotbicis antiquis- tempore transportata in bibliothecam regiam Madri-
simis exstat in biblioiheca sanclae ecclesiaeToletanoe, diensem.
ubi ego vidi illtid, et multa ex (eo) libro desumpsi. > n 15. Loquamur nunc de alio insigni opere Beati
Mentionem fecit hujus codicis ecclesiae Toletanae, p-esbyteri Libanensis, quod inscripium esl Etherio
eumdem laurians, Gabriel Vazquez , Disputatione episcopo Uxamensi : nimirum in Apocalypsin Com-
priori 593 contra errorern Felicis et ElipanJi de mentaria. Hiijns operis m;ntionem fecerunt Ni-
«ertilute et adoptione Christi, cap. 1, fol. 224, pag. colatts Antonius in Bibliothecoe Veteris Hispanse
i, etcap. 6, fol. 229, pag. 2. Euiudem codicem lau- lib. vi, cap. 2, num. 40, et marchio Mondexarensis
davit -Mnralis fi;iei innixus cl. vir Maurus Caslella in Praedic.ationebeati Jacobi in Hispania, cap. 22,
Ferrer irt Hist. beati Jacobi, lib. m, cap. 19, fol. fol. 127, pag. 2, atque de eo magnifice locuti sunt
302, pag. 2. Ident fecit Prudentius Sandovalius in Ambrosius Morales libr. xm, cap. 27, fol. 46, lit.
Notalionibus ad Chronica Episcoporum,pag. 126, ubi C. in Itinere sancto, manuscripto bibliothecae regioe
•eamdemcodicem allegans ait: « En este tratado, o Madridiensis, unde ego descripsi exemplum roeum;
respuesta, que esta en la libreria de Toledo, se dice itemque Nicolaus Antonius dicto loco. Cum ,autem
mui a la larga todp lo que en este caso passo, come Apringius episcopus Pacensis interpretatus fuerit
se corrigio el arzobispo (Elipanrio) conocieudo que sancii Joannis Apocalypsin, teste beato Isidoro de
avia -errado. > Id est: «In hoc tractatu aut responso, Viris.IUustribus, cap. 30, nonnulli scriptores hujus
existente in bibliotheca Toletana, longe comniemo- antiquiorisApringii opus confuderunt cum Bealiano.
rantur omnia quae hoc casu contigerunt, quo paclo Sed marchio Mondexarensis ulrumque opus diligen-
se retractavit archiepiscoptts (Elipandus) agnoscens ter conferens, eorum diversitatera animadvertit,
se errasse. » Verum hoc postremum non legitur in notavitque in libro de Prsedicatione sancti Jacobi m
eo libro : sed Sandovalius revera contigisse credidit, Hispania, cap. 22, fol. 124 et sequentibus. De epi-
"
quod nullo fundamento nixus opinatus fuerat Mora- scopi Pacensis Commenlario et ejus exemplaribtis
les, lib. XIII,cap. 26, fol. 44, lit. E, cujns Chronicon dignissimi sunt qui legantur, Ambrosius Morales
Sandovalius ante oculos habebat, ut constat ex No- lib. xi, cap. 49; Ludovicus Alcazar in Apocalypsin
tationum pagina sequenti, nimirum 127. Hac ipsa Notat26, sect. 3; Philippus Labbeus in Nova Biiiiio-
de re agens Joannes Mariana lib. vn de Rebus Hi- theca tns., part. i, pag. 25; raarcbio Mondexarensis
spauiae, lib. vm ita scripsit: « Quid Elipando conti- in PraeJicalione sancli Jacobi in Hispania, eap. 22;
gerit, clam est: ac credam polius senlentise Patrum Nicolaus Antonius in Biblidlhecae Veteris Hispanoe
fFraiicofurtensium) obtemperasse, pravaque opi- lib. iv, cap. 2, el in Adversariis Manuscriptis, nbi
nione depdsita mutasse. > Et postea in eadem histo- asserit. sictit etia-n in Bibliotheca, se deseripsisse
ria a- se translata in linguam Hispanam, ul vulgi hoc opus secundum exemplar coJicis Lu 'ovici de
auribus aliquid daret, Elipandi puenitentiam tan- sancto Laurentio, qui suuin destimpsit in coJice
quam judicio suo certam allirmavit. Cumque facile Barcinonensi, ejusque exemplum transiil in potesta-
Sit mag.ios viros pertrahere alios in errores suos, tem cl. viri Einanuelis Sarmiento de Mcnrioza ca-
Marianae Vazquius subscribens Dispulatioiie posle- noiiici magistralis ecclesix Hispalensis, a quo illud
riore conira Felicem el Elipandum edila Comphiti hahuit eruililissiinus doctor Martinus Vazquez Si«
anno 1594, cap. 12, fol. 271, figmenlum hoc confir- ruella; posiea suiumus vir Joannes Lucas Cortesitis,
mavit commenlilio Eulranrii leitimonio, quori asr- qui Nicolao Antonio permisit descriptionem, uti nar-
cio suo Hiero.ymo Higuera (personati Eutraiidi sive ral marchio Mondexarensis in Praedicalione beali
Luilprandi confictore), ut ipse Vazquius refert, acce- Jacolii cap. 22, fol. 122, pag. 2. Qui codex exstat
pit. Sic in decipulain inciJiini, qui alios volunt deci- D in regia biblioth ca Madrijiensi, euuique cum aliis
pere. cogitab t edere Joannes Ferreras, ut
12. Postea Etherii episcopi Uxamensis et Beati scriplorihus
ipse ait in dissertalioie priori de Praediealione in
presbyteri Liiianensis a Iversus Elipan lum archiepi- Hispania per sanctum Jacobum, pag. 8. S.id nos
scopum Toletanu.n libri duo, de adoptione Christi againus de Bea i Commenlario in Apocalypsin.
Filii D*-i,primura ex biJliotheca Toletana in lucera 14. Hoc Bjali op is, tesle niarchlone iVlondexa-
deprompti, editi fuerunt a Petro Stevarlio, tomo rensi in libro de sancli Jacohi Priedicalione in Hi-
singulari insignium Aucioruin Graecorum et Latino- spania, cap. 22, fnl. 130, pa». 2, divisum esl in
rum, Ingolsta.Iii Ederi, 1616, in-i°. Acceperat Ste- dtioJecim libros. Pri nus ejus mentionem fecit
vartius opus illud ab Anirea Schotto, qui licet vir fuit Ambrosius Morales lib.q'iixm, cap. 27, ubirscri-
esseterudilissimus, in leclione tamen litteraruin Go- psit, se vidisse quatuor exempla, a. sque noniine la-
thicarum non erat versatus. Itaque edilio illa male men anctoris, seJ quem certis conjeeluris probavit
se habens cum manuscripto Toletauo ab homine fuisse Beatum. Idque liquiJo constat ex aliis codici-
perito conferri debet. Prout autem eam accepit Ste- bus. Primum exemplum, qtiod vidit 594 Morales ,
vartius, ssepe recusa esl. Ejiislem codicis Toletani erat meinbranaceum, exstilitque in ecclesia Vallis
mentionem fecit Aubertus Mirjeus in Auctario de Cavate (Valcavado) qttod oppidum silum esl prcpc
Scriptoribus ecclesiaslicis, nuin. 224. Anno 1685 SalJaniam. Ulius co iicis meiilio occurrit apud Nico-
ipsuinmel codicem vidit in bibliotheca Toletana car- lanm Antoniiim in B bliolhecoe Veteris lib. vi, cap. 2,
dinalis Aguirrius, utipse refert tom. I Concil. Hispan. num. 44, scriptusque fuit, teste Morale, oera !0Q$,
PATROL. CI. 43
13SS AD OPJJRA». ALGIJINI APMMHCES. ttt»
anno 970. Ex qrcolemporis characlere constat, codi- A Pbrlippe V, ut Madridiiibibliothecam inrtilaeret m-
cem illinn ftitsse, quem cruditissimiis vrr Joannes struerelque, tunc in eaai translata fuit marchioBi»
Bapt. Perezius 'Legionensem vocavit iti nota ad cap. Mondexarensis bibliotheca, quse ah Austriacis capta
30 de \riris •Hlustribnssancti Isidori, refertqne se il- wt-o_^)idoMondexare quo marchio secesserat, Bar-
Itmi vidisse. Niiurnim insignis vir ille ecclesiasticae cinonem «onnpurtaibaiiiir.,et in itinere a miiilibus
historia: Hispanic illustris instaurator, auctoritate et Philippi V recitperaJa foit, <ei(petaaquam novo do-
bcneficio Philippi H qttam phirimos libros vidit ad mino jure belh act|»isita : alque ideo in bibliotheca
historiam ecciesiasticam spectantes ex ecclesiarum regia hunc Beati libruia exstare asseruk Andreas
nispanamm tabuiarlis depreniptos. Existimo egoPe- Durana (id esl, inversis litteris Arnatud) in Defen-
rezimn fnissc privalnm rllmn, apud qitem Miguera sione advcntns et pTOdicatienis in Hispaniam Jacohi
tncmorat, til refert Nic. Antotrins 'lnudalo loco, se Majoris, pag. 96. Qwi Arnaudus scriha fuit marehio-
vi-.lissacoriieem ccclcsire VaHis Cavatoe. Nam Hi- nis Mondexarensis, et postca, cum id teslaretur,ia-
giicra inler amicos suos nominavit nlagnuiii Pcre - bliothecarius regitts : idemque testatur Joannes Fer-
ziinn. Falso igilnr Auhcrlus Miroeusin Notis ari Isi- rei-as eidem bibliothecse proefectus DissertaXione
lioriim (ic Viris Uluslrihiis, cap. 17, adjudicavit no- priori de adventu Jacobi in Mispaniam, pag. 7, cui
tam illain Perezia.iaiiiGarsiscLoaisavcumccrtuin sit, subscripsit Emmanoel Cajetanus Sousa in E.vperii-
notas heiti Isidori libro ric Viris Hhistribns adjtin- tione Hispanica apostoli-sinictiJacobi Majoris, tom.I,
cias, c;se J;mnnis Bapt. Pcrezii, ut animadverlit pag. 644.
opnrum Isidorianonun c:'ilor Joan. Grial. in Prscfa- 16. Proeterea daonim exemplarium mentio fu
tione <': iriquepostea confirrnarunt Nic. Anlonitisin _™apud eumdein Moralem lib. sui, cap. 27, fol. 46,
Bil.l. Hispan. tom. I, pag. 49!, JoscphtrsBoririgue- lit. F, ubi ita scripsit: < Olrolibro ann mas antigtio
ziiis in Bihl. Yiilcntina, pag. 244, ct Viucentius Xi- a mi creer, ai de esta Esposicien en la libi cria de la
nidio iu Scriptoribus^Valentinis, tom. I, pag. 203. santa iglesia de Oviedo, i otro en el real monasterio
Loaisa auteni in Conciliornm Collectione, pag. 788, de Nuestra Sennora de Gnadalopc; i lodos los he
edidit librum beali Isiriori absqttc notis, .Mariridi Visfoyo. En ninguno-esta el nombre de Bealo, que
apiid Petrum Madrigal anno lfi93. Eodem anno Tau- creolo cetlo por hnmiKdad. » Hoc est: < Aiius ti-
rmi ap:nl Jnannnm Bapt. Bevilaquara eilidit idem bcr antiquior, uti credo, hujus Expositionis, est in
Loaisa Isiriori Hispalensir, cpiscopi Sentenliarum li- hibliotheca sanctoe -ecclesioeOvetensis, -ct aliusin
bro; trc; a se cmendatos c't notis illustratos. Ibiriem monasterio Domtnoe Nostrse Gnadalupensis; atque
alqne cotism anno oipnd eumriem cdidit Chronicon omnes vidi ego. In nnllo eorum est itomen Bea-fi,
D. lsi:'i)i'i ivrcliienjscopiIIispaiensis a se ctiam emcu- qnod c.redo etim occultasse Chrislianse humiiitatis
ual'i.1), schoii.i-sqiieillystraltim in-4°. Qnod si Loaisa cattsa. i Quod altinet ad primuin codicem 'Oveten-
habii'•'.;"l Beati Coinmeiflarium in Apocalypsin, pro- sem,'videtor ille ibi non-diu permansisse, nl colli-
cnl riiiliii)i;i dixisset, cum in nota marginali ad De- ' gilur «xHrs qu.ie scripsit licenliattis (hoc est doctor
eiv\ iiii Cundciiiari, pag. 280, leclares admonurt, dcsigaattis) FiSfiiiiosa in epislola scnpta ad magi-
hA.:ci'> sn tibriiin Elherii cpiscopi Oxomensis el strirm 'Chris;tophoram de Vorlomares, apud Nico-
15.!:itiiid-versusElipaiKiiini. laumAntonitjm, 'lil».xiiCensuTseflistoriarttm fahulo-
1>. S iCiinJuinexainplum, cyjjusjprientipfit in Mo- sarum, cap.'7, pag. B5'l, col. 1, ctiju;s verha, qua?
iv.iis lib. xin, cap. 28, fol. 43, Itt. E, sic ab eo de- mcraoTaTj-ffia snnt, Jjatina faciam, atque huc trjins-
.si.':i'.iiLur:« Otro li.:i'o deslos csta en lainsigne li- C cribam : t 'Cum no.nessel, inqnit., quilegere sciret
jiwia .'!.:!.re:i!inonaslerio de san Isjuloro de Lcon. cbaracteresfJotliicos, omnes immitfehant njanus'Sa-
Fiie 11 l.':;ra, aio qv.ayo crep, dc'1iv.idon Fcrnando crilegas in itlum preliosura thesanrnm ltbrorum, ut
el !)'.'i::u':o, o (jviecl b mando escrevir, scgtin al cx pergameqis librorum Got:lu.coruiiitogtimchta con-
p.-i :r!;ii:) sc da en .a.Ljtiiiantanergt a piilender. I ,pa- ficerent pucroxum oijecedariorum chartutis. Ainbro-
rcce bio.iisjrjoya de rei, ,par lus mudhds i grandes sius Morales cnm hnc advenisset, indicem nifimoria-
ihiiniiincioiios que licne de umcho oro, i pintura, lem sciipsit corum qtti craut, atqne ille a nobis
coa algiii acerlaiiiiento on eliii : assi qne no parece nonnullos petiil 505 '.(pr-ocutdubio regia auctoritate)
(lc atiueiliij tienipos laa an.iiguos. Al cabo sc dice , noliilis Petrus Pontius Legionensis alms; et rex
coiiio se acabo de .csciwir cl anno de nuostro Be- (Pliilippus secnndus) alios cxluht saucti Isidori: at-
de: lor iiiil i i.piaranla i sieie, que cs cl de la era inil qne ita spoliiiti Tuimus mttltis et fere optimis; orh-
ocIi-Mla i ci:iso, .que alii se seunala. » Hoo. est : hesque pervenerunt in monasterinm Esctirialense,
* Altci"libei' ex hi.i est in insigii.ibibliotiieca mona- ulii habent carcercm perjietuuin. •>IJcirco htrjusco-
sj0i'ii s-.iiictiIsii!oi:iLivjdriueusis, Fuit liijor (prout dici.spostea uulla mentio facta est.
cg-'i^1'i'ilo)regisdoniiniiFordinandi prinii, autquein 4'7. Alter codex Tu.onaslerjiGuadalupensis ab eo-
iile sr.iJi,i'.iss:L,_pro.itiiiitio aliquo ii)o:io indicatur : dcm Moiale commenvoralur in llinere sanclo, fqt. 43,
ntj i:: opliins ajiparct, csse .pignus Begium,propter pag. 2, mei exeniplaris, cujus haecsunt verha: < UnaJ
JH::!L.IS m:\gnasiiiie iTli.iininalioiiesaureas, picturas- E-posicion sobie el Apocalipsi, que es como catejitt
qii <<,<i'i:!3haiiet c:na aliqua picturoedCKleritate.Ita- aurea, sacada de Geronimo, Atigustinp, A.mhrosii'»
q;i iii).ivid.-ltir illortim leinpornm adco antiquorum 0 Fuigentio, Gregorio, Ticonio, Ireneo, Apringio,, i
jjr.via-.in.-ratniitoa excnipli scripti xra 1008). In fine lsidoii'0, que lodos .estos uombra h prefacion.No
ili(;i!ir obsoliitain fuisse scripturam anno nostri Rer ticne el nombre idefluien lo escrivio. Ma»$ijp estp-
(i:':a_)t:ji:i.s1047, qui est scra 10,8a, qtti ^(annus)ibi yiei;a en mi esludio en Alcala, bi.enJo aye^iguara
d.algauiur. • lloc cxciupliim fuitpasjLeamarchionis ras.treaiido por lo que se sigue. Yalcavado es un lugajr
5Ii)n iexitrcjisis, u.l ipse ait in Iibro de Praedicatione pequenno en esle obisjpado de Jlrfon eerca de Saj-
,saiixli Jacoliian llispania, cap. 22, fo'1.126, pag. 1. tlanna, i alli venerar un salnctopor nombresaniSieica,
Ideuifjue referunt Nicdlaus Antonins in Bibliothecoe cuyoJJra^o tienen. Tienen tambien tin lihro seme-
Yci. llispan. lih. vi, cap. 2, nuin. 41., e.t cardinalis janle il que yo he dicho sobre el Apoealipsis, i aiir-
Aguiwiuslom. \ Concil., editionis.Catalani, _pag.143. man alli, que lo escrivip 4 quel sajilo. Esle codice
SCumautem aimo 1706 nonnullorum lihri in liscum en la prefacion tiepe el j90.1v.hrede la persona, a
jknoUlurnitpropterea quod noritm dorair.i Austriacas .ijuien se dirige (lo quaj no tiene el de san Isjdoro)
parles seeuti ifuerant, et idcirco cl. vir Melchior i es Elherio. por soto esto se podra ragtrear qmen.es
Bapi.iiel Jlacanazius occasionetn arripuerit suadendi el autor, xtvicndoyo vislo, i sacedo aigo de uu iihro
a K:it:o qnce statim tcxtni singulislibris Sententia- jies Grialus collegit et auxit. .Vid. indicomlibrorurn
r.ir.a nr.ginit';: 1, si.inl Lftaisse Hispani; quoc autern sahcli Isidori Operibus illius prsenjissumprope finpin
past .0iiiies libros sancli Isiilori collocantur in edit. ct pag. 6-18io ilne.
TJi-iv.iiii«i-iitaiiarum vironiiii rioctortim, qtias Joan-
1357 APPENDIX n. — DOGMATICA 1558
Gothico, que tiene . j sa.nla iglesia de Toledo. Este J^ characteribus. > JEjusdemcodicis meminitNic. Anjo-
libro de Valcavadoavian traido agora aqui a Leon nius lib. vi BibliothecocVeterisHispanse,cap. 2, num.
para cotejarlo con csotro de san lsidoro, i alli yo lo 41, et Joannes Ferrara Dissertatione priore dc Prse-
vi. Esta obra a mi pobre juicio es excelenle, i di- dicatione Eyangelii in Hispania per apostolum Jaco-
gnissima de anriar impressa : i sospecho es uua dej hum Zeb.edsejaip,edita anno 1711. Sed anno 1727,
que el Padre Prior deldeEscurial tieneAmbosnoticia poi.' quo novissime confectus fuit index librorum ecclesiae
aver otro codice della GuadaUipe. a clos Toletanse,jara non exstabat, siquidera in eo receii"-
codices ha mas de 550 annos, que se escrivieron, silus non est.
eomo por lo, qtie al caho se dice, parece. » Id est: 21. Ilis exemplis adjungam aliud, quod habuit car-
t Expositio in Apocalypsin, quoe est vcluli catena dinalis Antoniiis.de Aragon, uli refert Nicol. Anto-
aurea desumpta ex Hieronyrap, Angustino, Ambro- nius in Bibliothecse Vet. Ilispanoe lib. vi, cap. 2,
sio, Fulgentio, Gregorio, Tyconio, Irenseo, Apripgio num. 41. €ujiisbibliotheca post ejus mortem trans-
etisidoro, quos omnes nominat proefatio, non hajct lata fuit in illius fralrem cardinalem Paschasiitm de
nomen scriptoris. Sed si ego essera Coinpluliin meo Aragon.,ut lestatur doctor Franc. Ignatius de Porres
mnsico, cerle vertim invenirem, vestigia sequens eo- in prologo., qiiern prsemisit BeipiiblicoeLitterariaa
rum, qusesequunlur. Vallis Cavata oppidulum est cl. viri Didaci Saavedrse, edilse Compluli apud Ma-
jn hoc episcopaluLegionensiprop.eSalriauiaui, atque riam Ferpandez anno 1670.
ihi venerantur sancium, noini.ne san Bieco, ctijus 22. Cardinalis Agnirrius tom. I Conciliorum His-
brachiura habent. Etiara habent Jibrum simileni ei, panise, repetitoe editionis pag. 143, col. 2, ait, cl. vi-
quem memoravi in Apocalypsin, illicque aOirmant n ruin Joaiinem L.ucamCortesium habuisse aliud ei*
illum scripsisse eum sanctum. Hic .codex in prsefa- emplar. Mirum est, summos ejus amicos NicolaHm
tione habet nomen ejus, ctii dicatur (quod non habet Antonium et marchionem Mondexarensem id non
ilie sandi lsidori) et est Etherius. Qbhoc solumln- comniemorasse. Fortasse cardinalis deceptus fuit.,
vestigari poterit, quis sit auctor, cum ego viderim confttndensideam exemplarisoperis Apringiani,quod
et desumpserim aliquid ex libro Gothico, quem ha- apud Cortesium yidit .marchio Mondexarensis, cujus
betsancta ecclesia Toletana. Liber hic Vallis Cavatse ipse jmeminitin Prsedicatione beati Jacobi in Hispa-
nunc allatus huc Legionem, ul epnferrelur cum alio nia, cap. 22, fol. 124, pag. 2. Ibidem ait Agtiirrius
saneti Isidori: atque ibi eum ego vidi. Opiishoc ju- Moralem habuisse hoc opus<6eati,antiquissimis cha-
dicio meo pauperrimo excellensest.dignissiinumque, racleribus script,um, in quo eum etiam 59$ opinio
quod iinpressum circumferatur, suspicorque esse fqfellit; sjqiiideiuMprales diligenlissimusantiquorum
idem ac illud, cujus Pater Prior .Escuria.eusis (Fer- codicum enarrator iam in Cbronicis, quam in Itinere
dinandus decivitate regali, yir dociisshmis) notitiam Sanctp ntisquam memorayit se possedisse talem co-
habet, quia ejus est sdiuscodex Guadalupensis. if]tei.v idicem. Joapnes Ferreras ,in priore Dissertatione de
que codex plusquaro quingcntis qukiquaginla aldiiuc Prasdicatione Eyangelii in>Hispaniaper sanctum Ja-
annis scriptus est, ut apparct ,cs eo, quou in fine dir CohtJtmZebed;e,um,pag, 7, ^it, Vallisoleti in biblio-
ckur. » Seribeba,t Morales «arrationem Ilineris ^suji Ihieca coljegii sancti Ambrosii Societalis Jesu ex-
jussu Philippi sccundi anno 1372. slare aliud exempium ExpositioriisBeati in Apoca-
18. Horum omnium quatuor exemplorum inentio- lypsin. Atque ha;c de Beati operibtts : ex cujus scri-
nemfecit Moralesin laudajLo.Uineresauclo, .fol. 4? et ^, R(is,re?,ejus et JEtheriiexcerpendoesunt.
45 : itemque 79 et 159 codicis a me descripti; sicut 1C' 25. Mqnum est utmentionem faciamus jBasilisci,
etiam alterius codicis monasterii Spinensis, de quo qui videtur scripsisse adversus Elipan Jum, ut colli-
ineodem itinere saneto, -fol. 450, -tta -scripsit: ^itur.ex PatUi Abari .Cnr.duJ}e.nsis .ep.istolal4?d Au-
< Esposicion del Apocalipsi sine nomiue aucioris. relium Flavium Joannem, ntim. 28, p. 123, apudFIo-
Podria ser la de san Bcato, rie quien he dicho en JCiium \a JIispa,n. Sacra, tom. XI. Alvari verha sub-
otras librerias. » Hoc est: < Exposilio Apocalypsis 4»bscuras«pt;hoec;: < Audi onid Basiliscus Elipando
sine nomine aucloris. Esse poterit sancti Ueati, de dicat. Adicit, inquit, quis: Deus Pater carnem non
quo dixi agens de aiiis bibliotbecis. » Sed cum post- genuit. Fateoripse, qnia carnem non genuit, sed Fi-
ea Morales in Chrouicis in lucem e-liiis hujus co- iium,cujus caro esl,genuit.» Ubi ego legendumputo :
dicis nusquain memineril, fortasse iilud exemplum Adicis, inquit: '.Basiliseus videlicet cum Elipando
Spinense Apringii erat ct non Beati. loquens) Deus Puter, elc. Joaimes Gomez Bravo in
19.Ex snpradictis coUigitur,incaute locutum fuisse Episcopis Corriubensibus, cap. 2, pag. 109, ita legit:
'Prudentium Sandovalium in •Notalionibus,fol, 135 At dicit -, inquii, "quis.<Siliragis placet hoec lectio,
et 127, ubi coriices, qui tempore Ambrosii Mora.jis per me susiineatur.Sed.meliusdegeretur, dicet; et
existebant in diversarum ecclesiarum bibliothecis, ^uis Jlle est aliquis Bonpsianus.Jiiem BraYOpag. seq.
jsuo etiam tempore ibidem exstare dixit, cum ipde lirtdicavitBasiliscum bunc (ortasse fuisse ,unum ex
extracti jaiu fuissent, et bona eorum pars in bibjio- itegatisAlphonsi Las,ti adCarolum Ma»numan|io.798,
thecam Escurialem translala. Cujus Jegalionis meminere Annales incerti auctorjs
20. Proeter codices comnieraoratosab Ambrosio ex Bibliotheca Piihoeana, p. 13, et Ado eodem anno,
Moralefuit alius in ecclesia Toletana, ut referl idem D.ejus nomen tacens. Sed Bravi conjecturam neque af-
Moralesin Ilinere sanclo , fol, 79, cujus hsec sunt firraare, neque negare audeo. Et episcopi dignitas
verba: < Esposicion del Apocalipsi.<Esla misma, nullo .modo ,pirobatur: tqmqtfji.Braytis v>2JU,,eunt
que ya he sennalado en lo de san Isidoro de Leon, .fuisse episcqptim. Pe Benedicli Ananiensis .abbalis
i por mui buena congetura enliendo que la recopilo epistpla adversus .Elipanduniret Eelicem ,Ur_geljita-
mui pocos annos despues de la destruccion de Es- nnm, n.ihjl mjhi yepit ip.mmHfim, quod fliemora-
panna un clerigo bien docto, llamado Beato, q_ue •bilesi.t.
tambien escrivio otra obra contra el nrzobispo de 24. Intellexisli jam, vir .doct.is$ime,ip flujbuis}&
Toledo Elipando en compannia de Elaerio obispo(a iiiojthecis ,existun.t opera, guppijlustrijijsyniahbatis
lo que parece) de Osma. Este libro esta en la iglesia ^mmeramensiS;<^nsiIip,vere,ni|?,gnjfico.prq(^ssej_^-
mayor de Toledo de letra.Gothica. » Idest: < Expo- >sunt, nimirum,in biblio/ibqcisKegiis,>Escpriaiensiet
sitio Apocalypsis,quamjam indicavi agens.de eccic- •Madridiensi,el.ecclesiseToletana».Jn pac.egohabe»
sia Legioneusi sancti Isidori; et per optimam con- «gregios aipicos, ?,quorpm lijiqralitatc possum,(pisi
jecturam intelligo, composuisse illam paucis annis occupationes niihi objitiant suas) npnnil sperare^.'jn
post Hispanioeruinamclericum bene doctum, nuncu- illis vero absque regis permissu,vix qnidfjiiara.cop-
patum Beat'tin ; qui ctiam scripsit aliutl opus ad- iSequemuivIjtaqueindicare ppte,ris ci. Tenilero, nihil
versus Elipandum archiepiscopum Toletanum, una .exppdUiusrfqre,, <qt!amut 41I)isli;issifnps abhps ipsi
cum Etherio episcopo, uti videtur, Uxamensi. Hic regi scribat. Jt^.enimflViidftiiid,voUieri,t, Qbiinehit.
liber exstat in ecclesia maxima Toletana Gothicis Ego vellem'ibi esse, ubi ostendere possem, quara
1559 AD OPERA B. ALCUINl APPENDICES. 1360
avidecupiam illustrissimi abhatis jussis obtemperare, A Ad imaginem ergo suam conditor fecit animara
et clar. doctissiniiqtie Temleri volunlati pro ejns di- homi.iis, quam animam, cum [Forte, etiam] mentem
gnilatc satisfacere. Tu vero, vir humanissime, oplime dico; sed propter aliud animam et propier aliud.
scis facullatem mihi, non voluniatem deesse ad ef- mentcm. Nam totum, quod vivit homi.is anima est.
ficienda omnia quoe libi grata atque jiicunda fore Cum aulem anima in se agit, se et ex se et per se
existimare queam. Vale atqtie ama me. Oiivocxi Ka- sola mens dici solet; sensus vero ad stta ministeria
lendas Decembres, anuo 17G3. implens consueiius anima dicitur. Mens ergo scire
gignit, et amat scirequod scit. Non illud scire dico,
CANDIDUS quoJ repente scitur res aliqua, qtire ante nesciri pu-
ta')atur. Sed illud, unrie et atiquiri et omne quidquid
DE IMAGINEDEI ». scitur vel nescitur sciri potest. Illud ergo scire mens
Ex codice ms. Salisburgensi smc. ix. gignit; et cuiii genitum esl, scientia potest dici. Sunt
ergo jara duo, mens et quod ipsa mens scit. Bestat
Juste mihi videtur dictum , interiorem hominem terliuni ulrisque commune. Omnis mens, quidquid
imaginem csse Dei. Anima enim nominatur totus in- scit, amat scire. Amor non minus, quam iuter duos
terior homo,'qua vivilicalur, regilur, continetitr ltt- est, amantero, el quod amatur. Unus ergo amborum
tea illa massa hiimeclala succis, ne arefacta dissol- amor, qui ct lertius est. Non autera potest hoc ne-
vatur. Detts dicitur vis illa inefiabililer inagna et in- gari, hoc tolum unam esse animam, et unam ani-
nunterabiliter sapiens, et inconiparabililer suavis, ex mam bsec tria esse. Sicut enim hsec tria vere una
qua et per quaui ct qtta sunt oinni.i quoe sunt, re- _" anima sunt; sic non mintis vere una anima est hoc
cuntur omnia qnoesunt, conlineiitur oinida qu;c sunl. urium, et hoc alleruin, et hoc tertium. Comparet igi-
Omnia dico ipsam universitaleni, quoe esl totum, tur se hoeccreatura tam eminens Creatori'suo super-
quod aliml cst qtiam ipse qui fecil et noii est facius. emineiiti sibi, excepto hoc, et mulium stipra se
Se I ipse esl, ex quo, ei qui ex eo, ef.quo quod. Ipse amoto, quod omnis honitas, et omne Lonumet omnis
Deus ex qtio est, Pater nicitur a nobis pauperibus bonitatis el boni dulcedo creatori a se ipso est; crea-
se iSti, paup: loribus verbis. Quod qui ex eo Fitius turoe vero non solum quod est, sed etiam quod talis
dicitur. Quod qno Spintns sancltis. Ideo autem di- est, ab alio es", non a se. Et ipse quod est, semper
cittir Detis Pater, quia ipse e.it, ex quo et sapientia est. I.ieet et ipsa anima quodam modo suo incora-
estqtta ordiiiantur omnia, et dileciio qtta se volunt muiabilis est. Nam semper anima est, et scit, et
omnia ita nianere ut ordinata tunt Ex quo ego et scire vull. Comparet ergo, ut dixi, se anima eomodo,
qtii ex eo, el quo se diligunt ipsa d >o,tria suut, et quo potest, Creittori suo. Dicatur mens pater, quia
illa tria ideo unum , quia sic sunt ex uno illa duo, gigmt scire. Dicatur scire filius, quia ex alio est, et
ut lamen ab ipso non sint separata, et ipsum ipsa non est aliud, quam ipsum qnod ipse est, ex quo
quod ipse, et ipsttm ipse quod ipsa, et non ipsa, ipsa est. Dicatur amor Spiritus sanclus, quia amborum
qui ipse, et non ipsa ipsequoe ipsa. Vis ista Deus est eorum, qui se amant. Unde in nostris Scripturis
est, et ipse Deus tria est, et unumquodque homm ssepius amor, id est, charitas, quse in Deoesterga
trium (trium b) Deus est, et omnia tria illa non dii, nos, et quae a nobis est in Deum, spiritus ipse ap-
sed Detts est. pellatur.
• Vide supra Monitum Appendicibus prsefixum, C •>Superfluum abs dubio.
ool. 1313.
597
APPENDIX TERTIA.
HISTORICA.
APPENDIX QUARTA.
LITURGICA ET HISTORICA.
rum vel eo amplius episcoporum, unanimi assertione d videbimus num. 56. Idem abbati probal diploma Pippiui
confirmatum, imagines adorari debere; quod omni- Aquitanioeinregis Fridegiso concessum, apud
Miscellaneis curiosis in quo < Itherius
:
no Ecclesia Dei exsecralur. Contra quod scripsit Labbeum
AJbinusepistolam ex auctoritate divina Scripturarum quondam abba Erlaldo » Ludovici Augusti senes-
mirabililer alDrmatam : illamque cttm eodetn libro callo<< villam domnus Marciagnm » precario dedisse ; eam-
ex persona episcoporum et principum nostrorum que postea Alcoinus [tn edilis, mendose,
regi Francorum atlulit. > Alcrinus] successor ejusdem monasterii rector, > ad
petilionem ipsius Ludovici prsedicto Erlaldo confir-
CAPUTV. masse dicitur. Hic est Itherius, cui in extremis posito
Atcuini prmsentia in duobus conciliis. Alcuinus direxit epistolam 75 (nunc 32) dilectissimo
32. Regressns in Franciam vir pius, anno 794 in- Patri Itherio inscriplam, qua eum in extremo illo
terfuit concilio Francolurtensi, in quo ejus opera agone consolalur et accendit.
tantum valuit, ut Patres ipsum in suffragiorum par- 38. Eo in munere multa prseclare gessit vir inte-
tem acceperint, edilo decreto, quod concilii postre- gerrinitis. Monachos quippe, quorum alii se canoni-
mum est, in hoecverba : < Commonuit eliant Carolus, cos, alii se monachos fereHant, a sohitiori vitse
ut Alcuiituin ipsa sancta synodus in suo consorlio, genere ad religiosuin revocavit : coenobitas induxit
sive in orationibus recipere dignaretur, eo quod es- in Cormaricense monasterium ab Itherio abbate
set vir in ecclesiasticis doctrinis erttditus. Omnis condi coeptum : hospiialem domum in gratiam pere-
naraque synodus secuitdum admonitionem domini grinorum condidit in pago Tricassino; et oratorium
regis consensit, et eum »in eorum consortio sive in D quoddam Turonis : ac deniqtte publicas in ea urbe
orationibus receperunt. scholas aperuil. De his omnihusdicendumsingillalim.
33. Et certe quantum Iaboris susceperit ad debel- CAPUT VII.
landam tueresim Elipandi et Felicis episcoporum de Status monasterii sancti Martini sub Alcuino.
adoptione Christi, testantur libri septem adversus
Felicem ; testantur eliam alii quatuor adversus Eli- 59. Monasterium sancti Martini nomine et lumulo
pandum editi, qui septem < lecli sunt et probati in illustratum, monachis Benedictinis sseculo septimo
prsesentia domni regis et sacerdotum ejus,» ut ipse paruisse constat ex litteris lbbonis Turonensis epi-
ait in lib. i adversus Elipandum. scopi, qui immunitatis privilegium concedit fratribus
34. Tum mentionem facit synodi Aquisgranensis ejus loci, « ubi monachi secundum regulam sancti
anno 799, convocatse post Orgellitanam : < Sed et Benedicti conversari videntur. > In libello de Vita
idein Felix, » inquit, « anno prsefati gloriosi princi- sancii Pardulfi abbatis Waractensis, tempore Caroli
pis tricesimo secundo advocatus voluntarie veniens principis cognomento Martelli, mentio lit Andelandi
a.d Aquis palatium, ibique in proesentia domni regis abbatis et monachorum ejusdein loci, et in Chronici
et optimatum illius, sive sacerdotum Dei rationabili- Fonlanellensis cap. 9 in editis laudatur « Teutsindus
ter auditus, et veraciter convictus ; atque Deo dans Paler coenobii sancti Martini, » uti el Fontanellensis
gloriam, veramque confessus fidem, in pacem catho- ab anno 834, « qui dicere solitus erat fratribus Tu-
licse unanimitatis reversus est cum suis discipulis, ronicse ecclesioe: Nisi vestram correxeritis vitam ac
qui ibi tunc teraporis erant proesenles. » Id faclum mores, Erinharium aralra rneum proepositum ex Fontineila
opera et disputatione Alcuini, qui eo in conventu C huc adducam, qui vestra reclum doceat sul-
Felicem convicit, ex Vitoecap. 7, tametsi id modeste care. > An id prsestiterit Teutsindus, incertum : con-
dissimulavit. stat vero etiam principatu Caroli Magni ita ibi solu-
CAPUT VI. tam fuisse regularis vitoe disciplinam, ut alii se ca-
Prmfectura in vatiis monasleriis, recte facta. nonicos, alii se monachos dicerent, ut patet ex ms.
epistola Caroli ad illos scripta, in gratiam Theodulfi
35. Variis monasteriis prsefectusaCaroloest, uthoc Aurelianensis episcopi, reum quemdam repetentis,
quasi vinculo in Gallia retineretur. Nam post breve qui ad tumulum sancli Marlini confugerat. Ex quo
tempus a postremo accessu in Franciam, < dedit illi intelligimus, in eo monasterio contigisse id quod de
Carolus duo monasteria, Bethlehem scilicet, quod Dionysiano testantur Ludovici Augusti litterse, ut
alio noinine Ferrarias vocalur ; et sancli Lupi apud monachi, alii sttse professionis immemores, aut certe
Trecas,» in Vilaecap. 6. Acljeciletiam cellarn sancti poenitentes, se canonicos proeferrent, alii monachos :
Judoci, et monasterium sancli Marlini; qttod postre- vario utentes indumentorum et vilse genere, prout
nium quo tempore susceperit Alcuinus, quidve in eo sua cuique libirio suggerebat. Hoecirt primis causa
gesserit, explicandum est. movit Carolum Magnum, ut morluo Itherio abbate
56. De commisso sibi regimine Martiniani coenobii Alcuinum eo dirigeret ad corrigendos eorum mores;
Alcuinus ita loquilur in°epislola 23 (nunc 129) : et Alcuinus ante id tempus jam ad eos scripserat
< Fere anle hoc quinquennium ssecularcs occupa- epistolam 31 (nunc 23), qua eos hortatur ad charila-
tiones, Dettm testor, noit ficto corrie declinare cogi- tem, obedientiam et humilitatem : « quse tria, > in-
tavi, sed vestree pise providentise consilio translatus quit, « proecepta monachis aperient portas coeli; >
sum in servitium sancli Marlini. » Scripia esl cpi- D prsefatus « non esse taudabile in vestimenlis habitum
slola hoec in reiiilu Caroli Magni ex lialia. In ea imitari Patrum sine observatione mandatorum, quse
quippe Alcuinus aii se de Caroli ex Italia reditu an- illi slatuerunt Deo servientibus. i Dein rogat, ut ne
xium fttisse ; tandemque, quamvis sero, vocem opla- se « prsesumptuosum » sestiment, quod ipsis hsec
lara concurrentiuni insonuisse auribus suis : < Jam scribat. « Charitas, inquit, me compulit in has pro*
jamque veniet, jam Alpes transivit.» Quod in annum rumpere litteras. > Qttoe verba satis innuunt eam
Christi octingentesimum primum referre oportet, quo epistolam scriptam ab se fuisse ante quam loci regi-
Carolus imperator dictus, Roma huc regressus est. men obtineret. Hoc adeptus, iisdem direxit epistolam
Neque enim id revocari potest in penultiuium ipsius de Confessione veccatorum, inscriptam dileclissimis
iter trans Alpes, quod accidit anno 786, siquidem in Christo filiis oonwquespei adolescenlulis,qui in ee-
non nisi post concitium Francofurlense Alcuinus ab- clesia summi pontificis proteclorisque magni beati
batise Martinianse pralatus est. Cum ergo quinqueiiT Martini Domino Jesu deservire videntur, alque ab ec-
nio ante annum Christi 801 id factum sit, dicendum clesiuslicis erudiuntur magistris in Domino Deo; ra-
id contigisse anno 796. tus, id quod res est, primara hanc esse viam rever-
37. Sancta-Marlhani Garulfo Martiniano abhati tendi ad Deum. Neque vero irrilam ejus operam
Alcuinum substituunl: at constat eum non Garulfo, fuisse probanl epistotse 25 (nunc 129), ad Carolum,
sed Itherio successisse. Carolus in diplomate quod hsec verba : < inter fratres in ecclesia sancti Marlini
Alcuino pro Cormaricensi raonasterio concessit, Ithe- Deo fideliter servientes vivere vet requiescere Deo
riura abbatera illius antecessotem vocat, ut postea miserante sine villadubitatione desidero. >
1427 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1448
40. Monachos eo in ioco perstitisse vivente Al- ,A,singitlatim eos his verbis : Percute hunc, et hunc
cuino certis mihi videor deprehendisse, argumentis. percute. Cumque eum qui hsec intuebatur, voluissel
Itherius abbas Martinianus primariis li.tteris de con- appetere, emissa voce adjuravit eum dicens : Adjuro
ditione cu:nobii Cormaricensis anno 23 Caroli regis te per Deum viventem, ut non interficias me. Statira
subscribit cum aliquot monasterii sui cpenobitis: ex percussor gladium contraxit, et ipse soltts evasit ex
quibus qui presbyleri aut diaconi erant, omisso (ut oninibtis. >
tum mos erat) monachi litulo, ordinem quisque suum 45. Hoecsancti Audonis narratio, quam Joannes
apponunt presbyter, sive diaconus : qui vero infra monachus ex ipsius ore accepit; quoesane magnse
gradus erant, monachi subscribunl. Deindcmor- auctoritatis esse debet, tum ob viri sancti gravita-
uo Itherio Alcuinus in ccenobiumCormaricense mo- tem, tum ob id quod rei geslsesubsequaliserat.
Eios
nacbos induxit, impetrato Caroti privilegio, < ul lo- 44. Paulo aliter rera explicat Ademarus Ecoli-
cus ille non auferretur de poteslale sancti Marlini : smensis monachus in Chronico, ubi de Carolo Calvo
sed ut ibi pleniter sub regula sancti Benedicti vivant et de ingressu monachorum in monasterium sancti
degentes monachi, ct habeant protectioiiem et sttb- Martialis : t Qua tempestate » inquit, < monachi
sidium ab abbatibus monasierii sancti Marlini,s a sancti Marlini Turonis, neniine cogente, ante cor-
guibus ipsi regerehliir, dato diplomate anno 22 regni pus ejusdem, abjecto monachi schemale, schema
Varoli, id est anno Christi octingentesimo. Alqui induunl canonicale, sacramentis hoc ifirmato super
longe tum ab optimi principis, tuin ab Alcuini reli- corpus beati Martini. Et carnibus refecti, mox peste
gione, tum a moribus ulius selatis abhorrebat,a ut mo- correpti, mane facto in lectis reperti sunt morttii
nachorum coenobiacanonicis subjicerentur prima g omnes a majore ad minorem; et de reliquo locus
sui inslilutione. AddeAlcuinum paululum ante qttam ipse a canonicis habitatur. » Pestis ssevissima in
Turonico monasterio proeficeretur, Martinianos ap- Gallia fuit annis 819 et 23, teste Eginhardo. Forsan
pellasse monachos in epistola jam cilata num. 39. alterutro anno contigit hsecclades.
Denique Alcuini successor ac discipulus Fridugisus 45. Fridugisum huic mutationi facile niaiius de-
inter fratres couscriptos nionasterii saitcti Galli, non disse conjicio ex simili facto, quod palravit in mo-
cum canonicis, sed cum monachis suis recensetur naslerio Sithiensi, cui etiam proeerat. Nam abbas
hoc modo : < jVomina(ralrum de Turonis : Fridegi- ecclesiarum sancti Bertini et-sancti Audoraari fac-
$us abba, FI>)domarusmonachus, Gisledramnus mo- tus anno 820, < cum cernerel abbaliam universam
nachus, Ansegarius monachus, Adilleodusmonachus, tot monachorum usibus delegatam, ut puta centum
Heimoinus, > elc, apud Goldastum. Ex quibus ma- et triginta lnonachorum inier utraque monasteria
nifestum est Fridugiso seu Fridegiso abbate mona- degentium, nihilque suarum voluptatum usibus se-
chos eo loci aliquanditi perseverasse. Falsum proiude queslratum, avarilise jaculo csecatus, in capitaneo
id quod in Turonico chronico legilur, < anno 796 sancli Bertini loco, ubi octoginta et tres monachi
Carolum rcgem iustilttisse canonicos in ecclesia beati deserviebanf Domino, sexaginta pro humana potius
Martini auclorilate Adriani papoe, eisque Alcuinum laude quam pro Dei amore retinuit; reUquos distrie-
magislrum suum proefecisse. > Certe ipso anno Al- tioris vitse viros, quos suse perversitali pulavit non
cuiniis isti moriaslerio proefeclus est, non ul canoni- consensuros, de monasterio expulit. In sancti Audo-
cos monachis subslilulos regeret, sed ut monachos mari quoque monasterio, ubi regulariter viventes
soluliores ad rectam vivendi rationem reduceret, p" aderaut quadraginta roonachi, triginla canonicos
quoriun alii se raonachos, alii canonicos se ferebant deputavit. Et quia canonicus erat, cum canouicis iu
tuin, cum Carolus pro Theodulfo Aurelianensi epi- sancti Audomari monaslerio soeculariler vivebat. >
scopo epislolam ad eos scripsit : quo tempore vene- Hoec ex auctore anonymo in lib. i de Miraculis
rabilis Alcuinusloco prseerat. sancti Bertini, cap. 6, qui auctor in capile sequenti
41. Crediderim tamen mpnachis substitutos fuissc ait Fridogisum mortiium esse <quarto decirno re-
canonicos sub regimine Fridul^isi abbatis. Certe ante giminis sui anno, » nimirum anno 834. Ex his verl-
mediuin s;e:uluin nohum jam in ecclesia Martiitiana simile est Fridogisum hujusmodi mutationis in Mar-
canonici erant. Patet cx testamento Ansegisi abbatis tiniano coenobio,si nonauctorem, at certe faulorem
Fontanellensis, qui anno 835 < Canonicis Marlinianis et approbatorem fuisse.
legavit libiam unam, » et ex historia translationis 46. Qualiter posl illam mutationem ordinatnm
sancti Martini a sancto Odone scripta, in qua cano- sit lnonasieriura, tradunt Philippus decanus, Rai-
nici sancti Martini anno 853 corptis sacrum ex urbe naldus thesaurarius, lolumque capitulum beati
Turonica detulisse dicuntur, quos Audradus Modicus Martini Turonensis, in epistola Philippo Coloniensi
clericos domni Martini appellat, et iu diptomate Ca- archiopiscopo scripta de Vita sancti Martini et qui-
roli Calvi Hugoni abbati concesso anno regni 50, busdam ipsius miraculis. < Multis, > inquiunt,
Chrisli 860, prmfali cmnobiivenerabilescanonici vo- < post hsecannis evolutis mutationem et ordinis, et
canttir, apud LabbeuminMiscellaiieiscuriosis. Exhis > consuetudinis passa est ecclesia sancti Martini: et
colligocanonicos monachis eo in loco successisseFri- pro monachis, vel propter inertiam, vel propter
dugisoabbate, atquomodo id accideril, inquirendum. frequentanlium inquietudinem inlegre non prose-
42. Rem sic narrat sanctus Odo abbas apud Joan- D quentibus, canonici a principibus terrse substituti
nem monaclium in ipsius Vitoe lib. m, cap. 1 : sunl, trecentis quse tunc lemporis erant praebendis
< Ante hos annos persistente monastica congrega- ad numerum centuiu quinquaginta restrictis. Et ad
tione apud ecclesiam beali Martini quseest Turonis, temperandum laborem illum faslidiosum et iutolera-
coeperunt modum suum consuetudinesque relin- bilem, juges illoeet inlerminabiies psallentium alter-
quere, ac propriis voluntatibus vitam suam proposi- natior.es ari cerlas et discretas, sicul in aliis fit ec-
tumque corrumpere. Relictis nanique nativis et as- clesiis, horas distinctsesunt. De reditibus aulem et
slietis vestimentis, coeperunt fucatas atque fluxas thesauris ecclesioeipsius pars maxima decisa est: de
pallioque ornatas circumferre cucullas et lunicas. qua tres congregationes, quoead canonicorum arbi-
Calceamenta quoque quibus induebantur, adeo craut trium subservirent, constructoeet dicalse sunt: qiioe
cocleata ac nitida, ut vilreum colorem viderentur omnia hodieque in Christi nomine conslant. » lia
assumere. Ad laudes namque noclurnas, ne aliquo illi circiter ainiiim 1145. Hanc vero epislolam ui nis.
modo offenderent, cum luce diei surgebant. codice reperi inter aliasWiberti abbatis Gemblaccn-
sta et horum similia multa contra regulas jura fa- sis, qui luin florebat.
fiedem
ciebant. Quibus rebus cum decrevisset Deus finera CAPUT VIII.
imponere, nocte quadain omnes quiescentes, cum Scholm Turonicw et aliw atiis in locis; Akuini
unus ex eis eamdem horam insomnem duceret, vidit alia facta Turonis.
duos viros dormitorium ingredi, unum videlicet gla-
diuin mami teneritenl, cui alius imperahat, indicans 47. Non solum monachortimTuroiiicorum mbres
1429 APPENDIX IV. — ELOGIUM ALCUINI. 1450
correxit Alcuinus, sed etiam eo in loco publicas ape- A Et in fine :
ruitscholas, quashominesundequaque concurrentes Dumveniet Flaccuspueriscomitatuset odis,
inquit ipse in Tunc sperare licet jain polioratibi.
freqiientabant. < Ego Flaccus vester,
epistola 1 (nunc 43) ad Carolurii, < secundum exhor- Cum vero hsec aulae mora viro pio molesta esset,
tationem et bonarti voluntatem vestram, aliis per raultoties Carolum rogavit ut ab ea absolveretur:
lecta sancti Marliriisanctarum mella Scripturarum quod tandem obtinuit, ut postea dicemus. Porro
ministrare satago ; alios vetere antiquarum discipli- post priorera adventum suum in Galliam, assidue in
narum mero inebriare studeo; alios grammaticae palatio versabatur, ut Carolum variis disciplinis im-
subtilitatis enutrire pomis incipiam : quosdam stel- bueret, supra num. 27.
larum ordine, ceu picto cujuslibet magnae domus 51. Hseccausa fuit cur AcademiseParisiensis origp
culmine, illuminare gestio : plurima plunmis factus, Alcuino auctori tribueretur. Cum enim Lutetise Pa-
ut plurimos ad profectum sanctoe Dei Ecclesise et risiorum esset aula frequens, in qua Iitteras docebat
ad decorem imperialis regni vestri erudiam. » Hoec Alcuinus, factum est ut conditor Universitalis Pa-
Alcuinus ad Davidem . au'6 nomine Carolirm Ma- risiensis diceretur, qui palatinis scholis prsefectus
gnum appellare solet. erat. Et certe Carolo horlator fuil, si non auctor, ut
48. Aliis etiam in locis Alcuinus schblas tenuisse Athenm nova perficeretur in Francia, in epistola 10,
dicitur, nempe Ronue, in monasteriis Fuldensi, suisque et dictis et scriptis Francorum animos ad
sancti Galli, et sancli Medardi, si Trithemio aliis- studia litterarum accendit.
que nonnullis credimus. Altfridus in lib. i de Vita 52. Prseterea cum discipulis aliquando versatus
sancti Ludgeri num. 9, laUdat AlcuinUm, < qui tem- t» est in cellula in eremo : quoe cellula non alia mihi
poribus Caroli junioris in' Turonis el in Francia videtur esse quam Cormaricense monasterium, de
magisterium exercuit, » quse verba satis declarant quo postea dicam. Illud vero maxime commodum
eum alibi praeterquam Turonis docuisse, at quibus in gratiam litteratorumeffecitapudCarolum, utscrip-
in locis, non ita cerlum. tores coramata et puncta jam dudum neglecta ob-
49. Illud mihi constat eum neque Romse, neque servarent mposlerum, ex epistola 15 (nunc 101), et
Fuldse, nec iri monasterio sancli Galli litteras profes- ex carmine 126 (nunc 67).
sum esse. Quam male sibi conveniret cum Romana 55. Denique in Iwronico monasterio sedes sacras
mansione, testatur ipse in epistola 13 (nunc 109) ab eo refeclas esse patet ex epigrammatis 219 et
adCarolum, qui Romam anno 800 profeclurus, eum 221, quod posterius ita se habet:
secum pertrahere conatus fuerat. « Sed et de hoc, » Aibinus veniens peregrino vatis ab orbe,
inquit, « quod mihi improperare voluistis, me funio His quem direxit prsecfara Britannia terris.
sordentia Turonorum tecta auratis Romanorum ar- Suscipit hunc Carolus hujus rex inclytus orbis,
cibus prseponere ; scio vestram leglsse prudentiam : Cum pietate sacrse sophioe, ttim propter amorem.
Melius, inquit, sedere in angulo domatis, quam cuni Hic diruta diu camerarum cutmina jussit,
muliere litigiosa in riomo corhrnurii. Et ut cum pace Ut cernis, leetor, totam renovare per aulairt :
dicam, magisferrum nocet ocrilis, quam fumus. Tu- Hoecloca relliquiis statuens aptissima sacris,
ronis enim fumosis tectis contenta, Deo donartte Sanctorum requies certos ut haberet honores.
per vestrse bonitatis providentiam iri pace perma- Ut decet in terris venerari sancla piorum,
net: Roma vero qusefraterna discordia iniliata est, -, QuosDeus in ccelis voluit regnare per aevum.
insitum dissensionis venenum huc usque tenere non U CAPUTIX.
cessat. » Qui eum Roriise docuisse putaverunl, vi- Monachorumintroductio in Cormaricense mona-
dentur fuisse decepti carmine Rabani Mauri, libris sterium.
de CrtiiEeprsefixo, quod ^ariheri Intercessio Albini 54. PostquamAlcuinus monasticam disciplinam in
pro Mauro inScribitur. Ciim enim carmen istud
sancto Martino dicaturri sit, illi ad pontificem roma- Turonico monasterio utcunque resarcivit, littera-
in eo institutis ; ad se etiam pertinere
num retulerunt. Errandi occasio hoec fuil Trithe- rum studiis ut monachos regulse nostrse servantes indu-
mio in libro i de Vita Rabani, ubi laudat Alcuinum, putavit in coenobium Cormaricense (Cormeri) ab Ithe-
« qui primus, > inquit, « apud Gallos.et Italos, Ro- ceret rio decessore suo inchoatum. Quae sane mentis agi-
rase, Parislis et Suessionis', scholis monachoruin pu- tatio non facile cecidisset in hominem, qui canoni-
blicis proelatus, multa scripsil ad ulilitalem commu- cam vitam monastice
nem, et plttres ift omni sciehtia auditores educavit prsetulisset.
, 55, Itherius in litteris suis de conditione hujus
doctissimos. Ad hunc venerabilem virum, eo tem- monasterii confectis anno 23 regni Caroli, vn Idus
pore in urbe Roma custodeiri et ministrum ecclesise Februarii, idest anno 791, ait sedificatam ab se ec-
Lateranensis, ac Scholis nibnachoruhi publicis proe- clesiam, in qua trina constru-xii alturia, < ubi, » in-
sidentem, Batgarius abbas de Fulda misit Rabanum. quit,« sanctorum posuimus apostolorum reliquias, in
Nondubium quin Trithemius haecscriberido respexe- seniore scilicet, » id est
rit ad prsedicti carminis hos versus. principali, « altarip sancti
Pauli; alio quidem sancti Petri aposlolorum princi-
SaneteDei pr33sul,jn,eritUin s*cula vivens, 1«
u pis ; tertio vero sancti Martini, > seque in dedica-
CausamqiMtm erin\t^suscipemetitapia.,minister
ffucraiit tione praedictoebasilicse tradidisse prsedia qusedam
Nerhpeego ciiui custoshumilisque « ad memoratum sanctum locum, qui nuncupatur
Isliusecclesiss,dogmaiasacra legens Cella sancti Pauli, quod Cormaricus a priscis et
Huricpueruai docui.divinifamineverbi, hactenus vocatur. > Ex quibus aliisque litteris Joa-
Elhicajmonitiset sophisestudiis. chimus Perionius, ejus loci singulare Ornamentum,
Hos, inquam, versus, quos-Rabanus in Alcuini per- recte arguit commentum eorum, qui Cormaricum
sona jdedicavitsancto Martino, cujus ecclesise custos dictum fabulantur a corde mmrenle: quam vocem
et minisier, id est abbas, Alcuinus erat; Trithemius usurpatam aiunt ab itlo monacho qui solus interne-
ad pontificem Romanum et ad ecclesiam Lateranen- cionem in Turonico monasterio ab angelo factam
semretulit.,,; effugisse dicitur, quique in illam solittidinem se
50. Etsi Alcuinus Coesaroduni Turonumquam ma- recipiens, monasterio Cormaricensi originem dede-
xiin,e,scholas lenebat, identidem tamen veniebat in rit: interrogatusque quis esset, id solumi respbnsi
aulaui cum discipulis suis, a Carolo Magno invita- protulerit, Cor moerens. Unde relictum loco nomen
tus. Huc spectat Theodulfus Aurelianensis episcopus Cormeriacus. Quod quara fabulosum sit, ex eo con-
in lih. in, carmine 3, ad Angilebertum, ubi de aulse stat quod anno 791, quo nondum acciderat clades
assechs. illa Turonensium monachorum, Cormaricense mo-
nasterium, quod mendose Cormeriacum vocant,
Flaccusaiiil senior, pueris comitatusab urbe : condi coeptum est in loco qui, teste Itherio, Corma-
Dum lux plenaredit, tuncredit ipse domum. ticus a ptiscis vocabatur.
1431 AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. 1431
56. Itherio mortuo Alcuinus litteras'obtinuit a j\ Atqueiguotamanuste modotota tenet.
Carolo Magno < ut licitum haberet monachos con- Te modouec Flaccug,nec fatis [F., faiusl Httmercs
stiiuere in cella sancti Pauli, qtise rustico nomine Lliabebit:
Cormaricus dicitur, qui regulariler secundum sancti Nec pueri musasper tua tecla canunt.
Benedicti slatuta in ea viverent: qucm locum Ilhe- In hoc carmine, quod non videtur esse Alcuini pro-
ritis abha autecessor suus ex comparato acquisive- pler nos versus, quibtis co in loco vox atma magistri
rat, » dato diplomate HI Nonas Jttnil anno 32 et 57 quondam sonuisse, et ore sncro sophiam dictasse
regni Caroli, Turonis in momsterio sancti Martini, perhibetur; for^an significatur traitsialio regiminis
iri esl anno Christi octingentesimo, quo Carolus post a Fridugiso in Jacobum abbalem proprium ejus loci,
Pascha Cenluhe celehratum, ad liimulum sancti qui abbati Mariiniano antea psruerai.. Nisi malis
Marlini profectus esl. Cormaricum inriiicli sunt mo- hoc epigramma interpretari de cella sancti Judoci,
nachi viginti, quos Benedicttis Anianse abbas Al- ctijtis possessio post Alcuini obitum translala esl in
cuino suppe 'itasse memoratur apud Ardonem in Ferrariense monastcrium, tura in maiius Odulfico-
ipsiusvita. Ili abbali Martiniano subesse jussi. milis : qua de re passim conqueritur Lupus abbas
57. Persti.it isiud monasterium sub regimine ab- Ferrariensis monasterii, cui ha>c< ^ella tributa a Lu-
batis Martiniani usque ad annum 7 imperii Ludovici dovico Pio fnerat, quam prius Carolus Magnus Al-
Augiisli, quo imperalor annuit, < ut licilum sit mo- cuino concesserat < ad eleemosynam exhibendam
nachis rjus loci sectindiim regulam sancli Benedicti peregrinis,» ut Lupus scribil in epistola II. De hac
de eadem cong cgatione Cormaricensi abbatein eli- cella loquitur Alcuinus iu epistola 95 [nunc 44].
gere, ciim consensu tamen abbalis ac congregalionis j, < Martinus, > inqtiit, <in vicos apud sanclum Jodo-
] ctim
sancti Martini; <qua in congregationeCormaricensi infirmns remansit.»
mininiuni quinquaginta mouachi esse debeant. Erit 59. Ad hsec Alcuinus xenodocliium in loco appel-
forsan qui pntei Cormaricensibus et polestatein eli- lato ad Duodecim-pontes, in pago Tricassino ad Se-
gendi ex seipsis proprii abbalis factara ob.mutatio- quanam, erexit dotavilque in gratiam pauperum,
nem monachorum in canonicos in Turonico sancli maxime vero peregrinorum : cujus rei lilleras ab
Marlini monasterio. Prinms Cormarici abbas pro- Alcuino confectas huc referre non pigebit: <In no-
priuselectusest Jacob, in libro deinstaurationeGlan- mine Domini qui regnat in perpetuum. Ego Alcui-
nafoliensis monasterii lauilattis : cui successit Oda- nus, licet indignus, rector atque gubernator mona-
cer, Lupi abbatis Ferrariensis consanguineus, cx sterii rerumque sancli Martini prseclarissimi confes-
Lupina epislola 86, ad quem etiam scripta exslat soris Chrisli, has litteras jussu et decreto domni
epistola 90, is quis vicinum Villalupense (Villeloin) Caroli serenissimi imperatoris dictavi, ne in poste-
nionasterium rebus coenobii sui auxit, Ludovici rum a successoribus meis vet a qualicunque persona
Germaiiiie regis privilegio muniit, et per Herar.ium partibus subter insertis valeat fieri deinceps ulla
Turoiiensis sedis ponlilicem ecclesiam loci dedicari mquietudo. Decrevi siquidem, Deo Cbristo inspirante
cnravil anno 859. Denique anno 1096 Urbanus papa dominoque Carolo favente, hospiiale in loco celeber-
II iu concilio Turonensi < perpetuo decreto > prsece- rimo, qui vocatur xn Pontes, ad susceptioneni pere-
pit, litCormaricensis abbas < elcctus de beati Mar- grinorum oh eleemosynam construere praefati domni
tini sepulcro baculum sumat; itemque defuncto ab- lmperatoris, prolisque ejus et omnis ejus prosapioe,
bate semper ad eum !em locum baciilus referatur, ac statu exercitus Francorum. Quod ita et feci, ac-
ut stiper illa sanctissima confessoris apostolici, C cipiens a domino meo terrse portiunculam inter
membra communi decani et capituli jussu signum{ duos pontes et duas aquas Sequanse fluminis, sicut
illud pasloralis regiminis semper accipialur, > prout; in sua auctorilate infra tcrminationem continetur :
legitur in pontificiis litieris in Spicilegii tomo VI. in qua construxi oratorium beatissimocDei genitri-
Cormaricense monasterium ad Angefem (Clndre), cis Marise, hospitatesque domos ad perpetuam per.e-
fluvium in p:igo Turonico situm, suh Benedic- grinorum susccplionem, ut prsefati sumus. Addidit
tinasancti Mauri congregatione,uti et Villalupense, quoque inidem dominus meus cum conscriplione et
haclenus subsistii. inslrumenlo litterarum, sanctique nominis sui aucto-
•
58. Dc Cormaricensi inlettigenda mihi videntur ritate, terram in Bhemense Campania decem ma-
Alcuiiii cpig-aminata dtto, nempe 198 et 222 (nunc» nentium, ubi dicitur Marmorico-villa (Marmeriville).
221 et 229) de cellu in eremo, in qua sludia lillera-I Sed et Leotardus vir nobilis ex suo proprio tradidit
rum abquando per Alciiinuin Homcrumque (is estt in eteemosynam sibi perpetuam terram et posses-
Angilberltts abbas Centiilensis) cxculta fuisse dicun- siones duobus in locis, id est in Ferroco et Mar-
tur. In priori leguntur hi versus : niaco. Sed et Frambertus presbyter aliqitid tradidil
in loco qui dicitur Brituaria. Stius quoque nepos,
H;i'Cestipiam cernissilveslriruslica tecto nomine Marato, sub venditionis titulo in loco qui
Conslniclain eretnocellula nobilior. dicitur Mariniaco, cui dedi quatuor libras argenti.
Haeestudiis floret.s.icris,esophicaa jura
PeiI gil, et iraeiai tlanculadictaseuum. Deinde per auctoritatem domni imperatoris tradidi-
mus ad cumdetn locum in loco ubi dicitur Patiaco,
Et in epigrammate 222 :
0 mea cella, niiliihnbitaiiodulcis,amata, JJ et villa Dofioet Muerneto, sicut in donatione ordine
continetur: et alio loco, ubi dicitur Patiaco super
in
Scmper selernuin, o mea ceba, vale. Igrua, seu et in Curcella et in villa Cavanno, quod
le
Uiiflique cingil ramisresonantibus arbos,
SilvidaDorigerissemper onuslacumis. Sigbertus et ejus parentes sancto Martino delegave-
Pr>tasduilferis florebunto-uiiaet herbis, runt. In villa quoque Coltorio et in valle Flavia-
tjiris.oneilicitpiaeritdextra sriutis ope. cense atque Muiiliare, quse Adalbertus fitius Berin-
Fluniinate cinguut florentibusnndiquerifis, garii ad vicem germani stii Ermenfredi partibus
ftelia piscatorqua sua tendil ovans. ejusdem sancti delegaverunt, sicut in legalibus sin-
PoitiilerisreiJolenipumisitia clauslraper liortos, gulis donationibus conlinetur, ad ea loca aspicientes
l.iliacumrosuliscaudiilamisiarubris. vel perlinentes, orania ex omnibus. Alii quoque ho-
Omnegenus voliicrtnnmautlinaspersonalodas, mines ingenui illis habilantes in partibus dederunt
Aiquecreatoremburiatiu ore Denm.
In te persunuitquond-unvnxaWiiamagislri, portiunculas terrarum perpeluo jure in locis diver-
Qusesacrosoihi;e iradiJit ore libros. sis, ut esl in monte Gratiano, etc., hoecomnia legi-
In te leinporitjiiscerlis laussacra Touantis time possessa atque habita ad prsefatam pertinentia
Pacilicissouuil vocibusaiqiie animis. ecclesiam beatoe Marise, ratione infra scripta inter-
Te roe:icella modolacrymosis(>'angocamenis, posita perpetuo jure ob eleemosynam domiui nostri
Atnue nemenscasus pectore|,laun'otuus.
Tu subitoquotiiainfugisticarmiualactuni[F., fato] atque meam trado ideo Jesu Christo et sancto Mar-
tino, ad pauperum perpetuam susceptionem, ut so-
« Forte, theosophica.
1433 APPENDIX IV. — ELOGIUMALCUINI. 1434
latia ibi iter agentes habeant perpetua consuetu- A men in attlam arcessebatur a Carolo, qui ipsius
dine, secundum possibilitatem et benedictionem consuetudine el colloquio deleclabalur. Id vero per-
Domini, quam credo per intercessionem beatse Ma- quam lnolestum Atcuino erat, qui ad solitudinem ac
rire et sancti Marlini daturus est loco illi rebusque secessum magnopere anhelabal. Testes ejus rei
ad eum pertinentibus, per eleemosynam doinini mei epistolic plures. ln epislola 17 (nunc 132) Carolum
regis Caroli, ejusque perpelualiler prolis, regumqtte rogat, ne gravale ferat quod ab ipso invitatus in pa-
Francorum, atque in remedium animoe mese, et lalitim non accedat. < Ecce Flaccus vesler, inquit,
prosperitatem successoruin raeorum, sanclseque fa- effeto corpore, militaris cingulo laboris deposito,
miliie sancli Martini saltiteni. Obsecrans per nomen seciindum piissimum domini sui David consilium
et majestatem sanctse Trinitatis atque per sanguinem devote Deo s >Iiquieta pace servire toto elegit desi-
redemptionis nostrse, necnon et per terribile judi- derio:quod [Forte, qtiando] iterinn pugnare cogitttr,
cium, in quo rationem reJditurus esl unusquisque et sub fasce armorum desudare, qu:e infirmi cor-
fidei suse et omnium operum suoruin, ul hsec. do- poris denegat fragilitas de terra tantummodo le-
mini mei traditio, roeaque donatio atque ibi susceplio vare... El ul simpliciter dicam, quod mihi simpli-
peregrinorum fiat oeternaliier firma, el inviolabilis citer deprecari necesse est: ne, quseso, sancta meiis
perpeluo jnre sub defensione el dispensatione abba- domini mei irascatur tarditati meoe, quod modo
tum sancti Martini maneat, et hsec in beneficio ali- venire non valeam. Erit iterum, si Deo placuerit,
ctti non tradatur, sed ftdelihus Deumque timeniibus tempore opportuno. Nec meam reor devolionem
in ministerium sub regimine deputelur. Quem spe- vestroe excellentioe in aliquo plus prodesse posse,
cialiler obtestor per sanctre crucis sanclseque Trini- •g quam assiduis apud sanctum Martinum oratio-
tatis communionem, ut fideliter provideat, dispen- nibtis. » Et in epistola 19 (nunc 134) : Deprecor
sareque faciat pattperibus, quidquid in illis lerrarum vestroe invictoebonitatis misericordiam, ut nullate-
portiunculis Dei benedictio fecerit fructificare, faciat nus inens sancta, voluntas benigna quoein vobis est,
et omnibtts tam prsesentibus quam futuris principi- meoe irascatttr infirmitati ; sed pia compassione
bus potestatemque agenlibus, ut postquam domini fessum concedat reqttiescere, orationibusque pro
noslri amantissimi imperatoris auctoritaiem alque vobis instare, et prsevenire faciem seterni judicis in
meam legere audierit, ut sine perturbatione nostroe confessione et lacrymis. > Ideui suum desiderium
decrelum volnntatis slabile faciat permanere : qua- teslatur in epistola 92 (nunc 25) ad Homerum. » T«
tenus et ipse particeps mereatur elfici hujus bene- abeunle, inquit, tentavi soepiusad portum slabiiita-
diclionis in seternum, nobiscum credens quod cre- tis venire; sed rector rerum et dispensator anima-
dilurus huic assertioni consciitiens, sibi seque per rum necilum concessit posse, quod olim fecit velle.»
Dei misericordiam in eleemosynain prolicere, sicut Plures alioesunt de eodem argumenlo epistolic.
et mihi, qui hsec auxiliante Deo, primusque onmium 61. Voti sui tandem compos faclus est venerabi-
disposui fieri. Larga est et benignissima bonitas lis abbas, anno, ut puto, 804, quo regimine abbatise
Doinini et Bedemptoris Dei nostri, qtti unicuique cessisse videtur. Certe anno 801, quo epistolam 23
bonoe voluntatis et integroe liriei redditurus est (nunc 129) scripsit, iiecdum id obtinuerat, ut pro-
mercedem perpetuam. Hoecsola chartula in omnibus bant hoecipsius verba : <Fere ante hoc quinquen-
locis et placitis pro ecclesiasticis donationihus, ces- nium sayjulares occupationes, Deunt testor, non
_ ficto corde declinare cogitavi : sed vestroe pisepro-
sionibus, prseslariis el vindicationibtts sufficere po- *•*
test, tameisi sub prsesentia fidelium Deique cultorum videntioeconsilio translatus sum in servitium sancti
perlecta ftterit, quos adjuro per nomen seterni Dei et Martini, fidei catholicoe el ecclesiaslicse sanclioni
sux redemptionis auctoritatem atque baptismi gra- donanle Deo prortcuum. Non recessit tamcn de
tiam, quam ab ipsis cunabulis percipere meruerunt, corde prioris voluntatis affeclus, sicut transacto anno
ut qtiicnnque hanc audierit scripturam, assensum vestroe pietali jam<prsedixi.»Quem vero locum opta-
prsebeat juxla suam possibilitatem vel polestatem ret ad secessum, indicat his verbis : tltiter fratres
sibi collatam huic noslrse donationi, ne forte si non in ecclesia sancti Manini Deo fideliler servientes
fecerit, ratiocinalurus cum sancla Mari.t et saucto vivere vel requiescere Deo niiserante sine ulla du-
Martino me accusante, sed ad vicem pauperum et bitatione desidero.» Hinc est quod dubium mi.hi
peregrinorura, ralionem suse damnationis percipiat videtur id quod scribit Vitoeauctor in cap. 8, scilicct
in jndicio futuro, cum venerit Chrislus in majestate Alcuinum secessurn cogitasse in Fuldense nioiiasle-
sua judicare omnes actus humanos. Quse charta ritiin, irique soepiusa Carolo postulasse, nec impe-
ut.. . cttm suis possessiunculis ab omni comilum, trasse. Quidquid sit, secessum obtinuit in Turoiii-
vicariorum, etjudiciim, totiusque potestalis impe- cum monaslerium, ut salis innuit epislola 99 (nunc
dimenlo et obnoxiatione maneat, et ut robustius 133) ad fratres in Goiliioeparlibus Deo servienles.
credatur, dominus metts manu sua, meliusque cera <Ego vero, ait, soeculitempestatibus lurbalus, casso
annuli sui subterfirmarc dignatus esl, ne aliquis multis in locis labore desudavi; sed modo quasi nau-
eam sacrilegus vel temerarius quidquam eorum fragus Deo miserante ad portum dejecltis [sum]
quse in ea inserta sunt, irrilare proesumat.» quietis : in quo nie fessum et vulneraluni jacentem
Nulla temporis nola habetur in membrana ex D deprecor sanclarum assiduitate oraiiouuni vestram
qua hoc exemplum transcriptum est. Xenodochium tor unaniniitalem auxiliari. » De hoc secessu inlerpre-
istud postea Ingelwinus abijas Martinianus attribuit Caroli Magni carmen, qttod inter Alcuini epi-
monasterio Cormaricensi, < quo monacbi ipsitts cce- grammata ordine 185 (Putrol. tom. XCVIII,col. 13o2)
nobii et ipsum in prislino statu restituerent, el puu- exstat in hunc modum.
peres ibi juxta priorem prsefinitum numerum, vige- Bex Carolusgaurienste ... paler ... magisler.
narium scilicet, < semper in omnibus victualibtis et Versibushis paucisajleniamiu Chrisli (Forte, asler-
coeteris studiis fulcirent, atque ob paganortun inse- [nain poscosalulem] salutem.
cutionem inihi perfugium sune sahilis habere pos- Mensmea mellifluo,lateor, eongamlelarnore,
sent,» ut legilur in diploniate Caroli Calvida:o Ver- Doctoramaletui. Voluiquapropteriu odis
meriis xn Kal. Julii, indicl. 13, anno 25 regni ejus. 0 veueraorie,tuam IUUSIS solareseuectam,
Nunc eo in loco, qui Ponles (Ponts) dicitur, est prio- et infra:
ratus abbatioeCormaricense subjectus. Jammelioratenes sanctsevesligia vilse,
CAPUT X. Donccselliereiveuiasad cultniuareyni,
Congaudeus sanciis,Cluislosocimusin aevum.
Alcuini secessusin cmnobiumsancti Murtini, abdica- Mei|uetuis precitmslecuin rape, (|iia:so,magisier,
tio prwfecturw. Aripiaquaelendismiserantisculininaregis.
60. Etsi Alcuinus Turonico monasterio prsefectus 62. Hunc secessum, ut jam dixi, refero ad aniium
erat, in eoque frequens versabatur, identidem ta- 804, quo Alcuinus obiisse haclenus creditus, pro.
1436 AD OPEBA B. ALCUINIAPPENDICES. 1456
pterea quod eo anno monasleriorum proefecturasAEpitome vero sic incipit : Omnes sanctt prophelw,
discipulis sttis partilus est, Fridugiso Martinianam, sicut Ilieronymus multis exemplisaffirmat, etc. In
Siguifo Ferrariensem. Istam divisionem nolavit scri- fine vero cpitomes habentur ea quaesequuntur :
plor Vil;c cap. 8, ubi Alcuinus < monasleria sibi Hieronyinnsmonuilpostremiin fronte libelli,
coinmissa inter diseipulos suos divisisse» dicitur. Ul cuicunqnelorel verborumlnogior ipse
Certe Ludovicus Caroli Magni filius, ttini Aquilanise Textus iu lsaiam,librosexcerperet oniues,
rcx, <Fridegiso abljati cx monaslcrio sancli Mar- Et brevibusvaslosyerbisconslringeresensus.
tini > pro Cormaricensibus privilegium concessit Sicidciicotuis parens,clianssinie,jussis,
<anno 27 regni» sui, qui aiinus in Cbristi amium H33C, Albine,tihi strictiracollectadicavi.
Hrecutinamnostrirnemoremte saeperependant.
807 incidit. Mirum vero est, cur ulrumque ilhtd mo- Hsec, Pater alme, legeus,pro nobissedulusores,
nasleripm canonicis duobus commisit: nam Fridu- Saepinsac diias : DouiinusconservelJoseph.
gisus ct Sigulfuscanonici eranl: lametsi Sigulfus ca- Ha?cquoqueverbatibi lolo de corde rependam.
npnicum habitum monastico poslea mutavit, ut scri- Care magister,ave; Domiiiusle salvel uDiqtie.
bit Liiptts in epistola 29. t H*c brevi, prout potui, sermone in Isaiam de la-
CAPUT XI. cinioso Hieronymi tractalu, sicut dileclissime magi-
Alcuini discipuli. ster Albine jussisti, devotus excerpsi. Ita enirn mihi
ut incunctis pernecessarium tantum sen-
65. piscipulos complurcs habuit Alcuinus, Ebo- prsecipiebas,
sumetHebraicoeveritatis tramitem sequens.tamba...
raci, in palatio Caroli, CicsaroriUniTuronum, et for- quam aliorttm interpretum et tractatuum incerta et
san etiani Cormarici.
04. Eboraci eo proeceptore usi sunt Eanbalrius g confusa declinarem vestigia. Duabus autem causis,
seniorem Fri- ut reor, hocc ila fieri voluisti, ut vel fastidiosis tepi-
juiiior, post cpiscopus Eboiaceiisis; lectoribus longos libros legendi labor levare-
dugistis mox laudalus, ctijus rogalu scripsit libros disque
tttr; vel ingeniosis et ardenlis animi hominibus
de Trinilatc; Joseppus seu Joscpbus, de quo postea; verilatis via redde-
; promplior breviorque quoerendse
Liudgcrus, poslea Mimigariiefordensis episcopus
Putul in ipsius Liudgeri Vita laudatus ab Allfrido; et retur. Si quis autern quasi breviora, et ob id ob-
scttriora despiciat, (ssepius enim brevitatem comita-
alii plurimi.
65. In palatio discipulos habuit Carolum magnum, tur obscurilas), ad fontem unde hsec hausimus ere-
eta cervice currat; et cui rivulus iste non sufficit,
qui ipso proeceptorealiqnanrio gloriatus est; Home-
rum sett Angilbertum, Caroli generum, postea Cen- desuperTu ripis suis inundanle tlumine. . . . rsaliari-j
tulensem abbatem sanctum; qiiem Cormarici ciim1 potest. autem, dilecte magister, in nostrt laboris
tuoenobis benedictionis et orationis gratiam
Alcuino nonnunquam Musas excoluisse superius vicem
dixi ; Gislam et Biclrudem Caroli Magni filias, at- comuiunices : ut nostri Bedemptoris ctemenliam
que Columbam, quibus dedicavit conimenlarios in pulsantes, pro ejus mulla in multos misericordia in
nobis quoquc optis manuum suarum respiciens non
Joanncm; Damcetamseu Bicolfum, et Mopsuincum despiciat; sed superatis saeculi hujus tenlat,ionum
aliis in epistola 93 (nunc 44) memoratis. nostrorum. . . [peccatoruml re-
66. In Turonico monasterio auditores habuit fluclibus nos ruptisque
ari imperturbatse vilse portum perducat
Oniam, Candidmn, Nuthanaelcm, qttibus inscripttts liactilis, Dorainus Jesus. »
liber iu Ecclesiasten; Oduinum, ad qiiem scribit rie clemens Hoecde lucubratione hactenus ignota :
baptismi Coeremoniis; Daphnin, in cujus graliam "„ qui Joseph Josephi abbus initio scribitur ab eo qui libri ti-
explanal verstim ex Cantico canticorum; Mauruui tulum apposuit. De sanctis Angilberto, Liudgero et
seu Babanum, postea Moguntinumarchicpiscppum; Babano aiias suis locis.
SimeonempostepiscopumWormatiensem,i.nepistola
101 (nunc 73) taudatbm; Withsonem, fiaganardum, CAPUT XII.,
Wahlrainnum, AdalbeTtunict Osulfum, de quibus iu Zetus pro fidei ac morum integritate, modestid.
Vitai cap. 8; quibus adde Siguifum, ciijus relata hoec 6.8, Quanlo studio Alcuinus affectus fuerit in reui
Vita scripia est, cui nuncupaitis libcr (ieQuseslionibus Christianam, testantur plures ab ipso scrjpti libri,
Geneseos,et Amalarium, uliAinalaritts ipse testatur in lum adversus Felicem Orgelitanum, tum adversus
libro deOrdine Antiphonarii cap. 58. DeniqueAlcuini Elipandum Toletanum
episcopos, qui non bene de
tempore vixit in Martiniano ccenobio Paulus mona- Christi dignitate Filii sentiebant. Testantur etiam
chus, cujus epitaphium exslat apud Alcuinum, qttod epistoloeplurcs, quas ad retinendam revocandainque
cst epigramnia 267 (nunc 268).
67. Dc Joseppo scu Josepho quoedamin libris edi- fidei integritalem scripsit, ut epistola 69 (nunc 90)
tis et mss. observavi, qua; litic ariducere non otio- ad fralres Lugdunenses, seu ad monachos Insuloe-
sum puto. Joscphum siinnm esse riicit Alcuiiius in sticum Barbaroe, conlra eos qui salem in panem euchari-
epistola ari Colcum apud Usserimn in Hibernicis nem adhiiieri miscebant, qui unicain in baptismo mersio-
volebaut; el epistola 71 (nunc 134)
epistolis : at in epistola G7 (nunc 175) dilecto filio ad fratres in provincia Gothorum, seu ad uioiiacbos
Joseppo inscripta, de adversa ipsius valetudine con- de necessitale confessionis, et alise
dolet; et in 74 Septimanioe,
epislola (nuiic 174) Bemigiura epi- nonnulloe.
scopum obsecrat, titoret pro unima Joseppi discipuli P 69. Mornm integritalem non impari auinio com-
sui: qui proinde ante prteceptorem obiit. Dubitavi tttm ad episcopos, tum
num essel Carolus mendavit, scriptis litteris,
aliquando ipse Joseb, quem ad monnclios, ul mores tum in se, tutn in aliis reli-
Magnus alicui monaslerio pneficere volebat, ut legi- giosos reforiiiarent. Insignis est hoc de arguraento
mus in epistola Theodemari abbalis ad Carolum re- 6 (nunc-162) ad Carolum regem, in qua
: an vero Josues abbas inonasterii sancti Vin- epistola
gem duo maximc repreheudil iti clcro. Primum : <Auriio,
centii :ul Viilturnum, de quo infra ad annum 818:
at ntillatcnus dtibito quin ipse sit Josephus, qui ju- inquit, per Ecclesias Christi quamriam consuetudi-
benle Alcuino compendio rericgitcommentaria sancti1 nem non satis laudabilem, quam vcstra prudenlis-
sima auctoritas facile emendare potest, si tamen
Ilieronynii in Isaiam propbetam : quam Josephi epi- vera est opinio, et non magis falsa excusatio, ul
tomen liabemus in ms. codice nostro num. 585, in'
cujus initio leguntur hi versus. quod facere non volunt presbyteri, suis injiciant
Isaiaebrevibus,lector,mysteriaverbfs episcopis. Nam dicttnt ab episcopis interdiclum
esse presbyteiis el diaconibus prueriicarein eccle-
Panderequis j-.oteriltractansel cimciavotutans? siis. » Qtiori inlerdictum mtiltis arguil. Alterum :
SanctusHieronyniuslongisIraclalibususus, i Vidimusquoque, ail, aliquibus in locis altaria Dei
Exposuitsapiensmagnlsambagibusilluni.
Cujusab immensisteutaboexceipere libris absque tecto. avium stercoribus vel canum miclu
ftuaebreviter valeanisensumnudare propbetae. foedata : quod facile vestra veneranda in Deo vo-
Sic placetAtbinolalemuosterre laborew. luntas per episcopos emendare valet, ut cuin ho-
1437 APPENDIXIV. — ELOGIUMALCiHNI. 1438
nore condigno raaneat mensa Doniiniin loco suo', A dicto suncii Benedictipuero Mauro , itl est Babano,
vel portelur iii ecclesiam majorem, secundum san- directa, qusefalso ad Benedictum scripta in editis
ctam sacerdotum Dei providentiam. Et honorifice dicitur. In ea sic AlcuinusMaurtim alloquitur. < Li-
tractetur, seu altare Christi, seu consecratio cor- bellum, quem me roganle, scribi promisisti, rogo ut
poris et sanguinis illius : ct proecipuum saltttis no- lua faciat promissio firma, et mea impleatur lcetitia.i
strse sacramentum ornni veneratione consecretur, Quseverba nonde alio, quam de Crucis opere intelli-
habeatur et cuslodialur. » Quid de relaxandis de- genda sunt: qiiodfiabanipriirium esse constat. Optts
cimis, quas a novitiis Christianis Saxonici populi istud ab seperfectum Rabanus sancto Marlinopostea
exigivolebat Carolus, senserit vir pius, probanl epi- nuncupavil, carmine edito uomine Alcuini illud offe-
stolie7 et 11 (nunc 33 et 95). in simoniacos inve- rentis. Quodgenus commendationisnon nisi in per-
hitur in epistola 88 (ntinc54) et in epigrammate sona hominis vivenlis scribi solet. Carmen istud in-
271 (nunc 232). In epistola vero!07 (nunc 189) cipit hoc modo, proemissohoc titulo : lnlercessio Al-
Antonium seu Adalliardnm abbatem Corbeiensem bini pro Mauro:
rogat, ut Homerum (id Angilberto alterum nomen)
revocaret a speclaculis theatricis, uti id ipse tenta- SancteDei praesul,merilisin sseculavivens,
verat scripta hac de re epistola ad Angilbertum Causamquamferimussuscipemeniepia.
contra speclacula et diaholica figmenta, quseomnes Nempeego cumfueramcustoshumilisquemioister
sanctse Scripturseprohihent. » Istius ecdesise,dogmalasacralegens;
Hunc puerumdocuidiviuitamineverbi,ete.
70. Quam modeste scripta sua, aut corrigeret,
aul subjiceret aliorum censurpe, declarat in primis n Erit forsan qui vim faciat inistis verbis, cum fueram
cpistola 9 (nunc 82) ad Caroluni. < Quod vero in cuslos humilisqUeminisleristius ecclesim, quasi hoec
fine epistoloeme admonere curastis, ut si quid hu- non viventi, sed mortuo conveniant. Verum hoec
militer emendandum sit corrigatur; nunqiiam fui, tantum indicant, Alcuinumeo tempore non amplius
Deo donante, in errore nieo perlinax, ncc de meis ftiisse rectorem- seu abbatem Marliniani coenobii:
confidenssensibus : nec talis, ulmeliorisentenliucfa- quod superius probatum est. Atqui Rabanus islud
cile acquiescere non valeretn.» Et epistola 15(nunc opus condidit, nbi sex luslra viloe implevit, ut ex
101) ad eumdem : <Gratias agimus venerandoepie- eodem carmine manifestum esl, ipso scilicet anno,
tati veslroe,quodlibellumsecundumvcstroejussionis quo presbyler ordinatus fuit ab Olgario Moguntino
proeceptum vobis direclum, auribus sapientioeve- arclnepiscopo, qtti non ante annum 815 sedeni iniit.
strse recitari fecistis': et qnod notari jussistis errata Itaque eo anno superst.eserat Alcuinus, siquidem eo
illius, el remisislis ad corrigendiim, quamvis a vo- vivente carmenistud coinmendatoriumscriptum est.
bis melius emendari potuisset : quia alterius judi- Si quis tamen pervicacius coiitcndat, carmen istud
cium in quolibet opere plus soepissimevalet, quam mdrtuo Alcuino aptatum a Rahano fuisse , saltem
proprii auctoris. » Hoecsatis in specimen aliarum illud concedat necesse est, Alcuinumperficiendiope-
virtulum. ris hortatorem fuisseeo tempore, quoRabanps schb-
CAPUT XIII. Iis Fuldensibus proeerat. Nam in fine proedictocepi-
Mors, tumulus, epilaphium, memoria, et elogta. stohe 5ri (nunc 150) Maurum valerejubet cum pueris
sttis. Rabanum autem non nisi ab anno 810 scholis
71. Alcuinum obiisse xvi Kalendas Junias anni Fuldensibus proefectum esse inferius suo loco pro-
804 prodit Vitoeseriptor,eumque secuti auctores po- G l bandum est in ipsius Rabani Elogio : ac proinde Al-
sleriores. Diem retinendum esse couslat : annum cuiiius eum annum excessit.
corrigendum argumenta tria persuadere videntur. 75. Hjs acceriunt conjecturoetres non leves. Una
72. Primum argumentum petitur ex carmine 54 quod AlcuinuSlibros sacros Veteris Novique Tesla-
(uunc 29)quod de sancti Amandi corporis elevatione menli emendavit jussu Caroli Magni, ut ipse tesla-
(ut vocant) scripsit Alcuiniis non antc annuui 809, tur in epistola prsefixa libro sexto in Joannem : quos
quo hsec etevatio facta est. Istud argumentum qua libr6s sic emendatos obtulit Carolo cuin epistola 20
ratione eludi possit non video. Neque enim dici po- (nunc 131). Theganus vero auclor est, Carolum cor-
lest carmen seu epigramma istud non esse Alcuini: rigendis libris sacris dedisse operara paululuin ante
ctim nomen ipsius in eo compareat. Neque error obilttm suum. < Nam quatuor Evangelia Christi in
Miloni elevationis tempus assignanti, aut librario ultimo ante obitus sui diem cum Grsecis et Syris
describenti impulari poiesl, siquidem annus 809 oplime correxerat : » quo temp^ore, ut veri sirriile
tarn in libris editis, quam in mss. cxprimitur in est, Alcuinumad sibi collaborandum excitavit. Id
sermone Milonis de hac elevatione, et in Vita me- autem valide conlirmal alia conjectura : niniirum
trica ab eodem, et ab atiis aucloribus confirinalur, fjjuodAlcuinus commentarii sui in Joannem, quem
ul superius ostensum ad euro anmiro, ubi de hac commenlarium rogantibus Gisla et Rictruda sfcuRo-
elcvatione acluni est : qttem certe annum Milo ex trudeCaroli filiabus religiosisaggressuserat, priores
testibus oculatis accepit. El porro Alcuinus sancti quinque libros ipsis Gishc et Rictrtidse inscribit ac
Amandi monasterium nonnunquamfrequentabat, cx dedicat: alibs vero duos sorori Gislw, et Deovotm
epistola 66 (nunc 102). j > Columbm,Rictruda :proetermissa; quod argumento
73. Alterum momentum est, quod Alcuinus cuni est jam tum decessisseRictrudam, cujtis obilus anno
Carolo MagnoAquisgrani tum exstitisse memoratur, 810 contigitvm Idus Junii, ut ex Francorum anha-
cum sanctus Liudgurus ad superos migravit, id cst libus constat. Neque enira verisitnileest Alcuinnm
ipso anno 809, quo Liudgerum obiisse cxtra contro- duos posteriores libros dedicalurum futsse alteri
versiam est. Scio Altfridum episcopum in Vita san- quam Rictrudse, coiidendioperis hortatrici, si ipsa
cli Liudgeri id reticuisse, scilicet Alcuinum mo- tum in vivis superstes fuisset. Tertia conjecturaest,
riente Liudgerocum Caroloastra speculantem Liud- quod Alcuinustibros tres de Fide sanctse Trinitatis
geri obitiim clivinasse.At certe id posteris manda- Carolo imperatori transmisit < tempore celeberriini
vit alius ejusdem Vitse scriplor anonymus, qui post conventus, quo sacerdotes Deiet populiprsedicalores
annos fere quinquaginta, quam boec acciderant",id Christiani in unum imperiali prseceptoconveneranl:»
nolavit. quodinlelligendumvidetur de synodis, quas Carolus
74. Tertium argumcntum etiam prseter annum in regno suo cogiprsecepit anno 815. Adriietiam pos-
809 Alcuini vitam prorogandaui esse evincit. Hinc set Alcuinum scripsisse librtimde Vita CaroliMagni,
vero desumitur, quod AlcuinusBhabano discipulo qui anno 814 obiit. Verumcrtmincerium sit an tiber
suo auctor fuit scribendi libros de Cruce duos, quos illelolam Caroti vitam complecteretur, nec aliud esse
Babanus in persona Alculni, etiam tum sinedubio nonnullis videalur, quam poemalium illuri, cujus
Viveulis, sancto Marlino dedicavit. De perficiendo fragmentum edidil Canisius, et ex ipso Chesnius, in
hoc opere exstat Alcuini epistola 55 (nunc 150)bene- Caroli adventu Romam ad Leonem papam desi-
1439 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. «40
uens; fatendum est id ante Caroii obitum scribi po-.A qtti habet divitias, et non habet; est qui nqn habet,
tuisse. et habet. Hominera vero ad meum nunquam com-
76. Al quse retuli argumenta manifeste probant, paravi servitium : sed magis devota chanlate omni-
nifallor, Alcuinumpervenisse ad annum 815 autcerte bus Cliristi Dei mei famulis servire desiderans, ad
aiiiium 810 excessisse. Ilaque corrigendum esse Viise cujus servitii facultatem divina, ut credo, jubenie
scriplorem aliosque auctores subsequentes, qui Al- dispensatione ad gloriosum et omni honore nomi-
cuini obiltim ad aiiiiuiii 804 relnlerunt. Cerie etsi nandum httjiis regni principem et regem Carolnm
niagni facienda sit aliascriptoris hujtis, ut pote fere vocatns adveni. » Excusari proindepotest in Alcui-
oequalis,auctoritas, tamen errata quoedamcom- no divitiarum copia, tum quod ab earum cupidilale
misit, quae ipsum non in omuibus sequendum e~se aniuium haberel alienum, lum quod eas recle di-
probant. Nescio an hsecsubodoraius esl Harpesfcl- spensaret in usus m:)iiachorura, quibus praeerat.
ditis, vir einunclaenaris, qui Alcuini obilum anno809 Cerle quantum abfuerit a divitiarum cupiJitate, le-
collocavit. statum reJdit epistola 37 (nunc 184) ad Eadam
77. Alcuini corpus in ecclesia sancli Martini se- preshytertim : < Oralionihus devotionis vestrie deduc
pultmn cst, teslante Vilse scriptore;" non vero in nos in eumdem paupertatis graduin, in quo perfi-
Cormaricensi monasterio, ut puiavit Willelmus Mal- ciente Deo salubriier consistis. Tu lenes in manibus,
liiesburiensis monachis in lib. i de Regibus Anglo- quoJ nos olim tcnere cogitavimus : sed fluctns sae-
riini, cap. 3; neque in Hersfeldensi, ul visuni est cttli noslram naviculam procellosis ventis in vora-
Browero in Antiquiialuin Fulriensiura libi, cap. 10. ginem diviliarum rapuerunt. Sed te precor, ut me
Errandi occasionem Browero proebuit cujusdam Al- g pietalis precibus in portum quielis revocare stu-
bitti epitaphium, quod nuper in Ecclesia Hersfeldensi deas. Cupio, sed non facio. » Haecet alia plura vir
exstabat. Epitaphium isttid, quod retulit Browerus, pius ad Eariam, quem monachum fuisse saiis inlel-
et ex ipso Chcsnius post Vitam Alcuini, nec magni ligitur. Porro hic aperte significat Alcttinus se ali-
momenti est, nec Alcuino tribui debet, sed forsan quando constitisse in portu quietis, id est in mona-
Albino seu Albuino Hersfcldensi monacho, de quo slerio, in eoque divitiarum expertem vitam, in mo-
lucc legunlur inchronicoHildenesheimensi adannum nastica scilicet frugatitate egisse, ad quem portum
1034. < Eidem vero Brunoni in Nienburg Albwinus revocari exoptat, ut superius noiabam num. 60.
in philosophica arte erudilissimus, Hersfeldiseprse-
CAPUT XIV.
posilus, qui fuit anlea scholse magister famosissi- Judicium de Alcuirilscriptis.
mus, successit. < Postea vero fieri potuit, tit cum
monachi Hersfeldenses a majoribus accepissent in 80. Postremo ad Alcuini scripta quod atlinet, fere
ecclesia sua sepultum csse Albuinum, errore Jliomi- omnia edita sunt ab Andrea CliesnioLulelioeParisio-
nis ptttaverint csse Albinum magnum, seu Alcui- rum anno 1617, exceplis nonnullfs, qusepostea refe-
iuiiii, de quo rude istud epitaphium composuerunt. ram.
78. Alcuini memoriam ct sanctimoniam proedicant 81. In ea vero editione viris eruditis supposililius
scriptores ipsius oetativiciniores. Euin, cum adhuc videtur liherde divinisOfliciis: tum quia farrago est
viveret, opere et sermone polentem Theodulfus Aure- ex diversis ipsius Alcuiiii aliorumque auctorum ipso
lianensis episcopus in lib. m, carmine 1, et Jonas posteriorum scriptis coileeta , nam caput 40 est tra-
Tlieodulfi successor venernbilemmagistrumAlcuinum _, ctatus Remigii Anlissiodorensis monachi de Exposi-
vocat in lib. ni de instituiione Laicorum, cap. 6. " lione missoe; et in capite 18referlur epistola Helprici
Etimdem sacris faslis inscripsit Rabanus ipsiusdisci- monachi, qui videtur esse Hilpericus Sancti-Gallen-
pulusxivKal. Juniihisverbis:Oeposittoffom»tA>!ctt)int; sis monachus soeculoxi; tuni quia inepiias et errata
ctin epislola conimenlariisReguniproelixa beatm me- qusedam conlinet Alcuino indigna , quale est illud
moriw Albinummugistrum suura appellat. Hincma- quod in cap. 1 legitur, Christum Dotninum natum
rus vero in epislola ad Rabanum beutumAlcuinum, et esse Sulpicio et Cumerino consulibus, quod falsum
in epistola de non trina Deitale sanctum et veneran- esl; itein baptizalum anno Tiberii xv, Valeriuno et
dum Alcuinum laudat; et in epislola 1 ad Carotum Asialico consulibus: cuiii dicere debuisset, Valerio
contra Gofhescalcum, meminit Alcuini viri religiosi Asiatico et Messala consulibus, qui tamcn consules
et docti, eumque recensel inler illos Pativs, qnorum non erant anno Tiberii xv. Item qttod auclor Pasclta
fidemel doctrinam sedesRomunu non solum benignis- Groecamvocem esse dicit contra expressam Alcuini
sime accepiavit, verum et mullis laudibus extulit. sententiain lib. vi in Joanneni, cap. 32, his verbis :
Ardo in libro de Vita Benedicti Anianse abbatis At- Puscha, frulres, non, sicnt quiduin exislimant, Grw-
coinum sapientia prwctarum, sanclitalis merilo vene- cum nomen est, scd Hebrwum. Denique quod impu-
rabilem dicit. Denique in Annalibus Fuldensibus ad dici nomen derival a podice, in cap. 13 ; quod Sa-
annum 794 hoc elogio comniendatur. His tempori- cerdos Groecumvocabulura cssc ait in cap. 30 ; quod
bus Alcuinus, cognomento, id est alio nomine, Al- inepta scribit de ciriari cap. 38.
binus, sanciilate et doclrina clarus habelur. El in 82. In carminibus etiam quaeriamnotha et spuria
brevi cbronieo Turonico : Anno 804 sanclus Alcoi- sunt: ut carmen seu epigramma 3 de Bugga, quod
nus obiit, nimirum xiv Kal. Junii, ut constat ex D scriptum est regnanle Ina Westsaxonum rege, qui
Vita, Rabano, et Hariulfo inonacho Centulensi. Nus- uno fere sseculoAlcuintim praxessit; 48 de Elhil-
quam tanien , quod sciam, Alcuini diem festum co- drita, quod est BcdseVenerabilis ; 177 quod Augit-
luit Ecclesia, ne quidem Turoncnsis. herti abbalis Centulensis; denique 178, si est Al-
79. Eruiit forlasse qtii in Alcuino culpent, quod cuini, dicendum est basilicam sancti Petri Roinse
plures abbatias lenuerit; quod habuerit mullos spoliatam esse anle annum 840, quo id factum ab
servos, id cst, si Elipando Toletano episcopo credi- Saracenis legitur. Et qtiidem ciiui eo in carmine
raus, viginti millia servorum. Verum est quiderai agalur de insullu paganorum in lirit nniam insulam,
eum abbatias tenuisse plures in Gallia, Ferrarien- facile creJiderim esse Alcuini, cttjus tempore Dani
sem cum Cella sa::cti Judoci, Trecensem sancti insulam illam impetierunt. Versus morales, quos ex
Lupi, Turonicam sancti Martini cum Cella Conna- Alcuino cilat Lupus in epistola 20, est carmen
riceusi. At eas tenuit, non ut ex iis locupletior fie- 179.
ret, sed ut monachos ad laxiorem vitam prolapsos 83. In editione Chesniana desiderantur Commen-
emendaret. Et servos habebat non alios, ut puto, tarii in quatuor Epislolas Pauli, ad Ephesios scili-
quam monasteriis suis addictos. Nam plurimi tum cet, ad Tilum, ad Philemonem et ad Hebrseos ; item
erant servi monachorum. Verum, proestat ipsum Proefatioin psalinos poenitentialesadArnonem Sallz-
auscullare ad utrumque objectum respondentem in burgensem episcopum, quoeexstat in Spicilegii tomo
episiola prsefixa libris adversus Elipandum. < Aliud IX ; item epistolse tres editoein ejusdem Spicilegii
est hahere sseculum, aliud est haberi a sseculo. Est, tomo VII; lum episiola ad Candidumet Nathanaelera,
\Ui APPENDIX IV. — ELOGIUMALCUJNI. 1442
cujus fragmentum infra. Homiliarum duo volumina; A papani Romam. Canisii conjecturam Andreas Ches-
Expositiones in Proverbia et Canlica, quse comme- nius in editione Alcuini operum approbasse videtur.
inoranlur in Vitae cap. 12. His addenda Confessio Ivo Carnotensis episcopus in Pauormise parte vm
fidei quatuor partibus constans, el liber de Vila Ca- adducil fragmentum ex geslis Caroii Magm juxla
roli Magni, de quo ulroque opere qusedam obser- Alcwinum in haecverha : « Rogatu et precibus Ad-
vanda. riaui Ronianse urbis episcopi exoraltis Carolus rex,
84. Confessiohsec a Petro Francisco ChilUetioSo- bellum conlra Longobardos suscepit : qttod prius
cietatis Jesu presbylero erudito typis prinium edita quidem el supplicanie papa ab ejus palre cum ma-
Divione est anno 1656 ex pervetuslo codice Lugdu- gna difiicultaie siisceptum esl. » Al toliriem verba
nensi, qui noiiien attcloris priefert. An Confessio exstant in libro Eginhardi de Vita Caroli Magni,
hsec sit genuinus Alcuini fetus, dubitanl quidam eru- quem librum Eginhardi esse constat.
diti, quorum praecipiias rationes videre licet in In- 86. In Spicilegii tomo IV, pag. 485, ubi hahelur
dice historico, qui Of.iciode sanclissimo Sacramenlo thesauri Ceniulensis descriplio anno 831 jussu Ludo-
, subjectus est. Censuroe hsec summa. Priores partes vici Augusti facta, raemoranlur < Missalis Gregoria-
j duoe proeclaroe sunt et pioe, sed plurimum ex aliis nus el Gelasianus niodernis lemporibus ab Albino
! Alcuini operibus, prsecipue ex orationibus deprom- ordinatus, et Lectionarius plenarius a supra dicto
plae. Pars tertia non cohoerelcuin duabus prioribus, Albino ordinatus, » scilicet Epislolarum el Evange-
cx quibus ratilla repetit ad verbum : quod in uno lioruiii, ut ex verbis eo loci intersertis inlerpretor.
eodemqueopere nullus auctor fecerit. Procterea hoec Librum denique de Imaginibus scripsisse dicitur su-
pars ex Confessione Pelagii el ex libro de dogmati- m pra num. 31 : quod nescio an parum exploratum sit.
bus ecclesiasticis desumpta est, correclis tamen iis Cerlum vero est eum libros Veteris ac Novi Testa-
locis, qtisePelagianam hoeresimsapiunt. Pars quarta menti jubente Carolo emendasse, supra num. 75.
desiuit in capile 9 ; nam qusc sequuntur, farrago est 87. Antequam observationes de Alcuini scriptis
diversarum orationum male cohoerenlium.Stylus ac- finio, non ab re erit hic exponere seriem quarum-
cedit ad slylum Aicuini, non plane tersum et cmen- dam ejus epislolaruui, secundum ordinem temporis
dalum, sed fortem ac pietate ferventem. Vixit auctor quo sciiptoe sunt: qualis mihi eas perlcgenti venit
ante scliolasticorum oetatem, usus nonnullis vocabu- in menlem.
lis, qua: scliolasticorum setas non facile admisisset. Anno 790 in Anglia scripla est epislola ad Col-
Denique fatetur Indicis auctor ex his conjecturis cum, nimirum anno proximo post deyiclos a Carolo
nihil cerlum definiri posse. Addunt aliqui aliam du- Sclavos, ad quem se miltendum esse dicit pro pace
hitandi rationem, quod in ca Confessione uonnulla inter ipsum Carolum et Offam reges procuranda, ut
excerpla sint ex Meditationibus sancti Anselmi. At' legitur in ea epistola, quam inler Hibernicas in-
quis scit, num Anselmusex Alcuinoea mutualus sil ? tegram edidit Usserius, qui eam non bene locat ad
Non mirum si Alcuinus adhibeat ConfessioneraPe- annum 795, ut nolavi superius num. 28.
lagii, quoetum sancli Hieronymi esse credebatur, ut Anno 794 Adriano papsescribit epislolam 63 (nunc
palet ex lib. ni Carolini operis contra imagines, cap. 18) per Angilbertum, qtii acta concilii Francofur-
10. Quod quoedamnon salis cohaereant, repetanlur- tensis Roroam dclulit. Aliara item scripsit de nece
que nonnulla, id provenire potest tum ex eo quodI Ethelredi regis, cujus epistolse fragmentum refert
haec Confessio conslet ex variis Patrum sententiis, Willelmus Malmesburiensis monachus in lib. i de
quae in idem recidunt: lum ex motu ferventis animi, C Regibus Anglorum, cap. 3.
qui in ejusmodi agitalionibus nullo ordine in diversa Anno 796 Leoni papse scribit epistolam 72 (nunc
rapitur. Auctor in partis iv cap. 15 a Deo postulat, 24) per Angilbertum. Ad hoc iter eliam spectant
se i necessariis famuianiium ohsequiis et impensa a Caroli epistoloe83et 84 (Patrol. XCVIII,907) inter epi-
fratribus reverentia nunquam exlolli: » quseverba stolas Alcuini. Ilherio abbati Marliniano morli proxi-
satisaperte iiiiiuunl aucLoremabbatetn fuisse, muito mo dirigit epistolam 75 (nunc 32). Honiero seu
servorum el inonachorum numero et comitatu slipa- Angilberto Romse exsistenti epislolam 92 (nunc 25).
tum. Id vero plane convenit in Alcuinum, qui viginli Carolo oegrotanti condolet, el ob Htimiorum su!je-
mitlia servorum babuisse dicitur, ut superiusnoiavi. ctionem caplivos liberari postutat epist. 90 (nunc
Snbdit Confessionisauctor in ejusdem parlis iv cap. 37). Eodera spectat epistola 91 (nunc 38^ ad Pippi-
17. <Amisi locum dilectoesolitudinis, umicurn nioe- lium.
roris, quietis etpceiiitudinis, quem ab ineunte oetate Anno 797 de electione Eanbaldi jtinioris episcopi
semper dilexi. ldcirco in angustia et moerore multo Eboracensis epist. 88 (nunc 54); rie Saltu lunoeanno
posita est uniroa mea, tuum super se ignorans judi- ultimo cycli decemnovenalis epist. 3 (nunc 76). In
ciuni :.quia secrelum sohtse quielis et opporlunae ad epistola 112 (nuiu 39) ad Paulinum meminit legalio-
te vacationis, quod semel incautus amisi, denuo in- nis ab Avaris hoc anno missoead Carotuin.
venire non potui. Hoc antem oplo adhuc, suspiro Anno 799 libellum, ut vocat, contra hseresim de
et quaero : sed prapedienlibtis peccatis meis reperire adoptione mittit cum epistola 15 (nunc 101). De Leo-
. non valeo. i Eatudem animi sui agitationem dcscri- nis papoc mutilalione agit in epistolis 12 et 13 (uunc
hit Alcuinus supra num. 60 et 61. Ex quiuus aliis- D 96 et 109).
que colligilur, ipsummet esse istius Confessionis Anno 800 Liudgardoe reginse obilum luget epist.'
auctorem. 21 et 22 (nunc 106 et 107). Non vult ire Romam
85. Caroli Magni Vilam ab eodem scriptam esse epist. 13, 17, 19 (nunc 107, 132, 134). Cenlulse Vi-
probal in primis subscriptio Viloeejusdem Caroli au- tam sancti Richarii scribere rogatus.
ctore Ejinhardo, arijecta in codice Thuaneo, et apud Aiino 801 Carolo ex Ilalia reverlenti gratulalur
Cliesnium in tomo 11edila in hunc modum : lieliqua epist. 25 (nunc 129). Eumdem ab expeditione Bene-
actuum ejus gesta, seu el qua in carminibus vulgoca- ventana dehorlatur epist. 24 (nunc 133).
nuntur de eo, non hic pleniler descripta sunt; sed re- 88. Haec suril quoede Alcuini scriptis observare
in
quire Vita, quam Alcwinusde eo scribit; et Baloeus potui. Superest ut fragmentum ejus epistolsead Can-
eliaui Vitam Caroli Magni inter Alcuini opera com- didum et Nalhanuelem exhibeam ex schedis nostris,
ineinorat. Qua re commotus Heiiricus Canisius Ai- uli polliciius sura. (Vide inter epislolas Alcuini,
cuiiio tribuit carmen de Adventu Caroli ad Leonem tom. C. col. 408.)
1443 INDEXIN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1444
INDEX
RERUM ET SENTENTIARUM
QILE IN OPERIBUS B. ALCUINI CONTINENTUR.
In hoc Indice numeri Romani I. II. significant primum vel secundum tomum [Juxta, divisiar
nem editionis Frobenii), numeri Arabici paginam.
A Adamanlisnatura_T, 906.
Adeleidisfiliseregis Caroliepitaphium,If, 554.
Aaroncur primussacerdosdictus,II, 490.Christitypus, Adhelricus(Aldricus),levita,1,130.Postea abbas Fer-
I, 388. rariensis,ibid. Vide AMricus.
Abagarus,rex paganus.EidemCliristnsscripsitepisto- AdillrndasponsaEgfridiregis, II, 249. VideEdildrydis.
lam, II, 222. Adolescentesin mouasteriisqualiter se babere debent
Abbalisofficinmerga monachos, II, 163. Honorsaecu- erga seues, !, 30.In quibussint iostruendiet admonendi,
laris profiriatin spiritualemgloriam,ibvl. Pro abbalevel 205.
congregalioneoratio,41'. Arion.iinomenDei quidsigniDcat,II, 423.
Abel cur justns nominatur, I, 306. Cur puerjnstus in Arlonnanus(S.), II, 219.
—
canonemiss:e, II, 504. Abelissacrificiummquid rece- Adoptianoruntpertinacia,I, 42. Hasresisin angulis oc-
pLumest rt Cainrefulalnm,I, 306. Uliusoccisio typus culte susurrat, 534. Nova,«62.In Nestork)damnala,II,
passionisChrisli, 483. 580.Nala ex hwresiBonosiana,590.YideDissertaiionem
Alii-aquiilsignilical,I, 450,451, 454. hisloricamad finemtomiI (in edit. novatom.II»col: 503).
Abimelechcttr non morluus,cum ei dixit Deus quod — Adoplioniserror Nesloriauositnilis,I, 7.94.YideDis-
morerelur,1, 324. sert. dogmaticam»dfinem lomilijed. nov! tom. II, col.
Abila,religiosafemina,II, 170, 171. 337).—AdoptioinjurioseChristoaltribuilur,I, 107. Male
AbitMqtiidsignificat,I, 450,432, 455. confunditurcnm assumptione,639, 780. Et cum gratia,
Ablaclatioqno annoliebatapudHebrseos,I, 334. ibid. et 781,816,817, 864.—Adopiionisnomenin Eccle-
Abrabamquidsignilicat,1,320,350,351,333.Qnaeejus sia in.iuiiilum,I, 905; II, 580.Et in Scriuturis nunqnam
nominililtera addila, 320.— Abrahamex astrologiaera- Cliristoimpositum,I, 784,790, 791,802.— Adoplionig et
lione Creatorem novit, I, 91. Ouomorio singulariterDo- nuncupationis novaevoees in Christodelestandae,I, UO.
minum•jp;i>,ll3vil, cumei tres viri apparuissent,581.Cur — f)e adoplionein FilioDei Patnimab haereliciscorrupta
se pulveremet cineremdixit, 322.Quarein ablactatione te3timonia, I, 870; II, 568seqq.Dissolvuntur,I, 886seqq.
^-
Isaac lecit convivium,32i. Sprevit idola {.haldaeortim, Adoplivusfiiius,falsus,non verusest lilius,I, 784.
317.Curei praeceptnm ut exiret de terra sua, ibid. Quantae Adrianuspapa, vicariussancti Petri, J, 25. Quandbpon-
proniissionesad eum,318. CorcelavitSaramesse uxorem ttficalum iniit, 26. FelicemUrgel.episcopumcondemnat,
suam, ibid. Quomodoab adulterio excuselur, 320. Ciir 882. Quandoobiit, I, 26. Illiusepitapliium,II, 550.
circumcisionem —
accepit,321. Abrahaecur praeceptaest Adso abbasmonasteriiDervensis,II, 527,not. Seripsit
immolttlo filii, 325. Iliius lideset liduciain Deum,ilid. libellumde Antichristo,526.
Ejtts semenduplex, ibid. In ejus semiuequi sint benedi- Adulaiorescavendi,I, 76.
cendi, 318. Ejus lilii qui siut, 553. Ejusliliiex Cethura Adulteriqui, II, 472.
ifbiconsederint,327.—DeAbrahaesacrificioversus,II, AdventusDominiduo, unus misericordia?, after juriicii,
308. 1,541. ••
Abstinentiaquae Bt ob contineiiliamcarnis utilis est, Adverbiumqnid est, II, 290. Ejus prnprium,271.Spe-
II, 408. cies, 290. Figurae,ibid. Significatio,ibiii.
Abyssusquas habet allegoriasiu sancU Scriptura,I, Adversitalesquomodoferendse,I, V>bseq.
181. Advocatusquomodoest., qui Deusest. I, 834.
Accentusquidest, II, 271. jEdan pnjejulsanctissimus,II, 245. VideAidanus.
Accidensquidesl, II, 336.—Accidenlianalurlscorpo- /Udbertus (Eadberlus) rex iNortlinmbrorUm, If, 254,
ralihusqiiol el quaesunl, II, 337. Accidentium diversilas, not. Frater Ecgberll arcliiepiscopi
EboracensiS, ibid.Post
338. annosvfgintiunum felicisregimintsnhiit.
Accusatioin judicioquomodo(it, II, 319,322. jEdilbertus,I, 70. Quissit, 72, not. — /Edilbertusepi-
Acediaquid est et qni illiuseifeclns,II, 113.Monacbos scopusHagulstaldensis,I, 196. SuccessorTilleri, 197.—
excni.ite cellain saeculnm, ibid. Quomorio uncaiur, ibid. /"Edilbertus,cojjnomenloPren, rex Omtiorum,a Merciis
— Aceriiosus aiiis el unde dicitur, II, 172. captus,1,79. Successit Alrico, 81. Vexat /Ediluardum
Acliazquidsignificat,I, 450, i5i, 45i. episcopum,ibid.
Achimquidsignifical,I, 450,452,455. /EdilhardusDoroensis(Omiuariensis)arcfnepiscopug, I,
Acolythiqui et nnde dicti, II, 434. Acolylhorum in ve- 13; alias, /Edelhardus,Etilhardus, /Ethelredus, Adelar-
leri lege oflicium, 490. diis,Aihilhardus,Athelhardus,16, 60,79, H3. Vir vene-
ArttiumApostolorumquis scriptor,II, 435.Quidin eis rabiliset prudens,79.Sedemstiam ad tempus rieseruit,
conlinetur,434. 79. Synodumcollegit, 84. ConventumhabuitcumEtui-
Actiniimbiae (Aganniae) Alpes,II, 194. baldo Hboracensipro reformaiionecleri, 148.Komambis
AiJalbertusAlcuiuidiscipulusabbasFerrariensis,1, 72. proficiscilur,84, 83. lllius opera dignitasmetropoliticaet
Cognomenlo Magus,112, 130. pax inter episcoposrestiiula, ibid. Romampergeasregi
Arialbertusde monaslerioS. Marlini,I, 171. Carolocommenriatur,85. Romampetenti missusAlcuim
Adalbardus,nomineascitilioAnloniusabbis Corbeieu- apuilS. Jurioctiumoccurrit, 148.Ejnsilinurissocii,ibid.
sis, I, 206 CtiiuAugilhurloin aula Pippiniregis moraba- Alcuinus illi ephippiumet CJballumsuum ohviammittit,
mr, ibid.et 206.IllitisIrares ei sororesin exsiliummissi, ibid. Suadel illi etiaraut peracta legationeai ovcsre-
ibid. Illiusparentes, ibid. deat, ibhl.AdillomscribiiCarolusMagntis,II, 557.
Arialwinusepiscopus,vir valdefideliset iu sanctareli- /Edilredits(Kdilradus),rex Nordauhumbrorum, I, 17.
gione(levoius,I, 164. Oralionis gralia venilad S. Marti- Regno dojeclus,iterumque restitmus, demum vero occi-
num, ibid. Ralisbonensisepiscopus,successorSimperli, sus, f9. not., 20. YideELhelredus.
163, not. Litteras Afnonis ad Alcuinumdefert, 164, /EriillhydisramulaDei, olim regina, 1,210. Nonsalis
166. . nola, 211.
Adatn(pialuororbis partesdesignat,I, 489. Cur legem /Egypius quomodopascua pnebeat delicientibusibi
acoepil,cumesset mundiriominus,1,303.UndeKv,<e con- pluviis,I, 333.
senserft,309. Cur in eam peccalumdelorsit,310. Adae /Egypliiin scholampalaliiintroducli,I, 90. Quioamilli,
—
peccatumquomodoposlerisnocuit, II, 402. Adamet 93, not. Illorumcalculusimprobatur.91,98.
Kvacur nudinon erubescebant,I, 309.Cur se absconrie- /ElbertusAlcuinimagistererodilionisgralia iter egit,
runt post meridietii,510.— Adam, nisi peicasset, non comitanleAlcuino,I, 62. Succedil Ecgberto in episco-
inorerctur,II, 408. patu, II, 255, vers. I.W5 Quotempore,ibtd., not. Illius
144$ tSDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1446
encomiaet yirtutes, vers. 1400. Ecgberto anlecessori 135.In EboracensiEcclesiaeducatusest et lilteris instru-
sauguiuejuoclus, 556. Eboracensisscholaemagislercon- ctus, I, 8, 6t; II, 258.Illius EcclesiaeposthacrrieimVum
sliluitur, vers. 1450. Quasdisciplinasdocuerit,vers. U35 fuit, I, 9, 10. Fuit discifulusEgberli areliiepisc6_riEbo-
seq. Exteras terras et Romamquoquepetiit, vers. 1455. racensis,I, 53, 54, nol. Magistrumquoquehabuit/Elber-
Quaecausailineris,vers. 1455. Keges illum relinere vo- tum arohiepiscopum, I, 64; II, 256.Hunceomilalurin iti-
lebant suoruiumagisirum, vers. 1461.Ex itinere redux nere litlerario, I, 62. Ab eo accipit curam scholaeet
fit episcopus,vers. 1463. Cura illiusin episcopatu,vers. bibliolhecae,II, 257.HaeresLhesaurorumsapieniiaeejus,
1470seqq.Ecclesiasornat, vers. 1487. Aramin hono;em I, 64. AdolescpnsRotnamperrexit el iiliquotriiesin Papia
S. Pauli, et alteramin honoremSS. martyrumac sanctaj moratus est, I, 126, nol. Ibi quosdam magistrosaudivit,
crucispretiosismelallis vestit, vers. 1490et 1500.Novarn 86. Kboracensiiim fialriimmagisterexstilit, 1,8. Secundus
basilicamslruxit, vers. 1505seq. Et eam cumsociopr«- ab /Eliierto,II, 242. Docuit in Britauniaflorentibusper
suledie decimaantc obilumconsecravit,vers.1517.Ean- selaLem sludiis,1, 55.Aniu Cantabrigiensiacademia, 56,
balriopontilicaledecus,vers.1522.Alcuinolibrorumgazas ' not.Cells inaritimaelegilima successioriepraesidet,uhi
tradidit,257, vers. 1525.Rihliotliecam collegit,vers.1533. ' corpusS. Wilgisi,II, 183, 181. Congregalionem S. Joan.
Quaedeseribitur,vers. 1535seq. Quolannisrexerit, vers. Bapt. gubernandamacce.pit,I, 288.Quaenamill.i,289,not.
158det not. Ejus obilus,ve.rs.\i>6& et 1582. Ejus exse-' Hebraiceet Gncedoctus. Vide Praefal.de Vila ejus,
quiae,vers. i5>iSseqq.EjusobituroplangitAlcuinus,vers.1 _Poila, quaeillius poesis,11,201, 202. An scripseril de
1568seq. arie metrica, ibi!. Nonsuos moressed exhortationesse-
jElim episcopus.Yidc Alimus. qui vult discipulos,l, 201. Juvenis scripst epistolamad
/EnigmaUvaria, II, 231, 237, 354. Daphnin, I, 408.Ab ultimisBriianniaetiiiibusascitusad
/Eiion,locusubi baplizabalJoannes, (, 494 CarolumFrancorumregem, I, 150. Ut catholicamlideni
/Eqiiiuocliaunde riicuntur et quando contingunl,II,< delendal, J, 861, 882. Llsapientiamveramin Franciado-
428. ceut, I, 130; II, 217.E Brilanniaveniens a Carolpsuscipi-
Aer quidest, II, 352. tur, U,2t7. E Galliain Britauniamprofeclus,I, 7. fbidein
/F.raquidest et quis eam consliluil,II, 428 ob novitatemregni rietinetur, 5. ln Galliamrediit, 882.
/Erduulfusrex [Al., Eardulfus],I, 67. SuccessorElhel-' Amicoset arijuloresin Britanniahabuittoliusinsulaepne-
redi in regno Norihuinhriae, 67. De exsiliovocalusad re- cipuos,15,17,83. AriFelicemLirgelitanumcalamocliari-
gnum, iiia. Exercitum movel contra Kenulfumregem talis*scribit, I, 7, 757, 783,789. RecipitlibrumFelicissibi
Merciorum,148. directum,I, 93. In eo confulandolaborat. 96, 97, 124,
Aericusriux Forojuliensis(alio nomine Henricus, Eri- 139.MiLtilLugdunum,nt aliuri scriptum Felicis recupe-
cnset Erichus),I, 4. \ ir venerabilis,46.Per tllutnAlcui- ret, I, 125. Hibernensibussignilicat, in Hispanianovas
uus epistolaminittil ad Pauliiium,ibid. sectasortas esse,I, 2S5. Abhatibus et nionachisGolhias
/Estasquidest, II, 353.Unde dicilur, 428. deiiuntial errores Felicis illos|tie reltttat,I, 760 seqq.
/Etaies hominisquae, I, 500; II, 425. Muudiqus et KosJemerrores aliis septcm libris oppugnat,I, i&Sseqq.
quot, ilnd. Illosiu disputationeAquisgianensicontra,Felicem secum
/ElhelredusepiscopusDorvernensis,1,66. habuit,787seq. Illos traditin adjutoriumLaidradoel so-
/Eternum(_u»significal,f, 178.An idem ac sempiter- ciis ejus iu Hispaniamabeuntibus,148. Illos Caroli regis
num, ibid. QuomododifTeratab immortali,ibid. A per- censuri!subniiltit,t, 124,123,'.787seq. Excusal errores
petuo, U, 510. Tribus modis in Scriplura accipilur, qui forle irrepserinl, 125.Vocatura rege ad palaliniiicum
I, 179. lelice certalurus, I, fl2, 113.Cuuiillo magnamcouten-
jElliiopiaquidsignificatin Scriptura,I, 766. tionem habuit in praesentiarexis et SS. 1'alriun, 148,
/Evumet saeculumqnalilerdisceriiuntur,I, 178. Nempe in concilioAqnis^r:inensi,ibid. Ibi Felicenicalho-
Affirinatioquidesl, ff, 352. licum effeeit, 862, S78,880,882. Cum Felice nuuquajn
Africauude dicta, I, 527. Servil pestifeiis dominis, coramdisputavit.nisiin coucilioAquisgranensi,788. Libri
II, 239. seplem adversus Kelicemiu prassintiareyis et sacerdo-
Asjar et Ismael signilicanthomines carpales Yeteris tumChristiprobati,882.ElipauriumTolelamimepiscopu.it
Tesiamenli,1, 526. hortiilurad errores reliuquendos,I, 860, 865 seq. Ab eo
Agareoi,qut et Saraceni,I, 6. in Africaet Asiadomi- conviciiset injuriistraducitur,860, 861, H68seqq.Falsam
uantur, ibid. impulationemEbpaudia se amolilur, 879, 881. Corura
Agathae(S.) supplicium,II, 54B. Ejus ara 210, 212, eum quatuor libros couiposuit,87fi seqq.; quosmisiteL
213. dicavitLaidradoet sociisin adjutorium,860seq., 862.
AginumcaputNitiobrigum,1,36. Alcuiuusapluribusmagister appellatur, I, 701.Prae-
Aginus,ad quemscripsitAlcuiniis,Bergomensisan Ve ceptor eliam a Carolorege, 1,180, 184, not.; II, 234.
ronensisepiscopus,I, 36, 46, nol. Quasscienliasillunidocuit, I, 704; II, 313. Quotempore,
Agnetis(S.) ara, 11,420. ibid., not. Morumquoque et pietatis magisierfuit, 11,2.
Aguomenundesiuiiilur,II, 270. Romanaeseriisemp?raddictus,!, 30. Adportuinslibilita-
Agnus Paschalisquomodoedeudus,I, 815. Agnorumex tis suspirai,I, 31. E p:ilalioregis abit, 67, 9L A Carolo
cera sabbato Pascbali benedicta fusorum usus, 482.— rege transferiurin <ervitii:mS. Martiui,1,151.Inler fra-
AgnusDeiquis in missacaulariinstituit,II, 497.Curcao- LresS.Mariiniviveie et reqoiescere desiderai, 15i.Soli
Utur, 508. Deo ariS. Martiiiumservire tolo eligil desirierio, ibid.,
Aidanus(S.) ep. Lindisfarnensisprecibus flammamab 154.AbbasTuroiioiisis, i|Uando,ibid., 918. Turouisvarias
-
urbe avertit, lf, 240, not. Regis Oswaldiconviva,245. uisciplinasdocel, 55 Jam senex, ibid. et 138. Atiuneu
Regi ob largitatemin egeuos beneriicit,ibid. Illius ani novamperlicicupit in Fraucia, 102.Nec Parisiis,ncc Fiil-
manividitS. Cullibertusin coeluiuferri, 218. daedocuit,54.CumTuronxaquotidie pugnat rusticitate,
Alba sacerdotalisquie, et ejus signiticatio,II, 495.
' Albericusabbas 126.Piiuclurtini,c nialum,elc, distinctionestunc tiegle-
Dervensis,11,527, not. ctas reparare sludet, 126, 127.Librosdesiderat,quos iu
Albertusabbas,S. Willibrordisuccessor,II, 193. patriareliquerat,53. SS. PatrumHieronymiet Auguslini
Albis vesttuienliscur induuntur baplizati, 1,110; II, opusculamagnael prolixa, atque epistolasinnumerasie-
127,483, 523. git, 893.SanctiPaulicellain(Cormaricus)a Caroloinipe-
Albricus episcopusTrajecli ad Rhenum,II, 449,not. ttatpro monaslerioS. Martini,II, 565.ln illamiutroducit
Quaurioobiit, ibid. nionachosS. Benedicli,ibid. et 135,137.Oraioriumcon-
Albuinuseremita quae scripsit,II, 526. Nouest auctor struit, 217.Domun^ulam pro custodtendissaciis reliquiis
libellide Anliclirislo,ibid. pararijussit, 11, 217. Saciasaedesreticit,217. Humilisde
AlcfridusrexmonasteriumRhipensecoudidit,II, 184. se ipso conlVssfo, I, 48. Pura illiusconfessiopeccaiorum,
Alchardusepiscopus,I, 270.Atiiriem ac Alcheardusvel II, 63. Otalioejus de agnitioneDei, 78. Oratio in nocte,
ElehardusElmhamensis,271. SubscriositconcilioC.loves- 126.Turonisquiescensa Carolocarmen accipit,551. Pro
hovieosi,ibid. multis a priinosuoin Fraociamadvenluacceplisa Carolo
AlcuinusnuncFlaccumse vocat.nuucFlaccumAlbinum, beneliciis gnitias agit, I, 157. Conqueriturde raritale
nuncAlbinumsimpliciter: nuncAlchuinusscribilur,nunc amalorumphitooi hiaeet arithmeticae,1, 94. Beuedicto
Alquinus,etc, iu variislociset epistobs. VitlePraefatio- Anianensifamiliaris,272, 273. Plures ad ipsuinscripsit
nemHistoricam,tom.I. Leviiamse vocatseu riiucoiium, epistolas,ibid. Ejus liberalilas in liospites,1,67. Arnoui
I, 13, 17,114, 13»),et alibi. Veteranummilitem,96, 99, duovascula meusaliamillil, 168. Alia eideui, 148.Alia
137.Trarismatimirn cygnum,129.Chrisliveruaculum,143. Simeoni,67. Missalemlibellumnovumordiuare recusat,
SauctteDei Ecclesiaevernacitluni,154. Matricularium, ibid. Cuni1'auliiioAquileieusiintimo amorejunclus, II,
150, 260, 206. MatriculariumS. Martini, 159. Alcuiuus 230. FratresS. Martiniloutra violentiamepiscopijAure-
nobiliprosapiaortus. VittePraefal.de Vila ejus. Fralres liauensisdefendit,I, 109, 260. Seipsuma calumuiapur-
et sOroreshabuit in Anglia, I, 152, 153, uol. Aquilam gat, 261. In gremium fraleruitatis susceplusafaiuiliaS.
suuiti gernianumvocat, 114. Quoseasu, III, 113, nol.,j_. Petri Corbeiensis,206. Ad Fuldenses mitlit storacetinj
1447 INDEX IN OMNIAOPEBA B. ALCUINI. 1446
palliumet missalem chartnlam, 1, 137.Quamnon rogatu 1,142. A srBciilistrepitu liberalus,159,163.Quietosseriet
S. Bouifaciiaut pro presbyt'ris nuper ad fi<lemcouversis apud Marlinum,>Jiposito S. ouere pasioraliscurae, 148.
scripsii,tf>id.Fainiiiariialem cumahbateet frairihusM>>n- Adjiiloies ex disripuis suis eligil anniienterege, ibid.
tis-.OIivicontraxil,I, 288.AbArnoiiemuneraaccipit.129, Seipsuina luinultu bnjuss:eculiIiberavit,162.—l)o'or> ca-
161, 2.7. Sacras reliquias Roma sibt afferrtdesiderat, pilis 2-S0. laborat,I, 125.Febricitans, 65 96, 124, 134, 148,
II, 456. 206, Impedilurab occursu regis ex lalia rerieuntij,
Pro pacead OlfaniMerciorummittendu»,I, 6 Iri pere- 151.Et ue veniretad regem et Gislamejtts (ibain,149.£x
grinalioue sua renianere meliusiluxil, cur, 57. Nuni|uam iuiirmiiateali,|Uaniulummelius se habtt, 67, 137.Iullr-
s«OH'sevel genli Aiigliiruminlideleiuliii-.se couesiaiur, miiales illiisqttotidiecresuum,157.Ingravesieulemorho
11.Cliarissimum filuinsuiunari Offammitlil pro doeenJis apud S. Martiniiiupermaneredesltleral, 157.Iti curvase>
scienliis.57. AdeleclioncmarcliiepicopiKboracenss vo- nectule continuafehre obsidetnr, 162. Anniset inbrmita-
oliis 62. Sed ne veniretiui|.eililiisfuit, 63. Eanbaldiim tihus frac us, -'28.Exinult*
— Uagcllatiouead vitx despera-
eleolum ric oflicioepiscopaliinstrnil, irtd. Cemulajino- lionernrieduitus, 157. De AlcninoVideplura et lue-
naslenutncumCarolorege iuusil, II, 175. Iter iilius ad liore ordinein ejus Yilaoperibushu proemmael testimo-
S. AinaiidumBaralla>>.elc , I, 67. A>1Gyslam;ad S. Ln- niis veterum.
pum, ari Ferrunas, 68. AdS. Marlinuin,elc, 69, 7(1.Ile- AllricusAlcuinidiscipuHis,poslhacabbasFerrariensis, *
tumudS. Amaiiriuni,127. De palalio»d Bar.ilam, 148. I, lr,0. Eloouamprodisiiplina coulirmandamisstisibid.
Per Belgicainl.itiiu iuein iter gil, 102, 103.Arnoneui Aliliilfus(Aduufus) episcopusLiccidfeldensispallioiu-
ex<pi>clal in dnuo S. Marlini,159.Carolumlau.lalob sol- signitus,1,81.
liciiudin.iu pn.paKaiiriae ll.lei, el o luna ari hoc conslia Alexanririregis Macedonum etDindimiregisBragmano-
suggeiil, I, 37. Muneraab eo accipn, 93.Nuniialur Invitalusad rum coilatioper epistolas,II, 600seqq.
couspecuimregis se excusal, I, 92, 154. illi Altleda. VideElfleda.
papaeLeonisaJvemusin 1'raiiciain, 119. Carolumhoria- Alforriusenienrialur,I, 67.
tur ad viiidiclamsceierisin papaiu coumissi, 117, 119. AllVida,I, 211.
Reaiit ire Rninam,120. In.pedilus ariversa valeturiuie, AlfVidasoror Alfleda?, OOaeregis filia, alio nomine
134.Caroloillttmpropterea reprclienilentirespondet,138. Etheldrila,67.
lurros veru suosmittit, ibid. Orolum lioitalnr, ul vitiain Alfwiuusregis Egfridi frater in bello peremptus,' H
regnn et Ecclesianiv.tlescenliatollal, II, 229. Vocatus ad 249.
palaliumob inliriiiit.iteniventre nequil, 1, 154, 158, 160, AlimnsepiscopusSabionensis,1,112, 113,136.
247. Carohnniu Hispaniameuuieni votisac versibuspro- Ad aliquidcategoriaquae,et ejus proprielal.es,II, 340.
seqnitur, II, 229. CumeodemTuronisAquisgranumpetit, Allelnia,qui I, unde dicitur, el rur in inissacanitut, II,
I, 239.De Litidgardae reginae obituCarobun cnusolulur,I, 499. Cur a Sepluageshuausque ad Paschauou canlatur.
132.ReriiluiiiCaroliex Ilalia laeiusexspectat, 150.Cau- 466, 468.
didum pnerum cum muuusculisilli ohviainmitlit, 151. Almachius(S.), martyr,II, 464.
HonoriCarolidedicatolliciaper lerias, II, 4. Alrtcusre\ Cauluanije,I, 81.
Scripsitde arilhmetica,astrononiia,musica,arte metri- AliareCltrislihonorilicetractandum,I, 184.— Altaria
ca et de oninibiispene siientiis, 11,264.i)e orthograplria, alicnbiabsque teclo neglect»,ibid. Ut anliquilusornata,
301 seq.Ilbus nonesl liher De Seplem Anibns, II, 263. II, 55tl.— Altariumdonudatioin ler. v KajorisHebrioma-
lllius grainmaticalaudatitr,265. Scripsitlireviarium,seu dae >uirid signal,II, 478.
precesper horas ari pelilionem Caroli, 32. Epistolasplu- Allfririusin reirnoNorthumbriresucceriitfratri Egfrido,
res, (ptaruin tnnltae adhuc deoiierantur, I, 2,273,274. II, 250,vers. 812. SacriseLprofauissluriiiserudilus,vers.
EpislolamArnonis muiibus
de apestoliri, Leonis papre, 843. Obiit,vtrs. 1079.
igni iradit. Quare, I, 135. Librosoivioosjussu Caroliregis Althelmus episcopusoccideutaliumSaxonum,II, 546,
emeudavit el iu uuum corpusredegil, 591 lllnsquu olfVrt nol.
regi per Nalhanaelem,154, 248. Qtiaestiones in Genesim AmalarlusarchiepiscopusTrevirensis, scripsitepistolam
deriicatSigulfosociosuo, 305.Scribitde benedictin.> pa- de caeremoniis baptismi ad Caroium Magnum, II, 517.
Iriarcharunisub noiiiiueSao.ueliselcjus condiscipuli,304. Versusniarinos,520.
Enchiridionin Psalmosdedicat Arnoui, 342. An auttor Amalgari.is,v,s»usS. Marlini:ib Alcuinomissusad se-
xv
Hyinnide 1'saliuis. Grailuum, 389 (oi ineiiiariuniin danriumlumultuinihi in causacler.ci Aurehanensisexor-
EcclesiaslenArnoniiniiiilari(iesciibeuiluni,161, 162.Ao lum, I, 162.
s':l auctor Coitiinenlarriiu CanlicaCaiilicorum,591 seq. Atiiaudus(S.),I, 71. Ejusobiiuset viriutes, II, 209.—
Scripsitde genealogiahunianilausChrisli,417. Anetimn SanciiAmamliecolesiaet sepu:crum, II, 208, 2 9. Ara,
Coiiiineiitariuni in iiitegrutiiEvangeliumS. Matlhaei,ibid. 211,213. Monasloiium,l, 67; 11,562.Ad illumoralio, II,
Commentariosin Joaiineniscripsii, riuui es el Turouis, 208.Deilloversus, ibid.
461. Quoleinporeillos ausolverit,4>7, 4-1.0.Duosulliuios Auibpioetsi vilium, est tameu frequenter causa virtu-
librosinilioiuiltila<lGislam elCounibarii iemporePaschali tis, 11,33.
appro|jlnquanle,591. Ex qut.us docoribus illusCoinnien- AiiiliTixftQs (S.), forlissimuscontra liaeretiraspravitates
tarios colligent, 464. Locus ibi ab lutr licis cnrrupius, bellator, I, 901.Sermo illiusin Natali Domini citatus ab
528. An seiipseril iu nmucs evaugelistas,438.S ripsit Alcuiio ignoratur, 777.lllitis oratio pro venia peccato-
Comiiienlariosin aliquas, uon omnesEpistolasS. Pauli, rutii,II, 79. Alia,81. Hymuiispro inumis, 86.
649. I)e cilholirae lideiralione se traclalurumprouiuiit Amenquid et ejus inl rpretatio, 1, 551; II, 499, 506,
Aruoni,161. Librosde Triuitale siaibit, ubi el quo lein- i507.
pore, lti8, nol., 702. Irios itiillil ari Arnonem, 108. An Amicita quid est, If, 351.
scripseril de Proiessioae Spintus sanclia Palre el Fiiio, Amicus quis et unJe dicitur, I, 97. Verus quis, 203.
743. l.ihruin Dc YirlutibiS Guiriouicoutili insciibil, 11, Fitlelis commendiitur,il, 145.— Amici in prospenlate
128seq. Qr.anrioscripseritlihcllurnDeHalioneAniinije ari multi, in adversitalepauci, I, 224.
Eualiain, 151. Vilas sanclorum sc
quorumriain ibit, vel Aiuictnssacerriouunve.erisel. novaelegis, II, 493, 494.
vel
conliahil, euifliriat,II, 156. Aiili|ihonas,resp.usoria Atuinadabquidsignilical,I, 430, 151,453.
el hyrnuos de S Rieha> i o, quseiiii.-tciderunt, 158.Ansit Ammonquidsiguilicut,I, 450, 15J,454.
auctorepilaphiiS.Ilieharii,ifriri.;quori, vide 11,438.Vi- Amvgdalum, locustaet capparis quomodoseni conve-
taiuS. Wiilibrordis.r:psii in Francia, 191, not. 0"<>anuo, nium, I, 444.
158. Epistolaniile coufessionead Iralres S. Marliuiscri- Analogiaquid est, 11,271.
p uiiimitlilariAnioiieiii, I, 168, 169. Aii eumdem riirigit Aiiauienseinoiiasteriumsuis impendiisexcitatS. Bene-
per lieilegisiiut mauualem lib.jlluui, muila ioii'iiieuteiii, diclus, I, 273.
Expi suiniifsiii ISalu.os, Psalteriiim parvum Hedui,etc, Anaslasius(S.) martyr, II, 218. — Anaslasiuspapa,II,
I, 169.Audor eslCinniiiis de Pmiillicihuset SattclisEc- 4"17.— AriastasitisBiblioihecarhisquid sential tie eiian-
clesireEboia-ensis,II, 2il seq. An confessionislirieia D. tibus in veritale Eucharistiaj,II, 378.
Chitllctioeriitae,569, 370.BreviariumlideiariversusAria- AtiallitiliiisAlexanJtinusde coiiiiiuitationeselatis lunB
nos ipsius non esl,il>irt. N eclibellusrie pariibusoratiuuis, quid seutiat, II, 560. Quid de primo mense pritniaiini,
370.An sit auctordispulatioiiispue oruui per interroga- 367.
tiones ot responsiooes,418.Ancarminisde cella Curnia- Andreae(S.) congregatio, I, 196.Oratorium, II, 184.
ricensi,456,oot.; vel alterius ari cnlegorias Arlslotelis, Ecclesia,214. Ara, 211,217. — De S. Andrea versus, II,
3"4. Au aliquas homiliasst-ripseril,531. Nonesl auctor 209. 221.
Homiliariivulgali,459.Neclibri Comilis,ibid. Necliliro- AnriromachushisLoriographus Judaeorum,II, 366.
rum Caroliuorum,ibid. Heumauniopinio contraria refel- Angelomiabbaiis Luxovieosisstrouiatain Cant.Cant.,
lilur, 460.Non scripsit Vilam S. Jurioci, ifcid. Keclibelli 302.
de Antichristo,526. Saeculioccupatiouibusdepositissoli I, AngelusnomenofTiciiest, uonnaturae,1,667. — Ange-
Deoservire desiderat,1,228. Adportumquieiisriejectus, lorumcreauonemet laptumcar Moysesreiicuit, II, 410>
'NDEX IN OMNIAOPEBA B. ALCUINI. 1450
1449
—.Angeucanaiuraan simuicum informimaleria creata, AnthropomorphltaehaerelicifaTiintur, II, 588.
II 409, 410.De illorum creatione anle liujus visibilis AntichrisluSquare dicitur, II, 5i8. quo populoet a
A
nitindicondilionemquid senserit S. Hieronvmus,I, 651. quibuset qiiomodonascetur, 1,338; II, 528.Ubi nulriuu-
— Angelicanatura iu peccatumdelapsa, I, 724; 11,405. dus, ibid. Per ceraslen desigualur, I, 558. Quosnam ha-
cur silealur in Gefle9i,I, 305. bebit minislros,II, 528. Qitandorevelabitnr, 529.Ab He-
Angelorumpercalum I, 734; II, 530. Quem Oneut
— Curinsanabile,ibid.— Angeli boniDei vinute inbono lia et Henochoppugnabitur.
immutabiles, I I, 403.— Aiigelorumruina, snperbia, J, babebit,ilrid., not.
107.— Angeluspro Clirisloin Scriptura, 1, 325. — An- Antiphonaquid et a quo inventa,492. II, 498.
assumunt, I, 521. Per Antistesquid et unde dicftur, H,
geli bominibusapparentescorpus horas canoni- Antonius,I, 296—AnloniusnomenascilittumAdalhardi
eos Deus hominibusloquilur,722.Visitant aereas Corbeiensisabhatis, 1, 205, 216, not. Alcuiausilli inillit
cas et congregationesfraternas,282, 283.Contra Vid.Adalhardus.
potestatescerlant,36. nonlabore sed impeno, II, 501. epislolamper Homerum,35.
Angilbertus,I, AdscitilionomineHomerus,31, 32. AperabbasNobiliacensiset ejus sepnlcrum,11,214,not.
Item Flaccus Homerus,55. Vid. Homerus. Priniicerius inApocalypsis a quo, quandoPt ubi scrfpta, II, 453 Quid
palatii regis Pippini, 1, 52. Regiaepolestalisfiliammalri-
secrelarius, ea continetur, 434.— In ApocalypsinAlcuinuscom-
«S. Poeta, II, 552, not.BerlamCaroliMagnimonasterium mentarium scripsil, II, 612. Cui versus olim ascripli,
monio sihi copulavit,I, 52, not. Secedit in AbbasS. Ri- ibid.
Centiilense, ibid. Ronriamprolicisctlur,35. Apocryphaque dicntur, II, 454.
charii, II, 175.MissusregisCaroliad Adrianumpapam,I, Apolfinariserror riamnatus,II, 401.
25, 26, not. Felicem UrgelliianumRomam perduxit, 32, Apollinaris(S.) doctor, II, 219.
not. ActaconciliiFrancofordietisisillucdetulit,ibid. Mis- AJJOIIO,de quo Paulus,quis 1'oerit,T, 660.
sus ad Leonempapam, 31.Sacras reliquias ab eo petit Apostolisunt oculi Chrtsti,I, 537. Venatores, 538.La-
Alcuinus,I, 32. S. Richarii tectaconstruxii,II, 552.Quid- piries beneplaciti, 356. Vire per quas veniturad vitam,
quid habebatecclesiaededit. ihid. Carmen illius precalo- 362.Duodecimhorte diei, 573. Sagittae,383.
rium ad SS. Richarium et Elegium, ibid. Illiustres epi- Apostolicasedes secunJum canones judiciariaest.tion
stolaead quemdamepiscoputn,II, 562. llliusobitus,I, 32, judicanda,f, 134. Quantaejus subiimilas,117.
not. Appia,quam Paulussororemcharissimamvocat,I, 661,
Angilrammusarchiepiscopns,I, 27. Sanctre capellae 662.
primicerius,ibid. EpiscopusMeltensis,28, not. S. Nabo- ApringiusepiscopusPacensisscripsit Commeutariumin
ris sepulcrttmornare Capit, II, 215.Obiius illius, I, 28, Apocalypsin,II, 593.
not.;II, 215, not. Apnmorigo et natura mirabilis,I, 811.
Angliaa paganisvastata, sanguinedoutinorumac prin- I, Aquaquirf est, II, 555. <—Aquae moiusin pitcina, qnid,
Cipumfoedala,1,57. 508. Aqua viva in Evangelio,qniri,1, 501.— Aquat
—
Anglorumpopuli,gens, I, II, 59. — Angliet Saxones cur vinodiluviumreversae
miscelurin missa,1, 107,108; II, 500. —Aqua
in Britanhiamvenerunt, quo anno, I, 16, tiot.—Angloruui quo post sunt, 1, 315.—Aqusedulcesin
reguiiianliquaprosapiadefecit, I, 78. llloruin reges in- mare inQuemes an et qualiter consnmunlur,I, 414. —
cerlre nuucoriginis,ibid. Aquaea S. Wilbbrordobenedictevirt :s, II, 191.
—
AuianuspraesulAurelianensis,II, 218. SanctiAniani Aquila RomaSaxoniampetil, ut videret Leonem,f, 123
ara, II, 224. —
el not. Aquilaantisles. Vid.Arno.
Aniauensemnnaslerium,capul aliorum iu Septimania, Aquiloventus quid designat,II, 499.
1,141. Aquisgranensis basilicaa Carolo Magnomngniflcestru-
—
Animaundedicta, II, 421.Anidem,quodspirilus,tfiid., cta, I, 99. Aquisgranensiscouvenlus publictis,I, 162,
149. (Jualiterrieliniripossil,17/irf.Quie iltius natura, 407. not.
An duplex in uno honiine, ibid. Animarumorigo unde, Aquitaniaptovinciaregni CaroliMagni,II, 506.
150, 407.Ancum corporibuspropagenlnr,— 1, 532, 445. Aramquid signiflcat,I, 450, 451, 453.
Au existantantequamiia<-citur humo, 424. Animanon Arborittsprsfeclu», II, 160
est corporea, II, 149, 150.Nonest pars naturaedivinae, __Arca Noe, I, 312. Ejus mensura quid habet mysterii,
ihid., el 407. In corporeubiquetota viget,419, 420.Regit olo.
corpusper qoinquesensus, 149.Veloxin formandisideis, Archanbalilusarihiepi-copusAl.uini condisciimlus I
148. Ex notis speciebusimgitignota, ibid.Non cogitat uno 40, 41, not. VideEanbaldns.
momentode pturibus,ibid. Compalilurcorporisdoloribus, Archangelorum(SS.) ara, II, 22t.
1, 851. Sofanobilis,quaeDeumamat, II, 146. Designata Archidiaconus ordinaturul diaionus,II, 495.
San.arilanam,I, 501, 502..—Auimaenatura triplex, Archilriclinusin nuptiisCanaeGalilaeae quis fuit, I. 483
fer
I, 146. Illius vinui.esexce.lenliores qualuor, ibid. Ejus Quisinlelllgendus,II, 465.
ornamentaperpeluaqtiae,267.Agendoruinquis ordo,331. Archypus,quetn Paulus commililonemvocat, ouis I'
Ejus pulchritudo virlus est; deformilas, vilium, 149, 661.
150.Ejusviia et morsquae,II, 148. Ejus bealiluJoqute, Arcuscur in signumsecuritatisin coslo positus, et di-
149. Ejusratiouem pauci norunt, 146.— Animaimagine versi coloris,I, 315.
el simililudinesui coudiloiis nohilitata,II, 147. Duabus Ardbertusvirilluster, I, 271. An idem ac Heardberlus
diguitatibusa ereatoresuo gloriticaia, 148.SanclEeTrini- dux, 272, not.Illi AlcuiuuscommeudatLul venerabileui
tatis imaginemin se habet, et qualem, I, 139; 11,147, abbaiem,ibid.
420.Viliset deformiseficilur a Deo recedens, 147.Bea- Aredius(S.), I, 265..
littidinemperdere polesl, nonaeternitatem,149.Nonpec- Arena quid est, II, 353. Quiflaraillasignificantur.1.'
—
cavit ante uninnemcum corpore, 407. ArrimaChristi 318,415.
utrum habeai plenamdivinilatissuaecogniiionein,I, 719. Argubiumqnis locuset ubi situm, II, 158.
Et quomododicaturnescirediemjuriicii,ibid. Ntinquama Argumenlum, et
Verboseparata,ex quo Verbumcaro factnm est, J, 884. II, 323, 344,347.argumenlorumquespecies varieta?, *
— Animaequibus alisatl beatiludinemcoelesiemferumur Ariesquid in SCriptUra 319.Ab Isaacimmo-
I, 47. — Auimaesanclorum ante diemjudicii in curium latus unde venit, 32j. designat,I,
an
recipiantnr.quidamdubiiabant, 1,147.Lbitenebanluranle Arigiusdux Beueventanus,I, 136.
Cliristiasceusionem,II, 408. AristarchuscoadjutorS. Paull, I, 664.
Animaliaomniaquoniodoinarcamsiut ingreSsa,I, 313. Arislippi philosophinaufraganiis praeclarumdictum,
PraeligurabantEcclesi.un,633. Quidde eorum iiiHrimento* I, 185.
senliendum,514,Terre.stria cur plus malediclionisha- ArisiolelesscribensIibros Periliermeuiarumcalamum
bent, quamaqualilia, ibid. —Animaliumanimoequx»,If in menle linxisseriicitur,I, 47, 350.
407. I)e Animalibusquatnor evangelistasdesignantibus| Arithmeticaquiriest, II, 2^2. Ejus ulilitas, I, 87 Ne-
cessariaad intelhgenlas Scripturasdivinas,94. — Aritli-
Animnsel animaan idemsint, H, 421. — Animitiatura rneiicaepropositioues ari acuenriosjuvenes, II, 441'
in cordesicnt oculorumin capiie,II, 265. Ariusqttam perverse de Dei Filio senliat, I 502- If
Anniversariidies pro defuucliscelebrari soliti, II, 512, 573. Orientem et Orcideoternsuo maculavitveueno I*
513. 870. Impiamorteperiil, 894.— Arii hceresis,I, 571, 881*
Annusquidest, II, 553.Et nndedicitur, 428. Limaris 888, 894.
solaris et magnns,ibid.— Annitempuraquoi, ibid. Ejus Armillaeauri Paulino patriarcha;a Luidearda
ductoreset palatia,553.— Annus legitimusa quo meuse missae,I, 33,56,obryzi, not. s
lucipiendns,I, 90, 91. AruoepiscopusSali-burgensis, I, 5,134. Arcbiepiscopus
Anonymiconjeciuraeconlra confessioncmfidei Alcuini appellatur,episl. 103, 141,143,144,143,
refulantur, II, 375seq. lator.episi. 87.Archisacerdos,epist. 155.146.Superspecu-
Archispeciilator.
AuslreJuspraesul,II, 218. epist.101.Sunimujsacerdos,I, 312.AtcuiniPatermeritts,
PATROL. CI. ifj
M5I INDES IN OMNIAOPEIU B. ALCUINI. 145?
/raicr chaiilale, filiusselate, I, 111,210,253. Germanns Augendi(S.) (Eugendi)monasterlum,I, 545. Iltiusah-
cliarilale, 127.Al<uini discipulus.II, 252.In canoncavita bas Manno,ibid.
cl regula:i iiistilutioiieabinlanliaeruditus, 1. 161.Illum Auguresqui, II, 472.
supra > miies episcopos anial Alcumtts,160, 161. Qui illi Auguria,sternutationeselsimilia vetandi, I, 193,
Miniinefuit afferins,107. Ipistolasplnresscribitad Alcui- Augustini(S.) liber de catechizandisRuJibuscommen-
104,10", 113, 128,134, i52etalibi. Unatnsc.ibilad datur, I, 38. Sermones in EvangeliumS. Joannis lectl •
iuimi,
urnieiiiriemoribtisapostolici,quam is combussit, 135. femlnis,461. Illius epistola id Hitarium el Prospe.uin
AhAlcitinoderaitouicavita, el regulariinslitulioneet sae- ignota, I, 797, not., 798,not. QulJamalii illiuslibri citati
oilari jutlicioiusirui pctiil, 161.Abbasfralrem Juvaven- et ignoti,806, not.
sium, 116.Ahbas Kliionensis,II, 208, nnl. Renoval tem- Augustinus(S.) Cantuariensispoerorum institotionem
plumS. Mchaelis,ibid.; el lumbainS. Amandi,209; et inlrodtixilin Angliam,1,66. Primiisibi pr.pdicator,79.
ccemeieriunifralrumElnonaededical, 217. EpiscopusSa- AurelianensisepiscopusTheudulfns,1,170.— Aurelia-
I siiurgensisRomamad componendadissidialendit, I, 68, nensiumsynodorumcanonesquiddispunantde fugitivisad
1)0!..iionoreinmelropoliticumibi parare cupit, ibid. Ex ecclesiam,I, 172.
Italia rcdit, 70, not. Inter missosdominicosall,ctus fuit, AurisMalchoamputataquif significat,I, 623.— Aurcs
161,uol. Angustiammenlis Alcuinosignilicatpro servitio quidsunt, II, 353.—Anresbaplizaiicur tangunlur,II, K22.
tsaeculari,148. Iu Hunniam prrrdicattr abit, comitanlc Auroradiei qtiid, II, 233.
eicicitu, 101.A Carolorege terliampartemde lalioribus Aiirump odest rianli,non possidenti,I, 127.
suisobliri t, tfcjri.jVlcuinuminvisit, I, 130. Ipsu.nAlcui- Ausonia,1, 146.
iius exspectatin domo sanctiMartiui,159.Srepiusllomae Auster ventus quid designal,II, 499.
fuit, 148, not.Pallum aecipila sede apostolica,112, 121. Auslria,regnum regnorum,I, 870.
ltoitiaeut dissiJenlesecclesiastia<sperso.iasconciliei,ro- Aiubertus (S.) episcopns AlrehatcnsisS. Vedas'nm
gaiur, 153.De Ilalinrcvertcnli Alcuinusmiltil duas epi- Iransfert,II, 171. Scripsilhomiliamin HypapanliDominl,
slolas,161.Aliasduas:id palalium,ibd. Au Leonem pa- 53I.
pamcomiiatussit ftomain-axoniani, 126, nol. Laudalur Aulumnusquiri est, II, 353. UndeappJlatur, 428.Cuf
oh fervoreinfideieldona cliaritatis,342. Alcuiuusilli de- abundatmorbis,ibid.
riicalEuchiririionin Psalmos,ibid. Casulampro missarum Auxentiush:ereticus,II, 159.
solemniismiitit Alcuino,167, 168.Duo vasculamensalia Asonafluvius(Aisne),II, 166.
uccipil ab Alcuiuo,ibid.MuneraariAlcuinummiltit, 118. Azaqnidsignificat,I, 430,451, 451.
Similiterab AlcuiuoaccipiLsagellum, Lenloriumac scj- Azorquid,1,450,452, 455.
plmm, 157. Azymorumdies qui sunt, 1, 625.
Arnoldiisabbas,I, 2/0. Quis el cujusmonaslerii iguo- B
luin, 291,nnl.
Arnonus(Arnohiu-i) viracris ingenii,I, 845. Babyloniscivitas et turris an idemopus, I, 517.
AninlftisabbasmouasteriiGlonensis,successorAlbalJi, Bajouaria,i,4t. VideBaugaria.
Benediili Auianetisisdis.ipulus,I, 291, uot. Bala ancilla,num uxorvel concubinadicenda,T, 328.
Aroulfttslraler,11,213. BalneiAquisgranensisa CaroloMagnoconsir.ictidescri-
ArsanoqiiilaquiI, II, 493,nol. ptio, I, 248.— Balneicalididescriptio,II, 257.
Arusjicesqui, II, 472. ltalleus quid, II, 491.Ejusmyslicainterprelatio,493.
Ascaricusan fuerit episcopusBracaren.ds,590, 591. Baltheruspiesbyter et anachoreta,II, 234,vors. 1518et
AscensionisDominisoleniuitas,II, 487. not. Ejtiseremnsseu monasleriuiitubi situm,235, roi. Pu-
Asiaa paganispressn,II, 239. gnat adversusdaemoiium infeslaliones,vers. 13"25.
Ejus vi-
Asinaet pullusasinaequidmysiiccsignificant,I, 582. siones et niiracula, vers. 1352.Quolemporevixit,234,not.
Assumptiononest iriemac aJoplio,I, 861. Baplizandilempusanliquilus,11,485.—Baplizarinetiio
Astcriscusnola, quae,II, 271. debel in festoF.piphania?, cur, II, 465. Baptizuidus in vi-
II, 464.— Astrologiaquid esl, II, zatusrili aetatequomodoinslrui debel, I. 58, t'2, 50. — Bapii-
Aslrologiquinam, eliam ab uon
—
'32. AstrologicapraediclioCliristiaoisolim prohibita, haeretico,rebaptizari riebet, I, 490.
II, 434. Cur albis inriiiiturvestimentls,I, 110,127; II, 123. Cur
Asironomiaqtrd cst, II, 532. confirmaturcorporeel sanguin^Doniiiii,ibid-Slalimcon-
A-yluinsanctorumlorortimdefenditur,I, 170 se.7. firmaridehelabepiscopopraesente,II, 481.—Baptizati ca-
AlliauaceiisesniJiiachi, t, 111. pul cur chrismate perungitur, I, 110, 127; 11,523.—
Baptisma unum est, I, I0J; II, 486.Non reilerandmn,I,
Aihanasiiisalmus Ecclesiremilcs, II, 218. Praeceplort 49t); II, 406, 516.Nonin nominibusPatrisel Filii el Spi-
suo \lexanJro episcoposemper devolus,I, 750. Illiatlri- rilus sancli, sed in uno noinine conferendnm,I, 109.—
luiiiur symbohimQuicunqite,ib',d., 756; cl aliercaiio Baptismiquot sunt genera et gradus,II, 482. Caeremonire
cum Ario,753. — Alhanasiiepislulaad Polamiumab Al- et orrio explicanlur,I, 109; II, 127, 483, 484, 520 seq.
cuinocitataan exstel, 778,not. —
Susceplores,433. In ba, I suio trinam mersionemfa-
Athelarriusarchiepiscopns.Vide/Eriilliardus.
Aihelredus(Edehedus)filiusAthelwoldi de carcerepro- cieiidatuesse
lamen trina
propugnatnr ab Alcuino,I, 108, 147. No:i
invocaliolaciendaest SS. Tiiniiaiis, ibid ct
'essil in solium,1, 5. — In liapiismatissacrarnentoliia visibiliaet tria
AllieUvoldus (Kthelwoldus,Adelwaldus)Athelrediregis 11,484. iuvisibilia. I , 42, 604. — Baptismusgenitum novitercon-
Ntirlhanimbroruiii palcr, I, ti, not. • versarum quoiuodofieri dehel, I, 58. — Baplismusinfan-
Allicna-novaexcellentiorlutnrain Francia,1, 102. lium, I, 38, 42, 659. Parvulorumnon loqiienliimi,547;
Ato abbas nionasleriiNobiliacensis,II, 212,1101.,215, II, 523. list necessarius, II, 407. Non baptizalia reguo
214.SuccessorApri,214.EcclesiarnsancliLambertie.ou- Christialierri s unl posl obilum, 486. —Baplismusnos re-
Mruxit,212, riot.Allaread sepuicra morluorumerexit ad format ad imaginemCrealoris, II, 520.— lu baplisinoi
s criticiumpro iis celebrandum,214, not. verbum aquammundat,I, 603. Quaeliant pactiones,II,
Atrebatensisurhs, II, 168.AhHunnisdeprxdata, ibid. 486.— Baplisrnoremitlunlur peccalalatu 01igiualiaquam
MuuitapircsidioS. Vedasli, 172.—Arebalensis episcu- actualia,II, 406.— BaplismusChristi, I, 735; II, 4fit. In
ptisS. Veriaslus,II, 163. Gerarrius,377.— Ainliatensis quo dilferla haptismoJoanni-, I, 733,810, 865.
sMioriuscoulra Iialosnuosdamin lide erranles, II, 377.— Baralfavilla ttbi sita, 1,67, 118.Mausiuncula S. Mar-
Alrcbatensisecctesiaetnscripl.oiies,II, 209. ti:.i, ibid., not.
Atriumquid, I, 389. ftarbaquidest, II, 553.
Atlia lliiiiiioiunirex Atrebatuntdepra<datus,II, 1(18. Barbarismusqui<f,II, 271.
Ava sororcoumi,iiriatiiroratiunibusGislae,1, 119.Sa- Baroniusemendalur,I, 26.
cruincoiliccmscribijubel, II, 205. Bartholomaei(S.) aposloli altare, II, 219. De eo car-
Avarilia quiri est el quae ejus germiua,II, 112,472. men, 222.
Quomodpvinciiurel sauatur,ibid. BasiliscusElipindi adversariusquis, II, 596.
Avari duscriptio,1,425. Illius miseria, 426, 427; II, Basnagiicrises adversus Mabilloniumreprehenlantur,
138.— Avarorumfraudesreprehendunlur,II, 158. II, 581. Illiuscrisesconlra Canisiumexaminaniur,450.
Avari(Hunni)in llalia elBaugaria superali et dispersi, Bathildis(S.) corpus Iransferlur in novambasilicama
I, 6. I hrisliiuiiulis(ijein pioiniilunl,45. Illoruiumi-si ai
—
Gislain Galensimonasteriocoasliuciam, I, 148.
CarolumMagnumdirecli pro pace et suhjeclione,ibid. Baturir.it> ItalisboucnsisepiscopusAlcuiuocontempora-
Avaria,quiriibi ges.uin sit, Alcuinusab Arnoneexplorat, neus, I, 457.
1, "9. Et ab eodemedocelur,40. Baugaria ibi Avares seu Hunoi superati et dispersl,
Autliliis,sensus,quare appellalur,II, 121. I, 6.
Aurioini(!?.)i.ra, II, 210. BaugulfiisalritasF11Ilensis. VideBonulfus.
AudomarusTancnn;e rpiscopus,II, 171. BaV(ius(S.)ara, II 216.
U33 INDEX IN 051N1AOPERA B. ALCULNI. t-^i
Beatilttdovera in.qlioconsis.it,1. 385; II; 263.—Be.i- Berger (Joan.Guilielrni)d.'sserlatiode crudi.ioneSwo-
tiludinissummaest Deumvidere.I, 158, 257,—Ad bea- nisCarolinimemoratur,II, 285.
titudinem\eram nemo,tiisi per fiiein caihulicamperve- HernariusfraterArialUardi monaclmsLirinensis,I, 20:1,
nire potest, I, 706,707.—De beatiludinesanciorumarile not. Cnmabbalesuo ad palaiiumvocalus,ibid. C.nrbeiaui
diemjudiciiquorurndam dubitalio arguitur, I, t 47. transfertur,ibid., not. A Ludovicoimp. cum frairibuset
Beatus alibas,I, "93. An monachiisBenediclinus,II, sorore GundraJain exsiliumactus el l.irinum rcmissus,
592. MagisterElherii episcopi,II, 592. Ab Elipandotra- ibid. Inter sanctosLirinensesreferlur,ibid.
ducitur,I, 868,869,870. Qurepralerea Ansulus scripiareliqne- Bertns ponlifexpraeclarcs,11,218.
ril, II, 592.Scripsitin Apocalypsin, 593. sit au- BeseleelfamiliarisCaroliet Alcuinifamiliarisadjulor,
clor operisadversusElipanJum, 592.Opusilludubiadhuc, 1,126. Eo nominevotalur in
Eginhardus,127, nol.
latere
conservatur,ibid. Codicisilliusms. condilioquae, 390. dientioe Belhaniri, c iviias montis Olivcli,riomusobc-
PertiriacilercuslodilnrapudTnletanos,589.—lieati com- interpretalnr, I, 475. Eeclesiamsignilicat,579.
ment.rins in Apocalypsin, II, 593.Noncoufundendus cum Belhsaheequidsigniticat,I, 4K0,431, 453.
commentariosimiliApriugiiepiscopiPacensis,ibid. Illius Betsaida,domusventorum,I, 479.
mss. exemplariareeensrntur, ibid.elseq.— Beali acta BiblioihecaeEboracensisveleris desc.ipiio, II, 237,
unde riescripla,II, 591. vers. 1535seq.
Bebbanurbs in Norlliumbria, Bissextusundediciturel undeoritur, II, 303St?<7.,
II, 210, nol. Ibi in eccle- —Dehissexlo 5f>7.
siaS. Petri condtturdextera S. Oswaldiincorrupta,245, quaedain,I, 121.
vers. 505. Bona temporaliaa Deocreata,II, 516.—Bnnorumlem-
Bedamasisler,I, 100; II, 251,vers. 1304.Illum magi- poralium non possessio, seri usus attendendus,ibid.—
stium vocatsui lemporisAlctiinns,22, 25, not. Sunm Bonorumliiijussaeculivanila»,If, 2Gr>.
•pinque,282. Monaclms sub disciplinaBeneJiciiel Ceol- Bonefatii(S.)(Boniacii)fratres Fnldenses,I,2i4. Vide
fririi,23. nol. SeplennisnionasterioGirvensitradiinr, II, Fnlrien-es fraires.Sepiilcrnm,2V>5. Pro legeuJoilliuscor-
2J4, vers.1292. ScripsitVitamS. Cudberliprosaice ei pore palliumstoraciummittit Alcuinus,ibiil.—— Bouifacii
. missam
versibusheroicis,II, 240,248,vers. 684,219, vers. 713. fS'ifacio elsociis eius mitlit Fulriensibus Alcuinus,I, 157. De S.
HisloriamAngloruma |irimaoriginegenlis,II, 253,vers. Bon versus,II, 220
12117. Hymniirniu laudemEriillrudae.219,vers.780.Psal-
lerinm parvum,I, 169;II, 96 seq. Traciatumin Epislolas Bonosns in quo erravit, I, 573.
Bonulfus
apostoloruin,I, 205.TrartatusilliusAlcuinusmisitariso- 1,157.AJ ipsuiiiepistola (Eaugulius)ablias FulJensis, amicusAlruini,
rnreni etfiliam, 231. Alia illius opera recensenlur, H, Carolirecenselur,ibid., not.
234,vers. 1505. Anad ipsumperlineal Commentariiis in Boozquids^gnilical, I, 451),451, 45i.
Boscurmelior
EvaugeliumS. Joannis,inter opera illiits coinpreliensns, liosa prasul prrefuit leone,I, 513.
1,458. Quidsenserilde anirnarumquoliiluanacreatione, 816 et not.Monachus,EcclesiaeEboracensi, II, 250, vers.
I, 510. Illius dicluuirie praesenliaangelorumad horas ibid., vers. 818.Communem vitam
canooicasreferlur, 282. I'er illius reliquiasoegera pesle instiluit, vcrs.865seq. I.aelusobiit, vers.874.
liheratus,II, 254, vers. 1316. (Juandoobiil, ibid., vers. I, 587. Brachium Doinini,Filius Dei nuncupatur, quomodo,
1287seq. VidePraefalionein imslramhisloricani.
BegnoriamictisAlcuini,familiaj- cuiJaminstruendaicum in Brequigny regii AcademireParisiensissocius, reperi.is
Saren priepositiis,I, 200. Angliaepislolascoinmunicat,I, col. 138.Illius de hac
Beleel tleliicisdoctusin ttndis,II, 228. re litterre, ibid.
aridicampi,1,102. Ibi vicusseu cellaS. Jodoci, Brellones.VideBritones,Britauni.
Belgii Breviarii in Psalleriuman auclor S. Hieronymus,
103. 79S.
Beneriicliocannnicorum,II, 20.— Benedictionesdi- I, Briccii
ver ae,II, 18.— BenedictiouesJacobpaLriarchae qualiler (8.) ara, II, 219.
Brigida(S.) Scola,II, 219.
itilelligeitdaj,I, 554. Britanniaeinsulsecalamilates I, 13. Regumillius
Benediclus(S.) paslormagnuset prrecipuuspater, II, morset inleritus,20, not., 74. 'unde, Liltoraa pagauis vaslat.t,
551.—S. Benedicliregula in convenlu propria lingua 78. — Itrilanniaeinsula olim ob multiluriinem rioctornm
exponenria,I, 22. e s
Ejusresponsurn regula citalur, 130. celeberrima.nuncrari operariiin messe Dumini,1, 269.
Eiusoraiio,II, 84. Ara,210, 218.Fcclesia,225.—S. Be- Inriemulliabeuut ari praedicanrium Evangeliumexteris
nedicli cursus, 11,523.—AdS. Benediclutncarmen,II. gentibus,II, 251, vers.1007.
233. BrilanniCismarinia Carolodomiti,I, 139, nol.
BenedictusbiscopusmonaslemWirense et Gyrvense Britouumgenspigra, 11,210.A Piclis infestatur;Saxo-
consiriixii,I, 23, not. Beneriictusel Ceolfridus,21, 23, nes in aiixiliiiinevocat,ibid.
not.,283. BrumaGrreceedacitas,II, 428.
Benediclusabbasin Golrriaregnlaremvitaminsliluitin BuggafiliaregisEulwini,(1,549.Piilchromolimine tem-
monasterioAnianensi.1, 155,273. Reiormalornionasle- plumstruxil, ibid.Aneadem,cttjus exstat epistola ad S.
riorum prapserlimAquiiaiiire,268. Fralres Alcuinusab Bonifacium,ibid., not.
ipso accepit pro monaslerioConnaricensi,135. Viginti BuiltafidelisminliusCudrarii presbyleri,I, 214.
iiionaclios misitpromonasierioInsulaeBarharae,272.Au- BurgundiaprovinciaCaroli Magni,II, 566.
lam et ipsumAlcuiiiu>i saepius a ccessil, 268, noi. Mittitur Butristae(OullisUe) vasavinaria,II, 213, not.
cum Laitlradoet Nefndioin Hispaniaiu,148,268. Illum Byssusquiddesignat,II, 494.
curnlacrymisa se dimittitAlcuinus,267.Qui per illumad
monachosGolhiremitiit libellumconlra errores Adoplia- c
norum,139.Abip«oetiamcommeiidatur Nifridioepiscopo,
267. Ad ipsum Acuinusmultas scripsil epUtolas,272, CadaloccumGoleramoinlerfectnsapudcaslellumGun-
275. liuni»,1, 165,not.
Beneilo (Aurelius) EcclesiaeTolelanoedecanus,II.' Cadwalaa S. Oswaldooppugnaluscccidil, II, 2U,
588. . vers.262.
Beneventanapatria, terra, I, l.*;5.Iu illam expeJitio Caecusanativitate,genushumanumdesignat,I, 557.-
lioslilis, ibid. etlSO, nol.Adillam rievastantfam destinalur Caeci curalioper spulummy-liceexponitur,I, 138
Clirodgariitscomescum Pippiuo,157et nol. Pro illasup- Caeciliae (S.) virginissu.pplicium,II, 548. Ara, 11,210,
plicat —
Aleuinus,155. Beneventanaconlroversia,I, 157. 212.
—Beneventaiium nionasleriumS.Pelri ArJCorpusdictum, Caeremoniae quidsunt, II, 436.
I, 136, not.— Beneventaniduces Ariuius, Grimoaldm, Caesariesundeappellalur,II, 422.
Romoaldus,1,156. Arigisusel Itomualdusbrevi sublali CaidocussacerdosHibernussanciitale florens, II, 176.
arliculo,ibid., not. Cumsotio Frichoriovenit in Ponlivasregiones, ibid.
Benevolentiaauditorumex quibus locis captatur,II, llliuset sociiepilapliiurnscripsit Angiibertus,ibitl.Cor-
u—u. poruulriusiue e terra levavilGervinusabbas. ibid.
Beornradus(BeornreJus,Berneradus)ex ahbale Epler- Cainisacrificiumcur refutatiunesl, f, 506,311.
nacensiarchiepiscopus Seuonensis,II, 158,183,not. Lit- Caiphasumuslanlumannisacerdo ium abHerodepretio
leras scripsil ad Alcuiuum,ibid. IpsoroganteAlcuiiins redeiuissea Josephoscribitur,I, 625.
scrinsitVitam S. Wilfibrordi,ibid. Quo tempore vixit, Calcaneummulierisquidest, 1, 310.
ibid., not. Calixex auroet argenlofabricatusin ministeriumalta-
BcomiiinuspresbvterAnglus,vir magnaeauctoritatis, ris, !, 915.— Calixaureus gemmis tectus adsacrumfa-
I, II, not. ciendum,II, 550.
BcrgeiisesmonachiMacarioepiscopocoromendanlur Calvariaquidesl, II, 422.
H, 2-.1 Calwinus,I, 75, 148.PresbyterAnglttsin ecclesiaEbo»
i4.";5 INDEX IN OMNIAOPEBA B. ALCULNI. 14156
.acensi, 7G. An monacbus,77. PraefuitccllaeS. Ste- not. Ab OOaregedissidet,fi. Qumriissensioniscausa,7.
phaui,75. Ei muneradirigii,I, 57.Similiteret Etlielr.-doregi et ad
Canipanarum nsuscnr ressatinCrenaDnm;ni,II, 476. seriesepiscopales,ibid. Hierosolyniammullampecuniam
rani|<aiiialota S Rcmigiiimveneratur,II, 194.! nrisit, per locasancta et inier pauperesriislribuendani,
v ir
Campolus religiosus,II, 559. fuei
Quis it, 560, not. 216, not. SanctiPetriaram Colonia:melallisornarijussit,
C,'ina'Gallileic quiJ designat,1,482. 216. Ceniulaemonasteriumiuvisit,II, 175.AJ S. Marliui
CandidusAlciiiuiJiscipulus,I, 21, 69,169. Alonomine pairociulaventurusexspectaiur,1, 128.Illuc venit, ibid.,
AVilto,70; cl Wi p, 174,riot.AniriemcomCandidoFul- nol. AlcuinumtransfertinservitiumS. Marlini,151, nol.
densi",151,nol. Hrilanniamrccessit, 55, not. Inde illum Eidemsaepequaestionesevangelicasenucleanlas propo-
alse redireoptalAlcuinus,13.CumNathaiiaelcriepater- nit, 184. Mniiera illi mittil, 93. Eidemquanla largitns
lia-erincaiionis nirioerincltisin palal'0versalur,169, 170. est, 157. Carminaquoquemillitad PaalumCassineu-em,
Insiruilurr.1)AICH uorie riisceplationectiin Anreliauen-i tbid.
cpiscopo, i bid. Teslis reli«iosa>vilaeArnonis,112. Quein Carolusscripsitde rationeSeptuagesima?, Sexagesimrc
evimielaudat,148. Ejusqlieduas chartulasaJ Afciiiuum el Quinquagesimae, 1,88, 89. AdAdrianumpapam mittit
rielerl, 139.Regiex Ilaliareverlenti ol.viammitiilurcum Psalieriumaureis litleris scriptum,II, 550,not. lijusepi-
munusculis,1M.Romareversusprosperaniinliatrie rege, taphiumscripsil, —
ibid.Anipsequosdam versnscomposueril,
24; et rie omuihuslitlelibus, 157. Epistolain Aliuini ad ibut., not. Appellaturinviclusac sapientissimus reclor,
et
regem defert, 178; quasdamsupplicaliones, 155.T heo- I, 70LRector optimus,yiclor maxinius, 178. Romaepa-
dtilpliumarchiepiscorium aptid Alcuinumlaiirial,162.Li- Irnniis, 229.Calholiciis in lide, rex in poteslate, ponlifex
hros Ahuini conlraFelicemail Carolumdefeil, 788,921, iu praedicatione, jndex in sequilate,philosophusin libera-
—
not. AdCandidninRomamiturum versus, II, 457.Quis libus studiis,inclylusrinmoribus,et omui lioneslate
illoruin auctor, ibid., not. — CanJidi scriptumde Ima- clpuus,I, 882.Sapienliaedecore etsanclaereligionisprae- fer-
gino Dei. II, 596. voruomnibiis In
praecellens, 1,123. sapienlia alter Salo-
Canilitlusiiierulus, I, 54, not. mon,88,92; II, 152.Doctusac devotus, ibid. Defensor
Canriiiluspresbyler, I, 410. pius el jusius po|>iili Christiani,I, 52.KcclorpopuliChrl-
t anisiusemenJatur,1/67, 111, 120,116. stiani, 117.Mente semperstah lis cl firmus, 97. Decus
Canonmissaecur in sileuliodicitur,II, 502.—Canonis populi Christiani,defensioEcclesiarum,consolatiovitae
missreinterpretatio,ibid. seq. piuesentis,119.Prosperitasregni, salus popttli,decusEc-
Cannnici unde riicti,II, 491. clesire,oniniuinChristllideliuinprotecii», 156.Ecclesiae
Canonicis(ai liorisnullusfralrumse separel, 1,10. rectnr et defensor,II, 228.VindexsCetentm, recior er-
Cauliaseu Cantlum,I, 78. Ibi clarisslmaluminaBn- rantium,cousolatormrereniium,exaltaor honorum,117
liinnia?requiescunl,ibid. Terrenaefelicilatisimperioet spirilalis sapienliaelatitti-
Cantuariorumfides el nohilitaslauriatur,ibitl.Cantira diue riiiatus,138.Dtiohusgladiisa divinapotcslalearma-
ramicorumquaredicunlur, II, 4.12.Quo stylo esarula, tus, 124.Per singulosmagislralusin allissimumsavxnlaris
ibid. poienlia?honoremeveclws,135. Schisinatiunerrores so-
Capellreregia?minislri,II, 320. pil, 123.EctlesiasChrislia perlidoiumrioctrruispurgat,
Capharuaurn bujiismunditypus,I, 486. 124.Caiholicam fidema sectis perversi dogmatis munire
Capilliet pilli iiiiiledicunlnr,II, 422. non cessat,24. lulirmilateleuetur, I, ii. Adillum canui-
CappaAlcuiuoaGisladonata,I, 149. na, II, 228.
in
Capraquid Scripluradesignat,I, 319. Carolus,(iliusCaroliMagni,vii illusleret rex jnvenis,
Captitquidesl, el quare ila vocatur,II, 333, 422.— I, 118.CumSaxonibnsde paceagit, 119.Regiuin IJOIIIUII
Capulserpeutisqnid ilesignat,1, 510.—Capiiiunlolioiu et coronamaccepitab apostolico,148.Itomequecum pa
sahbatoPaschae,II, 475. renle coronalur, ibid., not. Qtiandonatus el mnrtuus,
Caroet corpusquomoriodiversa significanl,11,421.— ibid.Illiirn Alcuinusfiiiumuominat,ibid.Ob misericor-
Caroriesignalfragililalemhumaiiaenntuiae,I, 312. riiamet humililatemlaudalur,ibitt.
Carniitmcoruestiodiebusquadragesirarc qualiterrepre- liherCassianusin quibusdama lideexorhitat, I, 789. Illius
liensa,11,587. contraliaereticaepravilalisseclan ignotus,821.
CarolusFranrorumdux Fresones cnmsuorege Rad- Cassiodoruseximius interpres Psalmorum,I, 188. —
bododeuucit, II, 188,197,cap. 9. S. Willibrordumepi- Cassiodori libri InstiiutionumAlcuinosuppositi,11,264.
scopumin Trajeclodelegat,188,not. Caslellutaquis Incus,II, 449,not.
CarolusrexGermaniip,Gallire aique Iialiae,I, 37.Im- CastellumGunlionis,I, 165, not.
peratorauguslissimuset Chrisiianissimus, 703.AbAlcui- Castitas commendatur,II, 137.Quomodoconservanla ,
no semperfermeDaviJvocalnr,24, 44, 52, 81, et in om- ibid.Maximenecessariam nisirisaltaris,ibid. Niliilvalel
nibiispene epislolis.Quare,24, 120.PelrumPisanumrna- sine tideiC3lholicae integritato,I, 495.
gi>lrt:iiihal)iiil in grammalica,I, 126.AbAlcuinorlielo- CaslraDei • quae Jacob vidit in itinere, quaesunt, I,
ricaiu,diiileclicam,aritlimeticamet aslronnmiaindidicil, 329.
701,II, 313. Quolempore,ibid., not. llhetoiieaui arleui Ca«ulaquid significat,II, 496.— Casulampro missarum
una cumAlcuinoconditillam probanrio,313. Inler regtti solemniisAruoinitliLAlcuinn,I, 167.
«ccupationesphitosophnrum arcauacoguoscerestudet, If, Ca-us iiomn.uinuude dicuuiur, II, 273. Quot sunt et
152.Perilusin astroiogicis,1,98, 101. Alcuinumdeulli- qiiinani,jfcid.
misBritatiuiaB linibusob sUiiliiiuisapienlire evocai,150; Calechunienietsi in bonisoperibusriefuncttnonhabe-
II, 217,254.Amatoressapiemiae pracmiisel lionoribussul- hnnt vitam aeternam,406 Catechumenisnontradiuir
licilal, I, 150. Illoscx diversismundi parlibus evccat, comuiuiiiocorponset sanguinisChrisli,I, 490.
ibid. In ejusaula qtttfisturiia vigeul, II, 228.— Carolus Categoriaequae et qucl sunt, II, 337.Arisiotelisa quo
Alcuinumarise vocat,ut illumaijuvet .in firie catliolica, in Latinumtranslatre.331. lllarum ususquis, I, 701.
I, 861,882.FelicisUrgellitauicourieinnalionem procurat, Cateuis(rie)sett vinculissanciiPelrt virsus, II, 2i3.
ihitt.Curamliabuit,ut responrieaiurlibelloFelicis,97.Ab Caucellus,parvumvasculum,I, 67.
Elipamloel aliisepiscnpisHispauiaeepislolamaccipil,II, Cau-iacum[Clioisy)monasterium,I, 67, 68, nOt.
5U7.AbjUcuinnad vindicanrium Hoiiianorum scelusexci- Ceadvalarex Saxonumsceptrumreliquit, II, 519.Illins
tatur, I, 117,119.Iler in Italiam Moguntiaeindicit,1..9. iter Romam, ibid. Ibi baplzatur. El uio.iiiir, ibid. tt
lloiiiame Germaniaproliciscileslinal ad compescendam not.
sceleralortimperniciem,138.Romaposlcorouaiionemia Ceriar tenebraeiuterpreiainr, signiflcatpeccatores,I,
Gaiiiamreriit, 150,151,not. 577,393.
CarolusPaschacelebrat Aquisgrani,I, 116.Saxoniam C>ririodorserpentesfugal,I, 593.
iugreriiliir,ibid.In Saxoniamoralur,I, 63 et riol.Kt ari CedionGraecum geuilivusplurahs,Latine cedrorum,I
tilliniosejtis tkiesaccessit,69. Saxonesab iriololatriaari 621.
verumDeuintonvertere laboravit,37. Htinuossibisubriit Ceilmundusminister Oflanaeregis Mercorum, I, 85.
eoitquecomerlit, I, 37, 44, not. Quodbelluiuper 1'ippi- VideCeonimundus.
nuinfiliiimconfecit,139, uot.Arnotiiapud Huiinnspiae- Cellae marititnreduaequibus praefuitAlcuinns,II, 183,
dicalurolecti.in partem lahoruinsuoruin concedit,104, not. — Cellatnariliuiain provinciaNorlliuiiibraiia, 1,289,
105,nut. IpsoinslanteantiquiSaxones, et Frisunum po- noi. Ibi S.
sepullus Wiligisus,II, 183, n»t. An olimS.
ad lidemcouversi 6. Plnrimos aj cba- Joaniii Bapt.saera, ibid.An eadem, cui le^ili.uasucces-
< puli sunt, popnlos
ritatemCltristiet laudemcouveiiit, 51. Multauip.iriem sioue pitEfuitAlcuiuus,ibitt., not.
HispaniaeSaracenis aufert, 6. BritaimosCisuiariuos dn- Cellavinaria,ecclisia, 1,595.
«nuil,139, nol. El ariversus S aracenosrem prospereges- Cenorioxia,II, 115.VitUVanagloria.
ibid. ajver^us Noniiaiinosmolitur,157,uot. Censuraeecclesiaslicre,II, 473.
—(arolusClassem
sil,
per missosin Scotiamdireclosel rerieunies Cenlulamoii.sleriuui(S Riqiter), II, 173,176.Illius
uiiiitiuniaccipilJe iuliJelitategentiscl ncce rejjis, I, 57, abbasAugilbrltis, ibid. Wiisitutn,176,u>JL., 182.
U57 LNDEXLNOMNIAOPERA B. ALCCINI. 1458
CeolfridusprimusabbasmonasteriiGyrvensis,1,23,283 dicunlur, 826, 868. Ejus missio personalisfnil, operatlo
Illius lemporeVen. Ileda monasteriumiiilravit,elII, 23i, substanlialis, II, 404.—Ctirintnsprophelaet sncorao<,II,
vers 1294.Peregrina petensapudLingonasobiii sepul- 433. Secuiidiimordinem Melchisedech,I, 685. Itex et
tus est, vers.1295,nol.Ejns co.rpusinlegrumrepertumin quodregtiumejus, 521.'Re.xIsrael,quo sensu, 5<!2.Rex
patiiarnreducltim,vers.1298. jEdilhardi Rnmam panper et sqiiens, 423. Rex Judaeorumel geiilium,630.
Ceommtindus comesilineris pelen- BrachiumDornini quomodoappellatur,I, 587. Daviriiregi
tis, I, 148.MinislerOffueregisMerciorum,ibid., i.ot. Vide comparalur. 359. VerusSalnmourex pacilicus,582.Oin-
nium prophelaruniinseipsogerebat ollicium,t, 451.Na-
Ceilinundiis.
Ceraebenedictreususconlra illusionesdiabolicas,con- turaliter bonus, 857. Inlirm.lalescamis non necessario
ira fulguraet lonitrua, II. 486. sid volunlariepassusest, 811.Qurecunqueger<bat nostraa
Cerebrumquid esl, II, 553. salulis causa gesla sunt, 733. Ejus praeconia,I, 914. —
Cerei in Sabbalosanctobenetlictio,II, 482.—Cerei dno Clirisus quomoJonobissimiriset Jisshnilis, I, 797. Quo-
cur ante Evangeliumportaiiluv,II, 497, —
499. Cereorum moJo conceplusJe Spiriiu sincto noti est hujusFilius,
—
accensio posl baplisiuum,II, 485. Cereorumorigo in 726,712; II, 509. QuomodoS/intum utm ad mensuram
festo Purilicationis,II, 466. accepit, I, 719. QuomoJoer lines ecclesiasticosexercuit,
Cereoslrataqtiidsignilicant,II, 497. II, 454.An prose, el qumiiodopro nobLsoraverit, I, 857.
Celhuraunriegenus duxit el quirisignificat.I, 326. An diem judicii iguor.iverit,719, 833. Christi anima art
Chaldaeiiguempro Deo liabebant,I, 91, 317. plenamliabuitsuiedivinilatiscngnitionem,719. Epistola
Chamcttrin suis posleris nialed:ctus,1, 316. ad Ahagaruinregein paganum,276.
Chatmnaea mulieranfueril vMua,I, 51, tiol. Christuscurnonaliurimoriis genus qttamcruciselegit,
Charilasest riuplex,I, 29. Lt omnisboni operis funrta- II, 478. Qua liora crufilixusest, I, 029, 630. Nonneces-
menltim,603, 606.Est unilas animorum, 191.In prrece- sitate, sed propria vofunlate iraditlit spiritum,187, 188.
piis riivinispriocipaiumohtinet, et quaeejus perleclio, II, Solusinler mortuosliber, 8*0. Vere, non pulativepassus
—
129. In quo potissimumosteudenria,I, 210. Chan.as est, II, 401. Ejus JivinilasqnnmoJo iu passioneimpassi-
muttiasignumest discipulaiusClinsti,1,165. fn solavera b.lis, 509. QuomoJotribtts diebus el Lribusnoclihusin
Eccbsia esse cognoscitur,858.Nec lerrarum longinqii'ta- corde lerra;fuisseJicilur, 480. Secundumsolam carnem
te dividi,nec ohlivionedeleri
— polest, 123. Oblivioneui in sepulcrojacuit; secunJuni solam animamin inferuum
non patitur, 269. Cbaritalisin Clirisli rrieiubriscom- descenJil, I, 732. Quotiespost resurrectionemapparuit,
mendatio,1, 388.—( harilaspedem movet ad proficieu- 643. Secuiidumtolarritmmaiiitatemsuamin coelumascen-
dum, superhia ad cadenduin,1, 577.Conlra cliaiitaiein dit, 188.Quomodoclarificaiuset elaiificanJus,585, 616.
qui peccat,transgressoresl loLius legis, 858.Kiliilhonuin Quomodopraedeslinalus(iii-itur,ibid. De carnis Curisti
est, quorinon ftt per charilatem,698.Sine charilale iuri- gloria error-quorumdam,24. lu eticliarisliavere comedi-
lum praeceptumDeoesl acceptabile,1, 605.Sine illanulla dilur et bibilur, II, 504.— Per Cliristumsolumet ejus
vhtus est, 148. Sine illa niliil Deo placet, nec muuus sacriliciummundusllberari a peccalispoiuit, II, 402. —
ari altare, 267.Sine ea animaniortua est, 268. In Cliristumfideset mysteriorumcius confessio,II, 391,
Chfodwicus(Luilovicus)germanusCarolijuniorisregis, 398,401.
srrpiusaduioniloriaslitterasab Alcuiuopetit el accipil, I, numse Christianiante Cltristiariventumqui, f, 563.— Chrislia-
148. negare quam periculosum,I, 021. — Chritliauo-
Clriotariusfratercui AlcuinusepistolamadArnonemde- rum vila qualisesse debeat, I, 2S6.
ferondamcouimisit,1,115. Chrodgariuscomes,I, 157. InfautultimeL fratrem AI-
Clirismalisconfeclioin dieCconaeDomini,II, 477. E.us cuino eruJienduincommendat,ibid. CuinPippinoad de-
ui' sterium,iliid. — Ctirismatecur caputbaptizaliungitur, vasiandam patriain Beneventanam desliuatus, ibid.,
I, 110;11,127,523. not.
Cliristianuspresbyter de monaste;io S. Benedicti,I, f.bronialius episcopus Aquileiensis, uon Hoiiuiius,1,
171, not. 767.
Chrislophori(S.) ara, II, 219. Chronicaunde riiciiur,II, 423 Quisejns auctor, 426.
Christusquidsignificat,1,450, 452; II, 509.Undesic ChuinbercLus episc. subscriusilconcilio.CalchuLensi;L
dicilur, 1,762, II, 500. Verus Deusslatim ac in ulero 270.
conceptus,1,471, 825,8*7,506,89.); II,Dei 380 Nonpiiiu Cidarisquiriesl, II, (93.
concepuiset natus homo,et posteafactus Filius, 766, C.iliciiini
pijeniteiiliumquiddesignjit,II, 515.
780,781, 859. lllius generatio inenarrabilis,l, 814.Anle Cine.brihtua occidentabum Saxoiiuiuepiscopus, socius
ejus nativitalemquaesigna, II, 462.ConceplLo et naliviias j/EtlielliarJillouiameunlis, I, 148.
cur celebratnr,iliii. Curiu noctenalus, II, 462.Curvoluit Ciuere aspergi in poenitentiaqnidderiolal,II, 515.
ciicumcidi,463. Delalus ad lemplum el legalia pro eo Gircumcisioquid siguiiicabat,I, 536.CurAbrah* prre-
—
muneraoblala,quotempore,I,,484. ChrislusFiliusD-i cepta, 321. Cur in NovoTestameiilo cessavu, II, 463.—
proprius,non adoplivus: Deus verus, non nuucupaiivus, CircumcisionisChrislifeslum,ejusi)iie c.ausaet origo, II,
I, 130,534,761seqq.,795,820seqq.; II, 374,seqq. Nalu- 463.
raliler Deus, nou i.uncupative,1, 885.Secunduuiutram- Clemenssancli Petri sucossor, II, 210.
tpie naliiram Mariae filitts el secunriuniutratnqueeliam Cleineus,qui el Willibrordus.Vide Willibrordus.
Dei Filius, I, 140,847.Non potest dici adoplivusbeaise ClenieiisScotus, I, 93, not.
VirgjnisFilius secunrium — divinilatem,796.UnusDei Fi- Clemenliapars virluiisteipper.intireqnil est, II, 330.
litis, uonduo,729,815. lu Chrisloiina persoua,I, 140, Clericiqui et unle dicti, II. 191. Oiiiuesiniiio Eculesie
550.Elgemina substantia, 602; H, 577,578. Ulriusque fuere praeriicatores,I, 185. Blgomiet. incoiitineiil.es uon
natiiraeipiaedistantia,I, 730. Qureunio, II, 598. Naturae ordinanrii,lf, 409. In cbtniiaiu episcopiari reg>-meuntis
in ilo nonstint confusae, srd in una persoua conjiiticlce, non utantur veslimenlis sericis, I, 234. — Clericoriun
1.819, 857; II, 393. Quid cuique nalurre conveniat, 1, oHi:'iuriiel mnres, II, 163, 104. Tonsura unrie exorriiurn
751. Verbim, caroetanima unus esl Clirislus,708.Uui- habuit, 491. Q.ialis sil, 493.— Clericorumiu Anglia vita
taspeisona; tollilarioptionisinjuriam,II, 579.— Cbristus diu corrupta viluit, I, 233.
<<slVcrbumei hnrno,1, 568.Duasbabet nativitateset na- ClnrioveusFrancorumire>, Alemannisbella inferl, illos-
luras, 794, 837. et in
Uiiigenitiis primogeniius uiraque que devincit, II, 104, 163. Vovel se ChrLliuiiunifore,
natura,822,88.'?;11,575.Uiiige.ritusel unicus, I , 797,et ibid. fu lirieinstroilura sanctoVedasto,ibi.t. Bapiizatura
idibi swpius.ToiusDei et LoLushomiuisFilius, I, 805, saiictoRemigio,ibid. In.dieNaiivitatisChristi, 166.
890. Qiioiuododici pissit David et Dei Filius , 812. Cloiarius.rex,l.ljusClodoveiab Ociuu ari pranriiumvo-
lu carue aJorandus, I, 818. ServusquomoJoriiciiur. I, catus, i, 169.
816,826,859; II, 578,579.Debiiordicinonriebei, I, 839. Clotildis,uxor reli__iosaxegina baplismi sa-
Necdeifer homo, 844.Nec oaptivus.,887,QuomotloPatri craineutisinitiata,Clodovei, II, 105.
subjectus, 8 41. Coccus bis liuctus qtiidriesignal,II, 494.
Clirisiusrcgeneralioneac haptismonon inriigiiil,l,14'.i, Crtili(Coivi)saceidos pagauus in llrilannia fanumcrun
810,812.Cur baplizarivoluil,1,495,733,863;.II; ilii, 403. po;iulodestruil et lilent amplerlitur,II, 2H, ve.s. 175.
Ubi, qiiandoel a quo bapiizatus, II, 461. Quomodoun- Calesiiujjs papaqin,leircami-simconstiluit, II, 497.
ctus, I, 811,812; II, 509. Ba.
—
lizainoneo baptisiuate,..quo Curiumquid es., II, 533.Cijus naturre,306. — Cu'liet
ipse baptizaittsest, I, 494. Chrislusitt nuinrioerat pe.r — terne nomiiietiuiriiu priucipioGenesissigiiificatur,I, 307
riivinitatem,in niiindumvenit per incarrialionem,1, 469. Cueligauriia perfectoruui el iuiperfectoiuuiquae, II,
Ipse ante niundum,ante ITirislutnniliil, 547. Quomodo 251, vers. 961 seq.
viliset agricola,605. QuomoJoagnus, lapis, vcrniis, le- Cflensedoitiiuicaein fer. v mysteria,I, 89. Celebratioet
prosusdicilur, 11,580.Paslor, osiium,osliaritts,ovis, I, caereiiioiiic, II, 476. Kjyinon,478.— Cuenamquomodo
564. Quoruorio arivocalusnoster,854. De ipsoin Scriptura Christuscumriiscipulispercgit, II, 478.
quaidumper propiietaiem,quaedamper signilicalioiusm Cixuulvus(K-liulfus)rex Merciorum,I, 67. In solium
«59 INDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCULNL 1460
exaltalusnonsanguinislilulo,seri virlulummeiilo, I, 67, Cophiniduodecim fragmentorumquid designant, I,
iioi. Su oessor Egfridi, ibid. Unrie natus, ibid. Belhtm
geru cum Earriulforege Norltianimibrirje, 236,not. Corquid est, II, 353. Conlritumqtiid, I, 354.
Cognonienuuriesumilur. II, 272. Corbeiensetnonaseriom,fainilii san ti Pelri appeHa-
Coisacacellasmcti Slephani(Choysin.).I, 128,not. tnr, 206et not. IlliusabbasAnlonius,ibid. —Corbeienses
Colcuslector in Scolia,I, 6. Adillum epislolaAlcuini fratres, I, 62 el not.
de cgressioneSaracenorumdesideralur,ibid. CorduasiveCorduba
Collectaquid et uude dicitur, II, 499. Super judicium plianorumorigo, 916. civitas,1,862. Iude perfldireAdo-
dicenda,18. Cordubensesnonnulli ab EliJando In errorem tracti.'
Colobiumveslis sitie manicis,II, 494. Quid significal, II, 590. .
496. CormaricensemonasteriumS. Panli, I, 40, 67, 68. Ibi
Columbaquare ramnm olivreportavit,I, 515. Spiritus Alcninusinslituilnovam congregationem ex fralrihusde>
aanriitypus, ibid.,476, 484,487. Gothia,135,137, nol. — Cormariceusiscellaepraestantia,
Columba,I, 149,459. Alcninidiscipula,391.Qui illam II, 215. Deillacarmen. 456.
filiamappellal,157,591. VtdeR chtrudis. Cornelii(S.) marlyrisara, II, 219.
Columbae coroualaevolilantcsper cameraspalatii,1,249. Coronaiorumquatuor(SS.) noniinaqnaesunt,11,489.
Columbse(S.) virginiset marlyrisara. II, 213. Corporalein missacur lincum et ejus complicatio.II.
i
Columbanus(S.) (Colu ba) Scolus,II, 219. Coiumbaui 500.
Monostichoii, 846. Ejusoratio, 121.Ara, 218, not. Corpusquidest, II, 353. Unriedictum,421. Quomodo
Comaequid sunl, II, 122. cotistatex quatuorelemeniis,ibid. Quoldiebu3formatur,
Comites,quoJ illorumollicium,I, 213. I, 489.Solidumqtiibus ex rehus eomponilnr,11,559.—
Commuuiocorporis et sanguiuis D.N. J. C. facienda Corporumqualilates in resurreciione,1, 755. — Corpns
post confessioncm,1, 145. Non negandain exlremis, II, Chrisli triforme, (pioniodo.II, 497.Unum eu, quamvis
512. Causae.defiinciorum sine communioneDeijudiciore- multotieset in multislociscoasecretur, II, 504. Corporis
—
linqiieiidaj,ifit/. Communicarequolidiequi possuutvel et sanguinis Chrisli consecratio praecipuumest salulis
uon |o-suiit, II, 507. nostraesacramenluin,I, 184.Paniset waumbeneriictionis
Comp'elrehoraeet earumcelebratio, II, 510. potenlia elficilurcorpuset sanguis Chrisli, II , 503. Ipse
CompuncliocorJisex humililate nascilur, II, 133. Qui- —Chrisiuscorpuset sanguinemsnumin missi perficit,504.
nam ejus efiedus el qualilates,ibid. CorpoiisChristiin encharisliarealis praeseniiaquibus-
Concilia, qure Romana Ecclesia snscipil universalis, dam anliquitus levelala, II, 576,413. Illarn praesentiam
Ecclesiaedocumentaet lutameiisunt, II, 409. neganies ante Berengarium an riici potuerinthreretici,
Concinnalorverus qualisesse dehel, I, 412. 377 seq. lllius praeseuliaeverius miraculooslenJilur,
Conclusiooralionisquid est, et ejus partes, II, 525. iliii., 378.—Corpore et sanguiiie DominicocoDfiriiiati
a
Conrupiscciitia quidd homini data. II, 117. olimbaplizati, I. 110; II, 127, 523.
CondatensisvicusditccesisTuronensis,II, 162. Correctiofralernacommenlalur, I, 438.
Confessiotidei,II, 40,583seq. Palris el Filii etSpiritus CorrigiacalceamenlorumChnsti quiJ, I, 47i; II, 540.
saneli, 28. Fl laus SS. Trinitatis,55. Majesiatisel poslu- Corvusex arra eniissusubi requievit,I, 514.
lalio veitia>,42. Corydonscholasticus,ad iilumciimeri, II, 253.
Coofessioleecilornm e.'linEcclesiasecunrlum bnptisma, Cosinaeet Damiani(SS.)ara, II, 210,214.
1,116, 144.Sacerdolllusfaciendaest a laicis, 145.Pueni- Cotidieet quotiriieqnomoriodtllurunt,II, 510, 427.
lenlium ariquid \alet, I, 153. /Egrotaulis,293. Klrr.ori- CoxrequiJ suul, II, 353.
turi qualis esse debeal, II, 512. Miunlissimasquasqiie Crealor cur terrae maleriixerit, non aquis, I, 506. —
verborum,cogitalionuinei factorumsordessaceidoiiape- Creatorisad crealtiramcnnjunitiomirabibs facta', I, 718.
riat, 295. Omniumeorumfiat, (piaerccordaripossunt,I), Oealuraequomodoin Deo luore, anteqiiamfacUestiut,
473. In Scrlpturislion semper poai.ileitliamsignilicat,I, I, 468.—Cnaluras ralionalesquot Deus coudidit,I, 303,
144.— Confcssiopeccaloruui[mra Alcuini, II, 63. Pro 721. Quasde nihilofecit? 30S.
monacbis,21, 23.44, 4o, 46, 84. — Confessionis forma et Creriereprins est, quain intelligere, I, 552, 553,911.
morius,II, H, 43. Ulililaset necessitas,I, 286, 3i7, 2}9; Neinocrtdil necessilate, sed voluntate,527.— Credere
II, 134seq.—Confessionisauricnlarisanliquilas,II, 5. — Dio, Deum et iu Deum dillerunt, II, £09.—Credere
Confessionismedicamenlumsaepitisadhibenriuni,II, 133. Chrisloaiiudesl, qu.imcre lere in Cliristum,I, 535.
— I'er confessionempeccatadilunntur, I, 347. Peccalora Creriuius,amicusAlcuini,I, 148.
liiplici moile liberalur, lio. —Circaconfessionem pecca- Crieulofluviolus(Chrincott),II, 171.
lonun quorumdamerror confutalur,I, 145. In confes- — Criminalarde credeuda, co<_.ni:a cilius punieiida,I,
sioneomuisspes veniaeconsislil.II, 134.—In confessione
peccalumrelicens quomoriopost morlempunilur,II, 255, Crinesunrievocantur,II, 422.
vers. 1343. Crisciacensissylva, ubisita, II, 230.
Confessorquid observare debeal circa diversosstalus Crispiniet Crispiuiaiii(SS.)ara, II, 210.
pceuilentiiim,II, 473. Quomodopccnitenteminlerrogare Croylanriitemonaslerium,1, 67.
debeal, ibitl.Ju licarericbetsecundumcanones,ifiid.Se- Cnix qnanlum hotium, el ejus expltcaliomystica, I.
quesler esi uuer Deiim et peccalorem,474—Coiilessoiis 651. Magnumin se continet mysteri m , II, 478.A S.
oraliones,II, 474.—Conlittnsptccalasua quouiodose ge- Osivaldorege in verliceinonlisefecia a tol»exerciluado-
rat, 11,474. ralur, 244, vers. 23:'.— Cnicissiguumcuret quonioduab
Conlirmalioin nralionerlietoricaquidest, II, 521.Qui- Ecclesiaadhibetur,I, 681; II, 499.
bus arguiiicuiisfiat, ibid. et 523. Cruc.ssigno cur baptizaiiet a quibussignanlur,11,521.
Cntilirmaliohaptizati lieri debet, ah episcopo,II, 481. — Crucis adoratioiu die Parasceves,II, 479. Piaeconia,
Nona presbyteris,ibid. Ejnsrilus, i.id. Velustas,ibid. ibid. et 480.Reliquiaeexpelunliir,I, 49.— S. Crucisara,
C.ongalliis(S.) Scolus,II, 219. II, 210, 219.— De S. Crucecarmina,II, 223,250.
Conjuncliogrammalicaquidcst, II, 296.Ejus proprium, Cruraquid siinl, II, 335.
271. Figuraspecieset ordo, 206. Cucu'usmitiilurali Alcuinoad
—
SimeonemEboracensem
Consiliariiregumqtti sint eligendi,I, 241, 243. archiepiscopum,1, 67, 148. De Cuculopeidito plau-
Coiisonantesblleraequseel unde diclse,II, 269: clns, 11,237. Quisille, ibid., noi.
Conslanlinopolis secuntlallou.aappellalur,I, 118,not. CuJbertus(S.) (Cudberctus)praesul.,1,12, 224. Magnus
Conslaiitinesimp. Ircne liliusetfossisoculisexauclora- Paler, |iastor el decusEcclesreLinJisfaruenris,11,210.
tur, 1, 40;118. Maneusmotiachuslit Joctor aposiolious,248, vers.(176.In
Coiistaiilinicomlitulio de fugienlibusad ecclesias, I, insiila Farne degit soliiarius,ibid-, vers. 636.S. /EJani
172. aniiiiamsupcr asira ferri viJit, vers. 092.Obiit, veis.670.
Conlcmplalione(pro) et amore ccclestispalriaeoratio, Miraculisclarel,218, veis. 677 seq. Ejus corpusunJeeimo
II, 27. anno post obiluin iiitegrumcum vesle repenum. 210,
Contincntiapars virtutisleniperanli-equitl cst, II, 330. vers.728. Kjus Ecclesiaa paganisvaslala, I. II,—12, 19,
Melior est niipliis, si ex cuusa Duo vacanriieligitur, 22. In illiusintercessioneconiiduurium,I, 224 Sancli
408. CudberiiVi:amBedaprosaice ci beroico versu scripsit,
Conlrarinrumgcueraqtiotsiint, II. 313. II, 210, 218,vers.684 seq., 219, vers.745.
Controveisiaquoluplexesi, II, 510. presbyter Lintlisfarue.is:s
Curirariiis inler manus paga-
Cotilroversiaruin loci, 315. noium a Deo seivattts,I, 8.
ConversioariDeiimnonilifferenila,II, 134. Cultelluspetriuus, quoiiebal circumcisio,quid signifl-
Convivioruminiiiioderauis tistis sacerdolihtisiuhiben- cat, I, 536.
du«, I, 80. — In coiiviv r.s ct laliliaconipuiiclioneiii cordis Cuniberclusepiscopusin Britanriia,an Kineherlus,I,
annlliinus,I, 128. 209, uoLCouvenlui^ynodalii.tcrest, ibid. Vide Cuum-
1461 INDEX 1N OMNIAOPEIiA B. ALCUINI. uta
berlus.—Cunibertusmissusaddijudlcandam causamLeo- seipsum peccatumexpiarc voluit,non per angclum,I,
nis papae,I, 269, not. 506. Quomodoper animainjurasse dicitur, II, 423.Quo-
Curiacivitas,1,166. modovere unitas et vere Lrinitasest, I, 707,739. YiJtt
CnriensisepiscopnsRemedius,toid. el 156. In Co- Trinilas.— Dei nomiua et peifeclionesdesrribuntur el
—
riensisuioecesislatiludinemonasteria,266. exponunlur,II, 380, 424.Dei regnum11011 in nobis quale, II,
CypressusquidJenotal,I, 595. 506.Voluntasper crealionemmulata est, 1, 468. —
Cypriaui(S.) martyrisoratio, II, 94. — Ara, 219. Deosimilesquomoriosiot homines,II, 576.—Deum amare
omnihomini nalurale est, II, 146.Si hic non amatur, ilii
Cyriacus(S.)puer cummalre JuKtla, II, 218.
Cvrillus(S.) fortissimusNestorianassectuedestructor, non videbilur,I, 237.In Deonihilsecunriumaccidens>li-
I, 901. citur, I, 710, 715; II, 350.Nihilcoiiimutationis, etsi Scrt-
Cyrinuspraeses,haeresinterpretalur,II, 462.Quomodo piura de illohumanomore loquatur, I, 716. An aiiquid
Pelrumdesignal,ilnd. distent esse, vivere, intelligereet posse,720, 741.— l)a
Deo acqualiadicere melius,qtiamsimilia,I. 7l'j Qiiaelaru
IX Substantialiler,qnaedatirelatite dictiulur.708.lit hocne-
cessariodiscerneiiJumcs' 709.Quaedicunur substaulia-
Dagoberlussaecularipotestale prreclaruset religione Uter,II, 121.
oohilis,II, 176.A S. Richariosalubritercastigalur, 179. Deoruiuepulresunl raliones, II, 267.
HuiicaJ mensaniaJhihet, 180. EiJemcensum et lumina- Dervensemouasterium:ejus abbalesAlbericus, Atlso,
ria, ibid. Et terram vocabuloCampaniam donat,ibid. II, 527, not.
Dallaeus confesslonetn lideiAlcuinioppugnal,II, 370. A Dettteronomium ctir ita appe'la'ur, II, 431.
Mabillonio refulatur,373. DiabolusLatinecriminaior,I, 657. Cur homiciJariici-
Dalmaticae usus,nomen,et inlerpretatio,II, 496, 498. tur, 554.Quosensuappellalurpriucepshujns muririi,602.
Damoetas,an vir saecularis,I, 54, 55, not. Piscator ma- I.upus est in Ecclesia,564. Meudaxet menlacii pater,
gnus vocatur,148.Archisacerdos. ibid. CognomenRieulfi 534.Nonita factttsa Deo ut esset diaholus,II, 40.1.Fuit
archiepiscopiMogunlini,55, 148etnot. VideHiculfus. aliquanrioin conluituDei,ibil. Niiiiiuamin an^elicamdi-
Dan, cur colnberriicitur,I, 358. gnitalemresliluendus,ibiil.ttex stiriws I, 423.Quomndo
Dani littora Britannia> vastant, I, "'O.Populus ferocis- reguet in noliis,II, 506.Se peris,I, 439.Curlaminfesttis
smus, II, 187.Praedicaiioni S. Wlllibrordi resistunt, ibid. hominumsaluli,506.Raro apeiia fronle pugnat aJversus
—
Illoum rex Utigendus,ibid. Danorumpueri in Fran- servosDei, sed Suh figurapietaiis, 140. Noiuiiiiiqiiam a
ciamabriucunltir,ibid. Deo accipitpolcstalemele toslerran li. II, 30. Pevisliiin
Danielispropheliaequisscriplor,II, 432. aerem vagalurinsidianssulutililuliu11.103.Potenli.ivir-
DapliniAlcuinidiscipulus,I, 408seq.; II, 237. lulis Dei incatenalusleuelur, 52<J\ — Diabolounde p:iiua
Daresjuvenis,11,229. malavolunl.isevunit, I, 311.
David inanuferlis vel desiderabilis inlerpretatur, I, Diaconorumncmeu et oDiciuiu,II, 431, 492. Levilaj
586, 450, 451, 455. Clirislum signilicat,386, 793. Pceni- cur vocanlur,ibid.
teniis exemplum, II, 515. Scripsltalteramparlem Iibri Dialecticaquiri,etunrie dieta, II, 3">3.In q'io dilferl a
Samuelis,431. rhetorica,356. E.jtisspeciesqureel quol, iUl.
D iviri,CarolusMagnusimp. Vidl Carolus. Dictioquidest, II, 271. Dictium-sligurativae et deriva-
David episxopusKispalensis successor Theudulae,II, tivaein quodifleriiiu,277.
591. Dido episcopus LaudunensisAlcuino pene coaevus
I)e, dis, cl des praeposiliones quomofo adliibendae, I, 743.
1,51. Dies quid est el ejuspartes, II, 126.— Di,:shebde-
Debilain oratione Dominicapcccaiainlelliguiilur,I, mariaeqttoanodo appellantura lloinanis,ibitl.AUIlebrtei:-,
839; II, 507. ibiJ. — Dieslaboris panci.mereelis pliiriini,I, 103.
Dihiloresquinamin Scripturadicunlur, 1, 839. — De- DiOeremiaquiriest, II, 271,33.3.
biloresDeisuitiusduobusmodis,II, 507. Dijdtiquidsuitt, II, 353.
Decalogitria prima praeceptaquomodopertineaiit ad Dignitatessummrenes in orhe qnaestml, I, 117
dilectionemTrinilalis,I, 340. DilectioDei perfecla quae, I. 643. Sanrl"s riiscernita
Decimarumjugumau r.udibuspopulisin principinfidei mundo,601.In observantianiaudaloruiuco.isisliL,II, 129.
impoiiendum,I, 38,117. lllarumexaclioconversioniSaxo- Proximia —
ChrisloCornmendalanovum lopul 1111 colligil,
IIIIOIiinpe,:i:i,enlofuissecenselur,51, 101.. I, 596. Dilectiouismaiidalumquamsit cunclisueccs-
Deriicationis templiSalomonistriplex, et ejusmemoria, sarium, If, 165.
I, 569. Diligere Christumest servare mamLta ejus, I,60t,
Delensioin judicioqnomndofit, II, 322. 605.
Definitioquidpst, II, 271, 545.—Delinitiones nominum Diluctilitempusquidindical,I, 511.
allegoncre,II, 532 —
SC177. Definilionum modi, II, 315. Driuvio(rie)Noevcrsus, II, 207.
Speries, 346. DinatiuicaliliaJacob,I, 332.
Deliiiiciorumnominain missa recitari solila, II, 505. DindimusBragmanoruni rexel ejus epistolaeadAlexait-
—
Kxscquireet anniversariiceiebr.intur,512. Prodefiin- drum,II, 600 seaq.
ctis lidelibttsorare, jejunare, eleemosynasdare, mi-sas Diogeuesma^nuspbilosnphus,H, 267.
celebrarebonumetillis salubre,I, 131,212; II, 37, 512, Dionysiusexiguusquid riesallti lunre slatuit, II, 358,
513.Terlius,septimusel tricesimuscur celebranlur,512, 339, it alibi.
S13. Dionysii(S.) ara, II, 210,212, 221; et soci-rumejus,
Deliafilia,II, 230. carm.192.Cullns,194.
Deliclumleve peccalumquidaminterpretantur,1, 347, unde dicilur,II, 270.
Diplillioiigits
Et quandocontranos est, 352. Discreliointer monachosuiaici'virlutnmcst, I, 77.
DemasadjutorPatili,I, 661. Dispositio,p.rs oraliottisrhctoricaequid est, II, 314,
Detttes quid sunt, II, 353.—Dentium quaeoflicia,I, 326.
444. DisputaliocumFelicianoArianoan sil S. Auguslini,I,
Deoduinus (Theoriuinus) episcopusLeodiensis quid 842.not.
de BerengariierroribusaiiLeliujus damnalionemsenlial, DiviniiasChristintrum cum carne concepla, nata, et
11,377. 1,742. Nonpolestdit-iadoptivabeatreVirginis,881.
Detraclorserpentisimilis,I, 439. fassa,
lomineinquernassumpsit,iiunquamdimisit, I, 732.742.
Deus primumcreavit angelicamnaturamct informem — Diviniiatissulstamia creaturis omninoiuvisibiliset
materiam,II, 405. Quot crealiiras ralionalescondidit,I, iacomprehensibilisin stia natura, I, 721.
505.Cursenario-dierumnumero mundumcondiriit,306. Divitisdescriplio,I, 426.
Qnalilerdieseptimoab omniopererequievisseintelligen- Divitireconlemnendae sunt,II, 226.Nonctiramin?,266.
dusest, 1,305.Curhominem temari permisit,queniconsen- Veraequoesuul, I, 53, 56. Injustaennn ainaude, 18.Dalas
suriinipraescivit,309.Cur quasinesciensinlerrogavit,ubi siinl ari dispciisaudum, non ad possiilend.un,388.—
esset Adam,310.Qualiterquaedamnesciredicitur, 719. Divitiarum vanitas, I, 410. Copia, aliorumesl inopia,
Omnitimest causa quaesunl, ul sinl, 714. Quomodocor ibid.
ohdurel,quinsit causajecrati, 588.— Deusstiperomnia Doclores Fcelesirealii rtgiuis, alii concuhiniscompa-
est, I, 711.Verus el nuncnpativiis sunt,diio 825. Qnare rantur, I, 403,409.
in principiolegem nonderiit,306. Ubiquetotus est, 715, D.-ilorsrepesanatur lempore,qui ralione non potnit,
717; II, 148.Aliterin sanctis esl, et aliter peeeatoribus I, 131.
prreesl,717. Qualiter videri potesl, 721, 722, 741. Non Dominicidiei inslitulioet solemnita?,II, 487,(88. In
rompreliendiliirloco,II, 393.Qnaredic tur niagisin colo illo popnlusvacata rttraiiiiusopeiibus.Quare, 4 8.
Uaiip.are,ouainin terra , 1,715,742; II, 50ri.Quareper Doiuiiiusvobiscum,cur in missarauitur, II, 498, 499.
1403 INDEXIN OMNTAOPF.HAB. ALCUINI. 1-164
Donafideliumriiversa,tamen singula singulis ab uno Ad illas confiigienlesnon violenter eripiendi, 172.
eorieinqueSpiritudantiir,I, 724. Ecclesiaruinurbis Romseet Mediolaninotilia, II, 597
Dorstlraria,quislocus,11,419,not. heq.
DragilusSclavonioruin rex CaroloMagno se subdidit, Ecclesiaslesquis et itndesicdiclus,I, 411,412. — Ec-
I, 7,not. cle<tiaslislihera Salomonepcenileiitecompositns,et qua-
DragoWinidorumrex simlliler,ibid. Iiter inlelligendiis,412.Curiu diviuorumvoluminum ca >
Drances,11,228. lalogumposilus,446.
DHa. VideZuendiria. Ecclesiasticusliber unde diclus, et quis ejns scri-
Drilhelmusamnrtereviviscit, II, 2'jO,vers. 879. Mira pior, II, 432.Inter apocrjphoshabetur apud Hebrajos,
narrai ile purgalorio,cu<lnet inferno,vers. 905, 10.96. ibid.
Dungalepiscopus,I, 284.Lt quis et cujiisseriis, igno- Ecclcsiasliciordinisdignilaset grados II, 490, 491
tuni,286, rot.—Dungal Hihernus iu C.allia peregrinus, Ecgfridus(Egfertus)rex Mereioriim,6lTae etZuendridre
ibid. RectususS. Diouysiiscribil pro cultusauctarum nobilissimus lilius,I, 59, not., 225, not. Ilex, viventePa-
imaginuiii,ibid. tre, corouaus, 74, not.Palrisuccessitet praeinature obiit,
Dungalabbis, ejusseptemeptslolaeinedilaeexsiaulin ibid. Quaecausapraematurae mortis,229,not.lllunifiliuin
biblinUieca Harleianain Anglia,I, 2. suumvocalAlcuinns,209.
Duorietiarius ntimerusaposiolorumsacralus,I, 532. — Echa anachoretaangelicamvitamduxit, II, 255,vers.
DuodeuariinumerimysLeria,1, 520. 1387.Propheliaedonoprajditus,vers. 13J2.Quoleutpore
claruit, vers.1387.
E Edelburga,Elhelberti regis Cantiifili.i, uxorEduini
regis, II, 243, vers. 151el nol.
Eada presbyter,I, 201. An monachus,202, nol. EdelliardnsDoroensisEcclesiaeroelropolitanus, I, 83.
FadbaldusGenvieensisabbas,I, 23, not., 281,nol. Yide /Edilhardus.
Eadberlttsrex Norlhumbriae.Vide/Edbertus. Kdelredusrex, II, 243, vers.358.Ejus uxor Oslhfrida,
Eadberlus episcopusLindisfartiensisprecibus flabra ibid.
morliscomponit,II, 240.QuandovixitcLobiit, ibid., not. Edillhida[Al., Adiltruda,Edildrida,jElheHrytha).Re-
lllius aclusa Bedascriplirieperdili,ibid. gali stirpegenila,11,219,vers.753,not.Conjux Toinberli
Eanbalduspresbyler, I, 9, 10, not. tiirviornmprincipis,et eo mortuoEgtridiregis Northum-
Eanbaldussenior archiepiscopusEboracensis,1, 28, briae,219,vers. 752.In conjugio virgo, vers.757et 758.
not. Alcuinicondiscipulus,40, 41, not.; II, 256, vers. Ejuscorpuscum vesle post annos lere denosreperimr
1515.Illi tradiditjElbertusvivensepiscopale munus,vers, iiicorriipium,249,vers. 765. De illa Bela hymnumscri-
<322. C um eodem cotisecrat b asilicainnovam,vers. 1517. psit, 1,169; II, 249,vers780. Quem Alcuinusad Aruo-
Quandoobiit, I, 41, not., 62, not., 66, not. uommisit,I, 169.
Eanbaldusjuuior cognomenloSimeon, I, 148 et not. Edilburga,I, 67. Monialiset abhalissamonasteriiCroy-
Eligilur archiepiscopusEboracensis, I, 62,66, uot. Al- landiae,ibid., iiot.Quogenere nata igiiotom,ibid.Anso-
cuiiiidiscipulusindustrius, i bid. Qe ollicio episcopali'al> ror AlOedae,ihid, Illiussoror thaiamoviri privala,ibid.
Alcuinodocetur, 63. Colluquium habuilcuinjEdilliardo llli Alcuinusampullamet patenainari ofierendamDeo
Canluariensi,118. FidcSimeoi. oblatinnem,Luidgardapalliuiumiltit,ibid.
Eanlbalriuspraesul u iuneraLeoni papremittit, II, 228. Edilthruda,I, 212.An eademac Edillhida,213, not.
Eanulfus prcsbyter, I, 291. Au et
Anglus niouaclius, Eduinrex Norlhumbriae,Allaelilius,II, 215, vers. 90,
292, not. not, Puer pulsusin exsilium ab Eibeifririorege,vers. 92
EarriulfusrexNorlhtirobrire. VidejErduulfus. et not. Illiusvisioin somno,vers. 93 seqq.Regnumacce-
Ebdamadaquaredicilur, II, 427. pit occisoEtlielfrido,vers. 113seq. Tottusqueinsulaepo-
Eberharrittscomes, fundator monasterii Morbacensis, pulossibi sulijicit,vers.120seq. Ejus uxor, vers. 131,
J, 62, not. Pi opinquussanctiLeodegarii, ibid. not. Baptizalurcum naiis, ducibuset plebe, 244, vers.
Ebilaregioquaeet unde dicla,I, 327. 194seqq.et not.UrhemEboracenserapostdecretumGre-
Ebnracumcivitas,capul toliusregui,1,20. Ibi Alcuinns gorii papaein metropulimerigit. vers.203seq. Ecclesias
sludiasna confecit,54. Ibi plutiasanguineacadeio visa in itrhibusamplasfundal, vers. 219.Qtiaudooccmbuit,
est, 20. VideEuboriracivilas. vers. 231el not.
EhorarensisEcclesia— vacat, 62. De electionenoviepi- L.lfrata,speculum inlerpretatiir, I, 387. Ibi Jacob
scopiagitur, ibid., 63. Eborafensivs Ectlesiae fratreset uxorem RachelemsepeUvit,350. Idem ac Belhleuem,
ariillos epislolae,1,8, 9, 28, not..62. Professi s unt insli- ibid.
lultim Benediclinum, 9, pot. Praeter episcopumhahue- Elfiem (S.)diaconioraliones,II, 123.
ront abbalem,monachispraefeclum,II, 255, nol. lllorum Egbert(S.) anlisLes,H, 252,vers. 1013.Peregrinape-
inagisterAlcuinusfuil,1,8. Quiipsis comiiiendat e oricor- tensScolosdocet,vers. 1013.Yids Egbertis.
riianicumEaubaldoarchiepiscopo,28. De illorumfulttra Egbeiltis, cognominesancius, in Hilieruiavitae sau-
bealitudineanerna visio.9. Ad illoscarme.n,II, i5i.— cli.iri vacal, II, 185. Episcopusau archiepiscopuslue-
De EboracensisEcclcsiaepontificibnset sancliscarmeu, ri , ibid., not. Non coitfuudeuduscuut Egberto Eho-
JI, 242 seqq. Illius auctor Alcuinus,241.—Eborareu- racensi,ibid.
sis Ecclcsiae,bibliolhecaedescripLio,II, 257, veis. Egbeiltis(Ecgbertiis)archiepiscopusEboraceusissoc-
1535seq. cessorWillridi,II, 251,vers. 1248.Fraler EariiiertiNor-
Kbrielas pro satielato accipilur in Scriptura, I, 332. tluniibrorumregis, vers. 1230el not., vers. Ii70. Illius
QuanlumsiLmalum,323. virtutes et cura Eeclesiae,vers. 1232seq. Ab aposlolico
Ebriuset ebriosusquinam,II, 472. palliumaccepil, vers. 1279. Itexit Ecclesiaraauuis34,
Ecclesiaquid, II, 510.Calholicaciirjvocalur,II, 139, vers, 1281,nol. Nou confuiidendus cum jElbcrto,1,66,
510.Ex Iritiusorriinibuslideluuicomposita,1, 483. Sion, uot.
354,356,381,385.CivitasDei, II, 405.DomusDei,ibitt. Egrredus Oswiniregis Merciommflliussuccert;tPatri,
Luna, I, 378. Uxor Cluisli, 384. Sponsaet virgo,493. II, 2,17,vers, 573. Ejus diplomalapro nionasletiosaucli
Mulieriti trislila parieus,615.ParturieniisimIJs,11,481, Albaniliiemoraiilur,1, 272,not.
482.Viduaa sieculoconlisinpla,a Clirisiovero sponsaia, Eglridus rex Nortlmmbi iae triuinphisclarus,spnnsam
I, 388.ArcaChristi,1,387.Vesiiinenluiu Aaron,588.Hor- accepitAdillrudaiu,II, 249, vers.750. Casteiu malrimo-
tus conclusiis,400. Turris David, 391. Propriuniovile nio vixit, vers. 762. Scoios iunocuosvaslat.230, vers.
lidelinin,119.Civiiaset domusoberiienLire, 5.9. Improbo- 837. A Piclis caeriitur,vets. 840. Quandoobierit,ibid.,
rum oeipiiliaperturbala,117.Adiabuloobse-sa,a Chrislo uot.
liberala, 457.Ab inilio semper oppuguala,381.Proliuit ligiladiscipulusMingentii,II, 371.
inler leiitaniema,522.Nigra in pressuris, funnosaiu vir- Egiiiensecaslrum,II, 523.
lutihus,595. Vineafruclu tidei abunrians, 407. Omnium EgiuliardusCaroli Magniaedilis, diclus Reselecl, I,
genliumlinguisloquilur,5.10.Tribus moriissubsisiitet 127.
regilur, II, 406.AnleascensionemIhrisli soliiniiu Ju- Eiei, nnmenDei, II, 423.
iu
daea,postea lolo iiiun lo, I, 40j. Quam lirma sil per El, nomenDei,ibid.
(iliorumcoadunalioiieni, II, 582. In solaEcclesiauniver- Elcbertus.VideEgberttis.
salisalus,ibid. In illa omnesbeatoruinordinesconfcede- lrieazarquidsiguitical.I, 450,4'i"2,455.
raulur, 405.— Ecclesiaeauclorilascirca niimerumlibro- Eleclioniiiessiint niembraCbristi,I, 492.
ruttiet seusumsauciaeScriplurse,1|, 409. Ministrorum Eioclio episcoporuiuliberasii, I, 65. Nou simoniacaj
socordiaet hixus arguilur, I, 410.—Eccle.riaRomana 62.
3liarumcapul.1, 792.llliiisauciorilassequeiidaesl, 110, Elepmosyna duplex,I, 65.Commendalur omriibus,ibii.
ii57.—Ecclesiae qiialilerregendae,I, 199.—Ecclesiarum el 209.Ouinipetenttaiisqtiediscriiiiiuehcienri.i,441.Ab
violalcribuslciribilc anulheiaauiiuutiLurcai.uuus1 05. liotuiiiibusbdualerreua Lubenlibus,II, 136.Pio eleemo-
1455 INDEX IN OMNIAOPERA F. ALCUINI. 1466
synam dantibus oratio, II, 42. — De eleemosyna,qnae Essentiapropriede Deo dicitur, I, 177.
datura papasabbato ante Palmas, II, 474. —Eieemosy- Esternaco.Vi /eEplernacensemonasierium.
narumfructtts,II, 136.Tria genera, 157. Esiher flguraEcclesiae,II, 432.Eslherlibrumquis scr -
Elementoruinnumeriiset nalura, I, 306, psii, ibid.
Elfleda (Alfleda),OfTaeregis Merciorumfilia, relicla Elhelardus archiepiscopus,I, 83, 84. Vide TEtlilhar-
Ethelredi vidua,1,67. dus.
Eliachimquidsigniticat,I, 430,452,253. Etheldrilharegina, Hagiistaldeiiemtradit Wilfridoper
Elias et Enochveriturianle judicinm,I, 734. conimutationem,I, 197,not.
Eliriii(S.) praesulisPiclensis.lemplum,II, 213. EiheldrilaEthelwaldoregi nupta, 211, not.
EliezerDamascuincondidisseperhibetur, I, 519. ElhelfrldusEduinumpueruinregno pellit,II, 213, vers.
Eliou,nomen Dei, II, 423. natione 92. Ense uefandooccuhuit,ifud., vers. 111.
ElipandusTolelanusepiscopus Golbus,II, 590. Ethelredus rex Northanumbro'um, ad quem Carolus
jEtate grandievusel religiosa vila riiu famosus,I, 860. 'Magnus donadirexit, I, 57. A suis perimitur,ihid., not.,
Senex riecrepiius82 annoritm,916. Admoneturut per- 85,not.,928, not.— Etlielredusregni orieutaliuinAnglo-
sital in calholicafide.ibid., 860, 865. Conlra Alcuinum rum haerescapiietrnncatus, I, 211, noi.,67, not.
scripsitpro arioptioneChrisii,868.Serirefuiatur qualuor Etheriusepiscopus.VideHtterius.
lihris, 876seqq. Scripsita>lFelicem Urgellilanum,quou- Elhicaet ejus partes, II, 535.
dam snreseclaedefeusorein,sed jam conversum,I, 862, Elyinologiaquid est, II, 271.
913. 1'rinnlsin parlibtisIli-pauiaj|,erlirii;emalo,860.Quos Euborica civitai, 1,54; II, 234. Primo a Romanis fun-
secum in errorem Iraxerit, II, 590. Alcuino re.sponriet dati, 242, vers. 19. Describitur,ibid., vers. 20 seqq. In
per nialedictionisverba, I, 860. illique exprobratdlvilias melropolimregni erigitur, vers. 203 seqq.— Euboricae
et servorummultituJinem,869. Bealumahbalemtradu- urbis pontilices,ibii., vers. 1077seqq.
cit, I, 869, 870. Ab Alcuinograviter repreliensus,906. Eucharistia.YideCorpusChristi.
Seulentj.isPatrumriepravarecouamr, 88!) seqq., 893 seq. Eucharistiaemysterinm non ratione quaerendum,U,
In hreresi perlinax, 136. Hispauicoerrore depravatus, 412, 413, 414. fn hoc myslerio Chrislussolonutu ellicit
879. A Paulo Alvarohrerelicusvocatur,II, 591. Episto- corpus el sanguinemsiiunt ex pane et vino, II, 414. Iu
lam Felicis millit ari Cordubenses,I, 916. An aliquando illo Christus ipse in verilate coineilituret bibitur, 504.
resipuerit, II, 591,593.—ElipandirioctrinaArianaeet Ne- de Quomodoad hoc sacramentiunsit accerienJum,414. Quae
storianaeimpietali\icina,1,881,894,908;II, 588. Epislolse verilale corporiset sansf.rinisChrisliin eucharisliasit
ubi reperlaeet ediiae,591. Alciiiuisenlenlia, 381.Haeca quoJammalevolocornipta.
Eliudquid significat,I, 450,452, 453. 1,528—Eucharisliaireservaliom die CrjeiiaeDomiiii.il.
Eluonensisniona-leriiinsiTipliones,II, 108, 217.Ahhas 477.
Aquila,seu Amo,ibid., nol. Cnmeterium Iratrum,tfrid. Engendi(S.) monaslerium.Vide Angendi
Elocutio,pars orationis,quid esl, II, 314. Qualisesse Eugeniavirgo Anglicana,I, 207,208, not.
dehet, 527. Eugenii Toletani episcopioralio metrica, II, 103 Ejus
Elpericusmonachus,II, 480. Quando vixil, iftid., not. testimoniumah Adoplianisallatum,56'. Rejicitur,575.
Emanuspresbjter Orgellilaiius,I, 917. Eulaliavirgovero nomine GunJraria,I, 118.A pudici-
Eiiimanuelex duabus rebus esl, divinitateet humani- tia laurialur,ibid., not. In palatio regis versabalur, II,
tate, I, 764. 150,152. Oplimissludis deiita, 151. De ratione aniuiB
Eubalduspreshyter. VideE.mbaldus. erioceriab Alctiinocupit, 146seq. Ad eanidem carmen,
Encocuiaapud Judaeos quse,I, 569. 151, 132.VideGundrada.
Engaddi,lons haedi,bapiisinumsigniQcat,I, 394. Euiogiiein opprobiium missie,T, 262.
Engilpertus.VideAngilheilus. Eutwinus rex SaxonuinOccidentalium,II, 549, nol.
Enochquare servaiusa morte, I, 306. CumElia venlu- Quotbella gessit, quo: bonafecii, ibid.
rus, 754. Eutyclietiserror, I, 794, 819.
Euolus (Joanues) decanus sancli CiriaciWormaliae I, Eva tribus malis mnlctataesl, I, 846. ViJe Mulier. De
30L ejus lapsnversus, II, 707.
Enuntialiogrammalicaquidest, 11,514.Dialeclicaquae, Evangelistaecur quatuoret cur qualuoranimalibusassi-
351. niilaii,II, 433, 433.
Epaphraconcaplivus sancti Pauli quis, I, 664. Evangeliumquid elunde dicitur, II, 431, 499.— Evan-
EpliesinumcouciliumquidslaLueriLdelide eiicharistise, qua lingua, ubi et unde descripta,II, 432, 433 seq.
II, 578. vanjeliumin missa
telia ' cur praecedentibuscereis defertur.
Ephod,quae veslis, II, 494. Ejus myslica significaiio, 11,497,499.
495. Exodusunrienomenaccepit, II, 431.
Epicuridogmaquod,I, 435. Exorcistaiqui et unriedicti,II, 434, 401.Eorum officium
EpimenidesCrelensispotla, I, 655. 461. in lege veteri, 490. In Ecclesia,491, 492,
EpiphaniaDouiiniet e us feslum, II, Quaein illo Exorcizalioin baptismo,II, 522.
festa simulrecoluulur,465. Iti eo ueinodebet baptizari, Exordium oralionis, II, 320. Quid in illo curandum,
cur, 465, 493. ibid. et 321.
Episcopusqualiler olim et
eligebatur ordinabatur,II, Expedilivernaculiqtiinam,I, 518.
492, 493. CoiiBecrabatur die Dominico,488.Sedemsuam Exsequiaemorluorutnquam —
sint nntiquaset qtialiler
deserere non debet, I, 79. Minislruinse agnoscal,non procurari riebent, II, 512. Exsequias frequeniare uti-
domiutim,121.— Episcopimali riifficilisaccusatioet cor- litts quamcouvivia,I, 42S.
rectio, I, 435.—Episcopiundedicliel eoruni oflicium,I, ExsuperiuspresbylerOrgollitanus,I, 917.
13, 14, 19, 63, 73, 80, 197; II, 654. Au dignitale enii- Ezechiasqtiirisigriilicat,f, 450,452, 454.Quidoralione
neant supra presbyteros, ibid. Speculaloribuscomparan- impelraverit, II, 239.
tur, II, 492. Quibusvirlulibus fulgeant, 1,73, 198, 109, Ezechielisprophetirequisscriptor, II, 432.
243, 269. Angeli sunt Dei excelsi, 1, 14. LuminariaRc-
clesire, ibid. lerroe sal, hiniiiiamundi, etc, 16. Quales F
clericosdoinihabeanl, 17. An procurationescontra con-
suetudinem exigere possint a monasleriis,263,266. — Falmlaet historiaqtiitlsnnt, II, 271.
Episcoporumpoteslas,II, 492. Faciesquare riic a, II, 422.
Epislola unde dicilur, I, a d
203.—Epislolae quid scri- Farriulfusabhas S. Dionysiiquando vixit et obiil, II,
biintur, I, 43, 127.—Epislolaead Hebraeosel aliarumct- 552, not. monas'eriiabbas
tliolicaruinqui sint auclores, 11,435.— Epistola iius&ae Farfensis Moroaldus,I, 207.
qtiid, et unde habet origiuem, II, 499. Farne insulasterilis, II, 218, vers 636 Prenhns sancti
Epternacensemonasterium(Esteruaco),II, 188.Ibi re- Culhbertia daemoniliiis purgalur, 249, v rs. 705.
quiescitcorpus sancli Willibrordi, 1 90. Fatuus quis et iinde dicilur, II, 172.
Ericus (Hericus)dux Forojuliensis,insidiisoppressus, Fams mellisquid siguilical,I, 641.
I, 123,1101., 165,not. Fel quid esl, II, 55">.
Ermedens,famulusFelicis Orgellitaui,I, 916. FelicianusArianusepiscopus,I, 812.
ErniegilduspresbylerOrgellilauus,917. Feliciiasquaequterenda,II, 2fi6.
Ennengardisregina, uxor regis l.ulharii, II, 554. Feliris (S.) presliyleri"ara,II, 219.
EruditioniseUicaciaquam necessana iu ouini digni- Felix episcopusUrgellitauus,I, 7. Ejus interccssionilms
tate, I, 53. se coinmendatAlcuiuus,ilrid. et 8, not. Halisboureet
Esauhabitansin mouleSeir post morleinpalris, I, 331. Roinreob novitaten doclrinrecondemnatur,882,918.Ab-
Ibi propagavilgetuern Idumaeoriiin, ibut. Jicato eirofe ari vomituinreversus, ibid. Moiielurab Ai-
Esdiaelibii quisauctor, II, 432. cuino ut docLrinaenovilatemdeseral,783 seq. (Juoiuodo
1467 INDEX IN OMNIAOPERA F. ALCUINI. 1408
Alcuinoresponderil,789, 882.Illiu»libellusad Alcuinum Illiuspraefalioad Alcuioilibellumabbalibus ef monacnis
tillaltis,I, 95. Qureilliussenlenliade Ecclesireunitaie, I, Goihiaeniissuiu,759.
791. Iii unoChrislo duas personas aperie fateri timuit, Fouliumbaptismaliumbenediclio,II, 485, 484.
quomodo,823. Chrislumfacit hominen solilarium,832. Fordradtispreshyter,I, 33, 220, 221,not.
Ipsum baplismoindiguisseseotit, 140.CumNeslorio cou- FordredusabbasRomainvenitob causam sui monasto-
cordat, 854. Chrisltimirieo Deum appellari asserit,quia rli, I, 221, not.
Deo conjuncliisel anplicatusesl, 8511.Sineslre exponit Forestemouaslerium(Forcsl-Montier) conditur,II, 180
sacras Scripluras, 832. Iulideliterrefert lextus SS. Pa- et not.
trum, 842, 849 seq. lu testimoniispro se prolatis nunc Fornax, ad illaminscriptiones,II, 227.
igiioranlem, n unc inrioctum,nuiie malevolumse probat, FornicatioqtiiJ, et qui dlius effecius,II, 472.Ac reme-
84:i.Illius errores, 789, 869.Refulanlurab A'cuino,ibid. dia, 142.
et seq. Errorum summa,827. Scripla illius in aliquibus Forsitan, qnrrndoest \ox dubilationis,I, 543.
Iauriantur, 784. Quredamcatholicescribit, an siucere,850. Fortiiudoqnid esl, II, 145, 330. Ejuspartes, ibid.Ver»
— Felix vocatusari regem Carolum,rationemliJei suae qnaeest, 146.
reriditurus,I, 112.Ad regem Carolumperductusesl, 917. Fortunaeincnnstanlia,If, 239.
Accipilpoteslalems.iainsententiamdefendendi,ibid. Ad Fortunati hyranus: Pange lingua, II, 90. Christiaui
Aqiiispalaliumrationabili disputalinneconvictuset abso- poeireepitaplnum,214.
lnliis ab errore, 880, 882. Castiganduset ciistodiendus Fosiles,Dei simulacrnm,II, 187.
primo trarii debebat Riculfo archiepiscopoTrev., 148. Fositeslandinsulaubi sita, 11,187.Eariemcum Farria.
Posiea veroerroremsuiimconfessuset detesiatusproban- insnla, ibid., not.
riusiradilur LaiilradoLugJunensi,ibiU.AbAltninocalbo- Francoforriiensis conciliiepistolacontra episcoposHis-
licus eflectus, 878. Cum eodem in amiciliamredit apud paniap,II, 573seq.
S. Mariinum,141, not. Novilatisasserlor, non auclor, [, Franconisel SaxonisDialogusde GrammaLica , II, 266
798. — Felieisconversioad catholicarnlidem,I, 862,878, seq.
880, 882,888,892,908. Confessiolideimissaad presbyte- Francorumrex ftiLurusmaximus et nliimus lempore
—
roset lidelesparocliiretJrgellitane,917seq. AdFelicem Anlichrisli, II, 529. Qure prophelia insipitlajudicatur,
jam conversumElipanJusejus rei ignarusscribil, 862. — ibid., not. — Francorumregni subiimitas,1,117.—Frau-
FelicisdispuiatiocumSaraceno, 1, 125.— Felicianahae- corum velerumvestes, I, 203.
resis sopita,I, 123, 125. Fratres Doinini quiaam in Scriptura, I, 486.Nonnali
Feminaiialineasacerriotumin veteri lege, II, 494.Quid sed consangiiineibeatieVirginisMarire,553.— Fratres iu
siirtiilicant,495. Scripturaproliliis appellali,I, 327.Et aliasqualuor Inodis
Fcrire unde dicnnlnr, II, 420.— Feria iv, qure esl ca- vocantur,II, 576.
pul jeunii, quomododanJa pcenitenlia,II, 471seq. — Fe- Fratriciriaquis, II, 472.
rirerv, MajnrisHebdomatlae cerpnioniae,II, 473 — Feriaev Fraus cavenda,II, 138.
CiensoDoniinicrecelebralio, II, 476seq. Et mysleria,I, Fredegisus Alcnini riiscipnlus,I , 148, 149-,739.Alio
89. In illa iiullumjejuuium, ibid. — Feriaevi Parasceves, nomineFridugisus,ct Fridugilsus,215,216.CaroliHagni
silemnitas, II, 478. n-.tineradefertad Alcuinum,I, 93. Et manualemlibellum
Ferraiiense monasteriiimS. Petri curaeAlcuinicom- Alcuiuimuliaconlinenlemad Arnonem,169.
niissuin,I, 68, 69, not. Fresia (Frisia) ne.coleumnec vinnmfundil,II, 419.
Fesiiti dies in nionasleriissoluto rigore laxius cele- FrichoriussacerdosHibernussanciitntefiorens,II, 176.
branlur, II, 194. Illitisel CaidociepitapliiumscripsitS. Aiigilbertus,ibid.,
Fici arborin Scriplttrisquidsignificat,I, 481. nol. Corporautriusque e lerra ievaviLGervinusabbas,
Fiiielisahbas,II, 585.Ad illnm scripsil Elipandus,II, ibid.
887. An hiijusurrore iufeetusfuerit, 591. Fridegodusan auclorsil poematisde PouiificibusEbo-
Firienliapirs virlulisfurtiluriinisquid est, 11,330. racensibus,II, 241.
Friducinusad illumcarmen,II, 258. An idem ac Fri-
Fides quiil, II, 351.Est creriere, qtiod non vides, I, duinus,
531. Ejus virlusel merilum, 470.Esl animaevila, 575. ibid , nol.
Friduiitus amicus Alcuini,I, 283.AbbasGirovensiset
1'rincipinmnoslraesalntis, II, 582.Melior ratione, 413. WirensissnccessorEadbalrii, 2^4, nol.
Neressariaubi rato deficil, I, 195.Calliolicae pacisneces- quiriest, 11,553.
saria ari salmem, 707; II, 129. OmniumChristianorum Frigus Frisia. Yide Fresia.
iina csse riebet, II, 583.Orthodoxa,ab uuiversaliEcclesia Frisonespaganisrliibus sorduerunt,II, 183.Vincunlur
servsla, 582 Voluntariares est, ad quamnemo cogi po- a CaroloFrancoruiii l, 188, 197.Inslante rege Ca-
test. I, 42, 50. Quanper dilectiouein operatur gratia Dei rolo convers>,6. Aduce, S. Willbrordo II, 187,
cs>,472.— Firies edita apud Nicaeam,II, 117.— Fidei 188, 197.— Frisonumrex RariboJus,haplizanlur, U, 183.
cailiolicaeperfeclio,I, 129.Regulaquae,II, 516. Frons qnid est, II, 353.Unrienomenaccepit,422.
FilireLotan ah inccstu purgari possint,I, 523. Fulda, ibi S. Bonifaciisepulcrtim,1,255. Auibi Alcui-
Filiberlus (S.) Gemeticense et Herense monasleria nus litteras riocuerit,54, not., 256.
construxit, 11,212,not. Illiusara, ibid. FulJensesfralres, ad ipsosepistola,1,157. Illis miltit
FiliusDei qiialilerprincipiumdicilur,1,468.Coaeternus Alcuiniispalliutu storaciumet missalemcharlulain ibid.
el.coaeqiiiriisPalrinon crescendo,sed gignendo,570,590. —Fulilensesabbules.Slurmio, Baugullus, Ratganus, I,
Solusg«tii:us,712.Solusincarnaltis,729, 742. Quomodo 236,not.
a Patre missusiulelli'4iJebet, 726. Quare niinc requalis Fulgenlius(S.) luculenlissimisermoni&elprobataefidei
nuncminorPatre dicilur, 727. Secuiidnmlonnain servi doctor,1,901,907.
ininor Pare, miuorseipso, ininorSpirilusanclo, 728.Ju- Fulgentii(S.) libellusde Spiritu sanclo, I, 754, et not.
riicahit mundumin ea forrna,iu qua juriiolus est, 512, Fulradus(Fulcr.irius)abbas S. Dionysiiet capellanui
513, 514. Eodemhonore quo Pater, 512.An Pippiniregis, II, 255,not. Qnanda obiit, II, 410, not. 11-
(I ci possitoinnipolinsdelionorandus,
onmipolenle,sicut riicilurDeus lius tumulusel epilaphium,533.
de Deo, 741.Cur ronceptus de Spintti sanctonondicilur Funera (|ualilercuranila,II, 512.
Spiritus sanctiFilius,726, 742.Secundumhumanilatam Funiculi,quibusimpii de templuexpulsisunt, quid de-
non est liliusadoptivus,scd proprius, 729.— Fiiiusnoo signaiit,I, 488.
potestesse eiusriempalris naturalis et adoptivus,I, 813. Fures unde dicuntur, et in quo a lalronibus diuerunt,
Proprius el aJoplivus,non potest esse una persona,107, II, 472.
110,70), 770,808, 834, 886; II, 580. Adoptivusnon est Furor in qno difiertab ira, I, 316^ 349.— Furor Dei,
vere n.ituraliiius,II, 574. Unigenilusnequil esse aul dici ignispurgatorius,ibid.
adopiiuis, I, 822,907; II, 371. Idem quomodohabere po-
lest duos patres, 812.— Filii propriiet adoptiviqui suut G
1,812,877.
Filii Deiet Filireliominumqni sunt, I, 311, 312. Gahrielis(S.) ar.i, II, 224.
Finisin Scripturavariassignilicalioneshabet,I, 179. Gale(Che-li)cicnobiumGyslaesororis regis Caroli,I,
Flavius Dainocla,I, 54, 36. Vir claiissimus, ibid. In 128, not. Ibi novaconstruiturbasilica,in quamtransfertur
Saxoniamprofictuset juri riicunrio| raefectus,55, 56, not. corpusS. Bathilriis,148, not.
An liierit episcopus,ibid., not. CognomentumRiculliar- Galilaeaquiridesiirnal,I, 479.
ch episcopiMoguiitmi,55, 243.VideDamoela,Ricnllus. Galliatoia ab Huhnis exs|>oliata, II, 239.— GalliaBra-
—
J'Toi.ioeusismouasleriiabbates Maguulfus,Fulradu-j, cala unrieriicta,II, 494. Galliarumpopiriia lupis vexa-
Theodulfns,11,215,not. li, II. 486 QuoremeJioiiberali, ibid.el 487.
IToriaui(S) culltis. 11,218. L'2I4. Nonienadscitititimctijusdamdisci-
Ga'llicelliiia,
loggiitiuscus.osbibliothccx'Valica:ia)laudiiturrI, 737. puli Alcuini,2l3, noU
1469 INDEX IJNOMNIAOPERA F. ALCUINL 1470
Gallusmonasticus,qui fratres excilare solet ad vigilias, Goteramusprimusconflniicomes ad CastellumGuuUo-
1, 123.— Galluslupnmdecipieus.Fabula, II, 238. nis interfectus,I, 165.
Golhiaalio nomineSeplimania,I, 141.— Gothiaeabba-
Ganriolfovilla, I, 15cl.Ubisita, 160,not.sententias in
Gandulltisctijitsdiscipuliob haereticas sy- tes etmonachi, I, 159, 141.Ad illosAlcuinusmillitlibel-
DOdoAtrabaieusidamnantur,11,577. lumcontra Felicem,159,141,not.,760ser/.lllosqueegre-
Gastrimargia,Lalineventris ingluvies, II, 472.Quaevi- giis doctrinisinstruit, 141.
lia gignit, ibid. Gothivel Hiinni, 1,12. — Gothi Ilalire templa vastant
GautliutnChristiin nobis, et noslrum in Chrisloin quo in Italia, H, 259 Ad Golhorumgeruem caruienexhor-
consistii,1,603.— Gaudiumplenuin,beatitudo est pacis tatorium, 11,254.
seternse,614. Gradusecclesiaslici qni et quotsunt, II, 434, 491. Sino
Gaznphyiacium quid, I, 516. retributione sunt conferendi,488,652.
Gelasiuspraesul,II, 213. Graecicum classevenerunt in Ilaliam,I, 6. A ducibus
Gelasiipap* deprecatiopro Ecclesia,II, 83. Auctorest Caroliregis victi, ibid.
Praefationisin missa,500. Grammaticaquid est, et qnaeejus species, II, 270.—
(ielu quiilest, II, 553. De grammalica Dialogus magislri et discipulorum,II,
GenealogiaeriuaeChrisli male explicatae,I, 81l.Bene 263 seq.
explicatae,*8I2. — GenealogiahumaniiatisChrisli secuu- Graiia pars virtutisjustiiiDeqnid esl, II, 330. — Gratia
dum triplicemsensuinexposita,I, 4'iOsei. Christi necessaria, II, 407. Eiiamari initiumfidel, 408.
Geiieraiiuseu nativitasChristiinenarrabilis,I, 814.. Nonaufertliberumarbitrium,ibid.Praevenieusopuslidei,
Genesisliber unde appellatur,II, 431. I, 598. Per ungiienlum visibile in baptismo signilicat;,
Genelhiiaciqtii et unde dicli, II, 461. 811.—Gralia praeveniat, et subsequaltir obedienlia,I,
GennadiiMassiliensisauctoritasolim laudata,II, 373. 583. — Gralia Dei, qua Deus homo faclus est, quae,I,
Genovefae(S.) virg. ara, II, 211. 725. — Gratiaepleniludoin Chriso, I, 471,723. — Sine
Genlesper linguasdivisaeet dispersre,I, 316. gralia—Spirilus sauclinibil proficilhumanumingenium,I,
GenuBexioin die Parascevescur iu oraiione pro Judaeis 2S5. Siiie gratia Dei nec—etiain bona volunlaspotest
non lit, II, 479. esse in homine,1,436, 717. Graliarutn riouain Eccle-
—
Genus quidpropne, II, 336.Unde dicitur, 420. Ge- sia varia, f, 724.
nera quot sunl, P, 275. Gravenek(de) princeps et abbasCampMoncnsis,II, 3.
Geoirrelriauuid est, II, 332. Gregorius(S.) marlyr, II, 219.
Georgii(8.) viciorisara, II, 210. Gregorius(S.) papa, EcclesirePaler, II, 210. Vir puris-
GeorgiuspatriarchaurbisHierosnlymae, I, 148.Vocatur simaelidei,I, 901, 906.78 Britaniiis gentilibusverbum Dei
alibi Gregorius,elSergius, ibid., nol. propitiat,II, 243, vers. seq. Oralinnesmissarumcom-
GerardusCameraceusisel Alrebatensisepiscopusquos- posuit,1,892.— S. GregoriiLiber P..sloraliscummenria-
dainerroris arguit circa eiiriiarisiiam,eosque in syuodo tur, I, 43, 75, 74, 76,204. Item Libri Dialogorum,233.—
darnnatanle Bereugarium,11,377. S. GregoriiSacramcniariuro,I. 144, 146.Oratio in tiono-
Gerbirga regina Ludovici transmarini tixor, II, 527, remomniumsancloriim, II, 107. Alia, 110. 118. Epistola
not. lili Adsoabbasdedicatlibellumde Antichristo, 526, ad l.eanJrnin, de qtia dulius esl Alcuinus,I, 110.
.127. Grimoaldusdux Beueventanus,I, 156.
Gerfriritisepisc. Monasteriensiset abbas Werlhinensis, Grudegangusep. Metensis,11,223, not. Yide Hrogau-
S. Luidgerisuccessor,II, 204, not. Codicemsacrae scri- dus.
pluraescrihi fec:l, ibid. Ecclesiasrenoval, ibid. Gndbertus(S.). VidcCuribertus.
Germaui(S.) iraesulis ara, II, 211. Cu'tus Parisiis, Guillielmusdux Bavavire,ad ctrjus usum edilus liber
194. precatoriusCaroliCalvi,II, 4.
Germanorurnmores,in polandoplenocalicetanguntur, Gulaquidestelquale peccatum,II, 112.Ejus effectus,
I, 62. ibid.
GeroldusBojariaepraefectus occisus, 1,123, not., 165, Gulositasunde dicitur, etqnae indo vitia, II, 472.
not. Gundrariavirgo, cognomenloEulalia, 1, tis. ln aula
Gervasii(SS.) et Protasii martyrumara, 1T,214. cum aliis virgiuibusconversatur,ibiti. A pudicitialauda-
GerviuusabbasCeiUnlensiscorporaSS.Cairiociet Fri- lur, ibid. Soror AdalhardiAbbalisCorbeiensis,i.')/ri.,not.
chorii elerra levavit,II, 176,not. Cumfratribusa LudovicoAug. in exsilium missa, 206,
Gigantesunde progenili, I, 312. not. VitleEulalia.
GiUiis BrelLonumsarienlis-imtis, I, 13. GitbnsaMhi GundefreduspresbylerOrgelittaniis,I, 917.
vocatur,78, 79, not. Scripsitepistolamde excidio Brilan- GundunecclesiamS. Martinireuoval, II, 213.
niae,16,not. Quandovixii el obiii, tbid. GuularinsArnonispediseiptus,I, 150.
Gisla (Gysla)soror regis, I, 128, 148, not. Ascititio Guntioniscaslellum,I, 165, not.
noniineLucia, 458.Eanisororem appellat Alcuinus,148, (Hinvinussacerdosdiiulum lemplumrenovat,II, 214.
250, 231, 591. Abbatissa monasleriiCalensis,148, not. Guslusunde appellatur, II, 421.
in
NovaniEcclesiamexslruxit honoreiti sanctae Dei Geni- Gyrvensis(Gyroensis)Ecclesiaefralreset monasleriuiu,
tricis, i6irf.Missosdirigil ad Alcuinum,68. Qui illamin- I, 21, 23. Fundatum ab Eglririorege. 'Norlhnmbriie,
visit, 119, 120.S-ribit epislolatn ParisiisTuronos ad Al- 25, not. Hliusabbates Ceollridus, ibid. EadbalJus,ibid.,
cuinum,460. Qui adillamet Columbammiltit Commenta- noi. Friduinus,283,284, not.
rium iu EvangeliumS. Joannis,4J9, 462 serj.,591. Cru- Gysla.VideGisla.
cem pro Treciisi basilica,el cappam donal Alcuino,148,
119. Ven Beriae
—
tractatus quosriamhabuit, ab Aleuino H
niissos,203, 251. GislaieriiuCaroli ex HilriegarJe tilia,
I, 149, 150, not. Spleudido ornatu imerest veiaiioni Habere, categoria et ejus species,II, 312.
Aquisgranensi,!!,453.— Gisla, Ciroli Magni soror, an Habitus,speciesqualittititquidesl, II, 740.
ab Alcuiuoarimoncturad virLuteset
fili,<? Sanctiiiionialis Haereslegilimusquis,I, 190.
lectionemsacraeScripturae,1,293. HaeresisGraece, ab electione diiitur, I, 660. Iu quo
Gislebenus abbasElnonensiset episcopusTornacensis, dilftrl a schismate,ibid.
II, 2)5, not. Illiusepilapliium,ibid. Haerelicaepravilaliscausre,I, 790.— Haerelictvolentes
Gisleinariisvir illuster 1'onlivaeregionis, II, 179, congregareEcclesiamabsqueDomino,in vanumlaborant,
180. Locuin prrebet S. Richario iu silva Tristiacensi, 582. Slultiscomparaiilur,439. Non per ostiuininlrant iu
ibid. ovile, setlaliiiude ascendunt,502.—Hrcreticorumsuper-
Gladiusflammeuset versalilisquil, I, 510, 311.—G!a- bia, I, 388.Temerilasiu exponendisSciipturis,905.
dius multifarieaicipilur in Scriplttris,I, 181.—Gladiiduo Hagiilslalriensis ccclesia ab EtlieldrilhacoucediturS.
in Evangeliomemoratiquiddesignant,I, 180,182. Willrido,L 197, not. Ejus magnilicenlia,ibid.
Globiie>raqueiiureqiialitasiti.iaiur,I, 99. HaimoHalberstadensisquidsenserilde verilate eucha-
Gloriavana qua?,II, 143,47I.Qiiaeiniienascanturvitia, ristise,11,579,580.
141.AriveistisilLm remetJiaquae,ibit. Hatisiziicoajeclurasfallunt.I, 40,69, 122,127, 165; II,
Gloria1'atri trir iu Ecclesiacanilur, ct quis hoc in- 448, not.
slituit, II, 498. Lur ouiiitilur in ollicioCoeita:Domini, lleaiJberiusdux in bino diplomate EgfriJi regis Mer-
476. ciurumsubscrihii, 1,272.
Gloria in excelsisin mis-adici quisinsliLuil,II, 497, Ilebron civilascur tribus nppcllatanominibus,I, 328.
298. Heclislanuspresbyltr, coguomeiiloAllapelra, I, 199,
Glossaquidesi, II, 271. 200, uct.
Gi.rrieiiss Eccl siredcdiculio| er Grodganrium ep. Met- HeriilieJus rer, I, 85, not. Firfe iEriilredus,Ethel-
temem, II, 223. rcJus.
1471 INDEX IN OMNIAOPERA F. ALCUINI. 1472
HelbrechiusmagisierAlcuini,1,61, 66, not. Vide .1U- sit, 1, 55. Reprehenditur ob profanaspectacula,206.
bertns. Hislrionumvanilatibusdeditns, 206.Illius moresemen-
HelenainventrixsanctaeCrucis,II, 219. uati, ibid. Aleuino nunliiiinferlde saluteCaroliet sobo'is
Hebselis(1'Alsace),I, 41. ejus, II, 228.— AdHomerumcarmina,II, 229, 230. Vide
Helpericus.VideElpericus. Angilberliis.
Helvidiihaereticiblasphemia,II, 399. rlomicidiumunde dictum, If, 472.— Homicidiireus
Herbaquid est, II,' 353. est, qui proximoin necessilatenon succurrii, 1, 341.
Herbertusel Lisoiusob haeresimin urbe Aurelianensi Homiliaquidesl, I, 185.
cremali,II, 577.' Homo quid est, II, 352. Unriedictus,420. Inlerio-et
Henberlus Colon. archiepiscopusquando,II, 527. exierior, 421.Suae polestalis auctor. seu liber creatus
Uerigerus ahbas Laubieusis ad prnbandamEucharistiae est, I, 305, 309. C.ursexto die, 506.Crealusad imaginem
fidemuiiiiir concilioEphesino,II, 378. et simililudinetnDei, 339 seq. Iniagoliaecel similitudoin
Herinonquidsunilical, 1,389. quo consistunl,I, 307, 339; II, 419,— 420.Curin terrorem
Herwaldusabbas et Niger sectatorcs S. Willibmrdi, raeterisanimalibuspositns, I, 315. Homolotus niodo
preshueri, II. 252, vers. \0i3 seq. Saxonibusprajdicanl, carnis, rnodoaniinrevocabulodesignalus,I, 470.—Homo
vers. 1049. Necanlur, vers. 1034. El Rlieno mergun- per peccalumnascitur, per Laboremvivitet per dolorern
lur, vers. 1057. Inde mirabiliter erepti honorilicesepe- moritur,11,142.— Honiinisaelatesquaeet quolsual, II,
liunln;, vers. 1070. invisis 425.
HesTperiaepopulus sceplrisservit, II, 239. Homonymaquaesunt et quolmoriisfiunt,II, 337.
Heleronyniaqua:,II, 537. •Honoratus(S.) episcopusArelaleiisisfuudatormonaste-
Hiberniapopulosa,II, 240, vers. 458.Scholasticaeru- rii Lirinensis,I, 279, not.
riilioiteflortiilolim, 185.— Hiberniaedoclissimimagistri Hora quidesl, II, 426.—Hora sexla, medins dies, I,
in Brilannia,Gallia, llalia per Ecclesiasoiullosoliiule- F00,— Horaelerlias,sexlaeet nonaeollicia, II, 52. Unde
cere prolecius,I, 285.—Hiberniaefralres a religiosacon- aut cur instituia, 510. —rHoraevesperlinaeei completae,
versatione,et sapieutiaesltidiislaudanlur,1,284,286,not. ibid.
lllis Al.uiuusdeiiuntial, novas seclas in Hispauiaortas, Horreensis monasieriimonialesa peste liberanturper
283. Kamdemcuin AnglismonachisregulamS. Benedicti S. Willibrordum,II, 190, 199.
prufessi,286, not, Hospitalirasquantnmsit bonum,I, 522.
H>emsuuiledicilur, II, 428. Hospitesnonsuut evitandi,seriinvitamli,I, 323.
Hteroiiynius(S.).Lcclesiaeinagister, II, 210, 223. Cla- Hoste (in) tria consiJeranJa,virlus,dolus,pax,.I, 97.
rissinnisiiiviuaeScripturaedocior,I, 461, 901.-—S. Hie- t osliaeuuJe vocautur,II, 436.
rouymi senieiitia, quae Pelagianis lavere virieri possil, Hripensis ecclesiaS. Petri, ubi sepultusS. Wilfridus
temperalur,I, 418. Quae illius senleiiliade augelorum episcopus,II, 2^8, vers. 643.—Hripense monasterium,
cie.iiiune anle htinc munduin visiljileui,651.Anauclor a quocojiditum,11,184. Yide Ripensis.
Itreviani iti Psallerium,798. Exstat traclatusin Psalte- HrodberctusPate.r,I, 115. VideKupertus.
rium sub ejusnomiuems. m bibl S. Emmerami,814, not. Hrodberti(S.) (Rtipcrli)monasteriuin,I, 70.
lilius tractatus De Concordiaevangehstaruniignoralur, Hrodlj.erolusponlifexclarus,II, 218.
iu
775. Ignotuspariter illius Commeiilarius Apocalypsin, Hrotbberct, au Hobertus abbas S. Germaoi,II, 449,
II, 569,not. Et ignota Epistolaad Caesarium,ibid., not. not.
Libcr de SanclorumNalaliliisprr annum,au Martyrolo- HrogandusMelenrispraesulGorciensemecclesiamde-
gium? 111.— S. Hieronymiorationes,II, 39, 12.0,121.— dicat, II, 228.
S. Hieronymiara, II, 225. Hubo,rebusS. Martinipraefecitis,I, 206et not.
Hierusalemqttidsiguilicai,I, 351. Hugibridus(HincbalJus)Litidislaruensisepiscopns,I,
Hilani (S.)uisigiieeticomium,I, 827, 901. Prooemium 11, 45, not. (Ilurnad palieniiam.hortaturAlcuinusteinpo-
ab AJcuiuocilatunidesitleratur, ibid., uot. Textus au a re cladisaffligentissttamEcelesiam,II, 210,not.
Felice corruptus,842; II, 569, nol, — S. Hilariioralio, HumanitasChrislinequit diti adoplivaDeo Patri, sicut
II, 117. Aliare, 20.). Cullus reliquiarum illius Picta- nec illiusdiviuitasadoplivamatri virgitii, I, 881.
viae, 194. HuiuilianusepiscopusHispalensisautecessorTcudulae,
HilriebaldusColoniensisarcliiepiscopus,Aram sancto II, 591,
Pelrostruxit jussuCaroliMagtii, 216.Aliammitallisor- Humilitas,sacrifieiumesl Deo gratum, 386.— Humili-
uavit, 225. tas Filii Deicurare debet supeibiamfiamiiiis,f, 225.Per
HildegariuspropinquusArnonis I, 112.E bibliotheca illamChristusnobisviamfecilad cielum,201.—Humili-
S. Marliuilibrossecuinporlavit,ibid. et 111. tas iedilicat,superbiatteslruil,I, 70. A Deo gloriamquae-
Hildrtidvirgo, lilia Caroli Magni ex Fastrada, II, 453, rii,superbiaab hominibus,517.Dei volumatemfacil,su-
not. VenmioniAquisgranensiiiileresl, ibtd. perbiasuam, 525. Quoutodoop onitur superbite,II, 132.
Hilirinaeinsulaefratresvenerutilad Alcuiuum,I, 206.— —HumililatisveriB virlusquautaeal_.II,132.Passibushu-
Hiliriensesfratres, I, 278. VideLirine. militatisccelurnconsc.enditur, ibid.—Ptohumilitatecusto-
Hinchaldusepisc. Linriisfarncnsis. VideHugibaldus. die.udaoratio,II, 28.
lliiicoiarusBltemensis haerelicos censeLerrautes circa Hundrudaf ininaDeo devola,I, 209 Matronaanglicana
eucliaristiae verilalein,II, 578. velata, vivensin regisOffaepalatio,^10, not
Hippocratissenleutiapro tuuliere de adulteriosuspe- . Hiiniiiqui et Avari, in llallatnet Baugariamirruentes
CU,l, 320. superaliel dispcrsisurtt, I, 6. A Pippinosubacli, 44, not.
—
Hippolytus(S.) martyr,II, 218. Hunuoruingeus fera el formidabilis,I, 6. A Christum
HispamaLyraiiuoruui oiim, poslea schismalicorum nu- conversa,57. A fide regi promissaJefecil, 128. lllorum
—
trix, I, 108,860. Hispaniaescholasticacongregalio,I, perditio;tinde, 135.—.Hunnoiumvel Golhorumgladiis
912. Adillamadltorialio,ibid. —Hispaniaetiiuliapars Sa- lola pene Luropaevacuala,1,12. Gallianovemamns ex-
racenisablataa ducibusCaioliregis, I, 6. spoliala,ibid., II, 239.— Huiiuorunireguum diu slabile
Hispanicahaeresis,I, 720.Uude prucessit,862.Denun- et forle, I, 104
liatur ab AlcuinoIralribusiu Hibernia insula, 285. Ite.u- Hyacintlinsgemmaest aerei coloris,I, 402.Ccelestede-
latiir el damualura concilio Francofordieusi,II, 573 sidenum signilic.il,II, 494.
seqq. Hydriaunde dicitur, I, 504. — HydrireSamaritanae niu-
—
, Hispaniepiscopiscribuntad CarolumMagnumelad epi- lieris, amorsaeculi,I, 502. Hydriaequaevasa,et quid
scopusGalliae,Aquitaiiiae,etc, pru defeusionedoelritiie d.siguanl, I, 485, 481; II, 465,
de adoplioue,II, 507. Uujin taiuen in Clinsiopersonain HymnusGraece,Latinelauscarminis,I, 183.—Hymnns
se protileri asserunl, 570, 571. Quoshaeresiarchasdaiu- posl coenaminysticam dictusquis et cur ab evangelislis
nanl, 573. Cur inter eos Neatoriumnon — nominaul,580. —
ermisstis,I, 185. Hyinnusriexv PsahuisGradiium,
TextusSS. Palrunicoriuinpuut,574, 578. Hispanoruni fraet , 169,389.—Hyuiuus —
ForlunatiPange Lingua, 11, 90.
Patrumauclornasquae,I, 85.,,891; II, 509, tjffo.Illoruui Aliusejusden, 91. HynuiusbeatiSeJuliiep. A solisor-
opera Altuinoignota, 1, 868.Maleab episiopis lfisp.niis tus cardine,— II, 125.— Hyiiiniissancti-Auibrosiipro infir-
iiueilecUel iutirielilerrelata, 856, 891. Alque corrupla, mis, II, 86. Hymnus: Te Veum laudanus, II, 116.—
892. Hyinuuspiilcheirimnsde sex riierumopere, I, 169.Nobir
Hisioriaquidest, II, 271. lissimusrie Ediltryderegina, ibid. et518. DiesauctoVe-
HistrieiisisepiscopusAginus,I, 40, not. dasto, II, 174.— Hymnitriuin puerorumlaus, II, 55.
Histrioneset rriiiiuvitainii,I, 276, 294. HypapantiDomini,II, 465.
Hitheriusepiscopus,I, 793. Hyssopusprohumililatecorriis,1,352.El pro Itumilitate
Hlolliariuscusiosecclesi;eKlnonensis,II, 208. Ch.istiaccipiiur,632, 693.
uiiile
Holooausium vocatur,II, 436.
llouierus Car li rcgis a.riculuiius in Ilaliani rcces-
1473 INDEX IN OMNTAOPERA B. ALCUINI. 1474
I fnvidusaLenafelicitale.torquetur, 1, 422.Inde tabescit,
nriebonusproficit,II, 15'.).
I littera quando transit in potcslatem consonanlis,II, Cur Invilaloriuinin fesloEpiphaniaecur omittilur,II, 464.
269. in CcetiaDomini,476.
Idilhunmagistercantusin aula regia, II, 228. IM ad.quidhominidata, II, 147.Quale peccatumelqure
Idololatraqnis et unde, II, 472. inde maia.471.Consiliomoderandaest, l, 122 Si ratione
Idumaeadesignatgeutiles,I, 474. non regitur, in furoremabit, II, 143, 471. Quomodovinci
Idus undedicuulur,II, 428. debet, iuid. Iu quo differt a furore, I, 516, 349.— Ira
Ignisquidest, II, 355.auctoritas Dei aeternamimpiorumpcenam;furor iguem purgalorium
lldefonsi(SOepscopi pro dogmateadoptio- siguilicat,I, 346, 319.
nis adducia,il, 569.Hejicitura patnbus Fraucofordiensi- slaIiacunriiaunde dicitur,II, 471. Quaemalaet quaeinju-
Lus,575. est, 110.
Ildesinduspre*hylerOrgellitanus,I, 917. Iracuudusquis dicitur, I, 653.
ImagosmctaeTrinitatisin hoiiiineiu quo consistit, I, dictam, Irasceudumpeccamibusad etnendationem,uonad vin-
339; II, 419, 420,596. I, 428.
Imma quidam uobilis miles, in bello peremplus, II, Irmengardisregina. YideErmengardis.
Isaac quid signific.it,I, 450,451, 455. Cur non Esan,
249, vers. 790, not Mirabililervitaeredditur, ibid., vers. quemvoluit,
793. El e vinculiseripilur, vers. H03seq. sed Jacob, quemnoluit, benedixit,528.Cui
Immaculaliin via qui sunl, I, 361. populoapposiluspostmortem,330.
Immortalein quo dilfertab reterno,1,178. Isachar, cur asinusIbrtisappellatur,I, 330.
ImmunJacur pari, mundavero impari numero posita Isagogaequaeet quot, II, 336.
in Genesi, I, 313. Isaiaeprophetiamale interpretala,I, 887, 888.— Isaire
Immunditiacarnisquaevisvitandaest, If, 137. liber a quo et quoslylocompositus,II, 432.
Imutuiittase,clesiarumS. Martini,1, 265. IsidoruslumenHispaniae,I, 904.Quidde bissextosen-
Imperalorisuoctrinaproilessedebet subjectis,T, 704.— tiat, II, 367. Ejus oratioues,86, 106,121,122.
Imperatorum conslilutinnesde fugiLivisad ecctesias,I, Ismael,qnrenoiuinisinterprelatio,1,321.lllius filii uhi
172. — ImperatoriapoiestasinaxiuieadprresidiuinEccle- habitaverint, 327.
siaea Deo collataesi, I, 184. Ismaciitae c ur etiamMadianitievocanlur,I, 331.
impii an Dei Jona habeant,I, 742. Italia escasnoxiasgetieral, I, 28.— Italiaemercimoriia,
195.
Impulsiorheloricaquid est, 11,319. Ceadualae relicto I, ltheriusabbas
lna rex Saxonutn,II, 549.Successor , monasleriiTurunensis anlecessorAlcuini,
regnoRomremoritur, tt>i'i.,not. I, 36, 57, not.
InauresRebeccaedawe,phylacteriadeorum alienorum, mouasterium Illa (Iduberga) Pippini majoris domus conjux fundat
1,330. in Nivigella,1,68, nol.
Inbrumaliqui dicuntur,II, 428.
Incaniatiocur iniroitusel exilus vocalnr,1,667. — In- J
carnationismysteriiim,I, 718, 751.Ab liomine penetrari Ja nomenDei,11,421.
nequil, 474, 814.Uliits coufessio,II, 398. Quioam circa Jacere, ciiegoria, II, 342.
illud erraverint, II, 399. Jacobquidsignilicat,I, 450,452, 455.— Jacobpalriar-
Iiictsuis quid(l undedicittir,II, 472. cha quare oleumfuditsuper lapidemqucm erexit iu flu-
Incolaest, qiti altunJe venit, qui terram alienam colit, lum, I, 328.Cur Israel vocalus,530. Qu.1 aunis servivit
1,377; II, 306. apud Laban,328. Quornododecem vicibus dicit socerum
Increduliiasestsolidamenlumvitiorum,I, 610. ei mercedem muiasse,321).Quot animassecumduxit in
Indiain tres partes divisa,II, 222. jEgyplum,332, 554.
Indigena, iude nalus; iucnlaaliundeveniens,II, 306. Jacobus(S.) apostolusunamscripsitEpislolam,II, 432.
Induclioquiriest, et quilis esse riebet, II, 524. — De S. Jacoboversus, II, 221.
Iiifantescur in Sodomisciimparenlibus(Temati,I, 322. Jaclanliamagniimmalumest, I. 517.
Inlerni pcenarumaeteruilas, I, 17, 18.Illarum descri- JanuariusmensisinnJeriictus,II, 427, 463.
ptio, 11.251. Janus Ilalireprincepspro deocuilus,II, 463.
IuuVmitalesquihusex causisproveniunt,I, 509. Japhet et qui cx eo nali, I, 316.
Inlir.nus quo ordine visiiandiis,II, 511. Quomodoad Jechoiiiasquidsignifical,I, 450,452, 454.
mortemse praeparet,512. Jeeur quiriest, II, 553.
InfridiussaiiclissimusPaler, I, 268. LegendumNifri- Jejuniumperierlumquod et qnamsalutare, II, 136 —
dius, ibid , nol. VideNefridius. Jejunitimanliquilusfuil septemhehdomadarum,II, 4U6.
et
Jngeuiliis Paleriu quoJitferunt,I, 712. — Jejuuiumquadrageuariumante legein, sub lege el stib
lugenium humanumuihil pruficitsine gratia Spirilus graiia, I, 315—Quadragesintalecur et quomodocuslodi-
sancti, 1, 283. tur, II, 470. JejuuiumGraecorum
— aSexagesima; cleri a
Ingiuvies\enlris quidet quaeinde mala, II, 472. Quiiiqtiagesima, II, 466. Jejuniumordinaudoruni, il,
Imiiercummouaslerium,forleAugliae,ignotuui,I, 209, 488. Jejuuiumquandoa Christoc >ptiini et linitum, II,
—
210, uot. 465.—Jejuniiimin vigiliissanclorum, II , 481.—Jejunii
InscriptionesvariaeSacri Codicis,II, 203. In historias pubJic.iorigo in KalendisJanuarii, II, 464.—Jejnnia
quasdaniVcteris et Novi Testanieuti,207. Ecclesiaruin QualnorI euipornm,el cur in unoquoqueires sun! dies,
aliariuin,sepulcrorum,etc, in ecclesiis eL monast.riis, II, 488. — Je uniorumdies apuri (Jn.oiales, Graecoset
Elnonetisi,20*.S. Vedasii,209.Tur mensi,211. Nobilia- Laiiuosquol luerunt, I, 86 Cur alii sex, alii septeui, alii
censi, 212,211. Fioriaceusi,215. S. Nahoris, ibid. Cor- octohebd.madisi.bsiinent,88.
mariceusi,ibid.Iu alio cuiAlcuinuspraefuil,216.Salishur- Jeremiaslibros Malathhn in ordinem coegil, II, 431.
g.nsi, 217.In aliislocissanctis,28. De basiicis sancto- Quoslylosu m prophetiamscripsit.432.
riini apostolorum, 220.Adsi:liolarn,21l.Admiisaeiim libros Jerosolynaeurblsexcidiuin,II, 222.
scribeinium, i bid. De palatio terreno, ibid. Ad dorniito- Jesse quiJ signilicat,I, 450, 451,433.
rium, 212, 213. Ad lalrinium,ibid. De juveinbussoiiino- Jes-e magislermitiislrorumin aula regia, II, 228.
lentis, ibid. In viaad cho um,ibid. -Ad cellanihospitum, Jesus iiomen,I, 450,452,436, 805, 822; II, 509.
215. Ad releciorium, ibid., 214, 26. Ad hypoeaustum, Nonest quo) nomenadopiivi,1, 803.—DeJesu Cliristoet ejus
215-Ubi libri ruslodiunliir,216. Ari campauam,ibid. Ad miraculisversus,II, 207.—Jesus F.lius Syrachouis , II,
locumlectionisuiensalis,ibitt. Admensaui,ilid. Adcon- 432. Scriptor Ecclisia5tici,iWd.et4".l.
ditoriumsanclarum reliquiarum,II, 217. De via duplici Joachimpater bealaeVirginis,I, 870.
ad scholamet ad cauponam,217. Ad coeuieteriumfialium Joannesgratia Dei interprelalur, I, 473, 644.— Jnan-
Elnoneusium, iOid.Ad aras et templa sanclorum,218, nes (S.) inter Evangeliorumscriptoreseminenlior,I, 462.
223 Adfomacem,227. Cur et qua occasioneKvangeliumscripsil,ibid. Aipiilae
InsulreBarbaraefratres, I, 11I, not. Illius monasierii couiparalus, 465,467; II, 455. Curliliusloninui apr.ella-
fundatorLaidradusep. I.ugdunensis,272, not. ViaeLug- tus, I, 463. lijus virginitaiis
duplex lestimoiiium,i.itl. fn
riunensesfralres. sinu Jesu recubuit, 594. Cur piae c;cteris magisa Deo
InsulaeOceania paganisinfestalae,I, 135. dilcctus 467,616. Currens ad irionuiuenliim synagng.im
Inlelligeiiliapars virlulispriuhnliaeqnij esl, II, 329. slgnificat, 5 34. Quanto tenipore Evitngeliiimpraedicavi:,
Interjectio quid est; ejustj_uespecies ei accetilus,II, 462, 617. An et qtialiter mortuus, ibid. Tres episiolas
300. scripsit, II, 432.—S. Joaunis ara, W, 210, 214.—De
luveuliorheloricaqnid est, II, 514. S. Joanne veisus, II, 221.
Invitliaquaiuummalurn,II, 159.Undedieitur cl qusc- Jo.iunes ep. PiclaviCusis,et ejus se|iulcrum,II, 314,
»auiiiideii aa nascuulur,471. not.
1475 INDEX1N OMNIAOPERA B. ALCLINI. 1470
Josnnes episc. Eboracensissuccessor Bosae,11.252, JuslitianostraDei graliaesl, I, 359.
vers. 1083.Ejusvirtuteselmiracula,ibid., vers. 1088seq. JuvavensisEcclesiaefratres, I, 1U. III rum laudabilis
Seuex reliclo episcopatu monasterium pelit, ibid., vers. conversalio,ibid.—Juvavpnsis nidus, I, 127.
1210.Quandoohiit,ibid., vers. I2li et not. JuveneusdnclissimusHispaniae scholasticus,1,803,891.
JoannesduxVenelorumJoannempatriarchamcx allis- Evangelicamliisloriamcaritiinescripsil,ibid.Quandotlo-
simalurri praecipllemdari juss.t, 1,148. ruit, 806, 892.
Joaimis(S.) Baplislsehuuiiliias,I, 475, 474.Feslivitas, Juveuumad somnumexcutiendumadhorlalio,II, 226.
II, 489.Ara,211,216,218.De illo ^ersus,207.—S.Joni-
nis MapiistasEcilesiae(ratres, Montis-Olivi, I, 288,289, K
not. Illorumcongregatioprima fuit, quamAlctiiuusgu-
bernaiiilamaccepit,ibid , nnl. VideMoulis-Olivi. Kalendaeunde dicunlur,II, 428.—Kalendae Januariia
Joauuiset 1'auli(SS.)ara, II, 210. geniilibusimpie celebratae, II, 465, 464.
Joannispalriarchae (iraden-is mors violettta,I, 148. Keuullusrex Merciorum Oflfaeet Kgfridisuccessor,I,
Joalhanquidsignilical,I, 450,452,454. 81, nol. /Edilbertum regno Cantiae amovii,ibid.Kcclesiae
Job de qua slirpe descendil,1, 323.Ejuslibri quis scri- nulvus. Cantuariensis digniiaLemreparavil,ibid., not. Fio'eCoe-
ptor. II, 431.Quisstylus,i'tid. Kinebertus Ventanaecivitalis ep. socius jEthelhardi
Jodocus(S.) apudVicos,I, 55. HodieSainl-Josse-sttr- Bomam
mer, 148, uot.—S. Jodociceila curae Alcuiuia Caroo Vel euntis,I, 1i8, not. An idemac Cinebrihius,ibid.
Magnoiradila,ibid. Ciiniherclus,269, not.
Joua, Laiiuecolumba,I, 478. Kyrieeteysonin missacur Graececanilur,II, 498.
Joram(|uidsignilical,1, 450,451,454.
JordanisOuviusa duohusfontibusDanet Jor appellatus, L
I, 318.
Jornandis(Jordanis)HistoriaGolhorum,I, 55. Labia quid sunt, II, 553.—Labia iniquaquaesunt, I,
Josaphatquidsignilicat,I, 450,451, 454. 576.
Josephquidsigiiificat,I, 450, 452,455, 436. LacrymaB pcenitentiumpro baptismoreputantur apud
Jospphpatriarcha ligura Christi, 1, 499.Illiussomnium Deum, II, 515.
de sole el luna et unriecimstellis, quomodoimplelum, Lacusinterior, locus inferni vel profunditaspeccato-
531. Dcve.nriilione ejus versus,II, 208. rum, I, 360.
Joseph teslisel custoscaslilatisbealae Marire Virginis, Laedredus.I, b. VideT.aidradus.
I, m. Laicorumhominiimoliiciumiu Ecclesia,I, 19.
Joseph, Colcu lectoris vprnaculus, I , 6. Alcuini discipu- Laidraduscpi9Copus in Noriconalus,inter
lus in scliola Lbnracensi,194,not. Commentaria S. Hie- domesiicosArnonis,I,Lug.lunensis
5, not. Epi&copuseligitur, 106,
ronymi In Isaiauic ompeudio r edegit, ibid.Defuuctus o ra- not. Fundator monasleiii I-suiae Barbarae,272, nol. Feli-
tioni Remigiiep. rommendalur, 1 95. cem Urgelliianiiitiep. Aquisgranuinad praesentiam regis
Josephus,e|>. Tiironensis i n moribus eleclus, in praedi- perduc.il,I, 113,II4. not., 917. lllius curaeidernFelix
caiione devotus, I, 162. Vidit aniuiambeali Alcuiuiin trariitur pnst conciliumA>|uisgraiieuse, 148. Toto 311110
coelumpenerare, ibid. inlirmusfuit apudS. Martinum,I, 128,129, not. Miltitur
Josiasquidsigniltcal,I, 450,452,454. cuin Benedicioet Nefridioiu parles occidetiialesad ex-
JosueliDera quo nomenaorepil,II, 451. sliiigucndampenilus haeresimElipandi, 148. Ibi lidem
Jubilaeusaimtisquis, II, 129. praedicai,et viginli11.ilia hnminumconvertit, 136.
JuJas quidsignilicai,I, 45:1,451,454. Lamberli(S.) prresulisecclesia,II, 212.
Judaeet fratrumcjus historiaquomodoin anniscompu- Laminaaurea iu fronlesummi poulilicis,II, 494. Quid
tatur, 1,331. signilica',493.
Judas aposlolusan a Christomissus cnm epislola ad Lanriiberti(S.) ara, II, 210.
n
Ahagarunirpgein, II, 222, t. Illius epistolalegitur iu Laufrancusan recle cilel conciliumRpbesinumconlra
ecdcsiis, I, 6(10.Quid in ea cuiilineliir,II, 434.An praele.r Berengaritim,II, 378.
episiolam catholicam aliquirisuipseril, 222,not: De illo Lapidumurdiuesqualuorin ralionali,II, 494.Quidde-
carmen,if>iri. signanl,493.
JudasIscariolh unusex duodecimnnnfidesed numero, LalinalinguaqtiomodoinmodernamveruaculamHispa-
I, 532, 591. Non ari bealiludiuem eleclus, sed ad prodi- norum degeiieravit,11,58.).
tionisperlidiain,593.Deilloversus, II, 207,223. Lairone(de) bouoversus, II, 207.—Lalronesundedi-
Judexmisericortliam jungaldisciplinae, II, 131.—Judi- cunlur,II, 472 Impitnedisctirruut,229.
cis iniqui pervcrsilas,II, 138, 13J.—Jiidices.slulUel Laurenlius(S.) Doroensis(Canluariensis) Ecclesiaepon-
improbi nonconsliluantur a principe,II, 138.—Judicum lifex. I, 80. S.— — Laurentii leviae ara, II, 209,210,224.
oOiciumquo.lesl, I, 18,19; II, 18. Oratorium,213. De SS. Laurenio el Slephanocar-
Judex liominuiii(Chrisius)verus Deusnon nunrupati- uien, II, 223.
vus, I, 836. Qnilis apparebilin liue saeculi,ibid. Lattsdivinamonacliiscommendatur,I, 290.— Laushu-
Judicinmdnple.x,discretionisel damnalioms,1, 56C.— mananon quaerenda,II, 140.— Lattdishumanaerupiditas
In judiciisquotpersonaeesse sol/ul, II, 519.Quis<ujusvis quaeet quanluminalum,I, 517.
personaelocus,520. Quaeinsiguia, ibid.—Judiciorumiu Lazarussororibusmorluuserat, Domiuodormiebat,I,
orbe cnrruplio,11,220. — JttdiciorumDei abvssus,I, 573.
5S8—Juriiciumextremnmquan o ruturum,II, 530. Quo- LcctiosacrarumScripturarumquiJ efficitin anima, II,
modoibi eliamvividiciinlurjuri:candi,407. 130.Commendalur cuinoralioneper vices.I, 252. S> dif-
Judicumliber uude nom.nalur,cl quis cjus auclor,II , liciliorsensus videalur,leclionevitarumel miraculorom
4«>i. virorumsanclorumcominutetur,253.— Leciionisvarie-
Judilh lihri anctorincerlus,II, 432. tate faslidiumlevalur,I, 253.— Lectionedivina meos
JulianiPomcriiPrognostica,I, 892. fovetur,diimcorptisciho pascilur,I, 122.
Julitla (S.) maicrS. Cyriaci,II, 218. Leclionesxu curbis sabbaioQuatuorTemporumGrsBte
JuliiisCicsarbissextumprimusnominavil,II, 367._, nempeet Lalinea xu lecloribusleganlur, II, 488.
JuliiisJudaeusdispulalioiieui habuil cuuiPclro Pisano, Lectoresqui in Ecclesia,unde dicli, el eoiuinofficium,
I, 126,nol. II, 431,491.— l.enoruminveleri lege oflicium, II. 490.
Julitisjuvenis,II, 223. LedaiiusurbemBebbauab igne liberal, II, 240.Vide
JtiramenltimDeiquidesl, I, 386,387,452.—Jttramcn- Aiditnus.
tuinad sanrtumDei Evaugeliumliguo sauclaeCrucissu- Leo variaesignificalionis est in Scripturs,I, 181.—Leo
perposilo,I, 261. morlitus,populnmcircumci.xionis designat,I, 433.
—
Jusii quare nic catumniaset oppressionespaliunliir,I, Leoiiis(S.)papaeara, II, 218. Leo III papa, l, 50.
43'i.— Juslorumprcemittmpostresurreclioneni,I, 735. Eligilurpost Adrianuinquando, 31, not. Claves con-
Justilicaii uemo polest, nisi gratia Dei liberatns,f, fessionisS. Petri el vexilluinUrbis, elc., misit ad
35-). CarolumMagnutn,31.. Felicis Urgelhlani ep. errores
JusiinianusEcilesiaeValentinae ep. scripsitcontrahaere- riamnatin concilioincerti Bomano,I, 918. Ad illuin epistola
ticosBonusianos, II, 590. Alcuini, 50. Alia auctoris, II, 448, not.Excae-
JusiitiaquiJ est, el e.us partes,II, 134,330,533.Vera calus,I, 117,118,ibitl. Miraculosesanatur, I, 120,139.
qnre,146. QualuormoJisin jttdiciissubveriilur, limore, Venitad CarolnmPaderbornam,I, 119,120,nol. Decri-
cupidiuile,odio,amore,139. Quibusdubet admiuislraria miuibusquibusdaina suisaJversarils accusalur,1, 154.
prinripibuseljudicibiis,I, 19 Qunstainensuperavil,136.IlliuscausaRnnBin eoiivenlu
Jtisiitia discipulorum Chrisii,ac caHcrorum(ideliuiii,I, iiiulioiumexaminala,ibid. ApuJCCarolum Magnumin ma-
610. gua gralia fuil, 231.Coufessor hristinoininaiidusel ve-
1177 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1478
nerandns,134.Quar.diobiit, 31.—AdLeonemIII papam LothariusII, 534.Filius LudoviciPii, maritusErmen-
carminaet laudes,II, 227. gards, ibid., not.
LeodegariusfS.)episconusAngustodunensis,I, 61, 62, Loiiopedtuiiin Coe:.aBomini, II, 478. Peregrinorum
not. MalremhabuitSigrariamBeresuindaesororem. d., ih olim usitala,2i'o.
nol. PropinquumEherhardumcomitem, ibid. S. — Leo- Lucas (S.) an Hebraeaslitleras ignoravit,1,333. Adjn-
degariifratres, I, 62, 286.lllittshonoribusdicatummona- tor S. Pairii,664.Cnr speciemvituli gerit, II, 433.
slerium Morbacense,287, not. Vide Morbacensesmo- Lncernaequosnamdesignautin Scriptura, I, 516, 543.
nachi. Luceruaria,diviniofficii
— pars. I, 375.
LeodiensisepiscopusDeoriuinus,II, 377. Luciavirgo.II, 234. Lucia qnam sororemvocat Al-
Leonius(S.)inclusus,II 213. cuinus, I, 157et not. Proprio nomitie Gisla, 438. ViiL.
l.eporiusGallicanuspresbyler, I, 773. Gislasoror.
Levitro(|ui,et undedicli,!!,490.Eorumofficiuminlega Luciae(S.) virginisara, II, 210.
veteri, ibid. Ludovicusgermanus Caroli Junioris,l, 148,not. Vide
I.eviiicusliber nnde dicitur, II, 451. Chloriwicits.
Leutfredusepiscop.an ideiuac Lairiradus,I, 272, not. LudovicusTransmarinns,qnoannoobiit, II, 527.
Leulgarius(S.) martyrelsacerrios,II, 218. LugdunensesIralres,f, 106,111,nol.
Lexcur nnnabiniiio, sed priniumper Moysendala, I, Luilgardis.VideLiulgarda.
—
5f6. Lex Moysisfuititmbraveritalis,1, 695. Quodilla Lullo (I.ulla) abbas, I, 271, not. Subscribitdecreto
praecepit,nonnisi gratiaChrisli
— completur,472.—Delege Athelardiarcltiep.in concilioCloveshovicnsi, ibid. Com-
Moysidata versps,II, 208. Lex Julia de appellaulibus menriaturArriberto viro illustri,272. not.
adCaesarem,I, 172. Lullus archiep.Moguntinus,II, 449, no>.
I.ibatio,lib:ire,»quidest, 436,502. Luminttmaccenstoet exstincltoin CoeaaDomini quiri
Liber Kcclesiaslici an semper inter authenticosliuma- designint, II, 476.
—
ralus, I, 885. Librorumcopia non proJest, si nonsint Lunaquid esl, II, 353.Ansit naturrefrigiriae,I, 98. F.st
iegentes et inlelligenleseos, I, 282. Ecclesiretypus, 378.— Lunaxtv quomodoinvenienria,II,
Libertasvera quae,I, 509,552. 568. —Lunaexv quaeestratio, II, 338.— Lunrepaschalis
Liliernmaibilrinmhominicoucessum,I, 717.Peccato ratio iminntabilispermaneredebet, I, 83, 103.— Lunre
Adaeinfiriiiatum,II, 407. sallus,quibusaliisnominibiisappellattir,II, 361.In qut-
Libidinosiqui, II, 472. lius locispositus,ibid. Kxponitur,1, 81. Quindocontigit,
Liger iluvius(la Loire),I, 40.Fiscosumflumendicitur, I, 104.Illinssuppulaiionesad CarnlumMagutimmillitn-
123, not. tur, 92, 124. Et contra ptierosjEgyptiacosdefendunlur,
LignalaevigataarcaeNoe qnaenam,I, 512. 98. De sallu lunae problemaluocto, II, 338, seqq. Lunaa
LignumvilaBet lignum scienlie cur crealum, I,.50S» cursus per singulasigna,I, 100seq.; II, 557. Illius sup-
508. puiationesvarise,1. 101 QuasdamAlcuinusniitlil ad Ca-
Lindisfarnensiumcafamitasa paganis, 1,11, 12.— Ad rolumMagnnin,124.
Llndisarnensesfralres exhortalio, II, 259. Lunarisdiminutioniscaus^, 1,102.
Llndissaurbs, II, 245, vers. 363seq. Lupi(S.) monasteriiim,1, 67.CuraeAlcnini commenda-
Linguaquitiest, II, 352. Dolosa 376.
quid, I, — — Lingua tum, 68, not. Rasilica —
Trecensis, 149, nol. S. Lupi in-
primaevain qua familia — permansit, 1, 317. Linguarum tercessiones,148.
diversilasuude.ibid. Linguaeires p>aecaeteriseminen- Lupi qui sunt in Ecclesia,I, 514.
—
tes, I, 650. LiiiguaeLatinaein Hispanicatnvernaculam Lupicinns.virsecunriumsasnilumhonoratus,II, 160.
degeneratio.ll, 589. I.us-inia.De ea carmen,II, 236.
Liniarede quodicilur, I, 818. Lustruniquidest, et undediciiur, II, 429.
Liobradus,Liodradus,ep. Luglunensis,1,106,nol. Vide Ltix quidest, II, 533. Quare prima die creata, I, 507,
Laidradus. Luxuiiaunde dicilur, et quae inrievitia nascunlur,II.
LirinaeinsnlaefralresAlcninumquaestionibusinterpel- 472.
lanl, I, 110.Veniunlad Alcuinum,275, noi. Et ad S. Mar-
tinum saepius,ibid. et 279, not., 280. Illius nionasterii M
fundaturS. Honoratusep. Arelatensis,279, not. Suam
inobedienliamet negligentiamsecreto conlitenturAlcui- Mabilloniidisquisitiode anciore conressionisfidei Al-
no, 280.Qui proiliisintercedit, ibid. cuino tributae,II, 370seqq.Contracrises D. Basnagiide<
Lisojitsliaereticiis.VideHerbertus. fenditur,581 seq.Illiusconjeclunenonnunquamfallunt, I,
ad
Litania seu precatio Oiristum, II, 153.— Lilania 136,nol., 137,nol.. 138,not., 163,nol.
nnde dicilur, II, 486.—M-jorcur et quando celebralur, Maceriaquiriin Scriplurasignillcal,I, 396.
—
ibid. Litaniaein sabbato Paschaliquomodoilicumur, Macliabaeorum librorum auctor incerlus habelur.' II.'
—
484. LilaniaB de sanclis, 66. De omnibussanclis per 432.
quuluor ferias dicendu?,ex S. Hieronymocollecue, III Machariusep. Treverensis, I, 192, 193, 194. Vide
seq. In singulis hebdomadae feriis dicenfac, 62, 111, Rigbodus.
112seq. Madrsius,operitmS. Paulinipalrir.rchreeriilor lauria-
Lilieraquiriest, If, 209,552.Undedicla,268. Corele- Lur,I, 35, not. Alicubt
mentadicuutur,269. — Litleraruindivisioet accidenlia, 137, not.; II, 231, nol. ernendatur, 48, not., 156, not.,
ibid. Magatifredits CaroliMaguifidelis,I, 97,9'), not. Alcnini
LitttrgiaGolhicael Mustarabicain ms. xi tomorumin chanssimiis amicus, 155. In Beiieventanaoalria obiit,
bibliotliecaToletanaasservalur,II, 590. iWd. VideMegenfridus. '
MagenhariuscomesSenonicaecivilatis,
Liudgardapiissimain Deo fetniiia,I, 27.Nobilisfemina, Megiuharius. 1,215, not. Vidt
67. Beligiosa femina,263. Caroli Magniuxor, 28, nol.,
96, nol.Litlerasculliores fovel, ibid. Filia appellalurab 461. Magi Chaldaeiqui fuerintel quod illorum sluriium,II,
—
Alcuino, 55, nol. Ex periculoso niorbo (oiualuit, ibid. 464. Magorumad Chrislum profeclio ct munera, II,
MissamS. Mariaecuin infaulitiusin Niviellaactura, 67,
68, not. Mitliiduasarmillasauri Pattlino p.itriarchae,36. MaginariusabbasS. DionysiisuccessorFulradi, IJ, 236
Edilburgaeabbatissaepallium,67, not. Pelro Mediolauensi Ejnsepilaphiuin, ibid.
arcliiep.scutellamargenieamet storacem,192.lllius be Maguilicare D ominum quidcst, II, 511.
nevolemiierga servosDeiet ecciesias,ibid. IHiusepita- Magnilicemiaquiriest, 11,330.
phiutn,I, 131,132,nol. Magnulfus(Magulf.)abbas FlorUcensis;de illo versus.
I.iudgarius(S.). VideLeodegarius. II, 215,not.
Liudgerusep. Mimigardefortliensis, 1, 158,not. DeEc- 113, Magus,AlcniiiidiscipulusArnonijommendatur,I, 112,
clpsiaab ipsoaedificata not. Honusfraler,111.Uemac AJjlbeilus,130,nol.,
versus, II, 220, not. not.
LiuplirammiisarchicpiscoinsSalishurgensiscarmina 168, Majansii generosi Valentini epistolre qu;etlam II
Aicuinicolligifecit,I, col. 1087,nol. QuaurioEcclesiaeilli 588
praefuii,ibid. seq.
Lociconlroversiartim Mala prreterita,praesenliaet futura, a quibus noslibe-
quotsunt, II, 315. rari peritsacerdosinmissa,quae,II, 508.
Logicaet ejuspartes,II, 332, 335, Malachimliber, cnr ita 431. Quis illum
Lorenzana(Franc.Aul.)EcclesiaeToletanrecanonicus, in ordinemredegit, ibid. appellatur,tl,
11,589. MahhiisquidLatinesignilicalelqtiil ejus aurisabscis-
Lotcurin Segorfugil, et inde ad monlem,I, 322.Cur sio.l, 182,625.
ejus uxoriu slatiiamsalisversa, 525.An de iucestu reus. Malchusmonachusplanxit minachum in eremo, quem
iW.LVideFiliaeI.il. pcr.liJitin moiiasieiio, I, 110.
1479 INDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCUINL 1480
Malediciquisum, II, 472. Mauricii(S.) Ecclesiael ara, II, 218,224.
Maleticiqui, ibid. Mauiinusep. Alexandrinusquid de tribns diebusIn
Mallum,inallus idem ac judicium,convenlus,I, 200, priucipio mundislaluil, II, 366.
not. „ _, Mauronlus(S.) a S. BicbariobaptizatusII, ,179, not.
Malumquidest, 1,311. contaminat lllius maierRiclitrudis,iWd.
Malusuitusmixlusbonis plurimos,I, 437. Maurontus regiarum terrarumet sylvarum servalor,
Mamerlus episcop. Viennensis Rogationesinstiluit, II, 160.Saecularihabitudepositofit monachus,ibid. Mo-
II, 486. iiasteriumforeste condidit,ibii., not.
MamertiClandianihymntis,II, 90. Mauruspuer S. Benedicti, I, 162, not ; II, 233, not.
Mainmona iuiqua;saeculidiviliaevocantnr,I, 410 DiscipnlusAlcuini,II, 162,nol. VidelUiabauus.
Manassesquid signi cat, I, 450,452,451. Maximiliani(S.) confessnrisara, II, 218.
MandalaDeiobservariab omuibuset singulispossunt, M.iximusiinp.; jlli S. Marlinusvicloriamin Italia, et
II, 409. idemac inleriluinin Aquileiapraeilixit,II, 161.
Mandrae monasteria,II, 253,not. Mechauicaquid est, II, 332.
Manichaeorum error, II, 573. Medardi(S ) templuinel altare, II, 219, 224,225.
Maunaquidsignilicat,I, 528. MeriiatorDei et liominum,homoJesusCbrislus,1.601,
Mannopraeposilus monasteriiS. Engendi,I, 345. 605,730.
in
Mansionesimrilae regnoDei signilicant diversasme- Medicinascientiaquidest, II, 332
rilorum dignilates,I, 597. — Medicorumin aula CaroiiMagnistudia, II. 228.
Manttsquid sunt, II, 353. ManusDnmini,significat MediolatiaurbsAriauaperfidiimaculala,II, 159. Olim
Dei virtutem,1,568. Salvatorem, c
376.—Manus bnpli- ur civitas imperialis, 191. Quaeibi olim ecclesiae,altaria,
mo imponuntur,II, 127.— Manusln Scriplurapro ope- sanctorumcorpora,II, 598
ribut accipiuntur,I, 422. Megenfredusregalispalalii archarius,I, 50. Qnasiin-
Mappulaqtiidesl,II, 496. limus ronsiliarius,52, not. Dux exercitus Saxonici in
Marcelli(S.) ara, II, 219. expeditioneHunnica,ibid.
MarcuscoadjulorPauli, 1,664. Meginariusvir sapiens et strennus, I, 213, not. An
Maicus (S.) evangelistacur speciem Leonis geslat, idem ac Maginharius,Meginherus,ibid. VideMaginha-
II, 435. rius.
Marequidest, lf, 383. Praesenssreculumdcsignal, I, Melchiadespapa successorSilveslri, I, 89. Consli-
—
518,640. MareTiberiadis quod, et ejus mysticaitiler- tuit,466. ul prima el quiuta feria nemo ieiuuet. ibid.. et
prelatio,I, 518. — BeataMaria
II,
Melchisedechrex Salemetsacerdos, sine patre etma-
Mariaquid signiflcat,I, 450,452, 456.
Virgo ex regali el liberaprosapiaprocessit,II, 579.Sal- trequis esl, 1,319, 685,686. An idem ac Sem, II, 490.
\a inlcgritaiesui corporisVerbumDeiconcepit et pepe- Interpretatur rex justitiae, I, 686. Typus Chrisli,tWd.
rit, 1,731; 11,509.Posl partum virgopermansil,1,725; et687.
II, 399, 533,511. Quomodolegi purilicationis.se subjecil, Meinoriapars oralionisquid est. et quaeejus subsidia,
533.Cura Christomulierappellata,l, 482. ewttJ«oj et x?.- II, 311,328.— Memoriapars virtutisprudeuiiaequidest.
notfaocfacta,731,»45; II, 399.Dei genitrix creJenda el II, 329.
conlitetidaest, I, 471.Nonesldicenda ancillacondiliona- Menalcamagislercoquorum,II, 228.
lis, I, 839. NecDei genitrix nuncupallva, 8 47.Tribusbo- Menalcasenior,II, 257,
nishoiioralafuil, salutalionisaugelicre,benedictionisdivi- Mensttndevocalur,II, 421.Esl spiritus etoculusani
nre, el
— pleuiludinisgratiae, 816. Mater credeniiriin, II, mae, 422.
536. Beatae Mariaesingularia praeconia,II, 542.— Ara, MensaChrisli est Scripturasancla, I, 381.— Mensaa
217, 2'»3, 225. Ejus inlercessioquailiefficax,542. ln benediclio per carmen,II, 213.
BeaiaM.iriaquumodo Domiuus magnilicatusest, 11,542. Mensis unde vocjturet quaeejus partes, II. 427. Qoin-
— De BeataMariavirgine versus,II, 213, 218,219. lilis el sextilisunde vocaii,428.
Maria Cleophre an vera soror bealae Virgiuis, II, Merceuariusin Ecclesiaquis.I, 561.
221, not. Merula,nomenadscililiumbtjuiiiiisigooli, I, 123.
Maro,11,228. Metaplasmns quidesl, II, 271.
Martha(Je sancla)versus,II, 207. Metraqurevocantur,ibid.
Marlini (Gecrg. Henr.) gyiuuasii urbis Ral;sponensis Michael(S.) archangelusnuntiiim reparanrtae sanitatis
reclor latidalnr, II, 550. lllius ertidiia coiniiientatio de et lempnrtsobiltisferl S. Wilfridoep., II, 248 — S Mi-
epismlisAlexaudri Maguiel DindimiBragmanoruin re- r.haelisintercessio,II, 225.Ecclesia,223. Ara, 2J9, 211,
gis, 606. 212. — De S. Michaeleversus,II, 208.
Maninus (S.) ep. Turonensis,ejus patria, parentes, Migeiianihaeretici,II, 572, not.
contlitio,II, 159. Arianaeperiidiaereslitil, ibid. Matrem Migeliusquis (Mingentius),II, 572,573,591.Quidsen-
siianiChristoregeneravit,ibid. In GalliampulsusS. Hila- serit de praeilestinaiioneail nialnm,371. Plnra de iito
rio jungitur, ibid. Prope Pictavimcelltilamsibiconstruxit, in Dhserialione de hwnsi Adoplianorum, tom. i I,
1U0.MagniisapudDeum inlercessor, I, 29.A regibuset col. 303.
—
regno Francorumsemper honoratus, 262. S. Marlioi Mililane,seclatorElipandi,I, 915.
virtutes, II, 160, 161.Miracula,i/jid.et 162.Obituset se- Milites gregarii, iri est, ignobiles,'I, 148.— Millum
pullura, 161, 162. Patrociniumet cuhus 194.Lctlesia, episcopumcomitantiumnimius iiumerus repreheuditur,
209, 213.Sacellum,224. Allare, 210, 223, 221. Oratio, quare, ibid.
121. Mansiuncula nonlonge a S. AmandoBaralla,1, 148. Millenariinttmeri myslicasignificatio,I, 520.
—
Ecclesiarumilliusimmuniias,1,265. S. Marliuipueri, MinistriClirisliquiuam, et quid Chrisio rninislrare,
II, 154.Filiorummagna multiludo,I, 168. — S. Martini I, 584.
fratres, I, 29. Aliquanriomonachos,aliquandocattotiicos, Miraculumde— Christo venttiro, quod CaesarAugustus
aliquaiidoneulrumse esse dkebant, 175. Alciiinuinma- vidit, II, 462. Miraculatestiuioniasunt sanclilalis,
gisirumel rectoremaccipiuuta rege, ibid. A Theodulpho II, 182.
ep. Aurelianeiisiaccusanturapiid regem, 174.Adplaciluni Misericordia imprudensest,quaepaucisprodpst,etmul-
regiumvocaiiiur,175. AbAlcuino defentlunlur, 1 69.Ft ab tis nocet,I, 148. Erga peccantesiu nos exeneoda, II,
liouestatemonaslerialisvitaelaudaulur,ibid.—S. Martini 151.Quantumbonum,ibid. — MiseicorriiaDei in homi-
presbvteri in ecclesiisservieutes novis exacliooibusab nes qnaiila,I, 551.Tciiipusilliusnuncesl, ibid. et355.—
episcopovexanlur, I, 265. Misericordia judicissine discipliuasecuriiatemfacitpec-
MarliousAlcuiuiriiscipulus,I, 55. camli, II, 1.51.
MartinussacerdosintercessjoniGeorgiipalriarchaeHie- Missaquid est, II, 508.Unde dicilur, 435. Cursicrifi-
rosolymilanicommendatur,I, 148. ciumappellatur,ibid. Uudeimtiumsumpsil,456.Priuioa
Mailisslelladiuoccultala subilo efiulsit,I, 97, 98, 101. S. l'etro Anliochia;celebrala,497.Vetusqualis,496.Ejus
Occullalionisilliuscausa,ibid. contenla,ibid. Ejuscelebratio, 407. Caeremomae myslice
Martyrium, iu illo sacramenla baplismi compleutur, expositae, 4 96, 497. Quam preliosa paramenta olim ad
II, 406. —
illatn aJlubita,530. Missresacriliciodefunctosa prrnis
Malhanquidsigniflc.it,I, 4:>0,452, 435. lihetari credilur,II, 250, vers. 815. Illius mira virtus,
Malhemaliciqui el uude dicli,II, 464. ibid. —Missacatechtimeuorum quae,II, 508.lonoceiiiiuio,
M;ilhias(S.)aposlolus,de illo versus, II, 223. 514.DeS. Trinilate,6. l)c graia saucti Spirituspostu-
Matlhaeus(S.) evangelislacur spec.ie lioininisdcno- landa,7. Pro peccalis,8. Pro pelilioiielacryniaruin,iWd.
tatur, II, 433. —S. Mallhaciara, 11,210. De illocar- Ad poslulaudaaugelieasufftagia,9. Conlra co-itatioiium
men, 222. leutatiunes,i id. Desanctasapiemia,10.Adposlulandam
MuuLiuyrum antiqniias,II, 511. 10.De charUale,It.Lontra lenlaliouest-ar-
liuitiililaLctii,
1481 INDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1482
nis, 12.De sanctaCruce,12.InDe tribulatione et necessi- Naboris(S.) monasteriiinscriptiones,II, 215.De S. Mar-
tate, 13. De S. Maria.iWrf. commemoratione S. Mariae, tyris sepulcroversus,iWd.
14.Deuno aposlolo,ibid. De plurlbusaposlolis,15. De Nares quid sunt, II, 355. Cur tangunturin baptismo,I,«
uno martyre,tWrf.De pluribusmartyribus,16. In ecclesia 109,110, 127; 11,522.
SanctorumMartyrum, ioid.De sacris reliquiis, 17. Quoti- Narratio rheLoricaquid est et qualis esse debet, II,
dianade sanctis,ibid. Pro inimicis, ibid. Pro confitente 521.
peccala sua,18. Pro salute vivorumet requie mortuorum, NatalisDominifestum,cur non esl mobile, II, 462. —
tbid. — MissaS. Auguslini,II, 7, 9-14. — Missaetres iu De natali Dominiversas, II, 207.
nocte NatalisDomini.II,462.Tres quoqtie in feslivitale Natalitiasanctorumvocantur dies transitus eorum de
S. Joannis Bapt., 469.—Missaedefunctorumcur sine saeculo,I, 615.Cur in laetitiacelebrantur, H, 480, 481.
Gloriaet Alicluiocelebrantur,II, 513. An liceat illas pro Nathanaelquid significat, I, 481.—Nathanael Alcuini
cmnibusCbrislianisdefuncliscelebrare, ibid. discipulus.1,169,174,not., 157,not., 410.CognomenFri-
Missalischartulaab Alcuinomissaad monachosVedasti- dugisi, 174, not. Vocatur diaconus,410. Archidiaconus,
nos,I, 59, 60. AdFuldensesquoque,256.—Missalisliber 148.CommendaturprecibusGeorgii palriarchaeHieroso-
Gregorianuset Gelasianusab Alcuiuoordinalus,II, 3. lymitani,iWd.Praesenscum rege in balneo, 157.Cura illi
Missiregii nonsint personaepauperes.sedarchiepiscopi, virginumLuciaeet Columbae commendatur,ibid. AdCaro-
episcopi,abbateS, duceset comites,1,152,153, not. lum Maguumdefert epislolam Alcuinicum san.lissimo
MissioFilii a Palre quomodointelligenda, I, 726. — divinreScripiuraemunere, ibid., not.
MissioChrisUincarnatioesl, I, 515,516,542, 550. Mis- — Nathinaeiqui, II, 490.
sio Spirilussancliqnae,I, 726. NativilasDomiiiicur celebratur, et quae porlenta ac
Modesliapars virtulistemperanliiequiriest, II, 330. signa illam praecessernnt,II, 462. — Nalivitalumdies,
Mcestitiaquomodoa tristitia differt,II, 471. Pharaonisel Heroriishonoribusolimfeslivi, I, 552.
Momeolumtemporisqtiid,II, 426. Nalura unde diciiur,II, 420. Hectede Deo dicilur, I,
Monachus nec nummumnnumhabealsineabbatislicen- 177. — Naturaerittaein Christopropriaeel perfeclae,I, 793,
lia, I, 291. — Monachi —
furtivas epulas vitent et cultum 794,819,879, 898. Quaecuiqueconveniant,731, 752.
vestium, I, 22, 23. Monacbischaritas, obedientiaet Navisquid est, II, 353.
s>abilitascommendantur,1,140. ViaadDeumsit cliaritatis Nazaraeiqui, II, 491.
unitaset humilis obedientia,60. Semper vel opusvel li- Nazarethquidsignilicat,I, 479.
iu
bcllussit manibus, i bid. Sacrae Scripturaesludium illis Neapolisurbs Samaiitanorum,olimSichar,1, 334.
—
nb grassanteshaeresescommendatur,115. Monachorum Nebulaquid esl. II, 353.
vita Felix, I, 114.Iltam primiliva Ecclesiainiliavit, ibid. Nefridiusepisc.Narbonensis,1.267,268.Vide Nifridins.
—Monarhorum vitatota, charitas,hnmililaset obedientia, CumLaidradoet Benedicloin Hispaniamnutiitttr, f, 1i8,
I, 107,289.Ulorum virtutes etsludia, 113. Nonsolumsae- 268. Fuit eliam abbas Urbionensis,148, not. Et primus
cularissubslantia,sed et alfectusvoluntalissil communis, quidem,auclorqueilliusmouasterii,268, not.
114.Quaeseniurumet junioruuimutuaofficiasunt,289 seq. Negotiumquid est, et quaeinde argtimentain contro-
— Admonachos adhortnlioarlnocturnaslaudes,II, 226. versiisaccipienda,II, 323.
MoniAlcuinidiscipulus,II, 258. Ad illum per terras NemiaspincernaaulreCaroliMagni,II, 228.
ignntis euntem carmen adhortalorium,ibid. An idemac • Neuiroth gigas, venator forlissimus,quomodo,1,310.
Monna,ibid. Primushominibusdominarisluriuit,ibid.
Monnapresbyter, Graeceanlhropus,I, 200,201, not. Nestoriusnondixit palam, in Chrisloduas esse.per-,n-
MonsSionChrislus,I, 381. I, 854, 879, 881. Simulalseriicere unum Filiuni. II
nas, —
Montes circuilu Ston, sunt angeli, prophelaeet prae- 550. Nestorii ha-resis,I, 794,795, 814, 831,831, 888
in
dicalores,I, 581. 894, 908, 919.Illius symboluni.919.
MontisOlivimonaslerium(Monloliou),I, 289, not. Pri- Neustriapars regni CaroliMagui,II, 566.
niiisilliusauctoret rerlor Olumundus,ibid. NieodeiiuiscuradChrislumnocle venit, I, 490, 510.
MopsusAlcuini discipulusapudS. Marlinumaegrotus, Nicopolisunde nomenaccepit, I, 660.
1,55. Nifridius episcoptts,I, 267. VideNefridius.
Morbacensesmonachi,I, 62, not. — Morbacensemo- Ninia(S.) ep. muliisvirtutibiisclaruit, I, 297. Pictorum
nasleriuma quo conditumet fundatum,I, 62, not. apostolus,iWd., not. Illius ecclesiaet nionaslerium,Can-
Morientesin operibuscliaritatisDeo vivunt,I, 132. dida casa dictum,ibid.et nol.Ad iiliusfraires epislolaAl-
Moriturisquomodoolimprovideliatur,II, 512. cuini, ibid.
Moroaldusabbas congregalionisS. MariaeFarfensis,I, Niniveel Hoboolhnon sunt duaecivilales, I, 516.
206, 207. Niviella(Nivigella)inonasteritiin,I, 67. Abllla hortatu
Mnrsquldest, II, 352.Dormilioappellalur,1,574. Mors S. Amandiconslruclum,68, not.
bominisduplex, 308, 734. Mortuaesl morle Christi,132. Nix quidesl, II, 353.
—Morlis regnum advenienle gralia destructum est, I, NobiliacensemonasteriumS.Vedastinomineinsignitum
187.-»Mortisnomineeliamvenitintdiaholuset peccatum, II, 172, not. Illius abbates, Aper, Ato, 214. IlliusInscii-
I, 186.—Morlisest reminiscendumiuter gaudia,II, 226. pliones, 212.
Moriem exspectare an me.tiusesl in sede canooica,ao Nobiliacus,locus prope Atrebalum, cur ita dicLus,II,
in sanclilalemonaslir.a,I, 206. 172.
Morluusquadriduanusquiddesignat, I, 574- Mortui — Noevir perfeclns,quomodo,I, 312. Quomodoposl dilu-
non
compa-sione, luctu suut prosequendi,— I, 152et 133. viuminebrialus,316.
Quomodo feliciores quam viventes, 422. Moituorum Nomen grammatici)et philosophicequid est, II, 271,
et
exsequiae. commemoraUo, 11,512. 550. Ejusproprium,271.—Nominisaccidentia,specieset
Mosanae ripae,1,39. genera, 272, 273.Numeruset Dgurae,275. Casus,276.Et
Moysis o ratio plusvalet quamexercitus, II, 148. declinaliones,277.—NomenDei sanctumest, II, 506. Cur
Mulieruudedictaet quidmysticesigniticat,1, 431.Cur petimus ut sanctificetur,ibid. Scriptumquatuor litteris
de lalere viri dormientisaedificata,509.Numante pecca- Hebraicisquomodoinettabiie, 494. In fronle ponlilicisap-
tumsub viri potestaieerat, 310. Quomodoomniummalo- pensutii,ibid. —Nonrinaptopriaetsignilicativain Chrisio
rum caput, 431.In trislilia parienstypuslicclesi»,615. quae,I, 868. —NomltiaPatrumVeteris Testamentiet eo-
Muitdusquot elementiscoustat,I, 306.Cursenarionu- rum aliegorire,1,430, 451seq. — Nomen bouum nielins
inero perlectus, iWd. Veristemporecoepit,414. Nonte- quamunguenlapreliosa,I, 428.
merariis molibus,sed providentiaregilur, II, 409. Quo- Nonaeuude dicunlur, II, 428.— Nonaehorseofficium
modoa Spirilusanctoarguitur, I, 610.—Mundushomines unde, II, 510.
dieuitturmundiamore decepti,I, 469,586, 599.—Mundi Noroberet amiciscom-
aetatesquol et quaesunt, II, 425.— Mundihujus nomitie mendatur,I, (Norbert)presbyter
221. peregrinans
srepe Ecclesia inielligiiur,1,607. Northumbriae reges ob qurepeccalapunili sunt, I, 227.
Murmuratiouismalum in monachisrepreheuditur, 1, Nolaeobeluset asleriscusquae,II, 271.
114. Noviautus(Novieutus)curtulusAlcuini,1,128.Ubisilus,
_Musae, ad illas carmen in gratiam regalis juvenis,II, 129, not.
Nox unde dicta, II, 427. Quaeejus partes, iWd. Quid
Musicaquid est II, 332. significatin S. Scriptura,I, 389; II, 5">5.
Nubes, prophelaeel doctoresintelligunlur,I, 441.
NumaJanuariumprimnmmerisemstatuit, II, 463.
N Numerusnominumquid esl, il, 2J7. .
Numerus153pisciumin Evangelioinysliceexponitnr,I,
Naassonquidsignificat,I, 450,451, 455. 41, 244, 641. — Numeri 13 inystica signilicalio,I, 376,
Nabatenaregio unde dicta et ubi situ, I, 327. 589.
PATROL. CI. 47
1483 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1484
Nttmerorumdivisioet varielas,I, 408. Typicainterpre- 28. In lentationibusimmundorumspirituum, 30. In tri-
—
latio, 87. Magna excellentia in S. Scripiura,344. Nu- bulationibui variis, 52, 69.In ipso initiodiei, 33. Pro ser-
merorum ex Veteri et NoyoTeslamenlo comparatio,I, vanda silendi et loqueodi discretione, I, 59.-^-Oratio •
211.—Numerorum LiherunJe diclus, II, 431. ad canendos psalmospro se et afiis, II, 40. Pro pa-
' Nunimulariorum tre, malre et oiutii parentela, 41. Pro abbateet.eon-
quod munus, I, 487.
Nuptirelegilimaenouriamnaruhe,11,516.Iislamen con- gregatione, ibid. Pro familiaribuset omnibus nobis
tiuentia virgiriumpraeferenda, ibid. Primaeet secundaa commendatis,ibid. Pro familiaribusno-jtris et omnibu.s
—
bonaedicentlaesunt, 408. Nupliaeiu CanaGalilaeae quid fidelibus defunctis, 82. Pro eleeniosynamprrebeuiibns,
signilicant,II, 465. 42.Pro fidelihusdefunclis,57.Pro agnilioneDei el indul-
Nycticorax,noctiscorvus,typuspoemtenlirje, I, 355. gentia delictorum,45. Pro— pace, II, 508.'Pro itineris et
navigiiprosperitate, 123. Oraliombnacboriiin, II, 47.
o Alia quorumvishominum,48.S. Augustini,77, 103, 117,
124. Aurelit Prudentisper melrum, 77.S. Ambrosii,79,
—
Obedienliaevirtusquanimoriloria, I,' 481. Per obe- 81. S. Benedicli,84.S Cyprianirairtyris, 94. S. Eugeriii
dlenliamhomopervenitad occullamsapieuliam,I, 370. Toletani ep., 103.S. Gregorilpapae.107, 110, 118, 120.
Obelusnota quae,II, 271. S. Hieronymi,39, 120, 121.S. Hilarii, 117.8. Isidori,86,
Ohelh qtiidsigiuticat,I, 450,451, 455. 106,121, I22.S. Martini,121. S. Columbani,iWd. S. Lf-
Oblatiseu donali raouasteriorumnon veniunt nomine fremdiacoui, 123.Alcuiniin nocie, 126.Ejiisd,m de agni-
moiiachorum,II, 172. lione Dei et indulgentia pecca'lorum,78. Ejusdem ad
Oblationesquotidianaeprincipumad niissam,I, 67. Christum,22o. Salomonis,in dedicalioiie templi, I, 447.
Observantia,pars virtulls iusliliaequid esi, 11,330. —
Poetuead duodeciniaposlolos,If, 223. Oralin dictaolim
Occipiliitmquid est, II, 422. post Litanias sanctorum, II,, 116. — Super hebdoniadarios,
OcialdusabbasCeiuulae,S. Ricliariisuccessor,II, 180, 20. Ad Deum et apostolos,457. Orationesprodefuuctis
not., 181. Vir probaucel perfectoesanctitatis,ibid. Corpus curfiuiitab Lcclesia,II, .505.— Orationessiipei'preniten-
S. Richariitrausfert, iWd. tem, II, 514. Ad horasCanonicas,19, 50.De.sanclaCntce,
OciuusnbbilisFrancus, II, 169. 19, 50. De S. Maria,20. Ad Mandatutn,ibid. Aute el post
OctavaNativitatisDominicur celebratur, II, 463. Coinmuiiionem, 51. Solemnesin Parasceve, 479.
Octogeuarius numetus qualiler coucubiuis inCant. Cant. Orator qualis esse riebet , II, 331.Priscis auctoribus,
allribiilus, I, 409. non priscis verbis ttlalur, 327.
—
Oculiqttidsunt, 11,555. OculiAriamet Evaead qutd Oibionense (Urbionense)monasteriumB. M. unde di-
—
aperli, 1, 309. OcuIiJe.su, dona spiiitus ejusetmystice clum, 1,268, not. DiclumquoqUeB. M. de Nnvaliiset
desiguaul,1,519.—Oculi CUristisuut apostoli evan- de Crassa, ibid. Illius primusaUctorei abbasNifridius,
gelistiB,1,337. iWd.
Oriilleo/.fraier lidelis, I, 61. Orbis quomododivisusa filiiset nepbtibusNoe, I, 316.
OdoCanluariensisarchiup. erranles circa eucharisliam — Orbistres tantum partes aguovitAlcuinus,I, 215.
miracuload verilatem adJuxil, II,-577, 378. OrdoRomanusin ofiicio ee.Clesi.isllco comiuendatur,1,
OJoratusquare dicitur, II, 421. 65. —
Illiusantiquilas,66. Oidoad riandam pcenilentiam
OJttinuspresbyter, II, 127. in capite jejunii, II, 471 seqq.— Ordinesecclesiaslici quot
OriullusArnouis el Alcuiui amicus, 1, 164.Ab Arnoue et qui sunl, II, 434.
de suooilicio instruendus, 165. Inter missos regios receu- Origenes in quibusdama fide exorbitat,I, 789.
setnr, ibid., nol. Orlhorioxiqui sunt, II, 302.
Olfa rex Merciorum, I, 11,57,58; II, 537. OfTantis, Orlhographiaquidest, II, 271.De ea Alcuiniscriplum
quoquevocatur, 58, not., 67,83. Decus Britanniae,58. 301seqq.
Illius tiliaeElOedaet Alfrida, 226 , uot. A CaroloMagno tls quid est, II, 355.
dissidet, 1, 6. Quaedissensioniscausa, 7, not. Carolusad Osanna unde dicilur, I, 581; II, 475.Cur in praefalione
illum muneradirigit, I, 57. Scientias in regno suo pro- missrecantalur, 502.
movet, 58. A sede inetropoliiicaCanluarire abslrahit ec- Osbalduspairicius Nordanhumbriae, I, 17. De regicidir
clesias Merciorum,I, 67, not., 81, not. S. Osvvaldiregis el mulli sanguiniseffusionesuspectus,07, not.
gepulcruinornavit, II, 246, vers. 388. Multabene , rnulia Osbertusdux Nordanhumbriae,I, 17, 20, not. Anpatri
crutleliier egil, I, 67. Ejus numiniisnuper reperius, 58. cius Merciorum,iWd.
Olferloriumin inissa quiri, II, 135.De olfertorio: Vir Ossaquid siinl, II, 553.
eral interra, II, 490. Osthfridauxor Edelredi regts, II, 243, vers. 358. S.
Olliciidivini apud monachospartes, — I, 375.Quaeillitis Osvvaldiregis neptis, ibid., vers. 559. lteliquiaspatruiho-
in monasleriiscura habenda,II, 165. Ofliciapersiugu- norilicecoudit,iWd., vers. 360.
las bebdoiuaJreferias, II, 52 seqj. Osliarius quis, 1, 564. —Ost^ariornmofGciumin lege
Oleumsignilicatboua opera, I, 435. Et gratiam miseri- veteri, II, 490.n lege nova,191, 434.
cordiavceeleslis, 541. —Olei iitliimorum benedicliotn Osliumin latere arcaequid pr.ttigurabat,I, 633.
CoenaDomiui,II, 477. 0.-.IIUU1,Cliiislusest, I, 505. Quidsit egredi et ingredi
Olivetimonsquirisigtiificatmyslice,I, 511. in hoc oslium,ibid. et 367.
OlomutiriusAlcuiuo fatriiliarilalejuiiclus, I, 288. Pri- OsulfusAlcuini discipulus, 1, 218, nol., 220, not. Ob
mus auclor et reclor nionasterii Moulis Olivi, 289, not. moresperveraoscorripiLur,218. —OsulfusCarolijuuioris
Quanrioobiit, ibid., not. faiiiuliis,I, 211.
Olympiasquiriel untie riitilur, II, 42.). OswalJus(S.) nepos el successorEduiui regis, II, 244,
Omerus,I, 126.VideHonierus. vers. 255 seq. Forliter in hostem pugnal, iliid. Sttosad
OmnipoienliaeDei iinmenritas,I, 715. puguamhorlatur, vers.242.Viclorreghum saucte admi-
Onias sacerdosAicuiul discipulus, I, 292, not., 410. nistrat, ver-. 265 seq. Ecclesiascouslruit et ornat, vers.
Commendalurprecibus Georgii patriarchaeHierosolymi- 275 seq. Illius dext<<rain pauperes larga, inc rrupta,
laui, 148. vers. 291 seq. In pugna contra paganosperemptus, vers.
Opera mala ad inlernuui—ducentia, et bona ad coalum 312.—S. Osvvaldi miracula posi mortem, II, 243, vers.
evchettliaquae,I, 17, 18. Opera mortuastint peccata, 511. Pulviscumsanguineiltius petniistusmulliscausa sa-
I, 693. Bonasine fide esse non possunl, 524.Credeuiium lutis, vers. 534. Heliquiaruuivis et clficacia,vers. 215
quouiodomajorafulura sunt, quamopera Chrisli, 59S. seqq., vers. 460 seq.Ejus latnael patrociniumapudexle-
Opinioquitl est, II, 533. ros, 246, vers. 455. Obij.us,247, vers. 499 se,7.
Oraiiduni qumiilie cum lacrymis pro diversis plagis, Osvvi(Oswinus)germanus ei successorS. Oswaldi,II,
quas patiiiiur,II, 55. Alioiunibus,pro omuihus,36. Aule 245, vers.el 504, 247, vers. 505. Mullis beilis impeiitur,
quietbiuin doruiiiorticellula, 5S. vers. 509 vers. 517.Victorevasit, vers. 540 seq. Mer-
Orariumquid est, et quid sigttilicat,1!, 177, not.,.495. cios ad Baptismuiuduxit.vevs.539. Feliciler reguat, vers.
Oraliogrammaticaquidesl, II, 271. — Orationisrheto- 560seq. Obiujs illius, vers. 575.570.
ricre parles quoi., II, 320. Parlilioet conlirinalio,521. OvesChristiqui dicunlur, 1, Qui fueriniante ejus
—
527. Oralio tlialecticaquae,U, 551. adventuiu,563.
— tlraiio ornatur,
Quomodo
{[irecaiio)t|uid est, I, 351. Cuinlectiotte sacrae OziasquidsigniOcal,I, 450,452,454.
Scripluraeper vicescommenJaiiir, 157.—Oratio sancto-
—
ruiii quamef icax, II, 239. Oraliouis furlivaeabbrevia- P
tio , II, 22. DoiiiinicaR expositio, 436, 440, 506.Ejus
septem peliiiones,507. — Iu -— orationequid peienrium, I, Pachomius(S.) illi angelusapparuit, II, 359.
598. QuiJobsetvandum,354. Oratio pro gratia virtu- Pacta et fcederaimperatorumOccidentaliurnel Orien-
les consequendi,elc, II, 25.AriPalrem iu noiuine Filii, lalium,subscriptionesacerdotumet proceruuitirmata,II,
26. Pro contemplatioue,27. Pro custodienda humilitale, 561.
*485 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALGIHNI. 1486
Paganimultamala feceruntper et insolasOceanipartibus in pr.elakiSierjraisubjeclos, 280.—Palientiaelaus et com-
Aquilaniae, I, 135.l.ittusGallietim Geriiianicuiiivaslant, meudatio, II, 152.
—
137, nol Paganoruinoperabuna, inaniasunt, I, 561. Patiiarcliariiin Adam, Noe et Abraham picturre, II,
exculitur, I, 118 —
225. Patriaroliaepritnicur pastores-ovium,I, 315, 533.
Pagii crisisin ep stolamLXXX
Palaliolummoiiasieriuiuolimvirginum,nuuccollegiata, — Patriarchae nonnunquam vocantur arcbiepiscupi, I,
11,190. 194,not.
Palliumarchiepiscopalequid designat, I. 121; II.'496. Patriniet matrinue,II, 483. Quodnamitlorumofficium,
Superhiimeralis sanctitaset pnlliumsanctiliitisappellalur, 486.
1,121; et sacerdotalediadeuia,162. Anle ,et retro cruce Patrilius (S.) fcotorum gloria,II, "219.In 'Hiberui»
signaiur,121.Quid admouelillo ornatos, 162. Archiepi- fidei e.tvitie monasiicaepropagator,I, 286, not.
scopiillinlaccipiunta stimmasede, II, 494.Illo nuuquam Palrum VelerisTeslamenliiiominaet uominiimallego-
uleridnnisinemitiisteriodiaconorum,l, 65. riae, I, 430. — SS. Patrum scripta gvataTuerleguutur,
Palmaruntriiesac ejtiscelebritas,II, 475seq.—Palmae, II, 409.
quaeMninanibusporlari soleul, qui signilicanl,II, 153. Pattlintis(S.) primusEboracensisarchiepiscoptts,l, 20;
Pancratii(S.) ara, II, 219. ,11,244, vers.210. Civis urbis Romanae,245, vers.'133.
Pandecten, Vetus et NovumTestamentum in simul Britanoisfirieiupraedic.it,vers. 139 seq. Ediiinuniregem
scrij.luindicitur,II, 308. veram religionemdocet, vers. 143 seq. ftegeui et po-
Panis vox Unde derivatur, II, 507. Quotidianusquis, pulum ad Cbrislum convertit, 244, vers. 165 et vers.
ibid. Qualisesse debet, qui corpus Christi consecratur, T, 213 seq. . . ,
—
ll>7.Corporis(llristi unus uliiqite, II, 501. Panis et ca- .Paolinus patriarchaAquileiensis,1, 33, 45, 46, 49, 69,
licis oblaiio est morlisChrisiicoinmemOralio , II, 504. — 116.Egregms(loetoi,el pius co lestisvilaeprseceptor.4.
Panisde cosloper mannasigmUcalus,I, 523, 528.'—Panis Ejus vitam illustratMadririus,iWd., not., 33, nol. Ari.rie-
viiieet pra^ceptorum observatio,1,555.— Paues quintjue fensionemf:deicathulicaeab Alcuinoprovo:atur, 97,146
in Evruigelioquidmyslicesigniticaut,f, 519. el 147. Ul ad regein Aquisgranninveuiatin causaFelieis
Pannoniaeregiopatria S. Martini.TI,159. ab Alcuinooptaliir,113 Libellumcalholicreliileiuiisit ad
Pantbeon,templumin omiiiumsanclorumhonoremcon- regem, 136, 137.Illins libellnss?u symbolumlid;'<i'lau-
secratum,II, 489. datur, 116, 147,not. IHiusuiemoriaein niissas.eeommen-
Papa quidsignilicat,II, 502. dat Alcninus,49. Adipsiimcarminael laudes,II, 230.
Papia ngalis civitas,I, 126. PatiliuusNolauusep. al>oculorumdulore-elcaligiuesa-
Paiadisushortusdeliciaruminterprelatur, I, 622.Patria natnr a S. Martino,TI, 160.
nostra est, II, 545. Paulus(S.) quas jBtquot epistolasscripsit,II, 435.Ouid
Paralipomenon,qua lingua dicilur, II, 431. in eis coiitiueliir,431. Ejus caput Iruncuinan sauguine
Parascevequidesi, 11,478. Cur in tristitia celebratur, manarit, 221, not. —S. Pauli aposloli ara, 11,211,2I>8.
480, 481.Illitts solemiutas,478, 479 seqq. Cairemoniae, Ecclesia, 562. Iniercessio,225. De illo versus, 217,'220.
ibid. et 480.lu illosacerdoscommunicalsubunica sperie, — Pauli (S.) cella—(Cormaricus)subdilur monaslerioS.
iWri.,not. Martini, II, 565. S.Pauli (monaslerii Cormarieensis)
Parenteshonorandi,I, 341. causaRomaeagitata,'I,67, 68, 70.
ParisiacaecivitatissuhurbanaSS. Dionysiiet Germani Paulus Casinimontismonachus,11^551. Antehaccaslra
auxilis jiiconilaiuur,11,194. secuius, ibid., not. Scripsit e|iilaphia'Hi'degardisreginae
Paiisiisau Alcuioussciiolamerexerit, I, 54, not. et liliaium,553. Quid senserit rie veritate eacharisti»,
Parochiani, parocliiseu citriones ititelliguntur,1, 116, 379.Adillumcannina CarpliMagni,551.
not. Illornmmoreset olficia,ibid. PaiilusS. Mnrtiniiiionachuset ejus encomiujmseuepi-
Parriciriaet patricidain quo dilferuul,tl, 472. taphium,II, 236.
Participiuinquid est, et undedicitur,II, 292.Ejusdiffe- Pauperes Chrisli quinam, T, -388.—>Piftiperis maaus
renlia a nomineel aciidenlia,ibid.et239. Ejus proprium, gazophylacium Christiest, I, 127.
—
271. ParliCipiaunded<-rivautur, 293
11, seq. Pauperiesdiligendaest.TI, 226.
ParvnlussngensariEeclesiamfertur, ne siue baptismo Paupertastrau>._«illaest, si humilitalisgubernaculore-
moriiiur, 1,517.— Parvulinon loqueitlesquomodoper galttr, |, 202.
baptisuiuintiuutfi l>les, fl, 525. Bapiizati et anle osum Pax habenda cumomnibns hominibris,'I,6S9.Cnsto-
raii.misdefiinciia daruiiialione et
liberaulur, ibid. 524. diendacuin bonis, uou cumscelerati<,II, 130.Ustmater
PaseliaHelirieuinnomeu est, Laiine tran»itus,I, 591. dilectionis,ibitt. — Pax. (pialem dat Ctnislus,de-verihi-
PeLiliniiseu Cimpetentiuiiiquid, II, 475, QuanJoa Lati- tur, I, 601,015.— Par vobKcum,cur in missa rairitiir,
nis et Graecisceleliralur, 538. Au el quomodo differt a II, 498.— Pacis osculunicur-aon >'dalur-in Gtetu;Do-
dielnis azvmorum,1, 625. Judrjeorumiiuumbra, nostrum mini, II, 476.— Pacem oderunt,qui-scindunlEcclesiam.
iu luce. 578. I, 377.
Paachalisdieisolemnitaset caeremoniae, II, 483. Peccatorvivens, canlcompar»tus,1,4^5.Qualiterjusto
1'aschasiusiladberlushaeroiicosjudicat, errautes circa mortuomeliordicipossl, ibid. Oraie riebelcum tiriuca,
euchansliaeverilalein, II, 378. 359. Si circa finemvitaerie-initesse malus,uonrlebet de-
in
1'ascuaquoruorio /Egyplo delicientibtts pluviisrepe- sperare, II, 515.—Peccaior^snonsunl ab Ecclesiaex-
ritiuiur, I, 333. — Pascua ovium Christi quae sunt, I, cludeudi,I, 171.NOD —
anle tempus ab hsmine conJem-
563. nandi, ibid. Peccatorum poena postTesurrectioueni.
1'asserquaenamavis, et quosnamdenotat,1,355..Ereptus I, 735.
de laqneoClirislumdenolal, 380.— Passernomeiiadsci- Peccatumomne cogitatione, ant locutione ant opera-
liliunt liumiuisignoli, 1,232. tione lit, I, 109. Origiualeet actuale, iWd.-Quibiisrifodis
PasMuneus card. notisilluslrat epist. 56 AlcuiQi.I, 66 perpetrantur, ibjd. Cur per fpsum.creatoremexpiatum,
seq. Laudatur,592. et non per angelitm, 506.— 1'eccali reatus mauel post
PassiunisIJominicaecausalripIex, 11,478. actiouem,II, 508. — Peccaium angelictimcu iti Genesi
1'asiorverus quis, I, 564. siletur, I, 305.Cur insanabile, iWd.— 1'eccatumincre-
Paier dicunra patrando,id esl, perficiendn,II, 806.'— dulitaiisin Judaeisnon excusabile,I, 608.—1'eccalaqua-
Paler Deus duobus itioriisomnipolensappellatur, iUd. liler legi dicuuturin Psalm., I, 347. Opera murttiasunt,
Qtiouiodousqne iuodobperalur,1, 510.Tolus iiiFilloest, 693.Per mortuorumcadaverasignilicannir,333.Qusmala
el in 1'alre toltisFilius,620.Cursolus in Pnefalidriemis- 1n populocausaut,II, 473. Quibusmodis remiltOnturin
saenominalur,II, 501.Necnec ssilate, nec volunlate.sed Ecclesia,510. Quotidianaquoinodoreuiiltuolur, 474.
naturagenuif Friiuin,I, 177. Sicnt Paler vita est, iiaret Pecten in forma animalisjocando riescnbitur,-1,56,
Filius est vila,721.Nonestde aliqlto,598.Cur solussou 57, not. , .
dicilur missus,727. Quomodonon est, incarnaius,1, 729, Pectus baptizaticur ungitur,I, 1110,127; II, 322.
742. Quaedainopera faeilper Frfium in formaDei; quae- Pecuiiiaeecclesiasticaeformainsiituta,'I, 5!J4.
in
dam per eumdem formaservi, 733.— Patreiuet Filium Pelagitts Chrisluuidixit hominemstililaritim,!, 814,
dici, noiiest diversum in Subslantia,I, 711. — De Palre Ejus coufessiooliintributa S. HiflrOftymo, II, 373. —*Pe-
el Filio quid dici debel secundum stibstantiain,et quid lagianasecta quo argiimeriiodestruitiir, 1, 436.
secundum lelationem, 1, 709. — De sojo 1'alre nonest Pelicanusavis jEgypiiaci tlesignateremilas.I,555.
intellutiiduii)quoddiciiur: Qui[acittnirabitiamagnaso- Pendaiirex forlisel crude.lis,II, 247, vers. 518se</.'In
lus, I, 722, 741.— AdPalrem Deum iu nomineFiliiora- bellocontra Oswinumvincitur,vers. 541. Lt ipseperimi-
tio, II, 26, 27. tur, vers.552.
Pati, categoria,II, 341. Pentateuchus unde dicitur, et quis ejns auctor,lII,
1'aliemia quid est, II, 350. Vera quae,123. Martyres 451.
facitsine ferro et tfamma,ibid. Quam necessaria in hoc Pentecosles vigilia, II, 487. Feslivitas, unde orta,
saeoiloDeo servientibus,I, 165, 166. Qualisesse debet ibid.
1487 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1488
Pera inScriplurasignilicatpnblicamdivitiarumsubstan- Piscisassus quidsignilicat, I, 611. — Pisces an in arci
liarn, sacculusoccultam,I, 182. fuerunt, I, 313.— Pisces duo, quibus mulliludo refecla
Peregrinantes ad liminasauctorum apostolorumjuvandi est, quid designabant,I, 519.— Piscium155in Evangelio
a regibus, 1,32.Hospitioexcipiendisunt, 221. expositioallegorica,I, 41, 244, 245, 641, 642.
Perezius (Franc.) EcclesiaeToletanae thesaurarius, Planetaecur dicunturstellaeerrantes, I, 97.
II, 588. Plato.aDiogenese separarinon est passtts, II, 267.
Perezius (Jo. Bapt.) episcopusSegorhiensis lauda- Plalonii(S.) martyrisara, 11,210.
lur, II, 590. Ejus papjris usus est Joannes Mariana, Pliniussecuudusdevotissimusrerum naluraliuminven-
ibid. tur, 1,100. Illiuslibellide variocursusiderumab Alcuino
Perihermeniaequaesunl, II, 350. expetuntur,ibid.
Periochaeqnaosunt, II, 515. Pluer (D. CarolusChristoph.) eoclesiasteslegaiionis
Perjuriqui sunt, II, 472. Danicaein aula regis calholici,II, 555.Adillum epistola
Perpeluum quid, et unde dicitur, I, 178. Quomododif- D.Pluvia GregoriiMajansii,590 seq.
fert ab aeleruoet temporali,II, 510. quidest, II, 353. — Pluviasanguinisin Eboraca
Perpetuusep. TuronensisEcclesiam conslruxitin hono- civitate,I, 20. — Pliivirean ante riiluviumeraul, 1, 515.
remS. Martini,11,161,162. Poderis, Laline talaris,II, 494. Quaevcslis in Veleri
Perseverantiaquidesl, II, 330. In bonisoperibuscom- Testamento,308. Quaein Novo,495.
mendalur,141. Pcenitensper confessionemdebet peccata sua pandere,
Persona in Christo, Deoet homine,una, non dure,I, II, 154.— Poenitentescircnlisterreis circumdatisolebant
830,895, 896seqq.— PersouaeSS.Trinitalis omnessimul venire ad ecclesiam, — II, 192. Quomodosunt instruendiin
nonsunt majusaliquid,quam una quaelibet,1,710. Quae capitejejunii, 473. Pcciiitentiumflelusct luctusquales
unicuiquesunt propria,711, 712,739, 740. sint, II, 515. — Pceniteutiumgenera tria, I, 355. Exem-
Pes melri quidest, et unde dicitur, II, 271.— Fedes pla, 351, II, 515.
quid sunt, II, 353.— Pedes bospilibuslavare consuelum Por<nitenUa quid et qualilcr agenria,II, 154seq. Vera
olim, II, 213. el perfectaquae,I, 351,573; II, 134,406. Non tempore
Peleredium, a pelenda haereditatedicitur, II, 308. sed Inctuel lacrymispensalur,51o.Quanlotemporeagen-
Petronilla(S.) filiaS. Petri, II, 218. da, 474.Sine confessionevix fructuosa,156. Sera pericu-
Petrus(S.) aposloltiscur SinionJoannis nppellatur,I, losa, 471. Non differenda,I. 335; II, 515. Quomodoin-
644. Cur ter interrogatus, an Dominumdiligeret, ibid. juugendaChristianis,471, 473. Quomodosacerdotiboset
Intrans in monumentumsigniflcat Ecclesiamex gemihus levitis, 515. Non neganda in extremis, 511. Intirmorum
congregatam,634. Quotscripsit Epistolas, 11,433, 434. quoqtte a divina pielate suscipitur,400. — Fcenitentia
Portas aperit, quascherubim clausit, I,. 132. A Christo dandain capiiejejunii, II, 471seqq.— Pamilentiaeopera,
constitotuscaputEccclesiae,65. — S. Pelri trina negatio II, 15v<.Fructus, 154,154 seq. Agendaeslimuli, iWd.et
cur a Deo permissa,I, 624,625, Trinaconfessionedilui- 155, 156.— Ad pcenileritiamquomodoaccedendum,II,
tnr, iWd. et 644. — S. Peti i apost. Ecclesia,IL 210, 213, 474.—Pcenilenliaepnblicaegemilus,II, 24.
220. Oralorium,209. Ara, 211,1216.—De S. Pelroapo- Poesis qualisfuit leuiporeAicuini,II, 202.
stolorumprincipecarmen,11,220. De ejus catenis, 223. Polonymaqua?stinl, II, 337.
De ejusvisionein Joppe, 207.— S. Petri fralres, ecclesia Polyandrum,ccemeierium,II, 217.
Beneveiuiet cellulaead ipsam perlinentes, I, 155. Pro Pometa et pomeriaquaedictintnr, II, 309.
illis supplicatAlcuinus,ibid., 156.—S.PetrifratresWire- Ponlifex uncle dicilur, II, 492. Quodillius officium,I,
muthenses, I, 282,285,— noi. Ilforumhabitalioneset con- 678. — Pontifex RomanusvicariusS. Petri et poteslatis
versalio laudalur,282. S. Petri ecclesiaa S. Hiodberto illius haeres,I, 25. A Deoelectus, vicariusapo-loloruiii,
conslructa,II, 217. — S. Petri ecclesiaa Hadone abbate princepsEcclesiae, haeresPatritm,50. — Poutilicumin ve-
renovaia, II, 211.—S. Petri fratres Salisburgi,1,116, leri lege qusesuccessio,et quisordo,II, 491. Quaetesles,
not. 493.
Petrus archiepiscopusMediolanensis,I, 191. Oldradus Pontivaprovincia(Pouthieu),II, 176,not.
eliam diclus, 192,not. Scrjpsitad CarolumMagnumepi- Populus novellus quomodoriocenduset dirigendus,
stolatnde translaiioneS. Auguslini,ibid. Benevolus erga 1,42.
Alcuinum,192.Munera accipit pro eleemosynaa I.iud- Posituraein orationerhetoricaquid, II, 271.
garda regina,ibid., not. Potentianaturalisquid esl dialeetice,II, 341.
Pelrus magisterin palatio Caroli Magni grammaticam Potestassaeculariset spirilualis,quoriulriusqueoflicium,
docet, I, 126. 1,15.
Pbauuel, faciesDei interprelatur, I, 538. PraeceptaDei mnlta stint per diversitatemoperis, et
Pbares nnde diclus, I, 332. Quidsignificat,450, 451, unumin radice chariiatis,1, 606.Nondisculienda,sed pia
453. mente implenda,432.
Philemon,ad quem scribit Paultis,qttis, 1,661. PraedestinalioChristi qure, I, 616.
Philippusaposl. de illo carmen, II, 222. Praedestinalos esse qtiosdaniad malumnon creditur, II,
Philosophiartiumsunl inveniores,1,91. 406. Quandohac controversladepraBdeslinalione ari ma-
Pliilosophiaquid est, et unde dirilur, II, 335.Virlulum luni ccepcril,'57t.
ommummagislra,265.Ejus sublimitaset ulililas, 268. Praedicamenlaseu calegoriaaquuesunl, If, 337. Quo-
Divisio,332,335. modode Deo intelligenda,I, 713.
Pbotini haeretici error, I, 562. Condemnatur,II, Praedicatioverbi Dei faciendaiu ecclesiis monaslicis
401. diebus festlvis,II, 163. — Praedicatio,perversitate cre-
Pbysica quidest, et ejus partes, II, 335. scente, non debet frangi,sed augeri, I, 556.— Praedica-
Pictavia beati Hilariireliquiisfecunda,II, 194. tionis quis ordoservandus,I, 42, 50.
Picli inveslant Britones1, II, 242, vers. 42. Pelluntura Praedicatoresab inilio EciTesijeomnis ordlnis rlerici
Saxonibus,245, vers. 65. VictoresadversusEgfridumre- constiluti fuerunt, I, 183. Novelli populi quales consti-
gem NorlhumbriaB, 250, vers. 840. 57, 51. Angeliscomparantur,481. Illorumvocem
Pietas pars virlutisjostitioequid est, II, 350.— Pietalis tuendi,
nulla saeculipolentia aut vanilasitnpedtat, 269. Illisquid
quoeriebenl esse exercitia, I, 211. sit observandum,quid cavendum,51, 182.
Pilaius Rnmanuscivis fuit, genere Ponlius,I, 626; II, Piaefationisniissaeexpositio,II, 500.
437, 509.Judex in Judaeaa Tiberio constiiutus,458.
Pippinus Caioliducis lilius,paler CaroliMagni lionori- 280. Traelalorumpatienlia,salus esse debet subjectorum,I,
fice cxcipit S. Willibrordum,II, 185. A qtio baptizatur, Ecclesiaet Quaeillorum virtutes,283. Thes.iurusillurum sint
191, 199.MonasterioS. Martiniconferletiartam immuni- ornainentaillius,nonarca siugularis,284.
talis, 566.Ejns obitus, 188. Praeposilioqtiid est, II, 297. Ejus proprielas,271.—
Pippiuus Caroli Magni et Hildegardisfiliusde nomine Praeposiliones de, dis, des quomodoadhibenlur,I, 34. —
avinomenaccepil.Antea Carolomannns dictusrex Italiae, Praeposilionesloquelaresquae,II, 299.
I, 32, 33, not., 44, 45, not. Illiusuxor umlier innominala, Praesagiade ChristoRomae,II, 462.
iWd.,nol. Ab expeditioneHunnicaad Palrem rediit, ibid., PraescientiaDei nou cogitad peccandtim,I, 587.
not. Hostilem expeditionem in Benevenlanossuscepit, PraetoriumPilati an in domoCaiphae,1, 625.
156,not.Pro illaexpeditione.CaroIoinFranciamredeunte, Presbyter Latine senior dicitnr, I, 199; II, 455, 491.
in Itilia remansit, 157, not. lllius cumAlbinodisputalio, An idein qui el episcopusex menleS. Hieronjmi, I, 653.
II, 352seq. Sine diacononomenhabet, non oflicium,If, 498.—Pi esby-
Fisealionesanle et post resurrectionemfactaequiride- teri qui et unde dicti, II, 492.PrimisEcclesirelemporibu»
signant,I, 640. episcopivocabantur,iWd. Qualiter se gerere—
debent, I,
—
Piscina Probatica,quid myslice,I, 507 seq. Piscina 75. Senes debent esse moribus, 199. Presbyterorum
Siloe,typus baptiimi,I, 558 seq. potestasetofliciiim,II, 492. Mores,I, 03,199. — Presby-
1489 INDEXIN OMNIAOPEllA B. ALCUINI. 1490
teris num interriicendapriedicalioab episcopispraesentt- Quatiidttanusmorluusquidsiguiiica 1, I, 571.
bus, 1,183. QuatuorTempora cur el quaudoinstiuua,II, 488, Illo-
Priinogeiiila:.b Esauvendiia qtiaesunt, I,i527.—Pri- ruin temporum officiumin hebdomada Pentecosles,489.
mogeniii anteAaronfungeb.intiirsacerdotio, bid. Quendrida(Quindreda)materEgfridiMerciorumregis,
i Princeps mundi, diabolus, quomodoforas ejicitur,I, I, 67, not.
885. Quomodojudicatus est, 611. — Principes licclesiae Qiientavicus,I, 55, not. VideWicus.
adversautesperierunt, 1,148. — Principumsaeculiquod Quinariinnmerimysterium,I, 87, 522.
olBciiim,1,18. Illisquomndo obediendurn,166. Quiriqnagenarii nuinerimysterium,II, 470.
Principiumqualiler dicilurDei Filius, I, !J48.Qualiter Quinquagesima uude dieiiur,I, 80, 89. Cur et quomodo
dicilurde Patre et Filioet Spirilusancto,468, 548. celebratur,I, 89; II, 469, 564.— Quinquagesimus nuaae-
PriscianusLalinaeeloquentiae decus,II, 281. rus iu aJvenlu Spirilussancti consecralus,I, 351.
Prius quot modisdicilur, II, 543. .Quiniiliaui s entenlia promuliere,quae/EUiiopempepe-
a b
Procurationes episcopo contraconsuetudinem exaclae rit, I, 328.
nolantur,I, 265. Quintini(S.) mai-tyrisallare, 11,211,212,224.
ProdigusliliusAlcuini;et ad illumadmonitioperutilis, Quolidieel colidiequomododilTerunt,II, 310,427.
1,218.
Pronomenquidest, II, 279. Ejnsproprietas,271. Spe- R
cies,genera,ligurae,numerus,casus, seq. 279
Pronuntiatio,pars orationisrhetoricae,quiriest, II, 314, Rachaquidest, II, 472, 473.
328. RaribodusFresonumrex paganus,II, 183,187.VilreS.
• Prophetaeseminaioreserani, nonmessores,I, 501.Mi- WillibrordiinsidiaLur, ibid. Ejus tamen constantiafractus
noresundedicli,II, 432. virum stticlumad Pippinumremittit, iWd. el 188.A Ca-
Prophetiaespiritus non semper prophelarummentibus rolo Francorumduce devincitur,ibid.
RadoabbasS. Vedasti,I, 60, not. Quo anno factusab-
praestoest, II, 21.
Propositionumspecies,qnae,— II, 344. bas, II, 163,not., 207, nol.RenovatecclesiamS. Vedasli,
Propriumquidest, II, 356. Propria riiversimodedi- reuovat, 165,209.Et aramornal, 210.S. Pelri temptum exustum
cuntur,1,921. 211. Sacrum Codicemflammisexustum reparat,
Prosaquid est, II, 271. 207.Illiusobitus,163, not.
ProverbiaSalomonisquemsensumhabent,I, 445. Raganberlus(Ragerbertus)episcopussedis ignolae,I,
Providentiapars virtulisprudentiaequidest, II, 329. 265,260, not. Ecclesiaset presbyteros S. Martinl novis
Provincia,pars regni CaroliMagni,II, 566. exactionibusvexat, ibid.
Proximusnosterquis est, II, 129. Rahabquid sigiiifieat,I, 450, 451, 455.
Prudenlia quidest, et quaeejus partes,II, 141, 529. Raiginis-Burg,1,882. FideRatisbonensis.
—
Psallerespirilu et menle quid est, II, 149. Psallen- Ramesseterra quae,I, 333.
tium e.juitandoexempla,1, 66. Rami palmarumquidsignificant,I, 581; II, 478. —Ra-
Psalu.icxvnimysteria,I, 343. Et praeslantia,11,^4. — morumseu palmarumfestum,el ejusorigo, 11,474.
Psalmiet Hymniad Deumlaudandumsingulisdiebus, 25. Raphaelis(S.)ara, II, 224.
—Psalmiin variisoccasionibusdicendi, II, 21. Pro qna- ltaplores qui et undc dicnntur,II, 472.
—
cunquetribulationecaiilanrii,79. Psalmorumliber qua Ratbertus, 1, 14, not. VitleRupertus.
Iingua Jiciiur, 11,431. Qui illius attctores,quis slylus, Ratioad quid houiinidata, II, 147.
iWd.—Psalmorumulililaset elficacia,II, 21. Quantavir- Raliocinatioquid esl, II, 319.El quis ejus ususin rhe-
lus, 1, 514.Illorum seusus diligenler disculiendus,345. lorica, 321.
Usns in quolidianisprecibus, II, 21, 22. Dispositioper Ralionale sacerdotumquid in Veteri Testamento, II,
singulasferias, 52 seqq. Poenilentialium—
et Gradualium 491,493.
Ralisbnnensisepiscopus Adalwinus,I, 164,163, nol.,
numerusquiddesignat,I, 343, 344. Psalmusde incar-
natione, II, 91. De passione,92. De resurrectione,93. 882. 166.Synodus,in qua Felicis error damnatus,115,not.,
De ascensione,iWd.In honoremS. Mariae,108.Apostolo-
rum, ibid Marlyrum,109.Conlessorum,110. Razim,gig.intesinlerprelntur,I, 318.
Psalmistaunde vocatur, II, 434. Redemptiomundiquomodofactaest, I, 187.
Psalmodiacum deiectationeperagcnda,I, 366. Refecloriumfratruui,ad illudiuscriptiones,II, 213,214,
Psillerium a Ven. Bedaper versusdulcescollectum,I 226.
169; II.96ser_. Regenberctusmagister, II, 230, not.
in
Puer Evangelioqttinqtiepanesliabens,quis mystice, Regiumet regale quomododilfernnt, II, 510.
I, 519.—Pueri S. Marlim,II, 154—Puerorom etcleri- —
Regni felicitas unde, I, 120. Regna feliciasi philo-
corurnschola quando institula,I, 65, 66. Iit quibussint sophiregnareut, et regesphilosophiaestuderent, I, 150.
instituendi,198. in Regnum Dei in nos, quule, II, 506. ChrisLi,quale ,
Pullus asinaeqttid Scriptura,I, 582. I, 627.
Pulmoquid est, II, 353. Regularesclericiunde dicli,II, 491.
Ptincliad dislingiiendossensus,positurrevocanlur,II, Reguliacavillaubi sita, II, 166.Vicusest, Rilly dictus,
271. Illorum distinctionesante neglectas redintegrare ibid., not.
conaturAlcuinus,I, 126, 127. Relattvaquaesunl, II, 343.
Purgatoriiisignis, 346, —349, 733, 736. In eo mundari Religio,parsvirtutisjuslilire,quidest, II, 330.
possuntlideles,II, 406. Purgalorii animarumdescri- Reliquiaesanctorumlioiiorandie sunt, H, 223,409.Illa-
ptio, II, 230, vers. 905seq. rum vis et eificaciacontradaemones,216, vers. 592seq.—
Purilicatio beatae Virginiset de ea homilia,II, 553.Cae- Reliquiarumsanctaecruciset aliarumpatrocinia petit Al-
remnnirein ejusfesliviiale,465. cuinus,I, 49.
Purpura, lanaex commixlionesangninisconchylii,quid Remedius(S ) (Remigius)episcopusRhemensisFranco-
signiticat,I, 845.Adquidvestibussacerdotalibusapposita rum doctor, et eju.sara, 11,210, 2t9, 225. Clodevu?um
II. 494. baptizat, II, 165,166.Per totamCampaniamcolitur, 194.
Puleus quidin Scriplurasigrtifjcal,I, 500. Ilemedittsepisco[>us Curiensisamicus Alcuini, I, 195.
Pythagorasgeometriaminterrogandodocet, I, 184. Munera misit Alcuino,ibitt. Canonesecclesiasticoscolle-
gilj, ibid., not. Lilteras scripsit ad Alcuinum, 195. Qui
Q ipsumaJhortaturari oulciumepiscopalebene obeundum,
ibid.
Quadragenarius numerns,poenitenlire typus, I, 87, 315. Remediusdecurio,I, 136.Legendumloco decurio, de
Pro perfectionerectaecouversationisaccipitur, 508. Curia,193.
Quadragesimaquandoincipit et II, 470,564. RemigiusepiscopusArgentoratensis,1,195, riot.
Unde dicta, I, 87; II, 470. Cur anteUnitur,
Domini passionem Remigius.VideRemedius Curiensis.
observatur,514. Hernis.-io peccatorumquibusmodisfit in Ecclesia,II,
Quadragegimalis abstinenliacur custoditur,II, 470. 510.
Quadringentianniservitutislsrael unde computandi.I Reprehensioadversariiin judicio,II, 525.
319. , Requies tres Paulus apostolusmemoratad Hebraeos.
Quaestio causaein 'judicio quid est, et cjus species,II, 1,674.
516,317.Ex tribusfontibusprofluit,538. Responsoriiin ofBcioecclesiasticoorigo et etymon,
et
Qualitasqnid, ejus species,II, 340 et 311. II, 499.
Quando,categoria,quid, II, 342. Resurrectioduplex,corporumet animarum,I, 514, 734.
Quamitasquomodoaeslimaridebel et quae illius men- Corporumin novissimo die, 735, II, 406. — Resurreclio
«arae, II, S39< prscessit in capite,quaasecuturaett in membria,1, 387i
1491 INDEXIN OMNIAOPERA B. ALCUINl. 1492
Rex a regendodicilur, 1, 18. — Reges qualiter vivere in Albissolemnilaset etymon, II, 483,486. — Sabbatum
debenl,I, W, 59,242. Eorumofliciuiri,18.— Reges sunt, in xti lectionibtiscur et unde dicitur, II, 488 — Sabbiitl
qui seipsosbene regunt, I, 356. dies cur benedictoset sanctificatus,I, 341.
Rhabanus,coguornineMaurtis1,162, not. Condiscipuhts • Sabellius,ejuserror, I, 562,571; II, 573.
Saniuelisarchiepiscopi Wormaiiensis,203, not. Plura de Sacciilumin ScripluraoccultamdivitiarumsuhslanUam
—
to in Prmfat. De IthabanoMauroversus,II, 253. designal,I, 182.
RhemensisurbsS. Remigiipatrociniisgaudet, II, 194. SacenamicusAlcnini,I, 200.
Rhelia,I, 39. Sacerdos underiicitur,FI, 435.— Sacerdotislingiia sit
Rlielnricaquidest, et quaeejusorigoet vis.ll, 314.Quae cLivisregni coelestis.gullur luba regis relerni, 1, 72.
ejus | ailes et genera, ibid., 331. Sacerdolisest benedicert»,Deiest elfeciuinbenediciinnis
Riebodiis(Hicbodo).Vide lligbodus. triliuere, I, 328.— SacerdotesVelerisTeslamenliqui, et
Kicharius(S.)nbi natus,II, 170. An ex praecelsostem- qund eorum otficiuiii,II, 491 —Sacerdoics Ecclesiieet
inate.oriunJus, 158,176.not. Duossacerdotes Hibernos enrumolliciuui,I, 78; 11,292.Sunt angeli Dei, Itimiua
excipil et coutra iusolentiampopuli proiegit, iWd.Ad Ecclesiae,docloresgregis Chrisli, I, 14 Quarncuramha-
poeniieriliam movctnr,el habiliiuireligionissumpsit, 177. beantin doceiulo, f, 341. Qiiomorio cuin preniieiiliiiuset
Filsacerdns et verbumDei praedieai,idid. In Britanniam conlitenlibusagere debent, II, 475. Quidipsosreges ad-
servusqueiu Galliarelictosnianumiltil,178. moneredebenl, 283.— Sacerdotescomiiieiiilililiiqui ho-
firoliriscilur,
n Galliamredri, ibid. RichtruJemdevolarnfeininamvisi- noresambiuutet miiiisierium.reliigiutii,I. 51, 52, not.
tat, i liusquclilium(MaiirtinHiin) in periculosalvalumba- Saepiuseligunluret favore,.uonmerilis,458.— Sace.idi-
ptizal, 170, not. Da,'oberto regi monila salulis praebet, tii excel enli.i, I, 686.DillereuliaVeleris et NoviTesta-
ibid. Ecclesiamin Cenlula fumlat, 180. Prope Argubium menii, 687,688.
struxil cienotiium,138.Kjusobitus, sepullura, Iranslalio, Sarrifieiumqtridesl, II, 435.In omni sacrificioqualunr
181.Ep lapbium.cuiusaucloran .Vlcuiiius, 156. Sigobartlo consideranda,cui, a quo, quid, et pro quibtis>>lfei liiur, I,
glunosusapparel, ibid. Ejus miracula, 182. Libcr miracu- 188.—SairiliciumChrisli qitoniodo uon tnultiplex, sed
—
loruinejus intercidil, I5s. S. RirharilViLaescnptores, unum.I, 693.—Sacriliciiitn euoharisiiae ipsef.lirisiusperli-
II, 158.Ara, 210.Lcclesiaab Angilbertoconstructa,552. cit, 11,412.SempTideinmaiiel,quaeeiiiiiqiie silsacerdntnin
Richboris, 1,97. Vitie Rigbodus. conditio, ibid. Illi iniersuut cceleslescives,ibid.Nonof-
RictruJa seu RiclruJis ALiiinidiscipula, I, 157,not., fertur sanctis,505.Esl corpus Christi, ibidr —Tnsacnll-
430,462.AdscititionomineColumba,458, 459. Vide Co- cio corpnrisChristipanis, viuiimet aqita non sal a Ihiben-
umba. ria, I, 107.Panis in corptts,aqua et vinumirisallguinejn
Rictrudis, devota femtna a S. Ricliariovisitatur, II, Christi consecraiittir, ibid. QuiJ panis, vitiuni e.i attiia
179.AneademcqmIlictrudeabbatissaMarcianensi,ibid., myslicesignilicani,108.— SacriliciumbmiilireeslCbrisli
not. passio,I, 554.—SacrificiiChrisli el Melcliisedecli com-
RiculfuscognomeptoDamcetasarchiepiscopns. Magensis paratio,I, —
679. SacriftciaqugedamDeus poscil,I, 555.
(Mogundnus),I, 55, 56, not., 148et nol. Lullo inarchie- Sacr jegiiiiTiquiil, II, 472.
piscopatusuccessit,II, 419, not. Illiuscustodirje primode- Sacrilegusundedicitnr,ibid.
slinatur Felix Urgellitanus, I, 118. Pro paceEcclesiae SadainomenDei, II, 421.
laboral,ibid. LeouempapamRomame Franciaredeuulem Sadochquidstgnilicat,I, 450, 152,433.
cuin aliisroioititur, ibid., not. Saeniluinquid est, et quoinododiOert ab aevo, H,
Itigborius(Richbodus,Richbonns)cognomenlo,Macha- 178, 179.— Saeculitemporatria, pa,iriarcharum, ' prophe-
rius, I, 192, 193, 194. ArchiepiscopusTrevirensis, 193, lanim et evangelislaruiii,1,482.
not. l94.AuteamonachusetabbasMedioUcensis, 193,uot. S.gena liaereticoruni, qijse,I, 436.
Alcuiuiriiscipulus,sed ainatorVirgilii Maronis,iWd. Ab Sagiuie in uianu poienlis,apostolisunt, I, 383.Et ver-
Alcuiuoprnvocaturaririefensionemlideicalholieae, 97. Ab ba rioctrinaeDei, 319, 377.
eo Alcuinuspelit homiliainS. Leonis papaeet iractaiuui Sal iu sacriliciumcorporisChrisli non miltendum, I,
Bedaein Tobtain,104.Nouaj ipstirnscriptaest episl. 108, 107.Cur (n veieri lege victimis adhibebalur,iWd.Cur in
sed ad Arnonem,136, not. Ah iniirmitate convaluit,19^. baplisinoadhlbelur, 109.
De illo carmen, II, 230. Adillumcarmen,232. Salalhielqiiidsigoificat,L 4,50,432, 453.
Riiiacurora civiias,1-gypli,1, 320. Saleman ideinac Hierusalem,I, 5)0, 683.
RipeusisEcciesiaefralres,II, 181. Vide Willibrordus. Salisburgensisnjonasleriiinscriptioues,|f, 217. Ijec{e-
RisusAbrahaeet Sarraequid designat,I, 321. siaS. Pelii a S. Ruperioconstrncta, ibxd.Basilicacatlj;e-
Roboamquirisignilicat,t, 450,451,433, 451. dralis a S. Virgilioerecta, 218, not.
Kogarenon lauium pelere, sed ei iulerrogaresiguifi- Salomontribus uominibusvocatus,I., 111.Paciflcusiu-
cat, I, 613. terpretattir, iWd.el 450, 451, 453.Tr(a volnmiiiaetiidil,
Rogalionumfesti ioslitolioubi el quandofacta, II, 468. quae,etquis eorumnexus, l,4li; II, 431,432.
Romafraternadiscordia iniliata disseusiotiisveneiium Salpix,iriesl, tii^a,II, 221, nqt.
nutril, I, 138.Perliriiaemanihus va-tala fttit, II, 239.— Salvatoris(Sancti)congregatioet ejus abbasUsualdin,
RomaecoiiveuLusmaximus io causaLeouis papae, I, 27,28, not.
254. Syuoduscunlra FeiicemUrgellilanuin,I, 918.II, 253, Salvii(S.) martyris,II, 216, 224.
RoinameEcclesiaescissura uon ncvo asstimento,sed Samaria,idnlolalrheimago,I, 30(L
velsri orriinercparanria,1,148.—Rotnaiiorum teinplorum Sjmaritanus,ru.stosinlerprelatur, 1, 55,3.—Samaritani
notilia,II, 597 seq. Quoruiii sanctoruui corpora ibi repe- simulacrismiiioium animaliumeraul addieli,I, 5()jP.—
riuutur,ibid.— Rouiani uivesin descriptioneAugustiquot Saiiiarilaiioru.il cumJudaeiscoulentiQ,I, 503.
reperii, II, 462.— Romanorumrcgriuin omniuijuregno- Samsoiiis(S.) ara, 11,219.
rum fortissiinuman adhucdurat, et quandiudurabit, II, SamuelauciorlibriJudicumesse creditur, II, 43L —
529. Samuelislibri qtiisuut auctorf•>,iiid.
,Romuaj.dusdux Beneventauus, Glius Arigisi, frater SaniueldiscipulusAltuini,condiscipulusRhabaniMau-
GrirnoalJi,I, 156, not. ri, I, 205, not.An episcopusWormatiensis,ibid.
RoricoLaudunensis,quo aunofactusepiscopus,et quo Samuel sarerdos,quis, 11,449,nut.
obiit, II, 527. Sancliiii:ei|ii:iligloiia fruuiilurob merilornmdiyersita-
RosHeriooii,est gratia Christi,I, 389. tem, 1,9,10,736,7(1. Tanta bealitudiue doiianjisunt,
Rtihus,cujusest generis, I, 33. quajamplioresse non possit,I, 614.Sunl potenles ieler-
Ruperlus(S.) ecclesiam Pelri construxitSalisborgi, cessores nostri, 113.Et per illorurn prpces in Ecclesla
S.
—
II, 217. S. Rupertimouasterium,1,70. llliusEcclesise peccaiadimiiticogOdimus,171.—S.auciornm iinercessjo
fllii, 114,not. et invocatio,II, 503. Felicitas,544.Communiuquid,439..
Ruthquid significat,1,450,431, 453. Diesi-bitusctir cuin laeliiiicelelirautur,181.C'ir i)a{a|us
diiuntur, I, 613; II, 481. Quanliisad tUoriiiiireliqtilas
—
concursus,II, 194. SanctorumfesiivitaltjshquoranrJai
s cumiauderiivinael electnosyna,(, 211-Vigjli.equomodo
Sabaothquid signiflcat,II, 423, 301. agenriae,II, 48l. — SanctQrumomuium,fesnyiiis, (»Tli.
Sabaria oppidumPannoniae,patria sanctiHactiui, II, Jejunio triumdierumpraeparanda,llo. Quandoel a quo.
II, 189.QuandoinGalliael GennHiiia i-elebrari
Sabbalumquid interpretatur, II, 426. Spiritualee.st, iusiiiuta, —
I, 115,not. De illa liomilia.jl, 5(3- Sanc^rt|m
non habere peccatum,I, 509, 5'j9. — Sabbatumante Pal- coepia,corporaquaeltom;ereperiunlur, II, 597 seq.
mas,II, 474.Cur papahoc riiedei.eleemosynam,iWd. — SaiulUi, cur ter in missadicilur,II, 501.
Sabbatumaule diem ltes,qrreclionisqualjler observan- Saiulalii episcoporumquales et quid siguilicant,H,
dum, 1,110. Iu eo —
quidaiuiejuniunisolvunL,89. Sabbati 495, 496.
pascbalisveneratio,II, 482.Sacraetritus, 483.—Sabbali Sanguisquidest, II, 353.
1493 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1494
Sapientivironihilsioerulione.agendttm, I, 429. Inler Senariusnumerus perfectus,I, 87, 95,307, 358,522,
417. — Sapieiilum 579; II, 419, 468. — Senariinumerimysteria,I, 579.
sapienlem et suillum quiri 67. interest,
Laliorriisputalionistttl- Senecae|iueri visioin EcdesiaEboracensi,I, 9.
multiluJosanitasest orbis, 1,
toritmexposilusest, 417. Dicla non [lalpenl, sed puu- Senectulisinconiinoria, I, 444.
gaut. 445. S, nioresqualiterse haberedebenl erga adolescentes,
Sapientiaquiriest, I, 186. Vera quae,169,439; 11,129, I, 255.
151.Qiiaula0|ieratur, I, 150.Melioresl fortiludiue,137. Seniiimparsulliuia senectulis,II, 423.
Iri (|Uomelioresl diviliis,429; 11,267.1'rimaesl, stullitia Sensus corporis quot sunt, el unrteriicuntur,II, 421.
caruisse,I, 415.— Sapienliaseplem columnisliberalium Per quiiifiue vtros Samarilanreniulieris desiijnanlur,
arliumniiilttr, II, -68 Qnaralione itdi|>iscenda, 26;i.Tain I, 501.
laboriosain aet[iiireiido, quamS|)eciosain haben-lo,267. Sp.Jenaritis niimeriis perfeclioneminagnamhahetin
Jii acquisitioiieillinsauri pondera riarerionsil rliirum,I, Scriptura, I, 51-3.Epis inysleri;.,642.
67. Ejus Uoresuuti(|uamniarcescunl,157.—Sapieutiapa- _ Septina riies |;ro tlefuncliscue celebratttr, II, 513.
ctlicarie.snrsiime.sl,noncontenlinsa,I, 792 — SapieiUiae Septimatiia.Ibicum Felix CrgellitaiiiisliaBresiinspargit, I,
et eniitiiioniscommendalio,1, 5'>, 15'), 160; II, 267. 141.IbiSaraceui Franciscertanl, 113.
— SauienliajLiber nusquam esi apud Hebraeos, II, Septuagesimaumie— dieilur, I, 86, 89; If, 466.Qnando
432 incipiletfinilur, 467. Ivjusorigo, I„W.J;II, 406. Cur a
Saraceni,qui et Agareni,per duces Caroli regis spo- fitlelibuscelebraiur, I, 89 ; II, 4u7,406. 564. Ejus etymonet
liaii, I, 6. Domioaiilurin Asia e.tAlrica,ibid. )n Se|.ti- apud variosceleiiralio, 1,86, 89; II,
inaiiuiaciiniFraneispugnant, et victores redetuit, 143, Sepulciortttnornalusvanus.esl, I, 211.
not. Sepulturaniorluorum,signilicatpiccatorum remissio-
Sarr.i a Pharaonerapla, quoraodononviolata est, l, nem, I, 355.
518.Cur ridensa Deo redargula, 321. Illiusuominiquae Sequeutiain missaideniac jubilalio,II, 497.—Sequen-
litlera adriilafuii, ibid.Jit qu i< illius nomiiiisinterpreta-. tia Evangeliicur dicitur, II, 199.
tio, ibitl. Pulchriludnejus miranda,323. Seraphimundedicuninr, II, 501 Per »i prolatamascu-
Saianas utmquamad piistinamdignilatemreducendus lina; per n neutra siint, ibid.
est, II, 516. S^rgiuspapa,11,497.Willibrordumordinalarchiepisco-
Saxiscu Saxonesundenominaniur,IT, 242, yers. 48. pum, 180,197.
A BnianuiscontraPictosinauxiliumvocantur,iWd.,vers. Ser|iens unriecalliriiorcunctis animanlibusdicilur, I,
46.Pictosfugant, vers. 62 seq. Hriianuosipsosregno |iel- 309. — Quare non fuit inlerrogatus, cur hoc fecissei,510.
lunl, vers. 67 seq. —Saxonesatiliqniet Frisonesinstanie Serpenlis aeuei exallatio, passionisChristi lypus, I,
Carolnrege ad lidemconversi,I, 6, 7, not. Populusnefan- 492,293.
dus, 118,uut., 120.Geiieraliomaledicta,Deoquede;.pe- Servalii(S.) MonasteriumTrajecti ad Mosam, I, 40,
cla, I, 13->.Pluries baptismisacramenlumperuidit, 42. not. Fratres, 128, 129,not.
Nonerat decimirumexactioneet rigore poenarum vexan- Servitus duplex, voluntaria et condilionalis,I, 810.
ria, 51. — Saxotiumdiirilteseinollita,
— I, 57. Cum illis de Peccatiquae,331,553.
pace agiiur, 119. Saxoniset Franconis puerorumcum ServusunJe dictus,I, 333.— Servosfecil vel iniquitas
niagisiroDialogusrie grammalica,II, 268.—SaxonisCa-—
vel adversitas,ibid.
rolini erudiiio,et de illa dissertatio,II, 263. Saxonici Sessioqualiter ia Scriptura intelligitur,I, 383.— Ses-
bellilinis, I, 702,703. sio Doniini,humiliiasincarnalioiiis,1,841.
Saxonicaexpeditio Caroli Magni, I, 69, nol.,.j72, Sexagenaviusuumerusiu Cauiieo1'aut.reginis accoin->
nol. , modatus,I, 409.
Scamma,arena luclae,II, 247, not. Sexa^esima unde dicilur, cur et qualiler celehralur,'
Scapulaebaplizali cur oleo signantojr, I, 110, 127; 1, 86, 89;II, 408,564.Quandoincipitel finitur, 168.
II, 522. Sextaehoraeiu divinooUiciocelebratiout.de, II, 510.
Scarpus amnis, proximus monasterio Elnonensi, II, Sichar, SichemetSichima,1,331.
208, not. Sigillorumsepleni iu Apocalypsibrevis exposiiio, II,
458.
Scenopegiaquid esl, I, 532,533,539. Signarealiquid,quid esl, I, 524,768,831,901.
Stlieuialusuiiloruameutaeloiuii, II, 271. —
Sigobardusbeali Richaril comniiliionobilis, II, 180.
Scliisma,in quo dillerlab breresi, I, 660. Schisma- Sarcophagumligueumpro
tumerrores sopili,1,123. VideFelicianahaeresis. S. Richariisepulturacoa[ila-
Scliola jEgypliaca iu palalio regis (Jaroli:versalur, Vil, 181.
I, 90.— Scholae puerorum et clericorum separenlur, SigoiiiuspresbylerOrgellitanus,I, 917.
I, 63. Siguulfus|>t'esbyterAlcuiuiiudividuussocius, I, 405.
Scholasticae (S.) virg. ara, II, 210. Sacraeleciioui sludiosissimus,ibid.
Scientiaquidest, II, 335.Pietalisqure esl, I, 650.Src- Sileutio.(de), in quo missuntest Verbum incarnalum,
culariijmlitteraruni tanquam fuiidamenluiiievaiigelicrt; liomilia, II, 532.
sapientirejuyeiiibus comiiiendauria,283.—Scieuliarum Siloe|iiscina,typusbaplisnii,I, 538.
divitiajnunquamexliauriuntur,1, 157. Silvester(S.)papadalmalicarumusuminstituit, II, 496.
Sclavi, alias Vionudi, a Carolo rege suaedilionistib- Illius canones,I, 151,137, 172.— S. Silvestriecclesiael
jecli, I, 6,7,' not.— Sclavorumreges Dragitus et ejtis fratres, II, 523.
filius,ibid. Simeousacerdos,lilinsAlcuini,I, 74, 75, not., 67. Non
Scopilioarchipresbyler S. Vedasti,II, 170. S. Ve- fuil Gallus,sed Britannus,73, not., 148,not. Nec Wor-
maliensis
dastumsepelil, 171. episcopus,ibid. et 77, nol. Summus sacerdos
Scotusquidamdoclus sed impitts,II, 216, vers. 462. appellaLur , 75. Nomen esl ascitiliumEanbaldijunioris
Eboracensis,67, not., 118,not. AbAlcuino
Ope S. Oswaldisanaturel cnnverlilur, 247, vers. 491et archiepiscopi
496.— Scolorum gens Anglissemper amica, II, 250, nutrituset ad virumperfectum perductus,76. Molestias
et tribulationempalitur, 75. Quamobcatisam,118, not.
vers.839. Fugam a sede sua illi dissuadetAlcninus,ibid. Ipstiruob
Scriptura sacracst mensa Christi,I, 384.Tribus moriis
rie Christoloquilur,855. Kjussiugulaej sententiremulLipli- iiimiumsuorum
Coiiiuiendatur
comilatumin iiiuere reprehendii,ibid.
inlercessioniGeorgit(tutriarclireHierosoli-
ces sensushabent, 400.Sensus allegoricuset hisioricus, niitani, 148.
534.Elmoralis,II, 409.—Scripluraes^craelibrorumVeL. SimilitudoDei in liominequomodointetligi debet, I,
Teslamenttsummaria,11, 429el 430.Dividunturin tres 359 seq.
ordines, Legis, Prophetaruni et Hagiographorum,430. Simonobediens interpretatur, I, 121.—SinionZcloles.
Alii qui desuntin canotieHebraeorum,ab Ecclesiatamen De illoversus, 222. — SiqionScariot, unus ex duorie,-
recipiunlur, 431.—S. Scripluraelectioet agnitioquam cim noit lide, sed 11,
deleclabiliset tililis,1, 460; II, 150.Conimendalurcleri- oniniuiu|>essima,1,62. numero,F, 532.— Simouiacahaensis
cisei monat.his,I, 61, 80, 115; II, 164. Gyslaevirgiui, ibid.Radieema judicibus Iu eleclioiieepiscoporumviuuida,
sajculisumensns,_uein apnsto-
I, 293. licamsedem irreijsil, 168.— Simoniacapestispullttlaiiu
Scrntiniacur flant in baplismo,l, 109; II, 127, 521.
SepLiinRomanicelebraulanle haptismum,II, 483. orbe, II, 229.
Simul aliquidesse qnotmodisdicitur, II, 344.
Sedechiaseapiluret oculisorbatur, II, 467. SinusDeiPatris quomodointellisrilur,I, 473.
Seduliiepiscopihynuius,I, 123. Sioncaptiva undeel qnidsignifical,I, 181. In angelis
Segor,primumRale, postea Salissa appellata, 1,322. aeterna,iu hominibuscantiva, ibid.— Sion, Ecclesia, I,
Frequenlerterne mmusubruta,ibid. 554, 556,581, 585, 587.
SemenAbrahaeduplex,catnaicel spirilitale,f, 525. Sizimariiisfraler, I, 2S0.Missusab Alcuinocum verbis
Sempiteruuui u nde dicilur, I, 178. salutationisad Theolgarium,ibid
1495 1NDEXIN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1496
Slavisiibigunlura Carolorege, I, 6 curata, I, 525. Facitvoluntatemsuam, liumilitasvolunla-
Soriomitaequi, 11,472.Illorumpeccatum ignepunilum tem Dei, ibii. Quodet quamgrave peccatumest, II, 110,
cur
est,t,323.Curetiaminfantescum parentibuscremati,322. 142, 471.Morte venienteevanescit,1, 555. Saepeex bo-
Sol quidesl, 11,333.Orluet occasusuointeritum — mundi nis operibus nascilur,II, 111, 142,—Superbiadispergit,
signi0c3l,I. 413. Quare spirilus vocatur,414. Solis quodjejuniis et eleemosyniscongregatur,II, 153.— Su-
cursusper singulasigna, I, 93. llliusquasdarasupputalio- perbia hominumlinguasdivisit, humililasChrislicongre-
nes Alcuinusad CarolumMagnummisit, 124. gavit, I, 316.
Solariaquaeet unde dicta,II, 211. Superhumeralein Vet. Testamento qurevestis, II, 494.
Soloeclsmus quid est, 11,271. Ejus myslicainterprelalio, 495. — Superliumerale in Ec-
Solslitia unde dicunlur,quot sunt el quo die contin- clesiaquid, et quiddesignat, II, 495. Superhumeralis —
gunt, II, 428. sanctitas,I, 121. YidePallium.
A
Sonmusquidesi, II, 553. juvenibusexcutiendus,212, Superiorumofliciumquomodosubditis impendendum.
226. I 210.
Somniisnonesl credendum,I, 425. Suspicio,maximumvitiumest hurnanitalis,I, 565.
Sophislicalnculioquae,II, 526. Susurroquis, II, 472.
Sors jusiorumquae,I, 581. Syllabaquidest, II, 269. El qurenamei accidunl,270.
Sorlilegiqui sunt, II, 472. Syllogismusqualiter fitel quotuplex,II, 345.
Speciesquidest, II, 336. 206. Symholumquid et unde dicitnr, II, 437. Qnandoet in
Spe.ctaculaimprohantur,I,270. Au quem finem ab apostoliscompositum,ibid. Comparatur
Speratusepiscopus,Iibid. , 72, Anglus,74, not. Ad cum signoseu symboloGalaadilarum, ibid.Ejusexpnsilio,
illuin Alcuiniepistolae, 436 seq. , 509, 522. — Symbolum Nicaennm omriibushae-
Spesqnid est, II, 354. Animre necessaria 130.
est, — — resibus obviat,II, 515. Et est regula Blei, 516.— Sym-
Spespraemiidileclioneingenerat mandali,I, —
375. Spes bolomlideiSS. Trinitatis,I, 738. SymholumQuicunque
nostra magisrie miseralionibusDei, non de merilisno- S. Athanasiotribuilur, I, 750, 756.— Symbolofidei IIOII
slris, 1,383. suntnovanominainserenda,I, 107.
ira
Spiritus pro —accipifur,I, 312. — Spiritus hominis Svmmachuspapa, II, 497.
animaest, 1,539. — Spirilusquot et qui dicunturin Scri- ad . Synagogamater primitivaeEcclesiae,I, 394.Prior venit
ptura, II, 422, 423. —Spirilus Dominiqualiler ferebatur monumentum,sed non intravit, 635.
super aquas,1, 307. Spirilus sanctus744 a Patre et Fllio SynodusRalisbonensiscontraFelicemanno792,1,115,
seiuialiierprocedit,I, 535,540, 609,713, seq. Et mit- 882. Aquisgranensis,702.Romanaanno799, 918.Sintics-
tilnr, 726,734.Neciiigenilus,nec genitusdici debet, 712, sana in causaMarcellipapse,134,137. Augliaepro relor-
710. Uiritntrelalive vel snbstantialilerdicatnr,708,740. malionec'eri, 233.
Quareuon habel aequalemrelalionis regulamsicutPater Synonymaquae,II, 337.
et Filins,ibiri.Communis est Patris et Filii Spiritus,638,
709,733.Quarenusquam Palre minor legitnr, 728. Qnali- T
ter missusinlelligi riebet,726. Quomodononest incar-
nalus, 729. Quomndoriicitur donuin Dei, ibid..et 723. TabernaculiMoysismysticariescriplio,I, 691.
Controversia rie'processione Spiritussanclia Patre et Fi- Tactusquare vocatur,ei quol ejus genera, II, 421.
—
lio quanriomota,743. Spiriius sanctus cur in columbae 'fapeta etsagellum, muncin,id amicummissa,I, 68.
speciesuper Christumdescendit, I, 470. In soloChrislo TelesphoruspapanonuspostS. Petrum, I, 89; II, 466,
—
perpetuo veraciler manel, ibid. Spiritus sanclus un 497. Septem hebrioinadesalslinentiaedicavit, I, 89. Mis-
guento cnmparalur, I, 588, 393. Cur paraclilusvucatttr, sas in Nativitale Domitii(leri c.oiisLituit,
II, 462.
599,723.Cui et quomodoin specieculumbreignis et lin- in
Telonearia montiumcLnsiris, I, 193.
guarumapparuil,277, 728. Cur bis a Christo daius, 638, Temlerus Hafuiensis,regi Dauoriima secretis. lauda-
724.Andamsin baplismodiscipulorumanle ascensionem tur, I, 391.
Domini,499. Qitnmoduantiquis sanctis ante ejus adven- Temperantiaqnid est el quam nobilis virtus,II, 115,
—
tum in Peiitecoste, 539, 585, 599. Spirilusl sancti 330, 531.Est regia via toliusvilienoslrae,I, 77. Deiciia-
unitasCIIIII 1'aire el Filio, I, 723.--Spiritui sanctoquali- ritale perficitur,II, 110. Ejus partes,330, 535.
ler altribtiilur charitas, I, 742. — In Spiritumsanclum Templa.Quiseis honorUehctiir,I, 487.—TempliHie-
fideiconfessio,II, 404. rosolymiianibina aedilicatio,I, 489.
Spleuquidesl, II, 533. , Temporacapltisquidet quare ita vocantur,II, 42?.
Sti-llasquidsuut, II, 353. Errantes quae etcur dicuntur, Tempns el aevumin qun riifferuut, 1,178. Praesens
I, 97, 100. nulltimputanl quidamphilosophi,631. ln quoLel quas
Stephanuspapa,II, 496. parles dividitur,II, 426.
Sie.hauus IV papaiu pallium liibuil TheodulfoAttre- Tentalio vel ad probationem,vel ad'deceplionem,II,
lianensi,1, 174, not. 507. Quot modis inScripturisponitur,I, 524.—In tenla-
Stephaui (S.) prctomartyrisara, II, 208, 214. Ecclesia, tionibtisiminundorumspirituumoratio, II, 51.
216.Mouasleiium,562.Cella.1,75, 77, nol.—S. Slephani Teotgariusabhas,fnno Lirineusis,1,280, 281, not.
—
corporisrevelalio,I, 634. De S. ^tephanoversus,II, Terra quid esl, H, 333.Qualilerinvisibiliset inrompo-
208. sita, I, 307. Cur spinaset tribulosgerminavitpostinale-
Slernutationes.Yide Auguria. dictionem, 310. Cur ipsa et non etiam aquaemalediclre,
Slolasacerdoialisquitl est, II, 495. —
306. Terra Auslri,ubi habitavitIsaac,quaeest, I, 526.
Slornachusquiricst, II, 353. — Terra signilicatpeccatores,I, 356.Humanamnaturam,
Sloraciumpallium uude rjictum, I, 157, nol., 192, 569. Ecclesiam,II, 507.—Terraevigorpost diluviummi-
not. nor. 1,512.
Stratoclel amicus et filius seu discipulusAlcuini,I, Tertia riies prodefunctiscur celebratur,II, 512.—Ter-
200. tiaehoraein ofliciodivinocelebraliounde, II, 510.
Slulti arenrecomparantur,I, 415. Teslamenlummorte teslaloris lirmitalemoblinet, I,
SlulUloquus quis, II, 472. —
190. Illo indignusest qui testatori ingratusexisiii, ibid.
Stuprumquiab adulterioet incestu dilfert,II, 472. TeslamenlumVelusquare dieilur,et quot, et qui illitis
Subriiaconi in
el eorumoOicium lege veteri, II, 490. In libri, hortimquesynopsis,II, 429. Novuinquare dicitur,
legtsuovaseu Ecclesia,454, 492. quis
—
ordolibiorum,et qui illorum auclores,432,453seq.
Subsisientiae tres a'nrecle praedicentnr in Deo, 1,177. TestamentuuiVetttsnttmero septenario;Novumocto-
Stibstanliaquid et unde riicuur,II, 557.Anel quomodo nariodesignalur, I, 441. UlriusquediflerenUa,697.
differtab esseutia et naiura, I, 176. An ct quomodode Testisqui veritalemoctultalrjequereus est, ac qui men-
Deo dicitur, 177. dacium dicit,II, 139.— Testes falsi obnoxiisuut Deo ,
Snccinclum,epistolanunciipatur,11,252,not. judiciet innoceoli,II, 159.
Sudariumquirisiguificat,II, 496. Testininniumduorumveltrium quomodovernm,I, 542,
Sueslra cellula,uuncSusterensemonasterium,II, 189, 543.— TestimoniaDei quae,I, 574.
not. Telradiusvir proconsularis,eius conversio,II, 160.
Suffragiavivenliumad quiriprosiintmortuis,I, 196. Tctragammatonquid,II, 424.Eiusiuterpretalio,496.
. Suiribertcum Vira sacerdoloVerbum Dei in Saxonia TeudulfusepiscopusAurelianensisoxpetitursociuspro
praedicat,II, 252, vers. 1073seq. defensionelirieicaibolicae,contra libellumFelicis,1,97,
(S.) praesulisBiluricensisara, II, 215, 218.
* Sttlpilii 99, not. YideTheuriulplius.
Sulpiliusleclorin schola palatii instruens juvenes, ne ThamarquidsigniUcal,I, 450,451,453.
in aecenlibuserrenl, II, 228. Thare cttmOliissuis egiessus de igne Chaldaeorum,
Superbipersecutoressunt humillnm,I, 3G6. 1,517.
Superbia omuiummorhortuncausa Chfistl htimilluis Theoduinus,Vldt Deodnlnui.
1497 INDBX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1498
Theoouipnusarcluepiscopus, I, 171),num.1. Vid. Theu- TnnicaChristiinconsuttlisquid signilicat,I, 631.—Tu-
dulphus. nicalineastrictaquaevestisin Vet. Testamenlo. II, 493.
Theologiaquiriest, II, 335. Quidsignificat,494.— Tunicahyacinthinaquaevestis, FF,
TheophaniaVideEpiphania. 494.Qnidin sacerdolcdesignat, 495. — Tunicaepellicem
Ttieopliilusbishinaeevangelicae veritatis discipulus,I, cur hominifaclae,1,310.
26. An idemcumTheophylacto,27, not. Tunna presbyleret abbas, fraterImmaenobilis,II, 250,
Theophylactns sophiaedoctor, II, 231. Sedis apostolicae not.Fratri peremptopermissaesacriflcium succurrit,ibid.,
notarius,ibid., not. Duo ejusdem nominisflorueretem- vers. 812seq.
pore Alcuini,ibid. Turonaurbs, ubi S. Martiniispausat, II, 209. Civitas
Theotbertusmissusregios, in causamclerici Aurelia- murisparvula.S. Martini palrociniismagna, 194.Ibi fru-
nensisapuJS. Martinuminquirit, 1,162. gumviniquedefectus,71.
Therislrom,quo se Rebeccaoperuit, quid, I, 326. Tnronicischola ab Alcuinoregitur, I, 126.
TheudulaepiscopusHispalensis,erroresTilipandidam- Turonorumepisropus,I, 170,174,not. Tecia fumosor-
navii,II, 591.Illiusantecessorel sut-cessor qui, ibid. dentia praefertAlcuinusauralis Romanorumarcibus,138.
Theudulphusepiscopus(Aurelianensis)disceptalionem Turonensis monasteriiinscriptiones,II, 211.
habel cumfratribusS. Martiui,I, 170.Coutraillosquere- Turris el civitatisBabylonisan unum opus, vel dno, I,
lam movel apud imperatorem,174. Mullumqueiri illos 317.—Turrisgregis,juxta quamJacob habitavil,ubi sfta.
cxarsit, I, 176.Ad ipsum aetate florentem scripsit Alcui- I, 330.
nus, 157.Quandopalliumaccepitet episcopusfaclusesl,
162,nol. Archiepiscopusvocatur,170, num. 1 el2, 157. u
Nonhonoresedis, sed personali,ibitl. Interest conventui U quandotranseat in potestatemconsonaniis,11,269.
Aquisgranensi a nni 802, ibid. et not. Illi commeudatnr Ubi, calegoria, H, 342.
legatio prafectura provinciaNarbonensi, ibid. Vo-
et in Umbrinsgstam,nohilisAnglus,II, 537.
catur ab Atcuinopontifexmagnus et pater vinearum, Unclioinfirmoruma quibus facieuda,ff, 510.
ibid. Illius sapienliaet virtules laudantur,ibid. Ungendusrex Danorum,liomocrudelis,If, 187.
Thiel (PancraLius) scholaslicusS. Ciriaci Wormatiae, Unguentum in capite, Spiritus sanclus inlelligilur, I,
I, 304. —
388,,393. Unguentumex nardo pislicn,quid, I, 58).
Tfiomie(S.) apost. infidelitasquanlumnobis profuit, I, UnitasEcclesiae,totoorbe diffusa,I, 791.— Deuiiitata
638.Deillocarmen,If, 221. Trinitatis. el Trinitaie uniialisfides, 1, 707.
Thurjbulumin missaquidsignifical,II, 496. Ur ignisapud Chaldacos, I, 317.
Thyrsiset Meaalca.II, 228. Urias quid significat,1,450. 453.
Tiara sacerdolumVet. Teslame,rtliquidesl, el quid si Usa(Owse)fluviusquiEuboricaminterluit,II, 242,v. 30.
gnilicat,11,494, 495. UsualdusabbasmonasteiiiS. Salvatoris,I, 27, 28, not.
Tiberiascivilasaquiscalidissalubris,I, 518. Uterin pruina,corpusmortalequomodosignifical,1,369.
TicinumItalkc uibs, ibi nulriius sanctus Martinus,
II, 159. V
Tifredusepiscopus,1,270.AnidemcumTidfritb cpisco-
po DamacaecUilalis, qui suhscripsiLconcilioClovesbo- Vaccaquidin Scripturadesignat,I, 519.
viensi,271, not. Valeutinushseieticus duo baptismata esse contendit,
TilherusepiscopusHaguIstalriensis, cui /Edilbertussuc- 1, 109.
cessit, I, 197, not. Vanitasest quidquidmulabile,I, 415.
TiraorDominililialiscommendatur, II, 135. Vascolevita, sepulcriS. Veriastiornatumcomplevit,II,
Timolhiani,et eorum error, f, 796. 215.Ad eumdetncanuen, 105,ibid.
Tobirelibriauctor,incerius,II, 432. Vedastus(S.) praedicatoregregius, II, 164.Clodoveum
Tonsuraclericorumunde orta, II, 491. Qualisest, 493. regem in lide instruit,et baptizanduma S. RemigioRhe-
Topaziuslapispretiosusqttidsignilicat,I, 766.Omnium moscomitatur, 165 Tulli oppiriovitaecontemplativae va-
genimarumin secontinet ptilcliriluriiiiem, 372. cat, iftid.Caecumilluminat praesenterege, 166.ACIorio-
Topicaquae,et eorumspecies,II, 346 seq. veo commendaturS. Remigio,167.Viniunprecihusa Deo
Torelmundus/Edilhardi sociusinitinere Itomam,1,148. obtinet, ibid. Ursoabitumimperat et redilum prohibet,
Vid. Torlicmundus. 168. A S. Remigio orriinatur episcopus Atrebatensis,
TorhcmuudusHedilroTi regisNorthumbriae Odelisfamu- 165, 168.Atrebaiiecclesiasconstruit,ijid. et 169.Caecum
lus, I, 85. Strenue Dominisui sanguinemvindicavit, rio et claudumsanat, 168.Vocaturad praediuiii a rege Clota-
ibid. Clodoveililio, 169.Convivaiilibus verbumDeiinfundit,
Torrens significatimmanllatempersecutionis,I, 380,— ibid. Et vasculamalelicio infecla signocrucisfrangii, ibid.
Torrentes dicunlurfluminahiemalia,I, 582. Quol anuistcclesiam rexit, 169. Quandoobiit, 172.Ejus
Tolumquol modisdicilur, II, 516,517. obitus per lucidamcolnmnampraesignatiis,170. Ejus se-
Trajeclumcastellum,sedes episeopalis,II, 183, 188, pullura, ibid. et 171. Trandaiio, —
ibid. Miraculiselaret,
197.Illius episcopusS. Wrilibrordus,ibid. 172.Yitae iilitisscriptores,158. S. Vedasti ecclesiaab
Transulislautiationis dogmatis illustre lestimonium,I, abbate Radone reslaurata, II, 209. Ad ejus sepulerum
49, not. versus, 210.De illoinis-ariiet bomiliarem — admuniUonem
Treverisurbis descriplio,II, 199. scripsitAlcninus,— I, 60, nol.; II, 172. De S. Vedasto
TricassinaecivitalissacellumS. Lupi,1,148, not. hymnus,II, 174. Vedastiuiuionachi,I, 59. Ad illos
Triclinium,id est, Iresordiuesdiscumbentium,tresor- Alcuinns misit — inscriptiouesversilicas, missale, etc,
riines lidelium signilicat,I, 483. ibid.el 60. Vedaslini monasteriiinscripliones,11,209.
Trigesimadies prodefuncliscurcelebratur,II, 513,514. Vendentesboveset oveset columbasquos dcsiguant,
Trinitasdicendanonest separabilisin naturanecin per- I, 487, 488.
sonis,I, 712, 740.—S.Trinitatis operasuntinseparabilia, Veueliciqui, 11,472.
I, 740. Quaedam vero quibusdampersonisproprie conve- Veneriuspresbyter Elipandi,ep. I, 916.
niuut, 711.Quidcuiquepersonaepropriumest, 739:Quod Venter quid est, 533.—Venterinteriorishominis,quid,
in ea persomileest, non est commune,sed quod est sttb- I, 539.— Ventrisingluviesseu gaslrimargia,II, 472.
slautiale,II, 404.An dicerefasest, S. Trinilatemesse na- Ventusquidest, II, 353.
tnram, I, 176,177.In S. Trinitate personarumest distan- Ver quidest, II, 553. Undeappeltalur,428.
lia, nonnaiurae,534,750.Meliusdicilur iu Deotres esse YerbumDei susecarnisconceptionecouceptumin ute-
personas,quamtres subsislentias, 177. ContraTrinitalis ro Virginis,I, 730. An ef quomodoin Christo hahitare
—
lideinerrautes, qui, 11,398. S. Trinitatis confessio,I, dici possit,818.—Per VerbumDeumcreali, per Verbum
738; II, 388,389, 597. Ejusdem invocalio, I, 737. —S. carnemrecreali sumus,I, 360.
Trinitatlsmysteriumquoinodoante ChrisLumcogniLum, Verbum grammalicequid est, II, 282. 551.Ejuspro-
11,588. prium, 271. — Verborummodi,II, 281.Accidentia, —
282.
Trinumct unuman repenalur in creaturis, If, 399. Figurae et conjtigationes,285. Numerus,287. Verba
Tristiacensissilva,If, 180, not. Vid. Crisciacensis. suut signa rerum quas niente concipimus, I, 179.
Tristiliaunde oritur, et quae vitia progigml, II, 471. Veritas, pars virliilis jusiiliaequiri est, II, 530. Est
Aliasalutaris,aliapeslifera, 143. illius malieffectus, et omnihomiui naluraiis, I, 179.Veritalis amatori nullus
quomodovincitur,ibid. reprehensowformidandus esl, I, 790.
Tropusquidest, II, 271. Versusunde dicli,II, 500.
Tulluinuppidum, II, 165. Urbs episcopalisad Mosel Vertex quidesl, II, 422.
larn,ibid., not. Yesperlinarumhorarumcelebralio,II, 510.
Tulpiacum,vuigoZullich; an ibi [,r;cltumcumAleman-' Yesies sacraenon nisi in Ecclesiaadhibendte,1L 496,
niscommissum,II, 104,nott Sacerdotslesiu Vet.Teitimt m itt fi«el««l«, 495,491,498.
1409, IWEX IN OM?xIA, QPRRA F. ALCUINI, 1300
VestimenlorumChrisli dijisio et de tunica sortilio, clus, I, 276, 277,not. In teslem vocaturinnocenliaefra-
quidslgnifieaiit,I, 651. — Vestimentorunieulliisclericis trum sanctiMarliui,162.Bellicisrebus occupalus,If, 128.
incoiiveiiiens,I, 9,12, 17,21, 25, 201. In monachisre- Illi Alcuinus inscripsil librum de virlulibus et vitiis,
prchensibilis,.i3. » ibid.
VialesiinionioriimDei, Christusesl, I, 362. Via ve- — Wilfridns(S.) e[iiscopusEboracensisaustralem Saxo-
ritatis, ideuiChrisliis,364.,—ViamDominidirigere,quid niam lumine lidei illusiral, II, 2i7, vers. 582. Popuhim
e.sl,I, 473. fame [iressumsusceptohapiismateliberat, 248, vers. 593
Vicissiludorerum humanarumquae,II, 238. seq. RomamatlilurusFresmiibuscunl magno fructoCbri-
Viclimri'iuid-ivocautur,II, 436. slum pneriical,vers.603seti. A pcriculosomorboihcrilis
ViclorCa.nre episcopus.Illius ouoririamopusculumin et pree.ibiisbeal* Maria:Virginiserepius,ibid., vers. 635.
Epistolamad Romanosciialur,I, 776. Qno.la neiniiieme- Ab Eriilririlharegina HagtislallehemIncuin', ad Ifsciun
nioraiuv,ibid.,— not. Paritc.rignoralurilluts Liber Sponso- regium peiliiienteiii obliuei via coriimulalionis, T, 197
ruiii, 835, not. Vicloris (S.) ara, II, 209. noi. Kjus obiluset sepullurn,11, 248, vers. 640 seq. ' .'
Vicioriius(Matius)prreciptitisrhetor, qui tle Tulliana WilfridosII ep. EboracensisJoaiini snccedtl,II, 233,
scholaproccssitadbellit ecclesiasiiea,1,910, not. vers.1215.Priusttboracivicedou.nuset ahbas.roid.,vers.
Vieloriiisquidrlediesalltis lunaestatuii, II, 358. 1217. ixclesias sacris vasit.us argenteis el auieis ornat,
ubi
VieunaGalliaeurbs praecipua, Rogatiouesprimum ' ibid., vers. l222se.7.Kjusviriu'es, vers. 1230SFO.Solila-
institulre,11,486,487. rius vivit, vers. 1237seq. Et postquamEgberto curam
Vigiliapastortim, quidpraeDguravit, —
II, 462. Vigilia pastnralemtradidil, sancteobiit, vers. 1245St?<7.
—
Peulecosles quomodoagiltir, II, 487. Vigiliaesaucio- Wilgisns geuere Saxo, in provinciaNorriuihumbrrina,
rum curajejunioagendas, II, —
481. Vigiliarumdevolio II, 183, 200,eap. 53. S. Willibiordipaler, 183,181, 193,
311. ''
quainauliqua,II, 200,oap.55. Vitamnioiiaslicani primum,posleasolitariam
Vigiliisiu sanctonunfestivitatibuspopulus interessestu- ampleciitur,184,200, cap. 54. Congregslioiiem modicam
rinit. II, 195. ariunavil,ibid. K;uspietaset obitus,ibid. Ejus tlies anui-
Vindicatiopars virlutisjustiliae,quid est, II, 330. versariiiscelebralur, vinoccelitusmiilliplicalo,194.
Vinulavox, est vox levis et mollis atque flexibilis,II,
' Will.brordus(S.) nationeBrilanniisliliusS. Wilgisi,f,
207, nol. 184. Epismira naiiviias,iJj|'d.'el200,cap. 54. Sltutii.ad-
Vinuniin nuptiisCanaeGalilrere nonde nihilofaclum,I, liibettir iu monasierioitliipensi,ibid. Jbi lil clericus et
485. Quid signitical,II,— —
465. Vinumcurin missa cum inonachus,ibid. In Hiberniamcum consensttsui abhalis
anua miscetur,II, 500. Vinoau homines usisunl ante prolicisuilur,185.Trajeclumcum duodeciiusociis perve-
....ii n nit, ifrirf.,SuasuPi|>piniregis lloiviampetit, 186,197,cap.
diluviiiui,I, 516.
Vinuiidi,Slavidicuntur,I, 6. AliisWinidi,Wilcii, Wilzi 5. BisRoinamproleclusest, 186, not. Ibia Sergio papa
et Wulzi,7, tiol. arr,liie|iisco|iusordiiialur,186, not. Et Clemensvocatnr,
—
Vir uude riicilur, I, 431. Virorum nomine ' ' *' quinam in ibid. Reinealin Franciam, ibid., 197,cap. 6. Frisontuus
520. ' et Danis verbumDei praedtcaretenlal, 187,197,cap. 7.
Scriptnradesignarisolenl,vers. I, 501,
Virasacerdns,11,252, 1073. TriginlaputroscatechiZ'losel baptizarosin Fraiiciamde-
VirgiliuspraesulSalisbttrgefosis basilicamcalhedralem ducit, 187. Multanillia FrisouuniChrisiolucraliis est,
erexit, II, 218, nol. 252, vers. 1036.In in-SUla Fositeslantltres boiniuesbapli-
Yirgines i.obiles qnaliler in atilaconversaridebent, I, zal, 187. Iu FranciaEvangeliumprajriicai,ectlesiasaedl-
148,ep. 125. Quibusvirtuiibus fulgeant,293seq. —Vir- fioal, presbyteros in illis (.onslituil,etc, 188. fdolumin
ginuitisanctartiinara, II. 211. insulaWalacraeverlere tentat, idid., 198,cap. 14.Epter-
Virgiiiitassit eleeiui.synarutiilargilaleferlllis, I, 209.— nactini monasleriumconstruxit et dedicavit, 192, 199,
Yirgiuitaiis coiiuiiendaiio,ibid. 208seq. cap. 27. Crucemaureamiu ilinere secuin lerebat, 193.
Virtusquiriest, II, 144,529.Et quot habel parles, ibid. ApudFresones ecclesias«dificat,232, vers. 1040.Episco-
— Virlntes prlncipalesque, — tl, 114, 329. — VirtutesChri- pus in Trajecto constitulusesi, 188. nol., 177, cap. 11.
stianaeexponunlur, II 330. Virlutuiii perlectio charilas PippiuumllliumCarolidncis,Magni Carolipatiem bapli-
est, II, 146.— Viruues ccelorum appellanturgeneraliter zat, 19), 199,cap. 23. hjusmansuetndo,188,189.Nalurae
oinnesspiriiiiscoelesles,II, 501. dotf.sel animivirtutes,191.Varia patrat miraculain vila,
VisioDei, ornuisbeatiluJo est, 1,158.Quae unnc myste- 189seq., 198,cap. 13 seq.-Et post ohitum.192,199,cap.
ria sunt, mantreslat,II,'91.—Vtsionisbeal* qrtaefelicitas, Kseq. Ejus obitus, 192, 199,cap.'2i. Lbi se|,ulms, 192,
II, 502,411.—Visiomira —
jnveuis Eboracensis, 11,257,, 199,cap. 27. S. Willibrordiputeus, 189, not. In ejus
—
vt-rs.lf.OIseq. VisioiiesYel. Testainenliiiiaxiine per Natalihoiuilia,194seq.
aiigelicasadmiiiistratioTies faciaesunt, I, 722. — Visionum Winidorumreges, Witsanet Drago,I, 7.
tria siinl generai I, 215,216. WirensisEcclesiaefratres, I, 21, 283. Vid. S. Petrifra-
Visusqnitlesl, et unde dicitur, II, 421. tres. Maritimaliahilabanl,22.—Wirensemonasteriumiu
Vita quidest, II, 552. Unrieriicilur, 420.Praesensmise- Anglia, 1, 23, not. A Heueiiictobiscopo constructum,
riis plena,392. Cujuslibetin liuejudicstur, 1,104. Si — louga ibid.. not. S. Pelro apnstoloderiicatum,283, not.
eril, bonasil ; si brevis et ipsa bona sit, lt, 135. Vitas Wiiiricusc ericus Orgellilanus,I, 917.
Uuitiscursus,quis, II, 555. Witsaurex Winiriorum,I, 7.
—
Vilia criminaliaocto,quae, II, 471. Vilia dictiouis Witio, I, 70. KorteCaudirius,72, not.
quot siinl, II, 271. WulframnussociusprjedicatioiiisS. Willibrordi,IF,187.
ViltilduspresbylerQrgellitanus,I, 917.
Vilulusin scbolaS. Martini,missusal>AlculnoariAqui- Y
lam, 1,170.
' —Viluli quiuain in psalnio inlelliguiilur,I,
354. Y littera, sexta vocalisa Graecisassumpta,II, 269.
Voluptasebrielalicomparata,I472. , 416.
Voracitasquaeviliagignit,II, z
Vox unde (hcta,el vocuin Jifferenliae,II, 268. Articu-
lala quaeest, ibid. — Voxpopuli,vox Dei, axioma fallax, Zabulonet ejus benedictioexponilur,I, 337.
1,191. Z&rhariaspresbjler palatii a Carolo MagooHierosoly-
Vocaleslilteraeque, ct unde dictae,II, 209. Quolsunt mamtuni muitapecuuiamillilur, I, 118,nol.Komniicnm
apudl.aiiuos, ibid. dtioluismonachis,a patriarchaHierosolyiultaiiomissis, ve-
Vullnsquare dlcilur, II, 422. nilcitm claviluissaticlisepulcri,457.
Viingisepagus,yulgoVouztj,II, 166, not. Zacheo(Je) versus,II, 207.
Zara unde nonienacceptt,I, 332.Oriens interpretalur,
w ibid. Quitlsignificai,450,451, 455.
Zelpha aucilla, num uxor vel concubina dicenda,I
Walachritmvilla,poliusinsulaZelandiaeWalacra,Wala- 328.
cria, II. 188, not. Zelusbonusest, si mansuelutliuemiligatur,I, 172.
WaldoMilius AricbisidticisReneventani,I, 156, not. Zen'iii,du quo Paulus,quis liieiil, I, 600.
Wicbettus sacerriosin Hibernia vilaesauclitali var.il, Zenocratisarcliiteciipneclanimfacluin,I, 185.
H, 185.SociusS. Egberti, 232,vers. 1021; pro monachis Zonasacerdolalisquitldesiguat, II, 495.
suaegenlis monasteriuincondit.,ibid., vers. JI023.Siguis Zoroastresrex, magorumprimiis,II, 461.
et ptoplieliaclarus, vers. 1050seq. ,Zorobabel quirisignilicat,I, 450, 452, 153.
Wicuscella S. Jodoci,1, 55, 119,120, not., 148,not. Zuendrida(aliasDritla)OiT.ere.risconjux,Ecgfridirr.a-
20«.Vid. Jodocus. ler, I, 59, not. AnCaroliMagniatlinis, ibid. Ejus pielts
Wirio,comes lidelis missus, 1,162. Marcaetiritanniae erat genens feminini,ibid.
cismariuaeprrjesldens, ibid; not. Repus S. Martiuioraefe- Zuilich.Yid. Tulpiacum.
1501 INDEX RERUM QU^E 1N,H<XJTOMOCONTINENTtiR. 1502
INDEX RERUM